Datasets:

rasyosef

/

xlsum_amharic_summarization

like 0

Title: ኮሮናቫይረስ፡ የአፍሪካ አገራት የኮቪድ-19 አንቲቦዲ ምርመራ ሊጀምሩ ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ምርመራው ወረርሽኙ በአፍሪካ ውስጥ ምን ያህል እንደተሰራጨ ለማወቅ የሚደረግ ጥረት አካል ነው ተብሏል። ድርጅቱ በሰተው ዕለታዊ ጋዜጣዊ መግለጫ ላይ "ላይቤሪያ፣ ሴራሊዮን፣ ዛምቢያ፣ ዚምባብዌ፣ ካሜሮን፣ ናይጄሪያ፣ ሞሮኮ ምርመራውን ቀድመው ለማድረግ የተዘጋጁ አገራት ናቸው" ያሉት የአፍሪካ በሽታ መቆጣጣርና መከላከል የበላይ ኃላፊ ጆን ኬንጋሶንግ ናቸው። ኃላፊው አህጉሪቱ እስካሁን ድረስ 9.4 ሚሊዮን የኮሮናቫይረስ ምርመራ ማድረጓን ገልፀው፤ 10 ሚሊዮን ምርመራዎችን ለማከናወን የታቀደውን ዕቅድ ለማሳካት ከአገራት ጋር በትብብር እየተሰራ መሆኑን አስታውቀዋል። ዶ/ር ንኬንጋሶንግ አፍሪካ በክትባት ምርመር ረገድም ጥሩ መንገድ ላይ መሆኗን ተናግረዋል። አክለውም በአህጉር ደረጃ ለሚደረግ ክሊኒካል ሙከራ ጥምረት ለማቋቋም ስትራቴጂ መቀረፁን ገልፀው፣ ለክትባቱ የሚያስፈልጉ አቅርቦቶችን ለመግዛት እና የገንዘብ ድጋፍ ማድረግ ይጀመራል ብለዋል። እንደ ጆንስ ሆፕኪንስ መረጃ ከሆነ በአፍሪካ እስካሁን ድረስ 1,084,904 ሰዎች በቫይረሱ ተይዘዋል። በአፍሪካ በብዛት የኮሮናቫይረስ ምርመራ ካደረጉ አገራት መካከል ከፍተኛውን ቁጥር የምትይዘው ደቡብ አፍሪካ ነች። ደቡብ አፍሪካ አህጉሪቱ ከመረመረቻቸው አጠቃላይ የኮሮናቫይረስ ምርመራዎች መካከል 80 በመቶውን መርምራለች ሲል የአፍሪካ በሽታ መከላከልና መቆጣጠር ማዕከል አስታውቋል። ከደቡብ አፍሪካ በመቀጠል ሞሮኮ፣ ጋና፣ ግብጽ፣ ኢትዮጵያ፣ ኡጋንዳ፣ ሞሪሺየስ፣ ኬንያ፣ ናይጄርያ እና ሩዋንዳ ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው ሰዎችን መርምረዋል። ደቡብ አፍሪካ በኮሮናቫይረስ በተያዙ ሰዎች ቁጥርም ከአፍሪካ ቀዳሚዋ ስትሆን ከዓለም ደግሞ አምስተኛዋ ነች። ነገር ግን በኮሮናቫይረስ ክፉኛ ከተጠቁ አገራት አንጻር ሲታይ በቫይረሱ ምክንያት የሞቱ ሰዎች ቁጥር በደቡብ አፍሪካ በጣም ትንሽ ነው። በርግጥ በአገሪቱ የሚገኝ አንድ በሕክምና ምርምር ላይ የተሰማራ ተቋም በአገሪቱ የተመዘገበው የሟቾች ቁጥር ከዚህም ሊልቅ እንደደሚችል አስታውቋል። የአፍሪካ በሽታ መቆጣጠር እና መከላከል ማዕከል የቫይረሱ ስርጭትን በቅርበት ከሚከታተልባቸው አገራት መካከል ኬንያ፣ ኢትዮጵያ፣ ሱዳን፣ ዛምቢያ፣ ካሜሮን፣ ጋቦን፣ ዲሞክራቲክ ኮንጎ፣ ጋና፣ አይቮሪ ኮስት፣ ሴኔጋል ፣ ግብጽ፣ ሞሮኮ እና አልጄሪያ ይገኙበታል። በመካከለኛው እና ምሥራቅ አፍሪካ ባሉ የአህጉሪቱ አገራት በጣም ዝቅተኛ ቁጥር ያላቸው ሰዎች በቫይረሱ መያዛቸው የተመዘገበ ሲሆን በሌሎች አገራት ደግሞ በአንጻራዊነት ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው ሰዎ መያዛቸው ተመዝግቧል። እንደ አፍሪካ በሽታ መቆጣጠርና መከላከል ማዕከል መረጃ ከሆነ በአህጉሪቱ የሚገኙ አምስት አገራት በአጠቃላይ በአህጉሪቱ በቫይረሱ መያዛቸው ከተገለፀው 75 እጁን ያህል መዝግበዋል። ይህም በመላ አህጉሪቱ የቫይረሱ ስርጭት ምን እንደሚመስል ለማወቅ ያለውን ሁኔታ አዳጋች ማድረጉን የማዕከሉ ኃላፊዎች ይገልፃሉ።

amh_Ethi

validation

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

የ95 ዓመቱ የእድሜ ባለፀጋ -ሙጋቤን " የአገራችን መሥራች አባትና ባለውለታ" ያሏቸው ፕሬዚዳንት ምናንጋግዋ የቀድሞው ፕሬዚደንት ምንነቱ ባልተገለፀ ሕመም በሲንጋፖር የሕክምና ክትትል እያደረጉ መሆናቸውን ተናግረዋል። ባለፈው ሰኞ ባወጡት መግለጫ እንዳሉት ሮበርት ሙጋቤ በየጊዜው ከሚያደርጉት የጤና ምርመራ በተጨማሪ በሆስፒታል ሆነው የቅርብ ሕክምና ክትትል እንዲያደርጉ ሐኪማቸው መወሰናቸውን ገልፀዋል። ፕሬዝዳንት ምናንጋግዋ፤ ሙጋቤ በጤናና በእርጅና ምክንያት መራመድ እንደተሳናቸው ባለፈው ሕዳር ወር አስታውቀው ነበር። • ቴክቫህ ኢትዮጵያ፡ የፀረ ጥላቻ ንግግር የወጣቶች እንቅስቃሴ • በመድፈር የተወነጀሉት ፓስተር መመለስ በናይጀሪያ ቁጣን ቀሰቀሰ • ታዳጊዎቹን አብራሪዎች ሲረዱ የነበሩት ፓይለቶች በአውሮፕላን አደጋ ሞቱ ባለፈው መጋቢት ወርም የቀድሞ ፕሬዝዳንቱ ለሕክምና ወደ ሲንጋፖር እንዳመሩና በግንቦት ወር አጋማሽ ወደ ሀገራቸውን እንደሚመለሱ ማስታወቃቸው ይታወሳል። ይሁን እንጂ ሮበርት ሙጋቤ አሁንም በሆስፒታል ውስጥ እንደሚገኙ ተገልጿል። ባለፈው ሳምንት ሙጋቤን ለመጠየቅ ወደ ሲንጋፖር ቡድን እንደላኩ የተናገሩት ፕሬዝዳንት ምናንጋግዋ የጤና መሻሻል እያሳዩ እንደሆነና በቅርቡ ተሽሏቸው ከሆስፒታል ሊወጡ እንደሚችሉ ተናግረዋል። በዚምባብዌ የሕብረተሰብ ጤና አገልግሎት በመዳከሙ የገንዘብ አቅም ያላቸው ሰዎች ወደ ደቡብ አፍሪካና ሌሎች አገራት በመሄድ ለመታከም ይገደዳሉ። ሮበርት ሙጋቤም በሥልጣን ላይ በነበሩ ጊዜ የሕክምና ክትትላቸውን የሚያደርጉት በሲንጋፖር ነበር። ፕሬዚዳንት ምናንጋግዋ ለ37 ዓመታት አገሪቷን ሲመሩ ከነበሩት ሮበርት ሙጋቤ እአአ ሕዳር ወር 2017 ላይ ሥልጣን መረከባቸው ይታወሳል። \n\nGive me a good title for the article above.

የዚምባብዌ የቀድሞ ፕሬዝዳንት ሮበርት ሙጋቤ ሆስፒታል ከገቡ ወራት እንዳለፋቸው ተነገረ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

ከሳምንታት ወዲህ ግን ክልሉ እንደ ሌሎች ክልሎች የኮቪድ- 19 ዕለታዊ ሪፖርቶችን በመደበኛነት አያወጣም። የክልሉ ጤና ቢሮ ኮሚዩኒኬሽን ኃላፊ አቶ ወንድምአገኘሁ በላይነህ እንደሚሉት፤ የክልሉ የኮሮናቫይረስ ዕለታዊ መረጃ እንደሌሎች ክልሎች እየወጣ አይደለም። "የናሙና ምርመራ ውጤት ቀጥታ ለኮሚዩኒኬሽን ክፍል አይላክም። የኢመርጀንሲ ኦፕሬሽን ሴንተር ከተላከ በኋላ ነው ወደ ኮሚዩኒኬሽን የሚልኩት። በየቀኑ መረጃ መውጣት እንዳለበት ተማምነናል። በየቀኑ አለመውጣቱ ሰውን ያዘናጋል" ሲሉ ክፍተቱን ለመሸፈን እየሠሩ መሆኑን ለቢቢሲ ገልጸዋል። በየቀኑ ውጤት እየወጣ አይሁን እንጂ ምርመራ ግን እንዳልተቋረጠ ኃላፊው ለቢቢሲ ተናግረዋል። ኢትዮጵያ ኮሮናቫይረስ ከገባ ወዲህ የዛሬ አርብ ነሐሴ 29/2012 መረጃን ሳያካትት ለ970 ሺህ 591 ናሙናዎች ምርመራ አድርጋለች። በአጠቃላይ በቫይረሱ የተያዙ ሰዎች ቁጥር 55 ሺህ 213 ደርሷል። ከእነዚህ መካከል 20 ሺህ 283 ሰዎች ከቫይረሱ ማገገማቸው ተገልጿል። የሟቾች ቁጥር ደግሞ 856 ደርሷል። ይህ መረጃ የአርብ ነሐሴ 29 ቁጥርን ያካተተ አይደለም። ቀደም ሲል በክልሉ በቀን እስከ 90 የናሙና ምርመራ እንደሚደረግና አሁን ግን በክልሉ 13 ወረዎች ወደ 1 ሺህ ናሙና ላይ ምርመራ እንደሚካሄድ አቶ ወንድምአገኘሁ ተናግረዋል። በክልሉ የሕብረተሰብ ጤና ተቋም ንብረት የሆነ አንድ የምርመራ ማዕከል ብቻ እንዳለ አቶ ወንምአገኘሁ ይናገራሉ። ከቀናት በፊት የትግራይ ክልል ምርመራ መቀነሱን በማስመልከት ለፌዴራል መንግሥት ቅሬታ ማሰማቱ አይዘነጋም። ክልሉ የፌዴራል መንግሥት ለኮቪድ-19 ምርመራ ለሚውል ሶፍትዌር መክፈል የነበረበትን ገንዘብ ስላልከፈለ ነው ምርመራ የቀነሰው ብሎ ነው ቅሬታ ያሰማው። ምንም እንኳ ቅሬታዎ... Continue the article for another 4000 characters max:

ች ይሰሙ እንጂ ኢትዮጵያ በየቀኑ የምታደርገው የኮሮናቫይረስ ምርመራ እየጨመረ መጥቷል። ባለፉት ጥቂት ቀናት በኮሮናቫይረስ የሚያዙ ሰዎች ቁጥር መቀነስ አሳይቷል። ይህ ቁጥር መቀነስ ከምርመራ ጋር የተገናኘ ስለመሆኑ ግን የተገለፀ ነገር የለም።

amh_Ethi

test

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Title: ኮሮናቫይረስ፡ ሙሽሮቹ ኮቪድን ሽሽት ሰማይ ላይ ድል ያለ ሠርግ ደገሱ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በዚህ የሰማይ ላይ የሠርግ ሥነ ሥርዓት 160 እንግዶች ተጠርተው በልተው፣ ጠጥተው ጨፍረው ተበትነዋል ተብሏል፡፡ ሙሽሮቹ ሠርጋቸውን በሰማይ ለማድረግ የተገደዱት በሕንድ ኮሮና ወረርሽኝ በመዛመቱ ይህን ተከትሎ የወጣው ጥብቅ የእንቅስቃሴ ገደቡ ሊያፈናፍናቸው ባለመቻሉ ነው፡፡ በማኅበራዊ የትስስር ገጾች በአያሌው በተጋራው የሠርግ ድግስ ምሥል ላይ እንደታየው እንግዶች በቻርተርድ አውሮፕላን ውስጥ በተጨናነቀ ሁኔታ ሲስተናገዱ ነበር፡፡ ሙሽሮቹ ከሕንድ የታሚል ናዱ ግዛት የመጡ ናቸው፡፡ ቻርተርድ አውሮፕላኑም የተነሳው ከዚያው ነው፡፡ ታሚል ናዱ ግዛት የእንቅስቃሴ ገደቦችን የጣለች ሲሆን ማንኛውም የሕዝብ ስብስብ ከ50 ሰው እንዳይበልጥ የሚያስገደድ ደንብ አውጥታለች፡፡ ይህን የሰማይ ላይ ሠርግ ተከትሎ የሕንድ አቪየሽን ባለሥልጣን አዲስ ምርመራ ጀምሯል፡፡ የሕንድ አቪየሽን ዳይሬክቶሬት ጄኔራል ለታይምስ ኢንዲያ ጋዜጣ እንደተናገሩት ሠርጉ የተደረገው በስፓይስጄት አውሮፕላን በረራ ውስጥ ነው፡፡ የስፓይስጄት ቃል አቀባይ ለኢንዲያ ኤክስፕረስ እንደተናገሩት ደግሞ ቦይንግ 737 አውሮፕላን ተሳፋሪዎች በአንድ የጉዞ ወኪል የተመዘገቡ ሰዎች ኢሆኑ ከማዱራይ ወደ ባንግሎር እንደሚሄዱ ተደርጎ ነው ትኬት የተቆረጠላቸው፡፡ ቃል አቀባዩ ጨምረው እንዳሉት ተሳፋሪዎቹ በኮቪድ ጥንቃቄ ዙርያ መመርያዎች በግልጽ እንደተብራሩላቸውና ይህን የሚቃረን ተግባርም ሆነ ሠርግ አውሮፕላኑ ላይ እንዲደግሱ አልተፈቀደላቸውም ነበር፡፡ ሕንድ 2ኛ ዙር የኮቪድ ወረርሽኝ በከፍተኛ ሁኔታ እያናወጻት ሲሆን ትናንት በወጣ መረጃ በወረርሽኙ 300ሺህ ዜጎች መሞታቸው ተዘግቧል፡፡ የጤና ባለሙያዎች ግን በሕንድ በኮቪድና ተያያዥ የጤና ውስብስቦች ውስጥ የሞቱ ዜጎች አንድ ሚሊዮን ሊደርሱ ይችላሉ ይላሉ፡፡ ሆስፒታሎችና አስክሬን ማቃጠያዎች ከሚችሉት በላይ ተገልጋይ በመምጣቱ ከፍተኛ ቀውስ ገጥሟቸዋል፡፡ ሕንድ በኮቪድ ተህዋሲ የተያዙ ከ40 ሚሊዮን ዜጎች በላይ ተመዝግበውባታል፡፡ አስክሬኖች ከመብዛታቸው የተነሳ 24 ሰዓት አስክሬንን የማስወገድ ሥራ ሲደረግ ነበር፡፡ ይህም ሟቾችን በተገቢው ሥነ ሥርዓት ግብአተ መሬታቸውን ለመፈጸም ባለማስቻሉ ሬሳዎች በወንዝ ዳርቻ ተጥለው መታየታቸው ሲዘገብ ቆይቷል፡፡ አስክሬንን የማቃጠል ሥነ ሥርዓትን ለማካሄድ ወጪው የናረባቸው ሕንዳዊያን የሟች ቤተሰብ ሬሳዎችን በየወዘንዙ ለመጣል እንደተገደዱም ተስተውሏል፡፡ ይህም የሟቾች ቁጥር በአግባቡ እንዳይቆጠር እንዳደረገና በሕንድ የሟቾች ቁጥር መንግሥት ይፋ ካደረገው አሐዝ በብዙ እጥፍ ሊሆን እንደሚችል ያረጋገጠ ነው፡፡ በሕንድ ለሳምንታት ያህል በቀን በተህዋሲው የሚሞቱ ሰዎች ዕለታዊ አሐዝ በሺዎች የሚቆጠር ሆኖ ቆይቷል፡፡

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ዶ/ር ቆስጠንጢኖስ በርኸ (ግራ) እና አቶ ክብሮም ዳፍላ (ቀኝ) የሰላሙ ወደ ንግድ ግንኙነት መሸጋገር ደግሞ አገራቱን ተጠቃሚ እንደሚያደርጋቸው ይጠበቃል። ወደብ ለሌላት ኢትዮጵያ የአሰብ ወደብን መጠቀም ትልቅ እፎይታ ሲሆን ኤርትራንም አትራፊ ያደርጋታል። የኢትዮጵያና የኤርትራ አየር መንገዶች በጋራ መስራትም ሌላው የንግድ ትስስር መስመር ነው። ከእነዚህና ከሌሎችም የንግድ ትስስሮች አገራቱ ሲጠቀሙ ህዝቡም ተጠቃሚ እንደሚሆን አይጠረጠርም። የሰላም እርምጃው ለሁለቱ አገራት ህዝቦች መገናኘትና አብሮ መኖር ትልቅ ነገር ቢሆንም ከንግድ ግንኙነቱ ኤርትራም እንደ አገር እንደማታተርፍ ህዝቡም እንደማይጠቀም የሚናገሩ አሉ። የኤርትራ አገር ውስጥ ገቢ፣ የገንዘብ ሚኒስቴር ኃላፊ፣ ከዚያም ለሶስት ዓመታት የኤርትራ አየር መንገድ ዋና ስራ አስኪያጅ በመሆን ለዓመታት ያገለገሉት አቶ ክብሮም ዳፍላ ከእነዚህ ሰዎች አንዱ ናቸው። ስለ ኤርትራ መንግሥት ምጣኔ ሃብታዊ እርምጃ በጥቅሉ ስለ አገሪቱ ኢኮኖሚ በቅርበት የሚያውቁት አቶ ክብሮም "የሁለቱን ህዝቦች ልብ የሚያሳርፍ በመሆኑ የግንኙነቱ መጀመር ትልቅ ነገር ነው" ቢሉም በተለይም ከንግድ ግንኙነቱ ኤርትራና ኤርትራዊያን አይጠቀሙም ሲሉ ያስረግጣሉ። ኢትዮጵያ ሰፊ የንግድ ስርአት ያላት አገር በመሆኗ ከኤርትራ ጋር የተለያዩ የንግድ ስምምነቶችን ስታደርግ ኢትዯጵያዊያን ኢንቨስተሮች ኩባንያዎች ታሳቢ ተደርገው ሲሆን በተቃራኒው በኤርትራ በኩል ግን የዚህ አይነት መዋቅር አለመኖር በ... Continue the article for another 4000 characters max:

ቀዳሚነት የሚያስቀምጡት ነጥብ ነው። "በኢትዯጵያ በኩል ነገሮች ክፍት ናቸው። በኤርትራ በኩል ደግሞ ነገሮች ዝግ የተደረጉት እንዲሁ ሳይሆን በህግና በስርዓት ነው። ይህ የወጪ ንግድ ላይም ይሁን ገቢ ላይ ኢትዮጵያዊያን ያለ ውድድር መሳተፍ የሚችሉበት እድል ይፈጠራል። ኤርትራዊ ምንም ውስጥ አይገባም ማለት ነው" የሚሉት አቶ ክብሮም ዘላቂ መሆኑ ቢያጠራጥርም አጋጣሚው ለኢትዮጵያ ሎተሪ ነው ይላሉ። የንግድ ሽርክናውን የሚሸከም ስርአት ኤርትራ ውስጥ እንደሌለና ይህም 20 ዓመታትን እንዳስቆጠረ ይናገራሉ። በዚህ ሁኔታ ውስጥ ህዝብ ምንም ስለማይጠቀም ለተጠቃሚነቱ የተዘጉ በሮች ሁሉ እንዲከፈቱ ህዝቡ መጠየቅ እንዳለበት ያሳስባሉ። ከኤርትራ ጋር በሚደረገው የምጣኔ ሃብት ትስስር ኢትዮጵያና ኢትዮጵያዊያን ይጠቀማሉ ቢሉም በኤርትራ በኩል ህዝብን ተጠቃሚ የሚያደርግ ሥርዓት እስካልተዘረጋ ድረስ የኢትዮጵያ ጥቅምም እንደታሰበው ሊሄድ እንደማይችል አቶ ክብሮም ያስረዳሉ። እንደ እሳቸው ገለፃ አሁን ኤርትራ ውስጥ ባለው እውነታ የንግድ ትስስሩ በኢትዮጵያ ብቻ ወደ ፊት ሊራመድ ስለማይችል የመገታት አደጋ አለበት። የኤርትራ መንግስት ከኢትዮጵያ ጋር የጀመረው የንግድ ትስስር እንደ ባንክ ባሉ ተቋማት እና የፋይናንስ ሥርዓት ካልታገዘ በቀር ለሳቸው ነገሩ ቴአትር እንጂ ሌላ አይሆንም። በጥቅሉ ለሳቸው ይህ ነው የሚባል የፖለቲካና የምጣኔ ሃብት ስርዓት ከሌሎው የኤርትራ መንግስት ጋር የሚደረግ ንግድ ለኤርትራዊያን ምን ጠብ የሚያደርገው ነገር አይኖረውም። በኢትዮጵያ ብቻም ወደ ፊት ሊራመድ አይችልም። በተስፋ ላይ ተስፋ የምጣኔ ሃብት ባለሙያው ዶ/ር ቆስጠንጢኖስ በርኸ ጅቡቲ ወደብ ላይ ባለው ጫና እቃዎች ከስድት ወር በላይ ወደቡ ላይ እየተቀመጡ በመሆናቸው ከመቸገሯም አልፎ በዓመት እስከ አንድ ቢሊዮን ዶላር እየከፈለች ላለችው ኢትዮጵያ በኤርትራ ወደቦች መጠቀም ትልቅ ነገር እንደሆነ ይገልፃሉ። ከኤርትራ አየር መንገድ ጋር በሽርክና ለመስራት የተስማማው የኢትዮጵያ አየር መንገድም በትልቁ ተጠቃሚ እንደሚሆን ያምናሉ። የኤርትራን አየር ክልል ማቋረጥ ባለመቻል ሲደረጉ የነበሩ ረዥም በረራዎችን አሁን ማሳጠር በመቻሉም የኢትዮጵያ አየር መንገድም ተጠቃሚ እንደሚሆን ይጠቅሳሉ። በተለይም ለምፅዋ ወደብ ቅርብ የሆኑት ትግራይና አማራ ክልሎች ተጠቃሚ እንደሚሆኑም ያመለክታሉ። ዶ/ር ቆስጠንጢኖስ የኤርትራ ወደቦችን ኢትዮጵያ ስትጠቀም የስራ እድሎች እንደሚፈጠሩና የኤርትራ ህዝቦች ተጠቃሚ እንደሚሆኑ ተስፋ አላቸው። ተስፋቸው ግን የኤርትራው ፕሬዝዳንት ኢሳያስ አፈወርቂ ኢትዮጵያ መጥተው ከተናገሯቸው ነገሮች በመነሳት በቀጣይም አገሪቷ ህገመንግስቷን በማፅደቅ ህዝቡም መሪውን ይመርጣል በሚል ተስፋ ላይ የተመሰረተ ነው። ነገሮች ካልተቀየሩ ትልቁ ችግር ለኤርትራ እንጂ ለኢትዮጵያ እንደማይሆን ዶ/ር ቆስጠንጢኖስ ይገልፃሉ። ኢትዮጵያ ከጅቡቲ፣ ከሶማሌላንድና ከሱዳን ጋር ራስዋ የምትቆጣጠረው ወደብ ለማግኘት እየተነጋገረች መሆኗን በማስረጃነት ይጠቅሳሉ። ኤርትራዊያን ወጣቶች ለጦርነት የሚዘጋጁ ሳይሆኑ አምራች የሚሆኑበት፣ ከፍተኛ ቁጥር ያለው የኤርትራ ዲያስፖራ በአገር ውስጥ ኢንቨስት የሚያደርግበት ሥርዓት ካልተዘረጋ ነገሩ ሁሉ ትርጉም እንደማይኖረው አገሪቱንም ወደ ቀደመ ቀውስ ሊመልሳት እንደሚችል ያመለክታሉ። በኤርትራ የሚፈለገው ለውጥ እንዲመጣ ህዝቡ ጥረት ሊያደርግ እንሚገባ ያምናሉ። በሌላ በኩል ከኢትዮጵያ ጋር የተጀመረው ግንኙነትም አዎንታዊ ተፅእኖ እንደሚኖረውም ተስፋ ያደርጋሉ።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ሶሪያውያን ስደተኞች በአዲስ አበባ ጎዳናዎች\nSummary: እርግጥ ነው የአዲስ አበባ ጎዳናዎች ነዳያን አያጣቸውም። ሶሪያውያንን ማየት ግን እንግዳ ነው።\nArticle (Max 500 characters):

በተረጂነት እምብዛም የማይታወቁ አረቦች በየጥጋጥጉ ምጽዋት ሲጠይቁ ማየት ለበርካታ አዲስ አበቤ ጥያቄ ቢያጭርበት አይደንቅም። የሶሪያውያን ነገር መነጋገሪያ የኾነውም ለዚሁ ይመስላል። • ከኢትዮጵያና ከሌሎች የአፍሪካ ሃገራት ስለተዘረፉ ቅርሶች ምን እናውቃለን? በዚህ ዘመን ከዕልቂቶች ሁሉ የከፋው እልቂት የደረሰው በሶሪያ ምድር ነው። ግማሽ ሚሊዮን ሕዝቧ በእርስ በርስ ጦርነት አልቋል። ከጠቅላላው የሶሪያ ሕዝብ ገሚሱ ተፈናቅሏል። በየዓለማቱ እየተንከራተቱ ካሉት ሶሪያውያን ጥቂቶቹ ከቅርብ ወራት ወዲህ የኢትዮጵያን ምድር መርገጥ ጀምረዋል። እንዴት ኢትዮጵያን መረጡ? ኢትዮጵያ እንግዳ ተቀባይ አገር ናት ሲባል በመንግሥት ደረጃም የሚገለጽ፣ በአሐዝም የሚደገፍ ሐቅ ነው። ምንም እንኳ በድህነት ተርታ ያለች ቢሆንም ኢትዮጵያ በዓለም በሚሊዮን የሚቆጠሩ ስደተኞችን በማስጠለል ከቀዳሚ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ቢል ጌትስ ቢትኮይን ላይ ገንዘቤን አላፈስም አሉ\nSummary: የማይክሮሶፍት ፈጣሪ ቢሊየነሩ ቢል ጌትስ ቢትኮይን ላይ ገንዘባቸውን እንዳላፈሰሱ ተናገሩ።\nArticle (Max 500 characters):

ቢሊየነሩ ቢል ጌትስ ባላሃብቱ ይህን ያሉት ክለብሃውስ የተሰኘው ማሕበራዊ ድር-አምባ ላይ ቀርበው ለተጠየቁት ጥያቄ ምላሽ በሰጡበት ወቅት ነው። ጌትስ፤ ቢትኮይን ላይ ገንዘባቸውን ከሚያፈሱ ይልቅ "ምርት ባላቸው" ኩባንያዎች ላይ ፈሰስ ቢያደርጉ እንደሚመርጡ አስታውቀዋል። ለምሳሌ የወባና ኩፍኝ በሽታዎች ክትባት ላይ ገንዘባቸውን ቢያውሉ እንደሚመርጡ ተናግረዋል። ጌትስ ከዚህ በፊት በአሌክትሪክ የሚሠሩ ተሽከርካሪዎች አምራች የሆነው ቴስላ ባለቤት ኢላን መስክ ገንዘቡን ቢትኮይን ላይ ማዋሉን አስመልክቶ በቅርቡ ሐሳባቸውን ሰጥተው ነበር። "በቢትኮይን ላይ ያለኝ አጠቃላይ ትንተና ምንድነው ከኢላን መስክ ያነሰ ገንዘብ ካላችሁ ተጠንቀቁ ማለት ነው የምሻው" ሲሉ ለብሉምበርግ ተናግረው ነበር። "ኢላን በርካታ ገንዘብ አለው። ደግሞም እሱ በጣም ውስብስብ ሰው ነው። እኔም የሱ ቢትኮይን መጠን

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ትግራይ ፡ ግጭት ሸሽተው ለስደት የተዳረጉ የሁለት ሐኪሞች ምሥክርነት\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ሐኪሞቹ ሱዳን ውስጥ በሚገኙ የስደተኛ ካምፖች ይሰራሉ ዶ/ር ቴዎድሮስ ተፈራ ሑመራን ጥሎ የሸሸ ሐኪም ነው። በኋላ ደግሞ አደባይ የምትባለዋን ከተማ ጥሎ ወደ ሱዳን ሄደ። ለቢቢሲ እንደተናገረው ሁለቱም ቦታዎች ለሕይወቱ አደገኛ ነበሩ። ሁለተኛው ሐኪም ስሙን ለመናገር አይሻም። ለአንዲት ሕይወቷ አደገኛ ሁኔታ ላይ ለነበረች ሴት በሞተር ሳይክል ላይ ሆኖ ሕክምና እንዳደረገላት ይናገራል፤ ነገር ግን አሁን በህይወት ትኑር አያውቅም። ሁለቱም ሐኪሞች ዘግናኝ የሚባሉ የንጹሐንን ሞት እንደተመለከቱ ለቢቢሲ ተርከዋል። መነሻ የኢትዮጵያ ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አህመድ የኢትዮጵያ መከላከያ ሠራዊት እግረኛና አየር ኃይሉ በህወሓት ላይ ዘመቻ እንዲያካሂድ ትዕዛዝ የሰጡት የክልሉ ልዩ ኃይል በሰሜን ዕዝ ላይ ጥቃት መፈጸሙን ተከትሎ ነበር። ሠራዊቱ ኅዳር 19/2013 ዓ.ም መቀለን ሲቆጣጠር ዐቢይ አህመድ የኢትዮጵያ ሠራዊት በንጹሐን ላይ አንድም ጉዳት አላደረሰም ብለው ነበር። በተመሳሳይ፣ ምንም እንኳ ህወሓት ወደ ኤርትራ ሚሳይሎችን የተኮሰ ቢሆንም የኤርትራ መንግሥት በዚህ ጦርነት እጁን እንዳላስገባ አስተባብሏል። ገለልተኛ የሆኑ መረጃዎችን ለማግኘት በአካባቢው የግንኙነት መስመሮች ሙሉ በሙሉ ባለመጀመራቸው አስቸጋሪ ሆኖ ቆይቷል። 30ሺህ ነዋሪዎች ያሏት የሑመራ ከተማ በዚህ ጦርነት ጉዳት ከደረሰባቸወ ቀዳሚ ከተሞች አንዷ ናት። ግጭቱ የተጀመረውም ጥቅምት 27/2013 ዓ.ም ነበር። የሁለቱን ሐኪሞች ምሥክርነት እንደሚከተለው ይቀርባል። ማሳሰቢያ፡ ይህ ጽሑፍ የጦርነት ጉዳቶችን የሚገልጹና የሚያውኩ አንቀጾችን መያዙን ከወዲሁ እናሳስባለን። የዶ/ር ቴዎድሮስ ምሥክርነት የከባድ ጦር መሣሪያ ድብደባዎች ነበሩ። ድብደባዎቹ በሑመራ ከተማ ሁሉንም ቦታዎች ኢላማ ያደረጉ ነበሩ። የገበያ ሥፍራዎችን፣ የቤተ ክርስቲያን አካባቢን፣ የመስጊዶች አካባቢን፣ ብሎም የሆስፒታል ግቢ ላይ ድብደባ ነበር። በመጀመሪያው ቀን ወደ 15 ሬሳ መቀበላችንን አስታውሳለሁ። እንዲሁም 75 ቁስለኞችንም ተቀብለን ነበር። ከሰዓት በኋላም ድብደባው አላቋረጠም ነበር። ወደ ሑመራ ከተማ ድብደባው ይመጣ የነበረው ከምሥራቅ አቅጣጫ ነበር። የኢትዮጵያ መከላከያ ሠራዊት በምሥራቅ አቅጣጫ ነበረ። ከሰሜን አቅጣጫ ደግሞ ከሑመራ በቅርብ ርቀት ላይ ከሚገኘው ከኤርትራ በኩልም ይተኮስ ነበረ። ድብደባው ከኤርትራ በኩልም ይመጣ እንደነበር ምንም ጥርጥር የለውም። በሁለተኛው ቀን፣ ድብዳው በጠዋት ነበር የተጀመረው። ልክ 5፡00 ሰዓት አካባቢ ግን ረገብ ማለት ጀመረ። ያን ቀን 8 አስከሬኖች ተቀብለናል። በርካታ የቆሰሉ ሰዎችንም ተቀብለናል። ከዚህ በኋላ ግን ነገሩ ለእኛም ሆነ ለበሽተኞቻችን ደኅንነት አስጊ እንደሆነ ተረዳን። ስለዚህ ከዚያ ቦታ ለመልቀቅ ወሰንን። የቆሰሉ በሽተኞቻችንን ተሳቢ መኪና ላይ ጫንናቸው። ከዚያም ወደ አደባይ ከተማ ሄድን። አደባይ ከሑመራ 30 ኪሎ ሜትር ብትርቅ ነው። እዚያ ድብደባ አልነበረም። ነገር ግን ጦርነቱ ቀጥሎ ነበር። በአደባይ ክሊኒክ ውስጥ በሽተኞቻችንን ማከሙን ቀጠልን። በርካታ ንጽሐን ከሑመራ እየመጡ ነበር። በመጀሪያው ቀን የምናክማቸው ሰዎች ከድብደባው ጉዳት የደረሰባቸወ ነበሩ። የመንግሥት ወታደሮች ሑመራ ከተማ ከገቡ ወዲህ ግን ወደእኛ እየመጡ የነበሩ ሰዎች የድብደባ ምልክት እና በስለት ጉዳት የደረሰባቸው ነበሩ። እንደነገሩን ከሆነ ደረት ላይ ባጅ ያለበት ዩኒፎርም የለበሱ የአማራ ልዩ ኃይል አባላት እና ፋኖ የሚባሉ ዩኒፎርም የማይለብሱ የሚሊሻ አባላት ሑመራ ደርሰው ነበር። በምዕራብ ትግራይ የተለያዩ ቦታዎች የሚከተሉት ሁኔታዎች ተከስተዋል፡- አደባይ ሆነን ቁስለኞችን የማከሙን ነገር...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: እውን የኢትዮጵያ መንግሥት ጥቁር ገበያውን ማሸጉ መፍትሄ ይሆነዋል?\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ኢትዮጵያ ሆቴል አካባቢ የሚገኝ የውጪ ሃገራት ግንዘብ ህጋዊ ባልሆነ መልኩ ይመነዘርበታል ተብሎ የታሸገ ሱቅ። «ናይሮቢ ውስጥ ዶላር መግዛትም ሆነ መሸጥ እጀግ በጣም የቀለለ ነው፤ ሊያውም በሕጋዊ መንገድ። እኔ አዲሳ'ባ ላይ ዶላሩን ሞቅ ባለ ዋጋ ስለምሸጠው አዋጭ ነው» ይላል ሄኖክ። «ማድረግ ያለብህ መታወቂያህን ወይም ፓስፖርትህን ይዘህ ለውጭ ምንዛሪ ወደተዘጋጁ ወርደ ጠባብ ሱቆች መሄድ ብቻ ነው።» በእርግጥም ናይሮቢ ውስጥ በሕጋዊ መንገድ በፍጥነት ከሚከናወኑ ተግባራት አንዱ ዶላር መግዛት እና መሸጥ ነው፤ ከአዲስ አበባ እጅጉን በተለየ መልኩ። • ዶላር በጥቁር ገበያ ለምን ቀነሰ? • ''የጫት ንግድና የዶላር ጥቁር ገበያ. . .ለግጭቶች ምክንያት ሆነዋል'' በኢትዮጵያ ሕጋዊ ባልሆነው የውጭ ምንዛሬ ገበያ ወይም ጥቁር ገበያ የዶላር ዋጋ ማሽቆልቆላ ማሳየት ከጀመረ ሰንበትበት ብሏል። ከሰሞኑ ደግሞ መንግሥት ጥቁር ገበያ ላይ ሲያገበያዩ የተገኙ ሱቆችን እንዲሁም ሲያሻሽጡ ነበሩ ያላቸውን ግለሰቦች በቁጥጥር ሥር ማዋሉን ተያይዞታል። ኢትዮጵያ ሆቴል አካባቢ በሰፊው ይንቀሳቀሱ የነበሩ የጥቁር ገበያ የደራባቸው አልባሳት መሸጫ ሱቆችም 'ታሽጓል' በሚል ምክልት ዝምት ለብሰው ታይተዋል። እውን ጥቁር ገበያውን ማሸግ ዘለቄታዊ መፍሄ ነው? የምጣኔ ሃብት ባለሙያ የሆኑት ዶክተር አየለ ገላን «ጥቁር ገበያ ሊሠራ የማይችል ነገር እንዲሠራ ያደርጋል፤ ወደ ሃገር ቤት የሚገቡ የካፒታልም ሆነ የጥሬ ዕቃ አቅርቦቶች የተሳኩ እንዲሆኑ ያደርጋል፤ ግለሰቦች ኢኮኖሚያዊ ችግራቸውን እንዲቀርፉ ያደርጋል። ለዚህ ነው ጥቁር ገበያው የሚጫወተው ሚና ቀላል አይደለም የምንለው» ሲሉ ባለሙያው ያስረዳሉ። «መንግሥት ጥቁር ገበያውን ሲዘጋ ሰዎች አማራጭ በማጣት ወደ ባንክ በመሄድ በኦፌሴላዊ መንገድ ይገበያያሉ የሚል እምነት አለው። ነገር ግን ጥቁር ገበያውን በእንዲህ ዓይነት መልኩ መግታት ይቻላል የሚል እምነት የለኝም።» «ዞሮ ዞሮ. . .» ይላሉ ዶክተር አየለ «ዞሮ ዞሮ ዶላሩ የሚመጣው ከውጭ ሃገር ነው። ሰዎች ካስፈለጋቸው ሕጋዊ መንገድ ሳይጠቀሙ ዶላሩን ብሩን በሰው በሰው ማዘዋወር ይችላሉ። ወጣም ወረደ በእንዲህ ዓይነት መልኩ ጥቁር ገበያውን ማሸነፍ አይቻልም።» ዶ/ር አየለ ብቻ ሳይሆን ሌሎች የምጣኔ ሃብት ባለሙያዎችም መንግሥት ጥቁር ገበያውን በመሰል መልኩ ማሸነፍ እንደማይችል ሃሰብ እየሰነዘሩ ነው። የማክሮ እና ዓለም አቀፍ ኢኮኖሚክስ ባለሙያ የሆኑት የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲው ፕሮፌሰር አለማየሁ ገዳ ጥቁር ገበያው የሚሸፍነውን ክፍተት መደበኛው ገበያ ሊሸፍነው አይችልም ሲሉ በትዊተር ገፃቸው ፅፈዋል። ወደ መፍትሄው. . . አሁን ትልቁን ጥያቄ ማንሳት ይቻላል። መንግሥት ጥቁር ገበያውን እንዴት ማሸነፍ ይችላል። «የመንግሥት ፖሊሲ አውጭዎች ማሸነፍ የማይችሉትን ጦርነት ከመጀመር እንዴት ባለ ፖሊሲ ነው ጥቁር ገበያውን ማስወገድ የሚቻለው የሚለው ላይ ማተኮር አለባቸው» በላመት ዶክተር አየለ ይተንትናሉ። «ይህ የሮኬት ሳይንስ አይደለም፤ ሌሎች ሃገራት አድርገውታል። ኢትዮጵያ አሁን ባለው ሁኔታ ዶላር ያስፈልጋታል፤ የዶላር እጥረት አለ። እንዲህ ባለ አስቸጋሪ ወቅት ከበድ ያለ እርምጃ መውሰድ ሊያስፈልግ ግድ ይላል።» ዶክተር አየለ እንደ መፍትሄ የሚያቀርቡት 'መልቲፕል ኤክስጄንጅ ሬት' የተሰኘውን ሃሳብ ነው። «'መልቲፕል ኤክስጄንጅ ሬት' ማለት ለተወሰነ ጉዳዮች ቋሚ የሆኑ የውጭ ምንዛሪ ዋጋን መጠቀም፤ ለምሳሌ ዕቃ ከውጭ ለሚያስመጡ እና ለሚልኩ። ጥሬ ገንዘብ ወደ ሃገር ቤት በሚገባበት ጊዜ ደግሞ ለእሱ የተለየ ምንዛሬ መጠቀም ይቻላል።» ሁለት የተለያዩ የውጭ ምንዛሬ ዋጋዎችን መጠቀም...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

119 ቤተ እስራኤላውያን ከኢትዮጵያ ወደ እስራኤል አቀኑ\nቤተ እስራኤላውያን ከኢትዮጵያ ተነስተው እስራኤል ሲደርሱ ይህንኑ በኢትዮጵያ የሚገኘው የእስራኤል ኤምባሲ አረጋግጧል። ጥር ላይ የእስራኤል ካቢኔ 400 የሚጠጉ ቤተ እስራኤላውያንን እና የሃገሪቱን ህግ የሚያሟሉ ሰዎችን ለመወስድ የቀረበውን ዕቅድ ማጽደቁን ኤምባሲው ገልጿል። በዚህ ውሳኔ መሠረትም ነው 119ኙ ቤተ እስራኤላውያን ወደ ሃገሪቱ ያቀኑት። በኢትዮጵያ ያለው የአይሁዳዊያን ድርጅት ቅርንጫፍም የካቢኔውን ውሳኔ ለማስፈጸም እየሰራ መሆኑን ሲያስታውቅ በተመሳሳይም በኢትዮጵያ የሚገኘው የእስራኤል ኤምባሲም ውሳኔውን በማስፈጸም ላይ መሆኑን አስታውቋል። ሰዎቹ እስራኤል ሲደርሱም የአይሁዳዊያን ድርጅት ሊቀመንበር አይዛክ ሄርዞግ እና አዲሷ የስደተኞች እና ውህደት ሚንስትር ፕኒና ታማኖ-ሻታ አቀባበል አድርገውላቸዋል። ፕኒና “አዲሱን ሥራዬን በምጀምርበት ወቅት 119ኙን ሰዎች በመቀበሌ ትልቅ ኩራት ተሰምቶኛል” ሲሉ ገልጸዋል። ቤተ እስራኤላውያኑ “ህልማቸው የሆነው ጉዞ እንዲሳካ ለዓመታት ጠብቀዋል። አሁን ሃገራቸው ደርሰዋል በዚህም ደስታ ተስምቶኛል” ብለዋል። አዲሱን ህይወታቸውን እንዲጀምሩ ለመርዳት በሁሉም ረገድ ድጋፍ ይደረግላቸዋልም ሲሉ ተናግረዋል። ቤተ እስራኤላውያኑ የገበቡበት ቀን ወደ እስራኤል ሲያቀኑ ህይወታቸው ያለፉ ቤተ እስራኤላውያን በሚታሰቡበት ዕለት ላይ መሆኑ ተዘግቧል። ቤተ እስራኤላውያን ከኢትዮጵያ ተነስተው እስራኤል ሲደርሱ የኮሮናቫይረስን ለመከላከል የሃገሪቱ ጤና ሚንስትር እና የትራንስፖርት ባለስልጣን ካወጧቸው ደንብ ጋር በተጣጣመ መልኩ ቤተ እስራኤላውያኑ በልዩ በረራ ነው እስራኤል የደረሱት ተብሏል። ቤተ እስራኤላውያኑ ወደተዘጋጀላቸው የለይቶ ማቆያ እንደገቡም ነው የሃገሪቱ መገናኛ ብዙሃን ያስታወቁት። ከሁለት ወራት በፊት እስራኤል በተመሳሳይ 72 ቤተ እስራኤላውያንን ከኢትዮጵያ ወደ እስራኤል ወስዳለች። ባለፉት ጥቂት ቀናት እስራኤል 111 ስደተኞችን ከዩክሬን እንዲሁም 41 ደግሞ ከሩሲያ ተቀብላለች። ፕኒና ታማኖ-ሻታ ኢትዮጵያ ውስጥ የተወለዱ ቤተ እስራኤላዊ ሲሆኑ በቅርቡ ነበር በሚኒስተርነት የተሾሙት። \n\ntl;dr:

119 ቤተ እስራኤላውያን ከኢትዮጵያ ወደ እስራኤል ማቅናታቸው ተገለጸ። እንደ የእስራኤል መገናኛ ብዙሃን ከሆነ ቤተ እስራኤላውያኑ ከቀናት በፊት ነው የተጓዙት።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

ስለ ኮንቴጀን ከማውራታችን በፊት ሌሎች በኮሮና ምክንያት ገበያው የደራላቸው ፊልሞችን እንቃኝ፡፡ በነባራዊ ሁኔታ ላይ መሠረት ያደረጉ ተከታታይ የቴሌቪዥን ዘጋቢ ፊልሞች (Docuseries) እጅግ ተፈላጊ ሆነዋል፤ በተለይም ጭብጣቸው ወረርሽኝ ላይ የሆኑቱ። ለምሳሌ 'How to Prevent an Outbreak' እጅግ የብዙ ተመልካችን ልብ ገዝቷል፤ ኔትፍሊክስ በዚህ ፊልም ተመልካቾች ቁጥር ተጨናንቋል። 93 Days (2016)፣ Outbreak (1995)፣ Warld War Z (2013)፣ I am Legend (2007)፣ Old Boy (2003)፣ The Light House (2019)፤ ሌሎቹ ተቀራራቢ ጭብጥ የያዙና በስፋት ተመልካች ያገኙ ፊልሞች ሆነዋል። ወደ በኋላ በአጭር በአጭሩ ጭብጦቻቸውን እንዳስሳለን። ኮንቴጀን በድንገት ቀን የወጣለት ፊልም ኮንቴጀን በፈረንጆች 2011 የወጣ ፊልም ነው። ጥቁር ስክሪኑ ሲገለጥ ከባድ ደረቅ ሳል ይሰማል። ፊልሙ ስለከፋ ወረርኝ እንደሆነ የምንገምተውም ያኔ ነው። ያ ከባድ፣ አስጨናቂ ደረቅ ሳል ከተዋናይት ጉዌት ፓትሮው የሚወጣ ነው። በፊልሙ ቤቲ ኢምሆፍን ሆና ነው የምትጫወተው ጉዌት። ከሆንግ ኮንግ ወደ ሚኒያፑሊስ (ሜኔሶታ) ስትጓዝ ነው በሽታውን ይዛው የምትመጣው። ሞት ከዚህ ይጀምራል። መጀመርያ ወንድ ልጇ ይሞታል። ወዲያውኑ እሷ ትከተለዋለች፤ የ'ርሷ ባል ሆኖ የሚሰራው ማት ዴመን በቤተሰቡ ሞት ያዝናል። እርሱ ግን ለቫይረሱ ተጠቂ አይሆንም። ሆኖም የፓትሮው ከሆንግ ኮንግ ወደ ሚኒሶታ የመመለስ ጉዞ ሲጠና በድብቅ ቺካጎ ጎራ ብላ እንደነበር ይደረስበታል። የኮንቴጀን ጭብጡ ከሆንግኮንግ በሚነሳ ወረርሽኝ ላይ ያተኮረ ሲሆን ብዙዎቹ የፊልሙ የታሪክ መዋቅሮች አሁን ካለው ኮሮና ጋር ተቀራራቢ ትርክት አላቸው። ወረርሽኙ ከእሲያ መነሳቱ አንድ አስገራሚ ግጥምጥሞሽ ሆኖ ተመዝግቧል። ኮንቴጀን ሌሎች ከኮሮና የሚያቀራርቡት በርካታ የሲኒማ ገቢሮችም አሉት። ለዚህም ነው ፊልሙ ንግርት ነው እስከመባል የደረሰው። በፊልሙ ላይ ስመጥር ተዋንያን ይገኙበታል። ፈርጦቹ እንስት ተዋንያን ጉዌት ፓትሮው እና ኬት ዊንስሌት እንዲሁም እውቆቹ ማት ዴመንና ሎውረንስ ፊሽበርን እና ጁድ ሎው ድንቅ ብቃታቸውን አሳይተውበታል። በነገራችሁ ላይ ኮሎምቢያ ዩኒቨርስቲ የሥነ ጤና ትምህርት ክፍል እነዚህን ስመጥር ተዋያን ከ10 ዓመት በኋላ በድጋሚ በቪዲዮ ስልክ እንዲገናኙ በማድረግ ለኅብረተሰቡ ስለ ወረርሽኙ ትምህርት እንዲሰጡ አድርጎ ውጤታማ ሥራ ሠርቷል። ስለ ኮሮና መልዕክቱ በ'ነርሱ አንደበት እንዲተላለፍ የሆነው ኮንቴጀን ፊልም በመላው ዓለም በከፍተኛ ቁጥር እየታየ በመሆኑ የተዋንያኑን ተሰሚነት ለመጠቀም ታስቦ ነው። ኮሎምቢያ ዩኒቨርስቲ ገና ድሮ ከመነሻውም (በ2011) ማለት ነው፤ በፊልሙ ላይ ስለ ቫይረስ ወረርሽኝ ጠቃሚ ሳይንሳዊ ግብአት በመስጠት ተሳትፎ ነበረው። ለዚህም ይሆናል ከሳይንስ ብዙም ያልራቀው። ፊልሙ እንደብዙዎቹ የሆሊውድ "የጥፋት ሲኒማዎች" በሰው ልጆች ላይ መዓት ሲመጣ የሚያሳይበት መንገድ የተጋነነ አለመሆኑ ልዩ ያደርገዋል። እነዚህ ሰዎች ኮሮና እንደሚመጣ ገና ድሮ ታይቷቸው ነበር እንዴ የሚያሰኙ የታሪኩ ገቢሮችም በፊልሙ ላይ እዚህም እዚያም ይገኛሉ። ለምሳሌ በአማካይ የሰው ልጅ ፊቱን በደቂቃ አምስት ጊዜ እንደሚነካካና ይህም ቫይረሱን እንደሚያሰራጨው፤ ቫይረሱ የተነሳበት እሲያ መሆኑና ቫይረሱ ወደተቀረው ዓለም እንዴት እንደተሰራጨ በፊልሙ የሚተርክበት መንገድ ከኮሮና እጅግ ተቀራራቢ ሆኗል። ‹‹በቅጽበት 200 ሰው እንደቅጠል ሲረግፍ በፊልሜ እያሳየሁ ተራ ግነት መፍጠር አልፈለኩም›› ብሎ ነበር የኮንቴጀን ፊልም ዳይሬክተር ስቲቨን ሶደርበርግ፤ ገና ያኔ ፊልሙ... \n\nGive me a good title for the article above.

