id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 31
198
| title
stringlengths 1
78
| text
stringlengths 0
130k
|
|---|---|---|---|
2039 | https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 10ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1817 – Mississippi, bû 20emîn dewleta DYA'yê.
1901 – Xelatên Nobelê yên yekemîn hatine dayîn.
1902 – Li Tazmanyayê mafê dengdanê dane jinan.
1923 – Helbestvanê îrlandî William Butler Yeats, Xelata Nobelê ya Wêjeyê stend.
1927 – Fîlozofê fransî Henri Bergson, Xelata Nobelê ya Wêjeyê stend.
1929 – Nivîskarê alman Thomas Mann, Xelata Nobelê ya Wêjeyê stend.
1964 – Keşeyê afro-amerîkan Martin Luther King, Xelata Nobelê stend.
1970 – Nivîskarê rûs Aleksandr Soljenîtsin, Xelata Nobelê ya Wêjeyê stend.
1975 – Fîzîknas û ronakbîrê rûsî Andrey Saxarov, Xelata Nobelê ya Aştiyê stend.
1978 – Enwer Sedat û Menaxem Begîn Xelata Nobelê ya Aştiyê stend.
1979 – Mader Teresa, Xelata Nobelê ya Aştiyê stend.
1993 – Hêzên ewlekariyê yên dewleta tirk bi ser navenda rojnameya Özgür Gündemê ya li Stenbolê de girtin û hemû xebatkar kirin binçavan.
2003 – Dadnasa îranî Şîrîn Ebadî, Xelata Nobelê ya Aştiyê stend. Bi vê re ew bû yekemîn pîreka misilman ku ev xelat wergirtibû.
Jidayikbûn
1830 – Emily Dickinson, helbestvana DYA'yî
1891 – Nelly Sachs, helbestvan û nivîskara alman
Mirin
1198 – Îbn Ruşd, fîlozof û matematîkzanê berberî
1896 – Alfred Nobel, kîmyager û karsazê swêdî
1936 – Luigi Pirandello, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1968 – Karl Barth, teologê swîsreyî
Cejn û salveger
Her sal piştî hilbijartina berendamên xelatê, ji aliyê keyê Swêdê ve Xelata Nobelê ya Kîmyayê tê dayîn.
Roj |
2040 | https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 12ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
627 – Şerê Nînewayê: Artêşa Bîzansiyan a di bin fermandariya împerator Herakliyo de li Nînewayê artêşa Sasaniyan têk bir.
1980 – Sekreterê giştî yê rêxistina KAWA, Hüseyin Aslan û 15 hevalên wî di encama operasyoneke leşkerên tirk de li Qamişloyê hatin kuştin.
Cîhan
1098 – Sefera xaçperestan a yekem: Hêzên xaçperestan li bajarê Marat el-Numan komkujiyek pêk anîn. Li vî bajarî 20.000 niştecih kuştin û piştî ku birrçî bûn laşê mirovan xwarin.
1901 – Dahênerê îtalî Guglielmo Marconi, cara pêşîn di ser Okyanûsa Atlantîk re sînyalên radyoyê bi dest xistin.
1911 – Bajarê Delhî ji dêla Kolkatayê bû paytexta Hindistanê.
1941 – Şerê cîhanê yê duyem: Keyaniya Yekbûyî li dijî Bulgaristanê, Mecaristan û Romanyayê li dijî DYA'yê, Hindistanê jî li dijî Japonyayê îlana şer kir.
1958 – Gîne tevlî Neteweyên Yekbûyî bû.
1963 – Kenyayê ji Keyaniya Yekbûyî serxwebûna xwe bi dest xist.
1979 – Di erdhejeke li Kolombiyayê pêk hatî de 259 kesan jiyana xwe ji dest da.
1979 – Li Korêya Başûr derba leşkerî pêk hat.
1991 – Li Îndonezyayê di encama erdhejê de 1500 kesî jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1938 – Connie Francis, stranbêja amerîkan
Mirin
2003 – Heydar Eliyev, serokdewletê azerî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2041 | https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 13ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1642 – Deryavanê holendî Abel Tasman, Zelanda Nû vedît.
1942 – Li bajarê Tirkiyeyê Çorumê erdhej çêbû. Di encamê de 25 kes mirin û 589 xanî xera bûn.
1949 – Dewleta Îsraêlê bajarê Orşelîmê weke paytext hilbijart.
1974 – Li Maltayê komarî hatiye îlankirin.
1996 – Kofi Annan bû heftemîn sekreterê giştî yê Neteweyên Yekbûyî.
2002 – Yekîtiya Ewropayê da zanîn ku di 1ê gulana 2004an de welatên Kîpros, Çekya, Estonya, Mecaristan, Letonya, Malta, Lîtvanya, Polonya, Slovakya û Slovenya wê bibin endamên yekîtiyê.
2003 – Dîktatorê berê yê Iraqê Sedam Huseyn li Tikrîtê di encama operasyonekê de hatiye girtin.
2005 – Li dijî parlamena Hindistanê êrîşa terorî pêk hat. Di encamê de 15 kes mirin.
Jidayikbûn
1797 – Heinrich Heine, helbestvan, nivîskar û rojnamevanê alman
1923 – Philip Warren Anderson, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1048 – Bîrûnî, fîlozof, matematîknas û fîzîknasê îranî
1721 – Alexander Selkirk, deryavanê skotlendî ku romana Robinson Crusoe ji jiyana wî hatiye girtin
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2042 | https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 14ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1819 – Alabama bû 22emîn dewleta DYA'yê.
1900 – Zanyarê navdar Max Planck, li Berlînê xebata xwe ya li ser mekanîka kuantumê pêşkêşî civîna fizîkê kir.
1911 – Roald Amundsenê norwêcî bû mirovê yekem ku gihaşte Cemsera başûr.
1941 – Şerê Cîhanî yê Duyem; Japonyayê bi Taylandê re peymana yekîtiyê îmze kir.
1950 – Komîseriya Bilind a Penaberan a Neteweyên Yekbûyî hatiye damezrandin.
1955 – Albanya, Awistriya, Bulgaristan, Kamboçya, Srî Lanka, Fînlenda, Mecaristan, Îrlenda, Îtalya, Urdun, Laos, Lîbya, Nepal, Portûgal, Romanya û Spanya tevlî Neteweyên Yekbûyî bûn.
1960 – Li Tengava Stenbolê tenkerên yûgoslav û yewnan li hev ketin. Di encamê de 52 kes mirin.
1999 – Kirîbatî, Nauru û Tonga tevlî Neteweyên Yekbûyî bûn.
2002 – Civîna çarem a komîteya giştî ya Federasyona Komeleyên Kurdistanê li Swêdê pêk hat.
2008 – Rojnamevanekî bi navê Muntazar el-Zeydî di dema axaftina George W. Bush a li Bexdayê de, pêlava xwe avête serokdewletê DYA'yê.
Jidayikbûn
1895 – Paul Eluard, helbestvanê fransî
1922 – Nîkolay Basov, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1970 – Anna Maria Jopek, stranbêja polon
Mirin
1799 – George Washington, serokdewletê yekem ê DYA'yê
1943 – John Harvey Kellogg, bijîşk û karsazê amerîkan
1984 – Vicente Aleixandre, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1989 – Andrey Saxarov, fîzîknas û rewşenbîrê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2043 | https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 16ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1707 – Li Japonyayê çiyayê Fuji yê volkanîk teqîna dawî ya tomarkirî pêk hat.
1914 – Şerê cîhanî yê duyem; Keştiyên şer ên almanan bendergehên bajarên îngilîz ên Hartlepool û Scarborough bombebaran kirin.
1920 – Li Haiyuana Çînê bi mezinahiya 8,6 ya li gorî pîvana Richter erdhej çêbû. Di encamê de nêzîkî 200.000 kesî jiyana xwe ji dest da.
1932 – Rêhesina di navbera bajarên Samsun û Sêwasê de vebû.
1946 – Taylenda tevlî Neteweyên Yekbûyî bû.
1991 – Qazaxistan, ji Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst serxwebûna xwe bi dest xist.
1998 – Li bajarê Êlihê kurda bi navê Gulistan Taş bi sedema protestokirina zexta li ser serokê PKK'yê Abdullah Öcalan bedena xwe da ber agir.
Jidayikbûn
1770 – Ludwig van Beethoven, bestekarê alman
Mirin
1914 – Ivan Zajc, derhêner û bestekarê kroatî
1922 – Elîezer Ben-Yehuda, jînkerê zimanê îbranî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2044 | https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 17ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
1946 Alayê Kurdistanê bo yekemîn car li Mehabadê li rojhilatê Kurdistan hatiye heldan.
Cîhan
Îro roja Ala Kurdistanê ye.
1399 - Li Ewropayê dagiriya mongolan dest pê kir.
1637 - Li Japonê serhildanên Shimabarayê dest pê kir.
1718 – Brîtanyayê li dijî Spanyayê îlana şer kir.
1777 – Fransayê bi awayê fermî dewleta DYA'yê nas kir.
1903 - Birayên Wright bi balafira xwe yên bi navê Wright Flyer ve fira pêşîn pêk anîn.
1918 – Artêşa Fransayê bajarên Edene û Mersinê dagir kirin.
1967 – Serokwezîrê Awistralyayê Harold Holt dema xwe soba dikirn, winda bû.
1981 – Li Polonyayê polîsan gule barande ser xwepêşandêran. Di encamê de karker mirin.
1983 – Li Madrîdê di klubeke şevê de şewat derket. Di encamê de 82 kes mirin.
1989 – Li Brezîlê piştî nêzîkê 30 salan hilbijartin pêk hatin.
2010 – Kesekî bi navê Mihemed Buezîzî li Tûnisê bedena xwe da ber agir. Bi vê bûyerê re gelê Tûnisê dest bi xwepêşandanan kirin û hikûmeta Zeynel Ebîdîn Bîn Elî hatiye hilweşandin. Herwiha vê bûyerê bandorek li gelên ereb ên li welatên din jî kir.
2013 - Li Tirkiyê operasyona bêrêtî dest pê bû.
Jidayikbûn
1797 - Joseph Henry, fizîknasê amerîkî.
1937 - John Kennedy Toole, nivîskarê amerîkî.
1948 – Kemal Kılıçdaroğlu, siyasetmedarê tirk.
Mirin
1273 – Celaledîn Rûmî, mitesewifê îslamê (jdb. 1207)
1830 – Simón Bolívar, têkoşerê Venezuelayî (jdb. 1783)
1964 – Victor Francis Hess, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê (jdb. 1883)
1986 – Mihemed Arif Cizîrî, dengbêjê kurd (jdb. 1912)
2011 – Kim Jong-il, serokê Korêya Bakur (jdb. 1941)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roja Alaya Kurdistanê
Roj |
2045 | https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 18ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1787 – New Jersey, bû dewleta sêyem ku makezagona DYA'yê pejirand.
1865 - Li DYAyê koletî hatiye rakirin.
1917 – Di navbera Rûsya û Tirkiye de peymana Ezirganê hatiye îmzekirin.
1956 – Japonya tevlî Neteweyên Yekbûyî bû.
1954 – Li Kîprosê li dijî Tirkiye, Brîtanya, û DYA'yê xwepêşandan pêk hatin. Di encama gule reşandina leşkerên îngilîz de, du kîprosî mirin û 42 hatin binçavkirin.
1969 – Parlementoya Brîtanyayê ji nav cezayê kuştinê cezayê darvekirinê betal kir.
1978 – Domînîka tevlî Neteweyên Yekbûyî bû.
1996 – Li Perûyê gerîlayên Tupac Amaru li paytext Lîmayê bi ser konsolxaneya japon de girtin û 500 kes kirin rehîne.
Jidayikbûn
1839 – Théodule-Armand Ribot, fîlozof û psîkologê fransî
1856 – Joseph John Thomson, fîzîknasê brîtanî xwediyê Xelata Nobelê
1878 – Josef Stalin, serokdewletê Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst
1913 – Willy Brandt, siyasetmedarê xwediyê Xelata Nobelê
1963 - Brad Pitt, aktorê amerîkî
1978 - Josh Dallas aktorê amerîkî
1985 – Hana Soukupová, modela navdar a çek
Mirin
1111 - Îmam Xezalî, ramangêrê Îslamê
1996 – Eyşe Şan, stranbêja kurd
1999 - Robert Bresson, derhênerê fransî.
2011 – Václav Havel serokkomarê pêşî yê Çekyayê (jdb. 1936)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2046 | https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 19ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
2006 – Partiya Demokrasiya Beşdar hatiye damezrandin.
Cîhan
1805 – Artêşa Napoleon Bonaparte kete bajarê Warşovayê.
1984 – Çîn Û Brîtanya li ser dewrkirina Hong Kongê li hev hatin. Biryar hatiye dayîn ku Hong Kong di 1997an de tevlî Çînê bibe.
1986 – Hikûmeta Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst da zanîn ku, wan mişextiya hundirîn a li ser dijberê rejîmê Andrey Saxarov rakiriye û hevjîna wî Yelena Bonner jî efû kirine.
1997 – Li Endonezyayê balafirek kete çemê Musiyê. Di encamê de 104 kesan jiyana xwe ji dest da.
2001 – Li Arjentînê ji sedema qeyrana aborî alozî derket. Li bajarê Buenos Aires û gelek deverên din talan destpê kir.
2011 – Artêşa amerîkî piştî 8 salan bi awayê fermî ji Iraqê vekişiya. Di navbera heşt salan de 4.474 leşkerên amerîkî li Iraqê hatin kuştin.
Jidayikbûn
1833 – Vital Cuinet, erdnîgarzanê fransî
1852 – Albert Abraham Michelson, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1934 – Pratibha Patil, siyasetmedara hindî
1961 – Eric Allin Cornell, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1973 – Müge Anlı, spîker û rojnamevana tirkperest
Mirin
1848 – Emily Brontë, nivîskara îngilîz
1953 – Robert Andrews Millikan, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
2000 – Mehmûd Baksî, nivîskarê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2047 | https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 20ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1917 – Li Rûsyaya Sovyet yekem rêxistina polîsan a nependî ya bi navê Çeka hatiye damezrandin.
1924 – Serokê naziyan Adolf Hitler ji girtîgehê serbest hatiye berdan.
1924 – Li Tirkiyeyê navê bajarê Kırkkilise weke Kırklareli hatiye guhertin.
1942 – Şerê cîhanê yê II.; Bajarê Kolkatayê ji aliyê hêzên japonî ve hatiye bombebarandin.
1946 – Li Nankaidō, ya Japonyayê erdhejeke bi mezinahiya 8,1 MW (li gorî pîvana momentê) bû sedema tsunamiyê. Di encamê de bêhtirî 1.300 kesan jiyana xwe ji dest da û 38.000 xanî xera bûn.
1955 – Bajarê Cardiffê weke paytexta Walesê hatiye ragihandin.
1977 – Cîbûtî û Viyetnam tevlî Neteweyên Yekbûyî bûn.
1995 – Balafireke amerîkan 50 dûrî bakurê bajarê Cali ya Kolombiyayê pêçavê çiyayekî ket: 160 kesî jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1841 – Ferdinand Buisson, siyasetmedarê xwediyê Xelata Nobelê
1890 – Jaroslav Heyrovský,kîmyager û dahênerê xwediyê Xelata Nobelê
1915 – Aziz Nesin, nivîskar û helbestvanê tirk
Mirin
1968 – John Steinbeck, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1984 – Stanley Milgram, psîkologê amerîkan
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2048 | https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 21ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
2011 – Li nêzîkî gundê Seletê ya li ser rêya Amed-Êlihê kamyonekê li pêçavê mîdîbusekê da. Di encamê de 25 kes mirin û 8 kes jî brîndar bûn.
Cîhan
1832 – Şerê Misirî û Osmaniyan; Li nêzîkê bajarê Qonyeyê artêşa misirî zora artêşa Osmaniyan bir.
1937 – Galaya yekem xêzefîlmê rengîn Heft qambost û prensesa berfîn pêk hat.
1968 – Apollo 8 ji bo heyvê hatiye şandin.
1979 – Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîstan welatê Efxanistanê dagir kir.
1987 – Duyem hikûmeta Turgut Özal hatiye damezrandin. Ev hikûmeta 46emîn a Tirkiyeyê bû.
1988 – Balafira Boeing 747 ya sefera navbera London-New Yorkê dikir li Skotlendayê teqiya. Di encamê de 270 kesan jiyana xwe ji dest da.
1991 – Rûsya, Belarûs, Ûkrayna, Qazaxistan, Moldova, Azerbaycan, Ermenistan, Ûzbêkistan, Tacîkistan, Tirkmenistan û Qirgizistanê yekîtiyeke bi navê Koma Dewletên Serbixwe damezrandin.
1995 – Rêveberiya bajarê Betlehemê ji destê Îsraêlê derket û kete destê Filîstînê.
2005 – Li Înglistanê destûra zewaca di navbera hevcinsan de pêk hat. Bi vê destûrdayînê re Elton John û David Furnish zewicîn.
Jidayikbûn
1917 – Heinrich Böll, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1937 – Frank Billings Kellogg, dadnas û dîplomatê xwediyê Xelata Nobelê
1967 – Mîxeîl Saakaşvîlî, serokê Gurcistanê
Mirin
1375 – Giovanni Boccaccio, nivîskar û helbestvanê îtalî
1940 – F. Scott Fitzgerald, nivîskarê amerîkan
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2049 | https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 22ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
1978 – Li Mereşê bûyerên komkujiyê destpê kirin. Di van bûyerên ku heta 26ê kanûna pêşîn domîn de 111 kes hatin kuştin û 176 kes jî brîndar bûn.
Cîhan
1831 – Trêna baran a yekem li bajarê Rûrkî ya Hindistanê xebitî.
1885 – Samurayekî bi navê Itō Hirobumi bû yekemîn serokwezîrê Japonyayê.
1932 – Li Hindistanê hikûmeta brîtanî, 28 hezar girtî serbest berdan. Di nav wan girtiyan de Mahatma Gandî jî hebû.
1940 – Şerê cîhanê yê duyem; Herêma Hîmarê ya Albanyayê ji aliyê artêşa yewnanî ve hatiye dagirkirin.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Adolf Hitler fermana pêşvebirina weke çekê ya moşeka V-2 îmze kir.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem; Artêşa Gel a Viyetnamê ji ber ku li dijî dagirkirina Japonyayê li ber xwe bide hatiye damezrandin.
2011 – Li Bexdayê di encama çendek êrîşên bombeyî de, herî kêm 57 kes mirin û 176 kes jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1856 – Frank Billings Kellogg, dadnas û dîplomatê xwediyê Xelata Nobelê
1930 – Dr. Ebdulrehman Qasimlo siyasetmedarê kurd
Mirin
1870 – Gustavo Adolfo Bécquer, nivîskarê spanî
1951 – Mihemed Şerîf Paşayê Babanî, siyasetmedarê kurd
1989 – Samuel Beckett, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2050 | https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 23ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1914 – Şerê cîhanê yê yekem; Hêzên Awistralya û Zêlanda Nû gihane bajarê Qahîreya Misirê.
1947 – Cara pêşîn danasîna transîstorê ji aliyê Laboratuarên Bell ve hatiye kirin.
1972 – Li paytexta Nîkaraguayê, Managua erdhejeke 6.5 a li gorî pîvana Richter çêbû. Di encamê de ji 10 hezaran bêhtir mirovan jiyana xwe ji dest da.
1973 – Li Fasê balafira rêwiyan ket. Di encamê de 106 kes mirin.
1979 – Artêşa Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîstan bajarê Kabûlê dagir kir.
1985 – Şoreşgerê kurd Mehmet Nazif Aktaş li Parîsê ji aliyê endamên partiyeke kurd ve hatiye kuştin.
1990 – Li Slovenyayê referandûm pêk hat. Di encamê de xwesteka gel a veqetînê ya ji Yûgoslavyayê biser ket.
2002 – Li Îranê bajarê Ardistanê balafira Ûkraynayê ket. Di encamê de 46 zanyarên rûs û ûkraynî mirin.
Jidayikbûn
1938 – Migirdîç Margosyan, nivîskarê ermenî
1975 – Yasmîn Levy stranbêja ji cihûyên sefardî
Mirin
668 – Mor Gabriel, metran û ezîzê Mêrdînî
1985 – Mehmet Nazif Aktaş (Celal), şoreşgerê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2051 | https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 24ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
1144 – Îmadedîn Zengî bajarê Rihayê zemt kir.
2008 – Li Şirnexê gerîlayên PKK'yê li dijî maşîneke leşkerên tirk êrîş li dar xistin. Di encamê de 3 leşker mirin û 12 brîndar bûn.
Cîhan
1919 – Li bajarê Bayburtê serhildana ji aliyê Şêx Eşref ve li dijî rêveberiya Ataturk hatibû destpêkirin, têk çû.
1924 – Li Albanya rêveberiya komarî hatiye îlankirin.
1941 – Şerê cîhanê yê duyem; Bajarê Kuching ê Malezyayê ji aliyê hêzên japon ve hatiye dagirkirin.
1951 – Lîbyayê ji Îtalyayê serxwebûna xwe îlan kir.
1964 – Li Srî Lanka û Hindistanê bager çêbû. Di encamê de nêzîkê 7 hezar kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1881 – Juan Ramón Jiménez, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1956 – Hemîd Kerzeî, serokdewletê Efxanistanê
1961 – Îlham Eliyev, serokdewletê Azerbaycanê
1981 – Xatar, rapvanê kurd
Mirin
1469 – Vasco da Gama, kaşîfekî navdar ê portugalî
1982 – Louis Aragon, nivîskar û helbestvanê fransî
2008 – Harold Pinter, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2052 | https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 26ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1805 – Awistriya û Fransayê peymana Pressburgê îmze kirin.
1898 – Marie Curie û Pierre Curie, ragihandin ku wan radyum keşf kiriye. Bi vedîtina radyumê wan di sala 1903an de Xelata Nobelê wergirt.
1991 – Federasyona Rûsyayê serxwebûna xwe bi dest xist.
1996 – Keçika keybanûya bedewiyê ya şeş salî JonBenét Ramsey li malê kuştî hatiye dîtin.
2003 – Li Îranê parêzgeha Kirmanê erdhejeke bi mezinahiya 6.6 a li gorî pîvana Richter çêbû. Di encamê de, bi giştî li bajarê Bamê, 20.000 kesan jiyana xwe ji dest da.
2004 – Li Okyanûsa Hindê erdhejeke bi mezinahiya 9.3 ya li gorî pîvana momentê bû sedema tsunamiyê. Di encamê de li Hindistan, Srî Lanka, Îndonezya, Taylenda, Malezya û Maldîvan bi tevahî 230.000 kesî jiyana xwe ji dest da.
2006 – Li bajarê Nîjeryayê Lagosê boriya neftê teqiya. Di encamê de herî kêm 260 kes mirin.
