id
stringlengths 1
7
| url
stringlengths 31
408
| title
stringlengths 1
239
| text
stringlengths 1
474k
|
|---|---|---|---|
188275 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1a%20colada | Piña colada | Piña colada ( „ananas”, „przecedzony”) – słodki karaibski koktajl alkoholowy. Przyrządza się go z jasnego rumu, śmietanki kokosowej i soku ananasowego. Drink tradycyjnie podawany jest z lodem i plastrem cytryny oraz ananasa. W droższych wersjach podaje się go w wydrążonym ananasie. Od 1978 roku Piña Colada jest oficjalnym drinkiem Portoryko.
Według IBA podstawowymi składnikami są:
30 ml białego rumu
30 ml słodkiej śmietanki kokosowej
90 ml soku ananasowego
kruszony lód.
Przypisy
Koktajle alkoholowe
Kultura karaibska
Kuchnia północnoamerykańska
Portoryko
Napoje owocowe |
188278 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Lasy%20w%20Finlandii | Lasy w Finlandii | Lasy Finlandii to 69% powierzchni kraju, a więc około 232 550 km, 60% tego areału to lasy prywatne, 25% lasy państwowe, 10% lasy przedsiębiorstw leśnych i 5% inne lasy publiczne. Lasy Państwowe położone są głównie na północy kraju, na ubogich glebach torfowiskowych. W lasach dominuje sosna, bory sosnowe zajmują 65% powierzchni leśnej. Sosny fińskie i brzozy mają cieńsze gałęzie i bardziej smukłe pnie od polskich. Inne ważne gatunki to świerk 24% i brzoza 9%. Dużo jest również topól i osik. Inne liściaste występują rzadko. Najbardziej ceniony jest świerk, ze względu na swoją dużą produkcyjność, miąższość.
Lasy Finlandii są w dobrej kondycji. Tylko 11% drzew wykazuje jakikolwiek stopień defoliacji – uszkodzeń aparatu asymilacyjnego. W Polsce odpowiednia liczba wynosi 30%, a w Czechach nawet ponad 50%.
Przemysł drzewny to jedna z najważniejszych gałęzi przemysłu w Finlandii. Udział w produkcie krajowym brutto wynosi około 6%, a w sektorze leśnictwa zatrudnionych jest 4% pracujących Finów. Co roku pozyskuje się tu 65 mln m3 drewna, a roczna produkcja papieru w Finlandii wynosi 12,5 mln ton (2002 r.). Większość produktów drzewnych eksportuje się. Tak duża produkcja związana z drewnem wymaga zakładów o olbrzymich mocach produkcyjnych i takie tu istnieją, a największy znajduje się w mieście Vilppula.
Lasy państwowe to w dużej mierze parki narodowe, rezerwaty ptaków wodnych, rezerwaty starodrzewi i inne formy ochrony przyrody.
W Finlandii istnieje 40 parków narodowych. Największe znajdują się w Laponii i należą do nich:
Park Narodowy Urho Kekkonena
Park Narodowy Lemmenjoki
Przypisy
Linki zewnętrzne
Geografia Finlandii
Finlandia |
188284 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kimiko%20Date | Kimiko Date | – japońska tenisistka, występująca na światowych kortach od 1989 do 2017 roku, półfinalistka Australian Open 1994, French Open 1995 i Wimbledonu 1996 w grze pojedynczej, półfinalistka Mistrzostw WTA 1994 w grze pojedynczej, klasyfikowana w rankingu WTA na 4. miejscu w grze pojedynczej (1995) i na 28. miejscu w grze podwójnej (2015), mistrzyni igrzysk azjatyckich 1994 w grze pojedynczej, reprezentantka Japonii w Pucharze Federacji, Pucharze Hopmana i na letnich igrzyskach olimpijskich. Tenisistka praworęczna z oburęcznym backhandem, naturalnie leworęczna. Jest najstarszą osobą w erze open, która dotarła do trzeciej rundy Wimbledonu. Dokonała tego w 2013 roku, w wieku 42 lat.
Życie prywatne
1 grudnia 2001 poślubiła w Tokio niemieckiego kierowcą rajdowego, Michaela Krumma i odtąd używała oficjalnie podwójnego nazwiska Date-Krumm. Poza japońskim, posiada obywatelstwo niemieckie i szwedzkie.
27 września 2016 para ogłosiła swój rozwód, za porozumieniem stron. Tenisistka powróciła do nazwiska panieńskiego w 2017 roku.
Kariera tenisowa
Kimiko Date rozpoczęła treningi tenisowe w wieku siedmiu lat. Naturalnie leworęczna, została nauczona gry prawą ręką. W grudniu 1987 zadebiutowała w juniorskich rozgrywkach Międzynarodowej Federacji Tenisowej, dochodząc do półfinału deblowego Orange Bowl na Florydzie. W czerwcu 1988 doszła do trzeciej rundy Wimbledonu, pokonana przez Orawan Thampensri.
Status profesjonalnej tenisistki otrzymała w marcu 1989.
Gra pojedyncza
W listopadzie 1988 roku wygrała pierwszy kobiecy turniej ITF w Kioto, ogrywając w finale najwyżej rozstawioną rodaczkę Mayę Kidowaki. Tą samą zawodniczkę pokonała tydzień później w finale w Matsuyama. 21 listopada po raz pierwszy została sklasyfikowana w rankingu WTA. W zawodach WTA Tour zadebiutowała w kwietniu 1989 w Tokio. Przeszła tam eliminacje, a następnie doszła do trzeciej rundy, odprawiona przez Kumiko Okamoto. Swój pierwszy profesjonalny mecz wygrała z Mayą Kidowaki 6:1, 6:0. Wiosną wygrała trzy z rzędu imprezy ITF: w Sutton, Lee on Sol i Queens, a w efekcie zapewniła sobie miejsce w gronie dwustu najlepszych tenisistek globu. Tym sposobem dostała się do głównej drabinki swojego pierwszego turnieju wielkoszlemowego – French Open 1989. Przeszła eliminacje i w pierwszej rundzie pokonała Michelle Casati, by potem przegrać z Niemką Martiną Pawlik. Wkrótce wystąpiła w zmaganiach w Birmingham, kończąc je dopiero po ćwierćfinałowym meczu z Ziną Garrison (5 WTA). Ta sama zawodniczka wyeliminowała ją w pierwszej rundzie Wimbledonu dwa tygodnie później.
Rok 1990 rozpoczęła od awansu do ćwierćfinału w Brisbane, który przegrała z Racher McQuillan, ale wynik ten zapewnił jej wejście do czołowej setki rankingu WTA. W trzeciej rundzie Australian Open ograła rozstawioną z jedenastym numerem Pam Shriver, ale w następnym starciu uległa Helenie Sukovej. Do tamtej pory był to jej najlepszy rezultat wielkoszlemowy.
Przełomowym wydarzeniem w jej karierze okazał się turniej w Los Angeles latem 1991 roku. Wystartowała w nim jako zawodniczka numer 112 listy WTA i przeszła eliminacje. Już w pierwszej rundzie odprawiła rozstawioną z piątym numerem Leilę Meschi, a w kolejnej Yayuk Basuki (39 WTA). Następnie okazała się lepsza od Jo Durie i trzeciej tenisistki świata, Gabrieli Sabatini. W finale musiała uznać wyższość Moniki Seles. Tym sposobem awansowała na 32. miejsce w rankingu WTA, według notowań z 12 sierpnia.
Sabatini zrewanżowała się Date w styczniu 1992 w półfinale w Tokio. Japonka jedną rundę wcześniej odnotowała jednak przekonujące zwycięstwo nad Arantxą Sánchez Vicario (5 WTA). Tydzień później zameldowała się w półfinale w Osace, wyeliminowana przez Helenę Sukovą. Swój pierwszy tytuł WTA w karierze zdobyła w kwietniu, triumfując w Tokio. W dwóch ostatnich meczach pokonała najwyżej rozstawione zawodniczki w drabince tamtych zawodów – Amy Frazier (18 WTA) i Sabine Appelmans (22 WTA). Awansowała na siedemnaste miejsce listy światowej. We French Open doszła do czwartej rundy, zatrzymana przez Sanchez Vicario. Latem po raz pierwszy wzięła udział w letnich igrzyskach olimpijskich, w Barcelonie.
W lutym 1993 awansowała do finału w Osace, wygrywając z Magdaleną Maleewą i Laurą Arraya, a ulegając w meczu o puchar Janie Novotnej. Kolejny ważny rezultat przyniósł jej turniej w Miami, gdzie znalazła się w półfinale, eliminując po drodze Mary Joe Fernández. Drugi tytuł WTA wywalczyła w kwietniu przed własną publicznością w Tokio. W finale oddała cztery gemy Holenderce Stephanie Rottier. Jesienią dostała się do pierwszego wielkoszlemowego ćwierćfinału. Dokonała tego na nowojorskich kortach Flushing Meadows. W trzeciej rundzie ograła Anke Huber (10 WTA), w czwartej Janę Novotną, a w ćwierćfinale po zaciętym pojedynku okazała się słabsza od Manueli Maleewej. Na zakończenie sezonu przedostała się do finału w Tokio, dodając do swojej kolekcji zwycięstw wiktorię nad Lindsay Davenport i Julie Halard.
W styczniu 1994 wygrała trzeci turniej WTA, tym razem w Sydney. Pokonała tam najwyżej rozstawioną Conchitę Martínez w ćwierćfinale, potem Patty Fendick w półfinale i Mary Joe Fernandez w finale. Wynik ten zapewnił jej awans na 9. miejsce w rankingu WTA. Na wyżej notowaną rywalkę trafiła dopiero w ćwierćfinale Australian Open – była nią Martinez, Date triumfowała po trzech setach walki. W półfinale nie znalazła jednak sposobu na dominującą w rozgrywkach Steffi Graf. Był to dla Japonki pierwszy półfinał wielkoszlemowy w karierze. Kolejny turniej WTA wygrała wiosną w Tokio po finale z Amy Frazier.
Latem awansowała do półfinału w Montrealu i ćwierćfinału US Open (obydwa przegrała z Sanchez Vicario). Zakwalifikowała się do Mistrzostw WTA i tam w jednej czwartej finału wyeliminowała Martinez po tie-breaku trzeciego seta, by potem ulec Sabatini. Została pierwszą Japonką w historii, która została sklasyfikowana w czołowej dziesiątce rankingu WTA (kilka lat później dokonała tego samego Ai Sugiyama).
Jako ósma zawodniczka świata doszła do półfinału w Sydney w styczniu 1995, gdzie skreczowała w pojedynku z Lindsay Davenport. W lutym wygrała zmagania w Tokio, eliminując kolejno Conchitę Martinez, Ivę Majoli i rewanżując się Amerykance Davenport. Wiosną awansowała do finału w Miami. Do jednej drugiej finału dostała się bez większych problemów, dopiero tam po trzech setach i dwóch tie-breakach odprawiła Sabatini. Puchar oddała jednak w ręce wiceliderki światowych klasyfikacji, Steffi Graf. W kwietniu znalazła się jeszcze w finale Japan Open. W maju przegrała finał w Strasburgu z Davenport, ale odgryzła się Amerykance w czwartej rundzie French Open. Lindsay zdołała wówczas ugrać zaledwie siedem gemów. Tymczasem Date w ćwierćfinałowym pojedynku nie dała szans Majoli, ale w walce o miejsce w finale nie dała rady numerowi jeden listy WTA, Sanchez Vicario. Na kortach trawiastych osiągnęła ćwierćfinały w Eastbourne i Wimbledonie. W Mistrzostwach WTA pokonała Novotną, ale została wyeliminowana przez Huber. 13 listopada awansowała na najwyższe w karierze, 4. miejsce w rankingu singlistek. Wówczas została najwyżej notowaną Azjatką w tej klasyfikacji w historii; jej rekord wyrównała dopiero w 2011 roku Chinka Li Na.
W styczniu 1996 doszła do półfinału w Sydney, pokonana 2:6, 6:4, 5:7 przez Davenport. W marcu po raz pierwszy w karierze zawędrowała do półfinału w Indian Wells, a dwa tygodnie później zagrała także w ćwierćfinale w Miami. W kwietniu wygrała zmagania w Tokio, pokonując w jednej drugiej finału swoją rodaczkę Sugiyamę. W kwietniowych rozgrywkach o Puchar Federacji po raz pierwszy w życiu wygrała ze Steffi Graf, wynikiem 7:6(7), 3:6, 12:10. Osiągnęła czwartą rundę French Open, a potem półfinał Wimbledonu – najlepszy jej rezultat na kortach All England Tennis Club i trzeci wielkoszlemowy półfinał w karierze. Okazała się słabsza właśnie od Graf, po trzech setach gry. W lipcu doszła do ćwierćfinału letnich igrzysk olimpijskich w Atlancie. W sierpniu została mistrzynią zawodów w San Diego po finale z Vicario. We wcześniejszych fazach ograła Sabatini i Martinez. Po porażce w półfinale w Tokio z Monicą Seles ogłosiła, że planuje zakończenie kariery sportowej. Wystąpiła w Mistrzostwach WTA, gdzie najpierw wygrała z Seles, która poddała pojedynek, a potem uległa 1:6, 2:6 Martinie Hingis i faktycznie przeszła na sportową emeryturę. 23 grudnia jej nazwisko zostało zdjęte z tenisowych klasyfikacji (zajmowała wówczas ósme miejsce), a w czołowej dziesiątce rankingu WTA spędziła 149 tygodni.
6 kwietnia 2008, prawie dwanaście lat po ogłoszeniu swojej decyzji, poinformowała, że planuje wznowienie tenisowej kariery. Miała wówczas trzydzieści siedem lat. Date, która w czasie przerwy w występach wyszła za mąż za niemieckiego kierowcę rajdowego Michaela Krumma, wystartowała w eliminacjach zawodów ITF w Gifu. Kwalifikacje przeszła i trafiła do drabinki głównej, gdzie w pierwszej rundzie pokonała rozstawioną z numerem piątym rodaczkę Rikę Fujiwarę 2:6, 6:4, 6:4. W ćwierćfinale zwyciężyła turniejową jedynkę, Aiko Nakamurę. Zawodniczka sprawiła sensację, pokonując następnie Melanie South i Tamarine Tanasugarn i zdobywając swój pierwszy zawodowy tytuł po kilkunastoletniej przerwie.
Po wygraniu kilku kolejnych zmagań ITF spróbowała swoich sił w kwalifikacjach do turnieju WTA w Tokio, jako zawodniczka numer 251 w rankingu. Ograła Casey Dellacqua (48 WTA), ale przegrała z Aleksandrą Wozniak (41 WTA). Tydzień później organizatorzy zawodów w stolicy Japonii przyznali jej dziką kartę, ale w pierwszym oficjalnym meczu po powrocie Japonka zdobyła tylko cztery gemy w konfrontacji z Szachar Pe’er.
W styczniu 2009 przeszła eliminacje do wielkoszlemowego Australian Open, w turnieju głównym przegrała z Kaią Kanepi 4:6, 6:4, 6:8. Po kilku miesiącach słabszych startów wzięła udział w zmaganiach w Seulu. Od drugiej rundy grała wyłącznie z wyżej notowanymi od niej tenisistkami, Alisą Klejbanową, Danielą Hantuchovą, Mariją Kirilenko i Anabel Mediną Garrigues. Pokonała je wszystkie i sięgnęła po swoje ósme trofeum. W wieku 38 lat, 11 miesięcy i 30 dni została drugą najstarszą w historii zwyciężczynią turnieju WTA (rekord należy do Billie Jean King, w momencie wiktorii w Birmingham w 1983 liczyła sobie 39 lat, 7 miesięcy i 23 dni). Ponadto tenisistka ustanowiła rekord w najdłuższej przerwie pomiędzy zdobyciem dwóch tytułów WTA, wynoszącą 13 lat i 1 miesiąc (poprzednio była najlepsza w 1996 w San Diego). Została sklasyfikowana na 100. miejscu w rankingu singlowym. W kończącej sezon imprezie na Bali zaszła do półfinału, pokonana przez najwyżej rozstawioną Marion Bartoli.
W styczniu 2010 weszła do ćwierćfinału w Auckland, gdzie przegrała z Yaniną Wickmayer. W pierwszej rundzie French Open wygrała z dziewiątą na świecie Dinarą Safiną. Awansowała do ćwierćfinału w Seulu, a potem do kolejnego finału w Osace. W tym drugim turnieju wygrała z Samanthą Stosur (8 WTA), Szachar Pe’er (13 WTA), a okazała się słabsza od Tamarine Tanasugarn. Był to najstarszy znany finał w historii kobiecego tenisa, obie jego uczestniczki liczyły bowiem razem 73 lata. W Tokio wygrała z Mariją Szarapową, a na Bali z Danielą Hantuchovą i Li Na.
Po słabszych wynikach w pierwszej części 2011 roku awansowała do ćwierćfinału w ’s-Hertogenbosch, gdzie nie sprostała Rominie Oprandi. Na koniec sezonu wystąpiła w trzech z rzędu finałach turniejów ITF, ale wypadła z grona stu najlepszych zawodniczek globu. W listopadzie 2012 doszła do finału WTA w Pune, przegrywając tam z Eliną Switoliną. W międzyczasie regularnie wygrywała zmagania w rozgrywkach Międzynarodowej Federacji Tenisowej.
W styczniu 2013 awansowała do drugiej rundy turnieju w Sydney po przejściu eliminacji, ale przegrała tam z Agnieszką Radwańską (4 WTA). Tydzień później wygrała swój pierwszy mecz w Australian Open od 1996 roku, pokonując rozstawioną z dwunastym numerem Nadieżdę Pietrową 6:2, 6:0 i została najstarszą kobietą w dziejach, która w Melbourne wygrała mecz w drabince głównej. Rekord poprawiła dwa dni później, eliminując Szachar Pe’er 6:2, 7:5. W trzecim pojedynku musiała jednak uznać wyższość Bojany Jovanovski, której uległa wynikiem 2:6, 6:7(3). Na Wimbledonie osiągnęła trzecią rundę, w której uległa dopiero najwyżej rozstawionej Serenie Williams.
Finały turniejów WTA
Gra pojedyncza 16 (8-8)
Gra podwójna 10 (6-4)
Przypisy
Bibliografia
Japońskie tenisistki
Japońscy olimpijczycy
Medaliści Igrzysk Azjatyckich 2010
Sportowcy związani z Kioto
Ludzie urodzeni w Kioto
Urodzeni w 1970 |
188286 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Na%20dobre%20i%20na%20z%C5%82e | Na dobre i na złe | Na dobre i na złe – polski serial medyczno-obyczajowy emitowany na antenie TVP2 od 7 listopada 1999, przedstawiający losy personelu i pacjentów szpitala w fikcyjnym podwarszawskim miasteczku Leśna Góra. Jest to najdłuższy w historii polskiej telewizji serial cotygodniowy i drugi serial (po Klanie) pod względem liczby lat nieprzerwanej produkcji.
Okres zdjęciowy ruszył 17 sierpnia 1999.
Fabuła
Początkowo akcja serialu skupiona była wokół postaci trojga lekarzy: Zosi Stankiewicz (Małgorzata Foremniak), Jakuba Burskiego (Artur Żmijewski) i Brunona Walickiego (Krzysztof Pieczyński) – trójki przyjaciół ze studiów, którzy po latach spotkali się ponownie, mając pracować razem w jednym szpitalu. Z czasem losy tych trzech bohaterów zaczęły rozwijać się równocześnie z perypetiami innych postaci (lekarzy, pielęgniarek, pozostałych pracowników leśnogórskiego szpitala).
Trzema ważnymi postaciami, które występowały w serialu również od samego początku, byli prof. Tadeusz Zybert (Marian Opania), wówczas dyrektor medyczny szpitala, jego córka Monika (Jolanta Fraszyńska) i siostra oddziałowa Danuta Dębska (Daria Trafankowska). Po kilku latach do serialu dołączyli także: Małgorzata „Meg” Donovan (Maja Ostaszewska) i Andrzej Stankiewicz (Michał Grudziński), siostra i ojciec Zosi. Pojawiła się też kolejna dwójka lekarzy, których losy wyszczególniono: dr Witek Latoszek (Bartosz Opania) i stażystka Lena Starska (Anita Sokołowska), mający po czasie stać się także drugą po Zosi i Jakubie serialową parą.
Z czasem na pierwszy plan wysunęła się trójka młodych lekarzy rezydentów: Wiktoria Consalida (Katarzyna Dąbrowska), Przemysław Zapała (Marcin Rogacewicz) oraz Agata Woźnicka (Emilia Komarnicka-Klynstra).
Oprócz fabuły opartej na życiu pracowników placówki medycznej integralną częścią każdego odcinka serialu są wątki związane z pacjentami leśnogórskiego szpitala.
Emisja w telewizji
Uwaga: tabela zawiera daty odnoszące się wyłącznie do pierwszej emisji telewizyjnej; w niniejszej sekcji nie uwzględniono powtórek, ewentualnych prapremier w serwisach internetowych (np. TVP VOD) itp.
Pierwszy odcinek serialu, który wyemitowano 7 listopada 1999, obejrzało 5,53 mln widzów. Najwyższe wyniki oglądalności serial osiągał w latach 2001–2005; w tym okresie widownia poszczególnych odcinków wielokrotnie zbliżała się do poziomu 10 mln osób bądź nawet go przekraczała.
Nagrody i wyróżnienia
Medal „Bene Meritus” Polskiego Towarzystwa Lekarskiego
2000: Nagroda Niptel
2000: Telekamery 2000 – IV miejsce w kategorii serial
2001: Telekamery 2001 – w kategorii najlepszy serial
2002: Telekamery 2002 – w kategorii najlepszy serial
2003: Telekamery 2003 – w kategorii najlepszy serial
2004: Telekamery 2004 – Złota Telekamera
2011: Nagroda specjalna Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia w kategorii „promocja zdrowia i profilaktyka”
2011: Tytuł „Aktywny w walce z depresją” Stowarzyszenia Aktywnie Przeciwko Depresji
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona serialu i odcinki od 501 po obecne w portalu TVP VOD
Polskie telewizyjne seriale obyczajowe
Filmy kręcone w Warszawie
Filmy w reżyserii Anny Jadowskiej
Filmy w reżyserii Macieja Pieprzycy
Filmy w reżyserii Macieja Dejczera
Filmy w reżyserii Ryszarda Zatorskiego
Filmy w reżyserii Wojciecha Wójcika
Filmy w reżyserii Waldemara Szarka
Filmy w reżyserii Radosława Piwowarskiego
Filmy w reżyserii Jerzego Łukaszewicza
Filmy w reżyserii Piotra Wereśniaka
Filmy w reżyserii Janusza Dymka
Filmy w reżyserii Teresy Kotlarczyk
Filmy w reżyserii Mariusza Malca
Seriale telewizyjne emitowane od 1999 |
188298 | https://pl.wikipedia.org/wiki/202%20Batalion%20Schutzmannschaft | 202 Batalion Schutzmannschaft | 202 Batalion Schutzmannschaft (Schutzmannschafts-Bataillon 202) – kolaboracyjna jednostka zmilitaryzowanej policji, podległa dowództwu niemieckiemu, składająca się z Polaków pochodzących z Generalnego Gubernatorstwa, operująca na terenie GG, południowej części Komisariatu Rzeszy Wschód i w zachodniej części Komisariatu Rzeszy Ukraina. W niemieckiej nomenklaturze figurowała jako batalion Schutzmannschaften nr 202.
Geneza
Z Polaków oraz Ukraińców i Białorusinów z obywatelstwem polskim formowano również skoszarowane jednostki niemieckiej policji pomocniczej. Na Kresach Wschodnich, które weszły w skład Komisariatu Rzeszy Ukraina, w jednostkach tych służyli przede wszystkim Ukraińcy. Sytuacja zmieniła się wiosną 1943 roku, gdy duża część policjantów ukraińskich zdezerterowała, by zasilić oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii. Wtedy składy wybrakowanych posterunków i kompanii został uzupełniony w dużej części przez Polaków. Tak było np. w batalionach nr 102 w Krzemieńcu, nr 103 w Maciejowie (tu też znajdowało się centrum szkolenia batalionów policyjnych), nr 104 w Kobryniu czy w batalionie w Sarnach. Zresztą batalion z Maciejowa przeszedł w niemal pełnym składzie na stronę Armii Krajowej i został włączony do 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Ale wszystkie te jednostki nie były nigdy określane jako polskie. Jedynym wyjątkiem jest tu batalion Schutzmannschaften nr 202.
Niektóre ustalenia
Umundurowanie: w okresie szkolenia mundury polskich i litewskich formacji policyjnych oraz mundury radzieckie, po zaprzysiężeniu kombinowane mundury niemieckie Schuma (odznaki Schupo, mundury wojskowe i policyjne polskie i litewskie, krój przerabiano na styl mundurów niemieckich, np. kołnierze, system stopni jak w policji polskiej przy zmianie terminologii na wojskową, hełmy niemieckie i czechosłowackie). Broń czechosłowacka, polska, radziecka, później wymieniana na niemieckie karabiny Mauser model 98k oraz pistolety maszynowe MP 38 i MP 41.
Historia
Pierwsze próby organizacji w 1942
Historia jednostki sięga marca 1942. Niemieckie dowództwo policyjne postanowiło wówczas rozpocząć formowanie batalionów policyjnych z mieszkańców Generalnego Gubernatorstwa. Głównym powodem takiego kroku był coraz bardziej rozwijająca się partyzantka polska na terenach Gubernatorstwa oraz potrzeba skierowania formowanych tu jednostek do wspomożenia zwalczania partyzantki radzieckiej na terenach dawnych polskich Kresów Wschodnich.
Na początku maja 1942 kapitan policji porządkowej Felsinger ze sztabu Dowódcy Policji Porządkowej (Kommandeur der Ordnungspolizei – KdO) na dystrykt warszawski przekazał dowódcy Polskiej Policji Pomocniczej w Warszawie podpułkownikowi Aleksandrowi Reszczyńskiemu rozkaz dotyczący utworzenia batalionu Schutzmannschaften w GG. Batalion miał się składać z Polaków i być przeznaczony do walki z „bandytyzmem” (to jest z partyzantką radziecką) na „nowych terenach wschodnich”. Przyjmowani mieli być kandydaci w wieku 20–30 lat, najlepiej po przeszkoleniu wojskowym. Komendy gminne i powiatowe PP powinny przeprowadzić akcję werbunkową, jednakże bez ogłaszania jej w prasie czy przez plakaty. Podania ochotników miały być składane za pośrednictwem komendanta „granatowej policji” odpowiedniego szczebla do komendanta niemieckiej policji porządkowej do 30 maja 1943.
Przeprowadzony w ten sposób werbunek nie dał jednak spodziewanych wyników. Zgłosiło się dwóch kandydatów. Podpułkownik Reszczyński polecił wówczas przymusowe odkomenderowanie części polskich policjantów, w tym zwłaszcza kadry oficerskiej i podoficerskiej. Kandydaci wyznaczeni spośród szeregowych starali się uniknąć odkomenderowania. Najpopularniejsze stało się zgłaszanie różnych chorób, które miały uniemożliwiać służbę o charakterze wojskowym. Zarządzono więc badania lekarskie, które niemal wszystkich stających przed komisją medyczną uznawały za zdrowych. Protesty, czasami nawet w ostrej formie (jeden z policjantów chciał zastrzelić lekarza i podpułkownika Reszczyńskiego), na nic się nie zdały. Jednakże nadal brakowało ludzi do stanu etatowego. Wówczas to, w celu wspomożenia akcji werbunkowej, zamieszczono w prasie ogłoszenia następującej treści: „Wolne posady. Mężczyźni zdrowi, w wieku od 20–30 lat, mogą zgłaszać się o przyjęcie do Policji Polskiej pod następującym adresem...” Tu następował adres punktu werbunkowego, np. w Krakowie była to ulica Michałowskiego (Luxemburgerstrasse) 8–10. Takiej treści ogłoszenie ukazało się w prasie polskojęzycznej, np. w gadzinowym „Gońcu Krakowskim” z 18 maja 1942.
Każdy wstępujący w odpowiedzi na ogłoszenie do „granatowej policji” musiał podpisać deklarację następującej treści:
W wypadku, gdyby moje przyjęcie do polskiej (względnie ukraińskiej) Policji w Generalnym Gubernatorstwie nie mogło z powodu braku wolnych miejsc nastąpić, zgadzam się także na zatrudnienie mnie w polskiej Policji (Schutzmannschaften) na zajętych wschodnich obszarach (także d. obszarach rosyjskich).
Wówczas trafiał do oddziału uzupełnień, którym dowodził sierżant policji Jan Klewek, a od listopada 1942 starszy sierżant policji Józef Jarmiński. Tam otrzymywał do podpisania następującą deklarację:
Zobowiązuję się do pełnienia służby w Schutzmannschaft (w Policji). Zobowiązuję się do bezwzględnego wykonywania rozkazów wydanych mi przez moich przełożonych niemieckich i przełożonych ze Schutzmannschaft. Przyrzekam być posłusznym, wiernym i odważnym.
1943
Oddział uzupełnień wysyłał szeregowych na poligon Waffen-SS w Dębicy. Tam byli oni przydzielani do jednej z trzech kompanii liniowych batalionu lub kompanii sztabowej. Obsada kadrowa batalionu została ustalona w połowie czerwca 1943. Dowódcą został major policji Antoni Ignacy Kowalski, a dowódcami kompanii:
1. – kapitan Walery Sauermann
2. – podporucznik Jan Nowak z dystryktu radomskiego
3. – podporucznik Witold Obrębski z Komendy Powiatowej Garwolin
Niemieckim oficerem nadzorującym (deutscher Aufsichtsoffizier – DAO) został kapitan policji porządkowej Tschnadel.
Już w okresie rekruckim zaczęły się pierwsze dezercje i bójki z ukraińskimi rekrutami Waffen-SS, którzy odbywali wstępne przeszkolenie na tym samym poligonie. Być może to spowodowało zmianę dowódcy batalionu. W sierpniu 1943 został nim major policji Kazimierz Mięsowicz. W sierpniu również batalion złożył przysięgę według roty ustalonej dla Schutzmannschaften:
Jako przynależny do Schutzmannschaftu przysięgam być wiernym, dzielnym i posłusznym i moje obowiązki służbowe, szczególnie w walce przeciwko niszczącemu narody bolszewizmowi, sumiennie wykonywać. Dla tej przysięgi jestem gotów moje życie położyć. Tak mi Boże dopomóż.
W październiku 1942 nastąpiła kolejna zmiana dowództwa. Batalion objął awansowany na majora Walery Sauermann, a dowództwo drugiej kompanii podporucznik Jan Grzegorzek. Nowym niemieckim oficerem nadzorującym został kapitan policji porządkowej Weidlich. 15 listopada liczący ponad 500 ludzi batalion otrzymał numer porządkowy i nazwę Schutzmannschafts Bataillon 202. Jednak pod koniec 1942 polska kadra, nawet volksdeutsche jak Sauermann czy Nowak, została odsunięta od dowodzenia batalionem. Nowym dowódcą batalionu został dotychczasowy DAO kapitan Weidlich, a kompanii m.in. porucznik policji porządkowej Kurt Hoffmann i kapitan policji porządkowej Klisten.
Działania na Białorusi
W połowie stycznia 1943 roku batalion wyjechał na wschód do Borysowa na Białorusi i 28 tegoż miesiąca objął służbę na zapleczu Grupy Armii „Środek”. Jego zadaniem była ochrona linii zaopatrzeniowych (drogowych i kolejowych), walka z radzieckimi grupami desantowymi i partyzantami. 30 marca 1943 batalion został podporządkowany jednostce Dirlewangera i przeznaczony do operacji przeciwpartyzanckiej „Lenz–Süd”, która zaczynała się 1 kwietnia. Batalion, któremu przydzielono drużynę SD, został skierowany w okolice Słobódki.
Po trzech dniach działań batalion skierowano z powrotem do Borysowa, gdzie miał oczekiwać na dalsze rozkazy. Dowodzący akcją pułkownik żandarmerii Walter Schimana polecił wyznaczyć 202 batalion do drugiej części operacji „Lenz–Nord”. Batalion podporządkowano 2 Pułkowi Policji SS (dowódca: podpułkownik policji porządkowej Hans Griep) i rzucono do ochrony drogi Borysów–Zembin i mostu w Gajnie na Berezynie.
Działania na Wołyniu
Podczas działań batalion stracił około 40 ludzi – zabitych, ciężko rannych i zaginionych. 3 maja został skierowany do Łucka, a następnie do Kostopola na Wołyniu. 21 sierpnia wyznaczono mu nowy obszar działania: Kostopol–Janowa Dolina–Horochów. Batalion liczył wówczas, po otrzymaniu uzupełnień, 13 oficerów, 20 podoficerów i 550 szeregowych. W przydzielonym sobie rejonie członkowie batalionu napotkali na działania ukraińskie skierowane przeciwko Polakom.
Batalion obsadzał m.in. posterunki w Bystryczach, Bereźnie, Janowej Dolinie, Kostopolu, Stepaniu, Dzierżanówce.
Policjanci batalionu nie pozostali obojętni na tę sytuację. Wstrząśnięci obrazem mordowanych współrodaków, stawali w ich obronie – często wbrew woli ich niemieckich dowódców. Polskie patrole policyjne prowadziły również samorzutne działania odwetowe, atakując wioski ukraińskie.
W listopadzie 1943 ponad połowa batalionu zdezerterowała. Najprawdopodobniej przyłączyli się oni do polskiej samoobrony na terenie Wołynia. Wyszkoleni, uzbrojeni i z doświadczeniem bojowym, stali się cennym nabytkiem dla Polaków broniących się przed Ukraińską Powstańczą Armią. Kilku z policjantów zdołało nawet powrócić w rodzinne strony, choć zdawali sobie sprawę, że za dezercję niemieckie prawo wojenne karało śmiercią.
Wycofanie z Wołynia
Pod koniec stycznia 1944 batalion został wycofany z Wołynia i przeniesiony do Lwowa. Liczył wówczas dwu oficerów, czterech podoficerów i 200 szeregowych. Stamtąd wyruszył 4 lutego do Drusenheim koło Stuttgartu, gdzie został zakwaterowany w koszarach policji, gdzie oczekiwał na dalsze decyzje co do swego losu. Zanim zapadły, zasięgnięto opinii Najwyższego Dowódcy SS i Policji na Ukrainie SS–Obergruppenführera Hansa Adolfa Prützmanna. Stwierdził on, że w działaniach bojowych 202 batalion spisywał się dobrze. Prowadził ciężkie walki, aż do dużego wyczerpania, co potwierdza fakt, że Polacy otrzymali niemieckie odznaczenia bojowe. Jednocześnie Prützmann zalecił odwołanie ze stanowiska dowódcy batalionu kapitana policji ochronnej Weidlicha, gdyż w jego opinii był on za miękki.
Z rozkazu Reichsführera–SS 8 maja 1944 batalion został rozformowany. Jednak, chociaż wszystkich żołnierzy i oficerów batalionu uznano za zhańbionych, postanowiono jeszcze wykorzystać polskich policjantów. Zostali oni poddani indywidualnej ocenie i po jej pozytywnym przejściu i wyrażeniu woli dalszej służby skierowani do Częstochowy. Na teren dystryktu radomskiego reszta batalionu (ponad 150 ludzi) przybyła w połowie czerwca 1944. Zostali oni podzieleni na grupy bojowe (operacyjne) i poprzydzielani do umocnionych punktów żandarmerii.
Gdy walki przeniosły się na lewy brzeg Wisły resztki batalionu w sile około 80–100 ludzi zostały najprawdopodobniej wcielone do Polskiej Policji Pomocniczej. Jego żołnierze mieli pełnić funkcje żandarmerii, jednakże wskutek rozpadu tej formacji (spowodowanej zajmowaniem terenów GG przez wojska polskie i sowieckie oraz formalnym rozwiązaniem „granatowej policji” dekretem PKWN z 27 lipca 1944) w batalionie szerzyła się dezercja. Batalion przestał istnieć na początku sierpnia 1944.
Powojenne procesy
Powojenne sądy Polski Ludowej, przed którymi stawali policjanci z 202 Batalionu, jako okoliczność łagodzącą potraktowały fakt, iż zostali oszukani przez Niemców, większość z ochotników w chwili werbunku sądziła bowiem, iż wstępuje w szeregi Policji Państwowej. Jako okoliczność łagodzącą potraktowano także fakt, iż większość z nich zachowywała się „przyzwoicie” i ostatecznie zdezerterowała z podporządkowanej Niemcom formacji. W tej sytuacji wyroki, jak na ówczesne czasy, nie były zbyt wysokie – wynosiły od 2 do 3 lat więzienia na podstawie art. 91 § 2 KKWP.
Zobacz też
Batalion Policyjny nr 107
Ukraińskie bataliony Schutzmannschaft
Przypisy
Bibliografia
Miesięcznik „Oblicza historii” numer 07 – 02/2005.
Głos Kresowian: Zbrodnia w Malinie (cz. 1)
Grzegorz Motyka, Marek Wierzbicki: Polski policjant na Wołyniu (Kwartalnik Historyczny KARTA nr 24, 1998).
Grzegorz Fedorowski: Leśne ognie, Warszawa 1963.
Bataliony Schutzmannschaft
Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1942
Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1944 |
188300 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pos%C5%82owie%20na%20Sejm%20Polskiej%20Rzeczypospolitej%20Ludowej%20VII%20kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VII kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VII kadencji zostali wybrani podczas wyborów parlamentarnych, które odbyły się w dniu 21 marca 1976.
Pierwsze posiedzenie odbyło się 25 marca 1976, a ostatnie, 29. – 18 lutego 1980. Kadencja Sejmu trwała od 21 marca 1976 do 21 marca 1980.
Kluby i koła na pierwszym posiedzeniu Sejmu VII kadencji i stan na koniec kadencji.
Prezydium Sejmu VII kadencji
Przynależność klubowa
Stan na koniec kadencji
Posłowie VII kadencji zrzeszeni byli w następujących klubach i kołach poselskich:
Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – 263 posłów, przewodniczący klubu Edward Babiuch,
Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego – 111 posłów, przewodniczący klubu Zdzisław Tomal,
Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego – 34 posłów, przewodniczący klubu Piotr Stefański,
Koło Poselskie PAX – 4 posłów, przewodniczący koła Jan Waleczek,
Koło Poselskie Znak – 4 posłów, przewodniczący koła Janusz Zabłocki,
Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego – 2 posłów, przewodniczący koła Kazimierz Morawski,
Posłowie bezpartyjni – 36 posłów.
Posłowie, których mandat wygasł w trakcie VII kadencji (21 posłów)
Zobacz też
Wybory parlamentarne w Polsce w 1976 roku
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
7 |
188308 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pos%C5%82owie%20na%20Sejm%20Polskiej%20Rzeczypospolitej%20Ludowej%20VI%20kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VI kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VI kadencji zostali wybrani podczas wyborów parlamentarnych, które odbyły się w dniu 19 marca 1972.
Pierwsze posiedzenie odbyło się 28 marca 1972, a ostatnie, 32. – 10 lutego 1976. Kadencja Sejmu trwała od 19 marca 1972 do 19 marca 1976.
Kluby i koła na pierwszym posiedzeniu Sejmu VI kadencji i stan na koniec kadencji.
Prezydium Sejmu VI kadencji
Przynależność klubowa
Stan na koniec kadencji
Posłowie VI kadencji zrzeszeni byli w następujących klubach i kołach poselskich:
Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – 257 posłów, przewodniczący klubu Edward Babiuch,
Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego – 114 posłów, przewodniczący klubu Dyzma Gałaj,
Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego – 37 posłów, przewodniczący klubu Piotr Stefański,
Koło Poselskie PAX – 5 posłów, przewodniczący koła Bolesław Piasecki,
Koło Poselskie Znak – 5 posłów, przewodniczący koła Stanisław Stomma,
Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego – 2 posłów, przewodniczący koła Zygmunt Filipowicz,
Posłowie bezpartyjni – 37 posłów.
Posłowie, których mandat wygasł w trakcie VI kadencji (9 posłów)
Zobacz też
Wybory parlamentarne w Polsce w 1972 roku
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
6 |
188311 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mikrobus | Mikrobus | Mikrobus – autobus niewielkich rozmiarów, przeznaczony do przewozu na miejscach siedzących od 9 do 20 (17 według niektórych źródeł) pasażerów, nie licząc kierowcy. Mikrobusy, zwłaszcza starsze (na przykład polskie Nysy), projektowane i wytwarzane były często z użyciem podzespołów (silników, układów napędowych, zawieszenia) samochodów osobowych. Większe pojazdy unifikowane są często z lekkimi samochodami ciężarowymi (dostawczymi).
Mikrobusy znajdują zastosowanie w mniejszych miejscowościach, gdzie panuje mały ruch, oraz w rejonach górskich. W tym drugim przypadku na ich korzyść przemawia to, że „pełnowymiarowymi” autobusami trudno jest wjechać pod wzniesienia; poza tym mikrobusy są krótsze i węższe, więc łatwiej mogą pokonywać ciasne zakręty i mijać się na wąskich drogach. Używane są także tam, gdzie na trasie znajduje się most o niewielkiej nośności, który mógłby nie wytrzymać ciężaru normalnego autobusu.
Mikrobusami nazywane bywają także pojazdy, które posiadają do 9 miejsc łącznie z kierowcą. Można je prowadzić na zwykłe prawo jazdy kategorii B (pojazd o liczbie miejsc do 9 wraz z kierowcą jest uważany przez kodeks drogowy za samochód osobowy). Jeżeli posiadają od 10 do 17 miejsc łącznie z kierowcą, trzeba mieć prawo jazdy kategorii D1 i ukończony kurs na przewóz osób; czas pracy kierowcy pojazdu do przewozu od 10 osób jest ponadto limitowany przy pomocy obowiązkowego tachografu. Jeżeli liczba miejsc łącznie z kierowcą przekracza 17, trzeba mieć prawo jazdy kategorii D i ukończony kurs na przewóz osób. Mikrobusy są często nazywane busami.
Zobacz też
van
Przypisy
Autobusy
cs:Mikrobus
es:Microbús |
188314 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Willa%20Caro | Willa Caro | Willa Caro − zabytkowa rezydencja mieszkalna przemysłowca Oscara Caro mieszcząca się w Gliwicach.
Informacje ogólne
Rezydencja znajduje się w centrum Gliwic przy ulicy Dolnych Wałów. Willa posiada niemal całkowicie zachowany wystrój wnętrz i jest przykładem nielicznie już zachowanych miejskich rezydencji mieszkalnych bogatych górnośląskich przemysłowców. Oprócz stałej wystawy muzealnej, obrazującej dziewiętnastowieczne wnętrza mieszkalne miejskich siedzib przemysłowców, w budynku znajduje się ekspozycja etnograficzna prezentująca kulturę ludową regionu gliwickiego. Ekspozycja ta stanowi uzupełnienie szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Organizowane są tu również liczne wystawy czasowe.
Przed budynkiem znajduje się na cokole rzeźba lwa czuwającego.
Historia
Willa została zbudowana na zamówienie śląskiego przemysłowca Oscara Caro w latach 1882–1885. Oscar Caro, wnuk pochodzącego z Wrocławia handlarza materiałami żelaznymi, Moritza Isaaca Caro, osiedlił się w Gliwicach ok. 1882 r. Poślubił Florę, córkę miejscowego mistrza budowlanego Salomona Lubowskiego. Działkę, na której stanęła willa, nabył od swego szwagra i wspólnika w interesach, Heinricha Kerna, w 1882 roku. Pierwotnie parcela była znacznie większa, zajmowała cały pas między dzisiejszymi ulicami Dolnych Wałów i Wyszyńskiego. Pierwszy projekt rezydencji powstał prawdopodobnie w berlińskiej firmie architektonicznej Ihne & Stegmüller. W wyniku jego modyfikacji powstał jednopiętrowy budynek o formie bliskiej dziewiętnastowiecznej wizji włoskiej renesansowej architektury willowej, o harmonijnej i generalnie zrównoważonej sylwecie, jednak autor ostatecznej wersji obiektu nie jest znany. Zapewne był nim gliwicki mistrz budowlany Salomon Lubowski, od ok. 1882 r. teść Oscara. Budynek ukończono w 1885 r., o czym może świadczyć odkryty w głównej klatce wejściowej nad portalem wewnętrznym, przygotowany do wykonania w stiuku rysunek daty 1885. Willę otaczał rozległy, eklektyczny ogród z nieregularnymi alejkami i stawem. Na jego obrzeżach znajdowały się także budynki gospodarcze, stajnia i powozownia.
Oscar Caro pozostał bezpośrednim użytkownikiem willi do roku 1909, kiedy to ostatecznie przeniósł się do pałacu Paulinum w Jeleniej Górze. Właścicielem gliwickiej willi pozostał jednak do 1916 r. W następnych latach obiekt zmieniał właścicieli. Od 1924 r. mieściła się w nim siedziba spółki przemysłowo-budowlanej. Dokonano wówczas gruntownej przebudowy budynku: dobudowano drugie piętro, pokryto budynek nowym dachem, przebudowano częściowo wnętrza. W 1929 r. właścicielem willi był hrabia Nicolaus von Ballestrem z Pławniowic. W 1934 r. obiekt został przekazany miastu na nową siedzibę Oberschlesische Museum. W 1945 r. został przejęty przez Muzeum w Gliwicach.
W latach 1991–2000 wykonano kapitalny remont budynku. Wnętrza zachowały w większości pierwotny wystrój: bogato zdobione stropy, boazerie, parkiety, stolarkę drzwiową i okienną. Ogród otacza obecnie wiernie zrekonstruowane kamienno-metalowe ogrodzenie. Aktualnie willa jest główną siedzibą Muzeum w Gliwicach.
Galeria
Willa Caro w Gliwicach
Zobacz też
Muzeum w Gliwicach
Przypisy
Linki zewnętrzne
Willa Caro na portalu Wirtualny Sztetl
Zabytki nieruchome w Gliwicach
Muzea w Gliwicach
Gliwice
Obiekty kulturalne w Gliwicach |
828 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Certyfikat%20j%C4%99zykowy | Certyfikat językowy | Certyfikat językowy – zaświadczenie o znajomości języka obcego na danym poziomie wydawane po odpowiednim egzaminie.
Certyfikaty
Języka albański
Gjuha shqipe për të huaj – organizowany przez uniwersytet w Tiranie, poziomy od A1 do C2,
Język angielski
Preliminary English Test (PET), First Certificate in English (FCE), Certificate in Advanced English (CAE), Certificate of Proficiency in English (CPE) – organizowane przez University of Cambridge Local Examinations Syndicate
Pearson Test of English – PTE General (sześć poziomów od A1 do C2) i PTE Young Learners organizowane przez Pearson Education we współpracy z Edexcel
PTE Academic – organizowany przez Pearson
TrackTest Online English Proficiency Test (TrackTest) certyfikat dla poziomów CEFR (A1-C2) organizowany przez TrackTest English Assessment Centre
Test of English as a Foreign Language (TOEFL) certyfikat akademicki organizowany przez Educational Testing Service (ETS)
TOEFL Junior certyfikat środowiska szkolnego, organizowany przez Educational Testing Service (ETS)
Test of English for International Communication (TOEIC) certyfikat międzynarodowego środowiska pracy organizowany przez Educational Testing Service (ETS)
TOEIC Bridge certyfikat dla początkujących organizowany przez Educational Testing Service (ETS)
Business English Certificate, na trzech poziomach Preliminary, Vantage i Higher, dotyczące języka biznesowego, organizowane przez University of Cambridge Local Examinations Syndicate
BULATS o profilu biznesowym, organizowany przez University of Cambridge Local Examinations Syndicate
London Chamber of Commerce and Industry (LCCI) (4 poziomy) – bezterminowy certyfikat biznesowy
International English Language Testing System (IELTS), w dwóch odmianach: Academic oraz General Training, organizowane przez konsorcjum British Council, University of Cambridge ESOL oraz IDP Education Australia.
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR
Język arabski
ALPT – Arabic Language Proficiency Test,
CIMA (Certificat International de Maîtrise en Arabe),
AL-ARABIJA TEST – organizowany przez AL-Arabiyya-INSTYTUT.
Język birmański
MLT – na 5 poziomach (MB-M4),
Język bułgarski
Стандартизиран тест по български език като чужд (СТБЕЧ), The Standard Test of Bulgarian as a Foreign Language (STBFL), egzamin na poziomach od A2 do C2. Organizowany przez Uniwersytet Sofijski.
Język chiński (mandaryński)
BCT – Business Chinese Test, egzamin języka biznesowego,
Children’s Chinese Competency Certification (CCCC) – organizowany na 3 poziomach przez SCTOP
Chinese Writing Test (CWT) – organizowany na 5 poziomach przez 中文能力測驗中心
General Composition Ability Test (GCAT) – organizowany na 7 poziomach przez Taiwan Academy of Continuing Education
HSK – Hànyǔ Shuǐpíng Kǎoshì (część pisemna) i HSKK – część ustna egzaminu,
Hanzi Nengli Kaoshi (HNK) – organizowany na 9 poziomach przez 汉考国际,
Listening Comprehension Test – do zdobycia jest 120 punktów, w zależności od wyniku można osiągnąć 4 poziomy, organizowany przez 台灣推廣教育學會
Medical Chinese Proficiency Test (MCT) – organizowany na 3 poziomach przez 汉考国际
MHK (国少数民族对外汉语水平考试) – organizowany na 4 poziomach przez Chińskie Ministerstwo Edukacji
Oral Chinese Test (OCT)– organizowany na 4 poziomach i 2 podpoziomach (1-8) przez 汉考国际,
Oral Proficiency Interview– organizowany na 10 poziomach przez 汉考国际,
Putonghua Shuiping Ceshi (PSC) – test ustny ze znajomości języka mówionego (odmiana mandaryńska), można osiągnąć poziomy 1-3, które dzielą się na podpoziomy A-B, organizowany przez Chińskie Ministerstwo Edukacji
Test of Chinese as a Foreign Language (TOCFL),
Test of Practical Chinese (C.TEST) – organizowany na 2 poziomach, które dzielą się na podpoziomy (F-A) przez Beijing Language and Culture University,
Test znajomości języka chińskiego (台灣地區中文能力檢定) – organizowany na 4 poziomach, przez Taiwan Academy of Continuing Education
Youth Chinese Test (YCT) – organizowany na 4 poziomach (pisemny) i 2 poziomach (ustny) przez 汉考国际
Zhíyè Hànyŭ Nénglì Cèshì (ZHC) – organizowany przez Chińskie ministerstwo edukacji na 5 poziomach,
Język czeski
Czech Language Certificate Exam (CCE) – na pięciu poziomach (A1-C1), organizowane przez Institute for Language and Preparatory Studies Charles University in Prague
TELC – na poziomie B1 (www.telc.net)
Język duński
Danskprøver – organizowany przez duńską agencję ds. rekrutacji i integracji na poziomach od A1 do C1.
Język estoński
Eesti keele tasemeeksamid – przeprowadzany na poziomach od A2 do C1 przez Fundacje Innove na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Badań,
Język fiński
Yleiset Kielitutkinnot (YKI) – organizowany na 3 poziomach (A1-A2, B1-B2, C1-C1) przez Uniwersytet Jyväskylä i Opetushallitus.
Język francuski
Certificat Pratique de Langue Française (CPLF) – organizowany na poziomach B2-C1, organizowany przez Sorbonę
Test de connaissance du français (TCF)– poziom zależy od ilości punktów zdobytych (700) organizowany przez CIEP,
Test de connaissance du français pour le Québec (TCF Québec) – można uzyskać 16 punktów organizowamy przez France Éducation international,
Test d’évaluation de françai (TEF)– poziom zależy od ilości punktów zdobytych (700) przez CCIP,
DELF – organizowany na poziomach od A1 do B2 przez CIEP,
DALF – organizowany na poziomach od C1 do C2 przez CIEP,
Diplôme de compétence en langue (DCL)– organizowany na poziomach od A1 do C2 przez francuskie Ministerstwo Edukacji,
Diplôme initial de langue française (DILF) – organizowany na poziomie A1 przez CIEP,
Diplôme de français langue professionnelle (DFLP) – organizowany na poziomach od A1 do A2 przez CCIP,
Diplôme de français professionnel (DFP) – organizowany na poziomach od A2 do B1 przez CCIP,
DIPLÔMES DE FRANÇAIS PROFESSIONNEL (DFP) – organizowany przez CCIP, tematyka: AFFAIRES (biznes) [A1-C1], RELATIONS INTERNATIONALES (stosunki międzynarodowe) [B1-C1], SANTÉ (zdrowie) [B1-B2/C1], Tourisme-Hôtellerie-Restauration (turystyka) [A2-B2],
Diplôme universitaire d’études françaises (DUEF) – organizowany na poziomach od A1 do C2 przez Stowarzyszenie Uniwersytetów,
DIPLÔME UNIVERSITAIRE D’ÉTUDES FRANÇAISES (DUEF B2)– organizowany na poziomach od B2 przez UPEC,
La Certification Le Robert – poziom zależy od ilości punktów zdobytych (1000) organizowany przez Le Robert,
La Certification Voltaire – poziom zależy od ilości punktów zdobytych (1000) organizowany przez Woonoz,
SELFEE– organizowany na poziomach od B1 do C3 przez Sorbonę
Diplôme de langue française (DL) oraz Diplôme supérieur d’études francaises (DS), organizowane do r. 2007 przez Alliance Française
Diplôme de français professionnel (dyplom zawodowego języka francuskiego) (DFP) Izby Przemysłowo-Handlowej w Paryżu (Chambre de commerce et d’industrie de Paris) European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR
Test de français international (TFI) – certyfikat międzynarodowego środowiska pracy, organizowany przez Educational Testing Service (ETS),
Język grecki
Πιστοποίηση Ελληνομάθειας – organizowany przez Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας na poziomach A1-C2,
Język Hakka (Tajwan)
Test znajomości języka hakka – organizowany na 4 poziomach przez Hakka Affairs Council
Język hiszpański
Certificado de Español como Lengua Adicional (CELA) – organizowany na poziomach: B1,B2 i C1 przez, Universidad Nacional Autónoma de México
Certificado de Español: Lengua y Uso (CELU) – organizowany na dwóch poziomach: średnio zaawansowanym i zaawansowanym przez Consorcio Interuniversitario para la Evaluación del Conocimiento y Uso del Español como Lengua Extranjera,
Organizowane przez Instytut Cervantesa Diplomas de Español como Lengua Extranjera (DELE – dawniej na trzech poziomach: Inicial, Intermedio, Superior, aktualnie na sześciu – odpowiadających poziomom biegłości językowej przyjętych przez Radę Europy),
Certificación de competencias en idiomas – organizowany na poziomach A2-C1 przez Escuelas Oficiales de Idiomas (EE.OO.II.)
Servicio Internacional de Evaluación de la Lengua Española (SIELE) – do zdobycia jest 1000 punktów, organizowany jest przez Instytut Cervantesa
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR
Język indonezyjski (bahasa)
Uji Kemahiran Berbahasa Indonesia (UKBI) – poziom znajomości języka zależy od wyniku jednolitego testu, istnieje siedem poziomów znajomości języka od I do VII, organizowany przez Badan Pengembangan Spis dan Perbukuan
Język irlandzki
Teastas Eorpach na Gaeilge (TEG).
Język japoński
Business Japanese Proficiency Test (BJT) – znajomość języka japońskiego w sytuacjach biznesowych,
Gen-Ken – organizowany przez Contemporary Term Examination Association na 7 poziomach,
J-CAT – organizowany przez Japońskie Stowarzyszenie Wspierania Edukacji poziom zależy od wyniku,
J-Test,
Japan Proverb Test,
Japanese Language Proficiency Test (JLPT),
Japanese Language Capability Test (JLCT) – organizowany przez JLCT Japanese Language Capability Test na 5 poziomach (JTC1-JTC5),
Język mówiony i test komunikacyjny (アナウンス検定) – organizowany przez Japan Speaking Language Association na 4 poziomach (4-1),
Kanji Aptitude Test – test znajomości znaków kanji, na poziomach (od najwyższego) 1, pre-1, 2, pre-2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 i 10,
Logiczny Test Umiejętności Pisania – organizowany przez FCDF na 11 poziomach,
NAT-TEST,
– organizowany przez Japoński Komitet Egzaminacyjny na 7 poziomach (1-7),
Standard Test for Business Japanese (STBJ) – znajomość języka japońskiego w sytuacjach biznesowych, organizowany na 5 poziomach (BJ5-BJ1) przez Applied Japanese Language Education Association,
The Japanese proficiency test in reading and writing (文章読解) – organizowany przez Japan Kanji Aptitude Testing Foundation na 4 poziomach (2-4),
Test biegłości w Kanji – organizowany przez Japan Kanji Proficiency Test Association na 10 poziomach (10-1),
Test języka Literas – organizowany przez Benesse Corporation na 2 poziomach (2-3),
Test mowy – organizowany przez JSTA na 6 poziomach,
Test mowy i komunikacji – organizowany przez Asahi Shimbun i Benesse Corporation na 5 poziomach
Test Umiejętności Słownictwa / Czytania – organizowany przez Asahi Shimbun i Benesse Corporation na 5 poziomach,
Practical Japanese Proficiency Test (TOPJ) lub (PJPT) – organizowany przez TOPJ Practical Japanese Proficiency Test Implementation Committee na 3 poziomach: podstawowym, średnio zaawansowanym i zaawansowanym,
Praktyczny test słownictwa japońskiego – organizowany przez na 6 poziomach (2-7),
アナウンス検定 – organizowany przez Japan Speaking Language Association na 3 poziomach (3-1),
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR.
Język kantoński
Cantonese Pronunciation Test– można osiągnąć 6 poziomów, organizowany przez CUSCS
Cantonese Read-Aloud Test (CRAT)– można osiągnąć 4 poziomy (A-D), organizowany przez LSHK,
Język kataloński
Certificats de català – przeprowadzany na poziomach od A2 do C2 przez Institut Ramon Llull, wymagany głównie w Katalonii,
Certificats de valencià – przeprowadzany na poziomach od A1 do C2 przez Junta Qualificadora de Coneixements de Valencià, wymagany głównie w Walencji,
Certificats de català – przeprowadzany na poziomach od B1 do C2 i języka administracyjnego przez Direcció General de Política Lingüística de les Illes Balears, wymagany głównie na Balearach.
Język kazachski
Qaztest – organizowany przez narodowe centrum testowania na poziomach od A1 do C1.
Język koreański
KBS Korean Language Proficiency Test – organizowany przez Korean Broadcasting System na 4 poziomach (1-4),
Korean Language Ability Test (KLAT) – organizowany przez Korea Educational Testing Service na 4 poziomach (1-4), które dzielą się na dwa podpoziomy (1-2),
KOREAN LANGUAGE PROFICIENCY TEST (KLPT) – organizowany przez Towarzystwo Języka Koreańskiego na 6 poziomach (1-6),
Korean Proficiency Examination (KPE) – organizowany przez YBM Korea TOEIC na 6 poziomach (1-6),
TOPIK (한국교육과정평가원) – organizowany przez Koreański Instytut Edukacji na 3 poziomach, które dzielą się na dwa podpoziomy (1-6).
język litewski
Valstybinės kalbos mokėjimo.
Język luksemburski
LaF – Diplom Lëtzebuergesch als Friemsprooch.
Język malezyjski (Malezja)
SIJIL KECEKAPAN BAHASA MELAYU BAGI WARGANEGARA ASING (SKBMW) – poziom znajomości języka zależy od wyniku jednolitego testu, istnieje siedem poziomów władania językiem od 1 do 7, organizowany przez MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA (MPM),
Język minnański (Hokkien) – Chiny kontynentalne
MSC – Minnanhua Shuiping Ceshi.
Język minnański (Hokkien) – Tajwan
General Taiwanese Proficiency Test (GTPT)
International Taiwanese Proficiency Test (ITPT)
Taiwanese Romanization Proficiency Test– test znaków, organizowany na 3 poziomach przez 台湾语文测验中心
TSH – organizowany na 2 poziomach przez 台湾语文测验中心
Southern Min Language Proficiency Test – organizowany na 3 poziomach przez Tajwańskie MInisterstwo Edukacji
Język niderlandzki
CNaVT – Certificaat Nederlands als Vreemde Taal, jest wspólnym projektem Katolickich Uniwersytetów w Lowanium (Belgia) oraz w Nijmegen (Holandia), a nad jego przebiegiem czuwa komisja Niderlandzkiej Unii Językowej z siedzibą w Hadze.
Staatsexamen Nederlands als tweede taal (Staatsexamen NT2),
Basismoduul Nederlands, na poziomie A2,
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR.
Język niemiecki
Organizowane przez Goethe-Institut oraz Österreichisches Institut – Zertifikat Deutsch (ZD)
Organizowane przez Goethe-Institut – Zentrale Mittelstufenprüfung (ZMP), Zentrale Oberstufenprüfung (ZOP), Kleines Deutsches Sprachdiplom (KDS) oraz Großes Deutsches Sprachdiplom (GDS)
Organizowane przez Goethe-Institut i Deutsch-Polnische Industrie- und Handelskammer – Prüfung für Wirtschaftsdeutsch (PWD)
Organizowane przez Österreichisches Institut – Mittelstufe (ÖSD)
Organizowane przez Kultusministerkonferenz – Deutsches Sprachdiplom Stufe II (DSD II)
Organizowane przez Hochschulrektorenkonferenz – Deutsche Sprachprüfung für den Hochschulzugang (DSH)
Prüfung Wirtschaftsdeutsch International (PWD) – znajomość języka niemieckiego ekonomicznego na poziomie C1 organizowany przez
Organizowane przez TestDaF-Institut – Test für Deutsch als Fremdsprache (TestDaF)
Organizowane przez Educational Testing Service (ETS) – certyfikat środowiska biznesowego WiDaF
Organizowane przez Educational Testing Service (ETS) – certyfikat środowiska biznesowego dla początkujących WiDaF Basic
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR
Język norweski
Test i norsk – høyere nivå (Bergenstest) – organizowany przez Folkeuniversitetet na poziomach B2-C1 [poziom zależy od wyniku, bestått-(B2) i godt bestått (C1)], dostępny jest w części ustnej i pisemnej,
Norskprøve – organizowany przez KOMPETANSE NORGE na zlecenie Ministerstwa Edukacji na poziomach A1-A2, A2-B1, B1-B2 i C1, dostępny jest w części ustnej i pisemnej.
Język perski (farsi)
Standard Persian Language Proficiency Test (), (آمفا) – do uzyskania jest 180 punktów, w zależności od wyniku dostaje się poziom od 0 do 9, organizowany przez Ministerstwa Nauki, Badań i Technologii,
TÖMER (perski) – organizowany na poziomach od A1 do C1 przez TÖMER Uniwersytet w Ankarze.
Język portugalski (brazylijski)
Certificado de Proficiência em Língua Portuguesa para Estrangeiros (CELPE-Bras).
Język portugalski (europejski)
Centro de Avaliação Português Língua Estrangeira (CAPLE),
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR.
Język rosyjski
PURJ – Porogovyj uroveń Russkij jazyk, organizowany przez Instytut Puszkina
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR
TELC – na poziomie od A1 do B2 (www.telc.net)
TRKI (TORFL – ТРКИ) – egzamin na państwowy certyfikat federacji rosyjskiej
Język słowacki
Certifikovaná skúška zo slovenčiny ako cudzieho jazyka
Język szwedzki
Business Swedish Certificate – egzamin języka biznesowego na 2 poziomach organizowany przez Företagsuniversitet,
Swedex – egzamin z języka szwedzkiego, na trzech poziomach A2, B1, B2, organizowany przez szwedzki Uniwersytet Ludowy (Folkuniversitetet),
TISUS – egzamin państwowy, sprawdzający znajomość języka szwedzkiego na poziomie C1,
Yleiset Kielitutkinnot (YKI) – organizowany na 3 poziomach (A1-A2, B1-B2, C1-C1) przez Uniwersytet Jyväskylä i Opetushallitus.
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR.
Język turecki
TÜRKÇE YETERLİK SINAVI (TYS) – do zdobycia jest 100 punktów organizowany przez Yunus Emre Enstitüsü,
Uzaktan Türkçe Sınavı (UTS) – organizowany przez Tömer Ankara Üniversitesi,
TÖMER TIPDİL Sınavı – egzamin z języka medycznego przez Tömer Ankara Üniversitesi,
SEVİYE TESPİT SINAVI (STS) – organizowany na poziomach A1-C1 przez ÖSYM,
Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı (YÖS) – organizowany przez tureckie uczelnie,
AÜ TÖMER TürkYet – organizowany na poziomach A1-C2 organizowany przez Tömer Ankara Üniversitesi,
Język węgierski
ELTE Idegennyelvi Továbbképző Központ (ELTE-TKI) oferuje egzaminy z języka węgierskiego na poziomach od A2 do C1,
ORIGO Egynyelvű vizsga – organizowany przez ELTE Idegennyelvi Továbbkepző Központ na poziomach od B1 do C1.
Język włoski
Accademia Italiana di lingua (AIL) we Florencji, oferuje egzaminy DELI (A1-A2), DILI (B1-B2), DALI (C1-C2),
Certificato di Lingua Italiana (CELI), Uniwersytet dla Obcokrajowców w Perugii,
Certificazione dell’italiano come lingua straniera (cert.it), Uniwersytet Roma Tre w Rzymie,
Certificati di Conoscenza dell’Italiano Commerciale (CIC), Uniwersytet dla Obcokrajowców w Perugii,
Certificazione di Italiano come Lingua Straniera (CILS), Uniwersytet dla Obcokrajowców w Sienie,
Diploma di lingua italiana commerciale (DILC-B1) i (DALC-C1), Accademia Italiana di Lingua we Florencji,
Progetto Lingua Italiana Dante Alighieri (PLIDA), Stowarzyszenie Dante Alighieri,
European Language Competence Licence Quality Alliance (ELCL QA), zgodnie z CEFR.
Język włoski – nauczanie (glottodydaktyka)
Certificazione CEDILS VENEZIA (CEDILS), Uniwersytetu Ca 'Foscari w Wenecji,
CERTIFICAZIONE IN DIDATTICA DELL’ITALIANO LINGUA STRANIERA (DILS-PG), Uniwersytet dla Obcokrajowców w Perugii,
Didattica dell’Italiano come Lingua Straniera (DITALS), Uniwersytet dla Obcokrajowców w Sienie.
PROMOITALS, Uniwersytet degli Studi di Milano.
Język polski
Polska wydaje świadectwa znajomości języka polskiego. Egzaminy przeprowadzane są przez Państwową Komisję Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego na sześciu poziomach zaawansowania. Dla dorosłych przewidziano egzaminy na poziomach A2-C2, a dla dzieci i młodzieży B1-B2. Każdy egzamin składa się z części ustnej oraz pisemnej.
Esperanto
Certyfikat językowy dla znajomości esperanto wydaje Państwowe Centrum Egzaminów Językowych działające pod auspicjami Uniwersytetu im. Loránda Eötvösa. Certyfikaty wydawane są zgodnie z systemem poziomów biegłości językowej przyjętej przez Radę Europy.
Certyfikaty językowe wydaje również Uniwersytet Jagielloński oraz Francuski Instytut Esperanto.
Wielojęzyczne
European Language Certificate są wydawanie przez instytucje należące do International Certificate Conference. Na najniższym poziomie (A1) są dostępne z 11 języków:
angielskiego
duńskiego
francuskiego
hiszpańskiego
japońskiego
niderlandzkiego
niemieckiego
portugalskiego
rosyjskiego
szwedzkiego
na wyższych poziomach jest dostępna mniejsza liczba języków
Zobacz też
Europejski System Opisu Kształcenia Językowego
Przypisy
Linki zewnętrzne
https://web.archive.org/web/20170730083601/http://aiaia.jp/kokugo-kentei.html |
188315 | https://pl.wikipedia.org/wiki/MAME | MAME | MAME () – emulator pozwalający na uruchomienie gier ze starych automatów do gry na współczesnych platformach sprzętowych. Twórcą emulatora jest Nicola Salmoria, a pierwszą wersję programu (0.1) stworzył w 1997 roku. Serwis Joystiq umieścił MAME na liście programów, które każdy gracz powinien posiadać.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona internetowa projektu MAME
Emulacja gier komputerowych |
188316 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Booster | Booster | Booster (Booster pack) – dodatkowy zestaw kart do kolekcjonerskich gier karcianych (np. Magic: The Gathering) lub figurek w grach figurkowych (np. Mech Warrior, Mage Knight). Składa się zwykle z kilkunastu losowo dobranych elementów, wśród których najmniej jest elementów określanych jako rare (rzadkie), nieco więcej uncommons (niepospolite), zaś reszta to elementy commons (pospolite). Służy do rozszerzenia posiadanego zestawu, umożliwiając też wymianę niepasujących do zestawu danego gracza kart czy figurek z innymi graczami.
Boostery w poszczególnych grach
Magic: The Gathering – 16 kart w boosterze, w tym 1 rare, 3 uncommon, 10 common, 1 podstawowy ląd. W skład boostera wchodzi również token stwora lub karta z wyjaśnieniem zasad gry oraz może się pojawić losowo zamiast jednego commona karta foil (z metalicznym połyskiem). Począwszy od dodatku Shards of Alara, w 1 na 8 przypadków zamiast karty rare może być mythic rare (mitycznie rzadka). W sprzedaży znajdują się również boostery zawierające jedynie karty foil, różnią się one od zwykłych opakowaniem.
Lord of the Rings TCG – 11 kart w boosterze, w tym 1 rare, 3 uncommons i 7 commons.
Ctulhu CCG – 11 kart w boosterze, w tym 1 rare, 3 uncommons i 7 commons.
Duel Masters – 10 kart w boosterze, w tym 1 rare 4 uncommon i 5 common. Szansa na trafienia karty Very Rare jest raz na trzydzieści trzy karty. Trafienie karty Super Rare jest raz na pięćdziesiąt kart. Gdy karta holograficzna(Very Rare, Super Rare) znajdzie się w boosterze zastępuje ona jedną kartę uncommon.
Pokémon TCG – 10 kart w boosterze, w tym 1 rare, 1 "reverse holo", 3 uncommons, 5 commons. W późniejszych dodatkach jest 11 kart. Szansa na trafienie karty "rare holo" to 1:3, a na "holo EX/GX rare" 1:9
Yu-Gi-Oh! – 9 kart w boosterze, w tym 8 commons, 1 rare. Szansa natrafienie super rare wynosi 1:6, a ultra rare 1:12.
Veto! – 11 kart w boosterze, w tym 1 rarytas, 3 niepowszechne i 7 powszechnych.
Star Wars: Przeznaczenie - 5 kart w boosterze, w tym 1 karta z 1 kością, 1 uncommon i 3 common.
Kolekcjonerskie gry karciane |
830 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cochise | Cochise | Cochise (czyt. Koczis, w języku Apaczów K’uu-ch’ish „dąb”, ur. ok. 1810–1815, zm. 8 czerwca 1874) – wódz szczepu Chokonen Apaczów Chiricahua. Uważany za jednego z największych indiańskich wodzów Ameryki. Cechowały go wyjątkowe zdolności wojownika i stratega, duża inteligencja, talent negocjatora i mówcy, przenikliwość polityka realizującego dalekowzroczne plany. Zalety te, połączone z prawością i wrażliwością na los innych, zjednały mu szacunek i uznanie Apaczów. Pozwoliły mu zjednoczyć pod swym dowództwem wszystkie grupy Apaczów Chokonen, wywierać wpływ na wszystkie odłamy Chiricahua, znaleźć posłuch wśród Apaczów Zachodnich, co było zjawiskiem unikalnym w kulturze tego ludu. Przez ponad 40 lat walczył z armią meksykańską, a potem amerykańską, którym nie udało się go pokonać. Z upływem lat stało się dla niego jasne, że wobec przytłaczającej siły wroga, jego lud musi złożyć broń, w przeciwnym wypadku zostanie unicestwiony. Zgodził się na przerwanie walk, potrafił jednak wynegocjować warunki pokoju, które pozwalały Apaczom Chiricahua utrzymać w wyjątkowo dużym stopniu własne tradycje.
Życiorys
Urodził się prawdopodobnie w górach Dragoon (dziś południowo-wschodnia Arizona, dawniej stan Sonora w Meksyku), w rodzinie sprawującej od kilku pokoleń władzę nad grupą Chokonen Apaczów Chiricahua. Jego ojcem był prawdopodobnie Pisago Cobezón, bądź Relles. Dorastając w rodzinie wodzów, Cochise otrzymał wychowanie zgodne z najlepszymi tradycjami plemienia. Wyjątkowe zdolności i inteligencja predysponowały go do objęcia władzy w bardzo młodym wieku. Jego talent przywódcy doceniony został szybko przez Mangasa Coloradas, który pod koniec lat trzydziestych wydał zań jedną ze swych córek, realizując tym samym projekt umocnienia więzi międzyplemiennych. Dos-teh-seh dała Cochise’owi dwóch synów, Tazę, przyszłego dowódcę Chokonenów, i Naiche, późniejszego towarzysza Geronima. W walkach z Meksykanami Cochise towarzyszył Mangasowi Coloradas i Miguelowi Narbonie, tworząc z nimi frakcję wodzów niechętnych traktatom. Jego wrogość wobec Meksykanów wzmogła się po zdradzieckim zamordowaniu jego ojca podczas festynu wydanego z okazji zawarcia rozejmu.