ኮሮናቫይረስ፡ "ኮንቴጀን" በኮሮና ምክንያት ቀን የወጣለት ፊልም

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Content: ከመነሻውም ግሩም ጥያቄ ነበር ያነሳችለት። አንተ የዓለም ሪከርድ ስትሰብር፣ የኦሎምፒክ ወርቆችን ስታፍስ ነው የኖርከው። ዓለም የሚያውቅህም በጽናትህ ነው። ስናውቅህ በ"ይቻላል" መርህ ነው። ፍጹም ተስፋ የምትቆርጥ ሰው አልነበርክም። ለምን ሥልጣንህን ለቀቅክ? እንዴትስ እጅ ሰጠህ? •በታላቁ ሩጫ ላይ የሚሳተፉ ተወዳዳሪዎች ላይ የአበረታች መድኃኒት ምርመራ ሊካሄድ ነው እርግጥ ነው ኃይሌ ምላሽ ሰጥቷታል። ምላሹ ግን የሁልጊዜው አልነበረም። እንደሁልጊዜው አልተፍነከነከም። የሚናፈቀው ያ ሳቁ እምብዛምም ነበር። "እንዲያውም ሥልጣን ለደም ግፊት አጋልጦኛል" ሲል እግረ መንገዱን ያልተጠበቀ ምላሽን ሰጥቷታል፤ ለቢቢሲ ስፖርት አካፍሪካ ወኪል። '...ከሁለት ዓመት በፊት ወደዚህ ሥልጣን ስመጣ ብዙ ፈተና ነበረው። አትሌቶችን ማርካትና ጥያቄዎቻቸውን መመለስ ነበር ህልሜ። ያንን ለማሳካት ያለኝን ነገር ሁሉ ለዚሁ ሥራ መስጠት ነበረብኝ። ጊዜዬን፣ ገንዘቤን፣ ጉልበቴን፣ ዕውቀቴን...፤ የሚገርምሽ በቤተሰባችን ደም ግፊት ያለበት ሰው የለም። አሁን እኔ ብቻ ነኝ ግፊት የያዘኝ...።" •ታሪክ እየቀየሩ ያሉት ሴቶች በቃለ ምልልሱ መሐል እግረ መንገድ የተገለጸው ይህ የኃይሌ ገብረሥላሴ የጤና እክል በራሱ ለአድናቂዎቹ አስደንጋጭ ዜና መሆኑ እንደተጠበቀ ኾኖ ለመሆኑ ይህን ያህል ኃይሌን ሊያስመርር የቻለው ጉዳይ ምንድነው? "አትሌቶች ቅሬታ ነበራቸው። ጥቂት ቢሆኑም፣ የማይታወቁ ቢሆኑም፣ በኔ ደስተኛ ያልሆኑ አትሌቶች ሰልፍ አደረጉ። ዝነኛ ላይሆኑ ይችላሉ'ኮ። ብዙ ላይሆኑ ይችላሉ። ግን ተቃውሞ ሰልፍ አደረጉ። በቃ በኔ ደስተኞች አልነበሩም። እንዴ! እነሱን ማስደሰት ካልቻልኩ ለምን ብዬ አመራር ላይ እቆያለሁ? ለሌሎች ዕድል መስጠት ነበረብኝ።..." ኃይሌ የርሱን ከአትሌቲክስ ፌዴሬሽን በገዛ ፈቃድ መነሳት አስታኮ በአፍሪካ ሥልጣንንን ርስት ማድረግ ማብቃት እንዳለበትም እግረ መንገዱን ምክር ቢጤ ጣል አድርጎ ነበር። "እኛ አፍሪካዊያን ለተቀረው ምሳሌ መሆን አለብን። ሥልጣን ላይ ሙጭጭ ማለት አያስፈልግም። የምንመራው ሕዝብ ካልፈለገን መልቀቅ ነው። ሕዝብ ካልወደደን ለምን ጎትቶ እስኪጥለን እንቆያለን። ሥልጣን እንደ አትሌቲክስ ነው። ካላሸነፍክ ለሚያሸንፈው አትሌት መልቀቅ ይኖርብሃል። በቃ..." የኃይሌ ወደ አትሌቲክስ ፌዴሬሽን መምጣት ብዙዎች "ይንሸራተት ይዟል" ለሚሉት የአትሌቲክስ ውጤታችን እንደ ሁነኛ ማስፈንጠሪያ ቆጥረውት ነበር። 'አሁን ገና ሞያና ሞያተኛ' ተገናኙ ያሉም ብዙ ነበሩ። ጉዞው በሁለት ዓመት ይገታል ያለ ግን አልነበረም። •በኢትዮጵያ የሚገኙ ቤተ እስራኤላውያን ወደ ፅዮን ውሰዱን ተማፅኖ የቢቢሲ አፍሪካ የስፖርት ባልደረባ የመጨረሻ ጥያቄ ያነሳችለት የማበረታቻ መድኃኒቶች በአፍሪካ አትሌቶች ዘንድ የመዘውተሩን ጉዳይ ነበር። "በአትሌቲክስ ሐቀኛ መሆን ቁልፍ ነገር ነው።" ሲል ምላሽ መስጠት የጀመረው ኃይሌ በማበረታቻ ታግዞ ዘላቂ ውጤት ማምጣት እንደማይቻል አጽእኖት ሰጥቶ ተናግሯል። "...ዓለም አቀፍ አትሌት ለመሆን በቅድሚያ ሐቀኛና ታማኝ መሆን የግድ ነው። ሐቀኝነት ለድል ያበቃል።" ሲል ከተናገረ በኋላ በተፈጥሮ መታደላችን ምን ያህል ለውጤችን አስተዋጽኦ እንደሚያደርግ ያብራራል። "...ኧረ ለመሆኑ ኢትዯጵያና ኬንያ ለምንድነው አበረታች መድኃኒት የሚፈልጉት? ንገሪኝ! እኛ እኮ ፈጣሪ የሰጠን ማበረታቻ አለ። እሱን አንጠቀምም? ተመልከችው እስኪ ተራራውን። ተመልከቺው አየሩን። ይህ የኛ የተፈጥሮ 'ዶፒንግ' ነው።" ማበረታቻ የሚወስዱ አትሌቶች ለጊዜው ገንዘብ ማግኘት ቢችሉ እንኳ ያገኙት ገንዘብ በረከት እንደማይኖረውም ኃይሌ ጨምሮ ተናግሯል። "ይዟቸው ነው...\nThe previous content can be summarized as follows:

የቢቢሲ ስፖርት አፍሪካ ባልደረባ ባለፈው ሳምንት ኃይሌ ገብረሥላሴን በአዲስ አበባ አግኝታው ነበር።

amh_Ethi

test

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: እሽኮኮ ተብሎ ማስታወቂያ ከመስራት ወደ ቴሌቭዥን፡ የውብሸት ወርቃለማሁ የማስታወቂያ ሕይወት\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

'አቢሲኒያ የትጉሀን መናኸሪያ'. . . ጋሽ ውብሸት በአስገምጋሚ ድምፃቸው ከሚታወሱባቸው ማስታወቂያዎች መካከል ይጠቀሳል። የማስታወቂያ ዘርፍን በማስተዋወቅ ብቻ ሳይሆን በማዘመን እንዲሁም የበርካቶች እንጀራ በማድረግም ፈር ቀዳጅ ናቸው። የሙያ አጋራቸው እንዲሁም ወዳጃቸው አያልነህ ሙላት፤ "ውብሸት ወደ ማስታወቂያ የገባው ገና ቄስ ትምህርት ቤት ሳይገባ ነበር" ይላሉ። አቶ ውብሸት ልጅ ሳሉ በትውልድ ቀያቸው 'በባህላዊ መንገድ' ማስታወቂያ ይነግሩ ነበር። አንድ የታወቀ ትልቅ ሰውን 'እሽኮኮ በለኝ' አሉና ሰውየው ትከሻ ላይ ሆነው ይሄን ያህል ጤፍ መጥቷል፣ ይሄን ያህል በቆሎ ተገኝቷል፣ አትክልትም መጥቶላችኋልና እዚህ ቦታ ግዙ እያሉ ያስተዋውቁ ነበር። "ቄስ ትምህርት ቤት ገብቶ መጻፍ ሲጀምር ሙክት፣ በግ፣ የት እንዳለ ቀለም በጥብጦ ፣ እየጻፈ ትልልቅ ዛፍ ላይ እየሰቀለ ማስታወቂያ ይሰራ ነበር' ሲሉ አያልነህ ያወሳሉ። ወደ አዲስ አበባ ሲመጡ የተቀጠሩት ብሔራዊ ሎተሪ ነበር። ለመጀመሪያ ጊዜ የብሔራዊ ሎተሪን ማስታወቂያ ሲሠሩ፤ አህያ ላይ ገለባ የሞላው ማዳበሪያ ጭነው፣ ብር ለጥፈውበት ነበር። ከቸርችል ጎዳና ወደ ታች እየወረዱ 'ሎተሪ ብትገዙ ይህን ያህል ብር ታገኛላችሁ' እያሉ ያስተዋውቁ ነበር። • ደራሲ ተስፋዬ ገብረአብ፡ ያናገሩና ያነጋገሩ ድርሰቶቹ • ካሕሳይ ገብረእግዚአብሔር "ደፋር ጸሐፊ ነበር" አያልነህ እንደሚሉት፤ ይህን ማስታወቂያ ያየው ፊሊፕስ አቶ ውብሸትን የቀጠራቸው ወዲያው ነበር። ከዚያ በኋላ እጅግ በርካታ ማስታወቂያዎች ሠርተዋል። "የማስታወቂያ ሙያ እንዲታወቅ ያደረገ ታላቅ የኢትዮጵያ ባለውለታ ነው" ሲሉም ይገልጿቸዋል። ጋሽ ውብሸት ከአብነት ትምህርት ቤት ወደ አዲስ አበባ ከመጡ በኋላ መደበኛ ትምህርት ጀመሩ። ከትምህርት ቤት እንደወጡ መዋያቸው አገር ፍቅር ቴአትር ቤት ነበር። የትወና እና የጸሐፌ ተውኔትነት ሕይወታቸውን 'ሀ' ብለው የጀመሩት በዚያው ቴአትር ቤት እንደሆነም አያልነህ ያስታውሳሉ። ያኔ ከቀደምቶቹና ታላላቆቹ እነ ኢዩኤል ዩሐንስ፣ አውላቸው ደጀኔ፣ ጸጋዬ ገብረመድሕን፣ ወጋየሁ ንጋቱ. . . ጋር አብረው ይሠሩ ነበር። ጸሐፌ ተውኔት አያልነህ፤ ጋሽ ውብሸት የተዋጣላቸው ተዋናይና ጸሐፊ እንደነበሩ ይናገራሉ። "ሲተውን መምሰል ሳይሆን መሆን የሚችል ሰው ነበር። ንጉሠ ነገሥቱን ሆኖ ሲጫወት ራሳቸው ንጉሠ ነገሥት [ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ] በጣም ተገርመው ነበር። እንደኔ ለመሆን የሞከርከው በጣም ጥሩ ነው ብለውት ነበር። ውብሸት የሚጽፈው እንደዛሬው ይዘት በሌለው ኮሜዲ ሰውን አስቆ ለመለያየት ሳይሆን፤ መሠረታዊነት የኮሜዲን ሥርዓት ጠብቆ ነው።"ይላሉ ውብሸት እና አያልነህ አጋፔ ቅዱስ ሚካኤል የተባለ የበጎ አድራጎት ማኅበር አባል ናቸው። ላለፉት 20 ዓመታት ለአቅመ ደካማ ቤተክርስቲያኖች ድጋፍ ያደረገው ይህ የጽዋ ማኅበር የሚመራው በአቶ ውብሸት ነበር። "በየወሩ እንገናኝ ነበር። ማኀበሩ ከፍተኛ አስተዋጽኦ እንዲያደርግ ያስቻለው ውብሸት ነው። ለአገሩ ያለው ፍቅር፣ በኢትዮጵያዊነቱ ያለው ኩራት ልነግርሽ አልችልም. . . " አቶ ውብሸት በወሎ ረሀብ፣ በድሬዳዋ ጎርፍ ወቅትም ገንዘብ በማሰባሰብ እና ከቀይ መስቀል ጋር በመሥራትም ይታወሳሉ። "ማስታወቂያን 'ሀ' ብሎ ያስተማረኝ ጋሽ ውብሸት ነው" ሙሉዓለም ታደሠ ሙሉዓለም ታደሠ ብሔራዊ ቴአትር የተቀጠረችው በ1984 ዓ. ም. ነበር። ያኔ ተዋናይት ለመሆን ቴአትር ቤቱን ስትቀላቀል፤ አቶ ውብሸት ግን ለማስታወቂያ ሠሪነት ጭምርም አጯት። ወቅቱን "የሕይወት አቅጣጫዬ የተቀየበረበት ነው" ስትል ትገልጸዋለች። ጋሽ ውብሸት ማስታወቂያ ሲሠሩ ታውቃቸው ነበር። በከብት ወይም በሰው ትከሻ ላይ ቆመው 'ስማ፤...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

"ሕንድ 100 ሚሊዮን ዛፍ በመትከል ክብረ ወሰኑን ይዛለች። እኛ በመላ አገሪቱ ሁለት መቶ ሚሊዮን ችግኝ ለምን አንተክልም?" ነበር ያሉት። ያኔ ታዲያ ደበበ ሐምሌ 21/2011 ዓ. ም ይህንን ለማድረግ እንዳሰቡ ጨምሮ ተናግሮ ነበር። • "ቃሊቲ ማረሚያ ቤት ትምህርት ቤት ሆኖኛል" ደበበ እሸቱ ይህ የኪነ ጥበብ ባለሙያዎቹ ሀሳብ፣ የጠቅላይ ሚኒስትሩም ዕቅድ በአንድ ሰምሮ ሁሉም ዶማና አካፋውን እንዲሁም ችግኙን ይዞ በየቦታው ደፋ ቀና እያለ ነው። የአካባቢ፣ ደንና የአየር ንብረት ለውጥ ኮሚሽን ብሔራዊ የደን ልማት ንቅናቄ የችግኝ ተከላ እንደሚከናወንና ይህም ከሐምሌ አጋማሽ ጀምሮ እስከ ጳጉሜ ድረስ እንደሚዘልቅ አሳውቋል። በዘንድሮው የክረምት ወቅትም 4 ቢሊዮን ችግኝ ለመትከል በጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ የሚመራ የሚኒስትሮች ኮሚቴ መቋቋሙ ተነግሮ ነበር። ሁሉም ነገር ወደ... ዛሬ ሐምሌ 22/2011 ዓ. ም በመላ አገሪቱ ሙሉ ቀን ዛፍ በመትከል ክብረ ወሰን ለመስበር ማለሙን ከጠቅላይ ሚኒስትር ፅህፈት ቤት የሚወጡ መረጃዎች ያሳያሉ። በኦሮሚያ 126 ሚሊዮን፣ በአማራ 108 ሚሊዮን፣ በደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ክልል 48 ሚሊዮን፣ በትግራይ ዘጠኝ ሚሊዮን ችግኞች ሊተከሉ እቅድ ተይዞ፣ ቦታ ተመርጦ፣ ጉድጓድ ተቆፍሮ መዘጋጀቱ ተነግሯል። የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በበኩሉ በሁሉም ወረዳዎች 3 ሚሊዮን ችግኞችን ለመትከል የሚያስችለው ዝግጅት መጠናቀቁን በምክትል ከንቲባው የትዊተር ገፅ ላይ አስፍሯል። ምክትል ከንቲባው በአንድ ቀን ብቻ 1.5 ሚሊየን ጉድጓዶች መቆፈራቸውንም በመግለጽ "ለከተማችን ያለንን ፍቅር በሥራ ብቻ እናሳይ" ሲሉም ጥሪ አቅርበዋል። • ብዝኀ ሕይወት ምንድን ነው? ለምንስ ግድ ይሰጠናል? "የአራዳ ልጅ ዛፍ ይተክላል" በት... Continue the article for another 4000 characters max:

ዊተር ላይ የተጀመረ ዘመቻ ነው። የዚህ ዘመቻ አስተተባሪዎች "ዛፍ መትከል ጤናን መገብየት ነው" በሚል በተለያዩ የአዲስ አበባ አካባቢዎች ዛፍ ለመትከል ጥሪ እያቀረቡ ነው። ሐምሌ 22 ቀን በአንድ ጀንበር 200 ሚሊየን ችግኝ ለመትከል ለተያዘው እቅድ 54 ሚሊየን ብር መመደቡንም የገለፀው ይህንኑ ዘመቻ የሚያስተባብረው ብሔራዊ የቴክኒክ ኮሚቴ ነው። የዛፍ መትከል ዘመቻዎች አቶ ሞገስ ወርቁ የለም ኢትዮጵያ የአካባቢና ልማት ማኅበር ሥራ አስኪያጅ ናቸው። ማኅበሩ ከተቋቋመ 28 ዓመት እንደሆነው ጠቅሰው፤ የማኅበሩ መስራቾች ዛፍ ከመትከል አስቀድሞ የሰው አእምሮ ላይ ጤናማ ችግኝ መትከል የተሻለ፤ የተራቆተውንና የተጎዳውን የአገሪቱን መሬት በደን ለመሸፈን ያስችለናል የሚል ጠንካራ እምነት እንደነበራቸው ይናገራሉ። ይህንን ማኅበር የመሰረቱት የቀድሞውን ፕሬዝዳንት አቶ ግርማ ወልደጊዮርጊስን ጨምሮ ከፍተኛ የዘርፉ ባለሙያዎች መሆናቸውን የሚናገሩት አቶ ወርቁ፤ እነዚህ የችግኝ ተከላ ዘመቻዎች ግንዛቤን በመፍጠር ረገድ የማይናቅ ሚና እንዳላቸው ይገልፃሉ። የመልካ ኢትዮጵያ ዳይሬክተር የሆኑት አቶ ሠለሞን ከበደ ድርጅቱ ከተመሰረተ ከ10 ዓመት በላይ እንዳስቆጠረ ተናግረው፤ በአገራችን አካባቢ ተጠብቆ መቆየት የቻለው ማኅበረሰቡ ለአካባቢ ባለው ባህላዊ እሴትና ጥበቃ ነው ብሎ እንደሚያምኑ ይናገራሉ። ይህ የማኅበረሰብ እውቀት ለአካባቢ እንክብካቤ አስተዋፅኦ ስላደረገ እውቀቱ መጠበቅ፣ እንክብካቤ ማግኘትና ማደግ አለበት በሚል ከሳይንሳዊ እውቀት ጋር በማዛመድ ዘላቂ ውጤት ማምጣት በሚያስችላቸው የተለያዩ የአካባቢ ጥበቃ ሥራ ላይ መሰማራታቸውን ይናገራሉ። • ዋሺንግተን ሟቾች ወደአፈር እንዲቀየሩ ፈቀደች ከዚህ ሥራቸው መካከል አንዱ በአማራ፣ በኦሮሚያ እና በደቡብ ክልል የሚያከናውኑት የአካባቢ ልማት እንክብካቤ የችግኝ መትከልን ያጠቃልላል። አክለውም በአሁኑ ወቅት በዘመቻ የሚደረጉ የዛፍ ተከላዎችም ግንዛቤ ከመፍጠር አንፃር አስተዋፅአቸው ከፍ ያለ መሆንን ያስታውሳሉ። ነገር ግን ክረምት በመጣ ቁጥር እየተነሱ ችግኝ መትከል ደግመን ልናጤነው የሚገነባ ጉዳይ መሆኑን የሚጠቅሱት አቶ ሠለሞን፤ እንደ አገር ይላሉ "ፍኖተ ካርታ ያስፈልገናል ምክንያቱም የችግኝ ተከላ ከአንድ ዛፍ ተከላ ያለፈ ነው" ይላሉ። ለዚህ ደግሞ የተለያዩ ምክንያቶች ስላሉ ለዛፍ መጨፍጨፍ ምክንያት የሆኑት ተቋማት ዛፍ የመትከልና የመንከባከብ ኃላፊነት ያለባቸው በመሆኑ እነሱን ማሳተፍ ተገቢ መሆኑን ያሰምሩበታል። "እንዲህ በዘመቻ ችግኝ መትከል አዲስ አይደለም" ያሉት ደግሞ በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ በአካባቢ ጥበቃ ላይ የዶክትሬት ዲግሪያቸውን እየሠሩ የሚገኙት አቶ ከድር ይማም መሐመድ ናቸው። በቀድሞው ወታደራዊ መንግሥትም ሆነ ኢህአዴግ ሥልጣን ከተቆጣጠረ በኋላ ዛፍ በዘመቻ መትከል የኖረ ባህል ቢሆንም፤ ከዚያ ይልቅ ማስተዋል የሚኖርብን የምንተክላቸው ችግኖች ምን ያህል ይፀድቃሉ? የሚለው ላይ መሆን እንዳለበት ይናገራሉ። የአቶ ከድርን ሀሳብ የሚጋሩት በአምቦ ዩኒቨርስቲ የግብርና ኮሌጅ የተፈጥሮ ኃብት አያያዝ መምህርና በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የዶክትሬት ዲግሪያቸውን በአፈር አጠባበቅ ላይ እየሠሩ ያሉት አቶ መሀመድ እንድሪያስ ናቸው። እንደ አገር ለተለያዩ የተፈጥሮ ችግሮች መጋለጣችንን የሚጠቅሱት አቶ መሐመድም ሆኑ የለም ኢትዮጵያው አቶ ሞገስ ለዚህም ምክንያቱ የደን መመናመን መሆኑን ይጠቅሳሉ። ለዚህም መንግሥት አረንጓዴ ልማት በማለት በየዓመቱ ዛፍ መትከሉን በበጎ ያዩታል። • ኢትዮጵያ ሀይቆቿን መጠበቅ ለምን ተሳናት? ጥያቄው ይላሉ አቶ መሐመድ፤ እንዴት ተደርጎ እየተተከለ ነው? የሚለው ነው በማለት የችግኝ ተከላው ላይ ያላቸውን...

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Content: ህጻኑ ተፈጥሯዊ በሆነ መንገድ ከሞተ በኋላ ራዕይ ታይቶኛል ያለችው ሴት፤ የህጻኑን እናት እና አንዲት ሌላ ሴት በመያዝ ወደ መቃብር ሥፍራ በመሄድ ቆፍረው ማውጣታቸውን የቦሰት ወረዳ ፖሊስ ጽ/ቤት ዋና አዛዥ ዋና ኢንስፔክተር ካሰኝ ደምሴ ገልጸዋል። ''ግለሰቧ እንደ ለቅሶ ደራሽ በመሆን ወደ እናት ቤት በመሄድ ልጅሽ አልሞተም፤ በሕይወት ነው ያለው፤ ከሞት እንዳስነሳውም ራዕይ ታይቶኛል" ትላታለች። መቃብር ሥፍራም ሄዳ ጸሎት ማድረግ እንደምትፈልግ ትነግራታለች። እናትም እውነት መስሏት ተያይዘው ወደ መቃብር ሥፍራው ሄደዋል። ዋና ኢንስፔክተር ካሰኝ እንዳሉት መቃብር ሥፍራ ከደረሱ በኋላ ህጻኑን ቆፍራ አውጥታ እዛው ስትቀመጥ፤ የአካባቢው ነዋሪዎች ተመልክተው ለፖሊስ ጥቆማ አደረሱ። ከዚያም ፖሊስ በቦታው ደርሶ ጉዳዩን ከመረመረ በኋላ ህብረተሰቡን አስተባብረው አስክሬኑ እንዲቀበር አድርገዋል። • በደቡብ ኢትዮጵያ አጥማቂው በአዞ ተገደሉ • በምሥራቅ ወለጋ የአራት ቀን ሬሳ አስነሳለሁ ብሎ መቃብር ያስቆፈረው 'ነብይ' በቁጥጥር ሥር ዋለ ፖሊስ ጉዳዩን ሲከታተለው ቆይቶ ግለሰቧ ለፈጸመችው ወንጀል ፍርድ ቤት ቀርባ ተገቢውን ቅጣት እንዳገኘች ዋና ኢንስፔክተር ካሰኝ ደምሴ ነግረውናል። በብይኑ መሰረትም ጥፋተኛ መሆኗ ስለተረጋገጠ በ2000 ብር ተቀጥታለች። 'አማኟ' በቤተክርስቲያን ውስጥ ያላት ኃላፊነት ምን ነበር? ያልናቸው ኢንስፔክተሩ፤ ''ከታሪኳ እንደምንረዳው አማኝ ነች እንጂ፤ አገልጋይም ወይም ሌላ ነገርም አይደለችም'' ብለዋል። ከተቀበረ ሁለት ሳምንታት የሞላውን ህጻን ፈጣሪ ራዕይ አሳይቶኛል በማለት አስክሬኑ ተቆፍሮ እንዲወጣ መደረጉ የአካባቢውን ነዋሪ በጣም ያስቆጣና የተከበረውን የመቃብር ቦታ ክብር የሚነካ እንደሆነ ዋና ኢንስፔክተር ካሰኝ ገልጸዋል። ፍርድ ካገኘችው ይህች ሴት በተጨማሪ እናት እና 'አማኟን' ይዛት የመጣች አንዲት ሌላ ሴት በወንጀል ተጠርጥረው ምርመራ የተደረገባቸው ሲሆን ሁለቱ ጥፋተኛ አለመሆናቸው ስለተረጋገጠ በነጻ ተሰናብተዋል። • ሰባኪው አውሮፕላን ግዙልኝ አለ እናትም ለፖሊስ በሰጠችው ቃል "ልክ እንደ ማንኛውም ለቅሶ የሚደርስ ሰው ወደ ቤት ከመጣች በኋላ 'ራዕይ ታይቶኛል፤ ልጅሽን አስነሳለሁ' ብላ በመጀመሪያ ቤት ውስጥ ጸሎት ካደረገች በኋላ ወደ መቃብር ሥፍራው ሄደን አስክሬኑን አወጣነው። ያው የእናት አንጀት ሆኖብኝ አመንኳት'' ብላለች። 'ራዕይ ታይቶኛል' ያለችውን 'አማኝ' ወደ ቤት ይዛት የመጣችው ሌላኛዋ ሴት ከልጁ አባት ጋር በአንድ መሥሪያ ቤት አብረው እንደሚሰሩም ዋና ኢንስፔክተሩ አስረድተዋል። አስክሬኑ ተቆፍሮ በወጣበት ወቅት "እንዴት አንድ ጤናማ ሰው ከተቀበረ ሁለት ሳምንት የሆነውን አስክሬን አውጥቶ፤ ይዞ ይቀመጣል?" በሚል የአካባቢው ነዋሪ በመረበሹ ግርግር ተፈጥሮም እንደነበረ ዋና ኢንስፔክተሩ አክለዋል። \nThe previous content can be summarized as follows:

በኦሮሚያ ክልል ቦሰት ወረዳ ወለንጪቲ ከተማ ከሞተ ሁለት ሳምንት የሆነውን የሁለት ወር ህፃን "ከሞት እንዳስነሳ ራዕይ ታይቶኛል" በማለት መቃብር ያስቆፈረችው 'አማኝ' በማጭበርበር መቀጣቷን ፖሊስ ለቢቢሲ ገልጿል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ዓለም በወረርሽኝ በተጨነቀበት ጊዜ ሰሜን ኮሪያ የሚሳኤል ሙከራዋን ቀጥላለች\nትናንት እሁድ ደቡብ ኮሪያ እንዳለችው ሰሜን ኮሪያ ሁለት የአጭር ርቀት ሚሳኤሎችን አስወንጭፋለች፤ ይህም በዚህ ወር ውስጥ እያደረገቻቸው ካሉት ሙከራዎች አንዱ ነው ተብሏል። ሰሜን ኮሪያ የኮሮናቫይረስ የዓለም ጭንቀት በሆነበት ወራት ውስጥ የሚሳኤል ሙከራዋን የቀጠለች ሲሆን ወረርሽኙ ከድርጊቷ እንድትቆጠብ አላደረጋትም ተብሏል። እስካሁን ድረስ ሰሜን ኮሪያ ምንም አይነት የኮሮናቫይረስ ክስተት ሪፖርት ያላደረገች ቢሆንም፤ ባለሙያዎች ግን ጥርጣሬያቸውን እየገለጹ ይገኛሉ። የሰሜን ኮሪያ የአጭር ርቀት ተወንጫፊ የሚሳኤል ሙከራ ተደረገው ከአገሪቱ ምሥራቃዊ ከተማ ዎንሳን ሲሆን፤ አረሮቹ ባሕር ላይ ከመውደቃቸው በፊት በ50 ኪሎ ሜትር ከፍታ 410 ኪሎ ሜትሮችን መጓዛቸውን የደቡብ ኮሪያ ጦር ሠራዊት ገልጿል። ዛሬ የሰሜን ኮሪያ የመንግሥት መገናኛ ብዙኀን ተቋም አገሪቱ "ግዙፍ" ያለውን ሚሳኤሎች በማስወንጨፍ የተሳካ ሙከራ ማድረጓን ዘግቧል። ነገር ግን የሰሜን ኮሪያ መንግሥት ሙከራውን ከማሳወቁ በፊት ደቡብ ኮሪያ ድርጊቱን ጠንከር ባሉ ቃላት አውግዛው ነበር። "ዓለም በኮቪድ-19 ወረርሸኝ ምክንያት ከባድ ችግር ውስጥ በገባበት ሁኔታ ውስጥ የሰሜን ኮሪያ ወታደራዊ ድርጊት በጣሙን ተገቢ ያልሆነና በአስቸኳይ መቆም ያለበት ነው" ሲል የደቡብ ኮሪያ ጦር ኃይል አውግዞታል። አሁን ሰሜን ኮሪያ ያደረገችው ሚሳኤል የማስወንጨፍ ሙከራ በዚህ ወር ብቻ በአራት ዙሮች ውስጥ ከተተኮሱት ስምንተኛውና ዘጠነኛው መሆናቸውን ሮይተርስ ዘግቧል። ይህም እስካሁን በሰሜን ኮሪያ በአንድ ወር ውስጥ ከተተኮሱት ሚሳኤሎች ከፍተኛው የተመዘገበበት መሆኑን ተንታኞች ተናግረዋል። \n\ntl;dr:

ሰሜን ኮሪያ "ግዙፍ" የተባለ ሮኬት ማስወንጨፊያ መሞከሯን ተከትሎ ዓለም በኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ በተጨነቀችበት ጊዜ የጦር መሳሪያ ሙከራ ማድረግ "ተገቢ አይደለም" ስትል ደቡብ ኮሪያ አወገዘች።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: ኡጋንዳ፡ ለጎዳና ተዳዳሪዎች ገንዘብ ወይም ምግብ መለገስ ተከለከለ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ካምፓላ ውስጥ እድሜያቸው ከ7 እስከ 17 አመት የሆነ ወደ 15,000 የሚጠጉ የጎዳና ተዳዳሪዎች እንደሚኖሩ የአገሪቱ መንግሥት ያሳወቀ ሲሆን፤ የከተማዋ ከንቲባ ኤሪያስ ሊክዋጎ፤ ሕጉ ወሲባዊ ጥቃት እንዳይደርስባቸውና እንዳይበዘበዙ ለመከላከል ያግዛል ብለዋል። • ኡጋንዳ ስደተኞችን ከእስራኤል ለመቀበል ስምምነት ማድረጓን አስተባበለች ህፃናት ከመኖሪያ መንደራቸው ተሰርቀው ወደከተማ እየተወሰዱ እንዲለምኑና በጠባብ ክፍል እንዲኖሩ እንደሚገደዱ የቢቢሲዋ ዲር ጀኔ ዘገባ ይጠቁማል። መንግሥት ችግሩን ለመቅረፍ ለጎዳና ተዳዳሪዎችና በወሲብ ንግድ ለተሰማሩ ግለሰቦች ቤት ማከራየት ከልክሏል። ህፃናትን አስከትለው የሚለምኑት ጋርአኒ ካቱሬጌ የተባሉ የ60 ዓመት ሴት እንደሚናገሩት፤ ሰዎች ህፃናትን ሲያዩ ስለሚራሩ ገንዘብ ይሰጧቸዋል። ስለዚህም ከህፃናት ውጪ መለመን አይፈልጉም። "ቢያስሩንም ግድ የለንም" ሲሉ የሕጉ መውጣት ለውጥ እንደማያመጣ ገልጸዋል። • ኡጋንዳ የዋትስአፕ ተጠቃሚዎችን ቀረጥ ልታስከፍል ነው ከንቲባው ኤሪያስ ሊክዋጎ በበኩላቸው ሕጉ ልጆቻቸውን ተጠቅመው ገንዘብ የሚካብቱ ቤተሰቦችና ደላሎችን እንደሚያስቆም ይናገራሉ። በሕጉ መሰረት፤ ጎዳና ላይ የሚነግዱና የሚለምኑ ቤተሰቦች እንደሚታሰሩም ገልጸዋል። "እየተጧጧፈ የመጣውን ልጆችን ከተለያዩ ከተሞች ወደካምፓላ የመውሰድ ንግድ ማስቆም እንፈልጋለን" ሲሉ ተደምጠዋል።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ጫትን መቆጣጠር ወይስ ማገድ?\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

አማኑዔል ያየህ ከባህርዳር ዙሪያ ቀበሌዎች ወደ ከተማው ጫት በሞተር በማጓጓዝ ይተዳደራል። በዚህ ስራም በወር 1200 ብር ያገኛል። ይሁን እንጂ ከሰሞኑ በክልሉ ይፋ የተደረገው ጫትን የማገድ እቅድ ስራ እንዳያጣ አስግቶታል። •"ምንም ከህዝብ የሚደበቅ ነገር አይኖርም" አዲሱ የጠቅላይ ሚኒስቴር ጽህፈት ቤት ኃላፊ አቶ ሽመልስ አብዲሳ •የሴቶች መብት ታጋይዋ ወይዘሮ መዓዛ አሸናፊ ማን ናቸው? •"ሌሎች ሴቶች ላይ የአሲድ ጥቃት ሳይ ይረብሸኛል፤ ህመሜን ያስታውሰኛል" ካሚላት መህዲ በተለይም ገቢያቸው ዝቅተኛና ከጫት ጋር በተያዘ ብቻ ህይወታቸውን የሚመሩ ግለሰቦችን ኑሮ እንደሚያቃውስም ያምናል። "ጫት በመቁረጥና እንዲሁም እንደኔ በማመላለስ ቤተሰቦቻቸውን የሚያስተደድሩ አሉ። የጫት ድርጅት የያዘው ሰራተኛ ከአንድ መስሪያ ቤት የማይተናነስ ነው። ስለዚህ ጫት ቢታገድ ብዙ ስራ አጥ ይኖራል። እኔ ራሱ ጫት ቢያቆም ምን እንደምሰራ አላውቅም" ይላል የባህርዳር ከተማ አስተዳደር ገቢዎች ፅ/ቤት ከሚያዚያ 17፣ 2010 ዓ.ም ተግባራዊ የሚሆንና በአንድ ኪሎ ግራም 30 በመቶ ወይም 30 ብር ቀረጥ በጫት ላይ ጥሎ ነበር። በወቅቱ ያነጋገርናቸው የባህርዳር ገቢዎች ፅ/ቤት ኃላፊ አቶ ዘውዱ ክፍሌ ቀረጥ መጣል ያስፈለገበትን ምክንያት ገልፀዋል። "ጫት እንዳይበረታታ፣እንዳይስፋፋ፤ ተጠቃሚው ደግሞ ገዝቶ የመጠቀም አቅሙን የማዳከም ስራ እንራለን። ቀረጡም አንድ አጋዥ ይሆናል ብለን እናስባለን። ከዚህ በተጨማሪ ገቢ ተቋሙ ገቢውን በመሰብሰብ ለሌላ የልማት አገልግሎት የሚውልበት መንገድ ይኖራል" የአማራ ክልል ምክር ቤት በጫት ላይ ህግ ለማውጣት በጉባዔው ላይ ምክረ ሃሳቡን ያቀረቡት የአማራ ክልል ባህልና ቱሪዝም ቢሮ ምክትል የቢሮ ኃላፊ አቶ ልዑል ዮሐንስ ወደዚህ መንደርደሪያ ሃሳብ ስትገቡ የቁጥጥር አቅማችሁን አይታችኋል ወይ ብሎ ከቢቢሲ ለቀረበላቸው ጥያቄ ሲመልሱ " በማህበረሱ ልምድ የሆነና ወደ ባህልነት የተጠጋ ከመመሆኑ አንፃር፤ በአንድ ጊዜ የሚቀረፍ ችግር አይሆንም። አስበን እየሰራን ነው ያለነው አመታትን እንደሚወስድ እናውቃለን" ብለዋል። ጫት የአገር ውስጥን ብቻ ሳይሆን የውጭ ምንዛሬ ገቢን ከሚያስገኙ ምርቶች ግንባር ቀደሙ እንደሆነ ይነገራል። የህብረተሰቡን የገቢ ምንጭን ጫትን ከማስቀረት ዕቅዱ ጋር ማስታረቂያው ምንድን ነው? "የኢኮኖሚ ተጠቃሚነትን በተመለከተ አንዱ ምክር ቤቱ ያሳለፈው በልዩ ሁኔታ እዚህ ውስጥ የተሰማሩ የህብረተሰቡ ክፍሎችን ከህብረተሰቡ ጋር በመተባበር መንግሥት ልዩ ማበረታቻና ድጋፍ አድርጎ ተመጣጣኝ የሆነ ስራ የሚሰሩበት ሁኔታ ይመቻቻል። " ያሉት አቶ ልዑል ሊተካው ሊተካው የሚችል ስራ የገቢ ምንጭን በተመለከተ ዝርዝር የማስፈፀሚያ እቅዶች ሲወጡ አብሮ የሚፈፀም እንደሆነም ተናግረዋል። በክልሉ ያለውን መቆጣጠር ቢቻልም ከሌሎች ክልሎች ጋር ወጥ የሆነ አቋም ከሌለ አስቸጋሪ ነው የሚሉት ኃላፊው ይህንንም ለመፍታት ጅማሮው እንዳለ ያስረዳሉ። " ብቻችንን ውጤታማ መሆን ስለማንችልና ጉዳዩም በሀገር አቀፍ ደረጃ እንዲታይ፤ የክልሉ ምክር ቤት ለፌደራል ምክር ቤት ጉዳዩን ልኳል። ከድንበር፣ ድንበር፤ ከክልል ክልል የሚንቀሳቀስ ስለሆነም በጋራ ለመስራት ከሌሎች ክልሎች ጋር መነጋገር አለብን።" ብለዋል። በፎረም ፎር ሶሻል ስተዲስ(ኤፍኤስኤስ) ተመራማሪ የሆኑትና ጫት ላይ የተለያዩ ጥናቶችን ያደረጉት ዶ/ር ዘሪሁን መሃመድ ጫትን በሚመለከት የተሳሳተ ግንዛቤ አለ ይላሉ። እሳቸው እንደሚሉት ጫትን ከልክ በላይ በመጠቀም ራሳቸውን የሚጎዱ ሰዎች አሉ።ሁሌም ስለጫት ሲታሰብ የሚታየው ይህ ጎን ብቻ ነው።ነገር ግን ኑሯቸው በጫት ላይ የተመሰረተ በርካቶች መሆናቸው...

amh_Ethi

validation

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ባለፈው ዓመት በነበረው ዝቅተኛ ዝናብ ምክንያት ድርቅ በመከሰቱ ለከፋ ችግር መጋለጣቸውን የዋግ ኽምራ ብሔረሰብ አስተዳደር የአደጋ መከላከልና ምግብ ዋስትና ማስተባበሪያ ተጠሪ ጽሕፈት ቤት ኃላፊ አቶ መልካሙ ደስታ ለቢቢሲ ገልፀዋል። በአንዳንድ አካባቢዎች ምንም ዓይነት ዝናብ ያልጣለ ሲሆን፣ ክረምት ዘግይቶ የገባባቸው እንዲሁም የመጠን እና የሥርጭት ጉድለት የታየባቸው አካባቢዎች ለድርቅ እንደተጋለጡ ያስረዳሉ። •የቅማንት የማንነትና የራስ አስተዳደር ጥያቄ ከየት ወደ የት? •"የኢትዮጵያ የህክምና ታሪክ አልተጠናም" ዶክተር አሰፋ ባልቻ ምንም እንኳን የዝናብ እጥረቱ የዋግ ኽምራ አብዛኛው ወረዳዎች ላይ ቢከሰትም በተለየ ሁኔታ ግን ሰሃላ ሰየምት፣ ዝቋላ እንዲሁም ከፊል ሰቆጣ ዙሪያ ለከፍተኛ ችግር ተጋልጠዋል ብለዋል። ከዚህም ጋር ተያይዞ በዞኑ ከሚገኙ ስድስት መቶ ሺ ነዋሪዎች መካከል 126 ሺ ዘጠና የሚሆን ሰው አስቸኳይ የምግብ እርዳታ እንደሚያስፈልገው ገልፀዋል። የሰብል ግምገማ እየተደረገ መሆኑን የሚገልፁት አቶ መልካሙ ድርቁ ያስከተለውን ጉዳት ሙሉ በሙሉ ለማወቅ የሚያስችል ቢሆንም ምንም አይነት ዝናብ ያልጣለባቸው አካባቢዎች ግን የከፋ ችግር ከማጋጠሙ በፊት ፈጣን ምላሽ እንደሚያስፈልግ ይናገራሉ። "ዝናብ ባለመጣሉ ችግር የገጠማቸው ወረዳዎች የሰብል ግምገማ ተደርጎ ምላሽ ይሰጣል ከማለት ቀድሞ ለነዚህ ሰዎች መድረስ አለብን፤ አሁን ባለው ሁኔታ 126ሺህ ሰዎች በአፋጣኝ ልንደርስላቸው ይገባል" የሚሉት አቶ መልካሙ በማኅበረሰቡ መካከል ያለው የመረዳዳት እና ያለውን የመካፈል ባህል እስካሁን ቢያቆየውም መንግሥት በአፋጣኝ ካልደረሰ ችግሩ እንደሚከፋ ይገልጻሉ። "ድርቅ ረሀብ መሆን አይገባውም" ሲሉም ድርቁ አሁን ካለበት ደረጃ የከፋ ሆኖ ወደ ረሀብ ሳይሸጋገር በፊት እርምጃ መወሰድ እንዳለበት ይናገራሉ። •ወመዘክር፡ ከንጉሡ ዘመን እስከዛሬ •ኮሎኔል መንግሥቱን ትግል ለመግጠም ቤተ መንግሥት የሄደው ደራሲ ሰዎች ለምግብ እጥረት መጋለጣቸውን ለክልል እና ለፌደራል መንግሥት ያሳወቁት ከሐምሌ መጨረሻ ጀምሮ እንደሆነም ያስረዳሉ። መረጃ በወቅቱ ለማጥራት ባለመቻላቸው ሂደቱ ቢዘገይም ክልሉ ጉዳዩን ለፌደራል መንግሥት አሳውቋል ይላሉ። ከዛ በኋላ የጨረታ፣ የሎጂስቲክ ችግር ገጥሟቸው የነበረ ቢሆንም አሁን የከፋ ችግር ውስጥ ያሉት ተለይተው እርዳታ ማጓጓዝ ሥራው ተጀምሯል ይላሉ። 126ሺህ ለሚሆኑት ሰዎች ከፌደራል የተደረገው እርዳታ ከመንግሥት መጠባበቂያ የተገኘ ሲሆን፤ መንግሥታዊ ካልሆኑ ድርጅቶች የተገኘ እርዳታ ጎን ለጎን እንደሚሰጥም ገልጸዋል። የመንግሥታዊና መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች የሚያደርጉት ድጋፍ ወደ አካባቢው ገብቶ ከተጠናቀቀ በኋላ (የፊታችን እሮብ ጥቅምት 12 ድረስ) ወደማከፋፈል እንደሚሄዱም ተናግረዋል። "አሁን የገጠመን ችግር የመንገድ ነው። እሱን ኀብረተሰቡን በማሰማራት መሠራት ያለበት ሥራ መሠራት አለበት። በዚህ ወር ውስጥ መድረስ ካልተቻለ የሰው ሕይወት ሊያልፍ ይችላል ብለን እንፈራለን" ይላሉ። እስካሁን የሞተ ሰው እንደሌለ አቶ መልካሙ ገልፀው ነገር ግን አፋጣኝ ድጋፍ ስለሚያስፈልግ በቀጣይ ዐሥር ቀናት መድረስ ባለበት ቦታ ሁሉ መድረስ እንዳለባቸውም ገልጸዋል። •"ኢትዮጵያዊ ታሪኮችን ወደ ዓለም አቀፍ የፊልም መድረክ ማምጣት ፈታኝ ነው" ዘረሰናይ መሐሪ •በባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ የግዕዝና ኦሮምኛ ቋንቋዎች ጥናት ፍላጎት ጨምሯል በዝቋላ ወረዳ በ01 ቀበሌ ነዋሪና የአራት ልጆች አባት አቶ በርሄ እያሱ በአካባቢው በተከሰተው ድርቅ ምክንያት ከተጎዱ አርሶ አደሮች አንዱ ናቸው። "ያለንበት ሁኔታ በጣም አሳሳቢ ነው። ድሮ ዋግ ህምራ ወይም በዝቋላ ወረዳ ችግር... \n\nGive me a good title for the article above.

በዋግ ኽምራ ከ126ሺ ሰዎች በላይ አስቸኳይ እርዳታ እንደሚያስፈልጋቸው ተገለፀ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: "ተደብድበሃል ወይ? ብዬ ጠይቄዋለሁ" የአቶ በቀለ ገርባ ባለቤት\nSummary: በዛሬው ዕለት በፖሊስ አባል ግድያ ወንጀል ተጠርጥረው ፍርድ ቤት የቀረቡትን አቶ በቀለ ገርባን መድኃኒት እንዳደረሱላቸው "ድብደባ ደርሶብሃል? ወይ" ብለው እንደጠየቁዋቸው ባለቤታቸው ወይዘሮ ሃና ረጋሳ ለቢቢሲ ማምሻውን ተናግረዋል።\nArticle (Max 500 characters):

ከድምጻዊ ሃጫሉ ሁንዴሳ የአስከሬን ሽኝት መስተጓጎልና ከአንድ የፖሊስ አባል ግድያ ጋር በተያያዘ ተጠርጥረው የተያዙት አቶ ጃዋር መሐመድና አቶ በቀለ ገርባ በሦስተኛ ፖሊስ ጣቢያ እንደሚገኙም አስረድተዋል። ከሁለት ልጆቻቸው ቦንቱና ሳሙኤል እንዲሁም የእህታቸው የልጅ ልጅም ኪያ በላቸው በእስር ላይ እንደሚገኙ የገለፁት ወይዘሮ ሃና እስራቸው ያልጠበቁትና ምንም ሳይሰሙም መሽቶ መንጋቱን ተናግረዋል። በትናንትናው ዕለት ሰኔ 24፣ 2012ዓ.ም ስድስት ሰዓት አካባቢ የእስረኞች አስተዳደር ኃላፊ ደውሎ "አቶ በቀለ መድኃኒት ይፈልጋሉ ቶሎ ብላችሁ መድኃኒት ይዛችሁ ኑ" እንደተባሉና መድኃኒቱን እንዲሁም ውሃ ይዘው ሄደዋል። የአቶ በቀለ ገርባ የመጨረሻ ልጅ የሆነው ዳዊት፣ አባቱ የደም ግፊት ስላለባቸው በተከታታይ መውሰድ የነበረባቸው መድኃኒት አለ በማለት "መድኃኒት እንድናመጣ ተነገረን" ሲል

amh_Ethi

validation

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በፓርኩ ውስጥ ቆሻሻ ከጣሉ ቀደም ብለው በሰጡት አድራሻ መሠረት ፈልጎ ካሉበት ድረስ ይልክልዎታል። ስለዚህ ዝም ብሎ ቆሻሻ መጣል ቀረ። በታይላንድ የሚገኝ ታዋቂው ካዎ ናይ ብሔራዊ ፓርክ የጣሉትን ቆሻሻ በጎብኚዎች አድራሻ መልሶ እንደሚልክ የአገሪቱ የአካባቢ ጥበቃ ሚኒስቴር አስታውቋል። ከዚህም በተጨማሪ አካባቢውን በቆሻሻ የበከሉት ሰዎችም በፖሊስ ይመዘገባሉ። ጎብኚዎች ወደ ፓርኩ ሲገቡ አድራሻቸውን የሚያስመዘግቡ ሲሆን ቆሻሻም ከጣሉ በቀላሉ ፈልጎ ለማግኘትና በሰጡት አድራሻም ለመላክም ያስችላል ተብሏል። የአገሪቱ የአካባቢ ጥበቃ ሚኒስትር ቫራውት ሲልፓ አርቻ ቆሻሻዎችን ሰብስበው ፎቶ አንስተው በፌስቡክ ገፃቸው የለጠፉ ሲሆን ቆሻሻውን ለጣለው ሰው ሊላክም ዝግጁ ነው ብለዋል። "ቆሻሻችሁን እንመልስላችኋለን" ያለው የፌስቡክ ፖስት ቆሻሻ በብሔራዊ ፓርክ መጣል ለአምስት ዓመት እስር እንደሚዳርግ ከፍተኛ ገንዘብ የሚያስቀጣ ወንጀል እንደሆነም አስታውሰዋል። ባዶ የፕላስቲክ ጠርሙሶች፣ ቆርቆሮዎች፣ የምግብ መጠቅለያ ፕላስቲኮችን በአንድ ካርቶንም ውስጥ ተደርጎ "እነዚህን እቃዎች በካዎ ያይ ብሔራዊ ፓርክ ረስታችኋል" ከሚልም ፅሁፍ ጋርም ነው በፌስቡክ ፖስት የተደረገው። የፓርኩ ባለስልጣናት እንደሚሉት በፓርኩ የተተውት ቆሻሻዎችን እንስሳቱ ለመብላት እንደሚሞክሩና ለእንስሳቱ ደኅንነትም አደገኛ ናቸው ብለዋል። ካሃዎ ያይ ብሔራዊ ፓርክ ከታይላንድ መዲና ባንኮክ በሰሜን ምሥራቅ አቅጣጫ የሚገኝ ሲሆን 2 ሺህ ሰኩዌር ኪሎሜትር ስፋት አለው። ለተለያዩ እንቅስቃሴዎችና ተራራ በሚወጡ ሰዎችም ተመራጭ ቦታ ነው። በታይላንድም ውስጥ ጥንታዊ ብሔራዊ ፓርክ ሲሆን በፏፏቴዎቹ፣ ባለው የእንስሳት ብዛትና በቦታው ማማር ይታወቃል። \nSummary in the same language as the doc:

ፓርክ ውስጥ ሄደው የበሉትን የምግብና ፍራፍሬ ትርፍራፊ ዝም ብለው የሚጥሉ ከሆነ የታይላንድ ብሔራዊ ፓርክ ትምህርት ያስተምርዎታል።

amh_Ethi

test

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በሪፐብሊካን ፓርቲ ብሔራዊ ስብሰባ ላይ ተገኝተው ንግግር ያሰሙት ፕሬዝደንቱ ተቀናቃኛቸውን 'የአሜሪካን ታላቅነት የሚያወድም' ሲሉ ገልፀዋቸዋል። የአሜሪካ ሁለቱ አውራ ፓርቲዎች ወደ ምርጫ ከማምራታቸው ጥቂት ወራት አስቀድሞ ሞቅ ደመቅ ያለ ብሔራዊ ስብሰባ ያከናውናሉ። ጆ ባይደንን ለፕሬዝደንትነት ያጩት ዴሞክራቶች ባለፈው ሳምንት ስብሰባቸውን በኮሮናቫይረስ ምክንያት በቴሌቪዥኝ ሥርጭት ብቻ እንዲሆን አድርገው ነበር። በዚህ ሳምንት ተራው የሪፐብሊካን ነው። ለሦስት ተከታታይ ምሽቶች የዘለቀው ብሔራዊ ስብሰባ ሐሙስ ምሽት ተገባዷል። በዚህ ስብሰባ መቋጫ ላይ ንግግር ያሰሙት ፕሬዝደንት ትራምፕ፤ ዴሞክራቶች በአሜሪካ ከተሞች አጥፊዎችን በማሰመራት ውድመት ያመጣሉ ሲሉ ወቅሰዋል። ሁለቱ ዕጩዎች ከዚህ ቀጥሎ ወደ ክርክሮች ያመራሉ። አንዳቸው ስለአንዳቸው መልካም ማውራት የማይቀናቸው ዕጩዎች በክርክሮቹ ላይ አፍ እላፊ ይነጋገራሉ ተብሎ ይጠበቃል። ፕሬዝደንቱ ምን አሉ? ሐሙስ ዕለት ለደጋፊዎቻቸው የምረጡኝ ድምፅ ያሰሙት ፕሬዝደንት ትራምፕ የአገራቸውን ኢኮኖሚ ያደቀቀውን የኮሮናቫይረስ ወረረሽኝ ድምጥማጡን እንደሚያጠፉት ቃል ገብተዋል። በርካቶች በተገኙበት በፓርቲያቸው በይፋ የታጩት ዶናልድ ቀጣዩ ምርጫ "የአሜሪካን ሕልም የምናድንበት አሊያም ሶሻሊስት አጀንዳ ያላቸው መጥተው እንዲቀጩት የምንፈቅድበት ነው" ሲሉ ተደምጠዋል። "ድምፃችሁ ሕግ የሚያከብሩ አሜሪካውያንን ሊያድን ይችላል፤ አለበለዚያ ግን በጥባጭ፣ አክራሪ ወንጀለኞች ዜጎቻችን እያስፈራሩ የሚኖሩበት ይሆናል።" ትራምፕ አመፀኛ ተቃዋሚዎች የሚሏቸው በተለይ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ብላክ ላይቭስ ማተር [የጥቁሮች ሕይወት ዋጋ አላት] በሚል አደባባይ ለተቃውሞ የወጡ አሜሪካውያንን ነው። ተቃዋሚዎቹ ትራምፕ ንግግር በሚያሰሙበት ወቅት ዋይት ሐውስ በር ላይ ድምፃቸውን ሲያሰሙ ነበር። ምንም እንኳ ትራምፕ ይህን በመፍራት በዋይት ሐውስ ዙሪያ አዲስ አጥር ቢያስገነቡም የተቃዋሚዎቹ ጩኸትና የመኪና ድምፅ አልፎ አልፎ ይሰማ ነበር። ባለፈው ሳምንት ስብሰባ ያደረጉት ዴሞክራቶች አሜሪካን የዘር መድልዎ ያለባት፤ ማኅበረሰባዊና ምጣኔ ሃብታዊ እኩልነት ያልሰፈነባት አድርገዋል ስለዋል በማለት የወቀሱት ፕሬዝደንቱ "አገራችንን እያወደሙ ያሉት ዴሞክራቶች አገር እንምራ ሲሉ አያፍሩም?" ሲሉ ጠይቀዋል። የዋሽንግተን ከተማ መገናኛ ብዙሃን የትራምፕ ስብሰባ ላይ ከ1500 በላይ እንግዶች ተገኝተዋል፤ የተቀመጡትም በጣም ተጠጋግተው ነው ሲሉ ዘግበዋል። አልፎም እንግዶቹ የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ አለማድረጋቸውንም ፅፈዋል። በስብባው ላይ የፕሬዝደንቱ ልጅና የዋይት ሐውስ አማካሪ ኢቫንካ ትራምፕ ንግግር አድርገዋል። ሌሎችም ነባር የትራምፕ አስተዳደር ሰዎች ዲስኩር አሰምተዋል። አንድ ሰዓት ገደማ የፈጀ ንግግር ያደረጉት ፕሬዝደንቱን እስካሁን ያስመዘገቧቸውን ድሎች እያነሱ ራሳቸውን ሲያደናንቁ ተስተውለዋል። በየመሃሉ ደግሞ ተቀናቃኛቸው ጆ ባይደንን ሲያብጠለጥሉ አምሽተዋል። የፕሬዝደንት ባራክ ኦባማ ምክትል የነበሩት ጆ ባይደን በትዊተር ገፃቸው ላይ "ዶናልድ በእኔ ዘመን ደህንነት አይሰማችሁም ይላል። እስቲ እንደው እስቲ አሁን ምን ዓይነት ደህንነት ይሰማችኋል?" ሲሉ ተፎካካሪያቸውን በነገር ወጋ አድርገዋል። \nSummary in the same language as the doc:

የዩናይትድ ስቴትስ ፕሬዝደንት ዶናልድ ትራምፕ የዴሞክራት ፓርቲ ዕጩው ጆ ባይድን 'በቀጣዩ ምርጫ የሚያሸንፍ ከሆነ የአሜሪካን ሕልም ይቀጫል' ሲሉ ተናገሩ።

amh_Ethi

validation

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: በኮቪድ-19 ምክንያት በክትባቶች ስለተስጓጎሉ በቀን 6 ሺህ ሕጻናት ይሞታሉ\nSummary: ከኮቪድ-19 ወረርሽኝ ወዲህ በሚሊዮን የሚቆጠሩ ሕጻናት ሊሞቱ ይችላሉ። የሚሞቱት ታዲያ በኮሮናቫይረስ አይደለም። በሽታው ባመጣው ጣጣ እንጂ።\nArticle (Max 500 characters):

በብዙ የዓለም ደሀ አገራት ኮቪድ-19 በደቀነው ስጋት የተነሳ ለሌሎች በሽታዎች ይሰጥ የነበረውን የክትባት መርሐ ግብርን አመሳቅቅሎታል፤ አደናቅፎታል። በትንሹ 68 አገራት ለሕጻናት ይሰጡት የነበረውን መደበኛ የክትባት መርሐግብራቸው በኮቪድ-19 ምክንያት እንደተቋረጠባቸው የዓለም ጤና ድርጅት አስታውቋል። አገራቱ የክትባት ዘመቻን እንዲያቋርጡ የተመከሩትም በዚህ የዓለም ጤና ድርጅት በራሱ ነው። ምክንያቱም የዘመቻ ክትባት የማኅበረሰብ ጥግግትን ይጨምራል፤ ይህ ደግሞ ለኮሮናቫይረስ ምቹ ሁኔታን ይፈጥራል በሚል ስጋት ነው። ከአንድ በሽታ እድናለሁ ብሎ በሌላ በሽታ መያዝ በዚህ የወረርሽኝ ዘመን ጥግግት አደጋ እንደሚያመጣ እውን ሆኖ ሳለ በዚያው መጠን መደበኛ ክትባቶች መደናቀፋቸው ደግሞ ዞሮ ዞሮ ለብዙ ሕጻናት ሞት ምክንያት መሆኑ እየተገለጸ ነው። ብዙ ዓለም አቀፍ ድርጅቶችም ጉዳ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

ሕንድ ከቻይና ጋር የሚያዋስናትን ድንበር በወታደራዊ ኃይል እጠብቃለሁ አለች\nጠቅላይ ሚንስትር ናሬንድራ ሞዲ እንዳሉት፤ አንድም የውጪ ወታደር ወደ አገራቸው አልገባም። ከድንበር ወሰናቸው የተወሰደ መሬት እንደሌለም ተናግረዋል። በቻይና እና በሕንድ የሄማልያ ድንበር ላይ በተከሰተው ግጭት ምን ያህል ወታደሮቿ እንደሞቱ ቻይና አልተናገረችም። አገራቱ ድንበር በመጣስ ጸብ በማጫር አንዳቸው ሌላቸውን ይከሳሉ። ከቀናት በፊት ላዳክህ በሚባለው ግዛት በሚገኘው ጋልዋን ወንዝ አቅራቢያ ነበር የቻይና እና ሕንድ ወታደሮች የተጋጩት። ጠቅላይ ሚንስትር ሞዲ እንዳሉት በሁለቱም ወገን ጉዳት ደርሷል። “የሕንድ ኃይሎች ድንበር ለማስጠበቅ አስፈላጊውን እርምጃ እንዲወስዱ ትዕዛዝ ተሰጥቷቸዋል” ብለዋል ጠቅላይ ሚኒስተር ሞዲ በቴሌቪዥን በተላለፈ መግለጫቸው። ቻይና በወሰደችው እርምጃ መላው ሕንድ ተቆጥቷል ሲሉም ተደምጠዋል። “ሕንድ ሰላምና ወዳጅነት ትፈልጋለች፤ ነገር ግን ለሉአላዊነቷ ቅድሚያ ትሰጣለች” ብለዋል። እንደ ጎርጎሮሳውያኑ አቆጣጠር 1996 ላይ በተደረሰነ ስምምነት መሠረት በአካባቢው የጦር መሣሪያም ሆነ ፈንጂ መጠቀም አይቻልም። የሰኞ ዕለት በተከሰተው እና 20 የሕንድ ወታደሮችን ህይወታቸውን ባጡበት ግጭትም አንድም ጥይት አልተተኮሰም ነበር። በግጭቱ ወደ 76 የሕንድ ወታደሮች መጎዳታቸውም ተዘግቧል። በዚህም ምክንያት ሐሙስ የወጡ ዘገባዎች እንዳመለከቱት በሁለቱ አገራት ወታደሮች መካከል በነበረው ግጭት ላይ ሚስማር የተበየደባቸው የብረት ዘንጎች ወቅት ጥቅም ላይ ውለው ጉዳቱን አድርሰዋል። በግጭቱ ወቅት የቻይና ወታደሮች በሕንድ ወታደሮች ላይ ጥቃት ሰነዘሩበት የተባለው ቢስማር የተበየደበት ብረት በሕንድ እና በቻይና ድንበር ያሉ የሕንድ ከፍተኛ የጦር ኃላፊ ለቢቢሲ የብረት ዘንጎቹን የሚያሳይ ፎቶ ሰጥተዋል። ዘንጉን የተጠቀሙበት የቻይና ወታደሮች መሆናቸውንም ገልጸዋል። የእነዚህ መሣሪያዎች ፎቶግራፍ በሕንድ በትዊተር መሰራጨቱን ተከትሎ ሕዝቡ ተቆጥቷል። የቻይናም ይሁን የሕንድ ባለሥልጣናት ስለ ጉዳዩ ያሉት ነገር የለም። መገናኛ ብዙሃን እንደዘገቡት፤ ወታደሮቹ የተጋጩት 4,300 ሜትር ከፍታ ላይ ስለነበር ጋልዊን ወንዝ ውስጥ የገቡ ወታደሮች አሉ። በአካባቢው ለምን መሣሪያ ተከለከለ? ጋልዊን ወንዝ የሚገኘው በላዳካህ ተራራማ አካባቢ ሲሆን፤ የአየር ሁኔታው አስቸጋሪ ነው። አካባቢው ሁለቱም አገራት የእኔ ነው በሚሉት አክሲ ቺን አቅራቢያ የሚገኝ ወንዝ ነው። በአካባቢው መሣሪያ ቢታገድም፤ ሕንድ እና ቻይና ከተለመደው የሽጉጥና ፈንጂ መሣሪያ ውጪ በመጠቀም ሲጋጩ የአሁኑ የመጀመሪያቸው አይደለም። ለመጨረሻ ጊዜ የተጋጩት በ1975 አራት ሕንዳውያን ወታደሮች ሲገደሉ ነበር። 1966 ላይ ሁለቱም አገሮች መሣሪያ ላለመማዘዝ ተስማምተዋል። “በድንበሩ በሁለት ኪሎ ሜትር ርቀት ጦር መሳሪያ ወይም በፈንጂ ተጠቅሞ ጥቃት ማድረስ ወይም እንስሳት ማደንም አይቻልም” ሲሉም ተፈራርመዋል። ነገር ግን የድንበር አካባቢው በውጥረት የተሞላ ነው። ግንቦት ላይ የቻይና እና ሕንድ ወታደሮች ተደባድበው ነበር። ሕንድ፤ ቻይና በሺዎች የሚቆጠሩ ወታደሮችን ድንበር ላይ አሰማርታች፣ 38 ሺህ ስኩዌር ኪሎ ሜትር ይዛለች ስትል ትከሳለች። ባለፉት ሰላሳ ዓመታት ሁለቱን አገራት ለማሸማገል የተደረገው ጥረት አልተሳካም። \n\ntl;dr:

የሕንድ እና የቻይና ወታደሮች ሰኞ ዕለት መጋጨታቸውን ተከትሎ 20 ሕንዳውያን ወታደሮች ተገድለዋል። ሕንድም አስፈላጊ ከሆነ ድንበሬን በወታደራዊ ኃይል እከላከላለሁ ብላለች።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

