Datasets:

rasyosef

/

xlsum_amharic_summarization

like 0

Title: የቀድሞው የብሔራዊ መረጃና ደኅንነት ዋና ዳይሬክተር የነበሩት አቶ ጌታቸው አሰፋ የት ናቸው? የእስር ትዕዛዝ ወጥቶባቸዋል?\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የኢትዮጵያ ሕዝቦች አብዮታዊ ዲሞክራሲያዊ ግንባር (ኢህአዴግ) ጽሕፈት ቤት ኃላፊ የሆኑትን ወ/ሮ ፈትለወርቅ ገ/እግዚያብሔርን ስለጉዳዩ ጠይቀናቸዋል። ወ/ሮ ፈትለወርቅ ''እንደ ድርጅት በዚህ ደረጃ የምናውቀው ነገር የለም። ለድርጅት የክስ መጥሪያ አይመጣም'' ይላሉ። • የደኅንነት መሥሪያ ቤቱ ኃላፊ ከሥልጣናቸው ተነሱ • አቶ አብዲ ስለተናገሩት ጉዳይ እንደማያውቅ ኢህአዴግ ገለፀ • መከላከያ የኢህአዴግ የመጨረሻ ምሽግ? በአንድ የማእከላዊ ኮሚቴ አባል ላይ ድርጅቱ ሳያውቀው ክስ ሊመሠረት ይችላል ወይ ተብለው የተጠየቁት የድርጅቱ ጽሕፈት ቤት ኃላፊ፤ ''ውይይት የሚያስፈልገው ነገር ካለ ፖለቲካዊ ግምገማና ይደረጋል እንጂ ክስን በተመለከተ የመንግሥት ሥራ ነው የሚሆነው'' ሲሉ መልሰዋል። ኾኖም የአቶ ጌታቸው ጉዳይ በግምገማም እንዳልተነሳ ወ/ሮ ፈትለወርቅ ተናግረዋል። የኢህአዴግና የሕወሓት የሥራ አስፈጻሚ አባል የሆኑት አቶ ጌታቸው አሁን በተካሄደው የሥራ አስፈጻሚ ኮሚቴ ስብሰባ ላይ እንዳልተገኙ ወ/ሮ ፈትለወርቅ ጠቁመዋል። የአቶ ጌታቸው በስብሰባው ያለመገኘት ጉዳይ "የእስር ማዘዣ ወጥቶባቸዋል ከሚለው ዜና ጋር የሚያያዝ ነው ወይ?" ተብለው የተጠየቁት ወይዘሮ ፈትለወርቅ ''አንድ ሰው ሰብሰባ ላይ በግል ጉዳይ ላይገኝ ይችላል። በስብሰባዎች ላይ ሁሉም ሰው ይገኛል ማለት አይደለም። የእሱ ከስብሰባ መቅረት ከዚህ ጋር ይገኛል ማለት ላይሆን ይችላል። በሥራ ጉዳይም ላይገኙ ይችላሉ'' ይላሉ ወ/ሮ ፈትለወርቅ። ለመጨረሻ ጊዜ አቶ ጌታቸውን መቼ እንዳይዋቸው ከቢቢሲ የተጠየቁት ወይዘሮ ፈትለወርቅ በቅርቡ ከሁለት ሳምንት በፊት ገደማ መቀሌ እንዳገኟቸው አረጋግጠዋል። በሌላ በኩል የፌዴራል አቃቢ ሕግ በአቶ ጌታቸው አሰፋ ጉዳይ አስተያየት ከመስጠት ተቆጥቧል።

amh_Ethi

test

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: ይህ የሆነው ሃገሪቱን ወደ አንፃራዊ ሰላም ሊመራ እንደሚችል ተስፋ ተጥሎበት በነበረው የአዲስ አበባው ድርድር ወቅት ነው። ምንም እንኳ የደቡብ ሱዳኑ ፕሬዝደንት ሳልቫ ኪር እና ተቃዋሚው ሪዬክ ማቻር ከሁለት ዓመታት በኋላ ዓይን ለዓይን ቢተያዩም ስምምነት ላይ ሊደርሱ አልቻሉም። ድርድሩን የመሩት የኢትዮጵያው ጠቅላይ ሚስትር አብይ አሕመድ ሁለቱን መሪዎች ለማስማማት ብዙ ቢጥሩም 'አመድ አፋሽ' ሆነዋል። ለሁለት ዓመታት ያህል በቁም እሥር ላይ የነበሩት ማቻር ግን ስሟ ወዳልተጠቀሰ ሶስተኛ ሃገር ተዛውረው በነፃነት እንዲኖሩ ስምምነት ተደርሷል። ፕሬዝደንት ሳልቫ ኪር ከቀድሞ ምክትላቸው ጋር በሽግግር መንግሥት ተጣምረው እንዲሰሩ የቀረበላቸውን ጥሪ 'አንገቴን ለካራ' በማለት ፉርሽ አድገውታል። ለሁለት ቀናት በአዲስ አበባ የተካሄደው ስብሰባ በእርስ በርስ ጦርነት እየታመሰች ላለችው ደቡብ ሱዳን ሰላም ያመጣል ተብሎ ቢጠበቅም ውጤት አልባ ሆኗል። በቀጣይ በካርቱም እና ናይሮቢ ሊካሄድ የታቀደው ስብሰባ በጦርነቱ ምክንያት ለደቀቀው የሃገሪቱ ምጣኔ ሃብት መፍትሄ ያበጃል ተብሎ ይጠቃል። በተፈጥሮ ሃብት በተለይም ነዳጅ የካበተችው የዓለማችን በዕድሜ ትንሿ ሃገር ደቡብ ሱዳን ሰላም ከራቃት ዓመታት ተቆጥረዋል። የአዲስ አበባውን ድርድር የመሩት ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ "ሰላም የማይስማማችሁ ከሆነ አማራጮችን ከመጠቀም ወደኋላ አንልም" የሚል መልዕክት አስተላልፈዋል። በአውሮፓውያኑ 2013 ጀምሮ በሃገሪቱ በተከሰተው ግጭት ምክንያት አስር ሺዎች ሕይወታቸውን ሲያጡ በሚሊዮን የሚቆጠሩ ደግሞ ከቤት ንብረታቸው ተፈናቅለዋል። \nSummary in the same language as the doc:

በቁም እሥር ደቡብ አፍሪቃ የሰነበቱት የደቡብ ሱዳን አማፂ ቡድን መሪ ሪዬክ ማቻር ወደ ሶስተኛ ገለልተኛ ሃገር ሊዛወሩ እንደሆነ ተነግሯል።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Content: ሻረን እናቷን ያጣችው በቅርቡ ነው • የልጃቸውን ደፋሪ የገደሉት እናት ነጻ ወጡ ለመሆኑ እናታቸው በሞት ከተለየቻቸው በኋላ የእናቶችን ቀን ለመጀመሪያ ጊዜ እንዴት ያከብሩታል? ምንስ ይሰማቸዋል? "የእናቶች ቀን ባይመጣ ደስ ይለኛል" የምትለው የለንደኗ ነዋሪ ሻረን ዱሳርድ ናት። ሻረን እናቷን ሎሬንን በሞት ካጣች ገና አስር ሳምንታት ብቻ ናቸው የተቆጠሩት። በመሆኑም የእናቶች ቀን ደንታም አይሰጣት። እናቱን ላጣ ሰው የእናቶች ቀን የተለየ ትርጉም አለውም ትላለች። "ሃዘናችሁን ለመቋቋም ስትታገሉ፤ ቀኑን አስመልክቶ በየማሕበራዊ ሚዲያው ላይ የሚለጠፉ ፎቶግራፎችና የሚተላለፉ መልዕክቶች ይጎርፋሉ፤ ይህንን ምንም ማስወገድ አይቻልም።" ትላለች። እርሷ እንደምትለው ይህ ብቻም ሳይሆን በየሱቆቹ የሚሸጡ የስጦታ ካርዶች፣ አበቦች እና ስጦታዎች አብራችሁ ስለሌለች እናት እንድታስቡና እንደታከብሩ ይገፋፋል። • ሀና እና ጓደኞቿ የሰሩት የእናቶች ምጥ መቆጣጠሪያ "ይህ ቀን መምጣቱን ሳስብ በጣም ይጨንቀኛል፤ ምን እንደማደርግ ይጠፋኛል ፤ ማሕበራዊ ገፄን ለመዝጋትም አስባለሁ" ትላለች ሻረን። የ28 ዓመቷ ሻረን እንደምትለው በርካታ ሰዎች ስሜቷን ለመጠበቅ ሲሉ ከእርሷ ጋር ስለ እናቶች ቀን ማውራታቸውን ትተዋል። ነገር ግን ለአንድ የራዲዮ ጣቢያ በሰጠችው ቃለ-መጠይቅ ሰዎች ቀኑን በማሰብ ብቻ መልዕክት ቢልኩላት እንደማይከፋት ተናግራለች። "ዋናው ነገር ሰዎች መጠየቀቻውና ደህንነቴን ማረጋገጣቸው ነው፤ እርሱን ደግሞ እፈልገዋለሁ" ስትልም አክላለች። "እናቴ የተጠበሰ ሥጋ ትወዳለች፤ እርሱን እንሠራለን፤ እርሷን የምናስብበትና ፍቅራችንን የምንገልፅበት ቀን ነው ፤ ላለማልቀስ እሞክራለሁ" ስትል ቀኑን እንዴት ልታሳልፈው እንዳሰበች ገልፃለች። ክሪስቲ እና እናቷ ማንዲ ሌላኛዋ ቢቢሲ ያነጋገራት ክሪስቲ ናት። ከጥቂት ሳምንታት በፊት የክሪስቲ እናት ከዚህ ዓለም የተለየችው በድንገት ነበር። እርሷ እንደምትለው በዚህ ቀን በስጦታዎችና በስጦታ ካርዶች መከበብ ለእርሷ በጣም ከባድ ነው።" በየዓመቱ የስጦታ ካርድ እሰጣታለሁ፤ ካርዶቹ የሚያስቁ ነበሩ፤ ሌላ ስጦታ ገዝቼላት አላውቅም" ስትል ታስታውሳለች። ክሪስቲ የማህበራዊ ሚዲያው እንደረዳት ትናገራለች ምክንያቱም እናታቸውን በቅርቡ ያጡ ሰዎች እዚያ ላይ አሉ፤ እነርሱን ስታይም ብቻዋን እንዳልሆነች ይሰማታል። እርሷ እንደምትለው አንዳንድ ሰዎች በእርሷ ሃዘን ምክንያት ደስታቸውን ለመደበቅ ይሞክራሉ። እርሷ ግን ይህንን አትፈልገውም። • ካለሁበት 16 ፡ 'ጭራሹኑ መጥፎ ነገሮች እንዳይከሰቱ ማድረግ ብችል ደስታዬ ወደር የለውም' "ርዕሱን አትለውጡት ምክንያቱም እናንተ የእራሳችሁ እናት አለች ፤ እራሳችሁን ደስተኛ አድርጉ" ስትል በእርሷ ምክንያት ሌሎች ሰዎች በስሜት ሲመሰቃቀሉ ማየት እንደማትወድ ገልፃልናለች። ሳራ ቤኔት በሃዘን ላይ ያሉ ሕፃናት፣ ወጣቶችንና ቤተሰቦቻቸውን የሚረዳ ግብረሰናይ ድርጅት ውስጥ ትሠራለች። እርሷ እንደምትለው "እናታችሁን ካጣችሁ የመጀመሪያው የእናቶች ቀን ከሆነ ሁሉም ነገር ይቀየራል፤ እናት ስትሞት ቀሪው ቤተሰብ በዚህ ቀን ምን ማድረግ እንዳለባቸው አያውቁም፤ ምንስ ሊያደርጉስ ይችላሉ?" ጥያቄዋ ነው። እርሷ እንደምትለው አንዳንዶች በሕይወት የሌለች እናታቸውን በማስታወስ ያከብሩታል፤ ሌሎች ግን ጭራሽኑ ስለ ቀኑ ማሰብ አይፈልጉም። በመሆኑም ትላለች ሳራ "በጣም ከባድ እንደሆነ መረዳት ያስፈልጋል፤ ለቤተሰብና ለወዳጅ ዘመድም ስለ እሷ ማሰብ ምን ያህል ፈታኝ እንደሚሆን መገንዘብ ይጠይቃል" ቁጭ ብላችሁ እራሳችሁን አዳምጡ። እናትን ማጣት ምን ያህል አንገብጋቢ እንደሚሆን ማሰብ ቀላል ነው ስትል ስሜቷን አጋርታለች። \nThe previous content can be summarized as follows:

ስለ እናት ፍቅር ለመግለፅ ቃላት ያጥረናል የሚሉት በርካቶች ናቸው። የእናትን ፍቅር ግዝፈቱንና በቃላት የማይገለፅ መሆኑን ለማሳየት። ስለ እናት ብዙ ተዚሟል፤ ተገጥሟል፤ ተነግሯል። ወደፊትም ይቀጥላል ... ዛሬ የእናቶች ቀን ነው። ይህ ቀን እናታቸው ከጎናቸው ላሉት ደስታ፤ በሕይወት ለተለየቻቸው ደግሞ ሃዘን ፈጥሮ ያልፋል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

በተጨማሪም 2290 ሰዎች በወረርሽኙ ሳቢያ የሞቱ ሲሆን 21 ሺህ 821 ሰዎች ደግሞ ከቫይረሱ ማገገማቸው ተነግሯል። የወረርሽኙ መስፋፋት ከፍተኛ ደረጃ ላይ የሚደርስበት ጊዜ ገና እንደሆነ ባለሙያዎች እያስጠነቀቁ ቢሆንም በርካታ የአፍሪካ አገራት ለሳምንታት ጥለውት የነበረውን የእንቅስቃሴ ዕገዳ በዚህ ሳምንት ማላላት ጀምረዋል። በአፍሪካ ከፍተኛ ቁጥር ያለው የኮሮናቫይረስ ምርመራ በማድረግ ተጠቃሿ ደቡብ አፍሪካ ከ10 ሺህ በላይ የሚሆኑ በቫይረሱ የተያዙ ሰዎችን አግኝታለች። የእንቅስቃሴ ገደቡ በአገራቱ ምጣኔ ሃብት ላይ ያስከተለው ጫና ጎልቶ መታየት በመጀመሩ አገራት የጣሉትን ገደብ ለማላላት እየወሰኑ ነው። በዚህም መሰረት ጂቡቲ፣ ማሊ፣ ደቡብ ሱዳን፣ ጋቦን፣ ኒጀር እና ኡጋንዳ የበሽታውን መስፋፋት ለመቆጣጠር በሚል ለሳምንታት ጥለውት የነበረውን የእንቅስቃሴ እገዳ ለማላላት ያወጡትን ዕቅድ ይፋ አድርገዋል። በሌላ በኩል ደግሞ የምዕራብ አፍሪካ አገራቱ ላይቤሪያና ጋና የእንቅስቃሴ ገደቡን ለተጨማሪ ሳምንታት አራዝመውታል። በዚህ መሰረትም ፕሬዝዳንት ጆርጅ ዊሃ ዕገዳውን ለሁለት ሳምንት ሲያራዝሙት የጋናው ፕሬዝዳንት ናና አኩፎ አዶ ደግሞ ለሦስት ሳምንት አራዝመውታል። ማዳጋስካር ከአሪቲ የተዘጋጀ ነው የተባለውን መድኃኒት በስፋት እያስተዋወቀች ቢሆንም ተገቢው ሳይንሳዊ ሙከራ ስላልተደረገበት ጥያቄ እየተነሳበት ነው። ቢሆንም ታንዛኒያ፣ ጊኒ፣ ጊኒ ቢሳዎና ዲሞክራቲክ ኮንጎን የመሳሰሉ አገራት "መድኃኒቱን" አዘው ወደ አገራቸው እያስገቡ ሲሆን ማዳጋስካርም በግዛቷ ውስጥ እንዲሸጥ ፈቃድ ሰጥታለች። የዓለም ጤና ድርጅት 'የመድኃኒቱን' አስተማማኝነት በተመለከተ ምንም የተረጋገጠ ነገር ስለሌለ ሰዎች እንዳይጠቀሙ አስጠንቅቋል። የደቡብ አፍሪካው ጤና ሚኒስት... Continue the article for another 4000 characters max:

ር ለማዳጋስካር ባላስልጣናት እንደተናገሩት አገራቸው ከስራስር የተሰራውን መድኃኒት በሳይንሳዊ መንገድ ምርመራ ለማድረግ ፈቃደኛ መሆኗን ገልጻለች።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Title: የጣና ሐይቅን ሌሎችም አረሞች ያሰጉታል\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ጣና ሐይቅ ባለፉት ዓመታት የተለያዩ ፈተናዎች እየገጠሙት ነው ሦስተኛ ዲግሪያቸውን በሐይቁ ዙሪያ ከመሥራታቸውም በላይ በጣና ውሃ ብክለት፣ የአካባቢው የውሃ አዘል መሬቶች፣ የጣና የውሃ ውስጥ ብዝሃ-ህይወት በአጠቃላይ በጣና ደህንነት ዙሪያ የተለያዩ ምርምሮችን አካሂደዋል። "ሐይቁ ባለፉት ዓመታት የተለያዩ ፈተናዎች እየገጠሙት ነው። የአፈር መከላት፣ የደለል ክምችት፣ ተገቢ ያልሆነ የሥነ-ሕይወት አጠቃቀም፤ ልቅ ግጦሽ እና የባህር ሸሽ እርሻ ተጠቃሾች ናቸው። በተለይ ደግሞ ካለፉት ጥቂት ዓመታት ወዲህ በሰሜናዊ ምሥራቅ የሐይቁ ክፍል የተከሰተው የእምቦጭ አረም ከፍተኛ ስጋት ፈጥሯል" ይላሉ ተባባሪ ፕሮፌሰር አያሌው። እምቦጭ አረም ለኢትዮጵያ አዲስ አይደለም። በ1965 ዓ.ም በቆቃ ሐይቅ ላይ ተከስቶ እንደነበር ፕሮፌሰሩ ይገልጻሉ። የአረሙ ዋነኛ መነሻው ደቡብ አሜሪካ ብራዚል ነው። በጣና ሐይቅ ላይ ከመታየቱ በፊት በ2004 ዓ.ም መገጭ በሚባል ወንዝ ላይ ቀድሞ መከሰቱን ተመራማሪው ለቢቢሲ ተናግረዋል። እጅግ አደገኛ የሆነው ይህ መጤ አረም ግንዱን እና ፍሬውን ጨምሮ በተለያዩ መንገዶች የሚራባ መሆኑ በፍጥነት እንዲስፋፋ አስችሎታል። ባለፉት ጥቂት ዓመታት ከመገጭ ወንዝ ላይ በመነሳት እስከ 100 ኪሎ ሜትር በመጓዝ የጣና ሐይቅ በአረሙ እንዲሸፈን አድርጓል ይላሉ። ለዚህ ደግሞ ምክንያቱ የአየር ንብረት ለውጥ እና በእምቦጭ አረም ላይ ያለው ዕውቀት አነስተኛ መሆኑን ይገልጻሉ። ከዚህ የከፋው ግን በአካባቢው አርሶ አደሮች እና ብዝሃ-ህይወት ላይ የሚያደርሰው ችግር ነው። በሐይቁ አካባቢ ነዋሪ የሆኑት ወይዘሮ ደስታ ብርሃን እንዳሉት አረሙ ሐይቁን እያጠፋው ነው። "ከብቶቹ ውሃ የሚጠጡበትን፣ ለልብስ ማጠቢያ እና ለተለያዩ ሥራዎች የምንጠቀምበትን ሃይቅ ልናጣው ነው" ይላሉ በቁጭት። "ከብቶችም አረሙን ሲበሉ ጤናኛ አይሆኑም ሥጋቸውም ሆነ ወተታቸው አይጣፍጥም" ሲሉ ይገልጻሉ። በግብርና ሥራ የሚተዳደሩት አቶ ምትኬ ፈንቴ በበኩላቸው "አረሙ ከብቶቻችን እየገደለ ነው" ብለዋል። ከእምቦጭ በተጨማሪ አዞላ እና ኢፖማ የተሰኙ አረሞችም እየተከሰቱ ነው "ጣና የገዳሙ ብቻ ሳይሆን የሃገሪቱም ሃብት ነው" በጀልባ ሥራ የሚተዳደረው አባይነህ ምናለ አረሙ ለጀልባ ጉዞ የማይመች በመሆኑ የቱሪዝም እንቅስቃሴው ላይ ተጽዕኖ እያሳደረ ነው ይላል። የአሳ ምርትም ቢሆን በከፍተኛ ደረጃ ቀንሷል። "ድሮ ከአንድ ታንኳ 80 አሳ ይያዝ ነበር። አሁን ግን ከ15 አሳ በላይ አይገኝም" ሲል በሥራው ላይ ያለውን ችግር ይገልጻል። ጣና ሐይቅን የቱሪዝም መስህብ ካደረጉት ነገሮች መካከል ከ20 በላይ ገዳማትን መያዙ ነው። ከገዳማቱ አንዱ በሆነው እንጦስ እየሱስ ገዳም በተገኘንበት ወቅት እማሆይ ወለተማርያምን "ጣና የገዳሙ ብቻ ሳይሆን የሃገሪቱም ሃብት ነው" ይላሉ። እማሆይ ወለተማርያም፤ አረሙ አንጦስ እየሱስ ገዳም አካባቢ አለ መባሉ ጭንቀት ፈጥሮባቸዋል። "አረሙ ሐይቁን ሊያደርቅብን ይችላል የሚል ስጋት አድሮብናል" ይላሉ። "ምን ዓይነት ፈተና መጣብን ብዬ ነው ያዘንኩት" የሚሉት የገዳሙ አገልጋይ አባ ወልደሰንበት፤ የእርሻ ቦታዎችን የሚይዝ ከሆነ ህዝቡ ሊቸገር ይችላል። ይህ ደግሞ የእኛም ችግር ነው ሲሉ ይናገራሉ። ተባባሪ ፕሮፌሰር አያሌው እንደሚሉት የተፈጥሮ ስጦታ ሆነው እምቦጭ በሌላው የተፈጥሮ ሃብት ጣና ላይ ጉዳት እያደረሰ ነው። ለዚህ ደግሞ ዋነኛው ምክንያት እምቦጭ በትክክለኛ ቦታው ላይ ባለመገኘቱ ነው። "እጽዋት እንደ እጽዋት የሚቆጠረው በተፈጠረበት ሃገር ሲሆን በዛም እንደ ተፈጥሮ ፀጋም ይቆጠራል። ለምሳሌ ደንገል ለእኛ ተፈጥሮ ስጦታ ነው" ሲሉ ያስረዳሉ። "መጤ ሁሉ መጥፎ አይደለም" የሚሉት...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: የሚዛን ቴፒ ዩኒቨርስቲ ቴፒ ካምፓስ በጸጥታ ችግር ምክንያት ተማሪዎችን ወደ ቤታቸው እየሸኘ ነው\nSummary: የሚዛን ቴፒ ዩኒቨርስቲ ተማሪዎች በአካባቢው በተፈጠረ አለመረጋጋት የተነሳ ወደ ቤተሰቦቻቸው እንዲሄዱ መወሰኑ ተሰማ።\nArticle (Max 500 characters):

ውሳኔው የተሰማው የዩኒቨርስቲው ሴኔት ካደረገው አስቸኳይ ስብሰባ በኋላ መሆኑ የታወቀ ሲሆን ተማሪዎች ለሦስት ተከታታይ ሳምንታት ወደ ቤተሰቦቻቸው እንዲሄዱ ተወስኗል። ከባለፈው ሳምንት ጀምሮ ከአስተዳደራዊ የመዋቅር ጥያቄ ጋር ተያያዘ በሸካ ዞን ሚዛን ቴፒ ከተማ ግጭት ተቀስቅሶ የሠው ህይወት ሲጠፋ ንብረትም መውደሙ ተገልጿል። በቴፒ ያለው የፀጥታ ችግር ሊረጋጋ ባለመቻሉ የሚዛን ቴፔ ዩኒቨርስቲ ሴኔት በየካቲት 7/ 2012 ዓ.ም ባደረገው አስቸኳይ ስብሰባ ተማሪዎች ከትናንት ሰኞ የካቲት 9/2012 ዓ.ም ጀምሮ ወደ ቤተሰቦቻቸው እንዲሄዱ እንደተነገራቸው ቢቢሲ ያነጋገራቸው ተማሪዎች ገልፀዋል። በዩኒቨርስቲው ተማሪ የሆነችውና ቢቢሲ በጉዳዩ ላይ ያነጋገራት ተማሪ እንደምትለው ከሆነ "ዩኒቨርስቲው ይህንን ባይወስን እንኳ ተማሪው ሊሄድ ወስኖ ነበር።" ዩኒቨርስቲው ተማሪዎችን ወደ ቤተሰቦቻ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Content: ጥቃቱ ተፈጸመ የተባለበት ማይካድራ ከሁመራ ከተማ በቅርብ እርቀት ላይ ትገኛለች ኮሚሽኑ ይህንን የገለጸው በማይካድራ ከተማ የተከሰተውን ጥቃት ተከትሎ በከተማዋና በአካባቢው ባሉ ሌሎች ስፍራዎች ያካሄደውን ምርመራ ይፋ ባደረገበት የመጀመሪያ ደረጃ ሪፖርቱ ላይ ነው። ከሁለት ሳምንት በፊት በትግራይ ክልል ምዕራባዊ ክፍል በምትገኘው የማይካድራ ከተማ የተፈጸመው ጥቃት በአካባቢው መስተዳድር የጸጥታ መዋቅርና 'ሳምሪ' በተባለ ኢ-መደበኛ የወጣቶች ቡድን መፈጸሙንም ኢሰመኮ በሪፖርቱ ላይ አመልክቷል። በዚህም መሰረት የአካባቢው መስተዳድርና 'ሳምሪ' በተባለው ቡድን የተፈጸመው ጥቃት፤ ግድያ፣ ጉዳትና ውድመት፤ ጠቅላላ ድርጊቱና ውጤቱ "ግፍና ጭካኔ የተሞላበት በሰላማዊ ሰዎች ላይ የተፈጸመ የጭፍጨፋ ወንጀል" ነው ሲል ኮሚሽኑ ገልጾታል። ኮሚሽኑ ይህ ከፍተኛ የሰብአዊ መብቶች ጥሰት "በሰብአዊነት ላይ የተፈጸመ ወንጀል እና የጦር ወንጀል ሊሆን እንደሚችል" ያመለከተ ሲሆን፤ ለዚህም ኢሰመኮ ዝርዝር ማስረጃዎቹን እና ወንጀሉን የሚያቋቁሙትን የሕግና የፍሬ ነገር ትንተና በሙሉ ሪፖርቱ ላይ በዝርዝር አጣርቶ የሚያቀርብ መሆኑን አሳውቋል። ይህ ድርጊት በማይካድራ የነበረው የሚሊሽያና የፖሊስ መዋቅር የፌዴራሉ ሠራዊትን እርምጃ ሸሽቶ አካባቢውን ለቆ ከመውጣቱ በፊት "ሳምሪ ከተባለ መደበኛ ያልሆነ የትግራይ ወጣቶች ቡድን ጋር በመተባበር በተለይ "አማሮችና ወልቃይቴዎች" ያሏቸው በሰላማዊ ሰዎች ላይ ጥቃት" መፈጸማቸውን አመልክቷል። በዚህም ቡድኑ "ከቤት ቤት እየዞሩና በየጐዳናው ላይ ያገኙትን ሰው በገመድ በማነቅ፣ በስለት፣ በመጥረቢያ፣ በዱላ በመደብደብ ገድለዋል፣ የአካል ጉዳት አድርሰዋል፣ እንዲሁም ንብረት አውድመዋል" ሲል ኮሚሽኑ ገልጿል። ኮሚሽኑ ጨምሮም "'ሳምሪ' የሚባለው የትግራይ ወጣቶች ቡድን በዚህ ከባድ ወንጀል ላይ ቢሰማራም፤ በአንጻሩ የትግራይ ብሔረሰብ ተወላጆች የሆኑ የአካባቢው ነዋሪዎች አጥቂው ቡድን ሲያሳድዳቸው የነበሩ ሰዎችን በቤታቸው፣ በቤተክርስቲያንና በእርሻ ቦታ ደብቀው እንዳተረፏቸው" ኢሰመኮ ምስክሮችን ጠቅሶ በሪፖርቱ ላይ አስፍሯል። በተጨማሪም የኢሰመኮ ዋና ኮሚሽነር ዳንኤል በቀለ (ዶ/ር) "በማይካድራ በአነስተኛ ጽንፈኛ ቡድን የተፈጸመው በማንነት ላይ የተመሰረተ እጅግ ዘግናኝ ወንጀል ልብ ሰባሪ ቢሆንም፤ በአንጻሩ ኢትዮጵያውያን በብሔር ሳይለያዩ አንዱ የሌላው ጠባቂ ሆነው መታየታቸው ልብ ይጠግናል" በማለት ለወደፊቱ ተስፋ የሚሰጥ መሆኑን ገልጸዋል። ኮሚሽነሩ ጨምረውም በዚህ ጥቃት የተጎዱ ሰዎችንና አካባቢዎችን መልሶ ከማቋቋምና በተጨማሪ፤ "በዚህ ከባድ ወንጀል በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ መንገድ የተሳተፉ በየደረጃው ያሉ ጥፋተኞችን በሕግ ፊት ተጠያቂ እንዲሆኑ ማድረግ ያስፈልጋል" ብለዋል። የኢትዮጵያ ሰብአዊ መብቶች ኮሚሽን ጥቅምት 30/2013 ዓ.ም በማይካድራ ከተማ የተፈጸመውን ጥቃት በተመለከተ ያደረገውን ምርመራ በተመለከተ ያወጣው ባለስድስት ገጽ ዘገባ የመጀመሪያ ደረጃ ሪፖርት እንደሆነ አመልክቷል። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ ጥቃቱን የፈፀሙት የህወሓት ታጣቂዎች ናቸው ቢሉም የትግራይ ክልል ባለስልጣናት በበኩላቸው በግድያዎቹ እጃችን የለበትም በማለት ውድቅ አድርገውታል። የትግራይ ክልል ርዕሰ መስተዳድር ደብረጽዮን ገብረ ሚካኤል (ዶ/ር) ውንጀላው "መሰረት" የሌላው ነው በማለት፤ ጥቃቱ በገለልተኛ ወገን ይጣራ ማለታቸው የሚታወስ ነው። ከሳምንት በፊት ስለክስተቱ ዓለም አቀፉ የሰብአዊ መብት ተቆርቋሪ አምነስቲ ኢንትርናሽናል በማይካድራ ስለተፈጸመው ጥቃት ተመሳሳይ ሪፖርት ማውጣቱ ይታወሳል። ክስተቱን ተከትሎ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የሰብዓዊ መብት ኃላፊ...\nThe previous content can be summarized as follows:

በማይካድራ ከተማ በሰላማዊ ሰዎች ላይ የተፈጸመውን ጥቃት ተከትሎ ቢያንስ 600 ሰዎች መገደላቸውንና ቁጥሩም ከዚህ እንደሚበልጥ የኢትዮጵያ ሰብአዊ መብቶች ኮሚሽን (ኢሰመኮ) ገለጸ።

amh_Ethi

test

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ታንዛኒያዊው ባሕላዊ ማዕድን አውጪ በአንድ ቀን ሚሊየነር ያደረገውን ማዕድን አገኘ።\nባሕላዊ ማዕድን ቆፋሪው ሳኒኑ ላይዘር ያገኘውን የከበረ ድንጋይ ይዞ ሁለቱ የከበሩ የማዕድን ድንጋዮች እስካሁን በቁፋሮ ከተገኙ መካከል ግዙፎቹ ሳይሆኑ እንደማይቀሩ ተገምቷል። አንዳንድ ምንጮች እንዳሉት እስካሁን የተገኘ ግዙፉ የታንዛናይት ማዕድን የሚመዝነው አራት ኪሎ ግራም የማይሞላ ሲሆን የተገኘውም ከ15 ዓመት በፊት እዚያው ታንዛንያ ውስጥ ነበረ። በሰሜናዊ ታንዛኒያ ነዋሪ የሆነው ባሕላዊ ማዕድን ቆፋሪ ሳኒኑ ላይዘር በቁፋሮ ያገኛቸው ሁለቱ የከበሩ ድንጋዮች 9.2 እና 5.8 ኪሎ ግራም በመመዘን ነው ክብረወሰኑን በመያዝ ግለሰቡንም ለሚሊየነርነት ያበቁት ተብሏል። ሳኒኑ እነዚህን የማዕድናት መቼ እንዳገኛቸው የታወቀ ነገር ባይኖርም ነገር ግን ዛሬ ለአገሪቱ መንግሥት የማዕድን ሚኒስቴር በአጠቃላይ በ7.8 ቢሊየን የታንዛንያ ሽልንግ ወይም በ3.43 ሚሊየን ዶላር ሸጧቸዋል። በሽያጩ ወቅት የአገሪቱ ፕሬዝዳንት ጆን ማጉፉሊ ስልክ ደውለው ሳኒኑ ላይዘርን እንኳን ደስ ያለህ ብለውታል። ፕሬዝዳንቱ ጨምረውም "ይህ የባሕላዊ ማዕድን አውጪዎች ጥቅም ሲሆን ታንዛኒያም ምንያህል ባለጸጋ መሆኗን የሚያሳይ ነው" ብለዋል። ማጉፉሊ ወደ ስልጣን በመጡበት ጊዜ አገሪቱ ካላት የማዕድን ሃብት ተጠቃሚ እንደሚያደርጉና ከዘርፉ መንግሥት የሚያገኘው ገቢ ከፍ እንዲል እንደሚጥሩ ቃል ገብተው ነበር። ከሦስት ዓመት በፊት በዓለም ብቸኛው የታንዛናይት ማዕድን ማውጫ ነው የሚባለውን በሰሜናው የአገሪቱ ክፍል ከኪሊማንጃሮ ተራራ ግርጌ የሚገኘውን አካባቢ በጦር ሠራዊታቸው እንዲጠበቅ አድርገዋል። ታንዛናይት በምድር ላይ በብዛት ከማይገኙ ውድ ማዕድናት መካከል ሲሆን የፔኒሲልቫንያ ዩኒቨርስቲ በአካባቢው የሚገኝ የማዕድን ጥናት ባለሙያን ጠቅሶ እንዳለው ማዕድኑ በሚቀጥሉት 20 ዓመታት ውስጥ ሊመናመንና ሊያልቅ ይችላል። \n\ntl;dr:

ታንዛኒያዊው ባሕላዊ ማዕድን ቆፋሪ አንድ ላይ 15 ኪሎ ግራም የሚመዝኑ ሁለት ግዙፍ ውድ የሆነውን ታንዛናይት ማዕድን በማግኘቱ በአንድ ቀን ሚሊየነር ሆነ።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

የንግድ ልውውጡ መንገድ ላይ ጭምር ይካሄዳል ሁለቱም ራሳቸውን የቻሉ ሃገራት ከሆኑ ከዓመታት በኋላም የሚኖራቸው የገንዘብ ልውውጥ በምን መልኩ መካሄድ እንደለበት ምንም ዓይነት ስምምነት ላይ አልተደረሰም ነበር። በወቅቱ የሁለቱ ሃገራት ምጣኔ ኃብታዊና የንግድ ግንኙነት በተጠናና ግልጽ በሆነ መንገድ አለመመራቱ ደግሞ ለደም አፋሳሹ ግጭት አንድ መንስኤ መሆኑን በርካታ ጉዳዩ በቅርበት የተከታተሉ ምሁራን ይገልፃሉ። በዚሁም ሳቢያ በተቀሰቀሰው ጦርነት በአስር ሺዎች የሚቆጠር ህይወት ሲጠፋ ሃገራቱ ከ20 ዓመታት በላይ በፍጥጫ ውስጥ ቆይተዋል። • ኢትዮጵያዊያን በህጋዊ መንገድ ለሥራ መሄድ የሚችሉባቸው ሃገራት የትኞቹ ናቸው? • በሥራ ቃለ መጠይቅ ወቅት ልንላቸው የማይገቡ 7 ነጥቦች ዛሬስ ሃገራቱ ሰላም አውርደው ድንበራቸውን ክፍት ካደረጉ በኋላ ጠባሳውን ለማሻርና ይበልጥኑም ግንኙነታቸውን ለማደስ በያሚደርጉት ጥረት ውስጥ የምጣኔ ሃብት ግንኙነቱ እንዴት እየተከናወነ ነው? ድንበሩ በይፋ መከፈቱን ከታወጀበት ደቂቃ ጀምሮ በድንበር አካባቢ ከሚኖረው ህዝብ አልፎ የንግድ ግንኙነት በርካቶችን እየሳበ ነው። ነገር ግን ይህ ንግድ በምን መልኩ ነው እየተካሄደ ነው ያለው የሚለው ጥያቄ አሁን ማነጋገር ጀምሯል። ማን ምን ይፈልጋል ኤርትራዊው ገብረመስቀል መኪናውን መቐለ ከተማ መሃል መንገድ ላይ አቁሞ የተለያዩ ጫማዎች ይሸጣል። ጫማዎቹ ከዱባይ የመጡ መሆናቸውንና በምትኩም እሱና መሰሎቹ ደግሞ ጤፍ፣ ብሎኬትና ጣውላ ይዘው ወደ ኤርትራ እንደሚመለሱ ለቢቢሲ ተናግሯል። ገብረመስቀል እንደሚለው ድንበር ተከፍቶ የንግድ ልውውጡ እነደተጀመረ የዋጋ ጭማሪ ታይቶ እንደነበርና በአሁኑ ሰዓት ግን እየተረጋጋ እንደሆነ ምሳሌዎችን ጠቅሶ ይናገራል። "ለምሳሌ አንደኛ ደረጃ ጤፍ እስከ 3300... Continue the article for another 4000 characters max:

ናቕፋ ይሸጥ እንደነበር አስታውሶ በአሁኑ ሰዓት ግን 2500 በመሸጥ ላይ ይገኛል። 33 ናቕፋ ይሸጥ የነበረው አንድ ብሎኬት በአሁኑ ሰዓት 25 ናቕፋ ሆኗል፤ ስለዚህ ዋጋው እየቀነሰና እየተረጋጋ ነው'' ብሏል። አቶ ሳምሶን አብርሃ በበኩሉ ከኤርትራ የታሸገ የወተት ዱቄት፣ የተለያዩ የኤሌክትሮኒክስ እቃዎች፣ በጎች፣ ጫማዎችና አልባሳት ወደ ኢትዮጵያ እንደሚገቡ፤ በአንፃሩ ደግሞ ጤፍ፣ ፍርኖ ዱቄት፣ ብስኩት፣ ስሚንቶና ሌሎች የግንባታ ቁሶችኘን ወደ ኤርትራ በመጓጓዝ ላይ እንደሚገኙ ያስረዳል። • «ዶ/ር ዐብይ ተገዳዳሪያቸውን ስልታዊ በሆነ መልኩ እያገለሉ ነው» ዶ/ር ደሣለኝ ጫኔ • ሞባይል ስልክዎ ላይ መከራን አይጫኑ አቶ ፋሲል መንገሻ የተባሉ ሌላው ኤርትራዊ ደግሞ "የድንበሩ መከፈት ሁለቱንም ህዝቦች አስደስቷል፤ ይህም ሁለቱም ህዝቦች እንደ ልባቸው እንዲገበያዩ አስችሏል። ድንበሩ እንደማይዘጋና የንግድ ግንኙነቱ በምን መልኩ እንደሚቀጥል በቂ ማብራሪያ መሰጠት አለበት" ብሏል። የገንዘብ ምንዛሬ ድንበሩ እንደተከፈተና የንግድ ልውውጡ እንደተጀመረ ዛላምበሳ ከተማ ውስጥ ብርና ናቕፋ እኩል አንድ ለአንድ ይመነዘር እንደነበር በወቅቱ በንግድ ልውውጡ ተሳታፊ የነበሩ ሰዎች ይናገራሉ። በአሁን ግን በተለያዩ የትግራይ ከተሞች የተለያየ የምንዛሬ መጠን እንዳለ ለማረጋገጥ የጠየቅናቸው ነዋሪዎች አረጋግጠውልናል። ለምሳሌም በዓዲግራት ከተማ አንድ መቶ ናቕፋ በአንድ መቶ ሰማንያ ብር ይመነዘራል። ከዓዲግራት ወደ አስመራ በሚወስደው መንገድ ላይ በምትገኘው ቀርሰበር በተባለችው አነስተኛ ከተማ ደግሞ አንድ መቶ ናቕፋ በአንድ መቶ ስድሳ ብር፣ መቐለ ከተማ ውስጥ አንድ መቶ ናቕፋ ሁለት መቶ ብር መድረሱን ቢቢሲ ያነጋገራቸው ሰዎች ገልፀዋል። ነዳጅ ለመቅዳት የተሰለፉ መኪኖች የነዳጅ እጥረትና ወረፋ ድንበሩ ከተከፈተ በኋላ ባለመኪኖች ወደ ሁለቱም ሃገሮች ለመንቀሳቀስ ግማሽ ቀን ብቻ ነው የሚፈጅባቸው። አሁን ላይ አዲስ አበባን ጨምሮ ኢአር የሚል የሰሌዳ ቁጥር መለያ ያላቸው መኪኖች በተለያዩ የትግራይ ከተሞች ማየት የተለመደ ሆኗል። በተለይም ከኤርትራ የሚመጡ የመኪና ባለቤቶች በነዳጅ እጥረት ምክንያት አብዛኛዎቹ መኪኖቻቸው ቆመው እንደነበረ ይናገራሉ። ይህም ድሮም እጥረት ተለይቶት የማያውቀውን የነዳጅ ገበያ አጨናንቆታል ይላሉ ነዋሪዎች። • "የመከላከያ ሚኒስቴርን በተሻለ መልኩ መምራት ይቻላል" ኢንጂነር አይሻ መሀመድ • ዛሚ ሬዲዮ ሊዘጋ ይሆን? በጣም ብዙ ሰዎች ነዳጅ ለመሙላት ሦስት ቀናትን ወረፋ ላይ እንደሚያሳልፉ ለቢቢሲ ተናግረዋል። በተለይ ባለ ባጃጆች ክፉኛ ተማረዋል። በዚህም ሰርተው የቤትና የባጃጅ ኪራይ ለመክፈል እንደተቸገሩም ይናገራሉ። ድንበሩ እንደተከፈተ በጣም ብዙ ሰዎች በበርሜልና በጀሪካን ነዳጅ ሞልተው በመኪና በመጫን ወደ ኤርትራ ሲያጓጉዙ እንደነበር አንዳንዶች ያስታውሳሉ። ይህ ደግሞ በነበረው እጥረት ተጨማሪ ጫና መፍጠሩን ያመለክታሉ። ከምጣኔ ኃብት አንፃር እንዴት ይታያል? ቢቢሲ ያነጋገራቸው የምጣኔ ኃብት ምሁር ዶ/ር ተስፋማርያም መሓሪ "አሁን ላይ እየታየ ያለው ግኑኝነት ጊዜያዊ ነው፤ መደበኛም አይደለም። ቢሆንም የንግድ ግንኙነቱ ሕጋዊ አሰራር ካልተከተለ አለመስማማትን ይፈጥራል" ሲሉ ያላቸውን ስጋት ይናገራሉ። ዶ/ር ተስፋማርያም የቀደመው ጦርነት መነሻን አሁኑ ካለው ሁኔታ ጋር ያመሳስሉታል። "በወቅቱ ሁለቱ ሃገራት አዲስ የገንዘብ ኖቶችን ማሳተማቸው፣ የገንዘብ ምንዛሬ መጠንና የሚገበያዩበት ገንዘብ ለግጭቱ መንስኤ እንደነበረ መታወቅ አለበት" ሲሉ እምነታቸውን ይገልፃሉ። ስለዚህ ከዚህ በኋላ ተመሳሳይ አለመግባባትና ግጭት እንዳይፈጠር ከወዲሁ ሕጋዊና መደበኛ አሰራር...

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Content: ማን ስለ ክትባት ይጨነቅ ነበር? እድሜ ለኮሮናቫይረስ። በእርግጥ ኮቪድ-19 ብዙ ስለ ክትባት እንድናስብ አድርጎናል። ይህ ትውልድ በጉጉት የሚጠብቀው ክትባት የኮሮናቫይረስን ነው። ቻይና ክትባቱን አግኝቼዋለሁ ማለት ጀምራለች። አንዳንዶች 'አንቺው ታመጪው አንቺው ታሮጪው' ሲሉም ቀልደዋል። ሩሲያም ክትባቱ በእጄ ነው ካለች ሰንብታለች። አንዳንድ የምዕራቡ አገራት 'ሩሲያን ማን ያምናል' ብለዋታል። ክትባት የዓለምን ሕዝብ ለሁለት ከፍሎታል። ፀረ-ክትባት የሆኑ ቡድኖች ከወዲሁ ክትባት ይቅርባችሁ እያሉ ነው። ለምን ሲባሉ፣ ቢልጌትስን ከማበልጸግ ያለፈ ትርፍ የለውም ይላሉ። ለመሆኑ ክትባት በጥቅሉ መጥፎ ነገር ነው? ይህ ዘገባ ስለክትባት በረከቶች ያሉ እውነታዎችን በሳይንስ አስደግፎ ያቀርብልናል። እንደ ጠብታ ክትባት ይቺንም ጽሑፍ ዋጥ ማድረግ ነው እንግዲህ። በጊኒ ቢሳው አስደናቂ ነገር ተከሰተ። ከጊኒው ቢሳው ሆኖ ለቢቢሲ በስካይፕ ቃለ ምልልስ የሰጠው ዴንማርካዊ ተመራማሪ ፒተር ኤቢ፤ ከ40 ዓመታት ውስጥ ብዙ ዘመኑን ያሳለፈው በጊኒ ቢሳው ነው። ለመጀመርያ ጊዜ ጊኒ ቢሳው የሄደው በ1978 ዓ.ም ነበር። ድሮ! በአፍሪካዊቷ ድሀ አገር ውስጥ ለዚህን ያህል ዘመን ይሄ ዴንማርካዊ ምን ይሠራል? እየተመራመረ ነበር። ክትባት በዚያች አገር አንድ አስደናቂ ውጤት ካመላከተው በኋላ እዚያው በምርምር ሰምጦ ቀረ። ፒተር ጊኒ ቢሳው በሄደ ጊዜ ገዳይ የኩፍኝ ወረርሽኝ ነበረ። ብዙ ልጆችን ቀጥፏል። ህጻናቱ በበሽታው እንደ ቅጠል ረገፉ። ከዚያ እነ ፒተር የክትባት ዘመቻ ጀመሩ። ልክ ይህን ዘመቻ ባደረጉ በዓመቱ አስደናቂ ነገር ታየ። ክትባት ከወሰዱት 50 ከመቶዎቹ የመሞት ዕድላቸው ክትባት ካልወሰዱት ይልቅ በግማሽ አንሶ ተገኘ። ይህን ስታነቡ "ልጆቹ ክትባት ወስደው ሊሞቱ ነበር እንዴ፣ታዲያ?" ትሉ ይሆናል። ነገሩ ወዲህ ነው። እናንተ ልጆቹ በኩፍኝ ሳይሞቱ የቀሩ ነው የመሰላችሁ። አይደለም። አስደናቂው ነገር ይህ ነው። ክትባት የወሰዱ ልጆች በሌላ በሽታም የመሞት እድላቸው በግማሽ ቀንሶ ነው የተገኘው። ከክትባቱ በኋላ እንዴት በጊኒ ልጆች ዘንድ ሞት በዚያ ደረጃ ሊቀንስ ቻለ ብለው መመራመር ጀመሩ፤ እነ ፒተር። ለካንስ የኩፍኝ ክትባቱ ሳይታሰብ ልጆቹን በሌሎች የማይታወቁ በሽታዎችም እንዳይሞቱ አድርጓል። ክትባቱ ለዚያ ዓላማ ባይሰራም ሰውነታቸው ውስጥ ሲገባ ግን የሆነ ያሻሻለው ነገር ነበረ። ሳይንቲስቶቹን ያስደነቀውም ይኸው ነው። ሰውነታችን እንዴት ነው የሚሰራው? ለዘመናት ክትባቶች ለአንድ በሽታ መከላከያ ብቻ ነበር ሲሰጡ የነበሩት። ነገር ግን ሰውነታችን ክትባቶችን እንደዚያ አይደለም የሚረዳቸው። ባልታሰበ ሁኔታ አንድ ክትባት በርካታ በሽታዎችን ሊከላከል ይችላል። ካልታሰበ በሽታ ይከላከላል። ይህ የተደረሰበት ግን ዘግይቶ ነው። በጊኒ ቢሳው የተደረገ ሌላ ምርምር ለፈንጣጣ በሽታ ክትባት የወሰዱ ልጆች 80 ከመቶ በሕይወት የመኖር ዕድል ጨምሮላቸዋል። የምናወራው በፈንጣጣ ምክንያት ሳይሞቱ የቀሩትን አይደለም። ያ ሲጀመርም የክትባቱ ዓላማ በመሆኑ አይደንቅም። በሌላ በሽታም የመሞት እድላቸው መቀነሱ ነው አስደናቀው። በዴንማርክ ሳይንቲስቶች የሳንባ ነቀርሳ ክትባት የወሰዱ ልጆች በሌላ ተፈጥሯዊ በሽታ የመሞት እድላቸው በ42 ከመቶ ያህል ቀንሶ አግኝተውታል፡፡ ይህም ልጆቹ ክትባቱን ወስደው እስከ 45 ዓመታቸው ክትትል ተደርጎላቸው የተገኘ አስደናቂ ውጤት ነው። በደቡብ አፍሪካ ደግሞ ውሾች ላይ የተሰራ ጥናት ተመሳሳይ ውጤትን አሳይቷል። ከእብድ ውሻ በሽታ (ሬቢስ) ክትባት የተወጉት ውሾች በሌላ የውሻ በሽታ ጭምር የመሞት ዕድላቸው ቀንሶ ተገኝቷል። ከዚህ በላይ የተዘረዘሩት...\nThe previous content can be summarized as follows:

ክትባት ባይኖር ኖሮ ምን ይውጠን ነበር? ምናልባት የዓለም ሕዝብ 4 ቢሊዮን ብቻ ይሆን ነበር። ወይም ከዚያ በታች።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: የአፍሪካን የእግርኳስ ሙስና ቅሌት ያጋለጠው ጋናዊው ጋዜጠኛ አህመድ ሁሴን ተገደለ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ዘገባውን ተከትሎም አንድ ፖለቲከኛ ጋዜጠኛው ላደረሰው ጥፋት እንዲቀጣ ጥሪ ማድረጋቸውን ተከትሎ ዛሬ ወደቤቱ እየነዳ በሚሄድበት ወቅት ተተኩሶበት ሞቷል። በሃገሪቱ ሚዲያ ዘገባ መሰረት ማንነታቸው ያልታወቁ ግለሰቦች በሞተርሳይክል ተከትለው አህመድ ሁሴን ሱዋሌን ሶስት ጊዜ ተኩሰው መትተውታል። ታይገር አይ (የነብር አይን) የሚባል የምርመራ ድርጅት አባል የነበረው ጋዜጠኛ የአፍሪካ የሙስና ቅሌት ያለበትን ሁኔታ አጋልጧል። •የአፍሪካ እግር ኳስ ቅሌት •''ብሔርተኝነት'' እያጠላበት ያለው እግር ኳስ ይህ በስውር የተሰራው የምርመራ ዘገባ የእግር ኳስ ሃላፊዎች የገንዘብ ስጦታ ሲቀበሉ የሚያሳይ ሲሆን፤ ዘገባውም የቀድሞው የጋና እግር ኳስ ማህበር ፕሬዚዳንት የህይወት ጊዜ እገዳ እንዲጣልባቸው አድርጓል። ቢቢሲ አፍሪካ የተባለው ፕሮግራም የሙስና ቅሌቱን ጥናታዊ ዘገባ የሰራበት ሲሆን፤ ቢቢሲ የማሳየቱን ፍቃድ ያገኘው ታይገር አይ የተባለውን ድርጅት የሚመራው አወዛጋቢው ጋዜጠኛ አናስ አረማየው መፍቀዱን ተከትሎ ነው። ቢቢሲ የጥናት ፊልሙን ካሳየ በኋላ የጋና ፓርላማ አባል የሆኑት ኬኔዲ አግያቦንግ በአንድ የጋና ዜና ማሰራጫ ድረገፅ ላይ በተለጠፈ ቪዲዮ ባስተላለፉት መልዕክት የጋዜጠኛውን ፎቶ በማሳየት " በሚገኝበት ቦታ ደብድቡት፤ የሆነውን ይሁን እኔ እከፍላለሁ" ብለዋል። ጋዜጠኛው መገደሉን ተከትሎ አናስ በድፍረት በማህበራዊ ሚዲያ መልዕክቱ አባላቸው መገደሉ መቼም ቢሆን ዝም እንደማያሰኛቸው ተናግሯል። ትናንትና ሌሊት አክራ ውስጥ በሚገኝ ማዲና በሚባል ሰፈር አህመድ ሁሴን ሱዋሌ በደረቱ አካባቢ ሁለት ጊዜ በጥይት፣ አንገቱ ላይ ደግሞ አንድ ጊዜ እንደተመታ ተዘግቧል። በፖሊስ ሆስፒታል ወደሚገኝ መመርመሪያ አስከሬኑ የተላከ ሲሆን በቅርቡም የቀብር ስነ ስርአቱ ይፈፀማል። የምርምራ ጋዜጠኛው አህመድ በተለያዩ ዘገባዎች ላይ ከቢቢሲ ጋር በመጣመር ፕሮግራም የሰራ ሲሆን ከነዚህም ውስጥ በማላዊ በሚደረጉ አንዳንድ ስርአቶች ላይ የሰው አካል እንዴት እንደሚሸጥ የሚያሳየው ዘገባ ይገኝበታል። •ኬንያዊው እግር ኳስ ተጫዋች በመብረቅ ተመትቶ ሞተ በጋና ጋዜጠኞች ላይ የሚደርስ ጥቃት ያልተለመደ ሲሆን፤ በአለም አቀፉ የጋዜጠኞች ፌዴሬሽን መረጃ መሰረት ከአራት አመት በፊት አንድ ጋዜጠኛ ተገድሏል። ከሁለት አመት በፊት የወጣው መረጃ እንደሚያሳየው ደግሞ በአጠቃላይ በአፍሪካ ውስጥ ስምንት ጋዜጠኞች ተገድለዋል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ህገወጥ የሰዎች ዝውውር ረቂቅ ህግ የሞት ቅጣት ተካቶበታል\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ረቂቅ ህጉ ብዙ የቅጣት ድንጋጌዎች የተካተቱበት ሲሆን ከእስራት ጀምሮ እስከ ሞት ቅጣትም የሚያደርስ ነው። •በተሻሻለው የወንጀለኛ መቅጫ ሥነ ሥርዓት ህግ ረቂቅ ጥፋተኛና አቃቤ ህግ ይደራደራሉ •"መንግሥት የዋጋ ንረቱን ለመቆጣጠር መሰረታዊ የምግብ ሸቀጦችን ያስገባል"ፕሬዚዳንት ሣህለወርቅ ኢትዮጵያ በተቀበለቻቸው የዓለም አቀፍ ድንጋጌዎችም ቢሆን የሰዎች ህገወጥ ዝውውር እንዲሁም በሰዎች መነገድ ከባድ ወንጀል መሆኑን የጠቀሱት የጠቅላይ አቃቤ ጽህፈት ቤት ቃል አቀባይ አቶ ዝናቡ ቱኑ ይህንንም ታሳቢ በማድረግ ህጉ እንደተረቀቀ ይናገራሉ። የተሻለ ህይወትን ፍለጋ በአሰቃቂ ሁኔታ ብዙዎች ባህር ውስጥ ሰምጠዋል፣ የሰውነት አካላቸው ተሽጧል፣ ምኞታቸውን ሳያሳኩ ለሞት ተዳርገዋል፣ ሌሎችም ለማይሽር አካላዊና ህሊናዊ ጠባሳ ተዳርገዋል። በተለያዩ ሀገራትም ከደረሱ በኋላ የከፋ ህይወት የሚያጋጥማቸው ብዙ ናቸው። በተለይም ወደ አረብ አገር የሚሄዱት በአሰሪዎች መደብደብ፣ መደፈር፣ የጉልበት ብዝበዛ፣ ክፍያ መከልከልና ሌሎችም አስከፊ ስቃዮች የበርካታ ኢትዮጵያዊያን እጣ ነው። በዚህም ሁኔታ ማህበረሰቡ ለእንግልት፣ ስቃይ ሲከፋም ሞትን እየተጋፈጠ ሲሆን ይህንንም ለመቅረፍ ጠንከር ያለ መፍትሄ እንደሚያስፈልግ አቶ ዝናቡ ቱኑ ለቢቢሲ ገልፀዋል። ይህንን ለመቆጣጠር ጊዜ የሚሰጠው ጉዳይ ባለመሆኑና በዚህ ወንጀል ተግባር የሚሳተፉ አካላት ላይ ተገቢና ጠንከር ያለ ቅጣትን አስፈላጊ መሆኑን ታሳቢ በማድረግ ረቂቁ እንደወጣ አቶ ዝናቡ ጠቅሰው በተለያዩ ባለድርሻ አካላት ውይይት እየተደረገበት እንደሆነም ይናገራሉ። •በኢትዮጵያ አየር መንገድ አደጋ የሞቱ ሰዎች አጽም ለቤተሰቦቻቸው እየተሰጠ ነው •"ሰልፍ የዜጎች መሰረታዊ መብት ነው" መስፍን ነጋሽ ጉዳዩ አስከፊነትና አሳሳቢ ከመሆኑ አንፃር መንግሥትም የዜጎቹን ደህንነት የመጠበቅ ኃላፊትም ስላለበት ህጉ እንደተረቀቀ አፅንኦት በመስጠት ይናገራሉ። ከዚህ ቀደምም ችግሩን ለመቅረፍ የተለያዩ ሥራዎች እንደተስሩ ጠቅሰው በዋነኝነት ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ ከተጓዙባቸው ሃገራት በችግር እንዲሁም በእስር ላይ ያሉ ዜጎችን ለመመለስ የተደረገው ጥረትን እንደምሳሌ ይጠቅሳሉ። ከሰሞኑ ፕሬዝዳንት ሣህለ ወርቅ ዘውዴ፣ የሕዝብ ተወካዮችና የፌደሬሽን ምክር ቤት የጋራ ስብሰባ የመክፈቻ ሥነ ሥርዓት ላይ ባደረጉት ንግግር፤ በ2011 ዓ.ም ብቻ በተለያዩ ሀገራት በእስር እና በእንግልት ላይ የነበሩ ከ90 ሺህ በላይ ዜጎቻችን ወደ ሀገራቸው ተመልሰዋል ብለዋል። ዜጎችን የመመለስ ሥራ የበለጠ ማጠናከር እንዳለ ሆኖ ህገወጥ ደላሎችም ከሥራቸው እንዲታቀቡ የማያዳግም እርምጃ መወሰድ እንዳለበት ይናገራሉ። ከዚህ ቀደምም ያለ ህገወጥ ዝውውርን ለመከላከል የቀደመ ህግ ቢኖርም የተወሰኑ ክፍተቶች በመኖራቸው ይህ ማሻሻያ እንዳስፈለገው የሚናገሩት አቶ ዝናቡ አዳዲስ ፅንሰ ሃሳቦችም ተካቶባቸዋል ይላሉ።

amh_Ethi

validation

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ አህመድና ወሳኝ ምጣኔ ሃብታዊ እርምጃቸው በ100 ቀናት\nከእነዚህ ድርጅቶች በተጨማሪም የኢንደስትሪ መንደሮችን፣ የስኳር ፋብሪካዎችን፣ ሆቴሎችን እና ሌሎች አምራች ድርጅቶችን ወደ ግል ለማዞር ተወስኗል። ይህ ውሳኔ የተወሰነው የሀገሪቱን የኢኮኖሚ እድገት ለማስቀጠል፣ የውጭ ምንዛሬ እጥረቱንና የዋጋ ግሽበቱን ለመቋቋም፣ የገቢ ማመንጨት አቅምን ለማጠናከርና የወጪ ንግዱን ለማቀላጠፍ በሚል ነው። ለዚህ ውሳኔ ሌላኛው ምክንያት የሆነው የኢትዮጵያ የብድር መጠን ከፍ በማለቱም እንደሆነ ተነግሯል። ኢትዮ ቴሌኮም... ወዴት? ወዴት? ‹‹እነ ቴሌን ለግል ባለሀብት?›› ታሪካዊ ስህተት ወይንስ መልካም አጋጣሚ ? ዶ/ር አብይ በግላቸው ለውጥ ያመጣሉ? በአሁኑ ሰዓት መንግስት ያጋጠመው የውጭ ምንዛሬ እጥረት አሳሳቢ ደረጃ ላይ መድረሱንና በተለያዩ የሀገሪቱ ክፍል የሚኖሩ ዜጎችን እየጎዳ መሆኑ ይነገራል። አበበ መኮንን በአዋሽ መልካሳ የአንድ አነስተኛ መድሀኒት ቤት ሰራተኛ ነው። ባለፉት አራት ወራት ከፍተኛ የሆነ የመድሃኒት እጥረት እንዳለ ይናገራል። "በርካታ ሰዎች የወባ መድሀኒት ይጠይቁናል፤ ነገር ግን የለንም። በዚህች ከተማ ለአንዳንድ ሕመሞች የሚፈለግ ክንኒም ሆነ መርፌ ማግኘት ከባድ ነው" ይላል። ሰዎች ከሐኪም የታዘዘላቸውን መድሃኒት ሳይዙ ባዶ እጃቸውን ነው ወደ ቤታቸው የሚመለሱት የሚለው አቶ አበበ በዚህም የተነሳ ሕሙማን ፈውስ ርቋቸው ለመኖር ተገደዋል ይላል። "የጅምላ አከፋፋዮቹም በመጋዘናቸው ውስጥ ምንም የላቸውም። እነርሱ እያሉት ያለው ዶላር የለም ነው" በማለት ለቢቢሲ ገልጧል። "175 ብር እንሸጣቸው የነበሩ መድሃኒቶች 900 ብር ገብተዋል፤ ስለዚህም ሰዎች መግዛት አልቻሉም" ሲል ይጨምራል። የኢትዮጵያ መንግሥት ለሚያካሄዳቸው ኢንቨስትመንቶች በሚል ትላልቅ ማሺነሪዎችንና ቁሳቁሶችን ከዓለምአቀፍ ገበያ ይገዛል፤ እንደ ባለሙያዎች አስተያየት ከሆነ ደግሞ ይህ ግዢ የሀገሪቱን የውጭ ምንዛሬ ክምችት እያሟጠጠና ከፍ ያለብድር ውስጥ የከተተ ነው። የተከፋፈለ ኃሳብ በኪዊን ማሪ ዩኒቨርስቲ ኦፍ ለንደን የምጣኔ ሐብት ምሁር የሆኑት አቶ ነመራ ገበየሁ (ዶ/ር) "መንግስት ገቢ ከማያመነጩ እና የዶላር እጥረቱን ከማይቀርፉ ከእንደዚህ አይነት ትልልቅ ግንባታዎች ራሱን መግታት አለበት" ይላሉ። መንግስት በቁጥጥሩ ስር ያሉትን ተቋማት ወደ ግል ይዞታ ሙሉ በሙሉም ሆነ በከፊል ወደ ግል አዞራቸዋለሁ ካለ በኋላ በምሁራኑ መካከል አንድ ወጥ አቋም አይታይም ። የምጣኔ ሐብት ምሁሩ ደምስ ጫንያለው (ዶ/ር) እነዚህ የመንግስት የልማት ድርጅቶች ወደ ግል ይዞታ መዛወራቸው ዝቅተኛ ገቢ ያላቸው ተጠቃሚዎች የተሻለ አገልግሎትና ምርት በተመጣጣኝ ዋጋ እንዲያገኙ ያስችላቸዋል፤ እንዲሁም ይላሉ ምሁሩ የዋጋውን ግሽበት ለመቆጣጠር ይረዳቸዋል። እንደ ዶ/ር ነመራ ከሆነ ግን በአሁኑ ወቅት እነዚህን ድርጅቶች ወደ ግል ይዞታ ማዘዋወር ሀገሪቱን ወደባሰ የኢኮኖሚ ቀውስ መግፋት ይሆናል። "የሀገሪቱ ሀብት በከፍተኛ ደረጃ በኪራይ ሰብሳቢዎችና በሙሰኞች እጅ ነው የሚገኝው፤ እነዛ ሰዎች ናቸው እነዚህን ድርጅቶች የሚገዙት፤ ይህ ደግሞ በግለሰቦችና ቡድኖች መካከል ያለውን የሀብት ልዩነት ክፍተት ከፍ ያደርገውና ወደ ቀውስ ያመራል። " በከፍተኛ ሁኔታ በአስመጪና ላኪ ንግድ ላይ የተሰማሩ ኪራይ ሰብሳቢዎችን የሚቆጣጠር መስፈርት መዘርጋት እንዳለበትም ይመክራሉ። በአዋሽ መልካሳ የኢንተርኔት ካፌ ባለቤት የሆነው ተክለማርያም "ኢንተርኔት ቀርፋፋ ነው። በተደጋጋሚም ይቆራረጣል። አንዳንዴ ለሁለት ቀን ያህል ተቋርጦ ይከርማል" ሲል ያማርራል። የ 512 ሜጋ ባይት አቅም ያለው የኢንተርኔት አገልግሎት ከቴሌ ቢገዛም ቀርፋፋ እንደሆነ ያስረዳል። አገልግሎቱን ከፍ...\n\ntl;dr:

የጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይን ወደ መሪነት መምጣት ተከትሎ በኢትዮጵያ ውስጥ በርካታ ለውጦች እየተካሄዱ ነው። የኢህአዴግ የሥራ አስፈፃሚ ኮሚቴ ኢኮኖሚውን ነፃ ለማድረግ በሚል በመንሥስት ይዞታ ስር የሆኑትን ቴሌ ኮሙኑኬሽንን፣ አየር መንገድን በከፊል ወደግል ለማዘዋወር ወስኗል።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

ትግራይ፡ የቢቢሲ ዘጋቢ በኢትዮጵያ ሠራዊት በቁጥጥር ስር ዋለ\nየቢቢሲ ቃል አቀባይ እስሩን በተመለከተ "ስጋታችንን ለኢትዮጵያ መንግሥት ባለስልጣናት ገልጸን ምላሻቸውን እየተጠባበቅን ነው" ብለዋል። የግርማይንና የሌሎች መታሰርን በተመለከተ መግለጫ ያወጣው የጋዜጠኞች ደኅንነት ተቆርቋሪው ተቋም የሲፒጄ ተወካይ ሙቶኪ ሙሞ "የጋዜጠኞቹና አብረዋቸው የሚሰሩ ሰዎች እስር ያለጥርጥር እራስን ሳንሱር ማድረግና ፍርሃትን ይፈጥራል" በማለት የኢትዮጵያ ባለስልጣናት የታሰሩትን ሰዎች በመልቀቅ በትግራይ ውስጥ ያለውን ሁኔታ ያለፍርሃት መዘገብ እንዲቻል ጥሪ አቅርበዋል። ለቢቢሲ የትግርኛ ቋንቋ አገልግሎት የሚሰራው ግርማይ ገብሩ የተያዘው በክልሉ ዋና ከተማ መቀለ ውስጥ በሚገኝ ካፍቴሪያ ውስጥ ከሌሎች አራት ሰዎች ጋር ነው። የዓይን እማኞች ለቢቢሲ እንደተናገሩት አምሰቱ ሰዎች የተያዙት ወታደራዊ የደንብ ልብስ በለበሱ ግለሰቦች ሲሆን፤ በሁለት የወታደር ተሽከርካሪዎች በታጀበ መኪና መወሰዳቸውን ገልጸዋል። ግርማይን ጨምሮ አምሰት ሰዎች ለምን ተይዘው እንደተወሰዱ ግልጽ አይደለም። ቢቢሲ ባገኘው መረጃ መሰረት ሪፖርተሩ መቀለ ውስጥ ወደሚገኝ ወታደራዊ ካምፕ ተወስዷል። ህወሓትን ለማስወገድ በተወሰደው ወታደራዊ እርምጃ የፌደራል መንግሥቱ ኃይሎች የትግራይ ክልልን መቆጣጠራቸውን ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ ካስታወቁ በኋላ ካለፈው ኅዳር ጀምሮ ክልሉ በወታደራዊ ዕዝ ስር ይገኛል። ወታደራዊ ግጭቱ የተባባሰው የህወሓት ኃይሎች ትግራይ ውስጥ በሚገኘው የሠሜን ዕዝ ጥቃት ከሰነዘሩ በኋላ ነበር። በውጊያው በመቶዎች የሚቆጠሩ ሰዎች ሲገደሉ በአስር ሺዎች የሚቆጠሩት ደግሞ ለመፈናቀል ተዳርገዋል፤ በተጨማሪም በክልሉ ተፈጽመዋል የተባሉ ግድያዎችና የሰብአዊ ቀውስ ሁኔታ አሳሳቢ እየሆነ ነው። ወደ ክልሉ ዓለም አቀፍ የመገናኛ ብዙሃን ለወራት እንዳይገቡ ከተከለከለ በኋላ የኢትዮጵያ መንግሥት የውጭ አገር ጋዜጠኞች ወደ ትግራይ ገብተው እንዲዘግቡ ባለፈው ሳምንት ፈቅዷል። የቢቢሲው ዘጋቢ የታሰረው ለአዣንስ ፍራንስ ፕሬስ (ኤኤፍፒ) እና ለፋይናንሻል ታይምስ የሚሰሩ ሁለት ሌሎች ጋዜጠኞቹን የሚያግዙ ባለሙያዎች (ፊክሰር) መታሰራቸው ከተነገረ ከቀናት በኋላ ነው። ሌላ ታምራት የማነ የተባለ የአገር ውስጥ ጋዜጠኛም ባልታወቀ ምክንያት በወታደሮች ተይዟል። ባለፈው ሳምንት አንድ የኢትዮጵያ ገዢ ፓርቲ ባለስልጣን "አሳሳች በሆኑ ዓለም አቀፍ መገናኛ ብዙሃን ላይ መንግሥት እርምጃ ይወስዳል" ሲሉ አስጠንቅቀው ነበር። ኤኤፍፒ እና ፋይናንሻል ታይምስ ወደ ትግራይ በመሄድ ዘገባ እንዲሰሩ በኢትዮጵያ ብሮድካስት ባለስልጣንና በሠላም ሚኒስቴር ፈቃድ አግኝተው ነበር። "በፍጹም ብርሃኔ ላይ የቀረበ ይህ ነው የሚባል ክስ አልተነገረንም። ከመገናኛ ብዙሃን ጋር መተባበሩ ለመታሰሩ ምክንያት ሊሆን አይገባም፤ ስለዚህም በአስቸኳይ እንዲለቀቅ እንጠይቃለን" ሲሉ የኤኤፍፒ ግሎባል ኒውስ ዳይሬክተር ፊል ቼትዊንድ ባወጡት መግለጫ ጥሪ አቅርበዋል። ፋይናንሻል ታይምስ ባወጣው አጭር መግለጫ የታሰሩትን ጋዜጠኞቹን የሚያግዙ ባለሙያዎች (ፊክሰር) ለማስለቀቅ "የሚቻለውን ሁሉ እርምጃ" እየወሰደ መሆኑን ገልጿል። ምንም እንኳን ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ በኅዳር ወር አጋማሽ ላይ የመንግሥት ሠራዊት የክልሉን ዋና ከተማ መቆጣጠራቸውን ተከትሎ ድል መቀዳጀታቸውን ቢያውጁም በክልሉ ውስጥ ግጭቶች የቀጠሉ ሲሆን የተጣለው የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ አልተናሳም። \n\ntl;dr:

ግጭት በተካሄደበት የሰሜናዊ ኢትዮጵያዋ የትግራይ ክልል የቢቢሲ ዘጋቢ የሆነው ግርማይ ገብሩ በኢትዮጵያ ወታደሮች መታሰሩን ተከትሎ ቢቢሲ ስጋቱን ገለጸ።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: እስራኤል ዜጋዬን ለኢራን ሲሰልል ደረስኩበት አለች\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ግለሰቡ ለኢራን ጠቃሚ መረጃዎችን ሲያቀብል ነበር ተብሏል ግለሰቡ ለኢራን ከመሰለሉም በተጨማሪ የሽብር ጥቃት እያቀነባበረ ነበር ተብሏል። ሺን ቤት የሚባለው የእስራኤል የአገር ውስጥ የደኅንነት መስሪያ ቤት ሹም እንዳሉት ግለሰቡ ከኢራን የደኅንነት መሥሪያ ቤት ጋር ሌሎች አረብ-እስራኤላዊያን አሸባሪዎችን መመልመል በሚቻልበት ሁኔታ እየተወያየ ነበር። ግለሰቡ የእስራኤልን ደኅንነት አደጋ ላይ በመጣል ክስ ተመሥርቶበታል። ተጠርጣሪው ማንነቱ በስም አልተጠቀሰም። ሺን ቤት እንደሚለው ግለሰቡ ባለፈው ወር በቁጥጥር ሥር ሲውል በእጁ የመረጃ ቋት ማጠራቀሚያ ሃርድ ዲስክ እንዲሁም መልዕክትን ከተቀባይ እስከ ላኪ በምሥጢር የሚተበትብ መላን የያዘ ሁነኛ መረጃን ይዞ ነበር። ግለሰቡ በእስራኤል አደጋ ሊጣልባቸው የሚቻልባቸውን ቁልፍ ቦታዎች ለኢራን በመጠቆም ክፍያ ይቀበል ነበር ተብሏል። የክስ ዶሴው እንደሚያስረዳው ግሰለቡ በቅርብ ጊዜ ፖፑላር ፍሮንት ፎር ሊብሬሽን ከተባለ የሊባኖስ ቡድን አባል ጋር ሁለት ጊዜ ምሥጢራዊ ግንኙነት አድርጓል ተብሏል። ሁለቱ የተገናኙት በሁለት የተለያዩ ቦታዎች ነበር። ከዚህም ሌላ በሃንጋሪ ቡዳፔስት ውስጥ ከኢራን የደኅንነት መሥሪያ ቤት አባላት ጋር ተገናኝቶ ነበር። እስራኤላዊው ሰው ወደ ውጭ ባደረጋቸው ጉዞዎች መረጃን ስለመተብተብ፣ ስለመቆለፍና ስለመተንተን ስልጠና ተሰጥቶታል። ባለፈው ዓመት በተመሳሳይ የቀድሞ የካቢኔ ሚኒስትር ጎነን ሴጎቭ ለኢራን ይሰልሉ ነበር በሚል ዘብጥያ መውረዳቸው ይታወሳል።፡

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ኮሮናቫይረስ፡ ሰሜን ኮሪያ 'ተለይተው' የነበሩ ዲፕሎማቶችን ለቀቀች\nSummary: ሰሜን ኮሪያ ውስጥ ከኮሮናቫይረስ ስጋት ጋር በተያያዘ በለይቶ ማቆያ እንዲቀመጡ ተፈርዶባቸው የነበሩ 60 ያክል ዲፕሎማቶች ተለቀው ሩስያ ገቡ።\nArticle (Max 500 characters):

ወደ ሩስያዋ ቭላዲቮሶስቶክ ከተማ ያቀናው አውሮፕላን በውስጡ በርካታ የውጭ አገር ዲፕሎማቶችን ይዞ ነበር። ሰሜን ኮሪያ፤ ከዋና ከተማዋ ፒዮንግያን ተነስቶ ወደ ተቀረው ዓለም አውሮፕላን ሲበርባት በአንድ ወር ጊዜ ውስጥ ይህ የመጀመሪያው ነው። የበረራ ቁጥር KOR271 በምሥራቃዊቷ የሩስያ ከተማ ሰኞ ማለዳ አርፏል። ኤምባሲዎች ውስጥ የሚሠሩ በርካታ ሰዎች ወርሃ ጥርና የካቲት መባቻን ከሚኖሩበት ግቢ ንቅንቅ እንዳይሉ ተደርገው ነበር። ሰሜን ኮሪያ ኮሮናቫይረስ እንዳይስፋፋ በሚል ስጋት የውጭ አገር ዲፕሎማቶችን ሰብስባ ለይቶ ማቆያ ውስጥ እንዲገቡ ያደረገችው ባለፈው ወር ነበር። የሩስያው አምባሳደር አሌክሳንደር ማስቴጎራ የነበረው ሁኔታ 'ሞራል አድቃቂ' ሲሉ ነበር የገለፁት። ሰሜን ኮሪያ እስካሁን በኮሮናቫይረስ የተያዘብኝ ሰው የለም ብትልም የሕክምና ሰዎች ግን ጥርጣሬ አላቸው።

amh_Ethi

validation

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: አራት ዩኒቨርሲቲዎች ከ470 በላይ ተማሪዎችና ሠራተኞች ላይ እርምጃ ወሰዱ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ዩኒቨርሲቲዎቹም በግጭቱ ተሳትፎ አላቸው ያሏቸውን ተማሪዎችና የአስተዳደር ሰራተኞች ላይ እርምጃ መውሰድ መጀመራቸው ተሰምቷል። ርምጃ ከወሰዱት ዩኒቨርሲቲዎች መካከል የጎንደር ዩኒቨርስቲ አንዱ ነው። ዩኒቨርሲቲው በፌሰስቡክ ገጹ ባሰፈረው መረጃ መሰረት በዩኒቨርሲቲው በተከሰተው አለመረጋጋት የመማር ማስተማር ሂደቱ ሲቆራረጥ ቆይቷል። • ከፕላስቲክ የጫማ ቀለም የሚያመርቱት የሐዋሳ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች • ዩኒቨርሲቲ ብሎ ለመጥራት የሚያስቸግሩ "ዩኒቨርሲቲዎች" ተቋሙ ከተለያዩ አካላት ጋር ባደረጋቸው ውይይቶችም አንዳንድ መምህራን፣ ተማሪዎች፣ የአስተዳደር ሰራተኞች እና የጤና ባለሙያዎች የተከሰተውን ሁከት በማነሳሳት፣ የህይወት እና የአካል ጉዳት እንዲደርስ በተለያዩ ደረጃዎች አሉታዊ አስተዋፅኦ በማድረግ፣ በተደጋጋሚ ምክር ቢሰጣቸውም ችላ በማለት ሁከት እንዲስፋፋ በማሰብ ሰራተኞችን በማነሳሳት እና ቀስቃሽ መልእክቶችን በመበተን ተሳታፊ ሲሆኑ መቆየታቸውን መረዳት ችያለው ብሏል ዩንቨርሲቲው። በመሆኑም ታህሳስ 22/2012 ዓ.ም የዩኒቨርሲቲው ሴኔት ባካሄደው አስቸኳይ ስብሰባ 2 ተማሪዎች ለአንድ አመት፣ 39 ተማሪዎች ለሁለት አመት፤ እንዲሁም 11 ተማሪዎች ሙሉ በሙሉ ከትምህርት ገበታቸው (ከዩኒቨርሲቲው) እንዲሰናበቱ መወሰኑን ገልጿል። ከዚህም በተጨማሪ ለ7 መምህራን ቀላል የጽሁፍ ማስጠንቀቂያ፣ ለ3 መምህራን የመጨረሻ የጽሁፍ ማስጠንቀቂያ፣ ለ3 መምህራን እና ለ8 የአስተዳደር ሰራተኞች እንዲሁም የጤና ባለሙያዎች ሙሉ በሙሉ ከስራ እንዲሰናበቱ ወስኗል። ሌላኛው ግጭት ተነስቶ ሁለት ተማሪዎች የሞቱበት ወሎ ዩኒቨርሲቲ የመማር ማስተማር ስራውን አውከዋል ያላቸውን 335 ተማሪዎች፣ የአስተዳደር ሰራተኞችና መምህር ላይ ርምጃ ወስዷል። የዩኒቨርሲቲው ፕሬዚዳንት ዶክተር አባተ ጌታሁን ለኢዜአ እንደገለጹት በብሔርና በኃይማኖት ሽፋን በተፈጠረ አለመረጋጋት የመማር ማስተማር ስራው ባለፉት ወራት ውስጥ ለሶስት ጊዜ መቋረጡን አውስተዋል። ባለፉት ሁለት ወራት ሰላማዊ የመማር ማስተማር ስራው እንዳይቀጥል ፍላጎት ያላቸውን 332 ተማሪዎች፣ ሁለት የአስተዳደር ሰራተኞችና አንድ መምህር ላይ እርምጃ መወሰዱንም አስታውቀዋል። ከነዚህ መካከል 12 ተማሪዎችና ሁለት የአስተዳደር ሰራተኞች በህግ ቁጥጥር ስር ውለው ጉዳያቸው እየታየ መሆኑን የገለጹት ፕሬዝዳንቱ አንድ መምህር ከስራ መታገዱን አመልክተው ለ320 ተማሪዎች ደግሞ የመጨረሻ ማስጠንቀቂያ የተሰጣቸው መሆኑን ገልጸዋል። እርምጃ የተወሰዳባቸው ተማሪዎች፣ የአስተዳደር ሰራተኞችና መምህሩ በዩኒቨርስቲው ውስጥና ውጭ ሁከትና ብጥብጥ እንዲፈጠር ምክንያት ሆነው መገኘታቸው በተጨባጭ ማስረጃ የተረጋገጠባቸው መሆናቸውን አብራርተዋል። በድሬዳዋ ዩኒቨርሲቲም ግጭቶች በተደጋጋሚ ተነስተው በተለያዩ ጊዜያት የተማሪዎች ሕይወት ማለፉ ይታወሳል። በተፈጠረው የጸጥታ ችግር የተለያየ ተሳትፎ በነበራቸው ተማሪዎች ላይ ርምጃ መውሰዱን ዩኒቨርሲቲው አስታውቋል። በዚህም መሰረት ሁለት ተማሪዎች ሙሉ በሙሉ፤ ሰባት ተማሪዎች እያንዳንዳቸው ለሶስት ዓመት፣ ስምንት ተማሪዎች እያንዳንዳቸው ለሁለት ዓመት ከትምህርት ገበታቸው የታገዱ ሲሆን አንድ ተባሮ የነበረ (በወቅቱ የዩኒቨርሲቲው ተማሪ ያልነበረ) ነገር ግን በተፈጠረው የጸጥታ ችግር ውስጥ ተሳታፊ የነበረ ዩኒቨርሲቲው ክስ መስርቶበት በህግ ተጠያቂ እንዲሆን ወስኗል። • የድሬዳዋ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎችን ወደቤታቸው ለመላክ ለምን ወሰነ? የጅማ ዩኒቨርሲቲ ሌላኛው በግጭት ሲታመስ የነበረ ተቋም ነው። ይህንን ተከትሎም የዩኒቨርሲቲው ሴኔት ታኅሳሥ 27/2012 ዓ/ም ባደረገው ስብሰባ ባለፉት ሁለት ወራት ከተፈጠረዉ አለመረጋጋት ጋር...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ማኅበራዊ ሚዲያ፡ ፌስቡክ መቀመጫቸውን ግብጽ አድርገው 'ኢትዮጵያ ላይ አነጣጥረዋል' ያላቸውን አካውንቶች ዘጋ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

እነዚህ ገጾች እና አካውንቶች ራሳቸውን ለማስተዋወቅ 525 ሺህ ዶላር ወይንም 21 ሚሊዮን የኢትዮጵያ ብር አውጥተዋል ኩባንያው እነዚህ ገጾች የተዘጉበትን ምክንያት ሲገልፅ የውጭ አገራት ጉዳይ ውስጥ አለመግባት የሚለውን ፖሊሲ በመጣሳቸው እንዲሁም እውነተኛ ያልሆነ ዘመቻ ውስጥ በመሳተፋቸው እንደሆነ ገልጿል። ፌስቡክ ይፋ ባደረገው ሪፖርት ላይ "ግብጽ ተቀምጠው በኢትዮጵያ፣ በሱዳንና በቱርክ ላይ ያነጣጠሩ 17 የፌስቡክ አካውንቶችን፣ ስድስት ገጾችን እንዲሁም ሦስት የኢንስታግራም አካውንቶች አጥፍተናል" ብሏል። ድርጅቱ ይህንን ያስታወቀው፣ በዚህ ዓመት መጋቢት ወር ላይ የተቀናጀ ሐሰተኛ ባህሪያት በሚል ባወጣው ሪፖርት ላይ ነው። ፌስቡክ በዚህ ሪፖርቱ በተጠናቀቀው የፈረንጆቹ በመጋቢት ወር ውስጥ የደረሰበትን ግኝት ይፋ አድርጓል። ግብጽ መቀመጫቸውን አድርገው ኢትዮጵያ ላሉ ተከታዮች መልዕክት ከሚያስተላልፉ ገፆች መካከል አንደኛው "በኢትዮጵያ ሕዳሴ ግድብ ላይ ትችት የሚያቀርብ" እንደነበር ፌስቡክ አስታውቋል። እነዚህ ገጾች እና አካውንቶች ራሳቸውን ለማስተዋወቅ 525 ሺህ ዶላር ወይንም 21 ሚሊዮን የኢትዮጵያ ብር ማውጣታቸውንም ገልጿል። ኢትዮጰያ፣ ግብጽ እና ሱዳን ከሕዳሴ ግድብ ውሃ ሙሌት ጋር ተያይዞ ውጥረት ውስጥ መሆናቸው ይታወቃል። ከቀናት በፊት ሦስቱ አገራት በአፍሪካ ሕብረት አደራዳሪነት በዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ ኪንሻሳ ያደረጉት ምክክር ያለስምምነት ተጠናቅቋል። ቱርክ በበኩሏ አሁን ስልጣን ላይ ከሚገኘው የግብጽ አስተዳደር ጋር ያላት ግንኙነት መልካም የሚባል አይደለም። በዚህ ጉዳይ ላይ ከኢትዮጵያም ሆነ ከግብጽ መንግሥት የተሰማ ምንም ነገር የለም። ፌስቡክ ምን አለ? ይህ በቢሊዮኖች የሚቆጠሩ ተጠቃሚዎች ያሉት እና ትልቁ የማኅበራዊ መገናኛ ብዙሃን ድርጅት የሆነው ፌስቡክ የማኅበረሰቡን አጀንዳ እና አመለካከት ለመቀየር የተቀናጀ ዘመቻ በፌስቡክ እና እርሱ በሚቆጣጠራቸው ሌሎች ማኅበራዊ ሚዲ መድረኮች ላይ በሚደረጉ ዘመቻዎች ለመቆጣጠር እየሰራ መሆኑን አስታውቋል። በመጋቢት ወር ውስጥ ደርሼባቸዋለሁ ብሎ ካጠፋቸው መካከል በሌሎች አገሮች ያሉ ተከታዮችን ዒላማ አድርገው ሲንቀሳቀሱ የነበሩ ገፆች እንደሚገኙበት በሪፖርቱ አመልክቷል። በዚሁ በተገለፀው ወር ውስጥ በ11 አገራት ተቀምጠው "ሐሰተኛ ዘመቻ" ሲያሰራጩ ደርሼባቸዋለሁ ያላቸውን 14 ኔትወርኮችን ማጥፋቱን ገልጿል። ፌስቡክ ትኩረታቸውን ካሉበት አገር ውጪ በማድረግ ሐሰተኛ ዘመቻ ሲያሰራጩ ከነበሩ ኔትወርኮች መካከል አንዱ መቀመጫው ግብጽ ውስጥ እንደነበር ተገልጿል። በእነዚህ ገጾች ላይ ምን ተጻፈ? ፌስቡክ ከእነዚህ ኔትወርኮች ጀርባ ያሉት ግለሰቦች እውነተኛ እንዲሁም ሐሰተኛ አካውንቶችን በማቀላቀል በመጠቀም፣ ስማቸውን ጭምር የሚቀየይሩ ነበሩ ሲል አስታውቋል። በተጨማሪም እነዚህ ገጾች ተከታዮቻቸው ያሉበት አገራት የሚገኙ ለማስመሰል የሞከሩ ሲሆን፤ በተለይም እነዚህ ገፆች በ2020 የበጋ ወራት በስፋት ሲንቀሳቀሱ እንደነበር ፌስቡክ አስታውቋል። እነዚህ ገፆች ተከታዮቻቸው ባሉባቸው አገራት የሚነገሩ ቋንቋዎች ማለትም በአማርኛ፣ በአረብኛ እና የቱርክ ቋንቋን በመጠቀም ዜናዎች እና ፖለቲካዊ ክስተቶችን ሲያቀርቡ ነበር። "ስለግብጽ መንግሥትና እንዲሁም ስለ ሱዳን እና እስራኤል ሁለትዮሽ ግንኙነቶች መልካም ነገሮች በሌላ በኩል ደግሞ የቱርክን የውጭ ግንኙነት ፖሊሲ እና የኢትዮጵያ አባይ ግድብ ላይ ትችቶችን ሲያቀርቡ ነበር። "ከእነዚህ ገፆች ጀርባ ያሉ ሰዎች ማንነታቸውን እንዲሁም ቅንጅታቸውን ለመደበቅ ቢጥሩም ባደረግነው ምርመራ እና ክትትል ግብጽ ውስጥ የሚገኝ ቢ ኢንተራክቲቭ የተሰኘ የማርኬቲንግ ኩባንያ ጋር ትስስር...

amh_Ethi

validation

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

በፈረንሳይ ኩሽና ውስጥ ተሰቅሎ የተገኘ ስዕል በ24 ሚሊዮን ዩሮ ተሸጠ\nስዕሉ ለበርካታ ዓመታት በኩሽና ውስጥ ከማብሰያ ምድጃ በላይ ግድግዳ ላይ ተንጠልጥሎ ቆይቷል። ይህ የስዕል ሥራ ከአንድ ወር በፊት ነበር በሰሜናዊ ፈረንሳይ የተገኘው። 6 ሚሊዮን ዋጋ ያወጣል ተብሎ ቢገመጥም፤ ከተገመተው አራት እጥፍ በሆነ ዋጋ በጨረታ ተሽጧል። • ለ21 ዓመታት የኢትዮጵያን ቅርስ ደብቀው ያቆዩት ኢትዮጵያዊ • የጨለቆት ሥላሴ ቤተ ክርስቲያን የተዘረፈው ዘውድ ይመለስልኝ እያለች ነው አጫራጩ ድርጅት በሥም የልተጠቀሰው የስዕሉ ገዢ ከሰሜናዊ ፈረንሳይ እንደሆነ ጠቁሟል። ስዕሉ ለበርካታ ዓመታት በኩሽና ውስጥ ከማብሰያ ምድጃ በላይ ግድግዳ ላይ ተንጠልጥሎ ቆይቷል። አንድ የስዕል ባለሙያ እና አጫራች ስዕሉን ከተመለከተ በኋላ ባለቤቶቹ የስዕሉን ዋጋ ለማስተመን ባለሙያዎችን እንዲያማክሩ ሲወተውት ነበር ተብሏል። ባለቤቶቹ ግን ስዕሉ እድሜ ጠገብ ሃይማኖታዊ ምልዕክት ያለው ስዕል ከመሆን ባለፈ ብዙ ዋጋ ያለው የጥበብ ሥራ መስሎ አልታያቸውም። በስዕሉ ላይ የተደረጉ ጥልቅ ምርምሮች ስዕሉ የጣሊያናዊው ሰዓሊ ሶኒ ዲ ፔፖ መሆኑን አረጋገጥዋል። በጣሊያን ፍሎረንስ የተወለደው ሶኒ ዲ ፔፖ በ13ኛው ክፈለ ዘመን መጨረሻ ላይ እና በ14ኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ የስዕል ሥራዎችን ሰርቷል። ይህ የጥበብ ሥራ በመጠን አነስተኛ ሲሆን 20 ሲ.ሜትር በ26 ሴንቲ ሜትር ያክላል። ስዕሉ የአንድ የስዕል ሥራ አካል ሲሆን የተቀሩት ስዕሎች ሎንደን እና ኒው ዮርክ በሚገኙ የሰዕል ማሳያ ማዕከል ውስጥ ይገኛሉ። \n\ntl;dr:

በዕውቅ ጣሊያናዊ ሰዓሊ ተስሎ የነበረው እና ለረዥም ዓመታት ጠፍቶ የቆየው ስዕል በአንዲት አዛውንት ፈረንሳያዊ ሴት ኩሽና ውስጥ ከተገኘ በኋላ ሪኮርድ በሆነ በ24 ሚሊዮን ዩሮ ዋጋ በጨረታ ተሸጠ።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

በቀጥታ የውጭ ኢንቨስትመንት ቻይና አሜሪካንን በልጣ ከዓለም 1ኛ ሆነች\nትናንት እሑድ ይፋ በተደረገ አንድ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ጥናት መሠረት ቻይና አዳዲስ የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንት በመሳብ ይሆናል ተብሎ ከተገመተው በአጭር የጊዜ ሂደት አሜሪካንን ለመብለጥ ችላለች። ይህ የተባበሩት መንግሥታት ያወጣው መረጃ እንደሚያትተው ወደ ቻይና ድርጅቶች አዳዲስ ቀጥታ ኢንቨስትመንት በ4 ከመቶ ተመንድጓል። በሌላ አነጋገር በፈረንጆቹ 2020 ወደ ቻይና የተመሙ አዳዲስ የቀጥታ ኢንቨስትመንቶች ወደ አሜሪካ ከተመሙት አዳዲስ የቀጥታ ኢንቨስትመንቶች በእጅጉ ያላቁ ናቸው። ይህ የሚያሳየው ቻይና በዓለም ዙርያ ያላት ተጽእኖ በከፍተኛ ሁኔታ እየጨመረ መምጣቱን ነው ብሏል ሪፖርቱ። ከውጭ አገራት ወደ አሜሪካ የሚገቡ አዳዲስ የቀጥታ ኢንቨስትመንቶች ባለፈው ዓመት (2020) በግማሽ መቀነሳቸውን ዘገባው አትቷል። ሆኖም ወደ ቻይና የሚተሙ የቀጥታ የውጭ ኢንቨስትመንቶች ከዕለት ዕለት እየጨመሩ ነው የመጡት። በዚህም ምክንያት ነው ቻይና ከአሜሪካ ልቃ እንድትገኝ ያስቻላት። ቻይና ባለፈው ዓመት ብቻ 163 ቢሊዮን ዶላር ወደ አገሯ አዲስ ቀጥታ ኢንቨስትመንት ፈሶላታል። አሜሪካ ግን 134 ቢሊዮን ብቻ ነው ወደ አገሯ የቀጥታ ኢንቨስትመንት መሳብ የቻለችው። ይህን አሐዛዊ ዘገባ ያወጣው የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በንግድና በልማት ኮንፈረንስ (UNCTAD) ላይ ነው። በ እአአ 2019 አሜሪካ የ251 ቢሊዮን ዶላር አዲስ የውጭ ኢንቨስትመንትን መሳብ ችላ ነበር። በዚህ ጊዜ ቻይና የ140 ቢሊዮን የቀጥታ የውጭ ኢንቨስትመንት ነበር ማግኘት የቻለችው። ምንም እንኳ ቻይና በተገባደደው የፈረንጆች ዓመት አዲስ የቀጥታ የውጭ ኢንቨስትመንትን በመሳብ አሜሪካንን ቀድማ አንደኛ ብትሆንም በጠቅላላ የውጭ ኢንቨስትመንት ክምችት ግን አሁንም ዓለምን የምትመራው አሜሪካ ናት። ይህም የሚያሳየው ለዓመታት አሜሪካ የአዳዲስ የውጭ ኢንቨስትመንቶች መዳረሻ ተመራጭ አገር እንደነበረችና የውጭ ኢንቨስትምነት ምን ያህል የተከማቸባት አገር መሆኗን ነው ይላል ሪፖርቱ። የምጣኔ ሀብት አዋቂዎች ግን በአዳዲስ የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንት የታየው የአሰላለፍ ልዩነት አሁን ቻይና በዓለም ኢኮኖሚ ላይ ወሳኝ የሆነ ተጽእኖ ማሳረፍ መጀመሯን አመላካች ነው ይላሉ። በአሜሪካ የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንት በ2016 የትራምፕን መምጣት ተከትሎ ነበር ወደ 472 ቢሊዮን ዶላር የተመነደገው። ያን ጊዜ ቻይና 134 ቢሊዮን ዶላር ላይ ነበረች። ያን ጊዜ የትራምፕ አስተዳደር የአሜሪካ ኩባንያዎች ቶሎ ቻይናን እየለቀቁ ወደ አሜሪካ እንዲመለሱ ከፍተኛ ማበረታቻ እየሰጠ ነበር። በተመሳሳይ የትራምፕ አስተዳደር የቻይና ኩባንያዎች ለደኅንነት ስጋት ስለሚሆኑ በየጊዜው ይመረመራሉ በሚል በአሜሪካ የነበራቸው ሚና ለማንኳሰስ ሞክሯል። ይህ የትራምፕ አስተዳደር በዚህ መንገድ ተጽእኖ ለመፍጠር በመቻሉ ሊሆን ይችላል ባለፉት ዓመታት የቀጥታ የውጭ ኢንቨስትመንት የበላይነት በአሜሪካ ተይዞ የቆየው። ሆኖም ባለፈው ዓመት (2020) የአሜሪካ ኢኮኖሚ በኮቪድ ወረርሸኝ የተነሳ ሲቀዛቀዝ የቻይና ኢኮኖሚ ግን ቶሎ ማንሰራራት ችሏል። በ2020 የቻይና የአገር ውስጥ ጥቅል ምርት መጠን (GDP) በ2.3% ማደጉን መረጃዎች ይጠቁማሉ።. ይህም ቻይናን በኮቪድ ወረርሽኝ የተነሳ የኢኮኖሚ ድቀት ብዙም ያልተሰማት ብቸኛዋ የዓለም አገር አድርጓታል። ብዙ ኢኮኖሚስቶች በዚህ አስቸጋሪ ጊዜ የቻይና ኢኮኖሚ በፍጥነት ማንሰራራቱ አስገርሟቸዋል። በ2020 በዓለም የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንት በጠቅላላው በ42% ወድቋል። ብዙውን ጊዜ የቀጥታ የውጭ ኢንቨስትመንት የሚባለው አንድ የውጭ ኩባንያ በሌላ አገር ውስጥ ያሉ ኩባንያዎችን በመግዛት ወይም ከራሱ ኩባንያ...\n\ntl;dr:

ቻይና በቀጥታ የውጭ ኢንቨስትመንት (FDI) ለመጀመርያ ጊዜ አሜሪካንን በመብለጥ የምድራችን ቁጥር አንድ አገር ለመሆን በቃች።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

የአገሪቷ ባለሥልጣናት እንዳሉት አዲሱ የኮሮናቫይረስ ዝርያ ቀድሞ ከነበረው በበለጠ በስፋት እየተዛመተ ሲሆን፤ የበለጠ ገዳይ ነው ተብሎ ግን አይታመንም። ለንደንን ጨምሮ የደቡብ ምስራቅ እንግሊዝ ሰፊው ክፍል የቫይረሱን ሥርጭት ለመግታት አዲስ እና ጥብቅ ገደብ ውስጥ ናቸው። ኔዘርላንድስ አዲሱ የኮሮናቫይረስ ዝርያ መከሰትን ተከትሎ ወደ ዩናይትድ ኪንግደም የሚደረጉ በረራዎችን ማገዷን አስታውቃለች። እገዳው ከእሁድ ጀምሮ ተግባራዊ የሚሆን ሲሆን እስከ አውሮፓውያኑ ጥር አንድ ድረስ እንደሚቆይ የደች መንግሥት ገልጿል። እዚህ ውሳኔ ላይ የተደረሰው በዚህ ወር መጀመሪያ ላይ በዩናይትድ ኪንግደም ከተገኘው አዲሱ የኮሮናቫይረስ ዝርያ ጋር ተመሳሳይ የሆነ ናሙና በመገኘቱ እንደሆነ ተነግሯል። በዩኬ የተከሰተውን ሁኔታ የበለጠ ግልፅ እንዲሆን እየተጠባበቁ መሆኑን የገለፀው የአገሪቷ መንግሥት፤ "አዲሱ የቫይረስ ዝርያ ወደ ኔዘርላንድስ ሊገባ የሚችልበትን ሁኔታ በተቻለ መጠን መገደብ አለበት" ብሏል። የደች መንግሥት አክሎም በቀጣዮቹ ቀናት በዩኬ የተገኘውን የአዲሱን ቫይረስ አደጋ ባለበት ለመቆጣጠር ስለሚያስችለው ሁኔታ ከሌሎች የአውሮፓ ሕብረት አባል አገራት ጋር አብሮ እንደሚሰራ አስታውቋል። ስለአዲሱ የኮሮናቫይረስ ዝርያ የምናውቀው የዓለም ጤና ድርጅት አዲሱን የኮሮናቫይረስ ዝርያ በተመለከተ ከዩኬ ባለሥልጣናት ጋር በቅርበት እየተነጋገረ እንደሆነ በትዊተር ገጹ አስታውቋል። ድርጅቱ እንዳለው ዩኬ አዲሱን የቫይረስ ዝርያ በተመለከተ እየተካሄዱ ስላሉ ጥናቶች መረጃዎችን ስታጋራ እንደነበር ጠቅሶ፤ ድርጅቱ ስለአዲሱ ቫይረስ ባሕርይ እና አደጋው የደረሰበትን ለአባል አገራቱ እና ለሕዝብ እንደሚያሳውቅ ገልጿል። ምንም እንኳን የተረጋገጠ ነገር ባይኖርም፤ የዩናይትድ ኪንግደም ጠቅላይ ሚኒስትር ቦሪስ ጆንሰን አዲሱ የቫይረስ ዝርያ ከቀድሞው እስከ 70 በመቶ ያህል የመዛመት እድሉ ከፍተኛ ነው ብለዋል። ይሁን እንጂ ባለሥልጣናት አዲሱ የቫይረስ ዝርያ ከፍተኛ ሞት ስለማስከተሉ አሊያም በበለጸጉት የኮሮናቫይረስ ክትባቶች እና ሕክምናዎች ሊበገር ስለመቻሉ የሚያሳይ መረጃ እንደሌለ ተናግረዋል። ዩናይትድ ኪንግደም እና አሜሪካ ፋይዘርና በባዮንቴክ የበለጸገውን የኮሮናቫይረስ ክትባት ለዜጎቻቸው መስጠት መጀመራቸው ይታወሳል። 95 በመቶ ኮሮናቫይረስን ይከላከላል የተባለለት ይህንን ክትባት ለዜጎች በመስጠት ዩናይትድ ኪንግደም ቀዳሚዋ አገር ሆና ነበር። \n\nGive me a good title for the article above.

ኮቪድ-19፡ የዓለም ጤና ድርጅት በዩኬ የተከሰተውን አዲሱን የኮሮናቫይረስ ዝርያ በቅርበት እየተከታተልኩ ነው አለ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በመንግስት መገናኛ ብዙኃን ከዚህ በፊት ባልተለመደ ሁኔታ በሰጡት መግለጫ ትራምፕ በተባበሩት መንግስታት ላይ ያደረጉት ንግግር 'ትልቅ ዋጋ ያስከፍላቸዋል' ብለዋል። የአሜሪካው ፕሬዝዳንት ባለፈው ማክሰኞ ሃገራቸው ራሷን ለመከላከል በመገደዷ ሰሜን ኮሪያን 'ሙሉ በሙሉ ልታጠፋት ትችላለች' የሚል ንግግር አሰምተው ነበር። ፕሬዝዳንቱ ኪምን 'ራሱን የማጥፋት ተልእኮ ላይ ያለ ባለሮኬቱ ሰው'' ሲሉም ተሳልቀውባቸው ነበር። ሁለቱ ሃገራት ከቅርብ ወራት ወዲህ ጥላቻ የተሞላበትን የቃላት ጦርነት እያዘወተሩ መጥተዋል። የሰሜን ኮሪያው የውጭ ጉዳይ ሚኒስትርም የትራምፕን ንግግር 'ከሚጮህ ውሻ' ጋር አመሳስለውት ነበር። \nSummary in the same language as the doc:

'እብዱ' የአሜሪካ ፕሬዝዳንት ትራምፕ ለሰሜን ኮሪያ የኑክሊዬር ጦር መሳሪያ ማበልጸጌ ትክክል እንደሆነ አሳምነውኛል ሲሉ ኪም ጆንግ ኡን ተናግረዋል።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Title: አዘርባጃን ከአርሜኒያ ጋር በምታደርገው ጦርነት ቁልፍ ከተማን ተቆጣጠርኩ አለች\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

አዘርባጃን እንደምትለው ተገንጣይ የናግሮኖ ካራባህ ክልል ቁልፍ ከተማ የሆነችውን ሱሺን ተቆጣጥራለች። ይህ ከወራት በፊት የሚታሰብ አልነበረም። የአዘርባጃኑ ፕሬዝዳንት ኢልሃም አሊየቭ ድሉን በቴሌቪዥን ትናንት እሑድ ማብሰራቸውን ተከትሎ ሕዝቡ ደስታ ፈንቅሎት አደባባይ ወጥቷል። አዘርባጃን በእጇ ያስገባቻት ከተማ ሹሻ ተብላ ነው የምትጠራው። አርመኖች ደግሞ ሹሺ ነው የሚሏት። አዘርባጃኖች በድል ከፍተኛ ደስታ ውስጥ ባሉበት በአሁኑ ወቅት አርሜኒያ "ሹሺ ከተማ ሙሉ በሙሉ አልተወሰደችብኝም ጦርነቱ ቀጥሏል" ስትል አስተባብላለች። እንደሚባለው አዘርባጃን ሹሺ ከተማን በእጇ ካስገባች ቀጣይ ጦርነቶች ቀላል ይሆኑላታል ይላሉ የጦር አዋቂዎች። ምክንያቱም ሹሺ ባላት ስትራቴጂካዊ ጠቀሜታ ነው ይህን የሚሉት። አዘርባጃንና አርሜኒያን ለዚህ የከፋ ጦርነት ያበቃቸው ክልል ናጎርኖ ካራባህ የሚባለው ነው። ይህ ክልል በዓለም አቀፍ ደረጃ የአዘርባጃን እንደሆነ ይታወቃል። ሆኖም በክልሉ ነዋሪዎች የአርመን ብሔር ተወላጆች በመሆናቸው በአዘርባጃን ሥር መሆንን አይሹም። ራስ ገዝ አስተዳደርን ይሻሉ። ውግንናቸውም ከአርሜኒያ ጋር ነው። ናጎርኖ ካራባህ ሙሉ በሙሉ የሚደገፉትም በአርሜኒያ መንግሥት ነው። በፈረንጆቹ አቆጣጠር በ1994 በተጠናቀቀው ደም አፋሳሽ የሁለቱ አገሮች ጦርነት 30ሺ ሕዝብ አልቋል። በመቶ ሺዎች ተፈናቅለዋል። ሆኖም ጦርነቱ ያን ጊዜ ያለ ሁነኛ የሰላም ስምምነት በመጠናቀቁ ዘመናትን ቆጥሮ በድጋሚ አገርሽቷል። አዘርባጃን ተቆጣጠርኳት የምትላት ሹሻ ከተማ የምትገኘው በአወዛጋቢው ክልል ናጎርኖ ካራባህ ዋና ከተማ ስቴፓናከርት መግቢያ ላይ ነው። የአዘርባጃን ፕሬዝዳንት "በምድር ላይ የትኛውም ኃይል ድሉን ሊነጥቀን አይችልም" ብለዋል። ፕሬዝዳንቱ ሹሻ ከተማን ከመቆጣጠራቸው ጥቂት ቀደም ብሎ ለቢቢሲዋ ኦርላ ጉሪን እንደነገሯት አርሜኒያ ጊዜው እየነጎደባት ነው። እጅ መስጠቷም የማይቀር ነው። እስካሁን በጦርነቱ ምን ያህል ዜጎች እንደተገደሉ አይታወቅም። ሆኖም 1500 ወታደሮች መሞታቸው ይገመታል። የሩሲያው ቭላድሚር ፑቲን ግን ከ5ሺ ሰዎች በላይ በአዘርባጃንና በአርሜኒያ ጦርነት አልቀዋል ሲሉ ተናግረዋል። የሹሻ ከተማ በአዘርባጃን ወታደሮች ቁጥጥር ሥር መውደቋ እንደተሰማ የአዘርባጃን ዋና ከተማ ባኩ አደባባዮቿ ደስታ ባሰከራቸው ዜጎች ለመሞላት ጊዜ አልወሰደባትም። ሮይተርስ ዜና አገልግሎት እንደዘገበው የእንኳን ደስ አላችሁ መልእክት ለማድረስ የቱርኩን ኤርዶጋንን የቀደመ የለም። "አዛሪ ወንድሞቼ! እንኳን ደስ አላችሁ። ድሉን አጣጥሙት" ብለዋል። ቱርክና አዘርባጃን የቋንቋና የባሕል እንዲሁም የሃይማኖት ዝምድናቸው የጎላ ነው። ቱርክ በጦርነቱ አዘርባጃንን ወግና በይፋ እገዛ ትሰጣለች። ሩሲያም በተመሳሳይ በጦርነቱ ውስጥ አርሜኒያን ደግፋ ከገባች ነገሮች ከቁጥጥር ውጭ ይወጣሉ በሚል ፍርሃት ነግሶ ቆይቷል። ከአዘርባጃንም ሆነ ከአርሜኒያ ጋር ስምምነትና ወዳጅነት ያላት ሩሲያ እስከአሁን በጦርነቱ ቀጥተኛ ተሳትፎ አላደረገችም። አርሜኒያና አዘርባጃንን ለመሸምገል በርካታ ሙከራዎች በሩሲያ፥ በአሜሪካና በአውሮጳ አገራት ቢደረጉም አንዳቸውም አልተሳኩም።

amh_Ethi

validation

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በሕንድ ውቅያኖስ የዲፖሌ ክስተት ባለፉት 60 ዓመታት ከታየው ከፍ ያለ መሆኑን ተመራማሪዎች ይናገራሉ የምስራቅ አፍሪካ ሰማይ ዝናብ አርግዟል፤ ያለማቋረጥ ይዘንባል። በዚህም የተነሳ በሶማሊያ በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ ከቤት ንብረታቸው ተፈናቅለዋል፤ በደቡብ ሱዳን ከተሞች ሙሉ በሙሉ በውሃ ተውጠዋል። • የአየር ጸባይ ለውጥ ላይ የሚመክረው ስብሰባ ምን ይዞ ይሆን? በኢትዮጵያ፣ ኬኒያና ታንዛኒያ እና ሌሎች ጎረቤት ሀገራት ያለማቋረጥ የጣለ ዝናብ ባስከተለው ጎርፍ የመሬት መንሸራተት ተከስቶ እስካሁን ድረስ በአጠቃላይ 250 ሰዎች ሕይወታቸውን አጥተዋል። ተመራማሪዎች ቀጠናው በዚህ ዓመት ከባድ ዝናብ አስተናግዷል ይላሉ። ይህም ሊሆን የቻለው በሚቲዎሮሎጂካል ክስተቶች መሆኑን በመናገርም ለዚህም ምክንያቱ የሕንድ ውቅያኖስ ዲፖሌ ነው ሲሉ ያስረዳሉ። ግን ይህ ሳይንቲስቶች ስም ጠቅሰው፣ ማስረጃ ነቅሰው ኢንዲያን ዲፖሌ ያሉት ነገር ምንድን ነው? ሶስት ነገሮችን ከእነርሱ ማስረጃ ውስጥ መዝዘናል። 1.የሕንድ ውቅያኖስ ዲፖሌ ምንድን ነው? የሕንድ ውቅያኖስ ዲፖሌ (IOD) ሚቲዮሮሎጂካዊ ክስተት ሲሆን ውቅያኖሱን በሚጎራበቱና በምድር ወገብ አቅራቢያ ባሉ ሀገራት የዝናብ ስልትን ይቀይራል። ይህም ከምስራቅ አፍሪካ እስከ ኢንዶኔዢያ ድረስ የተለጠጠ ሲሆን የአየር ጠባዩ እስከ አውስትራሊያ ድረስ ርቆ ይስተዋላል። አይ ኦዲ ፖዘቲቭ ሲሆን በሕንድ ውቅያኖስ በስተምዕራብ ያለ ውሃ ይሞቃል። ይህም ከምስራቅ አፍሪካ ራቅ ብሎ መሆኑ ነው፤ ይህ ከተለመደው በላይ የውቅያኖስ መሞቅ ከፍተኛ ትነት እንዲከሰትና ከባድ ዝናብ እንዲከሰት ሰበብ ይሆናል። • ለ12 ቀናት በሰዋራ ሥፍራ የቆዩት አውስትራሊያዊት በሕይወት ተገኙ ይህ በእንዲህ አንዳለ በሕንድ ውቅያኖስ በስተምስራቅ ያለ ውሃ፣ ከጃቫ እና ሱማትራ ባህር ዳርቻ ራቅ ብሎ፣ ከተለመደው ጊዜ በተለየ ይቀዘቅዛል። ይህ ደግሞ በተቃራኒው ተጽዕኖ ይፈጥራል። አንድሪው ተርነር በዩኬ በሚገኘው ሬዲንግ ዩኒቨርስቲ የዘርፉ ባለሙያ ናቸው፤ ለቢቢሲ ሲያስረዱ "ሕንድ ውቅያኖስ ዲፖሌ ሲከሰት፣ የዝናብ መጠኑ ከውሃው መሞቅ ጋር ይሄዳል፤ ስለዚህ በምስራቅ አፍሪካ ሀገራት ከተለመደው ከፍ ያለ ዝናብ ያገኛሉ ማለት ነው" " በሌላ በኩል ደግሞ በምስራቅ ህንድ ውቅያኖስ፣ የባህር ወለል የሙቀት መጠን ከተለመደው በላይ ቀዝቃዛ ስለሚሆን አካባቢው ከተለመደው ያነሰ የዝናብ መጠን ያገኛል" ብለዋል። የሕንድ ውቅያኖስ ዲፖሌ በፓስፊክ ውቅያኖስ ላይ ከሚከሰተው ኤልኒኖ ጋር ተነጻጻሪ ነው፤ ለዚህም አንዳንዴ የሕንድ ኒኖ በመባል ይታወቃል፤ ነገር ግን አንደ ኤልኒኖ ተጽዕኖው የገዘፈ አይደለም። 2. የሕንድ ውቅያኖስ ዲፖሌ እ.ኤ.አ. በ2019 አየል ብሎ ታይቷል ካለፉት 60 ዓመታት በተለየ ሁኔታ ፖዘቲቭ አይኦዲ ጠንክሮ ታይቷል። ኔጋቲቭ የሆነው ሲመጣ ደግሞ ውሃው በምስራቃዊ አፍሪካ ዳርቻዎች ከተለመደው በላይ መቀዝቀዝ፣ በኢንዶኔዢያ አካባቢ ደግሞ መሞቅ ይጀምራል። የኬኒያዋ ምዕራብ ፖኮት ግዛት በመሬት መንሸራተትና በጎርፍ ከተመታች በኋላ ለማገገም እየጣረች ትገኛለች።፣ በመቶዎች የሚቆጠሩ ቤቶች ጎርፍ ይዟቸው ሄዷል። በግዛቲቱ የሞቱ ሰዎች ቁጥር ከ50 በላይ እንደሚሆን ተነግሯል። • “ኦዲፒ ዋጋ የተከፈለባቸውን ጥያቄዎች ወደ ጎን መተው አይገባውም” ፕ/ር መረራ ጉዲና እንደ ዓለም አቀፉ ቀይ መስቀል መረጃ ከሆነ በደቡብ ሱዳን ከ600 ሺህ በላይ ሰዎች በጎርፍ ምክንያት የመኖሪያ ቀያቸውን ለቅቀው እንዲሰደዱ ሲሆኑ፣ ይህ እጣ የ273 ሺህ ሶማሊያውያንም ነበር። በሌላ በኩል አውስትራሊያ ደግሞ ለሌላ ድርቅ እና ሰደድ እሳት እየተዘጋጀች ነው። ይህም ሕዳር ጀምሮ እስከ የካቲት ይቀጥላል ተብሏል። ነገር...\nSummary in the same language as the doc:

በምስራቅ አፍሪካ ቆፈናም ማለዳ፣ አልቃሻ ተሲያት፣ ጨፍጋጋ ምሽት የሰሞኑ ክስተቶች ናቸው። በኢትዮጵያም ወቅቱን ካልጠበቀ ዝናብ ሰብሎችን ለመታደግ እዚህም እዚያም ርብርብ ተደረገ ሲባል እንሰማለን።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ካለሁበት 25 ፡''የሰፈሬን አየር ድጋሚ ማጣጣም እፈልጋለሁ''\nSummary: ስሜ ሚልኪያስ ሙሴ ዮሐንስ ይባላል። በሜሪላንድ ዋሽንግተን ዲሲ ነው የምኖረው።\nArticle (Max 500 characters):

የዛሬ 14 ዓመት ወደ አሜሪካ የገባሁት ስደተኛ ሆኜ ነበር። ወደ አሜሪካ ከመግባቴ በፊት ለአንድ ዓመት ያህል በሱዳን ቆይቼ ነበር። ሃገሬ ውስጥ ምንም ብሩህ የሆነ የወደፊት ሕይወት ሊታየኝ ስላልቻለ ነበር ለመውጣት የወሰንኩት። ኤርትራን ትቼ እንድወጣ ያስገደደኝ ዋናው ምክንያት ደግሞ መጨረሻ በሌለው ብሔራዊ ውትድርና አገልግሎት ምክንያት ነበር። መጀመሪያ አሜሪካ ስገባ ከሃገሬ ጋር ያለው ልዩነት ወዲያው ነበር የታየኝ። በፍፁም እንደ ኤርትራ እንዳልሆነ ነበር የተገነዘብኩት። የዚህን ሃገር ኑሮ ለመልመድ ጊዜ ቢፈጅም የግድ ግን ይለመዳል። በአሜሪካ አንድ ዓመት ከቆየሁኝ በኋላ ትምህርቴን ለመቀጠል ወሰንኩኝ። በምኖርበት አካባቢ የምትገኝ አንዲት ኮሌጅ ነበረችና አዚያው ተመዝግቤ የሕክምና ትምህርቴን ቀጠልኩኝ። ለአምስት ዓመታት ከተማርኩም በኋላ ተመረቅኩኝ። አሁን የምሠራበት

amh_Ethi

test

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ግብጽ 'የፒራሚድ የእርቃን ምሰል' ላይ ምርመራ ጀመረች\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ተንቀሳቃሽ ምስሉ ወግ አጥባቂ በሆነችው ሃገረ ግብጽ ከፍተና ቁጣን ቀስቅሷል። አቃቤ ሕግ የተንቀሳቃሽ ምስሉን ትክክለኛነት የማረጋገጥ ኃላፊነት እንደተሰጠው የተዘገበ ሲሆን ቪዲዮ እውነት ሆኖ ከተገኘ ጥንዶቹ 140 ሜትር የሚረዝመውን ፒራሚድ እንዴት አድረገው መውጣት ቻሉ የሚለውም ሌላው ጥያቄ ነው። • የሶማሊያው ፕሬዝዳንት ከኢትዮጵያና ኤርትራ ጋር ባላቸው ግንኙነት ጥያቄ ቀረበባቸው • አባቱ ላይ 5000 ዓመት ያስፈረደው ልጅ • ቢዮንሴ በህንድ ለቱጃር ልጅ ሰርግ ዘፈነች በግብፅ ጊዛ ከተማ የሚገኘው ፒራሚድ ከ7ቱ የዓለማችን ድንቃ ድንቅ ስፍራዎች መካከል እንዱ ነው። ተንቀሳቃሽ ምስሉን የቀረጸው ፎቶግራፈር እንደሚለው ከሆነ እሱ እና ጓደኛው ለሰዓታት ተደብቀው ከቆዩ በኋላ የፒራሚዱ አናት ላይ መውጣት ችለዋል። የግብጽ ባለስልጣናት ፒራሚዶች ላይ መውጣት ፈጽሞ የተከለከለ መሆኑን አስታውሰው በተንቀሳቃሽ ምስሉ ላይ የሚታዩት ትዕይንቶች የግብጽ ሕዝብን ሞራል የሚጥሱም ናቸው ይላሉ። ተንቀሳቃሽ ምስሉ ከግብጽ ውጪም ከፍተኛ ቁጣን ቀስቅሷል። በርካቶች ድርጊቱን ''አሳፋሪ የሌላ ሕዝብን ባህል፣ ሃይማኖት እና እሴት መናቅ ነው'' ሲሉ ገልጸውታል። ቪዲዮውን የቀረጸው ፎቶግራፈር ለረዥም ዓመታት ፒራሚዱን መሰል ግዙፍ መዋቅር የመውጣት ፍላጎት እንደነበረው በመጥቀስ፤ ''በድርጊታችን በርካቶች ቢበሳጩም አድናቆታቸውን የገለጹልን በርካታ ግብጻውያን መኖራቸውንም መዘንጋት የለብንም'' ብሏል። ፎቶግራፈሩ ጥንዶቹ በፒራሚዱ አናት ላይ ወሲብ ፈጽመዋል የተባለው ውንጀላ ግን ከእውነት የራቀ እንደሆነ ተናግሯል። ከዚህ ቀደም በርካታ ጎብኚዎች የግብጽ ፒራሚዶች አናት ላይ ለመውጣ በሚያደርጉት ሙከራ ህይታቸውን ያጡ ነበር። እአአ 1980 ላይ ግን የግብጽ መንግሥት ፒራሚዶች ላይ መውጣትን ከለከለ። ክልከላው ግን አንዳንድ ሕግ ጣሽ ጎብኚዎችን ከፒራሚዱ አናት ላይ ከመውጣት አልገደበም። ከሁለት ዓመታት በፊት በአስራዎቹ የሚገኝ ጀርመናዊ ታዳጊ ፎቶ እና ተንቀሳቃሽ ምስል በካሜራው ለማስቀረት ከፒራሚድ አናት ላይ ወጥቶ ነበር። ጥፋቱ ታዳጊው ላይ እስከ ሶስት ዓመት ሊያስፈርድበት ይችል የነበረ ቢሆንም በመጨረሻ በጀርመን መንግሥት ጣልቃ ገብነት ታዳጊው ከመከሰስ ተርፏል። ከአንድ ዓመት በፊትም የቱርክ ዜግነት ያለው ጎብኚ ፒራሚድ ላይ በመውጣቱ ለአጭር ጊዜ ለእስር ተዳርጎ ነበረ።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

በክረምት ሲዘንብ የመሬት ሽታ ለምን ያስደስተናል?\nለወራት ዝናብ አጥቶ የደረቀ መሬት በዝናብ ሲርስ ደስ የሚለንና ሽታው የሚያውደን ያለምክንያት አይደለም። ተመራማሪዎች እንደሚሉት፤ ባክቴሪያ፣ እፅዋትና ብርሀን ተደማምረው ዝናብ ሲጥል ደስ የሚል ሽታ እንዲፈጠር ያደርጋሉ። • ደስታን አጥብቀን ስለፈለግን ለምን አናገኘውም? ዝናብ ሲጥል ያለው አስደሳች መአዛ 'ፐትሪኮር' ይባላል። ሽታው ዘለግ ላለ ጊዜ ይቆያል። ይህም የተመራማሪዎችና የሽቶ አምራቾችንም ቀልብ ገዝቷል። 'ፐትሪኮር' የሚለውን ስም ያወጡት ሁለት አውስትራሊያውያን ተመራማሪዎች ናቸው። እንደ ጎርጎሮሳውያኑ አቆጣጠር በ1960ዎቹ ገደማ። ባክቴሪያ ዝናብ ደረቅ መሬት ሲነካ የሚፈጠረው ሽታ ምክንያቱ ባክቴሪያ ነው። ፕሮፌሰር ማርክ በተር እንደሚሉት፤ ዝናብ ሲዘንብ ብዙዎች በተለምዶ "መሬቱ ሸተተኝ" የሚሉት ባክቴሪያ ሞለኪውል ሲሠራ ያለውን ጠረን ነው። • የዓለማችን 'ጭንቀታም' እና 'ደስተኛ' ሃገራት ደረጃ ይፋ ሆነ ይህ ሞለኪውል (ጂኦዝሚን) ጤናማ አፈር ውስጥ የሚገኝ ሲሆን፤ ጸረ ባክቴሪያ (አንቲባዮቲክ) ለመሥራትም ያገለግላል። ጠብታ ውሀ መሬት ሲነካ ጂኦዝሚን አየር ውስጥ ይለቀቃል። ዝናብ ሲዘንብ ደግሞ የሽታው መጠን ይንራል። ፕሮፌሰሩ እንደሚሉት ሰዎች በቀላሉ ሽታው ያውዳቸዋል። በ1960ዎቹ ሕንድ ውስጥ እጣን ለመሸጥ ይህ ሽታ ጥቅም ላይ ይውል ነበር። አሁንም ሽቶ አምራቾች ከጂኦዝሚን ሽቶ ይሠራሉ። ሽቶ አምራቿ ማሪና ባርሴኒላ "ዝናብ ደረቅ መሬትን ሲነካ ያለው ሽታ ድንቅ ሽቶ ይወጣዋል፤ ከብዙ ንጥረ ነገር ጋር ቢዋሀድ እንኳን ሰዎች ሽታውን ይለዩታል" ትላለች። • ፍየሎችም «ከፍትፍቱ ፊቱ» ይሉ ይሆን? 'ፐትሪኮር' በግሪክ ቋንቋ በአማልክት የደም ሥር የሚዘዋወር ፈሳሽ የሚል ትርጓሜ አለው። እፅዋት ጥናቶች እንደሚያሳዩት፤ የእፅዋት መአዛ ከጂኦዝሚን የሚመነጭ ሊሆን ይችላል። ዝናብ ሲዘንብም ሽታው ጎልቶ ይወጣል። ፕሮፌሰር ፊሊፕ ስቴቨንሰን የተባሉ ተመራማሪ እንደሚሉት፤ እፅዋት ጥሩ ሽታ እንዲኖራቸው የሚያደርግ ንጥረ ነገር የሚመነጨው በእፅዋት ቅጠል ውስጥ ነው። ዝናብ ይህንን ንጥረ ነገር የሚያጠፋበት እድል እንዳለ ሁሉ፤ የደረቁ እፅዋትን አርሶ ኬሚካል እንዲያመነጩ ያደርጋል። ዝናብ ሲጠፋ የእፅዋት ሜታቦሊዝም ይጓተታል። ሲዘንብ ሂደቱ ይታደስና እፅዋቱ አስደሳች ሽታ ይፈጥራሉ። ብርሀን በዝናብ ወቅት የሚከሰት መብረቅ፤ ልዩ ሽታ እንዲፈጠር ምክንያት ይሆናል። ከመብረቁ የሚወጣው ብርሀን የሚፈጥረው ንጥረ ነገር አየር ውስጥ ሲሰራጭ የሰው ልጆችን የሚያስደስት ሽታ ይፈጥራል። ፕሮፌሰር ማርቢት ስቶልዝበርግ፤ መብረቅ፣ ከመብረቅ የሚፈጠረው ብርሀንና ዝናቡ በጋራ የአየሩን ሽታ ይለውጡታል። አቧራ ተወግዶም በንጹህ አየር ይተካል። እንግዲህ ተመራማሪዎች ዝናብ ሲዘንብ የሚፈጠረው ሽታ የሚያስደስታችሁ በባክቴሪያ፣ በእፅዋትና በብርሀን ምክንያት ነው ብለዋል። ይህን መረጃ ካገኙ በኋላ ክረምትን በተለየ ሁኔታ ያጣጥሙት ይሆን. . . \n\ntl;dr:

ክረምትም አይደል? አገሪቱ በዝናብ ርሳለች። ለመሆኑ ዝናብ ሲጥል ያለው ሽታ ለምን ደስ እንደሚልዎ ያውቃሉ?

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

ወይዘሮዋ ቀደም ብሎ ከፍ ያለ ህክምና እንዲያገኙ በሃኪም ቢታዘዙም ባለቤታቸው ፈቃደኛ ስላልሆኑ ቤታቸው ቆይተዋል። ችግሩ ሲከፋ ወደ ሃኪም ዘንድ ቀርበው ለዶ/ር ቤርሳቤህ መናሻ "ከዚህ በፊት አንድ ጊዜ ታምሜ ሪፈራል ተፅፎልኝ ባለቤቴ ስላልፈቀደ ችላ በማለት ሳልታከም ቀረሁ" ብለው ሲነግሯት በጣም እንዳዘነች ታስታውሳለች። "ማህበረሰባችን የበሽታውን ክብደት ብዙም ስለማይገነዘበው በርካታ ሴቶች ህመማቸውን ይዘው ከፍተኛ ደረጃ ላይ እስኪደርስ ድረስ ይቆያሉ" ትላለች ዶ/ር ቤርሳቤህ። ለወይዘሮዋ አስፈላጊውን ምርመራና ህክምና አድርጋ በድጋሚ ለተጨማሪ ህክምና ከፍ ወዳለ ሆስፒታል ስትልካቸው ባለቤትየው "እህል የምናበረይበት ወቅት ስለሆነ ሰው ያስፈልገኛል" ብለው ሞገቱኝ ትላለች። • አስጊነቱ እየጨመረ ያለው ካንሰር ይህ አጋጣሚ የእኚህ እናት ብቻ አይደለም። ብዙ ሴቶች ይህን አሳዛኝ ታሪክ እንደሚጋሩ ዶ/ር ዳግም ታደለም "ብዙዎቹ ከፍተኛ ደረጃ ላይ ሲደርሱ ነው እኛ ጋር የሚመጡት" በማለት ያረጋግጣል። ከማህጸን የሚወጣ ፈሳሽ የካንሰር፣ የአባላዘር በሽታዎችና የሌሎች ኢንፌክሽኖች አንዱ ምልክት ሆኖ ሳለ ብዙዎች ስለጉዳዩ ዕውቀት አለማግኘታቸውና ለመነጋገር አለመቻላቸው ችግሩን አባብሶታል። እርሶስ ስለጉዳዩ ምን ያህል ያውቃሉ? ከማህጸን ስለሚወጣ ፈሳሽ በማህበረሰቡ ውስጥ በቂ እውቀት እንዲኖር የሚያስችል አጋጣሚ የለም የሚሉት ባለሙያዎቹ የራሳቸውን ተሞክሮ ያስታውሳሉ። ዶ/ር ቤርሳቤህ በሁለተኛ ደረጃ ትምህርቷ ውስጥ በግልፅ ከማህፀን ስለሚወጣ ፈሳሽ ባለመማሯ "የህክምና ሙያ ባላጠና ኖሮ ስለዚህ ጉዳይ አለላውቅም ነበር" ትላለች። • በኢትዮጵያ ለካንሰር ተጋላጮች እነማን ናቸው? የጥቁር አንበሳ የህክምና ትምህርት ቤት ተማሪ የሆነው ሃብቶም አለሙም ዩኒቨርሲቲ ... Continue the article for another 4000 characters max:

ከመግባቱ በፊት ስለዚህ ጉዳይ ለምን በትምህርት ቤት ሳለ እንዲያውቅ እንዳልተደረገ ጥያቄ እንደፈጠረበት ይናገራል። ከማህፀን የሚወጣ ፈሳሽ ምንድን ነው? በእንግሊዘኛው 'ቫጃይናል ዲስቻርጅ' የሚባለው ከማህፀን የሚወጣ ፈሳሽ የአንድ ሴት የወር አበባ ኡደትን ተከትሎ በተለያየ መጠንና ዓይነት ከማህጸን የሚወጣ ፈሳሽ ነው። ማህፀንና ፅንስን የሚያጠኑት ዶ/ር ዳግም ከማህፀን የሚወጣ ፈሳሽ ጤናማ የሆነ ተፈጥሯዊ ነገር ሲሆን፤ በሽታ ሲይዝ ግን ጤናማ ያልሆነ ሽታ ሊያመጣና ቀለሙም ሊቀየር እንደሚችል ይናገራሉ። ይህ ከማህፀን የሚወጣ ተፈጥሯዊ ፈሳሽ ከሆርሞን የሚመነጭ እንደሆነ የሚናገሩት ዶ/ር ዳግም "አንዲት ሴት ሁሌም ይህ ፈሳሽ ሊኖራት ይችላል። እንዲያውም በቀን ከ 1 እስከ 4 ሚሊሊትር ሽታ የሌለው ከማህፀን የሚወጣ ነጭ ፈሳሽ ጤናማ ተደርጎ ይወሰዳል" ይላሉ። • የወር አበባ ለምን በአንዳንድ ሴቶች ላይ ህመም ያስከትላል? ይህ ተፈጥሯዊ የሆነ የፈሳሽ መጠን ግን ሴቷ ጤናማ ሁኔታ ላይ ሆናም በእርግዝናና በአንዳንድ እርግዝና መከላከያዎች ምክንያት መጠኑ ሊቀየር እንደሚችል ዶክተሩ ይናገራሉ። ከማህፀን የሚወጣው ፈሳሽ የማህፀን ካንሰርና በግብረ ሥጋ ግንኙነት የሚተላለፉ በሽታዎች ምልክት ሊሆን ይችላል። እነዚህ በሽታዎች በሚያጋጥሙ ጊዜም የፈሳሹ መጠን፣ ጠረንና ቀለም ሊለወጥ ይችላል። በግልጽ የማይነገር ጉዳይ በርካታ ሴቶች ከማህጸን ስለሚወጣ ፈሳሽ በግልጽ በአስፈላጊው ጊዜ ለመናገር አይደፍሩም። ለሃኪሞችም ቢሆን የሚገልጹት ከብዙ ጉትጎታ በኋላ ነው። "ታካሚዎች ከማህፀን የሚወጣ ፈሳሽ ለውጥ እንዳለ የሚናገሩት ሌሎች ምልክቶችን ጠቅሰው ሲጨርሱ መጨረሻ ላይ ነው" የምትለው ዶ/ር ቤርሳቤህ ለማውራት ነፃነት እንዲያገኙም ባሎችን ወይም ሌሎች ሰዎችን አስወጥተን ነው የምናነጋርራቸው ትላለች። አንድ ታካሚዋ ከማህጸኗ የሚወጣው ፈሳሽ ደም ከመቀላቀል አልፎ ህመም ሲበረታባት እንደመጣች የምታስታውሰው ዶ/ር ቤርሳቤህ "በርካታ ሴቶች የማህፀን ፈሳሻቸው ከተለመደው የተለየ ሲሆን ህክምና ፈልገው አይመጡም፤ ሁሌም ከእሱ ጋር የተያያዘ ሌላ ህመም ሲኖራቸው ብቻ ነው የሚመጡት" ትላለች። በተለይ ከከተማ ውጪ የሚኖሩ ሴቶች ከማህፀን የሚወጣ ፈሳሽ ሲቀየር ህክምና ባለማድረጋቸው ምክንያት ችግሩ ከማህጸን ጫፍ ወደ ውስጥ በመግባት ኢንፌክሽን ፈጥሮ ሌላ ከባድ ችግር ሲያጋጥማቸው ወደህክምና እንደሚሄዱ ዶ/ር ዳግምም ይናገራሉ። • ጥበብን በወር-አበባና በአጽም ዶ/ር ቤርሳቤህ እንደምትለው ከማህጸን የሚወጣው ፈሳሽ የካንሰር፣ የአባላዘር በሽታዎችና የሌሎች ኢንፌክሽኖች ምልክት ሆኖ ሳለ በጉዳዩ ላይ በግልጽ መነጋገር ስለማይደፈር፤ ያለው የህክምና አገልግሎት እርዳታ እንዳያደርግ መሰናክል እንደሆነበት ትናገራለች። ከማህጸን በሚወጣ ፈሳሽ ላይ የሚታዩ ለውጦችን በመከታተል በጊዜ ወደ ህክምና መሄድ ከቻሉ ለካንሰርም ሆነ ለአባላዘር በሽታዎች የተሻለ ህክምና በማግኘት ጤናቸውን የማሻሻል ዕድል እንዳለ ባለሙያዎቹ ይመክራሉ። የህክምና ድጋፍ ለማግኘትም የሚከተሉትን ምልክቶች ትኩረት ሰጥቶ ማስተዋል ያስፈልጋል። ከማህጸን የሚወጣ ፈሳሽ ሽታ ወይም ቀለም መቀየር፣ ደም መቀላቀል፣ የመራቢያ አካላት መቅላትና በግብረ ሥጋ ግንኙነት ወቅት የህመም ስሜት ካለ ባለሙያ ጋር በመሄድ ማማከር ያስፈልጋል። ትምህርት ቤቶችና የሥነ ተዋልዶ የትምህርት ተቋማት ለተማሪዎቻቸው ከማህጸን ስለሚወጣ ፈሳሽና ስለሌሎች የሥነ ተዋልዶ ጉዳዮች በግልጽና በአግባቡ ማስተማር ከቻሉ በህብረተሰቡ ውስጥ ያለው ሀፍረትና የህክምና ድጋፍ ለማግኘት ያለመድፈር ጉዳይ ሊቀረፍ እንደሚችል ባለሙያዎቹ ይናገራሉ። በአንደኛና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ሳለች "ስለ...

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

ለመሆኑ የትኞቹ የአህጉሪቱ ሃገራት ናች ክትባት መስጠት የጀመሩት? የዓለም ሃገራት የኮቪድ-19 ክትባት ለማግኘት ፉክክር ላይ ናቸው። የአፍሪካ ሃገራት ግን ሃብታም ከሚባሉት ሃገራት ጋር ሲነፃፀር ወደኋላ የቀሩ ይመስላሉ። "በጣም ተጋላጭ የሆኑ የአፍሪካ ሃገራት ክትባት የማግኘት ተራቸው እስኪደርስ ድረስ እየጠቁ ነገር ግን እምብዛም ተጋላጭ ያልሆኑ ሃብታም ሃገራት ክትባቱን ሲያገኙ ማየት ፍትሃዊ አይደለም" ይላሉ በዓለም ጤና ድርጅት የአፍሪካ ዳይሬክተር ማትሺዲሶ ሞዬቲ። የፈረንሳዩ ፕሬዝደንት ኢማኑኤል ማኽሮ የአውሮፓና ሃገራትና አሜሪካ ከክትባቶቻቸው ቀንሰው ለአፍሪካ ሃገራት መስጠት አለባቸው ሲሉ ምክረ ሐሳብ አመንጭተው ነበር። የተወሰኑ ክትባቶች ለአፍሪካ ሃገራት በፍጥነት ሊዳረሱ ይገባል ይላሉ ፕሬዝደንቱ። አፍሪካ ውስጥ እስካሁን ድረስ ክትባት ማግኘት የቻሉት ከፋብሪካዎች በቀጥታ መግዛት የቻሉና ከሩስያ፣ ቻይና፣ ሕንድና ዩናይትድ አራብ ኤሜሬትስ በእርዳታ መልክ ያገኙ ሃገራት ናቸው። የአፍሪካ ሃገራት በዓለም አቀፍና ቀጣናዊ ፕሮግራሞች ክትባት ለማግኘት ተስፋ አድርገዋል። አንደኛው ፕሮግራም ኮቫክስ የተሰኘው ነው። ይህ ፕሮግራም ሁሉም ሃገራት ክትባት ያገኙ ዘንድ ያለመ ነው። የዓለም ጤና ድርጅት ከያዝነው የፈረንጆች ወር መጨረሻ ጀምሮ የአፍሪካ ሃገራት ክትባት ማግኘት ይጀምራሉ ብሎ ይገምታል። በዚህ ወቅት የሚሠራጩ 90 ሚሊዮን ክትባቶች የአህጉሪቱን 3 በመቶ ሕዝብ ይከትባሉ ተብሎ ይጠበቃል። ይህ ክትባት በጣም ተጋላጭ ለሆኑና በቫይረሱ ምክንያት የበለጠ አደጋ ለሚደርስባቸው እንደ ጤና ባለሙያዎች ላሉ የሕብረተሰብ አካላት የሚከፋፈል ነው። የኮቫክስ ዓላማ 600 ሚሊዮን ክትባት ማግኘት ነው። ይህ የክትባት መጠን በፈረንጆቹ 2021 መጨረሻ ባለው የአህ... Continue the article for another 4000 characters max:

ጉሪቱን 20 በመቶ ሰው ይከትባል። የአፍሪካ በሽታ ቁጥጥርና መከላከል ማዕከል ኃላፊ ጆን ንኬንጋሶንግ ግን ይህ የክትባት መጠን በሽታውን ከአፍሪካ ነቅሎ ለማስወጣት በቂ ነው ብለው አያምኑም። እሳቸው እንደሚሉት የአፍሪካ ሃገራት ቢያንስ 60 በመቶ የሚሆነውን ሕዝባቸውን መከተብ አለባቸው። የአፍሪካ ሕብረትም በሃምሳ አምስቱ የአፍሪካ ሃገራት ስም ክትባት ለማግኘት ደፋ ቀና እያለ ነው። የአፍሪካ ሞባይል ኔትወርክ አቅራቢ ድርጅት የሆነው ኤምቲኤን 25 ሚሊዮን ዶላር በማዋጣት ለአፍሪካ የጤና ባለሙያዎች የሚሆን ሰባት ሚሊዮን ክትባት ለማግኘት እየጣረ ነው። የበሽታ ቁጥጥር ማዕከሉ እንደሚለው በኤምቲኤን በኩል የተገኘ አንድ ሚሊዮን ክትባት ለ20 ሃገራት በያዝነው ወር መጨረሻ ይከፋፈላል። የትኞቹ ሃገራት ቀድመው ክትባቱን እንደሚያገኙ ግን የተባለ ነገር የለም። ዜጎቻቸውን መከተብ የቻሉ ሃገራት የትኞቹ ናቸው? ምንም እንኳ ጥቂት ሃገራት ባለፈው ወር ክትባት መስጠት ቢጀምሩም አብዛኛዎቹ ሃገራት ግን ገና አልጀመሩም። በሰሜን አፍሪካ ክትባት መስጠት የጀመሩት ሃገራት ሞሮኮ፣ አልጄሪያና ግብፅ ናቸው። ከሰሃራ በታች ባሉ አፍሪካ አገራት ደግሞ ደቡብ አፍሪካ፣ ሲሼልስ፣ ሩዋንዳ፣ ሞሪሺዬስና ዚምባቡዌ ይገኛሉ። እንደ ኢኳቶሪያል ጊኒና ሴኔጋል ያሉ ሃገራት የመጀመሪያውን ዙር የሳይኖፋርም ክትባት ተቀብለዋል፤ መከተብ ግን አልጀመሩም። በአህጉሪቱ በወረርሽኙ ክፉኛ የተጠቃችው ደቡብ አፍሪካ አስትራዜኔካ የተሰኘውን ክትባት ለመከተብ ዕቅድ ይዛ ነበር። ነገር ግን ክትባቱ በአዲሱ የኮሮናቫይረስ ዝርያ ላይ ያለው ኃያልነት አናሳ ነበው በሚል ሰርዛዋለች። ነገር ግን አሁን ጆንሰን ኤንድ ጆንሰን ከተሰኘው ፋብሪካ የተገኘው ክትባት ለአዲሱ ዝርያ ፍቱን ነው በሚል መከተብ ጀምራለች። ደቡብ አፍሪካ ከሕንዱ አቅራቢ ያገኘችውን አድን ሚሊዮን የአስትራዜኔካ ክትባት ሌሎች የአፍሪካ ሃገራት መጠቀም ከፈለጉ በሚል ለአፍሪካ ሕብረት ሰጥታለች።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Title: በቀለ ገርባ፡ የአቶ በቀለ ገርባ ቤተሰቦች ጤናቸው አሳስቦናል አሉ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የአቶ በቀለ ገርባ ባለቤት ወ/ሮ ሃና ረጋሳ ባለቤታቸው ዓይናቸው ላይ ሕመም ያጋጠማቸው ከዚህ ቀደም ለ7 ዓመታት ያክል እስር ቤት በቆዩበት ወቅት መሆኑን አስታውሰዋል። በአሁንም በቂ ሕክምና እያገኙ ስላልሆነ የግራ ዓይናቸው ሁኔታ አሳስቦናል ብለዋል። "ግራ ዓይኑን ነው የሚያመው። ሕመሙ የጀመረው እስር ቤት ሳለ ነው። በወቅቱ ከእስር ቤት እየተመላለሰ ይታከም ነበር" የሚሉት ወ/ሮ ሃና፤ አሁን ላይ አቶ በቀለ የሕክምና ክትትል እያገኙ ስላልሆነ ግራ ዓይናቸው የማየት አቅም 50 በመቶ ብቻ መሆኑን ይናገራሉ። አቶ በቀለ ሕክምና ማግኘት አለመቻላቸውም ትልቅ ስጋት እንደፈጠረባቸው ይናገራሉ። ጠቅላይ ዐቃቤ ሕግ በበኩሉ በወንጀል ተጠርጥሮ በቁጥጥር ሥር የሚገኝ ሰው የጤና እክል ባጋጠመው ወቅት ሕክምና የማግኘት መብት አለው፤ መንግሥትም ይህን የማስፈጸም ግዴታ አለበት ይላል። የፌደራል ምክትል ጠቅላይ ዐቃቤ ሕግ አቶ ፍቃዱ ጸጋ፤ አቶ በቀለ ገርባ ዓይናቸውን የመታመማቸውን ጉዳይ ከማህበራዊ ሚዲያዎች መስማታቸውን እንጂ በይፋዊ መንገድ ወደ መስሥሪያ ቤታቸው የመጣ መረጃ አለመኖሩን ይናገራሉ። "ስለዚህ ጉዳይ የማውቀው ነገር የለም። በማህበራዊ ሚዲያ ላይ ነው የተመለከትኩት። በመሥሪያ ቤታችን ውስጥ የተጠርጣሪዎች መብት መከበሩን የሚከታተሉ ጠበቆች አሉን። ስለዚህ ጉዳይ ከሰማን በኋላ ሁኔታዎችን አቀናጅተን ወደ ስፍራው ልከናቸዋል" ብለዋል። ወ/ሮ ሃና በበኩላቸው አቶ በቀለ ሕክምና እንዲያገኙ ፍርድ ቤት የፈቀደ ቢሆንም ፍርድ ቤቱ በሰጠው ትዕዛዝ ላይ ‹‹አቶ በቀለ በግል ሕክምና ተቋም ሄደው ይታከሙ አይልም›› በሚል ምክንያት የቃሊቲ ማረሚያ ቤት ሕክምናውን መከልከሉን ተናግረዋል። "ሐኪም ግራ ዓይኑ የማየት አቅሙ ከ50 በመቶ በታች እንደሆነ ነግሮታል። ስለዚህም በየወሩ ዓይኑ ላይ የሚወጋውን መርፌ ማቋረጥ እንደሌለበት ነበር የተነገረው" ይላሉ። ከአቶ በቀለ ገርባ ጠበቆች መካከል አንዱ የሆኑት አቶ ቱሊ ባይሳ፤ የአቶ በቀለ ጉዳይ በፌደራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት እየታየ በነበረበት ወቅት ፍርድ ቤቱ ዓይናቸውን በግል የጤና ተቋም እንዲታከሙ ፈቅዶላቸው ነበር ይላሉ። አቶ በቀለ ወደ ቃሊቲ ማረሚያ ቤት ከተዘዋወሩ በኋላ ግን የማረሚያ ቤቱ አስተዳዳሪዎች የፍርድ ቤት ትዕዛዝ አልደረሰንም በማለት ሕክምና እንዲያገኙ ፍቃድ መከልከሉን ይናገራሉ። አቶ ቱሊ "ፍርድ ቤት በግል የሕክምና ተቋም እንዲከታከሙ ትዕዛዝ ሰጥቷል። ማረሚያ ቤቱ ይህን እየፈጸመ አይደለም። ስለዚህ አቤቱታችንን ጉዳያቸው እየታየ ባለቤት ፍርድ ቤት እናቀርባለን" ብለዋል። ምክትል ጠቅላይ ዐቃቤ ሕጉ አቶ ፍቃዱ ጸጋ አንድ ተጠርጣሪ ፍርድ ቤት ሕክምና እንዲያገኝ ፈቅዶለት ተጠርጣሪው ሕክምና እንዳያገኝ መከልከል ወንጀል ነው ካሉ በኋላ የተጠርጣሪውን መብት የከለከለ አካል በሕግ ይጠየቃል ብለዋል።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

በኮሮናቫይረስ ምክንያት ከአለም ቅርስ አንዱ የሆነው የማቹ ፒቹ የፍርስራሽ ስፍራ ተዘግቶ የነበረ ሲሆን ጃፓናዊው ቱሪስትም ሰባት ወራት መጠበቅ ነበረበት። ጄስ ታካያማ ስፍራውን ለመጎብኘት አቅዶ የነበረው መጋቢት ወር ላይ የነበረ ቢሆንም በኮሮናቫይረስ ምክንያት ጉብኝት በመከልከሉም ሳይሳካለት ቀርቷል። በቱሪዝም ዘርፉ በርካታ ጎብኝዎች ያሉት ጥንታዊው የኢንካ ከተማ ፍርስራሽ በሚቀጥለው ወርም ላይ በጥቂት ሰዎች ለመክፈት ታቅዷል። ስፍራው የሚከፈትበት ትክክለኛ ቀን ግን አልተገለፀም። ጄስ ታካያማ መጋቢት ወር ላይ ወደ ፔሩ ሲመጣ ይህንን ቅርስ ለመጎብኘት የነበረ ቢሆንም በወረርሽኙ ምክንያት መውጣት መግባት ባለመቻሉም በአቅራቢያው ባለች አጉዋስ በተባለች ከተማም ለወራት ያህል ያለ ምንም መሄጃ ጠብቋል። በዚህም ምክንያት የባህል ሚኒስትሩ አሌሃንድሮ ኔይራ ብቻውን እንዲጎበኝ መፍቀዳቸውን ተናግረዋል። "ፔሩ የመጣው ስፍራውን የመጎብኘት ህልም ስለነበረው ነው" በማለትም ሚኒስትሩ በትናንትናው ዕለት በሰጡት ጋዜጣዊ መግለጫ ተናግረዋል። ጄስ ታካያማ ለሰባት ወር ጠብቆ ስፍራውን ሳይጎበኝ እንዳይመለስ በሚልም ቅዳሜ እለት የፍርስራሽ ስፍራውን እንዲጎበኝ ተደርጓል። በማቹ ፒቹ ተራራማ ስፍራም ላይ ሆኖ ለወራት የጠበቀውን ቦታ በመጎብኘቱ የተሰማውን ደስታም መግለፁንም በቀረፀው ቪዲዮ አስተላልፏል። "ጉብኝቱ በጣም አስገራሚ ነበር፤ አመሰግናለሁ" በማለትም ጄስ መልእክቱን አስተላልፏል። በአንደስ ተራራዎች የሚገኘው የማቹ ፒቹ ስፍራ የኢንካ ግዛት ማሳያ ሲሆን በጎሮጎሳውያኑ 1450 እንደተገነባም ይታመናል። በዩኔስኮ የአለም ቅርስነት የተመዘገበው ይህ ስፍራ አለም ካላት ሰባቱ አስደናቂ ቅርሶችም ዝርዝር ውስጥ ተካቷል። ወረርሽኙ ከተከሰተባት እለት ጀምሮ በፔሩ በኮሮናቫይረስ የተያዙ ሰዎች ቁጥር 849 ሺህ ሲሆን 33 ሺህ መሞታቸውንም ከጆንስ ሆፕኪንስ የተገኘው መረጃ ያሳያል። \n\nGive me a good title for the article above.

ፔሩ ሰባት ወር ለጠበቀው ጃፓናዊ ታሪካዊ ስፍራዋን ብቻውን እንዲጎበኝ ፈቀደች

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

ፌስቡክ የተጠቃሚዎችን ግላዊ መረጃ መበርበሩን አመነ\n'ካምብሪጅ አናሊቲካ' የተባለ የፖለቲካ አማካሪ ተቋም የፌስቡክ ተጠቃሚዎችን ግላዊ መረጃ ለፖለቲካ ጥቅም ማዋሉን ተከትሎ ነው የማህበራዊ ትስስር ዘዴው ወቀሳው እውነት መሆኑን ያመነው። ዙከርበርግ ጉዳዩን አስመልክቶ መግለጫ ሲሰጥ "የግለሰቦች ግላዊ መረጃ ያለአግባብ ተበርብሯል" ብሏል። ዘግየት ብሎም ከሲኤንኤን ጋር ቃለ-ምልልስ ያካሄደው ዙከርበርግ በሁኔታው 'በጣም ማዘኑን' እንዲሁም ይህን ህገ-ወጥ ድርጊት የፈፀመ ሰዎች ላይ ደግሞ 'እርምጃ' ለመውሰድ ማቀዱን ተናግሯል። የአሜሪካ ኮንግረስ ፊት ቀርቦ ስለሁኔታው ማስረዳት መቻሉ እረፍት እንደሰጠው የተናገረው የፌስቡክ አለቃ ዙከርበርግ የሰዎችን ግላዊ መረጃ የሚበርብሩ መተግበሪያዎች (አፕሊኬሽን) ይህን ማድረግ እንዳያቻላቸው ለማድረግ የማያደርገው ጥረት እንደሌለም አሳውቋል። "የእርስዎን ግላዊ መረጃ የመጠበቅ ግዴታ አለበን። ይህንን ማድረግ ከተሳነን ግን እርስዎን ለማገልገል ብቁ አይደለንም ማለት ነው" ሲልም በፌስቡክ ገፁ አስፍሯል። የሰሜን አሜሪካው የቢቢሲ ቴክኖሎጂ ነክ ዘገባዎች ተንታኝ የሆነው ዴቭ ሊ ግን የፌስቡክ ይቅርታ አልተዋጠለትም። "ትልቁ ነገር ጥያቄ ይቅርታ መጠየቁ ሳይሆን ይህ ጉዳይ እንዴት ሊሆን እንደቻለ ምርመራ መካሄዱ ነው" ሲል ይከራከራል። ፌስቡክ በአውሮፓውያኑ 2014 ላይ የገጠመውን ዓይነት የመረጃ መሹለክ ክስተት ድጋሚ ማጋጠሙ ትልቅ ትንታኔ የሚፈልግ መሆኑንም ዴቭ ያስረዳል። የሰዎች ግላዊ መረጃ ያለፍላጎታቸው ሲበረበር ማስጠንቀቂያ እንኳን አልደረሳቸውም ይህም ምላሽ ይፈልጋል ባይ ነው ተንታኙ። ፌስቡክ ላይ ጫናዎች የበረቱ ሲሆን 'ካምብሪጅ አናሊቲካ' የተሰኘው መቀመጫውን ለንደን ያደረገ ተቋም እንዴት አድርጎ የ50 ሚሊዮን ያህል ተጠቃሚዎችን መረጃ እንደበረበረ አሁንም በግልፅ የታወቀ ነገር የለም። የአሜሪካው ፌዴራላዊ የንግድ ኮሚሽን ፌስቡክ ላይ ምርመራ እንዲካሄድ ማዘዙን አንዳንድ ዘገባዎች እየጠቆሙ ይገኛሉ። የአውሮፓ ሕብረትም መሰል እርምጃዎችን ሊወስድ እንደሚችል እየተነገረ ነው። የአንግሊዝ መረጃ ኮሚሽን ደግሞ ካምብሪጅ አናሊቲካ የተሰኘው ተቋም ላይ ግልፅ ምርመራ ለማካሄድ ዝግጅት ላይ ነው። የፖለቲካ አማካሪ ተቋሙ በ2017ቱ የኬንያ ድጋሚ ምርጫም ውስጥ እጁ እንዳለበት ዘገባዎች ከጠቆሙ በኋላ ግልፅ ምርመራ እንዲካሄድ ጫናዎች እየበረቱ ይገኛል። \n\ntl;dr:

የፌስቡኩ ፈብራኪና አለቃ የሆነው ማርክ ዙከርበርግ 'በስህተት' የሰዎች ግላዊ መረጃ ያለፍላጎታቸው መበርበሩንና ለአንድ የፖለቲካ አማካሪ ድርጅት ጥቅም መዋሉን አመነ።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Content: ግለሰቡ ካሊፎርያ በሚገኝ ሆስፒታል ውስጥ ሕክምና እየተደረገለት ሳለ ነው ሕይወቱ ያለፈው። ሳሙኤል 3 ሴቶችን በመግደል የእድሜ ልጅ እስራት ተፈርዶበት ነበር። ሊሞት ሲቃረብ ግን እአአ ከ1970 እስከ 2005 ድረስ 93 ሴቶችን መግደሉን አምኗል። ሳሙኤል በወሲብ ንግድ የሚተዳደሩና አደንዛዥ እጽ ተጠቃሚ ሴቶች ላይ ጥቃት ይፈጽም እንደነበር ተገልጿል። የቀድሞው ቦክሰኛ ሳሙኤል ሰዎችን በቡጢ መቶ ከዘረረ በኋላ አንቆ ይገድላቸዋል። ሟቾቹ ሰውነት ላይ የስለት የመወጋት ወይም በጥይት የመመታት ምልክት ስለማይገኝ በሰው እጅ መገደላቸውን ለማወቅ ያዳግት ነበር። አብዛኞቹ የገደላቸው ሰዎች አደንዛዥ እጽ ከመጠን በላይ እንደወሰዱ ወይም ድንገተኛ አደጋ እንደደረሰባቸው ስለሚገመት ሞታቸው በፖሊስ ሳይመረመር ቀርቷል። ከገደላቸው ሰዎች መካከል አስክሬናቸው ያልተገኘ እንዳሉም ኤፍቢአይ ገልጿል። ማረሚያ ቤት ሳለ የገደላቸውን ሰዎች ሥዕል ለፖሊስ የሰጠ ሲሆን፤ ማንነታቸውን ለማወቅ ሥዕላቸው ይፋ ተደርጓል። 2012 ላይ ከአደንዛዥ እጽ ጋር በተያያዘ ኬንታኪ ውስጥ ታስሮ ለካሊፎርንያ ተላልፎ ተሰጥቷል። ከዚያም የዘረ መል ምርመራ ተደርጎበታል። የዘረ መል ምርመራው እአአ ከ1987 እስከ 1989 ሎስ አንጀለስ ውስጥ በተከሰቱ ግድያዎች እጁ እንዳለበት ጠቁመዋል። በመላው አሜሪካ ከመድፈር እስከ ዝርፊያ ድረስ በብዙ ወንጀሎች ተጠያቂ ነው። ጥፋተኛ አይደለሁም ሲል የእምነት ክህደት ቃሉን ቢሰጥም የማይሻር ሦስት የእድሜ ልክ እስራት ግን ተፈርዶበት ነበር። \nThe previous content can be summarized as follows:

ኤፍቢአይ በአሜሪካ ታሪክ ‘እጅግ የከፋው’ ያለውና ብዙ ሰዎችን የገደለው ሳሙኤል ሊትል የተባለው ግለሰብ በ80 ዓመቱ ሞተ።

amh_Ethi

test

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ከኮሮናቫይረስ በእጅጉ እያተረፉ ያሉት ትልልቅ ድርጅቶች\nኩባንያ በበይነ መረብ አማካይነት የተለያዩ አይት መገልገያዎችን የሚሸጠው አማዞን ከኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ማግስት ባሉት ሶስት ወራት ብቻ ሽያጩ 40 በመቶ ከፍ እንዳለለት ያስታወቀ ሲሆን ታዋቂው የስልክና የላፕቶፕ አምራች አፕል ደግሞ የአይፎንና ሌሎች መቀየሪያ መሳሪያዎች በደንብ እንደተቸበቸቡለት ገልጿል። ፌስቡክ ደግሞ በስሬ በማስተዳድራቸው እንደ ዋትስአፕና ኢንስታግራም ባሉ ማህበራዊ ሚዲያዎች የተጠቃሚዎች ቁጥር 15 በመቶ ከፍ ብሎልኛል ብሏል። • በኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ምክንያት ትርፉ መጨመሩን ሳምሰንግ አስታወቀ • ኮሮናቫይረስ የቀሰቀሳቸው የአና የሚበሉ ሥዕሎች • ከኮሮናቫይረስ የትኞቹ ድርጅቶች አተረፉ? እነማንስ ከሰሩ? የአማዞን የሩብ ዓመት ትርፍ 5.2 ቢሊየን ዶላር ሲሆን ድርጅቱ ከተቋቋመበት ከአውሮፓውያኑ 1994 ጀምሮ ይህ ከፍተኛው ነው ተብሏል። ድርጅቱ እንደውም ከኮሮናቫይረስ መከሰት በኋላ ለሰራተⶉቹ መከላከያ መሳሪያዎችን ለመግዛትና የመከላከያ ጥንቃቄዎችን ለማድረግ ከፍተኛ ወጪ ማውጣቱ ትርፉን ዝቅ ያደርገዋል ተብሎ ተፈርቶ ነበር። በአጠቃላይ በበይነ መረብ የሚካሄዱ ንግዶች የሽያጭ መጠኑ 40 በመቶ ከፍ ብሏል። እስከ ሰኔ ወር መጨረሻ ባሉት ሶስት ወራት ደግሞ በአጠቃላይ 88.9 ቢሊየን ዶላር አንቀሳቅሷል። ትርፍም ቢሆን በአስገራሚ ሁኔታ ባለፈው ዓመት ከነበረበት 2.6 ቢሊየን ዶላር ወደ 5.2 ቢሊየን ዶላር ከፍ ብሏል። በሚሊየኖች የሚቆጠሩ ሰዎች በወረርሽኙ ምክንያት ቤት ውስጥ ብዙ ጊዜያቸውን ማሳለፋቸውን ተከትሎ የበይነ መረብ ሽያጭ በእጅጉ ተጧጡፏል። አማዞንም ቢሆን የደንበኞቹን ፍላጎት ለማሟላት በሩብ ዓመቱ ብቻ ተጨማሪ 175 ሺ ሰራተኞችን ቀጥሯል። ፍላጎቱ በዚሁ መቀጠሉ ስለማይቀር በርካታ መጋዘኖችንና ሰራተኞችን ለመጨመርም እያሰበ ነው። የአፕል የሩብ ዓመት ትርፍ ደግሞ ባለፈው ዓመት ከነበረበት 11 በመቶ በመጨመር 59.7 ቢሊየን ደርሷል። ሰዎች ስራቸውን ከቤታቸው ሆነው መስራታቸው የተለያዩ መገልገያዎችን እንዲጠቀሙ አድርጓቸዋል። በዚህም ምክንያት የማክ ላፕቶፖችና አይፓዶች በእጅጉ ተፈላጊ ነበሩ። ሁለቱም የአፕል ምርቶች ከወረርሽኙ መከሰት በኋላ ገበያቸው እንደደራ ድርጅቱ አስታውቋል። በዚህም ምክንያት ባለፈው ከነበረው 10 ቢሊየን ዶላር ትርፍ ወደ 11.25 ቢሊየን ዶላር ከፍ ብሏል። ፌስቡክ ደግሞ ከኮሮናቫይረስ በኋላ ትርፉ በእጅጉ እንደሚቀንስ ቢጠበቅም እንደውም የ 11 በመቶ ጭማሪ አሳይቷል። አነስተኛ ድርጅቶች ያሏቸው ሰዎች ለማስታወቂያ ወደ ፌስቡክ ላይሄዱ እንደሚችሉ ባለሙያዎች ተንብየው ነበር። ነገር ግን ወረርሽኙን ተከትሎ የፌስቡክ ተጠቃሚዎች ቁጥር በእጅጉ በመጨመሩ ምክንያት ለማስታወቂያ የሚመጡ ድርጅቶችም ቁጥር አብሮ ከፍ ብሏል። በዚህም ምክንያት የድርጅቱ የሩብ ዓመት ትርፍ 5.2 ቢሊየን ዶላር እንዲደርስ ሆኗል። ፌስቡክ እንደሚለው ባለፈው ሰኔ ወር ብቻ በሁሉም የማህበራዊ ሚዲያዎቸ ላይ 2.4 ቢሊየን ተጠቃሚዎች የነበሩ ሲሆን ይህም የ15 በመቶ ጭማሪ አለው። ከአራቱ ትልልቅ የቴክኖሎጂ ኩባንያዎች አንዱ የሆነው አልፋቤትም ቢሆን እንደ ሌሎቹ ባይሆንም ትርፋማ ሆኗል። ድርጅቱ በስሩ ጉግልና ዩቲዩብን የያዘ ሲሆን እስካሁን ያገኘሁት ትርፍ 38.3 ቢሊየን ዶላር ነው ብሏል። ይህ ደግሞ ከባለፈው ዓመት ጋር ሲነጻጸር የሁለት በመቶ ቅናሽ ያሳያል። \n\ntl;dr:

የኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ የበርካታ አገራት ኢኮኖሚ ላይ ከባድ ጫና እያደረሰ ቢሆንም ትልልቅ የሚባሉት የዓለማችን የቴክኖሎጂ ኩባንያዎች ግን ጥሩ የሚባል ትርፍ እየሰበሰቡ ነው።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

በክልሉ የማንነት ጥያቄዎችን ላነሱ ወገኖች ምላሽ መስጠቱን ያስታወሰው ይህ መግለጫ ቅሬታ ያላቸው አካላት ጥያቄያቸውን አቅርበው መስተናገድ "የሚችሉበት ዕድል እያለ" በኃይል ፍላጎታቸውን ለማስፈፀም መሞከራቸውን "ጸረ ህገ መንግስትና የለየለት ጸረ ሰላም ተግባር" ሲል ኮንኖታል። መግለጫው አክሎም "የቅማንት የራስ አሥተዳደር ኮሚቴ የተከተለው አቅጣጫም ፍላጎትን በኃይል በብሔረሰቡና በክልሉ መንግስት ላይ የመጫን "ኢ ህገ መንግስታዊ እንቅስቃሴ" መሆኑን በመግለጫው ላይ አትቷል። • "መንገደኞች የሚጓዙት በመከላከያ ታጅበው ነው" የማዕከላዊ ጎንደር ኮሙኒኬሽን • "የሰለጠነና በሙሉ አቅም የሚዋጋ ኃይል ነው ችግሩን የሚፈጥረው" የማዕከላዊ ጎንደር ፖሊስ መምሪያ ኃላፊ ካውንስሉ በመግለጫው ላይ እንደጠቀሰው "ኢ ሕገመንግሰታዊ እርምጃ ለመቀልበስ በተወሰደው እርምጃ" ግጭት መከሰቱንና ከፍተኛ ጉዳት መድረሱን አንስቶ ክልሉና የፌደራል መንግሥት "በትዕግስትና በአርቆ አስተዋይነት" ችግሩን ለመፍታት ቢጥሩም ውጤት ሊመጣ አለመቻሉን ገልጿል። በአካባቢው የተከሰተው ግጭት "አካባቢውን ወደ ተሟላ ትርምስ የሚያስገባና ለክልሉ ብሎም ለመላው ሃገሪቱ የጸጥታ ስጋት" መሆኑንም የካውንስሉ መግለጫ አመልክቷል። መግለጫው አክሎም የአካባቢው ሠላም መደፍረስ የገቢና የወጪ ንግድ ላይም ከፍተኛ አሉታዊ ተፅዕኖ ማሳደሩን ጠቅሷል። በዚህም የተነሳ የፌዴራል የፀጥታ ኃይል መከላከያን ጨምሮ ማንኛውም ህጋዊ እርምጃ ወስዶ ቀጠናውን በአጭር ጊዜ ውስጥ ወደ ተሟላ ሰላም እና መረጋጋት እንዲያሸጋግር መመሪያ መተላለፉ ተገልጿል። የተላለፈውን መመሪያ በመከተል የክልሉ የፀጥታና ደኅንነት ካውንስል በማዕከላዊ፣ በምዕራብ ጎንደር፣ በቅማንት ብሔረሰብ አስተዳድር እና በጎንደር ከተማ ክልከላዎችና ውሳኔዎች ተግባራዊ እንዲደረጉ መመሪያ መሰጠቱን አስፍሯል። ከመመሪያዎቹ መካከል ማንኛውም የኃይል እንቅስቃሴን የኃይል እርምጃ በመውሰድ መቆጣጠር የሚል የሚገኝበት ሲሆን ጥፋተኞችን ለመቆጣጠር ተመጣጣኝ የኃይል እርምጃን በመውሰድ የኃይል ተግባርን ፍፁም እንዳይቀጥል ማድረግ የሚል ይገኝበታል። ካውንስሉ የሠላም አማራጮችን ለማስፋት በሚል በአካባቢው በተለያዩ ምክንያቶች ወደ ግጭት የገቡ ቡድኖችና ግለሰቦች በአስቸኳይ ወደ ጠረጴዛ ዙሪያ በመመለስ ያሏቸውን ልዩነቶች እንዲፈቱ ጥሪም አስተላልፏል። • እውን ድህነትን እየቀነስን ነው? • ህወሓት: "እሳትና ጭድ የሆኑ ፓርቲዎች ሊዋሃዱ አይችሉም" በግልፅ በታወቁ የፀጥታ ኃይሎች ከተያዙት ትጥቅና መሳሪያ ውጪ በተጠቀሱት የክልሉ ዞኖች ላልተወሰነ ጊዜ ትጥቅ ይዞ መንቀሳቀስ የተከለከለ መሆኑ የተገለፀ ሲሆን ሲንቀሳቀስ ይዞ የተገኘ ግለሰብ የሚወረስበት መሆኑ ተገልጿል። የቅማንት ብሔረሰብ አስተዳድር ከዚህ ቀደም በተወሰነው ህጋዊ ውሳኔ መሠረት በአፋጣኝ በሕዝብ ይሁንታ የሚደራጅ የራስ አስተዳድርን በማቋቋም ሁሉም አገልግሎት እንዲጀምር እንደሚያደርግም በመመሪያው ላይ ተካትቷል። በአካባቢው ውስጥ በተለያዩ ግጭቶች ውስጥ ገብተው የነበሩ ኃይሎች፣ ግለሰቦችና ቡድኖች እስከ ጥቅምት 20/2012 ዓ.ም ድረስ ባለው ጊዜ ወደ ሰላማዊ ሁኔታ እንዲመለሱ የክልሉ መንግሥት በድጋሜ ይቅርታ ማድረጉም ተገልጿል። ነገር ግን በሰው ግድያ ቀጥተኛ ተሳትፎ የነበራቸው ግለሰቦች ጉዳያቸው በህግ አግባብ የሚታይ መሆኑ በመመሪያው ላይ ተካትቷል። በየአካባቢው ለሚፈጠሩ "ወንጀሎች ፀረ-ሰላም ድርጊቶችና እንቅስቃሴዎች" ሁሉም አካላት የመቆጣጠር፣ የማሳወቅ፣ እርምጃ እንዲወስድ የማድረግ ኃላፊነት አለባቸው ያለው መመሪያው፤ ይህ ካልሆነ ግን ተጠያቂነትን ከማስከተልም በተጨማሪ በአካባቢው የሚገኘው ትጥቅ ሙሉ በሙሉ ተራግፎ... \n\nGive me a good title for the article above.

"በማዕከላዊና ምዕራብ ጎንደር የጥምር ኃይል ሊሰማራ ነው" የአማራ ክልል ደኀንነትና ጸጥታ ካውንስል

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

ቱርክ ታሪካዊውን ሙዚየም መስጂድ እንዲሆን ወሰነች\nቀደም ሲል የቱርክ ፍርድ ቤት ኢስታንቡል ውስጥ የሚገኘው ታሪካዊውና ታዋቂው የባሕል ማዕከል አያ ሶፊያ መስጂድ እንዲሆን የሚያስችል ብይን ሰጥቷል። አያ ሶፊያ 1500 ዓመታት ታሪክ ያለውና ሲመሰረት ካቴድራል የነበረ ሙዚየም ነው። ከዚያም ኦቶማኖች ካቴድራሉን ወደ ሙዚየምነት ቀይረውት ነበር። ሥፍራው በሙዚየምነት የተመዘገበው በአውሮፓውያኑ 1934 ነው። የተባበሩት መንግሥታት የቅርስ ጥበቃ ወኪል ዩኔስኮ ቱርክ ድርጅቱን ሳታማክር ሥፍራውን ወደ መስጅድነት እንዳትቀይረው አሳስቦ ነበር። እርምጃውን በተመለከተም የቱርኩ ፕሬዝደንት ረሲፕ ጣይብ ኤርዶዋን ለውጥ ያስፈልጋል ሲሉ ይሞግታሉ። ቱርክ ውስጥ ያሉ እስላማዊ ድርጅቶች ሥፍራው መስጅድ እንዲሆን ቅስቀሳ ሲያደርጉ ነበር። መንግሥትና ሐይማኖት ይነጣጠሉ የሚሉ ተቃዋሚ ፓርቲዎች ደግሞ ይህንን እንቅስቃሴ ሲያወግዙ ከርመዋል። ሙዚየሙን መስጅድ ሊያደርግ ይችላል የተባለውን ውሳኔ በርካታ ዓለም አቀፍ የሐይማኖት ድርጅቶችና ፖለቲከኞች ተቃውመውታል። የምሥራቁ ዓለም ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን ኃላፊ ውሳኔውን ተቃውመውታል። ከበርካታ ሚሊዮን የኦርቶዶክስ ክርስቲያን እምነት ተከታዮች የሚኖሩባት ግሪክም የቱርክን ሃሳብ ተቃውማለች። የዘመናዊ ቱርክ መስራች ናቸው የሚባሉት ሙስጠፋ ከማል አታቱርክ ናቸው በ1934 ሥፍራው ሙዚየም እንዲሆን የፈቀዱት። ከዚያ ጊዜ ጀምሮ ቦታው ከእምነት ተፅዕኖ ነፃ የሆነ ተደርጎ ይቆጠር ነበር። የትኛውም እምነት ተከታይ የሆነ ሰው በነፃነት የሚጎበኘው ነበር። የቱርክ ከፍተኛ አስተዳደራዊ ፍርድ ቤት የሆነው 'ካውንስል ኦፍ ስቴት' ግን ዛሬ አርብ ባስተላለፈው ውሳኔ "ሥፍራው መስጅድ ሊሆን ይገባል፤ ይህን ሥፍራ ከዚህ ውጭ ለሌላ ዓይነት ጥቅም ማዋል ሕገ-ወጥ ነው" ሲል በይኗል። የሩሲያ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን የቱርክ ፍርድ ቤት አያ ሶፍያን በተለመከተ ላቀረበችው መፍትሄ ጆሮ ዳባ ልበስ ማለቱ እንሳዘናት አስታውቃለች። ቤተክርስቲያኒቷ የቱርክ ፍርድ ቤት የወሰነው ውሳኔ ወደ ከፋ ክፍፍል የሚወስድ ነው ትላለች። \n\ntl;dr:

የቱርኩ ፕሬዝዳንት ረሲፕ ጣይፕ ኤርዶዋን ታሪካዊው አያ ሶፊያ ሙዚየም ወደ መስጂድነት እንዲለወጥ የሚያስችል ውሳኔን በፊርማቸው አጸደቁ።

amh_Ethi

validation

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: ኢትዮጵያ ወይስ ናይጄሪያ? የትዊተር አለቃ ለስድስት ወራት ሊኖርባት ያጫት ሃገር\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የትዊተር ተባባሪ ፈብራኪው ጃክ፤ በሚቀጥለው ዓመት ለስድስት ወራት ያክል ወይ ኢትዮጵያ አሊያም ናይጄሪያ መኖር እፈልጋለሁ ማለቱን ተከትሎ የማሕበራዊ ድር አምባ ተጠቃሚዎች ግምታቸውን ማስፈር ጀምረዋል። አለቃ ጃክ ለስድስት ወራት ከሁለት ሃገራት በአንዷ መቆየት የሻተው የትዊተርን በአፍሪካ ተደራሽነት ለማስፋት ነው። ናይጄሪያ ከአፍሪካ ቀዳሚዋ በርካታ ሕዝብ ያላት ሃገር ስትሆን ኢትዮጵያ ደግሞ ሁለተኛ ላይ ትገኛለች። በናይጄሪያ የብሪታኒያ አምባሳደር የሆኑት ካትሪዮና ሌይንግ ጃክ ናይጄሪያ ወይ ኢትዮጵያ ቆይታ ለማድረግ መወሰኑ ብዙም አያስገርምም ይላሉ። የተለያዩ የአፍሪካ ሃገራትን እየተዘዋወረ በመጎብኘት ላይ የሚገኘው ጃክ የቀድሞ የናይጄሪያ የገንዘብ ሚኒስቴር ጠርተው እራት በጋበዙት ወቅት ነው ይህንን ዜና ይፋ ያደረገው። ዜናውን ተከትሎ በተለይ ኢትዮጵያውያን እና ናይጄሪያውን የማሕበራዊ ድር-አምባ ተጠቃሚዎች ክርክር ገጥመዋል። ዛሬ [ማክሰኞ] ጋና ከተማ አክራ የሚገኘው ጃክ የጋናውያን እንዲሁም የምዕራብ አፍሪካውያን ተወዳጅ ምግብ የሆነውን ጆሎፍ ሊመገብ ሲሰናዳ የሚያሳይ ፎቶ በትዊተር ገፁ ለጥፏል። ለአንድ ወራት ያክል በአህጉረ አፍሪካ ዝውውር የሚያደርገው ጃክ ዶርሲ ከጋና በኋላ ወደ ኢትዮጵያ ያቀናል። የ42 ዓመቱ አሜሪካዊ የኮምፒውተር ጠቢብ እና ሥራ ፈጣሪ 4.1 ቢሊዮን ዶላር የተጣራ ገቢ እንዳለው ይገመታል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: የኒውዚላንድ አየር መንገድ ለመንገደኞቹ የሚበላ ኩባያ አቀረበ\nSummary: በአየር ጉዞ ላይ ቡና ከቀረበልዎ በኋላ የበረራ አስተናጋጆች ኩባያዉን ለመሰብሰብ ፍዳቸውን ይበላሉ።\nArticle (Max 500 characters):

መንገደኞች የበሉበትን ሳህን፣ ማንኪያና ሹካ ለማስወገድም በርካታ ወጪን ይጠይቃል። የኒውዚላንድ ብሔራዊ አየር መንገድ አንድ ነገር ለምን አንሞክርም በሚል አዲስ ፈጠራን ይዞ ብቅ ብሏል። • የዓለማችን ረዥም ሰዓታትን የወሰደው፤ አስደናቂ የአውሮፕላን ጠለፋ • ግብጽዊው አርቲስት አውሮፕላን አብራሪውን እስከወዲያኛው ከሥራቸው አሳገደ ቡና የሚቀርብበት ኩባያ የቫኒላ ቃና እንዲኖረው ተደረገ። ከዚያም የሚበላ አንዳች ብስኩት ነገር ቢሆንስ ብሎ ተነሳ። ተጓዡ ቡናውን ከጨለጠ በኋላ ኩባያውን ይበላዋል ማለት ነው። ኩባያው ቡና ቢቀዳበትም በጭራሽ እንደማያፈስ ተረጋግጧል። ኩባያውን ያመረተው ትዋይስ የሚባል የዚያው የአገር ኩባንያ ነው። • ዛምቢያዊው ፓይለት 'በመብረቅ' የተመታውን አውሮፕላን በሰላም አሳረፉ የኒውዚላንድ አየር መንገድ በዓመት 8 ሚሊዮን ኩባያ ቡና ለደንበኞቹ ያቀርባ

amh_Ethi

test

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

የኢትዮጵያ ሕዝቦች አብዮታዊ ዲሞክራሲያዊ ግንባር (ኢህአዴግ) ጽሕፈት ቤት ኃላፊ የሆኑትን ወ/ሮ ፈትለወርቅ ገ/እግዚያብሔርን ስለጉዳዩ ጠይቀናቸዋል። ወ/ሮ ፈትለወርቅ ''እንደ ድርጅት በዚህ ደረጃ የምናውቀው ነገር የለም። ለድርጅት የክስ መጥሪያ አይመጣም'' ይላሉ። • የደኅንነት መሥሪያ ቤቱ ኃላፊ ከሥልጣናቸው ተነሱ • አቶ አብዲ ስለተናገሩት ጉዳይ እንደማያውቅ ኢህአዴግ ገለፀ • መከላከያ የኢህአዴግ የመጨረሻ ምሽግ? በአንድ የማእከላዊ ኮሚቴ አባል ላይ ድርጅቱ ሳያውቀው ክስ ሊመሠረት ይችላል ወይ ተብለው የተጠየቁት የድርጅቱ ጽሕፈት ቤት ኃላፊ፤ ''ውይይት የሚያስፈልገው ነገር ካለ ፖለቲካዊ ግምገማና ይደረጋል እንጂ ክስን በተመለከተ የመንግሥት ሥራ ነው የሚሆነው'' ሲሉ መልሰዋል። ኾኖም የአቶ ጌታቸው ጉዳይ በግምገማም እንዳልተነሳ ወ/ሮ ፈትለወርቅ ተናግረዋል። የኢህአዴግና የሕወሓት የሥራ አስፈጻሚ አባል የሆኑት አቶ ጌታቸው አሁን በተካሄደው የሥራ አስፈጻሚ ኮሚቴ ስብሰባ ላይ እንዳልተገኙ ወ/ሮ ፈትለወርቅ ጠቁመዋል። የአቶ ጌታቸው በስብሰባው ያለመገኘት ጉዳይ "የእስር ማዘዣ ወጥቶባቸዋል ከሚለው ዜና ጋር የሚያያዝ ነው ወይ?" ተብለው የተጠየቁት ወይዘሮ ፈትለወርቅ ''አንድ ሰው ሰብሰባ ላይ በግል ጉዳይ ላይገኝ ይችላል። በስብሰባዎች ላይ ሁሉም ሰው ይገኛል ማለት አይደለም። የእሱ ከስብሰባ መቅረት ከዚህ ጋር ይገኛል ማለት ላይሆን ይችላል። በሥራ ጉዳይም ላይገኙ ይችላሉ'' ይላሉ ወ/ሮ ፈትለወርቅ። ለመጨረሻ ጊዜ አቶ ጌታቸውን መቼ እንዳይዋቸው ከቢቢሲ የተጠየቁት ወይዘሮ ፈትለወርቅ በቅርቡ ከሁለት ሳምንት በፊት ገደማ መቀሌ እንዳገኟቸው አረጋግጠዋል። በሌላ በኩል የፌዴራል አቃቢ ሕግ በአቶ ጌታቸው አሰፋ ጉዳይ አስተያየት ከመስጠት ተቆ... Continue the article for another 4000 characters max:

ጥቧል።

amh_Ethi

test

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ኮሮናቫይረስ፡ ከአሜሪካ ለእረፍት የመጡትን ጨምሮ 10 አባላቱ በኮቪድ-19 የተያዙበት ቤተሰብ\nSummary: በኢትዮጵያ ያለው የኮሮናቫይረስ ስርጭት አሳሳቢ ደረጃ ላይ መድረሱን የአገሪቱ ጤና ሚኒስቴር ገልጿል። በበሽታው የሚያዙ፣ በጽኑ የሚታመሙና የሚሞቱ ሰዎች ቁጥር ከሌላው ጊዜ በተለየ በከፍተኛ መጠን ጨምሯል።\nArticle (Max 500 characters):

የጥንቃቄ ጉድለት ብዙዎችን ለወረርሽኙ በማጋለጥ ዋጋ እያስከፈለ ነው። ከአሜሪካ ቤተሰብ ጥየቃ የመጡ ሁለት ግለሰቦችን ጨምሮ አስር የአንድ ቤተሰብ አባላት በጥንቃቄ ጉድለት ሳቢያ እንዴት ለበሽታው እንደተጋለጡ ታሪካቸውን ለቢቢሲ ነግረዋል። አቶ ሰለሞን ድረስ በቅርቡ ነው ከሚኖሩበት አሜሪካ ወደ ኢትዮጵያ የመጡት። እንደማንኛውም ዓለም አቀፍ መንገደኛ ከበረራቸው ዕለት ቀደም ብሎ የኮሮናቫይረስ ምርመራ አድርገዋል። ውጤቱ ነጋቲቭ በመሆኑ ነው ጉዟቸውን ማድረግ የቻሉት። አዲስ አበባ በደረሱ በመጀመሪያዎቹ ጥቂት ቀናት ዘመዶቻቸውን እና ጓኞቻቸውን አግኝተዋል። "ኮሮናቫይረስ የሌለባት የምትመስለው አዲስ አበባ ጥቂት የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ የሚያደርጉ ሰዎች ባይታዩ የተለመደው የኑሮ ሂደት የቀጠል ይመስላል" ይላሉ። የአቶ ሰለሞንም በሚኖሩበት አሜሪካ አስገዳጅ ስለሆነ የሚያደር

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

በአሜሪካ ሲካሄድ የነበረ የኮሮናቫይረስ ክትባት ሙከራ ተቋረጠ\nኩባንያው እንዳለው በክትባት ሙከራው ላይ እየተሳተፈ የነበረው በጎ ፍቃደኛ የጤና እክል የገጠመው ክትባት ለማግኘት ከሚደረገው ምርምር ጋር ተያይዞ ስለመሆኑ ይጣራል። በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ በጎ ፍቃደኞች በሚሳተፉበት ምርምር ላይ በጎ ፍቃደኞች የጤና እክል ሊገጥማቸው እንደሚችል ኩባንያው አስታውሶ፤ ለጥንቃቄ ሲባል ሶስተኛ ደረጃ ላይ የደረሰው የሙከራ ምርምሩ እንቋዲረጥ ተደርጓል ብሏል። የበጎ ፍቃደኛውን ግላዊ መብት ለመጠበቅ ሲባል የተሳታፊው ማንነት እና ያጋጠመው ህመም እንደማይገለጽ ተጠቁሟል። የኮሮናቫይረስ ክትባት ሙከራ እንዲቋረጥ ሲደረግ ይህ የመጀመሪያው አይደለም። በዩናይትድ ኪንግደም በኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ እና አስትራ ዜኔካ ጥምረት ሲካሄድ የነበረው ምርምር ላይ አንድ በጎ ፍቃደኛ ላይ የጤና መቃወስ ማጋጠሙን ተከትሎ ሙከራው ከተቋረጠ በኋላ ምርምሩ እንደገና መጀመሩ ይታወሳል። በአሁኑ ወቅት በመላው ዓለም ከ180 በላይ የኮሮናቫይረስ ክትባት ምርምሮች እየተካሄዱ ይገኛሉ። ይሁን እንጂ አንዳቸውም የክሊኒካል ሙከራቸውን ማጠናቀቅ አልቻሉም። ጆንሰን ኤንድ ጆንሰን ኩባንያ እያካሄደ ያለው የኮሮናቫይረስ ምርምር ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ እና አስትራ ዜኔካ የደረሱበት ደረጃ ላይ መድረስ የቻለ ነበር። ጆንሰን ኤንድ ጆንሰን ሲያካሂድ በነበረው የምርምር ስራ ላይ በጎ ፍቃደኞችን መመልመል የጀመረው መስከረም ወር መጀመሪያ ላይ ነበር። ሙከራው 60ሺህ ተሳታፊዎችን በሰሜን እና ደቡብ አሜሪካ እንዲሁም በደቡብ አፍሪካ ያሳትፋል ተብሎ ነበር። \n\ntl;dr:

ጆንሰን ኤንድ ጆንሰን የኮሮናቫይረስ ክትባት ለማግኘት ሲያካሂድ የነበረውን ምርምር አንድ በጎ ፍቃደኛ መታመሙን ተከትሎ ማቋረጡን አስታወቀ።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: ቱሪስቶችን ወደ ሕዋ ለሽርሽር የሚወስደው መንኮራኩር ሊሞከር ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በእንግሊዛዊው የንግድ ሰው ሰር ሪቻርድ ብራንሰን የተቋቋመው ቨርጅን ጋላክቲክ በቀጣዩ ዓመት (እአአ 2021) ላይ ወደ ሕዋ ቱሪስቶችን መውሰድ እንደሚጀምርም ተገልጿል። እስካሁን ከተመዘገቡት 600 ተጓዦች መካከል ጀስቲን ቢበር እና ሊዎናርዶ ዲካፕሪዮ ይጠቀሳሉ። ለዚህም ወደ ሕዋ ቱሪስቶችን ማመላለስ ከመጀመሩ በፊት የሙከራ በረራው ይካሄዳል። ሁለት ተጨማሪ የሙከራ በረራዎች የሚደረጉም ሲሆን፤ በሦስተኛውና የመጨረሻው የሙከራ ደረጃ ሰር ሪቻርድ ብራንሰንም ይሳፈራሉ። ላለፉት 16 ዓመታት ብዙ ሲባልለት የነበረው የሕዋ የቱሪስቶች ጉዞ ከመጀመሩ በፊት ቨርጅን ጋላክቲክ ዝግጅቱን ለማጠናቀቅ እየሞከረ ነው። የመጀመሪያው ሙከራ የሚካሄደው በሁለት አብራሪዎች ብቻ ነው። አብራሪዎቹ የቀድሞው የናሳ ጠፈርተኛ ሲጄ ስታርኮው እና የቨርጅን ጋላክቲክ ዋነኛ የሙከራ ፓይለት ዴቭ ማኬይ ናቸው። በረራው የሚነሳው ከአሜሪካዋ ኒው ሜክሲኮ ነው። የአውሮፕላኑን ዝግጁነት አብራሪዎቹ የሚፈትሹም ይሆናል። የድርጅቱ መሀንዲሶች ቴክኖሎጂውን አሁን ከሚገኝበት ለማድረስ ብዙ ርቀት ተጉዘዋል። ሂደቱ በኮቪድ-19 ምክንያት ቢስተጓጎልም፤ ሠራተኞች ኒው ሜክሲኮ እና ካሊፎርንያ ውስጥ ሲሠሩ ነበር። የዩናይትድ ኪንግደም የሕዋ ቡድን ፕሬዘዳንት ዊል ዋይትሆርን በረራው "ትልቅ እርምጃ ነው። አስተማማኝና ርካሽ ይሆናል። ሂደቱ ቀላል አልነበረም" ብለዋል። እአአ በ2014 ላይ ከባድ አደጋ ተከስቶ የሕዋ ጉዞ ሂደቱ እንዲመረመር ተወስኖ ነበር። ፕሬዘዳንቱ "የሕዋ ጉዞ እሽቅድድም አይደለም። ቅድሚያ የሚሰጠው ለደኅንት ነው" ብለዋል። አውሮፕላኑ ጠፈርተኞችን ለማሰልጠንም ይውላል። ዋናን ጨምሮ በተለየ ከባቢ አየር ውስጥ መንቀሰቀስና ሌላም ስልጠና ይሰጣል። "የሕዋ ቱሪዝም እና የሕዋ ሳይንስት ውስጥ ስልጠናው ጉልህ ቦታ አለው" ሲሉ ተናግረዋል። ቨርጅን ጋላክቲክ በቅርቡ ቱሪስቶችን ወደ ሕዋ የሚወስድበትን ዲዛይን ይፋ አድርጓል። ይህም ከምድር ወደ ሕዋ ተወንጭፈው ወደ ምድር የሚመለሱበትን መቀመጫ ያካትታል። ከእያንዳንዱ ተጓዥ ፊት ለፊት በሚገኝ ስክሪን ላይ በረራው በቀጥታ ይታያል። ዲዛይኑ ላይ 12 መስኮቶች አሉ። ይህም እስካሁን ከተሠሩ የሕዋ መንኮራኩሮች የበለጠ ነው። መስኮቶቹ ተጓዦች ሕዋን በደንብ እንዲመለከቱ ለማስቻል ነው የተሠሩት። በጉዞ ወቅት የመቀመጫቸውን ቀበቶ ፈትተው መንሳፈፍም ይችላሉ። ስበት ስለማይኖር ተጓዦች ሲንሳፈፉ ራሳቸውን እንዲያዩ በሚል ትልቅ መስታወትም ተገጥሟል።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: አቶ ጃዋር መሐመድን ጨምሮ 35 ሰዎችን መያዙን ፖሊስ አስታወቀ\nSummary: የኦሮሞ ፌደራሊስት ኮንግረስ አባል የሆነው ጃዋር መሐመድ በፖሊስ ቁጥጥር ስር እንደሚገኝ የፌደራል ፖሊስና የኦሮሚያ ፖሊስ ኮሚሸን በጋራ በሰጡት መግለጫ አስታውቀዋል።\nArticle (Max 500 characters):

የፌደራል ፖሊስ ኮሚሽን ኮሚሽንር ጀነራል እንደሻው ጣሰው በዛሬው ዕለት ማክሰኞ ምሽት በብሔራዊው ቴሌቪዥን ላይ ቀርበው በሰጡት መግለጫ ጃዋር መሐመድን ጨምሮ 35 ሰዎች በቁጥጥር ስር ውለዋል ብሏል። የፌደራል ፖሊስ ኮሚሽን እና የኦሮሚያ ፖሊስ ኮሚሽን በጋራ በሰጡት በዚህ መግለጫ ላይ የጃዋር ጠባቂዎች ይዘውት የነበረው የጦር መሳሪያዎች እና መገናኛ ሬዲዮችም መያዛቸውን አመልክተዋል። በዚህም መሰረት 8 ክላሽ፣ 5 ሽጉጥ እና 9 የሬዲዮ መገናኛዎች ከጃዋር ጠባቂዎች ላይ ፖሊስ መያዙን ተገልጿል። ቀን ላይ ቀደም ሲል በጃዋር መሐመድ ዋና ዳይሬክተርነት ይመራ የነበረው የኦሮሚያ ሚዲያ ኔትወርክ ጃዋርና ሌሎች ሰዎች በፖሊስ መያዛቸውን የዘገበ ቢሆንም ከሚመለከተው አካል ማረጋገጫ ሳይሰጥ ቆይቶ ነበር። ነገር ግን ምሽት ላይ የኦሮሚያና የፌደራል ፖሊስ እንዳስታወቁት ጃዋር መሐመድ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: በቤንሻንጉል ክልል በሽፍቶች በደረሰ ጥቃት ከ30 በላይ ሰዎች መገደላቸው ተገለፀ\nSummary: በቤኒሻንጉል ጉሙዝ ክልል መተከል ዞን ዳንጉር ወረዳ የታጠቁ ኃይሎች ባደረሱት ጥቃት ሕጻናትን ጨምሮ ከ30 ሰዎች በላይ መሞታቸውን የክልሉ ርዕሰ መስተዳድር አቶ አሻዲል ሀሰን ለቢቢሲ ገለፁ።\nArticle (Max 500 characters):

ጥቃቱ የደረሰው እሁድ ለሰኞ አጥቢያ 11 ሰዓት ላይ መሆኑን የተናገሩት ርዕሰ መስተዳድሩ በጥቃቱ ወደ 16 ሰዎች መቁሰላቸውን ገልፀው ወደ 66 ቤቶች በቃጠሎ ሙሉ በሙሉ መውደማቸውን ተናግረዋል። • "ከጄ/ል አሳምነው ጋ በምንም ጉዳይ ያወራሁበት አጋጣሚ የለም" እስክንድር ነጋ • የጋምቢያ መንግሥት በቀድሞው ፕሬዚዳንት ጥቃት የደረሰባቸው ሴቶች ሪፖርት እንዲያደርጉ ጥሪ አቀረበ • "በዚህ መንገድ መገደላቸው ከፍተኛ የፀጥታ ችግር መኖሩን ያሳያል" ጄነራል ፃድቃን ከዚህ በፊት በአማራ ክልል የሚኖሩ የጉሙዝ ተወላጆች ላይ ተመሳሳይ ጥቃት መድረሱን ያስታወሱት ርዕሰ መስተዳድሩ ያኔም ለቁጥር መግለፅ ከባድ ያሉት ሰው መሞቱን ተናግረዋል። ጥቃት አድራሾቹ 'ከአማራ ክልል መምጣታቸውን' የገለፁት ርዕሰ መስተዳድሩ በቁጥጥር የዋለ መሳሪያና ሰው ቢኖርም ምን ያህል እንደሆነ ግን የተጠናከረ መ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

ቀጥለውም "አሁን አገራችንን በኢኮኖሚ የመጠገን ሥራን እናፋፍማለን" ብለዋል። ጣሊያን 234 ሺህ ዜጎቿ በቫይረሱ ተይዘውባት 33 ሺህ 600 ሰዎች ሞተውባት ነው አሁን መጠነኛ ፋታን ያገኘችው። በወረርሽኙ መነሻ ሰሞን ከዓለም አገራት ቫይረሱ ክፉኛ ካጎሳቆላቸው አገሮች በአንደኛ ደረጃ የምትጠራ አገር ነበረች። አሁን ባለው ደረጃ ጣሊያን በቫይረሱ የሟቾች ቁጥር አሜሪካንና ዩናይትድ ኪንግደምን ተከትላ በሦስተኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች። ጠቅላይ ሚኒስትር ጁሴፔ በተስፋ የተሞላው ንግግራቸውን ያሰሙት አገሪቱ እቀባዎችን በማቃለሉ ሂደት የመጨረሻውን ምዕራፍ በገባደደችበት ወቅት ነው። አሁን የአገር ውስጥ በረረራዎችና ጉዞዎች ተፈቅደዋል፤ ዓለም አቀፍ ድንበሮቿንም እየከፈተች ነው። "ይህ ወረርሽኝ በአገራችን ሥር ነቀል መዋቅራዊ ለውጥ ለማምጣት እንድንነሳ እድል ሰጥቶናል፤ አገራችንን በድጋሚ ነድፈን ልንገነባት ይገባል" ብለዋል ጁሴፔ። ለሕዝባቸው ባደረጉት በዚህ ንግግር ጄሴፔ የግብር እፎይታ ማዕቀፍን ተግባራዊ ለማድረግ ቃል ገብተዋል። ጁሴፔ በዚህ ተስፋን በሰነቀው ንግግራቸው ማብቂያ ሕዝባቸው በፍጹም እንዳይዘናጋ መክረዋል። በተለይም ማኅበራዊ ርቀትን መጠበቅና ጭምብል ማጥለቅ መዘንጋት የለበትም ብለዋል። እነዚህን ቸል ማለት ዋጋ ያስከፍላል ሲሉ አስምረውበታል። እንደ ጠቅላይ ሚኒስትር ጁሴፔ ሁሉ የጣሊያኑ ፕሬዝዳንት ሰርጂዮ ማታሬላ ለሕዝባቸው ባደረጉት ንግግር "ቫይረሱ ሄዷል ብላችሁ አትዘናጉ፤ ቫይረሱ አሁንም አለ" ብለዋል። ጣሊያናዊያን አሁን ምን ማድረግ ተፈቅዶላቸዋል? ከባለፈው መጋቢት ወዲህ በጣሊያን የአገር ውስጥ በረራዎች እንዲቆሙ ተደርገው ነበር። ጣሊያናዊን ከቤታቸው ወጥተው መንቀሳቀስም አይቸሉም ነበር፤ እጅግ ለመሠረታዊ ጉዳዮች ካልሆነ በስተቀር። ቱሪዝምም ባለበት እንዲቆም ተደርጎ ነበር። ወደ ጣሊያን እንዲገቡ የተፈቀደላቸው ዜጎችም ለ14 ቀናት ወደ ለይቶ ማቆያ እንዲገቡ ሲገደዱ ነበር። አሁን ግን ከትናንት ረቡዕ ጀምሮ ወደፈለጉበት ክልል መንቀሳቀስ ይችላሉ። ወደ ክፍለ አገር ብቻም ሳይሆን ወደተፈቀዱ የአውሮፓ ከተሞችም መንቀሳቀስ ተፈቅዷል። ነገር ግን ከአውሮፓ አገሮች ውጪ ወደየትም መሄድ አይችሉም። ሱቆች፣ ካፊቴሪያዎችና ምግብ ቤቶችም በራቸውን ወለል አድርገው ከፍተዋል። እንደ ኮሎሲየም የመሳሰሉ እውቅ የቱሪስት መዳረሻዎችም ተከፍተዋል። በሌሎች የአውሮፓ አገሮችስ ምን ተፈቅዷል? ምንም እንኳ ጣሊያን በሯን ለሌሎች የአውሮፓ አገሮች ብትከፍትም ሁሉም ግን በምላሹ ይህንኑ አላደረጉም። ለምሳሌ ኦስትሪያ ለሁሉም የአውሮፓ አገራት ድንበሯን ከዛሬ ጀምሮ የምትከፍት ሲሆን ለጣሊያን ግን "እምብየው፤ ይቆየኝ" ብላለች። ስዊትዘርላንድ በበኩሏ ድንበሯን ለጀርመን፣ ለኦስትሪያና ለፈረንሳይ ከሰኔ 15 ወዲህ ለመክፈት ያቀደች ቢሆንም ይህንን እድል ግን ለጣሊያን ነፍጋታለች። ባለፈው ሳምንት ደግሞ ዴንማርክና ኖርዌይ የእርስ በርስ ድንበሮቻቸውን ከፍተዋል። በዚህ ስምምነት ስዊድንን አግልለዋታል። ስዊድን በወረርሽኙ ዙርያ የተለየ ፍልስፍናን በመከተሏ የጉዳት መጠኗ ከፍ ማለቱ እየተዘገበ ይገኛል። ሦስቱ የባልቲክ አገራት ማለትም ሉቴኒያ፣ ላቲቪያ እና ኢስቶኒያ እርስ በርሳቸው ብቻ አንዱ ለሌላው ድንበሩን ከፍቷል። ዩናይትድ ኪንግደምና ስፔንን የመሰሉ አገራት ደግሞ ከውጭ ለሚገቡ የለይቶ ማቆያ ሥርዓትን አበጅተዋል። \n\nGive me a good title for the article above.

የጉዞ እቀባ የተነሳላቸው ጣሊያናዊያን በደስታ እየተቃቀፉ ነው

amh_Ethi

validation

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

ይህ የተወሰደው በኢትዮጵያ የፖለቲካ ታሪክ ውስጥ ለአስርት ዓመታት ያህል በፅሁፋቸው፣ በንግግራቸው ደከመኝ ሰለቸኝ ሳይሉ ሰላማዊ ትግልን ዋና ማዕከል አድርገው ሲሞግቱ ከነበሩት የአደባባዩ ምሁር ፕሮፌሰር መስፍን ወልደ ማርያም ከፃፉት ነው። ፕሮፌሰር መስፍን ወልደማርያም ከሁለት ሳምንት በፊትም "ትውልዶች" ብለው በፌስቡክ ገፃቸው መጨረሻ አካባቢ ከፃፉት የተቀነጨበ ነው። በርካቶች የቀለም ቀንድ ብለው የሚጠሯቸው የሰብዓዊ መብት ተሟጋች፣ ደራሲ፣ ፖለቲከኛ፣ የጂኦግራፊ መምህሩ ፕሮፌሰር የአገሪቱን ፖለቲካዊ፣ ምጣኔ ሃብታዊና መፃኢ ተስፋንም በተመለከተ "ተዝቆ ከማያልቀው" ዕውቀታቸው ሙያዊ ትንታኔን በመስጠት ዘመናትን ተሻግረዋል። በቅርብ የሚያውቋቸውና ለሰዓታት ውይይት ያደረጉ ሰዎች እውቀታቸው ባህር ነው ይሏቸዋል። በተደጋጋሚ በሚያደርጓቸው ቃለ መጠይቆች ነፃነት በምንም የማይለወጥ መሆኑን፣ ለሆድ መገበር የሚለውን አጥብቀው ሲቃወሙም ይሰማሉ። ለሚያምኑበት ነገር የማይደራደሩ፣ በአቋማቸው የፀኑ፣ ለአላማቸው ሟች የሚባሉት ፕሮፌሰር መስፍን በዘመናት ውስጥም በፅሁፋቸው፣ በአስተምህሮታቸው እንዲሁም የእድሜ ባለፀጋ ከሆኑ በኋላም የመጣውን ፌስቡክ ተቀላቅለው በተገኘው መድረክ ሁሉ ሲፅፉ፣ ሲተቹ ኃይለ ቃልም በመናገር ይታወቃሉ። በዚህም ሁኔታ በአስተሳባቸው በርካቶች የአገር ዋርካ፣ ጭቆናን የሚጠየፉ፣ ትውልድን ለማንቃት የማይታክቱ የአፃፃፍ ችሎታቸውን በማወደስ፣ የሰብዓዊ መብት ፋና ወጊ የሚሏቸውን ያህል የመርማሪ ኮሚሽን ሊቀ-መንበርነታቸው ጋር ተያይዞም ከ60ዎቹ ግድያ ጋር ነቀፌታቸውን የሚያሰሙ አሉ። "ኢትዮጵያዊ ሁሉ መብቱ እንዲከበር የታገለ ሰው"- ዶክተር ኃይሉ አርአያ ፕሮፌሰር ወይም የቀድሞ ተማሪዎቻቸው እንደሚጠሯቸው ጋሽ መስፍን በአደባባይ በመሞገትና ሃሳባቸው... Continue the article for another 4000 characters max:

ንም በማንፀባረቅ በርካታ ትውልዶችን ማስተሳሰር እንዲሁም ሃሳቦችም ማምጣት የቻሉ ሰው መሆናቸውንም ለበርካታ አስርት ዓመታት የሚያውቋቸው ዶክተር ኃይሉ አርአያ ይናገራሉ። ኢህአዴግ ስልጣን በተቆጣጠረ ማግስት የኢትዮጵያ ሰብዓዊ መብቶች ጉባኤ (ኢሰመጉ)ን ያቋቋሙት ፕሮፌሰር መስፍን በአገሪቱ ውሰጥ ይደረግ የነበረውን የመብት ጥሰት ይፋ በማውጣት መስራታቸውንም በማስታወስ "ኢትዮጵያዊ ሁሉ መብቱ እንዲከበር የታገለ ሰው ነው" ይሏቸዋል። ለዓመታትም መሰረታዊ የሚባለውን የሰብዓዊ መብት እንዲከበርም ከፍተኛ ጥረትና አስተዋፅኦ እንዳደረጉም ዶክተር ኃይሉ ምስክርነታቸውን ይሰጣሉ። ከአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ መምህርነት ጀምሮ ወደ ፖለቲካው መድረክም ጎራ ባሉበት ወቅትም በአንድነት ፓርቲ አብረዋቸው የነበሩት ዶክተር ኃይሉ ፕሮፌሰሩ ሃሳባቸውን የሚገልፁበት መንገድና ስለ ቀናነታቸው አውርተው አይጠግቡም። "በብዙ መንገድ ነው መስፍንን የማውቀውና የምወደው። አንዱ እሱን የምወድበት አቋም በሚያምነው ነገር የመፅናቱ ጉዳይ ነው" የሚሉት ዶክተር ኃይሉ የሚያስቡትንም ሆነ የሚያምኑበትን ከመናገር ወደ ኋላ የማይሉ፣ እውነትና ትክክለኛ ነው ብለው ያሰቡትንም ማንም ቢቃወም ከመግለፅ ወደ ኋላ አይሉም ይሏቸዋል። "ሐሳቡን በትክክልና ቀና በሆነ መንገድ በሚያቀርብበት ጊዜ ሰዎች ይነካሉ፤ ይቆጣሉ። የተለየ ባህርይ ነው የሚሰጡት፣ ሰውንም ያስቀይማል ግን እውነቱንና ትክክለኛ ነገር ነው የሚናገረው" ይላሉ። አንዳንዶች ፕሮፌሰሩ የሚናገሩትን ጉዳይ በተሳሳተ መንገድ የሚተረጉሙት በመኖራቸውም በሃሳብ ከሰዎች ጋር እንደሚጋጩ የሚናገሩት ጓደኛቸው ዶክተር ኃይሉ ብቻ አይደሉም። ስለሳቸው በማህበራዊ ሚዲያዎች ላይ የሚባሉና የሚፃፉ ጉዳዮችም ለዚህ አባሪ ናቸው። በኢትዮጵያ የፖለቲካ ታሪክ ውስጥ ከፍተኛ ስፍራ በተሰጠው ምርጫ 1997 ጋርም ተያይዞ ቀስተ ደመና የተባለ የፖለቲካ ፓርቲ የመሰረቱት ፕሮፌሰሩ በአንድነት ፓርቲ ውስጥም ከዶክተር ኃይሉ ጋር አንድ ላይ ነበሩ። በሃሳብ ከፓርቲውም ጋር ሆነ ከሳቸው ጋር ቢለያዩም፤ እንዲሁም ትክክል አይደለም ብለው ቢያምኑም "የተናገረው ነገር በእኔ ሃሳብ፣ በእኔ በኩል ትክክል አይደለም። ነገር ግን የሚያምንበትን ነገር በመግለፁ አቋሙን አደንቅለታለሁ፤ አከብርለታለሁኝ" ይላሉ። በሃሳብ መለያየት እንዳለ ሆነ በቅንነትና በምሉዕነት መግለፃቸውን ለሳቸው ከበሬታ እንዲኖራቸው እንዳደረጋቸውም ደጋግመው ዶክተር ኃይሉ ይናገራሉ። "ሃሳቡን የመግለፁን መንፈስ፣ ቅንነቱን አደንቅለታለሁ። በዚህ ምክንያት በጣም እወደዋለሁ" የሚሉት ዶክተር ኃይሉ የፕሮፌሰር መስፍን ዋናው ትኩረታቸው የተሻለች ኢትዮጵያ፣ በድህነትና በጭቆና የሚደቆሰው ሕዝብ የተሻለ ኑሮና ነፃነትን የሚያገኝበትን የወደፊትን መፍጠር ህልማቸው ነበር። በአንዳንዶች ዘንድ 'የኔታ' ተብለው የሚጠሩት ፕሮፌሰር ዕድሜያቸውን በሙሉ ከወጣቶች ጋር ያሳለፉ፣ በዕድሜ የልጅ ልጆቻው ከሚሆኑ ጋር የቅርብ ጓደኝነት ያፈሩና በአገሪቱ ራዕይም አብረው የሚወጥኑና የሚሟገቱም ናቸው። "በታሰርኩበት ጊዜ በከዘራ እየመጣ ይጠይቀኝ ነበር"- ርዕዮት አለሙ ከነዚህም መካከል ጋዜጠኛ ርዕዮት አለሙ አንዷ ናት። በከፍተኛ ሃዘን ተውጣ ያለችው ርዕዮት አለሙ ስለ ፕሮፌሰር መስፍን ጥቂት ነገር ንገሪን ብሎ ቢቢሲ በጠየቃት ወቅትም "ጥሩ ስሜት ላይ ስላልሆንኩኝ መገለፅ እንዳለበት ላልገልፀው እችላለሁ" ብላለች። ከፕሮፌሰር መስፍን ጋር በጣም ቅርበት የነበራቸው ሲሆን እሷ ብቻ ሳትሆን የእሳቸውን አላማ የሚደግፉ ወጣቶችም ጋር አብረው ይሰባሰቡም፤ ይገናኙም ነበር። በተለይም ደግሞ በበዓላት ወቅት አብረው ያከብራሉ፤ የእሳቸውንም ልደት እንዲሁ አንዳንድ ዝግቶጅም ላይ አብረው...

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ሳፋሪኮም የተጠቃሚዎችን መረጃ በማውጣት ተከሰሰ\nSummary: የኬንያው ግዙፍ ቴሌኮም ኩባንያ ሳፋሪኮም ሆን ብሎ የግል መረጃን የመጠበቅ መብት በመተላለፍ የ 11.5 ሚሊዮን ተጠቃሚዎችን መረጃ በማውጣት ተከሰሰ።\nArticle (Max 500 characters):

ኩባንያው የስፖርት ውርርድ መረጃዬን እንዲሁም የግለ ታሪኬን አደባባይ አስጥቶብኛል ያለ አንድ ተጠቃሚ ነው ሳፋሪኮምን ለመክሰስ የመጀመሪያውን እርምጃ የወሰደው። ግለሰቡ የበርካታ ተጠቃሚዎችን ፊርማ በማሰባሰብ በኬንያ መዲና ናይሮቢ ወደ ከፍተኛው ፍርድ ቤት አምርቷል። ኩባንያው የግል መረጃዬን ሆን ብሎ አውጥቶብኛል ሲልም የአስር ሚሊዮን ዶላር ካሳ ጠይቋል። •ኢትዮጵያ እና ኤርትራ - ከሰኔ እስከ ሰኔ •የሰኔ 16ቱ ጥቃትና ብዙም ያልተነገረላቸው ክስተቶች • "እንዴት ለሴት ልጅ የወንዶች ክለብ ይሰጣል?' ተብሎ ነበር" መሠረት ማኒ ሳፋሪኮም አባከነ የተባለው መረጃ ሙሉ ስም፣ የሞባይል ቁጥር፣ ፆታ፣ እድሜ፣ የመታወቂያ ቁጥር፣ የፓስፖርት ቁጥር እንዲሁም ምን ያህል ጊዜ የስፖርት ቁማር ላይ እንዳሳለፉ የሚያሳይ እንደሆነ ተገልጿል። እስካሁን ሳፋሪኮም ስለ ጉዳዩ ያለው ነገር የለም

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: በሩዋንዳ የጅምላ መቃብር ተገኘ\nSummary: በአውሮፓውያኑ 1994 ከተፈፀመው የዘር ማጥፋት ወንጀል ጋር የተያያዘ ነው ተብሎ የሚታመን የጅምላ መቃብር በሩዋንዳ ተገኝቷል።\nArticle (Max 500 characters):

የመቃብሩ ስፍራ ከመዲናዋ ኪጋሊ ወጣ ብላ በምትገኝ ጋሳቦ ግዛት የተገኘ ሲሆን 200 የሚሆኑ አስከሬኖች ተገኝተዋል። በጭፍጨፋው ሦስት ሺህ የሚሆኑ ግለሰቦች ጠፍተው የነበረ ሲሆን፤ የአካባቢው ሰዎች በዚህ የጅምላ መቃብር ስፍራ ሊገኙ ይችላሉ የሚል አመኔታ አላቸው። በመቶ ቀናት ውስጥ 800 ሺህ የሚሆኑ የቱትሲ ጎሳ አባላትና ለዘብተኛ ሁቱዎች በሁቱ ወታደሮች ተጨፍጭፈዋል። ይህ የጅምላ መቃብርም የተገኘው የግድያውን ጅማሮ ማስታወሻ ከተደረገ ከሁለት ሳምንት በኋላ ነው። አንዲት ሴት ብዙ አስከሬኖች ቦታው ላይ ተጥሎ ተገኝቷል ማለቷን ተከትሎ ነው በጎ ፈቃደኞች የፍለጋ ሥራውን የጀመሩት ተብሏል። አስከሬኖቹ በተሰሩ ቤቶች ስር በመቀበራቸው ምክንያት አጽሞቹን ለማውጣት ብዙ ቤቶች ፈርሰዋል። "እስካሁን አራት የጅምላ መቃብሮችን አግኝተናል ፍለጋውም ይቀጥላል" በማለትም በዘር ማጥፋ

amh_Ethi

validation

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Content: በኡጋንዳ የኮሚዩኒኬሽን ዘርፉን በዋነኝነት የሚቆጣጠረው አካል አስራ አራት የዩቲየብ ቻናሎች እንዲዘጉ ጠይቋል። ተቆጣጣሪው አካል ደብዳቤውን የፃፈው የዩቲዩብ ባለቤት ለሆነው ጉግል ሲሆን በባለፈው ወር ከደረስው ነውጥም ጋር ግንኙነት ያላቸውና ለ50 ሰዎችም መሞት ተጠያቂ ናቸው ያላቸው እንደሆነም አስፍሯል። በአገሪቱ ውስጥ ዋነኛ ተቃዋሚ የሚባለው ሮበርት ካያጉላንይ ወይም ቦቢ ዋይን እስር ተከትሎም በመዲናዋም ካምፓላም ሆነ በዋነኞቹ ከተሞች ነውጥ ተከስቷል። ሙዚቀኛው ቦቢ ዋይን የኮሮናቫይረስ መመሪያዎችን ጥሷል በሚልም ነው ለእስር የተዳረገው። እንዲታገዱ የተወሰኑት የዩቲዩብ ቻናሎች ከሙዚቀኛው ጋር ግንኙነት አላቸው ቢባልም የኡጋንዳ ኮሚዩኒኬሽን የህግ ጉዳዮች ኃላፊ በበኩላቸው "የአጋጣሚ ጉዳይ ነው" ማለታቸውን ብሉምበርግ ዘግቧል። ኮሚሽኑ ለጉግል በፃፈው ደብዳቤ የዩቲብ ቻናሎቹን ነውጡን ለማነሳሳት ተጠቅመውበታል፤ ከህግ ውጭ ያላቸውንም ይዘቶች አሳይተዋል በማለትም ዴይሊ ሞኒተር ጋዜጣ ፅፏል። ኡጋንዳ በጥር ወር ምርጫዋን ለማካሄድ በዝግጅት ላይ ናት። አገሪቷን ከሶስት አስርት አመታት በላይ የመሯት ፕሬዚዳንት ዩዌሪ ሙሴቪንም በምርጫው ይወዳደራሉ። \nThe previous content can be summarized as follows:

የኡጋንዳ መንግሥት ከታዋቂው ሙዚቀኛና ተቃዋሚ ቦቢ ዋይን ግንኙነት ያላቸው የዩቲዩብ ቻናሎች እንዲታገዱ ጠይቋል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: በአፍሪካ ከ63 ሺህ በላይ ሰዎች በኮሮናቫይረስ ቢያዙም የተጣለው ገደብ እየላላ ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በተጨማሪም 2290 ሰዎች በወረርሽኙ ሳቢያ የሞቱ ሲሆን 21 ሺህ 821 ሰዎች ደግሞ ከቫይረሱ ማገገማቸው ተነግሯል። የወረርሽኙ መስፋፋት ከፍተኛ ደረጃ ላይ የሚደርስበት ጊዜ ገና እንደሆነ ባለሙያዎች እያስጠነቀቁ ቢሆንም በርካታ የአፍሪካ አገራት ለሳምንታት ጥለውት የነበረውን የእንቅስቃሴ ዕገዳ በዚህ ሳምንት ማላላት ጀምረዋል። በአፍሪካ ከፍተኛ ቁጥር ያለው የኮሮናቫይረስ ምርመራ በማድረግ ተጠቃሿ ደቡብ አፍሪካ ከ10 ሺህ በላይ የሚሆኑ በቫይረሱ የተያዙ ሰዎችን አግኝታለች። የእንቅስቃሴ ገደቡ በአገራቱ ምጣኔ ሃብት ላይ ያስከተለው ጫና ጎልቶ መታየት በመጀመሩ አገራት የጣሉትን ገደብ ለማላላት እየወሰኑ ነው። በዚህም መሰረት ጂቡቲ፣ ማሊ፣ ደቡብ ሱዳን፣ ጋቦን፣ ኒጀር እና ኡጋንዳ የበሽታውን መስፋፋት ለመቆጣጠር በሚል ለሳምንታት ጥለውት የነበረውን የእንቅስቃሴ እገዳ ለማላላት ያወጡትን ዕቅድ ይፋ አድርገዋል። በሌላ በኩል ደግሞ የምዕራብ አፍሪካ አገራቱ ላይቤሪያና ጋና የእንቅስቃሴ ገደቡን ለተጨማሪ ሳምንታት አራዝመውታል። በዚህ መሰረትም ፕሬዝዳንት ጆርጅ ዊሃ ዕገዳውን ለሁለት ሳምንት ሲያራዝሙት የጋናው ፕሬዝዳንት ናና አኩፎ አዶ ደግሞ ለሦስት ሳምንት አራዝመውታል። ማዳጋስካር ከአሪቲ የተዘጋጀ ነው የተባለውን መድኃኒት በስፋት እያስተዋወቀች ቢሆንም ተገቢው ሳይንሳዊ ሙከራ ስላልተደረገበት ጥያቄ እየተነሳበት ነው። ቢሆንም ታንዛኒያ፣ ጊኒ፣ ጊኒ ቢሳዎና ዲሞክራቲክ ኮንጎን የመሳሰሉ አገራት "መድኃኒቱን" አዘው ወደ አገራቸው እያስገቡ ሲሆን ማዳጋስካርም በግዛቷ ውስጥ እንዲሸጥ ፈቃድ ሰጥታለች። የዓለም ጤና ድርጅት 'የመድኃኒቱን' አስተማማኝነት በተመለከተ ምንም የተረጋገጠ ነገር ስለሌለ ሰዎች እንዳይጠቀሙ አስጠንቅቋል። የደቡብ አፍሪካው ጤና ሚኒስትር ለማዳጋስካር ባላስልጣናት እንደተናገሩት አገራቸው ከስራስር የተሰራውን መድኃኒት በሳይንሳዊ መንገድ ምርመራ ለማድረግ ፈቃደኛ መሆኗን ገልጻለች።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ህንዳዊቷን ዶክተር በቡድን ደፍረው ገድለዋል ተብለው የተጠረጠሩት በፖሊስ ተገደሉ\nSummary: ከሰሞኑ በህንዷ ግዛት ሃይደራባድ አንዲት ዶክተር በቡድን ተደፍራ ተገድላ አስከሬኗ የተገኘ ሲሆን፤ ከግድያዋም ጋር ተያይዞ አራት ተጠርጣሪዎች በቁጥጥር ስር ውለው ነበር።\nArticle (Max 500 characters):

እነዚህን ተጠርጣሪዎች ፖሊስ ተኩሶ እንደገደላቸው ተዘግቧል። በፖሊስ ቁጥጥር ስር የነበሩት ተጠርጣሪዎች በዚሁ ሳምንት አርብ እለት ወንጀሉ ወደተፈፀመበት ቦታ ተወስደው ነበር። • የተነጠቀ ልጅነት • የታዳጊዋ ሬስቶራንት ውስጥ መደፈር ደቡብ አፍሪቃውያንን አስቆጥቷል በቦታው ላይ እያሉ የፖሊስ ኃላፊዎቹን ጠመንጃ ሰርቀው ሊያመልጡ ሲል እንደተኮሱባቸውም ፖሊስ ለቢቢሲ ገልጿል። ምንም እንኳን ፖሊስ ይህን ይበል እንጂ አምነስቲን ጨምሮ የተለያዩ ዓለም አቀፍ የሰብዓዊ መብት ተሟጋቾች ሆን ተብሎ የተፈፀመ ግድያ ሊሆን ስለሚችል ምርመራ ሊደረግበት እንደሚገባ የህንድን መንግሥትን እየጠየቁ ነው። "መደፈርን ለመከላከል መፍትሄው ግድያ አይደለም" በማለት በህንድ የአምነስቲ ስራ አስፈፃሚ አቪናሽ ኩማር ተናግረዋል። የሃያ ሰባት አመቷ ዶክተር አስከሬኗ ተጥሎ የገኘው ከሰሞኑ ነው፤ ይህም

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

ሞሮኮ በአፍሪካ ፈጣኑን ባቡር በይፋ አስመረቀች\nበምረቃ ሥነ ስርዓቱም ላይ የሞሮኮው ንጉስ መሃመድ ስድስተኛና የፈረንሳዩ ፕሬዚዳንት ኢማኑኤል ማክሮን ባቡሩን ለመመረቅ ከታንጊያር ከተማ ወደ መዲናዋ ራባት ጉዞ አድርገዋል። • ስሜታዊ ድራማ በሙምባይ ባቡር ጣቢያዎች ውስጥ • የአዲስ አበባ ቀላል ባቡር አገልግሎት ሰራተኞች የሥራ ማቆም አድማ መቱ • ሜጀር ጄኔራል ክንፈ: ‘‘ቤት የለኝም፣ መኪና የለኝም፣ ንብረት የለኝም፤ ያለኝ ሰውነቴ ብቻ ነው’’ ባቡሩ በሰዓት 320 ኪሎሜትር ወይም 198 ማይል ይጓዛል ተብሎ ይጠበቃል። ይህም ከዚህ ቀደም ከካዛብላንካ ወደ ታንጊር ለመሄድ በሰዓት 200 ኪሎ ሜትር ወይም 124 ማይል ይወስድ የነበረውን በግማሽ ቀንሶታል። የሞሮኮው አዲሱ ባቡር በደቡብ አፍሪካ መዲና ጆሐንስበርግ ከሚገኘው ኦሊቨር ታምቦ አውሮፕላን ማረፊያ ወደ ከተማዋ የንግድ መናሀሪያ ሳንተን የሚያጓጉዘውን ፈጣን ባቡር በእጥፍ ይበልጠዋል። ባቡሩ 2.4 ቢሊየን ዶላር (22.9 ቢሊዮን ድርሃም) እንደፈጀና በ7 ዓመታት እንደጠናቀቀ የአገሪቱ መንግሥት አስታውቋል። \n\ntl;dr:

ሞሮኮ በአፍሪካ ፈጣን የሆነውን ባቡር አስመረቀች ፤ ባቡሩ የንግድ ከተማ ከሆነችው ካዛብላንካ ወደ ኢንዱስትሪ ማዕከሏ ታንጌር ለመሄድ የሚወስደውን ጊዜ በግማሽ ይቀንሳል።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: "ለአባታችን ገዳዮች ይቅርታ አድርገንላቸዋል" የሳዑዲው ጋዜጠኛ ጀማል ኻሾግጂ ልጅ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የሳዑዲ ባለስልጣናት አሟሟቱን በተመለከተ ከሃገሪቱ መንግሥት በመጣ ትእዛዝ እንዳልሆነ ቢናገሩም በዓለም አቀፉ ማኅበረሰብ፣ በደህንነት አካላትና በተባበሩት መንግሥታት ዘንድ አመኔታን አላገኙም። ጀማል ኻሾግጂ ከመሞቱ በፊት ነዋሪነቱን አሜሪካ ያደረገ ሲሆን ለዋሽንግተን ፖስትም ይፅፍ ነበር። ጋዜጠኛው ቆንስላ ውስጥ ከገባ በኋላ መጥፋቱን ተከትሎ የሳዑዲ ባለስልጣናት እርስ በርስ የሚጣረሱ መረጃዎች ይሰጡ የነበረ ሲሆን በመጨረሻም ወደ ሳዑዲ እንዲያመጣው የታዘዘው ቡድን ተልዕኮው ወዳልሆነ አቅጣጫ አምርቶ መገደሉን አምነዋል። በጎርጎሳውያኑ ታህሳስ 2019ም በጋዜጠኛው ግድያ እጃቸው አለበት የተባሉ አምስት ግለሰቦችን በሪያድ በተደረገ ሚስጥራዊ የፍርድ ሂደት ሞት ተፈርዶባቸዋል። የተባባሩት መንግሥታት ልዩ ተወካይ አግነስ ካላማርድ የፍርድ ሂደቱን "የፍትህ ተቃራኒ" ሲሉ የጠሩት ሲሆን ነፃ ምርመራ መደረግም እንዳለበት አሳስበዋል። የጀማል ኻሾግጂ ቤተሰቦች ምን አሉ? መግለጫው በጋዜጠኛው ልጅ ሳላህ ሻሾግጂ ትዊተር ገፅ ላይ በዛሬው ዕለት የወጣ ሲሆን "በዚች በተቀደሰች የረመዳን ወር አምላክ ያለንን እናስታውሳለን። የሰው ልጅ ይቅር ካለና እርቅ ማውረድ ከቻለ ሽልማቱ የሚገኘው ከአላህ ነው" በማለት ኑሮውን በሳዑዲ አረቢያ ጂዳ ያደረገው ሳላህ ፅፏል። "ስለዚህም የሰማዕቱ ጀማል ኻሾግጂ ቤተሰቦች አባታችንን የገደሉትን ይቅርታ አድርገንላቸዋል፤ ሽልማቱንም ከአምላካችን እናገኘዋለን" በማለት በትዊተር ገፁ አስፍሯል። የጋዜጠኛው ጀማል ልጅ ሳላህ ሻሾግጂ ከአልጋ ወራሽ ልዑል መሃመድ ቢን ሳልማን ጋር ከአባቱ ግድያ በኋላ በእስልምና ህግ መሰረት ቤተሰብም ይቅርታ ቢያደርግም የሞት ቅጣቱ ተፈፃሚ ይሆናል። በዚህ ሁኔታ ግን የሞት ቅጣቱ ተፈፃሚ ይሁን የታወቀ ነገር የለም። ከዚህ ቀደም ሳላህ ሳዑዲ በምታደርገው ምርመራ እንደሚተማመንና ድጋፉንም እንደሚቸር ገልፆ ነበር። ከዚህ በተጨማሪም የአባቱን ሞት በመጠቀም የሃገሪቱን አመራር ሊያዳክሙ ይፈልጋሉ ያላቸውን "ተቃዋሚዎችና ጠላቶች" በማለትም ተችቷል። የጀማል ኻሾግጂ ልጆች የአባታቸውን ሞት ተከትሎ ቤት፣ የወር ክፍያ በካሳነት እየተሰጣቸው እንደሆነ ባለፈው አመት ዋሽንግተን ፖስት ዘግቧል። ከጋዜጠኛው ልጆችም መካከል የመጀመሪያ ልጁ ሳላህ ኻሾግጂ ብቻ ሳዑዲ አረቢያ በመኖር መቀጠሉንም ጋዜጣው አስነብቧል። ጀማል ኻሾግጂ ላይ ምን ተከሰተ? ጋዜጠኛው ጀማል ኻሾግጂ ከጎርጎሳውያኑ 2017 ጀምሮ በግዞት በአሜሪካ እየኖረ ነበር። በጎርጎሳውያኑ ጥቅምት 2018 በኢስታንቡል በሚገኘው የሳኡዲ ቆንስላ ያመራውም እጮኛው ሃቲስ ሴንጊዝን ለማግባት የሚያስፈልጉትን መረጃዎች ለመውሰድ ነበር። መርማሪዎች እንደሚያምኑት እዛው ገድለው አካሉንም እንደ ቆራረጡት ነው። አስከሬኑም ሆነ የተረፈ ነገር አልተገኘም። እጮኛው በወቅቱ ውጭ እየጠበቀች ነበር። የሳዑዲ ባለስልጣናት በመጀመሪያ ከሳዑዲ ቆንስላ እንደወጣ የተናገሩ ሲሆን ከዚያ በኋላም በርካታ የሚጣረሱ መረጃዎች ሰጥተዋል። ከዚያ በኋላ የወጣው የጋዜጠኛው አሰቃቂ አገዳደል ዝርዝር መረጃ አለምን አስደንግጧል። የተባበሩት መንግሥታትም የሳዑዲው ልዑል ቢን ሳልማንና ሌሎች ከፍተኛ ባለስልጣናት በግድያው እጃቸው እንዳለበት የታመነ መረጃ እንዳለው ገልፆ ሪፖርት አወጣ። ልዑሉ በግድያው ላይ እጄ የለበትም ብለው የካዱ ሲሆን ሆኖም " እንደ ሳዑዲ አረቢያ መሪነቴ ሙሉ ሃላፊነቱን እወስዳለሁ። በተለይም ገዳዮቹ ለሳዑዲ መንግሥት የሚሰሩ ከመሆናቸው አንፃር" ብለዋል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: ረቂቅ ህጉ ብዙ የቅጣት ድንጋጌዎች የተካተቱበት ሲሆን ከእስራት ጀምሮ እስከ ሞት ቅጣትም የሚያደርስ ነው። •በተሻሻለው የወንጀለኛ መቅጫ ሥነ ሥርዓት ህግ ረቂቅ ጥፋተኛና አቃቤ ህግ ይደራደራሉ •"መንግሥት የዋጋ ንረቱን ለመቆጣጠር መሰረታዊ የምግብ ሸቀጦችን ያስገባል"ፕሬዚዳንት ሣህለወርቅ ኢትዮጵያ በተቀበለቻቸው የዓለም አቀፍ ድንጋጌዎችም ቢሆን የሰዎች ህገወጥ ዝውውር እንዲሁም በሰዎች መነገድ ከባድ ወንጀል መሆኑን የጠቀሱት የጠቅላይ አቃቤ ጽህፈት ቤት ቃል አቀባይ አቶ ዝናቡ ቱኑ ይህንንም ታሳቢ በማድረግ ህጉ እንደተረቀቀ ይናገራሉ። የተሻለ ህይወትን ፍለጋ በአሰቃቂ ሁኔታ ብዙዎች ባህር ውስጥ ሰምጠዋል፣ የሰውነት አካላቸው ተሽጧል፣ ምኞታቸውን ሳያሳኩ ለሞት ተዳርገዋል፣ ሌሎችም ለማይሽር አካላዊና ህሊናዊ ጠባሳ ተዳርገዋል። በተለያዩ ሀገራትም ከደረሱ በኋላ የከፋ ህይወት የሚያጋጥማቸው ብዙ ናቸው። በተለይም ወደ አረብ አገር የሚሄዱት በአሰሪዎች መደብደብ፣ መደፈር፣ የጉልበት ብዝበዛ፣ ክፍያ መከልከልና ሌሎችም አስከፊ ስቃዮች የበርካታ ኢትዮጵያዊያን እጣ ነው። በዚህም ሁኔታ ማህበረሰቡ ለእንግልት፣ ስቃይ ሲከፋም ሞትን እየተጋፈጠ ሲሆን ይህንንም ለመቅረፍ ጠንከር ያለ መፍትሄ እንደሚያስፈልግ አቶ ዝናቡ ቱኑ ለቢቢሲ ገልፀዋል። ይህንን ለመቆጣጠር ጊዜ የሚሰጠው ጉዳይ ባለመሆኑና በዚህ ወንጀል ተግባር የሚሳተፉ አካላት ላይ ተገቢና ጠንከር ያለ ቅጣትን አስፈላጊ መሆኑን ታሳቢ በማድረግ ረቂቁ እንደወጣ አቶ ዝናቡ ጠቅሰው በተለያዩ ባለድርሻ አካላት ውይይት እየተደረገበት እንደሆነም ይናገራሉ። •በኢትዮጵያ አየር መንገድ አደጋ የሞቱ ሰዎች አጽም ለቤተሰቦቻቸው እየተሰጠ ነው •"ሰልፍ የዜጎች መሰረታዊ መብት ነው" መስፍን ነጋሽ ጉዳዩ አስከፊነትና አሳሳቢ ከመሆኑ አንፃር መንግሥትም የዜጎቹን ደህንነት የመጠበቅ ኃላፊትም ስላለበት ህጉ እንደተረቀቀ አፅንኦት በመስጠት ይናገራሉ። ከዚህ ቀደምም ችግሩን ለመቅረፍ የተለያዩ ሥራዎች እንደተስሩ ጠቅሰው በዋነኝነት ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ ከተጓዙባቸው ሃገራት በችግር እንዲሁም በእስር ላይ ያሉ ዜጎችን ለመመለስ የተደረገው ጥረትን እንደምሳሌ ይጠቅሳሉ። ከሰሞኑ ፕሬዝዳንት ሣህለ ወርቅ ዘውዴ፣ የሕዝብ ተወካዮችና የፌደሬሽን ምክር ቤት የጋራ ስብሰባ የመክፈቻ ሥነ ሥርዓት ላይ ባደረጉት ንግግር፤ በ2011 ዓ.ም ብቻ በተለያዩ ሀገራት በእስር እና በእንግልት ላይ የነበሩ ከ90 ሺህ በላይ ዜጎቻችን ወደ ሀገራቸው ተመልሰዋል ብለዋል። ዜጎችን የመመለስ ሥራ የበለጠ ማጠናከር እንዳለ ሆኖ ህገወጥ ደላሎችም ከሥራቸው እንዲታቀቡ የማያዳግም እርምጃ መወሰድ እንዳለበት ይናገራሉ። ከዚህ ቀደምም ያለ ህገወጥ ዝውውርን ለመከላከል የቀደመ ህግ ቢኖርም የተወሰኑ ክፍተቶች በመኖራቸው ይህ ማሻሻያ እንዳስፈለገው የሚናገሩት አቶ ዝናቡ አዳዲስ ፅንሰ ሃሳቦችም ተካቶባቸዋል ይላሉ። \nSummary in the same language as the doc:

ከሰሞኑ በሰዎች የመነገድ፣ በሕገ-ወጥ መንገድ ድንበር ማሻገር እና ህገ-ወጥ የውጭ አገር የሥራ ስምሪት ወንጀልን ለመከላከልና ለመቆጣጠር ረቂቅ አዋጅ ለህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት የቀረበ ሲሆን፤ የሞት ቅጣትም እንደተካተተበት የጠቅላይ አቃቤ ህግ አስታውቋል።

amh_Ethi

validation

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በዚህ የአረንጓዴ አሻራ ዘመቻም በአንድ ጀምበር ከ350 ሚሊዮን በላይ ችግኞችን በመትከል በሕንድ ተይዞ የነበረውን የዓለም ክብረ ወሰን ኢትዮጵያ መስበሯ ተዘግቧል። ለመሆኑ ችግኝን በዘመቻ መትከል መቼ፣ እንዴት እና በማን ተጀመረ? • የጠቅላይ ሚኒስትሩ 200 ሚሊዮን ችግኞች • የተተከሉት ችግኞች እንዴት ተቆጠሩ? ችግኝን በዘመቻ መትከል በሕዝቡ ነው የተጀመረው የሚሉት በአካባቢ ጥበቃ ላይ በርካታ ምርምሮችን ያደሩት ዶ/ር ተወልደ ብርሃን ገ/እግዚአብሔር ናቸው። እርሳቸው እንደሚሉት ከአንድ ሺህ ዓመታት በፊት ያለው የኢትዮጵያ ሕዝብ የዛፍ ችግኞችን የመትከል ልማድ ነበረው። "የዛፍ ጠቃሚነትን ከማንም በላይ ሕዝቡ ይረዳ ነበር" የሚሉት ዶ/ር ተወልደ ብርሃን ከዚያ በኋላ የዛፎች መቆረጥ በመብዛቱ እነርሱን የመተካት ጥረት ተጀመረ ይላሉ። ያ- ጥረትም እየተፋፋመ መጥቶ ዘንድሮ በስፋት የችግኝ ተከላ መካሄዱን ይገልጻሉ። "ሕዝቡ አካባቢውን ያውቃል፤ ተነግሮት አይደለም አካባቢውን እንዲያውቅ የሚማረው፤ የአካባቢ እንክብካቤ ለዘመናዊው ትውልድ የተላለፈው ከሕዝቡ ነው። በመሆኑም ሕዝቡ ድሮም ቢሆን መትከል ባያስፈልገው ዛፎችን ይንከባከብ ነበር፤ አስፈላጊ ሆኖ ሲታየውም ችግኞችን ይተክል ነበር። መሬቱ እንዳይሸረሸርም እርከኖችን ይሰራ ነበር፤ ይህም አዲስ ነገር አይደለም" ብለዋል። ይሁን እንጂ ባለፉት ጥቂት ዓመታት ይኸው ባህል በዘመናዊነት ምክንያት መዳከሙን ገልፀው ወደፊት ወደ ነበረው ባህል የመመለስ ጥረት መጀመሩን ይናገራሉ። በሺህዎች ለሚቆጠሩ ዓመታት የቆየን ባህል በዚህ ጊዜ ተጀመረ ማለት ባይቻልም በተለያየ ጊዜ እና ዘመናት ተመሳሳይ የችግኝ ተከላ ዘመቻዎች ይካሄዱ እንደነበር ግን ያስታውሳሉ- ዶ/ር ተወልደ ብርሃን። • ባሕልና ተፈጥሮን ያጣመረው ዞማ ቤተ መዘክር "ከሺህዎች ዓመታት በፊት ሕዝቡ በራሱ ተነሳሽነት ነበር የሚተክለው ዘመቻውም ከታች ወደ ላይ ነበር፤ ከዚያ በኋላ ግን ዘመቻው ከላይ ወደታች ሆኗል" ይላሉ። በዘመነ መሳፍንት ከነበረው የሥልጣን ሽኩቻ በኋላ ማዕከላዊ መንግሥት የጥንቱ የዛፍ ችግኞችን የመትከል ባህል እየተዳከመ ሲመጣ ወደነበረበት ለመመለስ ከላይ ወደታች ትዕዛዝ ማስተላለፍ እንደተጀመረ ያወሳሉ። የተለያዩ ጥናታዊና ታሪካዊ ፅሁፎች ችግኝን በዘመቻ መትከል የተጀመረው በ14ኛው ክፍለ ዘመን በንጉስ ዘረ ያዕቆብ ዘመን እንደሆነ ያስረዳሉ። ከሁለት ዓመታት በፊት Status, Challenge and Opportunities of environmental Management in Ethiopia በሚል በታተመ ጆርናል ላይ በንጉስ ዘረ ያዕቆብ ዘመን በዘመቻ ከተተከሉና ተጠብቀው ከቆዩ ደኖች ወፍ ዋሻ፣ ጅባት፣ መናገሻ እና የየረር ተራሮች ጥብቅ ደኖች ተጠቅሰዋል። ከዚያም በኋላ አፄ ምንሊክ "ዘመናዊ" እፅዋትን ለኢትዮጵያ እንዳስተዋወቁ ይነገራል። በአገሪቱ ያለውን የማገዶና የቤት መሥሪያ ቁሳቁስ እጥረት ለመቀነስ የባህር ዛፍ ተክልን ከአውስትራሊያ እንዳስመጡ ይነገራል። በወቅቱም የደን መጨፍጨፍን ለመከላከል "ሁሉም በግለሰብ መሬት ላይ ያሉ ዛፎች የመንግሥት ንብረት ናቸው" ሲሉ አውጀው እንደነበር በዚሁ ጆርናል ላይ ተጠቅሷል። ይህም ደኖች የህዝብ ሐብት እንደሆኑ በሕብረተሰቡ ዘንድ ግንዛቤ ለመፍጠር አስችሏል። ከዚያም በኋላ ኢትዮጵያን ያስተዳደሩ መሪዎች የተለያዩ ስልቶችን እየተጠቀሙ ችግኞችን በዘመቻ ያስተክሉ ነበር። "ቤተክርስቲያንና መስጊዶች ምን ጊዜም ዛፎችን የመጠበቅና የመንከባከብ ልማድ አላቸው፤ በእርሻና በተለያየ መልኩ ቦታው ቢፈለግም ዛፎችን ጠብቆ ማቆየት የተለመደ ነው" የሚሉት ደግሞ የኢትዮጵያ የአካባቢና ደን ምርምር ኢንስቲቲዩት ዳይሬክተር ዶ/ር አብዮት ብርሃኑ...\nSummary in the same language as the doc:

ሐምሌ 22 ቀን 2011 ዓ.ም 'አረንጓዴ አሻራ' በሚል ዘመቻ ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ አሕመድን ጨምሮ ከፍተኛ ባለሥልጣናትና የተለያዩ አካባቢ ነዋሪዎች በአገር አቀፍ ደረጃ ችግኝ ተክለዋል።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

በጠቅላይ ዐቃቤ ሕግ የሕዝብ ግንኙነት ዳይሬክቶሬት ዳይሬክተር የሆኑት አቶ ዝናቡ ቱኑ ከቢቢሲ ጋር በነበራቸው ቆይታ፣ ሀብቱ ከሸሸባቸው አገራት ጋር የተደረገው ውይይት ሁሉም አገራት በሚባልበት ደረጃ ሰምምነት ላይ መደረሱን ጠቅሰው በወንጀል የተገኘ ሀብት የማስመለስ ዳይሬክቶሬት መቋቋሙንም ተናግረዋል። ከአገራቱ ጋር ባለው ንግግር የተዘረፈው ሀብት በምን መልኩ ይመለሳል? የሚለውን ለመወሰን ያሉ ዓለም አቀፍ ሕግጋትን እያጠኑ እንደሆነና በድርጊቱ ውስጥ የተሳተፉ አካላት በምን አግባብ እንደሚጠየቁ እየተሰራበት እንደሆነም ለቢቢሲ አስረድተዋል። • ጠቅላይ ዐቃቤ ሕግ ኢትዮጵያ ውስጥ ደብዛው የጠፋው ኤርትራዊ ምርመራ እንዲጠናቀቅ መመሪያ ሰጠ • በተሻሻለው የወንጀለኛ መቅጫ ሥነ ሥርዓት ህግ ረቂቅ ጥፋተኛና አቃቤ ህግ ይደራደራሉ • የሐኪሞች እጅ ጽሑፍ የማይነበበው ለምንድን ነው? ገንዘቡ ወዴት ሀገር ሸሸ? ምን ያህል ገንዘብ ከአገር ወጥቷል? የሚሉት ጥያቄዎች ምላሽ አግኝተዋል የሚሉት አቶ ዝናቡ፤ ምን ያህል የገንዘብ መጠን ወደ የትኞቹ አገራት ሸሽቷል? የሚለውን "እየተሰራ ያለውን ሥራ ያደናቅፋል" በሚል ከመግለጽ ተቆጥበዋል። አቶ ዝናቡ ቱኑ በዚህ ወንጀል የተሳተፉ ተጠርጣሪዎችን ለሕግ የማቅረብ፣ ገንዘቡን የማስመለስ ዝርዝር መረጃዎችን ጊዜው ሲደርስ ይገለፃል በማለት ለቢቢሲ አረጋግጠዋል። "አሁን ባለው መረጃ ሀብቶቹን የማሸሽ ተግባራት ላይ ተሳትፈው የነበሩት የመንግሥት መዋቅር ውስጥ የነበሩና ተባባሪዎቻቸው ናቸው" ያሉት አቶ ዝናቡ፣ "ሀብቱን የመዘበሩ አካላት ለሕግ መቅረባቸው አይቀሬ ነው" ብለዋል። አቶ ዝናቡ እነዚህን ግለሰቦች በሕግ ፊት አቅርቦ ለመጠየቅ የሚያስችል ጥናት እየተካሄደና ማስረጃ ተሰባስቦ እየተደራጀ መሆኑንም ጨምረው በመግለጽ "ማንም በዚህ ... Continue the article for another 4000 characters max:

ወንጀል የተሳተፈ ሳይጠየቅ አይቀርም" ብለዋል። ይህ ሥራ ከዚህ በፊት ተጀምሮ ቢቆይም በልምድ ማነስ ምክንያት የሚፈለገውን ውጤት አለመምጣቱን በመግለጽም አሁን ግን ሀብት የማስመለስ ስትራቴጂ መቀረጹን ገልፀዋል። ይህንን ሊመራ የሚችል የሥራ ክፍል መዋቀሩንም ኃላፊው ለቢቢሲ አረጋግጠዋል። ሀብት ማሸሽ በርካታ መልኮች እንዳሉት የጠቀሱት አቶ ዝናቡ "ከአገር የወጣ ሀብት በተለያየ መልኩ ለወንጀል ተግባራት ውሏል፣ በሕገ ወጥ መንገድ የወጣ ሀብትን መልሶ ሕጋዊ በማስመሰል የመጠቀም አዝማሚያ ነበር" ብለዋል። መንግሥት ከገንዘብ ዝውውርና መሰል ተግባራት ጋር ከሚሰሩ አጋር ድርጅቶች ጋር በመስራቱ የኢትዮጵያ ስም ከእነዚህ አገራት ተርታ እንዲሰረዝ ማድረጉንም አቶ ዝናቡ ተናግረዋል። "ፋይናንሻል አክሽን ታክስ ፎርስ" የተባለው ተቋም ኢትዮጵያ ሀብት ከሚሸሽባቸው አገራት ዝርዝር ውስጥ ለመውጣት እየሰራችው ያለው ሥራ የሚያስመሰግን ነው በሚል ስሟን ሀብት ከሚሸሽባቸው አገራት መካከል እንድትወጣ መደረጉን ገልጸዋል።

amh_Ethi

validation

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: በሳዑዲ ነዳጅ ማቀነባበሪያ ተቋም ላይ ጥቃት ከተሰነዘረ በኋላ ቅዳሜ ዕለት በሁለት የሳዑዲ አረቢያ ነዳጅ ማቀነባበሪያ ቦታዎች ላይ ጥቃት ከተሰነዘረ በኋላ ለዓለም የሚቀርበው የነዳጅ መጠን አምስት በመቶ ቀንሷል። በዚህም ድፍድፍ የነዳጅ ዘይት ዋጋ ከ15 እስከ 19 በመቶ ጭማሪ አሳይቷል። በድሮን ጥቃት ጉዳት የደረሰባቸው የሳዑዲ ነዳጅ ማቀነባበሪ ተቋማት ወደ ቀደመ ስራቸው ለመመለስ ሳምንታት ያስፈልጋለል ተብሏል። ቅዳሜ ዕለት ጥቃት የተሰነዘረባቸው የሳዑዲ ነዳጅ ማቀነባበሪያ ተቋማት በዓለማችን እጅግ ዘመናዊ እና ከፍተኛ ጥበቃ ከሚደረግላቸው የነዳጅ ማቀነባበሪያዎች መካከል ተጠቃሽ ናቸው። • አሜሪካ ሳዑዲ ላይ ለተፈጸመው ጥቃት ኢራንን ተጠያቂ አደረገች • የሁቲ አማጺያን ወደ ሳዑዲ ሚሳዔል ተኮሰች • የሳዑዲ እገዳ ለየመን ጥፋት ነው ጥቃቱን ማን ሰነዘረው? በኢራን ድጋፍ የሚደረግላቸው የሁቲ አማጽያን የድሮን ጥቃቱን የፈጸምነው እኛ ነን ብለዋል። አሜሪካ ግን ሳዑዲ ላይ ለደረሰው ጥቃት ኢራንን ተጠያቂ አድርጋለች። የአሜሪካ የውጪ ጉዳይ ቢሮ ኃላፊ ማይክ ፖምፔዮ ቅዳሜ ዕለት የሳዑዲ ነዳጅ ማውጫ ተቋማት ላይ ለተሰነዘረው የድሮን ጥቃት ኢራንን ተጠያቂ አድርገዋል። ከምዕራባውያን መንግሥታት ድጋፍ የሚያገኘው ሳዑዲ መራሹ ኃይል በየመን እየተደረገ ባለው ጦርነት ለየመን መንግሥት ድጋፍ የሚያደርግ ሲሆን፤ ኢራን ደግሞ ለሁቲ አማጽያን ድጋፍ ታደርጋለች። የአሜሪካው የውጪ ጉዳይ ቢሮ ኃላፊው ማይክ ፖምፔዮ ''የድሮን ጥቃቱ ከየመን ስለመነሳቱ የሚያሳይ ምንም አይነት ማስረጃ የለም። ሁሉም መንግሥታት ኢራን በዓለም የኢንርጂ ምንጭ ላይ የሰነዘረችውን ጥቃት ማውገዝ አለባቸው'' ብለዋል። ፕሬዝደንት ትራምፕ በበኩላቸው ለጥፋቱ ማን ተጠያቂ እንደሆነ ስለምናውቅ "አቀባብለን" የሳዑዲ መንግሥት ምክረ ሃሰብ ምን እንደሆነ እየጠበቅን ነው ብለዋል። የሳዑዲ ባለስልጣናት ጥቃቱ በሰው ላይ ያደረሰው ጉዳት የለም በማለት የድሮን ጥቃቱ ስላደረሰው ጉዳት ዝርዝር መረጃ ሳይሰጡ ቀርተዋል። የተሰነዘረው ጥቃት የሳዑዲ አረቢያን የድፍድፍ ነዳጅ የማምረት አቅም በግማሽ መቀነሱ ግን ተረጋግጧል። ሳዑዲ አረቢያ የዓለማችን ቁጥር አንድ ነዳጅ አምራች ስትሆን በየቀኑ ወደ 7 ሚሊዮን በርሜል ነዳጅ ወደ ውጪ ሃገራት ትልካለች። የሁቲ አማጺያን እነማን ናቸው? በኢራን መንግሥት ድጋፍ የሚደረግላቸው የሁቲ አማጽያን የየመንን መንግሥት እና የሳዑዲ መራሹን ኃይል ሲፋለሙ ቆይተዋል። ፕሬዝደንት አብደራቡህ ማንሱር ከመዲናዋ ሰነዓ በሁቲ አማጽያን ተባረው ከወጡበት ጊዜ ጀምሮ የመን ላለፉት 4 ዓመታት በጦርነት ስትታመስ ቆይታለች። ሳዑዲ ከመዲናዋ የተባረሩትን ፕሬዝደንት በመደገፍ በሁቲ አማጽያን ላይ በየቀኑ ማለት በሚቻል መልኩ የአየር ጥቃቶችን ትፈጽማለች። የሁቲ አማጽያን በበኩላቸው ሚሳኤሎችን ወደ ሳዑዲ ያስወነጭፋሉ። \nSummary in the same language as the doc:

በሳዑዲ አረቢያ የነዳጅ ማቀነባበሪያ ተቋማት ላይ ጥቃት ከተሰነዘረ የዓለም የነዳጅ ዘይት ዋጋ ጭማሪ አሳየ።

amh_Ethi

validation

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: የአማራ ክልል ፖሊስ ረዳት ኮሚሽነር ሰይድ አህመድ በቁጥጥር ስር ዋሉ\nSummary: የአማራ ክልል ፖሊስ ኮሚሽን የኢንፎርሜሽን ኮምዩኒኬሽን ሚዲያ ልማት ዋና መምሪያ ኃላፊ የሆኑት ረዳት ኮሚሽነር ሰይድ አህመድ በቁጥጥር ስር መዋላቸው ተነገረ።\nArticle (Max 500 characters):

ረዳት ኮሚሽነር ሰይድ አህመድ በቁጥጥር ስር መዋላቸውን ለቤተሰባቸው ቅርብ ከሆኑ ሰዎች ቢቢሲ ማረጋገጥ የቻለ ሲሆን፤ ከቤተሰባቸው ጋር እንደሚገናኙና በመልካም ጤንነት ላይ እንደሚገኙም ለማወቅ ተችሏል። የአማራ ክልል ፖሊስ ከፍተኛ አመራሮች ለሳምንታት በክልሉ ሥራ አመራር ተቋም ውስጥ በስልጠናና በግምገማ ላይ እንደነበሩ አንድ ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈለጉ የክልሉ ፖሊስ ኮሚሽን ባልደረባ ለቢቢሲ ገልጸዋል። • ሁሌም አብሮን ያለው 'የመስቀል ወፍ' • በወለደች በ30 ደቂቃ ውስጥ የተፈተነችው ተማሪ ስንት አስመዘገበች? • መሐመድ አሊ፡ የአልሲሲን ገመና አደባባይ ያሰጣው ግብጻዊ እስሩ የተከሰተው ከዚሁ ስልጠናና ግምገማ ጋር ተያይዞ ሊሆን እንደሚችል እኚሁ ግለሰብ ያላቸውን ግምት ጠቅሰዋል። ረዳት ኮሚሽነሩን ለእስር የዳረጋቸው ምክንያት ምን እንደሆነ በእርግጠኝነት እንደማያውቁ

amh_Ethi

validation

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ኮሮናቫይረስ፡ ደቡብ ኮሪያውያን ጭምብልና ክሊኒኮች በተዘጋጁበት ሁኔታ ምርጫ እያካሄዱ ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ነገር ግን ዝም ብሎ በዘፈቀደ መምጣት የለም። ሁሉም የፊት ጭምብል ማድረግ እንዲሁም በአንድ ሜትር ተራርቀው መሰለፍ አለባቸው። ከዚያም የሙቀት መጠናቸው ይለካል፣ እጃቸውንም በሳኒታይዘር እንዲያፀዱ ይደረግና የእጅ ጓንት ያጠልቃሉ። እነዚህን ሁሉ ሂደቶች ካለፉ በኋላ ነው ድምፃቸውን ለመስጠት ወደተከለለው ሚስጥራዊ ቦታ የሚወሰዱት። • ትራምፕ ለዓለም ጤና ድርጅት የሚሰጠው ገንዘብ እንዲቋረጥ አዘዙ • የኮሮናቫይረስን በመቆጣጠር በኩል እየተሳካላት ያለችው አገር በዚህ የኮሮና ወረርሽኝ እየተዛመተ ባለበት ወቅት የብሔራዊ ጉባኤው ምርጫ በተያዘለት እቅድ መሰረት እንዲካሄድ እነዚህ ቅድመ ጥንቃቄዎች በመከናወን ላይ ናቸው። ብሔራዊ ጉባኤው (ፖርላማው) ሶስት መቶ መቀመጫዎች ያሉት ሲሆን፣ ሰላሳ አምስት ፓርቲዎችም ተፎካካሪዎቻቸውን አቅርበዋል። ነገር ግን በአብዛኛው ውድድሩ የሚሆነው በገዥው ፓርቲ ሚንጆ ዲሞክራቲክ ፓርቲና በተቀናቃኙ ወግ አጥባቂው ዩናይትድ ፊውቸር ፓርቲ መካከል ነው። በምርጫው ላይ መንግሥት የኮሮና ቫይረስ ወረርሽን ለመቆጣጠር እያደረገው ያለው ጥረት የምርጫ ውይይቶችን የበላይነት ስፍራ ይዞ ነበር። ኮሮና ሊያስከትለው የሚችለውን ከፍተኛ የኢኮኖሚ መሽመድመድ እንዲሁም ከፕሬዚዳንቱ የእርዳታ እቅዶች ጋር ተያይዞ ያሉ የሙስና ቅሌቶችም በብዙዎች ዘንድ ፍራቻን አንግሰዋል። የብሔራዊ ጉባኤው ምርጫ ተመራጮች እንዲሁም የፓርቲዎች እውቅና የሚመዘንበት ሲሆን፤ ዋናው ምርጫ ግን የሚደረገው ከሁለት ዓመታት በኋላ ነው። 'የመምረጥ መብት' የኮሮና ቫይረስ ፍራቻ በነገሰበት ሰአት ምርጫው ይካሄዳል መባሉ ከፍተኛ ቀውስ ሊያስከትል እንደሚችሉ ትችቶች እየተሰሙ የነበረ ቢሆንም እኔ ግን ያስተዋልኩት በተረጋጋ ሁኔታ የተደረገ ምርጫ ነው። መራጮች በተሰጣቸው ቦታ ላይ በፀጥታ ቆመው ተራቸውንም እየጠበቁ ነበር። "ምናልባት ብዙ መራጭ ስለማይመጣ ምርጫው ቢራዘም የሚል ሃሳብ ነበረኝ። ነገር ግን እኔም መጥቻለሁ ብዙ ሰውም ለመምረጥ መጥቷል። የሚያስጨንቅ ነገር የለም" በማለት አንዲት ወጣት መራጭ ለቢቢሲ ተናግራለች። የቫይረሱ የመዛመት ሁኔታ መራጮችንም ያሰጋ አይመስልም። ከአስራ አንድ ሚሊዮን በላይ የሚበልጥ መራጭ፣ 26 በመቶ የሚሆነው አገሬው መርጧል። አንዳንዶች በፖስታ ምርጫቸውን ሲልኩ አብዛኞቹ ደግሞ ማልደው መጥተው መርጠዋል። የተያዘው ህዝብ ቁጥርም ከፍተኛው ነው ተብሏል። ከዚህ በተጨማሪ የ18 ዓመት እድሜ ያላቸው ሰዎችም ሲመርጡ ለመጀመሪያ ጊዜ ነው። የመጀመሪያ መራጮችም በመዲናዋ ሴዉል በደስታ ሲመርጡ ታይተዋል። "መምረጥ መብታችን ነው። ማድረግ ያለብንም ነገር ነው" በማለት የምትናገረው የመጀመሪያ ጊዜ መራጭ ምንም እንኳን ከፕላስቲክ የተሰሩ የእጅ ጓንቶች ለመምረጥ ባይመቹም፤ "ዋናው ደህንነት" ነው ብላለች። በለይቶ ማቆያ ክሊኒኮች ላይ ሆኖ መምረጥ ደቡብ ኮሪያ በታሪኳ ውስጥ ምርጫን አራዝማ አታውቅም። በጎርጎሳውያኑ አቆጣጠር በ1950ዎቹ በነበረው የኮሪያ ጦርነት እንኳን ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ ተካሂዷል። በዚህ ወቅት ለባለስልጣኖቹ ዋነኛ ፈተና የነበረው ምናልባት ቫይረሱ ቢዛመትስ የሚል ነበር። እናም የሙቀት መለኪያው ጣቢያዎቹ ላይ አስገዳጅ የሆነበትም ምክንያት መከላከል ያስችል ዘንድ በሚል ነው። መራጮች የሙቀት መጠናቸው ከ37.5 ሴንቲግሬድ በላይ ከሆነ ከሌላው መራጭ ተነጥለው በተዘጋጀው ለይቶ ማቆያ ውስጥ እንዲመርጡ ይደረጋሉ። የኮሮና ቫይረስ ታማሚዎች የምርጫ ውጤታቸውን በፖስታ እንዲልኩ ተጠይቀዋል። • የኮሮናቫይረስን በመቆጣጠር በኩል እየተሳካላት ያለችው አገር ነገር ግን የኮሮና መካከለኛ ምልክት ለሚያሳዩ ሰዎች ከመኖሪያ ሰፈሮች ራቅ ባለ ሁኔታ አንድ...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Content: ሮናልዲንሆ ሮናልዲንሆና ወንድሙ ፓራጓይ ውስጥ ሃሰተኛ ፓስፖርትና ሌሎች ሰነዶች ይዘው ተገኝተዋል በሚል በፖሊስ ተይዘው ከአንድ ወር በላይ እሥር ቤት ውስጥ መሰንበታቸው አይዘነጋም። ወንድማማቾቹ ከዚህ በፊት እንዲለቀቁ ይግባኝ ቢያመለክቱም ሰሚ ጠፍቶ ነበር። አሁን ግን እያንዳንዳቸው 800 ሺህ ዶላር ዋስ ጠርተው የፓራጓይ ዋና ከተማ አሱንሲዮን የሚገኝ ባለ አራት ኮከብ ሆቴል ውስጥ እንዲቆዩ ትዕዛዝ ተላልፏል። የ40 ዓመቱ የእግር ኳስ ሰው ሮናልዲንሆና ወንድሙ አሲስ እኛ ሃሰተኛ ሰነድ መሆኑን አላወቅንም ነበር ሲሉ ይሟገታሉ። ጠበቃቸውም የወንድማማቾቹ እሥር ሕገ-ወጥ ነው ሲል ይከራከራል። • ብራዚላዊው ሮናልዲንሆ ታስሮ ፍርድ ቤት ቀረበ • ሮናሊዲኒሆ ሃሰተኛ ፓስፖርት ፓራጓይ ውስጥ በፖሊስ ተያዘ ውሳኔውን ያስተላለፉት ዳኛ ገንዘቡ ጫን ያለ እንዲሆን የተደረገው ግለሰቦቹ ሃገር ጥለው እንዳይጠፉ በማሰብ ነው ብለዋል። ሮናልዲንሆ ወደ ፓራጓይ አቅንቶ የነበረው መፅሐፉን ለማስተዋወቅና አቅመ ደካማ ሕፃናትን የሚረዳ ድርጅትን ለመደገፍ ነው ተብሏል። ሮናልዲንሆ የ2005 ባለንደኦር [የዓለም ኮከብ ተጫዋች ሽልማት] አሸናፊ ነበር። አልፎም በግሪጎሪ አቆጣጠር 2002 ከብራዚል ብሔራዊ ቡድን ጋር የዓለም ዋንጫን ማንሳት ችሏል። ተጫዋቾቹ በኮከብነት ዘመኑ ለስፔኑ ባርሴሎና፣ ለጣልያኑ ክለብ ኤሲ-ሚላንና ለፈረንሳዩ ፒኤስጂ ተጫዋቷል። የእግር ኳስ ዕድሜው ሲጃጅ ደግሞ ወደ ትውልድ ሃገሩ ብራዚል በማቅናት ጫማዬን ሰቅያለሁ ሲል የዛሬ አምስት ዓመት ይፋ ማድረጉ አይዘነጋም። \nThe previous content can be summarized as follows:

ብራዚላዊው የእግር ኳስ ጠቢብ ሮናልዲንሆ ጎቹ ፓራጓይ ከሚገኘው እሥር ቤት ተለቆ ውሳኔ እስኪሰጠው ድረስ ሆቴል ውስጥ እንዲሰነብት ታዟል።

amh_Ethi

test

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: ኢትዮጵያ ከገባችበት የፖለቲካ ቅርቃር እንዴት ትውጣ?\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

አቶ የሱፍ ያሲን፣ ዶ/ር ሰማኸኝ ጋሹ እና ፕሮፌሰር ሼትል ትሮንቮል በርካቶች ያልተጠበቀ ነገር እንደሆነ የሚገልጹት ይህ ሁኔታ የቀድሞው ዲፕሎማትና የፖለቲካ ተንታኝ አቶ የሱፍ ያሲንና በአሜሪካ ኤንዲኮት ኮሌጅ የሰብዓዊ መብትና ዓለም አቀፍ ህግ መምህር የሆኑት ዶ/ር ሰማኸኝ ጋሹ በሃገሪቱ ፖለቲካ ውስጥ እንደዚህ ያለ አደጋ ሊፈጠር እንደሚችል የሚያሳዩ ምልክቶች እንደነበሩ ይናገራሉ። • "ሌሎችንም ከፍተኛ ባለስልጣናት የመግደል ዕቅድ ነበረ" "ክስተቱ ያስደነግጣል ነገር ግን ያልተጠበቀ አይደለም" የሚሉት አቶ የሱፍ ከባድ ችግር ሊከሰት እንደሚችል የሚያመላክቱ በርካታ አስጊ ሁኔታዎች በአማራም ይሁን በሌሎች ክልሎች ውስጥ ባለፈው አንድ ዓመት ውስጥ እንደታዩ ጠቅሰው "ነገር ግን በዚህ መልክ ወደ መጠፋፋት ይደርሳል የሚል ግምት አልነበረኝም" ይላሉ። ዶ/ር ሰማኸኝም የሃገሪቱ የፖለቲካ ምህዳር ከፈት ባለበት የለውጥ ጊዜ ውስጥ ብሔርተኛ ኃይሎች ጉልበት አግኝተው መውጣታቸው እየተከሰቱ ላሉት ችግሮች ምክንያት እንደሆነ ያነሳሉ። ይህ ደግሞ "በሚሊሻ፣ በቄሮ ወይም በፋኖ መልክ፤ ሁሉም ግን የራሱን መብት ለማስጠበቅ፣ ሌላውን እንደ ስጋትና እንደ ጠላት የሚያይበት ሁኔታ ተፈጥሯል" በማለት ሰኔ 15 2011 ዓ.ም የተፈጠረው ዓይነት ትልቅ አደጋ ሊያስከትል እንደሚችል ያስታውቅ እንደነበር ያስረዳሉ። ከአንድ ዓመት በፊት ኢትዮጵያ በአስቸጋሪና በመስቀለኛ መንገድ ላይ ናት እየተባለ ሲነገር ቆይቶ አዲሱ ጠቅላይ ሚኒስትር ወደ ስልጣን ከመጡ በኋላ "በኢትዮጵያ ውስጥ የነበረው ስጋት እየቀነሰ፣ ተስፋ እየገዘፈ እየመጣ ነበር" የሚሉት አቶ የሱፍ በቦታው የሚታዩት ይህን መሰል ግጭቶች፣ መፈናቀሎችና መጠራጠሮች የተጀመሩትን የለውጥ እርምጃዎች የሚያደናቅፍና የታየውን ተስፋ ሊያጨልም ይችላል ይላሉ። • የሥራ ኃላፊነታቸውን "ከባድና የሚያስጨንቅ... ነው" ያሉት ዶ/ር አምባቸው ማን ነበሩ? ለዚህ ደግሞ ብሔርን መሰረት ያደረገው ፌደራሊዝም አለመተማመንና አንዱ ሌላውን እንደ ጠላት እንዲያይ ክፍተት የሚተው ነው የሚሉት ዶ/ር ሰማኽኝ፤ ባለፉት 27 ዓመታት በአማራ ሕዝብ ላይ ደረሱ በተባሉት በደሎች ምክንያትነት የተለያዩ ሃሳቦች ተነስተዋል ሲሉ ያስረዳሉ። የሰሞኑ ክስተትም ከዚህ ጋር እንደሚያያዝ የሚያምኑት ዶ/ር ሰማኸኝ "ምን ዓይነት ብሔርተኝነት የተሻለ የአማራን ሕዝብን ጥቅም ያስከብራል በሚለው ላይ በአማራ ልሂቃን መካከል ያለመግባባት ውጤት ነው።" ባለፉት 27 ዓመታት ሃገሪቱን በፍጹም የበላይነት ሲያስተዳድር የነበረው ኢህአዴግ በጠንካራ ክንድ አሁን በየቦታው የሚከሰቱትን አሳሳቢ ችግሮች በአስተዳደራዊ፣ በፖለቲካዊ እንዲሁም በወታደራዊና በደኅንነት ተቋሞቹ በኃይል ተቆጣጥሮ ቢቆይም ለውጡ ያመጣው ነጻነት ችግሮቹ በየቦታው እንዲከሰቱ እንዳደረገ ይነገራል። አንዳንዶች እንዲያውም የሚታዩት አሳሳቢ ነገሮች የቀድሞው ጠንካራ ገዢ ፓርቲን መዳከም አመላካች እንደሆነ ይጠቅሳሉ። የኢትዮጵያን ፖለቲካ በቅርብ የሚከታተሉት ፕሮፌሰር ሼትል ትሮንቮል እንደሚሉት "የኢሕአዴግ ማዕከላዊ ጥንካሬ መፍረክረክ የጀመረው ከዚህ ክስተት ቀደም ብሎ ህወሐት ከማዕከሉ ገሸሽ ከተደረገ ጀምሮ ነው" ይላሉ። አክለውም ሃገሪቱ ውስጥ እየተከሰቱ ያሉ ችግሮችን ለመፍታት በተለይ የገዢው ፓርቲ ትልልቆቹ አባላት ኦዴፓና አዴፓ በአንድነት መስራት እንዳለባቸው ይመክራሉ። "ኦዴፓ ከፍተኛ ጥንቃቄ ካላደረገ የአዴፓን ድጋፍ ሊያጣ ይችላል። የአማራና የኦሮሞ ፖለቲከኞች ጥምረት ከተዳከመ ማዕከላዊ መንግሥቱን ማዳከሙ አይቀርም" ይላሉ። • "በዚህ መንገድ መገደላቸው ከፍተኛ የፀጥታ ችግር መኖሩን ያሳያል" ጄነራል ፃድቃን የጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: ናታልያ እስኩድሮ አርቲቪኢ ለተባለ የቴሌቪዥን ጣቢያ የምትሰራ ሲሆን፤ የቀጥታ ስርጭት ላይ እያለች ሎተሪ እንደደረሳት ስታውቅ በደስታ ተሞልታ እየጮኽች በነጋታው ወደ ሥራ ገበታዋ እንደማትመጣ ተናግራለች። ነገር ግን ቆየት ብላ የደረሳት ሎተሪ በጠቅላላ 4 ሚልዮን ዩሮ ከሚያስገኘው ዕጣ ናታልያ የደረሳት 5ሺህ ዩሮ ብቻ መሆኑን ተረድታለች። • ጃኖ ባንድ በኤርትራ እንዳይዘፍን የተደረገው ሙዚቃ አለ? • "በዓይን የሚታይ የእምቦጭ አረም ወደ ሚቀጥለው ዓመት እንዳይተላለፍ እናደርጋለን" • ቦይንግ ዋና ስራ አስፈፃሚውን ቢያሰናብትም በ737 ማክስ ላይ ስጋቶቹ እንዳሉ ናቸው የገና ሎተሪው ከፍተኛ ሽልማት 4 ሚሊዮን ዩሮ ቢሆንም ብሩ ግን ለበርካታ አሸናፊዎች የሚከፋፈል ነበር። ናታልያ ይህንን እንዳወቀች ለድርጊቷ ይቅርታ ጠይቃለች። ናታልያ እንዳለችው እንደዛ "ስሜታዊ" ሆና በመናገሯ እንደተፀፀተችና ባደረገችው ነገር ጥሩ ስሜት ላልተሰማቸው ተመልካቾቿም ስለሁኔታው እንደምታብራራ ገልፃለች። የናታልያ ምላሽ የመጣው የቴሌቪዥን ምስሉ በሰፊው ማህበራዊ መገናኛ ብዙኀን ላይ ሲሰራጭ 'ሙያዊ ስብዕና ይጎድላታል' የሚል ክስ ከቀረበባት በኋላ ነው። በሎተሪው ዕጣ የሽልማት ሥነ ሥርዓቱ ላይ ሻምፓኝ ተከፍቶ፣ ትልቁ የዕጣ መጠን በሚነገርበት ግዜ ናታልያ በደስታ ስትዘል በቀጥታ በቴሌቪዥን ተላልፏል። ተመልካቾችም ዳጎስ ያለ ገንዘብ እንዳሸነፈችና ሥራዋንም እንደምታቆም የገለፀችበት አኳኋንን እንደነቀፉት የስፔን መገናኛ ብዙኀን ዘግበዋል። ይህ የእርሷን ስሜት የያዘው ስርጭት ከተላለፈ በኋላ እስኩድሮ ዳግመኛ በቴሌቪዥን መስኮት ላይ ብትቀርብም ብዙም አላወራችም። ለቀረበባት ትችት ትዊተር ላይ የሰጠችው ምላሽ እንደሚለው በጊዜው ለወራት ያክል ግላዊ በሆነ ምክንያት ችግር ገጥሟት የነበረ ቢሆንም በ25 ዓመት ብቁ በሆነ የጋዜጠኝነት ህይወቷ በቅንነት ተግታ እንደሰራችና እንደምትኮራበትም ተናግራለች። "ናታሊያ እስኩድሮ አደናጋሪና ውሸታም የአርቲቪኢ ጋዜጠኛ" ተብላ ትዊተር ላይ ለተፃፈው ክስና ለተፈጠረው ግራ የሚያገባ ድርጊቷ ይቅርታ በመጠየቅ አሰትባብላለች። \nSummary in the same language as the doc:

በቀጥታ የቴሌቪዥን ስርጭት ላይ እያለች ሎተሪ እንደደረሳት ስታውቅ የሥራ ባልደረቦቿን 'ነገ ሥራ አልመጣም' ያለችው ስፔናዊት ጋዜጠኛ ይቅርታ ጠየቀች።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

ይህ የወባ መድኃኒት ለኮሮናቫይረስ ታማሚዎች ፈውስ እንደማይሰጥ የዓለም ጤና ድርጅትም ሆነ የእርሳቸው የጤና አማካሪዎች በተደጋጋሚ የመሰከሩ ቢሆንም ትራምፕ ግን ወይ ፍንክች በማለት በአቋማቸው ጸንተዋል። እንዲያውም "ሃይድሮክሲክሎሮኩዊን እያጣጣላችሁት ያላችሁት እኔ ጥሩ ነው ስላልኩ ነው" ብለዋል በሰጡት ጋዜጣዊ መግለጫ። ትዊተር የዶናልድ ትራምፕ ልጅ ከዚሁ ጋር የተያያዘ ይዘት ያለው አሳሳች ተንቀሳቃሽ ምስልን አጋርቷል በሚል ሰሌዳውን አጥፍቶበት ነበር። ዶናልድ ትራምፕ ይህን አወዛጋቢ አስተያየት የሰጡት የልጃቸው የትዊተር ሰሌዳ ለጊዜው እንዲዘጋ መደረጉን ተከትሎ ነው። በጤና ባለሞያዎች ዘንድ ሀይድሮክሲክሎሪን ኮቪድ-19ን ይዋጋል የሚል አስተማማኝ ማስረጃ እስካሁን አልተገኘም። ከዚያ ይልቅ እንዲያውም መድኃኒቱ ለልብ ህመም ስለሚዳርግ ጥንቃቄ አድርጉ የሚሉ መረጃዎች ናቸው ተጠናክረው እየወጡ ያሉት። ለምሳሌ ባለፉት ወራት የአሜሪካ የምግብና መድኃኒት ቁጥጥር ባለሥልጣን ባወጣው ማስጠንቀቂያ ይህ የወባ መድኃኒት ለአደገኛ የልብ ህመም ስለሚዳርግ አስፈላጊው ጥንቃቄ እንዲደረግ ትዕዛዝ ሰጥቶ ነበር። ዶናልድ ትራምፕ ይህን መግለጫ በሚሰጡበት ሰዓት በበሽታው የሚሞቱ ዜጎች ቁጥር አሻቅቦ ታይቷል። በ24 ሰዓት ብቻ 1ሺህ 600 ሰዎች በመላው አሜሪካ መሞታቸው በወራት ውስጥ ያልተሰማ ክፉ ዜና ነው። ይህን ተከትሎ መድኃኒት ከተገኘ በሚል ካሜራ በመፈብረክ የሚታወቀው ኮዳክ ኩባንያ ወደ መድኃኒት ምርት የገባ ሲሆን ከመንግሥት 765 ሚሊዮን ዶላር ብድር አግኝቷል። ይህ በካሜራ ማምረት ሥራ ለዘመናት የቆየው ኮዳክ ኩባንያ ለቫይረሱ አዲስ መድኃኒት ሲገኝ ያንን ቶሎ አምርቶ ለገበያ ለማቅረብ ነው ዝግጅት እያደረገ ያለው። ሀይድሮክሲክሎሮኩዊንን ለመጀመርያ ጊዜ በዓለም ላይ ዝናና እውቅና እንዲያገኝ ያደረጉት የ74 ዓመቱ ፕሬዝዳንት ዶናልድ ትራምፕ ሲሆኑ ይህም በመጋቢት ወር ነበር የሆነው። ያን ከተናገሩ ከሁለት ወራት በኋላ ደግሞ ትራምፕ መድኃኒቱን ራሳቸው እየወሰዱት እንደሆነ በመናገር የጋዜጠኞችን አፍ አስከፍተዋል። አሁን ደግሞ ዶናልድ ትራምፕ በዚህ መድኃኒት ዙርያ እጅግ ጥልቅ ንባብ ስለማድረጋቸውና መድኃኒቱ በሽታውን እንደሚፈውስ እንደደረሱበት ያለ ምንም ሀፍረት አብራርተዋል። "ይህን መድኃኒት ብትወስዱት ምንም አትጎዱም። እኔ አንድ ነገር ጥሩ ነው ስል ሁላችሁም በተቃራኒው ስለምትቆሙ ነው እንጂ መድኃኒቱ ፍቱን ነው" ብለዋል። ትራምፕ ሰኞ ማታ 'አሜሪካ ፍሮንትላይን ዶክተርስ' የሚባል አንድ የሐኪሞች ቡድን ስለ ሀይድሮክሲክሎሮኩዊን የተናገረውን ቪዲዮ አጋርተው መነጋገሪያ ሆነው ቆይተዋል። ፌስቡክም ሆነ ትዊተር ግን ፕሬዝዳንቱ ያጋሩትን ቪዲዮ ከሰሌዳቸው አንስቶባቸዋል። ምክንያቱ ደግሞ ሐሰተኛ መረጃ ነው በሚል ነው። ሆኖም ፌስቡክና ትዊተር እርምጃውን ከመውሰዳቸው በፊት ቪዲዮዉን 17 ሚሊዮን ሰዎች ተመልክተውታል። ትዊተር እንዲያውም ይህንኑ ቪዲዮ የፕሬዝዳንቱ የበኩር ልጅ በማጋራቱ ልጁን ለ12 ሰዓታት ከትዊተር አግዶ አቆይቶታል። በዚህ ቪዲዮ ላይ የምትታየው ዶ/ር ስቴላ ኢማኑኤል የተባለች ሴት በርካታ ስሜት የማይሰጡ ንግግሮችን ከተናገረች በኋላ ሀይድሮክሲክሎሮኩዊንን በመጠቀም 350 ሰዎችን እንደፈወሰች ስትናገር ትታያለች። ዶናልድ ትራምፕ በምሽቱ መግለጫቸው ይህቺን ሴት ዶክተር መድኃኒቱን በማድነቋ እጅግ አድርገው አሞካሽተዋታል። ትራምፕ ሰኞ ዕለት ከከፍተኛ የጤና አማካሪያቸው ከዶ/ር አንተኒ ፋውቺ አቋም የሚጻረሩ በርካታ አስተያየቶችን የሰጡ ሲሆን ጋዜጠኞች ይህን ተከትሎ ከዶ/ር ፋውቺ ጋር ቅያሜ ይኖራቸው እንደሁ ፕሬዝዳንቱን ጠይቀዋቸዋል። ትራምፕ በሰጡት ምላሽ ከዶ/ር አንተኒ ፋውቺ ጋር... \n\nGive me a good title for the article above.

ዶናልድ ትራምፕ የወባ መድኃኒት ለኮሮናቫይረስ ፈውስ ነው አሉ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

ዶ/ር ዐብይ በግላቸው ለውጥ ያመጣሉ?\nዶ/ር አብይ አህመድ የኢህአዴግ ሊቀ-መንበር ሆነው ተመረጡ የቀጣዩ ጠቅላይ ሚኒስትር ፈተናዎች ነገር ግን ሕዝባዊ ተቃውሞዎች፣ በመንግሥት ኃይሎች የሚወሰዱ የኃይል እርምጃዎች እና እስሮች ቀጠሉ። ይህ ደግሞ ግንባሩ በድጋሚ ለተሀድሶ እንዲቀመጥ አስገደደው። ያንንም ተከትሎ የቀድሞው ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማርያም ደሳለኝ ከስልጣን ልልቀቅ ሲሉ ጠየቁ። በርካታ የፖለቲካ አመራሮች፣ ጋዜጠኞች፣ ጦማሪዎች ከእስር ተለቀቁ። የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅም ለሁለተኛ ጊዜ በድጋሚ ተደነገገ። ከዚህ ሁሉ በኋላ ዐቢይ አህመድ (ዶ/ር) ሦስተኛው የኢህአዴግ ሊቀመንበር ሆነው ተመረጡ። በአሜሪካ ጆርጂያ ጉኔት ኮሌጅ የፖለቲካ ሳይንስ መምህር የሆኑት ዶ/ር ዮሐንስ ገዳሙ የዶ/ር አብይ ቀጠዩ የኢህአዴግ ሊቀ-መንበር ሆኖ መመረጥ ባለፉት ሳምንታት ኢህአዴግ ተከፋፍሏል እየተባለ ሲነገር ከነበረው አንፃር ካየነው፤ ኢህአዴግ ከመቼውም ጊዜ በበለጠ አንድነቱን ጠብቆ የወጣበትና ወደ አንድነት የተመለሰበትን መንገድን ማሳያ ነው ይላሉ። ለዶ/ር ዮሐንስ ገዳሙ ኢህአዴግ ጠንካራ ድርጅታዊ ባህል አለው። ሁሌም የጋራ ችግሮቹን በጣም ረጃጅም ጊዜ ወስዶ በመነጋገር ወደ አንድነት የሚመጣበትን ባህል አለው። "ያንንም ያሳኩ ይመስለኛል። ስለዚህ የዶ/ር ዐብይ የፓርቲው ሊቀ-መንበር ሆኖ መመረጥ ትልቁ ድል ነው ብዬ የማስበው ለራሱ ለድርጅቱ ነው" ይላሉ። አቶ ክቡር ገና ደግሞ በበኩላቸው የዶ/ር ዐብይ መመረጥ በኢህአዴግ አባል ድርጅቶች ውስጥ ለውጥ ፈላጊው አካል የተሻለ ተደማጭነት አግኝቶ ማሸነፉን ያሳያል ባይ ናቸው። የኢትዮጵያዊያን ፍላጎት ዶ/ር ዮሐንስ ገዳሙ ኢትዮጵያዊያን አንድነታቸውን የሚያጠናክር፣ በሕዝቦች መካከል ትስስርን የሚፈጥር፣ ለወጣቶች፣ ለሴቶች አዲስ ተሰፋን ሰንቆ ሀገሪቱን በተረጋጋ ሁኔታ መምራት የሚችል መሪ ይፈልጋሉ ስለዚህ ለዜጎች የዶ/ር ዐቢይ መመረጥ እንደ አንድ ተስፋ ሰጪ እድል ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። ለዶ/ር ዮሐንስ ይህ ተስፋ ሰጪ ብቻ ሳይሆን በራሱ ተግዳሮቶችንም ያዘለ ነው። የአራቱ የኢህአዴግ አባል ፓርቲ አመራሮች ለ17 ቀን ከዘለቀው ስብሰባቸው በኋላ በሰጡት መግለጫ ላይ ቃል የገቡትን ትልልቅ ማሻሻያዎች የተመረጠው አዲስ ሊቀመንበር እና ቀጣይ ጠቅላይ ሚኒስትር ሊያሳካ ይችላል ወይ ብቃትስ አለው? ብቃቱስ ቢኖረው ኢህአዴግ ፈቃደኛ ሆኖ ያሰራዋል? የሚሉት ጉዳዮችን በጥያቄ መልክ ያነሳሉ። ዶ/ር ዮሐንስ የአዲሱ የኢህአዴግ ሊቀ-መንበር መመረጥ በአማራና በኦሮሚያ ክልሎች ላለፉት ሦስት ዓመታት የነበረውን ሕዝባዊ ተቃውሞ ሊያስቆመው ይችላል ይላሉ። ነገር ግን በአማራ ክልል የተነሳው ተቃውሞ ከማንነት ጥያቄ ጋር የተነሳ በመሆኑ ህዝቡ የሚፈልገውን በመረዳት ወደታች ወርዶ በማነጋገር መልስ መስጠት እንደሚያስፈልግ ይመክራሉ። በኦሮሚያ ክልል የተነሳው ሕዝባዊ ተቃውሞ የፍትሃዊነት እና የእኩልነት ጥያቄ በመሆኑ እና ይህ ደግሞ የኢትዮጵያዊያን አጠቃላይ ጥያቄ ስለሆነ ለዶ/ር ዮሐንስ በአንዴ የሚመለስ አይደለም። ስለዚህ እነዚህን ጥያቄዎች ለመመለስ ፍንጮችን በማሳየት የህዝቡን ትዕግስት መግዛት ያስፈልጋል ባይ ናቸው። ቀጣይ ኃላፊነቶች አቶ ክቡር ገና የጠቅላይ ሚኒስትሩ ቀዳሚ ሥራዎች ፓርቲው የሚያስቀምጣቸው ቢሆኑም፤ የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁ ዘለቂ ሰላምን በማምጣት ረገድ ምን ያህል እንዳገዘ መመልከት እና ውሳኔ መስጠት ግን ያስፈልጋል ባይ ናቸው። ዶ/ር ዮሐንስም በዚህ ሃሳብ ይስማማሉ። ኢህአዴግ በተደጋጋሚ የሚታወቀው ተሀድሶ በማካሄድ ነው። በቅርቡም ጥልቅ ተሃድሶ አካሄዷል። ወደ ተግባር ስንመጣ ግን ብዙ ጥያቄ የሚያስነሱ ነገሮችን ብዙ ጊዜ እናያለን ይላሉ ዶ/ር ዮሐንስ። በቅርቡ ታዋቂ ፖለቲከኞች...\n\ntl;dr:

ኢትዮጵያ ውስጥ ያለው የፖለቲካ ሁኔታ መረጋጋት እርቆት ከሰነበተ ቆይቷል። በዚህም የተነሳ በአማራ፣ በኦሮሚያ እና በአንዳንድ የደቡብ ክልሎች ሕዝባዊ ተቃውሞዎች ተስተውለዋል። ይህንን ተከትሎም ኢህአዴግ ጥልቅ ተሃድሶ አድርጓል። የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ ታውጇል።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Content: በተለይ አቶቴ ተብሎ በሚታወቀውና በርካታ የሲዳማ ብሔር አባላት የሚኖሩበት የሐዋሳ ክፍል የፈንጠዝያው ማዕከል ነበር። በከባድ መኪኖች ላይ እየተጫኑ ወደ ስፍራው የሚያመጡ ሰዎች ቁጥሩ እየጨመረ እንዲመጣ አደረገው። በቡድን የተሰባሰቡ ሰዎች ደስታቸውን ለመግለጽ ከሐይማኖታዊ ዜማዎች ጋር የተቀላቀሉ የተለያዩ ዘፈኖችን ያሰሙ ነበር። በተሰበሰቡት ሰዎች በብዛት ሲዜሙ ከነበሩት መዝሙሮች መካከል በሲዳማ ቋንቋ የእግዚአብሔርን ኃይል የሚያመለክቱ በሲዳምኛና በአማርኛ "አሁን ምን ይላል ጠላቴ" እንዲሁም "ጠላት አይኑ እያየ ጆሮው እየሰማ" የሚሉት መዝሙሮች ደስታቸውን ለማድመቅ ሲያዜሙ ነበር። • ክልልነት ለጠየቀው ሁሉ ቢሰጥ ችግሩ ምንድነው ? • በሲዳማ ክልልነት ጉዳይ ህዝበ ውሳኔ እንዲካሄድ የምርጫ ቦርድ ወሰነ አንዳንዶች "የሲዳማ ክልላዊ መንግሥት" የሚል ጽሁፍ የሰፈረባቸውን ከናቴራዎች ደስታቸውን ለሚገልጹት ሰዎች ሲሸጡ፤ ሌሎች ከደስታቸው ብዛት በመንገድ ላይ ያገኙትን ሁሉ እያቀፉ 'እንኳን ደስ አላችሁ' ሲሉ ነበር። ይህ የደስታ ስሜት በከተማዋ ውስጥ የተፈጠረው የክልሉ ገዢ ፓርቲ ደኢህዴን የሲዳማ ዞን ራሷን የቻለች ክልል እንድትሆን ከሚያስችል ውሳኔ ላይ ደርሷል የሚል ወሬ በመሰማቱ ነበር። ምንም እንኳን የዚህን ወሬ እውነተኛነት የሚያረጋግጥ ከሚመለከተው አካል የተገኘ ማረጋገጫ ባይኖርም ጥያቄው ክልል በመሆን ምላሽ እንደሚያገኝ እምነት ነበራቸው። ነገር ግን ምንም ሳይሰማ ቀኑ አለፈ። በቀጣዩ ቀን ሐዋሳ በእርግጠኝነትና ግራ በመጋባት ውስጥ ስትዋልል ዋለች። የሰኞ እለቱ የአደባባይ ፈንጠዝያ ማክሰኞ እለት ጉዱማሌ በሚባለው ቦታ ላይ በተደረጉ ስብሰባዎች ተተካ። ስብሰባዎቹም የሚጠበቀው ምላሽን የበለጠ እንዲጠበቅ አደረገው። ከዚያም በተከታታይ ከደኢህዴን፣ ከብሔራዊ ምርጫ ቦርድና ከሲዳማ ዞን አስተዳደር ጉዳዩን በተመለከተ የተሰጡት መግለጫዎች ከፍ ብሎ የነበረውን የደስታ ስሜት ቀዝቀዝ እንዲል አደረጉት። ስጋትና ውጥረት በእርግጥም የሲዳማ ክልል የመሆን ነገር ተቀባይነት አግኝቷል የተባለው ወሬ ከተሰማ በኋላ ባሉት ቀናት የተስተዋለው የደስታ ጭፈራና መዝሙር ብቻ አልነበረም። ቀይ ቆብ ያጠለቁ የመከላከያ ሠራዊት አባላት በክፍት መኪኖች ላይ ሆነው የከተማዋን ዋና ዋና አካባቢዎች እየተዘዋወሩ ይቃኙ ነበር። ይህም የሲዳማ ብሔር የመብት ተከራካሪዎች ሐምሌ 11 ያለማንም ፈቃድ ክልል የመሆን ጥያቄያቸውን ተግባራዊ እንደሚያደርጉ ካሳወቁ በኋላ በሕብረ ብሔሯ ከተማ ሐዋሳ ላይ ውጥረት መንገሱን የሚያመለክት ነው። የሲዳማ ብሔር አባል ያልሆነ አንድ የከተማዋ ነዋሪ ለቢቢሲ እንደተናገረው የወታደሮቹ በከተማዋ ውስጥ መሰማራት ደህንነት እንዲሰማኝ አድርጎኛል ይላል። "እውነቱን ለመናገር መጥፎ ነገር ቢከሰት በክልሉ ፖሊስ ላይ እምነት የለኝም" ሲል ያክላል። • 'ከሕግ ውጪ' የተዋሃዱት አምስቱ ክልሎች ለዚህም አባባሉ ከዓመት በፊት በከተማዋ ተከስቶ የበርካታ ሰዎችን ህይወት የቀጠፈውን የብሔር ግጭት እንደ ምሳሌ ይጠቅሳል። ነገር ግን የሲዳማ ብሔር መብት አቀንቃኞች አንዳንዶች እንደሚሰጉት አዲስ ክልል ሲመሰረት ማንነትን መሰረት ያደረገ መድልኦ ወይም ጥቃት ሲዳማ ባልሆኑት ላይ ሊከሰት ይችላል የሚለውን ጥርጣሬ አጥብቀው ይቃወሙታል። "የሲዳማን ሕዝብ ትግል ለማጠልሸት የሚደረጉ ቅስቀሳዎች አሉ" ሲሉ በሐዋሳ ዩኒቨርሲቲ የህግ ረዳት ፕሮፌሰርና የመብት ተከራካሪ የሆኑት ተሰማ ኤሊያስ ለቢቢሲ ተናግረዋል። "ከዚህም መካከል ሌሎች ብሔሮችን በተለየ ሁኔታ ሊታዩ ይችላሉ የሚለው አንዱ ነው።" አንዳንድ ምንጮች እንደሚሉት የሲዳማ ክልል ሲመሰረት ከሌሎች ማህበረሰቦች ጋር ስለሚኖረው...\nThe previous content can be summarized as follows:

ሰኞ ሐምሌ 8/2011 ዓ.ም ጠዋት አራት ሰዓት አካባቢ የሞተር ሳይክል ጡሩንባ በከተማዋ መስተጋባት ጀመረ። በደስታ የሚጨፍሩ ወጣት ወንድና ሴቶች በቡድን ሆነው በመሃል ሐዋሳ ውስጥ በብዛት መታየት ጀመሩ።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ኮሮናቫይረስ፡ የኦክስፎርዱን የክትባት ምርምር የሚመሩት ሣራ ጊልበርት ማን ናቸው?\nSummary: ለኮቪድ-19 ክትባት ለማግኘት ቀን ከሌት የሚለፉት በኦክስፎርድ ዩኒቨርስቲ የሚሠሩት ፕሮፌሰር ሣራ ጊልበርት “በጣም፣ በጣም በፍጥነት መሥራት አለብን” ይላሉ።\nArticle (Max 500 characters):

ፕሮፌሰር ሳራ ጊልበርትና ቡድናቸው በቅርቡ ክትባት እንደሚገኝ ተስፋ ያደርጋሉ በቫይረሱ ከ16 ሚሊዮን በላይ ሰዎች ሲያዙ፤ የሟቾች ቁጥር ደግሞ ከ650 ሺህ አልፏል። ፕሮፌሰር ሣራ የሚመሩት ቡድን 300 ተመራማሪዎች የያዘ ነው። በመደበኛ ሂደት አምስት ዓመት ሊወስድ የሚችለውን የክትባት ምርምር በአራት ወር ተስፋ ሰጪ ከሚባል ደረጃ ላይ እንዳደረሱት ይናገራሉ። የክትባቱ የመጀመሪያ ደረጃ ውጤታቸው አበረታች ነው። ክትባቱ ሰዎች ላይ ሲሞከር በሽታውን መከላከል እንደሚችልም ታይቷል። "ይህ ማለት ክትባቱ ከዓመቱ ማገባደጃ በፊት ጥቅም ላይ ይውላል ማለት ባይሆንም፤ ከመቼውም በላይ በሽታውን ለመከላከል መቃረባችንን ይጠቁማል።" ሃያ ሁለት ተስፋ ሰጪ ክትባቶች በሙከራ ላይ ይገኛሉ። ሌሎች 100 በመጀመሪያ ደረጃ ላይ የሚገኙ ሙከራዎችም አሉ። ሣራ ጊልበርት ማናቸው? ፕሮፌሰር ሣራ በኦ

amh_Ethi

test

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

ባለፈው ሳምንት፤ ማክሰኞ የሆነው ይህ ነው። ሃገር አማን ብለው ዓለም እንዴት እንዳደረች ለመቃኘት የጎገሉ አንጀት የሚያርስ መረጃ ማግኘት አልቻሉም። ኧረ እንደውም ምንም ዓይነት መረጃ ማግኘት ይቅርና የሞባይልም ሆነ ኮምፒውተር ስክሪናቸው ላይ ብቅ ሊል አልቻለም። ተጠቃሚው የሞባይልና ብሮድባንድ ኢንተርኔት አገልግሎት እንደተቋረጠ የገባው ዘግየት ብሎ ነው። ኢንተርኔት ብትጠበቅ የውሃ ሽታ ሆና ቀረች። ከሰዓት በኋላ አካባቢ ግን ብቅ አለች። ደግሞ በነገታው አንዲሁ. . .ኢትዮ-ቴሌኮም ምን ገጠመህ? ተብሎ ቢጠየቅ እኔ 'ማውቀው ነገር የለም ሆነ ምላሹ። እንደው ክቡር ሚኒስትሩ ያውቁ ይሆን ቢባል 'ኢትዮ-ቴሌኮም እንጂ እኛ ምን አገባን' ነበር ለመገናኛ ብዙሃን የተሰጠው መልስ። • የኢንተርኔቱን ባልቦላ ማን አጠፋው? እርግጥ ሰዎች የኢንተርኔት መቋረጡ ከሃገር አቀፍ ፈተናዎች ጋር የተያያዘ ሊሆን እንደሚችል ገምተዋል [አምና፣ አቻምና የተከሰተውን ልብ ይሏል]፤ ይህ ግን መላ ምት እንጂ የተጨበጠ መረጃ አይደለም። ሐሙስ ዕለት ከኢንተርኔቱ አልፎ አጭር የፅሑፍ መልዕክት አገልግሎት እንደተቋረጠ ተሰማ። 'ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ ወደ ሥልጣን ከመጡ በኋላማ እንዲህ ዓይነት ነገር አይታሰብም?' ያሉ ሁኔታው ግራ አጋባቸው። በጉጉት ስትጠበቅ የነበረችው ኢንተርኔት አርብ ጀምበር ልትጠልቅ ስታኮበኩብ ገደማ ብቅ አለች። አጭር የፅሑፍ መልዕክቱ ግን እንደቀለጠ ቀረ። አሁንም ቢሆንም የኢንተርኔት አገልግሎት ተመልሶ ያልመጣባቸው ሥፍራዎች እንዳሉ ይነገራል። «ኢትዮ-ቴሌኮምን እከሳለሁ» የሕግ ባለሙያው አቶ ዮሐንስ እንየው በሰመራ ዩኒቨርሲቲ የሕግ መምህር እና የዲጂታል መብት አማካሪ ናቸው። ከሰሞኑ በተፈጠረው ጉዳይ ኢትዮ-ቴሌኮም በሕግ ሊጠየቅ ይገባል ከሚሉ ሰዎች መካከል ናቸው። «ኢንተርኔት ጠቅላይ ሚኒስትር አብይ ከመጡ ወዲህ እንኳ አራት ጊዜ ያክል ተቋርጧል። እርግጥ ጉዳዩ እንደ ቅንጦት ነው የሚታየው። በሕግ ባለሙያዎች አንድም አንገብጋቢ ከሚባሉ ጉዳዮች ተርታ አይመደብም። ወደሌሎች የአፍሪካ ሃገራት ስትመጣ ግን መንግሥት መሰል ድርጊቶችን ሲፈጽም ይከሰሳል። ብሩንዲ ብትል፣ ታንዛኒያ ሆነ ኡጋንዳ ብትሄድ ኢንተርኔት ሲቋረጥ ይከሳሉ። እንዲህ ዓይነት ጉዳዮችን በቀላል አይልፏቸውም ሌሎች ሃገራት። እኛ ጋር ግን እንደ ቀልድ ነው የሚታየው፤ ማንም ተጠያቂ አይሆንም።» እርግጥ አቶ ዮሐንስ እና ሌሎች የሕግ ባለሙያዎች ጉዳዩ ውልብ ያለላቸው ከሰሞኑ ነው፤ ሂደቱም ገና ጅማሬ ላይ ነው። ቢሆንም እንደውም ሃሳቡን ማጫር በራሱ አንድ እርምጃ ነው ይላሉ ባለሙያው። «እንደው ውይይቱን ብናስጀምረው ብለን ነው። በቀጣይ መንግሥትም ይሁን ኢትዮ-ቴሌኮም፤ አሁን ደግሞ ሌሎች 'ኔትዎርክ ፕሮቫይደሮች' እየመጡ ስለሆነ [ፕራይቬታይዝ እየተደረገ ስለሆነ] ወደፊት ለሚያጋጥሙ የተለያዩ ክስተቶች አላግባብ በሆነ መልኩ ከሕግ ውጭ መሰል ድርጊት እንዳይጸሙም ነው።» ምን ተብሎ ይከሰሳል? ባለፈው ሳምንት እንደ ፌስቡክና ትዊትር ያሉ ማህበራዊ ድር አምባዎች ጭር ብለው ነው የከረሙት [ዕድሜ ለኢንተርኔት መቋረጡ]። ከሃገር ውጭ ያሉ ኢትዮጵያዊያን ግን ተቃውሟቸውን 'በነፃነት' ሲገልጹ ከርመዋል። ኢትዮ-ቴሌኮም ተከሰሰ እንበል. . .በዋናነት ክሱ የሚሆነው ምንድን ነው? የመረጃ ነፃነት መግፈፍ? ተጠቃሚዎች ለገዙት 'ዳታ' ሳይጠቀሙበት መክሰሩ ነው? ግራ ያጋባል። «እርግጥ ነው ኢንተርኔት መዘጋት ብዙ ችግር ፈጥሯል። ግን እኛ በዋናነት ከምንም በላይ የመናገር ነፃነት፤ ሁለተኛ ደግሞ መረጃ የማግኘት መብት ላይ ነው የምናተኩረው። ምናልባት ሌሎችም ክሱን ፋይል ስናደርግ የሚቀላቀሉን ካሉ ያስከተለውን ኪሳራን ልናካታት እንችላለን።... \n\nGive me a good title for the article above.

የኢንትርኔት መቋረጥ፡ የሕግ ባለሙያዎች ኢትዮ-ቴሌኮምን ለመክሰስ አቅደዋል

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ኡጋንዳ ተማሪዎቿን ከቻይና ለማስወጣት ገንዘብ የለኝም አለች\nSummary: የኡጋንዳ መንግሥት በኮሮናቫይረስ ክፉኛ በተጠቃችው የቻይናዋ ዉሃን ከተማ ወስጥ የሚገኙትን ተማሪዎች ወደ አገራቸው ለመመለስ የሚያስችል ገንዘብ የለኝም አለ።\nArticle (Max 500 characters):

ቁጥራቸው 105 ይሆናሉ የተባሉት ኡጋንዳዊያን ተማሪዎችን አውሮፕላን ተከራይቶ ከዉሃን ለማስወጣት ከፍተኛ ወጪን የሚጠይቅ በመሆኑ አዳጋች መሆኑን መንግሥት ገልጿል። ነገር ግን ተማሪዎቹ የመዒኣስፈልጋቸውን ነገሮች እንዲያሟሉ የሚያግዝ የተወሰነ የገንዘብ ድጋፍ እንደሚደረግላቸው ተጠቅሷል። በኡጋንዳ ፓርላማ ውስጥ በተካሄደ ክርክር ላይ እንደተናሳው በአሁኑ ጊዜ ተማሪዎቹን ወደ አገራቸው ለመመለስ ዕቅድ የለም። ይህም ለሳምንታት በሰቆቃና በበሽታው የመያዝ ስጋት ውስጥ ለቆዩት ተማሪዎች አሳዛኝ ውሳኔ ነው ተብሏል። የጤና ሚኒስትሯ ዶክተር ጄን ሩት አቼንግ ትናንት ለፓርላማው እንደገለጹት ኡጋንዳ የበሽታውን ወረርሽኝ ለመቆጣጠር የሚያስችል ዕውቀትም ሆነ የተለየ ተቋም የላትም። በተጨማሪም ሚኒስትሯ ውሃን ውስጥ ለሚገኙት ለተማሪዎቹ መደገፊያ የሚሆን 61 ሺህ ዶላር በስልካቸው በኩል እንደሚላ

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Content: ተክለወልድ ከፈጠራ ሥራው ጋር ወረርሽኙ ስርጭቱን እያሰፋ ባቫይረሱ የሚያዙና የሚሞቱ ሰዎች ቁጥር እየጨመረ ነው። በተለይ በሽታው በመጀመሪያ ላይ ተከስቶ በነበረባቸው አገራት ውስጥ ዳግም እያገረሸ መሆኑ እየተነገረ ነው። ቢሆንም ግን የበሽታውን መስፋፋት ለመግታት ያሉትን የመከላከያ ዘዴዎች በአግባቡ ተግባር ላይ ማዋል ከተቻለ የወረርሽኙን የመዛመት ፍጥነት መግታት እንደሚቻል ባለሙያዎች ይመክራሉ። እነዚህን የቫይረሱን የመተላለፊያ መንገዶች የሚቀንሱ ዘዴዎችን ተግባራዊ ለማድረግ የተለያዩ ፈጠራ የታከለባቸው አማራጮች እየቀረቡ ነው። በኢትዮጵያም ባለፈው 2012 ዓ.ም በሽታውን ለመከላከልና ለመቆጣጠር የሚያስችሉ ስምንት የፈጠራ ሥራዎች በአዕምሯዊ ንብረት ጽህፈት ቤት መመዝገባቸውን የተቋሙ ባለሙያ የሆኑት አቶ ጌታቸው ጣፋ ለቢቢሲ ገልፀዋል። ባለፈው ሳምንት በጫማ ሶል ላይ የሚለጠፍና አስፈላጊ ሲሆን ተልጦ የሚወገድ ሽፋንን አስተዋውቀናችሁ ነበር። የዛሬው ደግሞ ልብሳችን ሳይረጥብ በጸረ ተህዋስ ለማጽዳት የሚያስችል የኢትዮጵያዊ ፈጠራን አቅርበናል። ይህ የፈጠራ ሥራ የበርካቶችን ጭንቀት የሚያቃልል ይመስላል። ምክንያቱም መሳሪያው የተሰራው በአንድ ጊዜ በርካታ ተግባራትን ለማከናወን ነው። የጫማን ሶል ያፀዳል፣ ልብስን ሳያረጥብ በፀረ ተህዋስ ኬሚካል ያጥባል፤ ሙቀት ይለካል፤ የጤና መታወክ ገጥሞዎት ከሆነ ደግሞ ወደ ጤና ተቋም እንዲሄዱ በጽሁፍና በድምፅ ትዕዛዝ ይሰጣል። ይህ ብቻም አይደለም። የሚጠበቀውን ሂደት ሳይከተሉ ድንገት ዘው ብዬ እገባለሁ ካሉም መንገድዎን እንዳያልፉ በዘንግ ይዘጋብዎታል። የሰውነት ሙቀትዎም ከጤናማ ሰው በላይ ሆኖ ልግባ ካሉም የሚገጥምዎት ተማሳሳይ ነው። እንዴት? ካሉ የፈጠራ ሥራው ባለቤት ተክለወልድ ወልደየሱስ ይህ ፈጠራ መሳሪያ እንዴት እንደሚሰራ ለቢቢሲ አብራርቷል። እርሱ እንደሚለው ማሽኑ ዲጂታላይዝድ ነው። ከተገለፀው በላይም በማራቀቅ የሚጠበቅበትን አገልግሎት እንዲሰጥ ማድረግ ይቻላል። የዚህ ማሽን ዋነኛ ሚናው ኮቪድ-19 በንክኪ የሚተላለፍ በመሆኑ በርካታ ነገሮችን ከሰው ንክኪ ነፃ ማድረግ ነው። ከዚህ ባሻገርም በማንኛውም ጊዜ ቤትንም ሆነ መሥሪያ ቤትን ከየትኛውም አይነት ባክቴሪያና ቫይረስ ነፃ ለማድረግ ታስቦ የተሰራ ነው። ማሽኑ የኮሮናቫይረስ ምልክቶች ከሆኑት መካከል የሰውነት ሙቀትን ይለካል። ከንክኪ ነፃ የሆነ የእጅ ማፅጃ አለው። ሙሉ ልብስን ሳያረጥብ በጸረ ተህዋስ ያፀዳል። በተጨማሪም የተለያዩ ስፍራዎችን የረገጥንበትን ጫማችንንና የጫማንን ሶል በቆሙበት ስፍራ ላይ ያፀዳል። በዚህ ሂደት ውስጥም በማሽኑ ውስጥ የሚያልፍ ሰው የሰውነት ሙቀቱ ከጤናማው መጠን የበለጠ ከሆነ፤ ማሽኑ ላይ በተገጠመው ፕሮግራም አማካይነት ግለሰቡ እንዳያልፍ ያደርገዋል። በተጨማሪም የሰውነቱ መቀት የወረርሽኙ ምልክት ሊሆን እንደሚችል በማመልከት ወደ ጤና ተቋም እንዲሄድ ምክር ይሰጣል። ማሽኑ መልዕክትና ምክርን መስጠት የሚጀምረው ለማለፍ ሲሞክሩ ሳይሆን ከዚያ በፊት "እባክዎትን እጅዎትን ያፅዱ" በማለት በተገጠመለት ስክሪን ላይ በሚያሳየው ጽሁፍና በድምፅ አማካይነት ነው። ይህ ከማሽኑ የሚተላለፈው መልዕክት ለአሁን በእንግሊዝኛ ቋንቋ መዘጋጀቱን የሚገልጸው የፈጠራው ባለቤት ተክለወልድ፤ በአገር ውስጥ ቋንቋዎችም እንዲሰራ ለማድረግ ሃሳብ እንዳለውም ለቢቢሲ ተናገሯል። ይህ የፈጠራ ሥራ ውጤት በማንኛውም የመኖሪያም ሆነ የመሥሪያ ቤት መግቢያ በሮች ላይ በቀላሉ የሚገጠምና አገልግሎት ለመስጠት የሚችል ነው። ለዚህም ሲባል ይህንን የፈጠራ ሥራ በተለያየ መጠን ማዘጋጀት እንደሚቻል የሚናገረው ተክለወልድ፤ አሁን ላይ የሰራው 2 ሜትር ከ20 ሴንቲ ሜትር ቁመትና 1...\nThe previous content can be summarized as follows:

ባሳለፍነው ዓመት በዓለማችን ካጋጠሙ ክስተቶች አንዱ የኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ነው። ወረርሽኙ ዘርፈ ብዙ ተፅዕኖዎችን አሳድሯል።

amh_Ethi

test

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: ኬንያ በሊባኖስ በቆንስላዋ በደል ስለሚፈጸምባቸው ዜጎቿ ምርመራ ልታደርግ ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ኬንያውያን በቤይሩት ቆንስላ ውስጥ መንገላታት እንደደረሰባቸው የሚያሳይ ዘገባ የቀረበው በሲኤንኤን ነው። የሴኤንኤን የምርመራ ዘገባ በሊባኖስ በቤት ሠራተኝነት የሚሰሩ ኬንያውያን በአገራቸው ቆንስላ ባለስልጣን እና ረዳቱ የሚደርስባቸውን ብዝበዛ ወይንም ጥቃት ይዞ ቀርቧል። በዚህ የሲኤንኤን ዘገባ ላይ በርካቶች የተጠየቁ ሲሆን እንደሚመቱ፣ እንደሚሰደቡና እንደሚዘለፉ፤ ለቆንስላው አገልግሎት ከተገቢው በላይ ክፍያ እንደሚጠየቁ እንዲሁም ወደ አገራቸው ለመመለሻ የሚሆን ገንዘብ እንዲያገኙ በወሲብ ንግድ ላይ እንዲሰማሩ እንደሚመክሯቸው ጠቅሰው አስረድተዋል። የጉዳዮን እውነትነት አንድ መንግሥታዊ ያልሆነ ድርጅትም እማኝነቱን በመስጠት አረጋግጧል። ነገር ግን የቆንስላው ባለስልጣናት ሁለቱም ሊባኖሳዊያን ሲሆኑ፤ የቀረበባቸውን ክስ አስተባብለዋል። የኬንያ መገናኛ ብዙሃን እንደዘገቡት ከሆነ በኩዌት የሚገኘው የኬንያ ኤምባሲ፣ በሊባኖስ የሚገኘውን ቆንስላ በኃላፊነት የሚመራ በመሆኑ ወደ ቤሩት በመጓዝ ጉዳዩን ያጣራል ብለዋል። በኩዌት የኬንያ አምባሳደር ሃሊማ ሞሐመድ ለዴይሊ ኔሽን "በአሁኑ ሰዓት በረራ ዝግ በመሆኑ በሚቀጥለው ሳምንት ጉዳዩን ለማጣራት ወደ ሊባኖስ ለመጓዝ አቅደናል" ብለዋል። በቅርቡ በሌባኖስ ውሰጥ የኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ በመባባሱ እና በምጣኔ ሃብቱ ድቀት የተነሳ ከ100 በላይ ኢትዮጵያውያን በቆንስላቸው በር ላይ አሰሪዎቻቸው ጥለዋቸው መሄዳቸው ይታወሳል።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: የኮሮናቫይረስን መከሰት ያጋለጠው ዶክተር በበሽታው ህይወቱ አለፈ\nSummary: ገዳዩ ኮሮናባይረስ ወረርሽኝ መከሰቱን ለማሳወቅ ጥረት ያደረገው ቻይናዊው ዶክተር በቫይረሱ ህይወቱ በማለፉ ቻይና ውስጥ ከፍተኛ ቁጣና ሃዘንን ቀሰቀሰ።\nArticle (Max 500 characters):

ዶክተር ሊ ዌንሊያንግ የዶክተሩ ሞት ከተሰማ በኋላ የቻይና የማህበራዊ ትስስር መድረክ በሆነው ዌቦ ላይ ዜጎች ከፍተኛ ሐዘናቸውን ሲገልጹ ቆይተው ሁኔታው ወደ ቁጣ ለመቀየር ጊዜ አልፈጀበትም። በዚህም ምክንያት መንግሥት መጀመሪያ ላይ በሽታውን ለመደበቅ በመሞከርና የወረርሽኙን አስከፊነት በማቃለል ክስ እየተሰነዘረበት ነው። በዶክትር ሊ ሞት የተፈጠረው ቁጣ እየተባባሰ በቻይና ውስጥ የመናገር ነጻነት ስላለበት ሁኔታ ውይይት እንዲጀመር አድርጓል። የአገሪቱ ጸረ ሙስና ተቋምም "ከዶክተሩ ጉዳይ ጋር በተያያዘ" ምርመራ ማድረግ እንደሚጀምር አሳውቋል። አንድ የቻይና ድረ ገጽ እንዳለው የሟቹ ዶክተር ባለቤት እርጉዝ ስትሆን ሰኔ ላእ እንደምትወልድ ይጠበቃል። ኮሮናቫይረስ እስካሁን 636 ሰዎችን የገደለ ሲሆን ከ31 ሺህ በላይ ሰዎች ደግሞ በቻይና ብቻ በቫይረሱ መያዛቸው ተረጋግጧል።

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Content: የዚህ ዓመት ሴት ተጽዕኖ ፈጣሪዎችን ለመለየት በተደረገው ምዘና፤ ዋነኛው ጥያቄ ሆኖ የቀረበው፤ ሴቶች ከፊት ሆነው መምራት ቢችሉ መጪው ዘመን ምን ሊመስል ይችላል? የሚል ነው። በዚህ የዓመቱ የቢቢሲ የዓለማችን ሴት ተጽዕኖ ፈጣሪዎች ዝርዝር ውስጥ በጦርነት የፈራረሰችውን ሶሪያን መልሶ ለመገንባት እያቀደች ካለች የሥነ ህንጻ ባለሙያ አንስቶ በናሳ ውስጥ ከፍተኛ የሥራ ኃላፊ እስከሆነች ባለሙያ ድረስ ተካተዋል። •"ማንም መብታችንን ሊሰጠን ስለማይችል፤ ሴቶች ማንንም ሳይጠብቁ በራሳቸው መታገል አለባቸው" •"የመከላከያ ሚኒስቴርን በተሻለ መልኩ መምራት ይቻላል" ኢንጂነር አይሻ መሀመድ በዝርዝሩ ውስጥ ያሉት አብዛኞቹ በያሉበት የሙያ መስክ ከከፍተኛው ደረጃ ላይ ያሉ ሲሆኑ ከአስር ዓመታት በኋላ ህይወት በምድራችን ላይ ምን ልትመስል እንደምትችል ከሙያቸው አንጻር ትንበያ ሰጥተዋል። ሌሎቹ ደግሞ የማፍያ ቡድንን እየተጋፈጠች ያለች ፖለቲከኛና በሴቶች ላይ ያለውን የተዛባ አመለካከት እየታገለች ያለች እግር ኳስ ተጫዋች የተለየ የህይወት ልምዳቸውን ተጠቅመው ለሚከተሏቸው መንገድ የሚመሩ ሴቶች ናቸው። •የሴቶች መብት ታጋይዋ ወይዘሮ መዓዛ አሸናፊ ማን ናቸው? ከዓለም ዙሪያ ከተለያዩ የሙያ ዘርፎች ተጽዕኖ ፈጣሪ ናቸው ተብሎ በቢቢሲ የተመረጡት ሴቶች የሚከተሉት ናቸው።. 1) ፕሪሺየስ አዳምስ፣ አሜሪካዊት፣ የባሌ ዳንሰኛ 2) ፓርቪና አሃንገር፣ በህንድ ከምትተዳደረው ካሽሚር፣ የሰብአዊ መብት ተከራካሪ 3) ፒየራ አዬሎ፣ ጣሊያናዊት፣ ፖለቲከኛ 4) ጃስሚን አክተር፣ ዩኬ/ባንግላዲሽ፣ የክሪኬት ተጫዋች 5) ማናል አልዶዋያ፣ ሳዑዲ አረቢያዊት፣ አርቲስት 6) ኪሚያ አሊዛዴህ፣ ኢራናዊት፣ የቴክዋንዶ ስፖርተኛ 7) ማርዋ አል ሳቡኒ፣ ሶሪያዊት፣ የሥነ ህንጻ ባለሙያ 8) አላኑድ አልሻሬኪህ፣ ኩዌታዊት፣ የሴቶች መብት ተሟጋች 9) ሪዳ አል ቱቡሊ፣ ሊቢያዊት፣ የሠላም ተሟጋች 10) ታባታ አማራል፣ ብራዚላዊት፣ ፖለቲከኛ 11) ያሊትዛ አፓሪሲዮ፣ ሜክሲኳዊት፣ ተዋናይትና የሰብአዊ መብት ተሟጋች 12) ዳያና አሽ፣ ሌባኖሳዊት፣ የባህላዊ መብቶች ተሟጋች 13) ዲና አሸር ስሚዝ፣ እንግሊዛዊት፣ አትሌት 14) ሚሚ አውንግ፣ አሜሪካዊት፣ የናሳ ፕሮጀክት ኃላፊ 15) ኒሻ አዩብ፣ ማሌዢያዊት፣ ጾታቸውን የቀየሩ ሰዎች ተሟጋች 16) ጁዲት ባክሪያ፣ ኡጋንዳዊት፣ አርሶ አደር 17) አያህ ብዲር፣ ሌባኖሳዊት፣ ሥራ ፈጣሪ 18) ዳማናንዳ ቢኹኒ፣ ታይላንዳዊት፣ መነኩሴ 19) ማቤል ቢያንኮ፣ አርጀንቲናዊት፣ የህክምና ዶክተር 20) ራያ ቢድሻሂር፣ ኢራናዊት፣ የትምህርት ባለሙያ 21) ካቲ ቦማን፣ አሜሪካዊት፣ ሳይንቲስት 22) ሲናድ በርክ፣ አየርላንዳዊት፣ የአካል ጉዳተኞች መብት ተከራካሪ 23) ሊሳ ካምፖ-ኢነግለስቲን፣ አሜሪካዊት፣ የሥነ ህይወትና ሥነ ምግባር ባለሙያ 24) ስካርሌት ከርትስ፣ እንግሊዛዊት፣ ጸሐፊ 25) ኤላ ዳይሽ፣ እንግሊዛዊት፣ የተፈጥሮ አካባቢ ተመራማሪ 26) ሻራን ዳሊዋል፣ እንግሊዛዊት፣ ጸሐፊና አርቲስት 27) ሳልዋ ኢድ ናስር፣ ናይጄሪያ/ባህሬን፣ አትሌት 28) ራና ኤል ካሉቢ፣ ግብጻዊት፣ የአርቴፊሻል ኢንተለጀነስ ባለሙያ 29) ማሪያ ፈርናንዳ ኤስፒኖሳ፣ ኤኳዶራዊት፣ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ጠቅላላ ጉባኤ ፕሬዝዳንት 30) ሉሲንዳ ኢቫንስ፣ ደቡብ አፍሪካዊት፣ የሴቶች መብት ተሟጋች 31) እህት ጄራርድ ፈርናንዴዝ፣ ሴንጋፖራዊት፣ የሮማ ካቶሊክ መነኩሴ 32) ቤታኒ ፊርዝ፣ እንግሊዛዊት፣ አካል ጉዳተኛ የዋና ስፖርተኛ 33) ኦውል ፊሸር፣ አይስላንድ፣ ጋዜጠኛና የጾታዊ መብቶች ተሟጋች 34) አሽሊ-አን...\nThe previous content can be summarized as follows:

ቢቢሲ በአውሮፓዊያኑ 2019 በዓለም ዙሪያ ለሌሎች መልካም ተነሳሽነት የፈጠሩና ተጽእኖ ፈጣሪ ያላቸውን የ100 ሴቶችን ስም ይፋ አድርጓል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: ፖሊስ ሆን ብለህ በአደባባይ 'ፈስተሃል' ያለውን ግለሰብ 550 ዶላር ቀጣ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በኦስትሪያ ግን ፖሊስ ነገሩ ላይ አምርሮ "አላግባብ ፈስተሃል" ያለውን ግለሰብ 564 ዶላር መቀጮ ጥሎበታል። መቀጮው ይህን ያህል ተመን የተደረገበት ባስከተለው መጥፎ ጠረን ወይም ርዝማኔ አልያም የድምጽ ምጣኔ ይሁን የታወቀ ነገር የለም። ሰውየው ድርጊቱን የፈጸመው ፖሊሶች ፊት መሆኑ ቅጣቱን ሳያከብድበት አልቀረም። የቪይና ፖሊስ ግን ሰውየው የተቀጣው "ጋዝ በታች በኩል በማስወጣቱ" ብቻ አይደለም ሲል በትዊተር ሰሌዳው ተከላክሏል። "መቼስ በታች በኩል ለምን ተነፈስክ ብለን ዜጋችንን አንቀጣም. . . " ይላል የፖሊስ የትዊተር መግለጫ። ፖሊስ ሰውየው ላይ ያቀረበው ክስ ግልባጭ በማኅበራዊ ድር አምባው ከታተመ በኋላ ኦስትራዊያን ነገሩን ማኅበራዊ ቧልት አድርገውት ቆይተዋል። የክሱ ርዕስ "የሥነ ምግባር ጥሰት እና ሥርዓት ማጣት" የሚል ሲሆን ድርጊቱ የተፈጸመው በሰኔ 5 እንደሆነ ይገልጻል። ፖሊስ ግን ተከሳሹ ድምጽ ያለው ጋዝ ከማስወጣቱም በላይ ለፖሊስ ተባባሪ አልነበረም ብሏል። ተከሳሹ ድርጊቱን የፈጸመው ፖሊስ በቁጥጥር ሊያውለው ወደ ነበረበት የሕዝብ መናፈሻ በመጣ ጊዜ ከተቀመጠበት የሕዝብ መናፈሻ አግዳሚ ወንበር ተነስቶ ነገርየዋን ሆን ብሎ፣ አስቦና አቅዶ፣ ድምጽ እንዲኖረው በማድረግ "ከባድ ጋዝ ማስወጣቱ" ተብራርቷል። ተከሳሹ የተጣለበትን ቅጣት ይክፈል አይክፈል፣ አልያም ይግባኝ ስለማለቱ የተባለ ነገር የለም።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ስለታገቱት ተማሪዎች መንግሥት ዝምታውን የሰበረበት መግለጫ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

መግለጫውን የሰጡት የጠቅላይ ሚንስትር ጽ/ቤት የፕሬስ ሴክሬታሪያት ኃላፊ አቶ ንጉሱ ጥላሁን፣ የሳይንስ እና ከፍትኛ ትምህርት ሚኒስትር ዲኤታ ዶክተር ሳሙኤል ክፍሌ እና የፌደራል ፖሊስ ኮሚሽን ጀኔራል ኮሚሽነር እንደሻው ጣሰው ናቸው። በመግለጫው ምን ተባለ የጠቅላይ ሚንስትር ጽ/ቤት ፕሬስ ሴክቴሪያት አቶ ንጉሱ ጥላሁን በአገሪቱ በሚገኙ ሌሎች ዩኒቨርሲቲዎች እንደተከሰተው ሁሉ በደምቢ ዶሎ ዩኒቨርሲቲም ተመሳሳይ የጸጥታ ችግር እንደተከሰተ አስታውሰዋል። በዚህም ለደህንነታቸው የሰጉ ተማሪዎች ዩኒቨርሲቲውን ለቀው ሲወጡ እንደነበረ በማስታወስ፤ ተማሪዎች ትምህርታቸውን ጥለው እንዳይሄዱ ፌደራል ፖሊስ ከአካባቢው ማህብረሰብ ጋር የተለያዩ ጥረቶችን ሲያደርጉ መቆየታቸውን ተናግረዋል። የፌደራል ፖሊስ በአከባቢው ያለውን የጸጥታ መደፍረስ ከግምት ውስጥ በማስገባት ተማሪዎች ዩኒቨርሲቲውን ጥለው ከወጡ ችግር ሊገጥማቸው እንደሚችል ሲያስጠነቅቅ እና መረጃ ሲሰጥ ነበረ ብለዋል። "ተማሪዎች ግን በማይጠበቅ መንገድ በጋምቤላ በኩል ጉዟቸውን ቀጠሉ።" ብለዋል አቶ ንጉሱ። ቸአንፊሎ ወረዳ ሱዲ በምትባል ቦታ ላይ ተማሪዎች፣ ሌሎች ወጣቶች እና አንድ የአካባቢው አመራር ጭምር ህዳር 25፣ 2012 ላይ መያዛቸው መረጋገጡን አቶ ንጉሡ ተናግረዋል። "ሰዎች መያዛቸው ሲሰማ መከላከያ ሠራዊት አሰሳ አካሂዶ 21 ተማሪዎችና ሌሎች ተጨማሪ ሰዎችን ማስለቀቁን ጠቅሰው፤ 21ዱ ተማሪዎች ወደ ዩኒቨርስቲው እንዲመለሱ መደረጉን ተናግረዋል። "በቀን ጥር 2 ይህኑን መረጃ ለሕዝብ ማቅረባችን ይታወሳል፤ በእጃችን ላይ ያለን መረጃ ጥር 2 ላይ የሰጠነው መረጃ ትክክለኛነትን ያረጋግጣል" ብለዋል፤ አቶ ንጉሡ። ይህ በእንዲህ እንዳለ አንድ የአካባቢው የ2ኛ ደረጃ ተማሪና ሌሎች አምስት ሰዎች እየተጓዙ እያሉ 6 ሰዎች መያዛቸውን አቶ ንጉሡ ተናግረዋል። ከአምስቱ ተያዙ ከተባሉ ወጣቾች መሀል የአንዱ ወላጅ አባት ታጋቾቹ ተማሪዎች እንደሆኑ የገለጹ ቢሆንም እኛ ግን እያጣራነው ነው ሲሉ ጨምረው ተናግረዋል አቶ ንጉሡ። አቶ ንጉሡ ጨምረወ እንዳብራሩት "አንድ መጥራት ያለበት ጉዳይ መገናኛ ብዙሃንም ሆኑ በማህብራዊ ሚዲያ ላይ የሚነገረው የታገቱት ተማሪዎች ቁጥር 17 ስለመሆናቸው ነው። ይህ ቁጥር ሲጣራ ግን ከዩኒቨርሲቲው ያገኘነው መረጃ የሚያሳያው 12 ብቻ የዩኒቨርሲቲው ተማሪዎች ናቸው። 5 ግን የዩኒቨርሲቲው ተማሪ ስለመሆናቸው መረጃ የለም" ብለዋል። በአሁኑ ወቅት 800 የሚሆኑ ተማሪዎች የደምቢ ዶሎ ዩኒቨርሲቲ ጊቢ ለቀው መውጣታቸውን አስታውቀዋል። የፌደራል ፖሊስ ኮሚሽን ጀኔራል ኮሚሽነር እንደሻው ጣሰው የፌደራል ፖሊሰ ኮሚሽነር ጀነራል በበኩላቸው "በስፍራው አላንቀሳቅስ አላላውስ ብለው ሕዝብ የሚያስቸግሩ አካላት አሉ" ሲሉ ተናግረዋል። "በደምቢ ዶሎ አካባቢ ታጥቆ የሚንቀሳቀስ ኃይል ተደምስሷል። ተደምስሶ ግን አልቀረም። የተረፈው አሁን እራሱን አደራጅቶ በሽፍታ መልክ እየተንቀሳቀስ ነው። መንግሥት ዝም አላለም። እርምጃ እየወሰደ ነው።"ብለዋል። እገታው የዩኒቨርሲቲው ተማሪዎችን ብቻ ሳይሆን፣ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ተማሪዎችንና የአካባቢው ነዋሪዎችን እንዲሁም ነጋዴዎችን ይጨምራል ሲሉ ተናግረዋል። የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች በተረጋጋ ሁኔታ እንዲማሩ ዝግጅት እየተደረገ ነውም ብለዋል። ልጆቹ የት ነው ያሉት ተብሎ ለሚነሳው ጥያቄ "በእጃችን በቂ መረጃ አለ። እነዚህ መረጃዎች ተገቢ ክትትል እየተደረገባቸው ነው የሚገኙት። መረጃዎች ልጆቹ ላይ ከቀላል እስከ ከፍተኛ ጉዳት ደርሶባቸዋል እየተባለ በሚወራው ጉዳይ እስካሁን በፖሊስ የተረጋገጠ አይደለም። በጉዳዩ ላይ ምረመራ እየተካሄደ ስለሆነ ዝርዝር መረጃ መስጠት አልፈለግንም።...

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Content: የፌደራል ኤች.አይ.ቪ ኤድስ መከላከያ እና መቆጣጠሪያ ጽ/ቤት መረጃ እንደሚያሳየው በሃገር ደረጃ የቫይረሱ ስርጭት 1.18 በመቶ ደርሷል። የዓለም ጤና ድርጅት እንደሚለው የኤች.አይ.ቪ ኤድስ ቫይረስ ስርጭት ከአንድ በመቶ በላይ ከሆነ በአንድ ሃገር ውስጥ የኤች.አይ.ቪ ኤድስ ወረርሸን ተከስቷል ይባላል። በ1978 ዓ.ም በሁለት ሰዎች ደም ውስጥ ብቻ ይገኝ የነበረው ቫይረስ ዛሬ ላይ ከ700ሺ በላይ ዜጎች ደም ውስጥ ይገኛል ይላል፤ ከፌደራል ኤች.አይ.ቪ ኤድስ መከላከያ እና መቆጣጠሪያ ጽ/ቤት የተገኝው መረጃ። የኤች አይ.ቪ.ኤድስ ወረርሽኝ ቀንሷል የሚለው በህብረተሰቡ ውስጥ ያለው አመለካከት፤ በሽታው በድብቅ እንዲስፋፋ አስችሎታል። በ2009 ዓ.ም ብቻ አዲስ በቫይረሱ የተያዙ ሰዎች ቁጥር ከ27ሺ በላይ ነው፤ ይላል የፌደራል ኤች.አይ.ቪ ኤድስ መከላከያ እና መቆጣጠሪያ ጸ/ቤት። ከፍተኛ ተጋላጭነት የቫይረሱ ስርጭት በአማራ እና በኦሮሚያ ክልሎች እንዲሁም በአዲስ አበባ ከተማ ከፍተኛ ነው የተባለ ሲሆን፤ የስርጭት መጠኑም ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ ነው። ከዚህ በተጨማሪ ታላላቅ ፕሮጀክቶች በሚካሄዱባቸው ቦታቸው፣ አዲስ በሚመሰረቱ ከተሞች እና በከፍተኛ የትምህርት ተቋማት ውስጥ የስርጭት መጠኑ ከፍተኛ ነው ተብሏል። በገጠር አካባቢ የሚኖሩና በአበባ እርሻ ሥራ ላይ ተቀጥረው ከሚሰሩ ሴቶች መካከል 25 በመቶ የሚሆኑት ጥንቃቄ የጎደለው የግብረ-ሥጋ ግኑኝነት በመፈፀማቸው ፅንስ ለማቋረጥ ተዳርገዋል፤ ይላል የፌደራል ኤች.አይ.ቪ ኤድስ መከላከያ እና መቆጣጠሪያ ጽ/ቤት። ለቫይረሱ ተጋላጭነት የፆታ፣ የሥራ አይነት እና የኑሮ ደረጃ አስተዋፅኦ አንደሚያደርጉ የጽ/ቤቱ መረጃ ያሳያል። በሴቶች ላይ የለው የኢኮኖሚ እና ህብረተሰቡ የሚያደርስባቸው ጫና ለቫይረሱ ይበልጥ ተጋላጭ እንደሚያደርጋቸው መረጃው ያትታል። ከዚህም በተጨማሪ ሴተኛ አዳሪዎች ለቫይረሱ ተጋላጭነታቸው ጨምሯል። ጫት ቤቶች፣ ሺሻ ቤቶች እና ማሳጅ ቤቶች ለቫይረሱ ስርጭት መጨመር አስተዋፅኦ አበርክተዋል፤ ሲሉ አቶ ክፍሌ ምትኩ የፌደራል ኤች.አይ.ቪ ኤድስ መከላከያ እና መቆጣጠሪያ ጽ/ቤት የዘርፈ ብዙ ምላሸ ማስተባበሪያ ዳይሬክተር ተናግረዋል። ሃገሪቷ በ2030 የኤች.አይ.ቪ ቫይረስን ስርጭት ለመግታት የያዘችው እቅድ በዚህ አካሄድ መሳካቱ አጠራጣሪ ሆኗል። ኢትዮጵያ የኤች.አይ.ቪ ስርጭትን መቀነስ ለምን ተሳናት? ከጥቂት ዓመታት በፊት መንግሥት አና ምንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች ባከናወኗቸው ተግባራት በቫይረሱ ምክንያት ይከሰት የነበረን ሞት በ70 በመቶ መቀነስ ተችሎ ነበር። በዚህ ስኬት ምክንያትም መንግሥትምና መንግሥታዊ የልሆኑ ድርጅቶች እንዲሁም ህበረተሰቡ በአጠቃላይ ለኤች.አይ.ቪ ኤድስ ይሰጡ የነበረው ትኩረት እንዲቀንስ ሆኗል። አቶ ክፍሌ እንደሚሉት በኢትዮጵያ የኤች.አይ.ቪ ቫይረስን ስርጭት ለመቀነስ ድጋፍ ሲያደርጉ የነበሩ ዓለም አቀፍ ድርጅቶች፤ የተመዘገበውን ስኬት ከግምት ውስጥ አስገብተው ሃገሪቷ በሽታውን በራሷ አቅም መቆጣጠር ትችላለች በማለት የደርጉ የነበረውን ድጋፍ ሙሉ በሙሉ አቁመዋል። ጽ/ቤታቸውም መንግሥት በመደበው በጀት የቫይረሱን ስርጭት ለመግታት የሚያስችሉ ተግባራት አቅዶ እየተንቀሳቀሰ እንደሆነ ይናገራሉ። \nThe previous content can be summarized as follows:

ከአስር ዓመት በፊት የበርካታ ወጣቶችን ህይወት የቀጠፈው፣ ልጆችን ያለወላጅ የስቀረው እና ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ቀውስ ያስከተለው ኤች.አይ.ቪ ኤድስ አሁንም አንደ ወረርሽኝ ተከስቶ ስጋትን ፍጥሯል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: ኮሮናቫይረስ፡ በቻይናዋ ዉሃን 500 ሺህ ሰዎች በኮቪድ-19 ተይዘው ነበር ተባለ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በዚህ ጥናት መረጃ መሰረት የዉሃን ሕዝብ ብዛት 11 ሚሊዮን ሲሆን ከእነዚህም መካከል 500,000 ያህሉ በቫይረሱ ተይዘው ነበር ማለት ነው። የዚህ ጥናት ውጤት እውነት ሆኖ ከተገኘ የዉሃን ግዛት ባለሥልጣናት በቫይረሱ ተይዘዋል በሚል ከገለፁት ቁጥር በ10 እጥፍ የሚበልጥ ሰው በኮሮና ተህዋሲ ተጠቅቶ ነበር ማለት ነው። ዉሃን እስካሁን ድረስ በቫይረሱ መያዛቸውን የተናገረችው 50,354 ሰዎችን ብቻ ነው። በቻይና ቫይረሱ ኖሮባቸው ነገር ግን ምንም ዓይነት ምልክት የማያሳዩ ሰዎች (Asymptomatic cases) አይቆጠሩም። ይህ ጥናት ይፋ የተደረገው የዓለም አቀፍ ተመራማሪዎች ቡድን የኮቪድ-19 መነሻ የሆነችውን ዉሃንን ለመጎብኘትና ምርመራ ለማድረግ ከመምጣታቸው ቀደም ብሎ ነው። የዓለም አቀፍ ተመራማሪዎችና ገለልተኛ አካልን ለመቀበል ዳተኛ ከነበረው ከቻይና መንግሥት ጋር ለረዥም ጊዜ ከተደረገ ድርድር በኋላ በሚቀጥለው ወር ምርመራቸውን ለመጀመር ወደ ግዛቲቱ ይመጣሉ። ቻይና በኮሮናቫይረስ የተያዙ ዜጎቼ በሚል ይፋ ያደረገችው ቁጥር ላይ ጥርጣሬ የገባቸው አካላት፣ አገሪቱ የኮሮናቫይረስ ቁጥሮች ላይ ግልጽነት ይጎድላታል በሚል ሲተቿት ነበር። ለዚህ ጥናት በዉሃን ከ34,000 ሰዎች እንዲሁም ከሁቤ፣ ቤይዢንግ፣ ሻንጋይ እንዲሁም አራት ሌሎች አውራጃዎች ናሙናዎች መወሰዳቸውን የበሽታ መቆጣጠር እና መከላከል ማዕከሉ በዊቻት ላይ የለቀቀው መግለጫ ያስረዳል። ተመራማሪዎቹ በዉሃን ብቻ ከተወሰዱ ናሙናዎች 4.43% አንቲቦዲ ያገኙ ሲሆን፣ በ ሁቤይ ድንበር ከተማ ደግሞ የስርጭት መጠኑ 0.44% መሆኑን ደርሰውበታል። ጥናቱ አክሎም ከሁቤይ ውጪ ከተመረመሩ 12,000 ሰዎች መካከል ሁለቱ ብቻ አንቲቦዲ አዳብረው ተገኝተዋል ብሏል። ጥናቱ የተካሄደው ቻይና የመጀመሪያውን ዙር የኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ከተቆጣጠረች ከወር በኋላ ነው። ይህ ጥናት በማጠቃለያው ላይ እንዳስቀመጠው በኮሮና ተህዋሲ የተያዙ ቻይናውያን ቁጥር ከዉሃን ውጪ አነስተኛ ሲሆን ይህም ሊሆን የቻለው በግዛቲቱ የተደረገው ጠንካራ የመከላከል ሥራ ወረርሽኙ ወደ ሌሎች አካባቢዎች በስፋት እንዳይሰራጭ ስላደረገው ነው ብሏል። እየተጠናቀቀ ባለው በዚህ የፈረንጆች ዓመት መጀመሪያ ላይ በዉሃን የገበያ ስፍራ የኮሮናቫይረስ መገኘቱ ይታወሳል። ከዚያ ጊዜ ወዲህ በዚህ የገበያ ስፍራ የኮሮናቫይረስ ከእንስሳት ወደ ሰው ሳይተላለፍ አልቀረም የሚል መላምት ሲነገር ቆይቷል። ነገር ግን አሁን ባለሙያዎች ቫይረሱ ከዚያ አካባቢ መነሻውን አድርጎ ሳይሆን፣ በበርካታ ሰዎች ላይ በስፋት የተሰራጭቶ ሊሆን ይችላል እያሉ ነው።

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ጊዜው ሁለተኛውን ሲዝን (ክፍል) 'ቺዊንግ ገም' እየፃፈች የነበረችበት ወቅት ነበር። በአንደኛው ቀን መሃል ላይ ከመፃፏ እረፍት ወሰደችና ከጓደኛዋ ጋር አንድ ሁለት ሊሉ ሄዱ። ከዚያም ብዙ ነገሮች ጨለማ ሆኑ። በነገታው ጥዋት ስትነሳ አንዳንድ ነገሮች እንደ ህልም ትዝ ይሏት ጀመር። መጠጧ ላይ የሚያደነዝዝ ነገር እንደተጨመረበትና እንደተደፈረችም ተረዳች። ይህ ጨለማና ፈታኝ የሆነው አጋጣሚዋን 'አይ ሜይ ዲስትሮይ ዩ' (ላጠፋህ(ሽ) እችላለሁ) በሚልም ፃፈችው። ከመፃፍ በተጨማሪ ወደ ፊልም ቀየረችው፤ ራሷም ተውናበታለች፣ ከሌላ ባለሙያም ጋር በመሆን ያዘጋጀችው እሷ ናት። በቢቢሲም ላይ የቀረበው ክፍል ብቻዋን የምትተውንበት ነው። "ለመፃፍ ሁለት ዓመት ተኩል ወስዶብኛል። በወቅቱም ተጨማሪ ሥራ እየሰራሁ አልነበረም" በማለት ለሬድዮ ኒውስ ቢት ተናግራለች። "በጣም ፈታኝና አስቸጋሪ ወቅት ብቻ ሳይሆን ጥቃቱ በአሁኑ ወቅትም እየተፈፀመብኝ እንዳለ ተሰምቶኝ ነበር፤ ነገር ግን መፃፌ እፎይታን ሰጥቶኛል" ብላለች። ሬፕ ክራይሲስ የተባለው ድርጅት ባወጣው መረጃ ከአስራ ስድስት ዓመት በላይ የሆኑ 20 በመቶ ሴቶችና 4 በመቶ ወንዶች እንደሚደፈሩ ነው። ይህ መረጃ በእንግሊዝና በዌልስ ያለውን ነው የሚያሳየው። ቢቢሲ ባደረገው የማጣራት ሥራ በጎርጎሳውያኑ 2015 እና 2019 2 ሺህ 600 የሚሆኑ ሰዎች መጠጣቸው ላይ የሚያደነዝዝ ነገር በመጨመር እንደተደፈሩ ነው። ከእነዚህም ውስጥ 72 በመቶ የሚሆኑት ሴቶች ናቸው። መረጃው የተጠናቀረው ከእንግሊዝና ከዌልስ ነው። "ራሳችንን ጥፋተኛ ማድረህ ማንንም አይጠቅምም" በፊልሙ ላይ ያለችው የሚኬላ ገፀ ባህርይ አራቤላ በተለያዩ የስሜት ምስቅልቅሎች ውስጥ ትመላለሳለች። በተቻለም መጠን ከደረሰባት አደጋም ለማምለጥ ትቀልዳለች፣ ትስቃለች። ፊልሙ ላይ ያለችው ገፀ ባህርይ አራቤላ የሚኬላ የእውነተኛ ህይወቷም ነፀብራቅ ናት። "እንዲህ አይነት አሰቃቂ ክስተተቶች ሲፈጠሩብን እንዲሁም የሚያስታውሱን ነገሮች ሲበዙ በተለያየ መንገድ ለማለፍ እንሞክራለን፤ እንታገላለን። አንዳንድ ጊዜም በማዘን ብቻ አይደለም" ብላለች። "አንዳንድ ጊዜም የደረሰብንን ነገር ለመካድም እንሞክራለን። ሰዎች እንዲያምኑን እየለመንን አይደለም ነገር ግን ሰዎች ስለደረሰብን ነገር በመንገር እንድናምናቸው ይፈልጋሉ" ትላለች። በፊልሙ ላይ ያለችው አራቤላ በጓደኞቿ እርዳታ የት እንደተደፈረችና በማን እንደሆነ ትደርስበታለች። በፊልሙ ላይ የተሳሉት የጓደኞቿ ገፀ ባህርያትም በፍቅር ግንኙነት ወቅት የሚፈልጉትንና የማይፈልጉትን ነገር ለማለት ድምፃቸውን ከማሰማት ጋር ተያይዞ የራሳቸው የተወሳሰበ ታሪክ አላቸው። "አጠቃላይ ፊልሙ በወሲብ ግንኙነት ወቅት ፈቃድ ጠቃሚ እንደሆነ ያስረዳል። ምን ያህል ፈቃዳችን እንዴት በሰዎች ጉልበት ሲነጠቅ፤ በራሳችን መወሰን አለመቻላችን የሚፈጥረውን ስሜት ነው የሚያሳየው" ትላለች ሚኬላ። "በደረሰብን ነገር ወደ ራሳችን መጠቆምና ራሳችንን ጥፋተኛ ማድረግ ማንንም አይጠቅምም" የምትለው ሚኬላ "ለራሳችን ደግ ልንሆን ይገባል። በማንፈልግበት ወቅት ጮክ ብለን 'አይሆንም' ባለማለታችን ልንፀፀት አይገባም። ለራሳችን ይቅርታ ልናደርግ ይገባል።" ከዚህ ፊልምም ብዙዎችም እንደሚማሩ ተስፋ አላት። በተውኔቱ ላይ ያለችው አራቤላ በሰላሳዎቹ እድሜ የምትገኝ ሲሆን በትዊተር አማካኝነት ከፍተኛ እውቅናን አተረፈች። መፅሀፍም ለማሳተም ስምምነት ላይ ደረሰች። እንዲህ እውቅና ላይ ብትደርስም ግራ መጋባቷም የበዛ ነው። "የሚሊኒየሙ የዓለም ገፅታ ነው። በማኅበራዊ ሚዲያ ዘመን ሰዎች ህይወታቸውን እንዴት በጥሩ መልኩ እየኖሩ እንደሆነ ማሳየት ይፈልጋሉ።" "ከስልኩ ወይም... \n\nGive me a good title for the article above.

"ስለተደፈርኩበት ሁኔታ መፃፌ እፎይታን ፈጥሮልኛል" የፊልም ፀሐፊዋ ሚኬላ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Content: የሐውልቱን ጭንቅላት እና የተዘረጉ እጆች የሚሳየው ክፍል ገጠማ ባለፈው ሳምንት ተጠናቋል። የግንባታው ሃሳብ ያመነጩት የከተማዋ ፖለቲከኛ አድሮአልዶ ኮናዛቲ ባሳለፍነው መጋቢት ወር ነበር በኮሮናቫይረስ ምክንያት ህይወታቸውን ያጡት። በተያዘው የፈረንጆች ዓመት ይጠናቀቃል ተብሎ የሚጠበቀው ይህ ሐውልት 350 ሺህ የአሜሪካን ዶላር በጀት ተይዞላታል። የክርስቶስ ወዳጆች የተሰኘው ማኅበር ለግንባታው የሚያስፈልገውን ገንዘብ ከግለሰቦች እና ከድርጅቶች እያሰባሰበ እንደሚገኝም ገልጿል። ሐውልቱ ከአንደኛው እጅ ወደ ሌላኛው የእጅ ጫፍ ድረስ 36 ሜትር ሲረዝም ውስጥ ለውስጥ በሚገጠምለት የመጓጓዣ አሳንሰር ጎብኚዎችን እስከ ሐውልቱ ደረት ድረስ ይወስዳል። ይህም 40 ሜትር ከፍታ ሲኖረው ከተማዋን ለመጎብኘት ያስችላል ተብሏል። ይህንን ሐውልት የሚበልጡት ሁለት የክርስቶስ ሐውልቶች በኢንዶኔዢያ እና በሆላንድ ይገኛሉ። በኢንዶኔዢያ የሚገኘው 'ቡንቱ ቡራኬ' የተሰኘው የክርቶስ ሐውልት 52.55 ሜትር የሚረዝም ሲሆን የሆላንዱ 'ክራይስት ዘ ኪንግ' የተሰኘው ደግሞ 52.5 ሜትር ይረዝማል። በመላው ዓለም የድንግል ማሪያምን እና የቡድሃን ጨምሮ ከእነዚህ ሐውልቶች የሚረዝሙ በርካታ ሐይማኖታዊ ሐውልቶች ይገኛሉ። \nThe previous content can be summarized as follows:

በብራዚል ደቡባዊ ክፍል በምትገኘው ኤንካታዶ ከተማ የሚገነባው ባለ 43 ሜትር ቁመቱ የክርስቶስ ሐውልት በአገሪቷ ታዋቂውን የሪዮ ዴ ጄኒሮን ሐውልት ከመብለጡ ባሻገር በዓለም ላይ ሦስተኛው ረዥሙ ይሆናል ተብሎ ይጠበቃል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ከሳምንታት በፊት በተደረገ ምርጫ ፓርቲያቸው ማሸነፉ የተነገረላቸው የቡሩንዲው ፕሬዝዳንት ፒየር ንኩሩንዚዛ በድንገት ነው ህይወታቸው ያለፈው። የቡሩንዲ መንግሥት እንዳስታወቀው የፕሬዝደንት ኑኩሩንዚዛ ህይወት ያለፈው "በልብ ድካም" ነው ሲል ከአገሪቱ መንግሥት ስለፕሬዝዳንቱ ሞት የወጣው መግለጫ አመልክጠወል። የ55 ዓመቱ ንኩሩንዚዛ ባሳለፍነው ቅዳሜ ጤንነት ስላልተሰማቸው ለህክምና ወደ ሆስፒታል እንዲገቡ ተደርገው ጤናቸው መሻሻል አሳእቶ ነበር። ነገር ግን ሰኞ ዕለት የልብ ችግር እንደገጠማቸውና ነፍሳቸውን ለማትረፍ ጥረት ተደርጎ ሳይሳካ በመቅረቱ ማረፋቸው ተገልጿል። ንኩሩንዚዛ ለ15 ዓመታት ቡሩንዲን በፕሬዝዳንትንት ሲመሩ የቆዩ ሲሆን ነሐሴ አጋማሽ ላይ መንበራቸውን በእሳቸው ይሁንታ ለፕሬዝዳናትነት ቀርበው ለተመረጡት አጋራቸው ያስረክባሉ ተብሎ ነበር። እአአ ከ2005 ጀምሮ ቡሩንዲን የመሩት ንኩሩንዚዛ በቅርቡ በተደረገው ምርጫ እንደማይሳተፉ አሳታውቀው የፓርቲያቸው አባል እና እርሳቸው የመረጡት እጩ ምርጫውን ካሸነፈ በኋላ፤ በቡሩንዲ ፖለቲካ ውስጥ ቁልፍ ሚና ይዘው ይቆያሉ ተብሎ ተጠብቆ ነበር። ከሳምንታት በፊት በተካሄደው ምርጫ ኢቫሪስቴ ዳየሺሚዬ 68 በመቶ ድምጽ በማግኘት ፕሬዝደንታዊ ምርጫውን ማሸነፋቸው ታውጇል። ተሰናባቹ ፕሬዝዳንት ፒዬር ንኩሩንዚዛ አዲስ ለተመረጡት ፕሬዝደንት ነሐሴ 14 ሰልጣን ያስረክባሉ ተብሎ ነበር። ንኩሩንዚዛ ለ15 ዓመታት በስልጣን ላይ ሲቆዩ በየአምስት ዓመቱ በሚካሄዱ ሦስት ምርጫዎች ላይ ተሳትፈዋ። ከአምስት ዓመታት በፊት በተካሄደው ምርጫ ላይ ንኩሩንዚዛ እንደሚሳተፉ ከሳወቁ በኋላ በቡሩንዲ ከፍተኛ ተቃውሞ ተቀስቅሶ ነበር። በዚህም ሳቢያ ተከስቶ በነበረው ግጭት ቢያንስ 1200 ሰዎች መሞታቸው እና ወደ ግማሽ ሚሊ... Continue the article for another 4000 characters max:

ዮን የሚጠጉት ደግሞ ቀያቸውን ጥለው መሰደዳቸው ይነገራል።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

8000 ሰዎች በአንድ ጊዜ ማስተናገድ የሚችለው ካቴድራል በአዲስ መልክ የተገነባው ህንጻ በገና በአል ዋዜማ እሁድ ዕለት ለምእመናን ክፍት የሆነ ሲሆን፤ በከፍተኛ ጥበቃ ስርም ነበር ተብሏል። ቅዳሜ ዕለት ናስር በተባለችው ከተማ ጣራ ላይ የተጠመደ ፈንጂ ለማምከን ሲሞክሩ የሀገሪቱ ፖሊስ አባላት ህይወታቸው ማለፉ ይታወሳል። ብዙ የእስልምና ሃይማኖት ተከታዮች ባሉባት ግብጽ የክርስትና ሃይማኖት ተከታዮች 10 በመቶ የሚሆነውን ህዝብ ይወክላሉ። • የእስልምና ሃይማኖት መሪው ይሞታሉ ያሉት ፓስተር ጥቃት ደረሰባቸው • በሱዳን የኦማር አል-በሽር ተቃዋሚዎች አደባባይ ወጥተዋል መንግሥት በክርስቲያኖች ላይ መድሎ ይፈጽማል፤ ጥበቃም አያደርግልንም ብለው የሚያስቡም ብዙ የእምነቱ ተከታዮች አሉ። የክርስቲያኖች ጠባቂ ነኝ በማለት የሚታወቁት ፕሬዝዳንት አልሲሲ፤ የካቴድራሉ እና የአል ፋታህ አል አሊም መስጂድ በተመሳሳይ ሰአት መከፈት "የአንድነት መልእክት ያተላልፋል ብለዋል" በቤተክርስቲያኑ ለተሰበሰቡ የእምነቱ ተከታዮች። ''ሁላችንም አንድ ነን ወደፊትም አንድ ሆነን እንቀጥላለን'' በማለት ነበር መልእክታቸውን ያስተላለፉት። የሮማው ጳጳስ ፖፕ ፍራንሲስ በዚህ አጋጣሚ የተሰማቸውን ደስታና የሰላምታ መልእክት ለአሌክሳንድሪያው ፖፕ ታዋድሮስ ሁለተኛ አስተላለፈዋል። • በአሁኑ ወቅት በጣም ተፈላጊ የሆኑ የዲጂታል ዘርፍ ሥራዎች የትኞቹ ናቸው? • 13 አስደናቂ የፓስፖርት እውነታዎች \n\nGive me a good title for the article above.

ግብጽ በመካከለኛው ምስራቅ ትልቁን ካቴድራል ከፈተች

amh_Ethi

test

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

የሠርጋቸው ቀን ምሽት ለትዳራቸው መፍረስ ምክንያት የሆነባቸው ሴቶች\nበበርካታ የአረቡ አገራት ሴቶች ሲያገቡ ክብረ ንጽህናቸውን እንደጠበቁ እንዲሆኑ ይጠበቃል። የሠርጋቸው ዕለት ቀሪ ህይወታቸውን ሲኦል ያደረገባቸው ሴቶች የህይወት ልምዳቸውን ለቢቢሲ አጋርተዋል። የ23 ዓመቷ ሶማያ ትወደው የነበረው ፍቅረኛዋን እንድታገባ ስላልፈቀዱላት ከቤተሰቦቿ ጋር ትልቅ ግጭት ውስጥ ገብታ ነበር። ሶሪያዊቷ ሶማያ በደማስቆ ዩኒቨርሲቲ በሥነ ጽሁፍ ዲግሪዋን ለማግኘት ትምህርቷን ወደ ማጠናቀቁ ነበረች። ምንም እንኳ ቤተሰቦቿ ፍቅረኛዋ ኢብራሂምን እንዳታገባው ቢከለክሏትም ልታገባው ወሰነች። • "ሰውነቴ ወሲብ እንድፈጽም አይፈቅድልኝም'' የብዙ ሴቶች የጤና እክል የሠርጋቸው ዕለት ምሽት ግን ፍቅር የሚባል ነገር በመካከላቸው እንደነበር እስክትጠራጠር ድረስ ነገሮች ወደ መጥፎ ተቀየሩ። የሠርጋቸው ዕለት ምሽት ወደ መኝታቸው ሲሄዱ ፍቅረኛዋ እና ባሏ ኢብራሂም እሷ ምን እየተሰማት እንደሆነ ለማወቅ ግድም ሳይሰጠው ወሲብ እንዲፈፅሙ አደረገ። ሶማያ በዝምታ የሚፈልገውን እንዲያደረግ ከመፍቀድ ባለፈ ልትታገለው አልሞከረችም። አንሶላ ላይ ምንም ዓይነት ደም ባለማየቱ ኢብራሂም በጥርጣሬ ተመለከታት። ጥርጣሬው ገብቷት ነገሩን ለማብራራት ሞከረች። ብዙ ሴቶች ድንግልናቸው ሲገሰስ የሚደሙ ቢሆንም የማይደሙ እንዳሉም የህክምና ባለሙያዎች ያረጋግጣሉ። ሃኪሞች እንደሚሉት ነገሩ ከሴት ሴት ሊለያይም ይችላል። ድንግልናቸው የግድ በቀዶ ህክምና እንዲሄድ የሚደረጉም ሲኖሩ ያለ ድንግልና የሚወለዱ ሴቶች እንዳሉ እንዲሁም ልጅ ሳሉ በሚደርስ ድንገተኛ ጉዳት ድንግልናቸውን የሚያጡም አሉ። • እንግሊዛውያን የወሲብ ሕይወታቸው ''ደካማ ነው'' ተባለ የሶማያ ማብራሪያ ለውጥ አላመጣም። "እንደ ጦር በሚወጉ አይኖቹ ተመለከተኝ። በዚህ አስተያየቱ ሳያውቀው እንደገደለኝ ነው የተሰማኝ" በማለት ያን አስደንጋጭ አጋጣሚ ትገልጻዋለች። ሊያናግራት አልፈለገም ችሎት የቀረበ ተጠርጣሪ የመሆን ስሜት ተሰማት። አንዳቸው ስለ ሌላኛቸው ብዙ እንደሚያውቁ ያስቡ የነበረ ቢሆንም የድንግልና ምልክት ባለመታየቱ ሁሉም ነገር እንዳልነበር ሆነ። 'ደም የነካ አንሶላ' ለወንዶች ምናቸው ነው? አያት ቅድመ አያቶቿ በዚህ ቢያልፉም ፍቅረኛዋ የተማረ ሰው በመሆኑ ራሷን እዚህ ቦታ ላይ አገኘዋለሁ ብላ አላሰበችም። የተገሰሰ ድንግልናን በቀዶ ህክምና መመለስ እንደሚቻል የሚያሳዩ ማስረጃዎች አሉ። ባሏ ኢብራሂም በሠርጋቸው ማግስት ድንግል እንደነበች ለማረጋገጥ ወደ ዶክተር እንዲሄዱ ጠየቃት። • ኢንተርኔትን የሚሾፍረው የወሲብ ፊልም ይሆን? ምርመራ ያደረገላት የማህፀን ሃኪም ድንግልናዋ ወፍራም በመሆኑ ሙሉ በሙሉ ሊገሰስ የሚችለው ስትወልድ ብቻ እንደሆነ ገለጸላቸው። ባሏ በእፎይታ ተንፍሶ በፈገግታ ተመለከታት። ግን ሶማያ ልትፈታው ወስናለችና ዘግይቶ ነበር። "የተሰማኝን በቃላት መግለጽ አልችልም። የኔነቴን ዋጋ ወደ አንድ ድንግልና የሚባል ተራ ነገር ከቀነሰ ሰው ጋር ቀሪ ህይወቴን ልኖር አልችልም። እኔ ሰው እንጂ ቁራጭ ሥጋ አደለሁም" ትላለች። አጋጣሚው ሶማያ ላይ ከባድ የሥነ ልቦና ጉዳት አድርሷል። ድንግል ነን ካሏቸው ፍቅረኞች ጋር ወሲብ በፈጸሙ በመጀመሪያ ቀን ደም ባያዩ ምን እንደሚሰማቸው እድሜያቸው ከ20 - 45 የሚሆኑ 20 ወንዶችን ቢቢሲ አስተያየት ጠይቋል። ከእነዚህ ውስጥ ምሁራን፣ ዶክተሮችና መምህራን ይገኙበታል። በጥቅሉ ሰፊ ምልከታ አላቸው የሚባሉ ወንዶች ናቸው አስተያየት ሰጪዎቹ። በቀጥታም ይሁን በተዘዋዋሪ የብዙዎቹ መልስ ደም ማየታቸው ለቀጣዩ ፍቅርና የትዳር ህይወታቸው አስፈላጊ ምልክት ነው የሚል ነበር። የ45 ዓመቷ ጁማናህ በሶሪያዋ አሌፖ የኖረችው ጁማናህ ወደ ቤልጀም የሄደችው እንደ አውሮፓውያኑ በ2016...\n\ntl;dr:

ሠርግ በየትኛውም የዓለም ክፍል አስደሳች አጋጣሚ ቢሆንም የሠርግ ሥነ ሥርዓቶች ከባድ የሥነ ልቦና ስብራት የሚያስከትሉ የሚሆኑባቸው የዓለም ክፍሎችም አይታጡም።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Given the below title and summary of an article, generate a short article or the beginning of a long article to go along with them. Title: ሐዘንተኛው ውሻ አሳዳጊው የሞተበት ቦታ ላይ ለ80 ቀን ያህል ጠብቆታል\nSummary: ውሻ በታማኝነቱ ከእንስሳት ሁሉ የላቀ ነው ይባላል፤ ለታማኝነት ውሻን ተምሳሌት ሲደረግም ይደመጣል፤ ለዚህም በቻይና የሆነው አንዱ ማሳያ ነው።\nArticle (Max 500 characters):

የማህበራዊ ሚዲያ ተጠቃሚዎች ስለ ውሻው ደህንነት ትኩረት ሰጥተው ሃሳባቸውን ሲገልፁ ነበር በቻይና አንድ ውሻ አሳዳጊውን ከአራት ወራት በፊት በሞት ይነጠቃል። በአጋጣሚውም በሃዘን ልቡ ይሰበራል፤ ታማኝ ነውና እንደ እሳት የሚፈጀውን ሃዘኑን ችሎ እርሷን ካጣበት መንገድ ቁሞ መዋልን መርጧል- ትመጣ እንደሁ ብሎ። • ጠቅላይ አቃቤ ሕግ 63 ተጠርጣሪዎች ተይዘዋል አለ • እምቦጭ የጣና ቂርቆስ መነኮሳትን ከገዳሙ እያስለቀቀ ነው በመኪና መንገድ ላይ ቁጭ ብሎ ለ80 ቀናት ያህል ሳይሰለች ማዶ ማዶውን እያየ መጠባበቁን ቀጠለ። ድርጊቱ በቻይና የበይነ መረብ ተጠቃሚዎችን ቀልብ የገዛና ያሳዘነ ነበር። ውሻው በሞንጎሊያ ሆሆት መንገድ መካከል ላይ ሆኖ የተቀረፀው ተንቀሳቃሽ ምስልም 'ሲና ዌቦ ማክሮ ብሎግ' የተሰኘ ገፅ ላይ 1.4 ሚሊዮን ጊዜ ታይቷል። ተንቀሳቃሽ ምስሉ እንደሚያሳየው ው

amh_Ethi

train

xp3longgenarticle

GEM/xlsum

amharic

Content: የትራፊክ አደጋና የባርቴንዲግ ሙያ ምን ያገናኛቸዋል? መልከፃዲቅ ምትኩ ይባላል። በራዲሰን ብሉ ሆቴል ባር (መጠጥ ቤት) ስራ አስኪያጅ ነው። ከአራት ዓመታት በፊት ነበር በአስተናጋጅነት የሥራ ዘርፉን የተቀላቀለው። በቅርቡ በተካሄደ የባርቴንደሮች (የመጠጥ ቀማሚዎች) ውድድር መልከፃዲቅ ከብዙ ባለሙያዎች ልቆ 'የአዲስ አበባ ምርጥ ባርቴንደር' (መጠጥ ቀማሚ) ተብሎ ተሸልሟል። ባርቴንደር ማለት የመጠጥ ድብልቆችን በመፍጠር ወይም የተለመዱ የመጠጥ ደብልቆችን፣ ለስላሳና የታሸጉ መጠጦችን ከባንኮኒው ጀርባ በመሆን የሚያሰተናግድ ባለሙያ ማለት ነው። የኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ምሩቅ የሆነው መልከፃዲቅ ወደዚህ ሙያ እንዴት እንደተሳበ ሲናገር ''አስተናጋጅ ሆኜ እሰራ በነበረበት ወቅት ባርቴንደሮችን የመርዳት ግዴታም ነበረብኝ። ይህም ሃላፊነታቸውን በአግባቡ የሚወጡ ባርቴንደሮች ከደንበኞቻቸው ጋር ያላቸውን መልካም ግንኙነት አስተዋልኩ። እንደማስበው ደንበኞቻችን ለሥነ-አዕምሮ ሃኪሞቻቸው የሚያካፍሉትን መረጃ ዓይነት ለባርቴንደሮች ይነግራሉ። ባርቴንደሮች ከደንበኞቻቸው ጋር እጅግ ጥሩ የሚባል ግንኙነት ነው ያላቸው ይህም ወደ ሙያው እንደሳብ አድርጎኛል'' ይላል። ''ባርቴንደሮች ከደንበኞቻቸው ጋር እጅግ ጥሩ የሚባል ግንኙነት ነው ያላቸው ይህም ወደ ሙያው እንዽሳብ አድርጎኛል'' ሲል መልከፃዲቅ ይናገራል የትራፊክ አደጋና የባርቴንዲግ ሙያ መልከፃዲቅ የባርቴንዲንግ ሙያ የትራፊክ አደጋን ሊቀንስ እንደሚችል ያምናል። መልከፃዲቅ እንደሚለው ስራውን የሚያከብር ባርቴንደር ሙያው የሚለውን አጣምሮ ነው የሚሰራው። ይህም በምንም አይነት ሁኔታ ደንበኞች በመጠጥ ተፅዕኖ ውስጥ ሆነው አንዳያሽከረክሩ ጥንቃቄ ያደርጋል። ወደፊት መሠረታዊ የሆነ የባርቴንዲንግ ሙያን የሚያሰለጥን ተቋም በመክፍት በሃገራችን ጠጥቶ በማሽከርከር የሚከሰትን የትራፊክ አደጋ ለመቀነስ እንደሚፈልግ ይናገራል። ከዚህም በተጨማሪ የኢትዮጵያን ባህላዊ መጠጦች ከውጪ ሃገር መጠጦች ጋር በመቀላቀል ተወዳጅ ጣዕምን መፍጠር ከእቅዱ አንዱ ነው። አልፋ ሞሂቶ ''በበርካቶች የተወደደልኝ የራሴ የሆን አልፋ ሞሂቶ ብዬ የሰየምኩት የመጠጥ ድብልቅ አለኝ። ሞሂቶ በዓለም-አቀፍ ደረጃና በደንበኞቼ ዘንድ የተወደደ መጠጥ ነው። ይሁን እንጂ ይህ መጠጥ ጠንካራ አይደለም። ብዙዎቹ የእኔ ደንበኞች ደግሞ ጠንከር ያለ መጠጥን ይመርጣሉ። ሰለዚህ የእነሱን ፍላጎት ለሟሟላት ተኪላን በመጨመር የአልኮል መጠኑን ከፍ በማድረግና ሁሉም ግብዓቶች በትክክለኛ መጠን ላይ መሆናቸውን በማረጋገጥ የተወደደ ጣዕምን መፍጠር ችያለሁ'' ይላል። ''ከኔ ልምድ እንደተረዳሁት በሙያ ዘርፉ ብቁ ሆኖ ለመገኘት ዋናው ቁም-ነገር ለሙያው ጥልቅ የሆነ ፍላጎት መኖሩ ነው'' የሚለው መልከፃዲቅ፤ ከመጠጦች ጀርባ ላይ ያለውን ጽሁፍ በማንበብ ብቻ ስለ መጠጡ መሰረታዊ የሆኑ መረጃዎቹን ማግኘት ይቻላል። በተጨማሪም ከተለያዩ ድረ-ገፆች ላይ ብዙ መረጃዎችን ማግኘት ይቻላል" ሲል ይናገራል። \nThe previous content can be summarized as follows:

የአዲስ አበባውን ምርጥ ባርቴንደር ይተዋወቁ !

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

ሰርተው ይበሉ የነበሩ እጆች ተይዘው፣ ያስተዳድሩት የነበረው ቤተሰብ ተበትኖ የነገን ፀሐይ ለመሞቅ ማሰብ ቅንጦት ሲሆንባቸው ማጣታቸውን ቆርሰው ያካፈሉ፣ በሙያቸው የቻሉትን አስተዋፅኦ ያበረከቱትንም ተመልክተናል። • "ፍቃዱ ተክለማርያም የሀገር ቅርስ ነው" ድምጻውያን "እኔ ነኝ ደራሽ" ሲሉም አቀንቅነው ልባችንን ነክተው ኪሳችንን እንድንዳብስ አድርገዋል። ይህ ትናንት የሚመስለው የኩላሊት መድከም ወሬ ዛሬ በምን ደረጃ ላይ ይገኛል። "እኛ ብቻ አይደለንም፤ ዘመዶቻችንም ታመዋል" መሪማ መሐመድ ጦይብ የተሻለ ኑሮን ለመምራት በማሰብ ነበር ወደ አረብ ሀገር ያቀናችው፤ ነገር ግን ብቸኛ ሀብቴ ያለችው ጤናዋ ከዳት። ዘወትር ከብርታት ይልቅ ድካም በጎበኛት ቁጥር ሕክምና ወደ ምታገኝበት ስፍራ ሄደች። የሰማችው ነገር ግን ጆሮን በድንጋጤ ጭው የሚያደርግ ዜና ነበር። "ሁለቱም ኩላሊቶችሽ ከጥቅም ውጪ ሆነዋል" ተባልኩኝ ትላለች። ስለዚህ ቢያንስ ሞቴን በዘመዶቼ መካከል፣ በሀገሬ አፈር ብላ ብላ ጓዟን ጠቅልላ ወደ ሀገሯተመለሰች። • ልብ የረሳው አውሮፕላን አቶ አለነ ወልደማሪያም ደግሞ የስኳር ሕመምተኛ ናቸው። የስኳር ሕመምተኛ ሲኮን ካሉ የጎንዮሽ ጉዳቶች መካከል የኩላሊት መድከም አንዱ እንደሆነ ያውቁ ስለነበር ሁሌም ስጋት ሽው ይላቸው ነበር። አንዳንድ የህመም ምልክቶቻቸው ደግሞ ስጋታቸው እውን እንደሆነ እንዲሰማቸው ያደርጉ ጀመር። ወደህክምና ተቋም ሄደው ሲመረመሩ ስጋታቸው ልክ እንደሆነ አረጋገጡ፤ ኩላሊታቸው ደክሟል። የስኳር በሽታው እና የኩላሊት ህመሙ ተደራርቦ አልጋ ላይ ጣላቸው። ሌሎች የጎንዮሽ ህመሞች መደራረብ ደግሞ አልጋ ላይ የሚቆዩበትን ጊዜ አረዘመው። መሪማ ሀገሯ ስትመለስ ዘመድ ወዳጆች ተረባርበው ወደ ግል ሆስፒታል ወሰዷት። የሄደችበት የግል ሆስፒታል ለአንድ ቀን ለመታጠብ፣ ለመድሃኒት፣ ለታክሲና ለአንዳንድ ነገሮች እስከ ሦስት ሺህ ብር ያስወጣን ነበር ትላለች። • ወደ ካናዳ መሄድ አስበዋል? ከአጭበርባሪዎች ይጠንቀቁ "ይህንን ወጪ በየቀኑ ማሰብ ከሕመሙ በላይ የሚሰማ ሕመም ነው። ይህ የሌላቸው የዘመድ እጅ ወደ ማየት ንብረት ወደመሸጥ ይሄዳሉ" ትላለች መሪማ። አቶ አለነም ቢሆኑ ለእጥበቱ የሚወጣውን ወጪ ለመሸፈን ወደ ጎዳና ላለመውጣት ቤተሰቦቻቸው አግዘዋቸዋል። ለተከታታይ ስምንት ወራት የኩላሊት እጥበት ሲያደርጉ ቤተሰቦቻቸው ያላቸውን ንብረት ለመሸጥ ሃሳብ አቅርበውላቸው እንደነበር ይናገራሉ። ጥሪት አሟጠው፣ ቤተሰቦቻቸውን ያለ መጠለያ አስቀርተው፣ ጤናቸውን መመለስ ግን አልፈለጉም። "ሞት እንኳ ቢመጣ አንድ ነፍሴን ይዤ እሄዳለሁ" በማለት አሻፈረኝ አሉ። መሪማ ሰዎች የኩላሊት እጥበት ለማድረግ የሚያስፈልገውን ወጪ መሸፈን አቅቷቸው ሲሞቱ ስታይ ነገም የእኔ እጣ ይህ ነው በማለት የፍርሃት ቀዝቃዛ ዳና ይሰማት ጀመር። • ሞባይል ለኢትዮጵያ እናቶችና ህፃናት ጤና መሪማ ሞትና ሕይወት እጣ እየተጣጣሉባት እንደሆነ ታስብ እንደነበር ትናገራለች። ሐኪሞች በኩላሊት እጥበት መዳን እንደማይቻል፣ ኩላሊት የሚሰጥ ዘመድ ካገኙ ንቅለ ተከላ ማካሄድ ብቸኛ መፍትሄ እንደሆነ ለሁለቱም እንደነገሯቸው ያስታውሳሉ። መሪማ እህቶቿ ወደ ህንድ ሄዳ ንቅለ ተከላ እንድታካሄድ ሃሳብ አቀረቡ። ነገርግን እህቶቿን አስቸግራ፣ አንገት ማስገቢያ ቤታቸውን ሸጠው፣ ወደ ውጪ ሄዶ የመታከም ሀሳብ በጭራሽ አልነበራትም። ስድስት ሰባት ሰው የሚጠለልበትን ቤት ለሽያጭ ማቅረብ ቤተሰቡን እንደመበተን ተሰማት። • የአከርካሪ ቀዶ ጥገና ባልተወለዱ ልጆች ላይ ከዘመዶቿ ውጪም የማንንም እጅ ላለማየት ለራሷ ቃል ገብታለች። ያላት ተስፋ እጥበቱን እያካሄደች ከነገ ማህፀን የሚወለድ ተስፋን... \n\nGive me a good title for the article above.

የኩላሊት መድከም የገጠማቸው ሰዎች ተስፋ-ንቅለ ተከላ

amh_Ethi

train

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Title: በብሪደርስ ዋንጫ ሰክሮ ፈረስ ሲጋልብ የነበረው ተወዳደሪ ታሰረ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ቅዳሜ ዕለት በተካሄደው ብሪደርስ ዋንጫ ፈጣን ጋላቢው ጆል ሮሳሪ አሸንፏል ኬንተኪ ውስጥ በርካታ ተመልካች በተገኘበት በተካሄደው የብሪደርስ ዋንጫ፤ የፈረስ ግልቢያ ውድድር ላይ ጠጥቶ ሲጋልብ የነበረ ግለሰብ ለእስር ተዳርጓል። የኬንተኪ ፖሊስ እንዳስታወቀው የ24 ዓመቱ ማይክል ዌልስ - ሮዲ በውድድሩ ላይ በተከለከለ የመጋለቢያ መስመር ውጪ ሳይቀር ሲጋልብ ነበረ። • "በፍትህ ተቋማት ላይ የለውጥ እርምጃ ይፋ ይሆናል" ጠ/ሚ ዐብይ • የ29 ዓመቷ የህክምና ዶክተርና ኢንጅነር ዕልልታ ጉዞ "ግለሰቡ በስካር ጥምብዝ ከማለቱ የተነሳ አካባቢውን በጩኀት ያናውጠው ነበር፤ የሚነገረውንም ትዕዛዝ አይፈፅምም፤ እንዲቆም ቢነገረውም አሻፈረኝ ብሏል" ሲል ፖሊስ ጨምሮ ተናግሯል። ዌልስ ሮዲይ ክስ የተመሰረተበት ህዝብ በተሰበሰበበት ቦታ አልኮል በመጠጣትና ያልተገባ ድርጊት በመፈፀም ሲሆን ዛሬ ፍርድ ቤት ይቀርባል። ውድድሩን በአሸናፊነት የሚያያጠናቅቅ 6 ሚሊዮን ዶላርና የዋንጫ ሽልማት ተዘጋጅቶ ነበር፤ በውድድሩ ፈጣን ጋላቢው ጆል ሮሳሪ ሊያሸንፍ ችሏል። ብሪደርስ ዋንጫ በአሜሪካ በርካታ ተመልካቾች የሚታደሙት ደማቅ ውድድር ነው።

amh_Ethi

validation

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ትግራይ ፡ በአሥመራ ከተማ ከባድ ፍንዳታ መሰማቱን ነዋሪዎች ገለጹ\nቢቢሲ በአሥመራ ከተማ የተለያዩ አካባቢዎች የሚገኙ ነዋሪዎችን በመጠየቅ እንዳረጋገጠው ፍንዳታው የተሰማው ምሽት ላይ ሲሆን ነገር ግን በየትኘው የከተማዋ ክፍል ላይ እንደተከሰተ እርግጠኛ አይደሉም። በከተማዋ የሚገኘው የአሜሪካ ኤምባሲም ምሽት 2 ሰዓት 24 ደቂቃ አካባቢ ከፍተኛ የፍንዳታ ድምጽ በከተማዋ መሰማቱን አመልክቶ የፍንዳታው መነሻም ከከተማዋ ውጪ ሊሆን እንደሚችል ገልጿል። በተጨማሪም የፈረንሳዩ ዜና አገልግሎት አዣንስ ፍራንስ ፕሬስ ዲፕሎማቶችን ጠቅሶ እንደዘገበው የተሰማው የፍንዳታ ድምጽ ከኢትዮጵያ የትግራይ ክልል ተሰነዘ የሮኬት ጥቃት እንደሆነ አመልክቷል። በአሥመራ ከተማ ስለተሰማው ከባድ ፍንዳታ ምንነትና ከክስተቱ ጋር ስለሚያያዙ ሌሎች ነገሮች የኤርትራ መንግሥት ባለስልጣናት እስካሁን የሰጡት ምንም መግለጫ የለም። ቢቢሲ ትናንት ምሽት ከክስተቱ በኋላ ያነጋገራቸው የአሥመራ ከተማ ነዋሪዎችም ፍንዳታው በትክክል የት አካባቢ እንደተከሰተ እንደማያውቁ ገልጸው ነገር ግን ከከተማዋ ውጪ ሳይሆን እንዳልቀረ ግምታቸውን ገልጸዋል። አሥመራ ውስጥ ከሁለት ሳምንታት በፊት ኅዳር 05/2013 ዓ.ም ተመሳሳይ ከባድ ፍናዳታ መከሰቱ የሚታወስ ሲሆን ይህም ከትግራይ ክልል የተተከሰ ሮኬት መሆኑና ለጥቃቱም የትግራይ ኃይሎች በይፋ ኃላፊነቱን መውሰዳቸው አይዘነጋም። ከዚህ ጥቃት አንድ ቀን ቀደም ብሎም በሰሜን ኢትዮጵያ በአማራ ክልል በሚገኙት የባሕርዳርና የጎንደር ከተሞች ላይ ተመሳሳይ የሮኬት ጥቃቶች ተፈጽሞ ነበር። ኤርትራ ቀደም ሲል ስለተሰነዘረባት የሮኬት ጥቃት እስካሁን በይፋ ግልጽ ያለ መግለጫ ሳትሰጥ የቆየች ሲሆን፤ ባለፈው ሳምንት የማስታወቂያ ሚኒስትሩ የማነ ገብረ መስቀል በትዊተር ገጻቸው ላይ ድርጊቱ የህወሓት መጥፎ ተግባር እንደሆነ ጠቅሰው ትኩረት የሚሰጠው እንዳልሆነም ጽፈው ነበረ። ጥቅምት 24/2013 ዓ.ም የትግራይ ልዩ ኃይል በሰሜን ዕዝ ላይ ጥቃት መሰነዘሩን ተከትሎ ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ የአገሪቱ መከላከያ ኃይል በክልሉ አመራሮችና ታጣቂዎች ላይ እርምጃ እንዲወስድ ማዘዛቸው ይታወሳል። በትግራይ በፌደራል መንግሥቱና በክልሉ ኃይሎች መካከል ለሳምንታት የዘለቀው ግጭት ከተቀሰቀሰበት ጊዜ አንስቶ የህወሓት ባለስልጣናት በተደጋጋሚ ኤርትራ የኢትዮጵያ ሠራዊትን እየደገፈች ነው በማለት ሲከስሱ የቆዩ ሲሆን፤ ኤርትራ ግን ጉዳዩ የኢትዮጵያ የውስጥ ጉዳይ በመሆኑ እጇ እንደሌለበት ገልጻለች። የህወሓት አመራሮች ከዚህ ቀደም በአሥመራ ከተማ ላይ ሰነዘርን ባሉት የሮኬት ጥቃት ወቅት እንደተናገሩት በግጭቱ ውስጥ ተሳትፎ ያላቸው አካባቢዎችን የጥቃታቸው ኢላማ እንደሚያደርጉ አመልክተው ነበር። ከሃያ ዓመታት በፊት በኢትዮጵያና በኤርትራ መካከል ተካሂዶ ከነበረው ደም አፋሳሽ የድንበር ጦርነት በኋላ በኢትዮጵያ መንግሥት ውስጥ ቁልፍ ሚና የነበረው ህወሓት እና በኤርትራ መንግሥት መካከል የነበረው ቁርሾ አስካሁን ድረስ ዘልቋል። \n\ntl;dr:

በኤርትራ ዋና ከተማ አሥመራ ትናንት አርብ ምሽት ላይ ከባድ የፍንዳታ ድምጽ መሰማቱን የከተማዋ ነዋሪዎችና ሌሎች ምንጮች ተናገሩ።

amh_Ethi

validation

tldr

GEM/xlsum

amharic

ዛሬ የጤና ሚኒስቴርና ኅብረተሰብ ጤና ኢንስቲትዩት በጋራ በሰጡት መግለጫ ላይ እንደተገለፀው አሁን ላይ አዲስ አበባ በስርጭቱ ቀዳሚ ሰትሆን፣ ኦሮሚያና ትግራይ ክልሎች ሁለተኛና ሶስተኛ ደረጃ ላይ ይገኛሉ። የኢትዮጵያ የህብረተሰብ ጤና ኢንስቲትዩት ዛሬ በሰጠው መግለጫ እንዳስታወቀው ከሐምሌ እና ነሐሴ በላይ አሁን ላይ ወደ ፅኑ ሕሙማን የሚገቡ ታማሚዎች ብዛት እየጨመረ መጥቷል። በመግለጫው ላይ በኢትዮጵያ ያለውን የቫይረሱን ስርጭት ለማወቅ በሀገር አቀፍ ደረጃ በተካሄደ የአንድ ወር አገር አቀፍ የምርመራ ዘመቻ ከ73 በመቶ በላይ በቫይረሱ የተያዙ ሰዎች መለየታቸው ተገልጿል። 1.4 በመቶ የሚሆኑት በሆስፒታል የሚገኙ ታማሚዎች በፅኑ ሕሙማን ክፍል ውስጥ እንደሚገኙም ተመልክቷል። የኢንስቲትዩቱ ምክትል ዳይሬክተር አስቻለው አባይነህ እንዳሉት በኢትዮጵያ ሁሉም ወረዳዎች ቢያንስ አንድ በኮቪድ የተያዘ ሰው ሪፖርት አድርገዋል። በዚሁ መግለጫ ላይ እስካሁን በኢትዮጵያ በቫይረሱ ከሚያዙት 57 በመቶ የሚሆኑት እድሜያቸው ከ15-34 ሲሆን ከሟቾች ውስጥ ደግሞ 51.9 በመቶ የሚሆኑት ዕድሜያቸው ከ60 ዓመት በላይ መሆኑን ተገልጿል። ምክትል ዳይሬክተሩ አክለው እንደገለፁት በኢትዮጵያ በኮቪድ-19 ወረርሽኝ ተይዘው ለህልፈት የሚበቁ ሰዎች ምጣኔ 1.52 በመቶ ነው። አሁን ላይ የምርመራ መጠን የቀነሰ ቢሆንም ቫይረሱ የሚገኝባቸው እና ለህልፈት የሚዳረጉ ሰዎች ቁጥር እየጨመረ መሆኑም ተመልክቷል። ባለፉት ሁለት ሳምንት ውስጥ እንደአገር ያለው የቫይረሱ ስርጭት 10 ነጥብ 4 በመቶ መሆኑም ተገልጿል። አዲስ አበባ ከተማ፣ ኦሮሚያ ፣ ትግራይ ፣ አማራ ፣ ደቡብ እና ሲዳማ ክልሎች በቅደም ተከተል ከፍተኛ የቫይረሱ ተጠቂዎች የተገኙባቸው ስለመሆኑም በመግለጫው ተጠቅሷል፡፡ የጤና ሚኒስትርዋ ዶ/ር ሊያ በበኩላቸው ርቀትን ሳይጠብቁና ማስክ ሳያደርጉ አገልግሎት መቀበልም ሆነ መስጠት ለቫይረሱ ተጋላጭነትን ስለሚጨምር ህብረተሰቡ ከፍተኛ ጥንቃቄ እንዲያደርግ አሳስበዋል። ቸልተኝነት እና መዘናጋት አሁንም በሰፊው እንደሚስተዋል በመግለጽ ይህ ዋጋ ስለሚያስከፍል ማንኛውም የህብረተሰብ ክፍል በቫይረሱ ሊያዝ ስለሚችል ጤናውን ከመጠበቅ ሊዘናጋ እንደማይገባም ነው ሚኒስትሯ ያስጠነቀቁት። በቫይረሱ የሞት ምጣኔ በኢትዮጵያ 1.52 በመቶ ፣ በአፍሪካ 2.4 በመቶ ፣ በዓለም ደግሞ 2.8 በመቶ መሆኑንም በመግለጫው ወቅት ተገልጿል። በአጠቃላይ በኢትኦጵያ 89 ሺህ 860 ሰዎች በቫይረሱ መያዛቸው ሲረጋገጥ፤ የ1,365 ሰዎች ህይወት አልፏል ፤ 43,149 ከበሽታው አገግመዋል። \n\nGive me a good title for the article above.

ኮሮናቫይረስ፡ በኢትዮጵያ በኮቪድ-19 ከሚያዙት መካከል 63 በመቶው ምልክት አያሳዩም

amh_Ethi

validation

goodtitle

GEM/xlsum

amharic

Content: ነገር ግን ተግባራዊነቱ ከጊዜ ወደ ጊዜ ችላ ተብሎ ቆይቶ ከመረሳት ደረጃ ላይ ደርሷል። ከቅርብ ሳምንታት ወዲህ ግን ወረርሽኙ በአሳሳቢ ደረጃ እየተስፋፋ በመምጣቱ መመሪያውን በተገቢው መንገድ በጥብቅ ተግባራዊ መደረግ እንዳለበት በጤና ሚኒስቴር፣ በጠቅላይ ዐቃቤ ሕግና በፌደራል ፖሊስ ተወስኗል። ይህ "የኮቪድ-19 ወረርሽኝን ለመከላከልና ለመቆጣጣር የወጣ መመሪያ ቁጥር 30/2013" የሚባል ሲሆን ከመጋቢት 20/2013 ዓ.ም ጀምሮ በጥበቅ መተግበር እንደሚጀምርና ተላልፈው የሚገኙ ሰዎች ላይ ሕጋዊ እርምጃ እንደሚወሰድ ተገልጿል። ለመሆኑ በዚህ መመሪያ ውስጥ የተከለከሉ ተግባራት ምንድናቸው? የተጣሉ ግዴታዎች በቤት ውስጥ ማቆያ እንክብካቤ ወቅት መደረግ ስላለበት ጥንቃቄ መመሪያው ማንኛውም ቀላል ወይም ምንም አይነት የኮቪድ-19 ምልክት የሌለበት ታማሚ በቤት ውስጥ የኮቪድ የህክምና አገልግሎት እንዲያገኝ ይደረጋል ይላል። የኮቪድ 19 ታማሚ ወይም በኮቪድ-19 በሽታ ተይዟል ተብሎ የተጠረጠረ ሰው ተለይቶ በተዘጋጀ በቂ የአየር ዝውውር ባለው ክፍል ውስጥ ለ14 ተከታታይ ቀናት መቆየት አለበት። በቤት ውስጥ ራሱን ለይቶ ያለ ሰው የኮቪድ-19 በሽታ ምልክቶቹ ከተባባሱ ወዲያውኑ ለሚመለከተው ተቋም በስልክ ሪፖርት ማድረግ ይኖርበታል። የውሸባ እና የድንበር ላይ ጤና ቁጥጥርን በተመለከተ ከትራንዚት መንገደኛ በስተቀር በአየር ማረፊያ በኩል የሚገባ ከ 10 ዓመት ዕድሜ በላይ የሆነ ማንኛውም ተጓዥ ከመጣበት አገር ከ120 ሰዓት በላይ ያልሆነው የተረጋገጠ ምርመራ ነጻ መሀኑን የሚያሳይ ማስረጃ ይዞ መምጣት አለበት ይላል። ወደ አገር የሚመጡ ከስደት ተመላሾች ከ120 ሰዓት በላይ ያልሆነው የተረጋገጠ ነጻ መሆናቸውን የሚያሳይ ማስረጃ ይዘው ካልመጡ፣ ለምርመራ ናሙና ተወስዶ በአድራሻቸው ተመዝግቦ ውጤቱ እስኪመጣ ድረስ በቤታቸው ራሳቸውን ለይተው የማቆየት ግዴታ አለባቸው። የቀብር ሥነ ሥርዓት፣ የአስከሬንማጓጓዝ እና የሀዘን ሥነ ሥርዓት በተመለከተ የሟች ቤተሰብ አስከሬን ከጤና ተቋም ወይንም ከውጭ አገር በሚረከቡበት ጊዜ ከአስከሬኑም ሆነ ከሳጥኑ ጋር ማንኛውም አይነት ንክኪ ያለማድረግ ኃላፊነት አለባቸው። ከጤና ተቋም ውጪ ሞት ሲከሰት በአስከሬን ግነዛ ሂደት የሚደረግ እንቅስቃሴ ሁለት የአዋቂ እርምጃ ርቀትን በጠበቀ መልኩ መሆን አለበት። አስከሬን የሚያስተካክሉና የሚገንዙ ሰዎች የእጅ ጓንት፣ የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ፣ ከፕላስቲክ የተሠራ ጋዋን እና እንደ አስፈላጊነቱም የአይን መከላከያ ወይም መነጽር መልበስ አለባቸው። የሟች ቤተሰብ ሟች በታመመበት ወቅት ተኝቶ የነበረበት አልጋ፣ ሲገለገልባቸው ወይም በዙሪያ የነበሩ እቃዎች፣ የቤቱን ወለልና ሌሎች ከሟች ጋር ንክኪ የነበራቸውን ቁሳቁሶች በጸረ ተህዋሲያን ውህድ እንዲፀዳ የማድረግ ግዴታ አለባቸው። በለቅሶ ቦታ የተገኘ ማንኛውም ሰው፣ የአፍና አፍንጫ መሸፈኛ ማስክ የማድረግ እና የጥንቃቄ እርምጃዎች የመተግበር ግዴታ አለበት። በቀብር ላይ ከ50 ያልበለጠ ሰው ብቻ መገኘት ይኖርበታል። ቀብርን በተመለከተ ቤተሰብ አስከሬን ከተገነዘ በኋላ ሟች በ24 ሰዓት ውስጥ እንዲቀበር የማድረግ ኃላፊነት አለበት። በጤና ተቋማት ሞት ከተከሰተ ወይም አስከሬን ከውጭ አገር የሚገባ ከሆነ የሟች ቤተሰቦች አስክሬን ከተቀበሉ በኋላ ወደ ቤት ሳይወስዱ በቀጥታ ወደ ቀብር ቦታ የመውሰድ ግዴታም አለባቸው። ማንኛውም ለቅሶ ሊደርስ የሚመጣ ሰው የአፍ እና አፍንጫ መሸፈኛ የማድረግ፣ ለቅሶ ቤት ከመግባቱ በፊትና ሲወጣ እጅን በውሃና በሳሙና የመታጠብ ወይም በሳኒታይዘር የማፅዳት ግዴታ አለበት። በሐይማኖታዊ ሥነ ሥርዓት እና የአደባባይ በዓላት አከባበርን በተመለከተ...\nThe previous content can be summarized as follows:

ባለፈው መስከረም ወር ላይ የኢትዮጵያ የሕብረተሰብ ጤና ኢንስቲትዩት እየጨመረ የመጣውን የኮቪድ-19 ወረርሽኝን ለመከላከልና የሚያስከትለው ጉዳት ለመቀነስ በሚል የተለያዩ ክልከላዎች እና ግዴታዎች የያዘ መመሪያ ማውጣቱ ይታወሳል።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: የህክምና ባለሙያዎች ሁለተኛውን ሰው ከኤች አይ ቪ ፈወሱ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ግለሰቡ የፀረ ኤች አይ ቪ መድሃኒት መውሰድ ካቆመ አንድ ዓመት ከመንፈቅ የሞላው ሲሆን በአሁኑ ወቅት ሙሉ በሙሉ ከኤች አይ ቪ ነፃ መሆኑን የህክምና ባለሙያዎች አረጋግጠዋል። የላንሴት ኤችአይቪ ጆርናል ላይ የወጣው ዘገባ እንደሚያመለክተው አዳም ካስቲሊዮ ዓለም ላይ በህክምና ምርምር ከኤችአይቪ መፈወስ የቻለ ሁለተኛው ሰው ነው። ግለሰቡ የዳነው ግን በፀረ ኤች አይ ቪ መድሃኒት ሳይሆን ለካንሰር ይደረግለት በነበረው የስቲም ሴል ህክምና እንደሆነ ተገልጿል። • ኤችአይቪ በኢትዮጵያ ከሦስት ክልሎች ውጪ በወረርሽኝ ደረጃ ነው ያለው • ኤች አይ ቪን የሚከላከለው መድሃኒት ተስፋ ሰጪ ነው ተባለ • ስለኤች አይ ቪ /ኤድስ የሚነገሩ 8 የተሳሳቱ አመለካከቶች ለህክምናው ስቲም ሴል የለገሱት ሰዎች ዘረመል ባልተለመደ መልኩ ኤች አይ ቪን የመከላከል አቅም ያለው ሲሆን በዚህ የዘረመል ባህሪ ምክንያት ኤች አይ ቪ ፖዘቲቭ የነበረው አዳም ካስቲሊዮም ሊፈወስ መቻሉ ተገልጿል። እንደ አውሮፓውያኑ በ2011 ቲሞቲ ብራውን የተባለ የጀርመን ኤች አይ ቪ ህመምተኛ በዓለም ላይ ከኤችአይቪ የተፈወሰ የመጀመሪያው ሰው ነበር። ተመሳሳይ የስቲም ሴል ህክምና የተደረገለት ለሶስት ዓመት ተኩል ነበር። የስቲም ሴል ህክምና የበሽተኞችን የበሽታ ተከላካይ ህዋሶች ኤችአይቪን መቋቋም በሚችሉ የለጋሾች በሽታ ተከላካይ ህዋስ በመተካት የቫይረሱን መራባት ይገታል። የድህነት ታሪኩን በአደባባይ መናገር የመረጠው ሁለተኛው ተፈዋሽ አዳም ካስቲሊዮ 40 ዓመቱ ነው። በአሁኑ ወቅት ምንም ዓይነት የኤችአይቪ ኢንፌክሽን በደሙ እንደሌለ ዶክተሮቹ አረጋግጠዋል። በዚህ ህክምና ላይ እየተደረገ ያለውን ምርምር የሚመሩት ፕሮፌሰር ኩማር ጉፕታ ለቢቢሲ ይህ ለኤችአይቪ ፈውስ እየተገኘ ለመሆኑ ማረጋገጫ እንደሆነ ገልፀዋል። "ያገኘውነው ነገር እንደሚያሳየው የስቲም ሴል ንቀለ ተከላ ለኤችአይቪ ፈውስ ነው። ይህንን የዛሬ ዘጠኝ ዓመት በበርሊኑ ታማሚ አረጋግጠናል" በማለት ይህንኑ አሰራር መከተል እንደሚያዋጣ ተናግረዋል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Doc to summarize: ሩሲያዊው አጋች በከፍተኛ ደረጃ የታጠቀ ሳይሆን እንደማይቀር የተገመተ ሲሆን፤ አጋቹ ወደ ፖሊስ ሁለት ጊዜ መተኮሱን እና የእጅ ቦምብ ወርውሮ እንደነበረ ፖሊስ አስታውቋል። አጋቹ የወረወረው የእጅ ቦምብ እንዳልፈነዳ ተነግሯል። "አጋቹ ከአውቶብሱ ውስጥ ሆኖ ቦምብ ወርውሮ ነበር። መልካም አጋጣሚ ሆኖ ቦምቡ ሳይፈነዳ ቀርቷል" ይላል ፖሊስ ያወጣው መግለጫ። አጋቹ የሩሲያ ዜጋ የ44 ዓመት ጎልማሳ ማከሰይም ክራይቮሽ እንደሚባል እና ከዚህ ቀደም በወንጀል ድርጊቶች የተፈረደበትበን አጠናቆ ከእስር የወጣ ስለመሆኑ፤ እንዲሁም የአእምሮ ጤና ችግር አጋጥሞት የህክምና ድጋፍ ሲደረግለት እንደነበረ ተነግሯል። ግለሰቡ ከዚህ ቀደም በማጭበርበር እና ሕገ ወጥ የጦር መሳሪያ በመያዝ በሚል የወንጀል ድርጊቶች 10 ዓመታትን በእስር አሳልፏል። በምሥራቅ ዩክሬን በምትገኘው ሉተስክ ከተማ 20 ሰዎችን አግቶ የያዘው ሩሲያዊ፤ ተቀጣጣይ ነገሮችን ታጥቆ እንደሚገኝ በማሳወቅ እውቅ ፖለቲከኞች እራሳቸውን "ሽብርተኛ ነን" ብለው እንዲጠሩ እየጠየቀ ስለመሆኑ ፖሊስ አስታውቋል። የአገሪቱ አቃቤ ሕግ በበኩሉ አጋቹ በከተማዋ ሕዝብ በሚሰበሰብባቸው ስፍራዎች በርቀት መፈንዳት የሚችሉ ቦምብ አጥምዶ እንደሚገኝ መናገሩን አስታውቋል። የዩክሬን የአገር ውስጥ ጉዳዮች ምክትል ሚኒስትር አንቶን ሄራቼንኮ፤ ፖሊስ ጉዳዩን በድርድር ለመፍታት ካለው ፍላጎት የመነጨ አጋቹን ለማነጋገር ጥረት ሲያደርግ መቆየቱን ተናግረዋል። በአውቶብሱ ላይ ለበርካታ ሰዓታት ታግተው የሚገኙት የታጋቾች ሁኔታ ምን እንደሆነ እስካሁን አልታወቀም። ፖሊስ የከተማዋ ነዋሪዎች በያሉበት እንዲቆዩ፤ ከቤት እና ከቢሯቸው እንዳይወጡ ጠይቋል። የዩክሬን ፕሬዝደንት ቮሎደሜይር ዜሌኒስኪ ጉዳዩን በቅርበት እየተከታተሉ እንደሆነም ተናግረዋል። \nSummary in the same language as the doc:

የዩክሬን ፖሊስ 20 ሰዎችን አውቶብስ ላይ አግቶ ከያዘው ሩሲያዊ ጋር ተፋጦ እንደሚገኝ ተነገረ።

amh_Ethi

train

docsummary

GEM/xlsum

amharic

Title: ኮሮናቫይረስ፡ ወሲብና ኮቪድ-19ን በተመለከተ የሚነሱ ጥያቄዎች\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ሃቅንና ብዥታን ለመለየት ጥያቄዎን ለጤና ሙያዎች በማቅረብ ቢቢሲ ተገቢውን ምለሽ አግኝቷል። የቀድሞው የላቭ አይላንድ አወዳዳሪ ዶ/ር አሌክስ ጆርጅ እና የቢቢሲዋ ጋዜጠኛ አሊክስ ፎክስ በጉዳዩ ዙሪያ ሰፋ ያለ ውይይት አድርገዋል። በጥያቄዎቹ ዙሪያ ሁለቱም ማብራሪያ ሰጥተዋል። በዚህ በኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ወቅት ወሲብ መፈጸም ችግር ያመጣል? ዶ/ር አሌክስ ጆርጅ፡ ግንኙነት ውስጥ ከሆናችሁ.… አብራችሁ የምትኖሩ ከሆነና ተመሳሳይ አካባቢ ውስጥ ካላችሁ የሚቀየር ነገር አይኖርም። ነገር ግን አንደኛችሁ ብቻ የኮሮናቫይረስ ምልክት ካሳያችሁ፤ ማኅበራዊ እርቀታችሁን መጠበቅና እራስን መለይት ያስፈልጋል። ኑሯችሁ አንድ ቤት ውስጥ ቢሆንም እንኳ ማለት ነው። እንደ ዓለም አቀፍ መስፈርት ቤት ውስጥ እንኳ ቢሆን ማንም ሰው ሁለት ሜትር መራራቅ እንዳለበት ይመከራል። በእርግጥ በአብዛኛው ይሄ ሲተገበር አይታይም። • ባለስልጣኑ ወደ ለይቶ ማቆያ አልገባም በማለታቸው ታሰሩ አሊክስ ፎክስ፡ አንዳንድ ጊዜም እርሰዎ የሚሰማዎት ቀላል የኮሮናቫይረስ ምልክት ከታያብዎት የፍቅር አጋርዎም በተመሳሳይ ሁኔታ ውስጥ ናቸው ብለው ማሰቡ መልካም ነው። በመሆኑም ምንም ዓይነት ምልክት ካሳዩ ምልክቱ ምንም ይሁን ምን እራስዎን ከፍቅረኛዎ መለየት አለብዎት። ከአዳዲስ ሰዎች ጋር የሚፈጸም ወሲብስ? ዶ/ር አሌክስ፡ በዚህ ጉዳይ ላይ በእርግጠኝነት መምከር የምችለው ባለንበት አስቸጋሪ ወቅት ከአዳዲስ ሰዎች ጋር ምንም አይነት ወሲብ መፈጸም የለብዎትም ነው። ምክንያቱም መዘዙ ቫይረሱን ለሌላ ሰው ማስተላለፍ ወይም ደግሞ መቀበል ነውና። አሊክስ ፎክስ፡ ደግሞም መርሳት የሌለብን ነገር ቢኖር፤ አንዳንድ ሰዎች ቫይረሱ ኖሮባቸው ነገር ግን ምንም የኮሮናቫይረስ ምልክት ላያሳዩ ይችላሉ። ስለዚህ ፍጹም ደኅንነት ቢሰማዎትም ወሲብ በሚፈጽሙበት ወቅት በሚፈጠረው መጠጋጋትና መሳሳም ምክንያት ቫይረሱ ከአንዱ ወደ ሌላው ይተላለፋል። የቢቢሲዋ ጋዜጠኛ አሊክስ ፎክስ እና ዶ/ር አሌክስ ጆርጅ በቅርቡ ተሳስሜያለሁ፤ ከቀናት በኋላ ያ ሰው የቫይረሱን ምልክት ማሳየት ጀምሯል። ምን ማድረግ አለብኝ? ዶ/ር አሌክስ፡ በቅርቡ የሳሙት ግለሰብ ቫይረሱ እንዳለበት ካወቁ በፍጥነት እራስዎን ለይተው ያቆዩ። ምልክቶቹን በደንብ ይከታተሉ። ምልክት ማሳየት ከጀመሩ ተጨማሪ ጥንቃቄዎችን ያድርጉ። ህመሙ ከጠናብዎ ግን ለተጨማሪ ሕክምና ሐኪሞችን ማማከር ይኖርብዎታል። አሊክስ ፎክስ፡ በግንኙነታችን ወቅት አንዳችን ለሌላኛችን ኃላፊነት ሊሰማን ይገባል። ለምሳሌ ከተሳሳሙ በኋላ ምልክቶቹን ቀድመው ማሳየት የጀመሩት እርሰዎ ከሆኑ ምልክት ማሳየት መጀመርዎን ለፍቅር አጋርዎ ቶሎ መንገር ይኖርብዎታል። በዚህ ሂደት ከሁለታችሁ መካከል ምልክት ያላሳዩት እርሰዎ እንደሆኑ ካወቁም በፍጥነት እራስዎን ይለዩ። ኤች አይ ቪ አለብኝ፤ ለኮሮናቫይረስ ተጋላጭነቴ የሰፋ ነውን? አሊክስ ፎክስ፡ በዚህ ጉዳይ ዶ/ር ሚካኤል ብራዲ ትልቅ ምክረ አስቀምጠዋል። በተከታታይ የኤችአይቪ መድኃኒት የሚወስዱ ከሆነና ጥሩ በሽታን የሚከላከሉ የነጭ ሕዋሳት ብዛት [የሲዲ4] ካለዎና በደምዎ ውስጥ ያለው የቫይረሱ መጠን ሊለይ በማይችል ደረጃ ከሆነ እርሰዎ በሽታውን የመቋቋም አቅምዎ ዝቅተኛ ነው ከሚባሉት መካከል አይደሉም። ይህ ማለት ኮሮናቫይረስ ቢይዝዎ ሕመምዎን የሚያፋፍም ተጨማሪ በሽታ የለብዎትም ማለት ነው። ነገር ግን ከኤችአይቪ ነጻ ነዎት ማለት ግን አይደለም። ስለዚህ የኤችአይቪ በደምዎ ውስጥ ካለ የተለመደ መድኃኒትዎን የመውሰድ ተግባርዎን ሳያስተጓጉሉ ይቀጥሉ። የኮሮናቫይረስን ለመከላከል የሚወሰዱ እርምጃዎችን ጨምሮ እራስን ለይቶ ማቆየትን የመሳሰሉ ትዕዛዞች ሲሰጡ ይፈጽሙ። ለሌሎች ሰዎች የሚሰጡ...

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

እስራኤል ካገር አልወጣም ያሉ ኤርትራውያን ስደተኞችን አሰረች\nየእስራኤል መንግሥት ስደተኞችን ካገር የማስወጣትንም እቅድ ተከትሎም ለእስር የበቁ የመጀመሪያዎቹ ስደተኞች ናቸው። የእስራኤል መንግሥት በሀገሪቷ ተቀማጭነታቸውን ያደረጉ የኤርትራና የሱዳን ስደተኞችን ወደ ሩዋንዳና ኡጋንዳ በመላክ ሙሉ በሙሉ ካገር የማስወጣት እቅድ አላት። እስካሁን ባለው 600 የሚሆኑ ስደተኞች ከሀገር እንዲወጡ ትዕዛዝ የተሰጣቸው ሲሆን ወደ 35 ሺ የሚሆኑ ስደተኞችም ከሀገር የመባረር አደጋ ላይ እንደሆኑ አንድ የእስራኤል የስደተኞች መብት ድርጅት አስታውቋል። ስደተኞቹ ሆሎት ከሚባለው የማቆያ ማዕከል የተወሰዱ ሲሆን በማእከሉም የረሀብ አድማ መነሳቱ ታውቋል። የእስራኤል መንግሥት በጥር ወር አካባቢ ስደተኞቹ ካገር እንዲወጡ ቀነገደብ ያስቀመጠ ሲሆን ካለበለዚያ ግን እስር እንደሚጠብቃቸው ማስጠንቀቂያ ሰጥቶ ነበር። ስደተኞቹ እሰራኤልን በሚቀጥሉት ሦስት ወራት ውስጥ ለቀው ለመውጣት ከተስማሙ 3500 ዶላር ይሰጣቸዋል ተብሏል። በዚህ ወር መጀመሪያም የእስራኤል መንግሥት የቀድሞ የሰራዊት አባላት ኤርትራውያን ስደተኖችን ጥገኝነት እንደሚሰጥ ቃል ገብቶ ነበር። \n\ntl;dr:

ወደ ሩዋንዳ አንሄድም ያሉ 16 ኤርትራውያን ስደተኞች ለእስር ተዳረጉ።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

Content: ከሳምንት በኋላም ሰኔ 22/2012 ምሽት የሞቱ ዜና ተሰማ። ሰኔ 24/ 2012 ዓ.ም ደግሞ ግብዓተ መሬቱ በተወለደባት አምቦ ከተማ ተፈጽሟል። የሃጫሉ ህልፈት ሚሊዮኖችን አስደንግጧል፤ በርካቶችን አስቆጥቷል። አሳዝኗል። ግድያውን ተከትሎም በተነሳ አለመረጋጋት ከ167 በላይ ሰዎች ህይወታቸውን ሲያጡ በሺህዎች የሚቆጠሩ ደግሞ ቤት ንብረታቸው ዶግ አመድ ሆኗል። ከ7000 በላይ ሰዎችም ከተከሰተው ሁከት ጋር በተያያዘ መታሰራቸውን የመንግሥት ባለስልጣናት ከሰጡት መግለጫ መረዳት ይቻላል። የኦኤምኤን ቃለ መጠይቅ አርቲስት ሃጫሉ ሁንዴሳ ከመገደሉ ከአንድ ሳምንት በፊት ከኦሮሞ ሚዲያ ኔትዎርክ (ኦኤምኤን) ጋር ያደረገው ቃለ መጠይቅ አየር ላይ ውሎ ነበር። ሃጫሉ ለመጨረሻ ጊዜ ለሕዝብ የታየውም በዚያ ቃለ መጠይቅ ላይ ነው። ሃጫሉ ከኦኤምኤን ጋር በነበረው ቆይታ በሰጣቸው አስተያየቶች መነጋገሪያ ሆኖ ነበር። ሃጫሉ ከተገደለ በኋላ ጠቅላይ አቃቤ ሕግ ከሰጣቸው መግለጫዎች በአንዱ፤ በኦኤምኤን ላይ የተደረገው ቃለ መጠይቅ፣ ድምጻዊው ከሌሎች ማኅበረሰቦች ጋር እንዲጋጭ የሚያደርጉ ሌሎች አመለካከቶቹን እንዲያጸባርቅ በጠያቂው በኩል ተደርጓል ሲሉ በጠቅላይ አቃቤ ሕግ የተደራጁ እና ድንበር ተሻጋሪ ወንጀሎች ዳይሬክቶሬት ዳይሬክተር አቶ ፍቃዱ ጸጋ ተናግረዋል። ሰኔ 23 ረፋዱ ላይም በአዲስ አበባ የሚገኘው የኦኤምኤን ቢሮ በፌደራል ፖሊስ ብርበራ ተካሂዶበት እንዲዘጋ ተደርጓል። ሃጫሉ ሁኔዴሳን ያነጋገረው ጋዜጠኛም ቆየት ብሎ በቁጥጥር ሥር ውሏል። ሃጫሉ ለመጨረሻ ጊዜ ለህዝብ የታየውም በኦኤምኤን ቃለ መጠይቅ ላይ ነበር የመገደሉ ዜና ሰኔ 22 ከምሽቱ 3፡30 አካባቢ አርቲስት ሃጫሉ ሁንዴሳ ማንነታቸው ባልታወቁ ሰዎች ገላን ኮንዶሚኒየም ተብሎ በሚጠራው ስፍራ በጥይት ተመትቶ መገደሉን የአዲስ አበባ ፖሊስ ከእኩለ ለሊት በኋላ ይፋ አደረገ። የአዲስ አበባ ፖሊስ ኮሚሽን ኮሚሽነር ጌቱ አርጋው በብሔራዊው ቴሌቪዥን ቀርበው በተናገሩበት ወቅት በግድያው ወንጀል የተጠረጠሩ የተወሰኑ ሰዎች በቁጥጥር ሥር መዋላቸውን ገልጸዋል። የሃጫሉ ሁንዴሳ በጥይት ተመቶ የመገደል ዜና ከፖሊስ መግለጫ በፊት በማኅበራዊ ሚዲያዎች ላይ መዘዋወር የጀመረው ከምሽቱ 5፡30 አካባቢ ጀምሮ ነው። ሌሊቱን በፌስቡክ አማካኝነት ሲሰራጩ በነበሩ የቀጥታ ስርጭቶች፤ በርካቶች መንገድ ላይ በመውጣት ሲያለቅሱ ታይተዋል። ሃጫሉ በጥይት ከተመታ በኋላ ወደ ጥሩነሽ ቤጂንግ ሆስፒታል ተወስዶ ነበር። ከዚያም የሃጫሉ አስክሬን ለምርመራ ወደ ጳውሎስ ሆስፒታል ተላከ። ቁጣ፣ አለመረጋጋት እና ጥቃት የሃጫሉን ግድያ ተከትሎ በተለያዩ የኦሮሚያ ከተሞች ቁጣ ተሰምቷል፣ አለመረጋጋት ተከስቷል፤ በንጹሃን ዜጎች ህይወት እና ንብረት ላይም ጥቃቶች ተፈጽሟል። ንጋት ላይ እንደ አዳማ፣ ጅማ እና ጭሮ ባሉ ከተሞች የተቃውሞ ሰልፎች ተካሄዱ። በምሥራቅ እና ምዕራብ ኦሮሚያ የሚገኙ ከተሞች ደግሞ መንገዶች ዝግ ተደረጉ። በሌሎች አከባቢዎች ደግሞ ማክሰኞ አጥቢያ ላይ ጥቃቶች ተፈጽመዋል። በተለይ በባሌ እና አርሲ አካባቢዎች ብሔር እና ሐይማኖትን መሠረት ያደረጉ ጥቃቶች በንጹሃን ዜጎች ላይ ተፈጽመዋል። በዚህም በርካቶች ተገድለዋል። የንብረት ውድመትም አጋጥሟል። የተለያዩ ሰዎች የሃዘን መልዕክት የሃጫሉን ሞት ተከትሎ ከማክሰኞ ሰኔ 23 ጀምሮ የተለያዩ ሰዎች ሃዘናቸውን መግለጽ ጀመሩ። ጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ አሕመድ በድምጻዊው ሞት የተሰማቸውን ሀዘን "ውድ ህይወት አጥተናል" ካሉ በኋላ "የዚህ ድንቅና አንፀባራቂ ወጣት አርቲስት ሃጫሉ ሁንዴሳ ህይወት መቀጠፍ ከተሰማ ጀምሮ በከባድ ሃዘን ውስጥ ለምንገኝ ሁሉ መፅናናትን እመኛለሁም" በማለት ሃዘናቸውን...\nThe previous content can be summarized as follows:

በበርካታ አድናቂዎቹ ዘንድ የሚወደደው ድምጻዊ ሃጫሉ ሁንዴሳ፣ ለመጨረሻ ጊዜ በቴሌቪዥን መስኮት ቀርቦ ቃለ ምልልስ ያደረገው ሰኔ 15/2012 ኦኤምኤን የቴሌቪዥን ጣቢያ ላይ ነበር።

amh_Ethi

train

prevcontent

GEM/xlsum

amharic

Title: የሩዋንዳ ዘር ጭፍጨፋ 25ኛ አመት እየታሰበ ነው\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

በወቅቱ የአማፂ ቡድን እየመሩ የነበሩት ፖል ካጋሜ የማስታወሻውን ችቦ በመዲናዋ ኪጋሊ አቀጣጥለዋል። የሩዋንዳን 1/10ኛ ህዝቧ ያለቀበትን የጭፍጨፋ ወቅትም ሩዋንዳውያን በመቶ ቀናት ሀዘን ለማስታወስ አቅደዋል። •"እናቱ ስታየኝ 'ልጄ ያሬድ ይመጣል' እያለች ታለቅስ ነበር"- በናይሮቢ የካፒቴኑ ጸጉር አስተካካይ አብዛኛዎቹ የሞቱት የቱትሲ ማህበረሰብና ለዘብተኞቹ ሁቱዎች ሲሆኑ የተገደሉትም በሁቱ አክራሪዎች ነው። "ከ25 አመታት በፊት ምንም አይነት ተስፋ አልነበረም። ድቅድቅ ጨለማ የዋጠን ጊዜ ነበር" በማለት ፕሬዚዳንቱ በጭፍጨፋው ህይወታቸውን ካጡት መካከል 250ሺ ሰዎች በተቀበሩበት የኪጋሊ የዘር ጭፍጨፋ መታሰቢያ ማዕከል ለተሰበሰው ህዝብ ተናግረዋል። •የደቡብ ክልል፡ ውስብስቡ የዐብይ ፈተና "በዛሬው እለት ብርሀን እያንፀባረቀ ነው። ይሄ እንዴት ተፈጠረ? ሩዋንዳውያን እንደገና የቤተሰብነትን ስሜት አዳብረናል" ብለዋል። ሩዋንዳ እንዴት እያስታወሰችው ነው? መታሰቢያው ህይወታቸውን ላጡ ሰዎች ሻማ በማብራት የተጀመረ ሲሆን፤ ይህም ለመቶ ቀናት ይቀጥላል። ሀገሪቷን ለ19 አመታት የመሩት ፖል ካጋሚ በመቀጠልም በኪጋሊ ስብሰባ ማዕከል ንግግር አድረገዋል። •አቶ ተወልደ አየር መንገዶች ሁሉ ለጊዜው ቦይንግ 737-8 ማክስን እንዳይጠቀሙ ጠየቁ ከዘር ጭፍጨፋው የተረፉት ሰዎች ጥንካሬ የሩዋንዳውያን አልበገሬ ባይነት ማሳያ ነውም ብለዋል። "የተሳሰረው የህዝባችን እጅ ያገሪቷ ማገር ነው" ያሉት ፕሬዚዳንቱ " እርስ በርስ እንደገፋፋለን።የአካልም ሆነ የአዕምሮ ጠባሳ ቢኖርብንም ብቻችንም አይደለንም" ብለዋል። አክለውም "የአርበኝነት መንፈሳችን ንቁ ነው። ይህ የተደረገው ጭፍጨፋ በጭራሽ አይደገምም" ከዚህ በተጨማሪ በተባበሩት መንግሥታት አማካኝነት ተዘጋጅቶ ለቱትሲዎች መጠለያ በነበረው አማሆሮ አለም አቀፍ ስታዲየም የተደረገውን የሻማ ማብራት ስነ ስርአት መርተዋል። ወደ 2000ሺ የሚጠጉ ሰዎችም ከፓርላመንት ስታዲየም ድረስ በነበረው የእግር ጉዞ ላይ የተሳተፉ ሲሆን፤ የሻማ ማብራት ስርአትም ተካሂዷል።

amh_Ethi

validation

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

Title: ፖምፔዮ የትራምፕና ኪምን ውይይት ለማመቻቸት ፒዮንግያንግ ገብተዋል\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

ማይክ ፖምፔዮ ከወር በፊት ከኪም ጋር ከተገናኙ በኋላ ወደ ፒዮንግያንግ ሲያቀኑ ሁለተኛቸው ነው። የመጀመርያውን ጉብኝታቸውን ተከትሎ በሰሜን ኮሪያና በአሜሪካ መሀከል "መልካም ወዳጅነት ተፈጥሯል።" ብለዋል። ። በጉብኝታቸው የኮሪያን ቀጠና ከኒውክሌር ለማፅዳት የሚደረገውን ውይይት ከድምዳሜ የማድረስ እቅድ እንዳላቸው አሳውቀዋል። በተጨማሪም ጉብኝታቸው ሰሜን ኮሪያ ውስጥ የታሰሩትን ሦስት አሜሪካውያን የማስፈታት ድርድር ጋር እንደሚያያዝ ጭምጭምታዎች አሉ። ወደ ፒዮንግያንግ ከማምራታቸው በፊት "ሦስቱ እስረኞች እንዲለቀቁ ለ 17 ወራት ጠይቀናል። ሰሜን ኮሪያ እስረኞቹን ትለቃለች ብለንም ተስፋ እናደርጋለን" ማለታቸው ይታወሳል። አንድ የደቡብ ኮሪያ ባለስልጣን ዮንሀፕ ለተባለ የዜና ማሰራጫ እንደተናገሩት የአሜሪካና የሰሜን ኮሪያ መሪዎች ከመገናኘታቸው በፊት ሶስቱ እስረኞች ነፃ ይወጣሉ ተብሎ ይጠበቃል። ከፖምፔዮ ጋር ወደ ሰሜን ኮሪያ ያመራው የልኡካን ቡድን ሰሜን ኮሪያ በኒውክሌር ረገድ የአቋም ለውጥ ማድረግ ወይም አለማድረጓን በቅርበት እንደሚከታተሉ አሳውቀዋል። ፕሬዚዳንት ትራምፕ ፖምፔዮ ወደ ሰሜን ኮሪያ እንደሚሄዱ የተናገሩት የቀድሞው ፕሬዘዳንት ባራክ ኦባማ ከኢራን ጋር ያደረጉት የኒውክሌር ድርድር እንዳከተመ ካሳወቁ በኋላ ነበር። ፕሬዚዳንቱ "ከሰሜን ኮሪያ ጋር ያለን ግንኙነት እየተጠናከረ መሆኑን እናምናለን" ሲሉ ሁኔታውን ገልፀዋል። የሰሜን ኮሪያውን መሪ ኪም ጆንግ-ኡን የሚያገኙበት ቀን፣ ሰዓትና ቦታ መመረጡንም አክለዋል። ፕሬዚዳንቱ "ነገሮች እንዴት እንደሚሄዱ እናያለን። ምናልባትም እንዳሰብነው ላይሄድ ይችላል። ቢሆንም ውይይቱ ለሰሜን ኮርያ፣ ለደቡብ ኮርያና ለመላው ዓለምም ታላቅ ነገር ነው።" ብለዋል። ትራምፕ የሰሜን ኮሪያን ጥሪ ተከትለው ለውውይት ወደ ፒዮንግያንግ ለመሄድ መስማማታቸው ብዙዎችን ያስገረመ ውሳኔ ነበር። ለውይይት ይመቻሉ ተብለው ከተመረጡት ቦታዎች አንዳቸውም በአሜሪካ ስለማይገኙ፤ ውይይቱ በቅርቡ በሰሜን ኮርያ ይከናወናል ተብሎ ይጠበቃል። ኪም ጆንግ-ኡን ከቻይናው ፕሬዚዳንት ዢ ጂፒንግ ጋር ለመወያየት ወደ ቤጂንግ በሄዱበት ወቅት፤ "የኮሪያን ቀጠና ከኒውክሌር የፀዳ ለማድረግ ጊዜውን የጠበቀና የተቀናጀ እርምጃ ይወሰዳል።" ሲሉ ለቻይና መገናኛ ብዙሀን መናገራቸው ይታወሳል።

amh_Ethi

train

xp3longimaginearticle

GEM/xlsum

amharic

በማኅበረሰቦች መካከል ሰላም ለመፍጠር የቴሌቪዥን ጣቢያ የከፈተችው አዲሷ ሚኒስትር\nፊልሰን አብዱላሂ አህመድ መጋቢት 3/2012 ዓ.ም በጠቅላይ ሚኒስትሩ በዕጩነት ቀርበው በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ሹመታቸው ከጸደቀው ሚኒስትሮች መካከል ለእንዲህ አይነቱ ከፍተኛ የመንግሥት ኃላፊነት ከበቁት መካከል አዲሷ የሆነችው ወ/ሮ ፊልሰን በማኅበረሰቦች መካከል መግባባትን ለመፍጠር የሚሰራ የቴሌቪዥን ጣቢያን መስርታ ስትሰራ ቆይታለች። የ29 ዓመቷ ወ/ሮ ፊልሰን እስካሁን በኢትዮጵያ ውስጥ በሚኒስትርነት የኃላፊነት ቦታ ላይ ካገለገሉ ወጣት ተሿሚዎች መካከልም የምትጠቀስ እንደሆነም ይነገራል። ከጥቂት ወራት በፊት ስለእራሷና ስለቴሌቪዥን ጣቢያዋ ከቢቢሲ ጋር ያደረገችወን ቆይታ እነሆ. . . ፊልሰን አብዱላሂ አህመድ የተወለደችው ከሶማሌ ወላጆቿ በጅግጅጋ ሲሆን እድገቷ በአዲስ አበባ፤ የከፍተኛ ትምህርቷን ያጠናቀቀችው ደግሞ በእንግሊዝ ነው። ከጥቂት ዓመታት በፊት በኦሮሞ እና በሶማሌ ክልል ተወላጆች መካከል በተከሰተው ግጭት የበርካቶች ህይወት ማለፉ እጅጉን እንደሚያሳዝናት ፊልሰን ትናገራለች። በተለይም ሐምሌ 27 2010 ሶማሌ ክልል በተከሰተው ሁከት በርካቶች ከተገደሉ በኋላ ህዝቡን ለማረጋጋት ከሌሎች ጋር በመሆን ወደ ጅግጅጋ ማቅናቷን ፊልሰን ትናገራለች። በሁለቱ ህዝቦች መካከል የተፈጠረውን ግጭት ለማርገብ የኦሮሞ እና የሶማሌ ተወላጅ ከሆኑ ከ300 በላይ የሆኑ ወጣቶች በማስተባበር 'የይቅርታ እና የአንድነት መድረኮችን' ስታዘጋጅ እንደነበረ ታስታውሳች። ከአዲስ አበባ እና ጅግጅጋ በተጨማሪ ሁለቱን ክልሎች በሚያዋስኑ ከተሞች ላይ ሰዎች ችግሮቻቸውን በውይይት እንዲፈቱ የሚያስችል የተለያዩ የውይይት መድረኮችን ማዘጋጀታቸውን የምታስረዳው ፊልሰን፤ "በትልቋ ኢትዮጵያ ትንሿን ሶማሌ እና ኦሮሚያ ይዘን ነበር የምንቀሳቀሰው" ትላለች። እሷ ስታስተባበር በነበረው ህዝብን ከህዝብ ለማቀራር በተደረገው ጥረት ውስጥ ተሳታፊ የነበሩት ወጣቶች በሙሉ በበጎ ፍቃድ ተሳታፊ እንደነበሩ ትናገራለች። የቴሌቭዥን ጣቢያው በተመረቀበት እለት በወቅቱ ወደተለያዩ ከተሞች እየተጓዙ የውይይት መድረኮችን ከማዘጋጀት ጋር ተያይዞ የነበረውን የደህንነት ስጋት ከግምት ውስጥ በማስገባት "የሥራነውን መለስ ብዬ ሳስበው ደግሜ መስራት የሚቻለኝ አይመስለኝም" የምትለው ፊልሰን፤ የተፈለገውን ውጤት ማምጣት መቻሉ እንደሚያስደስታት ትናገራለች። በአሁኑ ሰዓት በሁለቱ ክልል አዋሳኝ ድንበሮች ላይ ግጭቶች እርቀው ሰላም ስፍኖ ስትመለከት፤ 'ይህ ሰላም እንዲሰፍን የእኛ አስተዋጽኦ ቀላል አልነበረም' እያለች ለእራሷ እንደምትነግር ፊልሰን ትጠቅሳለች። "የግጭቱ መንስዔ የመረጃ እጥረት ነው" ፊልሰን ወንደማማች በሆኑት በሶማሌ እና ኦሮሞ ህዝቦች መካከል ብዙ ችግር ላሳከተለው ግጭት መንስዔው ከሆኑት ነገሮች መካከል የትክክለኛ የመረጃ እጥረት አንዱ ነው ትላለች። ለዚህም መፍትሄ ይሆን ዘንድ ኑሮዋን ከመሰረተችበት እንግሊዝ ወደ ጅግጅጋ በመመለስ ትክክለኛ የሆነ መረጃ የሚያቀብል የቴሌቪዥን ጣቢያ ለማቋቋም መወሰኗን ታስረዳለች። "ለሶማሌ ክልል በጣም ከሚያስፈልጉት ነገሮች አንዱ ሚዲያ ነው። በዚህ ክልል ከፍተኛ የሆነ የመረጃ እጥረት አለ። ያለው ሚዲያ አንድ ነው እሱም በመንግሥት የሚተዳደር ነው" የምትለው ፊልሰን፤ "ለህዝብ የቆመ፤ ህዝብ የሚናገርበት ሚዲያ ለማቋቋም ወስኜ ነው 'ነበድ' ቲቪን የመሰረትኩት" ትላለች። 'ነበድ' በሶማሊኛ ሰላም ማለት ነው። ይህ ነበድ የተሰኘው የሳተላይ ቴሌቪዥን ጣቢያ በሶማሊኛ ቋንቋ ስርጭቱን ከጀመረ ጥቂት ወራት የተቆጠሩ ሲሆን በይፋ የተመረቀው ግን ከአምስት ወራት በፊት [ታኅሳስ] ነው። የቴሌቪዥን ማቋቋም ቀላል እንዳልነበር የምትናገረው ፊልሰን፤ ከፊቷ ተደቅኖ የነበረው...\n\ntl;dr:

ወይዘሮ ፊልሰን አብዱላሂ የሴቶች ህፃናትና ወጣቶች ሚኒስትር ሆና ተሹማለች።

amh_Ethi

test

tldr

GEM/xlsum

amharic

Title: 68 ቀናት ፅኑ ሕሙማን ክፍል የከረመው የኮቪድ-19 ታማሚ አስደናቂ ታሪክ\nGiven the above title of an imaginary article, imagine the article.\n

የ43 ዓመቱ አውሮፕላን አብራሪ 68 ቀናት በፅኑ ሕሙማን ክፍል ውስጥ በመተንፈሻ መሣሪያ [ቬንቲሌተር] በመታገዝ ከርሟል። እነዚህን ሁሉ ቀናት የነብስ ግቢ፤ ነብስ ውጪ ትግል ሲያደርግ የነበረው ታድያ ተወልዶ ባደገባት ከተማ ሳይሆን ብዙ ሺህ ኪሎ ሜትሮች ርቃ ባለችው ሆ ቺ ሚን ነው። የቪዬትናም ዋና ከተማ ሆ ቺ ሚን ግርግር ይበዛታል። ወጪ ገቢው ብዙ ነው፤ ከባለ አንድ እግር ተሽከርካሪ፣ ባለሁት፣ ሦስትና አራት እግር ተሽከርካሪዎች እየተጋፉ፤ ፉጨታቸውን እያሰሙ የሚተራመሱባት። ቪዬትናም 95 ሚሊየን ሕዝብ አላት። የኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ ዓለምን ሲንጥ፤ ያልተናጠች እየተባለች ትንቆለጳጰሳለች። ከዚህ ሁሉ ሚሊዮን ሕዝብ በወረርሽኙ የተያዙባት ጥቂት መቶ ሰዎች ናቸው። የሞተስ? ካሉ መልስ ምንም ነው። ስቴፈን ቪዬትናም ውስጥ በኮቪድ-19 ምክንያት ወደ ፅኑ ሕሙማን ክፍል የገባ የመጨረሻው ሰው ነው። በአገሬው መገናኛ ብዙሃን አንድ ስም ተሰጥቶታል 'ታካሚ 91' የሚል። መጋቢት ላይ ህመም አጋጥሞት ሆስፒታል ሲገባ በጤና ባለሙያዎች የተሰጠው ሕጋዊ መለያው ነው። የስቴፈን የመትረፍ ዕድል 10 በመቶ ነበር። አብዛኛውን ጊዜ ራሱን ስቶ ነበር። ሐኪሞች 'Ecmo' የተባለ በጣም በፅኑ ለታመሙ ህሙማን የሚገጠም ማሽን ገጥመው ሲከታተሉት ነው የከረመው። ማሽኑ ከታካሚው ሰውነት ደም ይወስድና ኦክስጅን ሞልቶ ደሙን መልሶ ወደ ሰውነቱ ይለቀዋል። ሐኪሞች ስቴፈን ከትንፋሽ ማጠር ብቻ ሳይሆን ከሌሎችም እክሎች ማዳን ነበረባቸው። የደም መርጋት አንዱ ነበር። ኩላሊቱ መሥራት በማቆሙ ምክንያት ዳያሊስስ ማድረግ ነበረባቸው። የሳንባው የመተንፈስ አቅም ወደ 10 በመቶ ወርዶ ነበር። ስቴፈን ወርሃ ታህሳስ ላይ ነበር ወደ ቬዬትናም ያቀናው። እንደ አብዛኛዎቹ ምዕራባውያን አብራሪዎች ወደ ምሥራቅ ያቀናው የተሻለ ክፍያ ፍለጋ ነው። ለቪዬትናም አየር መንገድ የመጀመሪያ በረራውን ለማካሄድ ሁለት ቀናት ሲቀሩት ሆ ቺ ሚን ውስጥ የውጭ አገር ዜጎች የሚዝናኑባት አንዲት መጠጥ ቤት ጓደኛውን ለማግኘት አቀና። በወቅቱ ቪዬትናም በበሽታው የተያዙባት ሰዎች ቁጥር 50 ነበር። ነገር ግን በነጋታው ትኩሳት ይሰማው ጀመር። እሱ የነበረበት መጠጥ ቤት የነበሩ 12 ሰዎች ውጤታቸው ሲመጣ ኮቪድ-19 እንዳለባቸው ተነገራቸው። ስቴፈንም እንደዚያው። ከዚህ በኋላ ነው የአገሪቱ ባለሥልጣናት መጠጥ ቤቱን ዘግተው ሁኔታውን መመርመር የጀመሩት። ከመጠጥ ቤቱና እሱ ከሚኖርበት አፓርትማ ጋር ግንኙነት ያላቸው 4 ሺህ ሰዎች ተለይተው እንዲቆዩ ተደረገ። የስቴፈን ጤና እየተቃወሰ ሲመጣ 'ቬንቲሌተር' ተገጠመለት። ሌሎችም የፅኑ ሕሙማን ክፍል መግባት የነበረባቸው ሰዎች ገቡ። ነገር ግን ሌሎቹ ታካሚዎች አንድ በአንድ እየዳኑ ሲወጡ ስቴፈን ይብስበት ጀመር። ስቴፈን ለመትረፉ አንደኛው ምክንያት ሌሎች ሰዎች ተሽሏቸው ወደ ቤት ሲመለሱ እሱ ብቻ በመቅረቱ ሐኪሞች ትኩረታቸውን እሱ ላይ በማድረጋቸው ነው በሚለው ብዙዎች ይስማማሉ። ስቴፈን ከበርካታ ቀናት ራስን መሳት በኋላ ሰኔ 5 ነቃ። ስቴፈን አጋዥ መተንፈሻ ተገጥሞለት ፅኑ ህሙማን ክፍል ሲገባ በዓለማችን የኮሮናቫይረስ ተያዦች ቁጥር 1 ሚሊዮን ነበር። ስቴፈን ሲነቃ ቁጥሩ 7 ሚሊዮን ደርሷል። «በጣም ዕድለኛ ነኝ። እግሮቼ ብቻ ሰውነቴን መሸከም አቅቷቸዋል። ለእሱ ደግሞ በቀን ሁለት ጊዜ 'ፊዚዮቴራፒ' እየሰራሁ ነው» ይላል ስቴፈን። «ከክፍል ክፍል በተሽከርካሪ ወንበር ስወሰድ እንዲሁም ማሽን ሲገጠምልኝ ትዝ ይለኛል፤ የተቀረው ነገር ግን ደብዛዛ ነው አላስታውሰውም።» ስቴፈን ካሜሮን 20 ኪሎግራም ቀንሷል። አልፎም ከፍተኛ የሆነ ድካም አለበት። ካለፈበት ሁኔታ አንፃር ጭንቀት ሊገጥመውም...

amh_Ethi

train

imaginearticle

GEM/xlsum

amharic

ዲጂታል ሥውር ማኀተሙ የመዳፍ ቅርጽ ያለው ሆኖ የተሠራ ሲሆን ሴቶች ጥቃት አድራሹ ላይ ፈጥነው ምልክት እንዲያደርጉ ያግዛቸዋል ተብሏል። • "ወፍራም ሴቶች ለአገርም ለቤተሰብም ሸክም ናቸው" የግብፅ የቴሌቪዥን ጋዜጠኛ • "አትግደሉን!"፡ የቱርክ ሴቶች ስለዚህ ሌሎች ሰዎች ወይም የሕግ አካላት ጥቃት አድራሹን በቀላሉ በተለደፈበት ማኅተም ምክንያት ዳናውን ተከትለው ነቅሰው ያወጡታል። ይህንን ሥውር ማኅተም የፈበረከው ኩባንያ ዓላማዬ የሴቶችን ጥቃት መከላከል ነው ብሏል። ሆኖም በሴቶች መብት ላይ የሚሰሩ ድርጅቶች ሐሳቡን ሙሉ በሙሉ ወደውታል ማለት አያስደፍርም። "መሣሪያው ተጠቂዋ ላይ ሥራ የሚያበዛ ነው" ይላሉ። ኩባንያው ግን የፈበረኩት መሣሪያ የሴት ዳሌን ሕዝብ በተሰበሰበበት ቦታ «ቸብ» ማድረግ የለመዱ 'ቅሌታሞችን' ለማደን እንዲረዳ ነው ይላል። ኩባንያው ረቂቅ ማኀተሙን ለመሥራት ያነሳሳው ባለፈው ግንቦት ማኅበራዊ ድረ ገጾች ላይ በብዛት የታየውን ሁለት ሴት ተማሪዎች ጥቃት አድራሽ የሆነን ግለሰብ በቪዲዮ እየቀረጹ ሲያሳድዱት የሚያሳየውን ተንቀሳቃሽ ምሥል ተከትሎ ነው። በእንግሊዝና ዌልስ የጾታ ጥቃቶች ላይ የሚሠራ አንድ ቡድን ቃለ አቀባይ ለቢቢሲ ስለ ረቂቁ ማኀተም በሰጠችው አስተያየት « የሴቶች ጥቃት ላይ ንግድ ነው የተያዘው» ብላለች። በሰዎች ጥቃትና ፍርሃት መነገድ መልካም ነገር አይደለም ስትል አክላለች። የቶኪዮ ከተማ ዙርያ ፖሊስ ባወጣው አሐዝ በ2017 ብቻ ወደ 3ሺ የሚጠጉ ሴቶች "ወንዶች በባቡር ውስጥ አላስፈላጊ ንክኪ አድርገውብናል" ሲሉ መክሰሳቸውን ተናግረዋል። ይህ ተላካፊ ወንዶችን የሚያድነው መሣሪያ ለገበያ በቀረበ በግማሽ ሰዓት ውስጥ 500 ቅጂ ተሸጧል። የአንዱ ዋጋ 20 ፓውንድ ይደርሳል። • መቀመጫቸውን ለማስተለቅ የሚታትሩ ሴ... Continue the article for another 4000 characters max:

ቶች እየሞቱ ነው ከዚህ ቀደም በየባቡር ጣቢያው የሴቶችን መቀመጫ የሚነካኩ ጋጠወጦችን ለመቆጣጠር በርካታ ካሜራዎች ባቡር ውስጥ ጭምር መተከላቸው ይታወሳል። ካሜራውን መሠረት በማድረግም 6ሺህ ወንዶች በቁጥጥር ሥር ውለው ነበር። የሴቶችን መቀመጫ ከመጎንተልም አልፎ በሞባይል መቅረጽ በጃፓን የተለመደ ተግባር እየሆነ መጥቷል። ጃፓን የጾታ እኩልነትን በማስከበር ረገድ በዓለም ኢኮኖሚክ ፎረም ሰንጠረዥ ከ149 አገራት 110ኛ ደረጃ ነው ያላት።

amh_Ethi

train

xp3longcontinue

GEM/xlsum

amharic

አገራት ፍልስጥኤምና እስራኤል ግጭቱን እንዲያረጋጉ ጠየቁ\nለውጥረቱ መነሻ የሆነው በምስራቅ እየሩሳሌም በሚገኘው የሼክ ጃራ ክፍል የፍልስጥኤማዊያን ቤተሰቦችን የማፈናቀል አደጋ መጋረጡ ነው። በመቶዎች የሚቆጠሩ ፍልስጥኤማዊያን ሰልፈኞች ብሎም ከ 20 በላይ የእስራኤል ፖሊሰች ባለፈው ሶስት ቀናት በነበሩ ግጭቶች ተጎድተዋል። እሁድ ምሽት ፍልስጥኤማዊያን ሰልፈኞች በእስራኤል ፖሊስ ላይ ድንጋይ ወርውረዋል። ፖሊስ ደግሞ በአፀፋው ስልፈኞችን ለመበተን ሙከራ አድርጓል። ትናንት ሰኞ ዕለት የፍልስጥኤም ታጣቂዎች ወደ እየሩሳም ሮኬቶችን መተኮሳቸው ደግሞ ነገሮችን ይበልጥ አባብሶታል። በምላሹ የእስራኤል ወታደሮች በጋዛ ሰርጥ የሚገኙ ኢላማዎች ላይ የአየር ጥቃቶችን ፈጽመዋል። የፍልስጥኤም የጤና ኃላፊዎች እንደሚሉት ደግሞ እስራኤል ጋዛ ውስጥ በወሰደችው የአየር ድብደባ እርምጃ ህጻናትን ጨምሮ 20 ሰዎች ሕይወታቸው አልፏል። እስራዜል ደግሞ ጋዛን ይመሩ የነበሩ ሶስት የሀማስ ቡድን አባላትን በድብደባው ገድያለው ብላለች። ሰኞ ዕለት በቅዱሱ የእየሩሳሌም አካባቢ ከእስራኤል ፖሊሶች ጋር በተፈጠረው ግጭት በመቶዎች የሚቆጠሩ ፍልስጤማውያን መጎዳታቸውን ተከትሎ ሃማስ የአጸፋ ምላሽ እንደሚወስድ አስጠንቅቋል። የእስራኤሉ ጠቅላይ ሚኒስትር ቤንያሚን ኔታንያሁ ደግሞ ሀማስ 'ቀዩን መስመር ተላልፏል' እስራኤልም ብትሆን ለሚደርሰው ነገር በሙሉ በከፍተኛ ኃይል ምላሽ ትሰጣለች ብለዋል። የአሜሪካው የውጭ ጉዳይ ኃላፊው አንቶኒ ብሊንከን ሀማስ የሮኬት ተኩሱን በፍጥነት እንዲያቆምና ሁለቱም ወገኖች ነገሮችን ለማበብረድ ጥረት እንዲያደርጉ ጠይቀዋል። የዋይት ሀውስ ቃል አቀባይዋ ጄን ሳክ በበኩሏቸው ፕሬዝደን ጆ ባይደን እየሆነ ያለው ነገር በእጅጉ እንዳሳሰባቸውና ግጭቱ በፍጥነት እንዲቆም ጥሪ ማቅረባቸውን አስታውቀዋል። የዩናይትድ ኪንግደም የውጭ ጉዳይ ኃላፊው ዶሚኒክ ራብ ደግሞ በትዊተር ገጻቸው ላይ ባሰፈሩት መልዕክት ''በሮኬት የሚፈጸሙት ጥቃቶች መቆም አለባቸው፤ የንጹሀን ዜጎች ኢላማ መሆንም መቆም አለበት'' ብለዋል። የአውሮፓ ሕብረት የውጭ ፖሊሲ ኃላፊ ጆሴፍ ቦሬልም በጉዳዩ ላይ መልዕክታቸውን አስተላልፈዋል። ''በዌስትባንክ፣ ጋዛ እና ምስራቃዊ እየሩሳሌም እየጨመረ የመጣው ግጭት በፍጥነት መቆም አለበት'' ብለዋል። የተባበሩት መንግስታት በበኩሉ ትናንት ሰኞ ዕለት በጉዳዩ ላይ አስቸጓይ ስብሰባ አካሂዷል። ነገር ግን እስካሁን ድረስ ምንም አይነት መግለጫ አላወጣም። ትናንት በተከበረው ዓመታዊው የእየሩሳሌም የባንዲራ ቀን ሲደርስ ባንዲራ የያዙ ወጣቶች በሙስሊም አካባቢዎች ያልፋሉ ተብሎ ነበር። ይህም የሚካሄደው እስራኤል ምስራቅ እየሩሳሌምን የያዘችበትን ቀን ለመዘከር ነው። በርካታ ፍልስጤማዊያን ይህንን ድርጊት ትንኮሳ ነው ይሉታል። ሊፈጠር የሚችለውን የጸጥታ ችግር ከግምት ውስጥ በማስገባትም ይህ ቀን በዚህ ቦታ እንዳይካሄድ ተወስኗል። \n\ntl;dr:

በእስራኤላውያን እና ፍልስጥኤማውያን መካከል የተፈጠረውን ውጥረት ለማርገብ እንደ አሜሪካ፣ አውሮፓ ሕብረት እና ዩናይትድ ኪንግደም ያሉ የተለያዩ አገራት አፋጣኝ እርምጃ እንዲወሰድ እየጠየቁ ነው።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic

ከባህር ዳር - አዲስ አበባ የሚወስደው መንገድ ዛሬም አልተከፈተም\nይሄው መንገድ ትናንት ይከፈታል ተብሎ የነበረ ቢሆንም ዛሬም አለመከፈቱን ተሳፋሪዎችና የደጀን ወረዳ አስተዳዳርና ፀጥታ ኃላፊ አቶ ካሳሁን አስፋው ለቢቢሲ ገልፀዋል። ወደ አዲስ አበባ ለመሄድ ከጎንደር የተሳፈረችው ትዕግስት ደሴ ትናንት ከረፋዱ 5፡00 ሰዓት አካባቢው ላይ ሲደርሱ በርካታ ቁጥር ያላቸው ተሽከርካሪዎች ተደርድረው እንደተመለከተችና መንገድ መዘጋቱን እንደሰማች ትገልጻለች። ተሳፋሪዎቹ አብዛኛዎቹ ተማሪዎች እንደሆኑ የምትናገረው ትዕግስት፤ ወደ ደጀን ከተማ ተመልሰው ለማደር እንደተገደዱ ትናገራለች። ደጀን ከተማ ተመላሽ ተሳፋሪዎችን በሙሉ የሚያስተናግዱ ሆቴሎች ባለመኖራቸው አብዛኛው ሰው በቤተክርስቲያንና ሌሎች ቦታዎች ደጅ ላይ ተጠልለው በከተማው ሕዝብ ምግብና አንዳንድ እርዳታዎች ተደርጎላቸው እንዳደሩ ተመልክታለች። ዛሬ ጠዋት መንገዱ ይከፈት ይሆናል በሚል ተስፋ ደጀን ያደሩት ተሳፋሪዎቹ፤ መንገዱ ዛሬም ባለመከፈቱ ሕፃናት፣ ሴቶች እና አረጋዊያን ለእንግልት እየተዳረጉ ነው ብላለች። • ነገ በአዲስ አበባ የሚደረግ ሠልፍም ሆነ ስብሰባ የለም-የአዲስ አበባ ፖሊስ • "ምን ተይዞ ምርጫ?" እና "ምንም ይሁን ምን ምርጫው ይካሄድ" ተቃዋሚዎች ዛሬ እንደውም ይባስ ብሎ ከአዲስ አበባ ለሚመጡ ተሽከርካሪዎችም መንገዱ በመዘጋቱ ወደ መጡበት ለመመለስም የትራንስፖርት አገልግሎት አለመኖሩን አክላለች። ትናንት ከአዲስ አበባ የሚመጡ ተሽከርካሪዎች ማለፍ የሚችሉ ቢሆንም ይከፈታል በሚል ተስፋ ግን ከመመለስ ይልቅ መጠባበቁን እንደመረጡ በመናገር። "የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ምዝገባ በጥቅምት አንድና ሁለት ነው፤ እኔ የተሳፈርኩበት አውቶብስ ውስጥ አብዛኞቹ ተሳፋሪዎች ለምዝገባ ለመድረስ የተሳፈሩ ተማሪዎች ናቸው" ትላለች። ትናንት በነበረው ሁኔታ የሕዝብ ማመላለሻዎች ብቻ ሳይሆኑ ማንኛውም ዓይነት መኪና ማለፍ እንዳማይችልም እንደታዘበችም ነግራናለች። የደጀን ወረዳ አስተዳደርና ፀጥታ ኃላፊ የሆኑት አቶ ካሳ አስፋውም በአሁኑ ሰዓት ኦሮሚያ ክልል ያለው መንገድ ስላልተከፈተ ደጀን ከተማ ላይ በርካታ መኪኖችና መንገደኞች በከተማዋ እንዳሉ ለቢቢሲ ገልፀዋል። መንገዱ የተዘጋው ኦሮሚያ ክልል የአባይ በረሃ አፋፍን ወጣ እንዳሉ ወረ ጃርሶ ወረዳ ላይ መሆኑን መስማታቸውን የሚናገሩት አቶ ካሳ ስለምክንያቱ የምናውቀው የለም ብለዋል። ከትናንት ጀምሮ ወደ አዲስ አበባ ለመሄድ በደጀን ከተማ ያለፉ የሕዝብ ማመላለሻ መኪኖች መመለሳቸውን የሚናገሩት ኃላፊው ትናንት ቀኑን ሙሉ ከኦሮሚያ ፖሊስ ባልደረቦች ጋር ሲደዋወሉ እንደነበር እና እናጣራለን እንዳሏቸውም ያስታውሳሉ። ትናንት ከቀኑ አስር ሰዓት ላይ መንገዱ ተከፈተ ተብሎ እንደነበር በመግለፅም መኪኖች መንቀሳቀስ ቢጀምሩም ምሽት አንድ ሰዓት ላይ ማለፍ ባለመቻላቸው በድጋሚ መመለሳቸውን ይገልፃሉ። መኪኖቹን የፀጥታ ኃይሎች ፈትሸው ቢያሳልፉም ወጣቶች እንደመለሷቸው ከመንገደኞቹ መስማታቸውን ይናገራሉ። በአንድ ቀን ሰባ፣ ሰማኒያ መኪና፣ በምሽት ደግሞ ከእጥፍ በላይ ከደጀን ወደ አዲስ አበባ መስመር የሚንቀሳቀሱ መኪኖች መኖራቸውን በመናገር ከተማዋ ላይ አሁን ከፍተኛ የመኪና ቁጥር መኖሩን ገልፀውልናል። በትናንትናው ዕለት በከተማዋ ከ200 በላይ መኪኖች ማደራቸውን ተናግረው፤ ተማሪዎች፣ አርሶ አደሮች፣ አዛውንቶች፣ ነፍሰጡሮች እንዳሉ፤ ተማሪዎቹም የመመዝገቢያ ቀን እንዳያልፍባቸው ስጋት እንደገባቸው ያስረዳሉ። ከትናንት ጀምሮ የሕዝብ ማመላለሻ መኪኖች ማለፍ እንደማይችሉ ሌሎች ግን ማለፍ እንዳልተከለከሉ አክለዋል- አቶ ካሳ። ዛሬ ማለዳ ግን ከኦሮሚያ ፖሊስ ምላሽ እንዳላገኙ ተናግረዋል። በኦሮሚያ ክልል የሰሜን ሸዋ ዞን የጸጥታ ኃላፊ አቶ ለማ ሆርዶፋ በበኩላቸው...\n\ntl;dr:

ትናንት ከረፋድ ጀምሮ በኦሮሚያ ክልል ጎሃ ፂዮን አካባቢ መንገድ በመዘጋቱ ተሽከርካሪዎች ማለፍ እንዳልቻሉና ወደ ደጀን ከተማ ተመልሰው ለማደር መገደዳቸው ተሰምቷል።

amh_Ethi

train

tldr

GEM/xlsum

amharic