W 1858 roku, po śmierci Esquinaline’a, Cochise uznany został za głównego wodza przez wszystkie grupy Chokonenów. W tym też roku nastąpiły pierwsze oficjalne kontakty Cochise’a z Amerykanami, którzy cztery lata wcześniej na mocy traktatu Gadsdena, wykupili od Meksykanów ziemie na południe od rzeki Gila. Przez pierwsze lata stosunki Chokonenów z Amerykanami układały się poprawnie. Sytuacja zmieniła się gwałtownie w lutym 1861 roku, gdy Cochise i jego grupa zostali niesłusznie posądzeni o uprowadzenie białego dziecka. Podczas rozmów na Przełęczy Apaczów, porucznik George Bascom, na podstawie niepotwierdzonych podejrzeń, wydał rozkaz zatrzymania Cochise’a i towarzyszących mu Indian. Cochise’owi udało się uciec. Pozostali Indianie zostali ujęci, a sześciu z nich, w tym brata Cochise’a i dwóch jego bratanków, powieszono. Incydent ten był bezpośrednią przyczyną wojny z Apaczami.
Przez jedenaście lat z bazy wypadowej w górach Dragoon Cochise prowadził bezlitosną wojnę, próbując przejąć kontrolę nad południowo-wschodnią Arizoną. Podczas mnożących się ataków, jego grupy wyparły ze swych terenów większość białych osadników, farmerów, górników i handlarzy. W 1862 roku wojownicy Cochise’a i Mangasa Coloradas zaatakowali na Przełęczy Apaczów wojskowy konwój prowadzony przez setkę Kalifornijskich Ochotników. Ostrzelani przez Amerykanów z dział górskich Indianie musieli się wycofać. W odpowiedzi na tę bitwę, w 1862 roku, Amerykanie wybudowali na Przełęczy Apaczów Fort Bowie, co ograniczyło pole manewrów Chokonenów, niemniej przez kilka jeszcze lat Apacze czuli się silni, a ich walki miały charakter ofensywny. Od roku 1865 sytuacja zaczęła się zmieniać. Po zakończonej wojnie secesyjnej armia amerykańska intensywniej patrolowała tereny Indian, paraliżując ich gospodarkę i zmuszając ich do nieustannej walki. Wystawieni na krwawe ataki coraz liczniejszego wojska, mocno zdziesiątkowani przez długi konflikt, Chokoneni przeszli do walk obronnych. Z końcem lat sześćdziesiątych stało się dla Cochise’a jasne, iż wojna za wszelką cenę doprowadzi do eksterminacji jego ludu. Rozumiał konieczność rozejmu, ale dążył do zapewnienia swym grupom traktatu na jak najlepszych warunkach. Zbierał wiadomości o istniejących rezerwatach, w 1870 roku zgodził się na rozmowy z komendantem Fortu Mogollon. Gdy w 1871 roku, okrążeni przez wojsko i odcięci od terenów łowieckich, Chokoneni zaczęli głodować, Cochise zdecydował się na negocjacje w rezerwacie Cañada Alamosa w Nowym Meksyku, gdzie przebywali Apacze Victorio. Wśród tamtejszych urzędników nie znalazł jednak chętnych do otwartego dialogu i wysłuchania indiańskich racji. Wycofał się w góry, pozwolił swoim ludziom spędzić w Cañada Alamosa zimę, a wiosną wyprowadził ich z rezerwatu i wrócił do Arizony.
Jest bardzo prawdopodobne, że podczas pobytu w Cañada Alamosa poznał Thomasa Jeffordsa, Amerykanina parającego się handlem, którego obdarzył zaufaniem i przyjaźnią.
W 1872 roku splot dwóch czynników pozwolił Cochise’owi zrealizować projekt zawieszenia broni. Pierwszym z nich była ugodowa polityka prezydenta Ulyssesa Granta dążącego do pokojowych negocjacji z Indianami, drugim było przysłanie na te negocjacje człowieka o dużej odwadze i uczciwości, wrażliwego na problemy Indian. W osobie generała Olivera Otisa Howarda Cochise znalazł rozmówcę, jakiego szukał. W wyniku negocjacji, w listopadzie 1872 roku utworzony został rezerwat Chiricahua, przy czym generał Howard przyjął warunki Cochise’a: zgodził się na utworzenie rezerwatu na ziemiach Apaczów Chokonen, zagwarantował nieobecność wojska na jego terenie i mianował Thomasa Jeffordsa przedstawicielem amerykańskiego rządu. W rzeczywistości oznaczało to, iż Cochise’owi udało się wyrwać spod administracji amerykańskiej południowo-wschodni skrawek Arizony.
Cochise zmarł w swym rezerwacie dwa lata później, 8 czerwca 1874 roku, w wyniku długiej choroby, prawdopodobnie raka żołądka. Pochowany został w górach Dragoon, a miejsce jego grobu nigdy nie zostało białym wyjawione.
Śmierć Cochise’a stanowiła dla Chiricahuów niepowetowaną stratę. Wśród wodzów Chokonenów nie było nikogo, kto mógłby kontynuować jego dzieło i czuwać nad utrzymaniem jedynego rezerwatu w Ameryce, w którym Indianie rządzili się sami. Taza, starszy syn Cochise’a, starannie przygotowywany do roli przywódcy, zmarł na zapalenie płuc dwa lata później, w 1876 roku, podczas wizyty w Waszyngtonie. Tego samego roku rezerwat Chiricahua został zlikwidowany, a jego mieszkańcy przesiedleni do rezerwatu San Carlos.
W 1881 roku w południowo-wschodniej Arizonie utworzono hrabstwo, któremu nadano nazwę Cochise. Jego granice pokrywają się z grubsza z granicami dawnego rezerwatu Chiricahua.
Cochise w filmie
W roku 1950 powstał film „Złamana strzała w reżyserii Delmera Davesa. W roli Cochise’a wystąpił Jeff Chandler.
W latach 1956–1960 był wyświetlany w amerykańskiej telewizji (a w latach sześćdziesiątych i w polskiej) serial zatytułowany Złamana strzała, którego jednym z bohaterów był wódz Apaczów Cochise, w którą to postać wcielił się amerykański aktor Michael Ansara.
Bibliografia
Edwin R. Sweeney, Cochise, Chiricahua Apache Chief, University of Oklahoma Press, 1991.
Donald C. Cole, The Chiricahua Apaches, 1847–1876 – from War to Reservation, University of New Mexico Press, 1988.
Donald E. Worcester, Apacze, Orły Południowego Zachodu, Wyd. Tipi, Wielichowo, 2002.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wodzowie Apaczów
Zmarli w 1874
Urodzeni w XIX wieku
Folklor amerykański |
188317 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Marceli%20Baran | Marceli Baran | Marceli Baran (ur. 18 sierpnia 1921 w Pliczycy, woj.kieleckie, zm. 12 września 1983 w Gliwicach) – polski technik energetyk, profesor Politechniki Śląskiej i Warszawskiej, członek PAN.
Życiorys
Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Józefa i Katarzyny z Lassaków. Naukę na poziomie licealnym odbierał na tajnych kompletach w Końskich, walczył w szeregach Batalionów Chłopskich. Po wojnie w latach 1945–1950 studiował mechanikę na Politechnice Śląskiej. Pod koniec studiów pracował w Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie oraz na Politechnice Śląskiej – jako asystent w Katedrze Kotłów i Siłowni Parowych; od 1956 był wykładowcą w tej katedrze. W 1962 obronił pracę doktorską Opory przepływowe żaluzji jako odpylaczy spalin kotłów rusztowych (promotor Zdzisław Ficki), w 1964 pracę habilitacyjną Wpływ parametrów konstrukcyjnych żaluzji na skuteczność żaluzjowego odpylacza spalin kotłowych; został w 1964 docentem w Katedrze Kotłów i Siłowni Parowych, rok później objął kierownictwo katedry. Nominację na profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1971. W kolejnych latach zajmował wiele stanowisk na Politechnice – kierownika Zakładu Kotłów i Maszyn Cieplnych Instytutu Maszyn i Urządzeń Energetycznych (1971-1976), kierownika Zakładu Kotłów i Wytwornic Pary (1976-1983), dyrektora Instytutu Kotłów, Siłowni Cieplnych i Jądrowych (1980-1983); był również dziekanem Wydziału Mechaniczno-Energetycznego (1968-1971), a od 1982 profesorem zwyczajnym. W latach 1973-1978 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Techniki Cieplnej w Łodzi. Na Politechnice Warszawskiej kierował Zakładem Maszyn i Urządzeń Energetycznych Instytutu Techniki Cieplnej (1978-1983).
Poza pracą naukowo-dydaktyczną był wieloletnim projektantem i konsultantem Biura Studiów i Projektów Energetycznych „Energoprojekt” w Gliwicach. Przewodniczył Radzie Techniczno-Ekonomicznej przy ministrze energetyki i energii atomowej (1980-1981) i Radzie Naukowo-Technicznej ds. Energetyki przy ministerstwie górnictwa i energetyki (1981-1983), a także był wiceprzewodniczącym Państwowej Rady ds. Gospodarki Paliwowo-Energetycznej. W 1979 został wybrany na członka korespondenta PAN, w latach 1981-1983 był zastępcą przewodniczącego Komitetu Problemów Energetyki PAN. Jako członek zespołu, który opracował zagadnienie problemowe „Samoczynne załączanie rezerw w elektrowniach cieplnych”, otrzymał w 1955 zbiorową nagrodę państwową III stopnia. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Złotym Krzyżem Zasługi, złotą odznaką Zasłużonego dla Energetyki.
W pracy naukowej zajmował się energetyką cieplną, budową maszyn cieplnych, systemami i urządzeniami energetycznymi. Brał udział w projektowaniu elektrowni „Halemba”, „Blachownia”, „Łagisza”, „Kozienice”, „Opole”, „Turów”, „Stalowa Wola”, „Dolna Odra” i „Rybnik” oraz elektrociepłowni Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku, Zakładów Azotowych w Puławach i huty „Katowice”. Uzyskał cztery patenty za prace optymalizacyjne z dziedziny gospodarki paliwowo-energetycznej. Publikował na łamach pisma „Archiwum Energetyki”, ogłosił łącznie około 80 prac, m.in.:
Aparatura pomiarowa i kontrolna (1954, redaktor)
Samoczynne załączenia rezerw w elektrowniach cieplnych (1955, redaktor)
Metody prognozowania dyspozycyjności urządzeń kotłowych w oparciu o teorię procesów stochastycznych Markowa (1973)
Metodyka obliczeń powierzchni konstrukcyjnej komór paleniskowych i powierzchni konwekcyjnych kotłów o funkcji charakterystycznej krajowych węgli (1975)
Przypisy
Bibliografia
Biogramy uczonych polskich, Część IV: Nauki techniczne, Wrocław 1988
Wykładowcy Politechniki Śląskiej
Członkowie korespondenci PAN
Członkowie Komitetu Problemów Energetyki PAN
Polscy inżynierowie
Ludzie związani z energetyką
Żołnierze Batalionów Chłopskich
Urodzeni w 1921
Zmarli w 1983
Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
Odznaczeni odznaką honorową „Zasłużony dla Energetyki” |
188318 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasa%20Co-NP | Klasa Co-NP | Klasa Co-NP – klasa złożoności dopełniająca dla problemów decyzyjnych NP. Przykładowo dopełnieniem problemu typu „czy wszystkie elementy zbioru X spełniają warunek Y” jest „czy istnieje element zbioru X niespełniający warunku Y”.
Nie wiadomo czy dopełnienie każdego problemu NP jest NP. Wydaje się bowiem, że czasem łatwiej pokazywać kontrprzykłady (weryfikować negatywnie) niż udowodnić prawdziwość jakiegoś twierdzenia (weryfikować pozytywnie).
Wykazano, że jeżeli NP ≠ Co-NP, to P ≠ NP. Jednak implikacja w drugą stronę nie została udowodniona.
Klasy złożoności |
188321 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1903%20w%20filmie | 1903 w filmie |
Wydarzenia
Bankrutuje Towarzystwo Udziałowe Pleograf
Powstaje japońska wytwórnia filmowa Komatsu Shokai
Premiery
Napad na ekspres (USA, The Great Train Robbery) – reżyseria, scenariusz i zdjęcia: Edwin S. Porter, wykonawcy: George Barnes, Frank Hanaway, Max Aronson i Marie Murray.
Urodzili się
3 stycznia – Tadeusz Kubalski, aktor (zm. 1963)
18 stycznia – Werner Hinz, aktor (zm. 1985)
11 lutego – Rex Lease, aktor (zm. 1966)
16 lutego – Edgar Bergen, aktor (zm. 1978)
28 lutego – Vincente Minnelli, reżyser (zm. 1986)
26 kwietnia – Dorothy Sebastian, aktorka (zm. 1957)
3 maja – Bing Crosby – piosenkarz i aktor (zm. 1977)
8 maja – Fernandel, aktor (zm. 1971)
14 maja – Billie Dove, aktorka (zm. 1997)
25 maja – Binnie Barnes, aktorka (zm. 1998)
29 maja – Bob Hope, aktor (zm. 2003)
16 czerwca – Ona Munson, aktorka (zm. 1955)
18 czerwca – Jeanette MacDonald, piosenkarka, aktorka (zm. 1965)
25 czerwca – Anne Revere, aktorka (zm. 1990)
13 września – Claudette Colbert, aktorka (zm. 1996)
17 września – Dolores Costello, aktorka (zm. 1979)
7 listopada – Dean Jagger, aktor (zm. 1991)
10 grudnia – Una Merkel, aktorka (zm. 1986)
16 grudnia – Hardie Albright, aktor (zm. 1975)
21 grudnia – Maria Balcerkiewiczówna, aktorka (zm. 1975)
26 grudnia – Elisha Cook Jr., aktor (zm. 1995) |
832 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chester%20Nimitz | Chester Nimitz | Chester William Nimitz (ur. 24 lutego 1885 we Fredericksburgu, zm. 20 lutego 1966 w Yerba Buena Island w stanie Kalifornia) – amerykański admirał, oficer okrętów podwodnych i nawodnych. W latach 1941–1945 dowódca Floty Pacyfiku, zaś po zakończeniu II wojny światowej szef operacji morskich United States Navy.
Po japońskim ataku na Pearl Harbor, decyzją prezydenta Franklina Roosevelta, odpowiedzialny za prowadzenie wojny na Pacyfiku i pokonanie Japonii.
Pochodzenie i wczesna młodość
Chester William Nimitz pochodził z rodziny niemieckich imigrantów, której udokumentowany rodowód sięgał XIII wieku i związany był najpierw z Inflantami, a później z obecnym Pomorzem Szczecińskim. Jego dziad przybył do Teksasu około 1840, gdzie wraz z innymi osadnikami założył osadę Frederickburg. Dziadek późniejszego admirała początkowo pracował jako księgowy w tartaku, później zaś wybudował mały hotel, który dzięki swojemu położeniu na szlaku wędrujących na zachód osadników na długo stał się głównym źródłem utrzymania całej rodziny. Ojciec Chestera zmarł kilka miesięcy przed jego narodzinami. Kilka lat później jego matka ponownie wyszła za mąż, ale to dziadek Nimitza był tym, który sprawował nad nim najdłużej opiekę i wychowanie.
W czasie wojny secesyjnej Nimitzowie podobnie jak cały Teksas opowiedzieli się po stronie Konfederacji. Sympatie polityczne i niechęć do Unii pozostały w rodzinie Chestera do czasów jego małżeństwa z Catherine Vance. Podobnie jak większość mieszkańców Fredericksburga, która wciąż kultywowała tradycje niemieckie, Nimitz wychował się jako dziecko dwujęzyczne.
Nimitz już w wieku 8 lat podjął pierwszą pracę – za dolara tygodniowo dostarczał mięso w firmie brata matki. Po ukończeniu szkoły średniej latem 1900 młody Chester rozpoczął starania o możliwość przystąpienia do wstępnych egzaminów do szkoły oficerskiej. Jego początkowa próba wstąpienia do West Point została odrzucona. W ówczesnych Stanach Zjednoczonych obowiązywały limity przyjęć do szkół oficerskich, a każdy wniosek musiał uzyskać akceptację kongresmena z okręgu, z którego miał pochodzić kadet.
Kariera wojskowa
Akademia i pierwsze lata
Był rozczarowany odrzuceniem prośby o możliwość wstąpienia do West Point, wkrótce jednak uzyskał zgodę na złożenie wniosku na egzaminy do Akademii Marynarki. Pokonał wszystkich lokalnych konkurentów na egzaminie wstępnym. Uzyskał dzięki temu prawo do odbycia dwumiesięcznego szkolenia w Annapolis, które stało się przepustką do wstąpienia w szeregi kadetów. 7 września 1901 Chester W. Nimitz został zaprzysiężony jako kadet Akademii Marynarki, którą ukończył 30 stycznia 1905 z 7. wynikiem w gronie 114 promowanych kadetów. Niemal natychmiast po promocji udał się do San Francisco, gdzie zaokrętował się na świeżo zbudowany pancernik „Ohio”, który jako okręt flagowy Amerykańskiej Floty Azjatyckiej wypłynął na Daleki Wschód. W tym czasie trwała tam wojna między Japonią a Cesarstwem Rosyjskim, zakończona rozbiciem Floty Bałtyckiej w bitwie pod Cuszimą.
W bitwie tej uczestniczył i został ranny późniejszy dowódca Floty Japońskiej w pierwszym okresie wojny na Pacyfiku – Isoroku Yamamoto. Zakończenie wojny i podpisanie pokoju cesarz Japonii Mutsuhito uczcił wydając przyjęcie, na które oprócz dowódców zwycięskiej floty zaproszono przebywającą w Japonii kadrę oficerską „Ohio”. Ponieważ większość wyższych oficerów pancernika odmówiła udziału w uroczystości, jego dowódca wysłał na dwór cesarski kilku kadetów, w tym Nimitza. Na przyjęciu Nimitz poznał osobiście zwycięskiego admirała Togo. To pierwsze i jedyne spotkanie wywarło duże wrażenie na młodym kadecie, który już do końca żywił wobec niego wielki szacunek. Znamiennym przykładem jest fakt, że po zakończeniu wojny na Pacyfiku admirał rozkazał ustawić warty przy pancerniku-muzeum „Mikasa”, który w bitwie pod Cuszimą pełnił rolę okrętu flagowego. Miało to zapobiec grabieży pamiątek, których zaczęły się dopuszczać amerykańskie wojska okupacyjne. We wrześniu 1906 został przeniesiony na krążownik USS „Baltimore”, na którym pełnił służbę aż do otrzymania pierwszego oficerskiego awansu.
Awans otrzymał 31 stycznia 1907 i zbiegł się on z powierzeniem Nimitzowi pierwszego samodzielnego dowództwa okrętu – eks-hiszpańskiej kanonierki USS „Panay” (PR-5). Niedługo potem admiralicja powierzyła 22-letniemu podporucznikowi objęcie dowodzenia niszczycielem USS „Decatur” (DD-5). Jak na ówczesne warunki był to awans błyskawiczny. Dla porównania admirał King jako oficer pierwsze dowództwo niszczyciela objął w wieku 36 lat, a admirał Halsey mając lat 30.
Wypadek jakim było wprowadzenie 7 lipca 1908 na wodach Zatoki Manilskiej okrętu na mieliznę, nie przeszkodził w dalszej karierze Nimitza i 18 miesięcy później otrzymał awans na kapitana z pominięciem stopnia porucznika. Wpłynął jednak na jego dalszą karierę dowódczą, ucząc go wyrozumiałości względem popełniających błędy podwładnych. Od stycznia 1909 rozpoczął służbę we flotylli okrętów podwodnych. Dowodząc kolejno różnymi okrętami stał się prekursorem i jednym z pierwszych orędowników zastąpienia w okrętach podwodnych silników benzynowych silnikami wysokoprężnymi.
W 1913 admiralicja wysłała Nimitza do Niemiec celem zapoznania się z ich osiągnięciami w dziedzinie montażu silników wysokoprężnych na okrętach. Po powrocie do Stanów pracował przez jakiś czas w Wydziale Napędów nowojorskiej stoczni marynarki przy budowie pierwszego tankowca napędzanego silnikami diesla. Stał się w tym okresie jednym z największych ekspertów w tej dziedzinie wśród kadry oficerskiej. W tym czasie zdarzyły się dwa wypadki, które nadszarpnęły jego zdrowie. Najpierw zawaliło się na niego drewniane rusztowanie, a kilka tygodni później stracił połowę jednego palca.
I wojna światowa
Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny zastało go na stanowisku zastępcy dowódcy i głównego mechanika na tankowcu „Maumee”. Nimitz i dowodzący jednostką komandor Dinger stali się pomysłodawcami, a następnie jako pierwsi zrealizowali ideę tankowania okrętów w ruchu, na pełnym morzu. Od sierpnia 1917 Nimitz pełnił funkcję doradcy ds. technicznych przy Dowództwie Sił Podwodnych floty Atlantyku, a w lutym 1918 został szefem sztabu tych sił.
Okres międzywojenny
Na przełomie 1918 i 1919 Nimitz pracował w Komisji ds. projektów okrętów podwodnych przy Biurze Szefa Operacji Morskich. Następnie przez kolejny rok – do czerwca 1920 był zastępcą dowódcy pancernika „South Carolina”. W lipcu 1920, mając początkowo do pomocy jedynie czterech bosmanów, otrzymał polecenie zbudowania w Pearl Harbor bazy okrętów podwodnych. Wywiązał się z tego zadania w pół roku, choć wiele materiałów budowlanych zdobywano nie całkiem legalnymi sposobami z innych jednostek armii. Zyskał wtedy opinie doskonałego organizatora, który potrafi zrobić „coś z niczego”.
W latach 1922–1923 studiował w Naval War College, który kształcił wyższych oficerów marynarki. Również tam Nimitz stał się jednym z prekursorów nowych rozwiązań w dziedzinie taktyki wojskowej. Jego analizy przebiegu bitwy jutlandzkiej doprowadziły do opracowania tzw. „szyku kołowego” zespołu okrętów, który na kilka dziesięcioleci stał się obowiązującym standardem przyjętym przez wszystkie floty jeszcze przed wybuchem II wojny.
W październiku 1925, gdy admirał Robinson objął stanowisko głównodowodzącego Flotą Stanów Zjednoczonych, Nimitz przez rok pełnił funkcje jego adiutanta, szefa sztabu i oficera taktycznego. Kiedy w lipcu 1926 Kongres powołał do życia Korpus Rezerw Marynarki, Nimitz został oddelegowany na Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, gdzie przez trzy lata najpierw utworzył jednostkę, a potem kształcił przyszłych oficerów rezerwy Marynarki. W 1929 wrócił na stanowisko w marynarce, obejmując dowództwo dywizjonu okrętów podwodnych w San Diego, a przez następne dwa lata od 1931 dowodził flotą 35 zdjętych ze stanu niszczycieli.
Następnie od października 1933 do kwietnia 1935 dowodził krążownikiem USS „Augusta” (CA-31) stacjonującym na Dalekim Wschodzie. Po powrocie do USA objął obowiązki szefa Biura Nawigacji, co pozwoliło mu na uzyskanie doświadczenia w poruszaniu się w środowisku najwyższych oficerów marynarki oraz polityków, z prezydentem Stanów Zjednoczonych włącznie.
W czerwcu 1938 – na krótko objął dowództwo drugiego zespołu krążowników w San Diego, a zaraz potem powierzono mu dowództwo zespołu pancerników.
II wojna światowa
Japoński atak na Pearl Harbor i tym samym przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny, zastał Nimitza na stanowisku szefa Biura Nawigacji, które objął wiosną 1939. 16 grudnia 1941 z rekomendacji ówczesnego sekretarza marynarki wojennej Williama Knoxa prezydent Roosevelt zdecydował się powierzyć mu dowództwo floty Pacyfiku. Propozycję objęcia tego stanowiska Nimitz otrzymał już w 1940, jednak odrzucił ją tłumacząc głównie względami starszeństwa. Wśród admirałów marynarki, było bowiem kilkunastu starszych od niego rangą. Późniejsze wydarzenia pokazały, że była to jedna z najtrafniejszych decyzji w jego karierze. Decyzją prezydenta Roosevelta Nimitz otrzymał jednak stanowisko Comander in Chief of the Pacific Fleet (CinCPac) już rok później, kiedy po japońskim ataku na Pearl Harbor zastąpił odwołanego admirała Husbanda Kimmela.
Przejęcie dowództwa miało miejsce 31 grudnia 1941 roku na okręcie podwodnym USS „Grayling” (SS-209). Jego przybycie do Pearl Harbor tuż po utracie przez Stany Zjednoczone wyspy Wake, zbiegło się z niezwykle szybkim tempem japońskich podbojów w Azji Południowo-Wschodniej.
Admirał Chester Nimitz objął dowództwo Floty Pacyfiku w sytuacji, gdy ta znacznie ustępowała flocie japońskiej liczbą okrętów każdej z głównych klas, zaś większość amerykańskiego sprzętu wojskowego była przestarzała w stosunku do swoich japońskich odpowiedników. Przy oddanej sobie w dowództwo dwukrotnie od japońskiej słabszej flocie, admiral Nimitz znalazł się w sytuacji gdy zgodnie z ustaloną podczas konferencji „Arcadia” w Waszyngtonie zasadą, oficjalnym priorytetem Stanów Zjednoczonych była Europa i doktryna „Germany First” (Niemcy pierwsze), która zmuszała USA do kierowania większości sił i środków do działań na europejskim teatrze wojennym, podczas gdy do czasu pokonania III Rzeszy, na Pacyfiku USA miały prowadzić jedynie działania powstrzymujące Japonię.
Po objęciu dowództwa Floty Pacyfiku, usiłował podnieść upadłe po japońskim ataku morale podległych sobie sił. W tym celu m.in. zachował na dotychczasowych stanowiskach większość członków sztabu admirała Kimmela. Nie ulegał też naciskom swojego bezpośredniego przełożonego – dowódcy United States Navy – admirała Ernesta Kinga, na zwalnianie dowódców zespołów zadaniowych floty (Task Force), którzy jego zdaniem nie wykazywali się wystarczającym stopniem agresywności. Sam admirał King, który był oponentem nominacji Nimitza na najwyższe dowództwo Floty Pacyfiku, uważał go za zanadto miękkiego, nie dość twardego, aby poradzić sobie na tym stanowisku. Okres służby Nimitza jako CinCPac upłynął wobec tego na balansowaniu między naciskami ze strony dowódcy floty, a jego własną wizją prowadzenia wojny przeciw Japonii. Rywalizował również z generałem Douglasem MacArthurem uważającym, że to amerykańska armia powinna odgrywać wiodącą rolę na wojnie na Pacyfiku.
Nimitz był autorem planu nękania Japonii za pomocą przeprowadzonych w pierwszej połowie 1942 roku rajdów amerykańskich lotniskowców na wysunięte japońskie placówki na Pacyfiku, które razem z narzuconym mu rajdem na Tokio, doprowadziły do powzięcia w Japonii decyzji o wydaniu amerykańskim lotniskowcom walnej bitwy pod Midway, która zakończyła się katastrofą floty japońskiej. Będące jej efektem względne wyrównanie sił Floty Pacyfiku i floty japońskiej, umożliwiło podjęcie przez Stany Zjednoczone decyzji o pierwszej operacji zaczepnej na wyspach Salomona. Krwawe sześciomiesięczne walki kampanii na Salomonach, doprowadziły do nadwyrężenia kręgosłupa floty japońskiej i umożliwiły przystąpienie przez Stany Zjednoczone do generalnej ofensywy na Pacyfiku.
Charakteryzujący Nimitza „miękki” styl dowodzenia, który wysłuchiwał swoich bezpośrednich podwładnych przed samodzielnym podjęciem decyzji, rozdzielał między nich zadania przyznając im dużą dozę samodzielności, a jednocześnie – wbrew presji ze strony adm. Kinga – nie pozbawiał stanowiska przy pierwszym niepowodzeniu, zjednywał mu ludzi i wyzwalał w nich potencjał własnej inicjatywy w realizacji wyznaczonych zadań. Styl ten stał się podstawą amerykańskiego sukcesu w wojnie przeciw Japonii, zwłaszcza w czasie najcięższych miesięcy wojny w 1942 roku, gdy wychodząca dopiero ze skutków Wielkiego Kryzysu, a jednocześnie kierująca większość zasobów dla potrzeb wojny w Europie amerykańska gospodarka, nie była jeszcze w stanie należycie zaopatrzyć amerykańskich sił na Pacyfiku. Nie istniała jeszcze bowiem wówczas kolosalna amerykańska przewaga gospodarcza nad Japonią, jaka charakteryzowała sytuację w latach 1944–1945, zaś jeszcze jesienią 1942 roku, broniąca się na Guadalcanalu 1. dywizja marines, cierpiała nawet na braki amunicji strzeleckiej.
2 września 1945 roku na pokładzie pancernika „Missouri” w imieniu rządu Stanów Zjednoczonych admirał Chester Nimitz podpisał kapitulację Japonii.
Okres po II wojnie
15 grudnia 1945, mimo sprzeciwów i niechęci ówczesnego sekretarza marynarki Jamesa Forrestala, został mianowany szefem operacji morskich (Chief of Naval Operations - najwyższe stanowisko w marynarce USA), którym był równo dwa lata.
Przez pewien czas po zakończeniu kariery w marynarce Nimitz był zaangażowany jako mediator z ramienia ONZ w sporze między Indiami a Pakistanem o Kaszmir.
Życie prywatne
9 kwietnia 1913 Nimitz ożenił się z Catherine Vance Freeman, z którą pozostał aż do śmierci. Miał z nią czworo dzieci – trzy córki (Catherine Vance, Annę Elizabeth „Nancy” i Mary Manson) oraz syna. Chester William Junior (ur. 1915) w czasie II wojny pełnił służbę w US Navy jako dowódca okrętów podwodnych na Pacyfiku.
Śmierć
Admirał zmarł 20 lutego 1966 w swoim domu w Yerba Buena Island niedaleko San Francisco. Pomimo przysługującego mu pogrzebu na cmentarzu bohaterów wojennych w Arlington, zgodnie z jego życzeniem został pochowany w San Bruno koło San Francisco. W późniejszych latach obok niego spoczęli niektórzy admirałowie, którzy przez okres wojny na Pacyfiku pracowali w jego sztabie i dowodzili zespołami floty amerykańskiej, m.in. Raymond Spruance, Charles Lockwood i Richmond K. Turner. Pochówek admirałów na jednym cmentarzu został zawczasu zaaranżowany przez samych admirałów za ich życia.
Awanse
Ensign – 7 stycznia 1907
Lieutenant, Junior Grade
Lieutenant – 31 stycznia 1910
Lieutenant Commander – 29 sierpnia 1916
Commander – 1 lutego 1918
Captain – 2 czerwca 1927
Rear Admiral – lower half
Rear Admiral – upper half – 23 czerwca 1938
Vice Admiral
Admiral – 31 grudnia 1941
Fleet Admiral – 19 grudnia 1944
Odznaczenia
Przypisy
Bibliografia
E. B. Potter, Nimitz, tłum. Roman Graczyk
Amerykańscy admirałowie
Dowódcy amerykańskich okrętów podwodnych
Odznaczeni Army Distinguished Service Medal
Odznaczeni Krzyżem Wojennym (Belgia)
Odznaczeni National Defense Service Medal
Odznaczeni Navy Distinguished Service Medal
Odznaczeni Orderem Drogocennego Trójnogu
Odznaczeni Orderem Jerzego I
Odznaczeni Orderem Korony (Belgia)
Odznaczeni Orderem Łaźni
Odznaczeni Orderem Oranje-Nassau
Odznaczeni Orderem Wojskowym Włoch
Odznaczeni Orderem Wyzwoliciela San Martina
Odznaczeni Orderem Zasługi Marynarki Wojennej (Brazylia)
Oficerowie Legii Honorowej
Uczestnicy I wojny światowej (Stany Zjednoczone)
Uczestnicy II wojny światowej
Urodzeni w 1885
Zmarli w 1966
Dowódcy amerykańskich kanonierek
Dowódcy amerykańskich niszczycieli
Dowódcy amerykańskich krążowników
Odznaczeni Gwiazdą Pacyfiku
Uczestnicy wojny na Pacyfiku
Amerykanie pochodzenia niemieckiego
Uczestnicy bitwy pod Midway
Amerykańscy admirałowie w II wojnie światowej |
833 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Szalony%20Ko%C5%84 | Szalony Koń | Szalony Koń, właściwie Tȟašúŋke Witkó w standardowej ortografii Dakotów (lub Tashunka Uitko, co znaczy: jego koń jest nieposkromiony) (ur. 4 grudnia 1849, zm. 5 września 1877) – wódz Indian z plemienia Oglalów, należących do konfederacji Dakotów Tetonów (Siuksów), którzy uważali go za duchowego przywódcę. Jego misją było ratowanie niezależności Siuksów Dakota i ich obrona przed ekspansją USA na Wielkie Równiny.
Życiorys
Urodził się w obecnej Dakocie Południowej, niedaleko Rapid City. Data urodzenia nie jest pewna – podaje się także rok 1842. Był synem szamana i bratankiem wodza Cętkowanego Ogona, który zgodził się sprzedać władzom odkryte przez siebie złoża złota w Black Hills za 60 000 000 dolarów, jednak kwota okazała się zbyt wysoka i nie przyjęto jej. Już w młodości zyskał sławę wielkiego wojownika, zanim to jednak osiągnął, zdołał przed ukończeniem 12. roku życia zabić bizona i otrzymać własnego wierzchowca. W sierpniu 1854 był świadkiem masakry dokonanej przez żołnierzy amerykańskich: widział zastrzelenie wodza Walecznego Niedźwiedzia przez amerykańskiego porucznika w obozie Siuksów w pobliżu Laramie i zobaczył, jak w akcie odwetu Siuksowie wybili wszystkich podkomendnych tego porucznika. Z kolei w 1855 ocalał z pogromu Siuksów dokonanego przez ekspedycję karną pod dowództwem generała Williama S. Harneya. Następne kilka lat spędził na podkradaniu koni plemieniu Wron, a w wieku 20 lat stał na czele własnej grupy wojowników.
W 1865 roku sprzeciwił się zbrojnie planom wybudowania drogi do złotonośnych pól w Montanie: połączył swe siły z wodzem Dakotów Czerwoną Chmurą, dzięki czemu wyrobił sobie wysoką pozycję wśród Siuksów. W 1866 odegrał decydującą rolę w zniszczeniu oddziału Williama J. Fettermana w Forcie Phil Kearny. W 1868 Czerwona Chmura podpisał z USA traktat pokojowy, którego Szalony Koń nie uznał, nie chcąc zaprzestać walki. Wycofał się na tereny oddane na mocy układu pokojowego Siuksom i został wodzem Oglalów oraz niektórych Brulé. Jego współplemieńcy usiłowali żyć tradycyjnym stylem Dakotów. Ich codziennością stało się myślistwo, rybołówstwo i walki z innymi plemionami Indian. W tym czasie Szalony Koń ożenił się z kobietą z plemienia Szejenów oraz z kobietą z plemienia Oglalów. Próbował przeszkodzić penetrowaniu terenów Dakotów dokonywanemu przez Amerykanów. W 1873 zaatakował mierniczych, których ppłk George Custer wysłał do Black Hills. Gdy w 1874 odkryto tam złoto, Szalony Koń odmówił opuszczenia terenów przyznanych Siuksom, które stały się obiektem zainteresowania poszukiwaczy złota. Doprowadziło to do zwycięskiej dla Indian bitwy nad Powder Creek, 17 czerwca 1876, w której pokonany został generał George Crook, po czym Szalony Koń wyruszył na północ i sprzymierzył się z wodzem Siedzącym Bykiem: przyłączył się do niego i był jednym z głównych wodzów oraz autorów zwycięstwa 25 czerwca w bitwie nad Little Bighorn, podczas której poległ ppłk George Custer.
Po zwycięstwie Dakotów i wycofaniu się Siedzącego Byka do Kanady Szalony Koń powrócił z resztą plemienia w rodzinne strony – jednak ścigany przez generała Crooka kontynuował walkę z Amerykanami, tym razem przeciwko generałowi Nelsonowi Milesowi. 8 stycznia 1877 nad rzeką Tongue w południowej Montanie Szalony Koń natarł z zaskoczenia z 800 wojownikami, lecz ukryte w wozach przez Milesa działa sprawiły, że Szalony Koń podjął odwrót w stronę urwiska, po czym uciekł ze swoją armią pod osłoną śnieżycy, gdy żołnierze Milesa przeszli do kontrataku. 5 maja 1877 Szalony Koń zjawił się w Forcie Robinson w rezerwacie Red Cloud w północno-zachodniej Nebrasce na czele około 800 wygłodzonych i obdartych wojowników. Poddał się wówczas Crookowi nakłaniany do tego przez swego wuja – Pstrego Ogona – i mając wzgląd na stan swoich ludzi. Nie chciał wyjechać z rezerwatu w celu spotkania się z amerykańskim prezydentem Rutherfordem Hayesem. Ostatecznie jednak musiał chwilowo opuścić rezerwat, aby zawieźć chorą żonę do jej rodziców. Wtedy stanął mu na drodze generał Crook, który – obawiając się podejmowania przez Szalonego Konia działań wojennych – wydał nakaz aresztowania go. Ten pozwolił się zatrzymać bez oporu, lecz gdy zdał sobie sprawę, że internują go w Forcie Robinson w Nebrasce, próbował się uwolnić i uciec. W trakcie szamotaniny wartownik dźgnął go śmiertelnie bagnetem.
Szalony Koń miał w dzieciństwie wizję, wedle której wysłannik Wielkiego Ducha miał mu zagwarantować, że „nie zginie on od kuli”. Indianin znany był z tego, że brawurowo szarżował na nieprzyjaciół, bardzo często znaczniej narażając się na niebezpieczeństwo śmierci niż inni wojownicy. Zanim otrzymał przydomek, już wcześniej, wśród innych, znany był jako „dziwny człowiek”.
Upamiętnienie
Wykuwany w skale ogromny pomnik Szalonego Konia, autorstwa rzeźbiarza polskiego pochodzenia Korczaka Ziółkowskiego, można obejrzeć niedaleko Custer City w hrabstwie Custer stanu Dakota Południowa.
Przypisy
Urodzeni w 1849
Wodzowie Dakotów
Zmarli w 1877 |
188324 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jadwiga%20Grabowska-Hawrylak | Jadwiga Grabowska-Hawrylak | Jadwiga Grabowska-Hawrylak (ur. 29 października 1920 w Tarnawcach, zm. 4 czerwca 2018 we Wrocławiu) – polska architektka polskiego modernizmu, związana z Wrocławiem, członkini Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (1951). Brała udział w odbudowie wrocławskich zabytków, projektowała szkoły, osiedla, domy jednorodzinne, także centra handlowe, ośrodki wypoczynkowe i świątynie.
Była pierwszą kobietą, która uzyskała dyplom na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej (1950), a także pierwszą laureatką Honorowej Nagrody SARP (1974).
Życiorys
Pochodziła z rodziny nauczycielskiej, w dzieciństwie mieszkała w Przemyślu. Maturę zdała w 1939 r. Z polecenia ojca planowała rozpocząć naukę w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ale wybuch wojny temu przeszkodził. Okupację wraz z matką i rodzeństwem przeżyła pod Krosnem. Po wojnie wyjechała do Krakowa, by studiować na Akademii Sztuk Pięknych. Jednak już w listopadzie 1945 r. podjęła studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. W ramach pracy dyplomowej przygotowała projekt zagospodarowania wnętrz secesyjnego budynku postawionego w 1904 r., w którym dawniej mieścił się dom handlowy braci Baraschów (dziś Spółdzielczy Dom Handlowy „Feniks”). Później działała również głównie we Wrocławiu.
W czasie zawodowej kariery pracowała na Politechnice Wrocławskiej (od 1947), w spółdzielni Arkady (1948–1951) a następnie w Biurze Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt – Wrocław (od 1951).
Jej pierwsze projekty także wiązały się z odbudową zniszczonych w czasie wojny historycznych obiektów, wśród nich były m.in. kamienice Rynek – Ratusz 7 i 8. (1954), które 13 lat po powstaniu umieszczono w rejestrze zabytków. Michał Duda pisze: „Jako uzasadnienie podano, że zaprojektowane przez Jadwigę Grabowską-Hawrylak budynki są przykładem barokowych kamienic mieszczańskich z przełomu XVI i XVII wieku (sic!)”.
Była żoną prof. Henryka Hawrylaka, specjalisty w dziedzinie maszyn górniczych. Dwoje z trójki ich dzieci: Katarzyna Hawrylak-Brzezowska, (miejski konserwator zabytków we Wrocławiu; 1995–2017), i Maciej Hawrylak zostało architektami, w ślady Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak poszło też czworo jej wnucząt. Była także matką profesora fizyki Pawła Hawrylaka.
Została pochowana na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu.
Główne dzieła
Wszystkie znajdują się we Wrocławiu.
osiedle Kołłątaja (1955–1958), współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski, z nowatorskim budynkiem mieszkalnym zwanym mezonetowcem lub galeriowcem, z jedynymi w czasach PRL ekskluzywnymi dwupoziomowymi mieszkaniami typu mezoneta (1958–1960),
Dom Naukowca (1958–1960) – dom mieszkalny pracowników Politechniki Wrocławskiej, współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski,
dom własny przy ul. Kochanowskiego (1978–1984), współautor Maciej Hawrylak, Nagroda Roku SARP (1984),
osiedle Gajowice (1960–1968), współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski, Maria Kiełczewska, Witold Maciejewski, z dwiema szkołami przy ul. Grochowej (1962–1964),
szkoła podstawowa przy ul. Podwale (1957–1959),
osiedle Plac Grunwaldzki, tzw. „Manhattan” lub „bunkrowce” albo „sedesowce” (1967–1975), współautorzy: Zdzisław Kowalski, Włodzimierz Wasilewski, konsultacja: Jerzy Hryniewiecki. Nowatorskie, brutalistyczne osiedle bloków mieszkalnych, którego architekturę inspirowaną (co podkreśla autorka) twórczością Le Corbusiera, zaprojektowano rezygnując z kanciastych i typowych form. Uznawane za jedno z najlepszych, najbardziej wyrazistych, a zarazem najbardziej kontrowersyjnych dzieł architektury powojennej Polski. Na osiedlu zrealizowano takie rozwiązania architektoniczne jak tarasy widokowe na dachach płaskich wyposażone w dwupoziomowe świetlice z łazienkami (architekt planowała zazielenienie tarasów), szerokie zastosowanie klinkieru elewacyjnego i pawilony handlowe dopasowane stylem do budynków. W wywiadzie udzielonym „Dwutygodnikowi” (2012) Jadwiga Grabowska-Hawrylak podkreśliła, że nie wyobraża sobie remontu polegającego na ociepleniu bloków styropianem, ponieważ może to zniszczyć ich formę. Stwierdziła, że budynki powinny być ocieplone od wewnątrz specjalną technologią („Klimaplatten”) stosowaną przy remoncie zabytków w krajach Europy Zachodniej. Według niej, jedyna kolorystyka właściwa dla architektury modernistycznej to szlachetna biel, którą powinno się stosować podczas remontów.
kościół Odkupiciela Świata – pomnik Tysiąclecia Diecezji Wrocławskiej przy ul. Bałtyckiej, I nagroda w konkursie (1990), współautorzy: Maciej Hawrylak, Wojciech Brzezowski, Ewa Kubica-Hawrylak,
Inne: Budynek mieszkalny przy ulicy Grunwaldzkiej 88 i Henryka Sienkiewicza 131
Obiekty zrealizowane poza Wrocławiem: szkoła podstawowa w Kamieńcu Ząbkowickim (1955–1960), szkoła zawodowa w Miliczu (1962–1966), zajazd w Zamościu (1984), współautor Maciej Hawrylak, dom jednorodzinny w Zielonej Górze (1995–1999), współautor Maciej Hawrylak.
Nagrody i wyróżnienia w konkursach architektury i urbanistycznych
ośrodek usługowy przy pl. Społecznym we Wrocławiu (1964)
ośrodek usługowy przy ul. K. Świerczewskiego (1971)
gmach Biura Projektów Budownictwa Komunalnego, Muzeum Poczty i zagospodarowanie rejonu Poczty Głównej między Podwalem a ul. Z. Krasińskiego (1971)
zespół hotelowo-usługowy przy pl. Dominikańskim (1972)
dzielnicę mieszkaniową w Katowicach Pd. (1979)
osiedle mieszkaniowe w Oleśnicy (1988).
Odznaczenia i wyróżnienia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1989),
Srebrny Krzyż Zasługi, Złoty Krzyż Zasługi (1972),
odznaka Budowniczy Wrocławia,
odznaka Zasłużony dla Dolnego Śląska,
Srebrna Odznaka SARP (1972),
Honorowa Nagroda SARP (1974)
Nagroda Roku SARP (1984)
Galeria
Dom Naukowca
Mezonetowiec
Szkoła podstawowa nr 71
Manhattan
Kościół Odkupiciela Świata
Projekty niezrealizowane
Przypisy
Bibliografia
Duda M., Patchwork. Architektura Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, Wrocław: Muzeum Architektury, 2016, s. 303,
„Jadwiga Grabowska-Hawrylak”, katalog wystawy, Wrocław, 2000
„Rzeźba w prefabrykacie”, rozmowa z Jadwigą-Grabowską Hawrylak, rozm. Grzegorz Piątek, „Architektura-murator” 11/2006
Linki zewnętrzne
Realizacje Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak we Wrocławiu
Fundacja pod patronatem Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak
Absolwenci Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej
Architekci związani z Wrocławiem
Laureaci Honorowej Nagrody SARP
Pochowani na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu
Polscy inżynierowie architekci
Urodzeni w 1920
Zmarli w 2018 |
188327 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bia%C5%82ki | Białki | Białki – dukat lokalny Bielska-Białej
Białki – część wsi Gołąb w województwie lubelskim, w powiecie lubartowskim, w gminie Michów
Białki – wieś w województwie mazowieckim, w powiecie siedleckim, w gminie Siedlce
Białki – wieś w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim, w gminie Tłuszcz
Białki – wieś w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew
Białki – wieś w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Sadlinki
Białki – gromada
Białki – przystanek kolejowy w Białkach w województwie pomorskim
Zobacz też
Białka
Białki Dolne
Białki Górne
Białki Siedleckie
Biełki |
834 | https://pl.wikipedia.org/wiki/CD-Audio | CD-Audio | CD-Audio, Audio-CD, CD-DA (ang. Compact Disc Digital Audio) – standard cyfrowego zapisu dźwięku na płycie kompaktowej wykorzystujący kodowanie PCM o częstotliwości próbkowania 44,1 kHz i rozdzielczości 16 bitów na próbkę.
Opis
Płyta CD pozwala na zapis dwóch kanałów (stereo). Muzyka jest podzielona na ścieżki, po których można przeskakiwać bez konieczności przewijania. Jeśli płyta została zapisana w systemie Track-At-Once (TAO) między ścieżkami będzie 2-sekundowa przerwa, można to ominąć nagrywając płytę w systemie Disc-At-Once (DAO).
Dane zapisywane na dysku CD-Audio poddawane są kodowaniu CIRC, służącemu do korekcji błędów, a następnie kodowaniu kanałowemu EFM, zwiększającemu upakowanie danych.
CD-DA zawiera standardowo 74 minuty nagrania podzielonego na maksymalnie 99 części. Przy największym dopuszczalnym zwężeniu rowka (1,497 μm) długość nagrania można zwiększyć do 79 minut i 40 sekund (przy przekroczeniu standardów – nawet do 90 albo 99 minut, przy czym takie płyty powodują dużo problemów z odczytem, szczególnie w starszych odtwarzaczach).
Historia i znaczenie
Pierwsza płyta kompaktowa pojawiła się na rynku w 1982. Początkowo przewidziana wyłącznie na potrzeby przemysłu fonograficznego. Do roli uniwersalnego nośnika danych dla komputerów przystosowano ją dopiero trzy lata później, w 1985 roku.
Wprowadzenie płyty CD-Audio było znaczącym przełomem w fonografii. W przeciwieństwie do stosowanych wcześniej nośników analogowych, płyta CD-Audio umożliwia zapis i odtworzenie dźwięku w sposób idealnie wierny oryginałowi. Jest to możliwe ponieważ wynikająca z zastosowanej częstotliwość próbkowania częstotliwość Nyquista przewyższa górny pułap pasma częstotliwości słyszalnych przez ludzi. Zakres dynamiki wynoszący ok. 96 dB (który można jeszcze rozszerzyć poprzez użycie techniki ditheringu), pokrywa z zapasem rozpiętości dynamiczne jakie realnie występują w muzyce. Trwałość nagrania wydanego na nośniku CD-Audio, w kontekście wielokrotnego odtwarzania, jest teoretycznie nieograniczona - w przeciwieństwie do wcześniejszych nośników analogowych, które po każdorazowym odtworzeniu degradowały się w mniejszym lub większym stopniu.
W końcu roku 1985 na światowym rynku oferowano 6000 tytułów muzycznych płyt CD, z czego 60% stanowiła muzyka pop. Potentatami w produkcji tych płyt były wytwórnie Polygram (RFN) i JVC. Moc produkcyjna każdej z nich dochodziła do 30 milionów płyt rocznie.
Próby wyparcia CD-Audio przez nowsze i jakoby lepsze standardy takie jak SACD i DVD-Audio zakończyły się niepowodzeniem. Jak wykazały liczne testy odsłuchowe przeprowadzane przez rozmaite zespoły profesjonalistów zajmujących się inżynierią dźwięku, dalsze podnoszenie częstotliwości próbkowania i zwiększanie liczby bitów na próbkę nie daje żadnej słyszalnej korzyści. W warunkach podwójnie ślepej próby, przy normalnych poziomach głośności, okazało się, że żaden ze słuchaczy nie był w stanie odróżnić odsłuchiwanych próbek.
Zagrożeniem dla dalszej obecności płyt CD-Audio na rynku może być natomiast dystrybucja nagrań przez sklepy internetowe, w postaci niezwiązanych z materialnym nośnikiem plików.
Czerwona Księga
Wszystkie specyfikacje techniczne dla wszelkich rodzajów płyt kompaktowych są opublikowane w tzw. Tęczowych Księgach. Jest to seria publikacji, gdzie kolorem oznaczono zakres danej specyfikacji. Czerwona Księga opisuje standard CD-Audio.
Pierwsze wydanie Czerwonej Księgi zostało wydane w 1980 roku przez Philips i Sony,
została ona przyjęta przez „Digital Audio Disc Committee” i ratyfikowana jako IEC 60908 (opublikowany w 1987). Drugie wydanie IEC 60908, które unieważnia i zastępuje wydanie pierwsze, pierwszą poprawkę (1992) i sprostowanie do pierwszej poprawki, opublikowano w 1999. Standard nie jest powszechnie dostępny, lecz jest licencjonowany przez firmę Philips.
Podstawy specyfikacji
Maksymalny czas nagrania to 79,8 minut
Minimalna długość ścieżki to 4 sekundy (razem z 2 sekundami przerwy)
Maksymalna liczba ścieżek to 99
Maksymalna liczba indeksowanych pozycji (fragmentów ścieżki) to 99 bez ograniczeń czasowych
Powinien być zawarty Międzynarodowy Standardowy Kod Nagrań (ISRC – International Standard Recording Code)
Szczegóły techniczne
Czerwona Księga określa parametry fizyczne i właściwości płyty kompaktowej, parametry „optycznej” igły, odchylenia i poziomy błędów, modulację danych EFM i metodę korekcji błędów (zmodyfikowane kodowanie korekcyjne Reeda-Solomona, CIRC) oraz 8 podkanałów dla cyfrowych danych.
Określa również format cyfrowych danych dźwiękowych:
2 kanały
kwantyzer równomierny 16-bitowy ze znakiem
próbkowanie z częstotliwością 44,1 kHz.
Powodem wybrania takiej, a nie innej częstotliwości próbkowania było to, że była ona ówcześnie stosowana do zapisu cyfrowych danych dźwiękowych na taśmach wideo.
Na dźwiękowych płytach kompaktowych można zarejestrować częstotliwości do 22,05 kHz – częstotliwości Nyquista dla sygnału próbkowanego z częstotliwością 44,1 kHz. Przepływność audio wynosi 1 411,2 kbit/s (2 kanały × 44 100 próbek na sekundę na kanał × 16 bitów na próbkę = 1 411 200 bit/s = 1 411,2 kbit/s). Każda próbka jest zakodowana jako 16-bitowa liczba całkowita ze znakiem, co daje zakres od -32768 do +32767.
Na płycie, cyfrowe dane dźwiękowe są zorganizowane w klatkach po 2352 bajty, które są odczytywane z prędkością 75 klatek na sekundę. Faktyczna liczba danych jest jednak większa, gdyż zawiera zwielokrotnienie bitów przez modulację EFM, korekcję błędów (CIRC), podkanały i inne dane, które nie są zazwyczaj udostępniane podczas realizacji odczytu dźwięku. Na początku płyty znajduje się „spis treści” w którym, z rozdzielczością do jednego sektora, zawarta jest lista wszystkich ścieżek na płycie. Stąd wynika, że liczba próbek dźwięku na ścieżce jest wielokrotnością liczby 588.
Zobacz też
odtwarzacz CD
DVD-Audio
SACD
Przypisy
Bibliografia
Piotr Metzger Anatomia PC Wydanie IX, Rok wydania: 2004, Wydawnictwo: Helion, .
Dyski optyczne |
836 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Calgacus | Calgacus | Kalgakus (Calgacus) – pierwszy Kaledończyk wspomniany w literaturze rzymskiej.
Tacyt opisuje go jako wpływowego przywódcę Kaledończyków, człowieka z wielkim poczuciem godności i znakomitego mówcę. Wobec nasilającej się ofensywy rzymskich wojsk Juliusza Agrykoli, Kalgakus w 84 r. zgromadził przeszło 30-tysięczną armię i stawił czoła Rzymianom, staczając bitwę pod Mons Graupius. W starciu tym zginął, a jego wojska poniosły klęskę.
Siła oporu plemion kaledońskich została tym samym na dłuższy czas złamana, o czym świadczy blisko trzydziestoletni okres pokoju. Późniejsze ich napady na pograniczne forty rzymskie ok. 120 r. spowodowały wysłanie przeciw nim IX legionu obecnego wówczas w Eboracum (York). W 122 roku cesarz Hadrian podjął kolejną próbę opanowania ziem kaledońskich, jednak wobec niepowodzenia podjął decyzję, iż władztwo rzymskie w Brytanii nie będzie rozszerzane na północ. W związku z tym polecił wybudowanie granicznego Muru Hadriana.
Zobacz też
historia Szkocji
Przypisy
Postacie starożytności |
188328 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1904%20w%20filmie | 1904 w filmie |
Wydarzenia
20 stycznia – Filoteo Alberini otworzył w Rzymie pierwsze kino "Cinema Moderno". Turyński optyk Arturo Ambrosio nakręcił krótkie filmiki dokumentalne z manewrów wojskowych w Alpach i wyścigów samochodowych (pierwsze włoskie filmy).
30 kwietnia – Oskar Messter na wystawie światowej w St. Louis po raz pierwszy przedstawił międzynarodowej publiczności obrazy dźwiękowe (nakręcił w tym celu specjalnie kilka filmów w języku angielskim, m.in. The Whistling Bowery Boy).
George C. Hale na wystawie światowej w St. Louis po raz pierwszy zademonstrował atrakcję kinową Hale's Tours.
Urodzili się
10 stycznia – Ray Bolger, aktor, piosenkarz, tancerz (zm. 1987)
17 stycznia – Patsy Ruth Miller, aktorka (zm. 1995)
18 stycznia – Cary Grant, aktor (zm. 1986)
10 lutego – John Farrow, reżyser (zm. 1963)
1 marca – Glenn Miller, muzyk, aktor (zm. 1944)
3 marca – Mayo Methot, aktorka (zm. 1951)
23 marca – Joan Crawford, aktorka (zm. 1977)
14 kwietnia – John Gielgud, aktor (zm. 2000)
16 kwietnia – Fifi D'Orsay, aktorka (zm. 1983)
20 kwietnia – Bruce Cabot, aktor (zm. 1972)
17 maja – Jean Gabin, aktor (zm. 1976)
21 maja – Robert Montgomery, aktor (zm. 1981)
2 czerwca – Johnny Weissmuller, aktor (zm. 1984)
17 czerwca – Ralph Bellamy, aktor (zm. 1991)
18 czerwca – Keye Luke, aktor (zm. 1991)
26 czerwca – Peter Lorre, aktor (zm. 1964)
30 czerwca – Glenda Farrell, aktorka (zm. 1971)
10 lipca – Lili Damita, aktorka (zm. 1994)
25 sierpnia – Alice White, aktorka (zm. 1983)
1 września – Johnny Mack Brown, aktor (zm. 1974)
13 września – Gladys George, aktorka (zm. 1954)
29 września
Greer Garson, aktorka (zm. 1996)
Michał Waszyński, reżyser (zm. 1965)
20 października – Anna Neagle, aktorka (zm. 1986)
22 października – Constance Bennett, aktorka (zm. 1965)
1 listopada – Laura La Plante, aktorka (zm. 1996)
25 listopada
Jessie Royce Landis, aktorka (zm. 1972)
Helena Grossówna, aktorka (zm. 1994)
Zmarli
15 maja – Étienne-Jules Marey, francuski fizjolog i fotograf (ur. 1830) |
188331 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kopalnia%20Guido | Kopalnia Guido | Kopalnia Guido (dawniej: Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego Guido) – dziś nieczynna kopalnia węgla kamiennego, udostępniona do zwiedzania. Wchodzi w skład Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu jako Kompleks Kopalnia Guido. Kompleks to dwie sąsiadujące ze sobą lokalizacje w Zabrzu: przy ul. 3 Maja 93 (Kopalnia Guido) oraz przy ul. 3 Maja 93a (Hostel Guido).
Historia Kopalni Guido
Kopalnia została założona przez hrabiego Guido Henckel von Donnersmarcka, który otrzymał nadanie górnicze 2 października 1855 roku, a założony obiekt otrzymał jego imię. Pole górnicze Kopalni Guido, o powierzchni 1,03 km2, rozciągało się na pograniczu ówczesnych wsi Dorotheendorf i Makoschau. Wcześniejsze wiercenia w tym rejonie sugerowały, że to pole górnicze będzie zasobne w złoża węgla, podobnie jak pobliska państwowa kopalnia Królowa Luiza (Königin Luise Grube). Hrabia Guido Henckel von Donnersmarck, budując nową kopalnię, miał nadzieję na pozyskanie węgla o właściwościach koksowych.
Pod koniec 1855 roku hrabia Guido nakazał rozpoczęcie drążenia pierwszego szybu, który otrzymał nazwę Barbara. Wkrótce napotkano w nim jednak kurzawkę i natrafiono na uskok tektoniczny, co w 1856 roku spowodowało, po zgłębieniu zaledwie 30 metrów, przerwanie drążenia szybu. Praktycznie równolegle podjęto drążenie szybu Concordia (częściej pojawiała się nazwa Kunstschacht, a ostatecznie otrzymał nazwę Guido), który w 1859 r. osiągnął głębokość 97 m.
W następnym roku został w nim oddany do eksploatacji pierwszy poziom wydobywczy na poziomie 80 metrów. Tu jednak prace również napotkały na trudności związane z zaburzeniami tektonicznymi, skutecznie utrudniającymi wydobycie. W 1862 r. na głębokości 117 m szyb Concordia przerwał warstwę wodonośną i prace zostały wstrzymane. W latach 60. XIX wieku Kopalnia Guido eksploatowała pokłady węgla na poziomie 80 metrów: pokład Reden (509) i Pochhammer (510). W tym czasie szyb Guido był zarówno szybem wydobywczym jak i odwadniającym podziemne wyrobiska. Aby zgromadzić kapitał inwestycyjny na jego odwodnienie i dalsze roboty górnicze Donnersmarck zawiązał spółkę z Górnośląskim Towarzystwem Kolejowym (Oberschlesische Eisenbahn Gesellschaft).
W 1870 roku przystąpiono do osuszenia szybu Kunstschacht (Guido), po czym podjęto jego dalsze zgłębianie do 170 m. W 1872 r. wznowione zostało wydobycie na poziomie 80 m, a urobek wyciągano zainstalowanym wyciągiem z maszyną parową. Tym samym szybem prowadzono również odwadnianie wyrobisk. Równocześnie trwały prace związane z drążeniem niezbędnego dla kopalni drugiego szybu, który na cześć nowego wspólnika Donnersmarck nazwał szybem Eisenbahn (Kolejowy). Uruchomiono go w 1880 r. Nad nim stanęła też prawdopodobnie wieża basztowa, a w jego sąsiedztwie usytuowano parową maszynę wyciągową w ceglanym budynku, kotłownię i administrację.
W 1885 r. wydobyto rekordową w historii kopalni ilość węgla: 313 tys. ton, jednak z powodu generalnie niskiej rentowności w 1887 roku hrabia Guido sprzedał kopalnię Państwowemu Górniczemu Skarbowi Pruskiemu (Königlich–Preussischer Bergfiskus) określanemu mianem Fiskus. Od tej chwili stanowiła ona własność państwową. Została włączona jako Pole Południowe do państwowej kopalni „Królowa Luiza”.
Pole Południowe Kopalni Królowa Luiza potrzebowało nowych inwestycji. Wobec tego pogłębiono szyb Guido do poziomu 320 metrów (tak naprawdę w bliskim sąsiedztwie szybu Guido wydrążono szybik, który połączył poziom 170 z kolejnym poziomem wydobywczym). Na początku lat 90. XIX wieku wydobycie węgla wyraźnie spadło ze względu na trudne warunki eksploatacyjne oraz na fakt, że pozyskiwany węgiel nie nadawał się do koksowania. W tym czasie zgłębiono szyb Kolejowy do głębokości 314 metrów (docelowo osiągnął 336,63 metra), a w 1901 r. zbudowano nad nim stalową wieżę wyciągową.
Na początku XX wieku wodę z wyrobisk Kopalni Guido wykorzystywano do pozyskiwania energii poprzez uruchomienie elektrowni wodnej pod ziemią.
W pierwszych latach XX w. na południe od kopalni „Guido” wybudowano nową kopalnię „Delbrück” („Delbrückgrube” – późniejsza kopalnia „Makoszowy”), wydobywającą węgiel koksujący. Obok niej powstała koksownia. W 1904 r. dokonano podziemnego połączenia wyrobisk obu kopalń, a w 1912 r. kopalnię „Guido” formalnie włączono do kopalni „Delbrück”. Odtąd wydobycie odbywało się w zasadzie szybami w Makoszowach, zaś szyb Guido stanowił główny zespół odwadniający dla całego rejonu.
W 1922 roku, po podziale Górnego Śląska, kopalnia Guido wraz z kopalnią Delbrück pozostały po stronie niemieckiej, wchodząc w skład państwowego koncernu „Preussag”. Jednak załoga kopalniana wówczas pochodzi z Makoszów, które po podziale Górnego Śląska zostały przydzielone Polsce.
Po wyeksploatowaniu złóż węgla dawna kopalnia „Guido” straciła na znaczeniu. W 1928 r. szyb Guido został unieruchomiony, a Kolejowy przestał pełnić funkcję szybu wydobywczego. Pozostał natomiast szybem zjazdowym dla załogi i materiałów. W jego sąsiedztwie powstał obszerny plac drzewny wraz z pojemnym zbiornikiem przeciwpożarowym (zasypanym dopiero na początku XXI w.). W latach 1927-1931 zmodernizowano zespół szybu Kolejowy, budując nowe nadszybie oraz instalując w przebudowanej maszynowni nową, elektryczną maszynę wyciągową koprodukcji AEG Berlin (układy elektryczne) oraz Preussische Bergwerks und Hütten Akt. Ges. Hüttenwerke Gleiwitz Malapana (układy mechaniczne).
Po II wojnie światowej obszar byłej Kopalni Guido wyszczególniony został jako „Ruch Guido”. Wybierano pozostałości po pokładach z grupy siodłowej i likwidowano filary ochronne. Redukowano liczbę załogi podziemnej w ruchu Guido. Szyb Guido utracił swoją funkcję wentylacyjną. W 1962 roku został unieruchomiony poprzez decyzję wydaną przez Okręgowy Urząd Górniczy w Gliwicach. W 1979 roku szyb ten został zasypany do poziomu 170 metrów. Natomiast szyb Kolejowy utracił funkcję szybu zjazdowego i aż do 1967 roku służył jedynie do opuszczania materiałów niezbędnych do pracy górników oraz drewna do budowy obudowy.
Obszar dawnej Kopalni Guido w 1967 roku został przekazany Zakładom Konstrukcyjno–Mechanicznym Przemysłu Węglowego. Utworzono na jej terenie Kopalnię Doświadczalną M-300, której głównym zadaniem było testowanie nowych maszyn i urządzeń górniczych. W trakcie działalności Kopalnia M-300 wybierała pozostałości pokładu 620 na poziomie 400 metrów. W 1975 roku dawne Pole Południowe Kopalni Królowa Luiza przeszło w ręce Centralnego Ośrodka Projektowo–Konstrukcyjnego KOMAG.
W 1982 roku została podpisana umowa między dyrektorem Kopalni Doświadczalnej M- 300 a Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, które wówczas reprezentowała Krystyna Barszczewska. Zgodnie z zapisami umowy, część wyrobisk miała zostać przystosowana dla celów skansenu podziemnego.
W tym samym roku „na poziomie 170 utworzony został Skansen Górniczy Guido udostępniony do zwiedzania, wpisany następnie do rejestru zabytków. W 2000 r. na fali obniżania za wszelką cenę kosztów w przemyśle węglowym, przystąpiono do demontażu unikatowej, podziemnej kopalni, którą można było zwiedzać. Jednakże zaangażowanie wielu instytucji, przede wszystkim samorządu miejskiego Zabrza, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego i osób prywatnych doprowadziło do zatrzymania działań likwidatorskich i utworzenia w 2007 roku Zabytkowej Kopalni „Guido”, jako samodzielnej instytucji kultury Miasta Zabrze i Województwa Śląskiego”. W tym samym roku ponownie do użytku turystom został oddany poziom 170, natomiast rok później poziom 320. W lutym 2015 roku otwarty został podpoziom 355.
W kwietniu 2013 r. połączono Kopalnię „Guido” z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w jedną instytucję o nazwie Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Oferta Kompleksu Kopalnia Guido
Zwiedzanie Kopalni Guido możliwe jest na dwóch poziomach 170, 320 i podpoziomie 355. Podczas zwiedzania można zobaczyć jak działa elektryczna maszyna wyciągowa z 1927 roku, zjechać do podziemi szolą (windą) górniczą. Trasy obejmują podziemne wyrobiska z czasów prowadzenia eksploatacji na Kopalni „Guido”. Prezentowane są podziemne stajnie, kaplica św. Barbary, która znajduje się 170 metrów pod powierzchnią ziemi, czy pracujące maszyny górnicze. Wycieczka na Guido to również przejazd podwieszaną kolejką elektryczną, czy spotkanie w podziemnym pubie położonym 320 metrów pod ziemią.
Mroki Kopalni to trasa w Kopalni „Guido”, która przebiega przez poziom 320 i 355 ze ścianą wydobywczą z końca XX wieku.
Górnicza Szychta to zwiedzanie Kopalni Guido w stroju sztygarskim i z pełnym ekwipunkiem górniczym i wykonywanie drobnych prac górniczych.
Strefa K8 – to nowoczesna strefa kultury, biznesu i rozrywki, zlokalizowana 320 metrów pod powierzchnią ziemi w Kopalni Guido. Tworzą ją cztery komory, które po rewitalizacji ze środków unijnych zyskały zupełnie nowe oblicze.
Hostel Guido
W ramach Kompleksu Kopalni Guido można także skorzystać z oferty Hostelu Guido. To nowoczesny obiekt noclegowo-konferencyjny, zlokalizowany blisko centrum miasta Zabrze, bezpośrednio przy Kopalni Guido. Obiekt oferuje 85 miejsc noclegowych w 24 pokojach dwu-, trzy-i czteroosobowych. Do dyspozycji gości jest duży parking oraz wspólna, dobrze wyposażona kuchnia.
Zobacz też
Skansen górniczy „Królowa Luiza”
Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna
Przypisy
Bibliografia
Kopalnia Guido w Zabrzu. Fragment górnośląskiego górnictwa węglowego, praca zbiorowa pod red. E. Piątek, Pszczyna 2013
Linki zewnętrzne
Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu
Kopalnia Guido
Sztolnia Królowa Luiza
Szlak Zabytków Techniki
Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego
Muzea w Zabrzu
Podziemne trasy turystyczne w Polsce
Kopalnie węgla kamiennego w Polsce
Kopalnie w Zabrzu
Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego
Kopalnie powstałe w XIX-wieku |
188333 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1905%20w%20filmie | 1905 w filmie |
Wydarzenia
1 kwietnia – Edmond Benoit-Lévy wydał w Paryżu pierwszy numer czasopisma filmowego "Phono-Gazette".
19 czerwca – w Pittsburghu (USA) otwarto pierwszy "Nickelodeon" (pokaz filmowy kosztował 5 centów).
Premiery
Zagraniczne
Urodzili się
3 stycznia – Anna May Wong, aktorka (zm. 1961)
12 stycznia – Tex Ritter, aktor, piosenkarz (zm. 1974)
27 lutego – Franchot Tone, aktor (zm. 1968)
18 marca – Robert Donat, aktor (zm. 1958)
23 marca – Joan Crawford, aktorka (zm. 1977)
1 maja – Leila Hyams, aktorka (zm. 1977)
15 maja – Joseph Cotten, aktor (zm. 1994)
16 maja – Henry Fonda, aktor (zm. 1982)
18 maja – Władysław Hańcza, polski aktor (zm. 1977)
19 czerwca – Mildred Natwick, aktorka (zm. 1994)
20 czerwca – Lillian Hellman, scenarzystka (zm. 1984)
29 lipca – Clara Bow, aktorka (zm. 1965)
2 sierpnia – Myrna Loy, aktorka (zm. 1993)
18 września – Greta Garbo, aktorka (zm. 1990)
5 listopada – Joel McCrea, aktor (zm. 1990)
5 grudnia – Otto Preminger, reżyser, producent (zm. 1986)
6 grudnia – Boris Wołczek, radziecki reżyser, operator filmowy (zm. 1974)
24 grudnia – Howard Hughes, reżyser, producent (zm. 1976) |
188334 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Skansen%20G%C3%B3rniczy%20Kr%C3%B3lowa%20Luiza | Skansen Górniczy Królowa Luiza | Sztolnia Królowa Luiza – część Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, zlokalizowana w Zabrzu przy ul. Wolności i ul. Maurycego Mochnackiego 12 (daw. Sienkiewicza 43) w budynkach dawnej Kopalni Królowa Luiza (1791–1998).
Historia
Na terenie założonej w 1791 r. kopalni węgla kamiennego, w jego skład wchodzą m.in. dawne wyrobiska Königin Luise Grube (Po II wojnie światowej i po zmianie państwowości Zabrza nazwano „Luizę” KWK „Zabrze”), współczesne chodniki i komory kopalni „Zabrze”. Obejmuje obiekty wzniesione w drugiej połowie XIX w. m.in. budynek maszynowni i nadszybia byłego szybu Carnall. Został udostępniony publiczności w grudniu 1993 r.
Nagrody i wyróżnienia
2019
Nagroda Dziedzictwa Europejskiego/Nagroda Europa Nostra 2019 dla Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu;
Marka Śląskie dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu – Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu w kategorii Turystyka i Rozwój;
Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2018 nagroda w kategorii konserwacja i ochrona dziedzictwa kultury dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za projekt Konserwacja i rewitalizacja Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej;
Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne Roku 2018 w kategorii „Dokonania z zakresu konserwacji” dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za przedsięwzięcie „Konserwacja i rewitalizacja Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej w Zabrzu”;
Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne Roku 2018 w kategorii „Publikacje książkowe” dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za publikację „Kult Świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku”.
2018
Kompleks Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu otrzymał certyfikat "Najlepszy Produkt Turystyczny 2018 roku". Wyróżnienie to przyznała Polska Organizacja Turystyczna podczas gali, która zorganizowana została w Warszawie.
Godło Turystyczny Produkt Roku 2018 dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za Sztolnię Królowa Luiza przyznane przez Forum Biznesu;
I miejsce dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w kategorii NOWA OFERTA TURYSTYCZNA TOURISM TRENDS AWARDS 2018 za Sztolnię Królowa Luiza;
Wyróżnienie dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w konkursie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Generalnego Konserwatora Zabytków ,,Zabytek Zadbany 2018” w kategorii architektura przemysłowa i budownictwo inżynieryjne; za konserwację cennego zabytku techniki górniczej, Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, wraz z chodnikiem podstawowym w pokładzie 510, pozwalającą na zachowanie autentyzmu zabytkowej substancji i zabezpieczenie elementów oryginalnej infrastruktury technicznej. W wyniku przeprowadzonych prac udostępniono do zwiedzania unikatowy fragment dawnej kopalni.