የልጅ ልጆቻቸውን ፎቶ ፌስቡክ ላይ የለጠፉት አያት በአውሮፓ ሕብረት ሕግ ተከሰሱ\nአያት፤ የልጅ ልጆቻቸውን ፎቶ ፌስቡና ፒንተረስት የተሰኙት የማኅበራዊ ድር-አምባዎች ላይ ያለፈቃድ ለጥፈዋል የሚል ክስ የተመሠረተባቸው ከልጃቸው ነው። ብይኑን የሰጠው አንድ የኔዘርላንድስ ፍርድ ቤት ዳኛ አያት የአውሮፓ ሕብረትን ሕግ ጥሰዋል ሲሉ ኮንነዋቸዋል። አያት የልጅ ልጆቼን ፎቶ ከፌስቡክ ላይ አላጠፋም ማለታቸውን ተከትሎ ነው በልጃቸው ክስ የቀረበባቸው። የግራ ቀኙን የተመለከተው ፍርድ ቤት አያት የጠቅላላ መረጃዎች ጥበቃ የሚለውን የአውሮፓ ሕብረት ሕግ አልተከተሉም ሲል ፈርዷል። የልጆቹ እናት የሆነችው ከሳሽ "ብዙ ጊዜ የልጆቼን ፎቶ አውርጂ ስል ጠይቅያለሁ" ስትል ለፍርድ ቤቱ አቤቱታዋን አሰምታለች። ምንም እንኳ የአውሮፓ ሕብረት ሕግ ለግለሰቦች የሚያገለግል ባይሆንም፤ "አያት የልጆቹን ፎቶና መረጃ ለብዙሃን አጋልጠዋል" ብለዋል ዳኛው። "ፌስቡክ ላይ የሚለጠፉ ፎቶዎች ለሦስተኛ ወገን ተላልፈው ሊሰጡ ይችላሉ። ፎቶዎቹ ለብዙሃኑ ስለሚጋለጡ ያለአግባብ ሊሰራጩ ይችላሉ" ብሏል የፍርድ ቤቱ ብይን። አያት ፎቶዎቹን አላወርድም የሚሉ ከሆነ በየቀኑ 50 ዩሮ [1800 ገደማ ብር] እንዲከፍሉ ይገደዳሉ። የቅጣቱ ከፍታ 1 ሺህ ዩሮ ነውም ተብሏል። አያት ፍርድ አያግደኝም ብለው ሌሎች ፎቶዎች የሚለጥፉ ከሆነ ተጨማሪ 50 ዩሮ በየቀኑ ይቀጣሉ። "ፍርዱ ብዙዎችን ሊያስገርም ይችላል፤ በርካቶች ፎቶ ወይም ፅሑፍ ሳያስተውሉ ሊለጥፉ ይችላሉና" ይላሉ የቴክኖሎጂ ጠበቃው ኒል ብራውን። \n\ntl;dr:

የልጅ ልጆቸቻቸውን ፎቶ ያለ ፈቃድ ፌስቡክ ላይ ለጥፈዋል የተባሉት አያት በአውሮፓ ሕብረት ሕግ ተከሰው ፎቶዎቹን እንዲያወርዱ ታዘዋል።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: ያሳደጋቸው ሦስት ልጆች የእራሱ አለመሆናቸውን ያወቀው እንግሊዛዊ ቱጃር\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ሪቻርድ ማሶን እውነቱን ሲገነዘብ የተሰማውን ለቢቢሲ ተናግሯል ባለጸጋው ሪቻርድ ሜሰን 'ሲስቲክ ፋይብሮሲስ' የተሰኝ የጤና ችግር እንዳለበት ከሁለት ዓመት በፊት ነበር የተነገረው። 'ሲስቲክ ፋይብሮሲስ' የሚጠቁ ከ97-98 በመቶ መውለድ አይችሉም። ሪቻርድን ለከፍተኛ ደንጋጤ የዳረገው ግን በዘር በሚተላለፈው በሽታ 'ሲስቲክ ፋይብሮሲስ' መያዙን ማወቁ አልነበረም። የህጻናትን ዘረ መል ማስተካከል ክልክል ነው? የሙያውን ፈተና ለመጋፈጥ ከከተማ ርቆ የሄደው ሐኪም የሶስት ልጆች አባት ነኝ ብሎ የሚያስበውን አባት ክፉኛ ያስደነገጠው ግን ከልጅነቱ ጀምሮ መሃን እንደሆነ ማወቁ ነበር። ሪቻርድ አንድ እውነታ ተገልጦለታል። ይህም ከቀድሞ ሚሰቱ ወልጃለሁ ብሎ ያሰባቸው ሦስቱ ልጆቹ የእርሱ አለመሆናቸውን። "'ሲስቲክ ፋይብሮሲስ' ያለባቸው ወንዶች በሙሉ መሃን መሆናቸውን እና የመውለድ እድላቸውም ዝቅተኛ መሆኑ ነው ሃኪሞች የነገሩኝ" በማለት ለቢቢሲ ሬድዮ ፋይቭ ላይቭ ተናግሯል። የዘረመል ምርመራ ሦስቱም ልጆች ከሪቻርድ አለመወለዳቸውን አረጋግጠዋል "ዶክተሮቹ ተሳስተው መስሎኝ ነበር። እነርሱ ግን እርግጠኛ መሆናቸውን እና የቅድሞ ባለቤቴን ማነጋገር እንደሚኖርብኝ መከሩኝ" ሪቻርድ ከአዲሷ ባለቤቱ ኤማ ጋር መውለድ ሲያቅታቸው ነበር ለምርመራ ወደ ሆስፒታል ያቀኑት። ልባችን ከእድሜያችን ቀድሞ ሊያረጅ እንደሚችል ያውቃሉ? ጎዳና ተዳዳሪዎችን በህክምና መታደግ ሪቻርድ ከቅድሞ ባለቤቱ ኬት ጋር ፍቺ የፈጸሙት ከ20 ዓመታት የጋብቻ ህይወት በኋላ ነበረ። በህክምና ውጤት ግራ የተጋባው ሪቻርድ የቀድሞ ባለቤቱን በጉዳዩ ላይ ያነጋግራታል። የቀድሞ የትዳር አጋሩም የ19 ዓመት መንታዮቹ ኤድ እና ጆኤል የ23ዓመቱ ታላቃቸው ዊሌም ጭምር ልጆቹ እንደሆኑ ተትነግረዋለች። የዘረመል ምርመራው ግን ይህ አለመሆኑን አረጋግጧል። "ይህ ሁሉ በሚፈጠርበት ጊዜ ጆሮዬ ውስጥ የሚደውልበኝ ነገር ነበር" ብሏል። በፍርድ ቤቱ ውሳኔ መሠረት የሪቻርድ የቀድሞ ባለቤት የልጆቹን አባት ትክክለኛ ማንነነት አለማሳወቅ ትችላለች በማለት ፈርዷል "ሁሉም ነገር ግራ አጋባኝ። የአባታቸው ማንነት እንቅልፍ ነሳኝ" የቀድሞ ባለቤቱ ከሪቻርድ ጋር ስትለያይ 5 ሚሊዮን ዶላር ወስዳ ነበረ። ሪቻርድ ለተፈጸመበት በደል የቀድሞ ባለቤቱን ፍርድ ቤት ገተራት። ለደረሰበት ጉዳትም 320 ሺህ ዶላር ካሳ እንድትከፍል ፍርድ ቤቱ የወሰነባት ሲሆን፤ ፍርድ ቤቱ ጨምሮም የልጆቹን አባት ማንነት ያለመናገር መብት ፍቅዶላታል። "የቀድሞ ባለቤቱ የልጆቹን አባት ማንነነት ማሳወቅ አልፈለገችም። ይህ ለምን እንደሆነ አላወቅንም። ለዚህም ነው የገንዘብ ካሳ ለመክፈል የተስማማችው። ፍርድ ቤቱም ይህን መብት ሰጥቷል" በማለት የሪቻርድ የሕግ አማካሪ ሮጀር ቴሬል ለዴይሊ ቴሌግራፍ ተናግሯል ። ሪቻርድ ማሶን እና አሁኗ ባለቤቱ ጋር "ወደፊት ልጆቹ የአባታቸውን ማንነት ማወቅ መፈለጋቸው አይቀርም። ጊዜው ሲደርስ ደግሞ መረጃው ይኖረኛል። የሰውዬውን ማንነት ማወቅ አልቻልኩም። ከጓደኞቼ መካከል መሆኑን አላውቅም ግን የቅርብ ሰው ሊሆን ይችላል" ይላል ሪቻርድ። "ልጆቹ ኳስ ሲጫወቱ ከአጠገቤ ሆኖ ሲመለከት የኖረ ሰው ሊሆን ይችላል። ወይም በትምህርት ቤታቸው በሚደረጉ የወላጆች ጥሪዎችም ላይ ተሳታፊ ሆኖ ይሆናል" በማለት ለቢቢሲ ተናግሯል። አክሎም "እንደዚህ ዓይነት ምስጢር በሕይወት ውስጥ ሲያጋጥምና በተለይ ከባድ ተጽዕኖ ያደረሰ ሲሆን የበለጠ ለማወቅ ያጓጓል" ብሏል። ሪቻርድ ማሶን የልጆቹን ትክክለኛ አባት ማንነት ለሚነግረው ሰው 6400 ዶላር እንደሚከፍል ተናግሯል። • አዲስ የፀረ-ተህዋስ ዝርያ በአፈር ውስጥ ተገኘ ዴይሊ ሜል የተባለው...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Content: ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ ለዚህ ሽልማት የበቁት ወደ ስልጣን ከመጡበት ጊዜ ጀምሮ በአገራቸው ውስጥ ለውጥ ለማምጣት መውሰድ በጀመሯቸው እርምጃዎችና በተለይ ከኤርትራ ጋር ሠላም ለማውረድ ባደረጉት ጥረት እንደሆነ ተገልጿል። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ የኖቤል ሰላም ሽልማት 100ኛው አሸናፊ ናቸው። የአየር ለውጥ መብት ተሟጋች የሆነችው ስዊድናዊቷ የ16 ዓመት ታዳጊ ግሬታ ተንበርግ ከፍተኛ ግምት ከተሰጣቸው መካከል ነበረች። የኖቤል የሰላም ሽልማትን የሚያሸንፉ ግለሰቦች ወይም ድርጅቶች 900 ሺ ዶላር የሚሰጣቸው ሲሆን ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ በመጪው ታህሳስ ወር በኦስሎ ሽልማታቸውን ይወስዳሉ። በአጠቃላይ 301 እጩዎች ለዚህ ታላቅ ክብር ታጭተው የነበረ ሲሆን ከነዚህ መካከል 223 ግለሰቦችና 78 ድርጅቶች ይገኙበታል። የኖቤል ሽልማት በየዓመቱ በፊዚክስ፣ ኬሚስትሪ፣ ሕክምና፣ ሥነጽሑፍና ሰላም ዘርፎች በየዓመቱ ይሰጣል። ሽልማቱ የሚሰጠው ባለፉት 12 ወራት "ለሰው ልጅ የበለጠ አበርክቶ" የሚያደርጉ ነገሮችን ላከናወኑ ግለሰቦች ወይም ድርጅቶች ነው። ኖቤል የሚለው ስያሜ የተወሰደው ከሲውዲናዊ ነጋዴ እና የድማሚት ፈጣሪ አልፍሬድ ኖቤል ነው። ለመጀመሪያ ጊዜ ሽልማቱ መሰጠት የጀመረው እኤአ በ1901 ግለሰቡ በለገሰው ገንዘብ ነው ። ከዚህ በፊት የኖቤል ሰላም ሽልማት እነማን ታጩ? የዘንድሮው የኖቤል የሠላም ሽልማት እጩ የሆኑት ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ ከአጼ ኃይለሥላሴ ቀጥሎ ለሽልማቱ በመታጨት ሁለተኛው የኢትዮጵያ መሪ ለመሆን ችለዋል። በስፋት እንደሚነገረው ጠቅላይ ሚኒስትሩ ዐብይ ዘንድሮ ለሽልማቱ በመታጨት ከቀረቡት ተፎካካሪዎች መካከል ለአሸናፊነት ተስፋ አላቸው ተብሎ ከሚጠበቁት ጥቂት እጩዎች አንዱ እንደሆኑም ተነግሯል። ንጉሠ ነገሥት ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ለኖቤል ሽልማት ታጭተው የነበሩት ከዛሬ 80 ዓመት በፊት እንደ አውሮፓዊያኑ በ1938 እንደነበር የሽልማት ድርጅቱ መረጃ ያመለክታል። በዚህም ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ ለኖቤል ሽልማት በመታጨት ሁለተኛው ኢትዮጵያዊ መሪ ናቸው። • ዐብይ አሕመድ ለኖቤል ሽልማት ታጭተዋል? • ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ የኖቤል የሰላም ሽልማትን ሊያሸንፉ እንደሚችሉ ግምቶች አሉ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ በኖቤል የሠላም ሽልማት ታሪክ ውስጥ በዕጩነት ከቀረቡ ስድስት ንጉሣዊያን መካከል አንዱ ሲሆኑ፤ ከእርሳቸው ቀደም ብለው የሩሲያው ንጉሥ ዳግማዊ ኒኮላስ፣ የስዊዲኑ ልዑል ካርልና የቤልጂየሙ ንጉሥ ቀዳማዊ አልበርት ታጭተው የነበሩ ሲሆን ከእሳቸው በኋላ ደግሞ የግሪኩ ንጉሥ ቀዳማዊ ፖልና የኔዘርላንድስ ልዕልት ዊልሄልሚና ታጭተው ነበር። ጠቅላይ ሚኒስትሩ ዕጩ የሆኑበት የዚህ ውድድር አሸናፊ ዛሬ አርብ ኖርዌይ ዋና ከተማ ኦስሎ ውስጥ በሚካሄድ ሥነ ሥርዓት ላይ ይፋ ይደረጋል። የሌሎቹ የኖቤል ሽልማቶች ግን የሚሰጡት ስዊዲን ስቶክሆልም ውስጥ ነው። በዚህ ዓመት በተለያዩ የኖቤል ሽልማት በእያንዳንዱ ዘርፍ አሸናፊ የሚሆኑ ግለሰቦች ዘጠኝ ሚሊዮን የስዊዲን ክሮነር ወይም ከ900 ሺህ የአሜሪካ ዶላር በላይ የገንዘብ ሽልማት ይበረከትላቸዋል። አንዳንድ እውነታዎች ስለኖቤል የሠላም ሽልማት በተለያዩ መስኮች ፍር ቀዳጅ ተግባራትን ያከናወኑ ግለሰቦችንን ተቋማት በየዓመቱ የሚሸለሙበት የኖቤል ሽልማት በዓለማችን ከሚሰጡ ዕውቅናዎች መካከል በቀዳሚነት ይጠቀሳል። አልፍሬድ ኖቤል ኅዳር 18/1888 ዓ.ም በፈረመው ኑዛዜ ያለውን አብዛኛውን ሃብቱን የኖቤል ሽልማት ተብለው ለሚሰጡ ሽልማቶች እንዲውል ተናዟል። በኑዛዜው ላይ እንደተገለጸው ከዚህም መካከል አንዱ የሠላም ሽልማት ሲሆን፤ ሽልማቱም "በመንግሥታት መካከል ወንድማማችነት እንዲሰፍን...\nThe previous content can be summarized as follows:

ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ የ2019 የኖቤል የሠላም ሽልማት አሸናፊ ሆኑ።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ልክ የዛሬ ዓመት እንደ አውሮፓውያኑ ሚያዚያ 10/2020 መንትያዎቹ የተወለዱት በ26ተኛ ሳምንታቸው ነው። መደበኛ የእርግዝና ጊዜ 38 ሳምንታት ሲሆን በበርሚንግሃም የተወለዱት መንትዮች ከዚህ 12 ሳምንታትን ቀድመዋል። የህፃናቱ እናት ዶክተር ዩክ አሁን ላይ የእሳቸውም ሆነ የልጆቹ ሁኔታ ጥሩ ሁኔታ ላይ እንደሚገኝ ገልፀዋል። ባለፈው አንድ ዓመት ውስጥ በነበሩት ጊዜያት "እየጠነከርን እና እየተሻሻልን" ነው ብለዋል። ይህ ቀን "ሁላችንም የደስታ ዘውድ የደፍንበት ቀን ነው። ምክንያቱም ሁላችንም እዚህ አለን" ሲሉም ተናግረዋል። ነገሩን ወደ ኃላ ሰንቃኘው ባለፈው ዓመት መጋቢት ወር ላይ የበርኒግሃም ሆስፒታል የሩማቶሎጂ አማካሪዋ ዶ/ር ዩክ ጤንነት አይሰማቸውም ነበር። እናም ወደ ፅኑ ህሙማን ክፍል እንዲገቡ ተደረገ። በመተንፈሻ ማገዣ መሳሪያ/ቬንትሌተር ታግዘው ኮማ ውስጥ እንዲገቡ ተደረገ። በወቅቱ ከመትዮቹ ልጆች ሴቷ 77 ወንዱ 80 ግራም ነበር የሚመዝኑት። ከ16 ቀናት በኃላ ከሰመመን የነቁት እናት መንትዮቹ ልጆች የኔ መሆናቸውን "አላመንኩም ነበር" ብለዋል። "ወደ ኃላ መለስ ብሎ ከዋሻው ጫፍ ያለውን ብርሃን ማየት መልካም ነው! ሲሉ ተናግረዋል ዶ/ር ዩክ ሴቷ ልጅ ወደ ምድር ስትመጣ ከነበራት ጥንካሬና ፈጣን የጤንነት ለውጥ በተቃራኒ ወንዱ ልጅ በአስቸጋሪ የጤንነት ሁኔታ ሰለማለፉ ተናግረዋል። አንደኛ ዓመታቸውንም በበይነ መረብ ራቅ ካሉ ቤተሰቦቻቸው ጋር በማክበር ያሰቡት ሲሆን "ባለፈው ዓመት ባለፉበት ሁኔታ ማለፍ ዕድል ሊሆን እንሰሚችል ዶክተር ዩክ" ገልፀዋል። "ባለፈው ዓመት ልክ በዚህ ጊዜ ኮማ ውስጥ ነበርኩ። ልጆቼንም አላገኘዋቸውም ነበር። የትም እንዳለሁ አላውቅም ነበር። በህይወትና ሞት ግብግብ ውስጥ ነበርኩ።" ሲሉ የገለፁት ዶክተር ዩክ ... Continue the article for another 4000 characters max:

"ከፈጣሪና ከህክምና ቡድኑ ዕርዳታ ባይኖር እዚህ አንሰርስም ነበር። በጣም አስቸጋሪ ጊዜ ነበር [ለመንትዩቹ] እኛም ከነሱ ሁኔታ ጋር ከፍ ዝቅ ብለናል። አሁን ጠንካራ ነን። ተስፋ እንዳርጋለን ካሰብንበት እንደርሳለን።" በማለት ተናግረዋል።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

በቅኝ ግዛት አማካኝነት የተስፋፋፉት የአውሮፓውያን ቋንቋዎች በተለይም የእንግሊዝኛ ቋንቋ በአለም ላይ ያለውን የበላይነት በማስመልከትም በርካታ ፅሁፎችን አበርክተዋል። ከነዚህም መካከል 'ዲኮሎናይዚንግ ዘ ማይንድ ይገኝበታል። ከሰሞኑም የአለም አቀፍ የስነ ፅሁፍ ሽልማት በሚቀበሉበት ወቅት በኪኪዩ ቋንቋ በመናገር በርካቶችን አስደምመዋል፤ መነጋገሪያም ሆነዋል። ሽልማቱ ካታሎን የአለም አቀፍ ሽልማት ተብሎ የሚታወቅ ሲሆን በወቅቱም የካታላን መንግሥት ባለስልጣናትም የተገኙበት ነው። ሽልማቱ ለአለም ህዝብ በጎ ነገርን ላበረከቱ የሚሰጥና ከፍተኛ ስፍራ ያለውም ሲሆን ከዚህ ቀደምም ለፀረ- አፓርታይድ ታጋዩ ቄስ ዴዝሞንድ ቱቱ፣ የመብት ታጋይዋ ማላላ ዩስፋዚ ጃፓናዊው ፀሐፊ ሃሩኪ ሙራካሚ፣ ፈላስፋው ካርል ፖፐር ይገኙበታል። ሽልማቱንም ለእናታቸው ማስታወሻ ይሁንልኝ ብለዋል ፀሃፊው አፍሪካውያን ከቅኝ ግዛት ነፃ ቢወጡም በቋንቋ፣ ባህልና በሌሎች መልኩ ማስቀጠላቸውንም በመተቸት "የቅኝ ገዥዎችን ቋንቋ ሊተው ይገባል በማለትም ለስድስት አስርት አመታት የታገሉት ጉጊ እርሳቸውም የሚፅፉት በኪኩዩ ቋንቋ ነው። "በቋንቋዎች እኩልነት አምናለሁ፤ የተናጋሪው ቁጥር አይወስነውም። አምስት ሰዎች እንኳን ቢናገሩትም ከየትኛውም ቋንቋ አያንስም፤ በራሱ ምሉዕ ነው" በማለት ጉጊ ከቢቢሲ ፎከስ ኦን አፍሪካ ፕሮግራም ጋር ባደረጉት ቆይታ ተናግረዋል። በአሁኑ ወቅት ግን ፈተና እየሆነ ያለው ጉዳይ ከሆነ ማህበረሰብ የሚመጡ ሰዎች ከሌላው ማህበረሰብ ጋር በራሳቸው ቋንቋ እያወሩ የቋንቋ የበላይነት እንደሌለ ያስባሉ። የነሱ ቋንቋ በሌሎች ማህበረሰቦች እንዲሁ መነገሩ የበላይነት መሆኑን ታሪካዊ አመጣጡን አይረዱትም ብለዋል። ፀሐፊው አክለውም የአንዳንድ ቋንቋዎች የበላይነት ባህልን እያጠፋ ነው ለመ... Continue the article for another 4000 characters max:

ግባባትም እክል መሆኑንም አስረድተዋል። "አንድ ቋንቋ ብቻ መሆን የባህል ካርቦንዳይኦክሳይድ ሲሆን የብዝኃ ቋንቋነት ደግሞ የባህል ኦክስጅን ነው" ብለዋል። የ82 አመቱ ኬንያዊ ፀሃፊ በርካታ ድርሰቶችንና የተውኔት ፅሁፎችን የፃፉ ሲሆን ከነዚህም መካከል 'ዘ ሪቨር ቢትዊን'፣ 'ዊፕ ኖት ቻይልድ'፣ 'ኤ ግሬይን ኦፍ ዊት' የተወሰኑት ናቸው። ከስራዎቻቸውም ጋር በተያያዘ ለበርካታ አመታት ለእስርና ለግዞት ተዳርገዋል። በአሁኑ ወቅት በካሊፎርኒያ ዩኒቨርስቲ እያስተማሩም ይገኛሉ።

amh_Ethi

test

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: በመላው ኢትዮጵያ ያጋጠመው የኤሌክትሪክ መቋረጥ ምክንያቱ ምንድን ነው?\nSummary: ትናንት ከአመሻሽ ጀምሮ በመላው አገሪቱ የኤሌክትሪክ ኃይል ማስተላለፊያ ሥርዓት ላይ ባጋጠመ ችግር ምክንያት የኤሌክትሪክ ኃይል አቅርቦት ተቋርጦ ነበር።\nArticle (Max 500 characters):

የኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ኃይል የኮምዩኒኬሽን ዳይሬክተር እቶ ሞገስ መኮንንም የኃይል መቋረጥ ማጋጠሙን ትናንት ምሽት ለቢቢሲ አረጋግጠዋል። ነገር ግን ላጋጠመው የኤሌክትሪክ ኃይል መቋረጥ ምክንያቱ ምን እንደሆነ አለመታወቁን ገልጸው፣ ነገር ግን ከግልገል ጊቤ ሦስት ከሚቀርበው የኃይል አቅርቦት መስመር ጋር የተያያዘ ሊሆን እንደሚችልና ተቋማቸው የችግሩን ምንጭ ለማወቅና መፍትሄ ለመስጠት እየሰራ መሆኑን አቶ ሞገስ ተናግረው ነበር። • የግድቡ ውሃ ሙሌት ከመጀመሩ በፊት ስምምነት መፈረም አለበት፡ አሜሪካ • በሶማሌ ክልል የነዳጅ ማውጫ አካባቢ ያልተለመደ የጤና ችግር እያጋጠመ ነው ተባለ ከሰዓታት በኋላም በግልገል ጊቤ ማመንጫዎች ቦታ የጣና በለስና የፊንጫ ኃይል ማመንጫ ጣቢያዎችን ከኃይል አቅርቦት ሥርዓቱ ጋር በማገናኘት የዋና ከተማዋ አዲስ አበባ የተወሰኑ አካባቢዎች ኃይል እንዲያ

amh_Ethi

test

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

...ጂ ውስጥ መግባት እንዳለባቸው ታሳስባለች። እንደ ምሳሌ የምትጠቅሰው የዘረ መል ቅንጣት ላይ የተሠሩ እንዲሁም ለተለያዩ ህመሞች የሚቀመሙ መድኃኒቶችን ነው። አብዛኛውን ጊዜ ከአፍሪካውያን ወይም ከጥቁሮች ናሙና እንደማይወሰድ፣ ቢወሰድም የናሙናው መጠን ውስን እንደሚሆን በማስረጃነት ትጠቅሳለች። ለዚህም ነው ትምኒት ቴክኖሎጂ ከሰብአዊ መብት ትገል ጋር ጎን ለጎን እንደሚሄድ የምትናገረው። ትምኒት፤ ቴክኖሎጂ አካታችና ፍትሐዊ እስከሆነና ለበጎ አላማ እስከዋለ ድረስ መጪው ዓለም ብሩህ የመሆን እድሉ ሰፊ እንደሆነ ከሚያምኑ ባለሙያዎች አንዷ ናት። በእሷ ዕይታ፤ አፍሪካ ውስጥ የድሮን ጥናት የሚሠሩ ጀማሪዎች በመኖራቸው መንገድ ሳያስፈልግ በድሮን መድኃኒት ማዳረስ ይቻል ይሆናል። ትልልቅ ሆስፒታል መሥራት ሊቀር፣ ምናልባትም በትንንሽ መሣሪያ ሕክምና መስጠት ይቻል ይሆናል። ራሳቸውን የሚያሽከ... Write the rest of the article:

ያ ነው ተብሏል። ከቀናት በፊት ኤምአይቲ ባወጣው ዘገባ መሠረት ለትምኒት መባረር ምክንያት የሆነው ጥናት "On the Dangers of Stochastic Parrots: Can Language Models Be Too Big?" ይሰኛል። አራት የጉግል ሠራተኞችን ጨምሮ በስድስት ባለሙያዎች የተጻፈ ነው። ጥናቱን የተመለከተ ውይይት ላይ እንድትሳተፍ ከተጋበዘች በኋላ ጽሑፍ ውድቅ እንድታደርገው ትዕዛዝ እንደተሰጣት ትምኒት ተናግራለች። የጉግልን ውሳኔ ያልተቀበለችው ትምኒት፤ ከጥናቱ ላይ ስሟን ለማውጣት ለድርጅቱ ቅድመ ሁኔታዎችን ማስቀመጧን እና ጉግል ግን በምላሹ በገዛ ፍቃዷ ሥራዋን መልቀቋን እንደሚቀበል በመግለጽ እንዳባረራት ተናግራለች። ሥራዋን በገዛ ፈቃዷ አለመልቀቋንና የጉግል የሰው ሠራሽ ልህቀት ምርምሮች ዘርፍ ከፍተኛ ኃላፊ ጄፍ ዲን እንዲሁም ሌሎችም የተቋሙ አመራሮች እንዳባረሯት አስረድታለች። ከቀድሞውም በተቀጣሪዎቹና በሌሎችም የሰው ሠራሽ ልህቀት ባለሙያዎች ትችት የሚሰነዘርበት ጉግል፤ ትምኒትን ማባረሩ ወቀሳውን አብዝቶበታል። የጉግል ሠራተኞች፤ ለፍትሐዊ ቴክኖሎጂና አካታችነት የቆመችው ትምኒት መባረሯ ግዙፍ የቴክኖሎጂ ተቋሞች ውስጥ ያለውን መድልዎና ጭቆና አደባባይ ያወጣ ነው ብለዋል። ትምኒት ገብሩ ትምኒት ከሥራ ውጪ. . . ትምኒት ከቢቢሲ ጋር ባደረገችው ቆይታ እንደተናገረችው፤ ፒያኖ መጫወት ታዘወትራለች። ትምህርት ቤት ሳለችም ፒያኖ ተምራለች። "የምወደው ምግብ ሽሮ በጥቅል ጎመን ነው። ጣፋጭ ነገር በተለይም ቸኮሌት እወዳለሁ። ቡና በወተት እወዳለሁ። ሁሌ ጠዋት ስነሳ ቡና በወተት እጠጣለሁ" ትላለች። 'ብሮድ ሲቲ' የተባለውን ተከታታይ ፊልምና 'ደይሊ ሾው ዊዝ ትሬቨር ኖሀ' እንደምትከታተልም ለቢቢሲ ተናግራ ነበር። ትምኒት ከፌስቡክ እና ትዊተር ውጪ፤ 'ስታክ ኦቨር ፍሎ'፣ 'ሬድዮ ላቭ ፖድካስት' እና 'አፍሪካ ኢዝ ኤ ካንትሪ' የተባሉ ድረ ገጾችን ትከታተላለች። የምታደንቃት ሳይንቲስት የሁለት ጊዜ ኖቤል ተሸላሚዋ ሜሪ ኪዩሪ (ማዳም ኪዩሪ) ናት። 'just do it!' እጅግ የምታምንበት አባባል ነው። "ሰዎች በተደጋጋሚ እንዲህ ባደርግ ከማለት ማድረግ አለባቸው። ሰዎች አቅማቸውን አያውቁም። የይቻላል መንፈስ ካላቸው ግን ያደርጉታል" ትላለች ትምኒት።

amh_Ethi

train

xp3longrest

GEM/xlsum

amharic

Title: በአማራ ክልል አንዳንድ ቦታዎች ዳኞች ጥቃት እየደረሰባቸው ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ይህ ጥቃት በተለያዩ የክልሉ የፍትሕ መዋቅር ውስጥ በመሆን ሕግን እንዲተረጉሙ በተመደቡ ዳኞች ላይ እየተፈጸመ መሆኑን ዳኞችና የክልሉ ፍትህ ቢሮ አመልክቷል። የክልሉ መንግሥትም ይህንን ድርጊት በሚፈጽሙ ግለሰቦች ላይ አስፈላጊውን ሕጋዊ እርማጃ ለመውሰድ ምርመራ እኣካሄደ መሆኑንም አመልክቷል። በቅርቡም የወረዳ ፍርድ ቤት የፍትሐ ብሔር ዳኛ የሆኑት አቶ ኤፍሬም ኪዳኔና ባልደረቦቻቸው ተመሳሳይ ጥቃት ተፈጽሞባቸዋል። አቶ ኤፍሬም ከሁለት የሥራ ባልደረቦቻቸው ጋር አረፍ ብለው ስለ ውሏቸው እና ሥራቸው እየተጫወቱ ነው። "የካቲት 18 ከሥራ በኋላ ቤተክርስቲያን ጸሎት አድርገን አረፍ ብለን ነበር" ሲሉ ዕለቱን ያስታውሳሉ። ባላሰቡት እና ባልጠበቁት ሁኔታ ነበር መምጣታቸውን ያላስተዋሏቸው ግለሰቦች ከኋላ ደርሰው ጥቃት ያደርሱባቸው የጀመሩት። ጥቃት አድራሾቹ ሁለት መሆናቸውን ይገልጻሉ። "ከፍተኛ ጉዳት ነው" ይላሉ አቶ ኤፍሬም "በተለይ አንደኛው ዳኛ ላይ ከፍተኛ ጉዳት ነው የደረሰበት። የዱላ ድብደባ ነው። እኔን ማጅራቴ አካባቢ ነው የመቱኝ። ሌላውን ጓደኛዬን ራሱን ነው የመቱት። ሦስተኛው ጥርሱ ረግፏል፤ ዓይኑ አካባቢ ጉዳት ደርሶበታል፤ አፍንጫውም ተሰብሯል። በጣም ዘግናኝ ጉዳት ነው የደረሰበት" ሲሉ የጉዳቱን መጠን ያስረዳሉ። አቶ ኤፍሬም ጥቃት አድራሾችንም ሆነ ምክንያታቸውን እንደማያውቁ ነው ለቢቢሲ የገለጹት። ባሉበት ድንገተኛ የሆነ ጥቃት እንደደረሰባቸው እንጂ ከጥቃቱ ጀርባ ስላለው ሁኔታ መናገር እንደማይችሉ ገልጸዋል። ጥቃቱ የደረሰባቸው ከሥራቸው ጋር ተያያዥ በሆነ ምክንያት እንደሆነ ለቀረበላቸው ጥያቄ፤ "ከሥራ ውጭ ምን ሊሆን ይችላል? ጸብ የለንም። ከሥራችን ውጭ ሊሆን አይችልም። ምክንያቱም ከማንም ጋር ግላዊ ጸብ የለንም። ለዚህ ሊያደረስ የሚችል ነገር የለንም። መቶ በመቶ ባይባልም በሥራችን ምክንያት ነው ሊባል ነው የሚችለው" ሲሉ ምላሽ ሰጥተዋል። ጥቃቱን "አስነዋሪ፣ አሳዛኝ እና አንገት የሚያስደፋ ድርጊት ነው" ያሉት ደግሞ የአማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት ጠቅላይ ፍርድ ቤት የሕዝብ ግንኙነት ዳይሬክተር አቶ ታዘባቸው ጣሴ ናቸው። "በዱላ እና በድንጋይ ነው ጠጥቃቱ የተፈጸመው። ተዘናግተው በተቀመጡበት ከኋላ መጥተው ነው ያጠቋቸው። ራሳቸውን መከላከል የሚችሉበት ሁኔታም አልነበረም" ሲሉ ያስረዳሉ። "ዳኞች የድርብ ችግር ሰለባ ሆነዋል" የሚሉት አቶ ታዘባቸው፤ "ውስብስብ መዝገቦችን በአግባቡ ለመወሰን ቀን ከሌት ከመሥራታቸውም ሌላ ሕገ ወጦች ጥቃት እያደረሱባቸው ነው" ይላሉ። "በርካታ ዳኞች ጉዳት እየደረሰባቸው ነው። ስለሆነም በቀላሉ መታየት የለበትም። እልባት ማግኘት አለበት። ጥቃቱም መታየት እና መፈተሽ አለበት።" ይህ ጥቃትም የመጀመሪያ አለመሆኑን ጠቁመው ሁኔታውም ዳኞችን ተስፋ እስከማስቆረጥ እንደደረሰ ገልጸዋል። የአማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት ጠቅላይ ፍርድ ቤት ባለፈው ሳምንት ይህን ምክንያት አድርጎ መግለጫ አውጥቶ ነበር። የክልሉ ዳኞች ኃላፊነታቸውን ለመወጣት እና የሕግ የበላይነትን ለማረጋገጥ የክልሉ የጸጥታ ሁኔታ ስጋት ላይ ወድቆ በነበረበት ጊዜ ሳይቀር ያለማንም ተጽዕኖ በሕግ ብቻ ውሳኔ በመስጠት የዳኝነት አገልግሎቱ ላቅ እንዲል እየሠሩ መሆኑን በመግለጫው ተመልክቷል። በተለያዩ ወቅቶች በማዕከላዊ ጎንደር፣ በሰሜን ጎንደር፣ በደቡብ ጎንደር፣ በአዊ ብሔረሰብ፣ በሰሜን ወሎ እና ደቡብ ወሎ ዞን ውስጥ በሚገኙ ዳኞች ላይ የተለያዩ ጥቃቶች እና ተፅዕኖዎች መድረሳቸውን ጠቅላይ ፍርድ ቤቱ በመግለጫው አስታውቋል። "ጥቃቱ በተመታው ዳኛ ላይ ብቻ ሳይሆን በፍትህ ሥርዓቱና በሕዝቡ ላይ እንደደረሰ ታስቦ መንግሥት እና ኅብረተሰቡ ርብርብ በማድረግ ጥበቃ...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

የመድሃኒት ቅመማን የሚያሳይ ምስል ስለቫይረሱ ተጨማሪ መረጃ ለማግኘት በመላው ዓለም ሳይንቲስቶች የሚያደርጉት ብርቱ ጥረት ቢኖርም ብዙ የማናውቃቸው ነገሮች ግን አሁንም አሉ። አሁን በመላው ዓለም የዚህን አወዛጋቢ ቫይረስ ስውር ጥያቄዎች ምላሽ ለማግኘት ሁላችንም የቤተ ሙከራ አካል ሆነናል። ምክንያቱም ቫይረሱ በምድራችን በመሰራጨት ሁላችንም ተጋላጭ የመሆናችን እድል ሰፍቷልና። የኮሮናቫይረስ ሲነሳ የሚከተሉትን ወሳኝ ጥያቄዎች መልስ የሚሹ ናቸው። 1. ምን ያህል ሰዎች በወረርሽኙ ተይዘዋል? ይህ በጣም መሰረታዊ ብቻ ሳይሆን ወሳኝ ጥያቄም ነው። በእርግጥ በመቶ ሺዎች የሚቆጠርና በምርመራ የተረጋገጡ የታማሚዎች ቁጥር መኖሩ የታወቀ ነው። ይህ ግን ቫይረሱ ከያዛቸው ሰዎች ብዛት አንጻር በጣም ትንሽ ቁጥር ነው። ቁጥሩ በራሱ ትክክል የማይሆንበት ጊዜ አለ። ምክንያቱም ሰዎች በቫይረሱ ተይዘውም ምንም የህመም ምልክት ሳይታይባቸው እንደ ጤነኛ መንቀሳቀስ ይችላሉና። ሰዎች በቫይረሱ መያዛቸውን በፍጥነት ለማረጋገጥ የሚያስችል መሳሪያ ቢሰራ ለተመራማሪዎች ነገሩ ቀላል ይሆናል። ከዚያ በኋላ ነው ቫይረሱ በፍጥነት መሰራጨቱም ሆነ መገታቱ ሊታወቅ የሚችለው። 2. ኮሮናቫይረስ ምን ያህል ገዳይ ነው? በአጠቃላይ የቫይረሱ ታማሚዎች ቁጥር እስካልታወቀ ድረስ የቫይረሱን የገዳይነት ደረጃ ለማስቀመጥ አስቸጋሪ ነው። አሁን ባለው ሁኔታ በቫይረሱ መያዛቸው ከተረጋገጡት ሰዎች መካከል 1 በመቶ አካባቢ የሚሆኑት ብቻ ሞተዋል። ነገር ግን በጣም በርካታ በሽታው ኖሮባቸው ምልክቱ ግን የማይታይባቸው ሰዎች ካሉ የሞት መጠኑ ከዚህም ያነሰ ነው ለማለት ይቻላል። ስለዚህ ትክክለኛ አሃዙን ወይም የገዳይነቱን ደረጃ ለማስቀመጥ ትክክለኛው የታማሚዎች ቁጥር መታወቅ አለበት ማለት ነው። 3. ... Continue the article for another 4000 characters max:

የቫይረሱ ምልክቶች ምን ምን ናቸው? ዋነኞቹ የኮሮናቫይረስ ምልክቶች ትኩሳትና ደረቅ ሳል ናቸው። እነዚህን በጥንቃቄ መከታተል ያስፈልጋል። የመተንፈሻ አካላት መድረቅን ተከትሎ የራስ ምታት የሚያስከትል ሲሆን በአንዳንድ ታማሚዎች ላይ ደግሞ ተቅማጥም አሳይቷል። በሌላ በኩል አንዳንዶቹን ታማሚዎች ደግሞ ሙሉ በሙሉ የማሽተት አቅማቸውን ያጠፋዋል የሚሉም አሉ። ዋናው ጥያቄ ግን በአንዳንድ ታማሚዎች ላይ የጉንፋን ምልክት የሚመስሉ በአፍንጫ ፈሳሽ የማመንጨትና የማስነጠስ ምልክቶች መኖራቸው ነው። ዋናዎቹ የኮሮናቫይረስ ምልክቶች ትኩሳትና ደረቅ ሳል ናቸው። ጥናቶች እንደሚያመለክቱት በዚህ ሳቢያ ሰዎች መታመማቸውን ሳያውቁ በበሽታው ሊጠቁ ይችላሉ። 4. በሽታውን በማሰራጨት ሕጻናት የሚኖራቸው ሚና ምንድን ነው? ህጻናት በትክክል በበሽታው ይያዛሉ። ነገር ግን ከሌሎች የዕድሜ ክልል ሰዎች ጋር ሲነጻጸር ህጻናት የሚታይባቸው የበሽታው ምልክት በጣም አናሳና የመሞት እድላቸውም ዝቅ ያለ ነው። ከዚህ አንጻር ህጻናት ዋነኛ የበሽታው አስተላለፊዎች ናቸው። ምክንያቱም አንደኛ የበሽታው ምልክት በብዛት አይታይባቸውም፤ ሁለተኛው ደግሞ ህጻናት ብዛት ካላቸው ሰዎች ጋር ይገናኛሉ፣ ይተቃቀፋሉ ተብሎ ስለሚታሰብ ነው። በእርግጥ አሁን ባለው ሁኔታ ምን ያህሉ ስርጭት በህጻናት አማካይነት እንደሆነ ለማወቅ የተደረገ ጥርት ያለ የጥናት ውጤት የለም። 5. ቫይረሱ በትክክል ከየት ነው የመጣው? ቫይረሱ በፈረንጆቹ 2019 መጨረሻ አካባቢ ከቻይና ዉሃን ከተማ ውስጥ ከሚገኝ የእንስሳት ገበያ አካባቢ ካላ ቦታ እንደሆነ ይነገራል። ሳርስ-ኮቭ-2 ተብሎ የሚጠራው ኮሮናቫይረስ የሌሊት ወፍን ከሚያጠቃው ቫይረስ ጋር ተመሳሳይነት አለው። በመሆኑም ቫይረሱ ከሌሊት ወፍ ወደ ሌላ እንስሳ፤ ከዚያም ወደ ሰው ተሸጋግሯል የሚል ሰፊ ግምት አለ። በዚህ ሂደት ግን አስቸጋሪውና ፈጣን መልስ የሚሻው ጥያቄ በሰው እና በሌሊት ወፍ መካከል ቫይረሱን የሚያሸጋግረው እንስሳ ማን ነው የሚለው ነው? ይህ ጥያቄ ካልተመለሰ በመላው ዓለም ያለው የቫይረሱ ስርጭት በቁጥጥር ስር ቢውል እንኳ በዚህ ማንነቱ ባልታወቀው እንስሳ አማካኝነት ቫይረሱ ድጋሚ መከሰቱ የማይቀር ነው ማለት ነው። 6. ቫይረሱ በበጋ ወራት ስረጭቱ ሊቀንስ ይችላልን? ጉንፋንና ኢንፍሉዌንዛ ከበጋ ይልቅ በክረምት በብዛት ይከሰታሉ፤ ነገር ግን ኮሮናቫይረስን ሞቃታማ የአየር ሁኔታ ስርጭቱን ሊገታው እንደሚችል ምንም የተረጋገጠ ነገር የለም። የዩናይትድ ኪንግደም መንግሥት የሳይንስ አማካሪዎች ቫይረሱ በአየር ሁኔታ መለዋወጥ ስርጭቱ ስለመቀነሱም ሆነ ስለመጨመሩ የተረጋገጠ ነገር አለመኖሩን በመጥቀስ አስጠንቅቀዋል። በአጠቃላይ ግን በበጋ ወራት በሽታው ስርጭቱ ከፍተኛ ከሆነ በክረምት የባሰ አስቸጋሪ ሊሆን ይችላል። በክረምት የተለመዱ በሽታዎች ሆስፒታሎችን ከማጨናነቃቸው ጋር ተዳምሮ ደግሞ ችግሩን ያገዝፈዋል። 7. አንዳንድ ሰዎች ለምን በጣም የጠና ምልክቶችን ያሳያሉ? ኮቪድ-19 ለብዙዎቹ ሰዎች ቀላል በሽታ ነው። ነገር ግን 20 በመቶ የሚሆኑት በሽታው ይጠናባቸዋል። ለምን? የሰዎች በሽታ የመከላከል አቅም ከበሽታው አይነት ጋር የሚኖረው ሁኔታ አንዱ ምክንያት ሲሆን የዝርያ ሁኔታም ግምት ውስጥ ሊገባ ይችላል። እነዚህን ምክንያቶች በሚገባ መረዳት ሰዎች የሚያስፈልጋችውን እንክብካቤ ለማድረግ ይጠቅማቸዋል። 8. በሽታው ምን ያክል ጊዜ ሊቆይ ይችላል? በድጋሚ ልንያዝስ እንችላለን? ብዙ የሚባሉ ነገሮች ቢኖሩም በግልጽ ቫይረሱ ምን ያህል ጊዜ ሊያጠቃን እንደሚችል የሚገልጹ በጥናት የተደገፉ መረጃዎች ውስን ናቸው። ቫይረሱን ለማሸነፍ ታማሚዎች በቂ በሽታውን የመከላከያ አቅም ሊያዳብሩ ግድ...

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: የካፒቶል ሕንጻን የትራምፕ ደጋፊዎች ሲወርሩ ነውጠኞቹ ባለፈው ረቡዕ የትራምፕ ደጋፊዎች በካፒቶል ሒል ሕንጻ ተሰብስበው ጥሰው በመግባት የጆ ባይደንን የምርጫ አሸናፊነት በመቃወም የሕዝብ እንደራሴዎችን ስብሰባ አወከዋል። በዚህም በሕንጻው ላይ ጉዳት የደረሰ ሲሆን የአፈ ጉባኤ ናንሲ ፔሎሲ ረዳትም ላፕቶፓቸው መሰረቁ ታውቋል። ከአመጸኞቹ መካከል የ60 ዓመቱ ሪቻርድ ባርኔት ወደ ካፒቶል ሒል ሕንጻ ከገቡት ሰዎች መካከል አንዱ ሲሆን አሁን በፖሊስ ተይዞ እስር ላይ ነው። ባርኔትን ለመለየትና ለመያዝ አስቸጋሪ ስላልነበረ ነው በቀላሉ የተያዘው። ሪቻርድ ባርኔት ባርኔት በግርግሩ ውስጥ ወደ ካፒቶል ሒል ገብቶ በአፈ ጉባኤዋ ናንሲ ፔሎሲ ቢሮ ውስጥ እግሩን ጠረጴዛ ላይ ሰቅሎ የተነሳው ፎቶግራፍ ወዲያውኑ ነበር በዓለም ዙሪያ በስፋት ተሰራጭቷል። ግለሰቡ ከሌሎች ጋር በመተባበር የሕዝብን ንብረት በመዝረፍ ክስ ተመስርቶበታል። የምዕራብ ቨርጂኒያ ሕግ አውጭ አባል የሆኑት ዴሪክ ኢቫንስም በተቃውሞው ወቅት በቦታው ተገኝተው ከተቃዋሚዎች ጋር በመሆን የቀረጹትን ቪዲዮ በኦንላየን በማጋራታቸው ክስ ተመስርቶባቸዋል። የፌደራል የሕግ አስፈጻሚ አካላት እንደገለጹት በአሁኑ ወቅት በርካታ ሰዎች ረቡዕ ላይ በነበረው ግርግርና ጥፋት ምክንያት ክስ ተመስርቶባቸዋል። በሚቀጥሉት ቀናት ተጨማሪ በዛ ያሉ እስራቶች ይኖራሉ ተብሎም ይጠበቃል። እስካሁን በተካሄደው ምርመራ የተገኘው ውጤት ተስፋ ሰጪ ቢሆንም የሕዝቡ ጥቆማ አስፈላጊ መሆኑ ተገልጿል። በተጠርጣሪዎቹ ላይም ተቀጣጣይና ሌሎች የጦር መሣሪያዎችን ይዞ አመጽ በማነሳሳት ወንጀል ከከባድ እስከ ቀላል ክስ ይመሰረትባቸዋል ተብሏል። ምናልባትም በእዚሁ ክስ በርካታ ዓመታትን በእስራት እንዲቆዩ የሚያደርግ ቅጣት ሊበየንባቸው እንደሚችል ይጠበቃል። በአሁኑ ጊዜ የኤፍቢአይ መርማሪዎች የተጠርጣሪዎችን ፎቶ ይዘው ሰዎች እንዲጠቁሟቸው እየጠየቁ ነው። ይህንን መነሻ በማድረግም ረቡዕ ዕለት በካፒቶል ሕንጻ የተሳተፉ ሰዎችን ለማደን እየሠሩ ነው። አደኑ ደግሞ በመላው ከተማ [ዋሽንግተን ዲሲ] እና አለፍ ሲልም በመላዋ አሜሪካ ሊሆን ይችላል ተብሏል። እስካሁን ያሉት እውነታዎች ምንድን ናቸው? ያም ሆኖ ግን ከሕዝቡ የሚመጡ ጥቆማዎችን ለመለየት ተጨማሪ ሥራዎች ያስፈልጋሉ። ምናልባት አንዳንድ ጊዜ በእንደዚህ አይነት ሁኔታ ከዜጎች የሚመጡ መረጃዎች ከጥቅማቸው ይልቅ ጉዳታቸው ሊያመዝን ይችላል ተብሏል። በ2013 (እአአ) የቦስተን ቦምብ ፍንዳታ ከተከሰተ በኋላ ከቦስተን ማራቶን አቅራቢያ ላይ የተነሳ ሁለት የጉዞ ሻንጣ የያዙ እና የሚያወሩ ሰዎች ምስል በኦንላይን ይዘዋወር ነበር። እናም ሌላው ሰው እነዚህን ሰዎች "ወንጀለኞቹ ናቸው" ይላቸው ነበር። እውነታው ግን እነዚህ ሰዎች ከጥቃቱ ጋር ምንም ግንኙነት አልነበራቸውም። በተመሳሳይም የካፒቶል ሒል ግርግር ተሳታፊዎችንም በትክክል ያልጠቆመ መረጃ ሊሰጥ ይችላል የሚል ስጋት አለ። ለምሳሌ አንዳንድ የትራምፕ ደጋፊዎች አመጹን ከአንቲፋ ወይም ከብላክ ላይቭስ ማተር ጋር ሲያገናኙት ነበር፤ ነገር ግን ይህንን የሚያረጋግጥ መረጃ ግን እስካሁን አልተገኘም። ይህ በእንዲህ እንዳለ በርካታ አሜሪካውያን ይህን አመጽ የቀሰቀሱ ሰዎች ለፍርድ እንዲቀርቡ ይፈልጋሉ። በአሜሪካ ፍትህ ሚንስቴር ውስጥ የወንጀል ዘርፍ ጋር የሚሰሩት የጆርጅ ዋሽንግተን ዩኒቨርሲቲ የሕግ ፕሮፌሰሩ ስቴፈን ሳልዝበርግ፣ ሕብረተሰቡ የወንጀል ተጠርጣሪዎችን ለመጠቆምና ኤፍቢአይን ለመተባበር ከፍተኛ መነሳሳት እያሳየ መሆኑን ገልጸዋል። "ሰዎች ስለዲሞክራሲ ይጨነቃሉ፣ አጥፊዎች ተገቢውን ቅጣት አግኝተው ማየት ይፈልጋሉ፣ ፍትህ ሰፍኖ ማየት ይሻሉ" ብለዋል። \nSummary in the same language as the doc:

በአሜሪካ ዋሺንግተን ዲሲ በካፒቶል ሒል ሕንጻ ላይ የትራምፕ ደጋፊዎች የተቃውሞ ግርግር ከፈጠሩ በኋላ ኤፍቢአይ አመጸኞቹን ለፍርድ ለማቅረብ ሕዝቡ እንዲጠቁመው ጠይቋል።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

አና ሆይኒትዝካ እርሷ ከወራት በፊት ከኢትዮጵያ ትውጣ እንጂ "ኢትዮጵያ ከውስጤ አልወጣችም" የምትለው አና ትንሽ ከባህሉም ትንሽ ትንሽ ደግሞ ከቋንቋው በውስጧ እንዲቀር አሁንም ጥረት እያደረገች ነው። አልፎ አልፎ ስታወራ 'እሺ' እና 'እንዴ' የሚሉት ቃላት ከአፏ እንደማምለጥ እያሉ በእንግሊዝኛ ንግግሯ መሃል አግራሞቷን የምትገልፅባቸው ጊዜያትም ብዙ ናቸው። በተለይ በሐበሾች በምትከበብባቸው ጊዜያት ላለመርሳት ይመስል በንግግሯ መካከል የምታውቀውን አማርኛ ጣል ጣል ከማድረግ ወደ ኋላ አትልም።  አና ባለፈው እሁድ የተከበረውን የፋሲካ በዓል ባታከብረውም እንኳ 'ጣፋጭ' የምትላቸውን ጊዜያት አብሬያቸው አሳልፌያለው የምትላቸውን ጓድኞቿን በማሰብ፤ በግሏ ማኅበራዊ ድረ ግፅ ላይ መልካም ምኞቷን ገልጻላቸዋልች፤ ለዚያውም ባልተለመደ ሁኔታ በሙዝ ላይ የመስቀል ስዕል ሰርታ በአማርኛ 'መልካም ፋሲካ' በማለት።  ፋሲካ አና በሙዝ ላይ ስዕል መሳል የጀመረችው ግን ሙዝ መመገብ አስጠልቷት ወይንም በጥበብ ጎዳና ተመርታ ልዩ ሥራ በማቅረብ ፍላጎት ተነሳስታ አልነበረም። አና ከወር በፊት የኮሮናቫይረስ ምልክቶች ታይተውባት ለ10 ቀናት በመኝታ ቤቷ እራሷን አግልላ በቆየችበት ወቅት ነው። "ወላጆቼ ዕድሜያችው ከፍ ያለ ስለሆነ እንዳይታመሙ በጣም እሰጋ ነብር። ለ10 ቀናት ሳላገኛቸው በክፍሌ ውስጥ እራሴን ሰወርኩኝ። ህመሙ ሻል እያለኝ ሲመጥጣ ግን ላብድ ትንሽ የቀረኝ መሰለኝ" የምትለው አና ከቤተስቦቿ ጋር የምትኖረው ገና ከኢትዮጵያ መመለሷ ስለነበረ እንደሆነ ታስረዳለች።   ለንደን ሕይወትን እንዳዲስ እስክትጀምር ወላጆቿ ጋር የተቀመጠችው አና በዕድሜ የገፉት እናትና አባቷ በኮሮናቫይረስ እንዳይታመሙ በጣም ትሰጋ እንደነበር ትናገራለች። ብቻዋናም መኝታ ቤቷን ዘግታ የተቀመጠችው ... Continue the article for another 4000 characters max:

አና፤ ወላጆቿ የማይጋሩትን መታጠቢያ ቤት ለመጠቀም ካልሆነ በስተቀር ከክፍሏ አትወጣም።  አና እራሷን ለይታ በቆየችባቸው የመጀመሪያዎቹን ቀናት ተኝታ ብታሳልፍም ቀኑ እየጨመረ ሲሄድና የህመሙ ምልክት ሻል ሲላት ቁጭ ብላ መመገብ ጀምራ ነበር። ታዲያ በአንዱ ዕለት ለምሣ ቀርቦላት የነበረው የሙዝ ሽፋን ላይ እንደ ቀልድ መሞነጫጨር ጀመረች። የጠረጠረችው የኮሮናቫይረስ በሽታ ምልክቶች ለይተው ወይ ነጻ እስክትሆን ካልሆነም የህክምና ድጋፍ እንድታገኝ እስኪደረግ ምንም ሳትሠራ በአንድ ክፍል ውስጥ ተቆልፎ መቀመጡ ከበሽታው በላይ ህመም የሆነባት አና ይህን አዲስ ግኝት በየዕለቱ ሥራዬ ብላ ተያያዘችው።  ከዚያ ጊዜ ወዲህ ታዲያ እንደ ኤሚ ዋይንሃውስ እና ዘ ቢትልስ የተሰኙትን ታዋቂ ሙዚቀኞች፣ በልጅነት የተጫወተቻቸውን ጨዋታዎች፣ የምትወዳቸውን እንስሶችና ከኢትዮጵያ የሚናፍቋትንም ነገሮች በሙዝ ላይ ሙንጭር ሙንጭር አርጋ በመሳል ማኅበራዊ ሚዲያ ገጿ ላይ ለዘመድ ወዳጆቿ ማጋራት ጀመረች።  ኤሚ አና ከህመሙ በደንብ እንደተሻላት ስታውቅ ለቀናት እራሷን ለይታ ከቆየችበት መኝታ ቤቷ ወጥታ በሽታው እንዳይዛቸው ከተጠነቀቀችላቸው አዛውንት ከወላጆቿ ጋር ተቀላቀለች። ነገር ግን አና ካጋጠማት ህመም ብታገግምም የብሪታኒያ መንግሥት የበሽታውን መዛመት ለመቆጣጠር ሲል ባወጣው ሕግ መሠረት ከቤት በመውጣት ሌላ ቦታ መሄድ አልቻለችም። በዚህም ምክንያት የምታያቸውንና በምናቧ የሚከሰቱ ነገሮችን በሙዝ ላይ መሳሏን ቀጠለች።  አናም "ሙዝ ላይ ሥዕል አሰፍራለሁ ብዬ መቼም አስቤ አላውቅም ነበር። ልጅ እያልሁ እስል እንደነበረ ትዝ ይለኛል። ግን ዕድሜ እየገፋ ሲመጣ እንደሚረሱ ልማዶች ሁሉ፤ በሚያሳዝን ሁኔታ የሥዕል ዝንባሌዬ ትቼው እንደነበረ በዚህ ጊዜ ታወሰኝ። ነገር ግን ሙሉ ለሙሉ ስላልተረሳኝ ብዙዎችን ያስደሰቱ ሥዕሎችን ቢያንስ በማህበራዊ ገፆች ለዕይታ ማቅረብ ችያለሁ" ትላለች።  ቡና ከሙዝ ሌላ ምንም ዓይነት ፍራፍሬም ሆነ አትክልት ላይ ስዕሎችን የማትሞክረው አና "ለሙዝ የተለየ ፍቅር ወይም ጥላቻ ኖሮኝ አይደለም። በአጋጣሚ እጄ ላይ ሙዝ ስለተገኘ ብቻ ነው አሁን ርዕስ ለመሆን የበቃው" ትላለች።አክላም "ብዙ ሰዎች ሙዞቹ ላይ በብዕር የምስልባቸው ይመስላቸዋል ነገር ግን እየሳልኩባችው ሳይሆን ስጫንና ስቧጭራችው መጀምሪያ ምንም ምልክት ባይኖርባቸውም ብዙም ሳይቆዩ ግን የተጫሩበት ቦታ ላይ መበለዝ ይጅምራሉ። "እኔ ባውጣሁላቸው መስመሮች መሠረት ቀስ በቀስ እየበለዙ ቅርፁን ተከትለው የሣልኩባቸውን ነገሮች አጉልተው ያወጣሉ" በማለት በቅርብ ያካበተችውን ችሎታ እንዴት እንደምታቀናብር ታስረዳለች። ሙዞቹ ሽፋን ላይ አና በምታሳርፍባቸው የመጫን ኃይል መሠረት  ሲበልዙ፤ ወይ ጠቆር ወይም ደግሞ ፈዝዝ እያሉ ማሳት የምትፈልገውን ምስል ያወጡላታል። በዚህም መሰረት በየቀኑ አልያም አለፍ አለፍ እያለች የተለያዩ ለዓይን ደስ የሚሉና ሙዞቹን ለመብላት የሚያሳሱ ሥዕሎችን ታሰፍርባቸዋለች። "ሙዞቹ ከቧጨርኳቸው በኋላና አንዴ መበለዝ ከጀመሩ ጊዜ አንስቶ ብዙም አይቆዩም። እንደውም ሥዕሎቹ እንደዛ በውበት እንዳልደመቁት ጭራሽ ምንነታቸው እስኪጠፋ ሙሉው የሙዞቹ ሽፋን መበለዝ ይጀምራል። ዘ ቢትልስ "አንዳንዶቹ ብቻ አንድ ሁለት ቀናት ሊቆዩ ይችላሉ" የምትለው አና ሆን ብላ ሙዞቹን ታበልዛቸው እንጂ ምንም ቢብልዙ ከመብላት እንደማትቆጠብ ትናገራለች። "ሲጀመር ይህን ማድረግ የጀመርኩት ሥዕሎቹ ለዕይታ እንዲቅርቡ ወይንም ሙዞቹ እንዲቀመጡ አይደለም። ለእዕምሮዬ ሰላም ስል ብቻ ነበር። መሞነጫጭሩ ሃሳቤን ስብስብ አድርጎ እጆቼ ከሚሰሩት ሥራ ውጪ ሌላ ነገር እንዳላስብ ስለሚያግዝኝ ብቻ ነው። በተለይ በአሁን ሰዓት"...

