Datasets:

nazimali

/

kurdish-wikipedia-articles

like 0

1734

https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20tebax%C3%AA

10ê tebaxê

Bûyer Kurdistan 1920 – Peymana Sêwrê ku Kurdistan û Ermenîstaneke serbixwe dixwest li dar ket. Cîhan BZ 612 – Şahê Asûriyan Sînşarîşkun hatiye kuştin. Bajarê Nînewayê ji aliyê Med û Babîliyan ve bi tevahî hat wêrankirin û ji bo demeke dirêj careke din nehate avakirin. Ereb di sala PZ 637an de ketin Nînewayê û li aliyê din ê çema Dîcleyê bajarê Mûsilê ava kirin. 610 – Kitêba Pîroz Quran, ji Hezretî Mihemedê re dest pê kir peyabûnê. 1675 – Çavdêrxaneya Greenwichê li bajarê Londonê hatiye damezrandin. 1702 – Şoreşa Fransayê: Seraya Tuileriesê hatiye talankirin. Louis XVI hatiye girtin. 1809 – Paytexta Ekuadorê Quito, serxwebûna xwe ya ji Spanyayê îlan kir. 1821 – Missouri bû eyaleta 24em yê Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê. 1893 – Yekemîn tirimpêla bi motorê dîzel ya mûcîd Rudolf Dieselê kete xizmetê. 1904 – Di navbera keştiyên şerê yên rûs û japonan de Herba Behra Zer derket. 1945 – Şerê Cîhanê yê Duyem: Japonya teslîm bû û şerê cîhanî yê duyem, li Pasîfîkê xilas bû. 1997 – Komara Afrîkaya Başûr, ji ber binpêkirina mafên mirovan û pirsgirêka Kîprosê firoştina helîkopterên eskerî yên ji bo Tirkiye da sekinandin. 2000 – Nifûsa cîhanê gihîşt 6 milyarê. Jidayikbûn 1874 – Herbert Hoover, endezyar û siyasetmedarê amerîkî, serokê Amerîkayê ya 31em 1960 – Antonio Banderas, aktor û fîlmçêkerê spanî 1962 – Suzanne Collins, nivîskara amerîkan Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Roj

1736

https://ku.wikipedia.org/wiki/Roj%C3%AAn%20sal%C3%AA

Rojên salê

Salname

1752

https://ku.wikipedia.org/wiki/Kan%C3%BBna%20pa%C5%9F%C3%AEn

Kanûna paşîn

Kanûna paşîn (rêbendan an çile an çileya paşîn an jî kanûna mezin), meha pêşîn a salnameya gregoryen e. Kanûna paşîn 31 roj e û meheke zivistanê ye. Navên meha kanûna paşîn Çile Rêbendan Navê rêbendan ji bendkirina riyan hatiye girtin. Dewra berê çara berfavêtin û vekirina riyan tune bû. Ji ber vê yekê, gava qasek berf dibariya, pêşî li riyan dihat girtin. Ango dibû mîna bendan û bi hesanî riya derketinê ne dida. Ji xwe di mehên zivistanê de, li Kurdistanê zêde barîna berfê, tundiya bager û bapêçê û ketina şapan (aşîd) tê zanîn. Ev bûyer hemî ji sedemên bendkirina riyan bûn. Çavkanî Girêdanên derve Meh

1753

https://ku.wikipedia.org/wiki/Sibat

Sibat

Sibat (şiwat an jî reşemî) meha duyem e. Navên meha sibatê Reşemî Ev nav ji meha reş hatiye himatê. Her çiqas peyva reş bi têgiha peyvî ya ferhengî, rengdêra rengê reş e, lê bi biwêjkî bi têgiha xwerû, saf, sade tê bikaranîn. Wekî, mêrê reş, jina reş, leşkerê reş, zivistana reş û hwd. Sibat, şiwat û çilê piçûk Gelê Serhedê ji vê mehê re dibêje şiwat. Meheke gelek sar e bi teqwîma miladî bîst rojê meha şiwatê çilê piçûk tên hesabkirin. Çilê piçûk ji çilê mezin sartir e. Serma vê mehê meriv dişewêtine. Ber wê yekê gotine meha şewatê paşê bûye şiwat. Girêdanên derve Meh

1754

https://ku.wikipedia.org/wiki/Adar

Adar

Adar (avdar an jî axlêve), meha sêyem a salnameya mîladî ya gregoryen e. Navên meha adarê Avdar Adar kurtkirina avdarê ye. Ji xwe hinek herêm avdarê bi kar tînin. Têgiha bi av, xwedî av, têrav dide. Him jî têgiha "av dikeve daran" dide. Axlêve Rojên taybet 21'ê adarê Newroz û destpêka biharê ye. Çavkanî Girêdanên derve Meh

1755

https://ku.wikipedia.org/wiki/N%C3%AEsan

Nîsan

Nîsan (an jî avrêl) meha çarem ya gregoryen e. Nîsan 30 roj diajo romania favoritii sunteti voi si cantece pentru cei dragi luna aprilie 2022 este cu bine paste fericit!! A la calendar? Da Navên meha nîsanê Avrêl Ji peyvên av û rêl (daristana çiyan) hatiye himatê. Di vê mehê de av dikeve rêlan jî; ango rêl jî şiyar dibin. Girêdanên derve Meh

1756

https://ku.wikipedia.org/wiki/Gulan

Gulan

Gulan meha pêncem ya gregoryen e. Li Kurdistanê di vê mehê de gul tên çinîn romania favoritii sunteti voi luna mai 2022 este cu bine paste fericit!! A la calendar? Da Yekê gulanê roja karkerên cîhanê ye. Girêdanên derve Meh

1757

https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%87iriya%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn

Çiriya pêşîn

Çiriya pêşîn (kewçêr an cotmeh an çirî an jî çiriyê êkê), meha dehem ya gregoryen e. Navên meha çiriya pêşîn Kewçêr Ji çêrîna kewan hatiye hevedudanîkirin. Di vê mehê de kewên koçber ber bi zivistanwarên xwe ve difirin û bi şev diçêrin. Li gor wê, ev meh weha hatiye bi nav kirin. Cotmeh Tişrîn/Teşrîn Ev nav li Torê tê şuxilandin û ji zimanê siryaniyên Torê tê. Ji vê heyvê re "tişrîna pêşî" tê gotin. Bûyer Kurdistan Çiriya pêşîn a 1882 - Şêx Ubeydûllahê Nehrî ji terefê Osmaniyan surgunî Mekkeyê bû. 1ê çiriya pêşîn 1962 - Rojnameya Dicle-Fırat li Stembolê derket. 2ê çiriya pêşîn 1908 - Kurd Teavun ve Terakî Cemiyetî hate damezrandin. 9ê çiriya pêşîn 1956 - Şêx Mehmudê Berzencî çû ber dilovaniya Xwedê. 11ê çiriya pêşîn 2007 - Nîviskarê kurd Mehmed Uzun li Amedê çû rehmetê. 22ê çiriya pêşîn 1984 - Şaîrê kurd ê mezin Cîgerxwîn li Stockholmê çû ber dilovaniya Xwedê. 23ê çiriya pêşîn 1897 - Nîvîskarê kurd, bavê romana kurdî, Ereb Şemo ji dayik bû. 23ê çiriya pêşîn 1913 - Kovara "Hatevî" derket. Xwediyê wê Babanzade Ebdulezîz bû. 30ê çiriya pêşîn 1918 - Peymana Mondrosê hate îmzekirin 31ê çiriya pêşîn 1985 - Pisporê zimanê kurdî Prof. Qanadê Kurdo di 76 saliya xwe de çû ber dilovaniya Xwedê. Cîhan Çavkanî Girêdanên derve Meh

1758

https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%87iriya%20pa%C5%9F%C3%AEn

Çiriya paşîn

Çiriya paşîn (sermawez an mijdar an teşrîn an jî çiriya duwê), meha yanzdehem a salnameya gregoriyen e. Çiriya paşîn 30 roj dajo. Navên meha çiriya paşîn Sermawez Têgiha navê wê li ser e; sermayê tîne. Mijdar Tişrîn/Teşrîn Ev nav li Torê tê şuxilandin û ji zimanê siryaniyên Torê tê. Ji vê heyvê re "tişrîna talî" tê gotin. Çavkanî Girêdanên derve Meh

1759

https://ku.wikipedia.org/wiki/Kan%C3%BBna%20p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn

Kanûna pêşîn

Kanûna pêşîn (berfanbar an çileya pêşîn an kanûn an berçile an jî kanûna biçûk), meha dozdehem ya gregoryen e. Kanûna pêşîn 31 roj diajo. Navên meha kanûna pêşîn Berfanbar Ji barîna berfê ev nav lê hatiye kirin. Di vê mehê de gelek berf dibare, hişkî dikeve, serma zêde dibe û di serê mehê de çile zivistanê dest pê dike. Berçile Çavkanî Girêdanên derve Meh

1762

https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

8ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1829 – Pierre Alexis Ponson du Terrail, nivîskarê fransayî 1923 – Didier Anzieu, psîkoanalîstê fransî Mirin 1979 – Sin-Itiro Tomonaga, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1763

https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

9ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Di sala 2000î de, xebatkara Ozgur Halkê Nesrîn Teke ku ji bo protestokirina zilm û bêdengiya agir berdabû canê xwe, li Edeneyê jiyana xwe windakir. Di sala 2000î de, Mehmûd Yener ku ji bo protestokirina komploya navneteweyî agir berdabû canê xwe, li Edenê Mir. Cîhan Di sala 711an de, fermandarê hêzên Îslamê Tariq bin Ziyad bakûrê Spanyayê dagir dike. Di sala 1816an de, Arjentîn ji Spanya cûda dibe û serxwebûna xwe radigihîne. Di sala 1850î de, Millard Fillmore dibe serokê sêzdehem yê Amerîkayê. Di sala 1900î de, Keybanûya brîtanî Victoria biryara bi navê keyaniya Brîtanî derdixe Comonwiltha Awistralya were damezirandin. Li vê biryarê mêtîngehên parzemîna Awistralya hemuyan dibin ala hikûmeteke federal dibin yek. Di sala 1952an de, Hikûmeta Norî El Saîd ya Iraqî radighîne ku ew xwe ji kar dişînin. Di sala 1963an de, piştî ku Malezya ji Brîtanyayê rizgar dibin, yektiya xwe radigihînin û Delweta Malezya ya Yekgirtî tê damezirandin. Di sala 1991ê de, piştî salên qutbûnê careke din Başûrê Afrîkayê tevlî Olompyada werzişê bû. Di sala 2002an de, li patexta Etiyobiya Edîs Ebaba navenda Yekîtiya Afrîkayê tê damezirandin. Di sala 2004an de, Dadgeha Dada Nevdewletî ne rewabûna dîwarê ku Îsraêl li Şerîa Rojava avakirî radigihîne. Di sala 2006an de, Tîma Îtalyayê bi panaltî zora taxima Fransayê dibe û 18mîn kasa cîhanê ya goka lingan FIFA bi dest dixe. Jidayikbûn 1936 – Richard Wilson , lîstikvan , derhênerê şanoyê û moderatorê skotlendî Mirin 1937 – Zerîfe Xanim, hevjîna rêberê serhildana Qoçgiriyê 1937 – Elîşêr, rêberê serhildana Qoçgiriyê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1764

https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

10ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1856 – Nîkola Têsla jidayîk bû. Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1765

https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

11ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1989 – Sir Laurence Olivier, aktor Brîtanî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1766

https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

12ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1904 – Deng Xiaoping, siyasetmedarê Çînî 1904 – Pablo Neruda, nivîskar, 1971 Xelata Nobel a Wêje 1976 – Anna Friel, lîstikvana îngilîz Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1767

https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

13ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1768

https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

14ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 1982 – Li zîndana Amedê rojiya mirinê hat dan dest pê kirin. Tê de Kemal Pîr, Mehmet Xeyrî Durmuş, Elî Çîçek ve Akîf Yilmaz jiyana xwe winda kir. 2007 – VÎN TV, kanela muzîka kurdî dest bi weşanê kir. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1988 – Ria Antoniou, modela yewnan Mirin 2016 – Bavê Selah, hunermendê kurd Cejn û salveger Roja 14'ê tîrmehê ji bo rojiya mirinê ya 14'ê tîrmehê tê bîr anîn. Roj

1774

https://ku.wikipedia.org/wiki/L%C3%AEsteya%20%C3%AAl%C3%AAn%20kurdan

Lîsteya êlên kurdan

Li Kurdistanê gelek êl an eşîrên kurdan hene, Çend ji wan ev in: Dîrok Bi dûçûna Mikhail Semenovich Lazarev navên eşîrên kurd %66 ji zimanê Hurîyan e Çavkaniyên îslamî Êl û eşîrên kurdan di çavkaniyên Îslamî de bifirehî yekem di sedsala 14'emîn de derbas dibin. Di pirtûka Şîbabedîn Omerî ya bi navê Masalik al Absar de lîsteyeke eşîrên kurdan mewcut e. Di vê lîsteye de ji çend eşîrên kurdan bi cîhwar û gelheye wan ve têye qalkirin: Gûranî an Kûranî, Cengawer û cotkar in (li Kurdistanê bi van herdû navan eşîr hebin jî, Mînorsky "al-Kûranî" yên Omerî wek êla îroyî ya Gûran terîf dike). Gilalî, hinek ji wan koçberê Sûrî bibûne. Mîrê wan, Şerefedîn, di dema moxolan de waliyê Hewlêrê bû ye. Ji aliyê moxolekî ve hatibûye kuştin. Zengalî (Zengene) Kusa, li Şarezûr, koçberê Misirê û Sûrî bûne. Mabir, li Şarezûrê dijîn, bêşeke wan jî koçbere Misirê û Sûrî bûye. Rojava Hesnan alian berazî sêxan Mîran Dazwanî (Eşîrên Millî) Fikriderin Mala Zoro Mala Haco Bakûr Brûkî, Sipkî, Dazwanî, Ertoşe, Sînemilî, Redkî, Mîlan, Koçgirî, Zîlan, Zirkî, Celalî, Cibran, Hevêrkan, Hesenan, Berazî, Motikan, Hemikan, Mehelmiyan Mijarên têkildar: Lîsteya eşîrên Botan Lîsteya eşîrên Dêrsimê Lîsteya eşîrên Serhed Lîsteya eşîrên Anatoliya Navîn Başûr Binihêre: Lîsteya eşîrên kurd ên Kurdistana Iraqê HesnanHesni) caf mzurî Zebari barzani talabani dezeyî berwarî zirarî sindi nehêlî gulî surçî doskî Rêkani şerwanî nerwaî Ertuşî Eşîrên kurden êzdiyan Binihêre: Eşîrên kurden êzdiyan Lîsteya eşîrên êzîdî li Başûrê Kurdistanê kurden kurdistane Kurdi kurmanci Kurdistan Xoresan Lîsteya êl û aşîrên kurdên xoresan Ên esilkurd Lîsteya êl û eşîrên esilkurd Her wisa binêre [] Pirtûk Aktör, Müttefik, Şaki Kürt Aşiretleri, Weşanên İletişimê, Tuncay Şur&Yalçın Çakmak Çavkanî Civaknasî Civaka Kurdistanê Lîste Eşîr

1786

https://ku.wikipedia.org/wiki/Gulfiro%C5%9F%20%28helbest%29

Gulfiroş (helbest)

Gulfiroş yek ji helbestên Cegerxwîn ên bi nav û deng. Ez ji xew rabûm, gulfiroşek dî, Pir gelek şa bûm, gul bi dil didî. Gul bi dil didî. Hebû me yek dil, tev jan û kul bû, Ne bûme bawer, gul bi dil bidî. Gul bi dil bidî. Bazar me kir go, ser bi ser nadim, Ê gulperest bî, can û dil didî. Dil bi kul didî. Min go kî didî. Can û dil bi gul, Go ev bazar e, dil bi kul didî. Dil bi kul didî. Min can û dil dan, dil kiriye qêrîn, Go ho Cegerxwîn, dil bi gul didî. Dil bi gul didî. Helbest

1788

https://ku.wikipedia.org/wiki/B%C3%BByera%20S%C3%AE%20%C3%BB%20S%C3%AA%20Guleyan

Bûyera Sî û Sê Guleyan

Komkujiya Sî û Sê Guleyan navê bûyerekê ku tê de di 30ê tîrmeha 1943an de bi fermana Mustafa Muglali li Qelqeliya Wanê 33 gundî hatin kuştin. Di 28ê tîrmeha 1943an de 40 merivên esîra Mîlan bi îddîa li ser sînoran qaçaxçîtî kirine, ji gundên wan hatibûn gerten û hatibûn darizandin. Di dadgehê da, ji vî çil kesî tenê pênc meriv ji alî dadgehê ve tewanbar hatibûn dîtin û avêtibûn hundir, her çiqas bê tewaniya ên din tê hatibû dîtin û berdabûn jî, Orgeneral Mustafa Muglali hatibû navça Qerqeliyê, ferman dabû ku ev 33 gundî bên girtin, û li ser sînor bên gulle kirin. Li ser bicihanîna "fermanê" ya ji alî leskeran ve, 33 merivê ku tu sûcekî wan tunne bû, bê pirsiyarî li ser çiyayekî hatibûn gulle kirin; di nav da yekî ku kustî hatiye hesibandin û li wir hatiye histin, bi birîndarî reviyabû Îranê, li ser vê bûyer hatibû bihîstin. Ji bûyerê haydarbûna raya gistiya Tirkiyayê û destpêka dadgehkirina Mustafa Muglali ancax ber bi dawiya desthilatdariya sazûmana yek partîtiyê, di 1949an da pêk hatibû. Di 11ê îlona 1949an dest bi darizandina Mustafa Muglali hat kirin, 2yê adara 1950î dadgehê 20 sal ceza dayê. Biryar ji alî Dadgeha Bilind a Leskerî ve hat betal kirin û ji nû ve darizandina Muglali hat rojevê, lê berî ku darizandin dest pê bike di 11ê kanûna paşîn a 1951î da li girtîgeha ku tê da dima mir. "Bûyera 33 Berik" di serê gelê kurd da wek mînakek ji mînakên herî berbiçav ên ramyariyên qirr kirinên berî dayêne cih girt. Va qirkirinaê bibûya çavkaniyek mafdarbûna tevgera netewî, û ew dê nifs bi nifs bihata gotin. "Bûyera 33 Gulle" ji alî helbestvanê kurd Ahmed Arîf ve bi helbestî hatiye hûnandin û sahberhemek wejeyî ya nahletê li vê bûyerê dibarîne derketiye holê. Ciwan Haco albûmeke ser Sî û Sê Gule derxist. Mijarên têkildar Dîroka Kurdistanê Dîroka Tirkiyeyê Dîroka Bakurê Kurdistanê Komkujiyên li dijî sivîlan Komkujî li Tirkiyeyê

1789

https://ku.wikipedia.org/wiki/S%C3%AE%20%C3%BB%20S%C3%AA%20Gulle%20%28helbest%29

Sî û Sê Gulle (helbest)

Sî û Sê Gulle (tr:33 kurşun) helbesteke Ahmed Arîf ser bûyêra 33 gule ye. Ji aliyê Jiyan Alpîranî hat wergerandin bi kurdî. 1 Ev çiya çiyayê Mengenê ye Dema şefeq li Wanê davêje Ev çiya çêlikê Nemrûdê ye Dema şefeq li hember Nemrûdê davêje. Aliyekî te aşîtê digire, asoyê Qefqasê ye Aliyekî te sijde milkê ecem e. Li bilindahiyan bîsmilikên cemedê, Li ser avan kevokên revok, Keriyên xezalan, Û refên kewan… Mêrxasî nayê înkarkirin Ji hezar salan vir de, kurên vê dere Di şerê yeko-yek de têk neçûn Were, em ji ku xeberê bidin Ev ne fefê qulingan e Di asîmanan de koma stêrkan nîn e Dilê bi sî û sê gule Sî û sê kaniyên xwîne Naherike, Bûye gol li vî çiyayî 2 Ji bin kaş kêrgûyek rabû Pişt belek, Zik çîl-spî Kêrgûyekî belengaz, ducan û çiyayî Dil di dev de, wisa reben Mirov tînê tobê Tenha, tenha bûn dem Berbangek bê qisûr û tezî-rût bû. Nihêrî; ji sî û sêyan yek Di zik de valahiya giran a birçîbûnê Por û rih bihostek, Di pêsîrê de spî, Nihêrî mêrxasek dest girêdaye Dil dojeh Geh li kêrgûya belengaz Geh li pişt xwe. Filînta wî ya delal hate bîra wî, A ku di bin balîfa wî de xeyidiye, Hat bîra wî caniya ku ji deşta Herranê anîbû Bijû bi morîye hişîn, Enîbeş Sê pehnî spî, Beza wî tolaz, reqsok, Mehîna kumêt û seklawî. Çawa firiyabûn li ber Xozatê! Niha, aha bêçar û girêdayî, Aha, li paş wî lûleyek sar nebûya Dikaribû xwe bisiparta bilindahiyan… Ev çiya, çiyayên bira, qedirzan bûn, Pêşî xwedê, van destan mirov nade fedîkirin, Van destên hoste ku, Ariya cixara pêketî, Zimanê margîskê En ku li ber tavê wekî çetel diçûrise Bi gula yekemîn difirand… Ev çav, tu carî neketin dafikan Van çavên wî yên ku, Qîyameta geliyên li benda aşîtan, Xayîntiya nermok û bi berf A hendefan, Ji berê de dizanibû … Bêçare Ew ê bihata kuştin Ferman hatibû dayin, Êdi bila çavên wî marûmorên kor, Dilê wi, teyrên berata bixwara... 3 Hatime kuştin Di dema nimêja sibê de Li gelîyekî xip û xalî yên çiyan Vedizelim Di nava xwînê de û dip û dirêj... Hatime kuştin Xewnen min, ji şevan tarîtir Kesekî ji xêrê re şîrove ki dernakeve Canê min distînin, bê ecel Nikarim di pirtûkan de bi cih bikim Paşakî şîfre daye Hatime kuştin bê dad û bê pirs. Kirîvo, eynî wiha binivise rewşa min Dibê ku wekî qilûlik zanîn Ev ne çiçikên gulî ne Guleyên domdomê ne Ên ku wesle-wesle di devê min da... 4 Fermana kuştinê bi cih anîn, Mija hêşin a çiyan Û bayê sibê yê tevlixew Di xwînê da lewitandin. Dû ra li wir tifing daçikandin Hêdî-hêdî li paşilên me Sekirin, Serûbinkirin. Şutika min a sor ji qumaşe kîrmanşah ê, Tizbî û qutiya min girtin û çûn Hemû jî dîyarî bûn ji warên Ecem... Kirîvê hevin , birayên hevin em, em bi xwîne hev ra girêdayîne Bi gund û êl ên himber va Bi sedan sala me qîz danên hev û qîz ji hev girtine, Ciranên hevin em rû bi rû Tev li hev dibin mirîşkên me Ji nezaniyê nîne, Ji xizanîyê Em dilgerm nebûne li pasportê Ewê tewana sebebê qetla me Êdi navê me derdikeve bi keleşiyê, Mişextvanîye, Rêbirîye, Xayîniyê... Kirîvo, eynî wiha binivisîne rewşa min Dibê ku qilûlik werê zanîn Çiçikên gul nînê Gulleyên domdomê ye Ên ku wesle-wesle di devê min da... 5 Lêxin lawo, Lêxin , Ez bi hêsanî namirim. Di kuçik da bûyê arî tirafa min, Di hundirê min da gotinên min heye Ji rewşzanan ra. Bavê min çavên xwe dan li ber Rihayê Û sê birayên xwe jî Sê serwiyên nazenîn, Sê perçên çiya ku hîn ji emrê xwe têrnebuyi. Ji bircan, ji qûçan, ji minaran Kirîv, meriv û Zaroyên çîyan Dema ku li hember dorpêçkirina Fransiz şer dikirin. Xalê min ê piçûk Nezif Ku hîn simêla wî nû derketî, Cindî, Sivik Siwarekî baş bû Gotiye lêxin birano Roja namûsê ye Û hespa xwe rakirîye ser piyan. Kirîvo, eynî wiha binivisîne rewşa min Dibê ku qilûlik werê zanîn Çiçikên gul nîn e Gulleyên domdomê ye Ên ku wesle-wesle di devê min da... Helbest

1791

https://ku.wikipedia.org/wiki/Roja%20Welat%20%28rojname%29

Roja Welat (rojname)

Roja Welat rojnameya kurdî ya rojane ye. Hejmara yekemîn di de di înternetê de derket. Roja Welat jî navê rojnameyê ye ku Kemal Burkay û Partiya Sosyalîst a Kurdistan di sala 1977an de di Enqere de derxistibû. Rojnameyeke panzdeh rojî bû, nîv nîvê bi kurdî û tirkî bû. 20-40 hezar çap bûn. Roja Welat, heya ku bi destê hukma leskerî hate girtin 12 hejmar derket. Çavkanî Girêdanên derve Malpera Roja Welat Rojnameyên rawestandî Rojnameyên kurdî

1794

https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20adar%C3%AA

21ê adarê

Bûyer Kurdistan 1590 – Li Stembolê di navbêra Sefewî û Osmanan de peymanek hate mohrkirin. Li gorî vê peymanê, Loristan û Şarezor dikeve bin destê Osmaniyan. 1938 – Destpêkirina serhildan û jenosîda Dêrsimê. 1946 – Kovara kurdî ya Ciwanên Kurd li bajarê Başûrê Kurdistanê Bûkanê ya bi navê «Hellale« yekemîn hejmara xwe weşand. Kovarê tenê 3 hejmar belav kir. 1979 – Rêxistina bi navê Bizotnewey Sosyalîstî Kurdistan BSK ji Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê YNK cihê bû. 1982 – Ji kadroyên sereke yê PKK'ê û di heman demê de endamê komîta navendî ya PKKê Mazlum Dogan di roja Newrozê de li zîndana Amedê bi 3 darikên kuftikê Newroz pîroz kir û ji bo protestokirina kirinên dewletê xwe feda kir. 1983 – Kovara „Stêr" li Sûriyê dest bi weşanê kir. 1985 – Eniya Rizgariya Netewa Kurdistan ERNK hate damezirandin. 1986 – Dewleta Sûriyê êrîşî ser xwepêşandanên Newrozê yên li Şam û Qamişloyê kir. 1990 – Zekiye Alkan, li Amedê xwe di roja Newrozê de şewitand. 1992 – Endamê HEP'a Şirnexê Mahmut Ertak hate binçavkirin û hîn jî windaye. 1992 – Endamê HEP'a Şirnexê Halil Baysal di pîrozbahiya Newrozê de bi gûleyên tîmên taybet hate qetilkirin. 1992 – Rahşan Demirel bi navê xwe yê kodî Sosin li Qedîfeqeleya Izmîrê xwe di roja Newrozê de şewitand. 1992 – Di serhildanên Nisêbîn û Cizîrê de 93 kes şehîd ketin. 1994 – 6 Mebûsên DEP'ê hatin girtin. 1994 – Bêrîvan û Ronahî xwe di roja Newrozê de li bajarê Mannheim a Almanyayê şewitandin. 1995 – Rêxistina Yekîtiya Netewî ya Demokrata Kurdistan YNDK hate damezirandin ku Doktor Sîrwan sekreterê rêxistinê bû. Her wiha ev rêxistin ji bo Başûrê Kurdistanê yekîtiyeke xurt ava kir û piştî 3 salan bi dawî bû. Di dirêjahiya xebatên xwe de, ev rêxistin gelek caran bû hedefa êrîşên tarî û xêrnexwaz. 1995 – Dewleta Tirkiyeyê, ku heta wê rojê cejna Newrozê qedexe dikir û kesên rengê kesk û sor û zer hildigirtin êrîşî wan dikir, îlan kir ku cejna Newrozê ya tirkan e û ev bi deh salane tê pîrozkirin. 2001 – Cejna Newrozê di serî de li Amedê û li gelek bajarên Kurdistan û Tirkiyeyê bi beşdariya zêdetirî 500 hezar kesî hate pîrozkirin. Cîhan 1799 – Êrîşa Napolyon Bonapart ya Akkayê bi binkeftinê encam da. 1907 – Ev roj weke Roja Dayikên Cîhanê hate pejirandin. 1918 – Tevgera Biharê ya Almanan destpêkir. 1968 – Îsraîlê êrîşî bajarê Karamehê kir. Jidayikbûn 1626 – Pedro de Betancur, ezîz û mîsyonerekî xiristiyan e. 1949 – Slavoj Žižek, felsefevan û psîkoanalîstê slovenî 1957 – Youssef Rzouga, helbestvanê tûnisî Mirin 1973 – Aşik Veysel Şatiroglu, hozan û helbestvanê tirk 1982 – Mazlum Doğan, yek ji kadroyên sereke yên PKK'ê 1990 – Zekiye Alkan, keça kurd 1992 – Halil Baysal, endamê HEP'a Şirnexê 1992 – Birsen Özcan, endama HEP'a Şirnexê 1994 – Bêrîvan, keça kurd 1994 – Ronahî, keça kurd 2008 – Çerkezê Reş, helbestvan û nivîskarê kurd Cejn û salveger Cejna neteweyî ya kurdan û destpêbûna biharê Newrozê Roja Dayikên Cîhanê Roja Têkoşîna li dijî Nijadperestiyê Ya navneteweyî 21-28 adar Hefteya Qehremantiyê Roj

1802

https://ku.wikipedia.org/wiki/Kurdistan%20Report

Kurdistan Report

Kurdistan Report kovareke siyasî-çandî ser Kurdistanê ye. Bi zimanê almanî ji sala 1982'an heta tîrmehê sala 2004'an 114 hejmar derket. Kurdistan Report bi çend ziman wek îtalî, îngilîzi, yewnanî jî derket. Îro bi almanî û îtalî derdikeve. Çavkanî Girêdanên derve Malpera Kurdistan Report Gotar der barê Wîkîpediya Kovarên kurdî

1803

https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%96zg%C3%BCr%20Politika

Özgür Politika

Özgür Politika, rojnameyeke rojane ye ku li Elmanyayê bi zimanê tirkî derdikeve. Wêşandina Özgür Politika piştî bombakirina rojnameya Özgür Ülke li Stembolê di sala 1995an de dest pê kir. Özgür Politika wek dengê kurdên li Ewropayê dihate dîtin. Ji ber sedema ku rojnameya ya PKKê ye, rojname di 5ê îlona 2005a ji aliyê Wezareta hundir ya Almanya hate girtin. Di daweya ku rêvebirên rojnameyê li dijî biryara Wezareta hundir ya Almanya vekirin de, xwediyên rojnamê bi ser ketin û biryara girtinê hate betalkirin, lê rojnameyê dîsa dest bi weşêne nekir, ji ber ku di kanûna paşîn a 2006a rojnameyeke din a rojane bi navê Yeni Özgür Politika cihê wê girtibû. Mijarên têkildar Özgür Ülke Yeni Özgür Politika Çavkanî Rojnameyên rawestandî Rojnameyên kurdan bi zimanê tirkî

1808

https://ku.wikipedia.org/wiki/Partiya%20Jiyana%20Azad%20a%20Kurdistan%C3%AA

Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê

Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê, bi kurtî PJAK, li Rojhilata Kurdistanê (Îranê) çalak e. PJAK di sala 2004'an kongreya xwe ya yekem pêk anî. Serokê PJAK'ê Hecî Ehmedî ye. PJAK di Kongreya xwe ya yekem de xwe weke rêkxistinekê ku rêbaza Şaristaniya demokratîk bingeh digre plana xwe darişt. Piştî zêdetirî salek û nîv di kongreya duyem de bi pejirandina Sîstema Konfedralîzma Demokratîk ku ji aliyê Ebdulla Ocalan ve hatibû pêşkeşkirin derbazî pêvajo û asteke nû bû di xebatên xwe de. Ev Kongre di payîza 2005'an de li çiyayên Qendîl li başûrê Kurdistan hat li dar xistin. Kampên leşkerî yên PJAKê li Çiyayên Qendîlê ne. Her çend PJAK xwe ji PKK cûda bihesibîne jî têkiliyeke xurt heye. PJAK li gor bernameya xwe qada têkoşînê Rojhilatê Kurdistanê bijartiyê. Lê DYA PJAKê wek PKKê wek organîzasyoneke terorîst binav dike. Dibe ku tesîra têkiliyên Tirkiye û DYA yê bibe sedema vê binavkirinê. Hêjayî gotinê ye ku PJAK yek ji endamên KCKye Newroz TV (rojhilat) kenala televîzyonê ye ya nêzîkî vê tevgerê. Di sala 2005’an de yekemîn koma endamên PJAK’ê wekî(osman caferî, şîva karger, hebîb tehmasbî, Yusif hatemî u....) ji partiyê veqetiyan û Yekîtiya Demokrat a Kurdistanê (YDKurdistan) ava kirin. Binêre Şoreşa Rojhilatê Kurdistanê Girêdanên derve Malpera PJAK Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê Partiyên siyasî yên Kurdistanê Partî (Îran) Rêxistinên Rojhilatê Kurdistanê Rêxistinên kurdan

1812

https://ku.wikipedia.org/wiki/L%C3%AEsteya%20tevger%C3%AAn%20jin%C3%AAn%20kurd

Lîsteya tevgerên jinên kurd

Rêxistinên siyasî yên jinên kurd Yekitiya Jinen Welatparezen Kurdistan (YJWK, 1987) Tevgera Azadiya Jinên Kurdistan (TAJK) Yekîtiya Azadiya Jinên Kurdistan (YAJK, 1995-1999) Bîrdoziya Rizgariya Jinê (8 Adar 1998) Partiya Jinên Karkerên Kurdistan (PJKK, 1999-2000) Partiya Jina Azad (PJA, 2000-2004) Partiya Azadiya Jin a Kurdistan (PAJK, 2004) Yekîtiyên Jinên Azad STAR (YJA STAR, 2004) Koma Jinên Bilind (2005) Komelgaya Jinen Azad e Rojhilate Kurdistane KJAR 2014 Alên rêxistinên siyasî yên jinên kurd Dîrok Jinên kurd

1835

https://ku.wikipedia.org/wiki/Bajar%C3%AAn%20Komara%20Tirkiyey%C3%AA

Bajarên Komara Tirkiyeyê

Bajarên Komara Tirkiyeyê li vê derê gora sîstema îdarî ya Komara Tirkiyeyê (hejmara plaqayê)û bi navên tirkî hatin lîstekirin. Dabeşkirinên îdarî li Asyayê Dabeşkirinên îdarî li Ewropayê Dabeşkirina îdarî ya asta yekem li gorî welatan Parêzgehên Tirkiyeyê Dabeşkirina Tirkiyeyê

1839

https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

15ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1410 – Bi yekîtiya Mîrîtiya Mezin a Lîtvanya û Keyaniya Polonyayê li hemberî Şovalyeyên Tîtonî li gundê Grunwaldê şer qewimî. Jidayikbûn 1918 – Bertram Brockhouse, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê. 1963 – Sezai Temelli ramyar, hevdamezrîner û hevserokê HDP Mirin 1951 – Celadet Bedirxan, siyasetmedar, rojnamevan û zimannasê kurd Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1845

https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

16ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1980 – Jesse Jane, pornostêrk û modela amerîkî. 1989 – Gareth Bale, gogbazê walesî Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1846

https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

17ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1912 – Henri Poincaré, matematîknas û fîzîknasê fransî. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1847

https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

18ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1853 – Hendrik Lorentz, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê 1918 – Nelson Mandela, yekemîn serokkomarê reşik ê Afrîkaya Başûr Mirin 1991 – Ebubekir Pamukçu, alîgirê MHP'ê û sîxûrê dewleta tirk Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1848

https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

19ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 2012 – Gelê Kurd bajar û bajarokên kurdî li rojavayê Kurdistanê xistin di bin bandora xwe. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1893 – Mayakovskî, helbestvanê rûs Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1849

https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

20ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1864 – Erik Axel Karlfeldt, helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê 1919 – Sir Edmund Percival Hillary, çiyavan û kaşîf Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1850

https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

21ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 1930 – Serhildana Oremar Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1851

https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

22ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1980 – Kate Ryan, stranbêja belçîkayî 1992 – Selena Gomez, stranbêj û aktrîsa amerîkî Mirin 1908 – William Randall Cremer siyasetmendê Brîtanî xwediyê Xelata Nobelê 1999 – Hozan Serhat, hunermendê kurd Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1852

https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

23ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1989 – Daniel Radcliffe, lîstikvanê brîtanî Mirin 1955 – Cordell Hull, dadnas û siyasetmedarê amerîkî. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1853

https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

24ê tîrmehê

Kurdistan 1923 – Îmzekirina Peyama Lozan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1883 – Victor Francis Hess, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê 1970 – Hozan Serhat, hunermendê kurd Mirin 1981: Dengbêj EIî Merdan li Kerkûkê jiyana xwe ji dest da. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1854

https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

25ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1974 – Ceylan Avcı, stranbêj Mirin 2005 – Kazim Koyuncu, stranbêjê laz (jdb. 1971) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1855

https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

26ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 1930: Îsmaîl Axayê Şikakî (Simko) li ser efûyekê ku ji bo wî hatibû derxistin çû Îranê û li wir hat kuştin. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) 1847 – Lîberya komarek azad bû. Jidayikbûn 1829 – Auguste Beernaert, dadnas û siyasetmedarê belçîkî 1855 – Ferdinand Tönnies, civaknas û fîlozofê alman Mirin 1930: Îsmaîl Axayê Şikakî (Simko) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1856

https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

27ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 1921 – Komeleya Xwendekarên Kurd " Hêvî" li Stembolê hat avakirin. 1958 – Abdulkerîm Qasim ku di 14ê mehê de dest danîbû ser rêveberiya Iraqê bi serokên başûrê Kurdistanê re hevdîtin pêk anî. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1878 – August Aichhorn, pedagog û psîkoanalîst. 1984 – Taylor Schilling, lîstikvana amerîkî Mirin 1946 – Gertrude Stein, nivîskara amerîkî 1980 – Mihemed Reza Pehlevî, şahê Îranê. 1970 – Antonio Salazar, dîktatorê Portugalê. 2021 — Saginaw Grant, aktorekî amerîkî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1857

https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

28ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1794 – Maximilien Robespierre, parêzer û siyasetmedarê fransî (jdb. 1758) Cejn û salveger Roja Zerikê ya Cîhanê Roj

1858

https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

29ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1830 – Li Fransayê Şoreşa Tîrmehê pêk hat, Charles X ji textê anîn xwar, Louis Philippe anîn şûna wî. 1900 – Keyê Îtalyayê Umberto I, ji alî anarşîtek bi navê Gaetano Bresci ve hate kuştin. 1921 – Adolf Hitler bû seroka Partiya Karkerên Alman a Nasyonalsosyalîst. 1957 – Saziya Navneteweyî ya Atomê (International Atomic Energy Agency - IAEA) hate damezrandin. 1958 – NASA (Daîreya Feza û Hewavaniya Neteweyî ya DYAyê) hate damezrandin. 1958 – Serokê DYAyê Dwight D. Eisenhower Qanûna Feza û Hewavaniya Neteweyî yê ku ji alî NASAyê ve hate amadekirin da qanûnî kirin. 1981 – Li Keyaniya Yekbûyî Prensa Walesê Charles, bi Lady Dianayê re zewicî. 1989 – Li Îranê hilbijartina serokatiyê Elî Ekber Haşimî Refsencanî kar kir. 1999 – Cara yekemîn bû ku serokek Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê gava ku li ser karê xwe bû cezayek hilda. Serok Bill Clinton ji sûca îfadeya derew danê ji 90.000 dolar cezayê re hate mehkûmkirin. 2005 – Stêrnas dan zanîn ku ewana gerstêrkek biçûk keşf kirine û jê re navê Erîsê dane. Jidayikbûn 1805 – Alexis de Tocqueville, siyasetmedar, weşankar û dîroknasê fransî 1883 – Benito Mussolini, pêşengê faşîzmê yê îtalî 1898 – Isidor Isaac Rabi, fîzîknasê amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê 1900 – Antoine de Saint-Exupéry, firokevan, helbestvan, rojnamevan û nivîskarê fransî 1900 – Eyvind Johnson, nivîskarê swêdî, xwediyê Xelata Nobelê 1905 – Dag Hammarskjöld, siyasetmedarê swêdî, xwediyê Xelata Nobelê 1910 – Muzafer Şerif, avakerek psîkolojiya komî yê esilkurd 1972 – Wil Wheaton, lîstikvan û nîvîskarê amerîkî Mirin 1890 – Vincent van Gogh, wênesazê holendî 1913 – Tobias Asser, dadnas û polîtîkerê hollandî, xwediyê Xelata Nobelê 1974 – Erich Kästner, nivîskar û helbestvanê alman Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1859

https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

30ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 1943 – Bûyêra 33 gule: Bi fermana Mustafa Muglali li Ozalpê 33 gundî hatin kuştin. 1983 – Hêzên Rejîma İraqê ji Eşîra Barzanî 8 hezar kes girtin û êdî tu agahî nehat bidestxistin 2021 – Li bajarê Qonyayê nîjadperestên tirk êrîşê malbatekî kurd kirin ji malbatê 7 kes hatin kuştin. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1818 – Emily Brontë, nivîskara brîtanî 1863 – Henry Ford, hilberînerê otomobîlan 1999 – Joey King, lîstikvan û modelekî amerîkî Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) 1286 - Bar Hebraeus, metranekî suryanî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Çavkanî Roj

1860

https://ku.wikipedia.org/wiki/31%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

31ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 1986 – DGMê ji ber ku bi kurdî axivîn, li hinek endamên SHPê doz vekir. 1992 – Nûçegihanê Ozgur Gundemê Yahya Orhan hate qetilkirin. 1992 – Xebatkarê Ozgur Halkê Çetîn Ababay li Êlihê hat şehîdkirin. 1999 – Medya TV dest bi weşana xwe kir. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1912 – Milton Friedman, aborînasê amerîkî, Xelata Nobel a aboriyê li sala 1976ê (m. 2006) 1939 – Susan Flannery, lîstikvan  û derhênereka amerîkî 1965 – J. K. Rowling, nivîskara brîtanî Mirin 1784 – Denis Diderot, nivîskar û fîlozofê fransî 2017 – Chris Kutschera (Paul Maubec), lêkolîner, nivîskar û rojnamevanê fransî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1861

https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

1ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1878 – Kanada beşdarê Yekîtiya Posteyê ya Navneteweyî bû. 1908 – "SOS" wekî sînyala tengasiyê ya navnetewî hate pejirandin. 1921 – Partiya Komunîst a Çînê hate avakirin. 1960 – Serxwebûna Somalyayê. 1962 – Serxwebûna Rwanda û Burundiyê. 1979 – Sony, Walkmanê da naskirin. 1997 – Çîn, hukimdariya bajar-dewleta Hong Kongê piştî 156 salan ji Keyaniya Yekbûyî bi dest xist. 2002 – Dadgeha Cezayê ya Navneteweyî hate avakirin. 2013 – Kroatya bû endama Yekîtiya Ewropayê ya 28em. Jidayikbûn 1646 – Gottfried Wilhelm Leibniz, fîlozof û matematîknasê alman. 1780 – Carl von Clausewitz, serhêz, reformîstê artêşê, zanyar û rewîşdarê leşkeri yê prûsî 1879 – Léon Jouhaux, sendîkavanekî fransî, xwediyê Xelata Nobelê ya aştiyê 1976 – Ruud van Nistelrooy, gogbazê holandî 1986 – Şîfa Gerdî, bêjer û rojnamevaneke kurd Mirin 1925 – Erik Satie, komponîst û piyanîstê fransî 1944 – Elî Latîf, wênesaz û werzîşkarê kurd 1971 – William Lawrence Bragg, fizîknasê Brîtanî xwediyê Xelata Nobelê 1974 – Juan Peron, serokê berê yê Arjantînê 1998 – Orhan Kotan, siyasetmedar û nivîskarê kurd 2001 – Nîkolay Basov, fîzîknasê rûs, xwediyê Xelata Nobelê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1862

https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

2ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan 1993 – Li Sêwas ê 36 rewşenbîr bi rengê şewitandinê hatne qetil kirin. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1857 – Karl Gjellerup, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê. Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1864

https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

4ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1776 – Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê serxwebûna xwe îlan kirin. Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1826 – Thomas Jefferson, serokdewletê sêyem ê DYA'yê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1865

https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

5ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1857 – Clara Zetkin , ramyar û parêzvana mafên jinan ku alman bû. 1889 – Jean Cocteau, nivîskar, wênesaz û derhênerê fransî 1900 – Dennis Gabor, endazyarê xwediyê Xelata Nobelê 1911 – Georges Pompidou, serokkomarê Fransayê Mirin 1952 – Safiye Ali , 2020 – Seyidxanê Boyaxçî, dengbêjê kurd Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1866

https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

6ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1980 – Eva Green, lîstikvan û modela fransayî Mirin 2005 – Claude Simon, nivîskara xwediyê Xelata Nobelê. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1867

https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20t%C3%AErmeh%C3%AA

7ê tîrmehê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1979 – Ferîd Xan, helbestvanê kurd. 1985 – Greta Martini , pornostêrka romanyayî Mirin 1930 – Arthur Conan Doyle di 71 saliya xwe de wefat kir. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1869

https://ku.wikipedia.org/wiki/Omer%20Dilsoz

Omer Dilsoz

Omer Dilsoz nivîskarê kurd e. Di havîna 1978ê de li zozanên Gûzereşê çavên xwe li vê dinyayê vekirin. Dilsoz, destek roman nivîsîn, komek werger kirin û celebên cihê cihê yên nivîsê ceribandin. Dilsoz, bi şêwaza xwe ya taybet tê nasîn. Di berhemên wî de war û welat, dîmenên reşkurmanciya nayab pir aşkere tên kifşê û giyanê zeviya nekêlayî ya kurmanciyê bi gîsnê xwe yê şareza gav bi gav dikêle. Zimanekî lîrîk, vehênaneke şidyayî û tekûz, xeyaleke bêsînor û coş û evîneke mîna robarên geliyan hêc û sermest. Omer Dilsoz, li ber sîbera warekî ji warên me, bi dû pêjna çîrokên nayab digere. Berhem Berhemên wî ji weşanxaneyên cur bi cur Hêviyên Birîndar Çapa 1. 2003. Aram. Stembol. Roman Bêhna Axê Çapa 1. 2005 Berçem. Stembol. Roman Bila Gotineke Min û Te Hebe Çapa 1. 2007 Berçem. Stembol. Helbest Neynika Dilî Çapa 1. Aram. 2009. Stembol. Roman Berbiska Zer Çapa 1. Avesta. 2011.Stembol. Roman Hevrazên Çiyan Çapa 1. J&J 2013 Amed. Roman Ez û Min Çapa 1. J&J 2015 Amed. Roman Kundê Dadger Çapa 1. Hîva 20016 Amed. Fabl Gêjevang Çapa 1. Lîs 2018. Amed. Roman 4kotra 4çela Çapa 1. Lîs 2020. Amed. Roman Berhemên wî ji weşanxaneya Peywend Çapa Nû Gûzereş/Derza l’Parsûyê, Çapa Nû, 2022. Peywend. Wan. Roman Bêhna Axê, Çapa Nû, 2022 Peywend. Wan. Roman Neynika Dilî, Çapa Nû, 2022 Peywend. Wan. Roman Berbiska Zer, Çapa Nû, 2022 Peywend. Wan. Roman Hevrazên Çiyan, Çapa Nû, 2022 Peywend. Wan. Roman Ez û Min, Çapa Nû, 2022 Peywend. Wan. Roman Yên nû Kanûnkuj Çapa 1. Peywend. Wan. Bîranîn Işık Çapa 1. Peywend. Wan. Novel Morîbeşkê Êntel Çapa 1. Peywend. Wan. Şano Şair Dibê Çapa 1. 2022 Peywend. Wan. Helbest Siwar û Peyar Çapa 1. 2022. Peywend. Wan. Roman Li Dû Bihûşta Berze Çapa 1. 2022 Peywend. Wan. Roman Serpêhatiyên Mîro û Simore Çapa 1. 2022 Peywend. Wan. Roman Dinyaya Me ya Germ/Dinyaya Wan ya Sar Çapa 1. 2022. Peywend. Wan. Roman Wergerên wî Diyariya Sersalê Etlesa Erdên Mijdar Fira Şeva Pîlotê Şer Keybanûya Firinde Sihêrbendê Ozz Pîrê û Tûtî Qaştanka/Soro Masîreşa Biçûk Mîrzayê Biçûk Çavkanî Nivîskarên kurd

1876

https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20tebax%C3%AA

1ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1498 – Krîstofor Kolumbus bû kaşifê ewropayî yê yekem ku li Venezuêlaya îroyîn geriya. 1834 – Sîstema koledariyê li împeratoriya Brîtanyayê hatiye rakirin. 1876 – Colorado weke dewleta 38em tevlî DYA'yê bû. 1914 – Şerê cîhanê yê yekem; Almanyayê li dijî Rûsyayê îlana şer kir. 1960 – Benînê ji Fransayê serxwebûna xwe îlan kir. 1960 – Îslamabad weke paytexta Pakistana federal hatiye îlankirin. 2016- Şervanên QSD bajarê Minbicê ji destê çeteyên DAIŞê rizgar kirin Jidayikbûn 1924 – Georges Charpak, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê 1945 – Douglas D. Osheroff, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê 1957 – Sirri Sakik, siyasetmedarê kurd Mirin 2004 – Philip Hauge Abelson, fizîknas û kîmyagerê amerîkî (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1877

https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20tebax%C3%AA

7ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1975 – Charlize Theron, lîstikvan û fîlmçêkereke amerîkî, bi eslê xwe ji Afrîkaya Başûr e. Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1878

https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20tebax%C3%AA

2ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) 1738 – Uejima Onitsura , helbestvanê haikû yê Japon 1922 – Alexander Graham Bell, dahênerê telefonê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1879

https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20tebax%C3%AA

3ê tebaxê

Bûyer Şengal ji aliyê DAÎŞ ve hat dagirkirin. Komkujiyek mezin pêkhat. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1880

https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20tebax%C3%AA

4ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1875 – Hans Christian Andersen, nivîskarê danîmarkî (jdb. 1805) 1886 – Samuel J. Tilden, siyasetmendê amerîkan (jdb. 1814) 2013 – Şêrko Bêkes, helbestbêj û şaîrê gewre yê kurd, li jiyê 73 saliyê (jdb. 1940) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1881

https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20tebax%C3%AA

6ê tebaxê

Bûyer 1661 – Di navbera Portûgal û Komara Holendayê de Peymana Haeguyê hate îmzekirin. 1806 – Împeratoriya Romê ya Pîroz hilweşiya. 1824 – Simón Bolívar di şerê Junínê de spanî mexlûb kirin. 1825 – Bolîvya, serxwebûna xwe ya ji Spanyayê ragihand. 1914 – Şerê Cîhanê yê Yekem: Serbistan ji Almanyayê re, Awistriya jî ji Rûsyayê re şer îlan kir. 1924 – Peymana Lozanê kete meriyetê. 1945 – Di Şerê cîhanî yê duyem de Amerîka ji bajarê Hîroşîmayê yê Japonê re bombeya atomê avêt. 70.000 kes di wê bîskê de û bi deh hezaran kes jî di nav çend salan de ji ber radyasyonê mirin. Piştî çend salan kanserên ku ji ber radyoaktîvîteyê derketin jî tê de, hejmara miriyan derket yaserî 200 hezarê. 1960 – Şoreşa Kûbayê: Wek cewaba ambargoya DYAyê, hemû milkên amerîkî û ecnebiyan hatin millîkirin. 1962 – Jamaîka serxwebûna xwe ragihand. 1997 – Balafira rêwiyan ê di şekla Boeing 747 de yê koreyiyan wextê ku peya dibû balafirgeha Gaumê kete erdê. 228 kes mirin. Jidayikbûn 1970 – Alan Cox, lîstikvanê îngilîz Mirin 1969 – Theodor Adorno, fîlozof, sosyolog û bestekarê swîsreyî 1973 – Fulgencio Batista, leşker û dîktatorê kûbayî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1882

https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20tebax%C3%AA

5ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1960 – Burkîna Faso serbixwe bû. Jidayikbûn 1932 – Ja'Net DuBois, lîstikvan û stranbêja amerîkî 1968 – Marine Le Pen, parêzer û siyasetmedara fransî Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1883

https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20tebax%C3%AA

9ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1929 – Abdi İpekçi, rojnamevanê tirk Mirin 1969 – Cecil Powell, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1884

https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20tebax%C3%AA

11ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1897 – Enid Blyton, nivîskarekî îngilîz. 1965 –Viola Davis,) lîstikvan û hilberînereke amerîkî Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1885

https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20tebax%C3%AA

8ê tebaxê

Bûyer 1220 – Swêd di Şerê Lihulayê de ji qebîleyên estonan re mexlûb bû. 1885 – Zêdetirî 1.5 mîlyon kes li bajara New Yorkê beşdarî cenazeya serokê Amerîkayê Ulysses S. Grantê bûn. 1908 – Wilbur Wright, li herêma Le Mans yê Fransayê di pîsta pêşbaziyê de firrîna xwe ya yekem pêk anî. 1925 – Li Amerîkayê, kongreya yekem ya Ku Klux Klanê hatiye kirin. Komeleyekî nijadperestan yê veşartî ye, li dijî reşikên li Amerîkayê ava bûye. 1929 – Yek ji keştiyên hewayê yên Zeplînan ya bi navê LZ 127 Graf Zeppelin ji bo tûra dinyayê bi hewa ket. 1945 – Şerê Cîhanê yê Duyem: Yekîtiya Sovyetan ji Japonyayê re şer îlan kir. 1949 – Encumena Ewropayê civîna xwe ya pêşîn li Strasbourg li dar xist. 1949 – Bûtan serxwebûna xwe îlan kir. 1963 – DYA, Brîtanya, û Yekîtiya Sovyetan peymana li ser rawestandina cerribandinên sîlehên nukleerî li Kremlînê îmze kirin. 1990 – Iraq, Kuweytê îşgal kir. Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1879 – Emiliano Zapata, general û siyasetmedarê meksîkî 1884 – Sara Teasdale, helbestvana amerîkî 1901 – Ernest Lawrence, fizîknasekî amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê 1902 – Paul Dirac, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê (m. 1984) 1943 – Dengir Mir Mehmet Fırat, siyasetmedarê kurd 1947 – Ben Sombogaart, derhênerê holendî 1952 – Jostein Gaarder, nivîskarê norwêcî 1960 – Mustafa Balbay, rojnamevan û siyasetmedarê tirk 1979 – Emiliano Zapata, şoreşgerê meksîkî 1981 – Roger Federer, lîstikvanê tenîsê yê swîsrî Mirin 117 – Trajan, împaratorê Împeratoriya Romê 2009 – Aramê Dîkran, hunermendê zimanê kurdî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1886

https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20tebax%C3%AA

12ê tebaxê

Bûyer Kurdistan 1960 – Girtina rêberên kurd endamên partiya yekemîn. Cîhan 1877 – Stêrnasê amerîkî Asaph Hall, heyva gerstêrka Behramê Deimosê keşf kir. 1914 – Şerê Cîhanî yê Yekem: Keyaniya Yekbûyî ji Awistirya - Mecaristanê re şer îlan kir. 1927 – Li Bolîvyayê 80 hezar kes li ber hikûmetê serî hildan. 1953 – Yekîtiya Sovyetan li Qazaxistanê cerribandina bombeya atomî kir. 1954 – Leşkerên NY'yê ji Koreyê dest bi vekişandinê kirin. 1964 – Afrîkaya Başûr ji ber polîtîkayên xwe yên nijadperest ya li welat, ji lîstikên olîmpiyadê hatiye qedexekirin. 1981 – IBM (Şerîkeya Navneteweyî ya Makîneyên Karweriyê) kompûtera xwe ya kesanî a pêşîn pêşkêşê piyaseyê kir. 1992 – Kanada, Meksîk û DYA diyar kirin ku hevdîtinên xwe yên ji bo îmzekirina Peymana NAFTA'yê ya pêşîn temam kirine. 2005 – Wezîrê Karên Derve yê Srî Lankayê Lakshman Kadirgamar, ji alî nîşanbazek ve hatiye kuştin. Jidayikbûn 1866 – Jacinto Benavente, dramatîker û rojnamevanê spanî 1915 – Charles Hard Townes, fîzîknasê amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê 1887 – Erwin Schrödinger, fizîknasê awistriyayî, xwediyê Xelata Nobelê Mirin BZ 30 – Kleopatra VII., keybanûya dawîn a Misira Antîk 1750 – Johann Sebastian Bach, bestekarê alman 1794 – Maximilien Robespierre, siyasetmedar û dadnasê fransî 1827 – William Blake, helbestvanê înglîz 1955 – Thomas Mann, nivîskarê alman, xwediyê Xelata Nobelê 1982 – Henry Fonda, lîstikvanê amerîkî 1989 – William Shockley, fîzîknasê amerîkî 1999 – Can Yücel, helbestvan û nivîskarê tirk 2004 – Francis Crick, biyolog û fizîknasek brîtanî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1887

https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20tebax%C3%AA

14ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1867 – John Galsworthy, nivîskarê Brîtanî xwediyê Xelata Nobelê Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1888

https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20tebax%C3%AA

16ê tebaxê

Bûyer Kurdistan 1946 – Partiya Dêmokrata Kurdistanê (Kurdistana Başûr) hatiye damezrandin li Mehabadê, rojhilata Kurdistanê. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1980 – Elita Löfblad, modela swêdî Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1889

https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20tebax%C3%AA

13ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1890

https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20tebax%C3%AA

17ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1930 – Ted Hughes, helbestvan û nivîskarê îngilîz. Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1891

https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20tebax%C3%AA

18ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1892

https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20tebax%C3%AA

19ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1893

https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20tebax%C3%AA

20ê tebaxê

Bûyer Kurdistan 1920 – Bajarê Qamişlo bi destê Frensan hatiye avakirin. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1955 - Bêhûd, helbestvanê kurd Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1894

https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20tebax%C3%AA

21ê tebaxê

Bûyer Kurdistan 2004 Komeleya Nivîskarên Kurd Kürt Pen a ku li Amedê hatiye avakarin, kongreya xwe ya yekemîn li Amedê, li hêwana şanoyê ya Şaredariya Mezin a Amedê li dar xist. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1895 – Kamûran Elî Bedirxan ji dayik bû. Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1895

https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20tebax%C3%AA

22ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1896

https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20tebax%C3%AA

23ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) 1978 - Kobe Bryant basketbolvanekî amerîkî, li Fîladelfiya ji dayik bû. (m. 2020) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1897

https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20tebax%C3%AA

25ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1758 – Şerê Heft Salan: Keyê Prûsyayê Friedrichê mezin, artêşa rûsan mexlûb kir. 1825 – Ûrûguay serxwebûna xwe ya ji Brezîlê îlan kir. 1830 – Şoreşa Belçîkayê dest pê kir. 1933 – Îtalya û Yekîtiya Sovyetan peymana êrîşnekirinê îmze kirin. 1933 – Li herêma Sichuan a Çînê erdhejek çêbû. Di vê erdhejê de 9 hezar kes mirin. 1940 – Balafirên herbê yên almanan dest bi bombebarankirina bajarê Londonê kirin. 1944 – Paytexta Fransaye Parîs, ji îşgala almanan xilas 1980 – Zîmbabwe beşdarî Neteweyên Yekbûyî bû. 1991 – Belarûs serxwebûna xwe ya ji Yekîtiya Sovyetan îlan kir. 1991 – Linus Torvalds (çêkera Linuxê) ragihand ku ew, sîstemekî xebitandinê yê nû çêdikin û her kesê ku eleqedarê vê ye dikarin alî wan bikin. Jidayikbûn 1836 – Bret Harte, nivîskarê amerîkî 1928 – Herbert Kroemer, fîzîknas û endezyarê alman, xwediyê Xelata Nobelê 1984 –Anya Monzikova , lîstikvan û modeleke rûs-amerîkî Mirin 1776 – David Hume, fîlozof, dîroknas û aborînasekî skotlendî 1819 – James Watt, dahêner û endazyarê skotlendî 1867 – Michael Faraday, kîmyager û fizîkzanê înglîz 1900 – Friedrich Wilhelm Nietzsche, helbestvan û fîlozofê alman 1908 – Henri Becquerel, fizîknasê fransî, xwediyê Xelata Nobelê 1976 – Eyvind Johnson, nivîskarê swêdî, xwediyê Xelata Nobelê 2012 – Neil Armstrong, pîlot, endezyar û esmangerê amerîkî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1898

https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20tebax%C3%AA

24ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1932 – Ordîxanê Celîl, zimannasê kurd Mirin 1943 – Simone Weil, fîlozof û aktîvîstê fransî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1899

https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20tebax%C3%AA

26ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1900

https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20tebax%C3%AA

27ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1770 - Georg Wilhelm Friedrich Hegel, fîlozofê alman (mirin: 1831) 1874 - Carl Bosch, kîmyagerek elman û xwediyê Xelata Nobelê ya Kîmyayê (mirin; 1940) 1908 - Lyndon B. Johnson, fermandar û siyasetmedarê amerîkî, serokê 36emîn ya Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (mirin: 1973) 1915  - Norman Foster Ramsey, Jr., fîzîknasek amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê 1929 - Yaser Erefat, siyasetmedarê filistînî 1929 - Ira Levin, nivîskarekê Emerikî (ö. 2007) 1932 - Antonia Fraser, nivîskarekî Inglîz 1946: Astrofîzîknas John C. Mather li Roanoke (Virginia) ji dayik bû. 1946 – John C. Mather, astrofîzîknasê amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê 1947 - Halil Berktay, dîroknasekî Tirk 1988 - Alexa PenaVega, lîstikvan û stranbêja amerîkî Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1901

https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20tebax%C3%AA

28ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1902

https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20tebax%C3%AA

29ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1780 – Jean Auguste Dominique Ingres, helbestvanê fransî (m. 1867) 1704 – John Locke, fîlozofê înglîz (m. 1704) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1903

https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20tebax%C3%AA

30ê tebaxê

Bûyer Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1980 – Angel Coulby, lîstikvana îngilîz 1972 – Cameron Diaz, lîstikvana amerîkî Mirin 1940 – Joseph John Thomson, fîzîknasê Brîtanî xwediyê Xelata Nobelê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1904

https://ku.wikipedia.org/wiki/31%C3%AA%20tebax%C3%AA

31ê tebaxê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1905

https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

1ê îlonê

Bûyer Kurdistan 2004 – Kovara W ya wêjeyî, çandî û hunerî, ji aliyê 11 nivîskarên kurd ve li Amedê dest bi weşana xwe kir. Cîhan 1939 – Almanya ya faşîst bi êrîşê hemberê Polonyayê Şerê Cîhanê yê Duyemîn da dest pê kirin. Îro 1ê îlonê Roja Aştiyê ya Cîhanê ye. Welatên pakta Warşova û Yekîtiya Sovyetan ji ber naziyan di 1ê îlonê de şerê cîhanê yê herî bi xwîn dan destpêkirin 1ê îlonê wek roja aştiyê ya cîhanê ragihandin. Di sala 1920an de Fransiyan dewleta Libnanê ya paytexta wê Beyrûte ava kirin. Di sala 1923an di encama erdhejê de li bajarên Japonya Tokyo û Yokohama 300 hezar kesî jiyana xwe ji dest dan. Di sala 1983an dema şerê sar de Balafirek rêwiyan ya Rêhewayên Koreyê, dema ku kete qada hewayî yê Sovyetê ji aliyê jetên rûsan ve hatiye xistin. Di encamê de 269 rêwiyên tê de jiyana xwe ji dest dan. Di sala 1991an de Ozbekîstanê serxwebûna xwe a ji Yekîtiya Sovyetan ragihand. Jidayikbûn 1949 – Zoro Metînî, wênesaz û peykertraşê kurd 1996 – Zendaya, lîstikvan, stranbêj û dansera amerîkî Mirin 1557 – Jacques Cartier, deryavan û kaşifê fransî 1970 – François Mauriac, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê. Cejn û salveger Roja Aştiya Cîhanê ye. Roj

1906

https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

2ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan Di roja 8. gulanê 1945 Şerê cîhanî yê duhem li Ewropa xilas bû. Di roja 2. îlonê 1945 Şerê cîhanî yê duhem li Asya jî xilas bû. Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1991 – Alfonso García Robles, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê 1997 – Viktor Frankl, neurolog û psîkyatrîstê awistriyayî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1907

https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

3ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1964 – Amber Lynn , pornostêrka amerîkan Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1908

https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

4ê îlonê

Bûyer Kurdistan 1993 – Parlementerê Partiya Demokrasiyê (DEP)ê Mehmet Sincar li Êlihê hatiye kuştin. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1974 – Carmit Bachar , dansvan, model, lîstikvan ,showgirl -a amerîkî û endama The Pussycat Dolls 1975 – Sevim Dağdelen , ramyarekî alman ê Partiya çepgir ku bi eslê xwe kurd e. Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1909

https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

5ê îlonê

Bûyer Kurdistan 1937 – Serokê Serhildana Dêrsimê Seyîd Riza hatiye girtin Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1848 – Balduin Groller, rojnamevan, nivîskar û karkervanêkî werzişê bi eslê awistiryayî 1946 – Freddie Mercury ,hunermendê muzîka pop, bestekar û stranannivîsê ku li Zanzîbarê ji dayik bûye. Mirin 1975 – Thomas Bois, kurdnas û mîsyonerê fransî Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1910

https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

6ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 2007 – Luciano Pavarotti, tenorê îtalî û hunermendê operayê. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1911

https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

7ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1982 – Kemal Pîr di rojiya mirinê de şehîd ket. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1912

https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

8ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan 1636 – Zanîngeha pêşî ya amerîkî ya bi navê Harvard hatiye damezrandin. Jidayikbûn 1157 – Richard I, keyê Îngilistanê yê dema xaçperestan 1830 – Frédéric Mistral, helbestvan û nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê 1982 – Karzan Qadir, lîstikvan, derhêner û fîlmnamenivîsê kurd Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1913

https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

9ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1869 – Evdila Cewdet, bijîşk, helbestvan û siyasetmedarê kurd Mirin 1984 – Yilmaz Guney, derhêner û lîstikvanê kurd Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1914

https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

10ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1915

https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

11ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan 2001 – DYA: Êrîşên 11ê Îlonê li New York û Waşingtonê Jidayikbûn 1821 – Fortuné du Boisgobey, nivîskarê fransayî 1895 – Ustad Îlahî, fîlozof û îcatkarê tembûra modern ê kurd Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1916

https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

12ê îlonê

Bûyer Kurdistan 1924 – Serhildana Nastûriyan ya li Hekarî 1980 – Darbe li Kurdistana bakur û Tirkiyê 1982 – Ji kadroyên sazûmankarên Partiya Karkerên Kurdistanê Mehmet Hayrî Durmuş di rojiya mirinê de şehîd ket. Hayri Durmuş û hevalên xwe li dijî politika û pêkanînên derveyê mirovahiyê biryar girtin ku dest bi rojiya mirinê bikin, her wiha di 14ê tîrmeha 1982an de çalakiya rojiya mirinê destpê kir. Di roja 60 an ya Berxwedanê de Hayrî Durmûş jiyana xwe ji dest da. Cîhan 1980 – Darbe li Tirkiyê Jidayikbûn 1967 – Jason Statham, aktorê îngilîz Mirin 1981 – Eugenio Montale, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê 2009 – Norman Ernest Borlaug, zanistê xwediyê Xelata Nobelê Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1917

https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

13ê îlonê

Bûyer Kurdistan 1927 – Serhildana Agiriyê ya duyem dest pê kir. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1813 – Auguste Maquet, nivîskar û libretîstê fransayî Mirin 531 – Kavad I, Şahanşahê Sasaniyan ê Îranê 1982 – Mehmet Xeyrî Durmuş di rojiya mirinê de şehîd ket. Roj

1918

https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

14ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1919

https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

15ê îlonê

Bûyer Kurdistan 1982 –Ji kadroyên pêşeng ên PKKê Akif Yilmaz di di rojiya mirinê ya 14ê tîrmehê de destpêkiribû li zîndana Amedê şehîd bû Di 15ê îlona sala 2014an de çeteyên DAIŞê bi piştgiriya Dewleta tirk êrişên dijwar li ser bajarê Kobanê dan destpêkirin. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Di sala 1812an de Artêşa Fransayê di pêşengtiya împerator Napoleon Bonaparte li Moskowê gihîştin Kremlînê. Di sala 1821an de Guatemala, El Salvador, Hondûras, Nîkaragua û Kosta Rîka serxwebûnên xwe a ji Spanyayê ragihandin. Di sala 1916 dan de tanka yekemîn ji aliyê yekîneyên Îngîlîz ve di dema şerê cîhanê yê yekem li herêma Fransa Somme hatiye bikaranîn. Di sala 1930an de Nazî li Almanya piştî sosyalîstan bûn duyem partiya mezin. Di sala 1944an de Hêzên hewayî yê Keyaniya Yekbûyî di Şerê Cîhanî yê Duyem de 185 balafirên Almanya xistin xwarê. Di sala 1982an de Îsraêl Bêrûtê dagir kir. Di sala 2000 î de lîderê rêxistina azadî û welatê Baskê ETA Ignacio Gracia Arregui li Fransayê hatiye girtin. Jidayikbûn 1796 – Hermann Adam von Kamp, mamoste, warnas û nivîskarê alman 1857 – William Howard Taft, serokdewletê 27em ê DYA'yê 1954 – Hrant Dink, rojnamevanê ermenî Mirin 1974 – Róbert Bak, psîkoanalîstê mecar Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1920

https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

16ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn 1944 – Mehmûd Baksî, nivîskarê kurd Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1921

https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

17ê îlonê

Bûyer Kurdistan Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1982 – Elî Çîçek di rojiya mirinê de şehîd ket. Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1922

https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

18ê îlonê

Bûyer Kurdistan Di 18ê îlona sala 1988an de Dewleta tirk a dagirker ragihand ku ew ê tirkî fêrî kurdên ku ji ber zilma saddam reviyane û hatine tirkiyê bikin. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Di sala 1851an de Rojnameya amerîkî The New York Times dest bi weşanê kir. Di sala 1906an de li Hong Kong a Çînê bahozek tevî tsunamiyekê rû da û di encamê de 10 hezar kesî jiyana xwe ji dest da. Di sala 1932an de li Tirkiyê ezan bi tirkî dan xwendin. Ev ek heta sala 1950î dewam kir. Di sala 1934an de Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst beşdarî Komeleya Milletan bû. Di sala 1960an de Fidel Castro wek serokê heyeta Kûbayê a Neteweyên Yekbûyî gihîşt New Yorkê. Di sala 1981an de li Fransayê cezayê îdamê hatiye rakirin. Di sala 2000î de hikûmeta Îsraîlê ragihand ku ew hevdîtinên aştiyê yên li gel Fîlîstînê radiwestînin. Jidayikbûn 1940 – Abbas El Fassi , siyasetmedar, dîplomat û parêzerê marokanî 1942 – Wolfgang Schäuble , siyasetmedarê alman 1960 – Wolfgang Bahro , lîstikvan, kabaretîst û dûblajvanê alman 1971 – Anna Netrebko , operabêja rûs 1979 – Alison Lohman, lîstikvana amerîkan 1985 – Megan Joy Knudsen , stranbêj û lîstikvana amerîkan 1987 – Mirad Gundikî , nivîskarê kurd Mirin (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj

1923

https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20%C3%AElon%C3%AA

19ê îlonê

Bûyer Kurdistan 19 îlona sala 2016an de Desteya Rêxistinî ya Meclîsa Damezrêner a Sîstema Federaliya Demokratîk a Bakurê Sûriyê dest bi Projeya 'Ez li virim' a serjimariyê kir. Cîhan (Bûyerên ji dîrokê binivîse) Di 19ê îlona sala 1893an de bû welatê yekemîn ku jinan mafê dendayînê bidest xistin. Di 19ê îlona 1908an de li Stenbolê cemiyeta Kurd Teavun û Terakkî hat damezrandin. Berpirsyarê Giştî Seyît Abdulkadîr, berprisyarê çapemeniyê jî Pîremerd ê ji Silêmaniyeyê bû. Di sala 1935an de li Elmanyayê di sektora gelemperî de karkirina Cihûyan hatiye qedexekirin. Di sala 1941an de Şerê cîhanî yê duyem de Hêzên Elman bajarê Kîevê dagir kirin. Di sala 1985an de li paytexta Meksîka Meksîko erdhejek çêbû. Di erdhejê de zêderitîrî 35 hezar kesî jiyana xwe ji dest dan. Jidayikbûn (Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn) Mirin 1989 – Cemîlê Horo, dengbêjê kurd Cejn û salveger (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) Roj