Decyzja Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2018 r. – Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku została wpisana na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ;
Wyróżnienie dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2017, w kategorii projekty naukowo-badawcze, za projekt „Patronackie osiedla robotnicze w Zabrzu: Borsgiwerk, Zandka i kolonia Ballestrema w Rokitnicy 1863–2016”
Sztolnia Królowa Luiza – Podziemia Kopalni Królowa Luiza
Sztolnia Królowej Luizy to kompleks muzealny składający się z części nadziemnej i podziemnej, w których skład wchodzą wyrobiska kopalni „Królowa Luiza” oraz Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.
Na powierzchni znajdują się dawne budynki, w których mieścił się sprzęt i rozwiązania techniczne niezbędne do wydobywania węgla kamiennego. W skład kompleksu wchodzi także Park12C o charakterze rozrywkowo-edukacyjnym, Tuż obok niego znajduje się Park Techniki Wojskowej , gdzie można obejrzeć wojskowy sprzęt, w tym m.in. czołg T-72.
W ramach tzw. trasy wodnej w Sztolni Królowa Luiza fragment podziemnych wyrobisk przebywa się pieszo, a następnie przepływa łodziami w ciągu dawnej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej. Jest to najdłuższa tego typu podziemna trasa w górnictwie węglowym.
Kopalnia Królowa Luiza – podziemia
Podziemna trasa turystyczna obejmująca wyrobiska kopalniane na głębokości około 36 m.
Szyb Carnall
Zespół zabudowań powstałych wokół szybu Carnall dawnej Kopalni Królowa Luiza przy ul. Wolności 410 w Zabrzu. W skład zespołu zabudowań wchodzą: budynek maszynowni dawnego szybu „Carnall”, budynek dawnej maszynowni szybu „Prinz Schoenaich”, dawny budynek kompresorów i rozdzielni GKU, budynek dawnej łaźni łańcuszkowej i markowni; budynek dawnej skraplarni powietrza (warsztat elektryczny), budynek dawnego magazynu, budynek dawnej cechowni.
W maszynowni szybu Carnall znajduje się wciąż sprawna parowa maszyna wyciągowa wyprodukowana w 1915 r. w hucie Prinz Rudolf w Dülmen, o mocy 2 tys. koni mechanicznych, która pozwalała opuszczać windy z prędkością 10 m/s, W budynku nadszybia znajdują się warsztat szybowy i oddziałowa stacja ratownicza oraz ekspozycja urządzeń szybowych i łączności sygnalizacyjnej. Z platformy wieży szybowej (wys. 25 m) rozciąga się panorama Zabrza i sąsiednich miast.
Park 12 C
Park 12 C to miejsce łączące wymiar edukacyjny i rozrywkowy. Mieści się przy ulicy Maurycego Mochnackiego 12 (dawna Sienkiewicza 43), w Zabrzu nad dawną kopalnią szkoleniową. Park 12C to interaktywna wystawa składająca się z urządzeń i wynalazków wykorzystujących siłę czterech żywiołów. W dalszej części parku 12C znajduje się także strefa rozrywkowa gwarantująca wypoczynek przy grillu.
W 2008 r. w skansenie nakręcono 301. odcinek serialu Święta wojna.
Zobacz też
Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona internetowa Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu
Historia górnictwa
Muzea w Zabrzu
Skanseny w Polsce |
188335 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzegorz%20Robaczyk | Grzegorz Robaczyk | Grzegorz Robaczyk (ur. 29 kwietnia 1958 w Krotoszynie) – kanonik, dziekan dekanatu gostyńskiego, pierwszy proboszcz parafii św. Kazimierza w Lesznie.
W 1984 roku ukończył studia na Papieskim Wydziale Teologicznym w Poznaniu z tytułem magistra teologii. Święcenia kapłańskie otrzymał z rąk arcybiskupa Jerzego Stroby w 23 maja 1985 w Poznaniu.
Od 1 lipca 1985 roku rozpoczął pracę w parafii pw. św. Wawrzyńca w Pniewach, gdzie był wikariuszem do 30 czerwca 1987 roku. Następnie, w okresie od 1 lipca 1987 do 30 czerwca 1989 roku pełnił posługę duszpasterską w parafii pw. św. Stanisława w Pniewach. Ostatnią parafią wikariuszowską była parafia pw. Wszystkich Świętych na poznańskiej Grobli, gdzie pełnił posługę kapłańską od 1 lipca 1989 do 30 czerwca 1993 roku.
Dekretem abp Jerzego Stroby, od 1 lipca 1993 roku został proboszczem parafii św. Kazimierza w Lesznie. W swojej pracy dyplomowej zajął się współczesną problematyką etyczną zawodu inżyniera. Podjął się zadania budowy nowej świątyni parafialnej. W okresie od 16 stycznia 1996 do 31 stycznia 2002 roku Grzegorz Robaczyk pełnił funkcję dziekana dekanatu leszczyńskiego.
22 grudnia 1999 roku abp Juliusz Paetz Metropolita Poznański mianował księdza dziekana Grzegorza Robaczyka Kanonikiem Honorowym Kapituły Kolegiackiej w Poznaniu. Dekretem abp Stanisława Gądeckiego z 6 stycznia 2005 Grzegorz Robaczyk został mianowany Kanonikiem Gremialnym Kapituły Kolegiackiej w Lesznie.
Zasiadał w Komisji ds. Duszpasterstwa Rodzin, która wchodziła w skład komisji synodalnej Archidiecezji poznańskiej.
Od 1 lipca 2018 jest proboszczem parafii św. Małgorzaty w Gostyniu.
Przypisy
Duchowni archidiecezji poznańskiej
Ludzie związani z Poznaniem
Urodzeni w 1958
Ludzie związani z Pniewami
Ludzie urodzeni w Krotoszynie |
840 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cypr | Cypr | Cypr, Republika Cypryjska ( Kýpros, ) – państwo położone na wyspie Cypr leżącej we wschodniej części Morza Śródziemnego. Poprzez wody terytorialne graniczy z oddaloną o 70 km na północ Turcją. Jest członkiem Unii Europejskiej, ma wprowadzoną walutę euro. Największymi miastami kraju są: Nikozja (stolica) oraz Limassol.
Cypr znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego w zależności od części wyspy – typu śródziemnomorskiego i półpustynnego, z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, w połowie gorącymi latami.
Geografia
Cypr jest państwem położonym na wyspie o tej samej nazwie znajdującej się w zachodniej Azji we wschodniej części Morza Śródziemnego, której powierzchnia wynosi 9,3 tys. km², a linia brzegowa ma długość 648 km. Cypr graniczy z brytyjskimi bazami Akrotiri i Dhekelia oraz z nieuznawaną na arenie międzynarodowej Turecką Republiką Cypru Północnego (o powierzchni 3355 km², obejmującą 36% wyspy), będącą de iure częścią Cypru. Cypr leży pomiędzy Turcją oddaloną o 70 km na północ, Syrią, Libanem i Izraelem leżącym na wschodzie i południowym wschodzie, Egiptem położonym ok. 360 km na południe oraz grecką Kretą oddaloną o 541 km na zachód. Najwyższym wzniesieniem jest Olympos (1951 m n.p.m.). Terytorium Cypru zajmują trzy główne krainy geograficzne. W północnej części wznoszą się góry Kyrenia z wysokościami do 1000 m n.p.m., oddzielone od wybrzeża wąskim pasem nizin nadbrzeżnych. U podnóży gór Kyrenia liczne plantacje oliwek. Stoki gór porasta las cyprysowy. Na południowym zachodzie leży porośnięty wielkimi lasami Masyw Troodos, z najwyższym szczytem kraju. Pomiędzy Kierinią a wspomnianym wcześniej masywem rozciąga się Mesaoria, równina niemal w całości pozbawiona drzew, nie licząc plantacji drzew oliwnych i eukaliptusowych.
Historia
Od starożytności do XIX wieku
W czasach starożytnych, od XIII wieku p.n.e., wyspa była zamieszkiwana przez Greków i przez ponad 2 tys. lat znajdowała się pod wpływem kultur greckiej, rzymskiej i bizantyjskiej. W 1191 r. została zajęta przez krzyżowców, co doprowadziło do jej odseparowania od prawosławnej Grecji. W 1571 r. wyspę podbili Turcy. Osiedliła się tam ludność całkowicie odmienna od rdzennej, która szybko się asymilowała i dostosowała do etnicznej struktury wyspy. Turcy nie prowadzili przymusowej ani systematycznej islamizacji zajętego obszaru. Mimo to znaczna część Cypryjczyków przyjmowała tę wiarę, aby nie być postrzegana jako ludność drugiej kategorii.
Schyłek panowania tureckiego i Brytyjczycy
Przez blisko 300 lat panowania Turcy doprowadzili do upadku i częściowego wyludnienia. Spowodowało to niezadowolenie ze strony Greków, którzy w 1821 r. wzniecili powstanie. Władze tureckie w ramach odwetu nakazały powiesić patriarchę Konstantynopola na bramie jego stambulskiego pałacu, zaś arcybiskupa Cypru Cypriana – na drzewie na rynku w Nikozji. Ponadto zabito 3 biskupów i 400 notabli greckocypryjskich. W wyniku tych działań zaczęła się szerzyć idea przyłączenia Cypru do Grecji, czyli Enosis (Meghali Idea).
W czasie trwania wojny turecko-rosyjskiej w latach 1876–1878 Wielka Brytania, w porozumieniu z Francją, mając na celu uniemożliwienie Imperium Rosyjskiemu objęcia kontroli na Morzu Śródziemnym i umocnienia się na Bałkanach, rozpoczęła okupację Cypru. W wyniku umowy z sułtanem tureckim Wielka Brytania miała przeciwstawić się traktatowi pokojowemu z San Stefano. W zamian za to miała dostać we władanie Cypr. 4 czerwca 1878 r. Anglia i Turcja podpisały tajną konwencję cypryjską kwestionującą postanowienia Pokoju z San Stefano. Na jej podstawie Anglia objęła w posiadanie Cypr, gwarantując zamieszkującym ją Turkom wolność religijną i zobowiązała się do wypłacania Turcji odszkodowania za utracone dochody z wyspy w wysokości 92 800 funtów rocznie. Umowa zawierała zastrzeżenie, że w momencie, gdy Rosja odda Turcji tereny podbite w Armenii, straci ona ważność.
Turcja była przez długi czas popierana przez Wielką Brytanię. Stopniowo traciła sympatię Londynu ze względu na coraz większe ekonomiczne i polityczne wpływy niemieckie w Turcji. 5 listopada 1914 r. Wielka Brytania anektowała Cypr, kiedy to Turcja stanęła po stronie mocarstw centralnych. Rząd brytyjski uważał, że prędzej czy później Turcja zaatakuje Wielką Brytanię, dlatego za wszelką cenę dążył do porozumienia z Bułgarią i Grecją. Stąd w trakcie trwania I wojny światowej Brytyjczycy poufnie proponowali Grekom Cypr w zamian za możliwość usytuowania baz morskich na Krecie. Oficjalnie już w 1915 r. Grecja za udział w wojnie po stronie Ententy miała otrzymać Cypr. Do rozmów włączyła się Francja, która w konwencji francusko-brytyjskiej z 1920 r. zaznaczyła, że bez jej zgody Wielka Brytania nie może dokonywać żadnej cesji wyspy. Wielka Brytania otrzymała Cypr na mocy traktatu pokojowego z Sevres z 1920 r., lecz dopiero 3 lata później Turcja uznała aneksję w traktacie lozańskim. Od 1 maja 1925 roku wyspa nosiła status kolonii brytyjskiej.
Do 1930 r. Brytyjczycy swoją politykę w stosunku do Cypru kierowali przeciwko dążeniom do Enosis. Chcieli tego dokonać przez poprawienie warunków życia. Uważali, że mieszkańcy będą woleli podlegać silnie rozwiniętemu państwu niż biednej Grecji. W tej walce używali głównie Turków. Jednak swoje działania kierowali przeciwko nim, choćby w sferze religijnej. Ci w ramach ruchu oporu utworzyli w 1944 r. KATAK – Stowarzyszenie Mniejszości Tureckiej na Wyspie Cypr, a w 1945 r. KMTHP – Narodową Partię Ludową Cypru. Obie te partie połączyły się w 1949 roku, tworząc KTP – Partię Cypryjsko-Turecką.
Sytuacja uległa zmianie w 1950 roku, gdy arcybiskupem Nowej Justyniany i całego Cypru, zwierzchnikiem Cypryjskiego Kościoła Prawosławnego, został arcybiskup Makarios III, jeden z zagorzałych zwolenników Enosis. Wśród Greków cypryjskich udało mu się na powrót wzbudzić nadzieję na przyłączenie do Grecji. Aby tego dowieść, w tym samym roku zorganizowano plebiscyt, w którym ludność grecka na Cyprze opowiedziała się za przyłączeniem. Jednak wyniki tego plebiscytu nie zostały uznane przez władze brytyjskie oraz Turcję. Dla Brytyjczyków wyspa ta, razem z Gibraltarem i Maltą, tworzyła łańcuch baz morskich o znaczeniu zarówno militarnym, jak i handlowym, więc nie mieli zamiaru oddać Cypru. Aby odzyskać autonomię Grecy powołali podziemną armię EOKA (Organizacja Narodowa Bojowników Cypryjskich). Rekrutacja rozpoczęła się w 1952 r. Na czele EOKA stanął Jeorjos Grivas „Dighenis”. Organizacja ta mogła liczyć na wsparcie ze strony Grecji, która szkoliła jej bojowników i wywiad oraz dostarczała na wyspę broń łodziami rybackimi, kutrami, pocztą. W wyniku przejęcia przez Brytyjczyków greckiego statku „Agios Georgios” wiozącego broń i amunicje dla EOKA, rozpoczęcie akcji zbrojnej planowane na 25 marca 1955 r. przełożono na 1 kwietnia 1955 r. Było to spowodowane strachem przed aresztowaniem członków organizacji. Początkowo Cypryjczycy sabotowali brytyjskie organizacje wojskowe. EOKA m.in. zbombardowała koszary, pojazdy wojskowe. Dochodziło również do morderstw greckich policjantów na Cyprze, podejrzanych o współpracę z Wielką Brytanią. Ze strachu przed śmiercią brytyjscy informatorzy rozpoczynali współpracę z Grivasem.
W sierpniu 1955 Brytyjczycy doprowadzili do spotkania przedstawicieli Greków i Turków w celu rozpoczęcia negocjacji. Spotkanie to zakończyło się fiaskiem, gdyż ich zdania na temat przyszłości Cypru były odmienne. Grecy chcieli niepodległości, Turcy natomiast opowiadali się za utrzymaniem status quo. Londyn mianował nowego gubernatora wyspy o nadzwyczajnych uprawnieniach. Był nim marszałek John Harding. Wprowadził on stan wojenny, godzinę policyjną oraz nakaz zdania broni pod groźbą kary śmierci. Na wiosnę 1956 r. Makarios został deportowany na Seszele i internowany za przechowywanie broni. Od tego momentu rozpoczęła się regularna wojna domowa. W wyniku przewagi militarnej Brytyjczyków, Grivas postanowił zmniejszyć ryzyko zbrojnych akcji EOKA. Wycofał się w góry Trodos, gdzie podzielił swoje oddziały. Walka przyjęła charakter partyzancki. Przechwytywali oni małe patrole lub pojedyncze pojazdy. W tym czasie miejscy nacjonaliści likwidowali Turków i komunistów greckich skupionych wokół partii AKEL. Nie byli oni łatwym celem dla Brytyjczyków. Z tego też powodu akcja „Pepperot” została skierowana przeciwko partyzantom z Trodos. W wyniku tego zginęło 30 osób, a sam Grivas ledwo uszedł z życiem. W odwecie miejska partyzantka EOKA dokonała najgwałtowniejszych zamachów w przeciągu całej wojny. Ich działania nie spotkały się z uznaniem wielu członków organizacji, którzy zaczęli udzielać anonimowych informacji władzom brytyjskim. Za ich sprawą zlokalizowano kryjówkę najbliższego współpracownika Grivasa – Grigorisa Afxentiou i jego ludzi w klasztorze Macheira w Trodos. Grivas, aby przerzucić ludzi z gór, doprowadził do zawieszenia broni w marcu 1957, uwalniając jednocześnie Makariosa 28 marca.
Turcy w tym czasie zaproponowali podział wyspy: 2/3 dla Grecji, 1/3 dla nich. Propozycja ta została odrzucona. Wkrótce potem Grecy zerwali rozejm. W odpowiedzi Turcy za zgodą Wielkiej Brytanii powołali Organizację Bojową Turków Cypryjskich – TMT (organizacja tureckiego oporu) inaczej VOLKAN. Służyli swą pomocą Brytyjczykom poprzez patrole i zamachy na Greków. Nowy gubernator Cypru, Hugh Foot, wzmocnił działania mające na celu utrudnienie funkcjonowania EOKA. Nakazał kontrolę przesyłek i zakaz sprzedaży niektórych środków chemicznych, by tym sposobem uniemożliwić produkcję bomb. Grivas postanowił zmienić taktykę. Jego nowym sposobem walki stało się niepłacenie podatków i manifestacje uliczne. Sprawiło to zaostrzenie konfliktu grecko-tureckiego. Dochodziło do licznych zamieszek, a groźba wybuchu regularnej wojny domowej była realna. Aresztowano ok. 2000 ludzi podejrzanych o współpracę z EOKA. W ramach zemsty Grecy dokonywali zamachów na brytyjskich dowódców. 26 września 1958 roku raniono generała D.A. Kendrew i zamordowano żonę jednego z brytyjskich żołnierzy, żądając jednocześnie wycofania wojsk brytyjskich.
Niepodległość
Aby zapobiec dalszemu rozlewowi krwi, władze zainicjowały rozmowy na temat niepodległości Cypru. Na mocy porozumień z Zurychu (11 lutego 1959) oraz z Londynu (17–19 lutego 1959) starcia ustały, a wyspa miała otrzymać suwerenność 19 lutego 1960 roku. Cypr miał się stać republiką będącą częścią Wspólnoty Narodów, rządzoną przez reprezentantów dwóch narodów, uznając dwunarodowość wyspy. Brytyjczycy zachowali natomiast tzw. Sovereign Base Areas (SBAs) w Akrotiri i Dhekelia. Każde z państw miało prawo interweniować w przypadku zagrożenia niepodległości wyspy. Grecja miała zachować 950 żołnierzy, a Turcja 650. Konstytucja przewidywała, że prezydentem miał być Grek, a wiceprezydentem Turek. Turcy również otrzymali prawo weta wobec decyzji parlamentu bądź rządu. Ich udział w administracji i policji miał wynosić 30%, 40% w armii. Katastrofalna konstytucja paraliżowała państwo, ponieważ w sztuczny sposób dzieliła władzę między Greków i Turków, na ogół niechętnych do współpracy.
Zgodnie z ustaleniami, prezydentem 14 grudnia 1959 r. został Makarios III, a wiceprezydentem dr Fazıl Küçük, zastąpiony w 1960 r. przez Raufa Denktaşa. 16 sierpnia 1960 r. Cypr odzyskał niepodległość. Grivas został awansowany i uznany za bohatera narodowego. Zarówno EOKA, jak i VOLKAN nie oddały broni.
Kryzys odrodził się, gdy w listopadzie 1963 Makarios zaproponował reformę konstytucji, aby móc bez przeszkód wejść w unię z Grecją (obowiązująca konstytucja zabraniała unii z jakimkolwiek państwem). Chciał on też ograniczyć tureckie prawo weta i wyrównać liczbę urzędników w proporcji 1:4 oraz stworzyć armię cypryjską o charakterze mieszanym, a nie – jak do tej pory – złożonej z jednostek jednonarodowościowych. Kolejnym postulatem było zawieszenie działalności samorządów terytorialnych i przejęcie ich kompetencji przez wyznaczone instytucje. Turcja sprzeciwiła się tym zmianom. Dlatego też 21 grudnia 1963 r. do akcji powróciła EOKA, wzniecając rozruchy. W przeciągu kilku dni zginęło 300 osób i zniszczono 100 wiosek tureckich. Turcy prowadzili loty ostrzegawcze nad Cyprem, gotowi w każdej chwili zaatakować. Brytyjczycy utworzyli w stolicy tzw. „zieloną linię”, przedzielającą ją na dwie części, na której żołnierze brytyjscy wymusili zawieszenie broni. W innych rejonach wyspy walki trwały do 27 marca 1964 r., kiedy to na wyspę dotarli żołnierze UNFICYP (siły pokojowe ONZ na Cyprze). Miały one za zadanie zapewnienie przestrzegania zawieszenia broni, utrzymanie strefy buforowej, nadzór nad respektowaniem prawa i porządku na wyspie. Makarios zdawał sobie sprawę, że siły ONZ powstrzymają Turcję przed atakiem.
W czerwcu 1964 r. ogłoszono pobór na Cyprze. Dowodzenie przypadło w udziale Grivasowi. Rozpoczął on ofensywę na ważne punkty przerzutu broni dla Turków – miasteczka Mansura i Kokkina. W ramach odwetu tureckie lotnictwo rozpoczęło naloty bombowe na Cypr. Grivas zmuszony był wstrzymać ofensywę.
W ciągu kolejnych trzech lat nad pokojem panowała ONZ. W kwietniu 1967 r. władza w Grecji przeszła w ręce junty wojskowej, wrogo nastawionej wobec Makariosa. 15 listopada 1967 r. Grivas zaatakował tureckie Agios Teodoros i Kofinu, aby przeciwdziałać dalszemu tworzeniu się enklaw, w których gromadzono broń. Turcja w odwecie rozpoczęła mobilizację i przygotowania do lądowania na Cyprze. Makarios, aby załagodzić konflikt, wymógł na juncie odwołanie Grivasa, zakończenie ofensywy i wycofanie wojsk. Dzięki temu oraz mediacji USA, udało się konflikt chwilowo zażegnać.
W kolejnych latach Makarios ponownie próbował zmienić konstytucję, aby ograniczyć prawa Turków. Przeciwko niemu działał rząd ateński, z którym popadł w konflikt, próbując na własną rękę nawiązać współpracę ze Związkiem Radzieckim, aby zrezygnować z przyłączenia Cypru do Grecji na rzecz niepodległości. Doszło do powstania EOKA B na czele z Grivasem, która była negatywnie ustosunkowana do prezydenta. Swoje poparcie dla tej organizacji okazały Stany Zjednoczone, mając nadzieję na złagodzenie konfliktu w wyniku ostatecznego podziału Cypru. W odpowiedzi Makarios utworzył w 1974 r. podległą sobie Jednostkę Rezerwy Taktycznej. W jej skład wchodzili komuniści i socjaliści, zaopatrzeni w broń radziecką. 2 lipca 1974 r. Makarios zażądał, aby oficerowie z Gwardii Narodowej opuścili wyspę. W odpowiedzi 15 lipca przeprowadzono zamach stanu, na skutek którego arcybiskup Makarios uciekł z wyspy. Nowym prezydentem został Nikos Sampson, weteran z EOKA, dowódca sił atakujących enklawy tureckie. Ludność Cypru stanowili wówczas w 77% Grecy, a w 18% Turcy. Turcja obawiała się przyłączenia Cypru do Grecji i postanowiła wykorzystać sytuację, rozpoczynając 20 lipca 1974 r. inwazję na Cypr. Piechota utworzyła przyczółek w rejonie Kyrenii, a spadochroniarze zajęli turecką część Nikozji. Walczyli siłą 40 tys. żołnierzy, 300 dział i czołgów przeciwko 18 tys. żołnierzy Gwardii Narodowej, 950 regularnym żołnierzom greckim i kilkuset bojownikom z EOKA-B. Dokonano wielu krwawych zbrodni, których ofiarami stali się cywile. Strach przed okrucieństwem najeźdźców wypędził z domów 180 tys. Greków.
21 lipca lotnictwo tureckie popełniło pomyłkę, która zadecydowała o losach wojny. Przez przypadek samoloty zaatakowały własną flotę, zatapiając niszczyciel „Kocatepe” i uszkadzając dwa pozostałe. Przyczyną pomyłki był fakt, że Grecy posiadali okręty tego samego typu. Cypryjscy Grecy nie mogli oczekiwać pomocy ze strony Aten, gdyż wszelkie działania przeciw Turcji miały spotkać się z odpowiedzią USA. 22 lipca o godz. 16 w wyniku wyczerpania Turcy zgodzili się na zawieszenie broni. 23 lipca Nikos Sampson podał się do dymisji i opuścił wyspę. Jego miejsce zajął umiarkowany Glafkos Kliridis.
W tym samym czasie w Stanach Zjednoczonych miała miejsce afera Watergate. W związku z odwróceniem uwagi USA od problemu Cypru, Turcja zażądała podziału. Po odmowie wznowiła 14 sierpnia ataki i w 48 godzin zajęła 1/3 wyspy. 16 sierpnia podpisano zawieszenie broni, wyznaczając granicę na linii „Attyli”. Grecja, aby okazać swoje niezadowolenie z polityki USA, wystąpiła z NATO. Na terenach zajętych przez Turków powstało nieuznawane przez nikogo prócz Turcji państwo – Turecka Republika Cypru Północnego.
W grudniu 1974 powrócił Makarios i ponownie objął urząd prezydencki przy poparciu rządu ateńskiego. Rozpoczęto grecko-tureckie negocjacje trwające 3 lata i nieprzynoszące żadnych rezultatów. Turcja opowiadała się za powstaniem dwóch niezależnych państw, z których każde miałoby własne siły zbrojne, budżet i komunikację. Problemem był los 200 tys. uchodźców greckich w tureckiej części wyspy. Rokowania pokojowe osłabły, gdy Turcy zaczęli przeprowadzać czystki etniczne, wysiedlając Greków z wiosek i miast cypryjskich. W wyniku śmierci Makariosa (3 sierpnia 1977), prezydentem został Spiros Kiprianu. W listopadzie 1980 r. doszło do rozmów grecko-tureckich przy asyście ONZ. Głównym problemem byli uchodźcy, a także reformy konstytucji, mające na celu poprawienie warunków Turków. Żądali oni równego statusu, jednakowej reprezentacji w rządzie, a także rotacyjnej zmiany prezydenta. Rok później przyjęto ten postulat oraz ustalono, że 30% wyspy będzie pod kontrolą turecką. W maju 1983 roku ONZ nakazało opuszczenie wyspy przez wojska tureckie. W wyniku tego i za zgodą Ankary, Rauf Denktaş ogłosił niepodległość Tureckiej Republiki Północnego Cypru. Aby zaznaczyć swą niezależność, zmieniono walutę, wydano miejscowe paszporty oraz zasiedlano wyspę ludnością turecką w liczbie 45 tys., aby zmniejszyć dysproporcje demograficzne. Sytuacja nie uległa poprawie nawet w 1988 roku, gdy prezydentem został skłonny do kompromisu z Turkami Georges Vassiliou. W 1992 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję potępiającą Turków cypryjskich, nakazując redukcję 40 tys. armii tureckiej, zmniejszenie wydatków na cele obronne strony greckiej, oddanie pod kontrolę ONZ Famagusty oraz przeprowadzenie spisu ludności. W 1993 r. władzę objął Klerides, który całą swą politykę oparł na idei połączenia wyspy. Miała powstać federacja dwóch republik, lecz strona turecka odrzuciła te postulaty.
Głośne zdarzenie miało miejsce w 1996 roku. Gdy greccy demonstranci usuwali zasieki na granicy w Dherlinie, zostali zaatakowani przez Turków z organizacji nacjonalistycznej „Szare Wilki”. Kilka dni później zastrzelono nieuzbrojonego Greka, który na znak protestu zdejmował turecką flagę na maszcie granicznym. Ponadto Cypr kupił w 1996 roku od Rosji czołgi T-80, wozy bojowe (BWP-3) i pociski dalekiego zasięgu S-300. Turcy zagrozili, że zbombardują wyrzutnie, jeżeli te zostaną zainstalowane. Ale jednocześnie wywiad turecki szukał sposobu, żeby je przechwycić. Odkąd w 1996 r. w Turcji do władzy doszli islamiści z Necmettinem Erbakanem na czele, konflikt grecko-turecki się zaostrzył. Wydawało się, że porozumienie jest niemożliwe. Turcja najwyraźniej dążyła do przyłączenia Cypru Północnego. Jednak w 1993 r. doszło do formalnego przymierza Cypru z Grecją. Tzw. Wspólna Doktryna Obronna mówi, że Grecja przyjdzie Cyprowi z pomocą, gdyby Turcja użyła siły lub próbowała zaanektować północną część wyspy. Jednak 2 lata później, w roku 1995, doszło do kolejnego zaognienia konfliktu. W Pafos wybudowano bazę lotniczą i morską dla lądujących na wyspie wojsk greckich i przeprowadzono pierwsze manewry „Nikoforos” (Zwycięzca). Turcja w odwecie chciała zastraszyć Greków cypryjskich i od 1997 r. samoloty tureckie regularnie przelatują nad Nikozją na niskiej wysokości. Cypr ostatecznie zrezygnował z rozmieszczenia pocisków na wyspie i oddał je Grecji (na Kretę), a następnie w 1998 r. rozpoczął negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej i wobec tego problem Cypru Północnego stał się bardzo poważny.
Szansę na zakończenie konfliktu dawało rozszerzenie Unii. Bruksela chciała przyjąć wyspę zjednoczoną. W związku z tym w kwietniu 2004 r. odbyło się referendum. Turcja – odrzucając fundament swej polityki zagranicznej i sprzeciwiając się przywódcy Turków cypryjskich, Raufowi Denktaşowi, namawiała do głosowania za zjednoczeniem. Jednak referendum zakończyło się fiaskiem. 65% Turków głosowało za przyjęciem planu, ale „nie” powiedziało 75% Greków.
Oto główne propozycje tzw. planu Annana, odrzucane przez Greków:
Turecka część wyspy miałaby przekazać greckiej tylko 7% terytorium i to tereny bardzo zdewastowane, a po tureckiej stronie Grecy odzyskać mieliby tylko 1/3 utraconych powierzchni każdej z ojcowizn, Grecy nie mieliby prawa budownictwa tzw. głównych domów (jedynie domy weekendowe), ani zamieszkiwania poza weekendem i świętami w swych własnych (nawet starych) domach po tureckiej stronie wyspy. Greckie armia i policja miałyby zostać natychmiast rozwiązane, lecz turecka armia pozostać miałaby na wyspie jeszcze przez nie mniej niż 15 lat (i bez realnych gwarancji jej wyjścia). Ten punkt rodził wielkie obawy Greków o możliwość zagrożenia ich bezpieczeństwa osobistego. Zgłoszoną w ostatniej chwili (na godziny przed referendum) propozycję sekretarza generalnego ONZ wprowadzenia dwóch niedużych międzynarodowych oddziałów zmechanizowanych dla ochrony ludności cywilnej uznawano za zobowiązanie równie niedorzeczne, jak nieskuteczna okazała się uprzednio ochrona cywili przez siły międzynarodowe w Bośni czy Kosowie. Ponadto indywidualne odszkodowania dla rodzin, za ich ziemie tracone na rzecz Turków, wypłacane miałyby być z budżetu państwa, co w praktyce byłoby dokonywane w 90% ze środków, uprzednio zbieranych w podatkach od samych Greków, gdyż zamożniejsi płacą wyższe podatki, a najbiedniejsi są z nich niemal całkowicie zwolnieni.
Stąd po greckiej stronie Cypru wiele osób mówiło raczej o dyktacie niż o planie pokojowym. Jego odrzucenie większość mediów i polityków przedstawiała jako patriotyczny obowiązek oraz wymóg rozsądku. Odrzucenie tzw. planu Annana przez Greków skutkowało faktycznym przystąpieniem do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku tylko greckiej części wyspy. Zgodnie z decyzją podjętą na szczycie w Kopenhadze w 2002 roku cały Cypr został włączony do Unii Europejskiej, jednakże na północnej części wyspy zawiesza się obowiązywanie prawa unijnego.
Kalendarium
około 5500 p.n.e. – w osadzie Chirokitia mieszka 1500 osób
IV tysiąclecie p.n.e. – początek wyrobu przedmiotów z miedzi
2300–2200 p.n.e. – początek epoki brązu udokumentowany wykopaliskami znalezionymi w grobach w Filia-Drakos, Kyra i Chrysiliu (niedaleko Morfu).
ok. 1750 p.n.e. – potężne trzęsienie ziemi niszczy cywilizację epoki brązu na wyspie
1400–1250 p.n.e. – napływ Mykeńczyków na Cypr
800 p.n.e. – liczne kolonie greckie i fenickie
568–526 p.n.e. – okres panowania egipskiego nad Cyprem
525 p.n.e. – początek perskiego panowania nad wyspą
294 p.n.e. – Cypr wchodzi w skład państwa Ptolemeuszy
59 p.n.e. – Marek Porcjusz Katon Młodszy podbija Cypr
30 p.n.e. – wyspa ostatecznie przechodzi pod władzę Rzymu
115–116 – rebelia mieszkających na wyspie Żydów
395 – w wyniku podziału Cesarstwa rzymskiego Cypr przechodzi pod panowanie Bizancjum
632 – pierwszy najazd arabski; przez następne 300 lat Arabowie i Bizantyńczycy walczą o wyspę
965 – ostateczna utrata wyspy przez Arabów
1185 – Izaak Komnenos odrywa wyspę od Bizancjum
1191 – podbicie wyspy przez Ryszarda Lwie Serce, który sprzedaje ją templariuszom, a ci z kolei w następnym roku odsprzedają ją Gwidonowi z Lusignan, ostatniemu królowi Jerozolimy
1192 – powstanie Królestwa Cypru
1489 – Cypr staje się posiadłością wenecką
1570 – podbój wyspy przez Turków; w ciągu kilkudziesięciu lat na wyspę przybywa ponad 50 tysięcy tureckich osadników
1821 – surowe represje skierowane przeciwko greckiej ludności
1878 – Cypr przechodzi pod brytyjską administrację
1914 – aneksja Cypru przez Wielką Brytanię
1955 – powstanie EOKA (Cypryjskiej Organizacji Wyzwolenia Narodowego)
1957 – biskup Makarios III żąda niepodległości
1960 – Cypr uzyskuje niepodległość; gwarancje dla tureckiej mniejszości
XII 1963 – początek krwawych starć między cypryjskimi Grekami i cypryjskimi Turkami
1964 – przybycie oddziałów ONZ (UNFICYP)
1974 – inspirowany przez Ateny zamach stanu skierowany przeciwko prezydentowi Cypru Makariosowi III; turecka interwencja zbrojna; podział wyspy
1977 – śmierć ojca cypryjskiej niepodległości biskupa Makariosa III
1983 – turecka część wyspy deklaruje niepodległość, jako Turecka Republika Północnego Cypru (uznawana tylko przez Turcję i kilka organizacji)
1999 – początek negocjacji pod egidą ONZ, mających doprowadzić do ponownego zjednoczenia wyspy;
luty 2003 – prezydentem Cypru został Tassos Papadopoulos, przeciwnik kompromisu z cypryjskimi Turkami
2004
kwiecień – grecka część wyspy odrzuciła w referendum plan zjednoczenia (Plan Annana) na warunkach stawianych przez ONZ z turecką częścią, Turcy cypryjscy głosowali za przyjęciem planu (greko-cypryjczycy chcą zjednoczenia, ale na innych warunkach)
1 maja – Cypr stał się członkiem UE
2008 – 1 stycznia Cypr wszedł do strefy euro
Podział administracyjny
Cypr jest oficjalnie podzielony administracyjnie na 6 dystryktów (Famagusta, Kirenia, Larnaka, Limassol, Nikozja, Pafos). Jednak tylko 5 z nich (w tym jeden w niewielkim fragmencie) znajduje się pod administracją Republiki Cypryjskiej.
Strefy czasowe
8 września 2016 TRCP (Cypr Północny) zadecydowało o podzieleniu Cypru na dwie strefy czasowe. Północna część wyspy, zamieszkiwana przez Turków cypryjskich, od 30 października miała pozostać przy czasie letnim, a południowa przejdzie na czas zimowy. Jednak na skutek protestów mieszkańców obu stron wyspy, którzy często lub codziennie dojeżdżają do pracy na drugą stronę wyspy, że będzie to olbrzymia niedogodność i zamieszanie, władze Cypru Północnego ostatecznie zrezygnowały z tej zmiany i w obu częściach obowiązuje ten sam czas (GMT+2) – ze zmianami na czas letni (UTC+3) zgodnie z innymi państwami EU.
Polityka
Członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Republika prezydencka, funkcję głowy państwa sprawuje prezydent, który jest jednocześnie szefem rządu. Wyłaniany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władza ustawodawcza w rękach parlamentu.
Po proklamowaniu w 1979 Federalnego Państwa Tureckiej Republiki Cypryjskiej, a następnie przekształceniu go w Republikę Turecką Cypru Północnego (1983) ustanowiono w niej odrębne struktury władzy – Zgromadzenie Ustawodawcze i rząd, które jednak nie zyskały uznania ONZ i wspólnoty międzynarodowej.
Demografia
Rdzenni mieszkańcy Cypru to głównie Grecy (77% ogółu ludności w 2001 roku), na drugim miejscu są Turcy – 18%. Ludność grecka wyznaje chrześcijaństwo w obrządku prawosławnym, a turecka – islam. Na Cyprze z liczbą ludności 840 407 (bez Cypru Północnego) mieszka 667 398 Cypryjczyków, co stanowi 79,4% wszystkich mieszkańców. Mieszka tu także 170 383 imigrantów z innych państw co stanowi 20,3% populacji. Do największych grup imigrantów należą: Bułgarzy (ok. 70 000 osób), Grecy (29 321 osób), Brytyjczycy (24 046 osób), Rumuni (23 706 osób). Na Cyprze mieszka 2859 Polaków.
Przyrost naturalny w Republice Cypryjskiej zmniejszył się z 9,1‰ (w 1995 roku) do poziomu 4,9‰ (w 2006 roku), w Republice Tureckiej Cypru Północnego wynosi około 10‰ i od 1995 roku nie ulegał większym zmianom. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 76 osób na km², większość ludności zamieszkuje wybrzeża i nizinę Mesaoria. W miastach Republiki Cypryjskiej mieszka 67,4% ludności. Główne miasta to: Nikozja, Limassol, Larnaka, Famagusta. Średnia długość życia wynosi 75 lat dla mężczyzn i 80 lat dla kobiet.
Brak jest ścisłych danych liczbowych o kolonizacji tureckiej w północnej części wyspy. Raport Rady Europy z 2003 roku przytacza szacunki Republiki Cypryjskiej, zgodnie z którymi w 2001 r. na obszarze Cypru Północnego mieszkało 87 600 Turków cypryjskich oraz 115 tys. tureckich osadników. Podaje on także dane przytaczane przez stronę turecką i północnocypryjską – według Turcji miałoby to być 31 tys. osadników, natomiast zdaniem Turków cypryjskich – między 50 tys. a 100 tys. osadników. Dodatkowo należy tu doliczyć ok. 30 tys. żołnierzy armii tureckiej stacjonujących w bazach na terenie Cypru Północnego. Ponadto władze Republiki Cypryjskiej szacują, że w latach 1974–2000 Cypr Północny opuściło 55 tys. Turków cypryjskich.
Władze Cypru Północnego prezentując wyniki spisu powszechnego z 2006 roku, nie wyróżniają osobno osadników tureckich, ani nie uwzględniają stosowanego w Republice Cypryjskiej kryterium prawa krwi, czyli więzów rodzinnych z osobami cypryjskiego pochodzenia, z okresu sprzed 1960 roku. Zgodnie z tymi danymi 120 007 mieszkańców Cypru Północnego (tj. 67,41% mieszkańców) posiadało obydwoje rodziców urodzonych na Cyprze oraz 12 628 (7,09%) jednego rodzica urodzonego na Cyprze, natomiast 42 572 mieszkańców Cypru Północnego (23,91%) posiada obydwoje rodziców urodzonych w Turcji. Ponadto według danych tego spisu 133 937 mieszkańców Cypru Północnego (50,5%) miało wyłącznie obywatelstwo Cypru Północnego, 42 795 mieszkańców (16,1%) miało, poza obywatelstwem Cypru Północnego, również inne obywatelstwo, w tym 33 870 (12,8%) tureckie, natomiast 77 731 mieszkańców (29,3%) miało wyłącznie tureckie obywatelstwo.
W ocenie władz Republiki Cypru w dalszym ciągu trwa osiedlanie ludności tureckiej w północnej części wyspy – ma ją już zamieszkiwać od 150 tys. do 160 tys. tureckich osadników. Przy czym, według tych samych źródeł, całkowicie zahamowana miałaby być emigracja Turków cypryjskich – podawana obecna liczba 55 tys. emigrantów jest taka sama jak podawana przez władze Cypru Północnego na 2000 r. Niemniej zgodnie z danymi przedstawionymi pod koniec 2011 r. przez ministra spraw zagranicznych Republiki Cypryjskiej osadników tych jest od 200 tys. do 300 tys. Republika Cypryjska wskazuje ponadto, że jednym z celów tej kolonizacji jest osiągnięcie bezwzględnej dominacji demograficznej osadników tureckich, także liczonej w skali całej wyspy.
Religia
Struktura religijna kraju w 2010 roku według Operation World:
Chrześcijaństwo: 72,42% w tym:
prawosławie – 66,31%
pozostali – 3,82% (w tym niezrzeszeni chrześcijanie i inne wyznania protestanckie)
katolicyzm – 1,59%
anglikanizm – 0,33%
zielonoświątkowcy – 0,2%
Świadkowie Jehowy – 0,17%
islam – 23,67%
ateizm – 3,6%
hinduizm – 0,15%
buddyzm – 0,07%
judaizm – 0,02%
Kultura i obyczaje
Na Cyprze znajdują się trzy obiekty wpisane na listę UNESCO, są to:
1980 – Zabytki archeologiczne w regionie Pafos
1985 – Zdobione kościoły regionu Trodos (wpis rozszerzony w 2001)
1998 – Stanowisko neolityczne Chirokitia
Na Cyprze generalnie panują raczej nieformalne relacje międzyludzkie. Cypryjczycy chętnie i często dotykają się nawzajem, a przestrzeń osobista nie jest rygorystycznie oznaczona. Życie toczy się głównie w obrębie niewielkich społeczności, których członkowie często kontaktują się między sobą, nie istnieje potrzeba formalnej etykiety. Mieszkańcy większych zachodnich krajów, którzy odwiedzają Cypr, mają często wrażenie, że w tym kraju „każdy zna każdego”.
Choć Cypr nie jest krajem tak konserwatywnym, jak wiele państw arabskich czy północnoafrykańskich, to w świątyniach, meczetach czy kościołach prawosławnych obowiązują odpowiednie normy ubioru. Może się zdarzyć, że nieodpowiednio ubrana osoba nie zostanie wpuszczona do środka. W wielu świątyniach można pożyczyć spodnie lub chusty, które należy założyć podczas zwiedzania.
Gospodarka
Republika Cypryjska wraz ze Słowenią była jednym z najbogatszych kandydatów wstępujących do UE w 2004 roku. PKB w 2001 roku wyniósł 11,9 mld euro (15,6 tys. euro na mieszkańca). Wzrost gospodarczy w 2003 r. wyniósł 2,0%. Bezrobocie w 2003 r. wynosiło 3,5%.
Pod koniec lat 90. XX w. Republika Cypryjska stała się jednym z najwygodniejszych „rajów podatkowych” dla europejskiego biznesu, który został tu zwabiony niskim podatkiem od zagranicznych spółek (tzw. offshore), wynoszącym wówczas zaledwie 4,25%. W przededniu wstąpienia Cypru do UE było tu zarejestrowanych ok. 16 tys. firm offshore, z czego 1/3 należała do Rosjan. Interesy zawiązały tu prawie wszystkie spółki kontrolowane przez najbogatszych ludzi z Rosji i innych państw Europy Środkowej i Wschodniej, co skutkowało przepływem przez wyspę miliardów dolarów tamtejszych mafii. Dopiero przed samym wejściem do Unii Europejskiej Cypr zlikwidował preferencyjny podatek offshore, zastępując go standardowym podatkiem CIT (wynoszącym jednak tylko 10%), wprowadził też szereg przepisów przeciwdziałających „praniu brudnych pieniędzy”. Departament Stanu USA skreślił w tym czasie Cypr z listy krajów „podwyższonego ryzyka”.
Głównymi uczestnikami obrotu finansowego na wyspie są biznesmeni rosyjscy. W 2002 r. tylko z Rosji trafiło na Cypr 3,5 mld USD. W kierunku odwrotnym strumień ten jest jeszcze większy: w 2002 r. z Cypru napłynęło do Rosji inwestycji za 5,5 mld USD, a w 2003 r. – za ok. 10 mld USD. Cypr stał się w 2003 r. drugim (tuż po Niemczech, a przed USA) inwestorem zagranicznym w Rosji. Na wyspie zamieszkało lub pracuje blisko 50 tys. Rosjan, a ok. 100 tys. rosyjskich turystów przyjeżdża tu rocznie na wakacje. Wychodzą tu 3 rosyjskojęzyczne gazety, działa Cyprus Russian Business Association. W sklepach i lokalach gastronomicznych (o szyldach pisanych cyrylicą) dostępne są tradycyjne rosyjskie produkty i potrawy. Pewne ograniczenia w rozwoju turystyki z Rosji wystąpiły po przystąpieniu Republiki Cypryjskiej do UE i wprowadzeniu wiz dla Rosjan.
Bezrobocie na Cyprze w grudniu 2017 roku wynosiło 11,3%.
Turystyka
W 2016 roku kraj ten odwiedziło 3,187 mln turystów, generując dla niego przychody na poziomie 2,363 mld euro (11,9% więcej niż w roku poprzednim). Większość turystów odwiedzających Cypr pochodzi z Wielkiej Brytanii, Rosji i Grecji.
Transport
Transport na wyspie jest dobrze rozwinięty, większość dróg ma asfaltową nawierzchnię. Na Cyprze obowiązuje ruch lewostronny. Łączna długość dróg wynosi prawie 15 tys. km. Duże porty morskie znajdują się w Larnace, Limassolu i Famaguście. Cypr ma dobre połączenia z większymi miastami Europy, międzynarodowe lotniska znajdują się w Larnace oraz w Pafos. Na wyspie nie ma linii kolejowych. Z Turcji z portu Tasucu pływają promy do portu Girne (Kirenia) na północnym wybrzeżu Cypru.
Zobacz też
Turecka Republika Północnego Cypru
Przypisy
Linki zewnętrzne
CIA World Factbook
Cypryjska agencja prasowa
Państwa członkowskie Unii Europejskiej
Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych
Państwa w Azji |
188340 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1906%20w%20filmie | 1906 w filmie |
Wydarzenia
21 marca – we Frankfurcie nad Menem powstało "Powszechne Towarzystwo Teatrów Kinematograficznych. Zjednoczenie Teatrów Obrazów Żywych i z Dźwiękiem" powołane do budowy kin. W 1909 przedsiębiorstwo przekształcono w "Projektions AG Union" (Pagu), pierwsze niemieckie towarzystwo akcyjne.
Premiery
Humorous Phases of Funny Faces – reż. James Stuart Blackton, jeden z pierwszych filmów animowanych
Historia gangu Kelly (The Story of the Kelly Gang), Australia – reż. J. Tait, N. Tait.
Urodzili się
14 stycznia – William Bendix, aktor (zm. 1964)
5 lutego – John Carradine, aktor (zm. 1988)
10 lutego – Lon Chaney Jr., aktor (zm. 1973)
21 lutego – Jeanne Aubert, francuska aktorka i piosenkarka, (zm. 1988)
26 lutego – Madeleine Carroll, aktorka (zm. 1987)
6 marca – Lou Costello, aktor (zm. 1959)
22 kwietnia – Eddie Albert, amerykański aktor (zm. 2005)
26 kwietnia – Renate Müller, aktorka (zm. 1937)
1 maja – Josephine Dunn, aktorka (zm. 1983)
3 maja – Mary Astor, aktorka (zm. 1987)
8 maja – Roberto Rossellini, reżyser (zm. 1977)
20 maja – Lyda Roberti, aktorka (zm. 1938)
21 maja – Lola Lane, aktorka (zm. 1981)
3 czerwca – Josephine Baker, tancerka, aktorka i piosenkarka (zm. 1975)
22 czerwca – Billy Wilder, reżyser (zm. 2002)
27 czerwca – Alberto Rabagliati, włoski piosenkarz i aktor (zm. 1974)
3 lipca:
George Sanders, aktor (zm. 1972)
Włodzimierz Boruński, polski aktor (zm. 1988)
29 lipca – Thelma Todd, aktorka (zm. 1935)
5 sierpnia:
John Huston, aktor, reżyser (zm. 1987)
Joan Hickson, aktorka (zm. 1998)
9 sierpnia – Dorothy Jordan, aktorka (zm. 1988)
18 sierpnia – Marcel Carné, francuski reżyser (zm. 1996)
30 sierpnia – Joan Blondell, aktorka (zm. 1979)
4 września – Dita Parlo, aktorka (zm. 1971)
11 września – Antoni Bohdziewicz, polski reżyser (zm. 1970)
6 października – Janet Gaynor, aktorka (zm. 1984)
2 listopada – Luchino Visconti, włoski reżyser (zm. 1976)
14 listopada – Louise Brooks, aktorka (zm. 1985)
25 grudnia – Lew Grade, producent (zm. 1998)
27 grudnia – Oscar Levant, kompozytor, pisarz, aktor (zm. 1972)
30 grudnia – Carol Reed, reżyser (zm. 1976) |
841 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cypr%20%28wyspa%29 | Cypr (wyspa) | Cypr (ang. Cyprus, gr. Κύπρος, tur. Kıbrıs) – azjatycka wyspa we wschodniej części Morza Śródziemnego, często traktowana jako część Bliskiego Wschodu. Czasami bywa jednak zaliczana do Europy, gdyż historycznie, kulturowo i politycznie stanowi jej część. Jest trzecią pod względem wielkości wyspą na Morzu Śródziemnym po Sycylii i Sardynii.
Geografia
Cypr jest położony około 65 km na południe od Turcji, 100 km na zachód od Syrii i 770 km na południowy wschód od kontynentalnej Grecji. Wyspa rozciąga się na długości 225 km, od przylądka Arnauti na zachodzie do przylądka Apostolos Andreas na północnym wschodzie, a jej rozciągłość w osi północ-południe wynosi 100 km. Długość linii brzegowej wynosi około 640 km.
W północnej części wyspy znajdują się równoleżnikowo ułożone Góry Kyreńskie, zaś na południu i południowym zachodzie położone są góry Trodos, których najwyższym szczytem jest Olimbos (1951 m), będący także najwyższą górą wyspy. Między pasmami gór rozciąga się równina Mesaoria.
Największą rzeką wyspy jest wypływający z gór Trodos Pedieos, który uchodzi do Zatoki Famagusta. Warunki klimatyczne są typowe dla obszaru Morza Śródziemnego: latem jest gorąco i słonecznie, zimą deszczowo.
Rzeźba terenu jest urozmaicona, gleby urodzajne. Warunki zewnętrzne sprzyjają uprawie oliwek, tytoniu i winogron, z których produkuje się wina. Cypryjczycy jednak największe zyski czerpią z turystyki.
Większość wyspy wchodzi w skład Republiki Cypryjskiej, jednakże na północy kraju jest Republika Cypru Północnego uznawana tylko przez Turcję. Na południu wyspy znajduje się niewielkie terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii: Akrotiri i Dhekelia.
Historia
W czasie macedońskiej wojny domowej doszło tam do bitwy (306 r. p.n.e.). W starciu tym Demetriusz I Poliorketes, na czele 150 okrętów, w tym eskadry ateńskiej, powstrzymał flotę Ptolemeusza, składającą się ze 140 okrętów wojennych i 200 transportowych wiozących 10 000 piechoty. Ptolemeusz uciekł z 8 okrętami. Po bitwie poddały się jego państwa na Cyprze (za Małą Encyklopedią Wojskową).
Większość mieszkańców Cypru stanowią Grecy. Turcy stanowią około 1/5 ludności. Od schyłku epoki kolonialnej Grecy walczyli o, popierane przez Grecję, zjednoczenie Cypru z Grecją (tzw. Enosis), co wywołało konflikty z ludnością turecką, która w odpowiedzi proponowała przyłączenie Cypru do Turcji lub pozostawienie go kolonią brytyjską, później zaś podział Cypru na dwie części inkorporowane następnie do Turcji i Grecji (tzw. Taksim). W 1925 roku wyspa uzyskała status brytyjskiej kolonii. Pod koniec lat 50. XX wieku gdy kolejne starania przyłączenia wyspy do Grecji nie uzyskały poparcia na forum międzynarodowym, Grecy cypryjscy opowiedzieli się za niepodległością wyspy. W wyniku porozumienia Wielkiej Brytanii, Grecji, Turcji i Cypryjczyków w 1960 roku Cypr został uznany przez ONZ za niezależną republikę. Konstytucja gwarantowała niezależność wyspy i zabraniała Grekom włączenia jej do Grecji. Kilka lat później warunek ten został złamany i parlament przegłosował ustawę, w wyniku której wybuchła wojna domowa pomiędzy cypryjskimi Grekami a Turkami. W konflikt włączyła się Turcja, która w 1974 roku dokonała inwazji na wyspę, a w 1983 roku ogłosiła utworzenie Tureckiej Republiki Cypru Północnego. Nie została ona uznana przez żadne inne państwo, ale istnieje do dziś, dzieląc Cypr na dwie części.
Zabytki
Cypr obfituje w zabytki, znajdujące się zarówno w strefie greckiej, jak i tureckiej. Na tureckiej północy warto zwiedzić m.in. ruiny Salaminy pod miastem Famagusta, samą Famagustę z ufortyfikowanym zamkiem i licznymi zabytkami architektonicznymi, górskie zamki św. Hilariona, Kantara oraz Buffavento niedaleko Kirenii i wiele innych. W części greckiej turyści chętnie odwiedzają Larnakę, powstałą w XIII wieku p.n.e., ruiny starożytnych miast Pafos, Kurion, Amathus i wiele innych miejsc.
Przypisy
Dawne terytoria zależne Wielkiej Brytanii
Prowincje rzymskie
Wyspy Morza Śródziemnego
Wyspy przedzielone granicami państwowymi |
842 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cenzura | Cenzura | Cenzura (łac. censere ’osądzać’) – kontrola publicznego przekazywania informacji, ograniczająca wolność publicznego wyrażania myśli i przekonań. Polega na weryfikacji audycji radiowych, telewizyjnych, widowisk, Internetu itp. przez organy państwowe z punktu widzenia ich zgodności z prawem, polityką państwową, obronnością. Znana też jest definicja cenzury jako świadomego wprowadzania w błąd poprzez selektywny dobór zazwyczaj masowo rozpowszechnianych informacji.
Jedna z pierwszych wzmianek o potrzebie cenzury mitów i poezji przeciw demoralizacji dzieci pochodzi z ok. 360 roku p.n.e., a znajduje się w Państwie Platona.
Definicja cenzury
Cenzura jest ogółem działalności mającym na celu odniesienie jakichś korzyści przez cenzurującego. Rozpowszechnianie informacji niepełnych (prawda selektywna) oraz błędnych (kłamstwo) powoduje pożądaną manipulację światopoglądu lub poziomu świadomości. Prowadzi to do ograniczenia prawa do wypowiedzi jednej osoby bądź instytucji przez inną, również przez państwo podstawowych praw człowieka – prawa do wolności słowa i wolności prasy.
Cenzura instytucjonalna jest zazwyczaj jedynym namacalnym elementem działalności cenzury. Powoduje ona jednak powstanie innych poziomów działalności składających się na efekt ogólny. W najprostszym przykładzie mogą to być następujące dodatkowe poziomy:
Rodzaje cenzury
Z punktu widzenia sposobów działalności cenzorskiej można wyróżnić następujące rodzaje cenzury:
instytucjonalna – w danym kraju istnieje specjalna instytucja, która zajmuje się kontrolą i dopuszczaniem (lub nie) do przekazu wszelkich publikacji, filmów itp. Zazwyczaj cenzura instytucjonalna działa w sposób prewencyjny.
prewencyjna – polegająca na kontrolowaniu wszelkich przekazów zanim zostaną one opublikowane i zakazie publikowania czegokolwiek bez zgody odpowiedniej instytucji cenzurującej.
prawna – w danym kraju istnieje prawo zakazujące publikowania określonych treści pod groźbą rozmaitych kar, które są egzekwowane na normalnej drodze prawnej, czyli przez zwykłe organy ścigania i sądy.
represyjna – polegająca na ściganiu, karaniu i ew. wycofywaniu z obiegu materiałów objętych cenzurą, jednak bez cenzurowania ich przed publikacją.
wewnętrzna (odredakcyjna) – odbywająca się nie na mocy prawa, lecz wewnątrz wydawnictw czy stacji telewizyjnych i polegająca na kontrolowaniu publikacji przez właścicieli mediów.
polityczna – polega na ograniczaniu wolności słowa w kwestiach politycznych, szczególnie krytyki władz.
religijna – polega na wprowadzeniu ograniczeń w kwestii publikacji krytykujących pewną religię – zarówno jej dogmaty, jak i bardziej przyziemne sprawy typu postępowanie kleru czy sprawy finansowe.
Cenzura korespondencji
Cenzurą korespondencji (albo cenzurą pocztową) nazywa się kontrolowanie treści korespondencji prywatnej, stosowane w niektórych sytuacjach (np. korespondencja listów osób osadzonych w aresztach i więzieniach, cenzura poczty polowej żołnierzy podczas wojny w ramach tzw. cenzury wojennej); szczególnym przypadkiem tego rodzaju było cenzurowanie wszelkiej korespondencji (listów, kart pocztowych i telegramów) obywateli PRL, które stosowano jawnie od chwili wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w 1981. Cenzura tego rodzaju polega na usuwaniu z tekstu korespondencji fragmentów, które zdaniem cenzurującego mogłyby ujawnić informacje zagrażające bezpieczeństwu. Jakkolwiek w przypadku cenzurowania korespondencji żołnierzy podczas wojny stosowanie tej zasady można uznać za racjonalne, to powszechne stosowanie cenzury korespondencji wszystkich obywateli, jak to miało miejsce w Polsce w latach 1981–1983, miało bardziej na celu utrzymywanie ich w strachu przed wszechobecnością państwa; temu samemu celowi podporządkowane było jawne podsłuchiwanie w tym czasie rozmów telefonicznych (w pierwszej fazie stanu wojennego wszystkie telefony w Polsce zostały wyłączone, a po kilku tygodniach, po ich włączeniu wszystkie rozmowy były podsłuchiwane, przy czym w niektórych miastach przypominał o tym odtwarzany podczas rozmowy komunikat „rozmowa kontrolowana”).
Współcześnie w Polsce stosowana jest cenzura korespondencji aresztowanych i osadzonych, przy czym zdarza się czasem jej nadużywanie w stosunku do korespondencji z ich obrońcami; takie przypadki są sprzeczne z prawem.
Powstanie nowożytnej cenzury
Wkrótce po usprawnieniu prasy drukarskiej Gutenberga władcy wprowadzili obowiązek posiadania zezwoleń na druk celem ograniczenia wpływu słowa drukowanego (Bartholomé de Las Casas).
Demokracja a cenzura
W krajach demokratycznych najczęściej nie ma cenzury prewencyjnej i instytucjonalnej. W większości z nich jednak występują różne formy cenzury represyjnej, głównie jako pozostałości po czasach niedemokratycznych. Są one jednak rzadko stosowane w praktyce.
W niektórych państwach, takich jak np. Stany Zjednoczone, cenzura jest całkowicie zabroniona przez pierwszą poprawkę do Konstytucji. W Polsce cenzura prewencyjna jest sprzeczna z Konstytucją. W praktyce Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie wskazywał na cenzurotwórczą rolę art. 212 w polskim kodeksie karnym, o którego usunięcie od lat apelują organizacje pozarządowe.
Cenzurowanie sztuki
W malarstwie oraz rzeźbie cenzura najczęściej miała podłoże obyczajowe i polegała na zamalowywaniu (zasłanianiu) nagości. Z polecenia papieża Pawła IV zamalowano intymne fragmenty postaci z Sądu Ostatecznego Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej.
W filmie wycinano sceny, które mogły budzić protesty obyczajowe, najczęściej o charakterze erotycznym. Zdarzała się również cenzura z przyczyn politycznych, głównie w państwach komunistycznych. Z przyczyn obyczajowych w okrojonej wersji upowszechniano Powiększenie Antonioniego. Ze względu na wątek postaci LGBT w filmie Naprzód dystrybutorzy usunęli aluzje do orientacji seksualnej postaci w Polsce i Rosji, a w niektórych krajach film został całkowicie zakazany. Ze względu na obecność scen gejowskich w filmie Bohemian Rhapsody, władze cenzorskie Malezji nakazały wycięcie ich.
W muzyce przedmiotem cenzury były głównie libretta operowe, ewentualnie tytuły. 1 marca 1794 w Warszawie wystawiono Cud mniemany, czyli Krakowiaków i Górali z muzyką Jana Stefaniego do libretta Wojciecha Bogusławskiego. Czytelna aluzja do politycznego rozłamu w polskim społeczeństwie i Targowicy oraz jednoznaczne wezwanie do zachowania jedności narodowej, jakie stanowiło główny wątek spektaklu, spowodowały, że carska cenzura zdjęła spektakl z repertuaru po trzech przedstawieniach. Po premierze Wolnego strzelca Carla Marii von Webera w czerwcu 1821 w Berlinie w listopadzie operę tę wystawiono w Wiedniu, lecz bez strzelania (na austriackich scenach zakazanego od 1807) i bez „niechrześcijańskiej”, acz kluczowej dla akcji postaci złego ducha Samiela. Wielokrotnie w konflikty z cenzurą wchodził Giuseppe Verdi. Rigoletto, oparte na dramacie Victora Hugo Król się bawi, w bardzo niekorzystnym świetle przedstawiało dwór królewski, więc uznano je za niebezpieczne politycznie i moralnie. Premierę uratowała pomoc dyrektora weneckiej policji, który był takim miłośnikiem muzyki Verdiego, że doradzał kompozytorowi co i jak zmienić, żeby uzyskać zgodę cenzury. Z podobnymi problemami, i w konsekwencji z koniecznością daleko posuniętych zmian, spotkał się Verdi podczas pracy nad Balem maskowym. Operę komiczną Cyberiada z muzyką Krzysztofa Meyera do libretta według opowiadań Stanisława Lema w 1971 roku zaczęła realizować Telewizja Polska. Po zrealizowaniu pierwszego aktu cenzura dostrzegła aluzje polityczne zawarte w treści i spowodowała zawieszenie dalszej produkcji.
Cenzuruje się też komiksy: w latach 1950. w Stanach Zjednoczonych utworzono w tym celu specjalny Kodeks Komiksowy.
Cenzura w poszczególnych państwach
Chiny
Korea Północna
Polska
Cenzura w Internecie
Zobacz też
autocenzura
blackout medialny
cenzura w Internecie
debit
imprimatur
index librorum prohibitorum
Kodeks Haysa
Pre-Code Hollywood
nihil obstat
poprawność polityczna
Przypisy
Linki zewnętrzne
Kościół w Polsce: Cenzura, Joanna Żak-Bucholc |
188343 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Syberia%20II | Syberia II | Syberia II – komputerowa gra przygodowa, która jest kontynuacją Syberii; stworzona oraz wydana przez firmę Microïds 29 marca 2004 na platformy Windows, Xbox i PlayStation 2.
Gra opowiada o prawniczce Kate Walker, która razem z Hansem Voralbergiem stara się spełnić jego marzenie – zobaczyć ostatnie na świecie mamuty, które (według legend) do dziś żyją na tajemniczej wyspie zwanej Syberią.
Gra została dobrze odebrana przez recenzentów, uzyskując 80% na serwisie Metacritic. Chwalono ją za ciekawą fabułę i wymagające zagadki do rozwiązania, wytknięto zaś zbyt proste dialogi między postaciami.
Fabuła
Syberia II kontynuuje przygody Kate Walker z pierwszej części, której retrospekcja jest dostępna w głównym menu. Prawniczka przyrzeka Hansowi Voralbergowi, że dowiezie go na mityczną Syberię. W podróży towarzyszy jej wysoce wyspecjalizowany automat – maszynista Oskar, spotyka też kilkunastu nowych bohaterów, m.in. rzezimieszków Iwana i Igora, pułkownika Emeliowa, dziewczynkę Malkę i zwierzaka imieniem Juki.
Rozgrywka
Syberia II jest grą typu wskaż i kliknij z widokiem trzecioosobowym. Podczas gry postać zbiera przedmioty, do których ma dostęp z okna ekwipunku, gdzie może też przeczytać zgromadzone dokumenty. Chodząc po lokacjach, gracz rozmawia z postaciami niezależnymi, a dzięki telefonowi może skontaktować się z niektórymi na dystans.
Autorzy wprowadzili możliwość sterowania postacią za pomocą klawiatury.
Zagadki są na nieco wyższym poziomie niż w poprzedniej grze – wymagają większego myślenia, kojarzenia faktów, znajdowania wyjścia z problemu i rozumienia powiązań między poszczególnymi częściami zagadki.
Tworzenie gry
Syberia II została zapowiedziana 14 października 2002. Gra miała wyjść w październiku 2003, ale jej wydanie zostało przełożone na kolejny rok. Wersja demonstracyjna wyszła 1 marca 2004 a gra poszła do tłoczni dzień później.
Silnik gry nie tylko wyświetla płatki śniegu i ślady stóp ale jest również o wiele wydajniejszy od oryginału. Postacie są bardziej szczegółowe, a ich animacje płynniejsze i bardziej naturalne.
Muzykę do gry stworzył kompozytor Inon Zur, odpowiedzialny także za oprawę dźwiękową do Icewind Dale II. Do jej stworzenia zainspirowała go intrygująca historia i piękne przerywniki filmowe.
Fabuła gry została w większości napisana podczas prac nad Syberią. Prace nad nią trwały krócej niż nad częścią pierwszą, mimo to czas potrzebny na przejście Syberii 2 jest porównywalny z ilością czasu, jaką zabrało ukończenie poprzedniczki.
Obsada głosowa – główne role
Odbiór gry
Gra spotkała się z pozytywnym odbiorem recenzentów, uzyskując średnią z ocen wynoszącą 80/100 punktów wg serwisu Metacritic. Redaktor Void z Gry-Online napisał, że Syberia II to „jedna z najlepszych gier przygodowych ostatnich czasów”. Juan Castro z IGN uważa, że pomimo tego że gra jest krótka, to „akcja przyciąga od pierwszych sekund”. Uwzględnił także „ponadprzeciętność wykonania oprawy graficznej i muzyki”.
Według recenzji GameSpy gra „nie udźwignęła wysokich standardów poprzedniczki” oraz „zamieniła postacie i scenariusz w rzeczy prostolinijne”. Podobnego zdania był Scott Osborne z GameSpot, który stwierdził, że „w grze brakuje magii z części pierwszej”.
Kompozytor muzyki do gry Inon Zur uważał, że gra „wytycza nowe standardy w dziedzinie tworzenia gier komputerowych”.
Kontynuacja
20 kwietnia 2017 wydano trzecią część serii. Firma Microïds postanowiła zmienić oprawę graficzną: zamiast ręcznie rysowanych teł grafika jest w pełni trójwymiarowa.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona gry
Wywiad z Benoîtem Sokalem na temat gry
Gry typu wskaż i kliknij
2004 w grach komputerowych
Gry na platformę Windows
Gry na platformę Xbox
Gry na platformę PlayStation 2
Gry na platformę OnLive
Gry komputerowe w konwencji steampunku
Gry z serii Syberia |
188345 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn%20Armenii | Hymn Armenii | Mer Hajrenik (, pol. „Nasza ojczyzna”) – hymn państwowy Armenii zatwierdzony 1 lipca 1991 roku. Tekst utworu został napisany przez poetę Mikaela Nalbandiana (1829–1866), a muzykę skomponował Barsegh Kanaczian (1885–1967).
Armenia
Symbole narodowe Armenii |
188346 | https://pl.wikipedia.org/wiki/New%20York%20Stock%20Exchange | New York Stock Exchange | Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych (ang. New York Stock Exchange, NYSE) – amerykańska giełda papierów wartościowych, założona w 1817 r. jako New York Stock & Exchange Board; największa giełda papierów wartościowych na świecie.
Jej siedziba mieści się w Nowym Jorku, pod adresem 11 Broad Street, na rogu Wall Street.
Obrót papierami wartościowymi odbywa się w całości elektronicznie.
Na giełdzie notowanych jest 1867 spółek (2015), w tym m.in. General Electric Co., General Motors Corp., Hewlett-Packard Co. czy International Business Machines Corporation.
Przeciętny dzienny obrót wynosi około 1,46 mld walorów o wartości 46,1 mld USD.
Kapitalizacja giełdy wynosi 16,61 biliona dolarów (2015).
Historia
24 października 1929 roku przeszedł do historii jako czarny czwartek i był pierwszym dniem gwałtownej wyprzedaży akcji na nowojorskiej giełdzie. Mimo próby uspokojenia sytuacji następnego dnia, 28 i 29 października DJIA stracił kolejno 12,82% i 11,73%. Krach z 1929 roku doprowadził do śledztwa komisji senackiej i szerokich zmian regulacyjnych.
Największy w historii indeksu dzienny procentowy spadek wartości indeksu Dow Jones Industrial Average zanotowano 19 października 1987 roku. Był to tzw. czarny poniedziałek. Tego dnia DJIA tracił 22,6% swojej wartości.
Największy dzienny punktowy spadek indeksu DJIA odnotowano 29 września 2008 roku w trakcie kryzysu finansowego.
Giełdę codziennie otwiera ktoś inny, m.in. politycy, celebryci lub gwiazdy show-biznesu.
Handel
Sesje NYSE odbywają się od poniedziałku do piątku (z wyjątkiem świąt federalnych) w godzinach 09:30–16:00 czasu wschodniego (15:30–22:00 czasu polskiego) i są jednymi z najkrótszych sesji giełdowych na świecie; NYSE umożliwia w tym czasie handel udziałami spółek publicznych.
Indeksy
NYSE Composite
Dow Jones Industrial Average (DJIA)
S&P 500
Przypisy
Linki zewnętrzne
M.A.Janus New York Stock Exchange
Strona domowa giełdy
Giełdy papierów wartościowych w Ameryce Północnej
Obiekty budowlane na Manhattanie |
188347 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1907%20w%20filmie | 1907 w filmie |
Wydarzenia
6 stycznia – w Düsseldorfie wyszedł pierwszy numer tygodnika "Der Kinematograph - Organ für die gesamte Projektionskunst" (czasopismo ukazywało się do 1934).
4 listopada – radni z Chicago zakazali scen obscenicznych i niemoralnych w filmach.
Premiery
Ben-Hur – reżyseria Sidney Olcott
Hotel, w którym straszy (The Haunted Hotel, USA) – reżyseria James Stuart Blackton, wykonawca Paul Panzer
Urodzili się
3 stycznia – Ray Milland, amerykański aktor (zm. 1986)
16 stycznia – Alexander Knox, aktor (zm. 1995)
20 stycznia – Barbara Stanwyck, aktorka (zm. 1990)
20 stycznia – Paula Wessely, aktorka (zm. 2000)
22 stycznia – Mary Dresselhuys, aktorka (zm. 2004)
15 lutego – Cesar Romero, aktor (zm. 1994)
22 lutego – Robert Young, aktor (zm. 1998)
11 marca – Jessie Matthews, aktorka, piosenkarka (zm. 1981)
19 marca – Kent Smith, aktor (zm. 1985)
3 kwietnia – Iron Eyes Cody, aktor (zm. 1999)
18 kwietnia – Miklós Rózsa, kompozytor muzyki filmowej (zm. 1995)
19 kwietnia – Lina Basquette, aktorka (zm. 1994)
29 kwietnia – Fred Zinnemann, reżyser (zm. 1997)
12 maja – Katharine Hepburn, aktorka (zm. 2003)
22 maja – Laurence Olivier, aktor (zm. 1989)
26 maja – John Wayne, aktor (zm. 1979)
4 czerwca – Rosalind Russell, aktorka (zm. 1976)
16 czerwca – Jack Albertson, aktor (zm. 1981)
24 czerwca – Martha Sleeper, aktorka (zm. 1987)
16 lipca – Barbara Stanwyck, aktorka (zm. 1990)
19 lipca – Isabel Jewell, aktorka (zm. 1972)
27 lipca – Ross Alexander, aktor (zm. 1937)
3 sierpnia – Adrienne Ames, aktorka (zm. 1947)
29 sierpnia – Lurene Tuttle, aktorka (zm. 1986)
15 września – Fay Wray, aktorka (zm. 2004)
29 września – Gene Autry, aktor (zm. 1998)
9 października – Jacques Tati, francuski aktor i reżyser (zm. 1982)
16 listopada – Burgess Meredith, amerykański aktor (zm. 1997)
21 grudnia – Zoja Fiodorowa, radziecka aktorka (zm. 1981)
22 grudnia – Peggy Ashcroft, aktorka (zm. 1991) |
845 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Clement%20Attlee | Clement Attlee | Clement Richard Attlee (ur. 3 stycznia 1883 w Londynie, zm. 8 października 1967 tamże) – brytyjski polityk, premier Wielkiej Brytanii w latach 1945–1951.