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Content: የዳንኤል አራፕ ሞይ ስንብት ከፈረንጆቹ 1978 እስከ 2002 ድረስ የአገሪቱን የመጀመሪያ ፕሬዝዳንት ጀሞ ኬንያታን ተክተው ኬንያን በፕሬዝዳንትነት ለ24 ዓመታት የመሩት ዳንኤል አራፕ ሞይ፤ ማክሰኞ ዕለት ነበር በ95 ዓመታቸው የሞቱት። በስንብት ሥነ ሥርዓቱ ላይ ንግግር ያደረጉት ፕሬዝዳንት ኡሁሩ ኬንያታ የቀድሞው ፕሬዝዳንት ዳንኤል አራፕ ሞይን "ምልክት የሆኑ መሪ ናቸው" ብለዋቸዋል። በርግጥ ሞይ በሁለት ወገን ነው የሚታወሱት። ተቺዎቻቸው አምባገነን ነበሩ ሲሏቸው፤ ደጋፊዎቻቸው ደግሞ ሰላምና መረጋጋትን ለማምጣት እንጅ አምባገነን አልነበሩም በማለት ይከራከሩላቸዋል። የፖለቲካ ተቃዋሚዎቻቸውን አይምሩም፤ በመግደልና በመግረፍ ይቀጧቸው ነበር በማለት ተቺዎቻቸው ይከሷቸዋል። በ1982 እ.አ.አ የተደረገውና የከሸፈው የመፈንቅለ መንግሥት ሙከራ ይህንን አምባገነንነት ባሕርይ እንዲላበሱ እንዳደረጋቸው ብዙዎች ይስማማሉ። በሌላ በኩል ደግሞ ምንም እንኳ ስልጣናቸውን ከ24 ዓመታት በኋላ ያስተላለፉ ቢሆንም ሰላማዊ የስልጣን ሽግግር በማድረግም ዳንኤል አራፕ ሞይ በኬንያዊያን ዘንድ ይወደሳሉ። የዳንኤል አራፕ ሞይ ስንብት በዛሬው ዕለት ታዲያ የእኒህን የቀድሞ መሪያቸውን አስከሬን ለመሰናበት ከሁሉም የሕብረተሰብ ክፍል የተወጣጡ ኬንያዊያን በመዲናዋ ናይሮቢ ከፓርላማ ሕንጻ ፊት ለፊት ረጅም ሰልፍ ተሰልፈው ወረፋ እየጠበቁ በመሰናበት ላይ ይገኛሉ። አን ንጃምቢ የተባለች የ46 ዓመት ወይዘሮ የቀድሞ መሪዋን ለመሰናበት ከ100 ኪሎ ሜትር በላይ ተጉዛ ናይሮቢ ተገኝታለች። "ትምህርት ቤት በነጻ ወተት እንድንጠጣ ያደረጉንን አልረሳውም። በጣም ለጋስ ሰው ነበሩ፤ መቼም አልረሳቸውም" ብላለች። አክላም "በ1988 ትምህርት ቤት አግኝቻቸው በርትቼ መማር እንዳለብኝ መክረውኛል፤ ያን በማድረጋቸውም ትምህርቴን እንዳጠናቅቅ የትምህርት ወጪዬን የሸፈኑልኝ ያክል ተሰምቶኝ ትልቅ መሪዬ ናቸው ብዬ ነው የማስታውሳቸው" ብላለች። ዛሬ የመጀመሪያው የመሰናበቻ ቀን ሲሆን እስከ ሰኞ ድረስ ለሦስት ተከታታይ ቀናት ኬንያዊያን በፓርላማው ሕንጻ እየተገኙ እንዲሰናበቱ እድል ተመቻችቶላቸዋል። የኬንያ ሁለተኛው ፕሬዝዳንት ዳንኤል አራፕ ሞይ የቀብር ሥነ ሥርዓታቸው በሚቀጥለው ማክሰኞ የሚደረግ ሲሆን፤ የሚቀበሩትም ከመዲናዋ ናይሮቢ 200 ኪሎ ሜትር ርቆ በሚገኘው የግል ቤታቸው ነው። \nThe previous content can be summarized as follows:

ኬንያን ለረጅም ጊዜ የመሩትን የቀድሞው ፕሬዝዳንት ዳንኤል አራፕ ሞይን አስከሬን ለመሰናበት ኬንያዊያን በመዲናዋ ናይሮቢ በሚገኘው የፓርላማ ሕንጻ ሰልፍ ይዘው እየተሰናበቱ ነው።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ክሱ እንደሚያመለክተው ማሕበራዊ ድር አምባው 2600 የሚሆኑ ክፍት የሥራ መደቦች ላይ አሜሪካውያን መቅጠር ሲገባው አልቀጠረም። በምትኩ ጊዜያዊ ቪዛ ላላቸው የውጭ ሃገራት ዜጋዎች ሥራው ተሰጥቷል ሲል የክስ መዝገቡ አስነብቧል። ፌስቡክ የቀረበበትን ክስ ቢያጣጥልም ከፍትህ ሚኒስቴር ጋር በትብብር እየሠራ እንደሆነ ግን ተናግሯል። ፌስቡክና ሌሎች ግዙፍ የቴክኖሎጂ ኩባንያዎች ኤች-1ቢ የተሰኘውን ቪዛ በመጠቀም ከሌሎች ሃገራት ምጡቅ አእምሮ ያላቸውን ሰዎች ያስመጣሉ። ሐሙስ ዕለት ፍትህ ሚኒስቴር ያቀረበው ክስ ፌስቡክ ሆን ብሎ የሥራ ቅጥር ሲያወጣ ኤች-1ቢ ቪዛ ላላቸው ሰዎች እንዲሆን አድርጎ ነው ይላል። ሚኒስቴሩ ለሁለት ዓመት ምርመራ ካደረግኩ በኋላ ነው ክሱን የመሠረትኩት ብሏል። ክሱ ተሰሚነት የሚያገኝ ከሆነ ፌስቡክ "ሥራ ለነፈጋቸው አሜሪካዊያን" መክፈል የነበረበትን ያክል ገንዘብ ሊቀጣ ይችላል። የሚኒስቴሩ ሠራተኞ የሆኑት ጠበቃ ኤሪክ ድራይባንድ የቴክኖሎጂ ኩባንያዎች መሰል ሕገ ወጥ የሆነ ተግባር ከመከወን እንዲቆጠቡ አሳስበዋል። የባይደን የቤት ሥራ እስካሁን ሽንፈታቸውን በፀጋ ያልተቀበሉት ዶናልድ ትራምፕ ለመጪው የባይደን አስተዳደር የተዝረከረከ ሥራ ትተው ለማለፍ የፈለጉ ይመስላል ትላለች የቢቢሲዋ ተንታኝ ሳሚራ ሁሴን። ትራምፕ ከቅርብ ጊዜያት ወዲህ አዳዲስ ሕግጋትና ፖሊሲዎች እያወጡ ይገኛሉ። ባለፉት አራት ዓመታት ኤች-1ቢ ቪዛ ያላቸው ሰዎችን ኩባንያዎች እንዳይቀጥሩ ትራምፕ ያልቆፈሩት ድንጋይ የለም። ምንም እንኳ የቴክኖሎጂ ኩባንያዎች በመሰል የቪዛ ዓይነት ሰዎችን በመቅጠር የታወቁ ቢሆኑም ትራምፕ ግን ቅድሚያ ለአሜሪካዊያን በሚለው አጀንዳቸው አላፈናፍንም ብለዋቸዋል። ፌስቡክ ላይ የቀፈበውም ክስ ይህን የተንተራሰ ነው። ትራምፕ ... Continue the article for another 4000 characters max:

ከቴክኖሎጂ ኩባንያዎች ጋር ያላቸወ ግንኙነት የሻከረ ነው። ፌስቡክን የመሰሉ ግዙፍ ማሕበራዊ ድር አምባዎች ሃሰተኛ መረጃ በአምባቸው እንዲሰራጭ ፈቅደዋል እየተባሉ ይተቻሉ። ይህን ትችት የሚያሰሙት ዴሞክራቶች ብቻ ሳይሆኑ ሪፐብሊካንም ጭምር ናቸው። ፌስቡክ ግን ይህን ክስ ያጣጥላል። ተጠቃሚዎች እንደፈቀዳቸው እንዲጠቀሙ ልንፈቅድ ይገባል ይላል።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Title: በአፍሪካ የመጀመሪያው ስማርት ስልክ ማምረቻ ፋብሪካ በሩዋንዳ ተከፈተ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በማራ ግሩፕ በተሰኘ የቴክኖሎጂ ኩባንያ፣ ማራ ኤክስና ማራ ዜድ ስማርት ስልኮችን የሚያመረተው ይህ ፋብሪካ ስልኮቹ የጎግልን አንድሮይድ ኦፕሬቲንግ ሲስተም እንደሚጠቀሙ ተናግሯል። ስልኮቹ 5500 ብርና 3700 ብር አካባቢ ዋጋ ተተምኖላቸዋል። • እየበረታ በመሄድ ላይ ያለው የዋጋ ንረት አዙሪት • ራስዎን ካላስፈላጊ የስልክ ጥሪ እንዴት ይታደጋሉ? ሰኞ ዕለት ፋብሪካውን ጋዜጠኞች ተዟዙረው እንዲጎበኙ ከተደረገ በኋላ "ይህ በአፍሪካ የመጀመሪያው ስማርት ስልክ ማምረቻ ነው" ብለዋል የማራ ግሩፕ የበላይ ኃላፊ አሺሽ ታካር ለሮይተርስ። ታካር አክለውም ፋብሪካው ዒላማው ያደረገው ጥራት ላይ መሠረት አድርገው ለመክፈል የተዘጋጁ ግለሰቦችን ነው። በአፍሪካ ውስጥ ከሚሸጡ በርካታ ስልኮች መካከል አብዛኞቹ የሚመጡት ከቻይና ነው። እነዚህ ስልኮች ሁለት ሲም የሚወስዱ እንዲሁም ማራ ግሩፕ ከተመነው ዋጋ ባነሰ ለቀበያ የሚቀርቡ ናቸው። በኢትዮጵያ፣ ግብፅ፣ አልጄሪያ እና ደቡብ አፍሪካ የተለያዩ መለዋወጫዎችን ከቻይና በማስመጣት የሚገጣጠሙ ስማርት ስልኮች እንዳሉ ሚስተር ታከር ይናገራሉ። "እኛ በማምረት ደረጃ የመጀመሪያዎቹ ነን። ማዘር ቦርዱን፣ እንዲሁም በአጠቃላይ ንዑሳን ክፍሎቹን የምናመርተው እዚሁ ነው። በእያንዳንዱ ስልክ ውስጥ በሺዎች የሚቆጠሩ ጥቃቅን ነገሮች አሉ" ሲሉ ተናግረዋል። በቀን 1200 ስልኮችን ያመርታል የተባለው ይህ ፋብሪካን ለማቋቋም 24 ሚሊየን ዶላር እንደወጣበት ተነግሯል። ፕሬዝዳንት ካጋሜ ፋብሪካው የሩዋንዳውያንን ስማርት ስልክ ተጠቃሚነት እንደሚጨምር ያላቸውን ተስፋ ገልፀዋል። በአሁኑ ሰዓት በሩዋንዳ ከሚገኙ ተንቀሳቃሽ ስልክ ተጠቃሚዎች 15 በመቶው ብቻ ስማርት ስልክ ይጠቀማሉ።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ሳኡዲ አረቢያ ባለፈው ዓመት 184 ሰዎችን በሞት ቀጥታለች- አምነስቲ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በኢራቅም የሞት ቅጣቱ ቀድሞ ይፈጸም ከነበረው በእጥፍ በልጦ ባለፈው ዓመት ቁጥሩ 100 ደርሷል፤ ኢራን 251 ሰዎች በሞት በመቅጣት ቻይናን ተከትላ ሰዎች በሞት የምትቀጣ ሁለተኛዋ አገር ሆናለች። ሪፖርቱ እንደሚያሳየው በዓለም አቀፍ ደረጃ በሞት የሚቀጡ ሰዎች ቁጥር ለአራት ተከታታይ ዓመታት ወደ 657 ዝቅ ብሏል፤ ይህም በአውሮፓዊያኑ 2018 ከነበረው 5 በመቶ ቀንሷል። • ለሕክምና ከሄዱበት ሕንድ መመለስ ያልቻሉ ኢትዮጵያዊያን ችግር ላይ ነን አሉ • የነዳጅ ዋጋ መውደቅ ምርቱን በነጻ እንድናገኝ ያስችለናል? እንደ አምነስቲ ከሆነ ቁጥሩ ባለፈው አስር ዓመታት ከተመዘገበው ዝቅተኛው ነው። የሰብዓዊ መብት ቡድኑ በቻይና የሚፈጸመው የሞት ቅጣት በሺዎች የሚቆጠርና የመንግሥት ሚስጢር ነው ተብሎ ስለሚታመን የቻይናን አሃዝ አላካተተም። ኢራን፣ ሰሜን ኮሪያ እና ቬትናንም ጨምሮ ሌሎች አገራትም መረጃን የማግኘትን እድል ውስን በማድረግ የሚፈጽሙትን የሞት ቅጣት ትክክለኛ ቁጥር ደብቀዋል ብሏል። "የሞት ቅጣት በጣም አጸያፊና ኢሰብዓዊ ድርጊት ነው፤ ከእስር ያለፈ ቅጣት የሚያስጥል ወንጀልን የሚያሳይ ተጨባጭ መረጃም የላቸውም፤ አብዛኞቹ አገራት ይህንን ተረድተዋል፤ በመሆኑም በዓለም አቀፍ ደረጃም የሞት ቅጣት መቀነሱ አበረታች ነው፤" ሲሉ በአምነስቲ ከፍተኛ የጥናት ዳይሬክተር የሆኑት ክሌር አልጋር ተናግረዋል። ዳይሬክተሯ በሳኡዲ አረቢያ የሚፈጸመው የሞት ቅጣት ማሻቀቡ ግን አንቂ ደወል ነው ብለዋል። ባለፈው ዓመት ሳኡዲ አረቢያ 178 ወንዶችና ስድስት ሴቶችን በሞት ቀጥታለች፤ ከእነዚህ መካከል ግማሽ ያህሉ የውጭ አገር ዜጎች ናቸው። በ2018 ቁጥሩ 149 ነበር። አብዛኞቹ የሞት ቅጣት የተፈጸመባቸው ከአደንዛዥ እጽ ዝውውር እና ግድያ ወንጀል ጋር በተያያዘ ነው። ይሁን አንጂ አምነስቲ የሞት ቅጣት በአገሪቷ የጨመረው በተቃዋሚ የሺአ ሙስሊም ማኅበረሰቦች ላይ እንደ ፖለቲካ መሳሪያ እየተጠቀሙበት እንደሆነ መረጃ እንዳለው አስታውቋል። በኢራቅም የሞት ቅጣት በ2018 ከነበረው 52 ባለፈው ዓመት 100 መድረሱ የሚያስደነግጥ ነው ብለዋል ዳሬክተሯ። የቁጥሩ መጨመር በእስላማዊ የጂሃዲስት ቡድን አባል ናቸው በሚል ምክንያት በግለሰቦች ላይ የሞት ቅጣት መጣሉ በመቀጠሉ እንደሆነ ክሌር አስረድተዋል። በደቡብ ሱዳን ባለሥልጣናት ባለፈው ዓመት ብቻ በትንሹ 11 ሰዎችን በሞት ቀጥተዋል። ይህ ቁጥር አገሪቷ ራሷን ማስተዳደር ከጀመረችበት 2011 በኋላ ከፍተኛው ነው ተብሏል። የመን ባለፈው ዓመት በትንሹ 7 ሰዎችን በሞት ቀጥታለች፤ በ2018 ከነበረው ጋር ሲነጻጸርም በሦስት ጨምሯል። ባህሬንና ባንግላዴሽን በአንድ ዓመት ከቆመ በኋላ የሞት ቅጣት መፈጸማቸውን ቀጥለዋል። አምነስቲ በዓለም አቀፍ ደረጃ ቁጥሩ ለመቀነሱ በርካታ ምክንቶች መኖራቸውን ይገልጻል። የሞት ቅጣትን በከፍተኛ ሁኔታ በሚፈጽሙት በግብጽ፣ በጃፓን እና በሲንጋፖር ውስጥ መቀነስ አሳይቷል። በኢራንም በ2017 ጸረ አደንዛዥ እጽ ሕግ ካጸደቀች በኋላ ለሁለት ተከታታይ ዓመታት የሞት ቅጣት የሚፈጸምባቸው ሰዎች ቁጥር ቀንሷል። በአፍጋኒስታን ከ2010 አንስቶ አንድም የሞት ቅጣት አልተፈጸመም፡፡ በታይዋንና ታይላንድ ቅጣቱ ጋብ ያለ ቢሆንም በ2018 ግን ቅጣቱን ፈጽመዋል። አምነስቲ እንዳለው በዓለም አቀፍ ደረጃ 106 አገራት ለሁሉም የወንጀል ዓይነቶች የሞት ቅጣትን ከሕጋቸው ውስጥ የፋቁ ሲሆን 142 አገራት ደግሞ በሕግ ወይም በተግባር የሞት ቅጣትን አስወግደዋል።

amh_Ethi

test

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ዩኬ እና ሩስያ ክትባቶቻቸውን አጣምረው ሙከራ ሊያደርጉ ነው\nየኦክስፎርድና አስትራዜኒካ ክትባት ከሩስያው ስፑትኒክ ጋር ቢጣመር ቫይረሱን በተሻለ ሁኔታ መከላከል ይቻል ይሆናል። ሁለት ተመሳሳይ ክትባቶችን ማዋሀድ የሰዎችን በሽታ የመከላከል አቅም በከፍተኛ ሁኔታ ሊያሳድግ ይችላል። ሙከራው የሚካሄደው ሩስያ ሲሆን፤ ከ18 ዓመት በላይ በሆኑ ሰዎች ላይ ነው የሚሞከረው። ኦክስፎርድ የሠራው ጠብታ ሰዎች ላይ ተሞክሮ አስተማማኝ እና ውጤታማ መሆኑን በቅርቡ አስታውቋል። ተመራማሪዎች ክትባቱ ለአረጋውያን እንደሚሠራ ለማረጋገጥ መረጃ እየሰበሰቡ ነው። ዩኬ ውስጥ ፍቃድ እስኪሰጣቸው እየጠበቁም ነው። አስትራዜኒካ የተለያዩ የአድኖቫይረስ ክትባቶችን በማዋሀድ የተሻለ በሽታ የመከላከል አቅም ማዳበር ይችሉ እንደሆነ እየተመራመረ ነው። ክትባቶችን ማደባለቅ ዘለግ ላለ ጊዜ ሰውነት በሽታን እንዲከላከል እና በቫይረሱ ሳይያዙ ረዥም ጊዜ ለመቆየት ይረዳከል የሚል ተስፋ አለ። የኦክስፎርዱ እንዲሁም የሩስያው ስፑትኒክ ክትባትም ጉዳት አልባ ቫይረስን በመጠቀም ነው የተሠሩት። ይህም ሰውነት በሽታውን መቋቋም እንዲችል ያግዛል። የኦክስፎርድ ክትባት መጀመሪያ ላይ ግማሽ ጠብታ ከዛም አንድ ሙሉ ጠብታ ይሰጣል። ይሄ ሂደት በአንድ ጊዜ ሁለት ጠብታ ከመስጠት የተለየ ነው። የኦክስፎርድና አስትራዜኒካ ክትባት ከስፑትኒክ ጋር የሚመሳሰሉት ሁለቱም የሳርስ-ኮቭ-2 የዘረ መል መዋቅርን የያዙ በመሆናቸው ነው። የነዚህ ክትባቶች አሠራር ከፋይዘር እና ባዩቴክ ክትባቶች የተለየ ነው። እነዚህ ሁለት ክትባቶች በዩኬ፣ ካናዳ፣ ባህሬን፣ ሳኡዲ አረቢያ ፍቃድ አግኝተዋል። የጤና ባለሙያዎች ክትባቶቹ በአሜሪካም ፍቃድ እንዲሰጣቸው መክረዋል። የስፑትኒክ የመጨረሻ ሙከራ ደረጃ ላይ የተገኘው ቅድመ መረጃ ክትባቱ ተስፋ ሰጪ መሆኑን ይጠቁማል። ሩስያ የኮሮናቫይረስ ክትባትን በማስመዝገብ ከዓለም ቀዳሚ አገር ናት። አሁን ለዜጎች እየተሰጠም ይገኛል። \n\ntl;dr:

የዩናይትድ ኪንግደም እና የሩስያ ሳይንቲስቶች የኮሮናቫይረስ ክትባቶቻቸውን አጣምረው ሙከራ ሊያደርጉ ነው።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

በሳይንስና ከፍተኛ ትምህርት ሚኒስቴር የኮሙኑኬሽን ጉዳዮች ዳይሬክተር የሆኑት አቶ ደቻሳ ጉርሙ ለቢቢሲ እንደተናገሩት ዩኒቨርስቲዎች ወደ ሰላማዊ የመማር ማስተማር መመለስ የሚቻለው ጥበቃዎቹን ማጠናከር ሲቻል መሆኑ በመታመኑና ተቋማቱ የፌደራል ተቋማት በመሆናቸው በፌደራል ፖሊስ እንዲጠበቁ መወሰኑን ተናግረዋል። አቶ ደቻሳ አክለውም "ከተማሪዎች ጋር በተደጋጋሚ በተደረገ ውይይት የቀረበው ቅሬታ የግቢው የጥበቃ አካላት ላይ መሆኑን በማንሳት በተጨማሪም ተማሪዎች የፌደራል ፖሊስ በገለልተኝነት እያገለገሉን ነው" በማለታቸው እዚህ ውሳኔ ላይ መደረሱን አብራርተዋል። • የጌዲዮ ዞን የክልል እንሁን ጥያቄ ምን ደረሰ? • ገንዘብ ያለው ሊገዛው የሚችለው 'ወርቃማው' ፓስፖርት ለምን ተፈላጊ ሆነ? • ከብራና ወደ ኮምፒውተር . . . በትናንትናው ዕለት በወልዲያ ዩኒቨርስቲ ዛሬ ደግሞ በጎንደር ዩኒቨርስቲ ሁለት ተማሪዎች መሞታቸውን የየዩኒቨርስቲዎቹ አስተዳደሮች በፌስቡክ ገጻቸው ላይ አስታውቀዋል። በወልዲያ ዩኒቨርስቲ የፔዳጎጂ ትምህርት ክፍል ተማሪ የነበረው አዲ ዋቆ የሞተው በወልዲያ ሆስፒታል በሕክምና ሲረዳ ከቆየ በኋላ እንደሆነም ታውቋል። ቢቢሲ ያነጋገራቸው ጓደኞቹ እንደተናገሩት ባለፈው ሳምንት ረቡዕ ዕለት አዲናን ጨምሮ ሌሎች ተማሪዎች በዩኒቨርስቲው የጥበቃ አካላት ድብደባ ደርሶባቸው እንደነበር ገልጸው ከዚህ ድብደባ በኋላ አዲ ወደ ሆስፒታል መወሰዱን ተናግረዋል። በዛሬው ዕለት የጎንደር ዩኒቨርስቲ በፌስቡክ ገፁ ላይ እንዳሰፈረው ማሾ ዑመር የተባለ የእንስሳት ህክምና ተማሪ ትናንት ማታ ባልታወቁ ሰዎች በደረሰበት ጥቃት ጉዳት ደርሶበት ሆስፒታል ቢወሰድም ሊተርፍ አልቻለም። ጉዳቱን በማድረስ የተጠረጠሩት ከሟቹ ዶርም ፊት ለፊት የሚገኙ ተማሪዎች ናቸው ያለው ዩኒቨ... Continue the article for another 4000 characters max:

ርስቲው፣ ፖሊስ ምርመራ ሲያደርግ የቆየ ሲሆን የምርመራ ውጤቱም እንደ ተጠናቀቀ እያደረገ መሆኑን አስታውቋል። በአንዳንድ ዩኒቨርስቲዎች ተማሪዎች ዛቻ እንደሚደርስባቸው የማስፈራሪያ ወረቀቶችም እንደሚለጠፉ መረጃ እንዳላቸው አቶ ደቻሳ ጉርሙ ለቢቢሲ አረጋግጠዋል። ለዚህም መፍትሔ ነው ያሉት የግቢዎቹ ጥበቃ እንዲጠናከር ማድረግ በመሆኑ በፌደራል ፖሊስ ይጠበቁ መባሉን አቶ ደቻሳ ተናግረዋል። ተቋማቱን ወደ ሰላማዊ መማር ማስተማር ለመመለስ የዩኒቨርስቲዎቹ አስተዳደሮች የተለያዩ እርምጃዎችን እየወሰዱ ነው ያሉት አቶ ደቻሳ፣ ዩኒቨርስቲዎች የፌደራል ተቋማት ስለሆኑ ጥበቃዎቻቸውንና ያለውን የፀጥታ ሁኔታ ለማጠናከር "በፌደራል ፖሊስ እንዲጠበቁ እያመቻቸን ነው" ሲሉ ለቢቢሲ ተናግረዋል። ይህ መቼ ይሆናል የሚለውን ሲያብራሩም ጠንከር ያለ የጥበቃ ሁኔታ እንዲኖር ፤ በሚቀጥለው አንድ ሳምንት ውስጥ ፌደራል ፖሊስ ይገባል ሲሉ አረጋግጠዋል። በአማራም ሆነ በኦሮሚያ ክልል የተለያዩ ዩኒቨርስቲዎች ባለው የደህንነት ሁኔታ፣ ስጋት የገባቸው ተማሪዎች ለቅቀው የሄዱ ተማሪዎች መኖራቸው ይታወቃል። ይህንንም አስመልክተው ሲናገሩ፣ ከየክልሎቹ ጋር በመነጋገር፣ ትራንስፖርት አመቻችተው ለመመለስ ግብረ ኃይል አቋቁመው እየሰሩም እንደሆነ ተናግረዋል። በዩኒቨርስቲዎች ውስጥ በአንጻራዊነት ሰላማዊ የመማር ማስተማር ሂደት አለ የሚሉት አቶ ደቻሳ፣ ክፍተት ሆኖ የሚታየው ለቅቀው የሄዱ ተማሪዎች ላይ መሆኑን ጠቅሰው፤ ማካካሻ ትምህርት በመስጠት ያመለጣቸውን ለማስተማር ወደ መደበኛ የመማር ማስተማሩ ስርዓት እንዲገቡ ከክልሎች ጋር እየሰሩም መሆኑን አክለው ገልፀዋል። አቶ ደቻሳ በመላው አገሪቱ የሚገኙ ዩኒቨርስቲዎች በፌደራል የጸጥታ አካላት የማጠናከር ስራ እንደሚሰራ አረጋግጠዋል።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Content: የሊቨርፑል ተጫዋቾች የፍሎይድ ግድያን በመቃወም ተነሱት ፎቶ 29 የሊቨርፑል ተጫዋቾችን ተንበርክከው የሚያሳየው ፎቶግራፍ የወጣው "አንድነት ኃይል ነው" ከሚል የፎቶ መግለጫ ጋር ነው። ተጫዋቾቹ ፎቶውን የተነሱት ዛሬ ሰኞ በነበራቸው ልምምድ ላይ ሲሆን፤ የእንግሊዝ ብሔራዊ ቡድን ተጫዋቾቹ ማርከስ ራሽፎርድ እና ጃደን ሳንቾም በዓለም ዙሪያ እየተስተጋባ ባለው ጸረ ዘረኝነት ተቃውሞ ላይ ድምጻቸውን በማሰማት ተሳትፈዋል። የማንችስተር ዩናይትድ እና የእንግሊዝ ብሔራዊ ቡድን ተጫዋቹ ማርከስ ራሽፎርድ በበኩሉ ክስተቱ ለመቀበል እንደተቸገረ እንዲህ ሲል ተናግሯል "በምድራችን ላይ ምን እየተካሄደ እንደሆነ ለመረዳት እየሞከርኩ ነው።" ጨምሮም "ሰዎች አንድ ላይ እንዲሆኑ፣ አብረው በመስራት ህብረት እንዲፈጥሩ በሚጠየቅበት ጊዜ፤ ከሌላው ጊዜ በበለጠ ተከፋፍለን እንገኛለን። "በዚህም ሰዎች እየተጎዱ ነው ምላሽን ይሻሉ። ስለጥቁሮች ሕይወት ግድ ይለናል። ስለጥቁሮች ባሕል ያገባናል። ስለጥቁሮች ማኅበረሰብ ግድ ይለናል። እኛም ድርሻ አለን። [ብላክ ላይቭስ ማተርስ]" ብሏል። ከሳምንት በፊት ጆርጅ ፍሎይድ ሚኒያፖሊስ ውስጥ ዴሪክ ቾቪን የተባለ ፖሊስ መሬት ላይ በደረቱ እንዲተኛ አድርጎት በጉልበቱ አንገቱ ላይ ለደቂቃዎች በመጫን ትንፋሽ እንዲያጥረው በማድረግ ካሰቃየው በኋላ ህይወቱ በማለፉ አሁን ድረስ መላዋን አሜሪካ ያናወጠ ተቃውሞ እየተካሄደ ነው። የፖሊስ መኮንኑ በዚህ ድርጊቱ ከሥራው የተባረረ ሲሆን በግድያ ወንጀልም ክስ ተመስርቶበታል። \nThe previous content can be summarized as follows:

የሊቨርፑል ተጫዋቾች በአፍሪካ አሜሪካዊ ጆርጅ ፍሎይድ ላይ በፖሊስ የተፈጸመውን ግድያ በመቃወም በልምምድ ሜዳቸው ማሃል ላይ ክብ ሰርተው በጉልበታቸው ተንበርክከው አጋርነታቸውን አሳዩ።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

አቶ ጌታቸው ረዳ አቶ ጌታቸው ረዳ ከአለን ጋር በነበራቸው ቆይታ በህውሃት እና በጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ መካከል ስላለው ግንኙነት እንዲሁም ጠቅላይ ሚንስትሩ ዙሪያ የአቶ ጌታቸው የግል አመለካከት ምን እንደሆነ ጠይቋል። • "በረከትና ታደሰ በሙስና መጠርጠራቸው አስደንቆኛል" አቶ ጌታቸው ረዳ አለን ስለ ስለ ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ ምን ያስባሉ ሲል ነበር ለአቶ ጌታቸው የመጀመሪያውን ጥያቄ የሰነዘረው። አቶ ጌታቸው፡ ዐብይ ተነሳሽነቱን እና ውሳኔ ላይ ለመድረስ ያለውን ድፍረት አደንቃለሁ። አለን፡ ወደ ኢትዮጵያ ከመጣሁ ወዲህ ከሰማኋቸው ነገሮች መካከል ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ ከኤርትራው ፕሬዚዳንት ጋር እርቅ ያወረዱት የህውሃት ሰዎች [እናንተ] ችግር እንዳትሆኑበት በማሰብ ነው የሚሉ አሉ . . . አቶ ጌታቸው፡ እኛ ችግር ሆነንበት አናውቅም አለን፡ እውነቱን ንገረኛ አቶ ጌታቸው፡ እውነቱን እየተናገርኩ ነው። አለን፡ የህውሃት መስራቾች ሁሌም ችግር ሆነውበታል [ጠ/ሚ ዐብይ ላይ]። አቶ ጌታቸው፡ አንዳንድ አካላት ሊኖሩ ይችላሉ። ቅር ስለተሰኙ የህውሃት፣ ኦዲፒ ወይም አዴፓ አካላት ሁሉ መናገር ባልችልም። እኔ ግን ከዐብይ ጋር ችግር የለብኝም። አንተ እንዳልከው ግን ዐብይ ከኢሳያስ ጋር ህውሃትን ከጨዋታ ውጪ ለማድረግ ቢያሴርብን፤ ከወሰናቸው ውሳኔዎች መካከል ትክክል አይሆንም ምክንያቱም አይሳካለትም። አለን፡ በትክክል አድርጓል እያልኩ አይደለም። ምናልባት ሰዎች የሚሉትን አንተም ሰምተኽዋል ብዬ አስባለሁ። አቶ ጌታቸው፡ ዐብይ ይህን አይነት እርምጃ ይወስዳል ብዬ አላስብም። አለን፡ ይህን ያልከው በጣም በተቆጣ ፊት ነው። አቶ ጌታቸው፡ አዎ በትክክል። ዐብይ በአጋር ፓርቲው ላይ እንዲያሴር ምንም አይነት ምክንያት አይታየኝም። • 'ለሼህ አላሙዲ... Continue the article for another 4000 characters max:

መፈታት የጠቅላይ ሚንስትሩ አስተዋጽኦ ከፍተኛ ነበር' አለን፡ እንደዚያ ቢያደርግ ትታገላለህ? አቶ ጌታቸው፡ ማድረግ ካለብኝ አዎ። አለን፡ ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ ለየትኛዎቹ ጉዳዮች ምላሽ መስጠት አለበት ብለህ ታስባለህ? አቶ ጌታቸው፡ ዐብይ የሃገሪቱ ጠቅላይ ሚንስትር መሆን ይኖርበታል። አለን፡ እየሆነ አይደለም? አቶ ጌታቸው፡ እኔ ከምጠብቀው በታቸው ቢሆንም ለመሆን እየሞከረ ነው። አለን፡ ምን እያደረገ አይደለም? አቶ ጌታቸው፡ የህዝቡን ፍላጎት መመልከት ይኖርበታል። የትግራይ ህዝብን ብቻ ሳይሆን የኦሮሞ ህዝብንም ጭምር። አለን፡ ለምሳሌ የትኛውን? አቶ ጌታቸው፡ ዐብይ ወደ ስልጣን የመጣው ወጣቱ ሥራ አጥነት ስላማረረው ነው። ኢትዮጵያ በፈጣን የኢኮኖሚ እድገት ላይ የነበረች ቢሆንም በርካቶች ሥራ አጥ ነበሩ። አሁንም ቢሆን የዐብይ ትልቁ ኃላፊነት ለወጣቱ ምላሽ መስጠት ነው። በቃል ብቻ ተስፋ መስጠት ለችግሩ መፍትሄ ሊሆን አይችልም። አለን፡ ከዚህ ቀደም ከነበሩት መንግሥታት ይልቅ አሁን በኢትዮጵያ የተሻለ ነጻነት አለ ብለህ ታስባለህ? አቶ ጌታቸው፡ አዎ አለ። አሁን ላይ በርካቶች አደባባይ እየወጡ ድምጻቸውን ያስማሉ። ይህ ከአንድ ዓመት ተኩል በፊት የሚቻል አልነበረም። ዋናው ነገር ግን በሁላችንም መካከል የሞራል ልዕልና ተፈጥሮ ሁሉም ለበለጸገች እና ለተረጋጋች ኢትዮጵያ ልንሰራ ይገባል። አለን፡ ከአናተ ጋር በነበረኝ ቆይታ የተረዳሁት ዐብይ ብዙ የተባለለት ሰው አድርገኽዋል? አቶ ጌታቸው፡ ስለ እሱ ብዙ ነገር ልልህ እችላለሁ። ዐብይ እራሱ የሚያውቀው ይመስለኛል። ዓለም አቀፉ ማህብረሰብ በተለይም ደግሞ ዓለም አቀፍ መገናኛ ብዙሃን እጅግ አሳሳች ተቋሞች ናቸው። እጅጉን ጎበዝ የሆንክ መሪ አድረገው ይነግሩሃል። ጥሩ መሪ መሆንህን ማወቅ ያለብህ ግን ከህዝብ ጋር - ከወጣቱ ጋር - ጥሩ ግንኙነት ሲኖርህ ነው። እነሱ ናቸው ችግር ሊያስከትሉብህ የሚችሉት። አልጀዚራ፣ ቢቢሲ ወይም ሲኤንኤን ምንም ያክል ቢያወድሱህ ለዜጎች የሥራ እድል ትፈጥራለህ ማለት አይደለም። ዐብይ ለወጣቱ ሥራ መስጠት ላይ ትኩረት እንዲያደርግ እፈልጋለሁ። አልን፡ ዐብይ አህመድ ምን አይነት ሰው ነው? አቶ ጌታቸው፡ ብዙ ለማሳካት የሚጥር ሰው ነው። የህዝቡን ዋነኛ ችግሮች ለመቅረፍ ትኩረት ከማድረግ ይልቅ ሁሉን ለማሳካት ጥረት ሲያደርግ ያለውን ሁሉ ሊያጣ ይችላል የሚል ስጋት አለኝ። በዐብይ ህልም እና ተነሳሽነት ችግራችንን በአንድ ላይ ልናልፍ እንደምንችል ይሰማኛል። ይሁን እንጂ እንደምናስበው ሁሌም መልካም ሃሳቦች ወደ ፈቀድነው ላያመሩን ይችላሉ፤ እንደሚባለው የቁልቁለት ጉዞ ምንም ጊዜም የሚጀመረው በበጎ ሃሳብ ነው።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

በፕሮቴስታንት እምነት ተከታይነቱ ለእስር ተዳርጎ የነበረው ኤርትራዊ ህይወቱ አለፈ\nበኤርትራዋ መዲና አስመራ በአንድ የግል መኖሪያ ቤት መቶ አርባ አንድ የሚጠጉ የእምነቱ ተከታዮች መንፈሳዊ ስብስባ ሊያካሂዱ ሲሉ የተያዙት ከአራት ወራት ገደማ በፊት ነበር። ተኪኤ በወቅቱ በቁጥጥር ስር ከዋሉት ውስጥ አንዱ እንደነበር ዶ/ር ብርሃነ ያስረዳል። •ኤርትራ፡ ''እናቶች ከህጻናት ልጆቻቸው ጋር ታስረዋል'' •ኤርትራ የሃይማኖት እሥረኞችን ፈታች ግለሰቦቹ በሙሉ ዓዲ ዓቤቶ ወደተሰኘው እስር ቤት ተወስደው የነበረ ሲሆን፤ የተወሰኑት ሊፈቱ ችለዋል። የአምሳ አምስት እድሜ ያለው ተኪኤ ባለትዳርና የሶስት ልጆች አባት ሲሆን ጠንካራ ሰራተኛም እንደነበር ጓደኛው ሃኒባል ዳንኤል ይናገራል። በአካል ጉዳኝነቱ ሳይበገር ሁለት አይነት ስራ እየሰራ ልጆቹንም እያሳደገ እንደነበር ምስክርነቱን ሰጥቷል። •ኤርትራ በሳዋ ባደረገችው ወታደራዊ ትዕይንት ምን እያለች ይሆን? •በመቀሌ የከተሙት ኤርትራውያን "በእርግጥ ከተለያየን ረዥም ጊዜ ሆኖናል። ሆኖም በማውቀው ደረጃ ጠንካራ ሰራተኛና ምሬትም የማያውቅ ሰው ነበር" ብሏል። ከኤርትራ ባለስልጣናት መረጃ ማግኘት ከባድ እንደሆነ የሚገልፀው አቶ ሃኒባል መሞቱ እንጂ ህይወቱ ከማለፉ በፊት ህክምና እርዳታ ይደረግለት አይደረግለት፤ እንዲሁም መቼ እንደሞተ የሚታወቅ ነገር የለም በማለት አስረድቷል። በተመሳሳይም ከጥቂት ወራት በፊትም ፍፁም የተባለ ሌላ ወንጌላውያን እምነት ተከታይ በዳህላክ እስር ቤት ህይወቱን እንዳጣ ይናገራል። \n\ntl;dr:

የፕሮቴስታንት እምነት ተከታይ በመሆኑ ለእስር ተዳርጎ የነበረው ኤርትራዊው ተኪኤ ተስፋ ዮሃንስ በእስር ቤት ህይወቱ ማለፉን የእስረኞች የእምነት መብት ተሟጋች ድርጅት 'ሪሊዝ ኤርትራ' ዳይሬክተር ዶ/ር ብርሃነ አስመላሽ ለቢቢሲ ገልፀዋል።

amh_Ethi

test

tldr

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: ታሪኬን ላውጋችሁ ከእኔጋ ቆዩ። የተወለድኩት በአስመራ ከተማ ነው። በባህር ሃብት ሚኒስቴርም ተቀጥሬ እሰራ ነበር። በወቅቱ አስመራ ላይ የነበረው አስተዳደር አሁን እንዳለው ዓይነት ኣልነበረም። ለጥበብና ለስእል ከፍተኛ ፍቅር ስለነበረኝ የስነ-ጥበብ ትምህርቴን ለመከታተል ወደ አዲስ አበባ ከ24 ዓመት በፊት መጣሁ። ለሶስት ዓመታት ከተማርኩ በኋላም ትምህርቱን አቋርጨ ከአዲስአበባ ወደ ጣልያን የሚያስገባ ቪዛ ስላገኘሁ የተሻለ ትምህርት ለመከታተል በማሰብ ወደ ጣልያን አመራሁ። ለ12 ዓመታትም ያህል በጣልያን አገር በህትመት ስራዎችና በማስዋብ (ዲኮሬሽን) ሰርቻለሁ። ስደት እንዳሁኑ ፈታኝ አልነበረምና ብዙም ችግር አልገጠመኝም። ከህንፃ አሰራር ጀምሮ ጣልያን ከኤርትራ ጋር የሚያመሳስሏት በርካታ ነገሮች ስላሉ የእንግድነት ስሜት አልተሰማኝም። ራሴንም እንደ ስደተኛ አድርጌም አልቆጠርኩም። ጣልያን አሪፍ አገር ነች፤ተሰባስበንም አንድላይ ጥሩ ጊዜ እናሳልፍ ነበር። ብዙ ሰዎች ኣንዴ ወደ ጣልያን ከገቡ መውጣት አይፈልጉም። እኔ ግን ለተሻለ ህይወት ኑሮየን ወደ ለንደን ቀየርኩኝ። በእንግሊዝና በጣልያን አገራት የስደት ህይወት ተመሳሳይ አይደለም። በጣልያን አገር የማህበራዊ ቁርኝቱ ሰፊ ነው። በእንግሊዝ ግን ሰው ወደ የግል ጉዳዩ ነው የሚሯሯጠው። ትዳር ራሱ በስደት በጣም ከባድ ነው። የሰውን ልጅ መሰረታዊ ሰብአዊ መብቶችን በማክበር ረገድ ግን በጣም የማደንቃት አገር ነች። በዚህ ረገድ ጣልያንና እንግሊዝ አይወዳደሩም ። ጣልያን የስደተኞችን መብት በማክበር ብዙም ርቀት አልሄደችም። በእንግሊዝ ትምህርቴን ለመቀጠል ፍላጎት ቢኖረኝም ስራ ላይ ብቻ ነው ያተኮርኩት። ሆኖም ስእልና ጥበቡን አልተውኩትም። አስመራና ለንደን ለንደን ከተማ ከአስመራ ጋር አይወዳደሩም። ለንደን በቴክኖሎጂ ረገድ በጣም ያደገች ከተማ ነች። ልዩነቱ በጣም ሰፊ ነው። በተለይ ደግሞ በትራንስፖርት ዘርፍ ለንደን ላይ ያለው የትራንስፖርት ስርአት ከባቡር ጀምሮ እስከ አውቶብስ የተቀናጀ ነው። በሚልዮኖች የሚቆጠሩ ሰዎች በሚኖሩባት ለንደን ለሁሉም የሚበቃ ትራንስፖርት ማዘጋጀት ቀላል አይደለም። በጣም ያስቀናል። ይሄስ የትራንስፖርት ስርዓት እኛ አገር ላይ በተዘረጋ ብዬ አስባለሁ። ከምግብ ፓስታና ሽሮ እወዳለሁ ፤ ለማግኘትም አያስቸግርም። ጥበብ እና ተፈጥሮ ተፈጥሮ ለኔ ከፍተኛ የሆነ ደስታን ይሰጠኛል ፤ ለኔ ብዙ ትርጉም ስላለውም የምስላቸው ስእሎችም ከተፈጥሮ ጋር የሚተሳሰሩ ናቸው። የተፈጥሯዊ ውበት ባላቸው ቦታዎች ስሄድ በጣም እመሰጣለሁ። በቦታው በመደመም አላበቃም ለህይወቴ መመርያ ሊሆነኝ የሚችል ብዙ ሃሳብ አመነጫለሁ። ከለንደን መቀየር የምፈልገው ነገር ቢኖር በዚህ ከተማ የሚኖር ህዝባችን እንዲጠነክርና በአንድነት ተባብሮ ባየው ደስ ይለኛል። ካገር ወጥቶ መኖር ቀላል አይደለም። በሰው አገር እየኖሩ አብሮህ ከሚኖሩ የአገርህ ልጆች ጋር በፍቅር እና በመተሳሰብ መኖር የማይቻልበት ሁኔታ አይኖርም። በኤርትራ ያለንን ተስፋ የሚያጨልም ብዙ ሁኔታዎች ቢፈጠሩም ጊዜ የማይቀይረው ስለሌለ ሁሉም ነገር ሲሻሻል ወደ አገሬ የምመለስባት ቀን እናፍቃለሁ። ስደት ላይ ላለ ሰው በተለይ መጀመሪያ አካባቢ ላይ ሁሉም ነገር ከባድ ነው። ገንዘብ ቢኖር ራሱ ያስጨንቃል። እንግዳ በመሆናችን ሰው ራሱ ይሸሸነናል። ረዥሙን ጊዜዬን የማሳልፈው በስራ በህትመት ስራዎችና በማስዋብ (ዲኮሬሽን) ነው። ንቅሳትን መንቀስ፣ የሞባይል እና የኤሌክትሮኒክስ ጥገና፣ ቅርፃ ቅርፅ እና ካፌ ውስጥ በትርፍ ግዜየ የምሰራባቸው ተጨማሪ ሙያዎቼ ናቸው። የዚህ አገር የስደት ህይወት ከሌሎች የአውሮፓ አገራት ለየት ያለ ነው።...\nSummary in the same language as the doc:

ፍካረ ሃይለ እባላለሁ። በእንግሊዝ አገር ለንደን ከተማ ነው የምኖረው። እዚህ ከተማ ውስጥ ለስምንት አመታት ቆይቻለሁ።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Title: ቶምና ጄሪ፡ ከኢትዮጵያ እስከ ኢራን ታዋቂነትን ያተረፈው ፊልም እንዴት ተሰራ?\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

መቸም መጨረሻውን መገመት አያዳግትዎትም። ድመቱ ጄሪ በብስጭት ፊቱ ቀልቶ አይኑ በርቶ ሳለ ነው የሚጠናቀቀው። አብዛኛው ክፍል ተመሳሳይ ይዘት አለው። ምንም እንኳ ጄሪ አሸናፊ ቶም ተሸናፊ እንደሆኑ መገመት ባያዳግትም ይህ የካርቱን ፊልም እጅግ ተወዳጅ ነው። በርካታ ሽልማቶችንም አፍሷል። ቶምና ጄሪ አሁን የ80 ዓመት አዛውንት ናቸው። ፊልሙን መጀመሪያ ያለሙት ቢል ሃና እና ጆ ባርቤራ ነበሩ። ሌሎች የፊልም አምራቾች በካርቱን ፊልም ስኬት ሲንበሻበሹ እነርሱ የሚሠሩበት መሥሪያ ቤት ግን መሰል ስኬት አላገኘም። ድብርት ተጫጭኗቸው ቁጭ ብለው እያወጉ ሳለ ነው ሃሳቡ የተገለጠላቸው። ሁሉቱም በወቅቱ ዕድሜያቸው 30 ዓመት ገደማ ነበር። ባርቤራ ስለ ድመትና አይጥ ፍጥጫ ሲያስብ እንደው ድንቅ እንደሚለው ይናገራል። ይሄኔ ነው ለምን ይህን ሃሳብ ፊልም አናደርገውም የሚለው የተገለጠላቸው። የመጀመሪያ ክፍል በግሪጎሪ አቆጣጠር 1940 ላይ ለአየር በቃ። ከዚያማ ፊልሙ ተወዳጅነት አተረፈ። ሁሉም ስለ ቶምና ጄሪ ማውራት ያዘ፤ አልፎም ለኦስካር ሽልማት ታጨ። ቶምና እና ጄሪ የመጀመሪያ ስማቸው ጃስፐር እና ጂንክስ ነበር። የቶምና ጄሪ አንድ ክፍል ለማምረት ሳምንታት ይወስዳል፤ እስከ 50 ሺህ ዶላርም ሊያስወጣ ይችላል። ለዚያም ነበር በዓመት ጥቂት ክፍሎች ብቻ የሚመረቱት። በዓለም አቀፍ ደረጃ እውቅናን ያተረፈው ቶምና ጄሪ በእጅ በተሳሉ ካርቱኖች ላይ ተመሥርቶ የሚሠራ ነው። ለእያንዳንዱ ክፍልም የተለያየ ሙዚቃ ይሠራላታል። በ1950ዎቹ ቴሌቪዥን እንደጉድ ሲፈላ የቶምና ጄሪ ፊልም ሠሪዎች አዳዲስ ክፍሎችን ከምናመርት ለምን ቀድሞ የተሠሩትን አናድሳቸውም የሚል ሃሳብ መጣላቸው። ያንንም ማድረግ ጀመሩ። ፊልሙን መጀመሪያ ያለሙት ቢል ሃና [ግራ] እና ጆ ባርቤራ [ቀኝ] ቶምና ጄሪ ፊልም ብዙ ውጣ ውረዶችን አልፏል። በርካታ የፊልም ሰዎችም ተሳትፈውበታል። በ1970ዎቹ ለሕፃናት አይሆንም፤ ምክንያቱም ብዙ አመፅ ይስተዋልበታል ተብሎ በቴሌቪዥን እንዳይታይ ተከልክሎም ነበር። ይሄኔ ቶምና ጄሪ የሚስማሙባቸው ክፍሎች መመረት ጀመሩ። ተወዳጅነታቸው ግን ያን ያህል አልነበረም። ፊልሙ ሌላው የሚወቅስበት የነበረው ጉዳይ ከቆዳ ቀለም ጋር የተገናኘ ነበር። ፊልሙ ላይ አልፎ አልፎ የሚታዩ ሰዎች የቆዳ ቀለም መጥቆርና የገፀ-ባሕርያቱ አሳሳል ትችት አስተናግዷል። በቴሌቪዥን በሚተላለፉ ክፍሎች ላይ ግን መሰል ገፀ-ባሕርያት ተቆርጠው እንዲወጡ ተደርጓል። የድመትና አይጥ ግብግብ የሚያሳየው ቶምና ጄሪ ዘንድሮም ተወዳጁ የካርቱን ፊልም እንደሆነ ቀጥሏል። ከጃፓን እስከ ካናዳ፤ ከኢትዮጵያ እስካ ኢራን የሕፃናት ቴሌቪዥን ጣብያዎች ይህንን ፊልም ያስኮመኩማሉ። ቻይና ውስጥ ደግሞ ይህንን ፊልም መሠረት አድርጎ የተሠራ 'ጌም' 100 ሚሊዮን ተጠቃሚዎች ማፍራት ችሏል። 2016 ላይ አንድ የግብፅ ከፍተኛ ባለሥልጣን በመካከለኛው ምሥራቅ ለተነሳው አለመረጋጋት ተጠያቂው ቶምና ጄሪ የተሰኘው ፊልም ነው ማለታቸው አነጋጋሪ ነበር። የኢራኑ ጠቅላይ መሪ የሃገራቸውና የአሜሪካ ግንኙነት እንደ ቶምና ጄሪ ነው ሲሉ ከአንድም ሁለት ጊዜ ተደምጠዋል። በሕፃናትም ሆነ በአዋቂዎች ዘንድ እጅግ ተወዳጅነት ያተረፈው ቶምና ጄሪ 80 ዓመት ደፍኗል። የፊልሙን ባለቤትነት የያዘው ዋርነር ብራዘርስ የተሰኘው ግዙፍ ተቋም ፊልሙን ለየት ባለ መልክ ሠርቶ ለዕይታ እንደሚያበቃ አስታውቋል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

በጉጉት ሲጠበቅ የነበረው ኢትዮጵያ ከኤርትራ የሚያደርጉት ጨዋታ አይካሄድም\nየኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌደሬሽን እንደገለጸው የእግር ኳስ ቡድኑ አባላት ወደ ውድድሩ አይሄዱም። • ሜሲ ለስድስተኛ ጊዜ የባሎንዶር አሸናፊ ሆነ • ማንችስተር ዐይኑን የጣለባቸው የአቶ ምሥጢረ ኃይለሥላሴ ልጆች ስለዚህ በርካቶች በጉጉት ሲጠብቁት የነበረው የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ብሄራዊ ቡድን አባላት የሚያደርጉት ግጥሚያ አይደረግም ማለት ነው። ኢትዮጵያ እና ኤርትራ ከአዘጋጇ ኡጋንዳ እና ቡሩንዲ ጋር በአንድ ምድብ ተደልድለው ነበር። ብሄራዊ ቡድኑ ለምን ወደ ኡጋንዳ እንደማይሄድ የጠየቅናቸው የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን የሕዝብ ግንኙነት ኃላፊ አቶ ባህሩ ጥላሁን '' ምንም እንኳን የሴካፋ ውድድር ለብሄራዊ ቡድን ተጫዋቾች የሚፈሩበት ቢሆንም ከገንዘብ ጋር የተያያዘ ችግር ስላለብን ትልልቅ የሚባሉ የወዳጅነት ጨዋታዎች ላይ ወጪ ብናደርግ ይሻላል ብለን ወስነናል። በተጨማሪም ሊጉ ተቋርጦ ስለሆነ ውድድሩን የምንሳተፈው፤ ይህንን ከግምት ውስጥ አስገብተን ነው ውሳኔ ላይ የደረስነው'' ብለዋል። አክለውም '' በርግጥ አወዳዳሪው አካል የሚሸፍነው ነገር ቢኖርም፣ ከ 15 ዓመት በታችና የሴቶች ብሄራዊ ቡድን ውድድሮች ላይ ተሳትፈን ነበር፤ ከዚህም ጋር በተያያዘ ያነሳናቸው የራሳችን ጥያቄዎች ነበሩ። በውድድሩም ያልተስማማንባቸው ነገሮች አሉ'' ብለዋል። በሌላ በኩል በኡጋንዳ አዘጋጅነት በሚካሄደው የሴካፋ የሴቶች ከ17 ዓመት በታች ብሄራዊ ቡድን ውድድርም ኢትዮጵያ እንደማትሳተፍ የእግር ኳስ ፌደሬሽኑ አስታውቋል። የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌደሬሽን ከፊፋ እና ከካፍ ከሚያገኛቸው ድጋፎች እንዲሁም ከድጋፍ ሰጪ አካላት ከሚመጡ ገቢዎች ውጪ ምንም አይነት የበጀት ድጋፍ እንደማይደረግለት የገለጹት አቶ ጥላሁን ''ብሄራዊ ቡድን የትም ሲሄድ ወጪውን በሙሉ የሚሸፍነው ፌደሬሽኑ ነው፤ በዚህ ምክንያት እንቸገራለን በማለት ሁኔታውን ያስረዳሉ። ''ለካፍም ኢትዮጵያ በውድድሩ እንደማትሳተፍ ቀድመን በደብዳቤ አሳውቀናል።'' • ተሰናባቹ ኡናይ ኤምሪን ሊተኳቸው የሚችሉ 7 አሰልጣኞች ኢትዮጵያና ኤርትራ በድንበር ምክንያት ጦርነት ውስጥ ከገቡ ጀምሮ በብሄራዊ ቡድን ደረጃ በየትኛውም ውድድር ተገናኝተው የማያውቁ ሲሆን ጠቅላይ ሚኒስትር ዓብይ አሕመድ ወደ ስልጣን ከመጡ በኋላ ግን ነገሮች ተቀይረዋል። በርካታ የሁለቱም ሀገራት ደጋፊዎችም በውድድሩ የሁለቱን ሀገራት ብሄራዊ ቡድኖች ጨዋታ ለማየት በጉጉት እየተጠባባቁ ነበር። በኡጋንዳ ዋና ከተማ ካምፓላ የፊታችን ቅዳሜ ጀምሮ በሚካሄደው የሴካፋ ውድድር ሀገራት በሶስት ምድቦች ተከፍለው ይፋለማሉ። \n\ntl;dr:

የምስራቅና መካከለኛው አፍሪቃ የእግር ኳስ ውድድር ወይም በቅፅል ስሙ ሴካፋ ከቀጣዩ ቅዳሜ ጀምሮ በዩጋንዳ ይካሄዳል። በውድድሩ ምድብ ሀ ላይ የተመደቡት ኢትዮጵያ እና ኤርትራ እርስ በርስ ይገናኛሉ ተብሎ ተጠብቆ ነበር።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

አቶ በርከት የብአዴን ውሳኔን በተመለከተ እና የወደፊት የፖለቲካ ህይወታቸው ምን ሊሆን እንደሚችል ለቢቢሲ አጋርተዋል። ጥያቄ፦ የታገዱባቸውን ምክንያቶች ያምኑባቸዋል? አቶ በረከት፦ አላምንባቸውም። ምክንያቱም ሁለቱም [ክሶች] መሠረተ ቢስ ናቸው። የአማራ ሕዝብን አይጠቅሙም። የለውጥ ኃይሎች አይደሉም። ጥረትንም ችግር ፈጥረውበታል ነው የሚሉት። ሁሉም መሠረተ ቢስ ናቸው። ለአማራ ሕዝብ አይጠቅሙም የሚለው እኛ ዕድሜ ልካችንን ለራሳችን ሳናስብ በአማራ ክልል ነው ስንታገል የኖርነው። 'ክልሉ ተለውጧል፤ አድጓል፤ ተሻሽሏል፤ ባለፉት 25 ዓመታት ወደፊት ተራምዷል'፥ ሲሉ የነበሩ ሰዎች ይህን [ለውጥ] ወይ ብቻችን አምጥተነዋል ማለት አለባቸው፥ ወይ ደግሞ አብረን ነው ያመጣነው ማለት አለባቸው። የለውጥ ኃይሎች አይደሉም የተባለውም መሠረተ ቢስ ነው። ሰው አሁን ነው ድምጹ መሰማት የጀመረው። አሁን ሦስት አራት አምስት ወራት። እኛ ከ2002 ጀምሮ "በከባድ ሁኔታ ችግር ላይ ነን፤ ድክመታችን በዝቷል፤ አገሪቱንም ወደ ቀውስ የሚያመሩ ነገሮች ተበራክተዋል፤ መሻሻል አለብን' ብለን የለውጥ ሐሳቡን ያመጣነው እኛ ነን። ለዚህም ከባድ ዋጋ ክፈለናል። ያልከፈልነው ነገር የለም። የለውጥ ኃይሎች አይደሉም የሚባለው፥ የለውጥ ጀማሪዎች ቀስቃሾች እኛ ነን። ግን ወጥተን እንዲህ አድርገናል ማለት አልወደድንም። ጥረትን በተመለከተ ለመነሻ የተሰጠን ገንዘብ 20 ሚሊዮን እና 31 ያረጁ ኤንትሬዎች ማርቼዲሶች ከጦርነቱ የተራረፉ ናቸው። አሁን 11 ቢሊዮን ብር የሚያወጡ 20 ኩባንያዎች ለአማራ ክልል አስረክበናል። ከምስጋና ጋር ሊሸኙን ይገባ ነበር። ጽድቆ ቀርቶ በወጉ በኮነንኝ አንዲሉ በወጉ እንኳ አላሳናበቱንም። ኦዲትን ሪፖርት አለን። ሁሉም ነገር አለን። በኢትዮጵያ ውስጥ ኢንዶውመንት ተብሎ የግብር ከፋይ ምሳሌ ይጠቀስ ቢባል ጥረትን ያክል ግብር ከፋይ ተምሳሌት የሆነ ድርጅት የለም። ስለዚህ በዚህ ደረጃ ያነሱትም ነገር መሠረተ ቢስ ነው። • አቶ በረከት ስምኦን ከብአዴን ማእከላዊ ኮሚቴ አባልነት ታገዱ ጥያቄ፦ ከማዕከላዊ ኮሚቴ ስብሰባ የቀራችሁበት ምክንያት ምንድነው? አቶ በረከት፦ ሁለታችንም ጥሪው ደርሶናል። እኔ ደርሶኛል፤ ታደሰ ኢሜሉ ስለተዘጋ አልደረሰውም። የጥረት ኢሜሉ ነው የነበረው፤ [እሱም] ተዘግተቷል። እኔ እንደደረሰኝ ዐይቼ ምን እናድርግ ተባባልን። ብንሳተፍ ጥሩ ነበር፤ ግን ክልሉ ውስጥ የሚካሄደው ስብሰባ የጸጥታ አስተማማኝነት በሌለበት ሁኔታ ነው የሚካሄደው፤ ስለዚህ እንንገራቸው ተባባልን። ጠየቅን እነሱም ችግር አለ፤ የጸጥታ ዋስትና ግን አንሰጣችሁም አሉ። ስለዚህ ልንሳተፍ አንችልም። የኛ ችግር አይደለም። ጥያቄ፦ እርስዎ አሉበት በተባለ ሆቴል ጥቃት ተሰንዝሮ ነበር፤ ከዚያም በኋላ በደቦ የሚፈጸም ሕገወጥነት የሚመስል ነገር በክልሉ ይስተዋላል። ይህን የመሰሉ ጥቃቶች ብአዴን ማስቆም ለምን አቃተው? አቶ በረከት፦ ብአዴን በሕዝብ ተመርጦ ክልሉን እያስተዳደረ ያለ ድርጅት ነው። መንግሥት የመሠረተው እሱ ነው። መንግሥት ባለበት አገር የሕግ የበላይነት ሊከበር አልቻለም። ሥርዓት አልበኝነት በየቦታው አለ። ይሄ እኔን ብቻ የሚመለከት አይደለም። ብዙ ሰው ለአደጋ የተጋለጠበት ሁኔታ ነው ያለው። ረዘም ላለ ዓመታት ማንነቱ ያልታወቀ ኃይል ሱቅ ዝጉ ይላል፣ ያዘጋል፤ ክፈቱ ይላል፣ ያስከፍታል። መንገድ ዝጉ ይላል፣ ያዘጋል። መንገድ ክፈቱ ይላል፣ ያስከፍታል። [ብአዴን] በክልሉ ውስጥ ሕግና ሥርዓት የሚያስከብር በዚያ ደረጃ አቅሙ ተጠናክሮ የሚገኝ መንግሥት ሆኖ አይታየኝም። ጥያቄ፦ ማንን ተጠያቂ ያደርጋሉ ታዲያ? አቶ በረከት፦ ዞሮ ዞሮ አመራሩ ነዋ። የአገራዊ ሕገ መንግስቱም የክልላዊ መንግሥቱም... \n\nGive me a good title for the article above.