Jidayikbûn
1874 – Norman Angell, nivîskar û weşangerê brîtanî
1893 – Mao Zedong, şoreşger û damezrînerê Çînê
1949 – José Ramos-Horta, serokwezîrê Tîmora Rojhilat
1981 – David Motadel, dîroknas û rojnamevanê ramyarî yê alman
Mirin
1972 – Harry Truman, serokkomarê berê yê DYA'yê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2053 | https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 27ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1923 – Xwendekarekî japon ê bi navê Daisuke Namba hewl da ku keyê Japonyayê Hîrohîto bikuje.
1939 – Erdheja Ezirganê: Li bajarê Kurdistanê Ezirganê erdheje bi mezinahiya 7,2 ya li gorî pîvana Richter çêbû. Di encamê de 32.962 kesan jiyana xwe ji dest da û nêzîkî 100.000 kesî jî brîndar bûn.
1944 – Navê herêma Çewlîgê bû Bîngol.
1968 – Maşîna fezayê Apollo 8ê peywira xwe ya pêşî ya li derdora Heyvê qedand û xwe berda ser Okyanûsa Pasîfîk.
1978 – Li Cemsera Başûr pileya germahiya hewayê weke 7,5 °F (−13,6 °C) hatiye pîvandin. Ev pileya herî bilind a tomarkirî ya Cemsera Başûr bû.
1978 – Piştî 40 saliya dîktatoriyê li Spanyayê demokrasî hatiye sazkirin.
1985 – Di êrîşên ji aliyê filîstîniyan we li balafirgehên Roma û Viyanayê pêk hatin de 18 kesan jiyana xwe ji dest da.
2001 – Di navbera Çîn û DYA'yê de peymana daîmî ya têkiliyên bazirganiya asayî pêk hat.
2002 – Di êrîşeke li dijî baregehên Rûsyayê yên li Grosniyê de 72 kes mirin û 200 kes jî brîndar bûn.
2007 – Serokwezîra Pakistanê Benazîr Butto di encama êrîşekê de jiyana xwe ji dest da.
2008 – Îsraîlê li derdora Xezeyê êrîşa hewayî pêk anî. Di encamê de 230 kes mirin û bêhtirî 400 kesî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1822 – Louis Pasteur, zanyarê fransî (m. 1895)
Mirin
1925 – Sergey Yesenîn, helbestvanê rûs (jdb. 1895 )
2003 – Hemreş Reşo, siyasetmedar û nivîskarê kurd (jdb. 1939)
2007 – Benazîr Butto, serokwezîra Pakistanê ya esilkurd (jdb. 1953)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2054 | https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 28ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
1929 – Komara Tirkiyeyê biryar da artêşa tirk bişîne ser Serhildana Tendûrekê.
2011 – Komkujiya Robozkê: Li gundê Robozkê yê navçeya Qilabanê 34 kurdên qaçaxçî, ku yê temenê wî herî biçûk 12 salî bû, ji aliyê firokeyên şer ên Tirkiyeyê ve hatin qetilkirin.
Cîhan
1612 – Galileo Galilei, bû stêrnasê pêşî ku gerstêrka Neptûnê keşf kir, lê dîsa jî wî ew weke stêrkê bi nav kir.
1836 – Spanyayê serxwebûna Meksîkayê pejirand.
1846 – Iowa, bû dewleta 29em a DYA'yê.
1879 – Li bajarê Dundee ya li Skotlandê di dema derbasbûna trênê de pirek xira bû. Di encamê 75 kesan di ava qerisî de jiyana xwe ji dest da.
1908 – Li bajarê Messîna ya li Sîcîlyayê erdhejeke bi mezinahiya 7,2 a ligorî pîvana Richter çêbû. Di encamê de 75.000 kesan jiyana xwe ji dest da.
1973 – Aleksandr Soljenîtsin berhema xwe ya li ser zîndanên Sovyetê ya bi navê şîpalê Gûlag 3 Bend derxist.
1989 – Li bajarê Newcastle yê li Awistralyayê erdhejeke bi mezinahiya 5,6 a ligorî pîvana Richter çêbû. Di encamê de 13 kes mir.
1990 – Kurdê penaber ê bi navê Nîhat Yusufoglu li Hachenburgê ji aliyê naziyan ve hatiye kuştin.
Jidayikbûn
1856 – Thomas Woodrow Wilson, serokdewletê DYA'yê yê 28em
1969 – Linus Torvalds, damezrînerê bernameya Linuxê
1981 – Sienna Miller, lîstikvana îngilîz-amerîkan
Mirin
1997 – Heikki A. Alikoski, stêrnasê fînlandî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2055 | https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 29ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
2011 – Li Qilebanê, nêzîkî gundê Roboskiyê balafirên F-16 ên tirk bi bombebaranê, bêhtirî 35 kurdên sivîl ên karê qaçaxiyê dikirin, kuştin.
Cîhan
1778 – Li Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê 3.500 leşkerên brîtanî bajarê Savannah a li Georgia zemt kirin.
1845 – Teksas, bû dewleta 28em a DYA'yê.
1876 – Li bajarê Ashtabula ya li Ohioyê di dema derbasbûna trênê de pirek xira bû. Di encamê de 92 kes mirin û 64 jî brîndar bûn.
1890 – Leşkerên amerîkan bêhtirî 200 mirovên hoza Oglala Lakota yên ji çermsorên DYA'yê kuştin.
1911 – Mongolyayê ji Çînê serxwebûna xwe bi dest xist.
1940 – Şerê cîhanê yê duyem: Ji sedema êrîşa bombeyên şewatê yên naziyan, li Londonê nêzîkê 200 kesî jiyana xwe ji dest da.
1989 – Nivîskar Václav Havel weke serokdewletê Çekoslovakyayê hatiye hilbijartin. Piştî 40 salan kesekî ne komunîst bû serokdewlet.
1994 – Balafira Tirkiyeyê ya di navbera bajarên Mersîn û Wanê de seferê dike, ket. Di encamê de 59 kes mirin û 22 kes jî brîndar bûn.
1997 – Li Hong Kongê ji sedema bidawîkirina nexweşiya kujer a arsimê kuştina 1,25 milyon mirîşkan destpê kir.
2001 – Di şewateke li firoşgeheke li bajarê Lîma ya Perûyê de herî kêm 291 kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1808 – Andrew Johnson, 17em serokdewletê DYA'yê (m. 1875)
1809 – William Ewart Gladstone, serokwezîrê Keyaniya Yekbûyî
Mirin
1924 – Carl Spitteler, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1926 – Rainer Maria Rilke, helbestvanê alman-awistriyayî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2056 | https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 30ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1066 – Li Granada ya Spanyayê komeke alîgirên misilmantiyê di serdegirtina qesra keyaniyê de wezîrê cihû û gelek mirovên cihû yên bajêr kuştin.
1903 – Di şewata şanogeheke li Şîkagoyê de 600 kesan jiyana xwe ji dest da.
1922 – Vladîmîr Îlyîç Lenîn da zanîn ku Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst hatiye damezrandin.
1972 – Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê bombebarana li ser paytexta Viyetnamê, Hanoi, rawestand.
1993 – Di navbera Îsraêl û Vatîkanê de têkiliyên dîplomatîk destpê kirin.
1997 – Li Alceryayê mirovên çekdar li çar gundan bêhtirî 400 kesî kuştin.
2004 – Li klûbeke şevê ya Buenos Airesê di encama şewatekê de 194 kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1865 – Rudyard Kipling, nivîskarê brîtanî xwediyê Xelata Nobelê
1955 – Gabriel Aghion, senaryonivîs û rejîsorê fransî
Mirin
1691 – Robert Boyle, zanyarê îngilîz-îrlendî
1944 – Romain Rolland, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2057 | https://ku.wikipedia.org/wiki/31%C3%AA%20kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn | 31ê kanûna pêşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1534 – Artêşa Osmaniyan bajarê Bexdayê dagir kir.
1862 – Bi îmzekirina biryara Abraham Lincoln destûr hatiye dayîn ku Vîrjînyaya Rojava tevlî DYA'yê bibe. Bi vê bûyerê re Vîrjînya dibe du beş.
1879 – Thomas Edison ampûla elektrîkê bi gel da nasandin.
1944 – Şerê Cîhanî yê Duyem: Mecaristanê li dijî Almanyaya Nazî şer da destpêkirin.
1963 – Federasyona Afrîkaya Navendî belav bû û Zambiya, Malavî û Rodesya hatin damezrandin.
1992 – Biryara du parçekirina Çekoslovakyayê (weke Çekya û Slovakya) hatiye pejirandin.
1994 – Şerê Çeçenistanê yê yekem destpê kir. Hêzên Rûsyayê êrîş birin ser bajarê Grosniyê.
1999 – Serokdewletê Rûsyayê Borîs Yeltsîn bi biryareke ji nişka ve ji peywira xwe îstifa kir û da zanîn ku wê serokdewletiyê dewrî Vladîmîr Pûtîn bike.
Jidayikbûn
1491 – Jacques Cartier, kaşifê fransî
1880 – George Marshall, generalê xwediyê Xelata Nobelê
1983 – Deniz Çakır, aktrîsa tirk
Mirin
1970 – Michael Balint, psîkoanalîstê mecar
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2058 | https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 1ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1959 – Tevgera duyem a Dêrsimê dest pê kir.
1995 – Endamê HADEPa Edeneyê Hacı Sait Macir ku di 28ê kanûna pêşîn a 2004an de ji aliyê kontrayan ve hatibû gulebarandin, ji cîhanê koç kir.
1998 – Kovara Özgür Kadın a jinên kurd ên Bakurê Kurdistanê bi tirkî û kurdî dest bi weşana xwe kir.
2000 – Kanala esmanî ya Kurdsatê li Başûrê Kurdistanê dest bi weşanê kir.
2005 – Radyo Newa ji Herêma Kurdistanê dest bi weşanê kir.
2009 – Televîzyona dewletê TRT 6ê dest bi weşana xwe ya asayî kir.
Cîhan
630 – Muhemmed, bi artêşekê kete bajarê Mekeyê.
1788 – Rojnameya herî kevn a Londonê The Times dest bi weşanê kir.
1891 – Li ser nîqaşên di maça navbera yaneyên Stoke City û Notts ên di lîga Îngilistanê de hate kirin, penaltî kete pirtûka qaîdeyên futbolê.
1945 – Fransa, tevlî Neteweyên Yekbûyî bû.
1959 – Bi serokatiya Fidel Castro şoreşa Kûbayê pêkhat.
1965 – Rêxistina El-Fetîh, di nava Filîstînê de yekemîn çalakiya xwe li dar xist.
1973 – Brîtanya bi fermî tevlî Civata Aborî ya Ewropayê bû.
1981 – Yewnanistan bû endamê 10emîn ê Civata Aborî ya Ewropayê.
1986 – Spanya û Portûgal, tevlî Yekîtiya Ewropayê bûn.
1987 – Li Çînê bi hezaran xwendekaran li meydana Tîanenmanê meşiyan.
1993 – Çekoslovakya bû du parçe. Bi vê bûyerê re Çekya û komara Slovakyayê hatin damezrandin.
1994 – Peymana NAFTA derbasî jiyanê bû. Di peymana ku jê re dihate gotin Herêma Bazirganiya Serbest a Amerîkaya Bakur, tê de dihate pêşdîtin, dîwarên di navbêra Kanada û Meksîkayê were rakirin.
1994 – Zapatîstan ji ber pirsgirêka xwe ya neteweyî bi rêberiya Artêşa Rizgariya Neteweyî ya Zapatîst (EZLN) li Meksîkayê dest bi têkoşîna azadiyê kirin.
1995 – Awistriya, Fînlenda û Swêd tevlî Yekîtiya Ewropayê bûn.
1996 – « Yekîtiya Gumrikê » a di navbêra Tirkiye û Yekîtiya Ewropayê de kete meriyetê.
1998 – Îtalyayê biryara parastina mafên gelê kurd a di warê navneteweyî de wergirt.
1999 – Pereyê Ewropayê “Ewro” kete meriyetê de.
2002 – Bi kanûna derketina Zagona Medenî ya Tirk re, mêran di fermiyetê de reîstiya hundirê malê winda kir.
2005 – Şeş sifirên di pereyên tirkan de hatin rakirin û YTL kete merîyetê de.
2007 – Pêjimarên ISBN ji 10an bûne 13.
Jidayikbûn
1938 – Halit Akçatepe, lîstikvanê tirk
1945 – İsmail Çoban, wênesazê kurd-tirk
1947 – Nusret Kılıçaslan, siyasetmedarê kurd
1948 – Devlet Bahçeli, serokê partiya neteweperest (MHP)
1950 – Mistefa Kewê, helbestvanekî kurd
1952 – İbrahim Tatlıses, stranbêjê tirk
1953 – Mehmed Uzun, nivîskarê kurd
1956 – Muzaffer Ayata, yek ji kadroyên pêşeng ên PKK'yê
1971 – Emrah Erdoğan İpek, stranbêjekî kurd
1976 – Şahê Bedo, stranbêjê kurd
1986 – Deşnê Murad, stranbêja kurd
1986 – Colin Morgan, lîstikvanê brîtanî
Mirin
874 – Hesenê Eskerî, îmamê şia yê yazdehem
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2059 | https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 2ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1920 – Sonda "Misak-i Milli" hate xwendin.
1935 – Li Tirkiye û Kurdistana Bakûr, ji aliyê rejîma tirk ve, qanûna ‘Paşnavitiyê’ kete meriyetê de.
2002 – Serdozgerê Dadgeha Bilind a Komara Tirkiyeyê Sabîh Kanadoglu, ji bo girtina partiya HADEP’ê serî li Dadgeha Destûrabingehîn da.
2002 – Li Tirkiye û Kurdistana Bakur, encamên jimartina şêniya giştî piştî du salan hate eşkerekirin. Şêniya Tirkiye û Kurdistana Bakur giş bi hev re weke 67 mîlyon û 844 hezar û 903 kes hate eşkerekirin.
Cîhan
1523 – Girava Rodosê, ji aliyê artêşa Osmaniyan ve hate dagirkirin.
1757 – Keyaniya Yekbûyî bajarê Hindistanê Kolkata dagir kir.
1922 – Di navbêra hikumeta tirk û hikumeta Ûkranyayê de peymana dostaniyê hate morkirin.
1935 – Li Tirkiyeyê li giravên Marmara û Erdekê erdhej qewimîn; di encamê de 5 kes mirin, 600 avahî jî xisar dîtin.
1951 – Tirkiye, Holenda û Brezîl bûne endamên nû yên rêxistina Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî.
1959 – Fidel Castro yê li Kûbayê li dijî rêveberiya Batîsta şer dikir, bi 12 hevalên xwe re ku di nav wan de Che Guevara jî hebû, piştî ku dîktator Batîsta reviya Komara Domînîk, rêveberî bidest xist.
1941 – Şerê cîhanê yê duyem: Artêşa almanan li bajarê Cardiff a Walesê ziyan dane katedrala bajêr Llandaffê.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên japon paytexta Filîpînê, Manîla dagir kirin.
1968 – Dr. Christina Bernardê Afrîkaya Başûr yekem car dilê mirovekî derbasî mirovekî din kir.
1978 – Li paytexta Belçîka Brukselê, avahiyeke ku tê de ji bo bankeya tirkan xebat dihate kirin, ji aliyê hin kesan ve hate bombekirin.
Jidayikbûn
1967 – Tia Carrere, lîstikvan, stranbêj û modela amerîkan
Mirin
1557 – Pontormo, wênesazê îtalyan
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2060 | https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 3ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1952 – Li Erzîrom û Hesenqelayê erdhej qewimî; di encamê de 69 kes mirin 299 kes jî brîndar bûn.
1984 – Li girtîgeha Amedê Berxwedana kanûna paşîn dest pê kir. Di wê berxwedanê de Necmettin Büyükkaya, Kemal Arat, Orhan Keskin û du girtiyên din ji cîhanê koç kirin.
1993 – Şaxa Amedê ya Navenda Çanda Mezopotamyayê vebû.
1995 – Endamê HADEP'a Êlihê Vasfi Çetin hate kuştin.
1997 – Partiya Girseya Demokratîk (DKP) ji aliyê Şerafeddîn Elçî û hevalên wî hate damezrandin.
Cîhan
1496 – Leonardo da Vinci ceribandina maşîneke firînê pêk anî, lê bi ser neket.
1815 – Dewletên Awistriya, Keyaniya Yekbûyî û Fransayê li dijî Rûsya û Prûsya yekîtiyek ava kirin.
1889 – Friedrich Wilhelm Nietzsche hişê xwe winda kir.
1925 – Li Îtalyayê hemû hêza dewletê kete destê Benito Mussolini.
1959 – Alaska weke dewleta 49em a DYA'yê hate pejirandin.
Jidayikbûn
B.Z. 106 – Cicero, fîlozof û siyasetmedarê Romayî
1892 – J. R. R. Tolkien, zimannas, helbestvan û nivîskarê brîtanî
1925 – Kim Dae Jung, siyasetmedarê Korêya Başûr
1977 – Mayumi Iizuka, stranbêj û aktrîsa japon
1983 – Katie McGrath , lîstikvana îrlendî
Mirin
1903 – Alois Hitler, bavê Adolf Hitler
2011 – Yozef Shiloach, aktorê kurd e cihû
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2061 | https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 4ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1717 – Brîtanya, Holand û Fransayê peymaneke sêalî îmzekirin.
1762 – Brîtanya li dijî Spanya û Napoliyê îlana şer kir.
1878 – Bajarê Sofyayê ji destê rêveberiya Osmaniyan hate rizgarkirin.
1896 – Utah, bû 45em dewleta DYA'yê.
1948 – Bûrmayê ji Keyaniya Yekbûyî serxwebûna xwe bi dest xist.
1951 – Komara Gel a Çînê û Korêya Bakur bajarê Sêûlê dagir kirin.
1987 – Trêneke ji Washington, D.C.'yê diçû Bostonê pêçavê trêneke dî ket. Di encamê de 16 kes mirin.
1990 – Li Pakistanê trêna rêwiyan li pêçavê trêna baran ket. Di encamê de 300 kesî jiyana xwe ji dest da.
1996 – Komkujiya girtîgeha Ümraniyeyê pêk hat û 4 girtî hatin kuştin.
1999 – Êrîşkarên çekdar li bajarê Îslamabadê êrîş birin ser mizgefteke şiiyan. Di encamê de 16 kes mirin û 25 kes jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1940 – Gao Xingjian, nivîskar û wergêrê xwediyê Xelata Nobelê
1966 – Faysal Dağlı, rojnamevan û derhênerê kurd
Mirin
1941 – Henri Bergson, fîlozofê xwediyê Xelata Nobelê
1960 – Albert Camus, nivîskarê fransî
1961 – Erwin Schrödinger, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1963 – Muzaffer Sarısözen, stranbêjê muzîka tirkî
1965 – T. S. Eliot, nivîskar û helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
2007 – Bro Omerî, nivîskar û helbestvanê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2062 | https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 5ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1995 – Rêveberê HADEP'a Wêranşarê Fethi Yıldırım ji aliyê kontrayan ve hate kuştin.
1995 – Eser Altınok agir berda bedena xwe û ji cîhanê koç kir.
Cîhan
1675 – Artêşa Fransayê li Kolmarê zora artêşa Brandenburgê bir.
1854 – Li San Franciscoyê keştiyek noqav bû. Di encamê de 300 kesî jiyana xwe ji dest da.
1909 – Dewleta Kolombiyayê serxwebûna Panamayê qebûl kir.
1974 – Li Antarktîkayê pileya germê ya herî bilind weke +59 °F (+15 °C) hate pîvandin.
1974 – Li paytexta Perûyê Lîmayê, di encama erdhejê de 6 kes mirin û li bi sedan xaniyan ziyan pêk hat.
1978 – Sendîkaya Sînemageran SINE-SEN' li Tirkiyeyê hate damezirandin.
2005 – Gerstêrka qambost a herî biçûk Erîs hate keşfkirin.
Jidayikbûn
1762 – Constanze Mozart, hevjîna Wolfgang Amadeus Mozart
1846 – Rudolf Eucken, nivîskar û fîlozofê xwediyê Xelata Nobelê
1932 – Umberto Eco, zimannas û nivîskarê îtalyan
1932 – Raisa Gorbachova, hevjîna Mîxaîl Gorbaçov
1938 – Juan Carlos I, keyê Spanyayê
1957 – Şevger Hovik, nivîskar û stranbêjê kurd
1975 – Bradley Cooper ,lîstikvan û fîlmçêkerê amerîkî
Mirin
1939 – Amelia Earhart, firokevana amerîkan
1970 – Max Born, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1995 – Fethî Yildirim, rêveberê HADEP a Wêranşerê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2063 | https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 6ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1912 – Nû Meksîk, bû dewleta 47 a DYA'yê.
1921 – Artêşa Iraqê hate damezrandin.
1930 – Ajotina ceribandinê ya yekemîn tirimbêla bi motorê dîzel di navbera Indianapolis û New York City de pêk hat.
1931 – Thomas Edison, ji bo patenta keşfa xwe ya dawî serîlêdan pêk anî.
1950 – Keyaniya Yekbûyî bi awayê fermî dewleta Komara Gel a Çînê nas kir.
1983 – Yılmaz Güney û Cem Karaca ji hevwelatiya Tirkiyeyê hatin derxistin.
1995 – Konferansa zimanê kurdî li Berlînê dest pê kir.
Jidayikbûn
1883 – Cibran Xelîl Cibran, nivîskarê libnanî-amerîkî
1938 – Adriano Celentano, stranbêj û aktorê îtalî
1966 – A. R. Rahman, hundermendê hindî
Mirin
1918 – Georg Cantor, matematîknasê alman
1919 – Theodore Roosevelt, serokdewletê 26 ê DYA'yê
1990 – Pavel Çerenkov, fîzîknasê rûs
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2064 | https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 7ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1940 – Li Mehabadê kovara Kurdistan dest bi weşanê kir.
Cîhan
1610 – Stêrnasê îtalyan Galileo Galilei, çar peykên Berçîsê keşf kirin (Îo, Europa, Ganymede, Callisto).
1797 – Ala Îtalyayê ya nûjen cara pêşîn hate bikaranîn.
1927 – Axaftina di ser okyanûsê re, ya pêşîn ku di navbera bajarên New York û Londonê de bû, pêkhat.
1935 – Di bin serweriya Benito Mussolini û Pierre Laval de, peymanek di navbera Îtalya û Fransayê de hate girêdan.
1959 – Dewleta DYA'yê hikûmeta Kûbayê ya di bin seroktiya Fidel Castro de nas kir.
1979 – Artêşa Viyetnamê paytexta Kambocayê, Phnom Penh, dagir kir.
1980 – Li Hindistanê partiya Îndra Gandî bi ser ket.
Jidayikbûn
1834 – Philipp Reis , dahêner û fizîknasê alman
1858 – Elîezer Ben-Yehuda, jînkerê zimanê îbranî
1948 – Ichiro Mizuki, stranbêj û aktorê japon
Mirin
1943 – Nîkola Tesla, fîzîknasê serb
1984 – Alfred Kastler, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1989 – Hîrohîto, împeratorê Japonyayê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2065 | https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 8ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1995 – Kongreya PKKê ya pêncem dest pê kir û heta 27ê mehê dom kir.