Od 1922 był deputowanym Partii Pracy, a od 1935 aż do 1955, kiedy przeszedł na polityczną emeryturę, jej przywódcą. W latach 1940–1945 był członkiem gabinetu wojennego Winstona Churchilla. Reprezentował Wielką Brytanię na Konferencji Wielkiej Trójki w Poczdamie w 1945.
Za jego rządów rozpoczęła się nacjonalizacja niektórych gałęzi przemysłu oraz Banku Anglii i wprowadzono powszechną opiekę medyczną. Uważa się go za jednego ze współtwórców NATO. Churchill w ten sposób wyraził się o Clemencie Attlee: a modest little man with a lot to be modest about (skromny człowieczek, z wieloma rzeczami, co do których musi zachować skromność).
Życiorys
Młodość i początki kariery politycznej
Urodził się jako siódmy z ośmiorga dzieci Henry’ego Attlee, prawnika, i Ellen Watson. Wykształcenie odebrał w Northaw School w Haileybury oraz w University College na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie w 1904 r. ukończył historię nowożytną. Następnie studiował prawo i w 1906 r. rozpoczął praktykę w korporacji. W latach 1907–1910 pracował jako manager w Haileybury House. W 1908 r. wstąpił do Niezależnej Partii Pracy. W 1913 r. został wykładowcą w London School of Economics.
Podczas I wojny światowej służył w pułku South Lancashire. Walczył na półwyspie Gallipoli oraz w Mezopotamii. Został ranny podczas bitwy pod El Hanna. Po rekonwalescencji w Anglii został w 1918 r. wysłany do Francji, gdzie spędził ostatnie miesiące wojny. Wojnę zakończył w stopniu majora. Po wojnie powrócił do pracy w London School of Economics, gdzie wykładał do 1923 r.
10 stycznia 1922 r. w Christ Church w Hampstead poślubił Violet Millar (20 listopada 1895 – 7 czerwca 1964), córkę Henry’ego Edwarda Millara. Clement i Violet mieli razem syna i trzy córki:
Janet Helen Attlee (ur. 1923)
Felicity Ann Attlee (1925–2007)
Martin Richard Attlee (10 sierpnia 1927 – 27 lipca 1991), 2. hrabia Attlee
Alison Elizabeth Attlee (1930–2016)
W 1919 r. Attlee został burmistrzem okręgu miejskiego Stepney. W 1922 r. został wybrany do Izby Gmin jako reprezentant okręgu Limehouse. Od razu został parlamentarnym prywatnym sekretarzem lidera Partii Pracy, Ramsaya MacDonalda. Kiedy Partia Pracy objęła na krótko rządy w 1924 r. Attlee został podsekretarzem stanu w ministerstwie wojny. W 1926 r. poparł strajk generalny. W 1927 r. został członkiem międzypartyjnej komisji Simona, który badała możliwość nadania autonomii Indiom.
Do rządu Attlee powrócił w 1930 r., kiedy to został Kanclerzem Księstwa Lancaster w drugim gabinecie MacDonalda. W 1931 r. został poczmistrzem generalnym. Kiedy MacDonald zawarł koalicję z Partią Konserwatywną i Partią Liberalną, Attlee znalazł się wśród tych deputowanych, którzy sprzeciwili się tej koalicji, opuścili rząd i przeszli do opozycji.
Lider opozycji i wicepremier
Ponieważ w wyborach 1931 r. większość partyjnych liderów poniosła porażki w swoich okręgach, na czele opozycyjnej Partii Pracy stanęli nowi ludzie. Liderem został George Lansbury, a Attlee objął stanowisko wiceprzewodniczącego. Podobnie jak większość ówczesnych laburzystów Attlee sprzeciwiał się dozbrojeniu armii, jednak po dojściu Hitlera do władzy w 1933 r. stał się krytykiem rządowej polityki appeasementu.
W 1935 r. ze stanowiska lidera partii zrezygnował pacyfista Lansbury. Parlamentarna Partia Pracy wybrała Attleego jako tymczasowego lidera. Właściwe wybory odbyły się po wyborach parlamentarnych 1935 r. Attlee pokonał w nich Herberta Morrisona i Arthura Greenwooda i został nowym liderem Partii Pracy oraz liderem Opozycji. W 1937 r. odwiedził w Hiszpanii brytyjski batalion walczący w Brygadach Międzynarodowych.
Attlee pozostał w opozycji po wybuchu II wojny światowej w 1939 r. Kiedy jednak premierem w 1940 r. został Winston Churchill, Attlee i Partia Pracy weszli w skład rządu wojennego. Attlee otrzymał stanowisko lorda tajnej pieczęci. W gabinecie wojennym piastował również funkcje wicepremiera (w latach 1942–1945), ministra ds. dominiów (w latach 1942–1943) i Lorda Przewodniczącego Rady (w latach 1943–1945).
Po zakończeniu wojny Partia Pracy wystąpiła z rządu wojennego. W kampanii wyborczej konserwatyści skupili się na ukazywaniu zagrożenia dla pokoju ze strony ZSRR, co sprawiło, że wyborcy uznali, że konserwatyści nie interesują się problemami wewnętrznymi kraju. Partia Pracy poszła do wyborów pod hasłami odbudowy gospodarki poprzez nacjonalizację przemysłu o największym znaczeniu dla państwa oraz rozbudowę systemu ubezpieczeń społecznych. Wybory w lipcu 1945 r. zakończyły się lawinowym zwycięstwem laburzystów. 27 lipca Attlee zastąpił Churchilla na stanowisku premiera.
Na czele rządu Jego Królewskiej Mości
Od razu po wygraniu wyborów Partia Pracy zaczęła wcielać swoje hasła w życie. W 1946 r. uchwalono National Health Service Act, który wszedł w życie w 1948 r. i który tworzył publiczną służbę zdrowia. Rozpoczęła się również nacjonalizacja takich gałęzi przemysłu jak przemysł węglowy, stalowy, transport, gazownictwo oraz telekomunikacja. Znacjonalizowano również Bank Anglii. Utworzono także system parków narodowych.
Rząd laburzystowski musiał także stawić czoła narastającym trudnościom ekonomicznym. Nacjonalizacja i rozbudowa systemu ubezpieczeń społecznych były znacznym obciążeniem dla budżetu państwa, nadszarpniętego wydatkami wojennymi, zniszczeniem przemysłu oraz spadkiem wartości eksportu (który w 1946 r. spadł do 1/3 wartości w 1938 r.). Z tego względu ważnym czynnikiem dla odbudowy kraju stanowiła pomoc amerykańska w ramach planu Marshalla.
W polityce zagranicznej gabinet skoncentrował się na czterech sprawach – powojennym urządzeniu Europy, zimnej wojnie, tworzeniem ONZ oraz dekolonizacją. Attlee tuż po objęciu urzędu premiera zastąpił Churchilla na konferencji Wielkiej Trójki w Poczdamie. W 1946 r. rząd brytyjski zawarł traktat handlowy ze Związkiem Radzieckim. Podporządkowanie przez ZSRR Europy Wschodniej sprawiło, że Attlee i jego minister spraw zagranicznych Ernest Bevin rozpoczęli działania na rzecz sojuszu państw zachodnich, który powstał ostatecznie w 1949 r. (NATO).
Za czasów Attleego rozpoczął się proces rozpadu Imperium Brytyjskiego. W 1947 r. niepodległość odzyskała „perła Korony Brytyjskiej” – Indie, które zostały podzielone na część hinduską i muzułmańską (Pakistan). Przyznano również niepodległość Cejlonowi i Birmie. Wiele z nowo utworzonych państw utrzymało silne więzi z dawną metropolią, zostając członkami Wspólnoty Narodów. Wielka Brytania wycofała się również z mandatu palestyńskiego, gdzie rychło wybuchł konflikt izraelsko-arabski. Uniezależnienie się Egiptu zapoczątkowało wieloletni spór na temat statusu kanału sueskiego.
Wybory parlamentarne 1950 r. (Attlee startował w nich z okręgu Walthamstow West) ponownie wygrała Partia Pracy, jednak jej przewaga nad Partią Konserwatywną zmniejszyła się. Przyczyną tego były niepowodzenia gospodarcze oraz w polityce socjalnej, a także odejście z rządu części liderów. W 1950 r. Wielka Brytania zaangażowała się w wojnę koreańską. W 1951 r. kanclerz skarbu Hugh Gaitskell zaproponował budżet oszczędności na pokrycie wydatków wojennych.
Budżet ten wywołał spór w łonie Partii Pracy. W proteście przeciwko jego przyjęciu zrezygnowało dwóch ministrów (Aneurin Bevan i Harold Wilson). Kryzys zmusił premiera do zarządzenia przedterminowych wyborów, które odbyły się w październiku 1951 r. Mimo iż większość głosów w skali kraju oddana została na laburzystów, dzięki ordynacji większościowej większość w Izbie Gmin uzyskali konserwatyści. Winston Churchill powrócił na stanowisko premiera.
Ostatnie lata
Attlee pozostał liderem Opozycji do grudnia 1955 r., kiedy to zrezygnował z miejsca w Izbie Gmin. 16 grudnia otrzymał parowskie tytuły hrabiego Attlee i wicehrabiego Prestwood i zasiadł w Izbie Lordów. Zmarł w 1967 r. na zapalenie płuc.
Po jego śmierci tytuł hrabiowski odziedziczył jego syn, Martin. Prochy byłego premiera pochowano w nawie opactwa westministerskiego.
Gabinety Clementa Attleego
Pierwszy gabinet, lipiec 1945 – luty 1950
premier, minister obrony: Clement Richard Attlee
lord kanclerz: William Jowitt, 1. wicehrabia Jowitt
lord przewodniczący Rady: Herbert Morrison
lord tajnej pieczęci: Arthur Greenwood
kanclerz skarbu: Hugh Dalton
minister spraw zagranicznych: Ernest Bevin
minister spraw wewnętrznych: James Chuter Ede
minister kolonii: George Hall
minister ds. dominiów: Christopher Addison, 1. wicehrabia Addison
minister ds. Indii i Birmy: Frederick Pethick-Lawrence, 1. baron Pethick-Lawrence
pierwszy lord Admiralicji: Albert Alexander
minister wojny: Jack Lawson
minister lotnictwa: William Benn, 1. wicehrabia Stansgate
minister edukacji: Ellen Wilkinson
minister ds. Szkocji: Joseph Westwood
minister rolnictwa i rybołówstwa: Tom Williams
minister pracy i służby narodowej: George Isaacs
minister zdrowia: Aneurin Bevan
przewodniczący Zarządu Handlu: Stafford Cripps
minister paliwa i mocy: Manny Shinwell
Zmiany
lipiec 1946 r. – Arthur Greenwood obejmuje stanowisko Paymaster-General, pozostając jednocześnie na swoim dotychczasowym stanowisku
październik 1946 r. – Jack Lawson i lord Stansgate przestają być członkami gabinetu, Albert Alexander obejmuje stanowisko ministra bez teki, jego następcy na stanowisku pierwszego lorda Admiralicji nie wchodzą w skład gabinetu, Arthur Creech Jones zastępuje George’a Halla na stanowisku ministra kolonii
grudzień 1946 r. – Albert Alexander zastępuje Attleego na stanowisku ministra obrony
luty 1947 r. – George Tomlinson zastępuje Ellen Wilikinson na stanowisku ministra edukacji
marzec 1947 r. – Arthur Greenwood przestaje być Paymaster-General, pozostaje Lordem Tajnej Pieczęci, jego następcy na stanowisku Paymastet-General nie wchodzą w skład gabinetu
kwiecień 1947 r. – Greenwood zostaje ministrem bez teki, lord Inman zastępuje Greenwooda na stanowisku lorda tajnej pieczęci, lord Listowel zastępuje lorda Pethick-Lawrence’a na stanowisku ministra ds. Indii i Birmy
lipiec 1947 r. – ministerstwo ds. dominiów zostaje przekształcone w ministerstwo ds. Wspólnoty Narodów, lord Addison pozostaje na jego czele
sierpień 1947 r. – ministerstwo ds. Indii i Birmy zostaje przekształcone w ministerstwo ds. Birmy, lord Listowel pozostaje na jego czele
wrzesień 1947 r. – Stafford Cripps obejmuje stanowisko ministra ds. ekonomicznych, Harold Wilson zastępuje Crippsa na stanowisku przewodniczącego Zarządu Handlu, Arthur Greenwood odchodzi z gabinetu
październik 1947 r. – lord Addison zastępuje lorda Inmana na stanowisku lorda tajnej pieczęci, Philip Noel-Baker zastępuje Addisona na stanowisku ministra ds. Wspólnoty Narodów, Arthur Woodburn zastępuje Josepha Westwooda na stanowisku ministra ds. Szkocji, Manny Shinwell opuszcza gabinet
listopad 1947 r. – Stafford Cripps zastępuje Hugh Daltona na stanowisku kanclerza skarbu
styczeń 1948 r. – urząd ministra ds. Birmy zostaje zlikwidowany
maj 1948 r. – Hugh Dalton powraca do gabinetu jako Kanclerz Księstwa Lancaster, lord Pakenham zostaje członkiem gabinetu jako minister lotnictwa cywilnego
lipiec 1948 r. – lord Addison zostaje Paymaster-General
kwiecień 1949 r. – lord Addison przestaje być Paymaster-General, pozostając na swoich pozostałych stanowiskach
Drugi gabinet, luty 1950 – październik 1951
premier: Clement Richard Attlee
lord kanclerz: William Jowitt, 1. wicehrabia Jowitt
lord przewodniczący Rady: Herbert Morrison
lord tajnej pieczęci: Christopher Addison, 1. wicehrabia Addison
kanclerz skarbu: Stafford Cripps
minister spraw zagranicznych: Ernest Bevin
minister spraw wewnętrznych: James Chuter Ede
minister kolonii: Jim Griffiths
minister ds. Wspólnoty Narodów: Patrick Gordon Walker
przewodniczący Zarządu Handlu: Harold Wilson
Kanclerz Księstwa Lancaster: Albert Alexander, 1. wicehrabia Alexander of Hillsborough
minister edukacji: George Tomlinson
minister ds. Szkocji: Hector McNeil
minister rolnictwa i rybołówstwa: Tom Williams
minister pracy i służby narodowej: George Isaacs
minister zdrowia: Aneurin Bevan
minister obrony: Manny Shinwell
minister budownictwa i samorządu lokalnego: Hugh Dalton
Zmiany
październik 1950 r. – Hugh Gaitskell zastępuje Stafforda Crippsa na stanowisku kanclerza skarbu
styczeń 1951 r. – Aneurin Bevan zastępuje George’a Isaacsa na stanowisku ministra pracy i służby narodowej, następcy Bevina na stanowisku ministra zdrowia nie wchodzą w skład gabinetu
marzec 1951 r. – Herbert Morrison zastępuje Ernesta Bevina na stanowisku ministra spraw zagranicznych, lord Addison zastępuje Morrisona na stanowisku Lorda Przewodniczącego Rady, Bevin zastępuje Addisona na stanowisku lorda tajnej pieczęci,
kwiecień 1951 r. – Richard Stokes zastępuje Bevina na stanowisku lorda tajnej pieczęci, Alfred Robens zastępuje Aneurina Bevana na stanowisku ministra pracy i służby narodowej, Hartley Shawcross zastępuje Harolda Wilsona na stanowisku przewodniczącego Zarządu Handlu
Bibliografia
Biblioteka Gazety Wyborczej – Historia Powszechna, tom 19 (od II wojny światowej do wojny o niepodległość Wietnamu), s. 407–409, 429–430, .
Francis Beckett, Clem Attlee, 1997
Trevor Burridge, Clement Attlee: A Political Biography, 1985
Kenneth Harris, Attlee, 1982
Roy Jenkins, Mr Attlee, 1948
Linki zewnętrzne
Clement Attlee na stronach 10 Downing Street
Premierzy Wielkiej Brytanii
Poczmistrze generalni Wielkiej Brytanii
Brytyjscy ministrowie obrony
Odznaczeni Orderem Podwiązki
Odznaczeni Orderem Towarzyszy Honoru
Odznaczeni Orderem Zasługi (Wielka Brytania)
Arystokracja brytyjska
Brytyjscy parlamentarzyści 1922–1923
Brytyjscy parlamentarzyści 1923–1924
Brytyjscy parlamentarzyści 1924–1929
Brytyjscy parlamentarzyści 1929–1931
Brytyjscy parlamentarzyści 1931–1935
Brytyjscy parlamentarzyści 1935–1945
Brytyjscy parlamentarzyści 1945–1950
Brytyjscy parlamentarzyści 1950–1951
Brytyjscy parlamentarzyści 1951–1955
Brytyjscy parlamentarzyści 1955–1959
Absolwenci Uniwersytetu Oksfordzkiego
Uczestnicy I wojny światowej (Imperium brytyjskie)
Wicepremierzy Wielkiej Brytanii
Fabianie
Ludzie urodzeni w Londynie
Odznaczeni Medalem Wyzwolenia (Dania)
Brytyjscy samorządowcy
Politycy Partii Pracy (Wielka Brytania)
Urodzeni w 1883
Zmarli w 1967 |
847 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cyrkiel%20%28ujednoznacznienie%29 | Cyrkiel (ujednoznacznienie) | cyrkiel – przyrząd kreślarski
Cyrkiel – gwiazdozbiór nieba południowego
cyrkiel (korporacyjny)
cyrkiel (cerkiel) – przylegający do polany lub hali obszar lasu nienależący do właścicieli tej polany czy hali |
188348 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni%20Kamie%C5%84ski | Antoni Kamieński | Antoni Kamieński (ur. 13 czerwca 1878 w Łodzi, zm. 1944?) – polski działacz państwowy, wojewoda łódzki, minister spraw wewnętrznych, inżynier metalurg.
Życiorys
Był synem Michała i Jadwigi z Jelczów. W 1896 ukończył Gimnazjum Filologiczne w Radomiu, po czym podjął studia na Wydziale Przyrodniczym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego.Z uczelni został usunięty za działalność patriotyczną i samokształceniową w konspiracyjnych organizacjach studenckich, dlatego naukę kontynuował na Wydziale Chemicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego im. Cara Mikołaja II (późniejsza Politechnika Warszawska). W czasie studiów działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, stowarzyszeniu akademickim „Zjednoczenie” zostając jego pierwszym prezesem oraz „Bratniaku”. Ponadto był członkiem kierownictwa Koła Młodzieży Demokratycznej i zarządu Bratniej Pomocy. Reprezentował młodzież akademicką w licznych wystąpieniach i demonstracjach. Na początku 1899 r. wziął udział w demonstracyjnym pogrzebie Bolesława Słońskiego, studenta zmarłego podczas przesłuchań w areszcie śledczym. Naraził się władzom i w 1899 został relegowany z Politechniki, z jednoczesnym zakazem kontynuowania studiów na terenie państwa rosyjskiego. Wyjechał do Austrii i ukończył studia na Wydziale Hutniczym Akademii Górniczej w Leoben z dyplomem inżyniera metalurga. Po powrocie do kraju pracował w hutach na Górnym Śląsku, Śląsku Cieszyńskim i Morawach. W 1912 r. objął stanowisko dyrektora Fabryki Towarzystwa Akcyjnego „Stąporków”.
Wielka Wojna
Po wybuchu wojny zaangażował się w życie polityczno-społeczne. W latach 1914-1918 był prezesem Powiatowego Komitetu Ratunkowego oraz Okręgowego Komitetu Macierzy Szkolnej w Końskich. Ponadto był członkiem powstałego w grudniu 1915 r. warszawskiego Centralnego Komitetu Narodowego. Przewodniczył zwołanemu na 25.02.1918 r. do Lublina zjazdowi sejmików powiatowych okupacji austro-węgierskiej. Pod koniec wojny wszedł w skład Zarządu Głównego Komitetu Ratunkowego.
II Rzeczpospolita
Od listopada 1918 r. do lipca 1919 r. pełnił funkcję komisarza ludowego, a następnie komisarza rządowego w Końskich. Z tego stanowiska odszedł na własną prośbę. Następnie 19.11.1919 r. został mianowany pierwszym, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wojewodą łódzkim. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej zaangażował się w organizowanie zaplecza dla armii i przygotowywanie do obrony województwa. Był pełnomocnikiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa i przewodniczącym Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa na województwo łódzkie w 1920 roku.
10 marca 1922 r. Kamieński został mianowany na funkcję ministra spraw wewnętrznych w rządzie Antoniego Ponikowskiego. Jako minister koncentrował się przede wszystkim na dalszym ujednolicaniu i usprawnianiu administracji publicznej. Zajął się przejęciem zarządu nad sprawami wewnętrznymi w byłej dzielnicy pruskiej, tworzeniem administracji polskiej na Górnym Śląsku, zjednoczeniem Ziemi Wileńskiej z Rzecząpospolitą oraz ustaleniem ostatecznych granic pomiędzy województwami na kresach wschodnich. W trakcie zjazdu wojewodów w czerwcu 1922 r. minister zaproponował, aby w ogóle zlikwidować województwo nowogródzkie, a jego obszar podzielić pomiędzy województwo poleskie, Wileńszczyznę i województwo białostockie. Oprotestował to wojewoda nowogródzki Władysław Raczkiewicz. Pomysł ten nie został zrealizowany. Kamieński był bardzo aktywny, wyjeżdżał w teren, organizując spotkania z wojewodami i starostami. Brał także udział w reorganizacji ochrony granicy wschodniej. W związku zapowiedziano powołanie nowej formacji, tj. Straży Granicznej, którą utworzono w listopadzie 1922 r. Objęła ona ochronę granic z: Łotwą, ZSRS, częściowo z Rumunią, a następnie również z Litwą. W czasie kadencji Kamieńskiego podjęto również prace nad ordynacją wyborczą do sejmu i senatu. Po upadku rządu, który nastąpił 6.06. 1922 r. Kamieński do 28 czerwca wykonywał obowiązki szefa resortu. W nowo powstałym gabinecie Artura Śliwińskiego, dotychczasowy szef MSW pozostał na stanowisku, jedynie do 7 lipca, gdyż tego dnia gabinet upadł. Kamieński i w kolejnym rządzie, pod premierostwem Juliana Nowaka, pozostał na stanowisku. Podczas tego okresu urzędowania, podstawowym celem ministra spraw wewnętrznych było sprawne przeprowadzenie zbliżających się wyborów parlamentarnych. Kamieński instruował administrację ogólną w sprawie właściwego przygotowania okręgów wyborczych, składów komisji wyborczych, lokali wyborczych itd. Według ministra zadaniem administracji było zapewnienie pełnej wolności działania partiom politycznym, uznającym porządek konstytucyjny państwa oraz przeciwdziałanie działalności partyjnych organizacji bojowych, służących ugrupowaniom politycznym do terroryzowania swych przeciwników. Wiele uwagi poświęcał kwestiom bezpieczeństwa publicznego, zwalczaniu lichwy, kwestiom państwowej służby cywilnej. Przygotowano również ustawę o samorządzie w trzech województwach Galicji Wschodniej.
Gdy Gabriela Narutowicza wybrano na pierwszego prezydenta Polski, w Warszawie rozpoczęły się masowe demonstracje organizowane m.in. przez zwolenników endecji. Nad zamieszkami i stanem bezpieczeństwa nie potrafił zapanować minister spraw wewnętrznych, biernie zachowywał się również premier Nowak. Pod naciskiem Macieja Rataja i gen. Władysława Sikorskiego Premier zmusił Kamieńskiego do złożenia dymisji. Stało się to 11.12.1922 r.
Po odejściu z ministerstwa,grupa posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego-Piast oraz Narodowej Partii Robotniczej w sprawie wypadków z 9-11 grudnia sformułowano wniosek o uchwalenie przez sejm RP postawienia go w stan oskarżenia. Ponadto Kamieńskiemu nie powiodła się próba powrotu na stanowisko łódzkiego wojewody. W lutym 1923 r. został dyrektorem Huty Fryderyk w Strzybnicy k. Tarnowskich Gór. Działał również w Stowarzyszeniu Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych. Wspierał młodych polskich inżynierów, którzy toczyli walkę z niemieckimi właścicielami przedsiębiorstw górniczo-hutniczych i pracującymi dla nich polskimi dyrektorami. W1926 r. został prezesem Koła Śląskiego Stowarzyszenia Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych z siedzibą w Katowicach. Po zamachu majowym związał się obozem sanacyjnym, współpracując m.in. z Eugeniuszem Kwiatkowskim i Michałem Grażyńskim. Aktywnie pracował dalej w stowarzyszeniu inżynierskim, zwalczając wpływy kapitału niemieckiego na Śląsku, a w 1929 r. został prezesem Stowarzyszenia Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych i prezesem Modrzejowskich Zakładów Górniczo-Hutniczych SA. W 1935 r. ustąpił ze stanowiska prezesa Stowarzyszenia Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych i otrzymał tytuł honorowego członka za zasługi położone na rzecz stowarzyszenia. Pełnił także funkcję sędziego handlowego w Sądzie Okręgowym w Warszawie.
Dokładna data oraz miejsce jego śmierci nie są nieznane. W okresie powstania warszawskiego przebywał w stolicy – pomagał między innymi w jadłodajni na Starym Mieście.
Życie prywatne
Od listopada 1918 był mężem Stanisławy Gajewskiej.
Okresy sprawowania urzędu ministra
10.03 - 6.06.1922
p.o. 6-28.06.1922
28.06 - 7.07.1922
p.o. 7-31.07.1922
31.07 - 11.12.1922
Ordery i odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: po raz drugi 11 listopada 1936)
Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii (Rumunia)
Przypisy
Bibliografia
Julian Samujło, Antoni Kamieński, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XI. 1964–1965 (błędna data śmierci – 1924).
Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
Absolwenci Uniwersytetu Technicznego w Leoben
Członkowie Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (1915–1917)
Członkowie Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa
Ludzie urodzeni w Łodzi
Ludzie związani z Radomiem
Ministrowie spraw wewnętrznych II Rzeczypospolitej
Odznaczeni dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
Odznaczeni Orderem Korony Rumunii
Politycy okresu zaborów
Politycy Polskiej Partii Socjalistycznej
Polscy inżynierowie metalurdzy
Starostowie powiatowi II Rzeczypospolitej
Wojewodowie łódzcy (II Rzeczpospolita)
Urodzeni w 1878
Zmarli w XX wieku |
848 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Centaury%20%28mitologia%29 | Centaury (mitologia) | Centaury i centaurydy (także centaurowie; z gr. Kéntauroi, łac. Centauri) – w mitologii greckiej pół ludzie, pół konie. Były to mityczne istoty o mieszanej budowie. Górna część ich ciała (tułów, głowa, ręce) była podobna do ciała człowieka, natomiast dolna miała kształt konia. Uchodziły za potomstwo Kentaurosa i klaczy magnezyjskich lub Iksjona i widziadła (chmury) Nefele, której Zeus nadał postać Hery.
Tworzyły prymitywne plemię. Zamieszkiwały góry i lasy Tesalii oraz Arkadię. Obyczaje miały dzikie, to jest żywiły się surowym mięsem upolowanych zwierząt, kilkakrotnie usiłowały porwać lub zgwałcić kobiety, łatwo się upijały. Przebywając na dworze króla Lapitów Pejritoosa, jako jego weselni goście z powodu nadmiaru wypitego przez nich wina wszczęli bójkę. Walkę z nimi podjęli znani mityczni herosi: Herakles, Nestor i Tezeusz. Walka centaurów z Lapitami znana była jako centauromachia.
Wizerunki centaurów można odnaleźć na metopach Partenonu, w Tezejonie oraz w malarstwie ściennym w Pompejach. Współcześnie centaury występują w dziełach z gatunku fantasy, np. w cyklach Opowieści z Narnii, Harry Potter, Baśniobór czy Percy Jackson i bogowie olimpijscy.
Słynne centaury
Z mitologii
Chiron
Eurytion – centaur arkadyjski
Eurytion – centaur tesalski
Folos
Nessos
Z literatury
Firenzo
Zobacz też
gwiazdozbiór Centaura
ichtiocentaury
onocentaury
Ossa
Kinarowie
Przypisy
Bibliografia
! |
849 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chiricahua | Chiricahua | Apacze Chiricahua – plemię Indian Ameryki Północnej należące, obok Apaczów Mescalero, do zachodniego odłamu Apaczów. Biorące swoją nazwę od pasma górskiego – o tej samej nazwie – w południowo-wschodniej Arizonie. Samo słowo „Apacze” pochodzi z języka Indian Zuni, gdzie Apachu jest określeniem wroga. Sami Apacze nazywali siebie Ndee lub Dine'é czyli „lud”. Lud koczowniczy, łowiecko-zbieraczy. Mówią językiem apaczańskim należącym do rodziny atabaskańskiej.
Od początku XV wieku zamieszkiwali południowo-zachodnią część Stanów Zjednoczonych (południowo-zachodnie obszary Nowego Meksyku i południowo-wschodniej Arizony) zmuszeni do opuszczenia swych pierwotnych siedzib w Kanadzie.
Historia
Plemiona z rodziny atabaskańskiej pojawiły się w Ameryce dość późno, bo ok. roku 1000 przed Chrystusem. Około roku 1300 naszej ery pewna ich część oderwała się od wspólnoty plemiennej i odeszła na południe, by – w ciągu około stu lat – dotrzeć na obszary południowego zachodu USA. Tam – w górach graniczących z plemionami z grupy Pueblo – tworząc zawiązki dwóch plemion: Apaczów i Nawahów. Proces kształtowania się plemion został zakończony w XVII wieku, kiedy na tych terenach pojawili się Hiszpanie oraz wojownicze plemię Komanczów. Wraz z przyjęciem konia Apacze zaczęli coraz śmielej napadać na osiedla Indian Pueblo, jak i na posterunki hiszpańskie, co wiązało się z tym, że Hiszpanie pojmanych Apaczów sprzedawali do niewoli w Meksyku. Starcia stały się tak częste i krwawe, że w roku 1821 rząd meksykański wyznaczył cenę za skalpy Apaczów, co jeszcze bardziej zaogniło sytuację.
W czasie wojny między Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem w roku 1848 Apacze czynnie wspierali Amerykanów uważając ich za naturalnego sojusznika w walce z Hiszpanami. Po zakończeniu zmagań dowiedzieli się z przerażeniem, że ich ziemie zostały włączone do USA, a oni mają zostać spacyfikowani. Ściśnięci pomiędzy Meksyk, Komanczów i coraz liczniejszych farmerów, poszukiwaczy złota i innych „złodziei ziemi”, Apacze nie widzieli innego wyjścia, jak bronić swego stanu posiadania.
Wśród Chiricahua'ów byli tacy, którzy chcieli żyć w pokoju i uprawiać działki przydzielone im przez rząd federalny, ale druga strona nie zamierzała dochowywać umów zawartych z „czerwonoskórymi”. Pierwszy rajd białych na ich tereny pchnął Apaczów do wojny. Plemię wydało sławnych wodzów, jak Mangas Coloradas, jego zięć Cochise i Geronimo. Prowadzili oni wojnę partyzancką wzdłuż szlaku zwanego Butterfield Trail aż do roku 1886. Szczep Chiricahua został ukarany surowo – najpierw wszystkich Indian (nawet tych, którzy w zupełnym spokoju mieszkali w okolicach San Carlos) osadzono w więzieniach na Florydzie i w Alabamie, a ich resztki (25% wymarło w ciągu kilku lat) zmuszono do osiedlenia w rezerwacie Fort Sill na Terytorium Indiańskim. W XX w. plemię stopniowo rosło liczebnie, ale i rozpraszało się, zatracając dawną kulturę i język (pierwotną liczbę Chiricahua szacuje się na ok. 2500 osób).
Struktura plemienna
Chiricahua'owie nie znali instytucji wodza całego plemienia, bowiem dzielili się na klany związane pokrewieństwem i liczące od 35 do 200 osób. Przywódcami tych niewielkich szczepów byli ludzie wyróżniający się głosem w radzie, bohaterstwem lub znajomością ceremoniału (wszyscy znani wodzowie Apaczów byli takimi właśnie przywódcami niewielkich szczepów), ale żywotne decyzje zawsze podejmowała rada. Jednym z głównych zadań wodza było wyciszanie napięć wewnątrzplemiennych.
Rodzinne struktury doprowadziły do wykształcenia się trzech szczepów Chiricahua'ów: wschodniego, zwanego Cihene (Malowani na Czerwono), ale występującego również jako Mimbreños, Coppermine, Warm Springs lub Mogollon; środkowego Chokonen; i południowego (mieszkającego po meksykańskiej stronie granicy) nazywanego Nednai (Wrogowie), Pinery lub Bronco. Pomiędzy szczepami dochodziło sporadycznie do mieszanych małżeństw.
Obyczaje
Podstawę rodziny stanowiła kobieta. Poza kwestiami politycznymi ustrój był matriarchalny. Apacze cenili sobie uczciwość i dbali o swoich starców. Podział ról według płci był jednoznacznie ustalony, ale nie przestrzegany z żelazną konsekwencją. Generalnie zadaniem kobiet było znajdowanie, przygotowanie i magazynowanie pożywienia, budowanie domostw, dostarczanie wody i opału, wychowanie dzieci, wyprawianie, preparowanie i malowanie skór upolowanych zwierząt, jak również wyplatanie koszy. Mężczyźni polowali i prowadzili wojny, produkowali broń, zajmowali się hodowlą koni. Poza wszystkim innym zajmowali się budowaniem instrumentów muzycznych na bazie wysuszonych tykw i końskich kopyt; tzw. gęśle Apaczów – instrument podpatrzony u Hiszpanów – posiadały struny ze ścięgien.
Plemię produkowało na własny użytek naczynia, sztućce i wszelkiego rodzaju pojemniki. Większość była robiona z tykw lub wyplatana, przy czym pojemniki na wodę uszczelniano gliną lub asfaltem mineralnym. Podobno wzmacniane ścięgnami zwierzęcymi łuki Chiricahua'ów uchodziły wśród ludów Wielkich Równin za jedne z najlepszych.
Zarówno chłopcy jak i dziewczęta uczyli się strzelać z łuku, wyrzucać pociski z proc i po mistrzowsku jeździć konno. Młody człowiek przed ślubem musiał doskonale poznać rodzinę swej przyszłej żony. Po ślubie (prostym, bez żadnych obrządków rytualnych) obowiązywało go bardzo ściśle przestrzegane tabu – nie miał prawa zwracać się bezpośrednio do własnej teściowej. Rozwody uzyskiwane były stosunkowo łatwo.
Wszystkie plemiona Apaczów, w tym również Chiricahua'owie, czuli ogromny respekt przed zjawiskami, które uważali za nadprzyrodzone; bali się duchów. Zmarłemu malowano twarz na czerwono i chowano tego samego dnia. Przedmioty codziennego użytku niszczono, palono, a wyróżnianego konia zabijano.
Sposoby życia
Chiricahua'owie mieszkali w kopulastych szałasach z chrustu, które w razie złej pogody pokrywali skórami. Drzwi tych domostw zawsze wychodziły na wschód. Wschodnie szczepy czasami korzystały z tipi.
Pożywieniem było głównie mięso i to, co kobiety zdołały zebrać w okolicy. Wojownicy (nawet przed XVI wiekiem) polowali na bizony amerykańskie, a nadto na jelenie, antylopy widłorogie, owce, króliki. Nie polowali na niedźwiedzie, indyki, nie łowili ryb.
Kobiety zbierały agawę (szczególnie ważny składnik ubogiej diety), miąższ niektórych kaktusów oraz owoce, jagody, orzechy, dziką cebulę i ziemniaki. Orzechy i nasiona traw często przemielały na mąkę. Produkty rolne – np. kukurydzę – kupowano lub zdobywano u Indian Pueblo. Niektóre szczepy same uprawiały kukurydzę, ale wyłącznie po to, by robić z niej tiswin – słabe piwo.
Partnerami handlowymi Chiricahua'ów byli przede wszystkim Indianie Pueblo i mieszkańcy hiszpańskich wiosek, czasami także Indianie prerii (do XVI wieku).
Jak inni Apacze, Chiricahua nosili miękką odzież ze skór i mokasyny. Kiedy odkryli bawełnę (a następnie wełnę) kobiety zaczęły nosić długie spódnice i bluzki zakrywające pasek spódnicy i przytroczony doń nóż. Mężczyźni również zaczęli nosić długie koszule calico wyrzucane na perkalowe spodnie i przepasywane pasami z amunicją. Na głowach nosili zwykłe przepaski z materiału. Dziewczęta, wzorem niektórych Indianek Pueblo czesały swe włosy w misterne „baranie rogi” nad uszami; kobiety starsze czesały się jak Indianki prerii – z przedziałkiem pośrodku głowy i dwoma warkoczami.
Chiricahua dzisiaj
Potomkowie plemienia w większości zamieszkują rezerwat Mescalero Indian Reservation (pow. 460 tysięcy akrów), który muszą dzielić z dwoma innymi plemionami Apaczów – Mescalero i Lipan. Około stu Chiricahua'ów wciąż mieszka w Fort Sill w Oklahomie. Rosnąca ilość mieszanych małżeństw powoduje wtapianie się w znacznie liczniejsze i doskonale zorganizowane plemię Mescalerów, na czele którego (od lat 1950.) stał Wendall Chino: postawił na rozwój gospodarczy rezerwatu budując ośrodki narciarskie i wypoczynkowe. Najbardziej kontrowersyjną jego decyzją była zgoda na składowanie odpadów radioaktywnych (1991 r.). Obecnie prezydentem organizacji pn. Mescalero Apache Tribe jest jego syn, Mark Chino. Nowa konstytucja rezerwatu nie wymienia oddzielnie plemienia Apaczów Chiricahua.
Liczebność w roku 2000: Według danych U.S. Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 1134 obywateli USA zadeklarowało, że jest pochodzenia wyłącznie Chiricahua a 2189 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Chiricahua.
Przypisy
Bibliografia
Bruce Grant, Concise Encyclopedia of the American Indian, Nowy Jork 2000,
Linki zewnętrzne
Plemiona Indian Ameryki Północnej
Kultury ze standardowej próby etnograficznej
Arizona
Nowy Meksyk
Rdzenne ludy Stanów Zjednoczonych |
188352 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bohdan%20Cywi%C5%84ski | Bohdan Cywiński | Bohdan Hieronim Cywiński (ur. 19 lipca 1939 w Milanówku) – polski publicysta, historyk idei, opozycjonista i działacz społeczny, profesor nauk humanistycznych.
Jest ojcem historyka Piotra Cywińskiego oraz socjologa internetu i blogerki Marii Cywińskiej. Mieszka w Przerośli.
Życiorys
Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1956). Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, studiując jednocześnie filozofię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie poznał się bliżej z Karolem Wojtyłą. Doktorat obronił z filozofii. W 1995 r. Wydział Nauk Humanistycznych KUL nadał mu stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy pt. Ogniem próbowane t. II „… i was prześladować będą”. W 2011 uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych.
W latach 1962–1964 pracował w Instytucie Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej. Wcześnie związał się z warszawskim Klubem Inteligencji Katolickiej, publikował w miesięczniku „Więź”. W 1966 został członkiem redakcji miesięcznika „Znak”, a w 1973 jego redaktorem naczelnym. Z funkcji tej zrezygnował w 1977 pod wpływem presji swojego środowiska, gdy zdecydował się uczestniczyć w głodówce w kościele św. Marcina w Warszawie (1977).
Jako działacz opozycji był współtwórcą m.in. Uniwersytetu Latającego (1977) i Towarzystwa Kursów Naukowych (1978), którego był wykładowcą i rzecznikiem prasowym. 20 sierpnia 1980 roku podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. W sierpniu 1980 udał się do strajkujących robotników w Gdańsku. Został tam członkiem Komisji Ekspertów przy Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego i współredaktorem dokumentów porozumienia sierpniowego. Jeden z inicjatorów tworzenia „Solidarności”, został zastępcą redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”.
W latach 1981–1990 przebywał we Włoszech, Szwajcarii i Francji, gdzie organizował pomoc dla opozycji w kraju i wydawał kwartalnik polonijny pt. Widnokrąg. Odbierał z ramienia podziemnej Solidarności pokojową nagrodę Nobla Lecha Wałęsy. Po powrocie pracował w dzienniku „Rzeczpospolita”, wykładał na uniwersytetach w Warszawie, Wilnie, na Białorusi. Był profesorem na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz na Uniwersytecie Wileńskim.
W latach 2002–2004 zasiadał w Radzie Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy.
Był doradcą prezydenta RP Lecha Wałęsy oraz premiera Jana Olszewskiego. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 był liderem listy Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców w okręgu warszawskim.
Odznaczenia i wyróżnienia
Postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 14 czerwca 2006 za wybitne zasługi dla rozwoju niezależnego dziennikarstwa i wolnych mediów w Polsce, za działalność na rzecz przemian demokratycznych, za osiągnięcia w pracy w „Tygodniku Solidarność”, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 19 czerwca tego samego roku podczas uroczystości związanych z 25 rocznicą powstania „Tygodnika Solidarność”.
W latach 2007–2010 zasiadał w Kapitule tego orderu.
W 2015 otrzymał wyróżnienie jury Nagrody im. Jerzego Giedroycia za książkę Szańce Kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej.
Publikacje
Autor ponad tysiąca artykułów oraz kilkunastu książek wśród których najważniejszą są Rodowody niepokornych (1971), która – ukazując postawy ideowe inteligencji wobec zaboru rosyjskiego na przełomie XIX i XX wieku – stała się ważną częścią formacji opozycji antykomunistycznej w Polsce.
Rodowody niepokornych, Warszawa 1971.
Zatruta humanistyka, Warszawa 1978 – poza cenzurą.
...Potęgą jest i basta, Warszawa 1981.
Ogniem próbowane, t. I: Warszawa 1982, t. II: Rzym-Lublin 1990.
Doświadczenia polskie, Paris 1984 – ukazały się w kilku językach.
Mój kawałek Europy, Warszawa 1994. .
Idzie o dobro wspólne... Opowieść o Franciszku Stefczyku, Warszawa 2005. .
Baśń niepodległa, czyli w stronę politologii kultury. Wykłady witebskie, Warszawa 2006. .
Szańce Kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej, Warszawa 2013. . .
Obok Orła znak Pogoni. Wokół powstania styczniowego na Litwie i Białorusi, Warszawa 2013. .
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Blog Bohdana Cywińskiego
Bohdan Cywiński z Cywina h. Puchała w Wielkiej Genealogii Minakowskiego [dostęp z dnia: 2017-09-05]
Absolwenci Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
Absolwenci VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie
Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
Członkowie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Działacze KIK
Polscy działacze społeczni
Polscy redaktorzy naczelni
Działacze opozycji w PRL
Laureaci Nagrody Fundacji im. Kościelskich
Ludzie urodzeni w Milanówku
Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Polscy filozofowie XX wieku
Polscy filozofowie XXI wieku
Polscy historycy
Sygnatariusze Apelu 64
Wykładowcy Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Wykładowcy Uniwersytetu Wileńskiego
Wykładowcy uczelni na Białorusi
Urodzeni w 1939 |
188355 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Igor%20Demo | Igor Demo | Igor Demo (ur. 18 września 1975 w Nitrze) – słowacki piłkarz występujący na pozycji pomocnika.
Na Słowacji reprezentował barwy dwóch klubów: FC Nitra i Slovana Bratysława. W 1998 roku przeniósł się do holenderskiego PSV Eindhoven, a rok później został zawodnikiem występującej w Bundeslidze Borussii Mönchengladbach. W 2005 roku został zawodnikiem austriackiego Grazer AK, a w 2006 roku grał ponownie w zespole FC Nitra. W jego barwach zakończył karierę (latem 2006).
W reprezentacji Słowacji Demo rozegrał 24 mecze i strzelił 4 gole.
Bibliografia
Reprezentanci Słowacji w piłce nożnej
Piłkarze FC Nitra
Piłkarze Slovana Bratysława
Piłkarze PSV Eindhoven
Piłkarze Borussii Mönchengladbach
Piłkarze Grazer AK
Ludzie urodzeni w Nitrze
Urodzeni w 1975 |
188357 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn%20Egiptu | Hymn Egiptu | بلادي بلادي بلادي (Biladii, biladii, biladii, pol. Moja Ojczyzno, Moja Ojczyzno, Moja Ojczyzno) – hymn państwowy Egiptu przyjęty w 1979 roku, napisany i skomponowany przez Sajjida Darwisza.
Tekst
Przypisy
Symbole narodowe Egiptu
Egipt |
188359 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Abrahamici | Abrahamici | Abrahamici, izraelici - grupa religijna zaistniała w Czechach, w okolicach Pardubic, ok. połowy XVIII wieku.
Członkowie tej denominacji pochodzili z chłopskich środowisk zarówno chrześcijańskich (katolickich i protestanckich), jak i żydowskich. Ich powstanie było pod pewnym wpływem idei reformatorskich, m.in. husyckich. Nazywano ich abrahamitami, gdyż deklarowali się być wyznawcami religii, którą wedle nich Abraham głosił przed przyjęciem nakazu obrzezania.
Abrahamici wierzyli w Boga, w nieśmiertelność duszy, potępienie lub docenienie dobrych uczynków w przyszłym życiu. Abrahamici odrzucali część Biblii, m.in. Prawo Mojżeszowe oraz istnienie grzechu pierworodnego. Ich chrzest, który praktykowali w miejsce obrzezania miał więc inne znaczenie od chrztu chrześcijańskiego. Odrzucali również naukę o Trójcy Świętej, a więc i boskość Jezusa.
Pod wpływem oskarżeń m.in. natury moralnej zostali, w wyniku odrzucenia przez nich warunków edyktu tolerancyjnego Józefa II (zmuszającego ich do przyłączenia się do dowolnego oficjalnego wyznania) - skazani na wygnanie. W roku 1782 ostatnia setka rodzin przeniosła się do Siedmiogrodu. Tam, po krótkim czasie wymarli bądź się zasymilowali.
Herezje wobec katolicyzmu
Historia chrześcijaństwa
Historia Czech
Judeochrześcijaństwo
Grupy religijne |
850 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Che%C5%82msko%20%C5%9Al%C4%85skie | Chełmsko Śląskie | Chełmsko Śląskie (przed 1945 niem. Schömberg) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Lubawka.
Wieś leży u zbiegu Zadrny i potoku Meta na wysokości 500 - 550 m n.p.m., w południowym krańcu Kotliny Krzeszowskiej, pomiędzy Górami Kruczymi a Zaworami.
Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1289 roku, zdegradowane w 1945 roku.
Według Narodowego Spisu Powszechnego wieś liczyła 2175 mieszkańców (marzec 2011).
Historia
Prawdopodobnie na terenie Chełmska Śląskiego istniała w średniowieczu osada, z której pozostały ślady w postaci grodziska. Gród był wzmiankowany w 1207 roku. Niektóre źródła podają datę lokacji przez Czechów w roku 1214, prawdopodobnie przez kasztelana z Upy – Laurentego, ale pierwsza pewna wzmianka o mieście pochodzi z 1289 r. Miasteczko pełniło rolę lokalnego ośrodka administracyjno-usługowego w tej części księstwa świdnickiego. Chełmsko Śląskie było prywatną własnością Jeriko de Ysinburga i jego siostrzeńca Presecha de Gutinsteyna. W 1343 r. miasto zostało sprzedane opatowi cystersów Mikołajowi II z pobliskiego Krzeszowa i Konradowi von Czirn. Konrad wraz z żoną władali majątkiem dożywotnio, a po ich śmierci Chełmsko Śląskie stało się własnością klasztoru aż do kasaty zakonu w 1810 r.
W 1352 roku wspomina się o istnieniu w mieście prawa do wyższego i niższego sądownictwa. Miasto posiadało również prawa górnicze, ale nic nie wiadomo o ich wykorzystaniu. Miasto, od roku 1392 przynależące do korony czeskiej, szybko się rozwijało pod zarządem cystersów.
W 1426 r. zostało zniszczone w czasie wojen husyckich. Od XVI w. rozwija się ponownie jako ośrodek sukiennictwa i płóciennictwa oraz handlu ich wyrobami. Na krótko rozwój został przerwany w roku 1567 przez pożar. W XVII w. doszło do starć na tle religijnymi między protestantami a katolikami. 29 grudnia 1620 u wjazdu do Chełmska chłopi zastrzelili opata M. Clavego. W ramach represji miasto straciło prawa miejskie. Ogromny pożar w 1629 r. zniszczył prawie połowę domostw (około 60 na blisko 120).
W 2. połowie XVII w. miasto ożywiło się dzięki tkactwu chałupniczemu, którego produkty były sprzedawane w całej Europie, a nawet w Ameryce. W tym okresie powstały mieszczańskie kamienice w rynku oraz zespoły drewnianych domów („Dwunastu Apostołów” i „Siedmiu Braci”) przy drogach wyjazdowych. W 1793 r. doszło do buntu tkaczy sprowokowanych przez kupców kamiennogórskich. Na wieść o zamieszkach w Chełmsku doszło do starć w Lubawce, Kamiennej Górze, a nawet w dość odległym Bolkowie. Bunt rozprzestrzenił się na obszar całych Sudetów Środkowych i Pogórza. Dopiero po interwencji władz został przywrócony spokój. Rozwój tkactwa mechanicznego doprowadził do upadku tradycyjnych rzemieślników. Około połowy XIX w. miasto podupada i daje się zauważyć odpływ ludności. Sytuację pogarszają kolejne pożary w 1829 i 1848 r. Po nieurodzajnych latach dochodzi do zamieszek na tle głodowym. Władze chcąc poprawić sytuację tkaczy rozpoczynają budowę dróg, dając zatrudnienie głodującym tkaczom (tzw. „drogi głodu”). Pewne ożywienie nastąpiło pod koniec XIX w., kiedy to powstały pierwsze tkalnie mechaniczne. W roku 1887 uruchomiono szkołę tkacką. W 1896 r. doprowadzono z Kamiennej Góry prywatną linię kolejową, którą to w roku 1899 przedłużono do Okrzeszyna. Budowa kolei wpłynęła aktywizująco na rozwój przemysłu i miasteczka, w tym czasie mieszkańcy mogli już korzystać z elektryczności i wodociągów. W XIX w. i w 1. połowie XX w. zaczęła się rozwijać turystyka. Od lat 80. XIX wieku Chełmsko Śląskie stało się popularnym letniskiem, działało kilka gospód i hotelików, a miasteczko cieszyło się sławą pięknie położonej, malowniczej miejscowości. Ruch turystyczny był dość znaczny, gdyż Chełmsko Śląskie leżało na uczęszczanej trasie pomiędzy Kamienną Górą, Krzeszowem i czeskim Adršpachem.
Podczas II wojny światowej istniał tu od 1940 r. obóz pracy, filia obozu Gross-Rosen. Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła 77 więźniów.
Po II wojnie światowej miasto znalazło się w Polsce, a jego niemieccy mieszkańcy zostali zmuszeni do wyjazdu. W 1947 r. przyjęło nazwę Chełmsko Śląskie (w latach 1945–1947 Szymrych). Od tego czasu miejscowość przeżywa głęboki kryzys – zniszczeniu uległo kilka zabytkowych kamienic. W roku 1957 Chełmsko Śląskie otrzymało prawa osiedla, którym pozostało do 1972. W okresie PRL powstały dwa zakłady, dające zatrudnienie miejscowej ludności. Po 1989 r. miejscowe stowarzyszenia (Stowarzyszenie „Tkacze Śląscy” i Fundacja Bramy Lubawskiej) starają się ożywić podupadającą miejscowość.
W latach 1945–1954 siedziba gminy Chełmsko Śląskie. W latach 1954–1956 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chełmsko Śląskie, przekształconej 1 stycznia 1957 w osiedle. W latach 1962-1972 miejscowość była siedzibą gromady Chełmsko Śląskie, ale nie należała do niej.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego.
Do 21 grudnia 2007 roku funkcjonowało przejście graniczne Chełmsko Śląskie-Libná, które na mocy Układu z Schengen zostało zlikwidowane.
Religia
Kościół rzymskokatolicki — parafia Świętej Rodziny
Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna – placówka misyjna w Chełmsku Śląskim
Zabytki
Chełmsko Śląskie w pełni zachowało swój pierwotny układ urbanistyczny z rynkiem i dominującą nad miastem bryłą kościoła. Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:
miasto
kościół parafialny pw. Świętej Rodziny, barokowy, z lat 1670–1691
plebania kościoła pw. Świętej Rodziny, ul. Powstańców Śląskich 2, z lat 1727–1728
cmentarz rzymskokatolicki parafialny, z połowy XIX w.
dom z XVII w., ul. Kamiennogórska 1
dom, ul. Kamiennogórska 7, z XVIII, przebudowany w XIX w. W oficynie oryginalne barokowe drzwi z 1 poł. XVIII wieku.
dom z połowy XVIII w., ul. Kamiennogórska 11
dom, z XVIII w.; z zespołu drewnianych domów tkaczy „Siedmiu Braci”, wybudowanych dla bawarskich tkaczy drogiego adamaszku pozostał tylko jeden, można go oglądać przy ul. Kamiennogórskiej 21
dawna szkoła parafialna z 1575 r. (dawna plebania), ul. Kościelna 5, przebudowana w XVII w.
barokowe i klasycystyczne kamienice północnej i zachodniej pierzei rynku:
pięć domów podcieniowych, Rynek 5, 6, 7, 8, 9, z XVIII-XIX w.
dziewięć domów, Rynek 10, 11, 12, 13, 14, 21, 22, 29, 30, z XVI w.
dom, Rynek 15, z XVIII w., przebudowany w XIX w.
dom, Rynek 20, z XVII w., przebudowany w XX w.
ruina domu z XVII wieku, Rynek 27-28
zespół drewnianych domów tkaczy, tzw. „12 Apostołów” z 1707 r., ul. Sądecka 13-23
rzeźba gotycka z około 1500 roku w narożniku kamienicy Rynek 4
budynek ratusza
kościół poewangelicki
kaplica św. Anny na Rogu
Przypisy
Linki zewnętrzne
Portal chelmsko.pl
Chełmsko Śląskie – Schömberg (do 1946: Szymrych, Chełmce, Chełmno Śl.) na portalu polska-org.pl
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
Chełmsko Śląskie
Dawne miasta w województwie dolnośląskim
Kotlina Kamiennogórska
Miasta w Polsce lokowane w XIII wieku |
188360 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Adopcjanizm | Adopcjanizm | Adopcjanizm – zróżnicowany zespół poglądów teologicznych głoszących, że Jezus był tylko adoptowanym, a nie naturalnym Synem Bożym, zbliżony do monarchianizmu, przez Kościół katolicki uznany za herezję. Po raz pierwszy wystąpił u ebionitów, następnie w teologii antiocheńskiej (np. u Pawła z Samosaty), w VIII-wiecznej Hiszpanii i na XII-wiecznym Zachodzie. W kolejnych wiekach pojawiły się jedynie poglądy wykazujące pewne podobieństwa do adopcjanizmu.
Rozumienie Chrystusa u adopcjanistów jest zróżnicowane – niektórzy widzieli go jako obdarzonego szczególną mocą i napełnionego Duchem Świętym proroka, inni uznawali go za ubóstwionego człowieka, na wzór grecko-rzymskiej apoteozy. Dlatego też wyróżnia się adopcjanizm ścisły i poglądy zbliżone do adopcjanizmu. Adopcjanizm ścisły rozumie Jezusa jako człowieka, który został usynowiony przez Boga i podlega mu. Pogląd taki, bliski monarchianizmowi, stoi w sprzeczności z nauczaniem trynitarnym – wyklucza bowiem synostwo Jezusa wewnątrz Trójcy Świętej.
Adopcjanizm judeochrześcijański
Wczesna forma adopcjanizmu wyznawana była w II wieku przez żydowskich chrześcijan osiadłych w Palestynie, na wschodnim brzegu Jordanu. Grupa ta uznawała Jezusa za wyjątkowego, wybranego przez Boga człowieka, cechującego się szczególną sprawiedliwością według norm Prawa. Chrzest Jezusa w Jordanie uznawała za moment, gdy został on adoptowany na Syna Bożego. Wspólnota uznawała napełnienie Jezusa Duchem Bożym, uzdalniającym go do czynienia cudów i nauczania prawdy Bożej, dobrowolną śmierć na krzyżu uznawaną jako ofiarę za grzechy świata znoszącą dotychczasowe ofiary, wskrzeszenie przez Boga i wstąpienie do nieba, gdzie Jezus obecnie panuje. Odrzucano natomiast boskość Jezusa, jego preegzystencję oraz narodzenie z dziewicy. Grupa ta podkreślała swój monoteizm, czemu, jak sądziła, przeczyło uznanie Jezusa za Boga. Wspólnota uznawała trwałe obowiązywanie całego starotestamentowego Prawa (z wyjątkiem ofiar zwierzęcych), od konwertytów z pogaństwa oczekując obrzezania oraz przestrzegania szabatu i przepisów koszerności. Według Barta D. Ehrmana grupa dysponowała pismem w języku hebrajskim, zbliżonym treścią do Ewangelii Mateusza, jednak z pominięciem dwóch pierwszych rozdziałów, którą uznawano za zawierającą naukę Jezusa. Pozostałych pism Nowego Testamentu wspólnota nie znała lub je odrzucała. W szczególności odrzucano autorytet Pawła z Tarsu, którego oskarżano o odrzucenie Prawa w związku z przyjściem Chrystusa, i związku z tym uważano za heretyka.
Typowymi przedstawicielami adopcjanizmu judeochrześcijańskiego byli ebionici. Ebion, który był gnostykiem, odrzucał bóstwo Chrystusa i głosił wraz ze swoimi zwolennikami adopcjanizm w sensie ścisłym. Uważał, że Jezus był tylko człowiekiem i stał się Synem Bożym dopiero w czasie chrztu. Ebionici posługiwali się własnymi pismami.
Bezpośrednio do teologii Ebiona nawiązał Fotyn z Sirmium, za co został ekskomunikowany przez Damazego I na synodzie w 382 roku. Ponadto Teodot Starszy głosił, że odchodząc od wiary w Chrystusa nie wypiera się Boga, jako że Chrystus jest jedynie człowiekiem obdarzonym szczególnymi łaskami. Teodot Młodszy uznawał wyższość Melchizedeka nad Chrystusem, głosząc, że Melchizedek jest pośrednikiem aniołów, a Chrystus pośrednikiem ludzi. Działający w Rzymie (III w.) Artemon łączył adopcjanizm z poglądami gnostyckimi.
Adopcjanizm antiocheński
Adopcjanizm antiocheński, wywodzący się z poglądów patriarchy Antiochii Pawła z Samosaty (260–272), stanowił połączenie właściwego adopcjanizmu reprezentowanego przez ebionitów z monarchianizmem. Pawła z Samosaty doprowadził również do zmiany formuły chrzcielnej odrzucając jej trynitarną formę. Z tego powodu Sobór nicejski I (325) uznał taki chrzest za nieważny. Po Pawle z Samosaty pojęciami adopcjanistycznymi posługiwali się późniejsi teolodzy antiocheńscy w polemice z rozumieniem Chrystusa występującym w apolinaryzmie – należeli do nich Nestoriusz, Teodor z Mopsuestii i Diodor z Tarsu.
Adopcjanizm hiszpański
Adopcjanizm hiszpański ("hispanicus error") istniejący w VIII w. wywołał jedną z najżywszych dysput teologicznych Zachodu tych czasów, a polemika z nim była jednym z impulsów do rozwoju późniejszej myśli średniowiecza. Jego głównym reprezentantami byli arcybiskup Toledo Elifand i biskup Urgel Feliks. Źródłem adopcjanizmu hiszpańskiego były prawdopodobnie błędy powstałe w polemice z poglądami Migecjusza.
Elifand na podstawie katolickiego nauczania o dwóch naturach istniejących w Chrystusie wyciągnął niezgodny z nim wniosek – sądził, że zrodzony z Maryi Chrystus nie jest zrodzonym Synem Bożym, ale Synem Bożym przez adopcję, na mocy łaski. Jednocześnie uważał, że Chrystus nie jest jedynym synem bożym, ale tylko pierworodnym spośród wielu adoptowanych. Feliks uznawał zaś Chrystusa za Boga jedynie z nazwy, posługując się formułą deus nuncupativus.
Elifand w liście do biskupów Galii pisał: Syn Boży odwiecznie zrodzony przez Ojca jest Synem nie na skutek adopcji, ale z natury (...). Lecz ten, który został utworzony z niewiasty, jest Synem Bożym na skutek adopcji, ale nie z natury.
Głównymi przeciwnikami adopcjanizmu hiszpańskiego byli Eteriusz z Osmy, Alkuin, Paulin z Akwilei, Bednedykt z Aniane i Agobard z Lyonu. Adopcjanizm hiszpański został potępiony przez papieża Hadriana I oraz wiele synodów – w Ratyzbonie (794), Frankfurcie nad Menem (794), Friuli (796), Rzymie (798) i Akwizgranie (799). Ferment, który zasiał w krystalizujących się strukturach kościelnych Galii spowodował, że w jego sprawie interweniował u papieża Karol Wielki.
Feliks z Urgel nawrócił się i resztę życia spędził przy Leidrandzie, prymasie Galii.
Adopcjanizm XII wieku
Pewne tendencje adopcjanistyczne, czasem określane jako neoadopcjanizm, pojawiły się w teologii Zachodu w XII wieku. Adopcjanizm XII wieku przypomina poglądy antiocheńskie, powstał na skutek ożywionych dyskusji chrystologicznych i prób ściślejszego ujęcia chrystologii w zgodzie z rozwijającą się dialektyką.
Głównym przejawem tendencji adopcjanistycznych w XII w. było kwestionowanie substancjalnego charakteru unii hipostatycznej oraz teoria assumptus homo Piotra Lombarda. Jako pierwszy w sposób nie do końca jasny, substancjalność unii hipostatycznej zakwestionował Abelard, choć pogląd ten pojawił się także u innych teologów jego czasów. Abelard zasadniczo przyjmował unię substancjalną Logosu i ludzkiej natury Chrystusa, wyjaśniał ją jednak błędną formułą "Bóg posiada człowieka" – zgodna z Magisterium formuła brzmiałaby "Bóg i człowiek". Abelard prawdopodobnie nie chciał świadomie głosić adopcjanizmu, a adopcjanistyczne wyrażenia jego teologii pochodzą z niedostatecznego opracowania filozoficznego zagadnienia unii hipostatycznej i całej chrystologii.
Teorię assumptus homo głosili Piotr Lombard i Jan z Kornwalii. Ujmowali oni wcielenie jako przyjęcie (assumptus) przez Logos człowieka złożonego i z ciała, i z duszy (homo quidam). Kwestionowanie substancjalności unii hipostatycznej w poglądach typu assumptus homo miało źródło w pragnieniu zachowania transcendencji Boga w rozumieniu wcielenia. Opierało się na teorii habitus – zdaniem adopcjanistów wyznających tę teorię natura ludzka przyjęta przez Chrystusa ma charakter przypadłości wobec natury boskiej. Pogląd ten wyjaśniano obrazowo porównując naturę ludzką Chrystusa do szaty, a boską do jej nosiciela.
Teorie adopcjanistyczne XII wieku nie zawsze są świadomymi wystąpieniami przeciw nauczaniu Kościoła, niejednokrotnie ich przyczyną jest brak precyzji filozoficzno-teologicznego aparatu pojęciowego. Poglądy Abelarda zostały potępione na synodzie w Sens (1141), a głównym oponentem był Bernard z Clairvaux, który wydał traktat Contra quaedam capitula errorum Abelardi. Naukę Abelarda podtrzymywał jego uczeń Robert z Melun.
Problem ten podjął również papież Aleksander III, który na synodzie w Sens (1164) i kolejnych wystąpił przeciw używaniu w chrystologii metaforycznych opisów i nie w pełni sprecyzowanych pojęć. Kilka lat później nastąpiło potępienie błędów adpopcjanistycznych w reskrypcie do arcybiskupa Sens Wilhelma z Szampanii (1170) oraz w reskryptach kierowanych do biskupów Tours, Bourges, Rouen i Reims.
Zobacz też
arianizm
doketyzm
nestorianizm
Przypisy
Bibliografia
Starożytne doktryny chrystologiczne |
851 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Charles%20Francis%20Richter | Charles Francis Richter | Charles Francis Richter (ur. 26 kwietnia 1900 w Hamilton, Ohio, zm. 20 kwietnia 1985 w Pasadenie, Kalifornia) – amerykański geofizyk, profesor Kalifornijskiego Instytutu Technologicznego w Pasadenie.
Życiorys
Zajmował się głównie problematyką trzęsień ziemi i rozchodzenia się fal sejsmicznych. Stworzył, nazwaną jego nazwiskiem, skalę pomiaru wielkości trzęsienia ziemi (skala Richtera). Wraz z Beno Gutenbergiem sformułował prawo Gutenberga-Richtera, określające zależność między liczbą trzęsień ziemi na danym terenie a ich magnitudą. Zajmował się również fizyką wnętrza Ziemi.
Przypisy
Amerykańscy geofizycy
Amerykańscy geolodzy
Urodzeni w 1900
Wykładowcy California Institute of Technology
Zmarli w 1985
Ludzie urodzeni w Hamilton (Ohio) |
188361 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Akademia%20Rakowska | Akademia Rakowska | Akademia Rakowska (, także Szkoła lub Gimnazjum w Rakowie) – założona w 1602 roku szkoła średnia braci polskich, istniejąca w Rakowie do 1638 roku. Akademia ta nie była szkołą wyznaniową, kształcili się w niej oprócz braci polskich, także protestanci i katolicy. Została zamknięta na mocy wyroku sądu sejmowego z kwietnia 1638.
Historia
Została założona w 1602 w Rakowie przez Jakuba Sienieńskiego, posła sejmowego, uczestnika rokoszu sandomierskiego 1606–1609. Miała 5 klas, a także studium teologii, formalnie bez praw akademickich.
Znana była z wysokiego poziomu nauczania i tolerancji, przyciągała nie tylko młodzież braci polskich, ale także katolicką. Uczęszczali do niej również cudzoziemcy. Do grona pedagogów Akademii, którzy wprowadzili do polskiej metodyki metodę poglądową, należeli m.in.:
Jan Jerzy Szlichtyng (Schlichting), teolog braci polskich i biblista, autor komentarzy do Nowego Testamentu.
Jan Crell (Johannes Crell), teolog pochodzenia niemieckiego, jej rektor w latach 1616–1621.
Marcin Ruar, niemiecki myśliciel religijny działający w Polsce, ideolog braci polskich, od 1621–1622 jej rektor.
Joachim Stegmann, matematyk i myśliciel religijny pochodzenia niemieckiego, autor nowoczesnego podręcznika do matematyki.
Do powstania Akademii przyczynił się Wojciech z Kalisza.
W Akademii uczono języków: łacińskiego, polskiego, niemieckiego, włoskiego, francuskiego, logiki, etyki, retoryki, matematyki, zapoznawano z elementami prawoznawstwa, polityki i nauk przyrodniczych. Teologii uczono w języku polskim.
Dla Akademii pisali podręczniki: Jan Licinius (do nauki języków łacińskiego, niemieckiego i polskiego), Walenty Smalc (Katechizm), Jan Crell (Prima ethices elementa [Pierwsze elementy etyki]), Mathurin Cordier z Lozanny (nauka potocznej łaciny i zasad moralnych), Joachim Stegmann (nowatorski podręcznik matematyki i geometrii).
Akademią opiekowali się scholarchowie, m.in.: Jakub Sienieński, Andrzej Lubieniecki (zm. 1623), Hieronim Moskorzowski, Walenty Smalc, Piotr Stoiński, Stanisław Lubieniecki, Krzysztof Morsztyn, Adam Gosławski, Andrzej Wojdowski, Giovanni Battista Cetis, Jan Völkel, Salomon Paludius i inni.
Największy rozkwit Akademii Rakowskiej przypadał na lata 1616–1630, kiedy zwano ją sarmackimi Atenami. W tym czasie liczyła ponad 1000 uczniów, w tym wielu cudzoziemców.
Koniec Akademii przyniosła w 1638 sprawa rzekomego sprofanowania przydrożnego krzyża przez kilkunastu uczniów Akademii, którzy wyszli na wycieczkę pod opieką nauczyciela Salomona Paludiusa. Tę sprawę wykorzystali i nagłośnili: biskup krakowski Jakub Zadzik, wojewoda sandomierski Jerzy Ossoliński mianowany wówczas podkanclerzym i nuncjusz papieski Honorato Visconti. Doprowadzili oni do zamknięcia Akademii i zniszczenia wszystkich instytucji ariańskich w Rakowie na mocy wyroku sądu sejmowego z kwietnia 1638, mimo obrony ze strony posłów-innowierców. Wyrok zapadł w procesie skróconym tzw. sumarycznym, bez oparcia w obowiązującym prawie, co wzbudziło opór również posłów katolickich. Bowiem
należało wprzód proces sumaryczny wyraźną konstytucją sejmową utwierdzić, publikować, a dopiero wtedy sądzić. W przeciwnym razie łatwo by takim dekretem (wyrokiem) nakryć można każdego, co o sumarycznym procesie nie wiedząc, na zwyczajny się ubezpieczał. Tą samą siecią, którą arjanów chwytać chciano, można było i katolików umotać. Niedopuszczenie deputatów z Izby poselskiej było również pogwałceniem prawa, a zamienienie jej w delatora (oskarżyciela) publicznego było największą obrazą, jaką jej można było wyrządzić. Nareszcie oskarżono i ukarano wolnego obywatela nie tylko o samo wywrócenie krzyża, ale i o drukarnię, o szkołę i nabożeństwo, czego prawa nie wzbraniały, zaczem dekret ów był niejako nowem prawem i do rozpoznania wszystkich stanów należał. Takie bezprawne postępowanie ze strony ministra, [Ossolińskiego] który chcąc gorliwością katolicką biskupów zakasować, sumaryczny proces wprowadzał, co rozjątrzyło bardziej jeszcze szlachtę, a chociaż w czasie procesu nikt nie wystąpił w obronie Sienieńskiego, bojąc się posądzenia, że broni sekty, którą się wszystkie wyznania jednako brzydziły, to jednak wielu posłów na sejmiki sprawę tę wziąć postanowiło, aby na przyszłym sejmie albo taki sumaryczny proces zgodnie uchwalić i konstytucją opisać, albo wszelkie dekreta takiego procesu raz na zawsze skasować (...)
Rektorzy Akademii
od 1602 – Krzysztof Brockajus
1610–1616 – Paweł Krokier
w latach 1616–1627: Jan Crell, Marcin Ruar
1627-1632 Joachim Stegmann
1632-1634 Jerzy Nigrynus
1634-1638 Wawrzyniec Stegmann (ostatni rektor, w 1638 został wygnany z Rakowa)
Sławni absolwenci
Stanisław Lubieniecki, astronom
Jerzy Niemirycz, podkomorzy kijowski (1612–1659).
Samuel Przypkowski, pisarz i poeta
Krzysztof Szlichtyng, pastor i teolog
Andrzej Wiszowaty, poeta, teolog, filozof
Przypisy
Bibliografia
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom IX (str. 508, hasło Raków), Warszawa, 1888
Stanisław Tync, Wyższa szkoła braci polskich w Rakowie. Zarys jej dziejów (1602–1638), w: „Studia nad arianizmem”, Warszawa 1959
L. Chmaj, Bracia Polscy – Ludzie, idee, wpływy. PWN, Warszawa 1957
Linki zewnętrzne
O Akademii.
Bracia polscy
Raków
Oświata I Rzeczypospolitej
Raków (powiat kielecki) |
853 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Czas | Czas | Czas – wielkość fizyczna określająca kolejność zdarzeń oraz odstępy między zdarzeniami zachodzącymi w tym samym miejscu. Pojęcie to jest również przedmiotem rozważań filozoficznych; może być rozumiana jako:
chwila, punkt na osi czasu,
odcinek czasu,
trwanie,
zbiór wszystkich punktów i okresów czasowych,
czwarta współrzędna czasoprzestrzeni w teorii względności.
Koncepcje czasu
W fizyce
W fizyce klasycznej jest samodzielną wielkością niezależną od innych wielkości biegnącą w takim samym rytmie w całym Wszechświecie. W mechanice relatywistycznej czas stanowi czwartą współrzędną czasoprzestrzeni, jego upływ zaś zależy od obserwatora i jest różny dla różnych obserwatorów.
Według Newtona istnieje tylko jeden, uniwersalny i wszechobejmujący czas – płynie on w jednostajnym tempie i nic nie wywiera na niego wpływu. Jest więc absolutny i obiektywnie jednakowy w całym wszechświecie. Leibniz sprzeciwiał się teorii Newtona utrzymując, że czas jest porządkiem następstwa zdarzeń zachodzących w świecie – bez świata (zdarzeń) nie może być mowy o żadnym czasie. Także George Berkeley oponował, iż bez umysłu, który by postrzegał ruch, sama idea czasu staje się zwykłą iluzją.