በረከት ስምኦን፡ «ወይዘሮ አና ጎሜዝ፤ እርስዎ አያገባዎትም! አርፈው ይቀመጡ በልልኝ»

amh_Ethi

test

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Title: ጉቱ አበራ-"እወድሻለሁ ብሎ መንገር ሳይሆን ልክ እንደ ዓመት በዓል ያለ የደስታ ስሜት ነው መፍጠር የፈለኩት"\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

‹‹ኢትዮጵያ ውስጥ አሁን ያለው ነገር ጥሩ እንዳልሆነ እናውቃለን። አንዳንዴ ግን እረፍት ያስፈልጋል። አንዳንዶቹ በዚህ ሙዚቃ እረፍት እናደርጋለን፤ ከዛ ተመልሰን ወደ ጭንቀታችን እንመለሳለን ይሉኛል (ሳቅ)›› ይላል ጉቱ። ለኢትዮጵያ የሙዚቃ ኢንዱስትሪ በአዲስ ስራው ብቅ ያለው ጉቱ አበራ በኦሮምኛ ያቀነቀነው ሙዚቃ ቋንቋውን በማይናገሩ አድማጮች ዘንድም ከፍተኛ ተቀባይነትን አትርፎለታል። ሀዋነዋ (Hawanawa) ለህይወት ዘመኔ እፈለግሻለሁ እንደማለት ነው። ግጥሙም ዜማውንም ራሱ ጉቱ ጽፎታል። ነገር ግን ሙዚቃውን ያቀናበረችው ሚራ ቲሩቼልቫም (Mira Thiruchelvam) ከፍተኛ አስተዋጽኦ ነበራት። ጉቱ ከቢቢሲ ጋር ባደረገው ቆይታ ለሚራ እውቅናውን ሰጥቷል። ጉቱ ማነው? የተወለደው በኦሮሚያ ምዕራብ ወለጋ መንዲ ከተማ ውስጥ ነው። የ16 አመት ታዳጊ ሆኖ ነበር ቤተሰቦቹ በስደት ወደ ሚኖሩባት ኖርዌይ ከ 12 አመት በፊት የሄደው። ከልጅነቱ ጀምሮ ከፍተኛ የሙዚቃ ፍላጎት እንደነበረው የሚናገረው ጉቱ ኖርዌይ ከሄደ በኋላ ወደ ጥሩ ሙዚቀኞች እየሄደ ሙዚቃን በመማር አዲስ ነገር ለመፍጠር እና በተለይም የፊውዥን ሙዚቃዎች ላይ አተኩሮ መስራት ጀመረ። በሶሻል ወርክ እና አንትሮፖሎጂ የመጀመሪያ ዲግሪውን የያዘው ጉቱ በሞያው ሶሻል ወርከር ነው። የትምርት ዝግጅቱም ለሙዚቃ ስራው እገዛ እንዳደረገለት ይናገራል፡፡ ‹‹ስራዬ እኮ እሱ ነው፤ ወደ ሙዚቃ ግን ጠቅልዬ መግባቴ ነው መሰለኝ አሁንስ (ሳቅ)። ከሆነልኝማ ሙዚቃውን እመርጣለሁ። ግን አንድ ነገር እርግጠኛ ነኝ፤ እስከመጨረሻው ሙዚቃን እሰራለሁ›. ሲል ይናገራል። "በኖርዌይ የኦሮሞን ሙዚቃ ወደ ዓለም መድረክ ለማምጣት ጥረት ማድረግ ጀመርኩኝ፤ በዚህም ምክንያት የተለያዩ አገር ሙዚቃዎችን በመጨማመር የሚሰራ ፋርገስ ፒል (Fargespill) የተሰኘ የሙዚቃ ባንድ አባል ሆንኩኝ።" የሚለው ጉቱ ከዚህ በኋላ የኦሮምኛ እና የምዕራብውያን ሙዚቃ በመቀላቀል መድረክ ላይ ማቅረብ መጀመሩን ይናገራል። ኦሮሚያ በሎ (ሰፊዋ ኦሮሚያ) የሚለው ሙዚቃ ከበርካታ ሰዎች ጋር እንዳስተዋወቀውም ለቢቢሲ ገልጿል። ከዚህም የተነሳ በኖርዌይ ንጉስና ንግሥቱቷ ፊት ለፊት ተጋብዞ መጫወቱንም ይናገራል። ኦሮሚያ በሎ የሚለው ሙዚቃ ቅድሚያ የተጫወተው ሌላ ድምጻዊ ሲሆን፣ ኦሮምኛ የማይችሉ የባንዱ አባላትን በማሰልጠን በተለያዩ መድረኮች ላይ በጋራ ስራውን አቅርቧል። ጉቱ አበራ የተሰኘ የሙዚቃ ባንድንም ማቋቋሙን ከቢቢሲ ጋር በነበረው ቆይታ ወቅት ተናግሯል። ጉቱ ስለ አዲሱ ሙዚቃው አጠር ያለ ቆይታ ከበቢሲ ጋር አድርጎ ነበር፡፡ ቢቢሲ- ሀዋነዋ የተሰኘው ነጠላ ቪዲዮህ ከወጣ ገና አንድ ሳምንት አለሞላውም፣ ነግር ግን በኢትዮጵያ ማህበራዊ የመገናኛ ዘዴዎች እጅግ ተወዶልሃል። ጠብቀህው ነበር? ጉቱ አበራ- ይህ ስራዬ ለየት ብሎ የተሰራ ነው። ሀዋናዋም ለመያዝ የሚቀል እና ሳቢ መጠሪያ ነው። ሙዚቃው አዲስ ስለሆነ ነው መሰለኝ ብዙ ሰዎች መልዕክቶችን እየላኩልኝ ነው። በርታ ጥሩ ነው እያሉኝ ነው። ይህ ሙዚቃ የተወሰነ አዳዲስ ነገሮችን ይዞ ስለመጣ ሰዎች ዝግጁ አይሆኑም በሚል ምናልባት ተደማጭነቱ ላይ ጫና ያመጣ ይሆን ብዬ ሰግቼ ነበር። ግን ደግሞ ሙዚቃው በጥሩ ጥራት መሰራቱን ደግሞ አውቃለሁ። በቀጥታ መሳሪያዎች ነው የተቀረፀው። ስኬሉም ትንሽ ይለያል። የእኛ አገር ሙዚቃ ፔንታ ቶኒክ ነው፣ ይሄ ደግሞ በተለይ ኳየሮቹ በሌላ ስኬል ነው የገቡት። ስለዚህ በተለይ ከወጣቱ ትውልድ አድማጭ አገኛለሁ ብዬ አስቤ ነበር። ነገር ግን እንደዚህ ቶሎ ብዙ ተቀባይ አገኛለሁ ብዬ ግን አልጠበኩም። ስለዚህ ይሄንን ያህል ባልጠብቅም የተወሰነ ግምት ግን ነበረኝ። በዚህ ሙዚቃ ደስ ያለኝ ነገር...

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

የጃርሶ ወረዳ አስተዳዳሪ አቶ አብዱል ቃድር ደዚ ለቢቢሲ፣ አውሮፕላኗ ዛሬ ሐሙስ፣ ከቀኑ ስድስት ሰዓት አካባቢ ጊደያ በሃ በምትበል ቀበሌ ውስጥ የአንበጣ መንጋ ለመከላከል ኬሚካል ለመርጨት በቅኝት ላይ የነበረ አነስተኛ አውሮፕላን መውደቁን ለቢበሲ ተናግረዋል። "የአንበጣ ወረርሽኝ በቀበሌዋ ከተከሰተ አራተኛ ቀኑን ይዟል። አንበጣው በጣም ከመብዛቱ የተነሳ በአራት ቀበሌዎች በሚገኝ ሰብል ላይ ጉዳት እያደረሰ ነበር። ለዚህም አውሮፕላኑ በመምጣት እየዞረ እያለ ድንገተኛ አደጋ ገጥሟታል" ብለዋል። ዛሬ በምሥራቅ ሐረርጌ ጃርሶ ወረዳ ጊደያ በሃ ቀበሌ በደረሰው አደጋ በአውሮፕላኑ ውስጥ አብራሪው ብቻ የነበረ መሆኑን አስተዳዳሪው ገልፀው፣ ምንም አይነት ጉዳት እንዳልደረሰበት ለቢቢሲ አረጋግጠዋል። "ወዲያውኑ እኛ ከወረዳው አምቡላንስ አስመጥተን የነበረ ቢሆንም ሌላ አውሮፕላን መጥቶ ይዞት ሄዷል" ሲሉም አክለዋል። "አብራሪው አልተጎዳም፤ በጥሩ ሁኔታ ላይ ነው ወደ ድሬዳዋ የተወሰደው፤ አውሮፕላኑ ጎማው ላይ ብቻ ጉዳት የደረሰበት ሲሆን ቀሪው የአካል ክፍሉ ላይ ምንም ጉዳት አልደረሰም" ሲሉ ተናግረዋል። በጃርሶ ወረዳ በሚገኙ አራት ቀበሌዎች ውስጥ የአምበጣ መንጋ በማሽላ እና በቆሎ የመሳሰሉ የሰብል አይነቶች ላይ ጉዳት ማድረሱንም አቶ አብዱል ቃድር ለበቢሲ ጨምረው አስረድተዋል። ባለፈው ሳምንት፣ መስከረም 22/2013 ዓ.ም በአማራ ክልል ወረባቦ ወረዳ የተከሰተውን የአንበጣ መንጋ ለመከላከል ኬሚካል በመርጨት ላይ የነበረ አውሮፕላን ፍራንጉል በሚባል ቦታ ወድቆ መከስከሱ ይታወሳል። በወቅቱ የወረዳው የኮሚዩኒኬሽን ጉዳዮች ጽ/ቤት ኃላፊ አቶ ሳዳም ሽመልስ ለቢቢሲ እንደተናገሩት በአደጋው በሕይወት ላይ የደረሰ ጉዳት አለመኖሩን ገልፀው፣ የሄሊኮፕተሩ አብራሪ መጠነኛ ጉዳ... Continue the article for another 4000 characters max:

ት አጋጥሞት በሰመራ ሆስፒታል የሕክምና ክትትል እየተደረገለት እንደነበር አመልክተዋል። በምሥራቅ አማራ ሰሜን እና ደቡብ ወሎ ዞኖች የተከሰተው የአንበጣ መንጋ እንዲሁ በሰብል ላይ ጉዳት እያደረሰ ነው። በደቡብ ወሎ ዞን ወረባቦ ወረዳ የተከሰተው መንጋ የጉዳት መጠኑ ከፍተኛ መሆኑን የወረዳው ኃላፊዎች ለቢቢሲ ተናግረዋል። በወረዳው የተከሰተው የበረሃ አንበጣ መንጋ 24 ሺህ ሄክታር የሚሆን መሬት የወረረ ሲሆን በወረዳው በ11 ቀበሌዎች ይገኝ የነበረ ሰብል ላይ ከ10 እስከ 100 በመቶ ጉዳት አድርሷል። በተመሳሳይ የአንበጣ መንጋው በትግራይ ክልል ደቡባዊ ትግራይ ዞን ሦስት ወረዳዎች ማለትም ራያ አዘቦ፣ ራያ አላማጣ ፣ ራያ ጨርጨር ተከስቷል። በዞኑ የተከሰተውን የአንበጣ መንጋ በባህላዊ መንገድ ለመከላከል ኅብረተሰቡ ጥረት እያደረገ ይገኛል።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: የትግራይ ቀውስ፡ በትግራይ ክልል እርዳታ የሚፈልጉ ሰዎች ቁጥር ከፍተኛ መሆኑ ተነገረ\nSummary: ከፍተኛ ጉዳት ባስከተለው የትግራይ ክልል ግጭት ምክንያት እርዳታ የሚሹ ሰዎች ቁጥር "እጅግ ከፍተኛ " መሆኑን የዓለም አቀፉ ቀይ መስቀል ኮሚቴ አሳሰበ።\nArticle (Max 500 characters):

የኮሚቴው የኦፕሬሽን ዳይሬክተር ዶሚኒክ ስቲልሃርት ኢትዮጵያን በጎበኙበት ወቅት ለቢቢሲ እንደገለጹት "የትግራይ ክልል ሰዎች. . . ሰብል መሰብሰቢያ ወቅታቸውን አጥተዋል" ብለዋል። ጨምረውም "የሕክምና እርዳታ አቅርቦትን በተለመከተ ከበድ ያሉ ጉዳዮች አሉ" ብለዋል ዳይሬክተሩ። ቀደም ሲል የኢትዮጵያ መንግሥት እርዳታ ማቅረቡንና በዚህም 1.5 ሚሊዮን ሰዎች ድጋፍ ማግኘት እንደቻሉ አሳውቆ ነበር። በግጭቱ ሳቢያ በሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎች ሳይሞቱ እንዳልቀረ የተዘገበ ሲሆን፤ እስከ ሁለት ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች ደግሞ በክልሉ ውስጥ ተፈናቅለዋል። በትግራይ ክልል ባሉ የተባበሩት መንግሥታት መጠለያ ጣቢያዎች የሚኖሩ ኤርትራዊያን ስደተኞች በግጭቱ መሃል ተይዘዋል። ግጭቱ የተከሰተው ሕዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ በክልሉ በሚገኘውን የሰሜን ዕዝ ላይ ጥቃት ካደረሰ በኋላ ነው። ክልሉን ሲ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ሕዋ ፡ ከአሜሪካ ተባሮ ቻይናን ወደ ሕዋ እንድትመጥቅ ያስቻላት ሰው\nSummary: ቻይናዊው ሳይንቲስት አንድ ብቻ ሳይሆን ሁለት ኃያል አገራትን ወደ ሕዋ እንዲመጥቁ አድረጓል። ነገር ግን ታሪኩ የሚወሳው በአንደኛዋ አገር ውስጥ ብቻ ነው።\nArticle (Max 500 characters):

ለዚህ ሰው መዘከሪያ ሻንጋሃይ፣ ቻይና ውስጥ አንድ ሙሉ ሙዚዬም ቆሟል። በዚህ ሙዚዬም ውስጥ 70 ሺህ የሚደርሱ ቁሳቁሶች ቻይና 'የሕዝብ ሳይንቲስት' እያለች የምትጠራውን ኩዊያን ዙሴንን ለማስታወስ ተሰድረዋል። ኩዊያን የቻይና ሚሳኤልና የሕዋ ፕሮግራም አባት ነው። ቻይና ለመጀመሪያ ጊዜ ወደ ሕዋ ያመጠቀችውን የመጀመሪያ ሳተላይትን ገንብተው ዕውን ካደረጉት መካከል ነው። አገሪቱ ላደረገችው የሚሳኤል ግንባታ ያበረከተው ጥናትም ቻይናን ኒውክሌር ታጣቂ አድርጓታል። ሰውዬው ቻይና ውስጥ ስሙ ሁሌም ሲታወስ ይኖራል። ነገር ግን ከአስር ዓመት በላይ በተማረባትና በሠራባት ሌላኛዋ ኃያል አገር እምብዛም አይታወስም። ኩዊያን የተወለደው በጎሮጎሳውያኑ በ1911 ነበር። ቤተሰቦቹ የተማሩ ናቸው። አባቱ የቻይናን ዘመናዊ ትምህርት ሥርዓት ከዘረጉት ሰዎች መካከል ይጠቀሳሉ። ኩዊያንም እጅግ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: የኮሮናቫይረስ ክትባት ለዓለም ሕዝብ በነጻ እንዲቀርብ ግፊት እየተደረገ ነው\nSummary: ከ140 በላይ የዓለም መሪዎች፣ ባለሙያዎችና ታዋቂ ሰዎች የኮሮናቫይረስ ክትባትና መድኃኒት ለሁሉም የዓለም ሕዝብ በነጻ እንዲቀርብ ጥያቄ አቀረቡ።\nArticle (Max 500 characters):

ከዚህ ቀደም ባልታየ ሁኔታ እነዚህ ተሰሚነት ያላቸው ሰዎች በጋራ ባወጡት ደብዳቤ ላይ ማንም ከማንም ሳይለይ ወረርሽኙን ለመመርመር፣ ለመከላከልና ለማከም የሚያስፈልጉ መገልገያዎች ሲገኝ ለሁሉም በነጻ እንዲቀርብ ነው ጥያቄ ያቀረቡት። የኮቪድ-19 ክትባትን ለማግኘት እየተደረጉ ያሉት ምርምሮች ውጤታማ ወደ መሆን በተቃረቡበት በአሁኑ ወቅት ሐብታም አገራት ቀድመው በተናጠል ምርቱን በማግኘት ለዜጎቻቸው ለማቅረብ ሽሚያ መጀመራቸውን ተከትሎ ነው ታዋቂዎቹ ሰዎች ደብዳቤውን የጻፉት። የደቡብ አፍሪካ ፕሬዝዳንትና የአፍሪካ ሕብረት የወቅቱ ፕሬዝዳንት የሆኑትን ሲሪል ራማፎሳ፣ የፓኪስታኑ ጠቅላይ ሚኒስትር፣ የሴኔጋሉና የጋና ፕሬዝዳንቶች፣ የአፍሪካ ሕብረት ዋና ጸሐፊን ጨምሮ በዓለም ዙሪያ ያሉ 140 ታዋቂ ፖለቲከኞችና ባለሙያዎች ደብዳቤው ላይ ፊርማቸውን አኑረዋል። በተባበሩት መንግሥታት የጸረ ኤድ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ከእስራኤል የሚባረሩ ስደተኞች ለአደጋ እየተጋለጡ ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

አንዳንድ ስደተኞች ከእስራኤል ባገኙት ገንዘብ ወደ አውሮፓ ለመሻገር እየሞከሩ ነው እንደኮሚሽኑ ገለፃ ከሆነ ሮም ላይ ካነጋገራቸው 80 ኤርትራዊን መካከል አብዛኛዎቹ የመካከለኛዋ ምሥራቅ ሃገርን ለመልቀቅ ከእስራኤል መንግሥት የሚሰጠውን ገንዘብ ተጠቅመው በሰሜን አፍሪካ በኩል ወደ አውሮፓ አደገኛ የሚባለውን ጉዞ አድርገዋል። ስደተኞቹ 3500 ዶላር ተሰጥቷቸው ወደ ሃገራቸው እንዲመለሱ ወይም ወደተስማሙበት ሶስተኛ ሃገር እንዲሻገሩ ይደረጋል። ሆኖም አብዛኛዎቹ ወደ ሰሜን በማቅናት በሊቢያ በኩል ወደ አውሮፓ ለመግባት ሜድትራኒያንን ያቋርጣሉ። በጉዟቸው ወቅትም ሁሉም መጎሳቆል፣ እንግልትና ማስፈራሪያ እንደደረሰባቸው የኮሚሽኑ መግለጫ አመልክቷል። እስራኤል በዕቅዷ መሠረት አብዛኛዎቹ ከኤርትራ እና ከሱዳን የሆኑትን ከ30 ሺህ በላይ ስደተኞችን አስገድዳ ከሀገር እንዲወጡ የምታደርግ ከሆነ ብዙዎች ህይወታቸውን አደጋ ላይ ሊጥሉ ይችላሉ ሲል የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት አስጠንቅቋል። ሁሉም ስደተኞች እስከመጪው ሚያዝያ ድረስ ሃገሪቱን ለቀው የማይወጡ ከሆነ እስር እንደሚጠብቃቸው እስራኤል ባለፈው ሳምንት ገልጻለች። እስራኤል "ኤርትራዊያንና ሱዳናዊያንን ከሰሃራ በታች ወደሚገኙ የአፍሪካ ሃገራት የማስፈር ፖሊሲዋን እንድታቆም" ኮሚሽኑ ጥሪ አቅርቧል። ዕቅዱ"ወጥነት" የሌለው እና ግልጽ ያለሆነ ነው ያሉት የተባበሩት መንግሥታት ስደተኞች ከፍተኛ ኮሚሽን ቃል አቀባይ ዊሊያም ስፒንድለር፤ እስራኤል ሌላ መፍትሔ እንድታቀርብም ጠይቀዋል።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ቻይና ዘረኝነት ተንፀባርቆበታል ባለችው ፅሁፍ ምክንያት የዋልስትሪት ጋዜጠኞችን ከሃገሯ አባረረች\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ከሁለት ሳምንት በፊት የታተመው ይህ ፅሁፍ አገሪቷ የኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝን ለመቆጣጠር እያደረገችው ያለውን ጥረት "በአስነዋሪ ሁኔታ" ተችቷል። የቻይና የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በተደጋጋሚ ጋዜጣው ይቅርታ እንዲጠይቅ ቢጠይቁም ተግባራዊ ሳይሆን ቀርቷል። • "ትግራይ ላይ ያለው ጥላቻ ካልተስተካከለ፤ ትግራይ ራስዋን የቻለች አገር ናት ብላችሁ አውጁ" ዶ/ር ደብረፅዮን • ፖምፔዮ በግድቡ ዙሪያ የሚካሄደው ውይይት በቅርቡ መቋጫ እንደሚያገኝ ጠቆሙ ዎልስትሪት ጋዜጣ እንዳሳወቀው ፅሁፉን የፃፉት ጋዜጠኞች ቻይናን ለቀው እንዲወጡ አምስት ቀናት ተሰጥቷቸዋል። በዎል ስትሪት ጆርናል ላይ የወጣው ፅሁፍ ላይ የቻይና ባለስልጣናት ለኮሮና ቫይረስ የሰጡትን ምላሽ "ሚስጥራዊ" እና መንግሥት ራሱን ያስቀደመበት ነው በማለት የዓለም አቀፉ ማህበረሰብም በቻይና ላይ መተማመን አጥቷል በማለት ያትታል። የቻይና የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ቃል አቀባይ ጌንግ ሹዋንግ እንዳሉት ፅሁፉ "ዘረኛ" እንዲሁም ቻይና የኮሮና ቫይረስን ወረረሽኝ እንዳይዛመት እያደረገች ያለችውን ጥረት ሆን ብሎ ለማቅለል ያለመ ነው ብለውታል። ወረርሽኙ እስካሁን የ2ሺ ሰዎችን ህይወት ቀጥፏል። " እንዲህ አይነት የዘረኝነት ፅሁፍን የሚፅፉ እንዲሁም ሆን ብለው በተንኮል ቻይናን ለመተንኮስ የሚፈልጉ ሚዲያዎችን የቻይና ህዝብ አይፈልጋቸውም" በማለት ቃል አቀባዩ ተናግረዋል። ምንም እንኳን የቻይና መንግሥት ከአገር የተባረሩትን ጋዜጠኞች ስም ባይጠቅስም ዎል ስትሪት ጆርናል ሁለቱ፣ ጆስ ቺን (ምክትል ኃላፊ) እና ቻዎ ዴንግ አሜሪካዊ ዜግነት ያላቸው ሲሆን አንደኛው ደግሞ የአውስትራሊያ ዜግነት ያለው ፊሊፕ ዌን ናቸው። የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ማይክ ፖምፔዮ የጋዜጠኞቹን መባረር አውግዘውታል። • ውጤት ለማሻሻል ወሲብን ተጠቅመዋል የተባሉት የዩኒቨርሲቲ መምህራን ታገዱ • ኢትዮጵያዊቷ ከ20 ዓመት በኋላ የኤርትራዊቷን ቤት ሊያስረክቡ ነው ማይክ ፖምፔዮ ነፃ ፕሬስንም ሆነ ንግግርን ማገድ ተገቢ እንዳልሆነና የቻይና መንግሥት ስህተት ነው ብሎ ካመነ መሟገቻ ሃሳብ ማቅረብ ይገባ ነበር ብለዋል ባወጡት መግለጫ። የጋዜጣው አሳታሚ ዊልያም ሉዊስ በበኩላቸው ባወጡት መግለጫ በውሳኔው " ከልብ እንዳዘኑና" በዜና ክፍሉና በአስተያየት ፅሁፎች መካከል ግልፅ ያለ ልዩነት ያስፈልጋል ብለዋል። "ጋዜጣችን ላይ የተለያዩ እይታዎችን የምናስተናግድበት አስተያየት በተለያዩ ሰዎች ይፃፋሉ፤ እነዚህን እይታዎች ብዙዎች ሊስማሙማባቸው ወይም ላይስማሙባቸው ይችላሉ። ዋናው ነገር ግን እንዲህ የሚያስቀይም ነው ብለን አላሰብንም፤ ይሄ የኛም ፍላጎት አይደለም" ያሉት ሉዊስ " ነገር ግን ፅሁፉ የቻይናን ህዝብ በማበሳጨቱ የምንፀፀትበት ጉዳይ ሆኗል" ህጋዊ ፈቃድ ያላቸው ጋዜጠኞች ከቻይና እንዲለቁ ሲወጡ ሲነገራቸው ይህ በሁለት አስርት ዓመታት ውስጥ የመጀመሪያው እንደሆነ የቢቢሲው ጆን ሱድዎርዝ ከቤጂንግ ዘግቧል። ጥያቄ የተነሳበት ፅሁፍ "የታመመው እስያዊ" (ዘ ሲክ ማን ኦፍ ኤዥያ) የሚል ርዕስ የተሰጠው ሲሆን በ18ኛውና 19ኛው ክፍለ ዘመን ላይ ቻይናን ለመግለፅ ይጠቀሙበት የነበሩ "አስነዋሪ ቀላቶች ተካተዋል ተብሏል። • የህዳሴው ግድብ ድርድር ትኩረቱን ስቶ የውሃ ድርሻ ክፍፍል ላይ ሆኗል ተባለ • በጀርመን በተፈጸመ ጥቃት ዘጠኝ ሰዎች ተገደሉ እነዚህ አስፀያፊ ቃላቶች ቻይና ውስጥ ያለውን የውስጥ ክፍፍል ከዓለም ኃያላን ጋር በማወዳደር የሚገልፁ ናቸው። እንደ ኒውዮርክ ታይምስ ከሆነ የዎል ስትሪት ጆርናል ጋዜጠኞች ራሳቸው ርዕሱ አስነዋሪ ስለሆነ እንዲቀየር ጎትጉተው ነበር በሚል ዘግቧል። የውጭ ሃገራት ዘጋቢዎች ማህበር በበኩሉ ውሳኔውን...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: የሰራዊት አባላቱ እና የጠቅላይ ሚኒስትሩ ውይይት\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የሰራዊት አባላቱ የሚያገኙት ዝቅተኛ ክፍያ ህይወታቸውን ለመምራት አዳጋች ስለሆነ በዚህ ረገድ የመከላለከያ ተቋማዊ አሰራር ሊፈተሽ እንደሚገባው አሳስበዋል። •የትግራይ ህዝብ ዴሞክራስያዊ ንቅናቄ- ትህዴን ማን ነው? •ዶ/ር ዐቢይ አህመድ የኢህአዴግ ሊቀመንበር ሆነው ተመረጡ •የፍስሀ ተገኝ የቤተሰብ ፍለጋ ጉዞ ከውይይቱ በኋላ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ለጋዜጠኞች በሰጡት መግለጫ የመከላከያ ሰራዊት አባላቱ እንደ ማንኛውም የህብረተሰብ ክፍል መወያየት እንደፈለጉና የወደፊት ዕጣፈንታቸውንና በዘላቂነት መፈታት ስላለባቸውና ጉዳዮችም እንደተወያዩ ተናግረዋል። "በውይይታችን ያነሱት ነገር እኛ ለሀገራችን፣ ለባንዲራችን ዛሬም እንደ ትናትናው የገባነውን ቃልም ሆነ ሀገራችንን እንጠብቃለን። ኑሯችን ግን ጉዳት አለበት። የኢትዮጵያ ህዝብ በደላችንን አያውቅም። በየቦታው እየሞትን እየቆሰልን እንደ ጠላት ወታደር እንታያለን። ደሞዛችን አነስተኛ ነው። ህዝባችን ካልረዳን እንቸገራለን" እንዳሉ ገልፀዋል። የመከላከያ ሰራዊት አባላት ሰሞኑን በተሰማሩባቸው አካባቢዎች በቡራዩ የአካባቢው ህዝብ በምግብ እንደረዳቸው ገልፀው፤ በሌሎች አካባቢዎች ተሰማርተው የነበሩት ግን ለሀያ ቀናት ያህል በቂ ምግብ እንዳላገኙ እንደነገሯቸው ጠቅላይ ሚኒስትሩ ተናግረዋል። ውይይቱ በአጠቃላይ ጠቃሚ እንደነበረም ተናግረዋል። የሰራዊት አባላቱ ብቻ ሳይሆን በሌሎች ዘርፎች ላይ በቂ ክፍያ እንደሌለ የተናገሩት ጠቅላይ ሚኒስትሩ "ዋናው አላማችን ወጪ ቆጥበን ወደ ልማታዊ ሀብት ማዞር ነው። እኛ ደመወዛችንን ከፍ አድርገን ከበላነው ልማት የሚባል ነገር የለም። ሁለት አማራጭ አለን። ያለንን ሀብት ከፍተኛ ደመወዝ እየበላን ልማታዊ ነገር ማቆም። በዘላቂነት የሚያድግ አገር አንፈጥርም። ትንሽ ተጎድተን ዋጋ ከፍለን የተሻለ አገር መፍጠር ይቻላል። የዚህ ችግር ዳፋ መከላከያንም ይመለከታል" ብለዋል። የሰራዊቱንም ሆነ የሌሎች ዘርፎች አባላት ክፍያ የሚሻሻልበት መንገድ ጥናት እንደሚደረግ የተናገሩ ሲሆን ዋናው ትኩረት ሀብት ሰብስቦ ልማት ላይ ማዋልና የህዝቡን ህይወት ማሻሻል እንደሆነም ተናግረዋል። በተለያዩ ማህበራዊ ሚዲያዎች ላይ ሲሰራጭ የነበረው መረጃ እውነተኛ እንዳልሆነ ተናግረዋል። "መሳሪያ ይዘዋል። አንድም ጥይት የተኮሰ ሰው የለም። ሰላማዊ ነበር። መከላከያ ማሻሻል የሚገባውን በዝርዝር ጠቃሚ መረጃዎች አጋርተውኛል። ዋና ፍላጎታቸው በኔ መደመጥ ነው" ብለዋል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ላይቤሪያ የጦር ፍርድ ቤት ለማቋቋም ዓለም አቀፉን ተቋም እያማከረች ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ይቋቋማል የተባለው ችሎት እንደ አውሮፓዊያኑ አቆጣጠር በ1989-1996 እና 1999-2003 በተካሄዱትና የ250 ሺህ ዜጎችን ህይወት ከቀጠፉት ደም አፋሳሽ ጦርነት ወቅት የተፈጸሙ ወንጀሎችን እንዲመለከት የታለመ ነው። በእርስ በርስ ጦርነቶቹ ወቅት በሺህዎች የሚቆጠሩ ሰዎች በስለት የመቆራርጥና ተገደው የመደፈር ጥቃት አደንዛዥ እፅ በሚጠቀሙ ህጻናት ወታደሮችን በሰማሩ ጨካኝ የጦር አበጋዞች ተፈጽሟል። ጦርነቱንም ለማስቆም ከአካባቢው ሃገራት የተወጣጡ ሰላም አስከባሪ ወታደሮች ሁለት ጊዜ ተሰማርተው ነበር። • የምዕራብ ኦሮሚያ ነዋሪዎች ስጋትና ሰቆቃ • በአባይ ግድብ ላይ ለዓመታት የተካሄድው ውይይት ውጤት አላመጣም፡ ግብጽ የላይቤሪያ ፕሬዝዳንት ምክትል የፕሬስ ኃላፊ ስሚዝ ቶቢ ለቢቢሲ እንደተናገሩት ፕሬዝዳንት ዊሃ ከዓለም አቀፉ ፍርድ ቤት ፕሬዝዳንት ጋር ናይጄሪያ ውስጥ ለአጭር ጊዜ ተወያይተው ነበር። "የፍርድ ቤቱ ፕሬዝዳንትን ምላሽ እየተጠባበቅን ነው" ሲሉ ሚስተር ቶቢ ተናግረዋል። ባሕላዊ መሪዎችንና ሽማግሌዎችን ጨምሮ የተለያዩ ወገኖች ፍርድ ቤቱ እንዲቋቋም ግፊት ሲያደርጉ ቆይተዋል። ፕሬዝዳንት ዊሃም በፍርድ ቤቱ መመስረት ጉዳይ ላይ የሃገሪቱ ምክር ቤት ያለውን ሃሳብ እንዲያካፍል በደብዳቤ ጠይቀዋል። • የደቡብ ኮርያ ፖለቲከኞች ለምን ጸጉራቸውን በአደባባይ ይላጫሉ? በምክር ቤቱ የተቃዋሚው ሊበርቲ ፓርቲ አባል የሆኑት አብረሃም ዳሪየስ ዲሎን "በሃገራችን ወንጀል ሰርቶ ሳይጠየቁ መቅረትን ልማድ ለማስወገድ ጊዜው አሁን ነው" ሲሉ ፍርድ ቤቱን የማቋቋሙን ሃሳብ በመደገፍ በአንድ ሬዲዮ ላይ ሃሳባቸውን ሰጥተዋል። ነገር ግን አንዳንዶች ፕሬዝዳንት ዊሃ ፍርድ ቤቱን ለማቋቋም የሚያስችል ረቂቅ ሕግ ለምክር ቤቱ ከማቅረብ ይልቅ ምክር መጠየቃቸውን ተችተውታል። በዚህም አንዳንዶች የፕሬዝዳንቱ አስተዳደር የፍርድ ቤቱ መመስረት ላይ ጽኑ ፍላጎት ስለሌለው ጉዳዩን የማጓተት ዘዴን እየተጠቀመ ነው ሲሉ ይጠራጠራሉ። ሄንሪ ኮስታ የተባለው ታዋቂ የሬዲዮ ውይይት ፕሮግራም አስተናጋጅም "ሰውዬው [ፕሬዝዳንቱ] ጨዋታ የያዘ ይመስላል" ሲል ተችቷል።

amh_Ethi

test

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

የዓለም ጤና ድርጅት ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ቴድሮስ የግድያ ዛቻ እንደደረሰባቸውና ዘረኛና ጸያፍ ስድቦችን ሳይቀር እያስተናገዱ እንደሆነ ለዓለም ሚዲያ መናገራቸውን ተከትሎ ታይዋን ኃላፊው ይቅርታ ሊጠይቁኝ ይገባል ማለቷ ተዘግቧል። ዶ/ር ቴድሮስ አድኃኖም የግድያ ዛቻና የዘረኛ ንግግር ጥቃት እየተሰነዘረባቸው መሆኑን የተናገሩ ሲሆን "ከሁለትና ከሦስት ወር በላይ ዘረኛ ጥቃቶች ተሰንዝረውብኛል። ጥቁር፣ ባርያ ተብያለሁ። እውነቱን ለመናገር እኔ በጥቁርነቴ እኮራለሁ። የሚባለው ነገርም ግድ አይሰጠኝም" ብለዋል። ቻይና እንደ እራሷ ግዛት ስለምትመለከታትና በዓለም አቀፍ ተቋማት ዘንድ እውቅና እንዳታገኝ በምታሳርፈው ተጽእኖ ምክንያት የዓለም ጤና ድርጅት አባል ያልሆነችው ታይዋን ከኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ጋር በተያያዘ ከድርጅቱ አስፈላጊውን መረጃ አላገኘሁም በሚል ወቀሳ ስትሰነዝር ቆይታለች። በዶ/ር ቴድሮስ ትናንት በሰጡት መግለጫ ላይ የዘረኝነት ቃላት እንደተሰነዘረባቸው የተናገሩ ሲሆን ይህም ከታይዋን በኩል እንደሆ ማመልከታቸውን ሮይተርስ ዘግቧል። "ሰውየው ያሉት ነገር መሠረተ ቢስ ነው፤ ታይዋን ምራቋን የዋጠች፣ የሰለጠነችና ተራማጅ አገር ናት፤ እንዲህ ዓይነት ነገር ውስጥ አትገባም" ብላለች ታይዋን፤ በውጭ ጉዳይ ሚኒስትሯ በኩል የወጣ መግለጫ። የታይዋን 23 ሚሊዮን ሕዝብ በዓለም ጤና ድርጅት የተተበተበ ፖለቲካ ምክንያት ጉዳት ደርሶበታል ሲልም መግለጫው ጠቅሷል። የዶ/ር ቴድሮስ በታይዋን ላይ የሰነዘሩት ክስ መሰረተ ቢስ ብቻ ሳይሆን ቅዠትም ጭምር ነው ያለው የታይዋን መግለጫ ለዚህ ኃላፊትነት ለጎደለው አነጋገር ሰውየው በአፋጣኝና በይፋ ይቅርታ ሊጠይቁን ይገባል ብለዋል። ታይዋን ቫይረሱን መቆጣጠር ከቻሉ ጥቂት አገራት የምትመደብ ናት። በበሽታው የተያዙባት ሰዎች ብ... Continue the article for another 4000 characters max:

ዛት 379 ሲሆን ሟቾች 5 ብቻ ናቸው። ታይዋን የዓለም ጤና ድርጅት ቫይረሱ በተከሰተበት የሰጠሁትን የጥንቃቄ መረጃ ቸል ብሎታል ስትል ትከሳለች።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Content: መመሪያው ዕድሜያቸው 12 እና ከዚያ በላይ የሆኑ ታዳጊዎች ባሉበት አገር አሊያም አካባቢ ለአዋቂዎች በሚመከረው መሰረት የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ ማድረግ ይገባቸዋል ይላል። ህፃናት ቫይረሱን እንዴት ሊያስተላልፉ እንደሚችሉ ብዙም የሚታወቅ ነገር እንደሌለ የገለፀው ድርጅቱ፤ ነገር ግን ልክ እንደ አዋቂዎች ሁሉ ታዳጊዎችም በሽታውን ወደ ሌላ ሰው ሊያስተላልፉ እንደሚችሉ የሚያመላክቱ መረጃዎችን ጠቅሷል። ዕድሜያቸው ከ5 ዓመት በታች ያሉ ህፃናት የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ ማድረግ እንደሌለባቸው መክሯል። እስካሁን ዓለማችን ከ800 ሺህ በላይ ሰዎች በበሽታው ሳቢያ ሕይወታቸው አልፏል። እንደ ጆንስ ሆፕኪንስ መረጃ ከሆነ ቢያንስ 23 ሚሊየን ሰዎች በቫይረሱ መያዛቸው ተረጋግጧል። አብዛኞቹም የተመዘገቡት በአሜሪካ፣ ብራዚል እና ሕንድ ነው። ይሁን እንጂ በቂ ምርመራ ባለመደረጉና የበሽታው ምልክት የማይታይባቸው ሰዎች በመኖራቸው ቫይረሱ ያለባቸው ሰዎች ቁጥር ከዚህም ሊበልጥ እንደሚችል ይታመናል። በበሽታው የሚያዙ ሰዎች ቁጥርም በደቡብ ኮሪያ ፣ በአውሮፓ ሕብረት አገራት እና በሊባኖስ በድጋሜ እያገረሸ ነው ነው። የዓለም ጤና ድርጅት ዳይሬክተር ቴድሮስ አድሃኖም በጎርጎሮሳዊያኑ 1918 የተከሰተውንና በአገራችን 'የኅዳር በሽታ' ተብሎ የሚጠራው 'የስፔን ጉንፋን' በሁለት ዓመት መጥፋቱን ገልፀው፤ ኮቪድ-19ም በሁለት ዓመት ውስጥ እንደሚጠፋ ተስፋ እንዳላቸው ተናግረዋል። በዩናይትድ ኪንግደም ያሉ ከፍተኛ የሳይንስ አማካሪ ግን ኮቪድ-19 በጭራሽ ላይጠፋ ይችላል ሲሉ አስጠንቅቀዋል። ምክንያታቸው ደግሞ የዓለም የሕዝብ ብዛትና እንቅስቀሴ ከ100 ዓመታት በፊት ከነበረው ጋር አይመሳሰልም፤ የሰዎች እንቅስቃሴም በሽታውን ያዛምተዋል የሚል ነው። በመሆኑም አማካሪው "በሽታው እንደ ሌሎች በሽታዎች አብሮን ሊኖር ይችላል፤ ሰዎችም በተወሰነ ጊዜ ልዩነት መደበኛ ክትባት ሊያስፈልጋቸው ይችላል" ብለዋል። ድርጅቱ የአፍና አፍንጫ መሸፈኛን በተመለከተ ለህፃናት ያወጣው መመሪያ ምን ይላል? ድርጅቱ በድረ ገፁ ላይ ባተመው መመሪያ ላይ የህፃናት የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ አጠቃቀምን በሦስት የዕድሜ ክልሎች ከፍሎ ተመልክቶታል። ይሁን እንጅ ዕድሜያቸው ከ12 ዓመት በላይ የሆናቸው ህፃናት ትምህርት ቤት ውስጥ የአፍና መሸፈኛ መጠቀም ይኖርባቸው እንደሆነ ድርጅቱ በመመሪያው ላይ ያለው ነገር የለም። ምን አልባት አዲሱ የትምህርት ዘመን ሲጀምር የአፍና የአፍንጫ መሸፈኛ ማድረግ የመማሪያ ክፍል ውስጥ ደንብ ሊሆን ይችላል። ፈረንሳይ በቅርቡ ከ11 ዓመት በላይ ያሉ ሕፃናት የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ መጠቀምን አስገዳጅ አድርጋለች። ምንም እንኳን የመንግሥት መመሪያ ባይሆንም በዩናይትድ ኪንግደምም የሚገኙ በርካታ ትምህርት ቤቶች ተማሪዎች የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ እንዲያደርጉ ወስነዋል። ከዚህም ባሻገር ድርጅቱ መምህራን የቫይረሱ ሥርጭት ከፍተኛ በሆነባቸው አካባቢዎች ሁሉም ከ60 ዓመት በታች የሆነና በጥሩ ጤንነት ላይ ያለ አዋቂ ሰው ቢያንስ አንድ ሜትር አካላዊ ርቀትን መጠበቅ ካልቻለ ከጨርቅ የተሰሩ የአፍና አፍንጫ መሸፈኛዎችን መጠቀም አለባቸው ብሏል። ይህ በተለይ ከህፃናት ጋር ለሚሰሩና ከህፃናት ጋር የቅርብ ግንኙነት ላላቸው ግለሰቦች በጣም ወሳኝ ነው። ከ60 ዓመት በላይ የሆኑና የጤና እክል ያለባቸው አረጋዊያንም የሕክምና የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ [medical masks] ማድረግ እንደሚገባቸው ድርጅቱ መክሯል። \nThe previous content can be summarized as follows:

የዓለም ጤና ድርጅት አዲስ የጤና መመሪያ አውጥቷል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

መቋጫ ያልተገኘለት የኦሮሚያ ሶማሌ ጉዳይ\nበሆስፒታሉ ውስጥ የሕክምና እርዳታ እያገኙ ያሉ ሰዎችን በበጎ ፈቃደኝነት ሲያገለግል ያገኘነው ተማሪ ዲዳ ጋዮ "ቤተሰቦቻችን አርብቶ አደሮች ናቸው። የውጊያ ልምድ የላቸውም። በአንድ በኩል ድርቅ በሌላ በኩል ደግሞ ጦርነት እያጎሳቆለላቸው ነው" ሲል ይናገራል። በኦሮሚያ እና በኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል በሚገኙ ነዋሪዎች መካከል የተፈጠረው ግጭት አሁን ላይ የተለየ አቅጣጫ የያዘና ክብደቱም የጨመረ ይመስላል። የኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል ከሚያዋስኑት የኦሮሚያ ዞኖች መካከል በቦረና፣ ባሌና ጉጂ ዞኖች ውስጥ ግጭት እንደ አዲስ አገርሽቷል። ባለፈው አርብ በቦረና ዞን አሬሮ ወረዳ ውስጥ በሚገኙ ቀበሌዎች በተፈፀመ ጥቃት የ13 ሰዎች ሕይወት ማለፉንና 23 ሰዎች መቁሰላቸውን የኦሮሚያ መንግሥት ኮሚዩኒኬሽን ጉዳዮች ቢሮ ኃላፊ አቶ አዲሱ አረጋ በፌስቡክ ገፃቸው አስፍረዋል። የድንጋይ ውርወራና ተኩስ ያስተናገደችው የሞያሌ ከተማ የንግድ እንቅስቃሴም እጅግ ተቀዛቅዟል። ቢቢሲ ያነጋገራቸው የሞያሌ ከተማ ነዎሪዎች በግጭቱ ምክንያት ስጋት ላይ መውደቃቸውን ይናገራሉ። የከተማዋ የደህንነት ሁኔታ አሳሳቢ እየሆነ መምጣቱን የሚናገሩት የሞያሌ ከተማ ነዋሪው አቶ አቢ ቃሊቻ ቤተሰቦች ልጆቻቸውን ማስተማር እንደከበዳቸው የመንግሥት ሠራተኞችም ወጥቶ መግባት ጭንቅ እንደሆነባቸው ለቢቢሲ ተናግረዋል። ወ/ሮ ሩፋ ዲዶ በሞያሌ በተፈጠረው ግጭት ሦስት ልጆቻቸውን ያጡት ወ/ሮ ሩፋ ዲዶ ለሰላሳ ዓመታት ያህል ከኖሩበት ቦታ ሸሽተው አሁን ላይ መጠለያ ውስጥ ይገኛሉ። "በፍፁም በሰላም ኖረን አናውቅም። ፀሐይና ብርድ እንዲሁም ረሃብ ኑሯችንን አደጋ ላይ ጥሎብናል" በማለት ከተጠለሉበት ሆነው ይናገራሉ። ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማርያም ደሳለኝ የክልል ፖሊሶች ከድንበር አካባቢ ርቀው የሃገር መከላከያ ሠራዊት ግጭት በተከሰተባቸው ቦታዎች እንደሚሰፍር ቢያስታውቁም በኦሮሚያ እና ሶማሌ ክልሎች አዋሳኝ ድንበር ላይ የሚገኙ ወረዳዎች ግን ከግጭት ሊርቁ አልቻሉም። አሁንም ቢሆን በሁለቱ ክልሎች አዋሳኝ ቦታዎች እየተስተዋለ ያለው ግጭት የአካባቢውን ከተማዎች ሰላም እያወከ ይገኛል። ባለፈው እሁድ በያቤሎ ከተማ ሰላማዊ ሰልፍ የወጡ የከተማዋ ነዋሪዎች ግጭቱ በሕይወታቸው ላይ ከፍተኛ ችግር እያስከተለ እንደሆነ ይናገራሉ። የያቤሎ ሆስፒታል ኃላፊ አቶ ሞሉ ዲማ በግጭቱ ቆስለው ወደ ሆስፒታሉ የሚመጡ ሰዎች ቁጥር በመጨመሩ ምክንያት ለሌሎች ታካሚዎች የሚሆን ቦታ መጥፋቱንና ባለሙያዎችም ከአቅም በላይ እየሠሩ እንደሆነ አስታውቀዋል። የሞያሌ ወረዳ አስተዳዳሪ ተወካይ አቶ ሐሰን ማቢቻ ክስተቱ የወረዳውን ምጣኔ ሀብታዊ እንቅስቃሴ መጎዳቱንና ምግብን በመሰሉ የፍጆታ ዕቃዎች ላይ ዋጋ ጭማሪ መታየቱን ለቢቢሲ ይናገራሉ። የመንግሥት ኮሚዩኒኬሽን ጉዳዮች ኃላፊ ሚኒስቴር ዶ/ር ነገሬ ሌንጮ በወቅታዊ ጉዳዮች ዙሪያ በሰጡት መግለጫ ግጭቱ የኦሮሚያ ክልልን ብቻ ሳይሆን በሶማሌ ክልልም ምጣኔ ሃብታዊ ጉዳት አስከትሏል ይላሉ። በተጨማሪም ዶ/ር ነገሬ ለቢቢሲ እንደተናገሩት ሰሞኑን በአካባቢው ባገረሸው ግጭት 27 የሚደርሱ ሰዎች መሞታቸውን እና በርካቶች መቁሰላቸውን መረጃ እንዳላቸው ጠቁመው፤ የፌደራል መንግሥትም ለችግሩ ዘላቂ መፍትሄ ለመስጠት ጥረት እያደረገ መሆኑን አመልክተዋል። በጉዳዩ ዙሪያ የኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል ባልሥልጣናትን ለማናገር ያደረግነው ሙከራ ባይሳካም የሚመለከታቸውን ሰዎች ለማናገር የምናደርገው ጥረት ይቀጥላል። \n\ntl;dr:

አቶ ቢዱ ዳደቻ በአሬሮ ወረዳ ተከስቶ በነበረው ግጭት ጉዳት ከደረሰባቸው ሰዎች መካከል አንዱ ናቸው። አሁን ላይ ያቤሎ በሚገኝ ሆስፒታል ውስጥ የሕክምና እርዳታ በማግኘት ላይ ናቸው።

amh_Ethi

test

tldr

GEM/xlsum

amharic

ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ አሕመድ እና የአሜሪካ የውጪ ጉዳይ ሚንስትር አንቶኒ ብሊንከን የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚንስቴር ቃል አቀባይ ኔድ ፕራይስ እንዳሉት፤ የውጭ ጉዳይ ኃላፊው በውይይታቸው በትግራይ ክልል ያለው የሰብአዊ እርዳናታና የሰብአዊ መብቶች ቀውስ አሜሪካንን እንደሚያሳስባት አጽንኦት ሰጥተው ከጠቅላይ ሚኒስተሩ ጋር መነጋገራቸው ተገልጿል። አንቶኒ ብሊንከን እየጨመረ የመጣ ያሉትን ግድያዎችና የሰብአዊ መብት ጥሰቶችን በተመለከተ ታማኝ ያሏቸውን ሪፖርቶች በመጥቀስ የኢትዮጵያ መንግሥት ስደተኞችን ጨምሮ ሰላማዊ ሰዎችን እንዲጠብቅ እንዲሁም ተጨማሪ ጥሰቶች እንዳይፈጸሙ ጠይቀዋል። የአሜሪካው የውጭ ጉዳይ ሚኒስተሩና ጠቅላይ ሚኒስትሩ አደረጉት ስለተባለው ንግግር በተመለከተ በኢትዮጵያ በኩል እስካሁን የተባለ ነገር የለም። የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሩ በውይይታቸው በአስቸኳይ ግጭቶች ቆመው የአማራ ክልል የጸጥታ ኃይሎችን ጨምሮ የኤርትራ ወታደሮች ከትግራይ ክልል እንዲወጡ አጥብቀው መጠየቃቸው የወጣው መግለጫ አመልክቷል። በተመሳሳይ ከቀናት በፊት የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ መስሪያ ቤት በትግራይ ይገኛሉ ያላቸው የኤርትራ ሠራዊት እና የአማራ ክልል ኃይሎች ከክልሉ መውጣት አለባቸው ሲል መግለጫ ማውጣቱ ይታወሳል። የኢትዮጵያ መንግሥት ለአሜሪካ የውጭ ጉዳይ መስሪያ ቤት መግለጫ በሰጠው ጠንካራ ምላሽ አገሪቱ በግዛቷ ውስጥ የጸጥታ መዋቅሯን በማሰማራት በኩል ካላት ሉአላዊ መብት አንጻር ጣልቃ መግባት ነው በሚል የአሜሪካንን መግለጫ በጽኑ ተቃውሞታል። ምንም እንኳ የኢትዮጵያ ፌደራል መንግሥትም ይሁን የኤርትራ መንግሥት በትግራይ በተካሄደው ግጭት ኤርትራ ተሳትፎ የላትም ቢሉም፤ የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ መስሪያ ቤት ከዚህ ቀደም የኤርትራ ጦር ወደ ትግራይ ክልል መግባቱን የሚገልጽ መረጃ ማውጣቱ ይታወሳል። ብሊንከን ከጠቅላይ ሚንሰትር ዐብይ ጋር በነበራቸው ወይይት፤ የኢትዮጵያ መንግሥት ገለልተኛ፣ ዓለም አቀፍና ተአማኒ መርመራዎች ተፈጸሙ በተባሉ የሰብአዊ መብት ጥሰቶች ዙሪያ እንዲካሄድና ፈጻሚዎች ተጠያቂ እንዲሆኑ ለማድረግ ከዓለም አቀፉ ማኅበረሰብ ጋር እንዲሰራ መጠየቃቸው ተገልጿል። ባሳለፍነው ዓርብ ዓለም አቀፉ የሰብዓዊ መብት ተሟጋች አምነስቲ ኢንተርናሽናል በአክሱም ከተማ ከ200 በላይ ንጹሃን ዜጎች በኤርትራ ሠራዊት ተገድለዋል የሚል ሪፖርት ማውጣቱ ይታወሳል። አምነስቲ ይህ የጅምላ ግድያ በሰብዓዊነት ላይ የሚፈጸም ወንጀል ሊሆን ይችላል ብሎ ነበር። የኢትዮጵያ መንግሥት በበኩሉ የአምነስቲ ኢንተርናሽናል ሪፖርት "ባልተሟላ መረጃና ውስን በሆነ የጥናት ዘዴ ተዘጋጅቶ የቀረበ ነው" ሲል ተችቷል። የኤርትራ መንግሥትም በተመሳሳይ የአምነስቲን ሪፖርት እንደማይቀበለው ገልጿል። ኤርትራው የማስታወቂያ ሚኒስትር የማነ ገብረ መስቀል ሪፖርቱ በአብዛኛው መሠረት ያደረገው ሱዳን ውስጥ ባለው ሐምዳይት የስደተኞች መጠለያ ውስጥ ያሉ 31 ግለሰቦችን ነው ብለዋል። የኢትዮጵያ መንግሥት የአምነስቲ ሪፖርት የጥናት ዘዴ ይተች እንጂ መንግሥት ገለልተኛ ቡድን በማቋቋም ተፈጽመዋል የተባሉ በደሎችን የሚመረምር ቡድን ለማዋቀር ዝግጁ መሆኑን አስታውቆ ነበር። የአሜሪካ የውጪ ጉዳይ ሚንሰትሩ አንቶኒ ብሊንከን ከጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ ጋር ባደረጉት ውይይት በቅርቡ ኢትዮጵያ ወደ ትግራይ ክልል የሚደረጉ የሰብአዊ እርዳታ አቅርቦቶች ያለምንም ገደብ እንዲካሄዱ መፍቀዷን አድንቀዋል። በተጨማሪም አሜሪካ ግጭቱ መፍትሔ እንዲያገኝ ለመርዳት ዝግጁ መሆኗንና በመላው ኢትዮጵያ የሚያስፈልግ ህይወት አድን የሰብአዊ እርዳታን በማቅረብ በኩል ያላትን ፈቃደኝነት ገልጸዋል። \n\nGive me a good title for the article above.