Cîhan
1297 – Monakoyê serxwebûna xwe bi dest xist.
1780 – Li Îranê, Tewrêzê erdhejeke bi mezinahiya 7,7 a li gorî pîvanên Richter pêk hat. Di encamê de nêzîkê 80.000 kesî jiyana xwe ji dest da.
1912 – Kongreya Neteweyî ya Afrîkayê hate damezrandin.
1914 – Prînsîbên Wilson ku ji 14 xalan pêk dihatin, ji bo kongreya DYA'yê hatin pêşniyarkirin.
1961 – Li Fransayê di encama referandûmekê de ji bo polîtîkayên Charles de Gaulle yên li Alceryayê piştgirî derket.
1982 – Ji bo Yılmaz Güney ji sedema "propandakirina komunîzmê" 7,5 ceza hate birrîn.
1995 – Di 8 û 27ê kanûna paşînê de 5emîn Komcivîna Jinan a Neteweyî pêk hat.
1996 – Nûçegihanê rojnameya Evrenselê Metin Göktepe bi destê polîsan hate kuştin.
1996 – Balafireke kargoyê li bajarê Kînşasa kete nav cihê bazarê. Di encamê de 350 kesî jiyana xwe ji dest da.
2003 – Balafira THY'yê ya di navbera Stenbol-Amedê de seferan dike, li Amedê kete xwar. Di encamê de 74 kes mirin û 3 kes jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1867 – Emily Greene Balch, nivîskar û aştîxwaza xwediyê Xelata Nobelê
1891 – Walther Bothe, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1981 – Lauren Hewett , awistrilyayî ye û ku berê lîstikvan bû
Mirin
1642 – Galileo Galilei, stêrnasê îtalî
1888 – Auguste Maquet , nivîskar û libretîstê fransayî
1896 – Paul Verlaine, helbestvanê fransî
1996 – Metin Göktepe, nûçegihanê tirk
1996 – François Mitterrand, serokkomarê Fransayê
2002 – Aleksander Proxorov, fîzîknasê rûs
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2066 | https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 9ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1788 – Connecticut bû dewleta pêncem a DYA'yê.
1861 – Mississippi di encama şerê sivîl ê navxweyî de ji DYA'yê veqetiya.
1917 – Şerê cîhanê yê yekem; Di navbera Brîtanya û Osmaniyan de li ser tixûbê Misir û Filîstînê şer qewimî.
1920 – Hêzên tirk li meydana İnönü li hemberî hêzên yewnanî ketin nav şer.
1937 – Yek ji pêşengên şoreşa Bolşevîkan Lev Trotskî piştî ku ji aliyê Josef Stalin ve hate mişextîkirin, çû Meksîkayê.
1941 – Şerê cîhanê yê duyem; Keştiya yewnan a noqav Triton (Y-5) , keştiya noqav a Îtalyayê ya bi navê Neghelli îmha kir.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên amerîkan girava Luzonê ya li Filîpînê dagir kirin.
2007 – Balafira ku karkerên ji Tirkiyeyê tê de bûn, di dema ji Edeneyê diçû Iraqê, li Bexdayê kete xwar. Di encamê de 34 kes mirin.
2013 – Suîqesta kurdan a li Parîsê
Jidayikbûn
1908 – Simone de Beauvoir, nivîskara fransî
1958 – Mehmet Ali Ağca, kujerê tirk
1959 – Rigoberta Menchú Tum, çalakgera xwediyê Xelata Nobelê
1982 – Henriette Richter-Röhl , lîstikvana alman
Mirin
1324 – Marco Polo, kaşif û gerokê îtalî
1867 – Emily Greene Balch, nivîskar û aştîxwaza xwediyê Xelata Nobelê
1990 – Cemal Sureya, helbestvanê tirkî yê esilkurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2067 | https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 10ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1916 – Hêzên împeratoriya Rûsyayê li Erzeromê bi Osmaniyan re dest bi şer kirin.
1918 – Cemiyeta Tealiya Kurd hate damezirandin.
Cîhan
1810 – Napoleon Bonaparte ji hevjîna xwe Josephine cihê bû.
1861 – Di şerê navxweyî yê amerîkanan de Florîda ji DYA'yê veqetiya.
1928 – Rêveberiya Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst Trotskî û 30 pêşengên din ên muxalîf sirgûnî Almatiyê kirin.
1941 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên yewnan bajarê Këlcyrë yê li Albanyayê dagir kirin.
1959 – Yekîtiya Sovyetê aştî pêşniyazî Almanyayê kir.
1984 – Piştî 117 salan di navbera DYA û Vatîkanê de pêwendiyên tevahî yên dîplomatîk pêk hatin.
1985 – Di kanala neteweyî ya Tirkiyeyê, TRT, de peyvên weke "anı (serpêhatî), devrim (şoreş), özgürlük (azadî)" hatin qedexekirin.
Jidayikbûn
1913 – Gustav Husak, serokdewletê Çekoslovakyayê
Mirin
1778 – Carolus Linnaeus, zanyarê swêdî
1951 – Sinclair Lewis, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1957 – Gabriela Mistral, nivîskara xwediya Xelata Nobelê
1986 – Jaroslav Seifert, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1986 – Ernst Angel, nivîskar û helbestvanê awistirî
2005 – Bahattin Karakütük, rojnamevanê tirk
Cejn û salveger
1961 – Cejna Rojnamevanên li ser kar.
Roj |
2068 | https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 11ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1693 – Çiyayê Etna yê volkanîk teqiya. Di encama pêkhatina erdhejê de hinek beşên Sîcîlya û Maltayê xira bûn.
1861 – Ji sedema şerê navxweyî yê amerîkanan Alabama ji DYA'yê veqetiya.
1922 – Cara pêşîn însulîn li ser nexweşekî diyabetî hate bikaranîn.
1935 – Firokevan Amelia Earhart cara yekemîn firrîna bi tenê di navbera Hawaii û Kalîforniyayê de pêk anî.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Japonyayê li dijî Holandê şer îlan kir.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên Japonyayê bajarê Kuala Lumpurê dagir kirin.
1943 – Şerê cîhanê yê duyem; DYA û Brîtanyayê li Çînê dev ji mafên herêmî berdan.
1946 – Komara gel a Albanyayê hate damezrandin.
1962 – Li Perûyê di encama teqîna çiyayê Huascaran ê volkanîk de 4.000 kesan jiyana xwe ji dest da.
1972 – Navê Pakistana Rojhilat bû Bengladeş.
1992 – Rêveberê partiya kurdên Bakurê Kurdistanê; HEPê Tevfik Bazitçi hate kuştin.
1995 – Rojnamevan û nivîskar ê tirk Onat Kutlar hate kuştin.
Jidayikbûn
347 – Theodosius I, împeratorê Romayê (m. 395)
Mirin
1556 – Fuzûlî, helbestvanê mutesewif
1969 – Şêx Ehmed Barzanî, yek ji pêşengên têkoşeriya kurd
1988 – Isidor Isaac Rabi, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
2008 – Edmund Hillary, kaşifê ji Zêlanda Nû
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2069 | https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 12ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
BZ 521 – Ferwertîşê medî li Medyayê li dijî Daryûsê Mezin serî hilda.
1923 – Li Parîsê ji bo nexweşiya derdê kopanê serûm hate çêkirin.
1969 – Koma muzîkê Led Zeppelin albûma xwe ya yekem derxist.
1973 – Hejmara yekem a rojnameya bi tirkî Millî Gazeteyê derket.
1991 – Şerê Kendavê; Kongreya DYA'yê destûr da ku bi hêzên leşkerî Iraqê ji Kuweytê derxe.
1995 – Endamê partiya kurdên Kurdistana Bakur; HADEP a Edeneyê Bahattin Oğuz ji aliyê kontrayan ve hate kuştin.
2006 – Li Erebistana Siyûdiyê di dema ayîna kevir avêtina şeytên de, 362 hecî mirin.
2006 – Kujerê neteweperest ê tirk, Mehmet Ali Ağca, serbest hate berdan.
2010 – Li Haîtiyê bi mezinahiya 7,0 a li gorî pîvana Richter erdhej qewimî. Di encamê de nêzîkê 316.000 kesan jiyana xwe ji dest da û 250.000 kes jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1628 –Charles Perrault,nivîskarê fransî
1876 – Jack London, nivîskarê amerîkî
1905 – Nihal Atsız, yek ji pêşengên îdeolojiya tirkperestiyê
1973 – Hande Yener, stranbêj û strannivîsa tirk
Mirin
1976 – Agatha Christie, nivîskara navdar a îngilîz
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2070 | https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 13ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
2001 – Enstîtuya Kurdî ya Tehranê hate damezrandin.
Cîhan
1785 – Yek ji rojnameyên pêşîn ên cîhanê Daily Universal Register a ku piştre navê wê weke The Times hate guhertin, cara pêşîn çap bû.
1871 – Yekemîn "redkarê wijdanî" yê polîtîk, Pepe Beunza li Spanyayê hate girtin.
1915 – Li bajarê Îtalya, Avezzanoyê, erdhej qewimî. Di encamê de 29.800 kesan jiyana xwe ji dest da.
1964 – Li Kolkatayê li dijî misilmanan bûyer pêk hatin. Di encamê de bêhtirî 100 kesî jiyana xwe ji dest da.
1992 – Japonyayê, ji ber ku di şerê cîhanê yê duyem de bi hezaran pîrekên korêyî bi zorê weke bendeyên seksê bikaranîbûn, lêborîna xwe xwest.
2001 – Li El Salvadorê bi mezinahiya 7,6 a li gorî pîvana Richterê erdhej qewimî. Di encamê de bêhtirî 800 kesî jiyana xwe ji dest da.
2007 – Li bakurê Japonyayê, di Okyanûsa Mezin de erdhejeke bi mezinahiya 8,3 a li gorî pîvana Richterê qewimî.
Jidayikbûn
1864 – Wilhelm Wien, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1909 – Şêx Rizayê Talebanî, helbestvanê kurd
1999 – Mihemedê Mamlê, hunermendê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Gaxand, sersala elewiyên Dêrsimê.
Roj |
2071 | https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 14ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1998 – Şaxa Navenda Çanda Mezopotamyayê NÇM ya Amedê hate girtin.
Cîhan
1539 – Kûba kete bin serweriya Spanyayê.
1907 – Li bajarê Kingston a Jamaîkayê erdhej qewimî. Di encamê de bêhtirî 1000 kesî jiyana xwe ji dest da.
1914 – Mihemed Şerîf Paşayê Babanî li Parîsê rastî êrîşekê tê.
1938 – Peymana Seedabadê ya di navbera Tirkiye, Iraq, Îran û Efxanistanê de hatibû îmzekirin, li meclîsa Tirkiyeyê hate pejirandin.
1943 – Şerê cîhanê yê duyem: Serokdewletê amerîkî Franklin Delano Roosevelt û serokwezîrê Brîtanyayê, Winston Churchill, li Marokoyê di derbarê şer de civîn pêk anîn. Roosevelt bi vê re bû yekemîn serokê amerîkî ê bi balafirê rêwîtî kiribû.
2007 – Balafireke Venezuelayê ya di navbera Panama û Karakasê de çûnûhatin pêk dianî, kete xwar. Di encamê de 14 kes mirin.
Jidayikbûn
1875 – Albert Schweitzer, fîlozofê xwediyê Xelata Nobelê
1921 – Murray Bookchin, nivîskarê sosyalîst ê amerîkî
1949 – İlyas Salman, lîstikvanê sînemaya tirkî
1965 – Şamil Basayev, yek ji rêberên çeçenan
Mirin
1753 – George Berkeley, fîlozofê îrlendî
1867 – Jean Auguste Dominique Ingres, helbestvanê fransî
1977 – Anais Nin, nivîskara fransî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2072 | https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 15ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1996 – Li gundê Basa yê Şirnexê 11 gundî bi destê hêzên leşkerî yên Tirkiyeyê hatin kuştin.
Cîhan
1582 – Rûsyayê, erdên Estonya û Lîvonyayê ji rêveberiya Polonî-Lîtvanî re hêlişt.
1919 – Fîlozof û şoreşgera alman Rosa Luxemburg ji aliyê faşîstên alman ve hate kuştin.
1945 – Ajansa nûçeyan a îtalî ANSA (Agenzia Nazionale Stampa Associata) li Romayê hate damezrandin.
1970 – Muemer Qedafî, xwe weke serokdewletê Lîbyayê îlan kir.
1991 – Dema ku Neteweyên Yekbûyî dabû rêveberiya Iraqê ku ji Kuweytê derkeve, bi dawî bû.
1992 – Dewletên cîhanê veqetandina serxwebûnê ya Kroatya û Slovenyayê ya ji Yûgoslavyayê pejirandin.
2001 – Wîkîpediyayê dest bi weşanê kir.
Jidayikbûn
1622 – Jean-Baptiste Poquelin (Molière), şanonivîs û şanogerê fransî
1809 – Pierre-Joseph Proudhon, bavê îdeolojiya anarşîzmê
1866 – Nathan Söderblom, keşeyê xwediyê Xelata Nobelê
1902 – Nâzım Hikmet Ran, helbestvanê tirk
1934 – Aramê Dîkran, hunermendê zimanê kurdî
1929 – Martin Luther King, keşeyê xwediyê Xelata Nobelê
1965 – Andrea Wolf (Ronahî), gerîlaya PKKê ya esilalman
1976 – Zara (Neşe Yılmaz), stranbêja tirk
1977 – Giorgia Meloni, ramyar û rojnamevana îtalyan
Mirin
1919 – Rosa Luxemburg, fîlozof û şoreşgera alman
1919 – Karl Liebknecht, sosyalîstê alman
1988 – Seán MacBride, siyasetmedarê xwediyê Xelata Nobelê
2010 – Fatma Îsa, stranbêja kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2073 | https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 16ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1795 – Fransa, bajarê Holandê ya bi navê Utrecht dagir kir.
1925 – Li Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst, Lev Trotskî ji peywira komîseriya şer hate dûrxistin.
1979 – Mihemed Reza Pehlevî, tevî malbata xwe ji Îranê derket û çû li Misirê bi cih bû.
1983 – Balafira Tirkiyeyê ya Afyonkarahisarê li Enqereyê kete xwar. Di encamê de 47 kes mirin.
1991 – Şerê Kendavê; DYA'yê li dijî Iraqê dest bi şer kir.
1992 – Parlementerên DEPê Hatip Dicle û Leyla Zana, ji Partiya Sosyal Demokrat a Gelperwer (SHP) îstifa kirin.
1992 – Li El Salvadorê piştî şerê navxweyî yê 12 salan de hikûmet û serhildêran peymaneke aştiyê girêdan. Berî ku ev peyman li Meksîkoyê were îmzekirin, di encama tevahiya şer de 75.000 kesan jiyana xwe ji dest dabû.
1994 – Karsazê kurd Behçet Cantürk hate kuştin.
1995 – Rêveberê partiya kurdên Kurdistana Bakur a fermî HADEP a şaxa Êlihê M. Zeki Aldığ ji aliyê kontrayan ve hate kuştin.
1998 – Dadgeha Zagona Bingehîn a Tirkiyeyê partiya oldar a bi navê Refah Partisi girt.
2001 – Serokê Komara Demokratîk a Kongoyê Laurent-Désiré Kabila, ji aliyê parêzkarekî wî ve li mala wî ya li Kînşasayê hate kuştin.
Jidayikbûn
1901 – Fulgencio Batista, dîktatorê Kûbayê
Mirin
2004 – Kalevi Sorsa, serokwezîrê Fînlandê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2074 | https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 17ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1922 – Qetlîama Koçgiriyê pêkhat.
1946 – Di dawiya sala 1946an de Komara Kurdistan li Mahabadê ji aliyê rejîma Îranê ve hate hilweşandin.
1999 – Kurdistan TV'yê dest bi weşana xwe kir.
Cîhan
1819 – Simón Bolívar komara Kolombiyayê îlan kir.
1917 – DYA'yê ji bo Giravên Vîrjînê 25 milyon dolar pere dane dewleta Danîmarkayê.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên Sovyet, heme heme bajarê xerakirî yê polonan Warşova dagir kirin.
1971 – Dînamît avêtine ber mala rektorê zanîngeha ODTÜ'yê, Erdal İnönü.
1994 – Li başûrê Kalîforniyayê erdhejeke bi mezinahiya 6,7 a li gorî pîvana Richter qewimî. Di encamê de 61 kes mirin û ziyaneke nêzîkê 20 milyar dolaran pêk hat.
1991 – Di Şerê Kendavê de Iraqê 8 maşok avêtine Îsraîlê.
1995 – Li bajarê Osaka-Kobe ya Japonyayê erdhejeke bi mezinahiya 7,2 a li gorî pîvana Richter qewimî. Di encamê de bêhtirî 6 hezar kesan jiyana xwe ji dest da.
1995 – Parlementoya Ewropayê Xelata Saxarov a mafên mirovan da parlementera DEPê Leyla Zana ku ew di girtîgehê de bû.
Jidayikbûn
1820 – Anne Brontë, nivîskara brîtanî
1946 – Jessica Benjamin, psîkoanalîsta amerîkî
Mirin
395 – Theodosius I, împeratorê Romayê
1834 – Giovanni Aldini, fîzîknasê îtalî
1989 – Baba Merdûxê Rûhanî, olzanê kurd
2000 – Hüseyin Velioğlu, serokê Hizbullaha Tirkiyeyê
2002 – Camilo José Cela, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2075 | https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 18ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
532 – Serhildana li Konstantînopolîsê pêk hatibû, bi tevahî hate têkbirin. Di encama vê serhildanê de 30.000 kesî jiyana xwe ji dest da.
1910 – Li Stenbolê Qesra Çiraxanê şewitî.
1921 – Partiya Komînîst a Îtalyayê (KPÎ) hate damezirandin.
1943 -Yekîtiya Sovyetan da ragihandin ku wan dorpêçkirina naziyan a Lenîngradê şikandiye.
1951 – Gerîlayên bereya rizgariya Viyetnamê ji bajarê Hanoiyê vekişiyan û bajar kete destê hêzên fransî.
1971 – Hêzên libnanî yên xirîstiyan li bajarê Bêrûtê nêzîkê 1000 kesî kuştin.
1991 – Profesor Doktor Seîdê Îbo li Êrîvanê hate kuştin.
1993 – Li bajarê Bayburtê di pêkhatina aşîtê de 56 kes mirin û 22 kes jî brîndar bûn.
2002 – Hate ragihandin ku şerê sivîl ê li Sierra Leoneyê bi dawî bû.
Jidayikbûn
1828 – John Langdon Down, tûrenas û dermanfiroşê brîtanî
1937 – John Hume, siyasetmedarê xwediyê Xelata Nobelê
1938 – Anthony Giddens, civaknasê brîtanî
Mirin
1862 – John Tyler, serokdewletê dehem ê DYA'yê
1936 – Rudyard Kipling, nivîskarê brîtanî xwediyê Xelata Nobelê
1982 – Huang Xianfan, dîroknas û profesorê çînî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2076 | https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 19ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1829 – Berhema navdar a Johann Wolfgang von Goethe ya bi navê Faust cara pêşîn li ser dikê hate pêşkêşkirin.
1917 – Şerê cîhanê yê yekem; Hêzên almanan bi zeplînan bombe barandin ser bajarê Yarmouth ê Înglîstanê. Di vê êrîşa ku cara yekem zeplîn hatibûn bikaranîn de, bêhtirî 20 kesan mirin.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên japon welatê Burmayê dagir kirin.
1949 – Kûba Îsraêlê bi awayê dîplomatîk nas kir.
1969 – Xwendakarê çek ê bi navê Jan Palach, ku li dijî dagirkirina Çekoslovakyayê ya ji aliyê YKSS'yê ve pêk hatibû, bedena xwe dabû ber agir, jiyana xwe ji dest da.
1977 – Li Miami-Florîdayê cara pêşîn berf barî.
1988 – Di meclîsa Tirkiyeyê de parlementerê SHP'yê Mehmet Ali Eren got; Li Tirkiyeyê pirsgirêka kurdan heye û zext li ser kurdan tê kirin. Bi vê axaftinê di meclîsê de pevçûn derket.
1991 – Şerê Kendavê; Di êrîşa Iraqê ya bi moşekan de 15 kes brîndar bûn.
1993 – Çekya û Slovakya tevlî Neteweyên Yekbûyî bûn.
2001 – Kongreya Aboriya Kurdistanê ya yekem li bajarê Holendayê Rotardamê pêk hat. Di encamê de biryara avakirina KARSAZê hate girtin.
2007 – Rojnamevanê ermenî Hrant Dink li Stenbol (Tirkiye) hate kuştin.
Jidayikbûn
1736 – James Watt, dahênerê îngilîz
1809 – Edgar Allan Poe, helbestvan û çîrokvanê amerîkan
Mirin
1865 – Pierre-Joseph Proudhon, fîlozofê fransî
1915 –Anna Leonowens - perwerdekar û nivîskara brîtanî-hindî
2007 – Hrant Dink, rojnamevanê ermenî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2077 | https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 20ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1992 – Rêveberê partiya kurdên Bakurê Kurdistanê yê fermî yê şaxa HEP'a Nisêbînê Abdurrahman Sögüt bi destê kontrayan hate kuştin.
1992 – Endamê partiya kurdên Bakurê Kurdistanê yê fermî yê şaxa HEP'a Mûşê Harbi Arman li Amedê hate revandin û bi êşkenceyê hate kuştin.
Cîhan
1815 – Napoleon, bi hêzeke 140.000 leşker û 200.000 kesên dildar kete bajarê Parîsê.
1841 – Girava Hong Kongê ji aliyê hêzên brîtanî ve hate dagirkirin.
1921 – Meclîsa tirk "Teşkîlat-i Esasî" ya yekem pejirand.
1945 – Şerê cîhanî yê duyem; Dewleta Mecaristanê bi hêzên hevalbendan re peymana çeksekinandinê îmze kir.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Naziyan li rojhilatê Prûsyayê dest bi koçberkirina 1,8 milyon mirovan kir.
1968 – Tirkiye bû welatê yekem ku rejîma leşkerî ya Yewnanistanê nas kir.
1996 – Li Filîstînê cara pêşîn hilbijartinên serokatiyê pêk hatin û di encamê de Yaser Erefat hate hilbijartin.
Jidayikbûn
1775 – André-Marie Ampère, fîzîknasê fransî
1873 – Johannes V. Jensen, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1931 – David M. Lee, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
842 – Theofîlus, împeratorekî bîzansê
1871 – Pierre Alexis Ponson du Terrail, nivîskarê fransayî
1900 – John Ruskin, nivîskarê brîtanî
1968 – Reşîdê Kurd, helbestvanê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2078 | https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 21ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1926 – Serhildana Hezroyê.
1926 – Rojnameya Jiyan li Silêmaniyê dest bi weşanê kir.
1986 – Wexerkirna hunermendê mezin Eyaz yusif zaxoyî.
1993 – Endamê partiya kurdên Bakurê Kurdistanê yê şaxa Elihê yê HEPê Mehmet Ertan hate kuştin.
1996 – Rojnameya Azadiya Welat dest bi weşanê kir.
2007 – Li Dutaxê erdhejeke bi mezinahiya 5,0 a li gorî pîvana richter qewimî. Ziyan giha avahiyan.
Cîhan
1720 – Swêd û Prûsyayê peymana Stockholmê îmze kirin.
1899 – Şîrketa hilberîner a tirimbêlan, Opelê yekemîn erebeya xwe çêkir.
1941 – Şerê cîhanê yê duyem: Awistralya û Keyaniya Yekbûyî êrîşî Lîbyayê kirin.
1999 – Li DYA'yê li dijî tilyakfiroşan yek ji mezintirîn operasyonan pêk hat. Di encamê de 4.300 kg kokaîn hate desteserkirin.
2003 – Li bajarê Colima ya Meksîkayê erdhejeke bi mezinahiya 7,6 a li gorî pîvana momentê qewimî. Di encamê de 29 kes mirin û nêzîkê 10.000 kesan bê mal man.
Jidayikbûn
1965 – Jam Master Jay, rapvanê amerîkan
Mirin
1924 – Vladîmîr Îlyîç Lenîn, serokê Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst
1950 – George Orwell, nivîskarê brîtanî
2002 – Fadime Şahindal, keçika kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2079 | https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 22ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1946 – Komara Kurdistanê ji aliyê Qazî Mihemed ve li Meydana Çarçirayê hate îlankirin.
Cîhan
1771 – Spanyayê giravên Falklandê bi dev Brîtanyayê ve berdan.
1905 – Li Rûsyayê şoreşa 1905ê dest pê kir. Hêzên çar, êrîşî karkeran kir. Di encamê de 500 karkeran jiyana xwe ji dest da. (Yekşema xwînî 1905)
1941 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên Brîtanyayê bajarê Tobrukê (Lîbya) ji destê Îtalyayê stand.
1949 – Hêzên Mao Zedong, bajarê Pekînê bi dest xistin.
1995 – Pirsgirêka Îsraêl-Filîstînê; Li bajarê Netanyayê du êrîşkerên bombeyî xwe teqandin. Di encamê de 19 cihûyan jiyana xwe ji dest da.
2007 – Li Bexdayê di encamên êrîşên bombeyî de herî kêm 88 kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1561 – Francis Bacon, fîlozofê îngilîz
1891 – Franz Alexander, psîkoanalîstê mecar
1906 – Robert E. Howard , nivîskarê amerîkan
1908 – Lev Davidovich Landau, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1915 – Heinrich Albertz, siyasetmedarê alman
1937 –Uwe Hans Wilken nivîskarê alman
Mirin
1901 – Keybanû Victoria, keybanûya Brîtanyayê
1922 – Fredrik Bajer, siyasetmedarê xwediyê Xelata Nobelê
2018 – Ursula K. Le Guin, nivîskareke amerîkî
Cejn û salveger
Îlankirina Komara Kurdistan ya Mehabadê
Roj |
2080 | https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 23ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1994 – Endamê partiya kurdên Bakurê Kurdistanê yê şaxa Amedê yê DEPê A. Selam Kizman hate kuştin.
Cîhan
393 – Împeratorê Romayê Theodosius I kurê xwe Honorius weke alîkarê împerator da nasandin.
1719 – Di nav Împeratoriya Romê ya Pîroz de mîrektiya Liechtensteinê hate damezrandin.
1793 – Rûsya û Prûsyayê cara duyem welatê Polonyayê di nav xwe de parve kirin.
1870 – Li Montanayê artêşa amerîkî, bi pirranî jin û zarok, 173 çermsor kuştin.
1943 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên Keyaniya Yekbûyî bajarê Trablûsê (Lîbya) ji destê artêşa alman-îtalî stand.
1943 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên DYA û Awistralyayê, hêzên japonyayê li herêma Papuayê têk birin.
1973 – Li Viyetnamê agirbest hate îlankirin.
1995 – Sendîkaya Perwerdehiyê ya Tirkiyeyê Eğitim-Sen hate damezirandin.
1996 – Komeleya Piştgiriya Malbatên Girtiyan TUYAD li Tirkiyeyê hate damezirandin.
Jidayikbûn
1783 – Stendhal, nivîskarê fransî (m. 1842)
1907 – Hideki Yukawa, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê (m. 1982)
1930 – Derek Walcott, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1955 – Şivan Perwer hunermendê kurd
1984 – Arjen Robben, futbolvanê holendî
Mirin
1989 – Salvador Dalî, wênesazê ketalan (jdb. 1904)
2002 – Robert Nozick, fîlozofê amerîkî (jdb. 1938)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2081 | https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 24ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1848 – Li Kalîforniyayê zêr hate dîtin.
1862 – Bajarê Bûkareştê weke patyexta Romanyayê hate îlankirin.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Bajarê Bangkokê ji aliyê hêzên hevalbend ve hate bombebarandin û Taylandê li dijî Keyaniya Yekbûyî û DYA'yê îlana şer kir.
1943 – Şerê cîhanê yê duyem; Konferansa Kazablankayê ku Franklin Delano Roosevelt û Winston Churchill beşdar bûbûn, bi dawî bû.
1972 – Li daristanên Guamê leşkerekî japon ê ji şerê cîhanê yê duyem ve xwe di veşart hate dîtin.
1993 – Partiya Xebatê ya Neteweparêz navê xwe kir Partiya Tevgera Neteweparêz (MHP).
2001 – Li bajarê Amedê serokê ewlekariya bajêr Gaffar Okkan û çar parêzkarên wî di encama êrîşa Sofîkan de hatin kuştin.
2006 – Li bajarê Ehvaz a başûr rojavayê Îranê, di encama du teqînan de 8 kes mirin û 40 kes jî brîndar bû.
2007 – Filmê derhênerê kurd Huner Salim yê bi navê Dol derket.
2011 – Li balafirgeha Domodedovo ya Rûsyayê, di encama êrîşa bombeyî de herî kêm 35 kes mirin û 180 kes jî brîndar bû.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
661 – Îmam Elî, xelîfeyê çarem ê misilmantiyê
1965 – Winston Churchill, serokwezîrê Brîtanyayê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2082 | https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 25ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1991 – Desteya wezîran a hikumeta tirk axaftin û stranên bi kurdî serbest kir.
1993 – Serokê OZDEP a bajarê Erzînganê Cemal Akar ji aliyê hêzên tarî ve hate revandin, piştre cendekê wî hate dîtin.
1978 – Partiya TÎKP hate damezirandin.
Cîhan
1554 – Bajarê São Pauloyê hate damezrandin.
1579 – Peymana Utrechtê hate îmzekirin û tixubên Holanda roja me hatin sazkirin.
1881 – Thomas Edison û Alexander Graham Bell şîrketa Oriental a telefonan ava kirin.
1918 – Ukraynayê ji Rûsyaya Bolşevîkan serxwebûna xwe îlan kir.
1955 – Yekîtiya Sovyetan bi Almanyayê re şerê xwe bi dawî anî.
1995 – Rûsyayê ceribandina moşekê ya Norwêcê bi şaşî weke êrîşeke amerîkan fêhm kir û xwe ji bo bersivdana nukleerî amade kir.
1996 – Li DYA'yê cara talî cezayê darvekirinê pêk hat. Sûcdarê kuştinê Billy Bailey, li dewleta Delawareyê hate darvekirin.
1999 – Li Kolombiyayê erdhejeke 6,0 a li gorî pîvana richter qewimî. Di encamê de herî kêm 1000 kesî jiyana xwe ji dest da.
2005 – Di dema ziyaretkirina bawermendan a li perestgeha Mander Devi ya Hindistanê de geremol qewimî û herî kêm 258 kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1627 – Robert Boyle, kîmyagerê îrlandî
1982 – Noemi, stranbêjeke îtalî
1945 - Helmut Rellergerd nivîskarekî almanî
Mirin
1975 – Charlotte Whitton, siyasetmenda kanadayî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2083 | https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 26ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1531 – Li Lîzbonê (Portûgal) erdhejeke mezin qewimî. Di encamê de bi hezaran kesan jiyana xwe ji dest da.
1837 – Michigan weke dewleta 26em tevlî DYA'yê bû.
1861 – Ji sedema şerê sivîl ê amerîkanan dewleta Louisiana ji DYA'yê veqetiya.
1870 – Dewleta Vîrjînyayê ku ji sedema şerê sivîl ji DYA'yê veqetiya bû, dîsa tevlî DYAyê bû.
1905 – Li Pretoria ya Afrîkaya Başûr elmasa herî mezin a cîhanê hate dîtin. Ew 3,106.75 qerat (0.62135 kg) bû û navê "Cullinan" lê hate kirin.
1924 – Navê bajarê Sankt Petersburgê ji bo rûmetdayîna Lenîn weke Lenîngrad hate binavkirin.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên amerîkan cara pêşîn gihane Ewropayê. Li bakurê Îrlendayê bicih bûn.
1965 – Zimanê hindî bû zimanê fermî yê Hindistanê.
1980 – Di navbera Îsraêl û Misirê de têkiliyên dîplomatîk destpêk kirin.
2001 – Li bajarê Gujarat a Hindistanê erdhejek qewimî. Di encamê de bêhtirî 20.000 kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1865 – Sabin Arana nivîskarê baskî û damezrînerê Partiya Neteweperest a Baskî (m. 1903)
1904 – Seán MacBride, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê (m. 1988)
1925 – Paul Newman, lîstikvan û derhênerê amerîkan (m. 2008)
1953 – Anders Fogh Rasmussen, serokwezîrê Danîmarkayê
1988 – KC Rebell, rapvanê zimanê almanî yê esilkurd
Mirin
1823 – Edward Jenner, bijîşkê brîtanî (jdb. 1749)
1948 – Kazım Karabekir, generalê artêşa osmaniyan (jdb. 1882)
2020 – Kobe Bryant, basketbolvanekî amerîkî li Calabasas, Kalîforniyayê de mir. (jdb. 1978)
Cejn û salveger
Hindistanê di bin serokatiya Mahatma Ghandî de serxwebûna xwe daxuyand!
Roj |
2084 | https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 27ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
2003 – Li Pilemorê erdhejeke bi mezinahiya 6,5 a li gorî pîvana richter qewimî.
Cîhan
98 – Trajan piştî mirina Nerva bû împeratorê Romayê.
447 – Ji sedema çêbûna erdhejê 57 birc û bedena sûrên Konstantînopolîsê ziyan dîtin.
1299 – Bingehê dewleta Osmaniyan hate sazkirin.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem; Dorpêçkirina bajarê Lenîngradê ya ji aliyê naziyan ve bi dawî bû.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Artêşa Sor a Yekîtiya Sovyetan kampên Auschwitz û Birkenau yên naziyan li Polonyayê ava kiribûn, zemt kirin.
1973 – Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê û Viyetnamê peymana agirbestê îmze kirin.
1994 – Li dijî nivîsgeha rojnameya Özgür Gündemê ya li Enqereyê êrîşeke bombeyî pêk hat.
2002 – Di encama teqîneke li bajarê Lagos a Nîjeryayê de 1.100 kesan jiyana xwe ji dest da û nêzîkê 20.000 kes jî bê cih û war man.
Jidayikbûn
1756 – Wolfgang Amadeus Mozart, bestekarê Awistriyayî li Salzburg, Awistiryayê ji dayîk bû.
1859 – Wilhelm II. qeyserê dawîn ê Almanya û Prûsyayê li Berlînê ji dayîk bû.
1944 – Mairead Corrigan, çalakgera xwediya Xelata Nobelê li Belfast, Bakurê Îrlendayê ji dayîk bû.
1969 – Marc Forster, derhênerê swîsrî li Almanyayê ji dayîk bû.
Mirin
1595 – Sir Francis Drake, deryavan û kaşifê brîtanî
1635 – Nefî, helbestvanê esilkurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2085 | https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 28ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1517 – Artêşa Osmaniyan bajarê Qahîreyê dagir kir.
1871 – Şerê Fransa-Prûsyayê: Di dorpêçkirina Parîsê de Fransa teslîm bû û şer bi dawî bû.
1909 – Hêzên artêşa amerîkan ji Kûbayê vekişiyan.
1918 – Di bûyerên şerê sivîl ê Fînlandê de serhildêran bajarê Helsinkiyê zemt kirin.
1921 – Serokê Partiya Komunîst a Tirkiyeyê Mustafa Suphî tevî 15 hevalên xwe di Deryaya Reş de ji aliyê Kemalîstan ve hate fetisandin.
1932 – Japonyayê êrîşî Şanghayê kir.
1935 – Îsland bû yekemîn welatê rojavayî ku zarokjiberbirin bi destûra fermî hate pejirandin.
2006 – Li bajarê Polonyayê Katowiceyê banê pêşengehekê ji sedema giraniya berfê rûxiya. Di encamê de 65 kes mirin û bêhtirî 170 kesî brîndar bû.
Jidayikbûn
1225 – Thomas Aquinas, keşeyê îtalî
1955 – Nicolas Sarkozy, serokkomarê Fransayê
Mirin
814 – Karlê Mezin, damezrînerê Împeratoriya Romê ya Pîroz
1725 – Peterê Mezin, çarê Rûsyayê
1939 – William Butler Yeats, helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
1970 – Werner Caskel, dîroknas, profesorê fîlolojiya rojhîlatê û nivîskarekî berhemên dîrokî ku bi eslê xwe alman bû
1996 – Joseph Brodsky, helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2086 | https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 29ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1814 – Fransayê di şerê Brienne de zora Rûsya û Prûsyayê bir.
1861 – Kansas weke dewleta 34em tevlî DYA'yê bû.
1900 – Li Fîladelfiya ya Pensîlvanyayê bi heşt tîman lîga beyzbolê ya amerîkî hate damezrandin.
1916 – Şerê cîhanê yê yekem: Parîs cara yekem ji aliyê zeplînên almanan ve hate bombebarandin.
1926 – Di cihanê de yekemîn televizyon hate sazkirin.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem: Li bajarê Cisterna hêzên alman û amerîkî dest bi şer kirin.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem:Li bajarê Kaniūkai ya Lîtvanyaya îroyîn, nêzîkê 38 zarok, pîrek û zilam hatin qetilkirin.
1950 – Li Îranê di encama erdhejê de 1500 kesî jiyana xwe ji dest da.
1989 – Mecaristanê weke dewleta yekem a bloka rojhilatê, têkiliyên dîplomatîk bi Korêya Başûr re da destpêkirin.
2002 – George W. Bush dewletên Iraq, Îran û Korêya Bakur weke dewletên alîkarê terorîzmê nîşan dan.
Jidayikbûn
1860 – Anton Çexov, nivîskarê rûs
1866 – Romain Rolland, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1944 – Yoweri Museveni, serokdewletê Ûgandayê
Mirin
1933 – Sara Teasdale, helbestvana amerîkî
1963 – Robert Frost, helbestvanê xwediyê Xelata Pulitzerê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2087 | https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 30ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1950 – Kovara Şark Mecmuası ji aliyê Musa Anter û Şêxmus Elçî ve hate weşandin.
Cîhan
1648 – Di navbera Holenda û Spanyayê de peymana Münsterê hate girêdan û şerê heşt salan bi dawî bû.
1847 – Navê bajarê Kalîforniyayê Yerba Buena weke San Francisco hate guhertin.
1933 – Adolf Hitler desthilatdariya Almanyayê zemt kir.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên Japonyayê girava Ambonê zemt kirin.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên amerîkî li Majuroyê bi cih bûn.
1948 – Serokê efsanewî yê Hindistanê Mahatma Gandî, ji aliyê hindiyekî bi navê Nathuram Godse ve hate kuştin.
1956 – Mala serokê tevgera mafên mirovan ê li DYA'yê, Martin Luther King, rastî erîşa bombeyî hat.
1972 – Pakistan, ji Komeleya Gelan a Brîtanî veqetiya.
1982 – Yekemîn vîrûsa komputerê ji aliyê Richard Skrenta ve hate nivîsandin.
2003 – Belçîkayê zagona zewaca hevzayendan hate pejirandin. Bi vê re Belçîka piştî Holendayê re bû dewleta duyem ku ev maf dabû mirovan.
Jidayikbûn
1882 – Franklin D. Roosevelt, serokdewletê 32em ê DYA'yê
1927 – Sven Olof Joachim Palme, serokwezîrê Swêdê
1955 – Judith Tarr, nivîskara amerîkî
1966 – Andrey Skoch, Cîgirê Dumaya Dewletê ya Federasyona Rûsyayê, xêrxwaz
Mirin
1948 – Mahatma Gandî, serokê efsanewî yê Hindistanê
1969 – Dominique Pire, keşeyê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2088 | https://ku.wikipedia.org/wiki/31%C3%AA%20kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn | 31ê kanûna paşîn | Bûyer
Kurdistan
1919 – Kovara Kurdistan li Stenbolê ji aliyê Mîhrî Hîlav ve hate weşandin.
Cîhan
1808 – Komara Ragusayê ji aliyê Fransayê ve hate dagirkirin.
1906 – Karkerên Bolşevîk û danerê Partiya Demokratîk a Civakî, Îvan Vasîlyevîç Babûşkan hate gulebarankirin.
1919 – Rewşenbîrê Tirk Muamer Aksoy hate kuştin.
1929 – Yekîtiya Sovyetan, Lev Trotskî mişextî kir.
1946 – Komara Gel a Federal a Yûgoslavyayê hate îlankirin.
1950 – Serokdewletê DYA'yê Harry S. Truman, ragihand ku ew di pêvajoyeke pêşdexistina bombeya hîdrojenê de ne.
1953 – Ji sedema lehiya li Deryaya Bakur li Holandayê 1.800 û li Keyaniya Yekbûyî bêhtirî 300 kesî jiyana xwe ji dest da.
1968 – Dewleta Naûrûyê ji Awistralyayê serxwebûna xwe îlan kir.
1990 – Yekemîn McDonald's a li welatê Yekîtiya Sovyetan li bajarê Moskowê hate vekirin.
2010 – Avatar bû filîmê yekem ku bêhtirî 2 milyar dolarên amerîkî qezenc kir.
Jidayikbûn
1902 – Alva Myrdal, civaknasa xwediya Xelata Nobelê
1935 – Kenzaburo Oe, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1983 – Belçim Bilgin Erdoğan, aktrîsa kurd
Mirin
1933 – John Galsworthy, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1955 – John Mott, rêberê mesîhî yê xwediyê Xelata Nobelê
1974 – Ekrem Cemîl Paşa, rewşenbîr û têkoşerê kurd
Cejn û salveger
1946 – “Komara Gel a Federal ya Yugoslavyayê hate îlankirin.”
Roj |
2089 | https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20sibat%C3%AA | 10ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Lîcê ket destê hêzên Şêx Seîd.
1970 – Li Başûrê Kurdistanê Yekîtiya Nivîskarên Kurd hate sazkirin.
1994 – Rêveberê DEP a Rihayê Omer Akpolat hate qetilkirin.
Cîhan
1258 – Bajarê Bexdayê kete destê mongolan û dewleta Ebasiyan hilweşiya.
1763 – Brîtanya, Fransa û Spanyayê peymana Parîsê girêdan. Şerê heft salan bi dawî bû.
1947 – Îtalya, Mecaristan, Bulgaristan, Romanya û Fînlenda peymana aştî ya Parîsê girê dan.
1969 – Li Tirkiyeyê hatina fîloya 6emîn a Amerîkayê hate protestokirin.
2005 – Korêya Bakur da ragihandin ku ew xwediyê bombeya nukleer e.
Jidayikbûn
1890 – Boris Pasternak, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1898 – Bertolt Brecht, nivîskarê alman
1910 – Dominique Pire, monakê xwediyê Xelata Nobelê
1963 – Candan Erçetin, stranbêja tirk
1975 – Kool Savas, rapvanê alman
1989 – Valentina Canali, pornostêrka berê ya mecar
Mirin
1918 – Ernesto Teodoro Moneta, aştîxwazê xwediyê Xelata Nobelê
1923 – Wilhelm Conrad Röntgen, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1837 – Pûşkîn, nivîskarê rûs
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2090 | https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20sibat%C3%AA | 2ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1980 – Nivîskarê kurd Bûbê Eser, li Amedê hate girtin.
1991 – Çûna Cizîr û Silopiyê ji bo rojnamevanan hate qedexekirin.
Cîhan
1920 – Fransayê bajarê Lîtvanyayê yê bi navê Klaipėda dagir kir.
1943 – Şerê cîhanî yê duyem: Di şerê Stalîngradê de, hêzên dawî yên naziyan teslîmî hêzên sovyetan bûn.
1946 – Partiya Şoreşê ya Komînîst a Tirkiyeyê (TDKP) hate damezirandin.
1982 – Artêşa Sûriyê êrîş bire ser hêzên rêxistina Braderên Misilman ku li bajarê Hamayê bûn. Di encamê de di navbera 10.000-40.000 kesan jiyana xwe ji dest dan.
1989 – Hêzên talî yên çekdar ên artêşa sovyetê ji Efxanistanê vekişiyan.
Jidayikbûn
1894 – Safiye Ali , jînekolojeke tirk û yekemîn bijîşka jin a ku li Tirkiyeyê pratîkê dike.
1958 – George Grigore, nivîskar û rojhilatnasê roman
1977 – Shakira, stranbêja navdar
1982 – Luna Stern , model , keça şowê ya alman û pornostêrka berê
Mirin
1970 – Bertrand Russell, fîlozofê xwediyê Xelata Nobelê brîtanî
2012 – Abdullah M. Varlı, nivîskar û lêkolînerê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2091 | https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20sibat%C3%AA | 3ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1992 – Endamê HEPê yê Amedê Sait Ertan di encama êrîşeke çekdarî de jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1690 – Li DYA'yê cara yekem pereyên kaxiz li Massachusettsê hatin bikaranîn.
1783 – Spanyayê serxwebûna DYA'yê bi awayê fermî pejirand.
1917 – DYA'yê pêwendiyên xwe yên dîplomatîk ên bi Almanyayê re qut kirin.
1928 – Destpêka xudbeya înê ya bi zimanê tirkî.
1969 – Yaser Erefat bû serokê Rêxistina Rizgariya Filîstînê.
2007 – Li Bexdayê, li firoşgehekê bombe hate teqandin. Di encamê de herî kêm 135 kes mirin û 339 kes jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1874 – Gertrude Stein, nivîskara amerîkan
1909 – Simone Weil, fîlozof û aktîvîstê fransî
1948 – Carlos Filipe Ximenes Belo, keşeyê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1924 – Thomas Woodrow Wilson, serokdewletê DYA'yê yê 28em
Cejn û salveger
Roj |
2092 | https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20sibat%C3%AA | 4ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1794 – Fransayê li hemû herêm û welatên di bin destê xwe de, koledarî qedexe kir.
1797 – Li bajarê Riobambaya Ekuadorê erdhej qewimî. Di encamê de nêzîkê 40.000 kesî jiyana xwe ji dest da.
1899 – Şerê Fîlîpîn û DYA'yê destpê kir.
1948 – Welatê Seylanê ku piştre navê wê weke Srî Lanka hate guhertin, ji bin hikûmraniya Brîtanî rizgar bû.
1936 – Radyûm bû elemanta yekem a radyoaktîf ku bi awayê sentetîk hate çêkirin.
1976 – Li Guatemala û Hondûrasê ji sedema erdhejê 22.000 kesan jiyana xwe ji dest da.
1978 – Li Tirkiyeyê, bi pêşengiya Aziz Nesin, Yaşar Kemal, Tomris Uyar Sendîkaya Nivîskarên Tirkiyeyê hate damezirandin.
2004 – Facebook hate damezrandin.
Jidayikbûn
1814 – Samuel J. Tilden, siyasetmendê amerîkan (m. 1886)
1900 – Jacques Prévert, helbestvanê fransî (m. 1977)
Mirin
1926 – İskilipli Mehmed Âtıf Hoca, olzan û nivîskarê tirk (jdb. 1875)
1928 – Hendrik Lorentz, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê (jdb. 1853)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2093 | https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20sibat%C3%AA | 5ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1996 – Endamê HADEPê İhsan Polat ji aliyê lawê sercerdevan Z.Şîmşek ve hate kuştin.
Cîhan
1782 – Hêzên spanî reda hêzên brîtanî birin û girava Minorcayê zemt kirin.
1971 – Apollo 14 li ser Heyvê xwe danî.
1976 – Şîrketa amerîkî ya balafiran a bi navê Lockheed Martin li xwe mikur hat û got me bertîl daye Tirkiyeyê.
1994 – Li Bosniya û Herzegovînayê di dema teqîna bazara bi navê Markaleyê de 60 kesî jiyana xwe ji dest da û nêzîkê 200 kesan jî brîndar bûn.
2000 – Hêzên Rûsyayê êrîşî bajarê Çeçenistanê, Grosniyê, kirin. Di encamê de 60 sivîlan jiyana xwe ji dest dan.
Jidayikbûn
1915 – Robert Hofstadter, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1962 – Simon Mason , nivîskarê îngilîz
1985 – Cristiano Ronaldo, futbolvanê portûgalî
Mirin
1790 – William Cullen, bijîşk û kîmyagerê navdar
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2094 | https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20sibat%C3%AA | 6ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1788 – Massachusetts bû dewleta 6em a DYA'yê.
1806 – Şerê San Domîngoyê: Behriyeya brîtanî li Karîbê zora behriyeya fransî bir.
1819 – Rêveberê brîtanî Stamford Raffles, welatê Singapûrê vedît.
1918 – Pîrekên brîtanî yên ji 30 salî mezintir mafê dengdanê bidest xistin.
1931 – Fîlma bi navê Lembeyên Bajêr a afirînerê filîmên bêdeng, aktorê navdar Charlie Chaplin li DYA'yê hate nîşandan. Chaplin di filîmê de bi tîpa Şarlo ve komedî-trajedî li gel hev hunaye.
1937 – Li Tirkiyê rejîma laîqî hate pejirandin.
1942 – Şerê cîhanî yê duyem: Keyaniya Yekbûyî li dijî dewleta Taylandê îlana şer kir.
1958 – Li balafirgeha Munîhê balafira ku lîstikvanên tîma Manchester United tê de bûn, qeza kir. Di encamê de 8 lîstikvan û 15 rêwiyên din jiyana xwe ji dest dan.
2000 – Rûsyayê êrîşî Grosnî, Çeçenistanê kir. Di encamê de hikûmeta çeçen a aligirê serxwebûnê bû hate mişextkirin.
2003 – Albûma Get Rich or Die Tryin' ya 50 Cent derket.
2004 – Li Moskowê êrîşa metroyê qewimî. Di encamê de 40 kes mirin û 129 kes jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2095 | https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20sibat%C3%AA | 7ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1897 – Hêzên yewnan li Kretayê hêzên osmaniyan têk birin.
1904 – Li Baltimore ji sedema şewatê 1500 mal di 30 saetî de şewitî.
1962 – DYA'yê bi Kûbayê re hemû danûstandinên xwe yên bazirganiyê qut kirin.
1974 – Grenadayê ji Brîtanyayê serxwebûna xwe bi dest xist.
1992 – Peymana ku Yekîtiya Ewropayê pêk tîne, peymana Maastrichtê, hate îmzekirin.
2005 – Jina kurd a bi navê Hatun Sürücü li Almanyayê bi sê guleyan hate kuştin.
Jidayikbûn
1804 – John Deere, dahênerê amerîkan
1870 – Alfred Adler, psîkologê awistriyayî
1885 – Sinclair Lewis, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1971 – Evrim Hêlîn Baba, siyasetmenda kurd
Mirin
1937 – Elihu Root, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1979 – Josef Mengele, bijîşkê naziyan
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2096 | https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20sibat%C3%AA | 8ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1914 – Cemal Baban kovara Bangî Kurd li Bexdayê derxist.
1925 – Rêxistina Azadî hate avakirin.
Cîhan
1238 – Bajarê Rûsyayê Vladîmîr ji aliyê mongolan ve hate şewitandin.
1250 – Sefera heftem a xaçperestan di navbera xaçperest û Eyûbiyan de li bajarê Mansureyê qewimî.
1924 – Li DYA'yê cara pêşîn kuştina bi gazê li eyaleta Nevadayê pêk hat.
1948 – Damezrandina Korêya Bakur hate îlankirin.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Japonyayê Sîngapûr dagir kir.
1963 – Li Iraqê darbeya leşkerî pêk hat.
Jidayikbûn
1819 – John Ruskin, nivîskarê brîtanî
Mirin
1918 – Louis Renault, dadnasê xwediyê Xelata Nobelê
1957 – Walther Bothe, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1979 – Dennis Gabor, endazyarê xwediyê Xelata Nobelê
1998 – Halldór Laxness, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
2012 – Îbrahîm Yûnisî, wergêr û nivîskarê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2097 | https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20sibat%C3%AA | 9ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1998 – Li girtîgeha Amedê greva birçîbûnê destpêkir. Hêzên dewletê girtî sûrgûn kirin, di rêya girtîgeha Aydinê de Mehmet Emîn Yavuz şehît ket.
Cîhan
1621 – Tengava Stenbolê qeşa girt.
1965 – Şerê Viyetnamê; Dewleta amerîkan hêzên xwe şandin başûrê Viyetnamê.
1968 – Polîsa trafîkê ya yekem dest bi kar kir.
1969 – Li Stenbolê li Qada Teqsîmê, yekşemeke bi xwîn derbas bû.
1969 – Navê partiya gelê komarger ê gundî bû Partiya Tevgera Neteweparêz (MHP) û Alparslan Türkeş bû serokê wê.
1991 – Li Lîtvanyayê gel deng da serxwebûna welêt.
Jidayikbûn
1773 – William Henry Harrison, serokdewletê nehem ê DYA'yê
Mirin
1881 – Dostoyevskî, nivîskarê rûs
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2098 | https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20sibat%C3%AA | 1ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1992 – Kovara Rewşen dest bi vêciyayînê kerd.
1979 – Kovara Dengê Kawa dest bi weşanê kir.
Cîhan
1793 – Fransayê li dijî Keyaniya Yekbûyî û Holendayê îlana şer kir.
1861 – Li DYA'yê şerê navxweyî; eyaleta Teksasê ji DYAyê veqetiya.
1924 – Brîtanyayê dewleta YKSS bi awayê fermî nas kir.
1958 – Misir û Sûrî Yekîtiya Komara Erebî ava kirin, ku heta sala 1961ê weke dewletekê tevgeriyan.
1978 – Komara Îslamî ya Îranê hate damezirandin. Serokê Şoreşa Îslamî ya Îranê Ayetula Xumênî, piştî 15 salan li derveyî welêt ma, di 1ê sibata sala 1978an de, vegeriyabû Îranê. Lewma ev roj weke roja damezrandina komara îslamî ya Îranê tê dîtin.
1979 – Gerînendeyê giştî yê weşana rojnameya Milliyetê Abdi İpekçi hate kuştin.
2004 – Li Erebistana Siyûdî, di dema hecê de îzdiham derket û 289 heciyan jiyana xwe ji dest dan.
Jidayikbûn
1844 – G. Stanley Hall, psîkologê amerîkî
1905 – Emilio Segré, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1931 – Borîs Yeltsîn, serokdewletê berê yê Rûsyayê
1956 – Haşim Öztunç, şoreşgerê kurd
1964 – Yüksel Yavuz, derhênerê kurd
1969 – Behmen Qubadî, derhênerê kurd
1974 – Rênas Jiyan, helbestvan û nivîskarê kurd.
Mirin
1958 – Clinton Davisson, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1976 – Werner Heisenberg, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1979 – Abdi İpekçi, rojnamevanê tirk
1986 – Alva Myrdal, civakasa xwediya Xelata Nobelê
Cejn û salveger
Damezirandina Komara Îslamî ya Îran
Roj |
2099 | https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20sibat%C3%AA | 11ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Dara Hênê kete destê hêzên Şêx Seîd.
Cîhan
1752 – Nexweşxaneya pêşî ya DYA'yê ji aliyê Benjamin Franklin ve li Pensîlvanyayê hatiye avakirin.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Li hêrêma Bukit Timah a Sîngapûr hêzên japon û brîtanî dest bi şer kirin.
1953 – Hikûmeta YKSS têkiliyên xwe yên dîplomatîk ên bi Îsraîlê re birrîn.
1964 – Hikûmeta Taywanê têkiliyên xwe yên dîplomatîk ên bi Fransayê re birrîn.
1979 – Komara Îslamî ya Îranê hatiye sazkirin.
1990 – Piştî 27 salan Nelson Mandela gihîşte azadiya xwe.
2006 – Arkeologên alman li Girê Mirazan bermahiyên herî pêşîn ên mirovahiyê ku weke destpêka nivîsê tên pejirandin, dîtin.
Jidayikbûn
1847 – Thomas Alva Edison, dahênerê amerîkan (m. 1931)
1933 − Mihemedê Canşah, dengbêjê kurd (m. 2003)
1939 – Hemreş Reşo, siyasetmedar û nivîskarê kurd (m. 2003)
1992 – Taylor Lautner, lîstikvan, model û dûblajvanê amerîkan
Mirin
641 – Herakliyo, împeratorê Bîzansê
1650 – René Descartes, fîlozofê fransî
1963 – Sylvia Plath, helbestvana amerîkan
1973 – J. Hans D. Jensen, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1978 – Harry Martinson, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
2006 – Kanî Yilmaz, endamê kevn ê PKKê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2100 | https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20sibat%C3%AA | 12ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1945 – Mela Mistefayê Barzanî bi navê Azadî rêxistinek ava kir.
Cîhan
1502 – Vasco da Gama, ji Lîzbonê ber bi Hindistanê ve dest bi gera xwe ya duyem kir.
1809 – Rojnameya Junge Welt li herêma di bin desthilatdariya Sovyetê de hat damezrandin.
1870 – Li herêma Utahê pîrekan dest bi mafê dengdanê kir.
1934 – Li Awistriyayê şerê navxweyî dest pê kir.
1993 – Li Îngilistanê du zarokên 10 salî James Bulger ê 2 salî revandin û kuştin.
2002 – Balafireke rêhewayên Îranê li Xuremabadê kete xwar. Di encamê de 119 kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1809 – Abraham Lincoln, serokdewletê 16em ê DYA'yê
1809 – Charles Darwin, siruştnasê brîtanî
1861 – Lou Andreas-Salomé, nivîskar û psîkoanalîst
1918 – Julian Schwinger, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1804 – Immanuel Kant, fîlozofê alman
1947 – Kurt Lewin, psîkologê alman-amerîkan
1949 – Hasan El-Benna, zanyarê Îslamê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2101 | https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20sibat%C3%AA | 13ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Serhildana Şex Seîdê Pîranê destpê kir.
1993 – Endamê DEP a Amedê Mehmet Tekdag hatiye qetilkirin.
1999 – Filîmê Yilmaz Guney, "RÊ" bi awayekî sansûrkirî piştî 18 salan li Tirkiye yekem car hatiye nîşandan.
Cîhan
1668 – Spanyayê Portûgal weke dewleteke serbixwe pejirand.
1931 – Delhiya Nû bû paytexta Hindistanê.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Dewleta YKSSê bajarê Budapeştê ji destê naziyan xilas kir.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Balafirên şer ên Brîtanyayê dest bi bombebarandina bajarê naziyan, Dresdenê, kirin.
1960 – Dewleta Tirkiyeyê tevlî NATO'yê bû.
1961 – Partiya Karker ên Tirkiyeyê (TÎP) hatiye damezirandin.
1967 – Konfederasyona Sendîkayên Karkerên Şoreşger DİSK, ji Türk-İşê ku li hemberî kirinên dewletê helwest nedigirt, veqetiya û damezirî.
1971 – Şerê Viyetnamê: Hêzên Viyetnama başûr ên bi piştgiriya DYA'yê, Laos zemt kirin.
1991 – Şerê Kendavê; Li Bexdayê stargeha Emîriye hatiye bombebarandin. Di encamê de bêhtirî 400 mirovên sivîl ên di hundir de mirin.
1995 – Endamê HADEP a Edeneyê Mehmet Payan ji aliyê kontrayan ve hatiye kuştin.
1997 – Dadgeha Tirk Partiya Kedê (EMEK) girt.
2001 – Li El Salvadorê erdhejeke bi mezinahiya 6,6 a li gorî pîvana Richter qewimî. Di encamê de bêhtirî 400 kesî jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1910 – William Shockley, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1979 – Anders Behring Breivik, kujerê norwêcî
Mirin
2010 – Lucille Clifton, helbestvana amerîkan
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2102 | https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20sibat%C3%AA | 14ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Bi Serhildana Şêx Seîd re herêma Dara Hênê ket destê hêzên kurd.
Cîhan
1859 – Oregon, bû dewleta 33em a DYAyê.
1876 – Dahênerê telefon Alexander Graham Bell ji bo patenta wê serî lê da.
1912 – Arîzona, bû dewleta 48em a DYAyê.
1929 – Heft dijminên gangsterê navdar Al Capone li Şîkagoyê hatin kuştin. Ev weke qetlîma roja evîndaran hate binavkirin.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Bajarê Pragê ji aliyê hêzên Brîtanyayê ve bi şaşî hate bombebarandin.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Bajarê Mostarê ji aliyê partîzanên Yûgoslavyayê ve hate rizgarkirin.
1981 – Di klubeke şevê ya Dublinê de, ji sedema şewatê 48 kesan jiyana xwe ji dest da.
1987 – Ji aliyê dewleta tirk ve biryar hate dayîn ku mirovên li 234 gundên Dêrsimê bişînin bajarên Mersîn, Antalya, Izmîr û Muxlayê.
1994 – Li dijî avahiya Partiya Demokrasiyê (DEP) ya Enqereyê êrîşa bombeyî pêk hat. Di encamê de 3 kes birîndar bûn.
2005 – Li Bêrûtê serokwezîrê berê yê Libnanê Rafik Harîrî hat kuştin.
Jidayikbûn
1869 – Charles Wilson, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1938 – Christian Lous Lange, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
Roja evîndaran rojeke taybet e ku li gelek welatan di 14ê sibatê de tê pîrozkirin. Ev roja ku eslê wê li ser baweriya Dêra Katolîk a Romayê ye, wekî cejnek ku li ser navê ruhanî yê bi navê Valentîn hatiye ragihandin derketiye holê.
Roj |
2103 | https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20sibat%C3%AA | 15ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
2008 – Zarokê kurd ê bi navê Yahya Menekşe li navçeya Cizîrê ji aliyê artêşa tirk ve bi panzerê hate kuştin.
Cîhan
1804 – Gelê serb ji bo serxwebûna welatê xwe li dijî desthilatiya Osmaniyan serî hilda.
1909 – Li bajarê Acapulco ya Meksîkayê di şewata li şanogehekê de 250 kesî jiyana xwe ji dest da.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Japonyayê welatê Sîngapûrê bi dest xist û di encama şerê li wir de 80.000 leşkerên Brîtanya û Awistralyayê ji aliyê japonan ve dîl hatin girtin.
1949 – Li Tirkiyeyê 1200 cihûyan ji bo çûna Îsraîlê serî lê dan. Di encamê de 10.000 cihûyan koç kir.
1999 – Serok PKKê Abdullah Öcalan li Kenyayê hate girtin.
Jidayikbûn
1564 – Galileo Galilei, zanyarê îtalî
1845 – Elihu Root, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1856 – Emil Kraepelin, psîkyatrîstê alman
1861 – Charles Edouard Guillaume, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1980 – Olivia, stranbêja rapê ya amerîkan
Mirin
1956 – Evdirehman Axayê Eliyê Ûnis, serokê serhildana Sasonê
1959 – Owen Richardson, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1988 – Richard Feynman, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1999 – Henry Way Kendall, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
2001 – Orhan Asena, nivîskarê şanoyê
Cejn û salveger
Roja Reş
1999 – Serokê Giştî yê PKKê Abdullah Ocalan bi komployeke navdewletî bi awayekî bê bextî hate revandin.
Roj |
2104 | https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20sibat%C3%AA | 16ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Rêveberê DEP a Sasonê Nûrî Ekîncî di encama êrîşeke çekdarî de hate qetilkirin.
Cîhan
1943 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên YKSSê cara duyem ketin bajarê Xarkovê.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Artêşa DYA'yê gihaşte girava Corregidorê ya Fîlîpînê.
1998 – Balafireke Çînê li nêzî balafirgeha Chiang Kai-shek kete xwar. Di encamê de 202 kesan jiyana xwe ji dest da.
1999 – Bi agahdarbûna radestkirina serokê PKKê Abdullah Öcalan, gelê kurd li Ewropayê dest bi dagirkirina konsolxaneyan kir.
1999 – Li paytexta Ûzbekistan Taşkentê, li dijî serokkomar Îslam Kerîmov êrîşa sûîkastî pêk hat. Di encamê de 15 leşkerên ûzbek mirin.
2006 – Tîşk TV'yê li Parîsê dest bi weşanên testê kir.
Jidayikbûn
1941 – Kim Jong-il, serokê Komara Gel a Demokratîk a Korêyê
1976 – Ayla Akat Ata, siyasetmenda kurd
Mirin
1907 – Giosuè Carducci, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1917 – Octave Mirbeau, nivîskarê fransî
1932 – Ferdinand Buisson, aştîxwazê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2105 | https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20sibat%C3%AA | 17ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Rêveberê DEP a Surîçê Omer Akpolat bi destê kontrayan hate kuştin.
1998 – Hevsera Qazî Mihemed Mîna Qazî li Mehabadê çû ser dilovaniya xwe.
Cîhan
1867 – Yekemîn keştî di Kanala Suweyşê re derbas bû.
1933 – Yekemîn hejmara kovara Newsweekê derket.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem; Li girava Enewetak Atollê di navbera Japonya û DYA'yê de şer destpê kir.
1956 – Li Tirkiyeyê navê bajarê Çoruhê bû Artvin.
1962 – Li Hamburgê ji ber çêbûna bahozekê bêhtirî 300 kesî jiyana xwe ji dest da.
2000 – Microsoftê pergala xebatê ya bi navê Windows 2000 derxiste piyaseyê.
2008 – Kosovoyê serxwebûna xwe îlan kir.
Jidayikbûn
1836 – Gustavo Adolfo Bécquer, nivîskarê spanî
1888 – Otto Stern, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1957 – Loreena McKennitt, muzîkvana Kanadayî
1970 – Dominic Purcell, lîstikvanê awistrilî ku li Îngilistanê hatiye cîhanê.
1996– Sasha Pieterse, lîstikvan, stranbêj û strannivîseke amerîkî ku li Afrîkaya Başûr dayîk bû.
Mirin
440 – Mesrop Maştoz, keşe û zimannasê ermenî
1600 – Giordano Bruno, fîlozofê îtalî
1673 – Jean-Baptiste Poquelin (Molière), nivîskarê fransî
1856 – Heinrich Heine, helbestvan, nivîskar û rojnamevanê alman
1970 – Samuel Agnon, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1998 – Mîna Qazî, hevsera Qazî Muhemmed
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2106 | https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20sibat%C3%AA | 18ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1993 – Nûnerê Rihayê yê rojnameya Ozgur Gundemê Kemal Kiliç bi destên hêzên tarî hate şehît kirin.
1994 – Navenda DEPê hate bombekirin û di encama bombekirinê de endamê partiyê Erdem Akçakaya jiyana xwe ji dest da û 16 kesên din jî brîndar bûn.
Cîhan
1695 – Behriyeya Osmaniyan girava Xiyosê cara duyem dagir kir.
1965 – Gambiya ji Keyaniya Yekbûyî serxwebûna xwe bi dest xist.
1983 – 33emîn mîhrîcana filîman a Berlînê dest pê kir. Filîma bi navê "Li Colemêrgê Çar Werz", ku derhêneriya wê Erden Kıral kiribû, xelata taybet a juriyê stand.
2003 – Li metroya bajarê Daegu ya Korêya Başûr şewat derket. Di encamê de 200 kesî jiyana xwe ji dest da.
2004 – Li bajarê Nîşabûrê ya Îranê trêna bar ji rê derket. Di encamê de 295 kesan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1745 – Alessandro Volta, fîzîknasê îtalî
1906 – Hans Asperger, bijîşkê awistriyayî
1931 – Toni Morrison, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1405 – Tîmûrleng, împeratorê mongol
1546 – Martin Luther, reformîstê dînê
1862 – Pierre Bretonneau, bijîşkê fransî
1951 – Ehmedê Xasî, yekemîn nivîskarê kirmanckî
Roj |
2107 | https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20sibat%C3%AA | 19ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1915 – Şerê cîhanê yê yekem; Li Gelîboliyê behriyeyên brîtanî û fransî êriş birrin ser baregehên osmaniyan.
1921 – Riza Şah kontrola bajarê Tehranê kirine bin destê xwe.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Nêzîkî 250 firokeyên şer ên japonan êrîşî bajarê Darwin ê Awistralyayê kirin. Di encamê de 243 kes mirin.
1943 – Şerê cîhanê yê duyem; Li Tûnisê di navbera hêzên naziyan û hêzên hevalbend (DYA, Brîtanya, Fransa) de şer destpê kir.
1972 – Şervanê Eniya Partiya Rizgariya Gelê Tirkiyeyê (THKP-Cê) Ulaş Bardakçı hate kuştin.
1985 – Balafireke Spanyayê ya modela Boeing 727 li pêçavê çiyayê Oiz ket. Di encamê de 148 kesan jiyana xwe ji dest da.
1994 – Li Lîbyayê rejîma şerîetê hate pejirandin û salnameya îslamî hate bikaranîn.
Jidayikbûn
1473 – Nîkolaws Kopernîkûs, stêrnas û matematîknas
1833 – Élie Ducommun, rojnamegerê xwediyê Xelata Nobelê
1896 – André Breton, nivîskar û helbestvanê fransî
1941 – David J. Gross, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1951 – André Gide, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1952 – Knut Hamsun, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1997 – Deng Xiaoping, serokê çînî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2108 | https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20sibat%C3%AA | 20ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Endamê DEP'a Sêrtê Huseyîn Alevcan bi êşkenceyê hate kuştin.
Cîhan
1835 – Bajarê Şîleyê Concepción di encama erdhejekê de hilweşiya.
1914 – Li Stenbolê tramvaya bi elektrîk cara pêşîn hate xebitandin.
1932 – Yek ji pêşengên şoreşa sovyetan Lev Trotskî ji hevwelatiya YKSSê hate avêtin.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem; Balafirên şer ên DYA'yê fabrîkayên balafiran ên naziyan bombebaran kirin.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên amerîkan girava Enewetak Atoll dagir kirin.
1991 – Parlementoya Slovenyayê pêşniyara hilweşandina Yûgoslavyayê kir.
2002 – Li Misirê ji sedema şewata di trênekê de 370 kesî jiyana xwe j idest da.
Jidayikbûn
1918 – Mamoste Dildar, derhênanê sirûda neteweyî
1945 – Jürg Acklin, nivîskar û psîkoanalîstê swîsrî
1954 - Anthony Head, lîstikvan û mûzîkvanê brîtanî
Mirin
1916 – Klas Pontus Arnoldson, rojnamevanê xwediyê Xelata Nobelê
1972 – Maria Goeppert-Mayer, fîzîknasa xwediya Xelata Nobelê
1976 – René Cassin, dîplomat û dadnasê fransî
1996 – Solomon Asch, psîkologê polonî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2109 | https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20sibat%C3%AA | 21ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1848 – Karl Marx û Friedrich Engels berhema bi navê Manîfestoya Komunîstî çapkirin.
1916 – Şerê cîhanê yê yekem; Di navbera Fransa û Almanya de şerê Verdunê destpê kir.
1934 – Augusto César Sandino, di encama komployên emperyalîzma Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê de, bi kemînekê hat kuştin. Sandîno li Nîkaraguayê û li hemû cîhanê wek "Generalê Mirovê Azad" nav dabû.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Balafirên kamîkaze yên japonan keştiyên amerîkan ên bi navê Bismarck Sea û Saratoga noqav kirin.
1965 – Pêşengê neteweperwerên reşikên amerîkayî, Hecî Malik Şahbaz (Malcolm X.) li bajarê Harlemê hate kuştin.
1970 – Balafireke Swîsreyê ji sedema teqandina bombeyên di hundirên wê de, li Zûrîhê teqiya û tê de 47 kes mirin.
1973 – Balafira şer a Îsraîlê balafireke rêwiyan a Lîbyayê li ser Nîvgirava Sînayê teqand. Di encamê de 108 kes mirin.
Jidayikbûn
1903 – Anais Nin, nivîskara fransî
1989 – Corbin Bleu, lîstikvanê sînemayê
Mirin
1677 – Baruch Spinoza, fîlozofê holandî
1926 – Heike Kamerlingh Onnes, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1949 – Ali Çetinkaya, leşker û siyasetmendê tirk
1984 – Mîxaîl Şoloxov, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
Roja Têkoşîna li dijî mêztingeriyê ye.
Roja Hidir Nebiye.
Roj |
2110 | https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20sibat%C3%AA | 22ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1947 – Di serokatiya Mistefa Berzanî de Meşa Dirêj a kurdan destpê kir.
1992 – Rojnameya Welat dest bi weşanê kir.
Cîhan
1819 – Spanyayê eyaleta Floridayê bi 5 milyon dolarên amerîkî firoşte DYA'yê.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem; Balafirên şer ên DYA'yê bi ẍeletî bajarên Nijmegen, Arnhem, Enschede û Deventer ên Holandê bombebaran kir. Tenê li bajarê Nijmegenê 800 kesî jiyana xwe ji dest da.
1948 – Li Çekoslovakyayê şoreşa komunîst destpê kir.
1991 – Hêzên Iraqê herêmên neftê yên Kuweytê dane ber agir.
1997 – Li bajarê Roslin a Skotlandê hate ragihandin ku miheke bi navê Dolly bi awayekî serkeftî hatiye klonkirin.
Jidayikbûn
1732 – George Washington, serokdewletê yekem ê DYA'yê
1864 – Jules Renard, nivîskarê fransî
1891 – Ekrem Cemîl Paşa, rewşenbîr û têkoşerê kurd
1918 – Robert Wadlow, zilamê amerîkî ku di dîroka tomarkirî de kesê herî dirêj bû ji bo wî delîlên bênavber hene
1925 – Edward Gorey, nivîskar û îllustrator
1948 – Horst Köhler, serokdewletê Almanyayê
Mirin
1406 – Îbnî Xaldûn, dîroknasê misilman
1942 – Stefan Zweig, nivîskarê awistriyayî
1990 – Evdirehman Şerefkendî, nivîskar û helbestvanê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2111 | https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20sibat%C3%AA | 23ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1988 – Pêla dawî ya Enfalê li dijî hêzên YNKê li Silêmaniyê destpê kir. Li Dola Cafê (Cafetî) li dijî kurdan tevkujî pêk tê.
1992 – Cemîl Erîn û Hemdîn Erîn li Qoserê bi destê kontrayan hatin kuştin.
2000 – Şaredarên kurd Ferîdûn Çelîk, Mehmet Selîp Ozalp, Feyzullah Karaaslan hatin girtin.
Cîhan
1903 – DYA'yê ji rêveberiya Kûbayê kendava Guantanamoyê kirê kir.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên japonan qeraxên Kalîforniyayê dane ber bombeyan.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem: Bajarê Poznańê yê Polonyayê bi hevkariya polon û sovyetan ji destê naziyan hatiye rizgarkirin.
1966 – Li Sûriyê darbeya leşkerî pêk hat û hikûmet hatiye guhertin.
1980 – Ayetula Xumênî di derbarê rehîneyên li konsolxaneya DYA'yê de got; biryara rewşa wan wê ji aliyê parlementoya Îranê ve were dayîn.
1991 – Şerê Kendavê: Hêzên bejahiyê yên amerîkan ser tixûbê Erebistana Siyûdî re ketin nav erdên Iraqê.
1999 – Serokê PKKê Abdullah Öcalan li Tirkiyeyê bi îddaya îxaneta li dijî welêt hatiye darizandin.
Jidayikbûn
1899 – Erich Kästner, nivîskarê alman
1940 – Kamer Genç, parlementerê Dêrsimê yê dijberî kurdan
1999 – Warina Hussain , lîstikvan û modela efxan - kurd
Mirin
1848 – John Quincy Adams, serokdewletê 6em ê DYA'yê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2112 | https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20sibat%C3%AA | 24ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Elezîz kete destê hêzên Şêx Seîd.
1992 – Nûçegihanê Yenî Ulkeyê Cengîz Altun ji hêla kontrayan ve li Êlihê hate kate şehîdkirin.
1994 – Endamê DEP a Amedê Soner Tekeş di encama êrîşeke satorî de hate qetilkirin.
Cîhan
1863 – Arîzona weke beşeke herêma Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê hate sazkirin.
1918 – Estonyayê ji Rûsyayê serxwebûna xwe îlan kir.
1920 – Li Almanyayê Partiya Naziyan hate damezrandin.
1989 – Ayetula Xumênî, da zanîn ku yên miriyê, Selman Ruşdî, nivîskarê pirtûka bi navê Ayetên Şeytanî bîne, ewê 3 milyon dolaran weke xelatê bidê wan.
2009 – Di civîna DTPê de ji sedema axaftina bi kurdî ya Ahmet Türk, TRTê weşana civînê birrî.
Jidayikbûn
1304 – Ibn Betûte, gerokê berberî
1903 – Vladimir Bartol, nivîskarê sloven
1926 – Jean Alexander, aktrîsa îngilîz
1955 – Steve Jobs, damezrînerê şîrketa Apple
Mirin
1925 – Hjalmar Branting, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2113 | https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20sibat%C3%AA | 25ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Rewşenbîrê kurd parêzer Yusuf Ekîncî hatiye kuştin.
Cîhan
1921 – Paytexta Gurcistanê Tiblîs ji aliyê Bolşevîkên Rûsyayê ve hatiye dagirkirin.
1932 – Hevwelatiya Adolf Hitler a ji bo Almanyayê hatiye pejirandin.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem: Tirkiyeyê li dijî Almanyayê îlana şer kir.
1968 – Şerê Viyetnamê; Li gundê Ha My a başûrê Viyetnamê 135 kesên sivîl ji aliyê hêzên Korêya Başûr ve hatin kuştin.
1991 – Şerê Kendavê: Hêzên Iraqê bi moşeka scud li hêzên amerîkî ên li bajarê Zahran a Erebistana Siyûdî da. Di encamê de 28 leşkerên amerîkî mirin.
1992 – Li herêma Xocalî ya Azerbaycanê hêzên ermeniyan 613 sivîl kuştin.
1994 – Partiya Demokrasiyê (DEP) biryar da ku ewê tevlî hilbijartinên herêmî nebe.
Jidayikbûn
1543 – Şerefxanê Bedlîsî, mîrê kurd
1949 – Amin Maalouf, nivîskarê libnanî
1981 – Shahid Kapoor, aktorê Bollywoodê
1842 -Karl May -nivîskarekî alman.
Mirin
1899 – Paul Julius Reuter, damezrênerê ajansa Reutersê
2017 – Şîfa Gerdî, bêjer û rojnamevana kurd di dema şerê li Mûsilê de, di teqînekê de jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2114 | https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20sibat%C3%AA | 26ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1999 – Kurtefilîmê bi navê Axê ku berhema Navenda Çanda Mezopotamyayê, li bajarê Stenbolê di Sînemaya Akademiyê de galaya wê hate çêkirin.
Cîhan
1815 – Napoleon Bonaparte ji girava Îtalyayê ya bi navê Elbayê reviya.
1848 – Li Fransayê komara duyem hate îlankirin.
1952 – Winston Churchill, da ragihandin ku Keyaniya Yekbûyî xwediyê bombeya nukleerî ye.
1991 – Sedam Huseyn di radyoya Bexdayê de ragihand ku Iraq ji Kuweytê vekişiyaye.
1992 – Li Qeyseriyê girtiyan 200 metre binê erdê kolan û ji girtîgehê reviyan.
1999 – Li Îranê piştî şoreşa îslamî ya sala 1979an, cara pêşîn hilbijartina şaredariyan pêk hat.
2001 – Rêxistina terorî Talibanê li bajarê Bamyan a Efxanistanê peykerên Buda xera kirin.
2007 – Dadgeha cezayên a pêncam a li Amed ê, di derbarê 20 terorîstên endamên Hizbullahê de cezayê bêdawî yê giran da.
Jidayikbûn
1563 – Christopher Marlowe, helbestvanê îngilîz
1802 – Victor Hugo, nivîskarê fransî
1852 – John Harvey Kellogg, bijîşk û kaşîfê amerîkan
1954 – Recep Tayyip Erdoğan, serokwezîrê Tirkiyeyê
1984 – Beren Saat, lîstikvana tirk
Mirin
1891 – Fortuné du Boisgobey, nivîskarê fransayî
2020 – Zeynel Abidîn Han, nivîskarê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2115 | https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20sibat%C3%AA | 27ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
1992 – Endamê HEP a Nisêbînê Mehmet Emîn Narîn di encama êrîşeke çekdarî de hatiye kuştin.
1993 – Parêzer Hasan Kaya û serokê Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) ê Elezîzê Dr. Metîn Can li Elezîzê bi destê kontrayan hatin kuştin.
1995 – Li bajarê başûrê Kurdistan Zaxoyê bombeyek teqiya. Di encama bûyerê de 76 jiyana xwe ji dest da û 83 jî brîndar bûn. Hatiye ragihandin ku ev ji aliyê rêxistina veşartî ya Tirkiyeyê, MİTê ve pêk hat.
Cîhan
1844 – Komara Domînîkê ji Haîtiyê serxwebûna xwe îlan kir.
1861 – Li Warşovayê hêzên rûs gule li xwepêşandêrên li dijî serweriya Rûsyayê diderkevin, reşandin. Di encamê de 5 xwepêşander mirin.
1989 – Li Venezuêlayê nerazîbûnên Caracazoyê qewimîn.
1991 – Şerê Kendavê; Serokdewletê DYAê, George H. W. Bush, da ragihandin ku Kuweyt hatiye rizgarkirin.
2002 – Li Hindistanê misilmanan trêna tijî rêwiyên bawermendên hindûîzmê şewitand. Di encamê de 60 kes mir.
2004 – Li Filîpînê di teqîna ferîbotekê de 116 kes mirin.
Jidayikbûn
272 – Konstantînê Mezin, împeratorê Romayê
1902 – John Steinbeck, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1932 – Elizabeth Taylor, aktrîsa îngilîz-amerîkan
1937 – Aslan Ûsoyan, karsaz û çetegerê kurd
1947 – Deniz Gezmiş, şoreşvanê tirk
Mirin
2011 – Necmettin Erbakan, serokwezîrê tirk
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2116 | https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20sibat%C3%AA | 28ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1917 – Di encama têkoşîna şoreşê de ku bi grevan dest pê kir û gihişt heta serhildanan, hikûmeta Rûsya ya Çar hatiye hilweşandin. Rêveberiya Sovyetê û Komîteya Dumayê li hev hatin û hikûmeta demborî ava kirin.
1922 – Hikûmeta Brîtanyayê parêzvaniya xwe ya li ser Misirê rakir.
1947 – Li Taywanê di encama serhildana gel de bêhtirî 30.000 sivîlî jiyana xwe ji dest da.
1975 – Li Londonê di encama qezaya metroyê de 43 kesan jiyana xwe ji dest da.
1986 – Serokwezîrê Swêdî Olof Palme ji aliyê hêzên tarî ve hatiye qetilkirin. Palme ji bo aştiyê xebitîbû.
1997 – Li bajarê Erdebîl a Îranê erdhejeke bi mezinahiya 6.1 a ligorî pîvanên Richterê qewimî. Di encamê de 3000 kesan jiyana xwe j idest da.
2002 – Li bajarê Hindistanê Ahmedabadê, alîgirên hindûîzmê malên misilmanan dane ber agir. Di encamê de 55 kes mirin.
Jidayikbûn
1533 – Michel de Montaigne, nivîskarê fransî
1901 – Linus Pauling, kîmyagerê xwediyê Xelata Nobelê
1939 – Daniel C. Tsui, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1948 – Steven Chu, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1919 – Hecî Nemet, rêberê mîstîk ê kurd
1986 – Olof Palme, serokwezîrê Swêdê
2006 – Owen Chamberlain, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
2015 – Yaşar Kemal, nivîskar û romannivîsê zimanê tirkî yê esilkurd (jdb. 1923)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2117 | https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20sibat%C3%AA | 29ê sibatê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1828 – Bestekarê fransî Daniel Auber, li Parîsê operaya xwe ya bi navê La muette de Portici (Masaniello) -Keçika bê ziman a Porticiyî- li dar xist.
1916 – Li Karolînaya Başûr temenê zarokên dikarin li fabrîka û karxaneyan bixebitin, ji 12an bû 14.
1952 – Girava Heligolandê dîsa ketê bin rêveberiya Almanyayê.
1960 – Li Marokoyê ji sedema erdhejekê bêhtirî 3000 kesan jiyana xwe ji dest da û heme heme bajarê Agadirê hilweşiya.
1988 – Keşeyê ji Afrîkaya Başûr Desmond Tutu û sed zilamên din ên dînê hatin girtin.
1996 – Balafireke Perûyê li pêçavê çiyayê Andê ket. Di encamê de 123 kes mirin.
Jidayikbûn
1782 – Daniel Auber, bestekarê fransî
Mirin
1956 – Elpidio Quirino, serokdewletê şeşem ê Filîpînê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2118 | https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20adar%C3%AA | 6ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1921 – Li hemberî Serhildana Koçgiriyê artêşa tirk dest bi tevgera leşkerî kir.
1975 – Li Cezayîrê, li ser navê rejîma Îraqê Saddam Hûsên û li ser navê Îranê Şah Riza Pehlewî, piştî guftugoyekê peymanek mohr kirin. Li gorî peymanê;
– Wê her du alî, sînorên xwe li hemberî kesên bi ziyan (yanî li hemberî Kurdan) asê bikin.
– Wê sînor ji nû ve werin diyarkirin û pirsgirêka rêya ser ava Şetê, were çareserkirin.
Piştî vê peymanê, hukumeta Îranê berê xwe ji Kurdan zîvirand. Rejîma Îraqê, muhdetek kin da Kurdan da ku xwe pispêrin wan. Di 22 adarê de koçber Kurdan, ji ** Başûrê welêt dest pê kir û bi deh hezaran Kurd, li welatê xwe û li deverên din bûne mihacir.
1949 – Li bajarê kurdan Elezîzê erdhej çêbû.
1987 – Tirkiyeyê baregehên PKK'ê yên li Başûrê Kurdistanê bombebarankirin. Li hemberî vê Îran û Lîbyayê nerazîbûn nîşan dan.
1994 – Li navçeya Êlih, Kercosê Mehmet Emîn Bîrlîk di encama êrîşeke çekdarî de jiyan xwe ji dest da.
Cîhan
1902 – Real Madrid hate damezrandin.
1925 – Li Tirkiyeyê ku di cîhanê yek ji welatên herî zêde rojnameyan digire ye, bi biryara lijneya wezîran a tirk li Stenbolê 4 rojname hatin girtin. Piştî 3 rojên din du rojnamayên din hatin girtin. Rojnameyên hatine girtin ev in; Tevhid-i Efkar, İstiklal, Son Telgraf, Aydınlık, Sebilülreşat û Orak Çekiç
1957 – Yek ji welatên parzemîna Afrîkayê, Ganayê serxwebûna xwe îlan kir. Ew di nav welatên Afrîkayê de ya yekemîn bû ku serxwebûna xwe îlan kir.
1965 – Mîtînga ku karkerên di kargeha titûnê de dixebitîn, di pêşengiya Partiya Karker a Tirkiyeyê de pêkanî, rastî êrîşeke tund hat.
1983 – Li Almanyaya Rojava, partiya Helmut Kohl, CDU, hilbijartin qezenç kir.
1987 – Li Belçîkayê ferîbotek noqav bû. Di encamê de 200 kes mirin.
1995 – Di navbêra Tirkiye û Yekîtiya Ewropayê de "Peymana Yekîtiya Gûmrûkê" hate mohrkirin.
2007 – Li Endonezyayê erdhejeke bi mezinahiya 6,3 a li gorî pîvana Richterê qewimî. Di encamê de herî kêm 70 kes mirin û bi sedan kes brîndar bûn.
Jidayikbûn
1806 – Elizabeth Barrett Browning, helbestvana îngilîz
1928 – Gabriel García Márquez, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
2000 – Jacob Bertrand, lîstikvan û dûblajvanê amerîkî
Mirin
1900 – Gottlieb Daimler, endazyar û karsazê alman
1973 – Pearl S. Buck, nivîskara xwediya Xelata Nobelê
2005 – Hans Albrecht Bethe, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
2021 – Lou Ottens, endezyar û dahênerê holendî
Cejn û salveger
Li hemberî Serhildana Koçgiriyê Artêşa Tirk tevgera leşkerî da destpêkirin.
Roj |
2119 | https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20adar%C3%AA | 3ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1924 – Ji bo cara yekê dewleta Tirkiyeyê xwendingeh û komeleyên kurdî qedexe kirin.
1943 – Kovara Roja Nû dest bi weşanê kir.
1994 – Xwendekarên zanîngeha Dîcleyê Ahmet Gulgen û Abdullah Ozdemîr di encama êrîşeke çekdarî de jiyan xwe ji dest dan.
Cîhan
1845 – Florîda, bû dewleta 27em a DYA'yê.
1878 – Bulgaristan, ji dewleta Osmaniyan cihê bû û serxwebûna xwe îlan kir. (Peymana San Stefano)
1938 – Li Erebistana Siyûdî neft hate dîtin.
1939 – Li Mumbaiyê, ji sedema protestokirina rêveberiya teokratîk, Mahatma Gandî dest bi rojiya birçîbûnê kir.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên hewayî yên japonan bombe li ser bajarê Awistralya, Broome, reşandin. Di encamê de bêhtirî 100 kesî jiyana xwe ji dest da.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên Armia Krajowa yên Polonyayê li bajarê Pawłokomayê herî kêm 150 sivîlên ûkraynî kuştin.
1956 – Dewleta Fasê serxwebûna xwe îlan kir.
1974 – Balafireke rêhewayên tirkî li gundê Ermenonville yê Fransayê kete xwarê. Di encamê de 346 kesan jiyana xwe ji dest da.
1992 – Li bajarê Tirkiyeyê Zonguldakê, di madenekê de ji sedema teqîna grîzûyê 127 karkeran jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1845 – Georg Cantor, matematîkazanê alman
1847 – Alexander Graham Bell, dahênerê telefonê
1940 – Jean-Paul Proust, serokdewletê Monakoyê
Mirin
1959 – Şêx Selam, helbestvanê kurd
Cejn û salveger
Roja Netewî ya Bulgaristanê
Roja Netewî ya Fasê
Roj |
2120 | https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20adar%C3%AA | 4ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Li dijî Serhildana Şêx Seîd zagona koçberkirinê ango "Teqrîr-î Sikûn" hate îlankirin.
1925 – Li Amedê mahkemeya Îstiklalê hate sazkirin.
1991 – Elî Erek li girtîgeha Amedê di rojiya mirinê roja 42'an bi destê leşkeran hate kuştin.
1991 – Li navçeya Mêrdînê Hezexê xwepêşandana serhildana gel pêk hat. Hêzên tirk gule li kurdan reşandin. 2 kes mirin û 25 jî brîndar bûn.
1993 – Heyva Sor a Kurdistanê hate damezirandin.
1994 – Hêzên ewlekariyê yên tirk avêtin ser gundê Celkê yê ser bi navçeya Amed Lîceyê ve û 10 mal şewitandin.
1994 – Dîroknivîs û nivîskarê kurd Ehmed Xwace di temenê xwe yê 102 salî de li bajarê Başûrê Kurdistanê Silêmaniyê çû ser dilovaniya xwe û li goristana Sêwan hate veşartin.
Cîhan
1791 – Vermont, bû dewleta 14em a DYA'yê.
1882 – Li Îngilistanê yekemîn tramvaya bi elektrîkê hate bikaranîn.
1937 – Li Spanyayê ji ber kêmbûna xwarin û zad, serhildan derket.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên hewayî yên amerîkan dest bi bombebarandina Berlînê kirin.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem; Fînlandê li dijî Almanyaya Nazî şer îlan kir.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
1879 — Albert Einstein, zanyarê fizîkê
Mirin
1193 – Selahadînê Eyûbî, siltanê kurd
1852 – Nîkolay Gogol, nivîskarê rûs
1941 – Ludwig Quidde, aştîxwazê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2121 | https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20adar%C3%AA | 5ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1975 – Îraq û Îranê li Cezayîrê peyman mohrkirin û li hemberî tevgera azadîxwaz a kurdan dest bi operasyonên hevbeş ên jiholêrakirinê kirin ku di encamê de hêzên Başûrê Kurdistanê ji hev belav bûn.
1979 – Li navçeya Riha Sêweregê di navbera 2 eşîran pevçûn derket, di pevçûnê de 10 kes mirin û 15 kes jî birîndar bûn.
1993 – Mamosteyek bi navê Osman Şîmşek li Batmanê di encama êrîşeke çekdarî de jiyana xwe ji dest da.
2002 – Partiya Çareseriya Demokratîk a Kurdistanê PÇDK li Başûrê Kurdistanê hate damezirandin.
2005 – Komeleya KÜRD-DER'ê li Amedê hate damezrandin.
Cîhan
1933 – Li Almanyayê partiya naziyan ji 43,9% deng bi dest xistin û bûne yekemîn.
1946 – Peyva Perdeya hesin cara pêşîn ji aliyê serokwezîrê brîtanî, Winston Churchill ve hate bikaranîn.
1950 – Li bajarê Eskişehir a Tirkiyeyê lehî rabû. Di encamê de 50 hezar kes li derve ma, 2500 xanî xera bûn û 6 kes jî xeniqîn.
2001 – Li bajarê Mekeyê di dema hecê de 35 kesan di bin lingan de jiyana xwe ji dest da.
2012 – Li bajarokê Hedîse ya Iraqê di encama êrîşeke çekdarî de 27 polîsan jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1817 – Austen Henry Layard, arkeologê brîtanî
1871 – Rosa Luxemburg, şoreşgera alman
1896 – Werner Caskel, dîroknas , profesorê fîlolojiya rojhîlatê û nivîskarekî berhemên dîrokî ku bi eslê xwe alman bû.
1956 – Remezan Ozturk, fotorojnamevanê kurd
1964 – Bertrand Cantat, stranbêjê fransî
Mirin
1815 – Franz Anton Mesmer, bijîşkê alman
1827 – Alessandro Volta, fîzîknasê îtalî
1953 – Josef Stalin, serokê YKSS
Cejn û salveger
Serhildana Gel a li Başûrê Kurdistanê
Roj |
2122 | https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20adar%C3%AA | 7ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1921 – Serhildana Koçgiriyê destpêkir. (?)
1925 – Nêzîkî 5000 şervanên Şêx Seîd êrîş birin ser bajarê Amedê.
1925 – Dadgehên serxwebûnê ku gelek serok û siyasetmedarên kurd ên weke Şêx Seîd, Dr.Fuat Kemal û her wekî din bi mirinê darizand û bi darvekirin, hatin sazkirin.
1944 – Rojnameya hefteyî ya bi navê „Kohistan" li paytexta Îran Tehranê derket.
1966 – Li Gimgimê erdhejeke bi mezinahiya 5,6 qewimî. Di encamê de 14 kes mirin û 75 kes jî brîndar bûn.
1991 – Serhildana li bajarê başûrê Kurdistanê Silêmaniyê destpê kir.
1991 – Li navçeya Mêrdînê Kerboranê xwepêşandana serhildana gel pêk hat. Hêzên tirk gule li kurdan reşandin. Kesek mirin û 25 jî brîndar bûn.
Cîhan
1876 – Alexander Graham Bell, patenta îcata xwe ya ku weke telefon bi nav dikir, stand.
1906 – Yekem car mafê dengdanê li Fînlandê ji jinan re hate dayîn.
1912 – Yekem kesê ku di cîhanê de xwe bi paraşûtê avêt kesekî bi navê Albert Henry bû. Vî mirovî li Amerîkayê li ser çemê Missouriyê xwe bi paraşûtê avêt.
1973 – Ji sedema qaşo propagandakirina komunîzmê, 8 sal cezayên girtîgehê li İsmail Beşikçi hatin birrîn.
1989 – Îran û Brîtanyayê têkiliyên xwe yên dîplomatîk, ji sedema bûyera Salman Rushdie, birrîn.
1990 – Rojnamevan û nivîskarê rojnameya Hürriyetê Çetin Emeç dema ku ji mala xwe ya Suadiyeyê diçû ser wezîfeya xwe, bi awayekî faîlê wê ne diyar, ji aliyê hin kesên nasnameya wan ne diyar ve hate kuştin.
1993 – Polêsên tirk li navçeya Riha Hewencê avêtin ser malekê û kurê Mehmet Gülê serokê navçeyê yê DYP'yê gulebarankirin. Di encama otopsiyê de di laşê Gül de dewsa 61 fîşekan hate dîtin.
1998 – Serokê sendîkaya Limter-İş'ê Süleyman Yeter, di bin çavan de ji aliyê polêsê tirk ve hate kuştin.
Jidayikbûn
1934 – Adnan Binyazar, nivîskar
1938 – Albert Fert, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1946 – Daniel Goleman, psîkologê amerîkan
Mirin
B.Z. 322 – Arîsto, fîlozofê yewnan (?)
1274 – Thomas Aquinas, keşe û fîlozofê îtalî
1913 – Emily Pauline Johnson, helbestvana Kanadayî
1932 – Aristide Briand, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1997 – Edward Mills Purcell, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2123 | https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20adar%C3%AA | 8ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1923 – Rojnameya siyasî û hefteyî Banga Heq organa hikumeta Şêx Mehmûdê Berzencî bû ku yekem hejmara wê li Surdaşê ango (Silêmanî) derket. Hejmara dawî jî, her di wê salê de, di meha nîsanê de derket. Rojname ji ber êrîşên Îngîlîzan, weşana xwe sekinand û paşê jî mekîneyên çapê kete destê wan.
1959 – Serhildana Şewaf li bajarê Mûsilê pêk hat.
1927 – Di erdkolanên li Îraqê de, hin alavên destan hatin dîtin ku hate diyar kirin yê bajarê Urê ne û yên beriya niha 5 hezar salîn e.
1991 – Bajarê Silêmaniyê ji aliyê gel ve hate azadkirin û li bajarokê Çemçemal û herêma Şarezorê serhildan destpê kir.
1998 – Yek ji komên çandî û hunerî ya girêdayî Navenda Çanda Mezopotamyayê, NÇM, Koma Asmîn ji hêla jinên NÇM'î ve hate damezrandin.
2000 – Partiya Karkerên Kurdistanê PKK'ê projeya xwe ya aştiyê li Brukselê bi civîneke çapemeniyê daxuyand.
2010 – Li Xarpêtê erdehejeke bi mezinahiya 6,0 a ligorî pîvanên Richterê qewimî. Di encamê de 41 kesî jiyana xwe ji dest da û 34 kes jî brîndar bûn.
Cîhan
1924 – Komara Tirkiyeyê, dadgehên şerîatê rakirin.
1942 – Şerê cîhanê yê duyem; Hêzên Holandê, li girava Cavayê teslîmî leşkerên japonan bûn.
1945 – Fransayê li Cezayîrê tevkujiyek pêkanî.
1957 – Gana tevlî Neteweyên Yekbûyî bû.
1963 – Partiya Baasê li Sûrî darbe pêkanî.
2005 – Albûma 50 Cent a bi navê The Massacre derket.
Jidayikbûn
1896 – Charlotte Whitton, siyasetmenda Kanadayî (m. 1975)
1924 – Georges Charpak, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê (m. 2010)
1929 – Hebe Camargo, aktrîs û stranbêja brezîlî
Mirin
1869 – Hector Berlioz, bestekar û nivîskarê fransî (jdb. 1803)
1874 – Millard Fillmore, serokdewletê sêzdehem ê DYA'yê (jdb. 1800)
1923 – Johannes Diderik van der Waals, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê (jdb. 1837)
1930 – William Howard Taft, serokdewletê 27em ê DYA'yê (jdb. 1857)
1964 – Franz Alexander, bijîşk û psîkoanalîst (jdb. 1891)
Cejn û salveger
Heftiya Turîzmê
Roja Jinên Cîhanê
Roj |
2124 | https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20adar%C3%AA | 9ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1991 – Li bajarokên Başûrê Kurdistanê; Derbendîxan, Kelar û Şeqlaweyê serhildanên gel destpê kirin.
1994 – Hêzên ewlekariyê yên Tirkiyeyê avêtin ser gundê Kiravli yê navçeya Mûş Milazgirdê û 17 mal şewitandin.
1998 – Diya rojnamevan Metin Göktepe hêjayî xelata dostanî û aştiyê hate dîtin.
Cîhan
1916 – Almanan li hemberî Portûgalê şer îlan kir.
1923 – Serokê Sovyetan, Lenîn ji sedema felcê ji axaftinê ket.
1933 – Sekreterê giştî yê Partiya Komunîst a Bulgaristanê û di heman demê de yek ji serokên tevgera komunîst a navneteweyî Georgi Dimitrov ji aliyê naziyan ve, bi bahaneya agirpêketina Reichstag hate girtin.
1944 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên Sovyetan li ser bajarê Tallinn a Estonyayê bombe barandin. Di encamê de, bi giştî sivîl 800 kesî jiyana xwe ji dest da.
1983 – Sefîrê Tirkiyeyê Galip Balkar ê li paytexta Yûgoslavya Belgradê, tevî şoforê xwe Necati Kaya ji aliyê hin kesên çekdar ve hate kuştin.
2010 – Yekemîn zewaca hevcinsan a li Washington, D.C.'yê pêkhat.
Jidayikbûn
1955 – Ornella Muti, aktrîsa îtalî
1965 – Elías Antonio Saca González, serokê El Salvadorê
Mirin
1994 – Charles Bukowski, helbestvanê amerîkan
1952 – Yek ji kadroyên serokatiya Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê Aleksandra Kollantai ku di heman demê de komîseriya gel a karê derve û sefîrtiya Belçîka99yê kiriye, çû ser dilovaniya xwe.
1967 – Vala Nureddin ango Va-nû, rojnamevan û nivîskar
1989 – Mihemed Şêxo, hunermendê kurd
1992 – Menachem Begin, serokwezîrê Îsraîlê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2125 | https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20adar%C3%AA | 10ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1979 – Serokê bajarê Adiyemanê yê Partiya Tevgera Neteweparêz MHP'ê hate kuştin.
1991 – Li bajarên Başûrê Kurdistanê; Kifrî, Dûz, Rewandiz, Diyana, Xelîfan, Herîr û Koyeyê serhildan destpê kirin û ew der ji aliyê gel ve hatin azadkirin.
1994 – Li navenda bajarê Amedê mûxtarê taxa Alîpaşa Abdulqadir Sular bi awayekî faîlê wî ne diyar, di encama êrîşeke çekdarî de jiyana xwe ji dest da.
1999 – Li başûrê Kurdistanê li bajarê Dihokê gerîlayekî kurd ê bi navê kod Akîf Kobanî yê ji Başûrê Biçûk ê Kurdistanê êrîşkeke cangorî li ser avahiya MİT'ê ya dewleta tirk lidarxist.
Cîhan
1876 – Graham Bell bi alîkarê xwe ceribandina telefonê kir.
1903 – Rayedarên Akademiya Tibê ya Parîsê raporek belavkirin ku alkol zerar dide bedena mirovan.
1910 – Yekem filîmê Hollywoodê yê bi navê "In Old California" ango Li Kalîforniyaya kevn yê ku derhêniyariya wê D.W.Griffith dikir, hate nîşandan.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem: Tokyo ji aliyê hêzên amerîkan ve hate bombekirin û bêhtirî 100 hezar mirovî jiyana xwe ji dest da.
1949 – Rêvebiriya Îsraîlê, peymana Rodosê binpê kir û lîmana Eylatê dagir kir.
1965 – Berxwedana madenkaran ya li Zonguldakê pêkhat.
1972 – Parlemena tirk di civîna xwe ya 9 saet 25 deqîqe ya bê navber de biryara bi darvekirinê ku derheqê şoreşgerên Tirkiyeyê Denîz Gezmîş, Yusuf Aslan û Huseyîn Înan de hatibû dayîn, li hemberî 53 dengên redkirinê û 6 dengên bê alî, bi 238 dengan erê kir.
1998 – Îsraîlê tevkujiya Terkumiya pêkanî.
Jidayikbûn
1018 – Nizam el-Mulk, wezîrê dewleta Selçûqî
1934 – Cemîlê Horo, dengbêjê kurd
1957 – Usama bin Ladin, damezrînerê El-Qaîde'yê
1961 – Emily Pauline Johnson, helbestvana Kanadayî
Mirin
1942 – William Henry Bragg, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1966 – Frits Zernike, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2126 | https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20adar%C3%AA | 11ê adarê | Bûyer
Kurdistan
B.Z. 522 – Gomadayê medî li bajarê Payşiyavada li dijî hikûmdariya Daryûsê Mezin serî hilda.
1925 – Kovara Diyarî Kurdistan li Bexdayê derket.
1970 – Beyana 11'ê Adarê; Ji aliyê hikûmeta Iraqê û Partiya Demokrat a Kurdistanê danezanek hate eşkere kirin. Li gorî danezanê, otonomî ji bo kurdan dihate nasîn. Deklerasyona fermî ji aliyê Sedam Huseyn û Mistefa Berzanî ve hatibû îmzekirin lê ev danezan di pratîkê de pêknehat.
1974 – Dema ku li ser peymana otonomiyê ya Iraqê lihevhatin çênebû, di navbêra hêzên Iraq û PDK'ê de şerên dijwar destpê kirin.
1991 – Li bajarên başûrê Kurdistanê; Hewlêr û Xaneqînê serhildan destpê kirin û ev bajar ji aliyê gel ve hatin azadkirin.
1999 – Gerîlayên kurd ên bi navê kod Ekrem Hazan, Milîtan, Firat, Îzzet, Cengiz, Laşer û Serdar li Golavê, gerîlayên bi navê kod Kendal Amed, Bager, Tayip Tolhildan, Aslan Rojhilat û Palû di navbera Sason û Golakê ya ser bi bajarê Amedê, her wiha gerîlayê bi navê kod Welat li herêma Mêrdînê di encama şerên bi artêşa tirk re jiyana xwe ji dest dan.
Cîhan
1669 – Li Îtalyayê çiyayê volkanîk Etna teqiya. Di encama karesatê de 15 hezar kes mirin. Balkêşe ku 672 sal piştî vê bûyerê dîsa di heman rojê de ango di 11 adara sala 1974an de çiyayê Volkanîk yê Îtalyayê Etna dîsa teqiya.
1917 – Leşkerên brîtanî bajarê Bexdayê dagir kirin.
1947 – Dewleta tirk bû endamê Fona Diravan a Navneteweyî IMF'ê.
1948 – Li nêzî bajarê Hayfe di encama êrîşeke şervanên filîstîniyan a li ser otobuseke cihûyan de 37 cihû hatin kuştin.
1977 – Misilmanan li Washingtonê 130 kes rehîn girtin.
1979 – CENTO belav bû. Wezareta karê derve ya Îranê berpirsyariyên xwe yên di CENTO'yê de redkirin. Pakistanê jî daxûyakirin ku ew paşve dikişe.
1985 – Li Yekîtiya Sovyetan, piştî kuştina serokê Partiya Komunîst Çernenko, Mîxaîl Gorbaçov bû serokê partiya komunîst.
Jidayikbûn
1925 – İlhan Selçuk, rojnamevanê tirk
1944 – Lutz Mackensy, lîstikvanê, axiverê lîstika radyoyê û dûblajvanê alman e.
Mirin
2006 – Slobodan Milošević, siyasetmendê yûgoslav
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2127 | https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20adar%C3%AA | 12ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1991 – Li bajarokên Başûrê Kurdistanê, Mexmûr û Pirdê serhildana destpê kirin û ji aliyê gel ve hatin azadkirin.
1993 – Hikûmeta Îraqê tevkujiyek li ser gundê Ewêna yê li nêzîkî bajarê Hewlêrê pêkanî.
1994 – Nûçegihanê Özgür Gündemê Nazim Babaoglu yê Rihayê ji aliyê hêzên kirêt ve li Sêweregê hate revandin û di binçavan de hate windakirin.
2000 – Waliyê Amedê kovara bi kurdî ya qerfî Pîne qedexe kir.
Cîhan
1904 – Yekemîn xeta bi elektrîk a trênê li Îngilistanê dest bi xebatê kir.
1918 – Bajarê Moskowê bû paytexta Rûsyayê.
1930 – Serokê efsanewî yê Hindistanê Mahatma Gandhi, dest bi meşa xwe ya navdar ya bi navê Meşa Xwê kir. Meşa wî 350 kîlometer e bû û 24 rojan berdewam kir, bi hezaran hindî beşdar bûn.
1938 – Hêzên Almanyaya Nazî welatê Awistriyayê dagir kirin.
1965 – Karkerên kargeha Kozlu, Karadon, Gelîk û Kîlîmliyê ji bo şermezarkirina bê adaletiya di belavkirinê de ya Karxaneya Komirê ya Tirkiyê (TKÎ) daneketin ser kar. Li ser vê yekê polis Tirk gule bera ser karkeran da; 2 kar mirin, 50 karker birîndarbûn.
1971 – Hafiz Esad bû serokdewletê Sûriyê.
1971 – Li Tirkiyeyê artêşê darbeyeke leşkerî pêkanî û dest danî ser rêvebiriyê. Di derbeyê de bi hezaran kes hatin girtin û gelek kes hatin bi darvekirin. Di wê demê de serokwezîrê hikûmetê Süleyman Demirel bû. Di heman rojê de Süleyman Demirel îstîfa kir.
1977 – Ji sedema tawanbarkirina komunîzm û kurdparêziyê sosyalîstê tirk, Taner Akçam, ê di girtîgehê de, reviya.
1979 – Di salvegera darbeya leşkerî de xwepêşandanên şermezarkirinê hatin lidarxistin. Xwepêşandanên li Enqere û Izmîrê rastî êrîşa polêsan hatin. Li Akhîsarê di navbêra komên çep û polêsan de jî şer derket. Li vî şerî de polêsek mir, 25 kes jî hatin binçavkirin.
1993 – Li bajarê Hindistan, Bombayê di encama êrîşeke bombeyî de 317 kes mirin.
1995 – Li Stenbolê gelê taxa Gazî û Ûmraniyê li hemberî êrîşeke hêzên tarî raperîn pêk anîn. Di raperînê de bi destê hêzên dewletê 27 kes hatin kuştin. Bûyer heta 17ê adarê dom kirin.
1999 – Dewletên Çekya, Mecaristan û Polonyayê tevlî NATO'yê bûn.
Jidayikbûn
1685 – George Berkeley, fîlozofê îrlendî
1965 – Jan Dost, nivîskarê kurd
Mirin
1914 – George Westinghouse, endazyarê amerîkan
1942 – Robert Bosch, pîşesazê alman
2003 – Feqî Huseyîn Sagniç, zimannasê kurd
Cejn û salveger
Li Tirkiyê darbeya leşkerî hate lidarxistin.
Roj |
2128 | https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20adar%C3%AA | 13ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1990 – Li Bakurê Kurdistanê destpêkirina serhildanan (Nisêbîn, Cizîr)
1991 – Bajarên Akrê, Zaxo û Berdareş ên Başûrê Kurdistanê ji aliyê gel ve hatin azadkirin.
1992 – Li bajarê Kurdistan, Erzinganê erdhejeke bi mezihaniya 6,8 a ligorî pîvanên richter rû da. Di encama vê karesatê de 653 kes mirin û 3850 kes jî brîndar bûn.
1995 – Mamosteyê Zanîngeha Bilind Dr. Seleh Hewramî li bajarê Hewlêrê di encama suîkastekê de jiyan xwe ji dest da.
Cîhan
1781 – Gerstêrka Pergala rojê ya heftem, Ûranûs hate vedîtin.
1921 – Mongolyayê ji Çînê serxwebûna xwe îlan kir.
1938 – Awistriya tevlî Almanyaya Nazî bû.
1940 – Şerê Zivistanê: Bi teslîmbûna Fînlandê şerê di navbera wan û Rûsyayê de bi dawî bû.
1982 – Doza Dev-Yolê ku tê de 428 tawanbar amade bûn, destpê kir.
1982 – 3 endamên Partiya Kedkar a Komunîst a Tirkiyeyê ya Lenînîst TKEPê; Ethem Çoşkun, Necatî Kardar û Seyît Kanîk bi destê cuntayê hatin kuştin.
2016 - Adar 2016 Şerê Enqere
Jidayikbûn
1900 – Giorgos Seferis, helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
1956 – Dana Delany, lîstikvan, hilberîner û çalakvana amerîkî
1978 - Abdusamet Yigit, niviskarê kurd.
Mirin
1901 – Benjamin Harrison, serokdewletê 23em ê DYA'yê
1975 – Ivo Andrić, dîplomat û nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1990 – Bruno Bettelheim, psîkologê amerîkî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2129 | https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20adar%C3%AA | 14ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1983 – Pêşniyazqanûna ku sazkirina Dadgehên Ewlekariya Dewletê pêşniyar dike, li meclîsa şêwirmendiyê hate pejirandin. Dadgehên Ewlekariya Dewletê DGM, bi taybetî piştî ku rêvebiriya leşkerî ya 12 îlonê destê xwe ji desthilatiyê kişand, weke berdewama destê rêvebiriya leşkerî ya di nava dadmendiyê de hatin sazkirin û heta îro bi deh hezaran mirov, jiber nêrînên wan ên siyasî û etnîk cezakirine.
1990 – Serhildana gel li bajarên Bakurê Kurdistanê; Şirnex, Amed, Mêrdîn, Qoser, Misirc, Silopî û gelek belde û gundan destpê kir û heta roja 22ê adarê dom kir. Gelek serhildêr ji aliyê hêzên dewletê ve hatin kuştin.
1991 – Beldeyên başûrê Kurdistanê, Dihok û Amêdiyê ji aliyê gel ve hatin azadkirin.
Cîhan
1919 – Yekem car Cejna Tendûristiyê hate pîrozkirin.
1939 – Slovakyayê di bin zexta Almanya de serxwebûna xwe îlan kir.
1951 – Şerê Koreyê: Cara duyem hêzên Neteweyên Yekbûyî bajarê Sêûlê zemt kirin.
1960 – Li Kongoya Belçîkayê rêvebiriya leşkerî hate îlankirin.
1962 – Konferansa bêçekkirinê ya Cenevreyê destpê kir.
1978 – Îsraîlê başûrê Libnanê dagir kir.
1980 – Li Polonyayê, li nêzîkê Warşovayê balafirek kete xwar. Di encamê de 87 kesan jiyana xwe ji dest da.
1992 – Civîneke bilind ya bi navê "Ji bo Rizgarkirina Cîhanê" li bajarê Brezîlya, Rio de Janeiro hate lidarxistin û serokênerdûnî, kûnbûna tebeqeya ozonê, hate destgirtin û wergirtina gelek tedbîran hate destnîşankirin, lê di civînê de di mijara "ka evê kengî û çawa werin pêkanîn" li hevnekirin.
2001 – Li Tirkiyeyê ku yek ji welatên pereyê wê zêde ne bi qîmete, dolareke amerîkî derket milyonek lîreyê tirk.
Jidayikbûn
1879 – Albert Einstein, zanyarê alman (m. 1955)
1903 – Mistefa Barzanî, general û rêberê mezin ê kurd
1908 – Maurice Merleau-Ponty, fîlozofê fransî (m. 1961)
1938 – Şerafettin Elçi, siyasetmedarê kurd (m. 2012)
1942 – Emin Çölaşan, rojnamevanê tirk
1964 – Ferhat Tunç, hunermendê kurd
Mirin
1883 – Karl Marx, fîlozofê alman (jdb. 1818)
Cejn û salveger
Her sal 14 adarê Cejna Tendûristiyê.
Roj |
2130 | https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20adar%C3%AA | 15ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1832 – Paşayê kor ê Rewandizê êrîş bi ser kurdên Êzîdî.
1991 – Bajarê Şêxan û gundên derdora wê ji aliyê xelkê deverê ve hatin azad kirin.
2002 – Bilind Salih albûma xwe yekem a bi navê Bêrîvan derxist.
2011 – Yekemîn rojnameya bi kirdî Newepel li bajarê Amedê derket.
Cîhan
1493 – Krîstofor Kolumbus piştî geşta xwe ya yekem a Amerîkayê, vegereha Spanyayê.
1564 – Ekberê Mezin baca li ser gelê ne misilman a bi navê cizyeyê, rakir.
1820 – Maine bû dewleta 23em a DYA'yê.
1921 – Talat Paşa li Berlînê hate kuştin.
1939 – Şerê cîhanê yê duyem: Naziyan herêmên Bohemya û Moravya yên Çekoslovakyayê dagir kirin. Ev dagirkeriya wan di sala 1945'ê de piştî ku leşkerên Sovyetê ketin rojhilatê Çekoslavakya bi dawî bû.
1943 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên almanan cara duyem bajarê Xarkîv a li Ukraynayê ji destê Sovyetan standin.
1979 – Tirkiye ji rêxistina CENTO'yê vekişiya.
1990 – Mîxaîl Gorbaçov weke serokdewletê yekem ê Yekîtiya Sovyetan hate hilbijartin.
Jidayikbûn
1767 – Andrew Jackson, serokdewletê heftem ê DYA'yê
1830 – Paul von Heyse, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1854 – Emil von Behring, bakteriyologê alman
1888 – Refik Halit Karay, nivîskarê tirk
1930 – Jores Alfyorov, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
BZ 44 – Julius Caesar, împeratorê Romayê
1921 – Talat Paşa, siyasetmendê tirk
1937 – H. P. Lovecraft, nivîskarê amerîkan
1962 – Arthur Compton, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2131 | https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20adar%C3%AA | 16ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1948 – Li bajarê Kurdistan, Mereşê erdhej çêbû.
1988 – Komkujiya Helebceyê: Li bajarê Başûrê Kurdistanê, Helebceyê ji aliyê rejîma dagirker Sedam Huseyn ve 5 hezar kurd bi madeya kîmyasal hatin qetilkirin û 10 hezar jî brîndar bûn. Piştî Hîroşîma û Nagazakiyê di cîhanê de komkujiya 3emîn a mezin e ku bi madeya kîmyayî hate kirin.
1993 – Li navçeya Mêrdîn, Şemrexê gundê Şemikayê hin kesên bi rûpoş bi şev avêtin ser malekê û di malê de karkerê kargeha Etibank Fostalê Halil Onen, kurê wî Orhan Onen kuştin. Dota Halil Onen Şemse Onen di dema serdegirtinê de brîndar bibû, li nexweşxaneya ku lê dihat dermankirin mir. Bûyer avêtin sûtiyê PKK'ê. Lê belê paşê derket holê ku bûyer ji aliyê tîmên taybet ve hatiye kirin.
2000 – Kovara Zirpîne dest bi weşanê kir.
Cîhan
1901 – Nivîskar Tunali Hilmî, jiber tewanê belavkirina weşanên li hemberî hikumetê hate darazandin.
1917 – Dawî li rêvebiriya çaran a li Rûsyayê hat.
1920 – Bajarê Stenbolê ji aliyê Hêzên Hevalbend ve hate dagir kirin.
1926 – Profesorê amerîkî Robert Hutchinson Goddard yekem roketa ku bi şewata gaza rahn kar dike pêşxist. Roketa ku bi gaz û oksîjena rahn kar dikir 12 metre û nîv bilind bû û 56 metre rê digirt.
1945 – Şerê cîhanê yê duyem: Hêzên Brîtanyayê di 20 deqeyan de %99ê bajarê Würzburgê bi bombeyan xera kirin. Di encamê de 5000 kes mirin.
1958 – Şîrketa hilberîner a otomobîlan Fordê erebeya xwe ya hejmara 50 milyonî çêkir.
1971 – Denîz Gezmîş û Yusuf Aslan piştî pevçûna li Gemerek a Sêwasê hatin girtin.
1972 – Biryara dardekirina pêşengên şoreşa Tirkiyeyê Denîz Gezmîş, Yusuf Aslan û Huseyîn Înan li parlemen û senatoya Tirkiyeyê hate erêkirin.
1978 – Li ber zanîngeha Stenbolê 7 xwendekarên xwediyê ramanên şoreşgerî dema ji bo xwe ji êrîşan biparêzin li hev kom bûn, hêzên faşîst bombe avêtin ser xwendekaran. Di encama bûyera teqînê de 7 xwendekar jiyana xwe ji dest dan û 41 xwendekar jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1751 – James Madison, serokdewletê çarem ê DYA'yê
1839 – Sully Prudhomme, helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
1905 – Henry Fonda, lîstikvanê amerîkî
1911 – Josef Mengele, bijîşkê naziyan
1918 – Frederick Reines, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1943 – Murat Belge, nivîskar û rojnamevanê tirk
Mirin
1914 – Charles Albert Gobat, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1940 – Selma Lagerlöf, nivîskara xwediya Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2132 | https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20adar%C3%AA | 17ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Li navenda bajarê Amedê karkerê TEK´ê yê binavê Mehmet Kadrî di encama êrîşeke çekdarî de bi awayekî faîlê wî ne diyar hate kuştin.
Cîhan
1521 – Macellan, Fîlîpîn keşif kir. Macellan ji bo li cîhanê bigere, di sala 1519´an de bi rê ket, piştî 2 salan Fîlîpîn keşîf kir.
1861 – Keyaniya Îtalyayê hate îlankirin.
1925 – Li Amerîkayê di encama bablîsok û bagerê de 900 kes mirin.
1948 – Wezîrê karê derve yên welatên Belçîka, Fransa, Holand, Brîtanya û Lûksemburgê beymana Brûkselê mohr kirin. Peymana di navbera van dewletan de tevî hevkariya civakî û çandî de parastineke kolektîf ya bi 50 sal muhdet pêş didît.
1958 – Fidel Castro, li hemberî rejîma Batîsta serî hilda.
1959 – Yekem filîma dahênerê ekola Pêlên Nûyê ya frensî, derhêner Jean Luc Godard "Evîndarên Serserî" li Fransayê hate nîşandan. Di wan salan de, di nava vê ekolê de ev filîm girîngttirîn nimune ye.
1963 – Li Baliyê çiyayê Agung ê volkanîk teqiya, di encamê de 11.000 kesan jiyana xwe ji dest da.
2004 – Li Kosovayê albanan êrîşî serban kir. Di encamê de 16 serb û 11 alban mirin. Herwiha 100 serb û 300 alban jî brîndar bûn.
Jidayikbûn
1834 – Gottlieb Daimler, endazyarê alman
1920 – Şêx Mucîburrehman, damezrînerê Bangladeşê
Mirin
1937 – Austen Chamberlain, siyasetmedarê xwediyê Xelata Nobelê
1965 – Melikê Misirê Faruk
1978 – Ceyhun Atuf Kansu.
1989 – Sadettîn Oktenay, bestekar û udî.
1993 – Beyhan Cenkçî, rojnamevan.
2002 – Rudolf Hell, mûcîdê mekîneya faksê ya bi navê "Hellschreiber".
Cejn û salveger
17 adar Roja Netewî ya Îrlanda
Roj |
2133 | https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20adar%C3%AA | 19ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1951 – Li bajarên Kurdistanê, Erzirom û Gimgimê erdhej çêbû.
1991 – Li bajarê Kurdistanê Kerkûkê raperîn destpê kir.
1994 – Li bajarê Izmîrê Navenda Çanda Mezopotamyayê NÇM vebû.
1994 – Gundê bi navê Ûranis ê ser bi navçeya Tetwanê ve ji aliyê leşkerên tirk ve hate şewitandin û valakirin.
1998 – Gerîlayê kurd Hüseyîn İşçan yê bi navê kod Sabrî Nurhak li Amanosê di encama şerekî bi artêşa tirk re jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1958 – Karesata herî mezin a di dîroka deryavantiya Tirkiyeyê de li kendava Îzmîtê qewimî. Keştiya bi navê „Üsküdar" lûqî bin avê bû û 160 kesên tê de bûn jiyana xwe ji dest dan.
1965 – Li Amasyayê li kana komirê ya lînyîtê ji sedema grîzûyê teqîn çêbû, di encamê de 68 karkeran jiyana xwe ji dest dan.
Jidayikbûn
1742 – Túpac Amaru II, serhildêrê perûyî
1949 – Valery Leontiev, stranbêjê rûs
Mirin
1406 – Ibn Xeldûn, dîroknas û siyasetmedarê misilman
1987 – Louis de Broglie, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1998 – Hüseyîn İşçan, gerîlayê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2134 | https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20adar%C3%AA | 18ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1979 – Di ecama êrîşeke dewleta Îranê de, ya li ser bajarê Sine, bi sedan xelkê bajêr yên kurd jiyana xwe ji dest dan.
1993 – Serokê Giştî yê PKKê Abdullah Ocalan ji bo çareserkirina pirsgirêka kurd ya bi rêyên diyalogê agirbesta ku bi yek alî di 17'ê adara sala 1993'an de îlankiribû, di 18'ê adarê de kete pratîkê. PKK'ê heta 15'ê nîsanê bi awayekî yek alî li hemberî artêşa tirk şer rawestand. Lê belê ji aliyê dewleta Tirk ve ti bersiv ji bo agirbestê nehate dayîn.
Cîhan
1871 – Li Parîsê tevgera Komûna Parîsê hat damezirandin. Rêvebirî ji bo demeke kurt kete destê Komûneran.
1912 – Keştiyên Îtalyan êrîşî ser Çanakkaleya Tirkiyeyê kirin.
1915 – Komkeştiyên (fîlo) dewletên îtîlafê, yek ji êrîşên herî berfireh yên şerê Gelîboliyê da destpêkirin. Lê belê keştiyên şer li hemberî berxwedana kurd û tirkan a li Çanakkaleyê bi ser neket.
1945 – Bajarê Berlînê ji aliyê DYA'yê ve hate bombebarankirin.
1948 – Rêxistina Peymana Atlantîka Bakûr NATO hate sazkirin.
1953 – Li navçeyên herêma Marmarayê Gönen, Pazar, Çan û Yeniceyê erdhej çêbû. Di erdhejê de nêzî 10 hezar avahî hilweşiyan û 260 kes mirin.
1962 – Şerê ku 7 salan li Cezayirê domkiribû, bi dawî bû.
1963 – Fransayê yekem ceribandina nûkleerî ya bombeya atomê kir.
1965 – Kozmonotê Sovyetê yê rûsî Alexei Lenovov yekem car li ser li fezayê meşiya. Lenovov bi 2 hezar û 177 kîlometir bilindahiyê bi keştiya esmanî ya bi navê „Voskhod" yanî „Rojhilat" bi qasî 20 deqan di valatiyê de ma. Lenovov ji vî wextî tenê 12 deqe 9 saniyan bi meşê derbas kir.
1997 – Balafira bi tîpa Rûs AN-24 li Tirkiyeyê ket. Di encama bûyerê de 50 kes mirin.
Jidayikbûn
1828 – William Randall Cremer, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1837 – Grover Cleveland, serokdewletê 22em û 24em ê DYA'yê
1936 – Frederik Willem de Klerk, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1986 – Lykke Li, stranbêja swêdî
Mirin
1941 – Werner Sombart, profesorê aborînas
1980 – Erich Fromm, psîkoanalîst û lêkolîner
1996 – Odysseus Elytis, helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
1999 – Qadir Dîlan, hunermend û muzîkvanê senfoniya kurdî (li Pragê)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2135 | https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20adar%C3%AA | 20ê adarê | Bûyer
Kurdistan
B.Z.612 – Li gorî efsaneyê, Kawayê Hesinker Dehaq têk bir. Ev bûyer bi cejna Newrozê hate pîrozkirin.
1937 – Serhildana Dêrsimê
1988 – Hêzên artêşa Îraqê êrîşî çiyayê Qendîlê yê li nêzîkî bajarê Silêmaniyê kirin. Êrîş, 12 rojan berdewam kir û rejîma Îraqê li vê derê jî çekên kîmyewî li dijî xelkê herêmê bikar anî. Lewma kurdên deverê ji neçarî herêm terikandin. Ev êrîş weke enfala duyem tê bi navkirin.
1991 – Serhildana ku ji bo azadkirina bajarê Kerkûkê di 19'ê adarê de destpê kir, 20 adarê de bi azadkirina tevahiya Kerkukê bi dawî bû.
1994 – Serokê Komîteya Piştgirîvaniya bo Kurdistanê Theofilos Georgeados ji aliyê du êrîşkaran ve li Nîkosiyayê hate kuştin.
1995 – Dewleta tirk bi 35 hezar leşkeran êrîş bi ser Başûrê Kurdistanê û bi dehan gundiyên kurd hatin qetilkirin. Ev êrîşa mezin ya dewleta Tirk weke Operasyona Polayê Çelik operasyonu tê naskirin.
1999 – Gerîlayê kurd Mehmet Ozer yê bi navê kod Samî, di gundê Qileban Şibazyonî jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîlaya PKK'ê Şehristan Botan, li navçeya Wan Başkaleyê çalakiyeke cangorî li dijî mûdûriyeta emniyetê lidarxist.
2000 – Bi rasthatina cejna Qûrbanê, li Tirkiyeyê û Kurdistanê xelk ji bo 9 rojan derketibûn bêhinvedanê, lewma gelek qezayên trafîkê rû dan. Di encama qezayên trafîkê de 176 kes mirin û 275 kes jî birîndar bûn.
2008 – Mihemed Zekî Evdila Remezan, 25 salî bû, li Qamişlokê ji aliyê hêzên ewlekarî û asayişên dewleta Sûriyê ve di êvara Newrozê de hate kuştin.
2008 – Mihemed Mehmûd Hisên Daûd, 18 salî bû, li Qamişlokê ji aliyê hêzên ewlekarî û asayişên dewleta Sûriyê ve di êvara Newrozê de hate kuştin.
2008 – Mihemed Yihya Eslan, 35 salî bû, li Qamişlokê ji aliyê hêzên ewlekarî û asayişên dewleta Sûriyê ve di êvara Newrozê de hate kuştin.
Cîhan
1345 – Gerstêrkên Behram, Keywan, Berçîs hatin rastî hev.
1968 – Dewleta Tûnisê serxwebûna xwe îlan kir.
1978 – Konfederasyona Sendîkayên Karkerên Şoreşger DİSK bi armanca hişyarkirina faşîzmê li Tirkiyeyê çalakiyeke karberdanê ya 2 saetan li dar xist.
Jidayikbûn
1828 – Henrik Ibsen, rewşenbîr û nivîskarê norwêcî
1911 – Alfonso García Robles, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1980 – Polat Can, nivîskarê kurd
Mirin
1727 – Isaac Newton, zanyarê îngilîz
1916 – Ota Benga, mirovekî pîgme yê kongoyî
1999 – Mehmet Ozer, gerîlayê kurd
1999 – Şehristan Botan, gerîlaya kurd
2008 – Mihemed Zekî Evdila Remezan, ciwanê kurd
2008 – Mihemed Mehmûd Hisên Daûd, ciwanê kurd
2008 – Mihemed Yihya Eslan, hevwelatiyê kurd
Cejn û salveger
Newroz, sersala Kurdî û Destpêka Biharê! Di şeva 20 adarê di serî gelê Kurd her wiha xelkê Arî agir vêdixin û hatina Newrozê pîrozdikin.
Roja Têkoşîna Li dijî Nijadperestiyê!
Roja Serxwebûna dewleta Tûnis
Roj |
2136 | https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20adar%C3%AA | 22ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1999 – Weşana MED TV'yê hate rawestandin û lîsansa wê ya weşanê hate betalkirin.
2001 – Gerîllayên Kurd Bulent Omeroglu yê bi navê kod Mahîr Pazarcik, Herem Celal Muh yê bi navê kod Rênas, Vedat Boga yê bi navê kod Welat Serhat, Omer Bulut yê bi navê kod Zana Bagok li Basyayê jiyana xwe ji dest da.
2008 – Welatiyê kurd, Zekî Erînç ê 35 salî, li Wanê ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hate kuştin.
Cîhan
1896 – Yekem bazdana Maratonê Charilaos Vasilakos qezenç kir.
1904 – Yekem car, li Amerîkayê di rojnameyekê de (Daily Illustrated Mirror), wêneyê bi reng hate weşandin.
1946 – Serxwebûna Urdunê hate îlankirin.
1952 – Li Frankfurtê balafireke bi tîpa KLM kete xwarê, 44 kesên tê de jiyana xwe ji dest dan.
1978 – Di berxwedana ku Konfederasyona Sendîkayên Karkerên Şoreşger DİSK'ê lidar xist, 88 xwendekar û 14 karker û sendîkavanek hate girtin. Piştî destpêkirina berxwedanê bi tevlîbûna hin wezîran jî Komîteya Ewlekariyê li hev civiya.
1979 – Parlemena Îsraîlê, bi Misirê re Peymana Aştiyê erê kir.
1997 – Stêrkadûmdar a bi navê Hale-Bopp, di saetê de 160 kîlometir di ber dinyayê re derbas bû. Derbasbûna Stêrkadûmdar a bi çav dihate dîtin, li hemû cîhanê ji aliyê mîlyonan kes ve bi baldarî hate pêşwazîkirin.
Jidayikbûn
1868 – Robert Andrews Millikan, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1913 – Sabiha Gökçen, yekemîn pîlota Tirkiyeyê
1935 – M. Emmet Walsh, lîstikvan û komedyenê amerîkî
Mirin
1832 – Goethe, nivîskarê alman
1892 – Nîkolay Gogol, nivîskarê roman û şanoyê
1916 – Balduin Groller rojnamevan, nivîskar û karkervanêkî werzişê bi eslê awistiryayî
1921 – Ernest William Hornung, nivîskarê îngilîz
1992 – Rahşan Demirel, çalakvana kurd
2001 – Sabiha Gökçen, yekemîn pîlota Tirkiyeyê
2011 – Elizabeth Taylor, aktrîsa îngilîz-amerîkî
Cejn û salveger
Roja Avê ya Cîhanê
Li Welatên Yekîtiya Ereban roja Yekîtiya Ereban
Serxwebûna Urdunê
Roj |
2137 | https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20adar%C3%AA | 1ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1936 – Serhildana Dêrsimê dest pê kir.
1963 – Mele Mistefa Barzanî, ji ajansa amerîkan Associated Press'ê got ku, heke hikûmeta Iraqê otonomiyê nede kurdan, hêzên wî wê dîsa dest bi têkoşînê bikin. Berzanî herwiha got, ruxandina hikûmeta Qasim bi destê têkoşîna kurd pêk hatiye û got "Her kî li dijî xweseriya herêma Kurdistanê derkeve dawiya wan jî wê wisa bibe".
2001 – Rojnameya Dema Nû dest bi weşana xwe kir.
2004 – Roj TV'yê dest bi weşana xwe kir.
Cîhan
1565 – Bajarê Rio de Janeiro hate avakirin.
1803 – Ohio, bû dewleta 17em a Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê.
1864 – Piştî nêzîkatiyên nijadperestiyê yên li hemberî reşikan, yekem car dîplomayeke tenduristiyê dan reşikeke bi navê Rebecca Lee.
1867 – Nebraska, bû eyaleta 37em a Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê.
1919 – Şerîf Paşayê kurd dosyayek di derbarê pirsgirêka kurd û nexşeya Kurdistanê de pêşkêşî Kongreya Aştî ya Parîsê kir.
1982 – Doza Dev-Sol'ê ku tê de derheqê 146 kesî de îdam dihat xwestin, destpê kir.
1983 – Filîmê bi navê "Li Colemêrgê demsalek" ku derhêneriya wê Erden Kıral dikir û lîstikvanê sereke Genco Erkal bû, li Festîvala Filîman a Berlînê 4 xelat wergirtin.
1992 – Kovara Devrimci Yurtsever Gençlik dest bi weşanê kir.
1994 – Endamê Egitim-Senê mamoste Hasan Aksu di encama êrîşeke çekdarî de jiyana xwe ji dest da.
Jidayikbûn
1864 – Frédéric Chopin, bestekarê polon
1922 – Îzhak Rabîn, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1975 – Aynur Doğan, hunermenda kurd
1984 - Omer Fîdan, nivîskar û editor kurd
Mirin
1979 – Mistefa Berzanî, serokê nemir ê kurd
Cejn û salveger
Roja Netewî ya Bosna-Hersekê.
Roj |
2138 | https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20adar%C3%AA | 23ê adarê | Bûyer
Kurdistan
2006 – Cara yekem li Tirkiyeyê televizyoneke taybet Gün TV dest bi weşana kurdî kir.
2008 – Îkbal Yaşar, ciwanekî 20 salî, li herêma Colemêrgê Geverê ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hate kuştin.
Cîhan
1066 – Stêrkadûmdar a bi navê Halley cara hijdehemîn derbas bû.
1781 – Gerstêrka bi navê Ûranûs hate kifşkirin.
1912 – Îtalyayê êrîşî ser 12 giravan kir.
1918 – Lîtvanyayê serxwebûna xwe îlan kir.
1919 – Benito Mussolini li Îtalyayê tevgera faşîst da destpêkirin.
1925 – Li Tirkiyeyê rêveberiya leşkerî meheke din hate dirêjkirin.
1956 – Sûdanê serxwebûna xwe îlan kir.
1956 – Li Pakistanê jî komara îslamî hate îlankirin.
1959 – Li Tirkiyeyê rojnameya bi navê Öncü hate girtin.
1971 – Li Arjentînê cûnta leşkerî hate lidarxistin.
1994 – Balafira Rûs Airbus a bi tîpa "A310" kete xwarê. Di encamê de 75 kesên tê de mirin.
1999 – Sekreterê giştî yê NATO'yê Solana, ji bo destpêkirina tevgera hewayî ya li dijî Yûgoslavyayê ferman da.
Jidayikbûn
1900 – Erich Fromm , psîkoanalîst û lêkolîner
1921 – Gert Fritz Unger, nivîskarê alman
Mirin
1875 – Gilbert Newton Lewis, fîzîknas û kîmyanasê amerîkî
1960 – Seîdê Nûrsî, rêberê dînî yê kurd
2002 – Seydayê Tîrêj, helbestvanê kurd
Cejn û salveger
Roja Meterelojiyê ya Cîhanê
Roja Serxwebûna Lîtvanyayê
Roja Serxwebûna Sûdanê
Roj |