Szczególna teoria względności Einsteina wprowadziła do fizyki nowe pojęcie czasu. Okazało się, że upływ czasu zależny jest od prędkości układu odniesienia, w którym się go mierzy. Jeżeli znajdujemy się na powierzchni Ziemi i mija nas przyjaciel w statku kosmicznym poruszającym się z prędkością porównywalną do prędkości światła w próżni, wydaje nam się, że jego zegar chodzi wolniej od naszego (dylatacja czasu). W życiu codziennym różnice te są niemierzalne, jednak w przypadku układów poruszających z prędkościami zbliżonymi do prędkości światła w próżni różnica pomiaru jest już bardzo duża.
Ogólna teoria względności Einsteina uwzględnia związek czasu z polem grawitacyjnym. Czas nie płynie już odrębnie, lecz jest związany jako czwarty wymiar w pojęciu czasoprzestrzeni. Zgodnie z podstawowym założeniem ogólnej teorii względności, grawitacja powoduje zakrzywienie czasoprzestrzeni. Zegary umieszczone w silniejszym polu grawitacyjnym chodzą wolniej, dlatego zegar leżący na powierzchni Ziemi chodzi wolniej, niż zegar umieszczony np. na szczycie wieży. Na co dzień różnice te są zaniedbywalnie małe, gdy jednak potrzeba bardzo dokładnego wyznaczania czasu, a z niego położenia, odchylenia te należy brać pod uwagę. Uwzględniono je na przykład w systemie GPS.
W filozofii
Jednym z tematów dyskusji filozofów i naukowców był m.in. spór o absolutny bądź względny charakter czasu.
Wedle pitagorejczyka Parona czas jest czymś nieuporządkowanym, gdyż powoduje on utratę pamięci, zapominanie. W tym sensie czas jest bardziej przyczyną ginięcia, niż powstawania (Arystoteles, Fizyka 222b). Dla samego filozofa czas był jedynie ilością ruchu, odliczaniem poszczególnych momentów ‘teraz’ ze względu na ‘wcześniej’ i ‘później’.
Platon wierzył w czas cykliczny, będący stworzonym przez demiurga „ruchomym obrazem wieczności, poruszającym się według liczby”. Za to Arystoteles utożsamiał czas z ruchem – przejściem od możności do aktu.
Św. Augustyn rozważa w XI księdze Confessiones różne aspekty czasu. Wypowiada pogląd, że jest on bezcenny, nierozłączny ze zmianą (ruchem), stanowi pewien wymiar świata materialnego i wiąże się z przemijalnością. Teraźniejszość (to, co istnieje materialnie) jest dla niego czasem zauważanym (choć nieuchwytnym), przeszłość (to, co istniało) – pamiętanym, a przyszłość (to, co będzie istniało) – oczekiwanym; waha się jednak, czy te dwie ostatnie odmiany gdziekolwiek jeszcze (już) istnieją. Z całą pewnością stwierdza zaś, że czas stworzył Bóg, który znajduje się poza nim.
Zdaniem Kanta (estetyka transcendentalna) czas i przestrzeń są apriorycznymi formami naszej zmysłowości. Mają one swoje źródło w podmiocie i stosują się do wszystkich zjawisk (tzn. zmysły dostarczają wrażeń już ukształtowanych czasoprzestrzennie). Czas (i przestrzeń) ukazują się nam w doświadczeniu jako realne, jednak podczas transcendentalnej analizy okazują się „być” idealne – stają się niczym, gdy chcemy je rozważać niezależnie od doświadczenia.
Z kolei Bergson dokonuje istotnego rozróżnienia pomiędzy matematycznym, dyskretnym czasem (nauka) rozbitym na chwile i pojmowanym w sposób przestrzenny, a czasem „rzeczywistym”, czystym dzianiem się, ciągłością, która dana nam jest w introspekcyjnym doświadczeniu.
W koncepcji Husserla strumień czasu oglądany w swym czystym przepływie staje się tożsamy z samą świadomością (transcendentalną i absolutną). Ostateczne źródło czasu stanowi tym samym świadomość, która uobecnia się sobie samej – będąc źródłem czasu jest źródłem wszelkiego istnienia nadając mu sens. „Ja jestem” = istnieje strumień świadomości, w nim Ja objawia się sobie samemu za pośrednictwem i pod postacią czasu.
Jak pisał Heidegger w swoim Sein und Zeit, czas nie „jest” obecny ani w podmiocie, ani też w przedmiocie; nie jest wewnątrz bytu, ani na jego zewnątrz i „jest” on „wcześniej” od wszelkiej subiektywności oraz obiektywności, ponieważ stanowi warunek możliwości nawet dla owego „wcześniej”. Jak więc czas w ogóle „jest”?
Jednostki czasu
Jednostka podstawowa czasu w SI i CGS
sekunda (s)
Podwielokrotności sekundy
Wywodzące się z systemu sześćdziesiątkowego
minuta = 60 sekund
kwadrans = 15 minut = 900 sekund
godzina = 60 minut = 3600 sekund
Jednostki te są w powszechnym użyciu. Są jednym z niewielu reliktów sześćdziesiątkowego systemu liczbowego wywodzącego się z kultury sumeryjskiej.
Astronomiczne
doba (dzień) = 24 godziny = 86 400 sekund
tydzień = 7 dni = 604 800 sekund
miesiąc = 28, 29, 30 lub 31 dni = 2 419 200 (dla 28 dni) / 2 505 600 (dla 29 dni) / 2 592 000 (dla 30 dni) / 2 678 400 (dla 31 dni) sekund
kwartał = 3 miesiące = 7 776 000 (dla 90 dni – I kwartał roku nieprzestępnego) / 7 862 400 (dla 91 dni – I kwartał roku przestępnego i II kwartał) / 7 948 800 (dla 92 dni – III i IV kwartał) sekund
rok = 12 miesięcy = 365 lub 366 dni = 31 536 000 (dla 365 dni) / 31 622 400 (dla 366 dni) sekund
dekada = 10 dni w odniesieniu do miesiąca albo 10 lat w odniesieniu do wieku (864 000 sekund dla 10 dni, 315 512 800 sekund dla 10 lat z dwoma latami przestępnymi, 315 599 200 sekund z trzema latami przestępnymi)
wiek = 100 lat
tysiąclecie (milenium) = 1000 lat
Historyczne
era kalendarzowa, np.
w kręgu kultury chrześcijańskiej dzieli historię ludzkości na okresy przed naszą erą i okres naszej ery – cezurą jest tu umowny moment narodzin Chrystusa
Nieformalnie używa się terminu „era” również w kontekście innych wydarzeń powodujących gwałtowny zwrot w historii ludzkości, np. era nowożytna, era atomu, era komputerów, era Internetu.
Geochronologiczne
chron
wiek
epoka
okres
eon
Kosmologiczne
kosmologiczna dekada
W układzie naturalnym
czas Plancka
Zobacz też
strzałka czasu
wieczność
zegar
kalendarz
podróż w czasie
eternalizm
prezentyzm
DCF77 – radiowy wzorzec czasu
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Polskojęzyczne
„Strzałka czasu” (rozdział 9. książki „Czas. Niedokończona rewolucja Einsteina” Paula Daviesa)
Shoemaker, S., Czy czas wymaga zmiany? [dostęp 2019-07-31]
godzina.info – informacja o aktualnym czasie
Czas, kanał Astronarium na YouTube, 16 lutego 2016 [dostęp 2023-11-09].
Anglojęzyczne
dokładny czas – w porównaniu do czasu na twoim komputerze (ang.)
Time , Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-13]. |
188362 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ethan%20Allen | Ethan Allen | Ethan Allen (ur. w Lichfield w Connecticut, zm. 12 lutego 1789) – przywódca amerykański z czasów Republiki Vermontu oraz wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, wsławiony zdobyciem Fortu Ticonderoga.
Życiorys
Urodził się w Litchfield (Connecticut), jako syn rolników Josepha Allena i Mary Baker. Allen przez krótki czas służył w wojsku podczas wojny pomiędzy Francuzami a Indianami. W 1762 r. rozpoczął eksploatację dobrze prosperującej kuźni żelaza w Salisbury (Connecticut). W tym samym roku (1762) poślubił Mary Brownson, z którą miał mieć 5 dzieci. Jego deizm i agresywne zachowanie osobiste zmusiły go do opuszczenia Salisbury w 1765 r., a następnie Northampton (Massachusetts) w 1767 roku.
Działalność
Był przeciwnikiem zasiedlania terenów Vermont przez osadników z Prowincji Nowy Jork. W tym celu zorganizował oddziały zbrojne, które przyjęły nazwę Green Mountain Boys. Był wolnomularzem.
Przypisy
Amerykańscy generałowie
Amerykańscy wolnomularze
Uczestnicy wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych
Urodzeni w 1738
Zmarli w 1789
Historia stanu Vermont |
188364 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Anomejczycy | Anomejczycy | Anomejczycy od imienia jednego z przywódców znani także jako eunomianie – skrajny odłam arian istniejący w IV wieku, którego członkami byli uczniowie Aecjusza i Eunomiusza. Nauczali, że Syn jest całkowicie różny (ἀνὅμοιος anomoios) od Ojca zarówno w swej istocie, jak i w całej reszcie. Anomejczycy ostatecznie głosili, że między Ojcem i Synem istnieje nie tylko różnica substancji, ale też że każda z tych osób ma odrębna wolę. Anomejczycy nie zgadzali się w swoich poglądach z semiarianami, którzy wprawdzie nie uznawali współistotności Ojca i Logosu, lecz twierdzili, że istnieje pewne podobieństwo między dwiema osobami Trójcy.
Kościół rzymski obciążył klątwą anomejczyków, zwalczali ich także semiarianie, czego skutkiem było kilka wzajemnych potępień na synodach w Konstantynopolu i w Antiochii. Anomejczycy zniknęli w 394 roku, po śmierci ich drugiego przywódcy, Eunomiusza.
Bibliografia
Starowieyski, Marek, Sobory Kościoła niepodzielonego, Tarnów 1994.
Przypisy
Arianizm
Antytrynitaryzm |
855 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Czas%20uniwersalny | Czas uniwersalny | Czas uniwersalny (średni czas słoneczny Greenwich, ang. universal time, UT; Greenwich Mean Time, GMT, także zachodnioeuropejski) – czas słoneczny średni na południku zerowym, za który przyjęto południk przechodzący przez obserwatorium astronomiczne w miejscowości Greenwich (obecnie jest to dzielnica Londynu) w Wielkiej Brytanii. Jest czasem strefowym pierwszej strefy czasowej, od którego liczy się czas pozostałych stref. Pojęcie universal time odnosi się też czasami do uniwersalnego czasu koordynowanego.
Czas uniwersalny został zaproponowany przez kanadyjskiego wynalazcę Sandforda Fleminga. W 1878 spóźnił się na pociąg i wtedy przyszedł mu do głowy pomysł czasu uniwersalnego i stref czasowych. Zreferował go na konferencji Kanadyjskiego Królewskiego Instytutu. Pomysł przyjęto z zainteresowaniem. Od tego czasu Fleming z wielką energią zabrał się do wprowadzenia idei w życie. W 1884 system ten został zaakceptowany na całym świecie.
W strefie UTC+0 znajdują się: Irlandia, Wielka Brytania, Portugalia, część Hiszpanii (Wyspy Kanaryjskie, Plazas de soberanía), Maroko, Sahara Zachodnia, Mauretania, Mali, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Burkina Faso, Ghana, Togo oraz Wyspy Świętego Tomasza i Książęca. Niektóre europejskie kraje próbowały przejść do czasu środkowoeuropejskiego: Wielka Brytania i Irlandia (w czasie II wojny światowej i w latach 1968–1971) oraz Portugalia (w latach 1966–1976 i 1992–1996), ale wróciły do czasu uniwersalnego.
Przypisy
Czas |
856 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Czas%20urz%C4%99dowy | Czas urzędowy | Czas urzędowy - umowny czas obowiązujący na danym obszarze, najczęściej państwa lub mniejszej jednostki podziału terytorialnego.
Opis
Czas urzędowy najczęściej ustalany jest w taki sposób, by cała jednostka administracyjna znajdowała się w jednej strefie. W państwach o dużej rozciągłości równoleżnikowej na różnych obszarach może obowiązywać inny czas urzędowy.
W większości państw czas urzędowy odpowiada czasowi strefowemu odpowiedniej strefy czasowej. Często dąży się do ujednolicenia czasu wśród państw silnie powiązanych gospodarczo i komunikacyjnie (na przykład czas CET/CEST obowiązujący w większości państw Unii Europejskiej). W niektórych państwach czas urzędowy różni się od strefowego o 30 minut (np. Iran, Afganistan, Indie, Bangladesz, Mjanma czy Australia Południowa) lub 15 minut (Nepal).
W niektórych państwach wprowadza się urzędowo czas letni przesunięty o godzinę w stosunku do czasu strefowego, co ma w zamierzeniu powodować oszczędność energii elektrycznej.
Czas urzędowy w Polsce
Zgodnie z art. 1 pkt. 1 Ustawy z dnia 10 grudnia 2003 r. o czasie urzędowym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej czasem urzędowym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej jest czas środkowoeuropejski albo czas środkowoeuropejski letni w okresie od jego wprowadzenia do odwołania. Prezes Rady Ministrów wprowadza i odwołuje czas letni środkowoeuropejski, w drodze rozporządzenia, ustalając na okres co najmniej jednego roku kalendarzowego dokładne daty, od których następuje wprowadzenie lub odwołanie czasu letniego, uwzględniając istniejące standardy międzynarodowe w tym zakresie.
W latach 2017–2021 obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2017–2021.
12 września 2017 r. grupa posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego złożyła w Sejmie projekt ustawy o zmianie ustawy o czasie urzędowym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzającej w Polsce czas strefy UTC+02:00, nazwany w projekcie czasem środkowoeuropejskim letnim, jako całoroczny czas urzędowy.
Przypisy |
188368 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1908%20w%20filmie | 1908 w filmie |
Wydarzenia
5 maja – nowojorski sędzia Lacombe postanowił, że filmy są chronione przez prawo autorskie
22 października – Antoś po raz pierwszy w Warszawie – pierwszy dłuższy polski film fabularny
Premiery
polskie
Pruska kultura (wiosna 1908)
Antoś po raz pierwszy w Warszawie (22 października)
zagraniczne
Zabójstwo księcia Gwizjusza (L'Assassinat du Duc de Guise, Francja) – reżyseria: Charles Le Bargy, André Calmette, scenariusz: Henri Lavedan, wykonawcy: Charles Le Bargy, Albert Lambert, Gabrielle Robinne i Berthe Bovy.
Urodzili się
1 stycznia – Stanisław Winczewski, aktor (zm. 1972)
10 stycznia:
Paul Henreid, aktor (zm. 1992)
Bernard Lee, aktor (zm. 1981)
11 stycznia – Lionel Stander, aktor (zm. 1994)
12 stycznia – Jean Delannoy, reżyser (zm. 2008)
16 stycznia – Ethel Merman, aktorka (zm. 1984)
4 lutego – Gwili Andre, aktorka (zm. 1959)
22 lutego – John Mills, aktor (zm. 2005)
5 marca – Rex Harrison, aktor (zm. 1990)
7 marca – Anna Magnani, aktorka (zm. 1973)
17 marca – Brigitte Helm, aktorka (zm. 1996)
20 marca – Michael Redgrave, aktor (zm. 1985)
2 kwietnia – Buddy Ebsen, aktor (zm. 2003)
5 kwietnia – Bette Davis, aktorka (zm. 1989)
15 kwietnia – Lita Grey, aktorka (zm. 1995)
30 kwietnia – Eve Arden, aktorka (zm. 1990)
20 maja – James Stewart, aktor (zm. 1997)
26 maja – Robert Morley, aktor (zm. 1992)
28 maja – Ian Fleming, pisarz (zm. 1964)
31 maja – Don Ameche, aktor (zm. 1993)
9 czerwca – Robert Cummings, aktor (zm. 1990)
1 lipca – Peg Entwistle, aktorka (zm. 1932)
12 lipca – Milton Berle, aktor (zm. 2002)
18 lipca – Lupe Vélez, aktorka (zm. 1944)
15 września – Penny Singleton, aktorka (zm. 2003)
5 października:
Joshua Logan, reżyser (zm. 1988)
6 października – Carole Lombard, aktorka (zm. 1942)
24 listopada – Aleksander Ford, polski reżyser (zm. 1980)
11 grudnia – Sally Eilers, aktorka (zm. 1978)
18 grudnia – Celia Johnson, aktorka (zm. 1982)
20 grudnia – Dennis Morgan, aktor, piosenkarz (zm. 1994)
25 grudnia – Helen Twelvetrees, aktorka (zm. 1958)
28 grudnia – Lew Ayres, aktor (zm. 1996)
29 grudnia – Claire Dodd, aktorka (zm. 1973) |
188369 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn%20Maroka | Hymn Maroka | Al-Nashid al-Sharif (, ) – hymn państwowy Maroka ustanowiony w 1956 roku, po ogłoszeniu niepodległości tego państwa. Słowa do hymnu napisał Ali Squalli Houssaini, a muzykę skomponował Léo Morgan.
Oficjalne słowa arabskie
منبت الأحرار مشرق الأنوار
منتدى السؤدد وحماه
دمت منتداه
وحماه
عشت في الأوطان للعلى عنوان
ملء كل جنان * ذكرى كل لسان
بالروح بالجسد
هب فتاك
لبي نداك
في فمي وفي دمي
هواك ثار نور ونار
اخوتي هيا للعلى سعيا
نشهد الدنيا أنا هنا نحيا
بشعار
الله
الوطن الملك
Transkrypcja słów arabskich
Manbit al-ahrar masriq al-anwar
Muntada s-su'dudi wa-hima-h
Dumta muntada-h
Wa-hima-h
'Ishta fi l-autan lil'ula 'unwan
Mil'a kulli janan dikra kulli lisan
Bir-ruhi bil-jasadi
Habba fatak
Labba nidak
Fi fami wa-fi dami
Hawak tal nur wa-nar
Ihwati hayya lil-ula sa'ya
Nushidu d-dunya inna huna nahya
Bi-shi'ar
Allah al-watan al-malik
Maroko
Symbole narodowe Maroka |
188370 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Artemonici | Artemonici | Artemonianie – zwolennicy żyjącego w II wieku Artemona (Artemasa) uważający, że Jezus otrzymał boskość w chwili narodzin, a nazywanie go Bogiem jest błędne, gdyż Bóg nie ma początku. Utrzymywali także, że Pismo Święte zostało sfałszowane. Na temat sekty oraz jej założyciela zachowały się tylko skąpe informacje.
Artemonianie
Chrystologia |
188372 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bazyli%20z%20Ancyry | Bazyli z Ancyry | Bazyli z Ancyry (? – 364) – teolog, biskup Ancyry (obecnie Ankara w Turcji).
Kontrowersja ariańska
Próby pojednania odłamów kościoła wschodniego podejmowane przez niego zostały uznane za heretyckie i doprowadziły do jego wygnania. Bazyli został powołany na biskupa w 336 roku przez grupę semiarian. W liście synodalnym wysłanym wszystkim biskupom, podsumowującym lokalny synod w Ancyrze, który odbył się w 358 roku, Bazyli poparł poglądy semiarian, co uczyniło z niego lidera tej grupy. Mimo jego zabiegów arianie zwrócili się o poparcie do cesarza Konstantyna II i odrzucili poglądy Bazylego. Jednakże jego grupa została zmuszona przez Konstantyna II do podpisania się pod poglądami arian. Arianie, prowadzeni przez biskupa Akacjusza z Cezarei, zebrali się na synodzie w Konstantynopolu w 360 roku i wygnali Bazylego do Illyrii. Jednak Bazyli przed śmiercią wyparł się ariańskich poglądów. Ugrupowania ortodoksyjne, reprezentowane przez Atanazego i Hilarego z Poitiers, uznały poglądy Bazylego za podobne do swoich i postanowiły szukać porozumienia z nim. Zmarł w Ilirii.
Dzieła
Wśród dzieł Bazylego znajduje się między innymi traktat o dziewictwie, w którym Bazyli twierdzi, że dziewictwo może być zachowane i ochronione poprzez harmonię w ciele utrzymywaną ascetycznym trybem życia.
Kult
Wspomnienie św. Bazylego z Ancyry obchodzone jest 22 marca.
Przypisy
Biskupi w I-XI wieku
Pisarze wczesnochrześcijańscy
Zmarli w IV wieku
Święci katoliccy
Arianizm |
188373 | https://pl.wikipedia.org/wiki/John%20Biddle | John Biddle | John Biddle (ur. 15 stycznia 1615, zm. 22 września 1662) – teolog i kaznodzieja angielski o poglądach unitariańskich.
Życiorys
Wielokrotnie atakował dogmat o Trójcy świętej, za co był więziony. Uchodzi on za ojca angielskich unitarian. Przez Kościół Anglii został uznany za heretyka. Sławę zyskał publikując w 1644 swój manuskrypt Twelve Arguments Drawn out of Scripture, Wherein the Commonly Received Opinion Touching the Deity of the Holy Spirit Is Clearly and Fully Refuted. W 1645 został wezwany przed komisję parlamentarną, która skazała go na więzienie.
Zwolniono go w 1647, jednakże opublikowanie w tym samym roku manuskryptu spowodowało rozpoczęcie kolejnego śledztwa przeciwko niemu. W rezultacie Biddle został aresztowany a jego manuskrypt Twelve Arguments spalono. Upierał się jednak przy poglądzie o subordynacji Jezusa i Ducha świętego wobec Boga, co parlament, pod naciskiem Kościoła, uznał za herezję karaną śmiercią. Wpływowy przyjaciel pomógł mu uniknąć wykonania wyroku, jednak w 1652 teolog został ponownie aresztowany i uwolniony, tym razem dzięki Oliverowi Cromwellowi.
Wraz ze swymi współwyznawcami Biddle zaczął spotykać się na niedzielnych nabożeństwach. Zaczęto nazywać ich unitarianami lub socynianami z powodu ich poglądów, zbieżnych z opiniami Fausta Socyna. Za przetłumaczenie biografii Fausta Socyna autorstwa Samuela Przypkowskiego pod tytułem Życie Socyna (1653) i publikację jego katechizmu (1654) został po raz kolejny uwięziony, a katechizm spalony. Kiedy po kilku miesiącach rozwiązano parlament, Biddle’a uwolniono, lecz wytoczono mu proces o szerzenie herezji. W 1655 został skazany na wygnanie na wyspy Scilly. Potajemnie wrócił jednak do Londynu w 1662, gdzie go ujęto. Biddle zmarł w londyńskiej Tower, skazany za niezapłacenie kary w wysokości 100 funtów.
Sprzeciwiał się nauce o preegzystencji Chrystusa i dlatego chrystadelfianie uznali go za swego prekursora.
Przypisy
Angielscy teolodzy protestanccy
Unitarianizm
Angielscy duchowni protestanccy
Urodzeni w 1615
Zmarli w 1662 |
857 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Czas%20%C5%9Brodkowoeuropejski | Czas środkowoeuropejski | Czas środkowoeuropejski (, CET) – strefa czasowa odpowiadająca czasowi słonecznemu południka 15°E, który różni się o 1 godzinę od uniwersalnego czasu koordynowanego (UTC+1:00). Czas środkowoeuropejski jest najszerzej stosowanym w krajach Unii Europejskiej, między innymi w środkowej i zachodniej Europie.
Historia
Przed wiekiem XIX w krajach Europy w powszechnym użyciu był czas słoneczny ważniejszych ośrodków miejskich. Potrzeba standaryzacji czasu pojawiła się wraz z rozwojem kolei, która wymagała stworzenia rozkładów jazdy i obliczania czasu podróży. W 1886 roku austriacki astronom i geodeta Robert Schram opublikował artykuł, w którym proponował wprowadzenie jednolitego systemu pomiaru czasu w kolejach austriackich, na wzór amerykański (Stany Zjednoczone wprowadziły standardowy czas kolejowy trzy lata wcześniej). Podstawą miał być czas słoneczny południka 15°E, co oznaczało różnicę dokładnie godziny względem czasu Greenwich. Idea ta została początkowo zignorowana, ale dwa lata później dyrekcje kolei austriackich i węgierskich przyjęły ją i przedłożyły projekt rządowi. Propozycja została zaaprobowana, z zastrzeżeniem, że nowy standard powinien zostać przyjęty także w innych krajach: Cesarstwie Niemieckim, Szwajcarii, Włoszech i Serbii.
Parlament Rzeszy Niemieckiej w 1889 roku odrzucił pomysł wprowadzenia wspólnego czasu na użytek cywilny, ale Związek Kolei Niemieckich przyjął propozycję. W 1891 roku propozycja powróciła do Reichstagu, gdzie argumenty za ujednoliceniem czasu (takie jak możliwość sprawnej mobilizacji żołnierzy w Cesarstwie) przedstawił emerytowany feldmarszałek Helmut von Moltke. 1 czerwca 1891 roku koleje pruskie przyjęły czas środkowoeuropejski (różniący się od czasu berlińskiego o około 6 minut) na użytek wewnętrzny, nadal publikując rozkłady jazdy oparte o czas słoneczny. W dalszej kolejności koleje austro-węgierskie przyjęły ten czas zarówno na użytek wewnętrzny, jak i zewnętrzny. W 1892 roku kraje południowoniemieckie (Królestwo Bawarii, Królestwo Wirtembergii i Wielkie Księstwo Badenii) wprowadziły czas środkowoeuropejski na kolei, w ruchu pocztowym i usługach telegraficznych. Rok później (1 kwietnia 1893) w całym Cesarstwie czas środkowoeuropejski stał się jedynym czasem urzędowym, a podobny ruch planowały Austro-Węgry. W ciągu kolejnych 15 miesięcy Włochy, Szwajcaria i Dania przyjęły ten czas. W 1911 roku Francja przyjęła czas Greenwich, a Tunezja, będąca jej protektoratem, czas środkowoeuropejski.
W czasie I wojny światowej Niemcy i Austro-Węgry narzuciły swój czas na okupowanych terytoriach. Od 30 kwietnia 1916 roku Niemcy wprowadziły w letnim półroczu Sommerzeit, czas letni (GMT+2), ze względu na przewidywane korzyści ekonomiczne w okresie działań wojennych. Podobnie postąpiły inne państwa europejskie; po zakończeniu wojny wycofano się z używania czasu letniego (pozostał on w użyciu tylko w Wielkiej Brytanii i Rosji Radzieckiej). Francja i kraje Beneluksu przyjęły na stałe czas środkowoeuropejski.
Do stosowania czasu środkowoeuropejskiego letniego powrócono podczas II wojny światowej, w 1940 roku Niemcy hitlerowskie wprowadziły go na terenie Rzeszy i krajów okupowanych. W tym samym roku Wielka Brytania przyjęła jako urzędowy czas środkowoeuropejski, wraz z czasem letnim (tj. „podwójny” czas letni).
Po zakończeniu wojny Francja, Belgia, Holandia i Hiszpania przeszły na czas środkowoeuropejski. Wielka Brytania i Irlandia używały czasu środkowoeuropejskiego (cały rok) w latach 1968–1971, jednak rozwiązanie okazało się niepopularne; stwierdzono w tym czasie wzrost liczby wypadków drogowych, w tym z udziałem uczniów zdążających do szkół. Stosowanie czasu letniego było kontrowersyjne, różne kraje przyjmowały różne rozwiązania i zmieniały je. Po kryzysie naftowym w 1973 roku większość krajów rozwiniętych gospodarczo przyjęła praktykę zmiany czasu, a od 1996 roku jest ona uregulowana prawem Unii Europejskiej.
Obszar obowiązywania
Obecnie następujące państwa i terytoria używają czasu środkowoeuropejskiego:
Spośród wymienionych tylko afrykańskie państwa: Algieria i Tunezja nie zmieniają aktualnie czasu na letni w letnim półroczu.
Czas UTC+1 na innych obszarach jest znany pod innymi nazwami. Przez cały rok taki czas urzędowy jest stosowany w krajach Afryki Środkowej, gdzie jest znany jako czas zachodnioafrykański. Jako czas zachodnioeuropejski letni obowiązuje on w pozostałych krajach Europy Zachodniej w letnim półroczu.
W Polsce
Polska odzyskała niepodległość w listopadzie 1918 roku, wcześniej na jej terenach obowiązywały czasy urzędowe państw zaborczych. Czas letni nie obowiązywał w okresie międzywojennym, jedynie w 1919 roku Naczelna Rada Ludowa wprowadziła go na obszarze Wielkopolski. Ustawą z 1922 roku formalnie wprowadzono w całym kraju czas środkowoeuropejski, ze wskazaniem, aby 31 maja tego roku cofnąć zegary z godziny 24 na 23. To faktycznie oznaczało przejście z czasu wschodnioeuropejskiego (znaczna część terytorium państwa – Kresy Wschodnie – znajdowała się w strefie odpowiadającej temu czasowi) na środkowoeuropejski.
Po II wojnie światowej stosowanie na obszarze Polski na przemian czasu letniego i czasu standardowego (zimowego) wprowadzono w 1946 roku; uchwałą Rady Ministrów z 21 września 1949 uchylono tę decyzję i wprowadzono stosowanie czasu środkowoeuropejskiego bez zmian w ciągu roku. Czas letni obowiązywał ponownie w latach 1957–1964 i od 1977 roku. Obecnie czas środkowoeuropejski obowiązuje w Polsce, tak jak w całej Unii Europejskiej, od ostatniej niedzieli października do ostatniej niedzieli marca, a w pozostałym okresie roku obowiązuje czas środkowoeuropejski letni, UTC+2, jest nazywany także czasem wschodnioeuropejskim.
Planowane zmiany
W Anglii, Walii i Irlandii Północnej rozważano ponowne przejście na czas środkowoeuropejski, ale ostatecznie zarzucono tę koncepcję.
Hiszpania, najdalej na zachód wysunięty kraj strefy czasu środkowoeuropejskiego, rozważa powrót do strefy czasowej bardziej zgodnej z czasem słonecznym (tj. czasu zachodnioeuropejskiego).
Przypisy
Bibliografia
Strefy czasowe |
188378 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1909%20w%20filmie | 1909 w filmie |
Wydarzenia
12 marca – właściciel kina i dystrybutor filmów Carl Laemmle założył w Nowym Jorku towarzystwo filmowe „Independent Movie Pictures” (IMP).
Urodzili się
1 stycznia
Dana Andrews, aktor (zm. 1992)
Władysław Lasoń, aktor (zm. 2001)
2 stycznia – Józef Wyszomirski, polski aktor i reżyser (zm. 1982)
3 stycznia – Victor Borge, muzyk, aktor (zm. 2000)
8 stycznia – Willy Millowitsch, aktor (zm. 1999)
15 stycznia – Gene Krupa, muzyk, aktor (zm. 1973)
22 stycznia – Ann Sothern, aktorka (zm. 2001)
9 lutego
Carmen Miranda, piosenkarka, aktorka (zm. 1955)
Heather Angel, brytyjska aktorka (zm. 1986)
11 lutego – Joseph L. Mankiewicz, reżyser, pisarz, producent (zm. 1993)
16 lutego – Jeffrey Lynn, aktor (zm. 1995)
19 marca – Louis Hayward, aktor (zm. 1985)
26 marca – Chips Rafferty, aktor (zm. 1971)
28 marca – Miff Görling, szwedzki puzonista jazzowy i kompozytor muzyki filmowej (zm. 1998)
29 kwietnia – Tom Ewell, aktor (zm. 1994)
15 maja – James Mason, aktor (zm. 1984)
16 maja – Margaret Sullavan, amerykańska aktorka (zm. 1960)
21 maja – Zdzisław Mrożewski, polski aktor (zm. 2002)
30 maja – Benny Goodman, amerykański muzyk i aktor (zm. 1986)
7 czerwca – Jessica Tandy, aktorka (zm. 1994)
14 czerwca – Burl Ives, aktor (zm. 1995)
17 czerwca – Ralph E. Winters, amerykański filmowiec, montażysta (zm. 2004)
20 czerwca – Errol Flynn, amerykański aktor (zm. 1959)
21 czerwca – Władysław Hermanowicz, polski aktor (zm. 1960)
1 lipca – Madge Evans, aktorka (zm. 1981)
26 lipca – Vivian Vance, aktorka (zm. 1979)
25 sierpnia
Ruby Keeler, piosenkarka, aktorka (zm. 1993)
Michael Rennie, aktor (zm. 1971)
7 września – Elia Kazan, amerykański reżyser (zm. 2003)
4 listopada – Dixie Lee, amerykańska aktorka, piosenkarka oraz tancerka (zm. 1952)
11 listopada – Robert Ryan, aktor (zm. 1973)
26 listopada – Frances Dee, aktorka (zm. 2004)
9 grudnia – Douglas Fairbanks Jr., aktor (zm. 2000)
12 grudnia – Karen Morley, aktorka (zm. 2003) |
858 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Czerwiec | Czerwiec |
Nazwa
Nazwa miesiąca (według Brücknera) pochodzi od słowa czerw. Inne źródła wywodzą nazwę miesiąca i nazwę koloru czerwonego od owada czerwca polskiego, z którego wyrabiano czerwony barwnik (koszenilę) do tkanin i zbierano w czerwcu na korzeniach rośliny czerwiec trwały.
Nazwa występuje też w innych językach północnej Słowiańszczyzny (czes. červen, ukr. червень / czerweń, błr. чэрвень / czerwień). Inne nazwy używane dawniej to: ugornik bądź zok. Łacińska nazwa Iunius (zobacz: kalendarz rzymski) została zapożyczona przez większość języków europejskich.
Religia
W Kościele katolickim miesiąc czerwiec poświęcony jest krzewieniu kultu i nabożeństwu ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wówczas to w kościołach odprawiane są nabożeństwa z wystawieniem Najświętszego Sakramentu i śpiewem Litanii do Serca Jezusowego.
Pogoda
Pod koniec miesiąca następuje na półkuli północnej przesilenie letnie, a na południowej przesilenie zimowe. Pod względem meteorologicznym uznawany w Polsce za miesiąc letni.
Zobacz też
powstanie czerwcowe 1953, czerwiec 1956 (poznański czerwiec), czerwcowy protest robotniczy 1976
przysłowia o czerwcu
świąteczne dni ruchome
kalendarz słowiański
Przypisy |
188384 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1910%20w%20filmie | 1910 w filmie |
Wydarzenia
28 lutego – francuskie towarzystwo filmowe Gaumont wstrzymało sprzedaż kopii filmów, odtąd filmy były wypożyczane wyłącznie właścicielom kin.
Premiery
Przepaść (Afgrunden, Dania) – reżysera i scenariusz: Urban Gad, zdjęcia: Alfred Lind, wykonawcy: Asta Nielsen, Poul Reumert i Robert Dinesen.
Frankenstein (USA) – reżyseria i scenariusz: James Searle Dawley, wykonawcy: Mary Fuller, Augustus Phillips, Charles Ogle
Urodzili się
3 stycznia – John Sturges, amerykański reżyser (zm. 1992)
12 stycznia – Luise Rainer, niemiecka aktorka (zm. 2014)
26 stycznia:
Elmar Klos, czeski reżyser i scenarzysta (zm. 1993)
Tamás Major, węgierski reżyser teatralny i aktor (zm. 1986)
8 lutego – Steffi Duna, węgierska aktorka (zm. 1992)
10 lutego – Joyce Grenfell, angielska aktorka (zm. 1979)
14 lutego – Henryk Borowski, polski aktor (zm. 1991)
26 lutego – Aleksander Fogiel, polski aktor (zm. 1996)
27 lutego – Joan Bennett, amerykańska aktorka (zm. 1990)
1 marca – David Niven, angielski aktor (zm. 1983)
8 marca – Claire Trevor, amerykańska aktorka (zm. 2000)
17 marca – Sari Maritza, aktorka (zm. 1987)
23 marca – Akira Kurosawa, japoński reżyser (zm. 1998)
23 kwietnia – Simone Simon, francuska aktorka (zm. 2005)
15 maja – Constance Cummings, brytyjska aktorka (zm. 2005)
23 maja – Scatman Crothers, amerykański aktor (zm. 1986)
3 czerwca – Paulette Goddard, amerykańska aktorka (zm. 1990)
13 czerwca – Mary Wickes, amerykańska aktorka (zm. 1995)
16 czerwca – Ilona Massey, aktorka (zm. 1974)
4 lipca – Gloria Stuart, amerykańska aktorka (zm. 2010)
4 sierpnia – Anita Page, amerykańska aktorka (zm. 2008)
6 sierpnia – Charles Crichton, brytyjska reżyser (zm. 1999)
8 sierpnia – Sylvia Sidney, amerykańska aktorka (zm. 1999)
12 sierpnia – Lena Żelichowska, polska aktorka (zm. 1958)
16 sierpnia – Mae Clarke, amerykański aktorka (zm. 1992)
19 września – Margaret Lindsay, amerykańska aktorka (zm. 1981)
29 września – Virginia Bruce, amerykańska aktorka (zm. 1982)
20 października – Irena Górska-Damięcka, polska aktorka (zm. 2008)
22 listopada – Mary Jackson, amerykańska aktorka (zm. 2005)
13 grudnia:
Lillian Roth, amerykańska aktorka (zm. 1980)
Van Heflin, amerykański aktor (zm. 1971) |
859 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cygwin | Cygwin | Cygwin – kolekcja narzędzi wolnego i otwartego oprogramowania, które udostępniają programom działającym pod systemem Windows funkcjonalność przypominającą system Linux, a także biblioteka dla systemu Windows standardu POSIX. Aplikacje używają głównie interfejsu tekstowego, ale dostępny jest również podsystem grafiki X.Org oraz graficzne środowiska GNOME i KDE. Projekt posiada wygodny w użyciu program instalacyjny.
Cygwin jest rozwijany głównie przez oddział Cygnus Solutions firmy Red Hat i dostępny na licencji GPL. Można również zakupić licencje do użycia w systemach przeznaczonych do dystrybucji pod innymi licencjami (na przykład wyłącznie w postaci skompilowanej).
Cygwin nie zastępuje w pełni np. Linuksa: nie wszystkie linuksowe aplikacje można kompilować i uruchamiać w środowisku Cygwin, ponadto efektywność ich działania spada w porównaniu do efektywności wykonania zapewnianej przez środowisko natywne. Można go traktować jako emulator, który pozwala na wykorzystywanie wielu aplikacji z rodziny POSIX na platformie Microsoft Windows – w tym także oprogramowania FLOSS.
Kompilacja
Najważniejszym elementem w Cygwinie jest kompilator GCC, który został specjalnie dostosowany do kompilowania aplikacji cygwinowych. Do aplikacji kompilowanych pod Cygwinem dodaje się bibliotekę dynamiczną cygwin1.dll, która dostarcza funkcji odpowiadających funkcjom systemów Unix (np. open). Funkcje te używają cygwinowych, a nie windowsowych ścieżek do pliku.
Pod Cygwinem można również kompilować programy dla Windows z użyciem MinGW, bez biblioteki cygwin1.dll.
Jedną z niedogodności w Cygwinie są rozszerzenia plików w Microsoft Windows – każdy plik wykonywalny musi mieć końcówkę .exe. W Cygwinie wiele aplikacji dodaje to rozszerzenie domyślnie, ale nie zawsze jest to możliwe, np. nie wykona tego polecenie rm.
Przykładowo, jeśli jakiś skrypt spodziewa się, że po kompilacji (np. poleceniem gcc *.o –o program) powstanie plik o nazwie „program”, to specjalnie dla Cygwina należy go poprawić, bo w rzeczywistości powstanie plik „program.exe”.
System plików
Jednym z najważniejszych elementów Cygwina jest wirtualny system plików bazujący na systemie plików Microsoft Windows.
Najważniejszym elementem łączącym oba te systemy jest komenda mount, która jest podobna do komendy mount z systemów Unix i ma podobne działanie: mapuje nazwę katalogu na urządzenie, z tym, że w przypadku Cygwina tym „urządzeniem” jest katalog windowsowego systemu plików.
Po zainstalowaniu Cygwina w katalogu C:\cygwin automatycznym punktem podłączenia katalogu / (czyli root directory) Cygwina jest C:\cygwin, /etc odpowiada windowsowemu C:\cygwin\etc itd. Napędy windowsowe są z kolei dostępne pod specjalnym punktem montowania /cygdrive, a więc odpowiednikiem ścieżki C:\tmp\x w Cygwinie jest (przy domyślnych ustawieniach) /cygdrive/c/tmp/x. Wszystkie te punkty montowania można zmienić za pomocą komendy mount. Do konwersji ścieżek służy polecenie cygpath.
Z każdą wersją Cygwin posiada coraz więcej zarówno elementów charakterystycznych dla systemów POSIX, jak i różnych narzędzi typowo windowsowych (jak windres czy regtool).
Istnieje np. system plików /dev, choć oczywiście tylko wirtualnie: tego katalogu nie można nawet czytać, ale odwołanie np. do /dev/null, czy /dev/aux jest poprawne. Istnieje też system plików /proc oraz wprowadzony tylko dla Windows /proc/registry. Istnieją również dowiązania symboliczne, implementowane na bazie plików .lnk. Przy odpowiednich ustawieniach (tryb tylko do odczytu i ścieżka docelowa w opisie) pod Cygwinem rozszerzenie .lnk nie jest pokazywane. Cygwin dziedziczy też pewne ograniczenia windowsowego systemu plików: istnieją różne zastrzeżone nazwy, które nie mogą być nazwami plików, np. nul, aux, prn itd.
Prawa dostępu
Prawa dostępu do plików, użytkowników i grupy Cygwin obsługuje w zależności od systemu plików, na którym pracuje.
Jeśli systemem plików jest FAT, to prawa z tego systemu są odzwierciedlane w prawach POSIX-owych częściowo, np. bit tylko do odczytu jest odzwierciedlony w prawie do zapisu dla użytkownika. W przypadku FAT także użytkownik i grupa są stałe. Prawo do wykonywania zaś jest określane przez rozszerzenie pliku, lub przez jego pierwszy wiersz, jeśli rozpoczyna się ciągiem #!.
W przypadku rodziny Windows NT i systemu NTFS pokazywany jest rzeczywisty użytkownik i jego grupa. Pliki /etc/passwd i /etc/group muszą zostać po instalacji wygenerowane na podstawie danych pobranych z systemu (służą do tego polecenia mkpasswd i mkgroup). Pliki wykonywalne zaś są rozpoznawane zarówno po rozszerzeniu lub zawartości, jak i po prawie do wykonywania w NTFS.
Środowisko X
X-serwer Cygwina, XWin umożliwia zarówno uruchamianie zdalnych aplikacji, jak i uruchamianie lokalnie Cygwinowych aplikacji X-owych. Posiada również całkiem sprawnie działające biblioteki, choć jak dotąd nie wszystkie biblioteki korzystające z X-ów działają w pełni stabilnie, np. Qt, a tym samym KDE (programiści z Trolltech przyznają, że nie testowali Qt na Cygwinie, w ostatnim czasie jednak program instalacyjny Cygwina dostarcza pakiet z Qt).
Rozwijaniem środowiska X pod Cygwinem zajmuje się podprojekt Cygwin/X. Obecnie używaną implementacją protokołu X jest kod X.Org.
Historia
Cygwin został zapoczątkowany w 1995 r. przez Steve'a Chamberlaina, inżyniera Cygnus Solutions, który zauważył, że zarówno Windows NT jak i 95 jako swój domyślny format plików wykonywalnych używają COFF, a narzędzia GNU obsługiwały już wtedy COFF i platformę x86. Pozwalało to teoretycznie na łatwą modyfikację GCC i uzyskanie w ten sposób cross-kompilatora tworzącego pliki wykonywalne dla środowiska Microsoft Windows.
Potwierdziło się to w praktyce, szybko powstała więc wersja prototypowa.
Kolejnym etapem była próba przeniesienia na platformę Windows samego kompilatora, lecz wymagało to przygotowania emulacji także dla skryptu konfiguracji GNU, a więc działającej powłoki w rodzaju bash, która z kolei wymagała obsługi funkcji fork i standardowego wejścia/wyjścia. Ponieważ Windows zawiera takie mechanizmy, więc biblioteka Cygwina musiała tylko dokonywać translacji wywołań i zarządzać pewnymi danymi, takimi jak deskryptory plików.
W 1996 r. do projektu dołączyli inni programiści, ponieważ stało się jasne, że Cygwin może stać się wygodnym sposobem zapewnienia narzędzi do urządzeń wbudowanych dla systemów z rodziny MS Windows (poprzednio w tym celu używano DJGPP).
Szczególnie atrakcyjna była możliwość złożonej kompilacji skrośnej, na przykład budowania cross-kompilatora Windows-na-MIPS na silnych stacjach roboczych Suna, zamiast na ówczesnych wolniejszych PC.
W okolicach roku 1998 firma Cygnus Solutions rozpoczęła także samodzielną dystrybucję Cygwina.
Zobacz też
MinGW
Interix
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona domowa Cygwina
Emulacja
Oprogramowanie na licencji GNU GPL
Wolne oprogramowanie napisane w C |
860 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pi%C5%82ka%20rowerowa | Piłka rowerowa | Piłka rowerowa - dyscyplina kolarska znana od końca XIX wieku.
Jest mało znana w Polsce (choć popularna m.in. w sąsiadujących z nią Czechach i Niemczech). W Polsce jej tradycje sięgają okresu międzywojennego. Głównym ośrodkiem tego sportu był Górny Śląsk. Jeden z tytułów mistrza Polski przypadł zespołowi Iskry Siemianowice Śląskie (bracia Przybyła). Pierwszy polski mecz międzypaństwowy w piłce sześcioosobowej rozegrano 9 maja 1949 z ówczesnym mistrzem świata w jej wersji dwuosobowej - Czechosłowacją.
Mecze rozgrywa się na rowerach specjalnej konstrukcji, budowanych na kołach 26-calowych. Zespoły składają się z dwóch zawodników, z których jeden jest bramkarzem, a drugi „zawodnikiem polowym”. Zasady gry przypominają w dużym stopniu halową piłkę nożną. Zawodnicy „polowi” nie mogą używać rąk i nóg, lecz muszą odbijać piłkę wyłącznie kołami roweru. Bramkarze mogą dodatkowo łapać piłkę w ręce, ale nie mogą jej wybijać. Zawodnik nie może dotknąć stopami podłoża. Po dotknięciu musi zjechać z boiska za własną bramkę oboma kołami roweru, po czym może wrócić do gry. Całkowicie zakazane są ataki na zawodników przeciwnej drużyny. Za faul grozi całkowite wykluczenie z gry. Mecze rozgrywane na boisku o wymiarach 11×14 m, czas gry wynosi 14 minut (2 połowy po 7 minut). Piłka do piłki rowerowej (zwana także jako „szmacianka”) ma średnicę 16-18 cm i waży 500-600 g. Piłka ta jest nieco cięższa od piłki ręcznej, lecz ma zbliżoną wielkość. Spotykany jest też wariant z drużynami pięcioosobowymi. Mecze rozgrywa się w nim na boisku do piłki ręcznej, a czas gry wynosi 30 minut (2 połowy po 15 minut).
Najbardziej utytułowanymi zawodnikami w historii piłki rowerowej są czescy bracia Jindřich i Jan Pospíšilovie, którzy w latach 1965-1989 zdobyli w parze 20 razy tytuły mistrzów świata, a ponadto cztery srebrne i brązowy medal (Jindřich także jeszcze jeden srebrny i brązowy medal z innym partnerem). Na ostatnich mistrzostwach świata w 2019 organizowanych przez UCI występowały zespoły z 21 państw, a zawody były oglądane przez ponad 10 000 widzów na trybunach oraz ok. 2-3 milionów telewidzów.
Zobacz też
Medaliści mistrzostw świata w kolarstwie halowym - Piłka rowerowa
Przypisy
Kolarstwo |
862 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chiny | Chiny | Chiny – region historyczno-kulturowy w Azji, będący jedną z najstarszych cywilizacji na świecie. Zamieszkany przez wiele narodów i grup etnicznych, z których największą są Chińczycy Han.
W węższym, potocznym znaczeniu termin „Chiny” współcześnie odnoszony jest do Chińskiej Republiki Ludowej. Republika Chińska nie stanowi skróconej nazwy „Chińskiej Republiki Ludowej”. Republika Chińska (Tajwan) to państwo nieuznawane przez większość społeczności międzynarodowej, w wielu organizacjach międzynarodowych zwane „Chińskim Tajpej”.
Licząca ponad 5000 lat chińska cywilizacja jest ojczyzną wielu wynalazków, m.in. prochu, papieru, czy kompasu. Wywarła znaczny wpływ na kultury krajów sąsiednich: Korei, Japonii, Wietnamu i Mongolii. Chiny są też ojczyzną bogatych tradycji muzycznej, teatralnej, literackiej i filozoficznej.
Nauka zajmująca się szerokim zakresem zagadnień związanych z Chinami to sinologia.
Nazwa
W przeszłości Chiny miały wiele różnych nazw. Rzymianie nazywali je Serica. Od czasów Marco Polo przyjęła się nazwa Kataj (ros. Kitaj, od Kitanów), a w epoce odkryć geograficznych China i wywodząca się od niej nowa nazwa łacińska – Sina, obie pochodzące z sanskrytu (od dynastii Qin), gdyż Indie były pierwszym krajem Azji, do którego dopłynęli Portugalczycy. Do XVII w. portugalska China i opisany przez Marco Polo Kataj były uważane za odrębne kraje, a na mapach daleko na północ od Pekinu umieszczano Chanbałyk. Jednym z pierwszych, którzy zwrócili uwagę na ten błąd był polski jezuita, o. Michał Boym.
Benedykt Chmielowski, autor późnobarokowej encyklopedii Nowe Ateny, tak pisał o nazwie Chin:
Luzytańczykowie i Hiszpanii Chińskie państwo nazywają Chinam, Włosi Toskańcy Cinam, Niemcy Tchinam, Arabowie zowią Sin, Ptolemeusz Geograf Sin y Sericam, Saraceni Katay albo Kitay, sami zaś Chińczykowie państwu swemu co raz inne dają imię, gdy inna tam panuje familia (...)
W języku polskim funkcjonowała początkowo zaczerpnięta z języków europejskich nazwa China, z „ch” czytanym według polskiej wymowy, co dodatkowo oddaliło ją od pierwowzoru. Podobnie jak w przypadku Indii, nazwa ta została z czasem wyparta przez formę w liczbie mnogiej – Chiny.
Sami Chińczycy najczęściej nazywają swój kraj Zhōngguó (中国), czyli Państwo Środka. W języku chińskim istnieje jednak wiele nazw tego kraju o różnych zabarwieniach stylistycznych i emocjonalnych, m.in. Zhōnghua, Tiānxià albo Shénzhōu – nazwa serii statków kosmicznych Shenzhou została pomyślana jako homofon nazwy Chin.
Geneza podziału państwa chińskiego
Podział na Chińską Republikę Ludową (Chiny) i Republikę Chińską (Tajwan) utrzymuje się od 1949 roku, kiedy to członkowie Kuomintangu pod przewodnictwem Czang Kaj-szeka po przegranej wojnie domowej z lat 1945–1949 z komunistami Mao Zedonga wraz z 2 milionami zwolenników uciekli na wyspę Tajwan, gdzie ustanowili rząd kontynuujący tradycję Republiki Chińskiej, powstałej w 1912 roku. Od 1949 roku aż do swojej śmierci w 1975 roku Czang Kaj-szek prowadził z Tajwanu propagandę antykomunistyczną, przygotowując grunt dla swojego powrotu na kontynent. W tym okresie Republika Chińska była państwem autorytarnym pod rządami jednej partii. Zakończenie stanu wojennego w 1987 roku oraz śmierć kontynuującego politykę ojca prezydenta Chiang Ching-kuo w 1988 roku otworzyły drogę do demokratyzacji Tajwanu.
Chiny w ONZ
Republika Chińska na Tajwanie do 1971 roku zajmowała w ONZ, w tym w Radzie Bezpieczeństwa, miejsce reprezentanta Chin. W latach 70. XX wieku doszło do zbliżenia Stanów Zjednoczonych i komunistycznych Chin skierowanego przeciwko Związkowi Radzieckiemu. Wówczas to większość państw wycofała swoje poparcie dla Tajwanu i nawiązała stosunki dyplomatyczne z Chińską Republiką Ludową. 15 października 1971 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przegłosowało rezolucję 2758, która pozbawiła „rząd Czang Kaj-szeka” (w dokumencie nie są używane nazwy „Tajwan”, ani „Republika Chińska”) prawa reprezentowania Chin na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych. Według części historyków doprowadził do tego sam przywódca Republiki Chińskiej, który przed głosowaniem odwołał delegację Republiki Chińskiej do kraju.
Stany Zjednoczone, które bezskutecznie próbowały zablokować tę rezolucję, w 1979 roku nawiązały stosunki dyplomatyczne z Pekinem, a jednocześnie Kongres przegłosował Taiwan Relations Act, ustawę, w której państwo zobowiązało się do obrony Tajwanu przed zewnętrzną inwazją.
Po 1971 roku Tajwan wielokrotnie próbował przywrócić swoje członkostwo w ONZ, jednak na podstawie rezolucji 2758 jego petycje były odrzucane. Prezydent Chen Shui-bian starał się, aby wyspa wstąpiła do organizacji pod nazwą „Tajwan”.
Religie
Tradycyjny system wierzeń kontynuowany był przez większość dynastii chińskich od czasów dynastii Shang (1766 p.n.e.) do upadku ostatniej dynastii Qing w 1911 roku. System ten opierał się na kulcie najwyższego bóstwa Shangdi lub bóstwa Niebios. Kult ten miał cechy monoteizmu – najwyższe bóstwo było siłą wszechmocną, nie miało formy cielesnej. Konfucjusz wierzył, że nie da się oszukać najwyższego bóstwa, to ono kieruje życiem ludzi, ich relacjami, ustala zasady, którymi należy kierować się w życiu. Jednakże należy pamiętać, że nie był to system monoteistyczny, istniało wiele pomniejszych bogów i bożków, a także bóstw lokalnych, które były czczone równorzędnie z Shangdi. Zwykle uznawano, że pomniejsze bóstwa są po to, by wypełniać wolę Shangdi. Powstawały specjalne miejsca kultu – ostatnim, a zarazem najwspanialszym takim miejscem była Świątynia Nieba w Pekinie. Władcy Chin dokonywali corocznych rytuałów ku czci Nieba, zwykle była to ofiara, np. z byka. Popularność tradycyjnego systemu wierzeń spadła po pojawieniu się buddyzmu i taoizmu, jednak niektóre jego elementy zostały przejęte przez religie istniejące na terenie Chin, przykładem jest terminologia używana w chińskim chrześcijaństwie.
Buddyzm przybył do Chin z Indii i terenów Azji Centralnej w czasie panowania dynastii Han i został przyjęty przez przedstawicieli różnych grup społecznych. „Chińska wersja” buddyzmu powędrowała dalej do Korei, Japonii i Wietnamu. Popularnymi odłamami mahajany w Chinach są szkoły chan (jap. zen) oraz Szkoła Czystej Krainy. Buddyzm jest największą religią Chin, niemniej jednak wielu Chińczyków uważa się zarówno za wyznawców buddyzmu, jak i taoizmu.
Kult przodków jest elementem wspólnym dla wyznawców wszystkich religii w Chinach. Tradycyjna kultura chińska, taoizm, konfucjanizm, buddyzm przywiązują dużą wagę do szacunku dla starszych, oraz miłości i poszanowania dla swoich przodków. Chińczycy by oddać hołd swoim przodkom, zwykle składają im ofiary z jedzenia, modlą się, palą świece. Odbywa się to przy grobach, w specjalnych świątyniach cmentarnych lub w domowych kapliczkach.
Chrześcijaństwo pojawiło się w Chinach w VII w. za sprawą misji nestoriańskiej. Zyskało większą popularność w XVI wieku wraz z misjami jezuitów, którzy starali się dotrzeć przede wszystkim do elit, respektowali zasady konfucjanizmu aby zwalczać buddyzm. W tym samym okresie ważne były też misje protestanckie. Powstanie bokserów było w dużej mierze skierowane przeciwko chrześcijaństwu. W 1939 po wielu sporach wśród władz kościelnych papież Pius XII zaakceptował ceremonie ku czci Konfucjusza i przodków. Legalnie istnieje w Chinach Patriotyczne Stowarzyszenie Katolików Chińskich, które jest kościołem katolickim, ale nie uznaje władzy Watykanu. W Chinach zwiększa się liczba protestantów. Coraz powszechniejsze są też nieuznawane przez władze kościoły domowe, które często nie posiadają określonej przynależności wyznaniowej, w swojej praktyce i teologii zbliżone są do zachodnich kościołów ewangelicznych. Liczbę tego typu „nielegalnych” chrześcijan trudno ustalić, ale wynosi ona wiele milionów.
Pierwsze kontakty Chińczyków z islamem datuje się na 651 rok. Muzułmanie przybywali do Chin jedwabnym szlakiem w celach handlowych. W Chinach żyje około 20 mln muzułmanów, a ich liczba się zwiększa. Współczesne grupy muzułmańskie w Chinach to Hui, którzy etnicznie są Chińczykami, od Hanów odróżnia ich tylko religia, oraz Ujgurzy, żyjący w autonomicznym regionie Sinciang.
Zobacz też
historia Chin
religia w Chinach
język chiński
mitologia chińska
pismo chińskie
sztuka chińska
Tybet
Wielki Mur Chiński
Przypisy |
188386 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1911%20w%20filmie | 1911 w filmie |
Wydarzenia
październik – w Hollywood, na rogu Sunset Boulevard i Bower Street, David Horsley założył pierwsze studio filmowe.
Premiery
polskie
Kosz primadonny, reż. Julian Krzewiński
Zazdrosny konkurent
26 lipca – Antek Klawisz, bohater Powiśla, reż. Józef Ostoja-Sulnicki
26 sierpnia – Dzieje grzechu, reż. Antoni Bednarczyk
22 września – Meir Ezofowicz, reż. Józef Ostoja-Sulnicki
20 października – Skandal na ulicy Szopena, reż. Julian Krzewiński
20 listopada – Dzień kwiatka, reż. Julian Krzewiński
13 grudnia – Sąd Boży (reż. Stanisław Knake-Zawadzki)
w języku jidysz: Macocha, Okrutny ojciec (reż. Andrzej Marek), Chasydka i odstępca (reż. Andrzej Marek), Zabójca z nędzy
Urodzili się
5 stycznia – Jean-Pierre Aumont, aktor (zm. 2001)
6 stycznia – Kazimierz Rudzki, polski aktor (zm. 1976)
7 stycznia – Butterfly McQueen, amerykańska aktorka (zm. 1995)
11 stycznia – Jerzy Zarzycki, polski reżyser (zm. 1971)
18 stycznia – Danny Kaye, aktor (zm. 1987)
6 lutego – Ronald Reagan, aktor, prezydent USA (zm. 2004)
9 lutego – Gypsy Rose Lee, amerykańska aktorka, pisarka (zm. 1970)
14 lutego – Florence Rice, aktorka (zm. 1974)
19 lutego – Merle Oberon, brytyjska aktorka (zm. 1979)
3 marca – Jean Harlow, amerykańska aktorka (zm. 1937)
18 marca – Smiley Burnette, amerykański aktor, muzyk (zm. 1967)
17 kwietnia – George Seaton, amerykański reżyser (zm. 1979)
23 kwietnia – Ronald Neame, brytyjski reżyser (zm. 2010)
11 maja – Phil Silvers, aktor (zm. 1985)
17 maja – Maureen O’Sullivan, aktorka (zm. 1998)
18 maja – Sigrid Gurie, aktorka (zm. 1969)
3 czerwca – Ellen Corby, amerykańska aktorka (zm. 1999)
20 czerwca – Gail Patrick, amerykańska aktorka (zm. 1980)
6 lipca – LaVerne Andrews, piosenkarka, aktorka (zm. 1967)
14 lipca
Terry-Thomas, angielski aktor (zm. 1990)
Tadeusz Fijewski, polski aktor (zm. 1978)
16 lipca – Ginger Rogers, amerykańska aktorka i tancerka (zm. 1995)
18 lipca – Hume Cronyn, kanadyjsko-amerykański aktor (zm. 2003)
5 sierpnia – Robert Taylor, aktor (zm. 1969)
6 sierpnia – Lucille Ball, amerykańska aktorka (zm. 1989)
7 sierpnia – Nicholas Ray, amerykański reżyser (zm. 1979)
12 sierpnia – Cantinflas, meksykański aktor (zm. 1993)
13 października – Ashok Kumar, indyjski aktor (zm. 2001)
20 października – Will Rogers Jr., aktor (zm. 1993)
27 października – Leif Erickson, aktor (zm. 1986)
30 października – Ruth Hussey, amerykańska aktorka (zm. 2005)
4 listopada – Frederick W. Elvidge, aktor (zm. 1988)
5 listopada – Roy Rogers, amerykański piosenkarz i aktor (zm. 1998)
10 listopada – Harry Andrews, angielski aktor (zm. 1989)
8 grudnia – Lee J. Cobb, aktor (zm. 1976)
10 grudnia – Sidney Fox, amerykańska aktorka (zm. 1942)
30 grudnia – Jeanette Nolan, aktorka (zm. 1998) |
188387 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tomasz%20Jastrun | Tomasz Jastrun | Tomasz Jastrun, ps. „Witold Charłamp”, „Smecz”, „Te Jot” (ur. 15 września 1950 w Warszawie) – polski poeta, prozaik, eseista, felietonista, krytyk literacki, autor książek dla dzieci, długoletni współpracownik paryskiej „Kultury”, a także dziennikarz radiowy.
Życiorys
Syn poetów: Mieczysława Jastruna (1903–1983) i Mieczysławy Buczkówny (1924–2015). Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, absolwentem Wydziału Filologii Polskiej został w 1974.
Debiutował w 1973 wierszami publikowanymi w miesięczniku „Nowy Wyraz”. Od 1974 do 1978 pracował w „Tygodniku Kulturalnym”. Publikował także m.in. w „Miesięczniku Literackim” (1974, 1980–1981), „Literaturze” (1977–1978) oraz czasopismach dla dzieci „Świerszczyk” (1978–1981), „Płomyczek” (1981) i „Płomyk” (1983).
W okresie PRL był związany z opozycją demokratyczną. W 1977 w swoim mieszkaniu zorganizował punkt dystrybucji publikacji niezależnych. W sierpniu 1980 uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina (poświęcił temu wydarzeniu reportaż zatytułowany Las Birnam ruszył). Przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Należał do „Solidarności”, redagował gazety I Krajowego Zjazdu Delegatów w Gdańsku, a także „Informator Kulturalny Solidarności” wydawany przez Region Mazowsze związku.
W 1980 napisał scenariusz serialu telewizyjnego dla dzieci Nasze podwórko, wystąpił także w kilku odcinkach w epizodycznej roli.
Po wprowadzeniu stanu wojennego ukrywał się od grudnia 1981 do listopada 1982, następnie został internowany na kilka tygodni w Białołęce. Publikował w czasopismach wydawanych poza cenzurą, tj. „Puls” (reportaże z sierpniowych strajków na Wybrzeżu; 1981) i „Zapis” (1981), a także emigracyjnych, do których należały „Przegląd Polski” (Nowy Jork; 1982), „Polska w Europie” (Rzym; 1982), „Wiadomości Polskie” (Sztokholm; 1983), „Wieloczas – Le Temps Pluriel” (Paryż; 1983) oraz paryska „Kultura” Jerzego Giedroycia (w ramach cyklu „Dziennik zewnętrzny”).
Od 1982 do 1989 redagował w tzw. drugim obiegu pismo literackie „Wezwanie”, od 1987 był członkiem redakcji „Res Publiki”. Opublikował w podziemiu m.in. tomik wierszy Biała łąka i reportaże. Kontynuował współpracę z paryską „Kulturą”, gdzie publikował artykuły i felietony pod pseudonimami „Witold Charłamp” i „Smecz”. Na łamach tego pisma pod drugim z nich rozpoczął serię felietonów Z ukosa, którą po 1989 kontynuował w „Rzeczpospolitej” i „Newsweeku”.
W latach 1990–1994 był dyrektorem Instytutu Polskiego w Sztokholmie oraz attaché kulturalnym w Szwecji. W latach 1994–1995 prowadził telewizyjny program kulturalny Pegaz. W drugiej połowie lat 90. zasiadał w konwencie Ruchu Stu. Współpracował z „Twoim Stylem” (felietony Notatnik erotyczny) oraz „Zwierciadłem” (felietony Czułym okiem). Publikował na łamach „Życia Warszawy” i jego dodatku kulturalnego „Ex Libris”. W latach 2012–2013 był felietonistą tygodnika „Wprost”, następnie podjął współpracę z tygodnikiem „Przegląd”. W 2020 został gospodarzem autorskiego programu na antenie internetowej rozgłośni Halo.Radio, prowadził go do 2021.
Jest członkiem warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Odznaczenia i wyróżnienia
W 2008 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 1980 otrzymał Nagrodę Poetycką Polskiego PEN Clubu im. Roberta Gravesa (za tom poezji Promienie błędnego koła). W 1983 dostał nagrodę kulturalną „Solidarności” za lata 1981–1982 (za poezję stanu wojennego). W 1985 otrzymał stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku, a w 1986 Nagrodę Fundacji im. Kościelskich. W 1990 wyróżniony Nagrodą Literacką im. Zygmunta Hertza. W 2022 za tom Przed zmierzchem otrzymał nominację do Nagrody Poetyckiej im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.
Twórczość
Bez usprawiedliwienia (poezje; Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978)
Promienie błędnego koła (poezje; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980)
Na skrzyżowaniu Azji i Europy (poezje; II obieg wydawniczy, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1982; Obserwator Wojenny, Kraków 1983; Warszawska Niezależna Oficyna Poetów i Malarzy – Przedświt, Warszawa 1983)
Biała łąka. Dziennik poetycki: 9 listopada – 23 grudnia 1982 roku (poezje; II obieg wydawniczy: Biblioteka Tygodnika Wojennego, Warszawa 1983)
Zapiski z błędnego koła (reportaże; red. Czesław Karkowski; Pogląd, Berlin Zachodni 1983; II obieg wydawniczy: Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1983)
Czas pamięci i zapomnienia. Wiersze z różnych lat (poezje; II obieg wydawniczy: Warszawska Niezależna Oficyna Poetów i Malarzy – Przedświt, Warszawa 1983; Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1985)
Kropla, kropla (poezje; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985)
Życie Anny Walentynowicz (opowieść biograficzna; II obieg wydawniczy: Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1985; Wydawnictwo MTJ, Warszawa 2011; adaptacja teatralna pt. Spektakl o Annie Walentynowicz, Londyn 1981)
W złotej klatce. Notatnik amerykański (reportaże; II obieg wydawniczy: Oficyna Pokolenie, Warszawa 1988; Veto Verlag, Berlin 1989)
Od prawie dwustu lat / Fast zweihundert Jahre schon (poezje; wydanie polsko-niemieckie; tłum. Wanja Ronge; posłowie: Zbigniew Dominiak; Veto Verlag, Berlin 1988)
Węzeł polski. Wiersze stare i nowe (poezje; Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 1988)
Obok siebie (poezje; Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1989)
21 wierszy. 21 dikter (poezje; wydanie polsko-szwedzkie; tłum. Anders Bodegård; Brombergs, Sztokholm 1992)
Z ukosa (felietony; pod ps. „Smecz”; Instytut Literacki, Paryż 1992)
42 wiersze (Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 1995)
Miłość-niemiłość i inne wiersze (Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1999)
Tylko czułość idzie do nieba (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2003)
Gorący lód. 29 poważnych i niepoważnych opowiadań o miłości niemiłości (Jacek Santorski & Co., Warszawa 2003)
Gra wstępna rozpisana na 62 felietony (Jacek Santorski & Co., Warszawa 2003)
Rzeka podziemna (powieść; Jacek Santorski & Co, Warszawa 2005)
Powitania i pożegnania (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2007)
Jakby nigdy nic (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2010)
Męskie pół świata (rozmowy; wspólnie z Wojciechem Eichelbergerem; Seria wydawnicza „Psyche”, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2011)
Sny, które budzą. Opowieści terapeutyczne (rozmowy; wspólnie z Wojciechem Eichelbergerem; Seria wydawnicza „Psyche”, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2011)
Antoś i jeszcze ktoś (książka dla dzieci; Wydawnictwo Czarna Owieczka, Warszawa 2013)
Czułym okiem (wybór felietonów; Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2013)
Kolonia karna. Sceny z życia małżeńskiego (powieść; Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2015)
Osobisty przewodnik po depresji (Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2016)
Przed zmierzchem (zbiór wierszy, Wydawnictwo „Literackie M2”, Warszawa 2021)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
Członkowie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (1980–1989)
Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
Dyrektorzy Instytutów Polskich
Internowani w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1981–1982
Laureaci Nagrody Fundacji im. Kościelskich
Laureaci Nagrody Literackiej im. Zygmunta Hertza
Ludzie urodzeni w Warszawie
Ludzie związani z paryską „Kulturą”
Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Dziennikarze Halo.Radio
Politycy Ruchu Stu
Polscy pisarze współcześni
Polscy poeci
Polscy publicyści
Uczestnicy wydarzeń Sierpnia 1980
Wspierający Apel 64
Urodzeni w 1950 |
188388 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1901%20w%20filmie | 1901 w filmie |
Wydarzenia
14 września – Edwin Porter został głównym operatorem filmowych aktualności Edison Company.
W Warszawie powstało Towarzystwo Udziałowe Pleograf – pierwsza polska wytwórnia filmowa.
Urodzili się
14 stycznia – Bebe Daniels, amerykańska aktorka (zm. 1971)
24 stycznia – Michaił Romm, radziecki reżyser (zm. 1971)
25 stycznia – Mildred Dunnock, amerykańska aktorka (zm. 1991)
27 stycznia – Jan Kurnakowicz, polski aktor (zm. 1968)
1 lutego – Clark Gable, amerykański aktor (zm. 1960)
6 lutego – Ben Lyon, amerykański aktor (zm. 1979)
9 lutego – Brian Donlevy, amerykański aktor (zm. 1972)
10 lutego – Stella Adler, amerykańska aktorka, (zm. 1992)
16 lutego – Chester Morris, amerykański aktor (zm. 1970)
22 lutego
Ken G. Hall, australijski reżyser (zm. 1994)
Mira Zimińska-Sygietyńska, polska aktorka, reżyser (zm. 1997)
25 lutego – Zeppo Marx, jeden z braci Marx (zm. 1979)
6 marca – Mark Donski, radziecki reżyser (zm. 1981)
5 kwietnia – Melvyn Douglas, amerykański aktor (zm. 1981)
7 maja – Gary Cooper, amerykański aktor (zm. 1961)
9 maja – Gustav Machatý, czeski reżyser (zm. 1963)
21 maja – Sam Jaffe, pisarz, reżyser, producent, agent (zm. 2000)
3 czerwca – Maurice Evans, aktor (zm. 1989)
6 czerwca – Véra Korène, francuska aktorka urodzona w Rosji (zm. 1996)
11 czerwca – June Tripp, brytyjska aktorka filmowa i teatralna (zm. 1985)
22 czerwca – Naunton Wayne, aktor (zm. 1970)
29 czerwca
Nelson Eddy, amerykański aktor i piosenkarz (zm. 1967)
Frieda Inescort, szkocka aktorka (zm. 1976)
7 lipca – Vittorio De Sica, włoski aktor i reżyser (zm. 1974)
28 lipca – Rudy Vallée, amerykański aktor, piosenkarz (zm. 1986)
4 sierpnia – Louis Armstrong, amerykański aktor, muzyk (zm. 1971)
5 września – Florence Eldridge, aktorka (zm. 1988)
25 września – Robert Bresson, francuski reżyser (zm. 1999)
28 września – Ed Sullivan, amerykański aktor i prezenter telewizyjny (zm. 1974)
24 października – Gilda Gray, amerykańska aktorka i tancerka (zm. 1959)
17 listopada – Iwan Pyrjew, rosyjski reżyser (zm. 1968)
22 listopada
Józef Lejtes, polski reżyser (zm. 1983)
Lee Patrick, amerykańska aktorka (zm. 1982)
5 grudnia – Walt Disney, amerykański reżyser i producent (zm. 1966)
21 grudnia – Robin Irvine, brytyjski aktor filmowy i teatralny (zm. 1933)
27 grudnia – Marlene Dietrich, niemiecka aktorka (zm. 1992) |
188390 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Herb%20Moskwy | Herb Moskwy | Herb Moskwy () przedstawia świętego Jerzego Zwycięzcę (Swiatogo Gieorgija Pobiedonosca) na białym koniu, zabijającego włócznią czarnego smoka. Początkowo był herbem Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Jego barwy znalazły się na fladze Rosji używanej od 1668 (formalnie od 1883). Podobny herb znajduje się w centrum herbu Rosji.
Scena ta znana jest z ikon i opowieści ludowych. Obecny herb Moskwy obowiązuje od 1993, po okresie symboliki utworzonej przez władze radzieckie.
Zobacz też
herb obwodu moskiewskiego
flaga Moskwy
Linki zewnętrzne
Moskwa
Moskwa
M |
188392 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz%20Zipser | Tadeusz Zipser | Tadeusz Maria Zipser (ur. 5 września 1930 we Lwowie) – polski architekt i urbanista współczesny, laureat Honorowej Nagrody SARP w 1986, profesor Politechniki Wrocławskiej, publicysta.
Życiorys
Syn profesora i rektora Politechniki Lwowskiej Kazimierza Zipsera. Po wysiedleniu ze Lwowa zamieszkał we Wrocławiu i ukończył w 1952 studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Pracując następnie na uczelni, zajmował się m.in. problemami planowania urbanistycznego i prognozowania ruchu ulicznego, zapoczątkowując w 1962 użycie komputerów w prognozowaniu obciążenia ulic. W 1960 otrzymał stopień naukowy doktora (praca Zasady ekspozycji w nowoczesnym ogrodzie zoologicznym), w 1968 doktora habilitowanego (praca Badanie struktury trójkątowo-łańcuchowej obszarów zurbanizowanych), zaś w 1976 został profesorem. W II połowie lat 70. zaangażowany w działalność opozycji demokratycznej, m.in. współpracował ze Studenckim Komitetem Solidarności, w styczniu 1978 podpisał deklarację założycielską Towarzystwa Kursów Naukowych. W 1979 wykładał i prowadził seminaria z zakresu planowania miast na Southern Illinois University.
W PRL informacje na temat Tadeusza Zipsera podlegały cenzurze. W 1977 roku jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób pod szczególną kontrolą cenzury. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną z 7 stycznia 1977 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów wymieniały jego nazwisko z adnotacją: "Wszelkie próby popularyzowania w środkach masowego przekazu (prasa codzienna, radio, TV, tygodniki społeczno-polityczne) niżej wymienionych osób należy sygnalizować kierownictwu GUKPPiW". Zalecenia cenzorskie zezwalały jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej oraz skryptach itp.
17 czerwca 1981 został wybrany na rektora Politechniki Wrocławskiej. Kadencję rozpoczął we wrześniu tegoż roku, lecz ze względu na aktywną działalność w „Solidarności” został po ogłoszeniu stanu wojennego 24 grudnia usunięty ze stanowiska, a 4 stycznia 1982 internowany i osadzony we wrocławskim więzieniu przy ul. Kleczkowskiej.
W latach 90. współinicjator powstania kierunku studiów gospodarka przestrzenna na Politechnice Wrocławskiej i kierownik Katedry Planowania Przestrzennego. W tym okresie należał też do Rady dla Spraw Nauki przy prezydencie RP Lechu Wałęsie i kierował zespołem projektującym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Wrocławia, przyjęte w 1997.
Pod jego kierunkiem w 2000 stopień naukowy doktora uzyskała Izabela Mironowicz.
Główne dzieła
kościół św. Ducha we Wrocławiu (z Waldemarem Wawrzyniakiem i Jerzym Wojnarowiczem), 1972-1983
kościół św. Józefa w Świeradowie-Zdroju (z Waldemarem Wawrzyniakiem), 1974-1979
rekonstrukcja wieży kościoła św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu (z Maciejem Dobrowolskim), 1978-1980 – współczesny hełm o ażurowych formach
kościół pw. Opatrzności Bożej we Wrocławiu na os.Nowy Dwór (1978 – ?)
kaplica cmentarza pod wezwaniem św. Ducha we Wrocławiu
kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Grajewie, 2000
W 1967 zaprojektował dla wrocławskiego Ogrodu Botanicznego specjalny niewielki zbiornik wodny do ekspozycji roślin wodnych. Ponadto zajmował się projektowaniem ogrodów zoologicznych.
Jest autorem poematu Respicjum: Symetryczna Komedia Symetryczna.
W 2014 Muzeum Architektury we Wrocławiu zorganizowało wystawę indywidualną „Tadeusz M. Zipser. Zygzakiem przez symbole” i wydało jego książkę autorską.
Odznaczenia
1986: Honorowa Nagroda SARP
2001: Pro Ecclesia et Pontifice
2005: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Galeria
Kościół św. Ducha we Wrocławiu
Ogród zoologiczny we Wrocławiu
Inne
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Forum Akademickie, Rody uczone – Zipserowie
Sztuka Architektury, Tadeusz Maria Zipser
Absolwenci Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej
Architekci związani z Wrocławiem
Internowani w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1981–1982
Laureaci Honorowej Nagrody SARP
Ludzie urodzeni we Lwowie
Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Polacy odznaczeni Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice
Polacy wysiedleni z Kresów Wschodnich 1944–1946
Rektorzy Politechniki Wrocławskiej
Urodzeni w 1930
Więźniowie więzienia przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu (Polska Ludowa)
Wykładowcy Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej |
188393 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1900%20w%20filmie | 1900 w filmie |
Wydarzenia
Brytyjski reżyser James Williamson po raz pierwszy zastosował zmianę ujęć jako środek dramaturgiczny (film Napad bokserów na misję w Chinach).
Brytyjski reżyser George Albert Smith po raz pierwszy zastosował obok siebie zbliżenia i półzbliżenia (film Szkło powiększające babuni).
31 października Oskar Messter założył w Berlinie firmę Projection GmbH produkującą sprzęt filmowy oraz krótkie filmy.
Premiery
Napad Bokserów na misję w Chinach, reż. James Williamson
Szkło powiększające babuni (Grandma's Reading Glass), reż. George Albert Smith
A Railway Collision, reż. Walter R. Booth
The Magician, reż. Edwin S. Porter
Spiders on a Web, reż. George Albert Smith
Urodzili się
1 stycznia – Mildred Davis, amerykańska aktorka (zm. 1969)
2 stycznia – William Haines, amerykański aktor (zm. 1973)
3 stycznia – Marian Melman, polski reżyser i aktor (zm. 1978)
30 stycznia – Martita Hunt, angielska aktorka (zm. 1969)
2 lutego – Anatolij Gołownia, radziecki operator (zm. 1982)
16 lutego – Albert Hackett, amerykański dramaturg i scenarzysta (zm. 1995)
22 lutego – Luis Buñuel, hiszpański reżyser i scenarzysta (zm. 1983)
26 lutego – Jean Negulesco, amerykański reżyser (zm. 1993)
3 marca – Edna Best, brytyjska aktorka (zm. 1974)
5 kwietnia – Spencer Tracy, amerykański aktor (zm. 1967)
7 kwietnia – Adolf Dymsza, polski aktor (zm. 1975)
7 maja – Tola Mankiewiczówna, polska aktorka (zm. 1985)
10 lipca – Evelyn Laye, angielska aktorka (zm. 1996)
24 lipca – Aleksander Żabczyński, polski aktor (zm. 1958)
27 lipca – Charles Vidor, amerykański reżyser (zm. 1959)
5 sierpnia – Leonard Buczkowski, polski reżyser i scenarzysta (zm. 1967)
19 sierpnia – Colleen Moore, amerykańska aktorka (zm. 1988)
9 października – Alistair Sim, brytyjski aktor (zm. 1976)
10 października – Helen Hayes, amerykańska aktorka (zm. 1993)
15 października
Fritz Feld, niemiecko-amerykański aktor (zm. 1993)
Mervyn LeRoy, amerykański reżyser i producent (zm. 1987)
17 października – Jean Arthur, amerykańska aktorka (zm. 1991)
5 listopada – Natalie Schafer, amerykańska aktorka (zm. 1991)
6 grudnia – Agnes Moorehead, amerykańska aktorka (zm. 1974)
17 grudnia – Katina Paxinou, grecka aktorka (zm. 1973)
Zmarli
11 czerwca – Belle Boyd, amerykańska aktorka (ur. 1844) |
864 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chi%C5%84ska%20Republika%20Ludowa | Chińska Republika Ludowa | Chińska Republika Ludowa, ChRL (, ), Chiny (, ) – państwo w Azji Wschodniej, obejmujące historyczne Chiny (bez Tajwanu) oraz Tybet i inne ziemie w Azji Środkowej zamieszkane w sumie przez 56 grup etnicznych. Chiny to drugie pod względem ludności państwo świata o populacji przekraczającej 1,4 mld osób, co stanowi 18,4% populacji świata. Pod względem powierzchni jest 3. na świecie, a pod względem wielkości gospodarki 2. po USA (pod względem PKB nominalnego) i 1. pod względem PKB realnego.
ChRL ma najwięcej sąsiadów spośród wszystkich państw – 14. Są to: Afganistan, Bhutan, Indie, Kazachstan, Kirgistan, Korea Północna, Laos, Mjanma, Mongolia, Nepal, Pakistan, Rosja, Tadżykistan, Wietnam. Poza tym zgodnie z polityką migracyjną Hongkongu i Makau (będących tzw. Specjalnymi Regionami Administracyjnymi ChRL) na ich granicach wymagana jest odprawa paszportowo-celna.
Według swojej obecnej konstytucji, Chińska Republika Ludowa jest republiką socjalistyczną.
Geografia
Ukształtowanie powierzchni
Większą część Chin stanowią wyżyny i góry. Niziny zajmują tylko 10% powierzchni kraju, przy czym duża ich część przypada na stepy i pustynie na północy kraju. W północno-wschodniej części kraju leży rozległa Nizina Mandżurska (pow. 350 tys. km²) otoczona górami. Na zachód od niziny ciągnie się Wielki Chingan (wysokość do 2029 m n.p.m.), na północ Mały Chingan i na wschód Góry Wschodniomandżurskie.
Wschodnią część Chin zajmują aluwialne równiny. Nizina Chińska o powierzchni 300 tys. km² leży w dolnym biegu Huang He i dorzeczu Huai He. Znajdują się tam również niziny środkowego i dolnego biegu Jangcy z dużą liczbą jezior.
W południowo-wschodniej części Chin leżą silnie zerodowane Góry Południowochińskie z wysokościami do 2120 m n.p.m.
Na północy kraju wznoszą się Wyżyna Mongolska z pustynią Ałaszan oraz Wyżyna Ordos, do której na południu przylega Wyżyna Lessowa – największy w świecie obszar występowania lessów. Równoleżnikowe pasma górskie (głównie góry Qin Ling) oddzielają Wyżynę Lessową od Kotliny Syczuańskiej przechodzącej na południu w Wyżynę Junnan-Kuejczou o charakterystycznej rzeźbie krasowej.
Południowo-zachodnią część kraju zajmuje najwyżej położona wyżyna na Ziemi – Wyżyna Tybetańska (o wysokościach 4000–5000 m n.p.m.). Wyżynę tę otaczają najwyższe pasma górskie świata – Karakorum (ze szczytem K2 sięgającym 8611 m n.p.m.) oraz Pamir (ze szczytem Kongur Shan o wysokości 7649 m n.p.m.) od zachodu i Himalaje (z najwyższym szczytem świata, Mount Everestem, sięgającym 8850 m n.p.m.) od południa. Północne obrzeże wyżyny stanowi system górski Kunlun (najwyższy szczyt to Muztag Feng 6973 m n.p.m.) obejmujący liczne pasma górskie (m.in. Ałtyn-Tag) rozdzielone tektonicznymi kotlinami m.in. Kotliną Cajdamską. Na wschodnim krańcu wyżyny ciągną się góry Hengduan Shan (ze szczytem Minya Konka o wysokości 7556 m n.p.m.) rozczłonkowane głębokimi dolinami rzek Saluin, Mekong i Jangcy.
W północno-zachodniej części kraju rozciąga się Sinciang, rozdzielony górami Tienszan na Kotlinę Dżungarską i Kotlinę Kaszgarską. W obrębie Kotliny Kaszgarskiej znajdują się pustynia Takla Makan i największa depresja Chin – Kotlina Turfańska, zniżająca się do 154 m p.p.m.
Klimat
Chiny leżą w zasięgu 3 stref klimatycznych: zwrotnikowej (południowe wybrzeża oraz wyspa Hajnan), podzwrotnikowej (zachodnia, środkowa i wschodnia część kraju) oraz umiarkowanej (północne i północno-wschodnie Chiny). Części południowo-wschodnia i wschodnia kraju mają klimat monsunowy z porą deszczową i suchą. W tej części Chin notuje się najwyższe opady wynoszące 700–1000 mm na wybrzeżu Morza Żółtego, 1500–2000 mm na krańcach południowo-wschodnich i 3000 mm na wyspie Hajnan. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana: od –5 °C w Pekinie, przez +12 do +16 °C na wybrzeżu Morza Południowochińskiego, do +20 °C i powyżej na wyspach południowych. W lipcu temperatura na całym obszarze Chin wschodnich wynosi od +25 do +30 °C. W północno-wschodniej części Chin średnia temperatura w styczniu wynosi od –30 °C na północy do –10 °C na południu. W lipcu te temperatury wynoszą odpowiednio od +20 do +25 °C, a roczna suma opadów 250–1000 mm. Wewnętrzne i zachodnie obszary kraju mają klimat suchy i kontynentalny. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana i wynosi od –8 do –26 °C, a w lipcu waha się od +20 do +25 °C (w Kotlinie Kaszgarskiej powyżej +30 °C). Opady poniżej 250 mm. Wyżyna Tybetańska ma klimat chłodny i suchy ze względu na duże wzniesienie nad poziomem morza ze średnią temperaturą w lipcu poniżej +10 °C. Pora deszczowa na całym obszarze Chin występuje w lecie, z największymi opadami w lipcu i sierpniu. W lecie i jesienią do wybrzeży południowo-wschodnich docierają tajfuny z ulewnymi deszczami. Na suchych obszarach zachodu często występują burze pyłowe.
Wody
Większą część Chin odwadniają rzeki należące do zlewiska Oceanu Spokojnego (56,7%). Do zlewiska Oceanu Indyjskiego należy 6,9% powierzchni, a do zlewiska Oceanu Arktycznego należy 0,4%. Reszta (czyli 36% powierzchni) należy do obszarów bezodpływowych. Najgęstsza sieć rzeczna występuje na Nizinie Chińskiej, a najrzadsza na pustynnych terenach zachodniej części kraju. Główne rzeki to Jangcy, Huang He, Xi Jiang, Huai He i Amur (na granicy z Rosją). Na terenie Chin początek biorą i płyną w znacznych odcinkach wielkie rzeki południowej i wschodniej Azji: Indus, Brahmaputra, Mekong i Saluin. Chińskie odcinki tych rzek skupiają 1/3 potencjału hydroenergetycznego Chin. Są one jednak w znikomym stopniu wykorzystywane. Najdłuższą rzeką na obszarach bezodpływowych jest Tarym. Chińskie rzeki są intensywnie wykorzystywane do nawadniania zwłaszcza w środkowych i wschodnich Chinach. We wschodnich Chinach występują katastrofalne powodzie spowodowane dużymi wahaniami stanu wód w rzekach oraz zamuleniem koryt rzecznych. W przeszłości rzeki Niziny Chińskiej często zmieniały swoje koryta.
Zasoby energetyczne chińskich rzek szacuje się na około 680 GW, z czego 40% przypada na dorzecze Jangcy, a 20% Brahmaputry. We wschodnich Chinach biegnie najdłuższy kanał żeglowny na świecie – Wielki Kanał o długości 1782 km. Łączy on Pekin z portem w Hangzhou.
Na obszarze Chin występuje około 700 jezior o powierzchni powyżej 100 km². Najliczniej występują one na nizinie środkowej i w dolnym biegu Jangcy. Największe to Poyang Hu o powierzchni 2700–5100 km², Dongting Hu (około 4000 km²), Hongze Hu i Tai Hu. Są one wykorzystywane jako naturalne zbiorniki retencyjne. Na Wyżynie Tybetańskiej znajdują się jeziora głównie słone (m.in. Kuku-nor i Nam Co). W suchych regionach regionów autonomicznych Sinciang i Mongolia Wewnętrzna słone jeziora głównie o charakterze reliktowym (m.in. Lob-nor, Bosten Hu i Hulun Nur). W północno-wschodnich Chinach, przy granicy z Rosją, duże jezioro Chanka (po chińsku Xingkai Hu). Największe obszary bagienne w Chinach występują na płaskich, źle odwadnianych terenach północno-wschodnich (głównie w widłach rzek Ussuri i Sungari) oraz w południowej części Kotliny Cajdamskiej.
Świat roślinny
Flora Chin jest bardzo bogata i różnorodna. Naturalne zbiorowiska leśne zostały w większości zajęte przez pola uprawne, przez co stanowią one dziś tylko 12% powierzchni kraju. Na północnym wschodzie w Wielkim Chinganie występuje tajga sosnowo-modrzewiowa przechodząca na południe w dębowo-sosnowe lasy mieszane. Na Nizinie Chińskiej naturalna roślinność, jaką były lasy monsunowe, została całkowicie wyniszczona. Na wododziałach zachowały się naturalne lasy liściaste z dębami, wiązami, klonami i jesionami. Na południe od Jangcy znajdują się lasy z drzewami zimozielonymi (m.in. sosny, kuinghamie i cyprysy). W Górach Południowochińskich wiecznie zielone lasy z drzewami tungowymi, kamforowcami, wawrzynami i zaroślami bambusowymi. Na wybrzeżu Morza Południowochińskiego i przybrzeżnych wyspach występują wiecznie zielone lasy zwrotnikowe, bogate w palmy, bambusy, liany i epifity. Wyżyny i kotliny północnych i północno-zachodnich Chin porastają stepy – na wschodzie bujne łąkowe, na zachodzie suche z kserofilnymi gatunkami ostnic i bylic. Zachodnią część Mongolii Wewnętrznej oraz Sinciang zajmują półpustynie i pustynie, a Wyżynę Tybetańską wysokogórskie stepy i pustynie. W chińskich górach zaznacza się piętrowy układ roślinności. W Chinach przetrwało wiele reliktów flory, m.in. miłorząb i metasekwoja. Z Chin wywodzi się również wiele roślin użytkowych, takich jak brzoskwinie czy herbata.
Historia
Chińska Republika Ludowa została proklamowana 1 października 1949 przez Mao Zedonga po wygranej przez jego zwolenników wojnie domowej. Pokonani zwolennicy Kuomintangu i ich lider Czang Kaj-szek wycofali się na Tajwan, dokąd przenieśli rząd Republiki Chińskiej. Chińska Republika Ludowa objęła większość historycznych terenów Chin, a jej granice zostały dodatkowo poszerzone w 1950 roku w wyniku interwencji w Tybecie. W polityce wewnętrznej na początku lat 50. przeprowadzono reformę rolną, w wyniku której pomiędzy 300 milionów chłopów rozdzielono 47 milionów hektarów ziemi, znacjonalizowano głównie wartość zagraniczną, własność miejscowej burżuazji pozostała prywatna. W 1950 roku Chiny udzieliły wsparcia Korei Północnej i wysłały swoje wojska na wojnę koreańską. Na przełomie 1953 i 1954 roku opracowano założenia tzw. okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu, w ramach których założono, że w przeciągu 15–18 lat przeprowadzi się industrializację, kolektywizację i nacjonalizację. W 1954 roku wprowadzono nową konstytucję. W 1955 roku skrócono okres przejściowy i w ciągu roku skolektywizowano rolnictwo oraz przeprowadzono nacjonalizację. Ten tzw. wielki skok naprzód, który miał doprowadzić do szybkiej industrializacji kraju skończył się katastrofą gospodarczą i klęską głodu, w wyniku której zmarło 20–30 mln osób. W 1961 roku zliberalizowano gospodarkę i wprowadzono politykę „regulacji”. Polityka ta doprowadziła do podziału w rządzie, zwolennicy „regulacji” skupili się wokół Deng Xiaopinga i Liu Shaoqi, natomiast przeciwnicy wokół Mao Zedonga.
Na przełomie lat 50. i 60. nastąpił rozłam radziecko-chiński, w wyniku którego Chiny popadły w długoletni konflikt z blokiem wschodnim. Także dotychczas dobre relacje z Indiami uległy pogorszeniu, co poskutkowało siłowym zajęciem przez Chiny spornych obszarów północnego Kaszmiru (wojna chińsko-indyjska). W 1966 roku zwolennicy frakcji Mao w rządzie ogłosili rewolucję kulturalną, w ramach której politykę regulacji potępiono, a jej zwolenników odsunięto z rządu. W 1969 roku miał miejsce konflikt nad Ussuri, w trakcie którego Chiny starły się z wojskiem ZSRR. Po 1971 (śmierć Lin Biao) Zhou Enlai podjął pierwszą nieudaną próbę rezygnacji z części celów rewolucji kulturalnej, która jak się okazało, była w mniemaniu wielu porażką. Śmierć Mao w 1976 roku doprowadziła do usunięcia z partii frakcji „radykalnej” (banda czworga) i zwolenników rewolucji kulturalnej. Od 1977 roku do władzy stopniowo powracał Deng Xiaoping, który następnie na wiele lat objął władzę w Chinach. Na początku lat 80. Hua Guofenga zastąpili liberalnie nastawieni Zhao Ziyang i Hu Yaobang. W ramach zmian politycznych potępiono rewolucję kulturalną, rehabilitowano osoby represjonowane w trakcie jej trwania, zliberalizowano gospodarkę i kontynuowano politykę „otwarcia na świat” (która została zapoczątkowana przez Mao u schyłku jego życia). W ramach reform dekolektywizowano rolnictwo, utworzono sektor prywatny i utworzono specjalne strefy ekonomiczne.
W ramach odprężenia międzynarodowego doszło do normalizacji stosunków z ZSRR oraz podtrzymano zapoczątkowane przez Mao kontakty ze Stanami Zjednoczonymi. Zahamowanie gospodarki doprowadziło w 1989 roku do protestu na placu Tian’anmen stłumionego przez armię. Po tym incydencie miejsce Zhao Ziyanga jako przywódcy rządzącej partii objął Jiang Zemin. Chiny kontynuują reformy gospodarcze i rozwijają relacje zagraniczne. Pod koniec lat 90. w skład ChRL weszły dotychczasowe kolonie państw zachodnich – Hongkong i Makau. Bardzo szybki wzrost gospodarczy kraju doprowadził do tego, że w 2006 roku Chiny stały się trzecią pod względem wielkości gospodarką świata.
Ustrój polityczny ChRL
Przestrzeganie praw i swobód
Choć środki kontroli gospodarczej zostały znacznie złagodzone w Chinach od 1978 roku, działalność polityczna w dalszym ciągu była ściśle kontrolowana przez rząd centralny i władze lokalne. Konstytucja Chińskiej Republiki Ludowej Chin stanowi, że „prawa podstawowe” obywateli obejmują wolność słowa, wolność prasy, prawo do sprawiedliwego procesu, wolności wyznania, udziału w wyborach powszechnych i praw majątkowych. Jednakże przepisy te nie są stosowane w praktyce.
Cenzura polityczna wypowiedzi i informacji w sposób jawny i rutynowy ucisza krytykę rządu i rządzącej Komunistycznej Partii Chin. Szczególnie ścisła jest kontrola prasy. Reporterzy bez Granic uznają ChRL za jedno z najbardziej restrykcyjnych państw dla prasy. W rankingu Press Freedom Index 2018 Chiny znalazły się na 176. miejscu na 180.
Rząd prowadzi politykę ograniczania możliwości działalności grup, organizacji i związków wyznaniowych, które uważa za potencjalne zagrożenie dla „społecznej stabilności” i kontroli, jak to było w przypadku protestów na placu Tian’anmen w 1989.
Wiele zagranicznych rządów i organizacji pozarządowych stale krytykuje władze ChRL, z powodu powszechnego łamania praw obywatelskich, w tym systematycznego stosowania długiego przetrzymywania w areszcie bez procesu, wymuszania zeznań, tortur, znęcania się nad więźniami, ograniczeń wolności słowa, zgromadzeń, zrzeszania się, religii, prasy, i prawa pracy. Chiny są światowym liderem w zakresie stosowania kary śmierci; w 2004 roku wykonano tam około 90% wszystkich egzekucji.
Podział administracyjny ChRL
Miasta
Największe aglomeracje Chin to Szanghaj na wschodzie, Pekin na północy i Kanton na południu.
Siły zbrojne i program kosmiczny
Łączna liczba chińskich żołnierzy to 2 250 000 osób. Służba obowiązkowa w wojskach lądowych trwa 3 lata, a w marynarce i lotnictwie 4. Siły rezerwowe liczą ok. 12 milionów żołnierzy. Chińskie wojsko nadzoruje również program kosmiczny. Według rankingu Global Firepower (2014) chińskie siły zbrojne stanowią trzecią (po USA i Rosji) siłę militarną na świecie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 126 mld dolarów (USD).
Demografia
Dane demograficzne Chińskiej Republiki Ludowej (2012)
Narodowości: Chińczycy Han (ok. 91,5%), Zhuang, Ujgurzy, Hui, Yi, Tybetańczycy, Miao, Mandżurowie, Mongołowie, Buyi, Koreańczycy i inni.
Religia: bez religii (52,2%), religie chińskie (21,9%), buddyzm (18,2%), protestantyzm (4,3%), islam (1,8%), katolicyzm (0,7%), prawosławie i pozostali chrześcijanie (0,1%), inne religie (0,7%).
Języki: mandaryński, kantoński, wu, minbei, minnan, xiang, gan, dialekt hakka i inne.
Gospodarka
Gospodarka Chin rozwija się najdynamiczniej na świecie. W II kwartale 2010 roku nominalny PKB Chin szacowano na 1,337 bln $, co daje drugie miejsce na świecie za USA, a przed Japonią (II kw. 2010 – 1,288 bln $). Z najnowszych prognoz wynika, że do roku 2030 Chiny staną się światową potęgą gospodarczą nr 1. Uwzględniając PKB realny chińska gospodarka już od 2001 roku znajduje się na drugim miejscu, a od 2010 roku Chiny są największym konsumentem ropy naftowej.
Tak dynamiczny rozwój, który trwa od lat 80., jest efektem stworzenia korzystnych warunków dla inwestycji zagranicznych i transferu nowych technologii, w tym rządowych programów wspierających rozwój branż uznanych za przyszłościowe, takich jak np. produkcja samochodów elektrycznych. Do tych warunków można zaliczyć: niskie koszty pracy, zakaz strajków dla pracowników, niskie podatki, brak ograniczeń w ochronie środowiska i obietnica dostępu do ogromnego rynku zbytu. Według socjologów ważnymi czynnikami są także tradycyjny szacunek wobec przedsiębiorczości i kult pracy, który w XX wieku przyczynił się do sukcesu państw zaliczanych do chińskiego kręgu kulturowego, takich jak Japonia, Korea Południowa, Singapur czy Tajwan.
Na początku ogromną rolę w stymulowaniu inwestycji w Chinach odgrywała chińska diaspora na całym świecie, a w szczególności z państw i regionów przez nią zdominowanych, takich jak Hongkong, Singapur czy Malezja. Ogromną rolę odgrywa również Tajwan, który – mimo napięć w sferze politycznej – integruje się z Chinami na płaszczyźnie ekonomicznej. Szacuje się, że na kontynencie pracuje 1 mln obywateli Tajwanu, którzy stworzyli nawet 50 mln miejsc pracy. Inwestycje tajwańskie odpowiadają za ok. 10% zysków z chińskiego eksportu.
Po przystąpieniu Chin do WTO rośnie rola inwestorów z Ameryki i Europy. W 2005 roku inwestycje zagraniczne wynosiły ponad 70 mld $ i pochodziły głównie z USA, Japonii i państw Unii Europejskiej.
Według badań przeprowadzonych przez ONZ, OECD oraz CIA, nierówności społeczne w Chinach są mniejsze niż w USA, choć wyraźnie większe niż w państwach europejskich. Rozwój gospodarczy Chin silnie wpłynął na zmniejszenie liczby osób żyjących poniżej granicy ubóstwa na świecie. Według badań Banku Światowego liczba mieszkańców Chin żyjących za mniej niż 1$ dziennie zmalała z 730 milionów (73,5%) w 1981 do 97 milionów (7,4%) w 2008. Tym samym zmiany gospodarcze w Chinach odpowiadają za 85% zmniejszenia światowej populacji żyjącej poniżej granicy ubóstwa. Liczba mieszkańców żyjących za mniej niż 2$ dziennie zmalała w tym okresie w Chinach z 972 milionów do 394 milionów. Na świecie liczba ta pozostała na niezmienionym poziomie, około 2,5 miliarda.
Turystyka
W 2016 roku Chiny były na czwartym miejscu na liście najchętniej odwiedzanych państw na świecie; do kraju tego zawitało 56,886 mln turystów (2,3% więcej niż w roku poprzednim). Pod względem przychodów z turystyki państwo to zajmuje drugie miejsce na świecie (po USA) z wynikiem 114,109 mld dolarów.
Chiny posiadają 50 obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, dając temu państwu pierwsze miejsce w Azji i drugie po Włoszech na świecie.
Polityka społeczna
Polityka społeczna prowadzona jest centralnie przez państwo. Obejmuje ona system emerytur, rent, zasiłków, ubezpieczeń społecznych, oświatę i opiekę zdrowotną. Państwo zapewnia emerytury zatrudnionym w państwowych przedsiębiorstwach i urzędach, co stanowi niewielki procent ogółu ludzi pracujących. Bezrobotni nie dostają zasiłków i są na utrzymaniu pracujących krewnych. Istnieje także prawny obowiązek utrzymywania swoich rodziców. Ponadto wypłaca się renty inwalidzkie i zasiłki chorobowe.
Opieka zdrowotna w Chinach jest płatna. Ubezpieczenie zapewniają zakłady pracy, ale w ostatnich latach pokrywają one jedynie niewielką część opłat, w związku ze wzrostem kosztów leczenia i ograniczonym współfinansowaniem państwa. Od niedawna osoby powyżej 70 roku życia są wspomagane przez państwo w postaci 60-procentowego pokrycia kosztów leczenia. Większość ludności wiejskiej pozbawiona jest ubezpieczenia i musi ponosić pełne koszty opieki medycznej.
Kultura
Oświata
Od 1980 roku realizowana jest reforma nauczania i programów w szkolnictwie. Obowiązkiem szkolnym są objęte dzieci w wieku 7–17 lat. Nauka jest bezpłatna, a szkoły świeckie i państwowe. Podstawę systemu oświatowego stanowi 5-letnia obowiązkowa szkoła elementarna, w której zaczyna się naukę w wieku 7 lat. Dalsze kształcenie odbywa się w płatnych, 2-stopniowych szkołach średnich. Większość z nich to szkoły typu ogólnokształcącego. Ponadto nauczanie jest łączone z pracą produkcyjną.
Około 95% dzieci w wieku 7–12 lat uczęszcza do szkół podstawowych. Naukę w szkole średniej I stopnia podejmuje około 60% uczniów. W szkołach podstawowych uczy się 123,7 mln uczniów, a w szkołach średnich około 53 mln.
Nauka
W Chinach działa 10 akademii nauk, z czego najstarszą jest założona w 1949 roku w Pekinie Chińska Akademia Nauk. Ponadto istnieje 100 szkół wyższych, w tym 29 uniwersytetów. Najstarszą uczelnią jest założony w 1895 roku uniwersytet w Tianjin.
Prasa
Wzmianki o najstarszej gazecie „Dibao” (Gazeta Dworska) sięgają VIII wieku. Była ona wydawana w różnych edycjach aż do upadku cesarstwa w 1911 roku i jest uważana za najdłużej ukazujący się periodyk w historii prasy na świecie. Obecnie w ChRL ukazuje się około 5000 gazet i czasopism. Największy, wynoszący 3,5 mln egz. nakład wśród dzienników ma „Renmin Ribao” (Dziennik Ludowy), organ Komunistycznej Partii Chin założony w 1948 roku. Dalsze miejsca zajmują: ukazujący się cztery razy w tygodniu „Zhongguo Qingnian Bao” (Chiński Dziennik Młodzieży) założony w 1951 roku o nakładzie 3 mln egz., dziennik „Wenhui Bao” założony w 1937 roku (1,5 mln egz.), oraz wśród czasopism „Banyue Tan” założony w 1980 roku (2,4 mln egz.). Wśród wydawanych w Chinach gazet anglojęzycznych najważniejsze miejsce zajmuje „China Daily” o nakładzie 200 tys. egz.
Agencje prasowe to: Xinhua She (Agencja „Nowe Chiny”) założona w 1931 roku w Yan’anie oraz „Zhongguo Xinwenshe” (Chińska Agencja Informacyjna) założona w 1952 roku w Pekinie z myślą o chińskich emigrantach na świecie.
Radio i telewizja
Radio rozpoczęło nadawanie w 1928, a telewizja w 1958 roku. W 1940 roku powstała rozgłośnia Xinhua, która dała początek obecnemu systemowi radia i telewizji. Radio i telewizję finansuje Ministerstwo Radia, Filmu i Telewizji. Radio nadaje dwa programy ogólnokrajowe, programy dla Tajwanu, 25-minutowy program dla mniejszości narodowych (po kazachsku, koreańsku, mongolsku, tybetańsku i ujgursku) i program dla obcokrajowców w języku angielskim, nadawany w trzech największych miastach. Zaś Chińskie Radio Międzynarodowe nadaje codziennie program w kilkudziesięciu językach, w tym po polsku. W Chinach działają ponadto lokalne rozgłośnie takie jak: Stacja Frontowa Fujian, Stacja Głos Jinling, stacja komercyjna w Kantonie oraz 278 rozgłośni lokalnych.
Telewizja państwowa nadaje dwa programy ogólnokrajowe oraz osobny dla Pekinu. Ponadto działa 278 ośrodków telewizyjnych. ChRL należą do Intelsat. Mają również takie systemy satelitarne jak STW-1 i STW-2 oraz rozwijają sieć kablową.
Zobacz też
Hymn Chińskiej Republiki Ludowej
Komitet Centralny Komunistycznej Partii Chin
Letnie Igrzyska Olimpijskie 2008
Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Chińska Republika Ludowa)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych
Państwa w Azji |
188398 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Srebrenica | Srebrenica | Srebrenica (cyr. Сребреница) – miasto w Bośni i Hercegowinie, w Republice Serbskiej, siedziba gminy Srebrenica. W 2013 roku liczyło 4709 mieszkańców.
Miasto zawdzięcza swoją nazwę wydobyciu srebra. Obecnie działa w nim kopalnia soli i uzdrowisko. W jego pobliżu działały także kopalnie ołowiu, cynku i złota. W 1991 zamieszkane przez 37 213 osób, z czego blisko 73% stanowili bośniaccy Muzułmanie, a 25% Serbowie.
W czasie wojny domowej w Bośni i Hercegowinie (1992–1995) stało się tzw. strefą bezpieczeństwa pod nadzorem ONZ, w którym schroniły się tysiące muzułmanów z okolicznych ziem opanowanych przez Serbów.
Okrążonej enklawy miał bronić holenderski oddział UNPROFOR. 9 lipca 1995 Serbowie rozpoczęli szturm na miasto. Oddział holenderski nie podjął żadnych działań obronnych, a cała ludność miasta znalazła się w rękach Serbów, mieszkańcy i uciekinierzy zostali wypędzeni. W ciągu kolejnych dni w okolicach miasta serbskie oddziały wymordowały ponad 7 tysięcy muzułmańskich mężczyzn i chłopców.
W mieście znajduje się pamiątkowy cmentarz ekshumowanych z masowych grobów i zidentyfikowanych ofiar masakry (1910 osób). Muzułmańscy mieszkańcy miasta do dziś w większości nie powrócili do swych domów.
Zobacz też
Masakra w Srebrenicy
Wojna domowa w Bośni
Przypisy
Miasta w Republice Serbskiej
Uzdrowiska w Bośni i Hercegowinie
Miejscowości w gminie Srebrenica |
188401 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Junkers%20A%2050 | Junkers A 50 | Junkers A 50 – niemiecki samolot samolot sportowy z 1929 roku, nazywany także A 50 Junior.
Historia
Junkers A 50 był pierwszym samolotem sportowym zaprojektowanym przez Hermanna Pohlmanna w zakładach Junkersa. Posiadał tę samą nowoczesną całkowicie metalową konstrukcję z duralowym poszyciem, jak większe samoloty komunikacyjne Junkersa. Prototyp oblatany został 13 lutego 1929. Zbudowano następnie dalsze 4 prototypy w celu przetestowania różnych silników.
Junkers oczekiwał optymistycznie wyprodukowania 5000 samolotów tego typu, lecz pomimo udanej konstrukcji, zbudowano ich jedynie 69 (według niektórych danych, do ok. 80). Znaczna ich część została wyeksportowana - poza Niemcami używano ich w niewielkich liczbach w Finlandii, Szwajcarii, Japonii, Portugalii, Południowej Afryce, Wielkiej Brytanii, Brazylii i Australii. Niektóre używane były przez linie lotnicze.
Trzy niemieckie Junkersy A 50 wzięły udział w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1929 w lipcu 1929, zajmując 11. (A50be, pilot Waldemar Roeder) i 17. miejsce. Trzy A50 wzięły również udział w zawodach Challenge 1930 w kolejnym roku, zajmując 15. (A50ce, pilot Johann Risztics), 27. i 29. miejsce. W czerwcu 1930 na A50 w wariancie wodnosamolotu (z pływakami zamocowanymi zamiast podwozia kołowego) ustanowiono osiem międzynarodowych rekordów FAI wysokości lotu, odległości, średniej prędkości i długotrwałości lotu. W 1931 niemiecka pilotka Marga von Etzdorf przeleciała samotnie trasę z Berlina do Tokio na A50, jako pierwsza kobieta.
Wersje
A 50 - silnik Armstrong-Siddeley Genet o mocy 59 kW, skrzydła bez wzniosu
A 50ba - silnik Walter, 59 kW, skrzydła od tej wersji z lekkim wzniosem (zbudowano jeden samolot)
A 50be - silnik Armstrong-Siddeley Genet 59 kW
A 50ce - silnik Armstrong-Siddeley Genet II 63 kW lub na eksport Genet Major I 74kW, wprowadzono skrzydła składane do transportu
A 50ci - silnik Siemens Sh 13, 65 kW
A 50fe - silnik Armstrong-Siddeley Genet II, 63 kW, zmodyfikowany płatowiec
zmodernizowany A 50 – współczesna replika z 2023 roku
Dzięki swojej konstrukcji, A 50 były trwałymi samolotami i ich służba trwała długo. Obecnie jeden A 50 jest zachowany w Deutsche Museum w Monachium, a drugi na lotnisku w Helsinkach. Jeden A 50 w stanie zdolnym do lotu jest w Australii.
W 2023 roku Junkers Flugzeugwerke rozpoczął produkcję repliki, określanej jako zmodernizowany A 50, napędzanej silnikiem Rotax 912iS o mocy 73,5 kW, z dwułopatowym kompozytowym śmigłem MTV-33-1-A i z nowoczesnym wyposażeniem. W lutym 2023 roku otrzymał certyfikat typu FAA w kategorii Light-Sport Aircraft (LSA) i w tym roku sprzedano ich ok. 30. Cena jednostkowa wynosiła 179 tysięcy euro.
Opis techniczny
Wolnonośny dolnopłat konstrukcji metalowej, kryty duralową blachą falistą. Począwszy od wersji A 50ce skrzydła składały się do tyłu do transportu i hangarowania. Usterzenie klasyczne. Załoga - 2 osoby, w osobnych odkrytych kabinach w układzie tandem. Zbiornik paliwa 95 l. Podwozie samolotu klasyczne, stałe, z płozą ogonową. Silnik gwiazdowy różnych typów. Śmigło dwułopatowe.
Dane techniczne
Ogólne charakterystyki
długość - 7,12 m
rozpiętość - 10 m
wysokość - 2,40 m
powierzchnia nośna 13,7 m²
masy:
własna - 373 kg
użyteczna - 226 kg
całkowita - 600 kg
obciążenie powierzchni - kg/m²
Osiągi:
prędkości:
maksymalna - 172 km/h
przelotowa - 145 km/h
prędkość wznoszenia - m/s
pułap - 4600 m
zasięg - km
Przypisy
Bibliografia
Zobacz też
Podobne samoloty:
BFW M.23
Linki zewnętrzne
Junkers A50
Samoloty sportowe
A 50 |
188402 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tulsa | Tulsa | Tulsa – miasto w centralnej części Stanów Zjednoczonych, w stanie Oklahoma, siedziba administracyjna hrabstwa Tulsa. Według danych z 2021 roku liczy 410,7 tys. mieszkańców, oraz ponad 1 mln w obszarze metropolitalnym, co sprawia, że jest drugim co do wielkości miastem w stanie, po Oklahoma City.
Przez większość XX wieku miasto nosiło przydomek „naftowej stolicy świata” i odgrywało ważną rolę w przemyśle naftowym USA. Obok przemysłu naftowego ważną rolę w gospodarce miasta odgrywają przemysł lotniczy i kosmiczny.
Demografia
Ludność
Według danych z 2019 roku 66,5% mieszkańców identyfikowało się jako biali (54,3% nie licząc Latynosów), 14,5% jako czarni lub Afroamerykanie, 7,4% było rasy mieszanej, 4,7% to rdzenni Amerykanie, 3,1% miało pochodzenie azjatyckie i 0,15% to byli Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowili 17,2% ludności miasta.
Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego do największych grup należą osoby pochodzenia meksykańskiego (13,5%), niemieckiego (9,6%), irlandzkiego (8,1%), angielskiego (8,0%) i „amerykańskiego” (6,5%).
Religia
W 2020 roku największymi grupami religijnymi w aglomeracji Tulsy były:
lokalne bezdenominacyjne zbory ewangelikalne – 172 122 członków w 333 zborach
Kościoły baptystyczne – ok. 160 tys. członków w 365 zborach
Zjednoczony Kościół Metodystyczny – 73 019 członków w 91 kościołach
Kościół katolicki – 57 140 członków w 42 parafiach
Kościoły zielonoświątkowe (głównie Zbory Boże) – ponad 30 tys. członków w 183 zborach.
Miasta partnerskie
Beihai, Chińska Republika Ludowa
Celle, Niemcy
Amiens, Francja
San Luis Potosí, Meksyk
Tyberiada, Izrael
Utsunomiya, Japonia
Zielenograd, Rosja
Kaohsiung, Republika Chińska
Historia
W 1921 roku w Tulsie doszło do masakry czarnoskórych mieszkańców tzw. "Black Wall Street", największego skupiska bogatych czarnych w Stanach Zjednoczonych. W wyniku zamieszek zginęło około 40 osób, a 800 zostało rannych. Główne zniszczenia w trakcie zamieszek spowodowały naloty bombowe, przeprowadzone przez prywatne samoloty członków Ku Klux Klanu. Wydarzenie to jest określane jako największy przypadek zamieszek na tle rasowym w historii USA.
Urodzeni w Tulsa
Garth Brooks (ur. 1962) – piosenkarz
Martin Gardner (1914–2010) – dziennikarz naukowy, pisarz
Daniel Patrick Moynihan (1927–2003) – polityk i dyplomata
David Duke (ur. 1950) – polityk, pisarz
Blake Edwards (1922–2010) – scenarzysta, aktor
Alfre Woodard (ur. 1952) – aktorka, polityk
Jim Keltner (ur. 1942) – perkusista
Tony Randall (1920–2004) – aktor, komik
Paul Harvey (1918–2009) – nadawca radiowy
Ryan Tedder (ur. 1979) – piosenkarz
Bill Hader (ur. 1978) – aktor, komik
Robert James Woolsey (ur. 1941) – wojskowy, prawnik
Jennifer Jones (1919–2009) – aktorka
Susan Eloise Hinton (ur. 1948) – pisarka
Patrick Suppes (1922–2014) – filozof
Zobacz też
Lista najwyższych budynków w Tulsie
Tramwaje w Tulsie
Przypisy
Miasta w stanie Oklahoma |
188403 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Augustyn%20Gorze%C5%84ski | Augustyn Gorzeński | Ignacy Augustyn Michał Gorzeński herbu Nałęcz (ur. w 1743 roku – zm. 5 czerwca 1816 roku w Warszawie) – senator Królestwa Polskiego, senator-wojewoda Księstwa Warszawskiego w 1811 roku, senator-kasztelan Księstwa Warszawskiego w 1807 roku, prezes Izby Administracji Publicznej departamentu poznańskiego w 1808 roku, podkomorzy poznański w latach 1790-1816, chorąży poznański w latach 1787-1790, stolnik poznański w latach 1780-1787, szambelan, adiutant i szef kancelarii wojskowej króla Stanisława Augusta, generał lejtnant Wojsk Koronnych i generał adiutant króla, członek Sztabu Generalnego Wojska Koronnego w 1792 roku, dziedzic dobrzycki, poseł województwa poznańskiego na Sejm Czteroletni w 1788 roku, senator-wojewoda kaliski Księstwa Warszawskiego, współtwórca Konstytucji 3 maja.
Życiorys
Był synem Antoniego, chorążego poznańskiego, i Ludwiki Błeszyńskiej, kasztelanki bydgoskiej. Dokładna data jego urodzenia nie jest znana. Został ochrzczony 7 maja 1743 roku; na chrzcie otrzymał imiona Ignacy Augustyn Michał.
8 lutego 1774 poślubił Aleksandrę Skórzewską z Łabiszyna (1761–1801), córkę generała Franciszka Skórzewskiego i Marianny z Ciecierskich Skórzewskiej, słynnej faworyty Fryderyka II króla Prus.
W 1764 roku podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa kaliskiego. Konsyliarz województwa poznańskiego i województwa kaliskiego w konfederacji radomskiej w 1767 roku.
Karierę zaczął od urzędu chorążego poznańskiego. W 1778 roku mimo braku predyspozycji do działalności wojskowej kupił stopień rotmistrza kawalerii narodowej. Poseł na sejm 1778 roku z województwa poznańskiego. Był posłem poznańskim na sejm 1780 roku, wybrany sędzią sejmowym z Wielkopolski. Był komisarzem komisarzem Komisji Dobrego Porządku w Poznaniu w 1780 roku. W 1782 roku będąc stolnikiem poznańskim ponownie został posłem poznańskim i członkiem Rady Nieustającej. Członkostwo w Radzie pełnił do 1786. W 1785 ufundował pierwszy pułk ułanów w dywizji wielkopolskiej i utrzymywał go, pragnąc ażeby został przejęty przez państwo.
W 1786 został marszałkiem sejmiku średzkiego. Poseł na sejm 1786 roku i sędzia sejmowy z województwa poznańskiego. W 1788 roku był posłem Sejmu Czteroletniego. W czasach Księstwa Warszawskiego mianowany został kasztelanem, a w okresie Królestwa Polskiego senatorem-wojewodą.
18 grudnia 1788 odkupił od gen. Jana Komarzewskiego patent generalski z szefostwem regimentu i wkrótce król Stanisław August Poniatowski mianował go generałem-majorem i powierzył kierownictwo kancelarii wojskowej. 2 maja 1791 roku podpisał asekurację, w której zobowiązał się do popierania projektu Ustawy Rządowej.
Od 1790 do 1793 dowodził regimentem 1 pieszym koronnym, a następnie pułkiem ułanów mirowskich. W dowód zasług 18 kwietnia 1791 został podkomorzym w grodzie warszawskim oraz otrzymał order Orła Białego. Od 1792 generał lejtnant.
Związany z królem Stanisławem Augustem pozostał mu wierny do końca, zmieniająć jak i on poglądy i orientację. Poparł Konstytucję 3 Maja. W 1792 poplecznik targowiczan.
W 1794 poparł insurekcję kościuszkowską. W czasie powstania kościuszkowskiego skierowany na ziemię bielską i Litwę w celu przyspieszenia jej akcesu do insurekcji. Przebywając w otoczeniu T. Kościuszki pilnował interesów monarchy. Pośredniczył w układach z A. Suworowem przy ustalaniu warunków kapitulacji wojsk powstańczych i twardo interweniował aby Rosjanie ich nie naruszali. W wojsku żadnej roli nie odegrał.
W polityce słuchał żony związanej z dworem pruskim. Aby nie stracić majątku dobrzyckiego po III rozbiorze Polski złożył przysięgę poddaństwa i został mianowany honorowym generałem kawalerii pruskiej.
Po 1795 znaczna część swojej aktywności skierował ku rozbudowie rodowej siedziby. Sprowadzony przezeń z Warszawy architekt Stanisław Zawadzki zbudował w końcu XVIII w. klasycystyczny pałac w Dobrzycy (obecnie muzeum). O obliczu rezydencji, zbudowanej na murach wcześniej istniejącego obiektu, sięgającego korzeniami jeszcze połowy XV w., decydowała przede wszystkim bogata polichromowana dekoracja wnętrz autorstwa innych warszawskich artystów z kręgu dworu królewskiego – Antoniego Smuglewicza i Roberta Stankiewicza, uzupełniona sztukateriami Michała Ceptowskiego i nieznanego artysty włoskiego.
Po 1806 pełnił liczne funkcje dworskie i ziemskie: m.in. wojewoda pomorski, od 1806 członek Rządu Tymczasowego Księstwa Warszawskiego, senator-wojewoda w Królestwie Polskim.
Pomimo dwukrotnego małżeństwa (po śmierci pierwszej żony ożenił się pod koniec życia z Salomeą Błońską) nie doczekał się potomstwa i zapisał majątek generałowi Kazimierzowi Turno, synowi swej siostry Korduli Turno z Gorzeńskich. Zmarł w 1816 i pochowany został w Dobrzycy.
Był mecenasem sztuki i kolekcjonerem. Przyjaźnił się m.in. z Józefem Wybickiem (ich żony był ciotecznymi siostrami).
Przypisy
Bibliografia
Kowalkowski J., Augustyn Gorzeński – adresat listów Józefa Wybickiego z lat 1774 i 1779, "Genealogia" 8, 1996, s. 47-60.
Senatorowie i posłowie Sejmu Wielkiego, oprac. J. Kowecki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1991.
Karalus M., Zespół pałacowo-parkowy w Dobrzycy, Kronika Wielkopolski, Nr 2(90)/ 1999.
Kąsinowska R., Dobrzyca. Fotalicja. Pałac. Muzeum, Dobrzyca 2007.
Skałkowski A.M., Augustyn Gorzeński h. Nałęcz, hasło [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960, s. 326-328.
H. P Kosk, Generalicja polska, t. 1 Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1998.
Linki zewnętrzne
Mowy Augustyna Gorzeńskiego w bibliotece Polona
Chorążowie poznańscy
Członkowie Izb Administracyjnych Księstwa Warszawskiego
Członkowie stanu rycerskiego I Rzeczypospolitej
Członkowie Sztabu Generalnego Wojska Koronnego
Członkowie Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej
Deputaci i przedstawiciele terenowi władz powstania kościuszkowskiego
Elektorzy Stanisława Augusta Poniatowskiego
Elektorzy władców Polski (województwo kaliskie)
Generałowie adiutanci królewscy
Generałowie lejtnanci armii koronnej
Augustyn Gorzeński
Komisarze Komisji Dobrego Porządku (województwo poznańskie)
Konsyliarze konfederacji radomskiej (województwo kaliskie)
Konsyliarze konfederacji radomskiej (województwo poznańskie)
Konsyliarze Rady Nieustającej
Ludzie związani z Dobrzycą
Ludzie związani z Poznaniem (I Rzeczpospolita)
Marszałkowie sejmikowi (województwo poznańskie i kaliskie)
Odznaczeni Orderem Orła Białego (I Rzeczpospolita)
Podkomorzowie poznańscy
Polscy kolekcjonerzy sztuki
Polscy mecenasi sztuki
Posłowie – deputaci sądu sejmowego
Posłowie na sejm zwyczajny 1778
Posłowie na sejm zwyczajny 1780
Posłowie na sejm zwyczajny 1782
Posłowie na sejm zwyczajny 1786
Posłowie Sejmu Czteroletniego (1788–1792)
Posłowie na Sejm I Rzeczypospolitej (województwo poznańskie)
Powstańcy kościuszkowscy
Rotmistrzowie Kawalerii Narodowej
Senatorowie-kasztelanowie Księstwa Warszawskiego
Senatorowie-wojewodowie Królestwa Kongresowego
Senatorowie-wojewodowie Księstwa Warszawskiego
Sędziowie sejmowi (1780)
Sędziowie sejmowi (1786)
Stolnicy poznańscy
Szambelanowie królewscy
Uczestnicy wojny polsko-rosyjskiej 1792
Sygnatariusze asekuracji 2 maja 1791
Urodzeni w 1742
Urzędnicy ziemscy I Rzeczypospolitej
Zmarli w 1816 |
188404 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Anna%20J%C4%99drzejowska | Anna Jędrzejowska | Anna Jędrzejowska z domu Lis (ur. 21 sierpnia 1975 w Kazimierzu Dolnym) – polska dziennikarka związana z TVN24.
Życiorys
Na antenie TVN24 zadebiutowała 21 lutego 2004. Wcześniej pracowała jako reporterka Faktów i prowadząca popołudniowe wydania programu. Po zakończeniu emisji programu 24 godziny, została prowadzącą serwisy informacyjne w Dniu na żywo. Od 2011 jest prezenterką programu reporterskiego 15 na żywo emitowanego od poniedziałku do piątku.
Życie prywatne
Żona wydawcy Faktów, Grzegorza Jędrzejowskiego.
Przypisy
Polscy dziennikarze telewizyjni
Osobowości telewizyjne związane z TVN
Ludzie urodzeni w Kazimierzu Dolnym
Urodzeni w 1975 |
188405 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Apertura%20numeryczna | Apertura numeryczna | Apertura numeryczna (dla przyrządów optycznych zwykle apertura liczbowa), NA (od ) – wielkość fizyczna definiowana dla światłowodu jako sinus kąta stożka akceptacji, to znaczy maksymalnego kąta w stosunku do osi rdzenia włókna, pod którym światło wprowadzone do światłowodu nie będzie z tego włókna uciekać (z powodu niezachowania warunku dla całkowitego wewnętrznego odbicia). Dla przyrządu optycznego jest to sinus maksymalnego kąta, pod jakim fala może na niego padać lub z niego wychodzić.
Przyrządy optyczne
Dla przyrządów optycznych, na przykład soczewki lub obiektywu mikroskopu, apertura liczbowa opisana jest wzorem:
gdzie:
– współczynnik załamania ośrodka, w którym znajduje się przyrząd,
– połowa maksymalnego kąta, pod którym światło może padać z punktu na przyrząd.
W mikroskopie apertura liczbowa ogranicza możliwą do otrzymania rozdzielczość. Żeby zwiększyć tę wartość, między próbkę a obiektyw wprowadza się ciecz imersyjną o dużym współczynniku załamania, aby apertura była większa niż 1.
Światłowody
W światłowodzie wielomodowym propagowane jest tylko światło, które zostało do niego wprowadzone pod odpowiednim kątem, nieprzekraczającym kąta akceptacji Dla światłowodu o skokowym profilu współczynnika załamania kąt akceptacji wyraża się wzorem:
gdzie:
– współczynnik załamania w rdzeniu,
– współczynnik załamania w płaszczu,
– współczynnik załamania ośrodka, z którego wprowadzane jest światło.
Prawo Snelliusa na granicy ośrodek-rdzeń przybiera postać:
Z trygonometrii wynika zależność (patrz rysunek obok):
gdzie to kąt graniczny dla całkowitego wewnętrznego odbicia.
Podstawiając za w prawie Snelliusa otrzymuje się:
Po podniesieniu obu stron równania do kwadratu:
zatem:
Ze względu na podobieństwo do wyrażenia na aperturę liczbową dla przyrządów optycznych, aperturę numeryczną zwykło się definiować następująco:
Jako że często przyjmuje się założenie, że ośrodkiem wokół światłowodu jest powietrze o współczynniku załamania równym 1, wyrażenie sprowadza się do:
Przykładowe wartości apertury numerycznej i kąta akceptacji światłowodu
Im większa apertura numeryczna, tym większą część światła można wprowadzić do wnętrza światłowodu (włókno wykazuje większą przydatność jako światłowód wielomodowy).
Przypisy
Technika światłowodowa
Transmisja danych |
188406 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pain%20of%20Salvation | Pain of Salvation | Pain of Salvation – szwedzki zespół muzyczny wykonujący metal progresywny, założony w 1984 roku w Eskilstunie.
Historia zespołu
Wczesne lata (1984−1996)
W 1984 roku, jedenastoletni Daniel Gildenlöw założył zespół "Reality" w rodzinnym mieście Eskilstuna w Szwecji. Jednym z członków tego zespołu był Daniel Magdic, który pozostanie w zespole aż do nagrania pierwszego albumu w 1997 roku. W 1987 roku, Reality zostali zakwalifikowanie do udziału w Corocznym Szwedzkim Konkursie Muzycznym "Rock-SM". Członkowie zespołu byli najmłodszymi uczestnikami w historii konkursu, a Daniel Gildenlöw zdobył nagrodę "Najlepszy Wokalista".
W 1990 roku skład zespołu zaczął się nieco zmieniać. Główni kompozytorzy muzyki "Reality": Gildenlöw i Magdic musieli dokonać lekkich zmian, gdyż nie byli w stanie realizować swoich zamysłów muzycznych z ówczesnymi członkami zespołu. Za perkusją zasiadł Johan Langell (wtedy 14-letni). Do zespołu doszedł również nowy basista, Gustaf Hielm. W 1991 roku zespół zmienił również nazwę na "Pain of Salvation", pod którą funkcjonuje do dziś. Przez następne 3 lata zespół uczestnicząc i wygrywając konkursy, zdobywał sobie popularność w rodzimej Szwecji.
W 1994 roku, Kristoffer Gildenlöw (młodszy brat Daniela) zastąpił Gustafa Hielma (który później dołączył do innego szwedzkiego zespołu Meshuggah) na gitarze basowej. W składzie zawierającym braci Gildenlöw, Daniela Magdica i Johana Langella, zespół nagrał w lokalnym studiu nagraniowym pierwsze demo: Hereafter, które stanowiło połączenie starego i nowego materiału. Pomimo nagrania wcześniej kilku kaset, to demo jako pierwsze zostało porozsyłane do różnych wytwórni płytowych w nadziei na podpisanie kontraktu. Zespół również z pomocą owego dema zaczął poszukiwania klawiszowca. Na odzew odpowiedział Fredrik Hermansson, który jesienią 1996 roku został piątym członkiem Pain of Salvation.
Nagranie i wydanie pierwszego albumu (1996–1997)
Dwoma pierwszymi wytwórniami do których zostało wysłane demo były Marquee/Belle Antique (japońska wytwórnia płytowa) i Roasting House (profesjonalne studio nagraniowe w Malmö w Szwecji). Na początku 1997 roku, zespół nagrał debiutancki album Entropia w Roasting House Studio. Album został wydany w Azji nakładem wytwórni Avalon (własność Marquee) w sierpniu 1997 roku, gdzie spotkał się z ciepłym przyjęciem. W rezultacie tego, Marquee zdecydowało się wysłać Daniela do Tokio, gdzie podczas jednego tygodnia w październiku uczestniczył w konferencjach prasowych i udzielał wywiadów dla prasy muzycznej. Pomimo wydania albumu jedynie w Azji, album można było zakupić również w internetowych sklepach z muzyką. Rosnąca popularność Entropii umocniła pozycję Pain of Salvation na scenie metalu progresywnego i nakłoniło rumuńską wytwórnię płytową SC Rocris Discs do wydania albumu na swoim rynku.
Entropia pojawiła się w Europie dopiero w 1999 roku, po podpisaniu kontraktu z wytwórnią InsideOut Music po wydaniu drugiego albumu zespołu One Hour by the Concrete Lake. W Południowej Ameryce album ukazał się nakładem Hellion Records w tym samym roku.
Kolejny album (1998−1999)
Przygotowania do nagrania drugiego albumu grupy pokrzyżowało odejście z zespołu Daniela Magdica. Daniel zrezygnował z dalszej współpracy nie dając rady rosnącymi wymaganiami członków grupy spowodowanymi sukcesem grupy. Pomimo tak nagłego odejścia, Daniel nadal pozostaje z członkami grupy w dobrych relacjach. Daniela niebawem zastąpił Johan Hallgren, z którym Daniel Gildenlöw grał kiedyś w zespole Crypt of Kerberos. Johan został natychmiastowo wciągnięty w prace nad nowym albumem. Z powodu niesamowitej złożoności partii gitar przygotowanych na album, Daniel Gildenlöw był przygotowany do tego, że wszystkie ścieżki gitar będzie musiał nagrać sam. Johan Hallgren zadziwił wszystkich tym, że w 3 tygodnie zdołał się nauczyć całego albumu. Poskutkowało to oficjalnym przyjęciem do zespołu w kwietniu 1998 roku.
Album One Hour by the Concrete Lake został wydany w Azji (po raz kolejny nakładem wytwórni Avalon) w lipcu 1998 roku, spotykając się z podobnie gorącym przyjęciem jak poprzednik. Album przyciągnął uwagę fanów z dalszych części świata, pomimo wydania jedynie w Azji. Krytycy, również z Europejskiej prasy muzycznej oceniły album jako o wiele mroczniejszy i dojrzalszy niż Entropia. Rozgłos w Europie poskutkował podpisaniem kontraktu płytowego z dużą wytwórnią specjalizującą się w progresywnych brzmieniach InsideOut Music, umożliwiając wydanie swoich albumów w Europie i Ameryce.
Podczas premiery albumu w Południowej Ameryce (ponownie wydany przez wytwórnię Hellion) w maju 1999 roku, zespół odbywał europejskie tournée supportując progresywno metalowe zespoły: Threshold (Wielka Brytania) i Eldritch (Włochy). 14 listopada 1999 roku Pain of Salvation po raz pierwszy wystąpili na festiwalu ProgPower w Tilburgu w Holandii.
Zdobycie uznania (2000−2003)
Po krótkiej przerwie zespół rozpoczął nagrywanie trzeciego studyjnego albumu jakim był The Perfect Element, part I. Nagrań dokonano od marca do lipca 2000 roku, a wydanie albumu miało miejsce w październiku tego samego roku. Album zdobył uznanie fanów i skutkował europejskim tournée trwającym przez wrzesień i październik 2000 roku, podczas którego Pain of Salvation grali wraz z zespołem Arena (Wielka Brytania). W lutym 2001 roku, zespół zagrał pierwszy koncert w USA na festiwalu ProgPower. W tym wydarzeniu brały udział również takie zespoły jak Symphony X czy Evergrey. Miesiąc potem, zespół również odwiedził Islandię po raz pierwszy.
Pod koniec 2001 roku, Pain of Salvation nagrali czwarty studyjny album zatytułowany Remedy Lane. Ciekawostą jest to, iż Daniel Gildenlöw napisał teksty i muzykę do tego albumu przez dwa miesiące, a mianowicie przez sierpień i wrzesień 2001 roku. Wydany w styczniu 2002 roku album, został okrzyknięty najlepszym albumem grupy do tej pory. Podczas tournée promującego Remedy Lane, Pain of Salvation zostali zaproszeni na część trasy koncertowej jako support dla Dream Theater.
Oba albumy były już o wiele łatwiejsze w dostępie dla wielu fanów. Fani chwalili zespół za zmienne i świeże brzmienia, oraz genialne koncepty tekstowe. The Perfect Element, part I ukazuje wchodzenie w dorosłość. Scarsick, wydany w 2007 roku jest kontynuacją owego konceptu i często jest nazywany przez fanów The Perfect Element, part II, pomimo tego że nigdzie nie jest to napisane. Remedy Lane jest częściowo autobiograficzną, częściowo fikcyjną opowieścią Daniela Gildenlöwa o miłości i życiu. The Perfect Element, part I i Remedy Lane zostały nagrane w studio Roasting House Studio w Szwecji.
12 maja 2003 roku, Pain of Salvation zagrali akustyczny koncert w swoim gościnnym mieście Eskilstuna. Koncert został nagrany i wydany jako 12:5 na początku 2004 roku. Album zawiera zupełnie nieznane dotąd fanom aranżacje znanych utworów. Zmiana taka spowodowana była pragnieniem Daniela Gildenlöwa, aby nie zagrać kolejnego, zwykłego koncertu unplugged.
"BE" (2004–2005)
Przez 2003 i 2004 rok grupa pracowała nad ich jak dotąd najdojrzalszym dziełem opisującym naturę egzystencji Boga i ludzkości. Daniel Gildenlöw dopracowywał swój pomysł już od 1996 roku. Nagrywanie albumu było poprzedzone kilkoma koncertami w Eskilstunie, gdzie album był odgrywany w całości. W koncertach uczestniczyła również dziewięcioosobowa orkiestra The Orchestra of Eternity, która była w zamyśle Gildenlöwa nieodłączną częścią materiału na nową płytę. Po wyciągnięciu wniosków z koncertów i ostatecznych poprawkach, grupa rozpoczęła nagrywanie w lutym 2004 roku.
We wrześniu 2004 roku wydany został jeden z najambitniejszych albumów grupy, "BE". Był to pierwszy album którego recenzje były rozbieżne. Fani mieli podzielone zdania z powodu muzycznych eksperymentów i filozoficznej, trudnej w odbiorze tematyki. Na albumie pojawiła się również The Orchestra of Eternity. W utworach zostały również wykorzystane wiadomości fanów otrzymane za pośrednictwem telefonu. Fani mieli zostawiać wiadomości, uprzedzeni przez zespół iż dzwonią do “maszyny odpowiadającej Boga”. Fani podeszli do sprawy bardzo emocjonalnie, gdyż na albumie można usłyszeć śmiech, płacz a nawet głębokie wyznania fanów. Wiadomości zostały odtworzone podczas spokojnej, instrumentalnej części albumu.
Scarsick (2005–2009)
Pain of Salvation nie grali w Stanach od 2004 roku, kiedy to Daniel Gildenlöw wyraził swoje niezadowolenie polityką dla obcokrajowców, nakazującą mu skanowanie palców, jednocześnie wyrażając pogardę dla administracji Busha. Daniel odczuwał, że czynności przeprowadzane podczas odprawy naruszały zasady demokracji. 22 stycznia 2009 roku, Daniel wyraził swoje poparcie dla nowego prezydenta USA, Baracka Obamy i oświadczył, że grupa będzie występować dalej w Ameryce, jednak podkreślił swój sprzeciw przeciwko zbieraniu odcisków palców.
21 lutego 2006 Kristoffer Gildenlöw został poproszony o opuszczenie zespołu. Odejście wiązało się z tym że Kristoffer, który przeprowadził się do Holandii, nie był w stanie regularnie pojawiać się na próbach zespołu, odbywających się w rodzimej Szwecji. Kristoffer planuje w przyszłości wydać solową płytę. Bierze również udział w projeksie Dial, z którym wydał pierwszy album "Synchronized" w 2007 roku.
Kolejny album studyjny zatytułowany Scarsick został wydany 22 stycznia 2007 roku, pomimo wcześniejszych zapowiedzi mówiących o wydaniu w grudniu 2006 roku. Wywiady z Danielem ujawniły, że album jest kontynuacją konceptu z The Perfect Element, part I. Z powodu odejścia Kristoffera, Daniel zastąpił go w studiu, grając również na gitarze basowej. Grupa wyruszyła na europejską trasę koncertową, dając zarazem kilka koncertów poza Europą, np. w Egipcie. Podczas koncertów Kristoffera zastąpił wynajęty basista, Simon Andersson. 10 marca 2007 stał się oficjalnym członkiem zespołu, zostając umieszczony w książeczce koncertu wydanego na DVD wraz z innymi muzykami zespołu. Zapisem który znalazł się na albumie Ending Themes (On the Two Deaths of Pain of Salvation) był koncertem z Amsterdamu i zawierał cover znanego utworu Leonarda Cohena, Hallelujah. Album koncertowy ukazał się w sprzedaży 24 marca 2009 roku.
29 kwietnia 2007 roku na oficjalnej stronie zespołu pojawiła się informacja o odejściu z zespołu Johana Langella. Jako powód Johan powiedział, że chce poświęcić więcej czasu dla rodziny. Swoją decyzję przesunął w czasie, aby zespół mógł dokończyć tournée. Zapewnił jednak członków zespołu, że po odejściu znajdzie nieco czasu, aby nauczyć ścieżek perkusji swojego następcę. 6 października 2007 roku, podczas koncertu na festiwalu "Motstoy" w Notodden, zostało ogłoszone, że następcą Johana Langella został Léo Margarit. Obaj perkusiści uczestniczyli w koncercie, a Leo ogłosił swoje dojście do zespołu w 3 minutowym perkusyjnym solo pod koniec utworu "Nightmist". Pod koniec 2008 roku Simon Andersson opuścił zespół. Powód jego decyzji nie jest znany, lecz na oficjalnej stronie internetowej zespołu, Simon oznajmił, że reszta członków grupy zrozumiała jego decyzję, a samo odejście pozwoli mu skupić się na innych projektach muzycznych.
13 lutego 2009 roku na portalu Myspace pojawiła się informacja, że Pain of Salvation weźmie udział w kilku koncertach na początku lata podczas trasy koncertowej Dream Theater "Progressive Nation 2009". Mógł to być powrót na sceny w USA po pięciu latach nieobecności, jednak bankructwo wytwórni płytowej SPV zmusiło Pain of Salvation i Beardfish do powrotu, z powodu braku finansowania.
W niedawno przeprowadzonym wywiadzie Daniel Gildenlöw wyjawił, że premiera nowego albumu była planowana na sierpień 2009 roku, podczas koncertów "Progressive Nation", jednak teraz data wydania nie jest znana. Pierwszym utworem, który prawdopodobnie może pojawić się na nowym albumie jest "Mortar Grind", zagrany po raz pierwszy na koncercie 1 listopada 2008 roku. Z tego samego wywiadu można się dowiedzieć, że nowy album będzie zawierał 2 płyty i 22 utwory o tematyce podobnej do Remedy Lane. Od strony muzycznej zostały zapowiedziane również duże zmiany.
Road Salt - Ivory (2009-dziś)
3 września 2009 roku został ujawniony pierwotny tytuł nowego albumu: "Road Salt". Wydanie płyty zostało zaplanowane na początek 2010 roku. Ponadto ujawniono 4 tytuły nowych utworów: "Linoleum", "Sisters", "Gone" i "No Way". Grupa zapowiedziała również wydanie w listopadzie minialbumu zawierającego nowe utwory oraz 1 cover. 12 maja 2010 roku ukazał się siódmy album studyjny formacji zatytułowany Road Salt One.
Muzycy
Obecny skład zespołu
Daniel Gildenlöw – wokal prowadzący, gitara (od 1984)
Léo Margarit – perkusja, wokal wspierający (od 2007)
Daniel Karlsson – instrumenty klawiszowe, wokal wspierający (od 2011)
Gustaf Hielm – gitara basowa (od 2013)
Johan Hallgren – gitara, wokal wspierający (1998-2011,2017-)
Muzycy koncertowi
Ragnar Zolberg – gitara, wokal wspierający (2012−2013)
Gustaf Hielm – gitara basowa (1992–1994, 2011–2013)
Per Schelander – gitara basowa (2009–2010)
Daniel Karlsson – gitara basowa, instrumenty klawiszowe (2011)
Clay Withrow – gitara, wokal wspierający (2014)
Byli członkowie zespołu
Joakim Strandberg – gitara basowa (1984–1990)
Mikael Pettersson – perkusja (1984–1989)
Daniel Magdic – gitara (1986−1997)
Johan Langell – perkusja, wokal wspierający (1989-2007)
Magnus Johansson – gitara basowa (1990–1992)
Kristoffer Gildenlöw – gitara basowa, wokal wspierający (1994-2006)
Fredrik Hermansson – instrumenty klawiszowe (1996-2011)
Ragnar Zolberg – gitara, wokal wspierający (2013–2017)
Simon Andersson – gitara basowa, wokal wspierający (2007–2008)
Dyskografia
Albumy studyjne
Albumy koncertowe
Inne
Teledyski
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Pain Of Salvation
Szwedzkie zespoły rocka progresywnego
Szwedzkie zespoły metalu progresywnego
Uczestnicy Melodifestivalen |
188408 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Winiary%20Zagojskie | Rezerwat przyrody Winiary Zagojskie | Rezerwat przyrody Winiary Zagojskie – rezerwat stepowy na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego w gminie Pińczów, w powiecie pińczowskim, w województwie świętokrzyskim.
Powierzchnia: 4,75 ha (akt powołujący podawał 4,81 ha)
Rok utworzenia: 1960
Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 28.03.1960; MP. 37/1960, poz. 187
Numer ewidencyjny WKP: 029
Charakter rezerwatu: częściowy (podlega ochronie czynnej)
Przedmiot ochrony: kwietny step łąkowy oraz murawa ostnicowa z udziałem rzadkich i prawnie chronionych gatunków roślin
Do występujących tu chronionych gatunków roślin należą: miłek wiosenny, ostnica włosowata, dziewięćsił bezłodygowy, len włochaty, ożota zwyczajna.
Przez rezerwat przechodzi niebieski szlak turystyczny z Pińczowa do Wiślicy.
Przypisy
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Winiary (powiat pińczowski) |
865 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chrzest | Chrzest | Chrzest – w chrześcijaństwie obrzęd nawrócenia i oczyszczenia z grzechów, sprawowany na polecenie samego jego założyciela Jezusa Chrystusa (por. Mt 28,18–20). Będąc obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo (Ef 5,26) stoi na początku drogi wiary każdego z uczniów Chrystusa, jest pierwszym z sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego. Deklaracja Światowej Rady Kościołów z 1982 roku wymienia następujące istotne elementy chrztu: wysłuchanie nauk Pisma Świętego dotyczących jego znaczenia, przyzywanie Ducha Świętego, wyrzeczenie się zła, wyznanie wiary w Trójcę Świętą, wykorzystanie wody. Osoba ochrzczona ma również wyrazić przekonanie, że chrzest da jej nową tożsamość syna lub córki Bożej oraz że jako członek Kościoła jest powołana, aby głosić Ewangelię. Obrzęd ten wciela daną osobę w Chrystusa – ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Pana – i łączy z ludem Bożym Nowego Przymierza. Trynitarne rozumienie chrztu odrzucają wspólnoty religijne czerpiące z tradycji antytrynitaryzmu.
Etymologia i znaczenie słowa chrzest
Pochodzenie polskiego słowa chrzest oraz pokrewnych słów w innych językach słowiańskich np. křest w czeskim czy Крещение w rosyjskim nie jest całkiem jasne. Wywodzi się je w ostatecznym rachunku od imienia Chrystusa (łac. Christus, greckie Khristos – od khrein – namaszczać). Słowo chrzest nie jest więc przekładem greckiego i nowotestamentowego wyrazu báptisma, które w większości polskich przekładów Biblii tłumaczone jest na chrzest, a dosłownie znaczy „zanurzenie”. Chrześcijanie wierzą, że jednoczy on z tajemnicą paschalną, męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa dla uzyskania przebaczenia wszystkich grzechów i odrodzenia do nowego życia w Duchu Świętym, życia w wieczności. Jest to obrzęd wyznania wiary, czyniący członkiem Kościoła-Ciała Chrystusa (por. Rz 11,9). Według katolickich historyków chrześcijaństwa J.Daniélou i I. Marrou rytuał chrztu chrześcijańskiego ma swe odległe korzenie w chrzcie jordańskim udzielanym przez Jana Chrzciciela mieszkańcom Jerozolimy (por. Łk 3,7), bezpośrednie zaś we chrzcie Chrystusa w Jordanie.
Poza chrześcijaństwem, formą zewnętrznie podobną do chrztu są obmycia rytualne. Do tej pory w judaizmie praktykowane jest obmycie z rytualnej nieczystości, chasydzi czynią to w specjalnie do tego przeznaczonym baseniku zwanym mykwą. Obmycie rytualne jest praktykowane również w wielu innych religiach.
Chrzest w Biblii
Używane w Nowym Testamencie na oznaczenie chrztu greckie słowo το βάπτισμα (to baptisma) (Mt 21,25 /i par.: Mk 11,30 oraz Łk 20,24/; Mk 1,4; 10,39; Łk 3,3; 7,29; Rz 6,4; Ef 4,5 i in.), pochodzące od greckiego czasownika βαπτίζειν, oznacza zanurzenie ciała w znaczeniu religijnym. Jego duchowym skutkiem jest oczyszczenie, obmycie serca z brudów duchowych. W odróżnieniu od niego, zwyczajne zanurzenie, bez znaczenia duchowego, oddawane jest przez autorów języka greckiego przez inne, podobne słowo: βάπτειν (Baptein).
Pierwowzory chrztu w Starym Testamencie
W Starym Testamencie znaleźć można obrzędy oczyszczeń, przygotowujące nowotestamentalny chrzest (zob. mykwa).
Stary Testament zawiera też liczne epizody odczytywane jako figuratywne, prorocze zapowiedzi chrztu:
arka Noego, która ratuje przez wodę;
przejście przez Morze Czerwone, które wyzwala Izrael z niewoli egipskiej;
przejście przez Jordan, które wprowadza Izraela do Ziemi Obiecanej, będącej obrazem życia wiecznego.
Nowy Testament
Nauczanie Nowego Testamentu na temat chrztu można ująć w czterech etapach, które ukazują ciągłość jego rozwoju:
Chrzest Janowy rozpoczął publiczną działalność Jezusa. Jan mówił: Ja Go przedtem nie znałem, ale przyszedłem chrzcić wodą w tym celu, aby On się objawił Izraelowi (J 1,31 Biblia Tysiąclecia /BT/, por. Mk 1,1-5).
Jezus nauczał o konieczności chrztu w czasie swej publicznej działalności: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego (J 3,3-6 BT)
Jezus Chrystus, po swojej męce, śmierci i zmartwychwstaniu przekazał Kościołowi władzę chrzczenia: Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego (Mt 28,19, por. Mk 16,15-16).
Apostołowie głosili i udzielali chrztu po Zesłaniu Ducha Świętego: Nawróćcie się – powiedział do nich Piotr – i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego (Dz 2,38; por. Dz 10,47-48).
Ewangelie Nowego Testamentu zawierają opis chrztu Jezusa Chrystusa. Dzieje Apostolskie wzmiankują także o chrztach:
3 tysięcy osób w Jerozolimie podczas Pięćdziesiątnicy,
mężczyzn i kobiet w Samarii,
eunucha z Etiopii,
apostoła Pawła,
Korneliusza i jego domu,
Lidii z Tiatyry i jej domu,
stróża więziennego i jego domu,
wielu Koryntian.
Chrzest Jezusa w Jordanie
Chrzest, którego udzielał Jan Chrzciciel nad Jordanem odróżniał się od tradycyjnych żydowskich obmyć rytualnych. Miał za to wiele wspólnych cech z praktykowanym w synagogach w I wieku chrztem prozelitów. Chrzest, przez który włączano dorosłych konwertytów w Lud Izraela, był ukierunkowany ku zewnętrznej, rytualnej czystości. Rozumiano jednak, że dzięki niemu przyjmujący judaizm podejmuje nowe, odmienne od dotychczasowego życie i staje się w stosunku do Prawa jak „nowonarodzone dziecko”. Wydaje się więc, że chrzest prozelitów stał za chrztem udzielanym przez Jana, który jednak był czymś unikalnym:
Przed chrztem Janowym dokonywało się wyznanie grzechów (por. Mk 1,5), stąd jego celem nie była rytualna czystość nakazywana w Księdze Kapłańskiej, lecz czystość od grzechów.
Jan nie chrzcił ludzi po to, by przyjąć ich do jakiejś nowej religijnej wspólnoty, lecz aby przygotować drogę Paruzji, przyjściu Mesjasza i królestwa Bożego
W odróżnieniu od obmyć rytualnych, gdzie przychodzący do mykwy dokonuje samo-zanurzenia, w przypadku chrztu w Jordanie przystępujący byli zanurzani przez Jana. Był po raz pierwszy szafarzem, chrzcicielem, który udzielał tego chrztu.
Według tradycji, chrzest Jezusa odbył się w tym samym miejscu, co przeprawa Izraela przez Jordan pod wodzą Jozuego, gdy wchodzili do Ziemi obiecanej (por. Księga Jozuego 3,14-17). Ewangelia Łukasza po chrzcie Jezusa umieszcza jego genealogię, która cofa się aż do Adama, ukazując uniwersalne znaczenie misji Jezusa dla całej ludzkości. Jak zwrócił uwagę Benedykt XVI w książce Jezus z Nazaretu, w opisie tej ewangelii, Jezus przyjmuje chrzest modląc się (Łk 3,21), podobnie jak czynił to w innych ważnych momentach swej misji. Sens wejścia Jezusa do wód Jordanu okazał się w pełni dopiero po wydarzeniu krzyża. Było to wejście w śmierć, będącą skutkiem grzechów. Jezus uczynił to zamiast innych, biorąc na siebie konsekwencje zła, które uczynili. Jezus staje się Jonaszem, który kazał się wrzucić do morza (Jon, 1,12). Słowa o Baranku Bożym, są nawiązaniem do wizji Izajasza 53,7 i stanowią „dokonaną w kontekście teologii Krzyża interpretację chrztu Jezusa i jego zstąpienia w otchłań śmierci”.
Symboliczne są również otwarte niebiosa, proklamacja misji Jezusa, która bierze się z tego Kim jest – Synem Bożym, a nie z tego co robi. A także objawienie się Trójcy: Ojca, Syna i Ducha.
Nauczanie Jezusa o chrzcie w czasie publicznej działalności
Jeden z ważniejszych fragmentów mówiących o nauczaniu Jezusa w czasie jego publicznej działalności na temat chrztu znajduje się w Ewangelii Jana, w rozmowie z faryzeuszem Nikodemem: 3,1-21. Fragment ten następuje po opisie przemiany wody w wino w Kanie galilejskiej (J 2,1-11) i po oczyszczeniu Świątyni (J 2,13-22). Były to dwa znaki zapowiadające nowy kult mesjański. Zaraz po nich Ewangelia jakby przedstawia kandydatów do przyjęcia głoszonej przez Jezusa wiary. Jednym z nich był właśnie Nikodem, jeden z faryzeuszów, dostojnik żydowski, rabin (por. J 3,10). Był członkiem Sanhedrynu czyli Wysokiej Rady (por. Łk 23,13.35; 24,20; Dz 3,17). W rozmowie z Nikodemem Jezus starał się pomóc mu wznieść się na wyższą płaszczyznę rozumienia spraw Bożych. Mówił o konieczności powtórnego narodzenia „z góry” (gr. anothen), niezbędnego, by ujrzeć królestwo Boże i wejść do niego. Według Jezusa jest to możliwe dzięki chrztowi, który Jezus określił jako narodzenie się nie „z ciała”, lecz „z wody i Ducha” (w. 3,5). Sprawcą tych nowych narodzin jest Duch Święty, mocniej zaakcentowany przez Jezusa niż woda. Jak zauważył Augustyn Jankowski OSB „dwuznaczność przysłówka anothen połączyła tutaj w sposób nowy Boskie pochodzenie Syna Bożego – Logosa – sprzed Wcielenia, znane z Prologu (1,1.18), ze skutkiem chrztu sakramentalnego, tam zaledwie zarysowanym ogólnikowo i w ogóle bez wzmianki o Duchu Świętym (1,12n)”. W rozmowie zestawione zostaje naturalne wydarzenie narodzenia z łona matki i odrodzenie sakramentalne w chrzcie, narodziny „z wody i z Ducha” (J 3,5). Mimo trudności Nikodema z uchwyceniem sensu słów Jezusa o narodzinach z wysoka przez chrzest, nocna rozmowa z tym jednym z duchowych przywódców Izraela okazała się owocna. Nikodem w wieczór pogrzebu Jezusa pojawił się wraz z drugim członkiem Sanhedrynu Józefem z Arymatei. Okazał się niezwykle hojnym, przyniósł bowiem kilkadziesiąt, według opisu Ewangelii, od 20 do 70 kilogramów sproszkowanych wonności (J 19,39n).
Chrzcielny nakaz Jezusa po zmartwychwstaniu
Istotnym etapem w rozwoju nauczania Nowego Testamentu o chrzcie jest polecenie Jezusa Chrystusa dane uczniom już po Jego śmierci i zmartwychwstaniu, a przed wniebowstąpieniem. Ewangelia Mateusza, podaje słowa Jezusa następująco :
Redakcja słów Jezusa o nauczaniu wszystkich narodów i chrzczeniu ich, zwłaszcza sformułowanie trynitarne może być śladem formuły liturgicznej używanej w Kościele apostolskim przy udzielaniu chrztu w czasie, kiedy Ewangelia Mateusza była spisywana, czyli po roku 70. Może też mieć korzenie w apokaliptycznej triadzie: Boga, Syna Człowieczego lub Wybranego, oraz Anioła z wizji Daniela 7, Ezechiela 1 (por. 1 Enoch 14). Uczeni zwracają uwagę, np. Burkhard Neunheuser i Rudolf Schnackenburg, że zarówno w Dziejach Apostolskich, jak i u św. Pawła, występuje formuła chrztu w „imię Jezusa”. Wskazują jednocześnie, że zawsze rozumiano związek chrztu także z Ojcem, który posłał Jezusa, i z Duchem, którego Ojciec posyła w imię Jezusa, (por. 1 Kor 1,13; Dz 1,5; 2,38). O elastyczności co do formuły chrzcielnej świadczy tekst Didache, starszy od niektórych najmłodszych ksiąg Nowego Testamentu, który używa na przemian obydwóch formuł, trynitarnej i w imię Jezusa.
Chrzest w nauczaniu Listu św. Piotra
Piotr Apostoł nauczał na temat chrztu w swym Pierwszym Liście.
Duchowych skutków tego obrzędu dotyczą szczególnie dwa fragmenty:
Niektórzy uczeni, jak P. Boisnard czy Carlo Rocchetta, zwrócili uwagę, że można tu dostrzec inspirację katechezami mistagogicznymi głoszonymi do neofitów, nowo-ochrzczonych. Według Burkharda Neunheusera, nauczanie o nowym życiu chrześcijan dokonującym się w zmartwychwstałym Jezusie, chociaż nie wymienia chrztu z nazwy, jednak nabiera pełnego znaczenia jedynie w powiązaniu z tym wydarzeniem. W wersie 2,2 Piotr mówi o swych adresatach jako o „niedawno narodzonych niemowlętach” (gr. αρτιγέννητα). Są oni jak „żywe kamienie... budowani jako duchowa świątynia”, wezwani by być „wybranym plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem [Bogu] na własność przeznaczonym”. Bóg ich wezwał „z ciemności do przedziwnego swojego światła” (w. 2,5 i 9).
Chrzest jest wymieniony przez apostoła w dalszym ciągu Listu, w trzecim rozdziale. Piotr ukazał tam znaczenie zbawcze chrztu zapowiedzianego przez arkę Noego ratującą przed śmiercionośnym potopem:
Uratowanie, zbawienie „ośmiu dusz” z wód potopu za pomocą arki było typem, figurą, proroczą zapowiedzią chrztu – anty-typu, „odbicia”, doskonałego obrazu wód i zbawiennej łodzi. Jak zauważył Stanisław Hałas SCJ, przesłaniem tego fragmentu jest to, że „zbawienie eschatologiczne, które dokonuje się przez wodę chrztu, jest... analogiczne do zbawienia protologicznego z czasów potopu”.
Autor ten zwrócił uwagę na zadziwiająco pozytywnie ukazaną rolę wód potopu, które przecież unicestwiły ludzi na ziemi. Woda jest ukazana jako zbawienie dla tych, którym Bóg był życzliwy. Jak opowiada Księga Rodzaju, Niegodziwość ludzkości była tak wielka, że Bóg „pożałował, że stworzył ludzi na ziemi i zasmucił się” (Rdz 6,6). Rzeczywiście, woda była środkiem zgładzenia grzesznego świata, ale równocześnie na swych falach uniosła arkę wraz z Noem, jego rodziną i zwierzętami. Takie niszczące działanie wody dla jednych, niegodziwych, a pozytywne dla innych sprawiedliwych, ukazane zostało także w Księdze Mądrości: krwista, brudna, niezdatna do picia woda Nilu dla Egipcjan przeciwstawiona jest tam obfitej, czystej wodzie ze skały dla Izraela (por. Mdr 11, 6–14). Również wody Morza Czerwonego, rozstępując się, dla Izraela okazały się pomocne, Egipcjanom zaś zgotowały śmierć (por. Wj 15,1–13).
„Osiem dusz” wybawionych przez wodę od zagłady potopu jest w Liście Piotra symbolem małej liczby dusz, w kontraście do wielkiej liczby zbawionej przez chrzest. Później, w egzegezie patrystycznej liczba osiem stanie się symbolem doskonałości, poprzez nawiązanie do ósmego dnia, z którym przychodzi doskonała, spełniona rzeczywistość nowego stworzenia w zmartwychwstaniu. Stąd oktagonalny (ośmiokątny) kształt baptysteriów w pierwszych wiekach Kościoła będzie bezpośrednim nawiązaniem do symboliki arki Noego.
Słowo figura, typ (gr. τύπος) to swego rodzaju techniczne biblijne określenie wydarzeń i obrzędów Starego Testamentu będących duchową zapowiedzią wydarzeń Nowego Testamentu. Tak jak w następującym fragmencie 1 Listu do Koryntian 10,1–6:
Jak zauważył Neunheuser, konsekwentni protestanccy teolodzy mają problem z interpretacją wersu 3,21 Pierwszego Listu Piotra mówiącego o zbawieniu przez chrzest. Zgodnie z podstawową zasadą ich tradycji teologicznej zbawia bowiem „sama wiara” – „sola fides”. Dlatego rzeczywistości takie, jak chrzest, są dla nich jedynie znakami, które mają wzbudzić wiarę. Markus Barth, szwajcarski teolog tradycji kalwińskiej, interpretując słowa z w. 3,21 „teraz chrzest was zbawia” (gr. υμας... νυν σώζει βάπτισμα), przekonywał, że chrzest jest jedynie modlitwą, dzięki której człowiek rozpoczyna w swym życiu dobre postępowanie, które jest potwierdzeniem i urzeczywistnieniem wiary i obietnic Bożych. Według tego autora, Piotr przestrzega, aby chrześcijanie „nie żywili wiary w chrzest zamiast pokładania swej ufności w Duchu Świętym... Chrześcijanie mają wiedzieć, że jedynie Duch Święty... uświęca, a ich zbawienie jest zagwarantowane przez zmartwychwstanie Chrystusa, nie zaś przez akty kultu...”. Katoliccy egzegeci rozumieją natomiast, że mówiąc o „chrzcie, który zbawia” na podobieństwo arki zbawiającej od wód potopu, apostoł Piotr uznał akt przyjęcia chrztu za wydarzenie zbawcze. A więc osobę przyjmującą chrzest z wiarą zbawia nie tylko sama ta wiara, ale także uczestnictwo w tym obrzędzie, dzięki zbawczej mocy Ducha Świętego działającej w nim.
Chrzest w nauczaniu Pawła Apostoła
Aby zrozumieć teologię chrztu Pawła z Tarsu, wpierw należy poznać podstawowe, charakterystyczne idee jego nauczania, będące kontekstem refleksji chrzcielnej apostoła. Pomoże to lepiej zrozumieć siedem podstawowych znaczeń-obrazów chrztu w jego refleksji. Chrzest bowiem to dla Apostoła Narodów:
Kąpiel oczyszczenia
Kąpiel odrodzenia
Przypisanie do Chrystusa
Włączenie w Ciało Chrystusa
Nowe obrzezanie w Chrystusie
Przyobleczenie się w Chrystusa
Wydarzenie zbawcze
Jak zauważył Rudolf Schnackenburg, podstawowym pragnieniem Pawła, które naznaczyło wszystko co mówił i robił, było doprowadzenie ludzi do spotkania realnego i żywego Chrystusa i do utworzenia z Nim żywej więzi: „Oto ponownie w bólach was rodzę, aż Chrystus w was się ukształtuje” (Ga 4,19).
Główne tematy nauczania Pawła jako kontekst teologii chrztu
W centrum apostolskiego przesłania Pawła było głoszenie tego, co można określić jako wydarzenie Chrystusa. Wpisywało się ono w pierwotny kerygmat Kościoła: Jezus umarł, został pochowany i powstał z martwych zgodnie z Pismem (1 Kor 15,3n). Fundamentem jego Chrystologii była kenoza, ogołocenie Osoby Jezusa Chrystusa, pre-egzystującego jako Słowo-Logos Ojca, a następnie wywyższenie (Phil 2. 4-11). Ponownie przyjdzie jako uwielbiony i zwycięski Kyrios, podporządkuje sobie wszystkie siły wrogie Bogu, a na koniec „przekaże królowanie Bogu i Ojcu” (1 Kor 15, 24–28).
Nauczanie Pawła o Chrystusie jest ześrodkowane wokół tematu zbawienia, jest soteriologiczne. Celem odwiecznego Syna Bożego Jezusa Chrystusa i jego zstąpienia było wybawienie ludzi od wiecznej zatraty:
Dlatego uwaga Pawła była skupiona na ukrzyżowaniu i jego głębokim znaczeniu, zgodnie z planem Bożej Mądrości, polegającym na tym, aby wyzwolić ludzi zasadniczo od trzech rzeczywistości: mocy grzechu i śmierci, Prawa, które je pobudza, oraz życia według ciała (gr. sarks). Doprowadzając do końca to wyzwolenie przez swe zmartwychwstanie, Chrystus stał się odnowicielem całego wszechświata – niegdyś stworzonego przez niego, następnie naznaczonego śmiercionośnymi skutkami grzechu Adama i Ewy – i odkupicielem całej ludzkości. Jako Nowy Adam, pierworodny z nowego stworzenia stał się Głową tej nowej ludzkości (Rz 5,12–21), założycielem nowego rodzaju ludzkiego, uformowanego w jedno ciało. Wiara – kontrastująca z żydowską zasadą Prawa – jest formułą jedności (Ef 4,4-6). Chrzest zaś konkretnym widzialnym sposobem włączenia w tę jedność.
Schnackenburg zwrócił uwagę, że „jako podstawa dla teologii chrztu, paralela Adam-Chrystus nabiera najwyższej wagi, ponieważ dzięki niej można wytłumaczyć jak zbawienie uzyskane przez jednego człowieka, Jezusa Chrystusa, może z zasady mieć dobroczynne znaczenie dla wielu”.(...) To że grzech Adama mógł mieć tak nieszczęsne skutki i że wszyscy umarli w nim (1 Kor 15, 22) jest odbiciem sposobu myślenia, dla którego starożytne poglądy o solidarności naturalnych grup społecznych jak rodzina, plemię, naród były decydujące”. W tej perspektywie Paweł nadaje obrzędowi chrztu tę rolę – i jest to jego oryginalny wkład w myśl biblijną – którą miało w Izraelu obrzezanie jako akt przyjęcia do ludu Bożego. Mówi o chrzcie jako o „Chrystusowym obrzezaniu” (gr. η περιτομή του Χριστου, Kol 2:11). Paweł mówił także o „przyobleczeniu Chrystusa” (Ga 3,27; Kol 3,9–10). Chrzcielna teologia Pawła ma swój punkt kulminacyjny w nauczaniu o umieraniu i zmartwychwstaniu z Chrystusem osoby przeżywającej chrzest (por. Rz 6,1–2). Chrzest jest włączeniem całego życia człowieka w zbawcze wydarzenie Chrystusa. Jest początkiem całej drogi życiowej polegającym na współpogrzebaniu z Nim. Na tej drodze stopniowo ma się wytworzyć więź z Chrystusem, gdyż widzie ona przez wszystkie etapy itinerarium Jezusa, aż do chwalebnego zwieńczenia w królestwie Bożym.
Chrzest jako kąpiel oczyszczenia i odrodzenia
Paweł pisał o chrzcie jako o kąpieli oczyszczającej z grzechów w 1. Liście do Koryntian 6,11:
W obrazie obmycia Paweł jest wierny teologii chrzcielnej wczesnego, pierwotnego Kościoła. Chrzest rozumie jako uświęcające i usprawiedliwiające obmycie z grzechów (1 Kor. 6:11). Dotyczy ono nie tylko poszczególnych chrześcijan, ale Kościoła jako całości. Jak pisał w Liście do Efezjan, kąpieli tej, jako dziewicza oblubienica Chrystusa, doznała cała wspólnota wierzących (Ef 5,26).
Obraz kąpieli (gr. λουτρόν) ma u Pawła jeszcze inne znaczenie – powoduje odrodzenie i odnowienie. W Liście do Tytusa napisał:
„Obmycie odrodzenia i odnowy Ducha Świętego” (gr. λουτρόν παλιγγενεσίας καί ανακαινώσεως πνεύματος αγιου). Odrodzenie jest działaniem stwórczym, w przeciwieństwie do niszczenia (gr. διαφθείρειν) człowieka zewnętrznego, o którym mówił apostoł w 2. Liście do Koryntian 4,16. Jest to coś zbliżonego do przemiany przez odnawianie umysłu, o której mowa w Liście do Rzymian 12,2. Dokonuje jej stwórczy Duch Święty. O odrodzeniu (gr. παλιγγενεσία) mowa jest w Nowym Testamencie nie tylko u Pawła, również Ewangelia Mateusza 19:28 mówi o eschotologiczno-kosmicznym odrodzeniu. Jego określenie jest pokrewne apokaliptyce, oznacza ono nowe stworzenie świata w przyszłym wieku. Odniesienie zastosowane przez Pawła w Tt 3,5 w odniesieniu do odkupienia jednostki jest czymś szczególnym.
Przypisanie do Chrystusa i włączenie w Ciało Chrystusa
Dla Pawła chrzest jest związany z imieniem Jezusa i przypisuje daną osobę do wspólnoty Kościoła, której Jezus jest głową. Można to dostrzec we fragmencie jego 1. Listu do Koryntian, w którym mówi on o podziałach w kościele w Koryncie:
Wyrażenie chrzcić w imię Chrystusa nie jest tu wprost użyte, ale należy je wyczytać z kontekstu, w którym Paweł zaprzecza, by ktokolwiek był ochrzczony w imię Apostoła. Mowa tu o przynależności do wspólnoty wszystkich tych, którzy zostali ochrzczeni w to samo imię. Znaczenie pozytywne trzech retorycznych pytań Pawła można sformułować w następujący sposób:
Chrystus jest niepodzielony i niepodzielny
Jedynie Chrystus umarł za was i dlatego jedynie do niego należycie (por. 1 Kor 3,23, 6,19; 2 Kor 10,7).
Zostaliście ochrzczeni w imię Chrystusa (a nie w imię kogoś innego).
Według Schnackenburga, formuła «w imię» (gr. εις το όνωμα) powiązana ze słowem «chrzcić» musiała zostać wzięta z języka szkoły rabinicznej jako tłumaczenie hebrajskiego słowa «le-shem» (Imię). Wypowiedzenie imienia wskazywało cel obmycia. Wers 13b przywołuje głębszy kontekst tego obmycia: „Czy Paweł został za was ukrzyżowany?”. Chrystus umarł za Koryntian, nabył ich dla siebie i we chrzcie zostali związani z nim. Z innych fragmentów można zrozumieć, że Paweł rozumie jedność (gr. koinonia) ochrzczonych z Chrystusem jako rzeczywistą, duchową i osobistą, ustanowioną przez boskie πνευμα (por. Ga 3,27, 1 Kor 12,13). W samym tym wyrażeniu z wersu 13b nie można się jednak doszukiwać zbyt mistycznego sensu, bliższa jest tu interpretacja jurydyczna.
W dwunastym rozdziale tegoż Listu Paweł mówił o chrzcie w odniesieniu do Ducha Świętego, wskazując, że sakrament włącza ochrzczonego w ciało Kościoła – ciało Chrystusa:
Chrześcijanie są zatem chrzczeni nie tylko „w Chrystusa” (gr. εις Χριστόν), ale też „w jednym Duchu w jedno ciało” (gr. εις εν σώμα) (w. 13, por. w.27). Duch udziela charyzmatów członkom ciała według tego jak on sam chce, zgodnie z rozporządzeniem Pana.
Chrzest jako nowa duchowa forma obrzezania i przyobleczenia Chrystusa
Paweł widział rolę obrzędu chrztu analogiczną do tej, którą miało w Izraelu obrzezanie. W Starym Przymierzu było ono rytem inicjacji, przyjęciem do ludu Izraela, duchowego potomstwa Abrahama, który zawarł przymierze z Bogiem (por. Rdz 17,9–14). Połączenie z imieniem Chrystusa w dopełniaczu zdaje się wskazywać, że sam apostoł ukuł to wyrażenie. Chrzest jako nowe, „Chrystusowe obrzezanie” (Kol 2:11) jest zjednoczeniem z Chrystusem Głową i pozbyciem się życia «według ciała», życia pod dyktando ciała opanowanego przez grzech (gr. σαρξ):
Paweł mówi tu o zrzuceniu z siebie we chrzcie „ciała cielesnego” (gr. το σώμα της σαρκός) na podobieństwo wyzbycia się napletka w obrzezaniu, poprzez pogrzebanie go we chrzcie (por. Kol 2,11). Symbolika chrztu jako obrzezania niesie więc te dwa wymiary: inicjacji we wspólnotę Kościoła jako Nowego Izraela, wspólnotę wiary w Chrystusie i porzucenie pogańskiego życia, hołdującego uczynkom ciała. W kontekście chrztu Paweł w Liście do Galatów mówi także o przyobleczeniu Chrystusa:
Paweł mówi o jedności wszystkich ochrzczonych, którzy przez wiarę i zjednoczenie z Chrystusem stają się prawdziwym potomstwem Abrahama. Paweł ujawnił tu swą dużą umiejętność myślenia obrazami.
Chrzest jako wydarzenie zbawcze
Teologia chrztu Pawła Apostoła znalazła swój najwyższy wyraz, gdy mówił o chrzcie jako o uczestnictwie w Chrystusowym misterium paschalnym, w jego śmierci i zmartwychwstaniu. Chodzi tu o współuczestnictwo w dziele zbawczym Chrystusa. Mówi o tym szósty rozdział Listu do Rzymian:
Paweł wielokrotnie użył dwuczłonowych słów zaczynających się od słowa «współ-» (gr. συν), „razem z Nim”: współ-pogrzebani (συνετάφημεν, w.4), współ-zrośnięci (σύμφυτοι, w.5), współ-ukrzyżowani (συνεσταυρωθη, w.6), współ-umarli z Chrystusem (απεθάνομην συν Χριστω, w.8), żyjący wspólnie z Chrystusem (συνζήσομεν, w.8). Istotnym słowem jest też «na podobieństwo» (gr. ομοίωμα, w.5), spotykane także w innych tekstach Nowego Testamentu: Rz 1, 23; 5, 14; 6, 5; 8,3; Flp 2. 7; Ap 9,7. Ma ono korzenie w żydowskiej mentalności Starego Testamentu, należałoby je tłumaczyć jako «forma». Śmierć Chrystusa staje się «formą», z którą ochrzczony zostaje związany przez chrzest. Następnie oczywiście wiąże się także z «formą» jego zmartwychwstania. Nie oznacza więc kultycznego symbolu, w rozumieniu teologii misteryjnej dom Odona Casela, gdyż treść tego terminu wybiega poza widzialne granice obrzędu. Życie w zmartwychwstaniu zgodnie z «formą» zmartwychwstania Chrystusa jest kontynuowane jako wieczne złączenie ze śmiercią i zmartwychwstaniem Chrystusa, które dokonuje się na płaszczyznach etycznej, mistycznej i eschatologicznej. W ten sposób ochrzczeni przez całe swe życie pozostają w nieustannym zjednoczeniu z «formą» Chrystusowej śmierci (gr. σύμφυτοι γεγόναμεν).
Dzięki uczestnictwu w sakramencie chrztu, wydarzenia paschalne Chrystusa, które historycznie znajdują się w przeszłości nabierają bezpośredniego znaczenia dla osiągnięcia zbawienia przez chrześcijanina w czasie teraźniejszym. Dla Pawła, jak pokazują wszystkie istotne fragmenty, chrzest jest ściśle powiązany ze zbawieniem, jest środkiem zbawienia w najszerszym ujęciu, jest podstawowym środkiem wybawienia w nowo testamentalnym czasie zbawienia, który zapowiadały starotestamentalne typy, figury chrztu.
Chrzest w pierwszych wiekach Kościoła
Zdaniem Ferdinanda Hahna chrzest dokonywany we wspólnocie wczesnochrześcijańskiej miał swoje wzór i źródło w chrzcie dokonywanym przez Jana Chrzciciela, a w szczególności chrzcie przyjętym przez Jezusa. Z chrztem Janowym łączyły go orientacja eschatologiczna, wezwanie do nawrócenia, jednorazowość i dokonywania przez chrzciciela. Dodatkowo chrzest był dokonywany „w imię Jezusa”, co wyrażało przynależność do Jezusa, zobowiązanie do naśladowania go i włączenie do wspólnoty zbawczej czasów ostatecznych, objętej działaniem Ducha Świętego. W gminach hellenistyczno-judeochrześcijańskich pojawiła się interpretacja chrztu jako włączenia w ciało Chrystusa, później przejęta przez apostoła Pawła.
Chrztu w pierwszych wiekach najchętniej udzielano w trakcie liturgii paschalnej Wielkiej Nocy. Choć np. w Edessie za czasów Efrema Syryjczyka (305–373) prawdopodobnie czyniono to przede wszystkim w uroczystość Epifanii czyli Chrztu Pańskiego, o czym świadczą jego liczne hymny ułożone na to święto. Celebracja chrztu była zawsze poprzedzona przygotowaniem: kandydat do chrztu odpowiadał na trzy pytania dotyczące podstawy wiary, a następnie zanurzano go w wodzie. Wczesnochrześcijański traktat Pierwsza Apologia św. Justyna (ok. 100–165) jest świadkiem bardzo wczesnego sposobu przygotowania do chrztu i udzielania go:
Już od początku, zanurzeniu w wodę towarzyszyły różne ryty pomocnicze jak namaszczenie olejem świętym, naznaczenie znakiem krzyża / sfragis/, będącego pierwotnie hebrajską literą Tau – symbolem imienia Bożego (por. Ap 7,2; Ez 9,4). Następowało również nałożenie białej szaty. Czasem też nałożenie wieńca z zielonych liści oraz wypicie źródlanej wody chrzcielnej – symbolu Ducha Świętego. Potem następowała katecheza pochrzcielna, która była pierwowzorem katechez mistagogicznych z IV w. Przybierała ona formę homilii wielkanocnej, która w chrześcijańskiej celebracji paschalnej zastąpiła hagadę o wyzwoleniu Izraelitów z domu niewoli w Egipcie, stanowiącą centralny element celebracji żydowskiego sederu paschalnego. Po homilii następowała agapa, będąca kontynuacją drugiej, po hagadzie, części żydowskiego świętowania Paschy – uczty paschalnej. Następnie Justyn podaje, że nowo ochrzczeni prowadzeni byli na zebranie braci, gdzie po raz pierwszy uczestniczyli w Eucharystii.
Inne wczesne pisma, jak De Baptismo (O Chrzcie) Tertuliana (155–200), a szczególnie Tradycja Apostolska Hipolita Rzymskiego (II w.), dają możliwości poznania rozwoju liturgii chrzcielnej.
Stosunkowo prędko ukształtowało się przygotowanie do chrztu w formie katechumenatu, który zawierał dwa okresy przygotowań katechetycznego, duchowego i moralnego.
Pierwszy dłuższy okres przygotowania. W jego trakcie poddawano kandydata kilku skrutiniom, w których sprawdzano jak zmieniają się jego mentalność i życie pod wpływem poznawania Chrystusa dzięki słuchaniu słowa Bożego i kerygmatycznych katechez. Na pewnym etapie katechumen wyrzekał się szatana, a po jakimś czasie składał publiczne wyznanie wiary (tzw. redditio symboli). św. Augustyn opisuje takie wyznanie wiary i poruszenie, jakie ono wywołało, znanego wówczas filozofa Mariusza Wiktoryna. Zachowały się katechezy przedchrzcielne m.in. Cyryla Jerozolimskiego (315-386), św. Jana Chryzostoma, Ambrożego z Mediolanu (339-397), De Mysteriis (O tajemnicach) oraz De Sacramentis (O sakramentach), które biskup Mediolanu wygłosił ok. 388 r., oraz Augustyna z Hippony.
Bezpośrednie przygotowanie. Polegało ono na podjęciu postu i modlitwy, rozumianych jako egzorcyzm, w czasie bezpośrednio poprzedzającym noc paschalną, kiedy to celebrowano chrzest.
Chrzest w pierwszym okresie zwykle dokonywał się w bieżącej wodzie przez zanurzenie.
Nieco później, gdy po edykcie mediolańskim zaczęto budować kościoły (domus ecclesiae), umieszczano w nich baptysteria w formie sadzawek lub baseników chrzcielnych ze stopniami, po których się schodziło do wody i wychodziło z niej – wystarczająco dużych, by można było zanurzyć w nich dorosłą osobę. Zanurzenia dokonywano trzykrotnie, wymawiając za każdym razem imię poszczególnych Osób Boskich: Ojca, Syna i Ducha Świętego. Świadectwa tej formuły trynitarnej widoczne są już u pierwszych Ojców apostolskich: np. w Liście Klemensa 58,2 czy u Ignacego Antiocheńskiego w Liście do Magnezjan 13,1.2. Po wyjściu z wody następowało namaszczenie i nałożenie rąk. Nowy chrześcijanin był odtąd dopuszczony do wspólnej liturgii, do pocałunku pokoju i do Eucharystii.
Wyznanie wiary a ważność chrztu
W epoce patrystycznej przywiązywano ogromne znaczenie do poprawności Credo przy chrzcie. Właściwe, ortodoksyjne wyznanie wiary było bowiem uznawane za warunek ważności chrztu. Główną przeszkodą dla uznania chrztu był brak wezwania imienia Trójcy Świętej przy chrzcie.
Grzegorz z Nazjanzu nawiązując do poglądów ariańskich na temat Jezusa Chrystusa, którego zwolennicy Ariusza uważali za stworzenie a nie za współistotnego Ojcu, pisał:
Na Soborze w Nicei (325) także od uczniów Pawła z Samosaty, kiedy chcieli wrócić do Kościoła powszechnego wymagano bezwarunkowego chrztu. Według świadectwa Atanazego z Aleksandrii, który był uczestnikiem Soboru, używali oni imienia Trójcy, bez myślenia o niej poprawnie. Podobnie odnoszono się na Soborze w Konstantynopolu (381) do neo-ariańskich uczniów Eunomiusza z Kyziku, montanistów oraz sabelian – wobec nieważności ich pierwszego chrztu, musieli odbyć obrzęd chrztu ponownie. Od tych zaś, którzy byli ochrzczeni z użyciem niezmienionej formuły zawierającej wezwanie Trójcy Świętej żądano jedynie, by wyrzekli się niezgodnych z wiarą Kościoła przekonań i namaszczano ich. Był to zwyczaj Kościoła Zachodniego, który następnie rozpowszechnił się także na Wschodzie. Początkowo, przynajmniej w niektórych wschodnich kościołach lokalnych, chrzest wszystkich heretyków uznawano za nieważny, ze względu na to, że wiara ich nie była wiarą Kościoła. Chrzest chrześcijański można sprawować ważnie tylko w jego wierze. Jednak co do kwestii ważności chrztu poszczególnych grup heretyków nie było do końca zgodności na synodach, dlatego ostateczną decyzję zostawiano miejscowym biskupom. Świadczy o tym m.in. wypowiedź Bazylego Wielkiego: każdy region powinien iść za swoim własnym zwyczajem.
Apostolskie wyznanie wiary objaśniało wielu Ojców Kościoła. Przykłady to m.in. dziełko O wierze i Symbolu Augustyna z Hippony oraz jego katechezy-homilie n. 212–215 na ten temat, a także mowy Piotra Chryzologa oraz Wenancjusza Fortunatusa.
Chrzest w różnych wyznaniach
Rozumienie chrztu i zasadniczych jego elementów jest wspólne dla większości wyznań chrześcijańskich. Świadczy o tym dokument z Limy z 1982 r., opracowany pod patronatem Światowej Rady Kościołów. W Polsce, wspólne rozumienie obrzędu chrztu i wzajemne uznanie jego ważności zadeklarowały następujące wyznania: Kościół ewangelicko-augsburski, Kościół ewangelicko-metodystyczny, Kościół ewangelicko-reformowany, Kościół polskokatolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Starokatolicki Kościół Mariawitów oraz Kościół katolicki.
Według wspólnej deklaracji tych wyznań, obrzęd ten – wykonywany na polecenie Jezusa Chrystusa (por. Mt 28,19; Mk 16,16) – wzywa Kościoły, do przezwyciężenia podziałów. Dokument podkreśla rolę chrztu jako narzędzia zjednoczenia z Chrystusem, obdarzającego wolnością i życiem wiecznym:
Jednym z punktów dyskutowanych przez większość wspólnot chrześcijańskich z nurtu reformacyjnego jest zwyczaj chrztu niemowląt. Uznają one, że przyjąć chrzest mogą wyłącznie osoby, które osiągnęły tzw. „wiek świadomy” – przy czym ścisłe określenie tego pojęcia pozostaje kwestią sporną. Najczęściej przyjmowaną zasadą jest, że osiąga się go, wchodząc w wiek nastoletni – czyli wtedy, kiedy młody człowiek może już stosunkowo dobrze zrozumieć nauczanie prawd wiary. Według Kościołów większości ewangelikalnych do przyjęcia chrztu uprawnia doświadczenie nawrócenia – które jest decyzją człowieka, a chrzest jego świadectwem.
Trynitarne rozumienie chrztu odrzucają wspólnoty religijne czerpiące z tradycji antytrynitaryzmu, jak Badacze Pisma Świętego, Świadkowie Jehowy, Jednota Braci Polskich, Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego, Zbory Boże Chrześcijan Dnia Siódmego czy w przeszłości Bracia polscy. Doktryna przyjęta przez te wspólnoty religijne w XIX w., przez główne odłamy chrześcijaństwa jest uznawana za heterodoksyjną co najmniej od Soboru w Nicei (325 r.) – a chrzest w tych wspólnotach za nieważny.
Kościół katolicki
W Kościele katolickim istnieje długa tradycja chrztu niemowląt. Katoliccy teolodzy twierdzą, że w Piśmie Świętym są fragmenty wskazujące na chrzest niemowląt w pierwotnej gminie chrześcijańskiej (Dz 16,15,31–33).
Chrzest to w katolicyzmie sakrament oczyszczający z grzechu pierworodnego, odrodzenia duchowego oraz włączenia do Kościoła i zjednoczenia z nim. Według katolików jest aktem narodzenia na nowo oraz znakiem ukochania ludzi przez Boga i ustanowienia ich swoimi dziećmi. Zazwyczaj wiąże się ze stosownym wpisem do ksiąg parafialnych, który jest w Polsce nieusuwalny, nawet w przypadku odejścia ochrzczonego z Kościoła w późniejszym czasie.
Przyjęcie chrztu oznacza, że człowiek staje się chrześcijaninem i może przyjmować inne sakramenty.
Obrzęd udzielany jest przez polanie głowy wodą, bądź zanurzenie i wypowiedzenie słów: Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego (formuła Trójcy Świętej jest uważana za niezbędny warunek chrztu). W przypadku zagrożenia życia wystarczy, aby uczyniła to jakakolwiek osoba, nawet niewierząca, ale zwykle chrzest jest udzielany przez księdza podczas niedzielnej mszy i obejmuje także wyznanie wiary przez obecnych, namaszczenie głowy katechumena krzyżmem świętym, włożenie białej szaty, wręczenie zapalonej świecy ojcu lub ojcu chrzestnemu i inne obrzędy. Tradycyjnie z obrzędem chrztu wiąże się nadanie imienia. Kościół chrzci dzieci, jeżeli rodzice zobowiązują się wychowywać je w wierze katolickiej (jeżeli będzie to niemożliwe, ten obowiązek spada na rodziców chrzestnych). Zwyczajnym szafarzem chrztu jest kapłan lub diakon, nadzwyczajnym szafarzem chrztu może być każdy człowiek, udzielający chrztu drugiej osobie zazwyczaj w wyjątkowych okolicznościach w imię Trójcy Świętej. Materią tego sakramentu jest woda, a formą słowa: N. ja Ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.
Syna chrzestnego nazywa się chrześniakiem, a córkę chrzestną – chrześniaczką lub chrześnicą.
Kościoły prawosławne
W prawosławiu chrzest jest znakiem oczyszczenia z grzechu, odrodzenia duchowego oraz zjednoczenia z Kościołem. W Kościołach prawosławnych może on nastąpić najwcześniej w ósmym dniu po narodzeniu i jest dokonywany poprzez trzykrotne zanurzenie, rzadziej polanie wodą, oraz wypowiedzenie formuły Chrzczony jest sługa Boży (imię) w imię Ojca – amen i Syna – amen i Świętego Ducha – amen. Zanurzanie w wodzie symbolizuje śmierć dla grzechu, zaś wynurzanie – odrodzenie dla nowego życia. Bezpośrednio po chrzcie ochrzczony otrzymuje białą szatę – znak czystości – oraz krzyżyk. Zwyczajnym szafarzem chrztu jest kapłan, jednak w sytuacji zagrożenia życia chrztu może udzielić każdy prawosławny. Sakrament przeprowadzony w ten sposób jest ważny, chociaż wymagane jest jego uzupełnienie poprzez dodatkowe modlitwy. W prawosławiu bezpośrednio po sakramencie chrztu z reguły udzielane są sakramenty bierzmowania i Komunii Świętej.
Wspólnoty protestanckie
W wyznaniach protestanckich poglądy na istotę chrztu są podzielone. W większości tradycyjnych Kościołów ewangelickich praktykowany jest chrzest dzieci, podczas gdy większość Kościołów ewangelikalnych (m.in. adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy, wolni chrześcijanie i inni) praktykuje chrzest przez całkowite zanurzenie w wodzie jedynie wiernych w wieku dorosłym, którzy dokonali w pełni świadomej deklaracji przyjęcia wiary i przeżyli nawrócenie. Znaczące kręgi ewangelikalnych protestantów oraz część Kościołów ewangelikalnych trwają jednak przy praktyce chrztu niemowląt. W większości Kościołów protestanckich, głównie zaś w Kościołach praktykujących chrzest niemowląt obrzęd ten rozumiany jest jako sakrament – widzialny znak łaski Bożej. Protestanci utożsamiający się z ewangelikalizmem przyjmują zwykle symboliczne znaczenie obrzędu, tzn. pojmują go jako zewnętrzny znak duchowej przemiany doświadczonej przez człowieka.
Luteranie uznają chrzest jako sakrament odradzający, jednak w przeciwieństwie do katolików odrzucają pogląd, iż działa on ex opere operato. Podobnie, jak inne sakramenty, jego skuteczność opiera się na wierze przyjmującego (w tym wypadku niemowlęcia), jako że do zbawienia prowadzi tylko wiara (zasada sola fide), nie zaś uczynki. Luteranie pojmują istotę chrztu za Marcinem Lutrem:
Część Kościołów ewangelickich za Ulrykiem Zwinglim odrzuciła chrzest jako środek przekazu łaski odradzającej, choć pozostała przy praktyce chrzczenia niemowląt, które oznaczać miało przyjęcie do wspólnoty ludu Bożego i wejście w przymierze z Bogiem (odpowiednik starotestamentowego obrzezania).
Ewangelicyzm reformowany w Europie stoi na stanowisku, że chrzest, którego widzialnym znakiem jest woda, ustanowiony został przez Chrystusa i jest obietnicą zbawienia. Sakrament ten oznacza uczestnictwo w śmierci Jezusa i zapewnia udział w skutkach jego zbawczego dzieła. Człowiek w chrzcie wraz z Chrystusem umiera i wstaje do nowego życia, które się rozwija pod wpływem Ducha Świętego. Chrzest z zasady odbywa się w obecności zgromadzonej wspólnoty wiary. Powszechnie stosuje się praktykę chrztu niemowląt.
Idea chrztu na wyznanie wiary przez zanurzenie pojawiła się w protestantyzmie w radykalnym nurcie Reformacji. Jako pierwsi praktykę tę wprowadzili anabaptyści w XVI wieku, a za nimi baptyści i większość przedstawicieli ewangelikalnego protestantyzmu. Zanurzenie pojmowane jako właściwy sposób udzielania chrztu opierają na 6 rozdziale Listu do Rzymian apostoła Pawła, który mówi o chrzcie zanurzającym oraz na samym znaczeniu greckiego słowa „baptidzo” (chrzest), które dosłownie oznacza „zanurzenie”. Kwestię konieczności wieku odpowiedzialnego argumentuje się w oparciu o werset 16, 16-go rozdziału Ewangelii Marka. Istotną – i pewniejszą merytorycznie rolę – pełni fragment z księgi (Dziejów Apostolskich 8:36-37), w którym Filip Apostoł stwierdza w rozmowie z etiopskim eunuchem, że będzie ochrzczony, jeśli wierzy.
Istotę poglądów baptystycznych na chrzest oddaje Londyńskie Wyznanie Wiary z 1689 r.:
W Kościołach typu baptystycznego chrztu udziela się wyłącznie osobom, które przeżyły świadome nawrócenie i postanowiły oddać się Bogu (tzw. nowonarodzenie, czyli osobiste przyjęcie Jezusa Chrystusa jako Pana i Zbawiciela). Obrzędu chrztu dokonuje się na wyznanie wiary złożone przez katechumena, które zazwyczaj polega na udzieleniu twierdzącej odpowiedzi na pytania pastora, np.
czy wierzysz, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym?,
czy wierzysz, że zmarł On za twoje grzechy, abyś mógł otrzymać życie wieczne?,
czy przyjąłeś Go jako osobistego Pana i Zbawiciela?,
czy pragniesz zostać ochrzczony i oświadczasz, że jest to twoją dobrą i nieprzymuszoną wolą?
Pytania zadawane są tuż przed dokonaniem obrzędu, co stanowi wyznanie wiary na podstawie którego dokonuje się chrztu. Przed zanurzeniem duchowny zazwyczaj unosi prawą rękę nad głową katechumena w stronę nieba i wypowiada formułę: Na podstawie twojego wyznania wiary i pragnienia chrztu, chrzczę ciebie w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Następnie pastor chwilowo pogrąża całe ciało katechumena w wodzie, przechylając go do tyłu (na znak pogrzebu) i po chwili wynurzając go z wody (na znak zmartwychwstania). Zazwyczaj tuż po wynurzeniu chrzczonego zebrani wierni reagują poprzez aplauz, po którym następuje śpiew. Katechumeni zazwyczaj na forum zboru otrzymują kwiaty, świadectwo chrztu i upominek. Większość ewangelikalnych protestantów pojmuje chrzest jako obrzęd publicznego wyznania wiary, nie przypisuje mu jednak, podobnie jak Zwingli, właściwości odradzających (chrześcijaninem staje się w nauce tych Kościołów człowiek w momencie nawrócenia, uznawanego za nowonarodzenie, czego chrzest jest symbolem).
W wielu ewangelikalnych domach modlitwy znajdują się specjalne zbiorniki, zwane baptysteriami, w których dokonuje się chrztu przez zanurzenie. Niektóre wyznania udzielają chrztu wyłącznie w zbiornikach naturalnych. Stroje katechumenów zależą od zwyczajów wyznania i zboru. Rodzaj strojów przeważnie jest regulowany zwyczajowo, nie zaś formalnie. W wielu wspólnotach używane są specjalne płaszcze chrzcielne – zazwyczaj czarne dla pastora, zaś białe dla katechumena. W niektórych zborach istnieje również tradycja nakrywania chustkami głów przez kobiety przyjmujące chrzest. Są także kościoły, które udzielają chrztów osobom występującym w zwykłym ubraniu.
Większość wyznań protestanckich stosuje formułę trynitarną (wyjątkami są zielonoświątkowcy jednościowi, Jednota Braci Polskich i Zbory Boże Chrześcijan Dnia Siódmego, którzy chrzczą w imię Jezusa).
Chrztu nie praktykują kwakrzy oraz Armia Zbawienia.
Za koniecznością chrztu jako warunku lub elementu zbawienia opowiadają się, luteranie, wyznawcy Kościołów Chrystusowych i niektórzy zielonoświątkowcy.
Przeciwnicy poglądu o ścisłej jego konieczności przytaczają m.in. przykład złoczyńcy, który został ukrzyżowany z Jezusem, nawrócił się i został zbawiony bez chrztu – podkreślając jednocześnie, iż chrzest jest ustanowieniem Chrystusowym, wyrazem posłuszeństwa wobec woli Bożej i, o ile istnieje taka możliwość, winien zostać udzielony.
Kościół Nowoapostolski
Kościół Nowoapostolski praktykuje chrzest niemowląt.
Mesjańskie Zbory Boże
Zbory Boże Chrześcijan Dnia Siódmego udzielają chrztu (zanurzenia) osobom świadomym które nawróciły się i powierzyły swoje życie Bogu. Zgodnie ze znaczeniem greckiego słowa baptizo rozumieją tzw. chrzest jako zanurzenie. Natomiast polania głowy nie uznają za chrzest (zanurzenie) ale za zwykłe polanie wodą. Chrztu dokonują głównie pod otwartym niebem np. w rzekach. Nie uznają trynitarnej formuły chrzcielnej twierdząc, że fragment z Mt. 28,19 odnoszący się do Trójcy został dopisany po soborze nicejskim, natomiast wszystkie opisy zanurzeń w Dziejach Apostolskich mówią o zanurzeniu w imieniu Jezusa. Osoby zanurzane ubierają się w białe szaty (często specjalnie uszyte do tego celu płaszcze) a kobiety mają także białe nakrycia głowy. Przykładowe pytania które zadawane są osobie zanurzanej to:
1) Czy wierzysz, że Jeszua jest Mesjaszem zapowiedzianym i posłanym przez Boga Jahwe?
2) Czy wierzysz, że Jeszua umarł za ciebie i zmazał twoje grzechy?
3) Czy chcesz być posłuszny(a) Bożym przykazaniom i Bożemu Słowu do końca swoich dni?
Zanurzenie traktują jako symbol zanurzenia starego życia i wynurzenia się do nowego życia w Chrystusie.
Świadkowie Jehowy
Chrzest praktykowany w organizacji Świadków Jehowy udzielany jest jedynie osobom, które potrafią zrozumieć jego znaczenie. Podobnie, jak u ewangelicznych protestantów, stosuje się formę chrztu przez całkowite zanurzenie. Nie ma chrztu niemowląt – praktykowany jest chrzest wyłącznie na podstawie świadomej decyzji osób pragnących go przyjąć. Przekonanie to oparte jest m.in. na fakcie, że w Biblii nigdzie nie opisano chrztu niemowląt, a sam Jezus przyjął chrzest jako dojrzały mężczyzna w wieku 30 lat.
Świadkowie Jehowy postrzegają chrzest jako symboliczny obrzęd wyrażający całkowite i bezwarunkowe oddanie się Jehowie Bogu. Chrzest Świadków Jehowy praktykowany jest zazwyczaj podczas kongresów regionalnych lub międzynarodowych oraz zgromadzeń obwodowych. Chrztu dokonują upoważnieni przedstawiciele zboru bądź w specjalnych basenach, bądź w zbiornikach naturalnych.
Przyjęcie chrztu w organizacji Świadków Jehowy zazwyczaj poprzedzone jest okresem biblijnych szkoleń na podstawie publikacji opracowanych przez Ciało Kierownicze, a wydanych przez Towarzystwo Strażnica. Po ukończeniu szkolenia nadzorcy zboru, na podstawie zestawu stałych pytań – do których przygotowuje się wcześniej kandydat do chrztu – upewniają się, czy osoba zdecydowana przyjąć chrzest zrozumiała podstawowe nauki biblijne oraz czy dostosowała do nich swoje życie. Przed zanurzeniem, osobie chrzczonej w obecności świadków zadawane są dwa pytania: 1) Czy okazałeś skruchę za swoje grzechy, oddałeś się Jehowie i zaakceptowałeś udostępnioną przez Boga możliwość wybawienia za pośrednictwem Jezusa Chrystusa? 2) Czy rozumiesz, że twój chrzest identyfikuje cię jako Świadka Jehowy należącego do organizacji Jehowy?. Podczas chrztu nie wypowiada się żadnej szczególnej formuły.
Tabela praktykowania chrztu w różnych wyznaniach
Tabela przedstawia różnice w rozumieniu i praktykowaniu chrztu między różnymi wyznaniami:
Podobne obrzędy
Rytualne obmywania były znane w starożytności u wielu ludów. Był to zewnętrzny znak wewnętrznej odmiany, żalu za popełnione grzechy i gotowości zadośćuczynienia za nie. Wiara w oczyszczającą moc wody występowała u większości etnicznych kultur pierwotnych (u Słowian np. w trakcie obrzędów Kupalnocnych). Obrzędy inicjacyjne związane z wodą są znane również w innych religiach: w pradawnym kulcie wody, w niektórych wyznaniach żydowskich (esseńczycy, zwolennicy Jana Chrzciciela), u mandenajczyków, w azteckim kulcie bogini Chalchihuitlicue, a także w buddyzmie. W religii starożytnych Egipcjan polanie głowy wodą było częścią rytuału koronacyjnego faraonów i oznaczało obdarowanie życiem wiecznym.
W Babilonii istniało święte miasto Eridu, dokąd spieszyły tłumy, aby się obmyć. W kulcie syryjskiego bóstwa Jankesa były sakralne oczyszczenia w wodzie i ogniu. W egipskiej Księdze Umarłych widnieje najstarszy opis rytualnego obmycia niemowląt nowo narodzonych. Panowało więc już wtedy przekonanie, że człowiek rodzi się w jakiejś winie, którą trzeba obmyć. W świątyni w Der-el-Bahri można do dnia dzisiejszego oglądać plastycznie przedstawioną scenę rytualnych obmyć. Rytuał oczyszczenia jest nadto znany w kulcie Demetry, wśród wyznawców starożytnej bogini Kybele i Attisa, Mitry. Zachowany jest on powszechnie do dnia dzisiejszego w Indiach, gdzie do miasta świętego Varanasi udają się w celach rytualnych kąpieli w Gangesie miliony wiernych bramińskich.
Do chrztu nawiązują też różne formy uroczystości świeckich, często o charakterze zabawy (chrzest statku, chrzest równikowy).
Podejście niechrześcijan do chrztu
Niechrześcijanie a chrzest dzieci
Wiele niechrześcijańskich grup wyznaniowych, podobnie jak część wyznań chrześcijańskich, sprzeciwia się chrzczeniu dzieci, a zwłaszcza niemowląt.
Odczynianie chrztu
Według doktryny katolickiej i części pozostałych wyznań chrześcijańskich, chrzest jako ich sakrament inicjujący jest nieodwołalny i nieodwracalny. Jednak w wielu kulturach i systemach wyznaniowych (szczególnie etnicznych wierzeń pierwotnych) dotrwały nawet do współczesnych czasów obrzędy odczyniające chrzest. Jednym z najstarszych – potwierdzanych przez źródła – był obrzęd przeprowadzany przez średniowiecznych Prusów, polegający na ponownym obmyciu osoby wodą przez pogańskiego kapłana i wygłoszeniu stosownej formuły z rodzaju: „Niechaj wiara w Boga, którego nie wyznajesz, odeszła razem z tą wodą, a wraz z nim chrześcijańskie imię... Nadaję Ci (lub zwracam) pogańskie imię ...„ Współcześnie osoby oficjalnie dokonujące wystąpienia ze wspólnoty katolickiej coraz częściej dokonują również (mniej lub bardziej udokumentowanych historycznie) obrzędów mających zneutralizować chrzest i jego konsekwencje (dość popularne w kręgach rodzimowierców).
Zobacz też
baptysterium
chrzcielnica
chrzest Polski
inicjacja
katechumenat
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
„Mikvah – Chrzest wodny” – traktat Braci Polskich
, Ef 4,5, Mat 28,19, Rz 6, 3–5 – chrzest w Biblii.
Sakramenty
Nowy Testament
Woda w religii |
188409 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Wolica%20%28wojew%C3%B3dztwo%20%C5%9Bwi%C4%99tokrzyskie%29 | Rezerwat przyrody Wolica (województwo świętokrzyskie) | Rezerwat przyrody Wolica – rezerwat przyrody nieożywionej w gminie Chęciny, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim, na terenie wsi Wolica i Siedlce. Znajduje się w obrębie otuliny Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego.
Powierzchnia: 2,81 ha (akt powołujący podawał 2,78 ha)
Rok utworzenia: 2000
Dokument powołujący: Rozporz. Woj. Święt. 51/2000 z 6.04.2000; Dz. Urz. Woj. Święt. 20/2000, poz. 148 z 14.04.2000
Numer ewidencyjny WKP: 067
Przedmiot ochrony: obszar wyrobisk pogórniczych z profilem osadów dolnego wapienia muszlowego
Wjazd do rezerwatu od ul. Małej w Wolicy. Rezerwat obejmuje dawny, nieczynny kamieniołom wgłębny wraz z otaczającymi nieużytkami (obszar oznaczony w ewidencji gruntów jako działka nr 526/3 we wsi Wolica oraz działka nr 6 we wsi Siedlce). Na dnie kamieniołomu znajduje się niewielkie jeziorko.
Według aktu powołującego, celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowo-dydaktycznych profilu osadów dolnego wapienia muszlowego (środkowy trias) odsłaniających się w ścianach nieczynnego kamieniołomu.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Zdjęcie z rezerwatu przyrody Wolica – Świętokrzyskie. Jakie Cudne.
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Ochrona przyrody w powiecie kieleckim
Wolica (powiat kielecki)
Siedlce (województwo świętokrzyskie) |
866 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Charles%20Gordon | Charles Gordon | Charles George Gordon, Gordon Pasza (ur. 28 stycznia 1833 w Woolwich, Londyn, zm. 26 stycznia 1885 w Chartumie) – brytyjski generał i administrator kolonialny urzeczywistniający kolonialną politykę Wielkiej Brytanii, w Chinach, Egipcie i Sudanie; gubernator Sudanu od 1877 do 1879; znany jako „Chiński Gordon” za sprawą swych sukcesów militarnych w Chinach, a następnie jako „Gordon z Chartumu”, gdzie zginął podczas powstania Mahdiego.
Życiorys
Urodził się w rodzinie oficera artylerii. W 1848 wstąpił do akademii wojskowej w Woolwich, po której ukończeniu uzyskał w 1852 przydział do wojsk inżynieryjnych jako podporucznik. W 1854 odkomenderowano go na Krym, gdzie uczestniczył w wojnie krymskiej, w tym w oblężeniu Sewastopola. Kilkakrotnie wymieniany wtedy w meldunkach brytyjskich. Odznaczony za męstwo przez Francuzów. W 1859 roku Gordon awansował do stopnia kapitana. Na ochotnika zgłosił się do armii brytyjskiej walczącej w wojnie Wielkiej Brytanii i Francji przeciwko Chinom w latach 1856–1858 i w 1860. W trakcie okupowania Pekinu w październiku 1860 dowodził oddziałem, który spalił cesarski pałac letni. W trakcie powstania tajpingów w Chinach brał udział w obronie zagrożonego przez powstańców Szanghaju, nadzorując w maju 1862 budowę fortyfikacji w tym mieście. Po śmierci Fredericka Townsenda Warda przejął chińsko-cudzoziemski oddział o nazwie Armia Zawsze Zwycięska (Armia Niezwyciężona), której Ward był organizatorem i pierwszym dowódcą. Składała się ona z 3500 chłopskich najemników dowodzonych przez europejskich dowódców. Na jej czele zdobył wiele miast w delcie Jangcy, podał się jednak do dymisji, gdy cesarz Chin zaczął skazywać na śmierć powstańców.
W 1874 z ramienia rządu angielskiego udał się do Egiptu, stopniowo uzależnianego od Anglii. Na skutek próśb ze strony rodaków Gordon powrócił do Chin, otrzymując najwyższy stopień w armii chińskiej – titu (naczelny wódz), lecz nie wyraził zgody na przyjęcie od chińskiego cesarza 100 000 sztuk złota, czym zyskał opinię człowieka odpornego na korupcję. Uzyskał Order Łaźni. W 1865 powrócił do Anglii, gdzie nie powierzono mu dowództwa nad żadną z jednostek bojowych armii brytyjskiej, lecz przez 5 lat przyszło mu kierować pracami inżynieryjnymi podczas renowacji fortów w Gravesend i Tilbury. W 1873 został awansowany na pułkownika i wysłany do Sudanu, gdzie czekało go objęcie stanowiska gubernatora i misja zwalczania handlu niewolnikami. W 1880 wyjechał do Indii jako sekretarz wicekróla, po czym odbywał służbę w Chinach, na Mauritiusie i w Afryce Południowej.
Był zwolennikiem przyznania autonomii Botswanie, Afryce Południowej i Irlandii, przez co ściągnął na siebie niechęć władz brytyjskich. Belgijski król Leopold II Koburg zaoferował mu urząd gubernatora Wolnego Państwa Kongo, jednak w 1881 Muhammad Ahmad ibn Abd Allah al-Mahdi znany jako Mahdi z Sudanu wywołał powstanie w Sudanie przeciwko rządom angielsko-egipskim. Opinia publiczna w Wielkiej Brytanii głośno domagała się interwencji; Charles Gordon przeprowadził tam szybką ewakuację armii Egiptu i Anglii. W lutym 1884 Gordon przybył do Chartumu – stolicy Sudanu. Wyekspediował z miasta 2000 kobiet i dzieci, a również i chorych oraz rannych ludzi. Prawie miesiąc później – 13 marca – oddziały Mahdiego przystąpiły do oblężenia miasta.
Na skutek zwlekania władz, które dopiero w październiku 1884 przysłały wojska, Chartum został zdobyty, a Gordon i inni obrońcy miasta zginęli. Odsiecz znalazła się w Chartumie dwa dni po tym wydarzeniu. Do dzisiaj nie zostało ustalone, w jakich dokładnie okolicznościach Gordon stracił życie. Rząd brytyjski odmówił wcześniej wsparcia Gordonowi uznając, że nie wykonał rozkazów w sprawie ewakuacji, lecz dopiero naciski ze strony opinii publicznej i królowej Wiktorii skłoniły go do zmiany stanowiska. Skutkiem śmierci Gordona była dymisja drugiego rządu Williama Ewarta Gladstone’a.
Spuścizna
Gordon został bohaterem narodowym Wielkiej Brytanii po swojej śmierci, za którą Brytyjczycy oskarżyli zbyt późne udzielenie wsparcia ze strony rządu. Oficjalny dworski poeta, Alfred Tennyson, poświęcił generałowi następujące epitafium.
Warrior of God, man’s friend, not laid below,
But somewhere dead far in the waste Soudan,
Thou livest in all hearts, for all men know
This earth has borne no simpler, nobler man.
Jego postać jest wspominana w powieści Henryka Sienkiewicza W pustyni i w puszczy, a także w powieści Triumf słońca Wilbura Smitha. W 1966 Charlton Heston uwiecznił go w filmie Chartum. W Aberdeen w Szkocji, przed wejściem do () znajduje się jego pomnik.
Przypisy
Bibliografia
Nigel Cawthorne, Dowódcy i generałowie. Prawdziwe historie, Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa, 2014, s. 136–137
Brytyjscy generałowie
Odznaczeni Orderem Łaźni
Uczestnicy wojny krymskiej (strona brytyjska)
Urodzeni w 1833
Zmarli w 1885
Ludzie urodzeni w Londynie |
188412 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Wroni%20D%C3%B3%C5%82 | Rezerwat przyrody Wroni Dół | Rezerwat przyrody Wroni Dół – rezerwat leśny w gminie Michałów, w powiecie pińczowskim, w województwie świętokrzyskim. Leży na zachodnim skraju kompleksu leśnego w pobliżu wsi Polichno, w granicach Kozubowskiego Parku Krajobrazowego.
Powierzchnia: 10,31 ha (akt powołujący podawał 9,94 ha)
Rok utworzenia: 1999
Dokument powołujący: Rozporz. Woj. Święt. 13/1999 z 30.04.1999; Dz. Urz. Woj. Święt. 23/1999, poz. 558 z 10.05.1999
Numer ewidencyjny WKP: 026
Charakter rezerwatu: częściowy
Przedmiot ochrony: bogaty florystycznie fragment zespołu grądu z licznymi gatunkami roślin objętych ochroną
W drzewostanie występuje głównie dąb szypułkowy, sosna zwyczajna i jesion wyniosły.
Szczególnie interesujące i wymagające ochrony są gatunki ciepłolubnych krzewów z berberysem, ligustrem i różą, skrawki muraw kserotermicznych, step kwietny i siedlisko występowania ośmiu gatunków storczyka (m.in. obuwik pospolity i buławnik wielkokwiatowy) oraz 420 gatunków roślin naczyniowych. Na jego terenie rosną gatunki chronione, zagrożone i rzadkie, m.in.: dziewięćsił bezłodygowy, kruszczyk szerokolistny, len włochaty, oman wąskolistny, pierwiosnek lekarski, podkolan biały, tojad dzióbaty, wawrzynek wilczełyko i zawilec wielkokwiatowy.
Przypisy
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Polichno (powiat pińczowski) |
188413 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Wykus | Rezerwat przyrody Wykus | Rezerwat przyrody Wykus – leśny rezerwat przyrody w gminie Bodzentyn, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim. Jest położony w granicach Sieradowickiego Parku Krajobrazowego, w głębi kompleksu Lasów Siekierzyńskich.
Powierzchnia: 63,58 ha (akt powołujący podawał 53,01 ha)
Rok utworzenia: 1978
Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 11.10.1978; MP. 33/1978, poz. 126
Numer ewidencyjny WKP: 042
Charakter rezerwatu: częściowy (podlega ochronie czynnej)
Przedmiot ochrony: fragment rzeki Lubianki i jej dopływu wraz ze zboczem wzniesienia Wykus; lasy i bory mieszane o cechach lasu naturalnego z udziałem sosny, jodły, dębu bezszypułkowego (Quercus petraea), świerka i grabu; zróżnicowane zbiorowiska roślinności leśnej w tym: zespoły buczyny karpackiej (Fagetum carpaticum), grądu, boru mieszanego, olsu typowego, łęgu olszowo-jesionowego, boru sosnowego świeżego
W centrum rezerwatu znajduje się niewielka polana z pomnikiem w formie kapliczki upamiętniającym znajdujące się tu miejsce obozowania partyzantów AK ze zgrupowania „Ponurego” (Jana Piwnika). W lesie znajdują się też liczne mogiły partyzanckie.
Przez rezerwat przebiega niebieski szlak turystyczny im. E. Wołoszyna z Wąchocka do Cedzyny oraz zielony szlak turystyczny ze Skarżyska-Kamiennej na Wykus.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Więcej informacji z okresu II wojny światowej w serwisie wykus.pl
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Siekierno-Przedgrab
Ochrona przyrody w powiecie kieleckim |
188414 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Samuel%20Osi%C5%84ski | Samuel Osiński | Samuel Osiński herbu Radwan (zm. 1649) – podczaszy oszmiański 1635–1643, oberszter gwardii królewskiej Władysława IV od 1640, administrator ekonomii brzeskiej od 1641, ciwun berżański 1642–1643, oboźny wielki litewski od 1645.
Syn Pawła, dworzanina królewskiego i skarbnika oszmiańskiego. Posłował z woj. wileńskiego na elekcję Władysława IV. W roku 1633 rozpoczął służbę w gwardii królewskiej i wziął udział w wojnie smoleńskiej. Jako kapitan gwardii otrzymał w 1635 podczaszostwo oszmiańskie. W 1636 został majorem królewskiego regimentu pieszego gwardii królewskiej, natomiast w 1640 oberszterem. W lutym 1641 w zamian za utrzymanie 500 piechoty gwardii i 1500 zł rocznego dochodu dla króla, niespodziewanie otrzymał ekonomię (dobra królewskie) brzeską, rywalizując w jej otrzymaniu z największymi magnatami litewskimi. W marcu tego roku występował też jako ciwun berżniański. W 1643 towarzyszył Władysławowi IV w podróży na Litwę. W czasie pobytu króla w Wilnie doszło tam do rozruchów wśród mieszczan, które Osiński stłumił siłą. 20 kwietnia 1645 otrzymał urząd oboźnego litewskiego po Pawle Janie Sapieże. Gdy wiosną 1646 Władysław IV rozpoczął przygotowania do wojny tureckiej, Osiński przeprowadzał z jego ramienia zaciągi; prawdopodobnie jego regiment nie osiągnął jednak planowanej liczby 2400 piechoty. W wyniku narastającej opozycji przeciw wojnie Osiński, wraz z dwoma innymi oberszterami, przedłożył królowi prośbę o zwolnienie ze służby, lecz król ją odrzucił i Osiński pozostał na dawnym stanowisku obersztara regimentu pieszego gwardii.
Po śmierci Władysława IV, wobec wojny z Kozakami, senatorzy zaciągnęli w maju 1648 gwardię Osińskiego na służbę Rzeczypospolitej. Osiński udał się w kierunku Łucka na pomoc hetmanom. Na wieść o klęsce pod Korsuniem (26 maja) postanowiono przerzucić tę grupę pod Gliniany, gdzie miała się połączyć z Władysławem Dominikiem Zasławskim-Ostrogskim. Osiński przybył pod Gliniany, ale wobec zmiany rozkazu poszedł na Stary Konstantynów i złączywszy się po drodze z oddziałami Ostrogskiego stanął na ich czele. Pod wpływem zagrożenia Konstantynowa przez wojsko kozackie płk. Krzywonosa połączył się z ks. Jaremą Wiśniowieckim. Wyróżnił się w bitwie pod Konstantynowem (26–28 lipca); m.in. na czele 200 muszkieterów i paru działek powstrzymał ogniem Kozaków od przeprawy przez Słucz.
Po klęsce pod Korsuniem, sejm konwokacyjny powierzył dowództwo wojsk polskich, w miejsce wziętych do niewoli hetmanów, regimentarzom: Dominikowi Zasławskiemu-Ostrogskiemu, Mikołajowi Ostrorogowi i Aleksandrowi Koniecpolskiemu. Osiński do sił głównych regimentarzy dołączył 9 września. Pod Piławce wojska doszły 20 września.
W bitwie pod Piławcami 23–25 września Osiński brał udział w walkach o groble w nocy z 22 na 23 września; po ucieczce większej części wojsk pozostał w obozie na czele większego zgrupowania piechoty (ok. 8000). Wycofał się dopiero na rozkaz Ostrogskiego jako ostatni. W czasie odwrotu doszło jednak do paniki i wśród jego sił i pod Lwów dotarł z niewielkim oddziałem. Niemniej jednak Piławce okryły go sławą; chwalono go i zalecano jako „wielkiego kawalera”
Ze Lwowa Osiński został wyprawiony 2 października przez Jeremiego Wiśniowieckiego na sejm elekcyjny do Warszawy w celu uzyskania posiłków. Na sejmie zdał relację z przebiegu działań. Maciej Łubieński, ówczesny prymas Polski, na posiedzeniu 9 października zaproponował oddać oddziały piechoty i dragonii wystawiane przez magnatów pod dowództwo Osińskiego i skierować pod Lwów. Jednak wobec groźby zaatakowania Warszawy przez Kozaków postanowiono z części oddziałów nadwornych stworzyć grupę osłaniającą zgromadzenie elekcyjne pod Warszawą i oddać je pod dowództwo Osińskiego i Jerzego Rzeczyckiego. Osiński podpisał elekcję Jana Kazimierza jako poseł z woj. wileńskiego. W listopadzie ukończył werbunek nowych oddziałów piechoty, ale prawdopodobnie nie wziął udziału w walkach.
Osiński zmarł na początku roku 1649. Był żonaty; o jego żonie wiadomo jednak tylko tyle, że po jego śmierci wyszła powtórnie za mąż za Aleksandra Buchowieckiego, podkomorzego grodzieńskiego.
Osiński występuje epizodycznie w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza.
Bibliografia
Polski słownik biograficzny, t. XXIV, cz. 2, z. 101, Wrocław 1979.
Ciwuni berżańscy
Członkowie stanu rycerskiego I Rzeczypospolitej
Elektorzy Jana II Kazimierza Wazy
Elektorzy władców Polski (województwo wileńskie)
Oberszterowie I Rzeczypospolitej
Oboźni wielcy litewscy
Oficerowie gwardii I Rzeczypospolitej
Posłowie na sejm elekcyjny 1648
Posłowie na Sejm I Rzeczypospolitej (województwo wileńskie)
Radwanowie
Podczaszowie oszmiańscy
Uczestnicy wojny polsko-rosyjskiej 1632–1634 (strona polska)
Urzędnicy ziemscy I Rzeczypospolitej
Zmarli w 1649 |
188417 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%284142%29%20Dersu-Uzala | (4142) Dersu-Uzala | (4142) Dersu-Uzala – planetoida przecinająca w swej drodze wokół Słońca orbitę Marsa.
Odkrycie
Asteroida (4142) Dersu-Uzala została odkryta w 28 maja 1981 w Obserwatorium Kleť przez czeską astronom Zdeňkę Vávrovą.
Nazwa pochodzi od bohatera filmu, który reżyserował Akira Kurosawa pt. Dersu Uzała, nakręconego na podstawie książek, które napisał Władimir Arsienjew. Przed jej nadaniem planetoida nosiła oznaczenie tymczasowe (4142) 1981 KE.
Orbita
Orbita planetoidy (4142) Dersu-Uzala nachylona jest pod kątem 26,5˚ do ekliptyki, a jej mimośród wynosi 0,151. Ciało to krąży w średniej odległości 1,91 j.a. wokół Słońca. Peryhelium orbity znajduje się 1,62 j.a., a aphelium 2,2 j.a. od Słońca. Na jeden obieg Słońca asteroida ta potrzebuje 2 lata i 234 dni.
Właściwości fizyczne
Jest to ciało, które ma najprawdopodobniej nieregularny kształt. Absolutna wielkość gwiazdowa (4142) Dersu-Uzala wynosi 13,6.
Zobacz też
Lista planetoid 4001–5000
lista ponumerowanych planetoid
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Nazwane planetoidy
Planetoidy przecinające orbitę Marsa
Obiekty astronomiczne odkryte w 1981 |
188421 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pinus%20clausa | Pinus clausa | Pinus clausa (Chapm. ex Engelm.) Vasey ex Sargent – gatunek drzewa iglastego z rodzaju sosna należącego do rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna ta występuje w stanie dzikim w Ameryce Północnej na dwóch osobnych obszarach USA: jeden w centralnej Florydzie, drugi w zachodniej Florydzie i Alabamie. Populacje oddalone są od siebie o 200 km. Drzewa tego gatunku rzadko osiągają wiek 100 lat.
Morfologia
Pokrój Drzewo o owalnej, rozłożystej koronie. Tworzy także formy krzewiaste.
Pień Przeważnie osiąga wysokość 5–10 m, wyjątkowo 21 m. Średnica pnia 45–50 cm. Kora cienka, brązowa do szarobrązowej, z wiekiem łuszczy się.
Liście Igły zebrane po 2 na krótkopędach, długości 5–10 cm. Elastyczne, delikatnie skręcone, silnie zgięte łamią się.
Szyszki Szyszki męskie cylindryczne, żółte, wyrastają blisko szczytu gałązki. Szyszki żeńskie początkowo żółte do fioletowych. Dojrzałe długości 4–8 cm, brązowe do szaro-brązowych, często w skupiskach. Łuski z niewielkim ostrym kolcem.
Biologia i ekologia
Drzewo jednopienne. Szyszki pozostają zamknięte przez wiele lat. Otwierają się pod wpływem wysokiej temperatury towarzyszącej pożarom lasu. Z uwolnionych nasion wyrasta nowe pokolenie drzew.
Rośnie na piaszczystym podłożu, na terenach niesprzyjających wzrostowi dużych drzew innych gatunków, dzięki czemu może z nimi z sukcesem współzawodniczyć o dostęp do światła. Preferuje miejsca nasłonecznione.
Stanowiska P. clausa pełnią istotną rolę jako siedlisko zagrożonego gatunku jaszczurki Plestiodon reynoldsi należącego do rodziny scynków.
Systematyka
Synonimy: Pinus inops Aiton var. clausa Chapman ex Engelmann, P. clausa var. immuginata D.B. Ward.
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus:
podrodzaj Pinus
sekcja Trifoliae
podsekcja Contortae
gatunek P. clausa
Zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) początkowo przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LR/nt (lower risk/near threatend) w skali całego świata, uznając za bliski zagrożeniu. Ponieważ liczebność populacji nie wykazuje spadku i gatunek nie jest eksploatowany na dużą skalę, klasyfikacja ta została zmieniona w 2013 r. na LC (least concern).
Zastosowanie
Ze względu na liczne i gęste gałęzie drewno P. clausa zazwyczaj nie nadaje się do wykorzystania. Jeżeli już jest wykorzystywane, to najczęściej stanowi źródło miazgi drzewnej.
Przypisy
Bibliografia
Sosnowate |
867 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Canberra | Canberra | Canberra (wym. lub ) – stolica Australii, miasto leżące w odległości 280 km od Sydney i 660 km od Melbourne w obrębie Australijskiego Terytorium Stołecznego. Jest największym miastem Australii położonym w środku lądu i 8. co do wielkości miastem kraju.
Canberra ma 431 611 mieszkańców (2021).
Miasto nie ma własnych władz miejskich, natomiast wszystkie decyzje dotyczące miasta podejmuje Zgromadzenie Ustawodawcze Australijskiego Terytorium Stołecznego. Faktyczną władzę sprawuje Gubernator Australii.
Historia
Przed europejskim osadnictwem teren dzisiejszej Canberry był sezonowo zamieszkany przez plemiona Ngunnawal i Walgalu. Plemię Ngarigo żyło na południowym wschodzie tego terenu, Gundungurra na północy, Yuin na wybrzeżu, a Wiradjuri na zachodzie. Odkrycia archeologiczne z obecnego regionu stołecznego wskazują obecność ludzi na tym terenie od 21 tys. lat. Słowo „Canberra” pochodzi z dialektu rodziny Ngabri, jednej z rodzin plemienia Ngunnawal, od słowa Kanbarra, znaczącego miejsce spotkań. Nazwa ta była najwyraźniej używana jako odwołanie do corroboree odbywających się podczas sezonowych migracji ludzi z plemienia Ngunnawal w celu uczczenia ciem bogong (Agrotis infusa), przelatujących przez region każdej wiosny.
Europejska kolonizacja rozpoczęła się na początku XIX wieku. W latach 1820–1824 zorganizowano cztery wyprawy na ten obszar. Za początek stałego europejskiego osadnictwa uważane jest założenie w 1823 na terenie dzisiejszego półwyspu Acton gospodarstwa wyspecjalizowanego w hodowli owiec. Dokonali tego pracownicy zatrudnieni przez Joshuę Johna Moore’a, który w 1826 wykupił teren, gdzie znajdowało się gospodarstwo, i nazwał go Canberry.
W miarę upływu czasu populacja europejska powoli rosła. Wśród ważnych rangą osadników była farmerska rodzina Campbellów, która sprowadzała inne osadnicze rodziny do pracy na swojej ziemi (dom Campbellów obecnie jest częścią Royal Military College w Duntroon, przedmieściu stolicy). Innymi wpływowymi rodzinami w XIX-wiecznej społeczności dzisiejszego obszaru stołecznego byli Murrayowie i Gibbesowie. Ci ostatni w latach 1830–1881 byli właścicielami majątku Yarralumla (obecnie dzielnica Canberry, w której znajduje się oficjalna rezydencja gubernatora generalnego Australii).
Pod koniec XIX stulecia coraz bardziej rozwijające się największe australijskie miasta, Melbourne i Sydney zaczęły ostro rywalizować o miano stolicy kraju. Pierwsze z nich było w tamtym czasie siedzibą parlamentu Australii, drugie zaś mieściło pozostałe instytucje rządowe. Żeby nie dopuścić do utraty popularności jednego miasta kosztem drugiego, a zarazem zakończyć spór, parlament podjął kompromisową decyzję: nowa stolica zostanie zbudowana od podstaw, na obszarze między dwoma największymi miastami. Chociaż politycy ze stanu Nowa Południowa Walia lobbowali za ustanowieniem stolicy w Sydney, w ramach porozumienia z przedstawicielami pozostałych jednostek administracyjnych, wyrażono zgodę na ustanowienie stolicy kraju w NPW, jednak musiała ona znajdować się w odległości co najmniej 100 mil od Sydney. Ostateczna lokalizacja została wybrana przez władze państwa w 1908, po zakończeniu terenowych prac badawczych (prowadzonych przez rządowego geodetę Charlesa Scrivenera). Niedługo później ogłoszono międzynarodowy konkurs na projekt nowej stolicy Australii, który wygrała para architektów z Chicago: Walter Burley Griffin i Marion Mahony Griffin. Pierwsze prace budowlane ruszyły w 1913.
Zainaugurowanie działalności Canberry jako stolicy Australii miało miejsce 9 maja 1927, kiedy otwarta została siedziba przeniesionego z Melbourne parlamentu, obecnie znana jako Old Parliament House. Rozwój nowo powstałego miasta poważnie zahamował wielki kryzys z lat 30. i II wojna światowa. Różne zaplanowane w tamtym czasie inwestycje, między innymi katolicka oraz anglikańska katedra, nigdy nie zostały ukończone. Po wojnie miasto wróciło na właściwą ścieżkę rozwoju gospodarczego, zaczęło się coraz bardziej rozbudowywać i zyskiwać na znaczeniu. Przeniesiono do niego siedziby różnych instytucji publicznych, w tym Sądu Najwyższego Australii, Australijskiego Uniwersytetu Narodowego i Biblioteki Narodowej Australii.
W 1960 w centrum miasta zaczęto budować na rzece Molonglo zbiornik wodny, będący częścią oryginalnych, konkursowych planów Canberry i którego wcześniejsza budowa była niemożliwa ze względów ekonomicznych. W 1963 budowa zbiornika dobiegła końca. Od tamtej pory Jezioro Burleya Griffina (nazwa nadana na cześć jednego z architektów projektujących stolicę) jest głównym akwenem miasta dzielącym go na dwie części. Z kolei w latach 1981–1988 zrealizowano inną wielką inwestycję – wybudowano nowy gmach parlamentu. Jego uroczyste otwarcie z udziałem królowej Elżbiety II nastąpiło 9 maja 1988.
18 stycznia 2003 miał miejsce pożar buszu w Canberze. Wyrządził on poważne szkody na obrzeżach stolicy. W jego wyniku zginęły 4 osoby, a ponad 500 domów zostało zniszczonych lub poważnie uszkodzonych. Zniszczeniu uległo również leżące na zachód od miasta obserwatorium Mount Stromlo.
Podczas całego 2013 roku w Canberze odbywały się liczne uroczystości upamiętniające 100. rocznicę rozpoczęcia budowy miasta. 11 marca 2014 w parku City Hill odsłonięto nawiązujący do tej rocznicy obelisk Canberra Centenary Column.
Geografia
Canberra zajmuje powierzchnię 814,2 km² i znajduje się w pobliżu masywu Brindabella Ranges. Jest położona około 150 km od wschodniego australijskiego wybrzeża. Miasto leży na wysokości 550–700 m n.p.m. Najwyższy punkt w mieście znajduje się na górze Mount Majura i wynosi 888 m n.p.m. Inne znaczące góry na obszarze Canberry to Mount Taylor (855 m n.p.m.), Mount Ainslie (843 m n.p.m.), Mount Mugga Mugga (812 m n.p.m.) i Black Mountain (812 m n.p.m.). Wokół miasta znajdują się rozległe sawanny eukaliptusowe, a także bagna i lasy. W stosunku do pierwotnego stanu powierzchnia lasów znacznie zmalała ze względów na wycinkę drzew, z powodu pozysku drewna jako m.in. paliwa. Przez miasto przepływa rzeka Molonglo.
Dzielnice mieszkalne
Canberra Central
Woden Valley
Belconnen
Weston Creek
Tuggeranong
Gungahlin
Klimat
Demografia
Gospodarka
Canberra jest istotnym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym (Galeria Narodowa Australii, Biblioteka Narodowa Australii) i naukowym (Australijski Uniwersytet Narodowy, założony w 1946) kraju. Ma rozwinięty przemysł poligraficzny, elektroniczny, precyzyjny i spożywczy. Pełni również ważną rolę w australijskiej turystyce (odwiedza ją rocznie ponad 600 tys. turystów).
Znajduje się w niej duży węzeł drogowy oraz międzynarodowy port lotniczy.
Miasta partnerskie
Miasta partnerskie Canberry:
Pekin, Chiny (14.09.2000)
Nara, Japonia (26.10.1993)
Wellington, Nowa Zelandia (6.07.2016)
Miasta zaprzyjaźnione:
Dili, Timor Wschodni (10.05.2006)
Hangzhou, Chińska Republika Ludowa (04.2003)
Zobacz też
archikatedra św. Krzysztofa w Canberze
Australian War Memorial
Przypisy
Linki zewnętrzne
Witryna internetowa promująca miasto
Miasta w Australii
Stolice państw w Australii i Oceanii |
188422 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Zamczysko%20%28wojew%C3%B3dztwo%20%C5%9Bwi%C4%99tokrzyskie%29 | Rezerwat przyrody Zamczysko (województwo świętokrzyskie) | Rezerwat przyrody Zamczysko – rezerwat leśny w leśnictwie Widełki w Nadleśnictwie Łagów, na terenie Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego, w gminie Bieliny między miejscowościami Makoszyn i Widełki w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim.
Powierzchnia: 14,55 ha (akt powołujący podawał 12,96 ha)
Rok utworzenia: 1959
Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 15 maja 1959; MP. 61/1959, poz. 310
Numer ewidencyjny WKP: 021
Charakter rezerwatu: ścisły
Przedmiot ochrony: fragmenty lasu mieszanego bukowego o charakterze pierwotnym.
Położony jest w centralnej części Pasma Orłowińskiego i zajmuje szczytową część góry Wysokówki (412 m n.p.m.). Rezerwat porośnięty jest pięknym mieszanym lasem bukowym z domieszką jodły, jawora, klonu i dębu bezszypułkowego z runem typowym dla buczyn dolnoreglowych. Przedmiot ochrony w rezerwacie stanowi zbiorowisko roślinne żyzna buczyna karpacka Dentario glandulosae- Fagetum rzadko spotykane na niżu. Niektóre okazy drzew osiągają wiek około 220 lat. Spośród roślin zielnych występują tu m.in.: żywiec cebulkowy, żywiec gruczołowaty, marzanka wonna, kopytnik pospolity, gajowiec, nerecznica krótkoostna, czyściec leśny, bluszcz pospolity i czosnek niedźwiedzi. W rezerwacie Zamczysko nie wykonuje się żadnych zabiegów gospodarczych. Atrakcyjność rezerwatu zwiększa występowanie stanowiska archeologicznego w miejscu dawnego ośrodka kultu pogańskiego.
Przypisy
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Rezerwat przyrody Zamczysko
Rezerwat przyrody Zamczysko
Makoszyn
Ochrona przyrody w powiecie kieleckim |
188423 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Zamczysko%20Turskie | Rezerwat przyrody Zamczysko Turskie | Rezerwat przyrody Zamczysko Turskie – rezerwat leśny w gminie Osiek, w powiecie staszowskim, w województwie świętokrzyskim. Jest położony pomiędzy zabudowaniami miejscowości Tursko Małe i Kolonia Tursko, ale w obrębie ewidencyjnym Strużki.
Powierzchnia: 2,52 ha (akt powołujący podawał 2,45 ha)
Rok utworzenia: 1979
Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 19.04. 1979; , § 12
Numer ewidencyjny WKP: 011
Charakter rezerwatu: częściowy
Przedmiot ochrony: las mieszany o charakterze pierwotnym, porośnięty mieszanym lasem bukowym z domieszką jodły, jawora, klonu i dębu bezszypułkowego z runem typowym dla buczyn dolnoreglowych
Rezerwat obejmuje niewielkie, pagórkowate wzniesienie, na którym znajdują się pozostałości wałów ziemnych.
W runie występują: podagrycznik pospolity, zdrojówka rutewkowata, starzec gajowy, kuklik pospolity, czyściec leśny. Na niewielkiej śródleśnej polanie można spotkać tomkę wonną i groszek leśny.
Według obowiązującego planu ochrony ustanowionego w 2004 roku, obszar rezerwatu objęty jest ochroną czynną i krajobrazową.
Przypisy
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Strużki |
188424 | https://pl.wikipedia.org/wiki/ZPP | ZPP | Zrzeszenie Prawników Polskich
Związek Patriotów Polskich
Związek Pielęgniarek Polskich |
188426 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Zielonka | Rezerwat przyrody Zielonka | Rezerwat przyrody Zielonka – rezerwat leśny leżący na terenie Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski, pomiędzy miejscowościami Czyżów Szlachecki i Dziurów w gminie Zawichost, w powiecie sandomierskim, w województwie świętokrzyskim.
Powierzchnia: 20,88 ha (akt powołujący podawał 21,09 ha)
Rok utworzenia: 1974
Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 16.09 1974; , § 6
Numer ewidencyjny WKP: 009
Charakter rezerwatu: częściowy
Przedmiot ochrony: fragment wielogatunkowego lasu liściastego o cechach zespołu naturalnego
W skład drzewostanu wchodzą: lipa drobnolistna, dąb, wiąz, brzoza i osika. Podszycie stanowią: leszczyna, kalina, szakłak, dereń świdwa, głóg i jarzębina. Liczne runo leśne, m.in. rzadkie i chronione: lilia złotogłów, pierwiosnka lekarska, konwalia majowa i kruszczyk szerokolistny. Zespół leśny położony jest na terenie wąwozów lessowych ze stromymi zboczami.
Przypisy
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Dąbie (powiat sandomierski) |
188429 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sytuacja%20prawna%20i%20spo%C5%82eczna%20os%C3%B3b%20LGBT%20w%20Kanadzie | Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Kanadzie |
Prawo wobec kontaktów homoseksualnych
Kanada zalegalizowała kontakty homoseksualne w 1969 roku. W tym samym roku wiek dopuszczający kontakty homo- i heteroseksualne został zrównany. Homoseksualizm został skreślony z listy chorób w 1972 roku.
Ochrona prawna przed dyskryminacją
Zakaz dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną istnieje od 1996 roku na szczeblu federalnym w co najmniej trzech różnych aktach prawnych – kodeksie karnym, akcie o prawach człowieka i akcie regulującym prawa i wolności społeczne.
Kanadyjska konstytucja gwarantuje wszystkim obywatelom równość wobec prawa i zakazuje dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny. W 2002 roku sąd zinterpretował konstytucję jako chroniącą przed dyskryminacją także przez wzgląd na orientację seksualną. Decyzja ta dotyczyła legalizacji małżeństw homoseksualnych w prowincji Ontario.
W Kanadzie są przepisy przyznające prawo azylu z powodu prześladowań przez wzgląd na orientację seksualną we własnym kraju.
Od 1992 roku geje nie są wykluczeni ze służby wojskowej z powodu swojej orientacji seksualnej.
Uznanie związków osób tej samej płci
W 1996 roku pary homoseksualne otrzymały na szczeblu federalnym pierwsze prawa – prawa pracownicze (jako konkubinaty).
W 2000 roku uznano na szczeblu federalnym konkubinaty par tej samej płci, chociaż już wcześniej uznano je we wszystkich poszczególnych prowincjach i terytoriach.
Od 2001 roku trzy prowincje zalegalizowały związki partnerskie.
Począwszy od 2002 roku, pary homoseksualne zwracały się do sądów, by te uznały ich prawo do zawierania małżeństw. Kolejne orzeczenia tych instytucji w dziewięciu regionach Kanady popierały prawa gejów i lesbijek do zawierania małżeństw homoseksualnych. Ostatecznie rząd Kanady zaproponował projekt legalizujący małżeństwa homoseksualne na szczeblu federalnym. W czerwcu 2005 roku projekt przyjęła niższa izba parlamentu stosunkiem głosów 158:133. 19 lipca 2005 roku kanadyjski Senat przyjął tę samą ustawę stosunkiem głosów 47 – za, 21 – przeciw i 3 wstrzymujące się. Ustawa weszła w życie pod koniec lipca 2005 roku. Kanada jest czwartym, po Holandii, Belgii i Hiszpanii krajem, w których małżeństwa homoseksualne są legalne.
Prawo kanadyjskie zezwala parom homoseksualnym na adopcję dzieci.
Spis powszechny z 2001 roku wykazał, iż w kraju istnieje co najmniej 35 000 par homoseksualnych, wychowujących ponad 5000 dzieci.
Sytuacja prawna osób LGBT w poszczególnych prowincjach i terytoriach Kanady
Życie osób LGBT w kraju
Kanadyjczycy należą do bardzo tolerancyjnych społeczeństw. Uważa się, że są najbardziej przyjaznym mniejszościom seksualnym narodem w obu Amerykach. Według badania opinii publicznej, przeprowadzonego w 2002 roku w ramach Pew Global Attitudes Project, 69% Kanadyjczyków uważa, że homoseksualizm powinien być akceptowany przez społeczeństwo. Przeciwnego zdania jest 26% obywateli kraju.
Według badania z 2006 roku 59% Kanadyjczyków uważa, że pary jednopłciowe powinny mieć prawo do wzięcia ślubu. Przeciwnego zdania jest 33% obywateli państwa.
Badanie opinii publicznej z 2006 roku pokazało, że 58% obywateli Kanady chce, aby małżeństwa homoseksualne były nadal legalne. Przeciwnego zdania jest 36% Kanadyjczyków. Jednocześnie 72% obywateli państwa sądzi, że duchowny powinien mieć prawo odmówić udzielenia ślubu parze homoseksualnej, jeśli stoi to w sprzeczności z jego przekonaniami religijnymi. Przeciwnego zdania jest 23% Kanadyjczyków.
Według ankiety z 2007 roku 62% Kanadyjczyków chce dodania orientacji seksualnej do kategorii chronionych przez Kanadyjską Kartę Praw i Swobód. Przeciwnego zdania jest 29% obywateli społeczeństwa.
W Kanadzie istnieje duża scena gejowska, z licznymi gejowskimi lokalami, zwłaszcza w Toronto, ale także w każdym dużym mieście. Działają tu liczne organizacje, wydawane są publikacje i organizowane parady gejów i lesbijek. Największa z nich odbywa się w Toronto, gromadząc w 2005 roku przeszło 1,5 miliona osób. W kraju działa kanał telewizyjny o tematyce homoseksualnej.
Kościół katolicki w Kanadzie jest wciąż zdecydowanie przeciwny gejom i lesbijkom, jednak otwarte stanowisko wyraża szereg tamtejszych kościołów protestanckich, zwłaszcza Zjednoczony Kościół Chrystusa, czy Kościół anglikański.
Zobacz też
Sytuacja prawna osób LGBT na świecie
Przypisy
Kanada
LGBT w Kanadzie
Prawo w Kanadzie |
868 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Carl%20Friedrich%20Gauss | Carl Friedrich Gauss | właśc. Johann Friedrich Carl Gauss (ur. 30 kwietnia 1777 w Brunszwiku, zm. 23 lutego 1855 w Getyndze) – niemiecki naukowiec: matematyk, fizyk, astronom, geodeta i wynalazca; wieloletni profesor Uniwersytetu w Getyndze i dyrektor tamtejszego obserwatorium astronomicznego. Członek towarzystw naukowych, także zagranicznych, oraz laureat nagród, w tym Medalu Copleya – prawdopodobnie najwyższego wyróżnienia badawczego jego czasów (1838, razem z Michaelem Faradayem).
W matematyce zajmował się praktycznie wszystkimi dyscyplinami swojej epoki i współtworzył nowe – zarówno teoretyczne (czyste), jak i stosowane. Przysłużył się dla teorii liczb, geometrii, algebry, analizy, probabilistyki, metod numerycznych, statystyki i fizyki matematycznej; jest uważany za jednego z pionierów geometrii nieeuklidesowej obok Jánosa Bolyaia i Nikołaja Łobaczewskiego. Zajmował się też problemami konstrukcji klasycznych, był współtwórcą geometrii różniczkowej (dowodząc Theorema Egregium), arytmetyki modularnej i pierwszego pełnego dowodu zasadniczego twierdzenia algebry, dokończonego przez Jeana-Roberta Arganda. Jest też kojarzony z rozkładem normalnym, zwanym rozkładem Gaussa, choć nie opisał go jako pierwszy. Opracował również szybką transformację Fouriera (ang. FFT) – ponad 150 lat przed pojawieniem się tej techniki w społeczności matematyków (w latach 60. XX w.) – oraz kwaterniony ponad dwie dekady przed W.R. Hamiltonem.
Jako fizyk był i teoretykiem, i eksperymentatorem. Zajmował się elektrycznością i magnetyzmem, rozszerzył odpowiedni układ jednostek miar, skonstruował jeden z pierwszych telegrafów, magnetometr i zastosował go do badań geomagnetyzmu. Prawo Gaussa pozwoliło na opis pola elektrycznego w sposób równoważny prawu Coulomba, lecz często bardziej efektywny obliczeniowo. Stało się ono jednym z czterech równań Maxwella zasadniczych dla elektrodynamiki klasycznej i znalazło zastosowanie także do opisu grawitacji. Fizyka upamiętnia niemieckiego uczonego przez nazwy jednostki gaus (Gs) należącej do układu CGS, jednej z odmian tego układu oraz działa Gaussa.
Jako astronom teoretyczny rozwinął mechanikę nieba – przewidując orbity planetoid jak Ceres i Pallas – oraz obliczenia kalendarzowe, podając nowy algorytm wyznaczania daty Wielkanocy. Geodezja zawdzięcza mu wynalezienie heliotropu i jednego z odwzorowań kartograficznych (Gaussa-Krügera). Wszystkie trzy nauki – fizyka, astronomia i geodezja – korzystają z opracowanej przez niego analizy niepewności pomiarowych. W tej dziedzinie należy do twórców metody najmniejszych kwadratów rozwiązywania problemu regresji liniowej, obecnego w rozmaitych naukach empirycznych.
Gauss bywa nazywany jednym z największych matematyków wszech czasów – obok Archimedesa i Newtona – a przez sobie współczesnych był określany „księciem matematyków” (łac. Princeps Mathematicorum). Oprócz terminów specjalistycznych upamiętniają go nazwy szeregu miejsc i instytucji, pomnik w rodzinnym Brunszwiku, a także wizerunki na znaczkach pocztowych i banknotach.
Życiorys
Pochodzenie
Carl Friedrich Gauss urodził się 30 kwietnia 1777 roku w Brunszwiku w ubogiej rodzinie. Jego ojciec Gebhard Gauß (1744–1808) był rzemieślnikiem; pracował jako rzeźnik, ogrodnik, murarz a później jako kasjer. Rodzina ojca zajmowała się początkowo rolnictwem, a ok. 1740 roku przeniosła się do Brunszwiku. Gebhard Gauß nie posiadał wykształcenia, ale potrafił czytać, pisać i znał podstawy arytmetyki.
Matką Gaussa była Dorothea Benze (1743–1839), córka kamieniarza. Była drugą żoną Gebharda i zajmowała się domem. Nie miała wykształcenia, ale prawdopodobnie potrafiła czytać. Carl Friedrich był z nią blisko związany i opiekował się nią aż do jej śmierci w wieku 96 lat.
Gauss miał starszego przyrodniego brata – Georga, syna Gebharda z pierwszego małżeństwa.
Dzieciństwo i szkoła podstawowa
Gauss już jako małe dziecko wykazywał nieprzeciętne zdolności matematyczne – w wieku 3 lat umiał dodawać i wytknął ojcu błąd podczas naliczania dniówki dla pomocników przy pracy ogrodniczej. Jak sam żartobliwie twierdził, nauczył się rachować, zanim jeszcze zaczął mówić. Sam nauczył się czytać, pytając domowników o wymowę poszczególnych liter.
W 1784 roku Gauss został posłany do lokalnej szkoły (niem. Katharinen-Schule) prowadzonej przez J.G. Büttnera. Po dwóch latach rozpoczął naukę arytmetyki i objawił swój nieprzeciętny talent, rozwiązując z miejsca zadanie, jakie nauczyciel podał w klasie. Zadanie polegało na dodaniu do siebie liczb od 1 do 100. Gauss jako pierwszy oddał tabliczkę, na której nie było żadnych obliczeń a jedynie prawidłowe rozwiązanie końcowe, a następnie wytłumaczył nauczycielowi, w jaki sposób doszedł do wyniku. Büttner zaczął organizować podręczniki do matematyki dla zdolnego ucznia. Młodemu Gaussowi wiele uwagi poświęcał starszy o osiem lat asystent Büttnera Martin Bartels (1769–1836), który sam interesował się matematyką i później został profesorem matematyki na uniwersytecie w Kazaniu, a następnie na uniwersytecie w Dorpacie. Gaussa i Bartelsa połączyła wieloletnia przyjaźń. W wieku 11 lat Gauss samodzielnie zaznajomił się z dwumianem Newtona oraz z teorią ciągów nieskończonych. Büttner i Bartels przekonali Gebharda Gaußa, by zwolnił syna z wieczornej pracy przędzenia lnu i pozwolił mu na dalszą naukę. Büttner z Bartelsem zatroszczyli się o fundatorów i promocję utalentowanego chłopca w kręgach naukowych.
Mecenat księcia Brunszwiku
W 1788 roku przy wsparciu Büttnera Gauss został przyjęty do szkoły średniej w Brunszwiku – Gymnasium Catharineum – od razu do klasy drugiej. Szkoła kładła nacisk na naukę greki i łaciny, które Gauss szybko opanował. Posługujący się dotychczas dialektem, Gauss nauczył się wówczas również standardowego języka niemieckiego (niem. Hochdeutsch). W 1788 roku Bartels został przyjęty do Collegium Carolinum w Brunszwiku, gdzie matematyki nauczał Eberhard August Wilhelm von Zimmermann (1743–1815) i którego prawdopodobnie Bartels poinformował o talencie Gaussa. Zimmermann dostarczał Gaussowi kolejnych podręczników i zaaranżował w 1791 roku spotkanie z księciem Brunszwiku Karolem Wilhelmem (1735–1806). Książę zapewnił Gaussowi stypendium naukowe w wysokości 10 talarów rocznie, co umożliwiło podjęcie studiów w Collegium Carolinum (1792–1795) i ich kontynuację na uniwersytecie w Getyndze (1795–1798). Podczas pobytu w Collegium Carolinum, korzystając z dobrze zaopatrzonej biblioteki, Gauss samodzielnie zapoznał się z dziełami Eulera, Lagrange’a i Newtona. Opracował wówczas metodę najmniejszych kwadratów. W okresie tym Gauss zajmował się teorią liczb, w tym liczbami pierwszymi.
W Getyndze studiował szereg przedmiotów:
matematykę u Abrahama Gotthelfa Kästnera (1719–1800),
astronomię u Karla Felixa von Seyffera (1762–1822),
fizykę u Georga Christopha Lichtenberga (1742–1799),
filologię u Christiana Gottloba Heyne’go (1729–1812),
historię u Arnolda Heerena (1760–1842).
Początkowo wahał się, czy studiować języki starożytne, czy matematykę – w końcu zdecydował się na drugą opcję. 30 marca 1796 roku znalazł konstrukcję siedemnastokąta foremnego przy użyciu cyrkla i linijki. Odkrycie opierało się na dogłębnej analizie rozkładu na czynniki równań wielomianowych, co umożliwiło późniejsze tezy teorii Galois. W marcu 1796 roku Gauss zaczął pisać dziennik naukowy (niem. Notizen-Journal), który prowadził do 1814 roku. Dziennik został upubliczniony dopiero w 1898 roku – zawierał 146 krótkich wpisów z odkryciami Gaussa.
Podczas studiów w Getyndze Gauss zaprzyjaźnił się z węgierskim matematykiem Wolfgangiem Bolyai (1775–1856), ojcem Jánosa – odkrywcy geometrii nieeuklidesowej.
W 1798 roku wrócił do Brunszwiku. W tym czasie ukończył doktorat in absentia u Johanna Friedricha Pfaffa (1765–1825) na uniwersytecie w Helmstedt. W 1799 roku w swojej pracy doktorskiej podał pierwszy poprawny dowód podstawowego twierdzenia algebry, mówiącego, że każde równanie wielomianowe o współczynnikach rzeczywistych lub zespolonych ma tyle pierwiastków (rozwiązań), ile wynosi jego stopień (największa potęga zmiennej). Dowód Gaussa był tak przekonujący, że został on zwolniony z egzaminów ustnych i publicznej obrony rozprawy.
W roku 1800 opublikował w Monatliche Correspondenz zur Beförderung der Erd- und Himmelskunde artykuł przedstawiający opracowaną przez siebie metodę obliczania daty Wielkanocy (niem. Gauß’sche Osterformel).
Po ukończeniu studiów, dzięki wsparciu księcia Brunszwiku, mógł całkowicie poświęcić się nauce – w 1801 roku otrzymywał rocznie 400 talarów, a od 1803 roku – 600 oraz bezpłatne zakwaterowanie.
Profesura w Getyndze
W 1802 roku otrzymał ofertę pracy w Petersburgu, którą jednak odrzucił. Po śmierci księcia Karola Wilhelma w 1806 roku przyjął ofertę z Getyngi, gdzie w 1807 roku został profesorem astronomii i dyrektorem obserwatorium astronomicznego na uniwersytecie w Getyndze – funkcje te piastował do końca życia. Inne oferty, m.in. z Dorpatu, Lipska i Berlina konsekwentnie odrzucał. Od 1808 roku mieszkał i pracował w bezpośrednim sąsiedztwie obserwatorium – od 1816 roku aż do śmierci w zachodnim skrzydle nowego gmachu obserwatorium.
W Getyndze zajmował się przede wszystkim astronomią, geodezją i fizyką. W 1816 roku otrzymał zlecenie zbadania Królestwa Hanoweru; prace trwały 25 lat. W tym samym roku otrzymał tytuł Królewskiego Radcy Dworu (niem. Königlicher Hofrat). W 1828 roku wziął udział w spotkaniu niemieckich przyrodników i lekarzy w Berlinie, gdzie spotkał fizyka Wilhelma Webera (1804–1891), którego ściągnął do Getyngi. Razem z Weberem zbudował m.in. telegraf elektromagnetyczny. W latach 1833–1834, 1841–1842 i 1845–1846 pełnił funkcję dziekana wydziału filozofii na uniwersytecie w Getyndze. W 1839 roku został sekretarzem Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Getyndze. W 1845 roku otrzymał tytuł tajnego radcy (niem. Geheimer Hofrath).
Śmierć i jej następstwa
Gauss zmarł we śnie 23 lutego 1855 roku w Getyndze. Został pochowany na lokalnym cmentarzu Albanifriedhof. Na cześć Gaussa, król Hanoweru Jerzy V (1819–1878) nakazał wybicie pamiątkowej monety, na której Gauss jest uhonorowany jako „Mathematicorum Princeps”.
Krótko po śmierci pobrano mózg Gaussa, za zgodą i z zastrzeżeniem możliwości wykorzystania wyłącznie do badań naukowych. Zrobiła to grupa ekspertów pod kierownictwem niemieckiego anatoma Rudolfa Wagnera (1805–1864), przyjaciela Gaussa i fizjologa na uniwersytecie w Getyndze. Odtąd przechowywany jest w zbiorach anatomicznych uniwersytetu, od 1995 roku w Instytucie Etyki i Historii Medycyny. W 2013 roku odkryto, że jeszcze w XIX w. doszło do pomyłki – mózg przechowywany jako Gaussa okazał się mózgiem niemieckiego patologa Conrada Heinricha Fuchsa (1803–1855), a mózg przechowywany jako Fuchsa okazał się mózgiem Gaussa.
Życie prywatne
Gauss był dwukrotnie żonaty i miał łącznie sześcioro dzieci:
w 1805 roku ożenił się z Johanną Osthoff (1780–1809), córką garbarza z Brunszwiku. Miał z nią troje potomstwa: syna Josepha (1806–1873), córkę Minnę (1808–1840) i syna Louisa (1809–1810), który zmarł jako dziecko.
Po śmierci pierwszej żony w 1809 roku Gauss ożenił się ponownie – z Minną Waldeck (1788–1831), córką profesora prawa z Getyngi Johanna Petera Waldecka (1751–1815). Urodziła mu dalszą trójkę dzieci: dwóch synów – Eugena (1811–1896) i Wilhelma (1813–1879) oraz córkę Therese (1816–1864).
Najbliższa rodzina nie miała zrozumienia dla pracy Gaussa, którą postrzegano jako stratę czasu, a samego matematyka jako człowieka niespełna rozumu.
Dorobek naukowy
Gauss zajmował się różnymi działami matematyki i jej zastosowaniami w innych dziedzinach. Był uznanym autorytetem w całej Europie, a jemu współcześni nazywali go „księciem matematyków” (łac. princeps mathematicorum). Bywał nazywany jednym z trzech największych matematyków w historii, obok Archimedesa (III w. p.n.e.) i Newtona (XVII–XVIII w.).
Gauss nie stworzył własnej szkoły matematycznej i nie nauczał masowo. Skupił wokół siebie wybranych studentów, z którymi utrzymywał osobisty kontakt. Jego wykładów słuchali m.in.:
Georg Karl Christian von Staudt (1798–1867),
Richard Dedekind (1831–1916),
Ernst Christian Julius Schering (1833–1897),
Alfred Enneper (1830–1885).
Gauss niechętnie publikował – wiele jego przemyśleń zachowało się w formie listów, notatek i zapisków. Niektóre z jego odkryć poznano dopiero później, kiedy inni naukowcy, pracując niezależnie, opublikowali wyniki swoich prac. Pierwsze publikacje Gauss wydał z poczucia obowiązku wobec swojego patrona księcia Karola Wilhelma.
Matematyka
Pierwszym ważnym odkryciem matematycznym Gaussa było podanie konstrukcji siedemnastokąta foremnego przy użyciu cyrkla i linijki (1796).
Jako pierwszy przedstawił poprawny dowód podstawowego twierdzenia algebry (praca doktorska z 1799 roku), podając później jeszcze trzy inne dowody tego twierdzenia (w 1815, 1816 i 1849 roku). W swojej pracy doktorskiej skrytykował najpierw wcześniejsze dowody, m.in. ten przedstawiony przez francuskiego matematyka Jean’a d’Alemberta (1717–1783), po czym przedstawił własny, oparty na założeniach o krzywych algebraicznych. Założenia te były wiarygodne, jednak nie zostały ściśle udowodnione przez Gaussa. W czwartym dowodzie z 1849 roku Gauss użył liczb zespolonych, które wcześniej przedstawił w liście do Friedricha Wilhelma Bessela (1784–1846) i wprowadził w publikacji z 1832 roku Theoria Residuorum biquadraticorum. Commentatio secunda. Jednak nie rozważył równań zbudowanych z liczb zespolonych, co uczynił w 1806 roku szwajcarski matematyk Jean-Robert Argand (1768–1822), przedstawiając pierwszy ścisły dowód zasadniczego twierdzenia algebry.
W 1801 roku Gauss opublikował dzieło Disquisitiones arithmeticae, w którym podsumował stan wiedzy z zakresu teorii liczb, przedstawił teorię form kwadratowych i przeprowadził pierwszy dowód prawa wzajemności reszt kwadratowych. Dzieło zadedykował swojemu patronowi księciu Brunszwiku Karolowi Wilhelmowi.
W 1818 roku doszedł do pojęcia geometrii nieeuklidesowej, lecz z obawy przed ośmieszeniem nie opublikował swych wyników i zaprzestał dalszej pracy. Uważany jest za pioniera geometrii nieeuklidesowej.
W pracy z 1827 roku Disquisitiones generales circa superficies curvas udowodnił m.in., że krzywizna całkowita powierzchni zamkniętych nie zmienia się przy zginaniu (Theorema Egregium – twierdzenie wyborne). W 1849 roku opisał szybką metodę rozwiązywania układów równań liniowych, tzw. metodę Gaussa.
W swojej pracy zajmował się również m.in. liczbami zespolonymi (płaszczyzna Gaussa), równaniami różniczkowymi, teorią szeregów. W 1851 roku sporządził ekspertyzę dotyczącą funduszu dla wdów na uniwersytecie w Getyndze, tworząc w ten sposób podstawy matematyki aktuarialnej.
Fizyka
Zajmował się także fizyką, przede wszystkim fizyką teoretyczną, lecz prowadził również badania magnetyzmu i projektował przyrządy optyczne.
W 1829 podał zasadę najmniejszego przymusu. W 1830 roku prowadził badania nad włoskowatością. W latach 1834–1840 prowadził prace nad teorią potencjału.
Wynalazł magnetometr – przyrząd do pomiaru wielkości, kierunku oraz zmian pola magnetycznego lub właściwości magnetycznych materii, co pozwoliło na rozszerzenie badań nad ziemskim magnetyzmem. Wspólnie z niemieckim fizykiem Wilhelmem Weberem (1804–1891) zbudowali telegraf elektromagnetyczny (1833), którego nie opatentowali. Razem z Weberem wprowadził absolutny układ jednostek elektromagnetycznych. W 1836 roku założył wraz z Weberem sieć obserwatoriów magnetyzmu Internationale Arbeitsgemeinschaft zur Erforschung des Erdmagnetismus.
W 1840 roku stworzył podstawy teorii konstrukcji obrazu optycznego przy przejściu promieni świetlnych przez układ soczewek.
Astronomia
Gauss osiągnął również ważne wyniki w dziedzinie astronomii – wynalazł nowe metody obliczania orbit ciał niebieskich.
1 stycznia 1801 roku astronom włoski Giuseppe Piazzi (1746–1826) odkrył pierwszą planetoidę, Ceres, która po 6 tygodniach obserwacji zbliżyła się do Słońca, zniknęła w jego blasku i nie mogła być zlokalizowana. Na podstawie zgromadzonych danych Gauss, układając i rozwiązując równanie ósmego stopnia, obliczył orbitę Ceres, co umożliwiło ponowne zlokalizowanie planetoidy. Ceres została zaobserwowana rok później niezależnie przez Franza Xavera von Zacha (1754–1832) w grudniu 1801 roku i w styczniu 1802 roku przez Heinricha Wilhelma Olbersa (1758–1840) blisko miejsca przewidzianego obliczeniami Gaussa.
Następnie wyliczył orbitę planetoidy Pallas. Badał też wiekowe perturbacje planet. Rezultaty swoich badań astronomicznych zebrał w książce Theoria Motus Corporum Coelestium in Sectionibus Conicus Solem Ambietium (Teoria ciał niebieskich obiegających Słońce po orbitach stożkowych, 1809). Zaprezentował w niej między innymi wymyśloną przez siebie, jeszcze w okresie nauki w Brunszwiku, metodę najmniejszych kwadratów.
Geodezja
W 1818 roku Gauss zajął się tematyką związaną z geodezją, a dokładniej z matematycznym problemem związanym z określeniem kształtu i rozmiarów Ziemi. Aby zwiększyć dokładność danych, Gauss skonstruował przyrząd, tzw. heliotrop (1821), w którym wykorzystuje się promienie Słońca do pomiaru krzywizny.
Opracował teorię błędów pomiarowych, opartą na metodzie najmniejszych kwadratów i zastosował ją m.in. do przeprowadzenia triangulacji dużych obszarów Królestwa Pruskiego. W latach 1802–1807 prowadził pomiary triangulacyjne w Brunszwiku i okolicach. Jego badania związane z teorią błędów pomiarowych doprowadziły w 1823 roku do odkrycia rozkładu normalnego zmiennej losowej (nazywany także rozkładem Gaussa), jednego z najważniejszych rozkładów prawdopodobieństwa.
Gauss opracował także odwzorowania kartograficzne, np. odwzorowanie Gaussa elipsoidy na kulę czy odwzorowanie elipsoidy obrotowej na płaszczyznę (zwane potocznie odwzorowaniem Gaussa-Kruegera), które jest podstawą dwóch obecnie obowiązujących w Polsce odwzorowań – układu 2000 (dla map wielkoskalowych) i 1992 (dla map średnio- i małoskalowych).
Kamienie oznaczające punkty pomiarowe (niem. Gaußstein), używane przez Gaussa w latach 20. XIX w. do pomiaru ziemi, zachowały się do XXI wieku.
Członkostwa
1802: Petersburska Akademia Nauk – członek korespondencyjny
1824: członek honorowy
1802: Królewskie Towarzystwo Naukowe w Getyndze
1804: Instytut Francji
1804: Towarzystwo Królewskie w Londynie (ang. Royal Society)
1820: Francuska Akademia Nauk – współpracownik zagraniczny (fr. associé étranger)
1832: Królewskie Towarzystwo Astronomiczne Wielkiej Brytanii (ang. Royal Astronomical Society)
1849: honorowy członek Uniwersytetu w Kazaniu
Nagrody
1810: Nagroda Lalande’a (fr. Prix Lalande)
1823: nagroda Królewskiej Duńskiej Akademii Nauk i Literatury
1837: Order Narodowy Legii Honorowej
1838: Medal Copleya
1842: Pour le Mérite
1849: honorowy obywatel miasta Brunszwik
1849: honorowy obywatel miasta Getynga
Publikacje
Gauss tworzył swoje rozprawy w dwóch językach. Te początkowe – poświęcone matematyce i astronomii – pisał po łacinie, a te późniejsze – zawiązane z fizyką i geodezją – ukazały się po niemiecku:
Matematyka
1799: Demonstratio nova theorematis omnem funkctionem algebraicam rationalem integram unius variabilis in factores reales primi vel secundi gradus revolvi posse
1801: Disquisitiones Arithmeticae (pol. „Badania arytmetyczne”) – pierwszy systematyczny podręcznik algebraicznej teorii liczb
1827: Disquisitiones generales circa superficies curvas
1828: Theoria Residuorum biquadraticorum. Commentatio prima
1832: Theoria Residuorum biquadraticorum. Commentatio secunda
Fizyka
1837–1843: Resultate aus den Beobachtungen des magnetischen Vereins, razem z W. Weberem
1839: Allgemeine Theorie des Erdmagnetismus
Astronomia
1809: Theoria motus corporum in sectionibus conicis solem ambientium
1823: Theoria combinationis observationum erroribus minimis obnoxiae
Geodezja
1844: Untersuchungen über Gegenstände der Höheren Geodäsie (1. Abhandlung)
1847: II wydanie (niem. 2. Abhandlung)
Upamiętnienie
Nazewnictwo
Terminy naukowe
Algebra i teoria liczb:
metoda eliminacji Gaussa,
metoda Gaussa-Seidla,
liczby całkowite Gaussa,
suma Gaussa,
pierścień Gaussa,
Geometria:
krzywizna Gaussa,
twierdzenie Gaussa-Wantzela,
Analiza matematyczna:
całka Gaussa,
kwadratury Gaussa,
twierdzenie Ostrogradskiego-Gaussa,
Probabilistyka:
rozkład Gaussa
proces gaussowski
twierdzenie Gaussa-Markowa
Pojęcia niematematyczne:
prawo Gaussa,
gaus – jednostka indukcji magnetycznej,
działo Gaussa,
odwzorowanie Gaussa-Krügera.
Inne nazwy
Wyróżnienia dla naukowców:
Od 1949 roku Braunschweigische Wissenschaftliche Gesellschaft (BWG) (tłum. „Brunszwickie Towarzystwo Naukowe”) przyznaje corocznie medal Gaussa za wybitne osiągnięcia naukowe.
Od 2001 roku Niemieckie Stowarzyszenie Matematyków (niem. Deutsche Mathematiker-Vereinigung) organizuje dwa razy do roku wykłady im. Gaussa, wygłaszane przez wybitnych matematyków.
Od 2006 roku Niemieckie Stowarzyszenie Matematyków wraz z Międzynarodową Unią Matematyczną (ang. International Mathematical Union, IMU) przyznaje Nagrodę Carla Friedricha Gaussa (ang. Carl Friedrich Gauss Prize for Applications of Mathematics) za „wkład matematyczny, który ma znaczące zastosowania poza matematyką”.
Badawcze statki wodne:
„Gauss” z 1901 roku, należący do niemieckiej ekspedycji antarktycznej;
„Gauss” z 1941 roku;
„Gauss” z 1980 roku, należący do Federalnej Agencji Morskiej i Hydrograficznej Niemiec .
Miejsca na Antarktydzie:
Gaussberg na Ziemi Wilhelma II;
Mount Gauss na Ziemi Wiktorii;
Gauss Glacier na Ziemi Wiktorii.
Inne upamiętnienia nazewnicze Gaussa to:
stowarzyszenie GAUSS-GESELLSCHAFT e.V., założone w 1962 roku w Getyndze. Ma ono na celu promocję wiedzy i badań naukowych oraz upamiętnienie Gaussa;
widokowa Wieża Gaussa, wzniesiona w latach 60. XX w. w Dransfeld;
krater księżycowy Gauss;
planetoida (1001) Gaussia;
jeden z rodzajów palm (roślin arekowatych): Gaussia.
Inne formy
W 1880 roku miasto Brunszwik wystawiło Gaussowi pomnik z okazji 100. rocznicy urodzin matematyka, przedstawiający uczonego w starszym wieku, w płaszczu obszytym futrem i charakterystycznej aksamitnej czapce.
W 1899 roku miasto Getynga wystawiło pomnik Gaussowi i Weberowi, upamiętniający wynalezienie telegrafu.
W 1929 roku w rodzinnym domu Gaussa w Brunszwiku powstało Gauß-Museum, które zostało doszczętnie zniszczone podczas II wojny światowej.
W 1955 roku, z okazji 100. rocznicy śmierci Gaussa, Deutsche Bundespost wydała znaczek o nominale 10 fenigów z portretem Gaussa.
W 1977 roku, dla uczczenia 200. rocznicy urodzin uczonego, ukazał się kolejny znaczek, tym razem o nominale 40 fenigów.
W 1990 roku podobizna Gaussa znalazła się na 10-markowym banknocie. Została sporządzona według kopii obrazu Christiana Albrechta Jensena z 1840 roku, wykonanej w 1887 roku przez Gottlieba Biermanna (1824–1908). Gaussa przedstawiono obok motywu historycznej Getyngi, na który nałożona była krzywa rozkładu normalnego, symbolizująca jego pracę w dziedzinie matematyki. Na rewersie przedstawiono heliotrop konstrukcji Gaussa na tle stylizowanych elementów przypominających orbity planet i pola magnetyczne; w białym polu widnieje siatka pomiarowa Gaussa.
W 2005 roku ukazała się powieść o życiu Gaussa i przyrodnika Alexandra von Humboldta (1769–1859) – Rachuba świata (niem. Die Vermessung der Welt) autorstwa Daniela Kehlmanna.
W 2012 roku na podstawie tej powieści Detlev Buck zrealizował film o tym samym tytule. W roli Gaussa wystąpił Florian David Fitz.
W 2018 roku – z okazji 241. urodzin Gaussa – wyszukiwarka Google uhonorowała naukowca okolicznościowym Google Doodle.
Zobacz też
metoda analityczna obliczania pól
GAUSS
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Niemieccy matematycy XVIII wieku
Niemieccy matematycy XIX wieku
Algebraicy elementarni
Teoretycy grup
Geometria różniczkowa – niemieccy naukowcy
Niemieccy teoretycy liczb
Probabiliści
Niemieccy fizycy XIX wieku
Niemieccy elektrodynamicy
Elektrostatycy
Niemieccy geofizycy
Niemieccy astronomowie XIX wieku
Niemieccy geodeci
Niemieccy wynalazcy
Członkowie Francuskiej Akademii Nauk
Odznaczeni Legią Honorową
Odznaczeni cywilnym Orderem Pour le Mérite
Ludzie upamiętnieni nazwami jednostek CGS
Matematycy upamiętnieni nazwami nagród
Niemieccy fizycy upamiętnieni nazwami nagród
Astronomowie upamiętnieni nazwami nagród
Ludzie upamiętnieni nazwami twierdzeń
Ludzie upamiętnieni nazwami krzywych płaskich
Ludzie upamiętnieni nazwami funkcji matematycznych
Osoby upamiętnione nazwami obiektów fizjograficznych na Ziemi
Laureaci Medalu Copleya
Urodzeni w 1777
Ludzie urodzeni w Brunszwiku
Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Getyndze
Wykładowcy Uniwersytetu w Getyndze
Zmarli w 1855
Pochówki w Niemczech
Byłe Artykuły na Medal |
869 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Common%20Gateway%20Interface | Common Gateway Interface | CGI () – znormalizowany interfejs, umożliwiający komunikację pomiędzy oprogramowaniem serwera WWW a innymi programami znajdującymi się na serwerze. Zazwyczaj program serwera WWW wysyła do przeglądarki statyczne dokumenty HTML. Za pomocą programów CGI można dynamicznie (na żądanie klienta) generować dokumenty HTML, uzupełniając je np. treścią pobieraną z bazy danych.
Programy CGI są często pisane w językach interpretowalnych takich jak Perl, przez co nazywa się je także skryptami CGI.
Cechy CGI
Stabilny (bez zmian od 1995), dostępny za darmo standard.
Implementacja CGI nie jest zależna od konkretnej platformy sprzętowej/systemowej, natomiast zależy od konkretnego programu serwera WWW. Większość popularnych serwerów ma zaimplementowany mechanizm CGI, włączając w to serwery działające na systemach Unix (Apache, Sun Java System Web Server, NSCA), działające na platformie Microsoft Windows (Apache, Netscape, Microsoft IIS) oraz Macintosh (Apache, WebStar). Również wiele innych serwerów implementuje interfejs CGI.
Szeroki wachlarz możliwości zastosowania (patrz zastosowanie)
Programy CGI można pisać praktycznie w dowolnym języku programowania. Często wykorzystuje się Perla, PHP, Ruby, Tcl, C, C++, Visual Basic i AppleScript. Dla wielu z tych języków stworzono biblioteki wspomagające obsługę CGI.
Obsługa CGI wiąże się zazwyczaj z tworzeniem nowego procesu na każde żądanie. Powoduje to duże obciążenie serwera, zwłaszcza dla języków interpretowanych. Powstały rozwiązania przyśpieszające typu FastCGI lub automatyczne tworzenie tymczasowych wersji kompilowanych.
Zastosowanie programów / skryptów CGI
Dynamiczne generowanie dokumentów przed wysłaniem ich do przeglądarki (np. z aktualną datą)
Tworzenie dokumentów w oparciu o dane znajdujące się w bazie i formatowanie rekordów w celu wyświetlenia ich zawartości na stronie
Pobieranie i formatowanie danych będących wynikiem działania innego oprogramowania (np. dane pobierane z urządzenia pomiarowego mogą być na bieżąco wysyłane do przeglądarki)
Generowanie i przetwarzanie ankiet i kwestionariuszy
Tworzenie dynamicznych ilustracji - takich jak wykresy czy schematy
Bezpieczeństwo
Ponieważ programy CGI nie różnią się praktycznie niczym od pozostałych programów uruchamianych na serwerze są tak samo podatne na występowanie błędów i awarie. Ponieważ jednak w większości przypadków programy/skrypty CGI otrzymują oraz przetwarzają dane "z zewnątrz" bardzo ważne jest, aby sprawdzić dokładnie ich poprawność. Nie ma żadnej gwarancji, że użytkownik strony wypełni wszystkie pola formularza zgodnie z przeznaczeniem, wyśle do serwera poprawne dane lub program/skrypt CGI nie stanie się przedmiotem ataku crackera. Z tych powodów zaleca się stosowanie pewnych reguł podczas pisania programów/skryptów CGI.
Należy zwracać szczególną uwagę na bezbłędność aplikacji
Wszystkie dane odbierane z zewnątrz powinny być dokładnie weryfikowane szczególnie pod kątem ich rozmiaru, zgodności typu i zawartości
Programy/skrypty CGI powinny być uruchamiane z względnie najniższymi uprawnieniami lub, jeśli to możliwe, w odizolowanym środowisku chroot
Administrator serwera powinien mieć ścisłą kontrolę nad dostępnymi programami/skryptami CGI. Aby ułatwić to zadanie, większość serwerów umożliwia uruchamianie tylko tych programów, które znajdują się w specjalnym katalogu (zazwyczaj cgi-bin w głównym katalogu serwera)
Wymiana danych między serwerem a programami CGI
Zgodnie ze specyfikacją CGI istnieją wyraźnie określone drogi wymiany danych między serwerem a skryptem CGI oraz w drugą stronę. Zgodnie ze specyfikacją dane mogą być dostępne dla skryptu CGI w dwóch postaciach: jako dane pojawiające się na standardowym wejściu programu lub w specjalnych zmiennych środowiskowych tworzonych przez serwer podczas uruchamiania programu CGI. Wyniki program/skrypt wysyła na standardowe wyjście, a oprogramowanie serwera poddaje je dalszemu przetwarzaniu.
Zmienne środowiskowe
Oprócz zmiennych przedstawionych w tabeli w zależności od oprogramowania serwera mogą być tworzone inne zmienne środowiskowe. Więcej informacji na ich temat znajduje się w dokumentacji oprogramowania.
W ramce poniżej znajduje się przykładowy skrypt CGI napisany w Perlu, który wyświetla dostępne zmienne środowiskowe.
#!/usr/bin/perl
print "Content-type: text/html\n\n";
foreach $key (keys %ENV)
{
print "$key --> $ENV{$key}<br>";
}
Zobacz też
PHP
ASP
Linki zewnętrzne
Strona World Wide Web Consortium dotycząca CGI
Przewodnik po CGI dla serwera Apache
HTTP |
870 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chromatyna | Chromatyna | Chromatyna (chromatinum) – włóknista substancja występująca w jądrze komórkowym, zbudowana z DNA, histonów, niehistonowych białek i małej ilości RNA. Stanowi główny składnik chromosomów i jest nośnikiem genów. Występuje również w nukleoidzie bakterii.
Chromatyna posiada kilka stopni upakowania. Podwójna helisa DNA wraz z białkami tworzy nukleosomy (owija się wokół oktameru histonowego 1 i 3/4 razy). Nukleosom obejmuje łańcuch DNA o długości około 200 par zasad (u człowieka 146 par zasad), z których 146 nawiniętych jest na rdzeń zbudowany z 4 rodzajów białek histonowych, nazywany także oktamerem histonowym. Pomiędzy nukleosomami znajduje się DNA łącznikowy o długości około 50 par zasad. W specyficznych warunkach in vitro nukleosomy i DNA łącznikowe układają się w specyficzny, zygzakowaty sposób, tworząc solenoid, który posiada średnicę 30 nm określany mianem włókna 30 nm. Jednak w warunkach in vivo ta postać chromatyny nie występuje ani w postaci interfazowej, ani metafazowej.
Chromatyna może kurczyć się i rozkurczać, powodując zmianę upakowania struktury chromosomów. Ze względu na upakowanie rozróżniamy: mniej skondensowaną, aktywną genetycznie chromatynę luźną – euchromatynę – i zazwyczaj nieaktywną genetycznie chromatynę skondensowaną – heterochromatynę – o włóknach silnie upakowanych. Stopień upakowania chromatyny odgrywa rolę w kontroli ekspresji genów. Tworzenie heterochromatyny związane jest z niskim stopniem acetylacji histonów a wysokim metylacji DNA a także metylacją lizyny 9 w histonie H3. Białkiem mającym duży udział w procesie heterochromatyzacji jest HP1. Posiada ono chromodomenę, która ma zdolność wiązania się ze zmetylowanymi histonami.
Do ważniejszych białek związanych z heterochromatyną należą: HP1 i Sir3. Natomiast pospolite białka oddziałujące z euchromatyną to: HMGB1, HMGB2, HMGN1, HMGN2.
Chromatyna (szczególnie w warstwach powierzchniowych komórki) łatwo się barwi, dzięki czemu jest często wykorzystywana w badaniach.
Po raz pierwszy nazwy chromatyna użył Walther Flemming.
Postacie chromatyny
Wyróżnić można kilka postaci upakowania chromatyny w zależności od fazy cyklu komórkowego:
Postać interfazowa - rozkondensowana
Postać metafazowa - skondensowana do postaci chromosomów
W postaci metafazowej chromatyna układa się w pętle, z których składają się chromatydy. Następnie kondensuje w supersolenoid, ten w superhelisę, by ostatecznie stać się chromosomem metafazowym (składa się on z 2 chromatyd połączonych centromerem w miejscu przewężenia pierwotnego).
Przypisy
Bibliografia |
871 | https://pl.wikipedia.org/wiki/CISC | CISC | CISC (ang. Complex Instruction Set Computing) – typ architektury zestawu instrukcji procesora o następujących cechach:
występowanie złożonych, specjalistycznych rozkazów (instrukcji), które do wykonania wymagają od kilku do kilkunastu cykli zegara,
szeroka gama trybów adresowania,
przeciwnie niż w architekturze RISC rozkazy mogą operować bezpośrednio na pamięci (zamiast przesłania wartości do rejestrów i operowania na nich),
powyższe założenia powodują, iż dekoder rozkazów jest skomplikowany.
Istotą architektury CISC jest to, iż pojedynczy rozkaz mikroprocesora wykonuje kilka operacji niskiego poziomu, jak na przykład pobranie z pamięci, operację arytmetyczną i zapisanie do pamięci.
Przed powstaniem procesorów RISC wielu komputerowych architektów próbowało zmostkować lukę semantyczną – aby zaprojektować zestawy rozkazów, które wspierałyby języki programowania wysokiego poziomu przez dostarczenie rozkazów wysokiego poziomu np. wywołania funkcji i zwrócenia jej wartości, instrukcje pętli czy kompleksowe tryby adresowania. Rezultatem tego były programy o mniejszym rozmiarze i z mniejszą ilością odwołań do pamięci, co w tamtym czasie było istotne z punktu widzenia wydajności przy jednoczesnym dążeniu do obniżenia kosztów pojedynczego komputera.
Przykłady rodzin procesorów o architekturze CISC to:
IBM System/360
VAX
PDP-11
x86
Współczesne procesory zgodne z x86 produkowane przez firmy Intel, AMD i VIA przetwarzają rozkazy procesora x86 na proste mikropolecenia pracujące według idei RISC, często wykonujące się równolegle.
Zobacz też
RISC
VLIW
ZISC
EPIC
MISC
Architektury procesorów |
872 | https://pl.wikipedia.org/wiki/CEO | CEO | Chief executive officer – najwyższe stanowisko zarządcze w przedsiębiorstwie
czteroetylek ołowiu
Centrum Edukacji Obywatelskiej |
875 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cz%C4%85stka%20elementarna | Cząstka elementarna | Cząstka elementarna – cząstka, będąca podstawowym budulcem, czyli najmniejszym i nieposiadającym wewnętrznej struktury. Niemniej pojęcie to ze względów historycznych ma trochę inne znaczenie. Badaniem tych cząstek zajmuje się fizyka cząstek elementarnych.
Historia
Pojęcie cząstki elementarne wprowadzono w latach 1930–1935 i oznaczało ono elektron, proton, neutron i kwant pola elektromagnetycznego (foton). W tamtych czasach uznawano, że cała materia zbudowana jest z tych cząstek.
W latach późniejszych odkryto miony, mezony, hiperony i wiele innych cząstek oraz ich antycząstki, początkowo wszystkie były uznane za elementarne. Obecnie znanych jest ponad 200 takich cząstek, większość z nich współcześnie nie jest już uważana za elementarne.
Próby zmiany definicji
Wśród fizyków nie ma obecnie jednomyślności w uznaniu definicji cząstki elementarnej, choć przeważa pogląd, że cząstkami elementarnymi są te wszystkie cząstki, które są niezbędne do wyjaśnienia własności wszystkich form materii, i tylko te, których nie można wyjaśnić przez inne cząstki. Z definicji tej wynika, że są one jednocześnie podstawowym budulcem materii i nie posiadają wewnętrznej struktury.
Tak zwana hipoteza demokracji cząstek zakłada, że wszystkie cząstki są sobie nawzajem potrzebne i nawzajem tłumaczą się teoretycznie. W myśl tego poglądu oraz ze względów historycznych terminu cząstki elementarne używa się czasem także w odniesieniu do hadronów (czyli do kilkuset cząstek jak proton, czy neutron, niebędących w istocie cząstkami elementarnymi).
Terminu tego używa się jednak tylko w kontekście, w którym rozumiany jest jednoznacznie.
Niejednoznaczności w definicji spowodowały wprowadzenie pojęcia cząstki fundamentalne określające cząstki elementarne w myśl pierwszej definicji.
Ścisła definicja cząstek elementarnych (w znaczeniu fundamentalnych) oznacza, że w miarę postępu badań pewne cząstki mogą przestać być uznawane za elementarne.
Cząstki elementarne w strukturze materii
Z cząstek elementarnych zbudowane są wszystkie inne cząstki. Na przykład atomy zbudowane są z mniejszych cząstek takich jak elektrony, protony i neutrony. Protony i neutrony są również cząstkami złożonymi z innych, bardziej podstawowych cząstek – kwarków. Najważniejszym problemem w fizyce cząstek jest znalezienie czegoś, co można uznać za cząstki fundamentalne, z których, jak z budulca, złożone byłyby wszystkie inne cząstki „elementarne”, a które same nie byłyby już złożone z niczego innego.
Cząstki elementarne modelu standardowego
Model standardowy wprowadza:
12 cząstek, z których zbudowana jest materia, zwanych fermionami;
12 cząstek, odpowiedzialnych za przenoszenie oddziaływań między innymi cząstkami, zwanych bozonami („cząstek promieniowania”).
Fermiony
Dwanaście rodzajów fermionów podzielonych jest na trzy rodziny, po cztery cząstki w każdej. Sześć z nich to kwarki, pozostałe sześć to leptony. Trzy z leptonów są neutrinami (obojętnymi elektrycznie), dalsze trzy mają ładunek elektryczny -1: elektron, mion i taon.
Oprócz tego należy uwzględnić dwanaście rodzajów antycząstek do wymienionych tu fermionów. Antycząstką elektronu jest pozyton o ładunku +1, dodatni mion jest antycząstką mionu, zaś dodatni taon antycząstką taonu. Antykwarkami są: antykwark górny antykwark dolny antykwark powabny antykwark dziwny antykwark wysoki i antykwark niski Antyneutrina to antyneutrino elektronowe antyneutrino mionowe i antyneutrino taonowe
Jak dotąd nigdy nie zaobserwowano kwarków i antykwarków w stanie wolnym, tzn. niepołączonych w inne cząstki. Kwark może łączyć się z antykwarkiem, tworząc mezon: kwarki charakteryzują się „kolorem” – odpowiedni antykwark obdarzony jest wówczas „antykolorem”. Kolor i antykolor znoszą się wzajemnie, dając w wyniku kolor biały, co oznacza kolor obojętny (nie ma to nic wspólnego z kolorami widzianymi, jedynie taka jest terminologia). Kwarki mogą też łączyć się z innymi kwarkami w grupy po trzy, tworząc bariony: kwark „czerwony” łączy się z „zielonym” i „niebieskim”. Ich kolory znów znoszą się dając kolor biały, czyli znów brak ładunku koloru. Trzy antykwarki, „antyczerwony”, „antyzielony” i „antyniebieski” w połączeniu dają antybarion o kolorze „antybiałym”, co oznacza, że antybarion również nie przejawia ładunku koloru. Kolor i antykolor są jedynie cechami kwarków i antykwarków i nie mogą istnieć oddzielnie od nich.
Same kwarki mogą przenosić ładunek elektryczny, który jest ułamkową częścią ładunku elementarnego, ale jak dotąd w przyrodzie nie został on zaobserwowany – model standardowy przewiduje, że kwarki łączą się w taki sposób, że wypadkowy ładunek powstałej cząstki jest całkowitą krotnością ładunku elementarnego. Ładunek przenoszony przez kwarki może być równy +2/3 lub –1/3 ładunku elementarnego, antykwarki przenoszą wówczas ładunek –2/3 lub +1/3.
Bozony
Z 12 rodzajów bozonów 8 to tak zwane gluony. Są to obojętne cząstki o masie spoczynkowej zero, obdarzone jednocześnie „kolorem” i „antykolorem”. Gluony są podobne do mezonów, jednak są kolejnym rodzajem cząstek fundamentalnych – nie są zbudowane z kwarków, ani nie są kwarkami. W przypadku gluonów kolor i antykolor nie znoszą się wzajemnie: istnieją gluony niosące kolor „czerwony”/„antyzielony”, co w przypadku mezonów nie jest możliwe. Gluony są odpowiedzialne za przenoszenie oddziaływań silnych.
Z pozostałych bozonów fundamentalnych trzy: wuony ( ) i zeton są odpowiedzialne za przenoszenie oddziaływań słabych. Ostatnim bozonem fundamentalnym jest foton, który pośredniczy w przenoszeniu oddziaływań elektromagnetycznych. Bozonami, czyli cząstkami o spinie całkowitym, są również mezony. Jako złożone z kwarków nie są jednak bozonami fundamentalnymi.
Nowe teorie
Obecnie zaczyna panować przekonanie, że model standardowy jest teorią tymczasową i trwają intensywne prace nad znalezieniem teorii bardziej podstawowej – być może cząstki uważane za „elementarne” przez model standardowy, w nowej teorii okażą się cząstkami złożonymi; fizycy mają też nadzieję, że będzie ona zawierała cząstki nieujęte w modelu standardowym. Chodzi tu przede wszystkim o hipotetyczne grawitony, które miałyby być odpowiedzialne za przenoszenie oddziaływań grawitacyjnych. Ogólna teoria miałaby łączyć wreszcie wszystkie cztery typy podstawowych oddziaływań w przyrodzie.
Według teorii superstrun, każda cząstka fundamentalna jest przejawem innego rodzaju drgań superstruny (struny drgają bezustannie w sposób podobny jak fale stojące: cząstki miałyby być obrazem drgań analogicznie jak orbitale atomowe w modelu atomu Bohra są węzłami fali stojącej według teorii fal materii). Wszystkie struny są takie same, różne są jedynie sposoby ich wibracji. Masywniejsze cząstki odpowiadają drganiom strun o większej energii. W teorii superstrun jednakże cząstki nie zawierają strun – one są strunami.
Istnieje też grupa modeli zwanych supersymetrycznymi. Przewiduje ona, że każda ze znanych cząstek ma swego, nieodkrytego jeszcze, supersymetrycznego partnera, zwanego s-cząstką. S-cząstki mają większą masę niż „zwykłe” cząstki: rozważania teoretyczne sugerują, że masa ich może leżeć w obszarze kilkuset GeV do 1 TeV, czyli nieco poza zasięgiem istniejących akceleratorów.
W mechanice kwantowej dekoherencja kwantowa zakłada ponadto oddziaływanie obiektu z otoczeniem w sposób nieodwracalny eliminujące splątanie kwantowe. Stan kwantowy jest stanem superpozycji. Zgodnie z wynikami badań nie ma nigdzie żadnych cząstek elementarnych póki nie nastąpi ich obserwacja, tj. dekoherencja kwantowa.
Zobacz też
Kalendarium odkryć cząstek elementarnych
Przypisy
Linki zewnętrzne
Podstawowe informacje o cząstkach elementarnych
Don Lincoln, Big Questions: The Ultimate Building Blocks of Matter , kanał Fermilabu na YouTube, 6 listopada 2013 [dostęp 2023-05-22] – nagranie o niektórych znanych i spekulowanych cząstkach elementarnych. |