ትግራይ፡ የአሜሪካው የውጭ ጉዳይ ሚንስትር እና ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ መወያየታቸው ተነገረ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Title: የወላይታ ዞን ተወካዮች ከጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ ጋር በምን ተስማሙ?\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ከውይይቱ በኋላ ያነጋገርናቸው የወላይታ ሕዝቦች ዴሞክራሲያዊ ግንባር የወጣቶች ክንፍ አመራር አቶ አሸናፊ ከበደ ፤ በስብሰባው ላይ ለመሳተፍ አዲስ አበባ ካቀኑት አባላት መካከል ይገኙበታል። • የወላይታ ዞን ተወካዮች ከጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ ጋር ሊወያዩ ነው • የሲዳማ ሕዝበ-ውሳኔ፡ አዲስ ክልል፤ አዲስ ፈተና? አቶ አሸናፊ እንደገለፁልን ውይይቱ በአጠቃላይ የወላይታን ሕዝብ የክልል እንሁን ጥያቄን የተመለከተ ነበር። ውይይቱ በዋናነት ከዚህ በፊት ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ ወላይታ ሶዶ በሔዱበት ወቅት "ተወያዩበት፤ ምከሩበት" ባሉት ጉዳይ ላይ ያተኮረ ሲሆን፤ በዚሁ መሠረት ውይይት ያደረጉበትን ሃሳብ ይዘው ወደ ውይይት መቅረባቸውን አቶ አሸናፊ ያስረዳሉ። ከዚህ ቀደም ከጠቅላይ ሚኒስትሩ ጋር ያደረጉትን ውይይት የሚያስታውሱት አቶ አሸናፊ፤ በወቅቱ የነበሩት አጀንዳዎች ሦስት እንደነበሩ ያወሳሉ። "የወላይታ ሕዝብ ብቻውን ክልል መሆን ነው ወይ?፣ ሌሎችን ይዞ ከአጎራባች ዞኖች ጋር ክልል መሆን ነው ወይ? አጠቃላይ ሌሎች 55ቱን ይዞ ሠፊ ሕዝብና መሬት፣ ሰፊ የተማረ ሰው ያለበት በመሆኑ አንደ ዋና መቀመጫ እንዲያገለግል በሚል ዙሪያ ነበር የተወያየነው" ይላሉ። በእነዚህ አጀንዳዎች ላይ ውይይት ካደረጉ በኋላ አቋማቸውን ማስቀመጣቸውን ይገልፃሉ። • ሲዳማ: 10ኛው የኢትዮጵያ ክልል በመሆኑም ክልል የመሆንን ጥያቄ የወላይታ ሕዝብ ብቻውን የሚወስነው ባለመሆኑ፤ ተጨባጭነቱም ሊረጋገጥ ስለማይችል በዚህ ጉዳይ ላይ መነጋገር እንደማይችል እንዲሁም አጎራባች ያሉ ዞኖች ጋር አንድ ክልል መሆንንም አንደ አማራጭ የወላይታ ሕዝብ ተወያይቶበት፤ ሌሎች ከመጡ ማቀፍ እንደሚችል ከዚያ ውጭ ግን በሌሎች እጣ ፈንታና መብት ውስጥ ገብቶ መወሰን የወላይታ ሕዝብ ሥልጣን አለመሆኑን ተነጋግረውበታል። እርሳቸው እንደሚሉት በዚህ ውይይት መነሻነት ወላይታ ራሱን ችሎ የወላይታ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት፤ ወላይታ ሶዶን ደግሞ ማዕከል አድርጎ የራሱን ክልል እንዲመሠርት የሁሉም ሕዝብ ድምፅ በመሆኑና ሕገ መንግሥታዊ መብት ስለሆነ ሌሎች አማራጮች እንዳማይሠሩና እንደማያዋጡ ድምዳሜ ላይ መድረሳቸውን ያስታውሳሉ። የወላይታ ሕዝብ ተወካዮች ትናንት ከጠቅላይ ሚኒስትሩ ጋር ባደረጉት ውይይት የደረሱባቸውን ሃሳቦች አቅርበዋል። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ ጥያቄው ሕገ መንግሥታዊ ከሆነ ጥያቄውን እርሳቸው እንደማይመልሱት በመግለፅ፤ በሕጉ መሠረት እንዲሄድ ከምርጫ ቦርድ ጋር እንደሚነጋገሩ እዚያው ምላሽ በመስጠት ለቀሪ ጉዳዮች በተወካዮች በኩል ሰፋ ያለ ምላሽ እንደሚሰጡ እንደገለፁላቸው አቶ አሸናፊ ነግረውናል። "የወላይታ ሕዝብ ፍላጎትና ጥያቄ ራሱን በክልል አደራጅቶ መምራት መሆኑን ለጠቅላይ ሚኒስትሩ ገልፀን ፤ ጠቅላይ ሚኒስትሩም ሌሎች አማራጮችን አይታችኋል ወይ ተማክራችኋል ወይ?" የሚል ጥያቄ አቅረበውላቸው እንደነበር ይጠቅሳሉ። ይሁን እንጅ የቀረቡት አማራጮች ሁሉ የሕዝብ ጥያቄ ባለመሆናቸው፤ ሕገ መንግሥታዊ ጥያቄም ባለመሆናቸው በሕገ መንግሥቱ መሠረት የወላይታ ሕዝብ የሚጠይቀው የራሱን በሕገ መንግሥት የተቀመጠውን መብት እንጅ የሌሎችን እጣ ፈንታ በሚወስን መልኩ መጠየቅ አይችልም በሚል ውሳኔ ላይ የተደረሰበትን የሕዝብ አቋም አንፀባርቀው መውጣታቸውን ይናገራሉ። ወላይታ ክልል እሆንበታለሁ ያለውን ቀነ ገደብም ታህሳስ 10/2012 ዓ.ም አድርጎ አስቀምጧል። ቀነ ገደብ ማስቀመጡ ምን ያህል ያስኬዳል? ያልናቸው ተወካዩ፤ "በሕገ መንግስቱ መሠረት አንቀፅ 47/42 በተቀመጠውና በሌሎች አንቀፆች የፌደሬሽን ምክር ቤት፣ የምርጫ ቦርድ በአንድ ዓመት ውስጥ ሕዝበ ውሳኔ ያደራጃል ይላል" ሲሉ አንቀፅ ይመዛሉ። በመሆኑም ሕዝበ ውሳኔውን...

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Content: ለረዥም ጊዜያት የት እንደገባ ጠፍቶ የነበረው እሄ የስእል ስራ ባለቤት ጣልያናዊው ሲምባው ወይም ሲኒ ዲ ፒፖ እንደሆነም ኤክስፐርቶች አስታውቀዋል። እርግጥም ይህ የጥበብ ስራ የዚህ ጣልያናዊ መሆኑን ለማረጋገጥ በኢንፍራሪድ ምርመራም ተካሂዷል። ስእሉ እአአ በሚቀጥለው ወር ለጨረታ የሚቀርብ ሲሆን 6̂.5 ሚሊዮን ዶላር ድረስ ሊያወጣ እንደሚችል ተገልጿል። ዘመናትን የተሻገረውና ከፍተኛ ዋጋ ያለው ይህ ስእልን ያስቀመጡት አዛውንት ስእሉ ትልቅ የጥበብ ዋጋ ያለው ሃይማኖታዊ ስእል እንደሆነ ያምኑ እንደነበርም ተገልጿል። • የለማ ጉያ ድንቅ የቆዳ ላይ ሥዕሎች • ስለኢትዮጵያ የቤተ ክርስቲያን ስዕሎች ምን ያህል ያውቃሉ? \nThe previous content can be summarized as follows:

በፈረንሳይዋ ፓሪስ አቅራቢያ በአንዲት አዛውንት ኩሽና ተገኘ የተባለው የስእል ስራ በአስራ ሶስተኛው ክፍለ ዘመን እንደተሰራ የሚታመን ነው።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት "ህወሓት" እና "ሸኔ"ን በሽብርተኝነት ፈረጀ\nSummary: የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት "ህወሓት" እና "ሸኔ" በሽብርተኝነት እንዲፈረጁ የቀረበውን የውሳኔ ሀሳብ አፀደቀ።\nArticle (Max 500 characters):

የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት "ህወሓት" እና "ሸኔ" በሽብርተኝነት እንዲፈረጁ የቀረበለትን ሀሳብ በአንድ ድምፀ ተዐቅቦ አጽድቋል። 5ኛው የሕዝብ ተወካዮች ም/ቤት 6ኛ ዓመት የስራ ዘመን 13ኛ መደበኛ ስብሰባ በመካሄድ ላይ ነው፡፡ ባሳላፍነው ሳምንት የሚንስትሮች ምክር ቤት ህዝባዊ ወያኔ ሓርነት ትግራይ እና ሸኔ በሽብርተኝነት እንዲፈረጁ የውሳኔ ሃሳብ አስተላልፎ እንደነበረ ይታወሳል። ዛሬ ስብሰባውን እያደረገ የሚገኘው የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ሁለቱ ቡድኖች በሽብርተኝነት እንዲፈረጁ የቀረበለትን የውሳኔ ሀሳብ በሙሉ ድምፅ ማጽደቁን ምክር ቤቱ በፌስቡክ ገፁ ላይ አስታውቋል። በአሸባሪነት የተፈረጁት 'ሸኔ' እና ህወሓት ማን ናቸው? ሸኔ የሚንስትሮች ምክር ቤት አሸባሪ ተብሎ እንዲፈረጅ ሃሳብ ያቀረበው "ሸኔ" ቡድንን ነው። በአሁኑ ወቅት በተለይ በምዕራብ ኦሮሚያ በስፋት ስለ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

በኦሮሚያ ክልል ምዕራብ ጉጂ ዞን ከ100 በላይ የኦነግ ታጣቂዎች ትጥቃቸውን ፈቱ\nወደ ሕዝብ ከተቀላቀሉት የቀድሞ የኦነግ ጦር አባላት መካከል ጥቂቶቹ የምዕራብ ጎጂ ዞን አስተዳዳሪ የሆኑት አቶ አበራ ቡኖ ታጣቂዎቹ ወደ ማሕበረሰቡ የተቀላቀሉት በባህላዊ ሥርዓት መሠረት መሆኑን ለቢቢሲ ገልፀዋል። የዞኑ አስተዳዳሪ አክለውም የተያዙት ወደ 500 የሚጠጉ ታጣቂዎች መሆናቸውን ተናግረው "113 የሚሆኑት ወደ ማሕበረሰቡ ተቀላቅለዋል። አብዛኞቹ በሰላማዊ መንገድ ነው የተመለሱት" ብለዋል። ቀሪዎቹ የቀድሞ ኦነግ አባላት በሕዝብ መያዛቸውን የገለፁት ኃላፊ "አንዳንዶቹ የኦነግ አባላት ትጥቅ ሳይኖራቸው" ወደ ጫካ መግባታቸውን ተናግረዋል። • ኢትዮጵያ የአሜሪካን የፕላስቲክ ቆሻሻዎች እንደማትቀበል ገለፀች • ትራምፕ ጦርነት ከተጀመረ ኢራን ከምድረ ገጽ ትጠፋለች ሲሉ አስጠነቀቁ • በቄለም ወለጋ አምስት ሰዎች ተገደሉ "ከ500 ታጣቂዎች መካከል በወንጀል የተጠረጠሩት ወደ ሕግ ይላካሉ" ያሉት አቶ አበራ ቀሪዎቹ ደግሞ ሥልጠና እንደሚገቡ አስረድተዋል። ሥልጠናው ታጥቀው ለነበሩት ብቻ ሳይሆን ለሁሉም ይሰጣል ያሉት አስተዳዳሪው፤ ሕዝቡ ሰላሙን የሚያደፈርሱትን አጋልጦ የሰጣቸው ሰዎች ስለሆኑ 'እንደ እስረኞች አናያቸውም' ብለዋል። ትጥቅ ባይኖራቸውም ግን በዝርፊያ፣ ግድያ፣ በመድፈር፣ የተጠረጠሩ ሰዎች ተጣርተው ለሕግ ይቀርባሉ ሲሉ ተናግረዋል። የኦሮሞ ነጻነት ግንባር ሰኔ 5 2011 ዓ.ም ባወጣው መግለጫ እንዳመለከተው ከኦሮሚያ ክልላዊ መንግስት ጋር ባደረገው ስምምነት ላይ በእስር የሚገኙ አባሎቹ እንደሚፈቱ ተገልጦ እንደነበር አስታውሷል። ሆኖም ግን ይላል መግለጫው የታሰሩ አባላቶቹም አለመፈታታቸውን አስታውሶ እንደ አዲስ በደጋፊዎቹና በአባላቶቹ ላይም እስር መቀጠሉን በመጥቀስ መፍትሄ እንዲሰጠው ጠይቆ ነበር። በወቅቱ መንግሥት ደጋፊ ወይንም አባል ስለሆነ ብቻ የታሰረ አንድም ሰው የለም ሲል ማስተባበሉ ይታወሳል። የኦሮሚያ ክልላዊ መንግሥትና የኦሮሞ ነፃ አውጪ ግንባር ስምምነት ከተፈራረሙ በኋላ የኦነግ አመራሮች ከዚህ በኋላ የምናዘው ጦር የለም ማለታቸው ይታወሳል። ይሁን እንጂ የቀድሞ የኦነግ ወታደሮችና የመንግሥት ወታደሮች መካከል በደቡብና ምዕራብ ኦሮሚያ በተደጋጋሚ በሚከሰት ውጊያ ሰዎች መሞታቸውን በተደጋጋሚ መዘገባችን ይታወሳል። \n\ntl;dr:

በኦሮሚያ ክልል ምዕራብ ጉጂ ዞን ከ100 በላይ የኦነግ ታጣቂዎች ትጥቃቸውን ፈትተው ወደ ማሕበረሱ መቀላቀላቸው ተገለፀ።

amh_Ethi

test

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: ሊባኖስ ፡ በቤይሩት ወደብ ላይ ከባድ የእሳት አደጋ አጋጠመ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

እሳቱ የተቀሰቀሰው በወደቡ የቀረጥ ነጻ ክልል ውስጥ በሚገኝ ዘይትና ጎማ በተከማቸበት መጋዘን ላይ ሲሆን፤ ባለስልጣናት የእሳት አደጋውን በዚያው ቦታ ላይ ለመቆጣጠር ተችሏል ብለዋል። እስካሁን በእሳቱ ሳቢያ የደረሰ ጉዳት እንደሌለ የተነገረ ሲሆን፤ የአደጋው መነሻ አልታወቀም። በከቃጠሎው የሚወጣው ጥቁር ጭስም በከተማዋ ሰማይ ላይ ይታያል። የእሳት አደጋ ሠራተኞች በአደጋው ቦታ እሳቱን ለመቆጣጠር እየጣሩ ሲሆን የአገሪቱ ሠራዊትም ሄሊኮፕተሮችን በመጠቀም እሳቱን ለማጥፋት እየጣረ መሆኑን አመልክቷል። የሊባኖስ ቀይ መስቀል ኃላፊ ጆርጅ ካታኒሐ እንዳሉት በአደጋው ምክንያት አንዳንድ ሰዎች ለመተንፈስ የመቸገር ሁኔታ እንዳጋጠቸው ቢገልጹም ይፋ የሆነ ጉዳት ግን እስካሁን እንዳልደረሰ ለሮይተርስ ተናግረዋል። ኃላፊ ጨምረውም ባለፈው ጊዜ እንዳጋጠመው በእሳቱ የተነሳ ፍንዳታ ሊያጋጥም ይችላል የሚል ስጋት እንደሌለ ተናግረዋል። ቢሆንም ግን በአደጋው ሳቢያ አንዳንድ ነዋሪዎች ፍርሃት እንደተፈጠረባቸው ገልጸዋል። ያለፈው ወር ፍንዳታ የተከሰተው በወደቡ ላይ ተከማችቶ የነበረ 2,750 ቶን የሚሆን አሞኒየም ናይትሬት የተባለ ኬሚካል በእሳት ተያይዞ ሲሆን በአደጋውም ሳቢያ በአገሪቱ ከባድ ተቃውሞ ተቀስቅሶ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ሥራቸውን ለመልቅ ተገደው ነበር። በኬሚካሉ ፍንዳታ ሳቢያ በከተማዋ ላይ ከባድ ውድመት የደረሰ ሲሆን በርካታ ቤቶችና ሕንጻዎች ፈራርሰዋል። በዚህም ምክንያት ከሞቱት ከ190 በላይ ሰዎች በተጨማሪ በሺህዎች የሚቆጠሩ ሰዎች የመቁሰል አደጋ ሲደርስባቸው 300 ሺህ የሚሆኑ ሰዎች ደግሞ ቤት አልባ ሆነዋል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: ህፃናትን በህገ-ወጥ መንገድ በማዘዋወር የተከሰሰች ሲሆን ሌሎችም ክሶች እንደሚጨመሩባት ፖሊስ አስታውቋል። የተያዘችውም ልጆቿን 27 000 ብር ለመሸጥ ስትደራደር ነው ገዢው ለፖሊስ ያስታወቀው ህፃናትን መሸጥ እንዲሁም በህገወጥ መንገድ ለጉዲፈቻ መስጠትም ሆነ ማዘዋወር በናይጀሪያ ስር የሰደደ ችግር ነው። የ30 ዓመቷ እናት በሰሜናዊ ናይጀሪያ በምትገኘው ካትሲና ፍርድ ቤት በቀረበችበት ወቅት ይግባኝ ባትጠይቅም የእምነት የክህደት ቃሏን በሰጠችበት ወቅት ግን "ኢኮኖሚያዊ ችግሮች" እንዳስገደዷት የሀገሪቱ ጋርዲያን ጋዜጣ ዘግቧል። ናይጀሪያ ከፍተኛ የነዳጅ አምራችና ላኪ ብትሆንም አሁንም ብዙዎች በድህነት የሚማቅቁባት ናት። ዘ ናሺናል ኤጀንሲ ፎር ዘ ፕሮሂቢሽን ኦፍ ትራፊኪንግ ኢን ፐርሰንስ የተሰኘው ድርጅት በአውሮፓውያኑ 2011 ባደረገው ምርመራ ህፃናት እስከ 6500 ዶላር እየተሸጡ እንደሆነ ዘግቧል። በአውሮፓውያኑ 2013ም 17 እርጉዝ ታዳጊ ህፃናት "የልጆች ማምረቻ ፋብሪካ" ውስጥ እንዳዳነ ፖሊስ ተናግሯል። ምንም እንኳን የህዝብ ተቃውሞም ሆነ መንግሥት ይህንን ችግር ለመቅረፍ ቁጥጥር ቢያደርግም ልጆቻቸውን የሚሸጡ እናቶች ቁጥር ቀላል አይደለም። የ"ህፃናት ማምረቻ ፋብሪካው"ቅሌት ከተጋለጠ በኋላ ሌላም አንዲት እናት ሴት ልጇን በ90 ዶላር ስትሸጥ ተይዛለች። \nSummary in the same language as the doc:

ናይጀሪያዊቷ እናት የአንድ ወር ዕድሜ ያላቸውን መንታ ሴት ልጆቿን ልትሸጥ ስትል ፖሊስ በቁጥጥር ስር አውሏታል።

amh_Ethi

validation

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በአጣዬ ከተማ ከደረሰው ጉዳት መካከል ነዋሪዎችና የአካባቢው ባለሥልጣናት ባለፉት ቀናት እንደተናገሩት ቁጥራቸው በውል ያልታወቀ ሰዎች ህይወት መጥፋቱን፣ ከፍተኛ መጠን ያለው ንብረት መውደሙንና በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎች ከቀያቸው ተፈናቅለዋል። የኢትዮጵያ እንባ ጠባቂ ተቋም ኃላፊ አቶ እንዳለ ኃይሌ ለሮይተርስ እንደተናገሩት "ከተፈናቀሉ ሰዎች ያገኘነውን መረጃ መሠረት አድርገን እስከ 200 የሚደርሱ ሰዎች ከሁለቱም ዞኖች ሳይሞቱ አይቀሩም" ብለዋል። ኃላፊ ጨምረውም ይህ የተጠቀሰው የሞቱ ሰዎች አሃዝን የበለጠ ማረጋገጥ እንደሚፈልግም አመልክተዋል። በቅርብ ጊዜ በተከሰተው ጥቃት ክፉኛ ከተጎዱት አካባቢዎች መካከል ዋነኛዋ በሆነችው በአጣዬ ከተማ ውስጥ ከሚገኙ ቤቶች ውስጥ ከ20 እስከ 25 በመቶ የሚሆኑት በእሳት መጋየታቸውን አቶ እንዳለ ተናግረዋል። በተጨማሪም ከሰሜን ሸዋ ዞን 250 ሺህ የሚጠጉ ሰዎች እንዲሁም 78 ሺህ የሚሆኑ ደግሞ ከኦሮሞ ብሔረሰብ ልዩ ዞን ከመኖሪያቸው የተፈናቀሉ መሆናቸውን ኃላፊው ገልጸዋል። ሮይተርስ እንደዘገበው በኦሮሞ ብሔረሰብ ዞን ውስጥ የምትገኝ አንዲት ትንሽ ከተማ በመጋቢት ወር ሙሉ ለሙሉ መውደሟን አቶ እንዳለ እንደተናገሩ ጠቅሶ ነገር ግን ስለደረሰው ጉዳት ተጨማሪ ዝርዝር እንዳልሰጡ አመልክቷል። ጥቃቱን ተከትሎ የክልሉና የዞኖቹ ባለሥልጣናት ለተለያዩ የአገር ውስጥ መገናኛ ብዙሃን፤ ትክክለኛ አሃዝ እንደሌላቸው ነገር ግን በሰውና በንብረት ላይ ከባድ ጉዳት መድረሱን መረዳታቸውን ገልጸው ነበር። ባለፈው ሳምንት በጥቃቱ በሰው ላይ የደረሰውን ጉዳት በተመለከተ ከሰሜን ሸዋ ዞኑ አስተዳደር መረጃ ለማግኘት ቢቢሲ በሞከረበት ጊዜ የአካባቢው ኃላፊዎች በቀዳሚነት የተፈናቀሉትን በመርዳት ወደመኖሪያቸው ለመመለስ እየሰሩ መሆኑን ጠቅሰው ጎን ለጎንም መረጃ እያሰባሰቡ መሆኑን ገልጸዋል። ባለፈው መጋቢት ወር በአካባቢው በተከሰተ ጥቃትና ግጭት ተመሳሳይ ከባድ ጉዳት የደረሰ ሲሆን በክስተቱ ከ300 በላይ ሰዎች መሞታቸውን ኤኤፍፒ የኢትዮጵያ እንባ ጠባቂ ተቋምን ባለስልጣንን ጠቅሶ መዘገቡ ይታወሳል። ሰሜን ሸዋ በአማራ ክልል ሰሜን ሸዋና በኦሮሞ ብሔረሰብ ዞን ውስጥ ቀደም ሲል የተከሰተውን ግጭት ተከትሎ አርብ ሚያዝያ 08/2013 ዓ.ም በተፈጸሙ ጥቃቶች ቁጥራቸው በውል ያልታወቀ በርካታ ሰላማዊ ሰዎች መገደላቸውን የክልሉ ባለሥልጣናት ተናግረዋል። በወቅቱ የሰሜን ሸዋ ዞን የጸጥታ ኃላፊ አቶ አበራ መኮንን ለቢቢሲ እንደገለጹት ጥቃቱ የተፈፀመው በዞኑ ውስጥ በሚገኙ አምስት ወረዳዎች ላይ ሲሆን "በጣም ከፍተኛ ቁጥር ያለው የታጠቀ ኃይል ወረራ" ፈጽሞ ጉዳት አድርሷል ብለው ነበር። በጥቃቱ ወቅት የታጣቂው ኃይል በሰዎችና በንብረት ላይ ከፍተኛ ጉዳት ማድረሱን አመልክተው ክስተቱ በአካባቢው ከነበረው የፌደራልና የክልሉ የጸጥታ ኃይል "አቅም በላይ" መሆኑንና በጸጥታ አካላት ላይም ከፍተኛ ጉዳት መድረሱ ተገልጿል። የአማራ ክልል የመንግሥት ኮሚዩኒኬሽን ጉዳዮች ኃላፊ አቶ ግዛቸው ሙሉነህ ለክልሉ መገናኛ ብዙሃን ተቋም እንደተናገሩት በጥቃቱ ከባድ ጉዳት እንደደረሰና ለጥቃቱም "ኦነግ-ሸኔ እና ሌላ ተከታይ" ያሉትን አካል ተጠያቂ አድርገዋል። በጥቃቱ ጉዳት የደረሰባቸው አካባቢዎች በሰሜን ሸዋ ዞን ውስጥ የሚገኙት አጣዬ፣ አንጾኪያና በኤፍራታ የሚባሉት ሲሆኑ፤ የአጣዬ ከተማ ከሁሉም በከፋ ሁኔታ ከባድ ጉዳት እንደደረሰባት ከጥቃቱ በኋላ የሚወጡ ምስሎች አመልክተዋል። በወቅቱ በታጠቁ ኃይሎች የተፈጸመውን ጥቃት በመሸሽ በመቶ ሺህዎች የሚቆጠሩ ሰዎች መኖሪያቸውን በመተው ወደ ገጠር መንደሮችና በዙሪያቸው ወዳሉ ከተሞች መሄዳቸው መነገሩ ይታወሳል። የመከላከያ...\nSummary in the same language as the doc:

ከሳምንት በፊት በአማራ ክልል ሰሜን ሸዋና የኦሮሞ ብሔረሰብ ልዩ ዞን ውስጥ በተከሰተ "ግጭት እስከ 200 የሚደርሱ ሰዎች" ሳይሞቱ እንዳልቀረ ሮይተርስ የዜና ወኪል አንድ ከፍተኛ ባለሥልጣንን ጠቅሶ ዘገበ።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ፈረንሳይ፡ ቻርሊ ሄብዶ መፅሄት አወዛጋቢውን የነብዩ መሐመድ ካርቱንን እንደገና አተመ\nSummary: ቻርሊ ሄብዶ የተሰኘው የፈረንሳዩ ቧልት ቀመስ መፅሄት ከአምስት ዓመታት በፊት ለሽብር ጥቃት ያጋለጣቸውን የነብዩ መሐመድን ምስል በካርቱን እንደገና አውጥቷል።\nArticle (Max 500 characters):

የሽብር ጥቃቱን በዋነኝነት ያቀነባበሩት ሁለት ፅንፈኛ አክራሪዎችና እነሱንም በመርዳት አስራ አራት ግለሰቦች የፍርድ ሂደት በነገው እለት የሚጀመር ይሆናል። የመፅሄቷ ጋዜጠኞች ስብሰባ ላይ እያሉ በተሰነዘረው ጥቃት ታዋቂ ካርቱኒስቶችን ጨምሮ አስራ ሁለት ሰዎች ተገድለዋል። በዚያኑ ቀንም እንዲሁ በፓሪስ በደረሰ ሌላ ጥቃት አምስት ሰዎች ህይወታቸው አልፏል። ይህንንም ተከትሎ ፀረ- ጂሃድ ተቃውሞዎች ፈረንሳይን አጥለቅልቀዋት ነበር። መፅሄቱ በፊት ገፁ ላይ በአሁኑ ወቅት ይዞት የወጣው የነብዩ መሃመድን የሚወክል አስራ ሁለት ካርቱኖችን ናቸው። እነዚህ ካርቱኖች በቻርሊ ሄብዶ መፅሄት ላይ ከመውጣታቸው በፊት አንድ የዴንማርክ ጋዜጣ ነበር መጀመሪያ ይዞት የወጣው። በአንደኛው ካርቱንም ላይ ነብዩ መሃመድ በተርባን ጥምጥም ፈንታ ቦምብ ጭንቅላታቸው ላይ ይታያል። በፈረንሳይኛም "ይሄ ሁሉ የደ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

ሐሙስ ይፋ በሆነ ሪፖርት ላይ እንደተገለፀው፤ የሞባይል መተግበሪያው ጥቅም ላይ የዋለው የጎሳው አባላት ጠባይን ለመከታተል፣ ከሰዎች ጋር ያላቸውን ማኅበራዊ ሕይወት ለመሰለል፣ የኤሌክትሪክ ፍጆታቸውን እንዲሁም ከባህር ማዶ ሰዎች ጋር ያላቸውን ግንኙነት ለመከታተል እንደሆነ ተገልጿል። የሰብአዊ መብት ተሟጋቾች የዊጎር ሙስሊሞች በቻይና ከፍተኛ በደል እንደሚደርስባቸው ይገልጻሉ። • ተቃዋሚዎቿ ፊት ፎቶ የተነሳችው ሙስሊም ሴት • የቻይና ሙስሊሞች ምድራዊ 'ጀሐነም' ሲጋለጥ የተባበሩት መንግሥታት በበኩሉ በሚሊየን የሚቆጠሩ የዊጎር ሙስሊሞች በዢንጃን ማረሚያ ቤቶች መታሰራቸው መረጃ እንዳለው ገልጿል። የቻይና መንግሥት ግን "የተሀድሶ ትምህርት ማዕከላት" ናቸው ሲል ያስተባብላል። የሰብአዊ መብት ተሟጋቾች እንደሚሉት፤ የቻይና መንግሥት የስልክ መተግበሪያውን የዜጎችን መረጃ ለመመዝገብና ለመሰነድ አገልግሎት ላይ ያውለዋል። በተጨባጭ 36 አይነት ግለሰቦች ላይ ትኩረት ያደርጋል። ይህም የቤታቸውን የፊት ለፊት መውጪያ በር አልፎ አልፎ የሚጠቀሙ፣ ከፍተኛ የሆነ የኤሌክትሪክ ፍጆታ ያላቸው እንዲሁም ያለ አካባቢው ባለስልጣናት እውቅና ለሐጂ ጉዞ የሚሄዱ ግለሰቦችን ያካትታል። ከመተግበሪያው የተገኘው መረጃ ቻይና ዜጎቿን ወደምትከታተልበት የማዕከላዊ መንግሥቱ የመረጃ ቋት ውስጥ ይገባል። • ተመድ ቻይና ''ሙስሊሞችን በጅምላ መያዟ » አሳስቦኛል አለ • ሁሉንም በደህንነት ካሜራ የምትመለከተው ቻይና እንደ ሰብአዊ መብት ተሟጋቾች ከሆነ ይህ የማዕከላዊ መንግሥቱ ግለሰቦችን መከታተያ መንገድ "በዓለም ላይ ትልቁ ሰዎችን የመከታተያ ቋት" ነው። ይህ የመረጃ ቋት ከመንገድ ላይ የደህንነት ካሜራዎች፣ ከነዳጅ ማደያ ስፍራዎች፣ ከትምህርት ቤቶች የሚገኙ መረጃዎችን በመሰብሰብ፤ 'አጠራጣሪ' ባህሪ የሚያሳዩ ግለሰቦች ላይ ባለስልጣናት ክትትል እንዲያደርጉ መረጃ ይሰጣል ተብሏል። በመላው ቻይና ከ170 ሚሊየን በላይ የመንገድ ላይ ካሜራዎች የሚገኙ ሲሆን፤ በ2020 ደግሞ 400 ሚሊየን አዳዲስ ካሜራዎች ተተክለው ሥራ ላይ ይውላሉ ተብሏል። ይህ ቻይና በዓለም ላይ ትልቁ በካሜራ ክትትል ማድረግ የሚያስችል መረብ ለመዘርጋት ያላትኘዕ እቅድ አካል ነው። \n\nGive me a good title for the article above.

በቻይና ዢንጃን ግዛት ፖሊስ የስልክ መተግበሪያን በመጠቀም ክትትል ያደርጋል ተባለ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ሊገዳደሉ ከአንድ ጦር አውድማ የተገኙ ወንድማማቾች\nSummary: በኢትዮጵያና ኤርትራ መሃከል የተደረገው ጦርነት በወንድማማቾች መካከል የተደረገ ጦርነት ስለመሆኑ ብዙዎች ጽፈዋል። የአቶ ታፈረ ቤተሰብ እውነታ የዚህ አሳዛኝ እውነታ ምስክር ነው።\nArticle (Max 500 characters):

1990ዎቹ መጀመርያ ወርሀ ግንቦት ነው። የሁለቱ ሃገራት የለት ተለት ህይወታቸው እንደ ሁሌው ቢመስላቸውም ወታደሮችን የጫኑ ተሽከርካሪዎች ወደ ተለያዩ አካባቢዎች ሲንቀሳቀሱ መመልከት አንድ ልክ ያልሆነ ነገር መኖሩን ልብ እንዲሉ ግድ አለ። የሃዘን ጥግን ያየችው የአቦይ ታፈረ ጎጆ አቦይ ታፈረ ተክለ በትግራይ እገላ በሚባል ልዩ ቦታ ከባለቤታቸው አደይ ሓጉሽ ገረማርያም አምስት ልጆች ወልደው ያሳደጉ አባት ናቸው። ለገሰ ታፈረ እና ጆርጆ ታፈረ ታላቅ እና ታናሽ ወንድማማቾች ናቸው። እነዚህ ከአንዲት እናት አብራክ የተገኙ ወንድማሞች ትግራይ ተወልደው ኤርትራ ያደጉት ሲሆን በ1970ቹ ከደርግ ጋር ይደረግ በነበረው ፍልምያ በሁለት የትጥቅ ሀይሎች ስር ተሰልፈው ተዋግተዋል። ታላቅየው ለገሰ ታፈረ ቀድሞ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ሲቀላቀል ከጥቂት ዓመታት በኋላ ደግሞ ታናሹ ጆርጆ ታ

amh_Ethi

test

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ሱዳን በአልቃይዳ ጥቃት ለተገደሉ አሜሪካውያን ቤተሰቦች ካሳ ለመክፈል ተስማማች\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ሱዳን በአሜሪካ የተጣለባት ማዕቀብ እንዲነሳላት የምትሻ ከሆነ ይህን ካሳ መክፈል እንደሚጠበቅባት በአሜሪካ እንደ ቅድመ ሁኔታ ተቀምጦላት ነበር። ጥቃቱን የሰነዘሩት ሁለቱ አጥፍቶ ጠፊዎች ሥልጠና የወሰዱት በሱዳን ስለሆነ ለጥቃቱ ኃላፊነቱን የምትወስደው ሱዳን ነች ስትል አሜሪካ ደምድማ ነበር። ሱዳን ይህ ጥቃት እንዲፈጸም ለአል-ቃይዳ እና ቢን ላደን የፋይናንስ እና የቴክኒክ ድጋፍ አድርጋለች ተብሎ ይታመናል። ከዚህ በተጨማሪ አሜሪካ አጥፍቶ ጠፊዎቹ በሱዳን ልምምዶችን ከማድረጋቸውም በተጨማሪ፣ በሱዳን የንግድ ሥራ እንዲያከናውኑ እና ተቀጣጣይ ነገር ይዘው በሱዳን ዲፕሎማቲክ ፓስፖርት እንዲንቀሳቀሱ ተፈቅዶላቸው ነበር ትላለች። አዲሱ የሱዳን መንግሥት በአሜሪካ ተጥሎበት የሚገኘውን ማዕቀብ ማስነሳት ለነገ የማይለው ዋና እቅዱ አድርጓ እየተንቀሳቀሰ ነው። ሱዳን ለሟች አሜሪካውያን ቤተሰቦች ምን ያህል ገንዘብ ለመክፈል እንደተስማማች ይፋ ባይሆንም ለጉዳዩ ቅርበት ያላቸውን ሰዎች ጠቅሶ ሬውተርስ እንደዘገበው ምናልባት ከ$30 ሚሊዮን ዶላር እንደማያንስ ይጠበቃል። እአአ በ2000 በተሰነዘረው ጥቃት ቢያንስ 40 ሰዎች ጉዳት ደርሶባቸዋል። የሱዳን ወታደራዊ የሽግግር ካውንስል የቀድሞ መሪውን አል-በሽርን ለዓለም አቀፉ የወንጀለኞች ፍርድ ቤት ተላልፎ እንዲሰጡ መወሰኑ ይታወሳል። የሽግግር ካውንስሉ ይህን ውሳኔ የወሰደው የአሜሪካን ፍላጎትን ለሟሟለት ነው የሚሉት በርካቶች ናቸው። ከአንድ ሳምንት በፊት ታሪካዊ በተባለ ሁኔታ የእስራኤሉ ጠቅላይ ሚንስትር ቤንያሚን ኔታንያሁ እና የሱዳን ወታደራዊ የሽግግር መንግሥት ካውንስል ሰብሳቢ አብድል ፈታህ አል-ቡረሃን በኡጋንዳ ኢንቲቤ ተገናኝተው መምከራቸው ይታወሳል። ከሁለቱ መሪዎች ውይይት በኋላ ሱዳን እና እስራኤል ግንኙነት ለመጀመር መስማማታቸውን ተዘግቧል። የሱዳን የኢንፎርሜሽን ሚንስትር ለአሶሲዬትድ ፕሬስ እንደተናገሩት ከሱዳን ሌላ በኬንያ እና በታንዛኒያ የአሜሪካ ኤምባሲዎች ላይ አል-ቃይዳ ባደረሳቸው ጥቃቶች ለሟች አሜሪካውያን ቤተሰቦች ካሳ ለመክፈል ውይይት እየተደረገ መሆኑን ተናግራል። በኤምባሲዎቹ ላይ በደረሰው ጥቃት ከ200 በላይ ሰዎች ተገድለዋል። • የሶሪያ ጦር ወሳኝ ያላትን ከተማ ከታጣቂ ኃይሎች ነጻ ማውጣቱን አስታወቀ • በአንድ ቀን 1 ቢሊዮን ዶላር ያተረፈው ጆርጅ ሶሮስ ማን ነው? • የቢንላደን የቀድሞ ጠባቂ በጀርመን አሜሪካ ለምን ሱዳንን በጥቁር መዝገቧ ላይ አሰፈረቻት? በወቅቱ የአል-ቃይዳ መሪ ኦሳማ ቢን ላደን እአአ በ1990ዎቹ የፕሬዝደንት አል-በሽር እንግዳ ሆኖ በሱዳን ለአምስት ዓመታት ኖሯል። በዚህ ሱዳን 1993 ላይ የአሜሪካ አሸባሪ አገራት ዝርዝር ውስጥ ተካተተች። የሱዳን መንግሥት ግን በእነዚህ ጥቃቶች ውስጥ እጁ እንደሌለበት በተደጋጋሚ እየተናገረ ይገኛል። "ይህን ካሳ ለመክፈል የተስማማነው ሱዳንን ከዝርዝሩ ውስጥ ለማስወጣት በአሜረካ የተቀመጠውን ቅድመ ሁኔታ ለማሟላት እና ከአሜሪካ እና ከተቀረው ዓለም ጋር መልካም ግነኙነት ለመፍጠር ነው" ሲል የሱዳን መንግሥት መግለጫ አውጥቷል። ጥቃቱ ከመሰንዘሩ ጥቂት ቀደም ብሎ መርከቡ በኤደን ወደብ ነዳጅ በመሙላት ላይ ነበር 2000 ላይ የመናዊ የሆኑ አጥፍቶ ጠፊዎች እስከ 225ኪ.ግራን የሚመዝን ተቀጣጣይ ነገር በመጠቀም በአሜሪካ መርከብ ላይ ጥቃት ፈጽመዋል። በዚህ 17 መርከበኞች ሲሞቱ ከ40 በላይ በሚሆኑት ላይ ደግሞ ጉዳት ደርሷል። አሜሪካ ከዚህ ጥቃት ጋር ግንኙነት ነበረው ያለችውን ጀማል አል-ባዳዊ የተባለን ግለሰብ ከ19 ዓመታት በኋላ ባሳለፍነው ዓመት የመን ውስጥ በአየር ጥቃት ገድላዋለች። ጥቃቱን አቀነባብሯል የሚል ክስ...

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

በሕብረቱ አገራት ውስጥ ለሚሞቱ ሰዎች የአየር ብክለት፣ የውሃ ንጽህና ጉድለት እና የኬሚካል ተጋላጭነት ምክንያት እንደሆነና ይህም የ13 በመቶ ለሚሆኑ ሰዎች ሞት ምክንያት እንደሆነ ሪፖርቱ አመልክቷል። ሪፖርቱ ጨምሮ እንዳለው ኢኮኖሚያዊ አቅማቸው ዝቅተኛ የሆኑ የማኅብረሰብ ክፍሎች ለአየር ንብረት ለውጥ የበለጠ ተጋላጮች ናቸው። በዚህም ምክንያት "በአየር ንብረት ለውጥ ተጋላጭ የሆኑ ማኅብረሰቦችን ለመጠበቅ ጠንከር ያለ እርምጃ ያስፈልጋል" ብሏል ኤጀንሲው። የሕብረቱ የአካባቢ ጥበቃ ኤጀንሲ ኮሚሽነር ቪርጂኒጅስ ሲነኬቪሲየስ እንዳሉት የሰው ልጆች ጤና እና ከባቢያዊ አየር ቀጥታ ግንኙነት አላቸው። "እያንዳንዱ ሰው ሊረዳው የሚገባው ነገር የአካባቢያችንን ሥነ-ምህዳር መንከባከብ ቻልን ማለት የሰዎችን ህይወትን እየታደግን ነው ማለት ነው" ብለዋል። መቀመጫውን ኮፐንሃገን ያደረገው ኤጀንሲው ትናንት ይፋ ባደረገው ሪፖርቱ እአአ በ2012 በአውሮፓ ሕብረት አገራት ውስጥ ለ630 ሺህ ሰዎች ሞት የአየር ንብረት ለውጥ አንዱ ምክንያት ነው ብሏል። የአየር ብክለት ለ400 ሺህ ሰዎች ሞት እንደ አንዱ ምክንያት ሆኖ የቀረበ ሲሆን፤ የድምጽ ብክለት ደግሞ ከ12 ሺህ ሰዎች ሞት ጋር ተያይዟል። የተቀሩት ደግሞ እንደ ከፍተኛ ሙቀት ካሉ የአየር ሁኔታዎች ጋር ተያይዘዋል። ሪፖርቱ የሰው ልጆች በየትኛው ጊዜ ለአየር፣ ለውሃ፣ ለድምጽ ብክለት ወይም ለኬሚካል ተጋላጭ ናቸው ይላል። እነዚህም በተናጠልም ሆነ በድምሩ በሰው ልጆች ጤና ላይ አሉታዊ ጫና እያሳደሩ ነው ብሏል። ኤጀንሲው በሪፖርቱ እንደገለጸው ከአየር ንብረት ለውጥ ጋር ተያይዞ ከአውሮፓ አገራት ብዙ ጉዳት እያስተናገዱ የሚገኙት የምሥራቅ አውሮፓ አገራት ናቸው። እንደምሳሌ የኖርዌይ እና የአይስላንድ ዜጎች በአየር ንብረት ለውጥ ምክንያት የሚደርስባቸው ጉዳት ከአልባኒያ አንዲሁም ከቦስኒያ እና ሄርዜጎቪና ጋር ሲነጻጸር እዚህ ግባ የሚባል አይደለም። የዓለም ጤና ድርጅትም ከዚህ ቀደም የአየር ብክለት በመላው ዓለም ለሚሊዮኖች ሞት ምክንያት እየሆነ ነው ብሎ ነበር። የአየር ብክለት ከስትሮክ፣ ከሳምባ ካንሰር እና ከልብ ሕመም ቀጥሎ የበርካቶችን ሕይወት ይቀጥፋል ይላል ድርጅቱ። ሌላ የዓለም ጤና ድርጅት ሪፖርት እንደጠቆመው ደግሞ የድምጽ ብክለት የደም ግፊት መጠንን ከፍ በባመድረግ እና የጨንቀት ሆርሞኖች እንዲመነጩ በማደረግ ለልብ ሕመም ያጋልጣል ብሏል። \n\nGive me a good title for the article above.

የአውሮፓ ሕብረት ፡ ከአየር ንብረት ለውጥ ጋር በተያያዘ ከ8 ሰዎች አንዱ ይሞታል

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

መደመር፡ የጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አሕመድ መፅሐፍ ኬንያ ገብቷል\nናይሮቢ የሚገኘው የኢትዮጵያ ኢምባሲ ነው መፅሐፉን ያስመረቀው። ናይሮቢ የሚገኙ ኢትዮጵያውያን፣ ኬንያውያን እንዲሁም የሌሎች ሃገራት ዲፕሎማቶች የምረቃ ስነ ስርአቱ ታዳሚዎች ነበሩ። መፅሐፉ እስካሁን ለገበያ የቀረበው በአማርኛና ኦሮምኛ በመሆኑ ከኢትዮጵያውያን ውጭ ሌሎች ዲፕሎማቶች መፅሃፉን ገዝተው ለማንበብ አልቻሉም። ቢሆንም የመፅሐፉን ይዘት በተመለከተ የጠቅላይ ሚንስትር ፅ/ቤት ባለሟሎች፤ አማካሪዎችና ሌሎችም የፌደራል መስሪያ ቤቶች የስራ ኃላፊዎች በእንግሊዝ አፍ ማብራሪያ ሰጥተዋል። መፅሐፉ አሁን ያለውን የአገሪቱን ነባራዊ ሁኔታ ለመቀየር አጋዥ ነው ይላሉ ማብራሪያ ሰጭዎቹ። ከዚህም በተጨማሪ መፅሐፉ ከተለያዩ እሳቤዎች ሃሳብ ያዋጣ በመሆኑ ሚናው በተግባር የሚለካ ለውጥ ለማምጣት ዕድል ይፈጥራል ባይ ናቸው። መፅሐፉ በናይሮቢ እንዲመረቅ ያስተባበሩት አምባሳደር መለስ አለም «ኬንያዊያን ጎረቤቶቻችን ሳይሆኑ ወንድሞቻችን ናቸው፤ ለዚህም ነው መፅሐፉን እዚህ እንዲመረቅ የሻትነው» ሲሉ ተደምጠዋል። «በአሁኑ ወቅት የሚገጥሙን ችግሮች ማንኛውም በለውጥ ሂደት ላይ ያለ አገር የሚገጥመው ችግር ነው» ያሉት አምባሳደሩ ይህንንም በቀላሉ ለማለፍ መደመር መፅሐፍ ድርሻ ይኖረዋል የሚል ሃሳብ አንስተዋል። መፅሃፋ በኢትዮጵያ በ13 ከተሞች ከሳምንታት በፊት መመረቁ ይታወሳል። ከአገር ውጭ ሲመረቅ ደግሞ ከአሜሪካ ቀጥሎ የናይሮቢው ፕሮግራም ሁለተኛው መሆኑ ነው። በናይሮቢው የምረቃ ሥነ-ሥርዓት 'መደመር' መፅሐፍ ለገበያ የቀረበ ሲሆን 3 ሺህ የኬንያ ሺልንግ ወይም ደግሞ 30 የአሜሪካን ዶላር ዋጋ ተቆርጦለት ነበር። አሁን ባለው የውጭ ምንዛሪ ገበያ ወደ 890 ብር ገደማ ያወጣል። ነገር ግን በምረቃ ሥነ-ሥርዓቱ ላይ የተገኘው የቢቢሲ ዘጋቢ መፅሐፉን የሚገዙ ሰዎች ቁጥር እምብዛም መሆኑን ታዝቧል። ዋጋው መፅሐፉ ኢትዮጵያ ውስጥ ከሚሸጥበት በ3 እጥፍ የጨመረ መሆኑና መፅሐፉ በሃገር ውስጥ ቋንቋዎች ብቻ ለገበያ መቅረቡ ለሸመታው ማሽቆልቆል ምክንያት ሳይሆን አልቀረም። ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ፤ አንባቢዎች የፓርቲ ማኒፌስቶ ሽታ አለው ሲሉ ከገመገሙት 'መደመር' ባሻገር፤ 'ዲርአዝ' በተሰኘ የብዕር ስም አራት የታተሙ ሁለት ያልታተሙ መጽሐፎች እንዳሏቸው መናገራቸው ይታወሳል። \n\ntl;dr:

የጠቅላይ ሚንስትር አብይ አህመድ "መደመር" መፅሐፍ በኬንያ መዲና ናይሮቢ ተመርቋል።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: የእስራኤሉ ወታደር የፍልስጤማዊው አንገት ላይ መቆሙ ቁጣን ቀሰቀሰ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የእስራኤሉ ወታደር ፍልስጤማዊ ተቃዋሚ አንገት ላይ ቆሞ ካሂሪ ሃኑን የተባሉት ዝነኛው ተቃዋሚ አዛውንት እጆቻቸው ወደኋላ ታስሮ፤ ፊታቸው ከመሬት ጋር ተጣብቆ የእስራኤል ወታደር አንገታቸው ላይ በጉልበቱ ቆሞ የሚያሳየው ምስል በማህበራዊ ሚዲያዎች ላይ በስፋት ተሰራጭቷል። ምስሉ የተቀረጸው ትናንት ፍልስጤማውያን በዌስት ባንክ ለተቃውሞ በወጡበት ወቅት ነው። ወታደሩ በጉልበቱ የካሂሪ ሃኑን አንገት ላይ ለ50 ሰከንዶች ያክል ተጭኖ ቆይቷል። ይህም በፍልስጤማውያን ዘንድ ሌላ ታቃውሞን ቀስቅሷል። የእስራኤል ጦር ግን የጦር አባላቱ የነበረውን ሁኔታ ለመቆጣጠር ተመጣጣኝ እርምጃ ነው የወሰዱት ብሏል። ተንቀሳቃሽ ምስሉም የግጭቱን ሙሉ ምስል አያሳይም፤ በጦር አባላቱ ላይ ሲደርስ የነበረውን ጥቃትም አያስመለክትም ብሏል። ጦሩ ጨምሮ ወደ 200 ሰዎች ግጭት በተስተዋለበት የተቃውሞ ስልፍ ላይ መሳተፋቸውን እና በጦሩ አባላት ላይ ድንጋይ መወርወሩን አሳውቋል። የእስራኤል ጦር በመግለጫው ካሂሪ ሃኑን በእስራኤል ጦር አባሉ ላይ ተደጋጋሚ ትንኮሳ መፈጸማቸውን እና አባላቱ በቁጥጥር ሥር ለማዋል በተደረገው ጥረት ተባባሪ ሳይሆኑ በመቅረታቸው እርምጃው እንዲወሰድባቸው ግድ መሆኑን አብራርቷል። ካሂሪ ሃኑን ጥቃቱ ከደረሰባቸው በኋላ ለአንድ የእስራኤል ጋዜጣ “በቁጥር አስተኛ የሆንን በእድሜ የገፋን አዛውንቶች ወታደሮቹ ጉዳት አያደርሱብንም ብለን ተሰባስበን ለተቃውሞ ወጣን። ልክ እንደ ሌባ ጉዳት አደረሱብን” ሲሉ ተናግረዋል። ካሂሪ ሃኑን ክስተቱን ከአሜሪካዊው ጆርጅ ፍሎይድ ጋር አዛምደውታል። ግንቦት ወር ላይ ጥቁር አሜሪካዊው ጆርጅ ፍሎይድ ነጭ የፖሊስ አባል በጉልበቱ አንገቱ ላይ ለረዥም ደቂቃዎች ከቆመ በኋላ ህይወቱ ማለፉ ይታወሳል። “ያን አይነት ስሜት ነው የተሰማኝ። አፍኖኝ ነበር” ብለዋል ካሂሪ ሃኑን።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Content: አንድ ሺህ የሚገመቱ ሮኬቶች በፍልስጥኤም ታጣቂዎች መወንጨፈቻውን እስራኤል አስታውቃለች። እነዚህ ሮኬቶች በ38 ሰዓታት ሲሆን አብዛኛዎቹ ደግሞ ኢላማ ያደረጉት ቴልአቪቭን ነው። እስራኤል በበኩሏ በመቶዎች የሚቆጠሩ የአየር ጥቃቶችን ማክሰኞና ረቡዕ የፈፀመች ሲሆን በጋዛ የሚገኙ ሁለት የመኖሪያ ህንፃዎችን ሙሉ በሙሉ አውድማለች። በያዝነው ሳምንት ሰኞ ጀምሮ 43 ፍልስጥኤማውያንና ስድስት እስራኤላውያን ተገድለዋል። ከነዚህም መካከል 13 ፍልስጥኤማውያን ህፃናት ይገኙበታል። የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ዋና ፀሃፊ አንቶኒዮ ጉተሬዝ እንዳሉት ግጭቱ ከፍተኛ ስጋትን እንዳሳደረባቸው ነው። በአሁኑ ወቅት የጋዛ ጎዳናዎች በህንፃ ፍርስራሾች ተሞልተዋል። በእስራኤል አየር ጥቃቶች ምክንያት ህንፃዎች ወድመዋል፣ መኪኖች ተቃጥለዋል። አረብ እስራኤላውያን በተለያዩ የእስራኤል ከተሞች በቁጣ የተሞሉ ተቃውሞችን አድርገዋል። ከዚህም ጋር ተያይዞ በቴልአቪቭ አቅራቢያ የምትገኘው ሎድ የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ ተጥሎባታል። በሎድ ከተማ በተነሳው አመፅ መኪኖች ጋይተዋል እንዲሁም 12 ሰዎች ተጎድታል። የከተማው ከንቲባም ስማቸው ከእርስ በእርስ ጦርነት ጋር ተያይዞ እየተነሳ ይገኛል። ለሳምንታት ያህል በእስራኤል ፖሊስና በፍልስጥኤማውያን ሰልፈኞች መካከል የተፈጠረው ፍጥጫ ወደ ግጭት አምርቷል። በእስልምናና በአይሁድ እምነት ተከታዮች ዘንድ ቅድስት ተብላ የምትጠራው ስፍራ ጋር በተያያዘ ከፍተኛ የሆነ መጋጋል ተፈጥሮ ነበር። ከአውሮፓውያኑ 2014 በኋላ በሁለቱ ኃይሎቸ መካከል የተፈጠረ ከፍተኛ ግጭት መሆኑንም እስራኤል አስታውቃለች። ከጋዛ ከተወነጨፉት 1 ሺህ 50 ሮኬቶችና ከባድ መሳሪያዎች መካከል 850ዎቹ በእስራኤል እንዳረፉና ሌሎች ደግሞ በሮኬት መቃወሚያ አማካኝነት ተመልሰው ወደ ጋዛ እንዳረፉ የእስራኤል ጦር አስታውቋል። \nThe previous content can be summarized as follows:

በእስራኤል ሰራዊትና በፍልስጥኤም ታጣቂዎች መካከል በጋዛ ሰርጥ የተነሳው ግጭት በከፍተኛ ሁኔታ ተጋግሎ ወደ ጦርነት እንዳያመራ መፈራቱን የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት አስታውቋል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Content: ዴክሳሜታሶን በጤና ሚኒስቴር የህክምና ግልጋሎት ዋና ኃላፊ የሆኑት አቶ ያዕቆብ ሰማን ለቢቢሲ እንደገለጹት በመድኃኒቱ ላይ ምርመራውን እንዲያደርግ በሚኒስቴር መስሪያ ቤቱ ውስጥ ከኮሮናቫይረስ ዓለም አቀፍ ወረርሽኝ ጋር በተያያዘ ለተቋቋመው የባለሙያዎች አማካሪ ቡድን በሚኒስትሯ ዶክተር ሊያ ታደሰ ነው መመርያው ምርመራውን እንዲያደርጉ የተጠየቁት። በዚህ መሰረትም ቡድኑ ይፋ የተደረገውን ሙሉውን ጥናት ከመረመረም በኋላ የደረሰበትን እንዲሁም ይሆናል ያለውን ምክረ ሐሳብ አቅርቧል ሲሉ አቶ ያቆብ ለቢቢሲ ገልፀዋል። ባለሙያዎቹ በዴክሳሜታሶን ዙርያ የተደረገው ጥናትና ሙከራን በተመለከተ የተዘጋጀው ጭምቅ ሐሳብ ታትሞ ለሕዝብ ይፋ ከሆነ በኋላ ስለመድኃኒቱ ጠቅላላ ይዘት እንዲሁም ኢትዮጵያ ውስጥ ጥቅም ላይ ሊውል ስለሚችልበት ሁኔታ ጥናት በመድረግ ሐሳብ እንዳዘጋጁ ታውቋል። ስለመድኃኒቱ አጠቃቅም ይጥናት ቡድኑ ያቀረበው ምክረ ሃሳብ ዝርዝር ይዘት ገና ይፋ አልተደረገም። አቶ ያዕቆብ እንዳሉት ዴክሳሜታሶን ከዚህም ቀደም ለተለያዩ በህመሞች ማከሚያነት ሲውል የነበረ መሆኑን አስታውሰው መድኃኒቱ ኢትዮጵያ ውስጥ እንደሚገኝም ጠቅሰዋል። በዚህም መሰረት በበርካታ መገናኛ ብዙሃን ተጋንኖ እንደተዘገበው ሳይሆን የመድኃኒቱ ፋይዳ ከኮቪድ-19 ጋር በተያያዘ በፅኑ ሕክምና ላይ የሚገኙ ህሙማንን የሞት መጠን መቀነስ እንደሆነ፣ ይህ አዎንታዊ ጠቀሜታውም በቁጥር ደረጃ ሲሰላ አነስተኛ ነው ብለዋል። "በማኅበረሰቡ ዘንድ መዘናጋትን እንዳይፈጠር እና አሁንም ዋነኛው መተኮር ያለበት መንገድ ባለሞያዎች የሚሰጧቸውን የመከላከያ እርምጃዎች መተግበር ነው ሲሉ" ገልጸዋል። በርካሽ ዋጋና በስፋት የሚገኘው ዴክሳሜታሶን በኮቪድ-19 በጽኑ የታመሙ ሰዎች ሕይወትን ሊታደግ እንደሚችል የዩናይትድ ኪንግደም ባለሙያዎች ባደረጉት ምርምር እንደደረሱበት መግለጻቸው ይታወሳል። በሙከራው ይህ መድኃኒት በኮሮናቫይረስ በጽኑ ከታመሙ ሦስት ሰዎች ውስጥ የአንዱን ሕይወት መታደግ እንደሚችል እና በወረርሽኙ ሰበብ ኦክስጂን በሚያስፈልጋቸው አምስት ሰዎች ላይ ሊያጋጥም የሚችልን አንድ ሞት ሊያስቀር እንደሚችል ተገልጿል። ተመራማሪዎች የኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ እንደተከሰተ በዩናይትድ ኪንግደም መድኃኒቱ በስፋት ጥቅም ላይ ቢውል ኖሮ እስካሁን ድረስ የ5000 ሰዎችን ሕይወት ማትረፍ ይቻል ነበር ብለዋል። የዓለም የጤና ድርጅትም መድኃኒቱ በወረርሽኙ በተያዙ ጽኑ ህሙማን ላይ የሚኖረውን አውንታዊ ውጤት እንደተቀበለው ገልጿል። ዴክሳሜታሶን ከ1960ዎቹ (እአአ) ጀምሮ በተለያዩ ህመሞች ምክንያት የሚያጋጥሙ እብጠቶችን ለመቀነስና የተወሰኑ አይነት የካንስር ህመሞችን ለማከም ጥቅም ላይ ሲውል ቆይቷል። \nThe previous content can be summarized as follows:

ዴክሳሜታሶን ስለተባለውና ብዙ ስለተነገረለት መድኃኒት ዝርዝር ሁኔታና በኢትዮጵያ ውስጥ ጥቅም ላይ ስለሚውልበት መንገድ ምርመራ በማድረግ ሃሳብ እንዲያቀርቡ የተጠየቁት ባለሙያዎች፤ የደረሱበትን ውጤት ለጤና ጥበቃ ሚኒስቴር ማቅረባቸው ተሰማ።

amh_Ethi

test

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: ከዲሞክራቱ ባይደን ከፍተኛ ድምፅ አግኝቶ በፕሬዚዳንትነት ከመመረጣቸው በተጨማሪ የሚኒሶታ ግዛት ኦስቲን ከተማ በታሪኳ ጥቁር፣ አፍሪካዊ፣ ኢትዮጵያዊ እንዲሁም ስደተኛ በከተማ ምክር ቤት አባልነት መርጣለች። የ27 አመቱ ኦባላ ኦባላ ትውልዱ ኢትዮጵያ፣ ጋምቤላ ነው። በስደት ወዳቀናባት አሜሪካ ዜግነቱን ያገኘው ከአንድ አመት በፊት ነው። ኦባላ በምርጫ ቅስቀሳው ወቅት በዩኒቨርስቲ ካምፓሶች ላይ ያለው የምግብ ደህንነትና የኤሌክትሮኒክስ መፅሃፎችን አቅርቦት በተመለከተ ከፍተኛ ቅስቀሳ ማድረጉ የተነገረ ሲሆን በምርጫውም ተፎካካሪውን በ481 የድምፅ ብልጫ እንዳሸነፈ ተዘግቧል። ስለ ምርጫው፣ በምክር ቤት አባልነቱ ስለሚያከናውናቸው የወደፊት እቅዶች፣ የስደት ጉዞውና ሌሎች ጉዳዮችም ከቢቢሲ ጋር ቆይታ አድርጓል። ቢቢሲ፦ በሚኒሶታ ግዛት፣ ኦስቲን ከተማ፣ የከተማዋ ምክር ቤት አባልነትን መቀመጫ ማሸነፍ ችለሃል። ማሸነፍህን ስትሰማ ምን አይነት ስሜት ተሰማህ? በወቅቱስ ምን አልክ? እንዴትስ ገለፅከው? ኦባላ፦ከመጠን በላይ ደስታ ነው የተሰማኝ! ምክንያቱም ይሄ ታሪካዊ ነው። በ152 አመታት ታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ ሚኒሶታ በከተማው ምክር ቤት አባልነት ጥቁር ስትመርጥ እኔ የመጀመሪያው ነኝ ። ከኔ በፊት የተመረጠ ጥቁር አልነበረም። የምረጡኝ ቅስቀሳ በማደርግበትም ወቅት አሸንፋለሁ ብዬ አላሰብኩም ነበር ምክንያቱም የምወዳደርበትና የወከልኩት አካባቢ (ዲስትሪክት) በሙሉ ነጮች ስለሆኑ። ነገር ግን ማሸነፌን ሳውቅ ከመጠን በላይ ደስታ ተሰማኝ። በከተማው ምክር ቤትም የመጀመሪያው ኢትዮጵያዊ ሆኜ መመረጤ ከፍተኛ ደስታ ነው የሰጠኝ ቢቢሲ፡ እስቲ ወደ ምርጫ ቅስቀሳህ እንመለስና፤ መቼ ነው በምርጫው ለመወዳደር የወሰንከው? የምረጡኝ ቅስቀሳውስ ምን ይመስላል? የተወዳደርክበት አካባቢ የህዝቡ መዋቅርስ ምን ይመስላል? ኦባላ፡ የወከልኩት (የተወዳደርኩበት) አካባቢ 99 በመቶ ነጮች ናቸው። አፍሪካውያንና ሌሎች አናሳ ህዝቦች በጣም ዝቅተኛውን ስፍራ 0.05 ይሆናሉ። በከተማዋ ሌሎች ክፍሎች ስደተኞች ቢኖሩም እኔ የወከልኩትና ያሸነፍኩበት አካባቢ የነጮች ቦታ ነው። የምረጡኝ ቅስቀሳዬን የጀመርኩት ባለፈው አመት ግንቦት ወር አካባቢ ሲሆን በጣምም ፈታኝ ነበር፤ ምክንያቱም የኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ስጋት ጋር ተያያይዞ በርካታ ዝግጅቶችን ማዘጋጀትም አልቻልንም። ሆኖም በመጨረሻ ሁሉ ነገር በሰላም ተጠናቀቀ። ቢቢሲ፡ የአሜሪካ ዜግነትህን ያገኘኸው ከአንድ አመት በፊት መሆኑን ሰምተናል? መረጃው ትክክል ነው? ኦባላ፦አዎ ልክ ነው። የአሜሪካዊ ዜግነቴን ያገኘሁት ታህሳስ 7 2012 ዓ.ም ነው። ቢቢሲ፦ ታዲያ መቼ ነው ለመወዳደር የወሰንከው? ኦባላ፦ለመወዳደር የወሰንኩት በግንቦት ወር፣ ከጥቂት ወራት በፊት ነው። ቢቢሲ፦ በተወዳደርክበት አካባቢ ዋነኛ ተቀናቃኝህ (ተፎካካሪ ) የነበሩት እነማን ነበሩ? ኦባላ፦ዋነኛ ተቀናቃኜ የነበረችው ሄለን ጃር የምትባልና የ66 አመት ግለሰብ ናት። ግለሰቧ እዚሁ ኦስቲን ከተማ የተወለደች ናት። ሙሉ ህይወቷንም በዚሁ ከተማ ነው የኖረችው። በምርጫው ወቅት ከፍተኛ ተፎካካሪዬም ነበረች ሆኖም የኦስቲን ህዝብ እኔን ለመምረጥ ወሰነ። ቢቢሲ፦ ወደኋላ እንመለስና እስቲ ስለ ልጅነትህ፣ አስተዳደግህና እዚህ ስለደረስክበት ጉዞ እናውራ። በኬንያ ውስጥ ባለው የዳዳብ የስደተኞች መጠለያ ካምፕ ውስጥ እንደነበርክ እናውቃለን። በዳዳብ በነበርክበት ጊዜ አንድ ቀን በአሜሪካ ባለ ምክር ቤት አሸንፋለሁ ብለህ አስበህ ታውቃለህ? በዚያን ጊዜስ ህልምህ ምን ነበር? ኦባላ፦በአሜሪካ ምክር ቤት አሸንፋለሁ የሚል ሃሳብም ሆነ ህልሙም አልነበረኝ። ነገር ግን በዳዳብ ካምፕ ውስጥ ስደተኛ እያለሁ አንድ ቀን አሜሪካ ሄጄ...\nSummary in the same language as the doc:

ከሰሞኑ የአሜሪካ ምርጫ ጋር ተያይዞ የትራምፕና የባይደን ትንቅንቅ አሜሪካውያንን ብቻ ሳይሆን የመላው አለምን ቀልብ ሰቅዞ ይዞ ነበር።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

ጤናማ ያልሆነ አመጋገብና አኗኗር ከአምስት ሰዎች አራቱ ላይ ሞት ያስከትላል። ሰዎች ሲጋራ አለማጨስ፤ ጤናማ ያልሆ አመጋብን ማስወገድና ያለማቋረጥ የአካል ብቃት እንቅስቃሴ ማድረግ አለባቸው። ማህበሩ እንደሚለው ከ30 ዓመት በላይ የሆኑ ሰዎች የልባቸውን እድሜ ለማወቅ ምርመራ ማካሄድ ይገባቸዋል። በበይነ መረብ የሚካሄደው ምርመራ ልብ በህመም የመጠቃት እድሉ ምን ያህል እንደሆነ ለማወቅ የሚረዳ ሲሆን፤ ድንገተኛ የልብ ህመምን ቀድሞ ለማወቅም ይረዳል። • አዲሱ የማዋለጃ ቦርሳ የእናቶችን ህይወት እየታደገ ነው • ኮሌራን የሚቆጣጠር ኮምፕዩተር ተሰራ ምርመራው ህክምና አይደለም። የልብ ህመም እንዳለብዎትም አይነግሮትም። ነገር ግን ለልብ ህመም ሊያጋልጥዎት የሚችሉ ነገሮችን በመጠቆም እንደ ማንቂያ ደወል ሆኖ ሊያገለግል ይችላል። ከመጠን ያለፈ ውፍረት፤ በቂ የሰውነት እንቅስቃሴ አለማድረግ እና ከፍተኛ የደም ግፊት ለድንገተኛ የልብ ህመም ሊያጋልጡ የሚችሉ መነሻ ምክንያቶች ናቸው። የልባችንን ጤና እንዴት ማሻሻል እንችላለን? እስከ አሁን ሁለት ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች የበይነ መረብ ምርመራውን ያካሄዱ ሲሆን፤ ውጤቱ 78 በመቶ የሚሆኑት ተሳታፊዎች ከእድሜያቸው በላይ ልባቸው ማርጀቱን ያሳያል። ይህ ደግሞ ያለ እድሜ ለሚከሰት ሞት ያጋልጣል። • የመዋቢያ ምርቶች ውስጥ መርዛማ ንጥረ-ነገሮች ተገኙ • ከሰዎች ጋር ያለንን ግንኙነት ለማስተካከል የሚረዱ ዘጠኝ ሚስጥሮች ከእነዚህ ሰዎች መካከል 34 በመቶ የሚሆኑት ከእድሜያቸው አምስት ዓመት የበለጠ የልብ ጤና ሲኖራቸው፤ 14 በመቶ የሚሆኑት ደግሞ ልባቸው ከእድሜያቸው በላይ 10 ዓመት ያረጀ እንደሆነ ተረድተዋል። በእንግሊዝ ብቻ በየዓመቱ 84 ሺ ሰዎች ከልብ ህመም ጋር በተያያዘ ይሞታሉ። እድሜዎ ከሰላሳ ... Continue the article for another 4000 characters max:

ዓመት በላይ ከሆነና የእንግሊዝ የማህበረሰብ ጤና ማህበር ያዘጋጀውን የልብ እድሜ ማወቂያ መጠይቅ (በእንግሊዝኛ) ለመሙላት ይህንን ይጫኑ።

amh_Ethi

test

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: አሜሪካ አነፍናፊ ውሾዎቼ 'ነጡ፤ ገረጡብኝ' በሚል ወደ ግብጽና ዮርዳኖስ ላለመላክ ወሰነች\nSummary: አሜሪካ ፈንጂ አነፍናፊ ውሾችን ወደ ዮርዳኖስና ግብጽ ላለመላክ ወሰነች። እዚህ ውሳኔ ላይ የደረሰችው በቸልተንነት የተነሳ በርካታ ውሾች ከሞቱ በኋላ ነው ተብሏል።\nArticle (Max 500 characters):

አነፍናፊ ውሾች የጸረ ሽብር ተግባሩን ለማገዝ በተለያዩ ሀገራት ተሰማርተው ይገኛሉ "በተልዕኮ ላይ ያለ የየትኛውም ውሻ ሞት ልብ ይሰብራል" ያሉት የአሜሪካ ውጪ ጉዳይ መስሪያ ቤት ቃል አቀባይ ናቸው። በመስከረም ወር የወጣ አንድ ሪፖርት ይፋ እንዳደረገው በዮርዳኖስ፣ ግብጽና ሌሎች ስምንት አገራት ለግዳጅ ከተላኩ ከ100 በላይ አነፍናፊ ውሾች በቸልኝነትና እንክብካቤ ጉድለት የተነሳ መጎሳቆላቸወን አሳይቷል። • ለማነፍነፍ የሰነፈችው ጥሩ ውሻ • ሟች አሳዳጊውን የሚጠባበቀው ውሻ የአሜሪካ አነፍናፊ ውሾች የጸረ ሽብር ፕሮግራሙን ለመደገፍ የተሰማሩ ናቸው። ዮርዳኖስም ሆነች ግብጽ በጉዳዩ ላይ እስካሁን ድረስ አስተያየታቸውን አልሰጡም። አሜሪካ ጊዜያዊ እገዳዋን ይፋ ያደረገችው ሰኞ እለት ሲሆን የአሜሪካ ውጪ ጉዳይ መስሪያ ቤት እንዳስታወቀው እርምጃው የተወሰደው ተጨማሪ ሞትን ለመከላ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ኮሮናቫይረስ፡ አቅመ ደካሞችን እያማለለ የሚገኘው የማፊያዎች ገንዘብ\nSummary: የኮሮናቫይረስ በሺዎች የሚቆጠሩ ዜጎችን ሕይወት እየቀጠፈ በሚገኝበት በዚህ ሰዓት የጣልያን ማፍያዎች በሚሊየኖች የሚቆጠር ገንዘብ ለማትረፍ ደፋ ቀና እያሉ ነው።\nArticle (Max 500 characters):

የአገሪቱ ባለስልጣናት እንደገለጹት ዜጎች በዚህ አስቸጋሪ ወቅት ፊታቸውን ማፊያዎች ወደሚሰጡት የተለያየ አይነት ብድርና እርዳታ እያዞሩ ይገኛሉ። በጣልያን የሚታወቀው የኮሳ ኖስትራ ማፊያ ቡድን ዋና አለቃ ወንድም በሲሲሊ ደሴት ፓሌርሞ መንደር ለሚገኙ ችግረኛ ነዋሪዎች ምግብ እያከፋፈለ ይገኛል። ‘’ ብዙ ሰዎች ስልክ እየደወሉ ችግራቸውን እየነገሩኝ ያለቅሳሉ። ልጆቻቸውን መመገብ እንኳን እንዳልቻሉ ይነግሩኛል’’ ብሏል። • በስልጤ ዞን ኮቪድ-19 ያለባቸው ሴት እንዴት ሊገኙ ቻሉ? • ኢትዮጵያ ጂኤምኦ ለማምረትና ለመጠቀም አልተስማማችም • 7 ፓርቲዎች አሁን ላይ ላለው ችግር ምላሽ የሚሆነው 'ፖለቲካዊ መፍትሄ ነው' አሉ ‘’ አንዲት ወጣት ሴት በየቀኑ ነበር የምትደውልልኝ፤ አምስት ልጆች ያሏት ሲሆን ምን እንደምታበላቸው ጨንቋታል።‘’ የማፊያ ቡድኑ ወንድም አክሎም ‘’ሰዎችን መ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ያለታካሚዎች ፈቃድ ቀዶ ህክምና ያደረገው የማህጸን ሀኪም ተከሰሰ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ሀኪሙ ታካሚዎቹ የማያስፈልጋቸውን ቀዶ ህክምና ያለ ፈቃዳቸው አድርጓል ተብሏል ዶ/ር ጃቪድ ፐርዌዝ የተባለው ሀኪም፤ ህመም የሌለባቸው ሴቶችን 'ታማችኋል' በማለት ከፍተኛ ጉዳት እንዳደረሰ የአሜሪካው የምርመራ ተቋም ኤፍቢአይ አሳውቋል። ሀኪሙ ባለፈው ጥቅምት በቁጥጥር ሥር ከዋለ በኋላ ከ126 በላይ ሴቶች ጉዳት አድርሶብናል ብለዋል። የ69 ዓመቱ ሀኪም ሀሰተኛ መረጃ በመስጠትና በማጭበርበር ክስ ተመስርቶበታል። • 'ሀሰተኛ' የተባለችው ሀኪም ታሰረች • የአትሌቲክስ ቡድን ሀኪም 177 አትሌቶች ላይ ወሲባዊ ጥቃት አድርሷል ተባለ • የጡት ካንሰር የያዛት የጡት ካንሰር ሀኪም ኤፍቢአይ እንዳለው፤ ቨርጂንያ ውስጥ ሁለት ቢሮ ያለውና በሌሎች ሁለት ሆስፒታሎች የሚሠራው ሀኪሙ፤ ከታካሚዎች እውቅናና ፈቃድ ውጪ ቀዶ ህክምና ያደርግ ነበር። እንደ ጎርጎሮሳውያ አቆጣጠር ከ2014 እስከ 2018 ድረስ፤ በመንግሥት ድጋፍ ህክምና ካደረጉ ሴቶች በ40 በመቶ ያህሉ ያለ ፈቃዳቸው ቀዶ ጥገና አድርጓል። ከ510 ታካሚዎቹ፣ 42 በመቶው ቢያንስ ሁለት ጊዜ ቀዶ ህክምና ተደርጎባቸዋል። ኤፍቢአይ ስለ ሀኪሙ መረጃ ያገኘው 2018 ላይ ነበር። ከሀኪሙ ጋር በአንድ ሆስፒታል የሚሠራ ግለሰብ ጉዳዩን ከታካሚዎች ከሰማ በኋላ ለኤፍቢአይ ጠቁሟል። አንዲት ሴት ሀኪሙ በማህጸኗ ባደረገው ቀዶ ህክምና ሳቢያ መጸነስ እንደማትችል መግለጿን ኤፍቢአይ አስታውቋል። የኤፍቢአይ መርማሪ ዴዝሬ ማክስዌል እንዳሉት፤ ሀኪሙ ታካሚዎች ካንሰር እንደያዛቸው በማሳመን ቀዶ ህክምና ያደርግም ነበር። የሀኪሙ ጠበቃ ሊውረንስ ዉድዋርድ ከቢቢሲ ለቀረበላቸው ጥያቄ ምላሽ አልሰጡም። ዶ/ር ጃቪድ ፐርዌዝ ፓኪስታን ውስጥ ህክምና አጥንቶ በአሜሪካ፣ ቨርጂንያ የሥራ ፈቃድ አግኝቷል። ከዚህ ቀደምም አላስፈላጊ ቀዶ ህክምናዎች በማድረግ ቨርጂንያ ውስጥ ምርመራ ሲደረግበት ነበር። 1996 ላይ ግብር በማጭበርበር ለሁለት ዓመት ከሥራ ታግዶም ነበር።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: "በምሥራቅ አፍሪካ ሐሰተኛ 'አንቲባዮቲክ' መድኃኒቶች ተሠራጭተዋል"\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የዓለም ጤና ድርጅት እንዳለው በተለይ 'አውጉመንቲን' የተሰኘውን በባክቴሪያ የሚመጡ ሕመሞችን የሚያስታግስ ጸረ ባክቴሪያ መድኃኒት ሀሰተኛ ቅጂው በስፋት ተሠራጭቷል ብሏል። • በሀሰተኛ መድሃኒት ሰዎች እየሞቱ ነው • ጆንሰን የመድኃኒትና ቅባቶች አምራች ኩባንያ 572 ሚሊዮን ዶላር እንዲቀጣ ተወሰነበት 'አውጉመንቲን' በባክቴሪያ አማካኝነት የሚከሰቱ በርካታ ኢንፌክሽኖችን ለማዳን የሚሰጥ ወሳኝ የሚባል መድኃኒት ነው፤ በኬንያ ይህንን መድኃኒት ለመግዛት የሐኪም ትዕዛዝ ሲጠየቅ አይስተዋልም። ወደ ማንኛውም መድኃኒት ቤት ጎራ ብሎ ልክ እንደ ሕመም ማስታገሻ መድኃኒቶች መግዛት ተለመደ ሆኗል። ሐሰተኛው የመድኃኒት ምርት 'ግላክሶስሚዝ ክሊነ' [GlaxoSmithKline (GSK)] ከተሰኘው ትክክለኛው ምርት ጋር ተመሳስሎ እንደተሠራ ተደርሶበታል። ይኸው ኩባንያ በበኩሉ ሐሰተኛ ምርቶቹ የኔ አይደሉም ብሏል። 786627 የሚል የምርት ቁጥር የተፃፈበት ሐሰተኛው መድኃኒት የተገኘው በድንገተኛ ፍተሻ ወቅት በተደረገ አሰሳ ነው። በመሆኑም መድኃኒቱን የታዘዘለት ማንኛውም ሰው ከተረጋገጡና ሕጋዊ ከሆኑ መድኃኒት ቤቶች ብቻ ባለሞያ እያማከሩ ትክክለኛውን ገዝተው እንዲጠቀሙ አስጠንቅቋል። የኬንያ መንግሥት በበኩሉ የዓለም ጤና ድርጅት ያወጣውን ማሳሰቢያ ሕዝቡ ትኩረት እንዲሰጠው አሳስቧል። የዓለም ጤና ድርጅት በአፍሪካ የ'አውግመንቲን' መድኃኒትን በተመለከተ ማስጠንቀቂያ ሲያወጣ ለሁለተኛ ጊዜ ሲሆን የመጀመሪያው ባሳለፍነው ሚያዚያ ነበር የተላለፈው። የሐሰተኛ ጸረ ባክቴሪያ (አንቲባዮቲክ) መድኃኒቶች ሥርጭት ከኬንያ በተጨማሪ በኡጋንዳም መታየቱን ድርጅቱ ጠቅሷል። ሆኖም የዓለም ጤና ድርጅት ስለ ኢትዮጵያ ያለው ነገር የለም።

amh_Ethi

test

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Content: ኩነቱን ማሰብ በራሱ ያስቃል። 5ሺህ እንጀራን የጠቀለሉ መዳፎች ወደ 5ሺህ የተከፈቱ አፎች ሲምዘገዘጉ ማሰብ በራሱ ትን ያስብላል...! የፊታችን ቅዳሜ ግንቦት 4 በጊዮን ሆቴል ነው ይህ እንዲሆን ቀጠሮ የተያዘው። አሰናጆቹ ክስተቱን ከአንድ ቀን የዘለለ ትርጉም እንዲኖረው ጽኑ ፍላጎት አላቸው። ለምሳሌ ቋሚ የጉርሻ ቀን መሰየም ይፈልጋሉ። በኢትዮጰያ የማይቋረጥ ዓመታዊ የመጎራረስ ፌስቲቫል እንዲኖር ያልማሉ። ከፍ ሲልም ጉርሻን በማይዳሰስ ቅርስነት የማስመዝገብ የረዥም ጊዜ ትልምን ሰንቀዋል። "ጉርሻ ግን አይዳሰስም እንዴ!?" ብሎ መጠየቅ የተሰነዘረ ጉርሻን ያስከለክል ይሆን? አዘጋጆቹ የጉርሻ ባሕል በኢትዮጵያ አራት መቶ ዓመታትን ያስቆጠረ ነው ሲሉም ይከራከራሉ። አንድ የሚያደርገንን ፌስቲቫል ፍለጋ ኢትዮጵያ ውስጥ ኮስተር ብሎ የሚቆጥር ካለ እያንዳንዱ ቀን በዓል ሆኖ ሊያገኘው ይችላል። ይህ በቋንቋና በባሕል ሀብታም የሆነ አገር ሁሉ ባህሪ ነው። "እንደ ጉርሻ ግን የሚያግባባን የለም" ይላል ቅዱስ። "...ጉርሻ እኮ አንዱ ለሌላው የማጉረስ ተግባር ብቻ አይደለም፤ በተጠቀለለው እንጀራ ውስጥ ፍቅር አለ፣ መተሳሰብ አለ፣ አክብሮት አለ...።" ይላል ከአሰናጆቹ ፊታውራሪው ቅዱስ አብረሃም። ሐሳቡ እንዴት እንደተጠነሰሰ ሲያብራራም የሌሎች አገሮችን ዕውቅ ፌስቲቫሎች ከመመልከት የመጣ "መንፈሳዊ ቅናት የወለደው ነው" ይላል። "ሕንዶች የቀለም፣ ስፔኖች የቲማቲም፣ ጀርመኖች የቢራ ፌስቲቫል አላቸው። እኛ ግን አውዳመት እንጂ የሚያምነሸንሽ አንድም የጋራ ፌስቲቫል የለንም።" ሐሳቡን ያመነጩት የሥራ አጋሩ አቶ ዘላለም እናውጋው መሆናቸውን ጨምሮ ያስገነዝብና እንዴት አንድ ቀላል የጉርሻ ተግባር አገርን ወደ አንድነት መንፈስ ሊመራ እንደሚችል ማስረዳቱን ይቀጥላል። "ጉርሻ ዘር፣ ቀለም፣ ሃይማኖት አልያም የገቢ መጠንን አይጠይቅም። ሁላችንንም የሚያግባባን ባሕል ነው፤ ለዚህ ነው ልዩ የሚያደርገው። ደግሞም የኢትዮጵያዊያንና የኤርትራዊያን አንጡራ ባህል እንጂ የማንም አይደለም" ይላሉ ቅዱስ። ለዚህ የጉርሻ አገራዊ ፌሽታ ባሕል ሚኒስትርና የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ድጋፍ ማድረጋቸውን አሰናጆቹ ለቢቢሲ ተናግረዋል። የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ፐብሊክ ዲፕሎማሲ እንግሊዝ ለሚገኘው የኢትዮጵያ ኤምባሲ ደብዳቤ በመጻፍ የጊነስ የድንቃ ድንቅ መዝገብ ዋና ጽሕፈት ቤት ጉዳዩን እንዲከታተለው ማድረጉን ቅዱስ አብራርቷል። ጊነስ እና ጉርሻ ጊነስ እንዲህ ዓይነቶቹን ኩነቶች በማኅደሩ ለማስፈር ከ 7ሺህ እስከ 22ሺህ ፓውንድ ይጠይቃል። እነ ዘላለም ይህን ሂደት በማጠናቀቅ ላይ ነበሩ። ሁለት የጊነስ የድንቃ ድንቅ መዝገብ ቢሮ ተወካዮች ይህንን የ5ሺህ ሰዎች ጉርሻ ለመታዘብ በቀጣይ ቀናት አዲስ አበባ እንደሚገቡም ይጠበቅ ነበር። ሆኖም በአስቸኳይ ጊዜ አዋጁ ምክንያት ጉዟቸው እክል ሳይገጥመው አልቀረም። "የድጋፍ ደብዳቤዎችን በመላክ ልናሳምናቸው ሞክረን ነበር" ይላል ዘላለም። ሆኖም መልካም ፍቃዳቸው አልሆነም። ይህ ማለት ግን ጊነስ ኩነቱን አይመዘግበውም ማለት እንዳልሆነ ጨምሮ ያብራራል። "አማራጭ አሠራር አለ። ይኸውም ገለልተኛ ተቋም ቀጥሮ፣ ለ50 ጥንዶች በቡድን አንድ-አንድ ታዛቢ በመመደብ፣ ክስተቱን ያለማቋረጥ በቪዲዮ ቀርጾ በጊነስ መዝገብ ይፋዊ ድረ-ገጽ በማኖር ለዕውቅና ሰርተፍኬት ማመልከት ይቻላል። ይህን ካሟላን ዕውቅናው እንደሚሰጡን ቃል ገብተውልናል" ይላል ዘላለም። የጉርሻ ታዛቢዎች ነገር እንግዳ ነው። 50 ሰዎች ሲጎራረሱ ከፊት ለፊት ቆመው እያንዳንዷን ጉርሻ ይቆጣጠራሉ። ልክ የተጫዋቾችን እንቅስቃሴ እንደሚቆጣጠር የእግር ኳስ አራጋቢ ዳኛ፤ ከወዳጅ የተቀባበለው ጉርሻ የተቃራኒ ቡድኑን...\nThe previous content can be summarized as follows:

ነገሩ የተለመደ የሙዚቃ ድግስ ነው። ልዩ የሚያደርገው በማጀቢያ ሙዚቃ 5ሺህ ሰዎች ሊጎራረሱ መሆኑ ነው።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: ኮሮናቫይረስ፡ 33 ሚሊዮን ፓውንድ ያሰባሰቡት የ100 አመቱ ሽማግሌ በኮቪድ-19 ሞቱ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

33 ሚሊዮን ፓውንድ ለአገሪቱ ብሔራዊ ጤና አገልግሎት ወይም ኤንኤችኤስ ማሰባሰብ የቻሉት የ100 አመቱ የዕድሜ ባለፀጋ በባለፈው ሳምንት መጨረሻ እሁድ ከመተንፈሻ እክል ጋር በተያያዘ ቤድፎርድ ወደተባለ ሆስፒታል ተወስደው ነበር። ልጃቸው፣ ሃና ኢንግራም ሙር በባለፉት ሳምንታት በሳንባ ምች ህመም ሲሰቃዩ እንደነበርና በዚህ ሳምንት በኮሮናቫይረስ እንደተያዙ ተናግራለች። ግለሰቡ የ2ኛው የዓለም ጦርነት ተዋጊ ሲሆኑ ከቤታቸው ጓሮ በሚገኘው ሜዳ 100 ዙር በመሮጥም ነው የእርዳታ ገንዘብ ያሰባሰቡት። ይህንንም ያደረጉት ከመቶኛ አመት ልደታቸው በፊት ነው። ልጆቻቸው ሃና ኢንግራም ሙርና ሉሲ ቲየክሴራ እንዳሉት "ውድ አባታችን ካፕቴን ሰር ቶም ሙር መሞታቸውን በታላቅ ሃዘን ነው የምንናገረው" ብለዋል። በመጨረሻው ሰዓትም ከአባታቸው ጎን በመሆናቸው ትልቅ ክብር እንደነበር ገልፀዋል። "ለሰዓታት ያልህ ስለ ልጅነታችን፣ ስለ ውዷ እናታችን ስናወራ ነበር። ረዥም ሰዓት ሳቅን፣ አለቀስን። አባታችን በባለፈው አመት አስቦትና አልሞት የማያውቀው ነገር ተሳክቶለታል። "ብለዋል አክለውም "ምንም እንኳን ለአጭር ወቅት ቢሆን በብዙዎች ልቦና ዘንድ የማይረሳ ነገርን ጥሏል። ለኛ አስደናቂ አባት፣ አያት ነው፤ ሁልጊዜም ቢሆን በልባችን ይኖራል" በማለት ኃዘናቸውን አጋርተዋል። የብሔራዊ ጤና አገልግሎት ለአባታቸው ያደረጉላቸውን እንክብካቤ አድንቀዋል።

amh_Ethi

validation

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በነጭ ፖሊስ ተደፍቆ የተገደለውን ጥቁር አሜሪካዊው ጆርጅ ፍሎይድ ግድያ ተከትሎ በርካታ ተቃውሞዎች ተቀጣጥለዋል እንዲሁም የባርያ ፈንጋዮች፣ ዘረኞችና ጨፍጫፊዎች ሃውልትም እየተገረሰሰ ነው። ውድሮው ዊልሰን በጎርጎሳውያኑ 1913- 1921 አሜሪካን የመሩ 28ኛው ፕሬዚዳንት ሲሆኑ ከተባበሩት መንግሥታት በፊት የነበረውን ሊግ ኦፍ ኔሽንስ ለመመስረቱ ከፍተኛ አስተዋፅኦ አድርገዋል። ሆኖም በተቃራኒው ከነጭ ህዝብ ውጭ ያለው በተለይ ጥቁሮች በፖሊሲ ደረጃ እንዲገለሉና የተለያየ መድልዎች እንዲፈፀምባቸው ከፍተኛ ሚና ተጫውተዋል። በፕሪንስተንም ዩኒቨርስቲ በፕሬዚዳንትነት ባገለገሉበት ወቅት ጥቁር ተማሪዎች በዩኒቨርስቲው ገብተው እንዳይማሩ ከልክለዋል። ከዚህም በተጨማሪ ጥቁር አሜሪካውያንን በማቃጠልና በመስቀል በጭካኔ በመግደል የሚታወቀው የኬኬኬ (ኩ ክሉክስ ክላን) የተባለውንም ፅንፈኛ ቡድን ድጋፍ ሲሰጡ ተሰምተዋል። የዩኒቨርስቲውን ውሳኔ አስመልክቶም የፕሪንስተን ፕሬዚዳንት ክርስቶፈር ኤይስግሩበር በሰጡት መግለጫ "በጊዜውም ቢሆን እንኳን ቢታይ፣ ዊልሰን ከፍተኛ ዘረኝነት የተፀናወተው ነው " ብለዋል። በዚህም መሰረት የዩኒቨርስቲው ቦርድ የቀድሞው ፕሬዚዳንት ሰዎችን እኩል ካለማየታቸውና ዘረኛ ፖሊሲም ከመከተላቸው አንፃር ህዝብ የሚገለገልበት ዩኒቨርስቲ ህንፃዎች በስማቸው መጠራቱ ተገቢ አይደለም ወደሚል ውሳኔ መድረሳቸውም ተገልጿል። ከዚህም በተጨማሪ በሳቸው ስም ተሰይሞ የነበረውም የፐብሊክ ፖሊሲ የትምህርት ክፍል ተቀይሮ 'ፕሪንስተን ስኩል ኦፍ ፐብሊክ ኤንድ ኢንተርናሽናል አፌይርስ (Princeton School of Public and International Affairs) እንዲሆን ተወስኗል። የዩኒቨርስቲው ፕሬዚዳንት እንዳሉት ውድሮው ዊልሰን ክብር የተሰጣቸው "ዘረኝነታቸውን ባለማወቅ ወይም ዝም ብሎ በመተው እንጂ ዘረኛ በመሆናቸው አይደለም" ብለዋል አክለውም "ፕሪንስተን እንደ ሌሎች የአሜሪካ ተቋማት ዘረኝት እንዳልተከሰተና እንዳልተፈጠረ እንዲሁም ጥቁሮችን የሚያገልል ስርአቶችን የሚከተል ነው። ይህ መሰረታዊ ችግር ነው።" ብለዋል። በባለፈው ወርም እንዲሁ በኒውጀርሲ የሚገኘው ሞንማውዝ ዩኒቨርስቲ የፕሬዚዳንት ውድሮው ዊልሰንን ስም ከህንፃዎቹ እንዲወገድ አድርጓል። የጆርጅ ፍሎይድ ግድያ ተቋማዊ ዘረኝነት እንዲቆም በርካታ ጥያቄዎችን አጭሯል። በአሜሪካም ሆነ በአውሮፓ ሃገራት ባርያ የፈነገሉ፣ ሚሊዮኖችን የጨፈጨፉ ዘረኞች ሃውልትም ተገርስሷል። ነገር ግን የአሜሪካው ፕሬዚዳንት እነዚህን ሃውልቶች የሚገረስሱ ተቃዋሚዎች እንዲታሰሩ የሚያዝ መመሪያ ከሰሞኑ ፈርመዋል። \nSummary in the same language as the doc:

ፕሪንስተን ዩኒቨርስቲ የቀድሞውን የአሜሪካ ፕሬዚዳንት ውድሮው ዊልሰን ስም በግቢው ውስጥ ከሚገኙ ህንፃዎች እንደሚያስወግድ አሳውቋል። ዩኒቨርስቲው እዚህ ውሳኔ ላይ የደረሰው ፕሬዚዳንቱ ዘረኛ በመሆናቸውና ፖሊሲያቸውም ዘረኝነት የተንሰራፋበት በመሆኑ ነው ተብሏል።

amh_Ethi

validation

docsummary

GEM/xlsum

amharic

አሜሪካ ለኢትዮጵያ ‘ልትሰጥ የነበረውን 100 ሚሊዮን ዶላር ልትከለክል’ ነው\nበሕዳሴ ግድበ ላይ እየተገነባ የሚገኘው ታላቁ ሕዳሴ ግድበ አሜሪካ ከዚህ ውሳኔ የደረሰችው ኢትዮጵያ የሕዳሴ ግድብ ግንባታን በተመለከት ከሱዳን እና ግብጽ ጋር ከስምምነት ሳትደርስ የግድቡን ውሃ ሙሊት በማስጀመሯ መሆኑን የአሜሪካ መንግሥት ምንጭ ለሬውተርስ ተናግረዋል። “እስከ 100 ሚሊዮን የአሜሪካ ዶላር ቅነሳ ሊደረግ ይችላል” ሲሉ የአሜሪካ የኮንግረስ አባል ለሬውተርስ ተናግተዋል። ዩናይትድ ስቴትስ ከዚህ ቀደም በተደጋጋሚ የግደቡ ደህንነት ሁኔታዎች ሳይጠኑ የውሃ ሙሌት መጀመር የለበትም የሚል አቋም ይዛ እንደነበረ ይህ የኮንግረስ አባል ተናግረዋል። ከዚህ ቀደም 'ፎሬይን ፖሊሲ' የተባለው መጽሔትም አሜሪካ ለኢትዮጵያ ለመስጠት የመደበችውን 130 ሚሊዮን ዶላር ላለመስጠት መወሰኗን የውስጥ ምንጮቹን ጠቅሶ ከቀናት በፊት ዘግቦ ነበረ። መጽሔቱ አሜሪካ ለደረሰችበት ለዚህ የእርዳታ ገንዘቡ እገዳ ውሳኔ ምክንያቱ ኢትዮጵያ በአባይ ወንዝ ላይ እየገነባች ካለው የታላቁ የህዳሴ ግድብ ጋር ተያይዞ እንደሆነ በዘገባው አስነብቧል። በሌላ በኩል በአሜሪካ የኢትዮጵያ አምባሳደር የሆኑት አቶ ፍጹም አረጋ አሜሪካ ለኢትዮጵያ ልትሰጥ አቅዳው የነበረው የገንዘብ ድጋፍ እንዳይሰጥ የተደረገው "በጊዜያዊነት" ነው ሲሉ በትዊተር ገጻቸው ላይ አስፍረው ነበር። አምባሳደሩ በማኅበራዊ ሚዲያ ገጾቻቸው ላይ እንዳሰፈሩት የገንዘብ ድጋፉ የተያዘው ለአጭር ጊዜ መሆኑን ከሚመለከታቸው የአሜሪካ መንግሥት ኃላፊዎች እንደተረዱ ጠቅሰዋል። አምባሳደር ፍጹም አሜሪካ ለኢትዮጵያ የመደበችው 130 ሚሊዮን ዶላር እንዳይሰጥ መወሰኗ ከተሰማ በኋላ ስለጉዳዩ ማብራሪያ እንዲሰጣቸው መጠየቃቸውን ገልጸው የነበረ ሲሆን፤ በዚሁ መሰረት ነው ገንዘቡ በጊዜያዊነት እንዳይሰጥ መደረጉን እንደተረዱ ያመለከቱት። ግብጽ የአባይ ውሃ መጠን ይቀንስብኛል በሚል ስጋት ኢትዮጵያ እያካሄደች ያለችውን የሕዳሴ ግድብ ግንባታ ስትቃወም መቆይቷ ይታወቃል። ኢትዮጵያ በበኩሏ ግንባታው የአገሪቱ ዜጎች የሚፈልጉንት የኃይል መጠን ለማቅረብ የማደርገው ጥረት ነው ትላለች። የሕዳሴ ግደብ ግንባታ ተጠናቆ ግድቡ በሙሉ አቅሙ ኃይል ማመንጨት ሲጀምር እስከ 65 ሚሊዮን ኢትዮጵያውያን የአሌክትሪክ አገልግሎት እንዲያገኙ ያስችላል። \n\ntl;dr:

አሜሪካ በአጨቃጫቂው የሕዳሴ ግድብ ግንባታ ምክንያት ለኢትዮጵያ ለመስጠት አቅዳ የነበረውን ወደ 100 ሚሊዮን ዶላር የሚጠጋ የእርዳታ ገንዘብ ልትከለክል መሆኑ ተነገረ።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

የኦቲስ ጓደኞች ዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ ውስጥ ለተቃዋሚዎች በመሰለል ስለተጠረጠረ ከባድ አደጋ እንደተጋረጠበት ሲነግሩት ነበር ወደ እንግሊዝ፣ ስዋንሲያ የተሰደደው። • በዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ የጤና ባለሙያዎች ጥቃት ደረሰባቸው • በኮንጎ ህፃናትን በክርስትና ስም የደፈሩት ታሰሩ • ከሶሪያ የሚያይል ቀውስ በኮንጎ ኦቲስ እንግሊዝ ውስጥ ጥገኝነት ቢጠይቅም፤ የገና በአል በሚከበርበት የዛሬው እለት ወደ ትውልድ ሀገሩ እንዲመለስ ይደረጋል የሚል ዜና መሰማቱን ተከትሎ መነጋገሪያ ሆኗል። የኦቲስ የጥገኝነት ጥያቄ በስደተኞች ጉዳይ መርማሪዎች ሳይታይ በአውደ አመት ወደ ኮንጎ ለመመለስ መገደዱን በመቃወምም 3,000 ሰዎች ፊርማቸውን አኑረዋል። በሀገሪቱ የስደተኞችን ጥያቄ የሚመረምረው አካል፤ ጉዳዩን ከተለያየ አቅጣጫ ተመልክቶ እየፈተሸ መሆኑን ተናግሯል። ሆኖም የተለያዩ ተቋሞች የስደተኛውን መመለስ እየተቃወሙ ነው። 'ሄይ ብሬኮን ኤንድ ታልጋርት ሳንክችወሪ ፎር ሬፍዩጂስ' የተባለ የስደተኞች ተቋም እንደሚለው፤ ኦቲስ እንደ አውሮፓውያኑ ታህሳስ 19 እለት ታግቶ የስደተኞችን ጉዳይ በሚመረምረው አካል ተጠርቷል። በሌላ በኩል ቃል አቀባይ ማሪያ ዱጋን የኦቲስን ጉዳይ የሚከታተለው ግለሰብ የገና በአል እረፍት ላይ እንደሆነ ተናግረው፤ "ጉዳዩ የት እንደደረሰና ለምን ጥገኝነት አንደተከለከለ አላውቅም" ብለዋል። የ'ሄይ ፌስቲቫል' ዳይሬክተር ፒተር ፍሎራንስ፤ የጥገኛነት ጥያቄው ሳይመረመር ወደ ትውልድ ሀገሩ የሚመለስበት አካሄድ ግልጽ አይደለም ብለዋል። በተለይም በበአል ወቅት ኦቲስ እንዲመለስ መደረጉ አሳዝኗቸዋል። 'ስታንድ አፕ ቱ ሬሲዝም ዌልስ' በተባለው ተቋም የሚሠሩት አሊስ ጋርድነር፤ ኦቲስ ወደ ሀገሩ ከተመለሰ ለአደጋ መጋለጡ አስግቷቸዋል። "የገና እለት ያለ ፈቃዱ ወደ ሀገሩ እንዲመለስ ይደገራል ተብሏል። ምግብ እየበላ አይደለም። አይተኛም። ድብርት ተጭኖታል።" ሲሉ ያለበትን ሁኔታ ገልጸዋል። የስደተኞችን ጉዳይ የሚመለከተው ቢሮ ቃል አቀባይ፤ እንግሊዝ ጥበቃዋን ለሚሹ ስደተኞች መጠጊያ መሆኗን ተናግረዋል። በዚህ ተግባርም "የምንኮራበት ታሪክ አለን" ብለዋል። ኦቲስ ወደ ሀገሩ እንዳይመለስ የፊርማ ማሰባሰብ የተጀመረው ባለፈው አርብ ነበር። \n\nGive me a good title for the article above.

እንግሊዝ-የገና እለት ወደ ሀገሩ እንዲመለስ የተገደደው ስደተኛ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

...የሚያስለቅሰኝ። ትምህርቱና የዋህነቱ ነው የሚያስለቅሰኝ። ሞኝ ነው የሚያውቀው ነገር የለም በቃ [እያለቀሱ]።" የታገቱት ተማሪዎች፡ የቤተሰብ ሰቀቀን እና የመንግሥት ዝምታ አቶ ሐብቴ ከወራት በኋላም ተስፋ ሳይቆርጡ የልጃቸውን መምጣት እየተጠባበቁ ነው። "መንግሥት ሥራ እየሰራን ነው እያለን ነው። መንግሥት በእነሱ ሃሳብ ላይ ነው ያለነው ብሎ ነግሮናል። ዞሮ ዞሮ እምነቴ መንግሥት ላይ ነው ያለው። በገቡበበት ገብቶ ጉዳዩን መንግሥት ይፈታዋል ብዬ አምናለሁ" ብለዋል። አቶ ታረቀኝ ሙላቴ፤ የተማሪ ጤናዓለም ሙላቴ ታላቅ ወንድም የደረሱበት ካልታወቀው የደምቢ ዶሎ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች መካከል አንዷ ጤናዓለም ሙላቴ አንዷ ናት። ከስድስት ወራት በፊት እንደታገተች የምትደዋወለው ከታላቅ ወንድሟ አቶ ታረቀኝ ሙላቴ ጋር ነበር። "በወቅቱ እንደታገተች እኔ ጋር ነበር የምትደውለው 'ታግቻለሁ... Write the rest of the article:

ሩ ጽሕፈት ቤት ፕሬስ ሴክሬታሪያት ኃላፊ አቶ ንጉሱ ጥላሁን ለአሃዱ ቴሌቪዥን መናገራቸው ተዘግቧል። ስለጉዳዩ መረጃ ለመስጠት የተገባው ቃል ሁኔታው ውስብስብ በመሆኑ ጊዜ ሊወስድ እንደቻለ ነው ኃላፊው የተናገሩት። ጨምረውም ከውስብስበነቱ ባሻገርም በቀጥታ እና በተዘዋዋሪ በርካታ ሰዎች በጉዳዩ ውስጥ መሳተፋቸው ጊዜ መጠየቁን እንዲሁም ከጉዳዩ ጋር ግንኙነት ያላቸው 28 ሰዎች በቁጥጥር ስር መዋላቸውን አቶ ንጉሡ ገልጸዋል። "ታግቼ ነበር ተማሪ ነበርኩ "ብለው በተለያየ መልኩ የቀረቡ ወደ 4 ያህል ተማሪዎች እንደተያዙ ጠቁመዋል። ከዚሁ ጋር ተያይዞ ጉዳዩን ለማድበስበስ የሞከሩም ተይዘዋል ብለዋል። በፌዴራል ደረጃ እንዲሁም በአማራ እና በኦሮሚያ ክልሎች የተቋቋመው ግብረ ኃይል ሥራውን እያከናወነ እንደሚገኝ ገልጸው፤ ስለጉዳዩን በመደበኛ መልኩ መረጃ ለመስጠት እየተሰሩ ያሉ ሥራዎች ሲጠናቀቅ ዝርዝሩ ለሕብረተሰቡ ይገለጻል ሲሉ አቶ ንጉሡ ተናግረዋል። "ጉዳዩ በርካታ አካባቢዎችንና አካላትን አነካክቷል" ያሉት አቶ ንጉሡ፤ "የአማራ እና የኦሮሚያ ክልላዊ መንግሥታት እንዲሁም በከፊል ከቤንሻንጉል ክልል የሚያገናኘው ነገርም ስላለ ከፌዴራል መንግሥት ጋር ሆነው በጋራ እየሰሩ ነው" ብለዋል። ታህሳስ 2012 ዓ.ም የአማራ ክልል ርዕሰ መስተዳድር አቶ ተመስገን ጥሩነህ ታህሳስ መጨረሻ ላይ ለጋዜጠኞች፤ ስለተማሪዎቹ መረጃውን ለመከላከያ እና ፌደራል መንግሥት መስጠታቸውን ገልጸው፤ ከተለቀቁት ተማሪዎች ውጪ "አራት ተማሪዎች ታግተው እንደሚገኙ መረጃው አለኝ" ብለው ነበር። ጥር 2/2012 ዓ.ም ቢቢሲ ታግተው ከሚገኙት የደንቢ ዶሎ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች መካከል በሦስተኛው ቀን አመለጥከሉ ካለችው ተማሪ አስምራ ሹሜን አናግሮ ነበር። እሷም 17ቱ የደንቢ ዶሎ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች መካከል 13ቱ ሴት ተማሪዎች መሆናቸውን ተናግራ ነበር። ጥር 19/2012 ዓ.ም ሁለት ወር ለሚጠጋ ጊዜ የደረሱበት ያልታወቀው የደንቢ ዶሎ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች ደኅንነት ያሳሰባቸው በተለያዩ የአማራ ክልል ውስጥ የሚገኙ ነዋሪዎች ድርጊቱን የሚቃወሙ ሰልፎች አካሄዱ። ጥር 21/2012 ዓ.ም ከፍተኛ የመንግሥት ኃላፊዎች ከታገቱት የደምቢ ዶሎ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች ወላጆች ጋር ተወያዩ። በውይይቱም ከምክትል ጠቅላይ ሚኒስትር ደመቀ መኮንን፣ የሰላም ሚኒስትሯ ሙፈሪያት ካሚልና ሌሎች ከፍተኛ የመንግሥት ኃላፊዎች ተሳትፈዋል። ጥር 23/2012 ዓ.ም በተማሪዎቹ ላይ የተፈጸመው ድርጊት በአሁኑ ወቅት እንደ አገር ካገጠሙ ችግሮች ውስጥ አንዱ ነው ሲሉ ምክትል ጠቅላይ ሚኒስትር ደመቀ መኮንን ተናገሩ። ጨምረውም "በአጭር ጊዜ ውስጥ አንድ የተጨበጠ ውጤት ላይ ለማድረስ መንግሥት ሙሉ ኃይሉን አሰባስቦ እየተረባረበ" መሆኑንም አመልክተዋል። መጋቢት 2/2012 ዓ.ም የተማሪዎቹ ቤተሰቦች ከአማራ ክልል ከፍተኛ ኃላፊዎች ጋር ለመነጋገር ባህር ዳር ተገኝተው ነበር። በባህር ዳር ቆይታቸውም የክልሉ ርዕሰ መስተዳደር ቢሮ እና ፖሊስ ኮሚሽን በመሄድ ስለጉዳዩ ምላሽ ለማግኘት ቢሞክሩም በተለያየ ምክንያት ኃላፊዎችን ሳያገኙ መቅረታቸውን ገልጸዋል። መጋቢት 17/2012 ዓ.ም የኢትዮጵያ መንግሥት ከወራት በፊት ባልታወቁ ሰዎች ምዕራብ ኦሮሚያ ውስጥ ታግተው የደረሱበት ስላልታወቁት 17 የደምቢ ዶሎ ዩኒቨርስቲ ተማሪዎችን ለማስለቀቅ የወሰደውን እርምጃ እንዲያስታውቅ አምነስቲ ኢንተርናሽናል ጠየቀ። ማን ምን አለ? ለወራት የደረሱበት ስላልታወቀው ተማሪዎች የተለያዩ ወገኖች መግለጫና አስተያየት ሲሰጡ ቆይተዋል። ተማሪዎቹ ከታገቱ በኋላ መንግሥት ተማሪዎቹን ለማስለቀቅ የወሰደው እርምጃ የለም በማለት በርካቶች የተቃውሞ ድምጻቸውን እያሰሙ...

amh_Ethi

train

xp3longrest

GEM/xlsum

amharic

Title: ጎንደር፡ አንድ ትምህርት ቤትን ለማደስ የተደረገ የፌስቡክ ዘመቻ ውጤት\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

እርሷ እንደምትለው በተማረችበት የካቶሊክ ትምህርት ቤት አቅራቢያ የሚገኘው ቀይ አምባ የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤት እርጅና ተጭኖት፣ እንክብካቤ ርቆት ከመማሪያ ክፍል ጎዳና ሊወጣ ቀርቶት ነበር። በዚህ ትምህርት ቤት ባትማርም፣ የልጅነት ጓደኞቿ፣ የሰፈሯ ልጆች እንዲሁም አብሮ አደጎቿ ተምረውበታል። እርሷ ወደ ተማረችበት የካቶሊክ ትምህርት ቤት ስታመራ አብረዋት የሚሄዱ ጓደኞቿ እዚህ ትምህርት ቤት ነው እውቀት የገበዩት። የእርሷ ጓደኞች የቀለም ዘር የለዩበት፣ በእውቀት የታነፁበትና ማንነታቸውን የቀረፁበት ይህ ትምህርት ቤት በዘንድሮ የትምህርት ዓመትም ከስድስት መቶ በላይ ተማሪዎችን ተቀብሎ ያስተናግዳል። ለአክሱማይት የልጅነት ትዝታ፣ የትውልድ ከተማዋ ማስታወሻ ከሆኑት መካከል ይህ ትምህርት ቤት አንዱ ነው። ቀይ አምባ የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤት እስከ ስምንተኛ ክፍል ድረስ የሚያስተምር ሲሆን፣ አክሱማይት እንዲህ ለእርጅናና ለጉስቁሉና እጁን ሰጥቶ ያየችው ድንገት ወደ ከተማው ባቀናችበት አጋጣሚ ነው። ትምህርት ቤቱ የነበረበትን ጉድለት ማየትና መስማት ብቻ ለእርሷ በቂ አልነበረም፤ የኖረችበት ማህበረሰብ ልጆቹን የሚያስተምርበት ትምህረት ቤትን በምን መልኩ ማገዝ እችላለሁ የሚለው የዘወትር ሃሳቧ እንደነበር ታስታውሳለች። ኑሮዋን በአዲስ አበባ ያደረገችውና ኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ላይ የተሰማራችው መሃንዲሷ አክሱማይት ትምህርት ቤቱ እንዲህ ጎስቁሎ ስታየው አምስት መቶ ተማሪዎችን ተቀብሎ በእውቀትና በሥነ ምግባር ለማነጽ ይታትር ነበር። "ክፍሎቹ ፈራርሰዋል፣ ውስጣቸው ጨለማ ነው፣ ወደ መማሪያ ክፍሉ ውስጥ እንስሶች ይገቡ ነበር" ስትል የነበረውን ሁኔታ ታስታውሳለች። ትምህርት ቤቱ ጥሩ ምድረ ግቢ ቢኖረውም፣ ቅጥሩም አጥሩም ሰፊ ቢሆን፣ ነገር ግን ለተማሪዎች የአካል ብቃት እንቅስቃሴ መስሪያ የሚያገለግሉ ሜዳዎች የሉትም። ይህንን እንደ ቅንጦት ተቆጥሮ ቢታለፍ እንኳ የመማሪያ ክፍሎቹ በቂ አይደሉም ትላለች አክሱማይት። በክፍሎቹ ውስጥ የተማሪዎች መቀመጫ ወንበር ማግኘት ከባድ ነበር። ግን ድንጋይ ላይ አስቀምጠው የሚማሩ ተማሪዎች የሚታይበት መሆኑንም ታስተውላለች። የትምህርት ቤቱን ችግር ያዩ አይኖች ምን አደረጉ? ቀይ አምባ የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤት የቀለም እድሳት ቢደረግለት ነገ ተመልሶ ቀለሙ ሊፋፋቅ፣ ከጭቃና ከእንጨት የቆሙ ግድግዳዎች ሊፈርሱ እንደሚችሉ መረዳቷን አክሱማይት ትናገራለች። ከዚያ ይልቅ የተሻለ እድሳት ማድረግ አስፈላጊ መሆኑን አመነች። "የተሻለ" ማለት ትላላች አክሱማይት፣ በብሎኬት በጥሩ ሁኔታ ክፍሎቹ ቢገነቡ የሚል ነው። ይህንን ሃሳብ በመነሻነት ስታስብ ወዳጆቿን፣ ቤተሰቦቿን እና የአካባቢውን ማህበረሰቦች ብቻ ተማምና መሆኑን ከቢቢሲ ጋር ቆይታ በነበራት ወቅት ተናግራለች። "የእድሳት ሃሳቡን እኔ ባመጣውም የተማመንኩት ግን በማህበረሰቡ እና በወዳጆቼ ነበር" በማለትም የእንቅስቃሴውን ጅማሬ ታስረዳለች። ማህበረሰቡ በገንዘብና በቁሳቁስ ድጋፍ በማድረግ እንዲሳተፍም በማድረግ በኩል እንደተሳካላት ትናገራለች። እነዚህ አካላት በገንዘብ ስምንት የመማሪያ ክፍሎችን ለማስራት ወደ 1.6 ሚሊየን ብር ማዋጣታቸውን ትናገራለች። ትምህርት ቢሮ የክፍሎቹን ጣሪያ በመግዛት መሳተፉንም ታስታውሳለች። ገንዘብ የማሰባሰብ ስራ በፌስቡክ ገንዘብ የማሰባሰብ ስራው በአንድ ጀንበር የተሰራ አለመሆኑን የምትናገረው አክሱማይት አብርሃ፣ እርሷና ጓደኞቿ ትምህርት ቤቱን እንደ አዲስ ለመገንባት ካሰቡ በኋላ ከመሰረት ማውጣት ጀምሮ እስከ ጣሪያ ማልበስ ድረስ ያለውን የግንባታ ሂደት ለማከናወን በሂደት በትንሽ በትንሹ ገንዘብ የማሰባሰብ ስራዎችን በፌስቡክ ለማካሄድ እንቅስቃሴ...

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ሃቅንና ብዥታን ለመለየት ጥያቄዎን ለጤና ሙያዎች በማቅረብ ቢቢሲ ተገቢውን ምለሽ አግኝቷል። የቀድሞው የላቭ አይላንድ አወዳዳሪ ዶ/ር አሌክስ ጆርጅ እና የቢቢሲዋ ጋዜጠኛ አሊክስ ፎክስ በጉዳዩ ዙሪያ ሰፋ ያለ ውይይት አድርገዋል። በጥያቄዎቹ ዙሪያ ሁለቱም ማብራሪያ ሰጥተዋል። በዚህ በኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ወቅት ወሲብ መፈጸም ችግር ያመጣል? ዶ/ር አሌክስ ጆርጅ፡ ግንኙነት ውስጥ ከሆናችሁ.… አብራችሁ የምትኖሩ ከሆነና ተመሳሳይ አካባቢ ውስጥ ካላችሁ የሚቀየር ነገር አይኖርም። ነገር ግን አንደኛችሁ ብቻ የኮሮናቫይረስ ምልክት ካሳያችሁ፤ ማኅበራዊ እርቀታችሁን መጠበቅና እራስን መለይት ያስፈልጋል። ኑሯችሁ አንድ ቤት ውስጥ ቢሆንም እንኳ ማለት ነው። እንደ ዓለም አቀፍ መስፈርት ቤት ውስጥ እንኳ ቢሆን ማንም ሰው ሁለት ሜትር መራራቅ እንዳለበት ይመከራል። በእርግጥ በአብዛኛው ይሄ ሲተገበር አይታይም። • ባለስልጣኑ ወደ ለይቶ ማቆያ አልገባም በማለታቸው ታሰሩ አሊክስ ፎክስ፡ አንዳንድ ጊዜም እርሰዎ የሚሰማዎት ቀላል የኮሮናቫይረስ ምልክት ከታያብዎት የፍቅር አጋርዎም በተመሳሳይ ሁኔታ ውስጥ ናቸው ብለው ማሰቡ መልካም ነው። በመሆኑም ምንም ዓይነት ምልክት ካሳዩ ምልክቱ ምንም ይሁን ምን እራስዎን ከፍቅረኛዎ መለየት አለብዎት። ከአዳዲስ ሰዎች ጋር የሚፈጸም ወሲብስ? ዶ/ር አሌክስ፡ በዚህ ጉዳይ ላይ በእርግጠኝነት መምከር የምችለው ባለንበት አስቸጋሪ ወቅት ከአዳዲስ ሰዎች ጋር ምንም አይነት ወሲብ መፈጸም የለብዎትም ነው። ምክንያቱም መዘዙ ቫይረሱን ለሌላ ሰው ማስተላለፍ ወይም ደግሞ መቀበል ነውና። አሊክስ ፎክስ፡ ደግሞም መርሳት የሌለብን ነገር ቢኖር፤ አንዳንድ ሰዎች ቫይረሱ ኖሮባቸው ነገር ግን ምንም የኮሮናቫይረስ ምልክት ላያሳዩ ይችላሉ። ስለዚህ ፍጹም ደኅንነት ቢሰማዎትም ወሲብ በሚፈጽሙበት ወቅት በሚፈጠረው መጠጋጋትና መሳሳም ምክንያት ቫይረሱ ከአንዱ ወደ ሌላው ይተላለፋል። የቢቢሲዋ ጋዜጠኛ አሊክስ ፎክስ እና ዶ/ር አሌክስ ጆርጅ በቅርቡ ተሳስሜያለሁ፤ ከቀናት በኋላ ያ ሰው የቫይረሱን ምልክት ማሳየት ጀምሯል። ምን ማድረግ አለብኝ? ዶ/ር አሌክስ፡ በቅርቡ የሳሙት ግለሰብ ቫይረሱ እንዳለበት ካወቁ በፍጥነት እራስዎን ለይተው ያቆዩ። ምልክቶቹን በደንብ ይከታተሉ። ምልክት ማሳየት ከጀመሩ ተጨማሪ ጥንቃቄዎችን ያድርጉ። ህመሙ ከጠናብዎ ግን ለተጨማሪ ሕክምና ሐኪሞችን ማማከር ይኖርብዎታል። አሊክስ ፎክስ፡ በግንኙነታችን ወቅት አንዳችን ለሌላኛችን ኃላፊነት ሊሰማን ይገባል። ለምሳሌ ከተሳሳሙ በኋላ ምልክቶቹን ቀድመው ማሳየት የጀመሩት እርሰዎ ከሆኑ ምልክት ማሳየት መጀመርዎን ለፍቅር አጋርዎ ቶሎ መንገር ይኖርብዎታል። በዚህ ሂደት ከሁለታችሁ መካከል ምልክት ያላሳዩት እርሰዎ እንደሆኑ ካወቁም በፍጥነት እራስዎን ይለዩ። ኤች አይ ቪ አለብኝ፤ ለኮሮናቫይረስ ተጋላጭነቴ የሰፋ ነውን? አሊክስ ፎክስ፡ በዚህ ጉዳይ ዶ/ር ሚካኤል ብራዲ ትልቅ ምክረ አስቀምጠዋል። በተከታታይ የኤችአይቪ መድኃኒት የሚወስዱ ከሆነና ጥሩ በሽታን የሚከላከሉ የነጭ ሕዋሳት ብዛት [የሲዲ4] ካለዎና በደምዎ ውስጥ ያለው የቫይረሱ መጠን ሊለይ በማይችል ደረጃ ከሆነ እርሰዎ በሽታውን የመቋቋም አቅምዎ ዝቅተኛ ነው ከሚባሉት መካከል አይደሉም። ይህ ማለት ኮሮናቫይረስ ቢይዝዎ ሕመምዎን የሚያፋፍም ተጨማሪ በሽታ የለብዎትም ማለት ነው። ነገር ግን ከኤችአይቪ ነጻ ነዎት ማለት ግን አይደለም። ስለዚህ የኤችአይቪ በደምዎ ውስጥ ካለ የተለመደ መድኃኒትዎን የመውሰድ ተግባርዎን ሳያስተጓጉሉ ይቀጥሉ። የኮሮናቫይረስን ለመከላከል የሚወሰዱ እርምጃዎችን ጨምሮ እራስን ለይቶ ማቆየትን የመሳሰሉ ትዕዛዞች ሲሰጡ ይፈጽሙ። ለሌሎች ሰዎች የሚሰጡ... \n\nGive me a good title for the article above.

ኮሮናቫይረስ፡ ወሲብና ኮቪድ-19ን በተመለከተ የሚነሱ ጥያቄዎች

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ኮሮናቫይረስ፡ ስለኮሮናቫይረስ ሐሰተኛ መረጃና ወሬዎችን የሚፈጥሩትና የሚያሰራጩ ሰባት አይነት ሰዎች\nSummary: ኮሮናቫይረስን በሚመለከት የሚለቀቁ የሴራ ትንተና፣ የተሳሳተ መረጃ እና መላ ምቶች በማኅበራዊ ሚዲያ ላይ ብዙዎች ሲያጋሯቸው ይስተዋላል። ነገር ግን እነዚህን መረጃዎች የሚያመነጨው ማነው? የሚያሰራጨውስ?\nArticle (Max 500 characters):

በኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ወቅት በብዛት የተሰራጩ በመቶዎች የሚቆጠሩ አሳሳች መረጃዎችን ተመልክተናል። ይህም እነዚህን መረጃዎች ማን እንደሚያሰራጫቸው መነሻ ሀሳብ ሰጥቷል። ምን እንደሚያነሳሳቸውም ያሳያል። ከዚህ በታች የተሳሳቱ መረጃዎችን የሚያስጀምሩ እና የሚያሰራጩ ሰባት አይነት ሰዎችን ተለይተዋል። "ቀልደኞች" በአንድ ወቅት የእንግሊዝ መንግሥት ዌምብሌይ ስታዲየም ውስጥ የለንደን ነዋሪዎችን ለመመገብ ላዛኛ እያበሰለ ነው የሚል መረጃ ሲለቀቅ በርካቶች እንደቀልድ እንኳን አልወሰዱትም ነበር። በሌላ አጋጣሚ ደግሞ አንድ ግለሰብ መንግሥት ያስቀመጣቸውን ገደቦች በመጣስ ከቤቱ ብዙ ጊዜ በመውጣቱ ተቀጣ የሚል መረጃና ለማሳመኛ ደግሞ የሐሰት ምስል ተጠቅሞ ነበር። እሱ እንደሚለው ይህ መረጃ ሰዎች ከቤት መውጣት እንዲፈሩ ያደርጋል በሚል ነበር። ኢንስታግራም በተባለው የማኅበራዊ ሚዲያ ላይ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ግብፃውያን ፕሬዝዳንት አል-ሲሲን በመቃወም ሰልፍ ወጡ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ግብፃውያን ፕሬዝዳንት አል-ሲሲን በመቃወም ሰልፍ ወጥተዋል በመቶዎች የሚቆጠሩ ግብፃውያን በታህሪር አደባባይ ሰልፍ ወጥተው፤ ፕሬዝዳንት አል-ሲሲ ሥልጣን እንዲለቁ ጠይቀዋል። እንደ ጎርጎሮሳውያኑ አቆጣጠር በ2011ዱ ተቃውሞ ማዕከል ከነበረው ታህሪር አደባባይ በተጨማሪ በሌሎች አካባቢዎችም ሰላማዊ ሰልፍ ተደርጓል። • መንግሥትን ተሳድቧል የተባለው ደራሲ ተከሰሰ • ግብፅ በቀድሞው ፕሬዚዳንት ሞት ውርጅብኝ እያስተናገደች ነው • በጥቅም ላይ የዋሉ የጥንታዊ ግብፅ የህክምና ጥበባት በተለያዩ አካባቢዎች ሰላማዊ ሰልፍ የተካሄደው አል-ሲሲ በሙስና መወንጀላቸውን ተከትሎ ነበር። በመቶዎች የሚቆጠሩ ግብፃውያን በታህሪር አደባባይ ሰልፍ ወጥተዋል ግብፃዊው ተዋናይና የቢዝነስ ሰው ሞሀመድ አሊ፤ አል-ሲሲ በቅንጡ ቤቶችና ሆቴሎች ላይ በርካታ ገንዘብ እያባከኑ እንደሚገኙ በመግለጽ ማኅበራዊ ሚዲያ ላይ ቪድዮዎች አሰራጭቷል። በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ግብፃውያን በድህነት እየማቀቁ ሳለ ፕሬዝዳንቱ በሚሊዮኖች የሚቆጠር ገንዘብ እያባከኑ መሆኑንም ተናግሯል። አል-ሲሲ የተባለው ነገር "ውሸት እና የስም ማጥፋት ዘመቻ ነው" ሲሉ ውንጀላውን አጣጥለዋል። ትላንት በትዊተር ላይ በስፋት ሲሰራጩ የነበሩ መልዕክቶች ሕዝቡ አል-ሲሲ ከሥልጣን እንዲነሱ እንደሚፈልግ የሚጠቁሙ ነበሩ። አል ጀዚራ እንደዘገበው፤ በአሌክሳንድርያ እና ስዊዝ ከተሞችም ሰላማዊ ሰልፍ ተካሂዷል። ስፔን ውስጥ በስደት የሚኖረው ግብፃዊው ተዋናይና የቢዝነስ ሰው ሞሀመድ አሊ፤ የመጀመሪያ ቪድዮውን የለቀቀው መስከረም ሁለት ነበር። ፕሬዝዳንቱ ከሥልጣን የሚወርዱበት ቀነ ገደብ አስቀምጦ፤ አል-ሲሲ በተባለው እለት ከሥልጣን ካልወረዱ ሰላማዊ ሰልፍ እንደሚካሄድ ገልጾም ነበር። ሞሀመድ ባስቀመጠው ቀነ ገደብ መሰረት፤ አል-ሲሲ ከሥልጣናቸው አለመነሳታቸውን ተከትሎ በመቶዎች የሚቆጠሩ ግብፃውያን ሰልፍ ወጥተዋል። ግብፅ ነጻነቷን ከተቀዳጀች በኋላ የመጀመሪያው ፕሬዝዳንት የሆኑት ሞሀመድ ሙርሲን በማስወገድ አል-ሲሲ ስልጣን የጨበጡት 2013 ላይ ነበር። የሰብአዊ መብት ተሟጋቾች፤ በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ዜጎች መታሰራቸውን በማጣቀስ፤ የአል-ሲሲን አስተዳደር በጽኑ ይተቻሉ። 2018 ላይ በተካሄደው ምርጫ አል-ሲሲ ጠንካራ ተቀናቃኝ ሳይኖር 97 በመቶ ድምፅ በማግኘት አሸንፈዋል። አል-ሲሲ እስከ 2030 ስልጣን ላይ እንዲቆዩ ሕገ መንግሥታዊ ማሻሻያ የማድረግ ሀሳብ አብላጫ ድምፅ ማግኘቱም ይታወሳል።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ብሔራዊ የመረጃና ደህንነት አገልግሎት በቁጥጥር ስር ስለዋሉት ተጠርጣሪዎች ማንነት እና ስለተያዙበት ሁኔታ በዝርዝር ገልጿል። የብሔራዊ መረጃና ደህንነት አገልግሎት ቅዳሜ ምሽት ባወጣው መግለጫ እንዳመለከተው አልሸባብ እና አይ ኤስ ኢትዮጵያ ውስጥ የሽብር ጥቃት በመፈፀም በሰው ሕይወትና ንብረት ላይ ከፍተኛ ጉዳት ለማድረስ በዝግጅት ላይ እንዳሉ በቁጥጥር ስር መዋላቸውን ገልጿል። • የኦሳማ ቢን ላደን ልጅ 'በአየር ጥቃት መገደሉ' ተነገረ • አልቃይዳ ከወዴት አለ? የአገር መከላከያ ሠራዊት፤ በተለያዩ የአገሪቱ ክፍሎች በርካታ የጽንፈኛው እስላማዊ ቡድን-አይኤስ አባላትን በቁጥጥር ሥር አዋልኩ ማለቱን መዘገባችን ይታወሳል። የኢታማዦር ሹሙ ጽሕፈት ቤት ኃላፊ የሆኑት ኮለኔል ተስፋዬ አያሌው ከአንድ ሳምንት በፊት የጽንፈኛ ቡድኑ አባላት ናቸው የተባሉ ተጠርጣሪዎች ጅግጅጋ፣ ድሬዳዋ፣ ሞያሌ እና ዶሎ ከተማዎችን ጨምሮ በተለያዩ የአገሪቷ አካባቢዎች ውስጥ መያዛቸውን ለቢቢሲ ተናግረው ነበር። በቁጥጥር ሥር የዋሉት ተጠርጣሪዎች ትውልደ ኢትዮጵያውያንን ጨምሮ የሶማሊያ፣ የሶሪያ እና የየመን ዜጎች እንደሚገኙበት ኮለኔል ተስፋዬ ተናግረዋል። "አብዛኞቹ ተጠርጣሪዎች አማርኛ ቋንቋ ተምረው የተላኩ ናቸው" ሲሉም አክለው ነበር። ህዝብ የሚበዛባቸውን ቦታዎች እንዲሁም የሀይማኖት ክብረ በዓል የሚካሄድባቸውንና የተለያዩ ሆቴሎችን የመለየትና የፎቶግራፍ መረጃዎችን የመሰብሰብ ጥናት ካደረገ በኋላ ጥቃት ለመፈጸም በጅቡቲ በኩል ወደ አዲስ አበባ የገባው አንደኛው የአልሸባብ የሽብር ቡድን አባል ሙሐመድ አብዱላሂ ዱለት፤ ክትትል ሲደረግበት ቆይቶ በአዲስ አበባ ቦሌ አካባቢ መያዙን የብሔራዊ መረጃና ደህንነት አገልግሎት ገልጿል። ከግለሰቡ በተጨማሪ ሌሎች ተባባሪዎች ለተለያዩ የጥቃት ተልዕኮ... Continue the article for another 4000 characters max:

ዎች ከጅቡቲና ከሶማሊያ ወደ ኢትዮጵያ መግባታቸውንና ከሃገራቱ የጸጥታ አካላት ጋር በመቀናጀት በቁጥጥር ስር እንደዋሉም ተነግሯል። ብሔራዊ የመረጃና ደህንነት አገልግሎት በቁጥጥር ስር ስለዋሉት ተጠርጣሪዎች ማንነት እና ስለተያዙበት ሁኔታ በዝርዝር ገልጿል። ከአል-ሸባብ በተጨማሪ የአይ ኤስ የሽብር ቡድን አባላት ከቦሳሶ በሶማሌላንድ ሃርጌሳ በኩል ወደ አዲስ አበባ በመግባት የሽብር ጥቃት ለመፈፀም ሲንቀሳቀሱ በብሔሄራዊ የመረጃና ደህንነት አገልግሎት በአዲስ አበባና በአዋሽ አካባቢ መያዛቸው ተገልጿል። በቁጥጥር ስር ከዋሉት የቡድኖቹ አባላት በተጨማሪ የሚጠቀሙባቸው የግንኙነት መሳሪያዎችና ሌሎች ቁሳቁሶች መያዙም ተጠቅሷል። • መከላከያ የሶሪያ እና የየመን ዜጋ የሆኑ የአይኤስ አባላትን በቁጥጥር ሥር አዋልኩ አለ በቁጥጥር ሥር የዋሉት እነማን ናቸው? ብሔራዊ የመረጃና ደህንነት አገልግሎት በቁጥጥር ስር የዋሉትን ግለሰቦች ማንነት እና የት በቁጥጥር ሥር እንደዋሉ ይፋ አድርጓል። በዚህም መሰረት፤ የአል-ሸባብ የሽብር ቡድንን የሚመራው ሙሐመድ አብዱላሂ ዱለት በሀሰተኛ ስሙ ያህያ አሊ ሃሰን በጅቡቲ በኩል ወደ አዲስ አበባ ከገባ በኋላ ቦሌ አካባቢ በቁጥጥር ስር ውሏል። የሙሐመድ አብዱላሂ ዱለት ግብረ አበሮች የሆኑት አብደክ መሃመድ ሁሴን፣ ሬድዋን መሃመድ ሁሴን እና በቅፅል ስሙ ስመተር መሀመድ ኢማን ዩሱፍ በመባል የሚታወቀው ጅቡቲ ውስጥ በቁጥጥር ሥር ውለዋል። ከደቡባዊ ሶማሊያ በመነሳት ወደ ኢትዮጵያ ለመጓዝ ዝግጅት ሲያደርጉ የነበሩት ይሳቅ አሊ አደን እና አደን ሙሃሙድ መሃመድ በቅፅል ስሙ አደን ቦራይ ሱማሊላንድ ውስጥ ተይዘዋል። ይሳቅ አሊ አደን ከሶማሌ ክልል ቦህ ወረዳ ጨርቃን ቀበሌ የተሰጠ የነዋሪነት መታወቂያ ይዞ የተገኘ ሲሆን፤ አደን ሙሃሙድ መሃመድ የሚባለው ተጠርጣሪ ደግሞ በስሙ በኢትዮጵያ ንግድ ባንክ 2.5 ሚሊዮን ተቀማጭ ብር ተገኝቷል። መካከል ዒድ መሃመድ ዓሊ የተባለ ተጠርጣሪ በሶማሌ ክልል ጨርጨር ዞን አራርሶ ወረዳ፣ በሽር ዑስማን አብዲ በሶማሌ ክልል ፊቅ አከባቢ እንዲሁም ዑስማን አሊ ሁሴን በኦሮሚያ ክልል በሞያሌ ከተማ በቁጥጥር ስር ውለዋል። የአይ ኤስ አባል የሆነው ፋዕድ አብሽር የሱፍ ከቦሳሶ ሶማሊያ በሃርጌሳ ፑንትላንድ በኩል አድርጎ ኢትዮጵያ ከገባ በኋላ አዲስ አበባ ቦሌ አካባቢ በቁጥጥር ሥር ውሏል። ሙህመድ ጉሀድ ቡዲል የተባለው ተጠርጣሪ ደግሞ ሶማሌ ክልል በአፍዴር ዞን ምዕራብ ኢሚ ወረዳ ውስጥ በቁጥጥር ስር ዉሏል። ሌላ የአይ ኤስ የሽብር ቡድን አባል የሆነ ሰይድ ዑመር ሸበሺ የተባለው ተጠርጣሪ በፀጥታ አካላት በአዋሽ አካባቢ በቁጥጥር ስር እንዲውል ተደርጓል። የሸብር ቡድኖችን በመከታተል በቁጥጥር ስር እንዲውሉ ለማድረግ በተካሄደው የኦፕሬሽን የጁቡቲ፣ የሶማሊላንድ፣ የፑንትላንድ፣ የአሜሪካ፤ የጣሊያን፣ የፈረንሳይና የስፔን የመረጃ ተቋማት እገዛ ማድረጋቸውን ብሄራዊ የመረጃና ደህንነት አገልግሎት በመግለጫው አሳውቋል። ከዚህ ቀደም አይኤስ በአማርኛ ቋንቋ የጽሑፍ መልዕክቶችን በቴሌግራም አማካኝነት ማስተላለፍ እንደሚጀምር ማስታወቂያ አሰራጭቶ እንደነበረ ይታወሳል። የኢታማዦር ሹሙ ጽሕፈት ቤት ኃላፊ ኮለኔል ተስፋዬ "የአገራችን የደህንነት ጥበቃ ጠንካራ ስለሆነ ወደ ኢትዮጵያ ዘልቀው መግባት ባለመቻላቸው፤ ፕሮፖጋንዳ ብቻ ነው የሚነዙት። ድንበር አካባቢዎች ላይ ከፍተኛ ጥበቃ እያደረግን ነው" ብለው ነበር።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Title: ክትባት በማዘጋጀት ፈር ቀዳጅ እንደሆነ የሚነገርለት ዓለም የዘነጋችው ግለሰብ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ነገር ግን በድንገተኛ መርዝ ሕይወቱ እንዳይሆን ሆነች። በፈረንጆቹ 1984 ዋልደማር ወደ ሕንዷ ካልካታ አመራ። ለኮሌራ ክትባት ፍለጋ። ወቅቱ የፀደይ ወራት ነበር። ኮሌራ በሕንድ የሚፈላበት። ተመራማሪው ወደ ሕንድ ይዞ ያቀናው ክትባት ኮሌራን ከዚህች ምድር ያጠፋል ብሎ አስቦ ነበር። ነገር ግን ተስፋው ከቀን ቀን እየጨለመ መጣ። በወቅቱ ሕንድ በእንግሊዝ ቅኝ ግዛት ሥር ነበረች። እንግሊዛውያን ቅኝ ገዢዎች ተመራማሪውን ሊያሰሩት አልቻሉም። ዋልደማር የዱር እንስሳት ተመራማሪ ነበር። ዶክተር አልነበረም። ሩስያዊ አይደሁድ ነው። ብዙ ዘመኑን ያሳለፈው ግን ፓሪስ ነበር። ዋልደማር የሕድን አፈር ሲረግጥ 33 ዓመቱ ነበር። ያመረተው ክትባት በሁለት ዙር የሚሰጥ ነው። ለዋልደማርና የሥራ አጋሮቹ ተሳታፊዎችን ፈልጎ ማግኘት እጅግ ከባድ ነበር። በዚያ ላይ የመጀመሪያውን ዙር ተከትበው ለሁለተኛው ዱካቸው የማይገኝ በርካታ ተሳታፊዎች ነበሩ። መጋቢት 1984 ላይ የካልካታ ጤና ቢሮ እስቲ ብቅ ብለህ እዚህ አካባቢ ኮሌራ አለ ወይስ የለም የሚለውን አጣራ ብሎ ጋበዘው። ይህ ለተመራማሪው ምቹ አጋጣሚ ነበር። በሄደበት ሥፍራ ያሉ በርካታ ሰዎች በየቤታቸው ተኝተዋል። የህመም ምልክታቸውም ተመሳሳይ ነበር። ዋልደማር በሽታው የዘለቀበት ቤት ገብቶ ግማሾቹን ከትቦ ግማሾቹን ሳይከትብ ከወጣ ውጤቱን በግልፅ ማየት ያስችለዋል። ሰውዬው ያደረገው ይህን ነው። ከ200 ታማሚዎች መካከል 116 ሰዎችን ከተበ። ከትንሽ ጊዜ በኋላ በበሽታው 10 ሰዎች መሞታቸው ተሰማ። ሁሉም ሟቾች ካልተከተቡት መካከል ነበሩ። ይህ ውጤት ለግዛቲቱ አስተዳዳሪዎች ፅኑ ማስተማመኛ ነበሩ። ክትባቱን በርከት አድርገው ማዘዝ ይችሉም ነበር። ነገር ግን ስለ ክትባቱ ሰዎችን ማሳመን ራሱን የቻለ ሥራ ነበር። ዋልደማር ከእንግሊዛውያን ሐኪሞች ይልቅ ከህንዳዊያን ዶክተሮች ጋር ተባብሮ መሥራት አዋጭ መሆኑን ተረድቶታል። ሰዎች እምነት እንዲጥሉበት በማለትም አደባባይ ላይ ቆሞ ክትባቱን ተወግቷል። ዋልደማር ካልካታ ውስጥ ቀደምት የተባለ ክትባት ይሞክር፤ ብዙዎችን ያድን እንጂ ስሙ በሕንድም ሆነ በአውሮፓ እንዲሁም በተቀረው ዓለም እምብዛም አይነሳም። ግሰለቡ ዩክሬን ከሚገኘው የኦዴሳ ዩኒቨርሲቲ በዱር እንስሳት ጥናት የተመረቀው በፈረንጆቹ 1884 ነበር። ፕሮፌሰር ለመሆን ቢያመለክትም አይሁድ በመሆኑ ምክንያት ተከልክሏል። የሩስያ ጦር የአንድ አይሁድ ቤተሰብን ቤት ሲያወድሙ ተመልክቶ ሊያስቆም በመሞከሩ ምክንያት ድብደባና እሥር ደርሶበታል። ይሄኔ ነው የትውልድ አገሩን ትቶ ወደ ጄኔቫ ከዚያም ወደ ፓሪስ ያቀናው። እዚያም በዓለም ታዋቂ በሆነ አንድ የባክቴሪያ አጥኚ ተቋም ውስጥ ቤተ መጻሕፍት ውስጥ መሥራት ጀመረ። በወቅቱ ኮሌራ በነፋስ አማካይነት የሚተላለፍ ተደርጎ ነበር የሚቆጠረው። በኮሌራ ምርምር ላይ ጥናቱን አጠናክሮ የቀጠለው ዋልደማር ሙከራውን በጊኒ ፒግ ጀምሮ። ከዚያም ወደ ጥንቸል። ቀጥሎ ወደ ሰው ማምራት ጀመረ። ሐምሌ 1892 ላይ ዋልደማር ራሱን አውቆ በኮሌራ በከለ። ለቀናት በትኩሳት ተሰቃየ። ነገር ግን ዳነ። ቀጥሎ በርካታ ፈቃደኛ ተሳታፊዎች ላይ መሞከር ጀመረ። አንዱም ተሳታፊ ምንም ዓይነት ጉዳት አልደረሰበትም። ይሄኔ ተመራማሪው ለሰፊው ሕዝብ የሚሆን ክትባት እንደሰራ አመነ። ነገር ግን በርካታ ፈቃደኛ ሰዎች ያሉበት አገር ማግኘት ነበረበት። ይሄኔ በወቅቱ በፓሪስ የእንግሊዝ የነበሩት ግለሰብ ወደ ቤንጋል እንዲሄድ መከሩት። ሰውዬው ካልካታ ሄዶ ምርምሩ በተሳካላት ጊዜ አሳም ውስጥ ያሉ ሻይ ቅጠል አምራቾች መጥቶ ሠራተኞቻቸውን እንዲመረምርላቸው ጋዘቡት። በደስታ እየፈነደቀ ወደ ሥፍራው ያመራው ዋልደማር...

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Content: ይህ በሁለት ኩባንያዎች ይፋ የተደረገው አዲሱ የኮሮናቫይረስ ክትባት 90 በመቶ ሰዎችን በኮቪድ-19 ከመያዝ ታድጓል ተብሏል፡፡ ክትባቱ ይፋ ያደረጉት ፋይዘር እና ባዮኤንቴክ ኩባንያዎች ግኝቱ ለሳይንስና ለሰው ልጅ ትልቅ እድል ነው ብለዋል። ኩባንያዎች በስድስት የተለያዩ ሃገራት 43 ሺህ 500 ሰዎች ላይ መሞከራቸውን የገለፁ ሲሆን አንድም ጊዜ አሳሳቢ የጤና ችግር አልታየም ብለዋል። ፋይዘርና ባዮኤንቴክ ክትባቱን በፈረንጆቹ የህዳር ወር መጨረሻ ጥቅም ላይ ለማዋል ጥያቄ ማቅረባቸውን ገልጸዋል። በቁጥር የበዙ ክትባቶች የመጨረሻ ደረጃ ላይ እንደሚገኙ የተነገረ ሲሆን ይህ ክትባት ተስፋ ከተጣለባቸው ውስጥ ቀዳሚው ነው ተብሏል። ከዚህ ቀደም የተደረገው ሙከራ ክትባቱ ሰውነታችን ከበሽታው ጋር እንዲለማመድና አንቲቦዲዎችን እንዲያዳብር መርዳቱ የተስተዋለ ሲሆን ሌላው ደግሞ ቲ-ሴል በመባል የሚታወቀው የመከላከል አቅምን የኮሮናቫይረስን መዋጋት እንዲችል አድርጎታል ተብሏል። ለሙከራው በሁለት ዙር በሶስት ሳምንት ልዩነት ክትባቱ መሰጠቱ ታውቋል። ሙከራው በአሜሪካ፣ ጀርመን፣ ብራዚል፣ አርጀንቲና፣ ደቡብ አፍሪካ እና ቱርክ የተካሄደ ሲሆን የሁለተኛ ዙር ክትባት ከተሰጠ ወዲህ 90 በመቶ መከላከል መቻሉን መስተዋሉ ተገልጿል። ፋይዘርበና ባዮኤንቴክ የተሰኙት ኩባንያዎች 50 ሚሊዮን መጠን ያለው ክትባት በፈረንጆቹ ዓመት መጨረሻ እንደሚያቀርቡ የገለጹ ሲሆን በ2021 ደግሞ 1 ነጥብ 3 ቢሊየን እንደሚያመርቱ ነው ይፋ ያደረጉት፡፡ መድሃኒቱ ግን ከአሁኑ ተግዳሮት እንደገጠመው እየተነገረ ነው። ክትባቱ መቀመጥ ያለበት ከዜሮ በታች 80 ዲግሪ ሴንቲግሬድ በሚቀዘቅዝ ስፍራ ነው ተብሏል። ሌላው የመድሃኒት አምራቾቹ መድሃኒቱ በእድሜ ተከፋፍሎ ያለውን ውጤት ያላቀረቡ ሲሆን የሚየዓዳብረው የመከላከል አቅምም ምን ያህል ጊዜ እንደሚቆይ አልታወቀም። ዩናይትድ ኪንግደም ይህንን ክትባት 30 ሚሊየን ያህሉን ለመግዛት ትዕዛዟን ቀድማ አስገብታለች። ክትባት እንዴት ሊሰራ ይችላል? \nThe previous content can be summarized as follows:

ኮሮናቫይረስን በመከላከል 90 በመቶ ውጤታማ ነው የተባለው የኮቪድ-19 መከላከያ ክትባት ይፋ ሆነ።።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Content: ጀኔራል ሎይድ ኦስቲን ጄኔራል ሎይድ ኦስቲን ሹመታቸው ከፀደቀ ፔንታጎን ለመጀመሪያ ጊዜ የሚመሩ ጥቁር አፍሪካዊ አሜሪካዊ ይሆናሉ። በፕሬዝደንት ባራካ ኦባማ ዘመነ መንግሥት የአሜሪካ ማዕከላዊ ኮማንድ አዛዥ ሆነው ያገለገሉት ጄኔራል ኦስቲን ጡረታ ከወጡ ሰባት ዓመት ስላልሞላቸው ከኮንግረሱ ፈቃድ ማግኘት ይኖርባቸዋል። ባይደን ከሁለት ሳምንት በፊት የብሔራዊ ደህንነት ሹም ይሆናሉ የተባሉት ዕጩዎችን ይፋ ማድረጋቸው ይታወሳል። ባይደን ጄኔራሉን ማጨታቸውን የአሜሪካ መገናኛ ብዙሃን ይዘግቡት እንጂ ባይደንም ይሁኑ ጄኔራል ኦስቲን እስካሁን አስተያየት አልሰጡም። የአሜሪካ መገናኛ ብዙሃን ጆ ባይደን ነባሯ የፔንታጎን ባለሥልጣን ሚሼል ፈሎርኖይ የመከላከያ ሚኒስትር ይሆናሉ የሚል ግምት አለ ብለው ዘግበው ነበር። ሚሼል ዕጩ ሆነው ቀርበው ሹመታቸው ቢፅድቅ ኖሮ የመጀመሪያ ሴት የመከላከያ ሚኒስቴር ይሆኑ ነበር። በፈረንጆቹ ኅዳር 3 አሜሪካ ፕሬዝደንታዊ ምርጫ አካሂዳ ጆ ባይደን አሸናፊ መሆናቸው ይታወሳል። የዴሞክራት ፓርቲው ዕጩ በሚቀጥለው ጥር በኦፊሴላዊ በዓለ ሲመት መንበረ ሥልጣኑን ከፕሬዝደንት ትራምፕ ይረከባሉ ተብሎ ይጠበቃል። ነገር ግን ፕሬዝደንት ትራምፕ እስካሁን ድረስ የምርጫውን ውጤት አምነው አልተቀበሉም። እስካሁን ድረስ ማስረጃ ማቅረብ ባይችሉም ምርጫው ተጭበርብሯል ሲሉ ያማርራሉ። ጄኔራል ኦስቲን ማናቸው? ፖለቲኮ የተሰኘው ጋዜጣ ነው ጄኔራል ኦስቲን የመከላከያ ሚኒስትር ለመሆን ታጭተዋል ሲል የዘገበው። ጄኔራል ኦስቲን ይህንን ቦታ ያገኛሉ ብሎ ብዙ ሰው እንዳልጠበቀ ጋዜጣው ይናገራል። ነገር ግን ከቅርብ ጊዜያት ወዲህ የሰውየው ስም በጉልህ መሰማት ተጀምሯል። የቢቢሲ የአሜሪካ አጋር የሆነው ሲቢኤስ ደግሞ ከበርካታ ሰዎች አጣርቻለሁ ሲል ዘግቧል። ሰውዬው ለዚህ ቦታ ሊታጩ የቻሉት ቀጣዩ የአሜሪካ ፕሬዝደንት ጆ ባይደን ለከፍተኛ የሥልጣን እርከኖች ጥቁር አሜሪካዊያን፣ እስያዊያንና ላቲን አሜሪካዊያን እንዲያጩ ከመብት ተሟጋቾች ተደጋጋሚ ጥሪ ስለቀረበላቸው ይሆናል ብሏል። ሲኤንኤን በበኩሉ ደግሞ ውስጥ አዋቂ ነገረኝ ብሎ ባወጣው ዘገባ ባይደና ባለፈው ቅዳሜና እሁድ ነው ጄኔራል ኦስቲን የመከላከያ ሚኒስትር እንዲሆኑ የጠየቋቸው እሳቸውም እሺታቸውን ሰጥተዋል ብሏል። ባለ አራት ኮከቡ ጄኔራል ከ2013 እስከ 2016 ባለው ጊዜ የአሜሪካ ማዕከላዊ ኮማንድ ኃላፊ ሆነው አገልግለዋል። በወቅቱ መካከለኛው ምስራቅ፣ እንዲሁም ማዕከላዊና ደቡባዊ እስያን ይመለከቱ ነበር ተብሏል። ከዚህ ኃላፊነታቸው በፊት የአሜሪካ ወታደር ምክትል ጠቅላይ አዛዥና በኢራቅ የአሜሪካ ወታደሮች አዛዥ ሆነው አገልግለዋል። በእነዚህ ዓመታት ከያኔው ምክትል ፕሬዝደንት ጆ ባይደን ጋር በቅርበት ይሰሩ እንደነበርም ይነገርላቸዋል። \nThe previous content can be summarized as follows:

ተመራጩ የዩናይት ስቴትስ ፕሬዝደንት ጆ ባይደን ጡረት የወጡትን ጀኔራል ሎይድ ኦስቲንን ለመከላከይ ሚኒስትርነት ማጨታቸው ተሰምቷል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Content: የጀርመኑ ፈላስፋና ገጣሚ ሀርማን ሂስ እንደሚለው፤ ዛፎች የነፍስ መጠለያዎች ናቸው። ዛፎች በብዛት ያሉበት አካባቢ ድብርት ቦታ ሊኖረው አይችልም ይላል። የዓለማችን ትልልቅ የሚባሉ ጸሀፍትም ቢሆኑ ከቅርብ ጊዜያት ወዲህ ስለዛፎችና ጥቅማቸው ብዙ ነገር መጻፍ እያዘወተሩ ይመስላል። • ወደ ጫካነት የተቀየረው ስታዲየም • የብዙ ኢትዮጵያዊያንን ህይወት እየቀየረ ያለው የተፈጥሮ ጥበቃ ሥራ ዛፎች ጎርፍን ለመከላከል፣ ድርቅን ለመከላከልና የአፈር መሸርሸርን ለመካከል ጠቃሚ እንደሆኑ ለብዙ ዓመታት በብዙ ባለሙያዎች የተጻፈ ቢሆንም ዛፎች ከሰው ልጆች አስተሳሰብና የጭንቅላት አሠራር ጋር ስላላቸው ቁርኝት ብዙም አልተባለም። ብዙዎቻችን እንደምናስበው ንጹህ አየር እንድንተነፍስ ብቻ ሳይሆን ዛፎች በርካታ ጠቀሜታዎች አሏቸው። ዛፎችንና አረንጓዴ ተክሎችን ዝም ብሎ መመልከት በራሱ ማዕከላዊ የአዕምሮ ክፍላችንን እንደሚያረጋጋው የዘርፉ ባለሙያዎች ያስረዳሉ። ዛፎችን መመልከት በጭንቅላታችን ውስጥ የሚመረተውን ኮርቲሶል የሚባለውን ለጭንቀት የሚያጋልጥ ንጥረ ነገር መጠን ይቀንሳል፣ የልብ ምትን ዝግ ያደርጋል፣ የደም ግፊትንም ይቀንሳል። ሌላው ቀርቶ የዛፎችን ፎቶ መመልከት እንኳን በጭንቅላታችን ውስጥ ጥሩ ስሜት ይፈጥራል። በሆስፒታል ተኝተው የሚገኙ ታማሚዎች በመስኮታቸው በኩል ዛፎችን ማየት ከቻሉ የመዳን ፍጥነታቸው ይጨምራል። ዛፎች ያላቸው የማረጋጋት አቅም ጭንቀትንና ህመመን እስከመቀነስ ይደርሳል። ተፈጥሯዊ በሆኑ ዛፎች መካካል ሥራቸውን የሚያከናውኑ ሠራተኞችም ቢሆን ውጤታማነታቸው ከሌሎች ከፍ ያለ እንደሚሆን ጥናቶች ይጠቁማሉ። እድሜያቸው ከ 12 እስከ 18 የሚሆኑ 9 ሺ በጎ ፈቃደኞችን ባሳተፈ አንድ ጥናት መሰረት፤ ተፈጥሯዊ በሆኑ አካባቢዎች የሚኖሩት የድብርትና የጭንቀት መጠናቸው በእጅጉ የቀነሰ ነው። በጥናቱ ከተሳተፉት መካከል 11.5 በመቶ የሚሆኑት የድብርት ምልክት ታይቶባቸው ነበር። የእነዚህን ተሳታፊዎች መኖሪያ መንደር ያጠናው ቡድን ልጆቹ በተጨናነቁ ህንጻዎችና ምንም አይነት ዛፎች በሌሉባቸው አካባቢዎች እንደሚኖሩ ደርሶበታል። እንግሊዝ ውስጥ የአካላዊ፣ አዕምሯዊና መንፈሳዊ መረጋጋትን ለመፍጠር በሚል የተቋቋመ አንድ 'ዉድላንድ ትረስት' የሚባል ድርጅት አለ። ድርጅቱ እንደሚለው፤ የድሮ ሰዎች ጭንቀትና ፍርሀት ያለባቸውን ሰዎች ጫካ ውስጥ ጥቂት ቀናት እንዲያሳልፉ ያደርጓቸው ነበር። በጫካው ውስጥ ምግባቸውን ለማግኘት በሚያደርጉት ጥረትና ለኑሯቸው ምቹ የሆኑ ቦታዎችን ለመምረት በሚያደርጓቸው ውሳኔዎች መካከል ችግራቸውንና ጭንቀታቸውን ይረሱታል። • ከምድረ-ገጽ የመጥፋት ሥጋት በሰውነት መጠን ይወሰናል • ብዝኀ ሕይወት ምንድን ነው? ለምንስ ግድ ይሰጠናል? ምናልባት ምግባቸውን ካገኙና መጠለያቸውን ከሠሩ በኋላ የድሮው ጭንቀታቸው ቢመለስ እንኳን ዛፎቹን ነፋስ ሲያንቀሳቅሳቸው ሲመለከቱና የወፎችን ዝማሬ ሲሰሙ የመታደስ እንዲሁም የደህንነት ስሜት እንደሚሰማቸው ያምኑ ነበር። በአንዳንድ ባህሎች ደግሞ የድብርትና የጭንቀት ጠባዮች የሚታዩባቸው ሰዎች ዛፎችን ረዘም ላለ ሰዓት እንዲያቅፉ ይደረጉ ነበር። ምናልባት ዛፍ ያቀፈ አንድ ሰው ብንመለከት ግራ ሊገባን ይችላል። ምንም ጥቅም የለውም ልንልም እንችላለን። ጉዳዩ ግን ወዲህ ነው ይላሉ ባለሙያዎቹ። አንድ በድብርት የሚሰቃይ ሰው ሰውነቱ አንድ ዛፍን ሄዶ ስላቀፈ ችግሩ ሁሉ ጥሎት ሊሄድ እንደማይችል ይታወቃል። ነገር ግን ዛፉን በሚያቅፍበት ጊዜ በጥሞና ውስጥ ሆኖ የነፋስ ሽውታን መስማት እና የዛፉ ቅርንጫፎች ነፋስ ሲያንቀሳቅሳቸው መመልከት ከፍተኛ የሆነ የህሊና እርካታ ይሰጠዋል። \nThe previous content can be summarized as follows:

ዛፎች ሕይወትዎን ማዳን ይችላሉ፣ ደስተኛ ያደርጋሉ እንዲሁም ጠንካራ ጭንቅላት እንዲኖርዎ ከፍተኛ አስተዋጽኦ ይጫወታሉ ይላሉ በቅርቡ ዓለም አቀፍ ተመራማሪዎች የሠሩት ጥናት።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Content: ዕለቱን አስመልክቶ የሃገሪቱን ርዕሰ ብሔር ኢሳያስ አፈወርቂን ጨምሮ የተለያዩ ከፍተኛ ባለስልጣናት በመገናኛ ብዙኃን ብቅ ብለው ንግግር አድርገዋል። ክብረ በዓሉ ከሙዚቃ፣ ድራማና ሌሎች የአደባባይ ትርዒቶች ባሻገር ወታደራዊ ትዕይንቶችም የቀረቡበት ነበር። •የ "ጥርስ አልባው" ማዕቀብ መነሳት ፖለቲካ? •ኤርትራ፡ ''እናቶች ከህጻናት ልጆቻቸው ጋር ታስረዋል'' ፕሬዚዳንት ኢሳይያስ አፈወርቂ በበኩላቸው ኤርትራ የብሔራዊ አገልግሎት ከጀመረችበት አንስቶ ባለፉት 25 ዓመታት የተገኘውን ተሞክሮ በመገምገም ብሄራዊ አገልግሎቱ ለአገር እድገትና ብልጽግና ያደረገው አስተዋፅኦ ከፍተኛ እንደሆነ ተናግረዋል። የኤርትራ ብሔራዊ አዋጅ አገልግሎት ከጤና እክል፤ የቀድሞ ታጋዮች፣ ያገቡና ከወለዱ ሴቶች ውጭ ሁሉም ከአስራ ስምንት ዓመት በላይ የሆነ ኤርትራዊ ለ18 ወራት ብሔራዊ አገልግሎት መስጠት ይጠበቅበታል። ነገር ግን አዋጁ እንደሚያዘው ሳይሆን ብዙ ኤርትራውያን ለአስርት ዓመታትም በውትድርና አገልግሎት ተሰማርተው ቆይተዋል። ለዚህም እንደ ምክንያትነት የተሰጠው ኤርትራ ከኢትዮጰያ ጋር ጦርነት ላይ በመሆኗ ነው የሚል ነው። በሁለቱ ሃገራትም መካከል ሰላም ቢሰፍንም የብሔራዊ አገልግሎቱ እጣ ፈንታ ግን እስካሁን አልለየም። የኤርትራ መንግሥት በበኩሉ ኢትዮጵያ ከኤርትራ መሬት ስላልወጣች ወታደሮቹ አሁንም ባሉበት እንደሚቀጥሉ ተናግሯል። ሁለቱ ሃገራት የሰላም ስምምነቶችን ሲፈርሙ ኤርትራ የኔ ናቸው የምትላቸው መሬቶች ጉዳይ ለምን ውል አልያዘም ብለው የሚጠይቁ ጥቂቶች አይደሉም። በዚሀም ክብረ በዓል ላይ የሃገሪቱ ፕሬዚዳንትም ሆነ ሌሎቹ የሃገሪቱ ባለስልጣናት ብሔራዊ አገልግሎቱ አዋጁ ባስቀመጠው መሰረት (ለአስራ ስምንት ወራት) ለማከናወን እቅድ ስለመያዙ የተናገሩት የለም፤ በሁለቱ ሃገራትም መካከል ስለተደረሱ ስምምነቶችም ምንም ጉዳይ አልተነሳም። ከፍተኛ ወታደራዊ ትእይንት ለምን? በተለያዩ የሃገሪቱ ክፍሎች ሲከበር የሰነበተው ይሄው ክብረ በዓል ባለፈው ሐሙስ በባህላዊ ስፖርትና በከፍተኛ የጦር መሳርያ በታጀበ ወታደራዊ ሰልፍ በሳዋ ተጠናቋል። በዚህም ወታደራዊ ትእይንት ላይ በርካታ ቁጥር ያላቸው ታንኮች፣ የጦር ሄሊኮፕተሮችና ተዋጊ አውሮፕላኖች እንዲሁም መሳሪያ እስከ አፍንጫቸው የታጠቁ መኪኖች ተሳትፈዋል። ከፍተኛ ወታደራዊ ትዕይንት በነበረበት በዚህ ስፍራ ላይም ወታደሮች ከጦር ሄሊኮፕተሮች ላይ በፓራሹት ሲወርዱ እንዲሁም ተዋጊ አውሮፕላኖቹ በሰማይ ላይ ሲያንዣብቡ ታይተዋል። ይህ ወታደራዊ ትእይንት ለዓመታት ኤርትራ የገነባችው የብሔራዊ አገልግሎት ውጤት ማሳያ መሆኑንም መድረኩን ይመሩ የነበሩት ግለሰቦች በተደጋጋሚ ሲገልፁ ነበር። ይህ ትእይንት ኤርትራ ከኢትዮጵያ ጋር ሰላም ባልነበረችበት ወቅት ብዙ አስገራሚ ባይሆንም በሁለቱ ሃገራት መካከል ሰላም መስፈን ተከትሎ እንዲህ አይነት ከፍተኛ ወታደራዊ የጦር ትዕይንት ማሳየቷ የአፍሪካ ቀንድን የፖለቲካ ሂደት ለሚከታተሉ ጥያቄን አጭሯል። •ኤርትራ የሃይማኖት እሥረኞችን ፈታች ወታደራዊ ትይንቱ እንግዳ ከሆነባቸው መካከል የአፍሪካ ቀንድ የፖለቲካ ተንታኙና የወርልድ ፒስ ፋውንዴሽን ዳይሬክተር ዶክተር አሌክስ ድቫል ዋነኛው ናቸው። በአፍሪካ ቀንድ የፖለቲካ ግጭቶች፣ የሰላምና ግንባታ እንዲሁም የከሸፉ አገራትን በተመለከተ በርካታ ጥናታዊ ስራዎችና ፅሁፎች ያቀረቡት አሌክስ ድቫል "የታየው ሰልፍና ወታደራዊ ትርዒት በተለይ ሰላም በሰፈነበትና ሀገራቱ ተረጋግተው ባለበት ሁኔታ የተካሄደ በመሆኑ እንግዳ ነገር (odd) ሊባል የሚችል ነው።" ይላሉ። ለዚህም እንደምክንያት የሚጠቅሱት ከኢትዮጵያ ጋር የተጀመረው የሰላም ሂደት በአሁኑም ወቅት ቀጣይ...\nThe previous content can be summarized as follows:

ባለፈው ሳምንት የኤርትራ መንግሥት ብሔራዊ አገልግሎት የተጀመረበትን 25ኛ ዓመት ክብረ በዓል በደማቅ ሁኔታ በተለያዩ ዝግጅቶች አክብሮታል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ጎንደር በባሕረ ጥምቀቱ የደረሰው አደጋ በተመሳሳይ ዘንድሮም የእንግዳው ቁጥር ሊጨምር ይችላል በሚል እሳቤ ከአሁን በፊት ከነበረችው አንዲት ማማ በተጨማሪ ሦስት ማማዎች መሰራታቸውን የጎንደር ከተማ ባሕልና ቱሪዝም መምሪያ ኃላፊ አቶ አስቻለው ወርቁ ተናግረዋል። ማማው የተሰራው ከአሁን በፊት ሲሰራው በነበረው አናጺ መሆኑን የተናገሩት አቶ አስቻለው የተሰራውም ከዚህ በፊት በተሰራበት የእንጨት መጠን ነው ይላሉ። "ከዚህ በፊትም እንግዶችን ለማስቀመጥ ሲባል ተመሳሳይ ማማ በመሥራት እንደግዶችን እናስተናግድ ነበር፤ ዘንድሮ አደጋ ያጋጠመው ማማ ከፍተኛ ቁጥር ያለው ሰው ማማው ላይ ስለወጣበት ነው" ይላሉ። ሰዉ ማማው ላይ በፊት ለፊት በኩል ለመውጣት ሲሞክር በጥበቃዎች በመከልከሉ ከኋላ በኩል ብዙ ሰው ተንጠላጥሎ ስለወጣበት ሚዛኑን ስቶ መውደቁን ያብራራሉ። ማማውን የሰራው አናጺ አቶ ወንድም በቀለ ይባላል። እርሱ እንደሚለው በዚሁ በአጼ ፋሲል የመዋኛ ገንዳ ለጥምቀት በዓል ማድመቂያ እየተባለ ላለፉት አስር ዓመታት ማማውን ሲሰራ ቆይቷል። በሥራውም ተመሳሳይ ዲዛይን እንደሚጠቀም የተናገረው አናጺው "የዘንድሮውን ማማ የሠራሁት አምና በሰራሁበት እንጨት ልክ ነው" ብሏል። በአብዛኛው ከአሁን በፊት ዘንድሮ የተሰራውን ማማ ለሚቀጥለው ዓመት የተጎዳውን እንጨት በመቀየር ሲሰራ እንደቆየም ተናግሯል። ዘንድሮ ከተጨመሩት ሦስት ማማዎች መካከል አንዷን የሰራት ወንድም ነው። ባለፈው ዓመት ተሰርታ ዘንድሮም ጥቅም ላይ የዋለችውን ማማም የሰራው ወንድም ነው። ወንድም እንደሚለው እርሱ አምና የሰራት እና ሌሎች ጓደኞቹ ዘንድሮ የሰሯቸው ሁለት ማማዎች በድምሩ ሦስት ማማዎች ለእንግዶች የተዘጋጁ ስለነበሩ በልካቸው ብቻ ሰው እንዲይዙ ተደርገው ምንም ጉዳት አላደረሱም። ነገር ግን... Continue the article for another 4000 characters max:

አንዷ እርሱ ዘንድሮ የሰራት ማማ ለሕዝቡ የተሰራች ስለነበረችና ሕዝቡም ያለገደብ ስለተሰቀለባት አደጋውን ለማስተናገድ ተገድዳለች ይላል። "በፊት ለፊት በኩል ያለውን መከላከያ እየጠበቀው ስለነበር በአብዛኛው ከኋላ የመጡ ሰዎች ናቸው መጥተው የሰፈሩበት። እዚያ ላይ የቆሙት የጥበቃ ሰዎች ማስቆም ነበረባቸው። ምክንያቱም የሌሎቹ መቀመጫዎች ይበቃል ተብሎ በልካቸው ብቻ ሰው ስለተቀመጠ ምንም የደረሰባቸው ነገር የለም። ነገር ግን ይሄኛው ከኋላ የመጣ ሰው ስለወጣበት ውረዱ ሲባሉም የሚሰማ በመጥፋቱ ሚዛኑን ስቶ ተደርምሷል" "እስካሁን ከሰራሁት በተለየ መልኩ ዘንድሮ የተሻለ አድርጌ ነው የሰራሁት፣ በተደጋጋሚ አረጋግጨዋለሁ" በማለት የሰራው ማማ ጥራቱን የጠበቀ እንደነበር አናጺው ይናገራል። የጎንደር ከተማ የሰላም ግንባታና የሕዝብ ደህንነት መምሪያ ኃላፊ አቶ ተስፋ መኮንን በበኩላቸው የአደጋው ምክንያት የጥራት ማነስ ይሁን አይሁን ወደፊት በባለሙያ ተጣርቶ የሚገለጽ እንጂ አሁን ባለበት ሁኔታ እንዲህ ነው ለማለት አልችልም ብለዋል። በአደጋው የተለያዩ የሚዲያ ተቋማት የሟቾችን ቁጥር በተለያየ አሃዝ ገልጸውታል። አቶ ተስፋ በአደጋው የሞቱት ሰዎች ቁጥር 10 መሆናቸውን እና ከእነዚህም መካከል 3ቱ ሴቶች መሆናቸውን ተረጋግጠዋል። እንደ አቶ ተስፋ ገለጻ በአደጋው 147 ሰዎች ጉዳት ደርሶባቸው ወደ ሆስፒታል ተልከዋል። ከነዚህ መካከል 67 የሚሆኑት ወዲያውኑ ታክመው ወደቤታቸው ተመልሰዋል። 80 የሚሆኑት ደግሞ እስካሁን ሆስፒታል ውስጥ ክትትል እየተደረገላቸው ነው። ከነዚህ መካከል 2 ተጎጅዎች በጣም የከፋ አደጋ ውስጥ መሆናቸውን የገለጹት አቶ ተስፋ የተወሰኑ የውጭ ዜጎችም ቀላል ጉዳት እንደደረሰባቸው ተናግረዋል።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic