Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Andream, quem vos
imitari inter caeteros apostolos mentientes dicitis,
tanto eam passionis amore expetere, atque sedula
veneratione audiat praedicare. Cum vero, inquit
Scriptura, pervenisset ad locum ubi crux parata
erat, videns eam a longe, exclamavit voce magna
dicens: « Salve, crux, quae in corpore Christi dedicata
es, et ex membris ejus tanquam margaritis
ornata. Antequam te ascenderet Dominus noster,
timorem terrenum habuisti; modo vero amorem coelestem
obtinens pro voto susciperis. Sciens enim
quanta intra te gaudia habeas, securus et gaudens
venio ad te, ita ut et tu exaltans suscipias me discipulum
ejus qui pependit in te, quia amator tuus
semper fui, et desideravi te amplecti. O bona crux,
quae decorem et pulchritudinem de membris Domini
suscepisti: diu desiderata, sollicite amata, sine
intermissione quaesita, et aliquando concupiscenti
animo praeparata! Accipe me ab hominibus, et redde
me Magistro meo, ut per te me recipiat, qui per te me
redemit. » Et Paulus apostolus: « Mihi, inquit, absit
gloriari nisi in cruce Domini mei Jesu Christi #( @#
#Gal.@# VI)! »
Glorificantes igitur crucem Dominicam, Christum,
quasi pendentem in ea, mente invocamus. Quem
vero invocamus, ipsum adoramus. Prosternimur
corpore ante crucem, mente [ante] Deum; veneramur
crucem per quam redempti sumus, sed illum
deprecamur qui nos redemit.
XIV. #De imagine Salvatoris in cruce.@#
De imaginibus quoque quae in ecclesiis fiunt, ratio
citius perpenditur, si ex Veteri Testamento aliqua
similitudo trahatur. Gradiens namque populus Israel
per desertum aliquando ignitorum serpentium morsibus
ad mortem vulnerabantur, super quod consultus
Dominus jussit fieri serpentem aeneum et alto
stipite levari, quem percussi respicientes cito sanabantur.
Et nos, de Aegypto carnalis conversationis
per desertum mundani exsilii ad terram supernae
promissionis tendentes, per respectum Mediatoris in
cruce pendentis, antiqui hostis venenum a cordibus
nostris evacuamus. Qui enim Christum per imaginem
filii Dei ac passionem conspexerit, ipse antiqui hostis
venena evadere poterit. Hoc certe indicant verba
ipsius Domini dicentis: « Sicut exaltavit Moyses
serpentem in deserto, ita exaltari oportet filium hominis (Joann. III).
» Apte autem aeneus serpens
ligno suspensus est, ut Dominus, et in serpente
mortuus, et in aere significaretur aeternus, mortuus
videlicet per humilitatem; aeternus per divinitatem.
Est vero alia hujus ratio: simpliciores quippe in
ecclesia et illiterati, quod per Scripturas non possunt
intueri, hoc per quaedam picturae liniamenta contemplantur,
id est, Christum in ea humilitate, qua
pro nobis pati et mori voluit. Dum hanc speciem
venerantur, Christum in cruce ascendentem, Christum
in cruce passum, in cruce morientem, Christum
solum, non opus manuum hominum adorant. Non
enim truncus ligneus adoratur, sed per illam visibilem
imaginem mens interior hominis excitatur,
in qua Christi passio et mors pro nobis suscepta
tanquam in membrana cordis inscribitur, ut in se
unusquisque recognoscat quanta suo Redemptori
debeat; dum videlicet juxta Salvatoris sententiam,
quae postulat imago Caesaris, reddantur Caesari, et
quae Dei, Deo.
Similiter de imaginibus sanctorum ratiocinari
licet, quae ideo in sancta ecclesia fiunt, non ut ab
hominibus adorari debeant, sed ut per eas interius
excitemur ad contemplandam gratiae divinae operationem,
atque ex eorum actibus aliquid in usum
nostrae conversationis trahamus. Verbi gratia, cum
imaginem beatae Dei genitricis Mariae intuemur,
profecto divinae dignationis per eam beneficia recolimus,
qui de massa perditionis recreavit massam
reconciliationis. Quae nimirum studio obedientiae et
humilitatis exemplo suadet nos supernam patriam
quaerere, quam primae virginis superbia atque inobedientia
clauserat. Sic itaque angelos in ministerio
Conditori assistentes, dum per exteriores imagines
contemplamur, per eam quam a Deo claritatis gloriam
accipiunt, ad eorum numerum studio conversationis
incitamur. Apostolorum atque sanctorum
martyrum imaginatas effigies intuentes, quid aliud
per eas jubemur, nisi ut calcatis curis saeculi, spretisque
corporibus, eorum doctrinis imbuti, et glorioso
certamine roborati, inter mundi triumphatores coronari
mereamur? Simili modo confessorum ac virginum
imagines speculantes, monemur ex eorum
imitatione mundi concupiscentias declinare, lenocinia
carnis calcare, immaculatam hostiam Deo nosmetipsos
offerre. Sic igitur aliorum sanctorum ordines
inspecti, ad aemulationem virtutum nos instruunt,
sicut quondam fortia facta virorum ipsis suis laudibus
ad quaeque audendum alios accendunt.
XV | null | ebb33918-485d-4977-9e09-a8105cb6aebc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. #De ordinibus ecclesiastici regiminis.@#
Sed neque rebellionis vestrae tumorem grassari
adversum divinam ordinationem diutius patior, qua
ecclesiasticae administrationis ordinem in nihilum
redigere laboratis. Sancta quippe Ecclesia, quam
beatus Paulus apostolus supernam Jerusalem, ac
matrem nostram, et manentem civitatem, et ad
aedificationem ex Deo domum non manufactam appellat,
ex angelis et hominibus constat. Quae, partim
ex hominibus societate angelica in ordinibus distinctis
perfruens, jam cum Deo regnat in coelo;
partim vero in ordinibus distinctis adhuc peregrinatur
in terra, et ad supernam societatem suspirat,
ubi, secundum Apostolum, tabernaculum est non
manufactum, neque hujus creationis, ad cujus instar
per Moysen factum est tabernaculum, de quo dixit
ad eum Dominus: « Omnia fac juxta quod tibi in
monte ostensum est (Exod. XXV). » In quo superno
et vero tabernaculo, quod finxit Deus, et non homo, in
interiora velaminis, id est, in ipsum coelum, confessionis
nostrae summus Pontifex « sempiternum habens
sacerdotium, per proprium sanguinem introivit semel
in sancta, aeterna redemptione inventa (Hebr. VII,
IX). » Sedensque ad dexteram Patris, id est, in gloria
paternae majestatis, interpellat, non voce, sed
miseratione pro nobis. Denique « Rex regum et Dominus
dominantium (I Tim. VI), » per quem reges regnant,
et conditores legum justa decernunt, coelestem ac terrenum
principatum, cunctam videlicet rempublicam
regens, et universam militiam, tam coelestem et spiritualem
quam terrenam et temporalem, distinctis
ordinibus disponens ac moderans, et supernae atque
mundanae curiae praesidens, miro ordine angelorum
hominumque ministeria pro temporum varietate et
opportunitate dispensat; et quae singulis quibusque
temporibus, vel personis congruunt, sua occulta inspiratione,
vel evidenti illustratione, vel patefacta
praeceptione decernit.
Itaque legimus sacros ordines in coelo et in terra,
et in Testamento Veteri et in Novo dispositos a Deo,
ex quo, juxta Apostolum, omnis paternitas in coelo
et in terra nominatur. Unde beatus Dionysius
Areopagites, antistes videlicet et venerabilis pater,
sicut didicit a Paulo apostolo, qui raptus est usque
ad tertium coelum, vidit coelestia secreta, duos libros
de angelico et ecclesiastico principatu scripsit. Unde
et beatus Gregorius dixit quia ad hoc divinae dispositionis
provisio gradus et diversos constituit ordines
esse distinctos, ut, dum reverentiam minores potioribus
exhiberent, et potiores minoribus dilectionem
impenderent, una concordiae fieret et diversitate contextio,
et recte officiorum gereretur administratio
singulorum, neque enim universitas alia poterat ratione
subsistere, nisi hujusmodi magnus eam differentiae
ordo servaret. Quia vero creatura in una
eademque aequalitate gubernari vel vivere non potest,
coelestium militiarum exemplar nos instruit
quia, dum angeli sint, archangeli sint, liquet quia
non aequales sunt, sed in potestate et ordine differt
alter ab altero. Quod per hoc datur aperte intelligi
quia, ad explendum de supernis ministerium, alii
spiritus alios mittunt, Zacharia scilicet propheta
testante, qui ait: « Ecce angelus qui loquebatur in
me, gradiebatur, et alius angelus egrediebatur in
occursum ejus, et dixit ad eum: Curre et loquere ad
puerum istum, dicens: Absque muro habitabitur Jerusalem (Zach. II).
» Dum enim angelus ad angelum
dicit: « Curre et loquere, » dubium non est quia
alius alium mittit. Minora vero sunt quae mittuntur,
et majora quae mittunt. Huic autem sensui et illud
creditur non inconvenienter opitulari, quod per Danielem
dicitur: « Millia millium ministrabant ei, et
decies millies centena millia assistebant ei (Dan. VII). »
Aliud namque est ministrare, aliud assistere.
Si ergo inter hos qui sine peccato sunt ista est
distinctio, quanto magis inter eos quos constat non
posse esse sine peccato haec gerendi principatus
ratio est servanda? Liquet, inquit beatus Gregorius,
quod omnes homines natura aequales genuit; sed
variante meritorum ordine alios aliis culpa postponit.
Ipsa autem diversitas quae accessit ex vitio, divino
judicio dispensatur, ut, quia omnis homo aeque stare
non valet, alter regatur ab altero. Unde beatus Paulus:
« Omnis, inquit, anima sublimiori potestati
subdita sit, non est enim potestas nisi a Deo, cui
qui resistit, Dei ordinationi resistit (Rom. XIII). »
Item apostolus Petrus: « Subjecti estote omni humanae
creaturae propter Deum, | null | d6dd02c8-5d3c-4e93-a4e3-892e6642ada0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sive regi quasi praecellenti,
sive ducibus tanquam ab eo missis (I Petr.
II). » Igitur ordines in Ecclesia veteris populi, quae
usitato nomine Synagoga vocatur, fuisse legimus per
Moysen a Deo dispositos, qui et quales et qualiter ac
quando ordinare caeteros vel ordinari a caeteris, vel
regere caeteros, vel regi a caeteris deberent, et quantum
in singulis officiis ministrare deberent. Sed et
nunc in Ecclesia, quae regnum coelorum appellatur,
ad instar coelestium ordinum, ministros Domini institutione
et apostolica traditione legimus et cognoscimus
distincte esse compositos, quibus inter caeteros
quaedam dignitas major, et in similitudinem
honoris fuit quaedam discretio potestatis, quorum
sollicitudine inferiores tanquam ex quadam diversitate
in unum Ecclesiae corpus coeant, ne occasione
libertatis subintret causa praevaricationis. Hujus rei
gratia statuta ab apostolis et apostolorum successoribus
regula est usque in hodiernum diem, per
episcopos atque archidiaconos, decanos etiam atque
praepositos totius ecclesiastici regiminis causam dispensari.
Quod cum ita sit, nihil est quod jure contra
haec repugnare debeatis.
XVI. #De eorum falsa justitia.@#
Verum, quoniam falsae justitiae doctrinam introducere
tentatis, quam divinae gratiae adeo praeponitis
ut omnia propriis meritis ascribatis, hunc nefariae
praesumptionis errorem divinae auctoritatis ictibus
labefactamus; nam nulla justitia, nullum boni constat
meritum, quod non de fonte supernae gratiae id
quod est acceperit. Unde ipse, quo, perhibente Domino,
nemo inter natos mulierum major est, de se
Joannes dicit: « Non potest homo accipere quidquam,
nisi ei fuerit datum de coelo (Joan. III). » Et
apostolus dicit: « Omne datum optimum, et omne
donum perfectum desursum est descendens a Patre
luminum (Jac. I). » Et Paulus ait: « Infelix homo,
quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia
Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Rom.
VII). » Et iterum: « Gratia Dei sum id quod sum. »
Et iterum: « Sed plus illis omnibus laboravi, non
ego autem, sed gratia Dei mecum (I Cor. XV). » Ad
hanc nos professionem ipse instituit, cum ait quia
nullum tempus intervenit quo ejus non egeamus
auxilio. In praevaricatione namque primi hominis
naturalem possibilitatem et innocentiam amisimus, et
nemo de profundo illius ruinae per liberum arbitrium
potest consurgere, nisi eum gratia miserantis erexerit.
Quaecunque igitur in cordibus nostris aut in nostro
arbitrio sancta cogitatio est, aut pium consilium,
aut quilibet motus bonae voluntatis, ex suae gratiae
dono descendit, quia per illum aliquid boni possumus,
sine quo nihil possumus, sicut ipse discipulis ait:
« Sine me nihil potestis facere (Joan. XV). » Nam omnia
hominum merita ab ipsius gratia praeveniuntur, per
quem fit ut aliquid boni et velle incipiamus et facere.
Denique quibus justitiae operibus Maria peccatrix, a
peccatis dimissa, Zachaeus justificatus, latro ad paradisi
gaudia receptus est, nisi sola divinae pietatis gratia?
de qua Apostolus ad Romanos: « Ubi abundavit,
inquit, delictum, superabundavit gratia (Rom. V). » Et
alibi: « Omnes enim peccaverunt, et egent gloria
Dei, justificati gratis per gratiam ipsius (Rom. III). »
Et iterum: « Fuimus, inquit, et nos natura filii irae,
sicut et caeteri (Ephes. II). »
Certissime itaque tenemus omnes homines per
semetipsos non solum perfectionem, sed nec initium
justitiae posse contingere, sed universos qui fiunt
boni, divina gratia praeveniri. Bonam namque in
hominibus voluntatem ipse gratis praeparat, gratis
donat, ipse adjuvat, ipse consummat. Ut enim « abnegantes
impietatem et saecularia desideria, sobrie,
juste et pie vivamus in hoc saeculo (Tit. II), » ait:
« Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Rom. VII),
» cujus haec est inexhausta pietatis munificentia,
ut ex insipientibus sapientes efficiat,
infidelibus fidem tribuat, errantes non solum vocet,
sed etiam revocet, desideriis terrenis expulsis, desiderium
regni coelestis inspiret, inserta bonitate
malitiam exstirpet, benignitatis dono invidiam expellat,
odibilibus quoque et odientibus invicem donum
dilectionis infundat. Ut ergo ex malis boni
simus, ut sanctae charitatis igne flagremus, gratiae
spiritalis opere in nobis inchoatur, ejusque in nobis
operatione perficitur.
Proinde nosse debet unusquisque Christianus,
neque in viribus naturae, | null | 6e0ea76e-0d8b-4192-89d4-3d8d3213d5df | latin_170m_raw | null | None | None | None |
neque in legalibus praeceptis,
sed in illuminatione cordis et voluntario
divinae voluntatis munere constare gratiae salutaris
exordium, qua fit ut quod divinitus praecipitur, non
solum a nobis agnosci, sed etiam diligi possit ac
fieri. Jure igitur gratuito beneficio divinae bonitatis
ascribitur, qui nos ideo ad bona opera misericorditer
excitat, ut habeat quod in nos juste coronare
debeat. Quibus sicut per misericordiam praeparavit
gratuitum justificationis donum, ita per justitiam praeparavit
aeternae justificationis praemium. Opus itaque
gratiae in omnibus praedestinatis gratuita misericordia
inchoatur, et justa retributione perficitur. Quod vero
econtra de injustis occurrere poterat, illis quidem non
injusto judicio ignem aeternum praeparat, quos praeviderat
dignos ad luenda supplicia, nec tamen praedestinavit
ad facienda peccata. Praedestinavit Deus quod
divina aequitas redderet, non quod humana iniquitas
amisisset; praeparavit igitur homini reo non culpam
quam odit, sed judicium quod diligit; scriptum est
enim: « Quia misericordiam et judicium diligit Deus
(Psal. LXXXIII).
» Proinde bona opera quae Deus misericorditer
donat, juste coronat, opera vero quae non
ipse tribuit, juste punit. In istis ergo coronatur divina
largitio, in illis transgressio humana damnatur.
Nihil igitur iste habet, quod propriis meritis ascribere,
nec ille, quod divino judicio jure possit derogare.
Igitur juxta Apostolum, non est quod dicat
« figmentum ei qui se finxit: Quid me fecisti sic?
Quia habet potestatem figulus luti ex eadem massa
facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in
contumeliam (Rom. IX). » Ostendit igitur divitias
bonitatis suae in vasis misericordiae; potentiam vero
atque judicium in vasis irae, dum hos praeparat ad
gloriam, illos sustinet ire in interitum.
Quaenam igitur est ista vestra justitia, quae cuncta
solis meritis, nihil tamen gratiae debet? Porro Paulus
jam testimonium vobis perhibet quod aemulationem
Dei habetis, sed non secundum scientiam:
« Ignorantes enim Dei justitiam, et vestram quaerentes
statuere, justitiae Dei non estis subjecti.
Moyses vero scripsit quoniam justitiam quae ex lege
est, qui fecerit homo, vivet in ea (Rom. X). » Quanto
magis autem justitia quae ex Evangelio Christi et
auctoritate apostolica est, vitam donabit? Quid enim
apostoli aliud docuerunt, nisi quod ex ore Veritatis
acceperunt? Quid autem aliud sancta Ecclesia tenet,
nisi quod a beato Petro et caeteris apostolis accepit?
Quis autem nesciat, aut non advertat quod a
principe apostolorum Petro Romanae Ecclesiae traditum
est, ac nunc usque custoditur ab omnibus,
debere servari, nec superduci aut introduci aliquid
quod aut auctoritatem non habeat, aut aliunde accipere
videatur exemplum? Praesertim cum sit manifestum
in omnem Italiam, Gallias, Hispaniam,
Africam atque Siciliam, insulasque interjacentes
nullum instituisse Ecclesias, nisi eos quos venerabilis
Petrus aut ejus successores constituerunt
sacerdotes. Aut legant si in his provinciis alius apostolorum
invenitur aut legitur docuisse; qui si non
legunt, quia nusquam inveniunt, oportet eos hoc
sequi quod Ecclesia Romana custodit, a qua eos
principium accepisse non dubium est, ne dum peregrinis
assertionibus student, caput institutionem
videantur amittere.
XVII. #Conclusio.@#
Jam dies ad occasum declivior erat, et domnus
episcopus his qui audiendi gratia convenerant, circumstantibus
ait: Fuerant satis, fratres, quae de
his nos oportuerat ad confirmandam fidem vestram
enuntiare, sed ne vos plus onere verborum gravemus,
sufficiant ista. Hoc tantum servate fidei vestrae
intemeratum signaculum, recolentes hoc quod Paulus
apostolus praedixerat, quia « in novissimis diebus
discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris
et doctrinis daemoniorum in hypocrisi loquentium,
et cauteriatam habentium conscientiam suam;
prohibentium nubere, abstinere a cibis, quos Deus
creavit ad percipiendum cum gratiarum actione
fidelibus (I Tim. IV). »
Verum talibus dictis domni episcopi, hi qui paulo
ante sibi videbantur insuperabiles verbo, nec ullo
verbi genere posse constringi, verborum gravitate
et manifesta Dei virtute ita obstupefacti steterunt,
ac si nunquam ullum sermonem didicissent contradicendi:
mutique ad omnia hoc solum potuerunt
respondere ita sibi videri, nec alio Christianae salutis
summa posse consistere quam in his quae in
praesentia episcopus enarrasset. Ad quos episcopus:
Si haec, inquit, ita esse creditis, deponentes tantae
perfidiam incredulitatis, nobiscum hanc haeresim
cum suis auctoribus, nisi resipuerint, damnantes
excommunicate. Tunc episcopus et omnes qui aderant
abbates atque | null | f7fc61dd-2755-44e3-8091-ba16aa1cd0d1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
archidiaconi, clerusque omnis
simul, favente populo, ita incipiunt:
Hanc haeresim, quae hodie contra veram et catholicam
Ecclesiam conspirasse inventa est, quae videlicet
baptismum ad abluendam originalis culpae
maculam et actualia delicta, nihil profuturum contendit,
et per poenitentiam peccata nequaquam
posse relaxari profitetur, et quae sanctam Dei ecclesiam,
et sacrosanctum altare atque Dominici
corporis et sanguinis sacramentum nihil esse aliud
nisi quod corporeis oculis intuetur, et hoc tanquam
vile negotium respicit, et quae legitima connubia
devitat, hanc et omnes qui eam affirmant,
damnamus et anathematizamus. Profitemur enim,
secundum fidem evangelicam et traditionem apostolicam,
nullum posse salvari, nisi per aquam regenerationis,
ut ipse Dominus ait: « Nisi quis renatus
fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire
in regnum Dei (Joan. III). » Peccata vero quae post
baptismum, suadente diabolo et propria voluntate,
contrahunt homines, confitemur per poenitentiam
non solum relaxari, verum ipsam divinam gratiam
posse promereri, cum per eam videamus peccatricem
Mariam mundatam, Zachaeum justificatum,
Petrum post lapsum relevatum, latronem intra paradisum
receptum.
Credimus autem sanctam Ecclesiam communem
omnium fidelium matrem, nullumque ad eam quae
in coelis est, posse pervenire, nisi per hanc quae in
terris est, acquisitus fuerit. Sacramentum autem
Dominici corporis et sanguinis hoc a Deo confitemur
esse pignus nostrae redemptionis et salutis, de quo
Dominus ait: « Nisi manducaveritis carnem meam,
et biberitis meum sanguinem, non habebitis vitam
in vobis (Joan. VI). » Et iterum: « Caro mea vere est
cibus, et sanguis meus vere est potus (Ibid.). » Quod
corpus et sanguinem, secundum quod ipse ait:
« Accipite et manducate ex hoc omnes, hoc est
enim corpus meum (Matth. XXVI); » et « Bibite ex
hoc omnes, hic est enim calix sanguinis mei (Ibid.). »
Indubitanter profitemur eamdem esse carnem quae,
ex Virgine nata, in cruce passa, de sepulcro levata,
super coelos exaltata, sedet in paternae majestatis
gloria. Hoc qui audit incredulus, huic nec Christus
natus, nec passus, nec sepultus est, nec cum Christo
partem beatae resurrectionis obtinebit. Quod mysterium
non alias potest sanctificari, nisi super sacrosanctum
altare, quod de terra sibi Dominus per
Moysen instituit fieri.
Connubia autem quibus concessa sunt, Dominus
et discipuli ejus, doctorque gentium et licentiam
dedit, et legitima servare instituit, etc. . .
Si quis autem contra hanc catholicam institutionem
senserit, sortem inter fideles habere non poterit.
Verum quia illi qui paulo [ante] haeretica infidelitate
tenebantur, haec quae Latina oratione dicebantur,
non satis intelligere poterant, audita per
interpretem vulgarem excommunicationis [sententia],
expositaque sacrae fidei professione, pari voto
se, et quod damnatum fuerat [abjurare], et quod a
fidelibus creditum fuerat credere se professi sunt.
Sed ad confirmandum suae fidei testamentum, unusquisque
eorum in modum crucis hujusmodi +
quemdam characterem conscripsit, ut hoc illis signum
in extremo judicio, si fidem hanc servarent,
repraesentaretur ad salutem; si autem praevaricarentur
eam, fieret eis in confusionem. Sic itaque
omnes, Deo gratias in commune reddentes, et a
domno episcopo benedictionis munere donati redierunt
feliciter in sua, | null | 70dbd53a-a604-4381-8699-0e65008f9743 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Charta pro ecclesia Leodiensi
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Notum
sit omnibus, quod comes Lambertus de Lovanio,
pro culpis suis excommunicatus, dedit mihi Wazoni
indigno praesuli pro absolutione sua quinque mansos
fiscales apud Villers in Hasbania, quatuor serviles,
et quintum indominicatum, liber scilicet
homo liberum malis consuetudinibus allodium, aquis,
silvis, pratis, pascuis decoratum et consitum. Dedit
etiam mihi in eodem loco comitatum cum procinctu
totius villae et appendiciorum ejus, in agris
et variscapiis, in propriis et alienis allodiis. Dedit
etiam ejusdem villae matrem ecclesiam, cum optima
corte et certis decimae suae dominiis. Ego vero
praedecessorum meorum Baldrici scilicet, Wolbodonis
et Raynardi, qui pauperem ecclesiam S. Bartholomaei
suis auxerunt acquisitionibus, secutus
vestigia, tradidi ibidem allodium cum ecclesia et
ipso comitatu, per manus Gozelonis comitis, qui
erat advocatus altaris, quem etiam ibi pro animae
suae redemptione advocatum constitui, interdicens
sub anathemate ut in procinctualibus tantummodo
placitis tertio recepto denario, nullatenus ultra locum
ipsum vel ecclesiam hospitiis vel exactionibus
praesumeret gravare. Dedi etiam ibi quidquid habebam
apud Herlans et Tavers, apud Haimetines, et
ecclesiam de Marcha, et quidquid tenebam apud
Francons-curtem et apud Formale et Roteleirs, ad
supplendam praebendam X clericorum, quos adjunxi
ad numerum XX canonicorum, quos ibi inveni. Hujus
rei testes sunt Lanzo praepositus de S. Lamberto,
Rotbertus archidiaconus, Goisbertus, Joannes praebendarii,
Rotgerus, Asculphus, Theodericus, Bavo,
Onulfus. De clericis S. Bartholomaei, Erpo praepositus,
Ailulfus decanus, Bernardus, Gozechinus,
cum aliis pluribus. De liberis hominibus comes
Gozelo qui et advocatus, comes A. de Namurco,
comites de Los Emmo et Otto. De familia ecclesiae
Mainerus, Warnaeus, Fastradus, Adelinus, Lambertus,
Wolbertus, Godefridus.
Actum est hoc anno incarnationis Dominicae 1046,
indict. XIV, regnante Henrico imperatore, Gozelone
duce, me Wazone pontifice, advocato loci Gozelino,
Erpone praeposito, Ailulfo decano.
Charta pro ecclesia Leodiensi
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Notum
sit omnibus, quod comes Lambertus de Lovanio,
pro culpis suis excommunicatus, dedit mihi Wazoni
indigno praesuli pro absolutione sua quinque mansos
fiscales apud Villers in Hasbania, quatuor serviles,
et quintum indominicatum, liber scilicet
homo liberum malis consuetudinibus allodium, aquis,
silvis, pratis, pascuis decoratum et consitum. Dedit
etiam mihi in eodem loco comitatum cum procinctu
totius villae et appendiciorum ejus, in agris
et variscapiis, in propriis et alienis allodiis. Dedit
etiam ejusdem villae matrem ecclesiam, cum optima
corte et certis decimae suae dominiis. Ego vero
praedecessorum meorum Baldrici scilicet, Wolbodonis
et Raynardi, qui pauperem ecclesiam S. Bartholomaei
suis auxerunt acquisitionibus, secutus
vestigia, tradidi ibidem allodium cum ecclesia et
ipso comitatu, per manus Gozelonis comitis, qui
erat advocatus altaris, quem etiam ibi pro animae
suae redemptione advocatum constitui, interdicens
sub anathemate ut in procinctualibus tantummodo
placitis tertio recepto denario, nullatenus ultra locum
ipsum vel ecclesiam hospitiis vel exactionibus
praesumeret gravare. Dedi etiam ibi quidquid habebam
apud Herlans et Tavers, apud Haimetines, et
ecclesiam de Marcha, et quidquid tenebam apud
Francons-curtem et apud Formale et Roteleirs, ad
supplendam praebendam X clericorum, quos adjunxi
ad numerum XX canonicorum, quos ibi inveni. Hujus
rei testes sunt Lanzo praepositus de S. Lamberto,
Rotbertus archidiaconus, Goisbertus, Joannes praebendarii,
Rotgerus, Asculphus, Theodericus, Bavo,
Onulfus. De clericis S. Bartholomaei, Erpo praepositus,
Ailulfus decanus, Bernardus, Gozechinus,
cum aliis pluribus. De liberis hominibus comes
Gozelo qui et advocatus, comes A. de Namurco,
comites de Los Emmo et Otto. De familia ecclesiae
Mainerus, Warnaeus, Fastradus, Adelinus, Lambertus,
Wolbertus, Godefridus.
Actum est hoc anno incarnationis Dominicae 1046,
indict. XIV, regnante Henrico imperatore, Gozelone
duce, me Wazone pontifice, advocato loci Gozelino,
Erpone praeposito, Ailulfo decano.
| null | d13be976-1059-4099-b065-bb6ef1018195 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA PRIMA. AD JOANNEM PRAEPOSITUM LEODIENSEM.
#Hanc habes supra, cap. 3 Vitae.@#
EPISTOLA II. AD HENRICUM I FRANCORUM REGEM.
#Exstat ejusdem Vitae cap.@# 23.
EPISTOLA III. AD ROGERIUM II CATALAUNENSEM EPISCOPUM.
#Est caput 25 integrum.@#
EPISTOLA IV. AD HENRICUM IMPERATOREM, COGNOMENTO NIGRUM.
Fragmentum.
#Interseritur capiti@# 27.
EPISTOLA PRIMA. AD JOANNEM PRAEPOSITUM LEODIENSEM.
#Hanc habes supra, cap. 3 Vitae.@#
EPISTOLA II. AD HENRICUM I FRANCORUM REGEM.
#Exstat ejusdem Vitae cap.@# 23.
EPISTOLA III. AD ROGERIUM II CATALAUNENSEM EPISCOPUM.
#Est caput 25 integrum.@#
EPISTOLA IV. AD HENRICUM IMPERATOREM, COGNOMENTO NIGRUM.
Fragmentum.
#Interseritur capiti@# 27.
| null | 484c4090-21f7-4ac2-b126-5b71a3d95264 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Notitia historica
Vippon, historien de l' empereur Conrad le Salique,
et panégyriste de l' empereur son fils, Henri le Noir,
passe communément pour avoir été Allemand de
nation (OUD., Script. t. II, p. 644; BASNAGE, etc.).
Mais cette opinion est du nombre de celles qui n' ont
pour principe que des préjugés dénués d' examen.
Pour peu d' attention qu' on donne à la lecture de ses
écrits; on conviendra qu' il était de la Bourgogne
transjurane. Lorsqu' il en parle lui-même, c' est avec
une affection et un détail de circonstances qui
montrent visiblement qu' il s' intéressait plus particulièrement
pour elle que pour toute autre province
de l' empire. Ceci rapproché de l' endroit où, invitant
le roi Henri, avant qu' il fût proclamé empereur, à
la visiter, il la nomme sa patrie, prouve qu' elle est
effectivement le pays où il avait pris naissance, ce
qui ne peut convenir à ce prince.
Irradias patriam, si tu modo viseris eam
L' empereur Conrad le Salique fit la conquête de
cette province et la réunit à l' empire en 1033. Ce
fut très-probablement alors qu' il prit Vippon à son
service. Vippon, qui était prêtre, y entra en qualité
de chapelain, et continua d' en faire les fonctions
sous l' empereur Henri le Noir. En dédiant à celui-ci
l' Histoire de l' empereur son père, il se qualifie luimême
prêtre par la grâce de Dieu, et serviteur des
serviteurs des maîtres de ce monde, c' est-à-dire de
Conrad et de Henri son fils. Quoique fort valétudinaire,
il s' appliquait beaucoup à l' étude, et s' exerçait
souvent à la versification, qui paraît avoir eu pour
lui un attrait particulier. Il avait lu les historiens et
les anciens philosophes, et ne les possédait pas mal
pour son temps. Ce qu' il nous apprend de l' entrée
qu' il avait dans les conseils de l' empereur Henri et
les assemblées publiques, fait juger qu' il était
homme d' esprit et au fait du maniement des affaires
d' Etat.
Vippon florissait sous les deux empereurs déjà
nommés, ce qui fait un espace de plus de trente
ans, depuis 1024 jusqu' en 1056, qui est la date de
la mort de Henri III, surnommé le Noir. Mais il y a
toute apparence qu' il ne vécut pas jusqu' à cette
dernière époque. Il s' était proposé d' écrire l' Histoire
de ce dernier prince, comme il avait déjà écrit celle
de son père; et il né paraît point qu' il ait exécuté
ce dessein. Son dernier ouvrage fut même publié
avant que Henri parvînt à l' empire, c' est-à-dire
avant l' année 1046. Il ne l' y qualifie effectivement
que simple roi, quoiqu' il lui annonce qu' il serait
bientôt empereur: #Pie rex Caesarque future.@# Ainsi
l' on peut douter si notre panégyriste vécut au delà
de 1050 ou 1051.
Avant que Pistorius et Canisius publiassent leurs
recueils, Vippon et ses écrits étaient inconnus dans
la république des lettres; mais on a su depuis qu' il a
composé:
1º L' Histoire de l' empereur Conrad le Salique. Il
la dédie à Henri, son fils, par une épître, qui est
suivie d' une préface où il fait un peu le philosophe.
On voit dans l' une et l' autre pièce les motifs qui
l' engagèrent à entreprendre cet ouvrage, et le desein
qu' il s' y proposait. Il se piquait si fort d' exactitude,
qu' il prie ses lecteurs de rejeter les fautes qui
s' y trouveraient sur ceux qui lui avaient fourni des
mémoires; car ses fréquentes infirmités ne lui permettaient
pas d' être toujours à la suite de la cour.
Par conséquent il fut obligé d' avoir recours à d' autres | null | d6a264f1-a6aa-438a-acc4-75eadfd15dbf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pour savoir ce qui s' y était passé. Il se flatte,
en finissant son écrit, de n' y avoir rien oublié de ce
qu' il avait appris ou vu par lui-même des choses qui
faisaient à son sujet. Plusieurs autres historiens
avant Vippon avaient déjà traité la même matière,
ce qui ne l' empêcha pas de l' entreprendre après
eux.
Il commence son Histoire par l' assemblée générale
qui se tint aussitôt après la mort de l' empereur
saint Henri, afin de lui donner un successeur à la
couronne de Germanie. Il passe ensuite à l' élection
qu' on y fit de Conrad, et à la cérémonie de son sacre:
trois événements sur lesquels il s' étend davantage.
Il rapporte de suite et avec assez d' ordre
les autres actions plus mémorables de son héros,
dont il est attentif à marquer ordinairement les
époques. L' Histoire de Conrad ne fait pas tellement
l' objet principal de Vippon qu' il ne touche aussi les
hauts faits du roi Henri son fils, depuis empereur,
comme il s' y était engagé d' abord. Quoiqu' il entre
dans un certain détail sur l' histoire de l' un et de
l' autre, sa narration est cependant un peu succincte,
ce qu' il dit avoir observé pour n' être pas à charge
à ses lecteurs. S' il y a mieux réussi que plusieurs
autres historiens de son temps, il y a suivi le génie
de la plupart, en intercalant de fois à autres des
vers dans sa prose.
L' écrit de Vippon est intéressant non-seulement
en ce qu' il nous apprend plusieurs traits d' histoire
échappés aux historiens qui l' avaient précédé, mais
encore en ce qu' il nous instruit de la vraie extraction
de Conrad et de l' impératrice Gisèle, son
épouse, qu' on ignorait auparavant. Le public en est
redevable à Jean Pistorius, qui l' a mis au jour entre
ses autres Historiens de Germanie, dont le recueil,
comme l' on sait, a été imprimé plusieurs fois à
Francfort, les années 1582, 1584 et 1607.
2º Vippon a composé un panégyrique de trois
cents vers hexamètres ou environ, à la louange du
roi Henri le Noir, qui n' était pas encore empereur.
Il le publia par conséquent avant l' année 1046, et le
dédia à Henri même par une petite épître en prose,
dans laquelle il l' intitule Tétralogue. C' est qu' il est
divisé en quatre parties autant qu' il y a de personnages
qui y parlent: le Poëte, les Muses, la Loi et
les Grâces. Il nous apprend ailleurs qu' il le présenta
au roi à Strasbourg, où il célébrait la fête de Noël.
Quoique ce Panégyrique soit une pièce presque
toute d' imagination, il s' y trouve néanmoins quelques
faits qui peuvent servir à l' histoire. Mais l' auteur ne
s' y montre pas meilleur poëte que les autres versificateurs
de son temps. A la fin est ajouté un petit
poëme élégiaque, qui fut présenté à la table du
même prince. Il roule sur le mystère de Noël, et ne
contient d' ailleurs aucune beauté poétique.
Canisius est le premier qui ait tiré de l' obscurité
ces deux pièces de la muse de Vippon. Elles sont
placées au second volume de ses #Lectiones antiquae,@#
d' où elles ont été transportées au IIIe volume de la
nouvelle édition du même recueil par M. Basnage,
qui y a fait quelques légères observations.
3º A la fin de l' Histoire de l' empereur Conrad,
l' auteur a ajouté un chant lugubre sur la mort de ce
prince. En parlant de celui qui l' avait fait, il ne le
désigne que par ces termes #quidam de nostris.@# Mais
il n' est autre que Vippon lui-même, qui se sert de
la même expression pour désigner l' auteur du Tétralogue
ou panégyrique du roi Henri. Il en rapporte
à cette occasion | null | e969503b-f02a-4df4-b12d-3c2e3d9b1b6e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
deux vers, qui se lisent un
peu différemment dans le corps du poëme; ce qui
porte à juger qu' il le retoucha dans une seconde
édition qui suivit son Histoire de Conrad le Salique.
Vippon présenta ce chant lugubre au roi Henri lorsqu' il
était à Constance. La pièce contient neuf
strophes chacune de dix petits vers rimés. Mais
l' éditeur, en la faisant imprimer, a joint deux vers
ensemble dans la même ligne, de sorte qu' au premier
coup d' oeil on les prendrait pour de grands
vers, et les strophes pour n' en contenir que cinq.
4º M. Fabricius, tout à la fin du IIIe livre de sa
Bibliothèque latine du moyen âge, a publié un recueil
de Proverbes que le prêtre Vippon dédia à
Henri, fils de l' empereur Conrad, comme porte le
titre. Ce sont de courtes sentences choisies, qui
tendent à former les bonnes moeurs, et que l' auteur
a exprimées en cent cinquante espèces de petits
distiques rimés, mais sans aucune mesure uniforme.
Les vingt-cinq derniers roulent par autant
d' antithèses sur les vices et les vertus, dont le caractère
de chacune est assez bien représenté. L' écrit
est ingénieux et fort instructif.
5º Nous apprenons de Vippon même qu' il avait
encore composé un autre poëme de cent vers sur la
rigueur extrême du froid qu' il fit en 1033, lorsque
Conrad, à qui il le présenta, était occupé à reconquérir,
en Bourgogne, les places dont Eudes, comte
de Champagne, s' était emparé. Ce poëme est perdu.
Notitia historica
Vippon, historien de l' empereur Conrad le Salique,
et panégyriste de l' empereur son fils, Henri le Noir,
passe communément pour avoir été Allemand de
nation (OUD., Script. t. II, p. 644; BASNAGE, etc.).
Mais cette opinion est du nombre de celles qui n' ont
pour principe que des préjugés dénués d' examen.
Pour peu d' attention qu' on donne à la lecture de ses
écrits; on conviendra qu' il était de la Bourgogne
transjurane. Lorsqu' il en parle lui-même, c' est avec
une affection et un détail de circonstances qui
montrent visiblement qu' il s' intéressait plus particulièrement
pour elle que pour toute autre province
de l' empire. Ceci rapproché de l' endroit où, invitant
le roi Henri, avant qu' il fût proclamé empereur, à
la visiter, il la nomme sa patrie, prouve qu' elle est
effectivement le pays où il avait pris naissance, ce
qui ne peut convenir à ce prince.
Irradias patriam, si tu modo viseris eam
L' empereur Conrad le Salique fit la conquête de
cette province et la réunit à l' empire en 1033. Ce
fut très-probablement alors qu' il prit Vippon à son
service. Vippon, qui était prêtre, y entra en qualité
de chapelain, et continua d' en faire les fonctions
sous l' empereur Henri le Noir. En dédiant à celui-ci
l' Histoire de l' empereur son père, il se qualifie luimême
prêtre par la grâce de Dieu, et serviteur des
serviteurs des maîtres de ce monde, c' est-à-dire de
Conrad et de Henri son fils. Quoique fort valétudinaire,
il s' appliquait beaucoup à l' étude, et s' exerçait
souvent à la versification, qui paraît avoir eu pour
lui un attrait particulier. Il avait lu les historiens et
les anciens philosophes, et ne les possédait pas mal
pour son temps. Ce qu' il nous apprend de l' entrée
qu' il avait dans les conseils de l' empereur Henri et
les assemblées publiques, fait juger qu' il était
homme d' esprit et au fait du maniement des affaires
d' Etat.
Vippon florissait sous les deux empereurs déjà
nommés, ce qui fait un espace de plus de trente
ans, depuis 1024 jusqu' en 1056, qui est la date de
la mort de Henri III, surnommé le Noir. Mais | null | e9191562-362d-4ad7-8887-c966164ce4b3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
il y a
toute apparence qu' il ne vécut pas jusqu' à cette
dernière époque. Il s' était proposé d' écrire l' Histoire
de ce dernier prince, comme il avait déjà écrit celle
de son père; et il né paraît point qu' il ait exécuté
ce dessein. Son dernier ouvrage fut même publié
avant que Henri parvînt à l' empire, c' est-à-dire
avant l' année 1046. Il ne l' y qualifie effectivement
que simple roi, quoiqu' il lui annonce qu' il serait
bientôt empereur: #Pie rex Caesarque future.@# Ainsi
l' on peut douter si notre panégyriste vécut au delà
de 1050 ou 1051.
Avant que Pistorius et Canisius publiassent leurs
recueils, Vippon et ses écrits étaient inconnus dans
la république des lettres; mais on a su depuis qu' il a
composé:
1º L' Histoire de l' empereur Conrad le Salique. Il
la dédie à Henri, son fils, par une épître, qui est
suivie d' une préface où il fait un peu le philosophe.
On voit dans l' une et l' autre pièce les motifs qui
l' engagèrent à entreprendre cet ouvrage, et le desein
qu' il s' y proposait. Il se piquait si fort d' exactitude,
qu' il prie ses lecteurs de rejeter les fautes qui
s' y trouveraient sur ceux qui lui avaient fourni des
mémoires; car ses fréquentes infirmités ne lui permettaient
pas d' être toujours à la suite de la cour.
Par conséquent il fut obligé d' avoir recours à d' autres
pour savoir ce qui s' y était passé. Il se flatte,
en finissant son écrit, de n' y avoir rien oublié de ce
qu' il avait appris ou vu par lui-même des choses qui
faisaient à son sujet. Plusieurs autres historiens
avant Vippon avaient déjà traité la même matière,
ce qui ne l' empêcha pas de l' entreprendre après
eux.
Il commence son Histoire par l' assemblée générale
qui se tint aussitôt après la mort de l' empereur
saint Henri, afin de lui donner un successeur à la
couronne de Germanie. Il passe ensuite à l' élection
qu' on y fit de Conrad, et à la cérémonie de son sacre:
trois événements sur lesquels il s' étend davantage.
Il rapporte de suite et avec assez d' ordre
les autres actions plus mémorables de son héros,
dont il est attentif à marquer ordinairement les
époques. L' Histoire de Conrad ne fait pas tellement
l' objet principal de Vippon qu' il ne touche aussi les
hauts faits du roi Henri son fils, depuis empereur,
comme il s' y était engagé d' abord. Quoiqu' il entre
dans un certain détail sur l' histoire de l' un et de
l' autre, sa narration est cependant un peu succincte,
ce qu' il dit avoir observé pour n' être pas à charge
à ses lecteurs. S' il y a mieux réussi que plusieurs
autres historiens de son temps, il y a suivi le génie
de la plupart, en intercalant de fois à autres des
vers dans sa prose.
L' écrit de Vippon est intéressant non-seulement
en ce qu' il nous apprend plusieurs traits d' histoire
échappés aux historiens qui l' avaient précédé, mais
encore en ce qu' il nous instruit de la vraie extraction
de Conrad et de l' impératrice Gisèle, son
épouse, qu' on ignorait auparavant. Le public en est
redevable à Jean Pistorius, qui l' a mis au jour entre
ses autres Historiens de Germanie, dont le recueil,
comme l' on sait, a été imprimé plusieurs fois à
Francfort, les années 1582, 1584 et 1607.
2º Vippon a composé un panégyrique de trois
cents vers hexamètres ou environ, à la louange du
roi Henri le Noir, qui n' était pas encore empereur.
Il le publia par conséquent avant l' année 1046, et le
dédia à Henri même par une petite épître en prose,
dans laquelle | null | 4968c8be-999b-42df-a0d5-d1b562812bc5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
il l' intitule Tétralogue. C' est qu' il est
divisé en quatre parties autant qu' il y a de personnages
qui y parlent: le Poëte, les Muses, la Loi et
les Grâces. Il nous apprend ailleurs qu' il le présenta
au roi à Strasbourg, où il célébrait la fête de Noël.
Quoique ce Panégyrique soit une pièce presque
toute d' imagination, il s' y trouve néanmoins quelques
faits qui peuvent servir à l' histoire. Mais l' auteur ne
s' y montre pas meilleur poëte que les autres versificateurs
de son temps. A la fin est ajouté un petit
poëme élégiaque, qui fut présenté à la table du
même prince. Il roule sur le mystère de Noël, et ne
contient d' ailleurs aucune beauté poétique.
Canisius est le premier qui ait tiré de l' obscurité
ces deux pièces de la muse de Vippon. Elles sont
placées au second volume de ses #Lectiones antiquae,@#
d' où elles ont été transportées au IIIe volume de la
nouvelle édition du même recueil par M. Basnage,
qui y a fait quelques légères observations.
3º A la fin de l' Histoire de l' empereur Conrad,
l' auteur a ajouté un chant lugubre sur la mort de ce
prince. En parlant de celui qui l' avait fait, il ne le
désigne que par ces termes #quidam de nostris.@# Mais
il n' est autre que Vippon lui-même, qui se sert de
la même expression pour désigner l' auteur du Tétralogue
ou panégyrique du roi Henri. Il en rapporte
à cette occasion deux vers, qui se lisent un
peu différemment dans le corps du poëme; ce qui
porte à juger qu' il le retoucha dans une seconde
édition qui suivit son Histoire de Conrad le Salique.
Vippon présenta ce chant lugubre au roi Henri lorsqu' il
était à Constance. La pièce contient neuf
strophes chacune de dix petits vers rimés. Mais
l' éditeur, en la faisant imprimer, a joint deux vers
ensemble dans la même ligne, de sorte qu' au premier
coup d' oeil on les prendrait pour de grands
vers, et les strophes pour n' en contenir que cinq.
4º M. Fabricius, tout à la fin du IIIe livre de sa
Bibliothèque latine du moyen âge, a publié un recueil
de Proverbes que le prêtre Vippon dédia à
Henri, fils de l' empereur Conrad, comme porte le
titre. Ce sont de courtes sentences choisies, qui
tendent à former les bonnes moeurs, et que l' auteur
a exprimées en cent cinquante espèces de petits
distiques rimés, mais sans aucune mesure uniforme.
Les vingt-cinq derniers roulent par autant
d' antithèses sur les vices et les vertus, dont le caractère
de chacune est assez bien représenté. L' écrit
est ingénieux et fort instructif.
5º Nous apprenons de Vippon même qu' il avait
encore composé un autre poëme de cent vers sur la
rigueur extrême du froid qu' il fit en 1033, lorsque
Conrad, à qui il le présenta, était occupé à reconquérir,
en Bourgogne, les places dont Eudes, comte
de Champagne, s' était emparé. Ce poëme est perdu. | null | ab67483b-d914-4b1e-a13a-88119aabac20 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
JACOBI BASNAGII DE WIPPONE OBSERVATIO.
Haec de Wippone habebat Canisius in praefatione tomi secundi #Antiquarum Lectionum:@# « Wipponis nomen
ne fando quidem antehac exaudiveram, de quo hoc tantum ex Urstisio scio fuisse Henrici III sacellanum
et de Vita Conradi II, Henrici filii, scripsisse Historiam, quae adhuc in abdito alicujus bibliothecae
latet. »
I.
Paulo notior ab eo tempore factus est Wippo. Primo enim Vitam Conradi Salici ab eo scriptam in
lucem emisit Pistorius (Hist. Germ. l. I, p. 21), ita ut in bibliothecarum angulis non amplius lateat.
Filio patris gesta repraesentabat; deinde vero quae filius Henricus III praeclare gesserat patris Historiae
inseruit.
II.
Ex epistola hujus Historiae dedicatoria discimus Wipponem non modo Henrici III fuisse sacellanum,
sed et ipsius parentis Conradi: « Quoniam tum plurimum tempus infirmavi, non potui in capella senioris
mei Conradi frequenter adesse. » Fuit igitur Conrado a sacris et ea ratione gestorum testis oculatus, dum
infirmitatibus non detineretur. Ante ipsum scripserant Historiam Conradi plurimi, sed a difficultate non
fuit deterritus; cum viderit, inquit, « verba Christi in Evangelio non per unum solum, sed per quatuor
idoneos testes dilatari, » quae, ni fallor, audacius quam decet effutivit.
III.
Suspicionem ingessit ille versus:
Irradias patriam, si tu modo viseris, illam,
Wipponem fuisse e Burgundionum gente, agit enim ille de Burgundia, quae praesentiam imperatoris postulabat.
Nisi forsan dicas Burgundiam Henrico fuisse patriam, eo quod Rodulphi Burgundionum regis
fuerit nepos; Giseleidam enim habuit matrem, quae Rodulfi fuit neptis, ideo autem de Burgundia sollicitus
et anxius videtur Wippo quod inde ortum duxerit. Infirma utebatur valetudine, ut ipse testatur.
IV.
Scripsit Wippo illa carmina statim ab initio imperii Henrici III, utpote qui de Burgundia a brevi tempore
subjecta mentionem fecerit:
Praeterea tibi, rex, mandat Burgundia: Surge,
Atque veni propera, NOVITER subjecta vacillant
Interdum, domino per tempora multa remoto.
Quamvis nunc pacem teneat Burgundia per te,
Auctorem pacis tamen in te cernere quaerit,
Et cupit in regis sua lumina pascere vultu.
Henricum regni sui haeredem scripserat Rodulfus jam ante mortem Conradi, anno scilicet 1032. Inde
commota sunt bella, Odone jura materna in regnum Burgundionum vindicante; nec non lites ortae sunt de
parte regni inter Henricum primum, Galliarum regem, et Conradum, Henrici imperatoris parentem. Pax
tandem confecta anno 1034, haereditatem adivit Henricus; ita ut noviter subjecta dici potuerit Burgundia
circa annum 1040 quo habenas imperii tenere coepit Henricus. Cum autem Burgundiam adire non posset
Henricus, colloquium habuit cum Burgundionibus apud Augiam Majorem an. 1048: sic enim legendum
apud Hermannum Contractum, non Burdionibus, ut habet textus.
V.
Quadripartitum est opus, Tetralogus ab auctore dictum, quod quatuor personas, Musas scilicet,
Legem, Gratiam et seipsum, quae imperatoris laudes canant, inducat. Ex eo patet quanta fuerit ignorantia
Germanorum tunc temporis; postulat enim ab imperatore ut legem promulgare velit, qua pueri divites
humanioribus litteris instituantur.
Tunc fac edictum per terram Teutonicorum,
Quilibet ut dives sibi natos instruat omnes
Lutterulis, legemque suam persuadeat illi,
Ut cum principibus placitandi venerit usus.
Quisque suis libris exemplum proferat illis.
Solis Teutonicis vacuum vel turpe videtur
Ut doceant aliquem, nisi clericus accipiatur.
INCIPIT PROLOGUS IN EPILOGUM REGIS.
Domino regi fide et verbis catholico, actibus gloriosissimo
HEINRICO tertio, WIPPO famulorum minimus
suorum, quod ros Hermon excelso monti
Sion.
Sanctae pietatis tuae accessibilis celsitudo imbecillitatem
meam facit, domine rex, ad gratiae tuae desiderabile
culmen festinare: et sicut stellio, qui nititur
morari in aedibus regis; sic ego, licet omnibus
modis obscurus, claritatis tuae gaudia tamen in scriptis
meis desidero frequentare. Et quoniam, testante
Salomone, gloria est regis investigare sermonem,
feci tibi, domine mi rex, hunc brevem Tetralogum,
quo et curas insomnes reipublicae interdum levigare,
et animum ad ea quae tibi persuasa sunt possis excitare.
Est autem tetralogus quatuor personarum
sermo. Ibi poeta primum hortatur Musas ut te laudent.
Chorus Musarum benedicit et laudat te Dominum
regem. Deinde Lex te alloquitur cum his consiliis
quae satis conveniunt tuae dignitati. Postremo
Gratia miti affatu temperabit ad quod te Lex ex jure
incitavit | null | 82e4d897-588e-4d98-9ef3-f98e20d5408a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Ad haec perlegenda sit tecum legis et gratiae
mediator Jesus Christus Salvator, cujus regnum
et imperium non deficiet in aeternum. Vale, Domine
mi rex piissime.
#Explicit prologus.@#
POETA
Doctae Pierides memorandas edite laudes,
Dicite perpetuas Heinrico deprecor odas.
Regis et immensum diuturnent carmina sensum.
Hujus res laetas millesima proferat aetas:
Hoc decus ingenii superet duo tempora mundi:
Dum mundus pereat, regis sapientia vivat.
Si puer et juvenis sic floruit omnibus actis,
Quos dabit hic fructus maturo tempore ductus?
Pangite; materiam rex praestat laudibus aptam;
Vos dictate mihi, dictatum scripsero vestri.
MUSAE.
Principio Regi benedicimus omnipotenti,
Qui caput est regum, quo gloria crescit eorum;
Qui Pater in Nato pariter cum Pneumate sancto
Lege sub aeterna Dominus regnabit et ultra.
Hunc pie laudemus, nam summam laudis habemus
Hoc habeat munus, qui regnat trinus et unus.
At rex noster homo ditatus perpete dono
Tertius Heinricus, virtutum regnat amicus
Alter post Christum regit orbem circiter istum.
Ipsum laudemus, nam causas laudis habemus.
Et Pius Heinricus per nos modo sit benedictus,
Versibus inprimis repetito nomine regis,
Ut quoties sancti surgant pro rege vocati,
Rex toties Christo placeat de nomine misto.
Rex Heinrice Deo regum charissimus esto
Rex Heinrice piae charissimus esto Mariae.
Rex Heinrice duci dilectus sis Michaeli.
Rex Heinrice polis splendescas fonte Joannis.
Rex Henrice tuus sit janitor aethere Petrus.
Rex Heinrice boni te firmet epistola Pauli.
Rex Heinrice tuos Andreas dirigat actus.
Rex Heinrice preces hos curet virgo Joannes.
Rex Heinrice Thomas te vertat in omne quod est fas
Rex Heinrice tuus sit ductor ad alta Philippus.
Rex Heinrice pares Jacobi sint te redimentes.
Rex Heinrice Deo placeas tribuente Matthaeo.
Rex Heinrice tuam Simon corroboret aulam.
Rex Heinrice piam Taddaeus det tibi vitam.
Rex Heinrice Deum teneas per Bartholomaeum.
Rex Heinrice vias tibi praeparet ore Mathias.
Rex pie cum Stephano sis laetus semper in alto,
Teque pares Stephani benedicant ordine cuncti.
Rex bone Silvester tibi sit per saecula dexter,
Teque sui socii benedicant ordine cuncti
Virginibus sacris placeas ex omnibus actis,
Omnes te sancti redimant de crimine mundi:
Sit rex sanctorum fautor tuus atque tuorum
Haec tibi, rex, Musae cantamus voce sonora,
Atque chorus noster renovat tua carmina semper;
Ut tibi laus crescat, dum sol et luna patescat,
Nos damus officium quo crescat gloria rerum,
Ex nostris donis manifestant verba Maronis,
Quid pius Aeneas, quid Turnus posset in armis,
Fistula Musarum Flacco dictaverat odas,
Ut Moecenatem fecisset laude perennem.
Haec eadem docuit Lucanum dicere bella,
Caesaris et magni quae durant ultima saecli.
Ex nostris monitis callebat Statius auctor
Thebanos juvenes miseris discernere flammis.
Nasonis studium totus recitaverat orbis,
Ex nostris curis ornavit scripta figuris.
Regibus antiquis laudes cantavimus olim
Et de principibus scribendi creverat usus.
Nunquam sic libuit quemquam laudare potentem
Ut dominum regem, quem prodit nobile nomen
Heinrici, veterum de magno germine ductum.
Rex tibi cantamus, tibi laudis dona paramus.
Accipe, de nostris ut vivas mortuus actis.
Nos operam dabimus, quo possit dicere mundus,
Tertius Heinricus fuit olim pacis amicus.
Fama sui meriti superabit tempora mundi.
Sic tibi cantabit, quem mundus adhuc generabit.
Nonne tibi merito magni debentur honores,
Atque favor populi, post omnia portio coeli?
Nam charus populo placuit saepissime Christo
Quem regem talis virtutum copia lustrat.
Nunquid abest aliquid quod regis gloria quaerat?
Omnia spe vel re venerunt commoda per te.
Si petimus pacem, tu rex, praestaveris illam;
Si cupimus bellum, tu rex commiseris illud;
Quod si consilium, tu rex dabis utile multum:
Si volumus studium, tu rex decus es studiorum.
Omnes munificos tu rex praecellere nosti.
Inter clementes tu rex clementior exstas.
Sic castigandos tu, rex, ratione flagellas.
Quidquid in humanis consistit moribus aequi,
Hoc Deus aut totum vel partem condidit in te.
Quam prudens opifex, qui commoda materiei
Elegit primum, de qua bona tanta pararet;
Quem de gente virum Dominus discerneret auctor,
Qui foret imperio modo post haec aptior isto!
Forma, genus, probitas concordant omnia regi;
Omnia conveniunt, concurrunt cuncta per illum,
Solus habet totum, quod plures | null | 5b9e3f9c-ee0b-46e4-a1a9-64fe4ebc3ec9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
auxerat olim.
Salve, certa quies populorum tempore nostro:
Salve, pax orbis, mundi fortissima turris,
Hostes Ecclesiae quae sternis semper abunde;
Unde sui capitis mundus praevidit honorem.
Tu caput es mundi, caput est tibi rector Olympi,
Cujus membra regis justo moderamine legis.
Tales vult Dominus, quibus est haec maxima virtus,
Mens humilis multum, cum qua te novimus ortum.
Cervicem pronam decet acceptare coronam.
Rex humilis crescit, quoties oriente diescit
Et cadit elatus, semper saevire paratus.
EPILOGUS.
Carmina Musarum, rex, perlege pauca tuarum,
Sit locus hic aliis tibi reddere munia laudis.
Wippo tuus famulus si vult defendere tempus,
Ut scribat regi, quod lex dictaverit illi,
Hic nobis istos persuasit claudere versus.
Sis Christo curae, pie Rex Caesarque future.
Et vivas sanus centeno tempore canus.
CARMEN LEGIS PRO LAUDE REGIS.
Ad regis laudes Lex ambas erigit aures.
Ut segetes pluviis, sic cresco laudibus istis.
Non plus mulcet apes mellitos lambere flores,
Quam me laus regis, qua constat pactio legis.
His mihi sit verbis, quod rore virentibus herbis
Quando dies verni reparabunt gaudia mundi.
Quid satius Legi, quam dicere talia regi?
Salve, flos patriae, quo fructum pacis habere
Non dubitat mundus, quia regnas orbe secundus.
Post Dominum coeli dignus mundana tueri:
Salve, stirps regum populis veneranda per aevum.
Radix magna fuit, quam ramus talis adauxit;
Nobile germen erat quod mundum floribus ornat,
Una viri virtus multum praestare solebit,
Commendatque nimis probitas semel edita quoddam
Quod faciunt plures caput unum regis habentes,
Quas numerare volens seriem facit ordine longam.
Sed tamen ex cunctis sex regem magnificabunt
Virtutes aliasque satis praecedere norunt.
Mens humilis, pietatis amor, pax missa per orbem,
Nobilitas et forma decens, fiducia belli;
Has voco praecipuas et regis honoribus aptas
His rex Heinricus Christi clarescit amicus.
Ad mea nunc venio, quae novit mundus in illo:
Sunt mea quae dicam, quia sum Lex, ille meus rex
Et qui me spernit, rex ejus praelia sternit.
Qui mea jura colit, rex hunc defendere novit.
Rex Christo charus; nullum vastabit avarus
Vile putat studium si quis comportat in unum
Quidquid habere potest, cum jus non quaerat habendi,
Est dives multum contemptor divitiarum.
Aurisurdus amor miseris clamantibus obstat.
Vendiderit leges captura pecunia reges,
Et de principibus justos furabitur usus.
At rex Heinricus vir prudens prospicit illud,
Ut tunc curet opes, cum nullum sunt reprimentes.
Nec contra legem flectunt donaria regem.
Sic facit ut doctus quis rex est doctior illo?
Quis Caesar melius, si quid rubrica vetavit,
Scire valet primis, quam discere coeperat annis
Felix sit genitor redivivus laude perenni
Conradus Caesar quem maxima causa subivit,
Ut sciret natum studiis ad regna paratum,
Qui rector publicus mundum discernere posset.
Felix sit mater memorando carmine digna
Gisela de Caroli procedens sanguine Magni.
Nam si post decimam numeretur linea quarta
Post Carolum Magnum nascetur nobilis ipsa.
Haec operam dederat, quod rex in lege studebat:
Illa sibi libros persuaserat esse legendos,
Ut varios ritus dijudicet arte peritus
Doctrinae lumen tenebrosum dirigit orbem
Gentes infestas vicit Romana potestas
Olim consiliis, non semper vicerat armis.
Est satis expertum quantum sapientia possit,
Quae per vim verbi flectit moderamina regni.
Rex iterum salve. Tibi laus sit cum genitrice
Ad cujus votum tibi dat sapientia totum,
Quo decus imperii valeas per jura tueri.
Congaudete simul; non ut discordia regnet,
Quae dudum regni turbavit gaudia nostri.
Cum dominis rerum sit pax sine fine dierum.
O sanctos mores cum matri reddis honores.
Est tibi spes vitae, si sit sibi gloria per te.
Si quid erat, rite Deus illud transtulit ipse.
Exin nullus homo foedus dissolvere possit.
Quod Deus adjunxit, qui pacis dona creavit.
Perstet dulcedo materni nominis in te,
Cum valeas alios acquirere semper amicos
Mater in hac vita non plus tibi venerit ulla.
Quin aliud dicam tibi, rex, ego consiliatrix,
Lex tua, ne renuas post dictum commemorare;
Cum Deus omnipotens tibi tutum fregerit orbem,
Et juga praecepti non audet temnere quisquam,
Pacatusque silet firmato foedere mundus,
Cumque per imperium tua jussa volatile verbum
Edocet | null | 2e7ee5db-28df-4358-9450-bec78c26b35a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Augusti de claro nomine scriptum.
Tunc fac edictum per terram Teutonicorum,
Quilibet ut dives sibi natos instruat omnes
Litterulis, legemque suam persuadeat illis,
Ut cum principibus placitandi venerit usus,
Quisque suis libris exemplum proferat illis.
Moribus his dudum vivebat Roma decenter:
His studiis tantos potuit vincire tyrannos:
Hoc servant Itali post prima crepundia cuncti;
Et sudare scholis mandatur tota juventus:
Solis Teutonicis vacuum vel turpe videtur
Ut doceant aliquem, nisi clericus accipiatur.
Sed, rex docte, jube cunctos per regna doceri,
Ut tecum regnet sapientia partibus istis.
Praeterea tibi, rex mandat Burgundia: Surge
Atque veni, propera, noviter subjecta vacillant
Interdum, domino per tempora multa remoto.
Funditus est verum veterano tempore dictum:
Quidquid abest oculis, removetur lumine cordis.
Quamvis nunc pacem teneat Burgundia per te,
Auctorem pacis tamen in te cernere quaerit,
Et cupit in regis sua lumina pascere vultu.
Huc ades, et regnum fac, te veniente, serenum.
Si sol occubuit cum Caesar regna reliquit,
Irradias patriam, si tu modo viseris, illam.
Haec olim magno domuisti regna labore;
Utere nunc populis, tibi, rex, servire paratis.
Haec via sit facilis, quam praeparat orbita pacis:
Huc bene venias, hic omnia prospera cernas.
CARMEN GRATIAE PRO REGIS HONORE.
Omnia plena bonis. Sic optat musa Wipponis
Haec ego Lex cecini devoto carmine regi.
Audi, spes orbis, quid dicant intima cordis,
Quid velit haec series, quas addat Gratia laudes.
Gratia te laudat, tibi grates Gratia cantat;
De vena mentis salientia carmina sentis
Post justam Legem comeretur [ #leg.@# comitetur] Gratia regem,
Et post judicium veniae mulcedo sequatur.
Sicut vulneribus medicinam ferre solemus,
Sic condemnatis succurrat mos pietatis.
Lex ad vim regi generat feriendo nocentes,
Ut si charus item rex idem gratia suadet.
Legem scripsit homo, descendit gratia coelo:
Lex servire docet, dominari gratia monstrat;
Lex condemnabit, sed gratia justificabit.
Hoc dicendo, bonam prorsus non denego legem;
Sed laudans veniam, commendo regibus illam.
Non satis una valet, si non manet altera secum.
Frangitur haec, fortis; contemnitur altera, mollis
Est bona temperies, quam lex et gratia miscent
Hae si conjunctae, generabunt pacis amorem.
Non laudo pondus, quod nemo ferre valebit.
Viribus inspectis onerabit gratia lapsos.
Rex Dominus coeli, miserando, judiciales
Abscondens poenas, conversos protegit hostes.
Hunc imitare, peto, pie rex Heinrice, Tonantem,
Qui misero parcit, parcendo crimina punit,
Sic utrumque bonum doceat regnare patronum,
Per quem lex feriat, quo legem gratia sanet.
Hoc, venerande, tibi praedixerit ordo sacrandi,
Cum praesul gladium femoris vertigine cingit,
Dum rex iratus fueris miserando quiesce.
Dura foventur aquis, durescant lenia flammis;
Alternatque vices moderatae jus rationis.
Hinc adamas durus solvetur sanguine molli;
Conseritur vitrum melius per vincula plumbi:
Ferrum cum limo massa candente liquescit.
Et natura jubet mutari tristia blandis:
Post acidum, dulcem praestat gustare saporem,
Post dulces, acidos iterum confundere gustus
Non haec propterea tibi, rex, narrare paravi,
Ut te clementem dominum regnique parentem
Quis dubitet, sed eos qui tantum lege moventur
Castigare libet, quibus haec pia dogmata trado.
Cum Deus omnipotens in mundo cuncta creavit,
Solus homo liber percepit dona creantis.
Mox libertatem primam vaga mens vitiavit.
Coeperunt miseri dono rationis abuti;
Et potuisse malum, traxit natura, per usum.
Ecce Deus legem superaddidit hoc reprimentem,
Cujus transgressor non impunitus abiret,
Ac poenam metuens redeat perversa voluntas
Judiciumque probet quam sit peccare malignum.
Sic Dominus clemens servos revocare volebat.
Non tulit illud homo, poenali lege gravatus,
Ut per vindictam posset compescere culpam;
Et mortale jugum laesa cervice dolebat.
Occidatur, ait, lex, qui semel est homicida,
Et qui moechetur cum moecha mox lapidetur;
Dens pro dente cadat; lumen pro lumine vadat;
Pesque pedem reddat; manui manus altera cedat;
Vulnera vulneribus responsum reddere certent.
Qui detestatur genitores, hic moriatur;
Qui furtum faciet, sine poena non remanebit;
Quinque boves unum redimant cum fraude remotum;
Qui furatur ovem, reddat cum quatuor unam;
Si maledicet | null | cb220c57-8c4e-40c9-b277-84bba8cce3dd | latin_170m_raw | null | None | None | None |
homo, moriatur pro maledicto
Sic lex verborum contorquens tela suorum,
Terrebat plures, et desperare coegit,
Clamabat populus sub tanto pondere pressus,
Vociferabat homo Tessus religamine duro,
Hoc non posse pati, fore tempus jam miserendi.
Audivit Dominus clamantes, et miserorum
Respondit gemitus solita pietate creator.
Venit in hunc mundum carnis velatus in umbra,
Humani generis formator et ipse redemptor.
Non repulit legem, sed justum dans moderamen,
Ne moreretur homo, veniam cum lege locavit;
Ut cum lex mortem promittat, gratia vitam:
Erigat haec humiles, ut dissipet illa rebelles
Conversus veniam judex non abneget ullus.
Sic Deus omnipotens per vates dixerat olim
Nolo peccantis mortem, nec gaudeo poena:
Convertatur, ait, vivat, mihi serviat ipse,
Conservatus homo, quem prisca in sede repono.
Nunc idem Dominus veniens in tegmine carnis
Inquit: Discipulis hoc mando, discite, cunctis:
Crimina poeniteant, et vita perpete vivant.
Peccatum pereat, peccator vivere discat.
Qui se convertit, non est hic qui fuit olim.
Non dicam hic vitae quid sit clementia verax:
Quod gratis dabitur clementia jure vocatur.
Qui recipit meritum, veniam quis dixerit illud?
Si quis peccanti converso vult misereri,
Et, parcens misero, vindictam sumere nescit,
Hic veniam tribuit; sic poenam gratia spernit.
Propitietur homo confratri crimine lapso.
Qui cadit et surgit, spes est ut vivere possit.
Omnes peccamus, peccantibus hoc faciamus
Quod Dominus nobis qui clemens est inimicis,
Cum veniam laudo, non legem temnere quaero.
Lex bona si veniam dorso portare studebit,
Gratia tunc prodest, cum lex praecesserit illam.
Et lex obstanti, sed gratia sit redeunti:
Sic in utroque bono dabitur consistere mundo.
Nunc tibi sit regi pax et clementia Christi:
Tu princeps orbis sis Christi munere fortis,
Tu Dominus regni vivas in pace perenni.
Sic vult Wippo tuus cum fido pectore servus.
JACOBI BASNAGII DE WIPPONE OBSERVATIO.
Haec de Wippone habebat Canisius in praefatione tomi secundi #Antiquarum Lectionum:@# « Wipponis nomen
ne fando quidem antehac exaudiveram, de quo hoc tantum ex Urstisio scio fuisse Henrici III sacellanum
et de Vita Conradi II, Henrici filii, scripsisse Historiam, quae adhuc in abdito alicujus bibliothecae
latet. »
I.
Paulo notior ab eo tempore factus est Wippo. Primo enim Vitam Conradi Salici ab eo scriptam in
lucem emisit Pistorius (Hist. Germ. l. I, p. 21), ita ut in bibliothecarum angulis non amplius lateat.
Filio patris gesta repraesentabat; deinde vero quae filius Henricus III praeclare gesserat patris Historiae
inseruit.
II.
Ex epistola hujus Historiae dedicatoria discimus Wipponem non modo Henrici III fuisse sacellanum,
sed et ipsius parentis Conradi: « Quoniam tum plurimum tempus infirmavi, non potui in capella senioris
mei Conradi frequenter adesse. » Fuit igitur Conrado a sacris et ea ratione gestorum testis oculatus, dum
infirmitatibus non detineretur. Ante ipsum scripserant Historiam Conradi plurimi, sed a difficultate non
fuit deterritus; cum viderit, inquit, « verba Christi in Evangelio non per unum solum, sed per quatuor
idoneos testes dilatari, » quae, ni fallor, audacius quam decet effutivit.
III.
Suspicionem ingessit ille versus:
Irradias patriam, si tu modo viseris, illam,
Wipponem fuisse e Burgundionum gente, agit enim ille de Burgundia, quae praesentiam imperatoris postulabat.
Nisi forsan dicas Burgundiam Henrico fuisse patriam, eo quod Rodulphi Burgundionum regis
fuerit nepos; Giseleidam enim habuit matrem, quae Rodulfi fuit neptis, ideo autem de Burgundia sollicitus
et anxius videtur Wippo quod inde ortum duxerit. Infirma utebatur valetudine, ut ipse testatur.
IV.
Scripsit Wippo illa carmina statim ab initio imperii Henrici III, utpote qui de Burgundia a brevi tempore
subjecta mentionem fecerit:
Praeterea tibi, rex, mandat Burgundia: Surge,
Atque veni propera, NOVITER subjecta vacillant
Interdum, domino per tempora multa remoto.
Quamvis nunc pacem teneat Burgundia per te,
Auctorem pacis tamen in te cernere quaerit,
Et cupit in regis sua lumina pascere vultu.
Henricum regni sui haeredem scripserat Rodulfus jam ante mortem Conradi, anno scilicet 1032. Inde
commota sunt bella, Odone jura materna in regnum Burgundionum vindicante; nec non lites ortae sunt de
parte regni inter Henricum primum | null | 23f31e85-6f95-44a0-a54d-4b5da7f1bd75 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, Galliarum regem, et Conradum, Henrici imperatoris parentem. Pax
tandem confecta anno 1034, haereditatem adivit Henricus; ita ut noviter subjecta dici potuerit Burgundia
circa annum 1040 quo habenas imperii tenere coepit Henricus. Cum autem Burgundiam adire non posset
Henricus, colloquium habuit cum Burgundionibus apud Augiam Majorem an. 1048: sic enim legendum
apud Hermannum Contractum, non Burdionibus, ut habet textus.
V.
Quadripartitum est opus, Tetralogus ab auctore dictum, quod quatuor personas, Musas scilicet,
Legem, Gratiam et seipsum, quae imperatoris laudes canant, inducat. Ex eo patet quanta fuerit ignorantia
Germanorum tunc temporis; postulat enim ab imperatore ut legem promulgare velit, qua pueri divites
humanioribus litteris instituantur.
Tunc fac edictum per terram Teutonicorum,
Quilibet ut dives sibi natos instruat omnes
Lutterulis, legemque suam persuadeat illi,
Ut cum principibus placitandi venerit usus.
Quisque suis libris exemplum proferat illis.
Solis Teutonicis vacuum vel turpe videtur
Ut doceant aliquem, nisi clericus accipiatur.
I.
Paulo notior ab eo tempore factus est Wippo. Primo enim Vitam Conradi Salici ab eo scriptam in
lucem emisit Pistorius (Hist. Germ. l. I, p. 21), ita ut in bibliothecarum angulis non amplius lateat.
Filio patris gesta repraesentabat; deinde vero quae filius Henricus III praeclare gesserat patris Historiae
inseruit.
II.
Ex epistola hujus Historiae dedicatoria discimus Wipponem non modo Henrici III fuisse sacellanum,
sed et ipsius parentis Conradi: « Quoniam tum plurimum tempus infirmavi, non potui in capella senioris
mei Conradi frequenter adesse. » Fuit igitur Conrado a sacris et ea ratione gestorum testis oculatus, dum
infirmitatibus non detineretur. Ante ipsum scripserant Historiam Conradi plurimi, sed a difficultate non
fuit deterritus; cum viderit, inquit, « verba Christi in Evangelio non per unum solum, sed per quatuor
idoneos testes dilatari, » quae, ni fallor, audacius quam decet effutivit.
III.
Suspicionem ingessit ille versus:
Irradias patriam, si tu modo viseris, illam,
Wipponem fuisse e Burgundionum gente, agit enim ille de Burgundia, quae praesentiam imperatoris postulabat.
Nisi forsan dicas Burgundiam Henrico fuisse patriam, eo quod Rodulphi Burgundionum regis
fuerit nepos; Giseleidam enim habuit matrem, quae Rodulfi fuit neptis, ideo autem de Burgundia sollicitus
et anxius videtur Wippo quod inde ortum duxerit. Infirma utebatur valetudine, ut ipse testatur.
IV.
Scripsit Wippo illa carmina statim ab initio imperii Henrici III, utpote qui de Burgundia a brevi tempore
subjecta mentionem fecerit:
Praeterea tibi, rex, mandat Burgundia: Surge,
Atque veni propera, NOVITER subjecta vacillant
Interdum, domino per tempora multa remoto.
Quamvis nunc pacem teneat Burgundia per te,
Auctorem pacis tamen in te cernere quaerit,
Et cupit in regis sua lumina pascere vultu.
Henricum regni sui haeredem scripserat Rodulfus jam ante mortem Conradi, anno scilicet 1032. Inde
commota sunt bella, Odone jura materna in regnum Burgundionum vindicante; nec non lites ortae sunt de
parte regni inter Henricum primum, Galliarum regem, et Conradum, Henrici imperatoris parentem. Pax
tandem confecta anno 1034, haereditatem adivit Henricus; ita ut noviter subjecta dici potuerit Burgundia
circa annum 1040 quo habenas imperii tenere coepit Henricus. Cum autem Burgundiam adire non posset
Henricus, colloquium habuit cum Burgundionibus apud Augiam Majorem an. 1048: sic enim legendum
apud Hermannum Contractum, non Burdionibus, ut habet textus.
V.
Quadripartitum est opus, Tetralogus ab auctore dictum, quod quatuor personas, Musas scilicet,
Legem, Gratiam et seipsum, quae imperatoris laudes canant, inducat. Ex eo patet quanta fuerit ignorantia
Germanorum tunc temporis; postulat enim ab imperatore ut legem promulgare velit, qua pueri divites
humanioribus litteris instituantur.
Tunc fac edictum per terram Teutonicorum,
Quilibet ut dives sibi natos instruat omnes
Lutterulis, legemque suam persuadeat illi,
Ut cum principibus placitandi venerit usus.
Quisque suis libris exemplum proferat illis.
Solis Teutonicis vacuum vel turpe videtur
Ut doceant aliquem, nisi clericus accipiatur.
INCIPIT PROLOGUS IN EPILOGUM REGIS.
Domino regi fide et verbis catholico, actibus gloriosissimo
HEINRICO tertio, WIPPO famulorum minimus
suorum, quod ros Hermon excelso monti
Sion.
Sanctae pietatis tuae accessibilis celsitudo imbecillitatem
meam facit, domine rex, ad gratiae tuae desiderabile
culmen festinare: et sicut stellio, | null | 29db3d47-cd30-4aa7-a0ae-2f15da7a8f5a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
qui nititur
morari in aedibus regis; sic ego, licet omnibus
modis obscurus, claritatis tuae gaudia tamen in scriptis
meis desidero frequentare. Et quoniam, testante
Salomone, gloria est regis investigare sermonem,
feci tibi, domine mi rex, hunc brevem Tetralogum,
quo et curas insomnes reipublicae interdum levigare,
et animum ad ea quae tibi persuasa sunt possis excitare.
Est autem tetralogus quatuor personarum
sermo. Ibi poeta primum hortatur Musas ut te laudent.
Chorus Musarum benedicit et laudat te Dominum
regem. Deinde Lex te alloquitur cum his consiliis
quae satis conveniunt tuae dignitati. Postremo
Gratia miti affatu temperabit ad quod te Lex ex jure
incitavit. Ad haec perlegenda sit tecum legis et gratiae
mediator Jesus Christus Salvator, cujus regnum
et imperium non deficiet in aeternum. Vale, Domine
mi rex piissime.
#Explicit prologus.@#
POETA
Doctae Pierides memorandas edite laudes,
Dicite perpetuas Heinrico deprecor odas.
Regis et immensum diuturnent carmina sensum.
Hujus res laetas millesima proferat aetas:
Hoc decus ingenii superet duo tempora mundi:
Dum mundus pereat, regis sapientia vivat.
Si puer et juvenis sic floruit omnibus actis,
Quos dabit hic fructus maturo tempore ductus?
Pangite; materiam rex praestat laudibus aptam;
Vos dictate mihi, dictatum scripsero vestri.
MUSAE.
Principio Regi benedicimus omnipotenti,
Qui caput est regum, quo gloria crescit eorum;
Qui Pater in Nato pariter cum Pneumate sancto
Lege sub aeterna Dominus regnabit et ultra.
Hunc pie laudemus, nam summam laudis habemus
Hoc habeat munus, qui regnat trinus et unus.
At rex noster homo ditatus perpete dono
Tertius Heinricus, virtutum regnat amicus
Alter post Christum regit orbem circiter istum.
Ipsum laudemus, nam causas laudis habemus.
Et Pius Heinricus per nos modo sit benedictus,
Versibus inprimis repetito nomine regis,
Ut quoties sancti surgant pro rege vocati,
Rex toties Christo placeat de nomine misto.
Rex Heinrice Deo regum charissimus esto
Rex Heinrice piae charissimus esto Mariae.
Rex Heinrice duci dilectus sis Michaeli.
Rex Heinrice polis splendescas fonte Joannis.
Rex Henrice tuus sit janitor aethere Petrus.
Rex Heinrice boni te firmet epistola Pauli.
Rex Heinrice tuos Andreas dirigat actus.
Rex Heinrice preces hos curet virgo Joannes.
Rex Heinrice Thomas te vertat in omne quod est fas
Rex Heinrice tuus sit ductor ad alta Philippus.
Rex Heinrice pares Jacobi sint te redimentes.
Rex Heinrice Deo placeas tribuente Matthaeo.
Rex Heinrice tuam Simon corroboret aulam.
Rex Heinrice piam Taddaeus det tibi vitam.
Rex Heinrice Deum teneas per Bartholomaeum.
Rex Heinrice vias tibi praeparet ore Mathias.
Rex pie cum Stephano sis laetus semper in alto,
Teque pares Stephani benedicant ordine cuncti.
Rex bone Silvester tibi sit per saecula dexter,
Teque sui socii benedicant ordine cuncti
Virginibus sacris placeas ex omnibus actis,
Omnes te sancti redimant de crimine mundi:
Sit rex sanctorum fautor tuus atque tuorum
Haec tibi, rex, Musae cantamus voce sonora,
Atque chorus noster renovat tua carmina semper;
Ut tibi laus crescat, dum sol et luna patescat,
Nos damus officium quo crescat gloria rerum,
Ex nostris donis manifestant verba Maronis,
Quid pius Aeneas, quid Turnus posset in armis,
Fistula Musarum Flacco dictaverat odas,
Ut Moecenatem fecisset laude perennem.
Haec eadem docuit Lucanum dicere bella,
Caesaris et magni quae durant ultima saecli.
Ex nostris monitis callebat Statius auctor
Thebanos juvenes miseris discernere flammis.
Nasonis studium totus recitaverat orbis,
Ex nostris curis ornavit scripta figuris.
Regibus antiquis laudes cantavimus olim
Et de principibus scribendi creverat usus.
Nunquam sic libuit quemquam laudare potentem
Ut dominum regem, quem prodit nobile nomen
Heinrici, veterum de magno germine ductum.
Rex tibi cantamus, tibi laudis dona paramus.
Accipe, de nostris ut vivas mortuus actis.
Nos operam dabimus, quo possit dicere mundus,
Tertius Heinricus fuit olim pacis amicus.
Fama sui meriti superabit tempora mundi.
Sic tibi cantabit, quem mundus adhuc generabit.
Nonne tibi merito magni debentur honores,
Atque favor populi, post omnia portio coeli?
Nam charus populo placuit saepissime Christo
Quem regem talis virtutum copia lustrat.
Nunquid abest aliquid quod regis gloria quaerat?
Omnia spe vel re venerunt commoda per te.
Si petimus pacem, tu rex, praestaveris illam;
Si cupimus bellum, tu rex commiseris illud | null | fa1274af-a427-4a2b-80a2-c3b582f2ae83 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
;
Quod si consilium, tu rex dabis utile multum:
Si volumus studium, tu rex decus es studiorum.
Omnes munificos tu rex praecellere nosti.
Inter clementes tu rex clementior exstas.
Sic castigandos tu, rex, ratione flagellas.
Quidquid in humanis consistit moribus aequi,
Hoc Deus aut totum vel partem condidit in te.
Quam prudens opifex, qui commoda materiei
Elegit primum, de qua bona tanta pararet;
Quem de gente virum Dominus discerneret auctor,
Qui foret imperio modo post haec aptior isto!
Forma, genus, probitas concordant omnia regi;
Omnia conveniunt, concurrunt cuncta per illum,
Solus habet totum, quod plures auxerat olim.
Salve, certa quies populorum tempore nostro:
Salve, pax orbis, mundi fortissima turris,
Hostes Ecclesiae quae sternis semper abunde;
Unde sui capitis mundus praevidit honorem.
Tu caput es mundi, caput est tibi rector Olympi,
Cujus membra regis justo moderamine legis.
Tales vult Dominus, quibus est haec maxima virtus,
Mens humilis multum, cum qua te novimus ortum.
Cervicem pronam decet acceptare coronam.
Rex humilis crescit, quoties oriente diescit
Et cadit elatus, semper saevire paratus.
EPILOGUS.
Carmina Musarum, rex, perlege pauca tuarum,
Sit locus hic aliis tibi reddere munia laudis.
Wippo tuus famulus si vult defendere tempus,
Ut scribat regi, quod lex dictaverit illi,
Hic nobis istos persuasit claudere versus.
Sis Christo curae, pie Rex Caesarque future.
Et vivas sanus centeno tempore canus.
CARMEN LEGIS PRO LAUDE REGIS.
Ad regis laudes Lex ambas erigit aures.
Ut segetes pluviis, sic cresco laudibus istis.
Non plus mulcet apes mellitos lambere flores,
Quam me laus regis, qua constat pactio legis.
His mihi sit verbis, quod rore virentibus herbis
Quando dies verni reparabunt gaudia mundi.
Quid satius Legi, quam dicere talia regi?
Salve, flos patriae, quo fructum pacis habere
Non dubitat mundus, quia regnas orbe secundus.
Post Dominum coeli dignus mundana tueri:
Salve, stirps regum populis veneranda per aevum.
Radix magna fuit, quam ramus talis adauxit;
Nobile germen erat quod mundum floribus ornat,
Una viri virtus multum praestare solebit,
Commendatque nimis probitas semel edita quoddam
Quod faciunt plures caput unum regis habentes,
Quas numerare volens seriem facit ordine longam.
Sed tamen ex cunctis sex regem magnificabunt
Virtutes aliasque satis praecedere norunt.
Mens humilis, pietatis amor, pax missa per orbem,
Nobilitas et forma decens, fiducia belli;
Has voco praecipuas et regis honoribus aptas
His rex Heinricus Christi clarescit amicus.
Ad mea nunc venio, quae novit mundus in illo:
Sunt mea quae dicam, quia sum Lex, ille meus rex
Et qui me spernit, rex ejus praelia sternit.
Qui mea jura colit, rex hunc defendere novit.
Rex Christo charus; nullum vastabit avarus
Vile putat studium si quis comportat in unum
Quidquid habere potest, cum jus non quaerat habendi,
Est dives multum contemptor divitiarum.
Aurisurdus amor miseris clamantibus obstat.
Vendiderit leges captura pecunia reges,
Et de principibus justos furabitur usus.
At rex Heinricus vir prudens prospicit illud,
Ut tunc curet opes, cum nullum sunt reprimentes.
Nec contra legem flectunt donaria regem.
Sic facit ut doctus quis rex est doctior illo?
Quis Caesar melius, si quid rubrica vetavit,
Scire valet primis, quam discere coeperat annis
Felix sit genitor redivivus laude perenni
Conradus Caesar quem maxima causa subivit,
Ut sciret natum studiis ad regna paratum,
Qui rector publicus mundum discernere posset.
Felix sit mater memorando carmine digna
Gisela de Caroli procedens sanguine Magni.
Nam si post decimam numeretur linea quarta
Post Carolum Magnum nascetur nobilis ipsa.
Haec operam dederat, quod rex in lege studebat:
Illa sibi libros persuaserat esse legendos,
Ut varios ritus dijudicet arte peritus
Doctrinae lumen tenebrosum dirigit orbem
Gentes infestas vicit Romana potestas
Olim consiliis, non semper vicerat armis.
Est satis expertum quantum sapientia possit,
Quae per vim verbi flectit moderamina regni.
Rex iterum salve. Tibi laus sit cum genitrice
Ad cujus votum tibi dat sapientia totum,
Quo decus imperii valeas per jura tueri.
Congaudete simul; non ut discordia regnet,
Quae dudum regni turbavit gaudia nostri.
Cum dominis rerum sit pax sine fine dierum.
O | null | 16f23df4-8b36-4017-952d-7fb70c440a4c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sanctos mores cum matri reddis honores.
Est tibi spes vitae, si sit sibi gloria per te.
Si quid erat, rite Deus illud transtulit ipse.
Exin nullus homo foedus dissolvere possit.
Quod Deus adjunxit, qui pacis dona creavit.
Perstet dulcedo materni nominis in te,
Cum valeas alios acquirere semper amicos
Mater in hac vita non plus tibi venerit ulla.
Quin aliud dicam tibi, rex, ego consiliatrix,
Lex tua, ne renuas post dictum commemorare;
Cum Deus omnipotens tibi tutum fregerit orbem,
Et juga praecepti non audet temnere quisquam,
Pacatusque silet firmato foedere mundus,
Cumque per imperium tua jussa volatile verbum
Edocet Augusti de claro nomine scriptum.
Tunc fac edictum per terram Teutonicorum,
Quilibet ut dives sibi natos instruat omnes
Litterulis, legemque suam persuadeat illis,
Ut cum principibus placitandi venerit usus,
Quisque suis libris exemplum proferat illis.
Moribus his dudum vivebat Roma decenter:
His studiis tantos potuit vincire tyrannos:
Hoc servant Itali post prima crepundia cuncti;
Et sudare scholis mandatur tota juventus:
Solis Teutonicis vacuum vel turpe videtur
Ut doceant aliquem, nisi clericus accipiatur.
Sed, rex docte, jube cunctos per regna doceri,
Ut tecum regnet sapientia partibus istis.
Praeterea tibi, rex mandat Burgundia: Surge
Atque veni, propera, noviter subjecta vacillant
Interdum, domino per tempora multa remoto.
Funditus est verum veterano tempore dictum:
Quidquid abest oculis, removetur lumine cordis.
Quamvis nunc pacem teneat Burgundia per te,
Auctorem pacis tamen in te cernere quaerit,
Et cupit in regis sua lumina pascere vultu.
Huc ades, et regnum fac, te veniente, serenum.
Si sol occubuit cum Caesar regna reliquit,
Irradias patriam, si tu modo viseris, illam.
Haec olim magno domuisti regna labore;
Utere nunc populis, tibi, rex, servire paratis.
Haec via sit facilis, quam praeparat orbita pacis:
Huc bene venias, hic omnia prospera cernas.
CARMEN GRATIAE PRO REGIS HONORE.
Omnia plena bonis. Sic optat musa Wipponis
Haec ego Lex cecini devoto carmine regi.
Audi, spes orbis, quid dicant intima cordis,
Quid velit haec series, quas addat Gratia laudes.
Gratia te laudat, tibi grates Gratia cantat;
De vena mentis salientia carmina sentis
Post justam Legem comeretur [ #leg.@# comitetur] Gratia regem,
Et post judicium veniae mulcedo sequatur.
Sicut vulneribus medicinam ferre solemus,
Sic condemnatis succurrat mos pietatis.
Lex ad vim regi generat feriendo nocentes,
Ut si charus item rex idem gratia suadet.
Legem scripsit homo, descendit gratia coelo:
Lex servire docet, dominari gratia monstrat;
Lex condemnabit, sed gratia justificabit.
Hoc dicendo, bonam prorsus non denego legem;
Sed laudans veniam, commendo regibus illam.
Non satis una valet, si non manet altera secum.
Frangitur haec, fortis; contemnitur altera, mollis
Est bona temperies, quam lex et gratia miscent
Hae si conjunctae, generabunt pacis amorem.
Non laudo pondus, quod nemo ferre valebit.
Viribus inspectis onerabit gratia lapsos.
Rex Dominus coeli, miserando, judiciales
Abscondens poenas, conversos protegit hostes.
Hunc imitare, peto, pie rex Heinrice, Tonantem,
Qui misero parcit, parcendo crimina punit,
Sic utrumque bonum doceat regnare patronum,
Per quem lex feriat, quo legem gratia sanet.
Hoc, venerande, tibi praedixerit ordo sacrandi,
Cum praesul gladium femoris vertigine cingit,
Dum rex iratus fueris miserando quiesce.
Dura foventur aquis, durescant lenia flammis;
Alternatque vices moderatae jus rationis.
Hinc adamas durus solvetur sanguine molli;
Conseritur vitrum melius per vincula plumbi:
Ferrum cum limo massa candente liquescit.
Et natura jubet mutari tristia blandis:
Post acidum, dulcem praestat gustare saporem,
Post dulces, acidos iterum confundere gustus
Non haec propterea tibi, rex, narrare paravi,
Ut te clementem dominum regnique parentem
Quis dubitet, sed eos qui tantum lege moventur
Castigare libet, quibus haec pia dogmata trado.
Cum Deus omnipotens in mundo cuncta creavit,
Solus homo liber percepit dona creantis.
Mox libertatem primam vaga mens vitiavit.
Coeperunt miseri dono rationis abuti;
Et potuisse malum, traxit natura, per usum.
Ecce Deus legem superaddidit hoc reprimentem,
Cujus transgressor non impunitus abiret,
Ac poenam metuens redeat perversa | null | 1016350b-97ac-4eed-96b5-226fa045f7e1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
voluntas
Judiciumque probet quam sit peccare malignum.
Sic Dominus clemens servos revocare volebat.
Non tulit illud homo, poenali lege gravatus,
Ut per vindictam posset compescere culpam;
Et mortale jugum laesa cervice dolebat.
Occidatur, ait, lex, qui semel est homicida,
Et qui moechetur cum moecha mox lapidetur;
Dens pro dente cadat; lumen pro lumine vadat;
Pesque pedem reddat; manui manus altera cedat;
Vulnera vulneribus responsum reddere certent.
Qui detestatur genitores, hic moriatur;
Qui furtum faciet, sine poena non remanebit;
Quinque boves unum redimant cum fraude remotum;
Qui furatur ovem, reddat cum quatuor unam;
Si maledicet homo, moriatur pro maledicto
Sic lex verborum contorquens tela suorum,
Terrebat plures, et desperare coegit,
Clamabat populus sub tanto pondere pressus,
Vociferabat homo Tessus religamine duro,
Hoc non posse pati, fore tempus jam miserendi.
Audivit Dominus clamantes, et miserorum
Respondit gemitus solita pietate creator.
Venit in hunc mundum carnis velatus in umbra,
Humani generis formator et ipse redemptor.
Non repulit legem, sed justum dans moderamen,
Ne moreretur homo, veniam cum lege locavit;
Ut cum lex mortem promittat, gratia vitam:
Erigat haec humiles, ut dissipet illa rebelles
Conversus veniam judex non abneget ullus.
Sic Deus omnipotens per vates dixerat olim
Nolo peccantis mortem, nec gaudeo poena:
Convertatur, ait, vivat, mihi serviat ipse,
Conservatus homo, quem prisca in sede repono.
Nunc idem Dominus veniens in tegmine carnis
Inquit: Discipulis hoc mando, discite, cunctis:
Crimina poeniteant, et vita perpete vivant.
Peccatum pereat, peccator vivere discat.
Qui se convertit, non est hic qui fuit olim.
Non dicam hic vitae quid sit clementia verax:
Quod gratis dabitur clementia jure vocatur.
Qui recipit meritum, veniam quis dixerit illud?
Si quis peccanti converso vult misereri,
Et, parcens misero, vindictam sumere nescit,
Hic veniam tribuit; sic poenam gratia spernit.
Propitietur homo confratri crimine lapso.
Qui cadit et surgit, spes est ut vivere possit.
Omnes peccamus, peccantibus hoc faciamus
Quod Dominus nobis qui clemens est inimicis,
Cum veniam laudo, non legem temnere quaero.
Lex bona si veniam dorso portare studebit,
Gratia tunc prodest, cum lex praecesserit illam.
Et lex obstanti, sed gratia sit redeunti:
Sic in utroque bono dabitur consistere mundo.
Nunc tibi sit regi pax et clementia Christi:
Tu princeps orbis sis Christi munere fortis,
Tu Dominus regni vivas in pace perenni.
Sic vult Wippo tuus cum fido pectore servus. | null | f522de97-6f45-4aaa-8f03-4fcfa8b0e9c4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Proverbia
Incipit inventum, referens proverbia centum.
Decet regem discere legem. Audiat rex quod praecipit
lex. Legem servare hoc est regnare.
Notitia litterarum lux est animarum
Saepius offendit qui lumen non attendit.
Qui habet scientiam, ornat sententiam.
Melior est sapientia quam saecularis potentia.
Plus unicus sensus quam multiplex census.
Est sapiens multum qui amat Dei cultum.
Vir fidelis coronatur in coelis.
Bene credit qui neminem laedit.
Qui fidus seniori approximat honori.
Qui confidit in Deo fortis est ut leo.
Melius est in Deo sperare quam divitias congregare.
Fortissima spes beatificat res.
Charitas non ficta odit delicta.
Qui diligit fratrem, placat Deum et patrem.
Regnum coelorum non est invidorum.
Melius est humiliari quam exaltari.
Humilis homo triumphat in domo.
Qui per ardua vadit, saepius cadit.
Viri mites renuunt lites.
Qui assidue rixantur, a paucis amantur.
Malos pro Deo tolerare est superare.
Pacis donum omnibus est bonum.
Qui in pace fundantur non eradicantur.
Incendium bellorum corruptio est morum.
Homo pudicus est animae amicus.
Ubi frequens luxuria, non deerit penuria.
Voluptas mundana semper est vana.
Judicis sententiam oportet sequi clementiam.
Melius est interdum ignoscere quam vindictam
poscere.
Qui miseretur, misericordiam consequetur.
Verbum veritatis subveniet judicatis.
Falsus in ore caret honore.
Qui falsitate vivit, omnia occidit.
Qui est hilaris dator, hunc amat Salvator.
Omnis avarus nulli est charus.
Bona tribuere non est minuere.
Ubi pugnat sancta oratio, ibi vincitur tribulatio.
Incessanter orare est delicta purgare.
Bene orat qui in corde plorat.
Jejunium forte liberat a secunda corte.
Qui non potest jejunare, discat eleemosynam dare.
Bene jubilabit qui a bono non cessabit
Melius est interdum dormire quam diabolo servire.
Dormire non multum exhilarat vultum.
Qui se fatetur reum, placat Deum.
Ubi est vera poenitentia, ibi Dei clementia.
Oportet enim parcere diu positis in carcere.
Valde decipitur qui nunquam corripitur
Amicabilis increpatio non est damnatio.
Oleum peccatoris laus est adulatoris.
Ubi longa ebrietas, ibi brevis est pietas.
Vinum multum et forte parum distat a morte.
Per crapulam cibi et potus perit homo totus.
Per moderantiam pervenitur ad abundantiam.
Mediocriter plura gaudet natura.
Proverbium: #Ne quid nimis@# laudatur in primis.
Juvenis animosus senex fit gloriosus.
Qui torpescit dum calet, frigidus nihil valet.
Qui vacat in juventute, turbatur in senectute.
Fortes viri omnibus sunt miri.
Reges et praesides non decet esse desides.
Mundi rectores aequent cum nomine mores.
Viri pontificales sanctis sunt aequales.
Medici animarum exorbitent parum.
Contra lupum vigilare est raptus vitare.
Qui viduam defendit, ad Christum regem tendit.
Qui vindicat pupillum, Deus coronat illum.
Pauperum consolator est aeternae vitae amator.
Oportet cavere vanitatem videre.
Cor incendit oculus ut stipulam foculus.
Voluptas non visa citius erit elisa.
Qui libenter bonum audit, corde Deum plaudit.
Melius est pauperem audire quam sonitum lyrae.
Incassum miseros audit, qui os et manus claudit.
Lingua placabilis ligno vitae est comparabilis.
Lingua dolosa semper est odiosa.
Qui loquitur modeste liber est a peste.
Manus sine opere mendicabit propere.
Manuum labores praestant honores.
Qui bonum operatur, a Deo benedicatur.
Beati pedes qui visitant infirmorum aedes.
Cum Deo ambulare est animam salvare.
Qui migrat ad aeternam sedem, non offendit pedem.
Iniquum est ob beneficium reddere supplicium.
Qui reddit malum pro bono indignus est dono.
Bono vincere mala ad coelum est scala.
Mundi contemptus a Deo est inventus.
Qui amat mundum praesentem, sequitur rem fugientem.
Melius est supernum consilium quam hujus vitae
auxilium.
Pulchra tenet atria superna patria.
Tendit filius et frater qui vocat illos pater.
Auro coelesti sunt semper gaudia festi.
Quid fugis ex illo, qui claudit cuncta pugillo?
O quicunque velis mentem conjungere coelis,
Qua resident justi serto palmisque venusti,
Mundi sperne minas, et res pede subige blandas.
#Superbia dicit:@#
In cunctis operibus tibi non aequabitur ullus.
#Humilis:@#
Putridus es vermis, quid, homo moriture, superbis?
#nanis gloria:@#
Fac, propter famam, quaecunque potes bona coram hominibus.
#Timor Dei:@#
Opta celari bona quaeque soles | null | cefbefae-5ae1-4aa6-b618-94fdf17e71ee | latin_170m_raw | null | None | None | None |
operari.
#Hypocrisis:@#
Exteris sancto te conformare studeto.
#Religio:@#
Vae foris albatis qui vos tumulis simulatis.
#Inobedientia:@#
Quid faciat se, qui multum vilior est te?
#Subjectio:@#
Quisquis vos spernit, Deus, inquit, me quoque spernit.
#Invidia:@#
Cur quocunque modo non is sublimior illo?
#Congratulatio:@#
Congaude fratri, fer opemque proficienti.
#Odium:@#
Qualiter hunc quis amet, sibi qui contrarius exstat?
#Charitas:@#
Verus amor fratris brevis est impletio legis.
#Detractio:@#
Quis toleret sileat venialium quod perpetrat ille?
#Justa correptio:@#
Occulte nunquam debes reprehendere quemquam.
#Ira:@#
Cur non obsistis, cum quid fieri tibi non vis?
#Patientia:@#
Quid non pro Christo toleres pro te crucifixo?
#Protervia:@#
Peccanti semper sis durus et asper.
#Mansuetudo:@#
Argue, coge, roga, Timothee, sagaciter insta.
#Timor mentis:@#
Scit Deus ipse quid est, nullo de judice cures.
#Satisfactio:@#
Suspiciosus eris, si non delicta fateris.
#Tristitia:@#
Quo gaudere potes qui gratis tot mala perfers?
#Gaudium spirituale:@#
Cur modo contristat quod non tibi gaudia praestat?
#Torpor vel ignavia:@#
Visu privaris si continue lacrymaris.
#Virtutis exercitatio:@#
Mors venit absque mora, tu nocte dieque labora.
#Vagatio:@#
Hoc discede loco, locus ille beatior isto.
#Stabilitas:@#
Cum sit ubique Deus, maneas ubique quietus.
#Desperatio:@#
Non surges, penitus peccati mole gravatus.
#Spei fiducia:@#
Dant tibi spem veniae peccata remissa Mariae.
#Cupiditas:@#
Multiplica fenus, nec mendicabis egenus.
#Mundi contemptus:@#
Quantumvis habeas, nil hinc moriture reportas.
#Obduratio@#
Unde tuos pascis, tua si dispergis?
#Misericordia:@#
Si quid habes tribuas, tua sit tibi larga voluntas.
#Fraus, furtum:@#
Non est quod tribuas? Furto vel fraude requiras.
#Innocentia:@#
Praestat nulla dari quam te fraude furari.
#Fallacia et mendacium dicit:@#
Perfice fallendo quod non vis vera loquendo.
#Veritas:@#
Os quod mentitur animae mors esse probatur.
#Ventris ingluvies:@#
A factore datis cur non epulis satiaris?
#Parcimonia ciborum:@#
Parce quibusque cibis, pereas ne cum Sodomitis.
#Inepta laetitia:@#
Fac socios gaudere tuos risumque movere.
#Moderatus moeror:@#
Unde tibi risus, cum sis miser hic peregrinus?
#Multiloquium:@#
Est nil peccati perplurima, si bona, fari.
#Discreta taciturnitas:@#
Nunquam vitabis culpam si multa loquaris.
#Immunditia:@#
Non est culpa gravis quaevis pollutio carnis.
#Integritas carnis:@#
Clauditur incestis coelestis janua regni.
#Luxuria:@#
Utere luxuria? nescis quae vita futura.
#Castitas illibata:@#
Si castus fueris, vita sine fine frueris.
#Spiritalis fornicatio:@#
Non est grande nefas animo concepta voluptas.
#Munditia carnis:@#
Certe moecharis cum sis cupidus mulieris.
#Amor praesentis saeculi:@#
Quid dulci vita valet esse venustius ista?
#Amor patriae coelestis:@#
Si carcer talis, Deus, o tua mansio qualis!
#Expliciunt proverbia.@#
In linguae plectro tibi mors et vita servata.
Ne sis bilinguis, ne des exempla malignis.
Charus erit minime, qui quod scit ventilat omne.
Charo charus erit, qui non commissa tacebit.
Lingua susurronis est pejor felle draconis.
Verba beant justum, non centum verbera stultum.
Nulla lues servo pejor potest esse maligno.
Doctus ab indocto distat virtutibus octo.
Lapsa suam non post solidabit virgo ruinam.
Mens robusta viri levitate cadit muliebri.
Vim frangunt cordis variae modulamina vocis.
Absque modo tractus saepissime frangitur arcus.
Gutta cavat lapidem, consumitur annulus usu.
In psalmis et laude Dei torpescere noli.
Gaudia sunt populi rector pius atque benignus.
Quanto nobilius tanto magis flexile collum.
Saepius exclusum foris obliviscimur intus.
Praemia sunt tecum, mors aufert caetera secum.
Divitiis posuisse modum non ultima laus est.
Munera quae donat moriens, haec munera non sunt,
Nulli ferme daret, uti si longius posset.
Virtus est pueri praecepta servare magistri.
Proverbia
Incipit inventum, referens proverbia centum.
Decet regem discere legem. Audiat rex quod praecipit
lex. Legem servare hoc est regnare.
Notitia litterarum lux est | null | d07bc6ba-eb41-4a55-9a84-b0340908312d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
animarum
Saepius offendit qui lumen non attendit.
Qui habet scientiam, ornat sententiam.
Melior est sapientia quam saecularis potentia.
Plus unicus sensus quam multiplex census.
Est sapiens multum qui amat Dei cultum.
Vir fidelis coronatur in coelis.
Bene credit qui neminem laedit.
Qui fidus seniori approximat honori.
Qui confidit in Deo fortis est ut leo.
Melius est in Deo sperare quam divitias congregare.
Fortissima spes beatificat res.
Charitas non ficta odit delicta.
Qui diligit fratrem, placat Deum et patrem.
Regnum coelorum non est invidorum.
Melius est humiliari quam exaltari.
Humilis homo triumphat in domo.
Qui per ardua vadit, saepius cadit.
Viri mites renuunt lites.
Qui assidue rixantur, a paucis amantur.
Malos pro Deo tolerare est superare.
Pacis donum omnibus est bonum.
Qui in pace fundantur non eradicantur.
Incendium bellorum corruptio est morum.
Homo pudicus est animae amicus.
Ubi frequens luxuria, non deerit penuria.
Voluptas mundana semper est vana.
Judicis sententiam oportet sequi clementiam.
Melius est interdum ignoscere quam vindictam
poscere.
Qui miseretur, misericordiam consequetur.
Verbum veritatis subveniet judicatis.
Falsus in ore caret honore.
Qui falsitate vivit, omnia occidit.
Qui est hilaris dator, hunc amat Salvator.
Omnis avarus nulli est charus.
Bona tribuere non est minuere.
Ubi pugnat sancta oratio, ibi vincitur tribulatio.
Incessanter orare est delicta purgare.
Bene orat qui in corde plorat.
Jejunium forte liberat a secunda corte.
Qui non potest jejunare, discat eleemosynam dare.
Bene jubilabit qui a bono non cessabit
Melius est interdum dormire quam diabolo servire.
Dormire non multum exhilarat vultum.
Qui se fatetur reum, placat Deum.
Ubi est vera poenitentia, ibi Dei clementia.
Oportet enim parcere diu positis in carcere.
Valde decipitur qui nunquam corripitur
Amicabilis increpatio non est damnatio.
Oleum peccatoris laus est adulatoris.
Ubi longa ebrietas, ibi brevis est pietas.
Vinum multum et forte parum distat a morte.
Per crapulam cibi et potus perit homo totus.
Per moderantiam pervenitur ad abundantiam.
Mediocriter plura gaudet natura.
Proverbium: #Ne quid nimis@# laudatur in primis.
Juvenis animosus senex fit gloriosus.
Qui torpescit dum calet, frigidus nihil valet.
Qui vacat in juventute, turbatur in senectute.
Fortes viri omnibus sunt miri.
Reges et praesides non decet esse desides.
Mundi rectores aequent cum nomine mores.
Viri pontificales sanctis sunt aequales.
Medici animarum exorbitent parum.
Contra lupum vigilare est raptus vitare.
Qui viduam defendit, ad Christum regem tendit.
Qui vindicat pupillum, Deus coronat illum.
Pauperum consolator est aeternae vitae amator.
Oportet cavere vanitatem videre.
Cor incendit oculus ut stipulam foculus.
Voluptas non visa citius erit elisa.
Qui libenter bonum audit, corde Deum plaudit.
Melius est pauperem audire quam sonitum lyrae.
Incassum miseros audit, qui os et manus claudit.
Lingua placabilis ligno vitae est comparabilis.
Lingua dolosa semper est odiosa.
Qui loquitur modeste liber est a peste.
Manus sine opere mendicabit propere.
Manuum labores praestant honores.
Qui bonum operatur, a Deo benedicatur.
Beati pedes qui visitant infirmorum aedes.
Cum Deo ambulare est animam salvare.
Qui migrat ad aeternam sedem, non offendit pedem.
Iniquum est ob beneficium reddere supplicium.
Qui reddit malum pro bono indignus est dono.
Bono vincere mala ad coelum est scala.
Mundi contemptus a Deo est inventus.
Qui amat mundum praesentem, sequitur rem fugientem.
Melius est supernum consilium quam hujus vitae
auxilium.
Pulchra tenet atria superna patria.
Tendit filius et frater qui vocat illos pater.
Auro coelesti sunt semper gaudia festi.
Quid fugis ex illo, qui claudit cuncta pugillo?
O quicunque velis mentem conjungere coelis,
Qua resident justi serto palmisque venusti,
Mundi sperne minas, et res pede subige blandas.
#Superbia dicit:@#
In cunctis operibus tibi non aequabitur ullus.
#Humilis:@#
Putridus es vermis, quid, homo moriture, superbis?
#nanis gloria:@#
Fac, propter famam, quaecunque potes bona coram hominibus.
#Timor Dei:@#
Opta celari bona quaeque soles operari.
#Hypocrisis:@#
Exteris sancto te conformare studeto.
#Religio:@#
Vae foris albatis qui vos tumulis simulatis.
#Inobedientia:@#
Quid faciat se, | null | 7a839cff-5577-45d9-9496-82e3bc6b7138 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
qui multum vilior est te?
#Subjectio:@#
Quisquis vos spernit, Deus, inquit, me quoque spernit.
#Invidia:@#
Cur quocunque modo non is sublimior illo?
#Congratulatio:@#
Congaude fratri, fer opemque proficienti.
#Odium:@#
Qualiter hunc quis amet, sibi qui contrarius exstat?
#Charitas:@#
Verus amor fratris brevis est impletio legis.
#Detractio:@#
Quis toleret sileat venialium quod perpetrat ille?
#Justa correptio:@#
Occulte nunquam debes reprehendere quemquam.
#Ira:@#
Cur non obsistis, cum quid fieri tibi non vis?
#Patientia:@#
Quid non pro Christo toleres pro te crucifixo?
#Protervia:@#
Peccanti semper sis durus et asper.
#Mansuetudo:@#
Argue, coge, roga, Timothee, sagaciter insta.
#Timor mentis:@#
Scit Deus ipse quid est, nullo de judice cures.
#Satisfactio:@#
Suspiciosus eris, si non delicta fateris.
#Tristitia:@#
Quo gaudere potes qui gratis tot mala perfers?
#Gaudium spirituale:@#
Cur modo contristat quod non tibi gaudia praestat?
#Torpor vel ignavia:@#
Visu privaris si continue lacrymaris.
#Virtutis exercitatio:@#
Mors venit absque mora, tu nocte dieque labora.
#Vagatio:@#
Hoc discede loco, locus ille beatior isto.
#Stabilitas:@#
Cum sit ubique Deus, maneas ubique quietus.
#Desperatio:@#
Non surges, penitus peccati mole gravatus.
#Spei fiducia:@#
Dant tibi spem veniae peccata remissa Mariae.
#Cupiditas:@#
Multiplica fenus, nec mendicabis egenus.
#Mundi contemptus:@#
Quantumvis habeas, nil hinc moriture reportas.
#Obduratio@#
Unde tuos pascis, tua si dispergis?
#Misericordia:@#
Si quid habes tribuas, tua sit tibi larga voluntas.
#Fraus, furtum:@#
Non est quod tribuas? Furto vel fraude requiras.
#Innocentia:@#
Praestat nulla dari quam te fraude furari.
#Fallacia et mendacium dicit:@#
Perfice fallendo quod non vis vera loquendo.
#Veritas:@#
Os quod mentitur animae mors esse probatur.
#Ventris ingluvies:@#
A factore datis cur non epulis satiaris?
#Parcimonia ciborum:@#
Parce quibusque cibis, pereas ne cum Sodomitis.
#Inepta laetitia:@#
Fac socios gaudere tuos risumque movere.
#Moderatus moeror:@#
Unde tibi risus, cum sis miser hic peregrinus?
#Multiloquium:@#
Est nil peccati perplurima, si bona, fari.
#Discreta taciturnitas:@#
Nunquam vitabis culpam si multa loquaris.
#Immunditia:@#
Non est culpa gravis quaevis pollutio carnis.
#Integritas carnis:@#
Clauditur incestis coelestis janua regni.
#Luxuria:@#
Utere luxuria? nescis quae vita futura.
#Castitas illibata:@#
Si castus fueris, vita sine fine frueris.
#Spiritalis fornicatio:@#
Non est grande nefas animo concepta voluptas.
#Munditia carnis:@#
Certe moecharis cum sis cupidus mulieris.
#Amor praesentis saeculi:@#
Quid dulci vita valet esse venustius ista?
#Amor patriae coelestis:@#
Si carcer talis, Deus, o tua mansio qualis!
#Expliciunt proverbia.@#
In linguae plectro tibi mors et vita servata.
Ne sis bilinguis, ne des exempla malignis.
Charus erit minime, qui quod scit ventilat omne.
Charo charus erit, qui non commissa tacebit.
Lingua susurronis est pejor felle draconis.
Verba beant justum, non centum verbera stultum.
Nulla lues servo pejor potest esse maligno.
Doctus ab indocto distat virtutibus octo.
Lapsa suam non post solidabit virgo ruinam.
Mens robusta viri levitate cadit muliebri.
Vim frangunt cordis variae modulamina vocis.
Absque modo tractus saepissime frangitur arcus.
Gutta cavat lapidem, consumitur annulus usu.
In psalmis et laude Dei torpescere noli.
Gaudia sunt populi rector pius atque benignus.
Quanto nobilius tanto magis flexile collum.
Saepius exclusum foris obliviscimur intus.
Praemia sunt tecum, mors aufert caetera secum.
Divitiis posuisse modum non ultima laus est.
Munera quae donat moriens, haec munera non sunt,
Nulli ferme daret, uti si longius posset.
Virtus est pueri praecepta servare magistri. | null | 50bc8dcc-2026-4f25-be73-678e817db149 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Versus pro obitu Conradi
1. Qui vocem habet serenam,
Hanc proferat cantilenam,
De anno lamentabili
Et damno ineffabili
Luget omnis homo,
Forinsecus et in domo
Suspirat populus Dominum,
Vigilando per somnum,
Rex Deus, vivos tuere,
Et defunctis miserere.
2. Anno quoque millesimo
Nono et trigesimo
A Christi nativitate
Nobilitas ruit late
Et Caesar caput mundi,
Et cum illo plures summi;
Occubuit imperator
Chuonradus legis amator.
Rex Deus, vivos tuere,
Et defunctis miserere.
3. Eodem fere [ #al.@# vero] tempore
Occasus fuit gloriae,
Ruit stella matutina
Chunelinda regina.
Heu quantum crudelis annus,
Corruerat Herimannus
Filius imperatricis,
Dux timidus [ #al.,@# timendus] inimicis;
Ruit Chuno dux Francorum
Et pars magna seniorum,
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
4. Imperatoris gloria
Sit nobis in memoria,
Et recenti mentione,
Vivat vir indolis bonae.
Fiat dominator probus,
Frequenti carmine novus,
Praeclara fama post mortem,
Vitae praestet hunc consortem
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
5. Regum sanguine genitus
Omnes praecellit penitus
Gloriosus in persona,
Pulcher sub sua [ #al.,@# fuit sub] corona,
Sceptrum, regnum, imperium
Nulli erat plus congruum
Rempublicam honestavit,
Hujus causa laboravit,
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
6. Postquam replevit Franciam,
Per pacis abundantiam
Mitigavit Alemannos
Et omnes regni tyrannos,
Saxonibus et Noricis
Imposuit frena legis,
Vidit sua magnalia
Probabilis Italia,
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
7. Roma subjecit se primum
A summo usque ad imum
Experti sunt Ravennates
In bello suo primates,
Sentiebant Veronenses,
Invicti Caesaris enses,
Hesperia se prostravit,
Imperanti supplicavit.
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
8. Reversus Alemanniam
Invenerat calumniam,
Quam hic disparuit Caesar
Ut ventus pulveris instar.
Omnes simul perierunt.
Qui praedatores fuerunt
Et cives praestantissimi
Idcirco facti exsulari [ #al.,@# sunt exsulati].
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
9. Nil moratus imperator
Pacis ubicunque dator.
Bellum intulit paganis,
Ne noceret Christianis,
Non defendit eos palus,
Nulla fuit aquis salus,
Bene coercebat Sclavos,
Barbaros, et omnes pravos.
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
Versus pro obitu Conradi
1. Qui vocem habet serenam,
Hanc proferat cantilenam,
De anno lamentabili
Et damno ineffabili
Luget omnis homo,
Forinsecus et in domo
Suspirat populus Dominum,
Vigilando per somnum,
Rex Deus, vivos tuere,
Et defunctis miserere.
2. Anno quoque millesimo
Nono et trigesimo
A Christi nativitate
Nobilitas ruit late
Et Caesar caput mundi,
Et cum illo plures summi;
Occubuit imperator
Chuonradus legis amator.
Rex Deus, vivos tuere,
Et defunctis miserere.
3. Eodem fere [ #al.@# vero] tempore
Occasus fuit gloriae,
Ruit stella matutina
Chunelinda regina.
Heu quantum crudelis annus,
Corruerat Herimannus
Filius imperatricis,
Dux timidus [ #al.,@# timendus] inimicis;
Ruit Chuno dux Francorum
Et pars magna seniorum,
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
4. Imperatoris gloria
Sit nobis in memoria,
Et recenti mentione,
Vivat vir indolis bonae.
Fiat dominator probus,
Frequenti carmine novus,
Praeclara fama post mortem,
Vitae praestet hunc consortem
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
5. Regum sanguine genitus
Omnes praecellit penitus
Gloriosus in persona,
Pulcher sub sua [ #al.,@# fuit sub] corona,
Sceptrum, regnum, imperium
Nulli erat plus congruum
Rempublicam honestavit,
Hujus causa laboravit,
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
6. Postquam replevit Franciam,
Per pacis abundantiam
Mitigavit Alemannos
Et omnes regni tyrannos,
Saxonibus et Noricis
Imposuit frena legis,
Vidit sua magnalia
Probabilis Italia,
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
7. Roma subjecit se primum
A summo usque ad imum
Experti sunt Ravennates
In bello suo primates,
Sentiebant Veronenses,
Invicti Caesaris enses,
Hesperia se prostravit,
Imperanti supplicavit.
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
8. Reversus Alemanniam
Invenerat calumniam,
Quam hic disparuit Caesar
Ut ventus pulveris instar.
Omnes simul perierunt.
Qui praedatores fuerunt
Et cives praestantissimi
Idcirco facti exsulari [ #al.,@# sunt exsulati].
Rex | null | 21bdf863-ee46-4111-a4fc-a7361dbabd06 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere.
9. Nil moratus imperator
Pacis ubicunque dator.
Bellum intulit paganis,
Ne noceret Christianis,
Non defendit eos palus,
Nulla fuit aquis salus,
Bene coercebat Sclavos,
Barbaros, et omnes pravos.
Rex Deus, vivos tuere,
Defunctis miserere. | null | b742abda-48df-4831-96d8-4b1c9d8829ff | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Versus
Regalis coetus sit in isto tempore laetus,
Quo lux in tenebris exoritur populis
Inter laetandum res suadet commemorandum,
Quod Deus est natus, Filius ipse datus.
Parva dedit Bethlem de magno germine panem,
Qui satiare valet quidquid ubique manet.
Panem de coelo porrexit gratia mundo;
Panis adest vivus perpetuusque cibus.
Fons salientis aquae, diffusae pocula vitae;
Hinc quicunque bibet, non iterum sitiet.
Mellis dulcedo per Christum fluxit olympo,
Ut sapiant famuli delicias Domini;
Bos renuit fenum cum vidit nobile granum
Et praesepe Dei praecavet os asini.
Virgo Maria, vide, mirando talia ride:
Ex te per verbum cerne Deum genitum.
Rex pie coelestis, nostris illabere festis
Da fructum pacis, sicut ubique facis,
Heinrico regi digneris propitiari
Ut cum laetitia pertrahat officia.
Versus
Regalis coetus sit in isto tempore laetus,
Quo lux in tenebris exoritur populis
Inter laetandum res suadet commemorandum,
Quod Deus est natus, Filius ipse datus.
Parva dedit Bethlem de magno germine panem,
Qui satiare valet quidquid ubique manet.
Panem de coelo porrexit gratia mundo;
Panis adest vivus perpetuusque cibus.
Fons salientis aquae, diffusae pocula vitae;
Hinc quicunque bibet, non iterum sitiet.
Mellis dulcedo per Christum fluxit olympo,
Ut sapiant famuli delicias Domini;
Bos renuit fenum cum vidit nobile granum
Et praesepe Dei praecavet os asini.
Virgo Maria, vide, mirando talia ride:
Ex te per verbum cerne Deum genitum.
Rex pie coelestis, nostris illabere festis
Da fructum pacis, sicut ubique facis,
Heinrico regi digneris propitiari
Ut cum laetitia pertrahat officia.
| null | 5f464e9a-7b65-4518-93cf-092ff91e4df9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
WIPPONIS EPISTOLA AD REGEM HENRICUM, CHUNRADI IMPERATORIS FILIUM.
Gloriosissimo imperatori HENRICO tertio regi ad
pacem et bellum idoneo, WIPPO Dei gratia presbyter,
servus regalium servorum, hujus orbis Domino
dominantium.
Vitam illustrem et inclyta gesta Chunradi imperatoris
patris tui, domine imperator, scribere opportunum
existimavi, ne lucerna lateat sub modio,
ne solis radius sit in nubilo, ne virtus memorialis
obducatur oblivionis rubigine. Gesta enim illius nisi
praeclara et valde lucida praecederent, a sequenti
nimio splendore tuarum virtutum viderentur aliquatenus
obscurari. Mihi autem servulo tuo is
animus est, si Deus annuerit, utriusque acta referre,
quae acciderunt me superstite, ita inter nos
distinguendo, ut in alterum remp. utpote Romanum
imperium salubriter incidisse, alterum eamdem
rationabiliter sanavisse veraciter dicam. Quod si
hinc plus vel minus, vel aliter quam se integritas
rerum habet, scribo vel dixero, non erit culpa scribentis
sed narrantis, quoniam cum plurimum tempus
infirmavi, non potui in capella senioris mei
Chunradi frequenter adesse. De his autem quae ipse
vidi et ab aliis accepi, fructum a vobis colligere
volentibus stylo veritatis innixus propalabo. Et quoniam
sunt quaedam quae vivente patre laudabiliter
egisti, eadem inter acta patris ponenda censueram.
Quae vero post obitum illius gloriose feceras per se
ordinanda decrevi. Si vero aliqui calumniantes
objiciunt mihi hoc opus supervacaneum esse, cum
et alii de eadem re scripserint, licet inde non dum
aliquid scriptum vidissem, respondebo: In ore duorum
testium stabit omne testimonium; et verba
Christi in Evangelio, non per unum solum, sed per
quatuor testes idoneos in Ecclesia dilatari. Tibi,
summe imperator, hoc opus devoveo, tibi gesta
patris repraesento, ut quoties ipse res clarissimas
agere meditaris, prius paternas virtutes velut in
speculo imagineris, et illud in te floreat abundantius
quod haereditasti a patriis radicibus, qui ut
cunctos antecessores tuos in quibusdam divinis et
mundanis rebus superasti, ita regnum et imperium
tuum diuturnius omnibus illis, favente Deo omnipotente,
merearis obtinere. Vale.
INCIPIT VITA.
PROLOGUS.
Rerum labentium fugitivam memoriam litterarum
vinculis connectere, et praesertim Christiani imperii
laudes inerti silentio non transire, cum et his
qui hoc in hac vita bene administrabant, inde
quaedam perpetuitatis perduret gloria, tum posteris,
si aemulari parentes velint, bene vivendi apposita
sit forma, aptum et conveniens esse putavi, quia
utile exemplum imitantis animum promptiorem
atque firmiorem in rebus agendis reddere solet.
Item fit plerumque ut de laude majorum facile
noscatur verecundia: et confusio posterorum, si de
his saltem non aequaverint, cum gesta eorum, fama
docente, laudaverint. Ut enim virtus plerosque
vulgares nobilitat, sic nobilitas sine virtutibus
multos nobiles degenerat. Praeterea videtur non
licere de victoriis catholicorum principum tacere,
et tyrannorum infidelium triumphos largis vocibus
publicare: satis inconsultum est superbum Tarquinium,
Tullium et Ancum, patrem Aeneam, ferocem
Rutulum, et hujusmodi quoslibet et scribere et
legere; nostros autem Carolos atque tres Ottones,
imperatorem Henricum secundum, Chuonradum
imperatorem patrem gloriosissimi regis Henrici III,
et eumdem Henricum regem in Christo triumphantem,
omnino negligere. Verendum est modernis
scriptoribus vitio torporis apud Deum vilescere:
cum primitiva auctoritas veteris Testamenti quae
historias Patrum fructifero labore diligenter exarat,
novarum rerum frugem in memoriae cellario recondi
debere praefiguret et doceat. Sic Abraham, Loth
fratruelem suum in bello liberasse commemoramus,
sic filios Israel hostes diversos superasse comperimus.
Sic David regis praelia, Salomonis consilia,
Gedeonis ingenia, Machabaeorum pugnas propter
scriptorum copiam prae oculis habemus. Veteres
enim philosophi diverso modo Reipublicae consuluerunt.
Referebant plerumque somnia probabilia,
quibus animos auditorum inducerent in id quod
affirmare instituerunt. Interdum ad idem officium
fabulosas narrationes honestis rebus et nominibus
velatas, cum hujusmodi figmenta nil philosophiae
refragentur, adinvenerunt; saepe apertis disputationibus
rationis fidem faciebant Reipublicae rectoribus
animos humanos aeternos esse: et, ut refert Macrobius,
Socratem dixisse animam post animas non
perire; atque omnes pene philosophi humani studii
fructum non cum vita ipsius terminari, sed omnes,
qui patriam adjuverint, et legem conservaverint,
sempiterno aevo feliciter perfrui, justitiae vero contemptoribus
justi Creatoris judicio poenam reservari
indubitanter docuerunt. Animam vero humanam
immortalem esse, id ex multis rationibus probarunt,
tum inde, quod dum corporeis nexibus inclusa, ea
libertate utitur, ut modo sidereos recessus, modo
terrestres, | null | fc553683-ca1e-4be7-8610-cd11aa32f0ac | latin_170m_raw | null | None | None | None |
interdum marina abdita, quae nunquam
corporaliter videbat, vivaci motu cogitationis percurrat;
aliquando vigilante; interdum quiescente
corpore, plurima futura suo, non alieno visu, colligat,
eaque memoria retineat: nebuloso velamine
carnis exuta, multo liberius eadem vivacitate perfruatur,
idque credere, quin potius scire maximo
usui fore principibus aiebat, qui saepe per insolentiam
torpescentes, sequentis vitae commoda minus
attendunt. Quamobrem victoribus statuas et monumenta
quam amplissima fecerunt antiqui, eorumque
acta inscribi debere censuerant, ut illis mortuis
honor exstaret, ad perpetuam memoriam posteritatis,
quorum animas vivere credebant in perpetuum.
Licet ipsi humana tantum sapientia investigarent
immortalitatem animae, quae illis necdum a Christo
aut promissa vel ostensa fuerat: hinc tamen adducti,
et justitiam ipsi colebant, et hanc rectoribus
patriae, scriptis suis diligenter inculcabant. Acta
vero Reipublicae mori simul cum ejus rectoribus
arbitrati sunt, nisi quod accidit notaretur: et
propter desidiam silendi maximam perniciem fieri,
si ex scriptis remanentibus non pateret illud unumquodcunque
sequi defunctum cui vivus abhibuit
studium. Nos autem a quibus sermo veritatis eliminavit
torporem taciturnitatis, dicens: Quod dico
vobis in tenebris dicite in lumine, et quod in aure
auditis, praedicate super tecta, cur principibus
Christianis et Evangelicae fidei assertoribus sustinemus
negari, quod suis ultro offerant pagani? Si
enim nostri catholici reges verae fidei defensores
legem ac pacem Christi, quam nobis per Evangelium
suum tradidit, sine periculo erroris, gubernant, qui
eorum benefacta scriptis suis manifestabunt, quid
aliud quam Evangelium Christi praedicabunt? Quamvis
animus scribentis vacillet aggredi arduas res maturo
consilio, morali gravitate summaque constantia
peractas, et si inepto luxu, vel ficta audacia aut
cupiditate flagitiosa fiant, res in quibus cunctis
scriptorem oportet versari, et in actis eorum, quos
notat, vulganda sunt tam gesta quam omissa, prout
facultas ingenii dederit, ex qua re boni ad virtutem
incitaverat religio, et commendat intentio, et proderit
patriae, et benedictio conducit posteritati.
Quod praeterit in promptu est, quidquid autem futurum
est, non est in praenotione. Qua de re atque
spe adductus haec scribere volui ad communem utilitatem
legentium, quod audientibus esset jucundum:
Nam si quid in his quod inhonestum offeratur, in
potestate lectoris ad imitandum erit in propatulo:
Quod etiam facio meo provectu, ut qui multis prementibus
vitiis corpus, excitante Deo otiositatem
velut animae inimicam his occupatis negotiis vitare
valeam. Siquidem cum de publicis gestis paratus
sum dicere, praecipue duorum acta regum complector,
scilicet Conradi imperatoris atque filii ejus
Heinrici tertii, quem Heinricum lineam justitiae
cuncti pene prudentiores cognominant. Patris vero
gesta, quae meis temporibus acciderant, prout ipse
vidi, aut relatu aliorum didici, calamis pingentibus,
ignaris successoribus effigiabo. Acta autem clarissima
filii, quoniam adhuc Dei gratia superstes
regnat, quandiu vixero congregare non desinam.
Quod si hoc acciderit, ut sicut ante regem hanc
vitam mihi contingit introire, sic mihi accidat exire,
et eo modo opus meum imperfectum deseram,
obsecro post me scribentem, ne pudeat illum meis
fundamentis parietes suos superponere: ne spernat
stylum cadentem erigere: ne invideat meis coeptis,
sicut nollet aliquem invidere suis non finitis. Si
enim qui incoepit medium habet, non oportet esse
aliquem in hujus operis calce ingratum, qui principium
inveniet praeparatum. Haec de prooemii compendio
proposui: nunc ad gesta imperatoris veniam:
sed prius de electione ejus, quam idonea
fuerit, pauca edisseram: ut inde probabilius scribere
valeam, si prius qui pontifices vel caeteri principes
tunc temporis regni praesidio fuerint, commemorabo.
DE CONVENTU PRINCIPUM.
Anno ab incarnatione Domini 1023, imperator
Heinricus secundus, bene compositis imperii rebus,
cum jam post longum laborem maturum fructum
pacis metere coepisset, imperio incolumi, mente
sana, corporis correptus est infirmitate: qua invalescente
III idus Julii hanc vitam excessit. Cujus
corpus de Saxonia ad sepeliendum ducitur ad locum
qui dicitur Pabemberg, ubi ipse bono zelo ac studio
fundavit episcopatum omni ecclesiastico apparatu
insignem. Ad cujus dedicationem dominum apostolicum,
nomine Benedictum, ascivit, cujus auctoritate
ad tutandum locum privilegia publica stipulatione
confirmavit. Post imperatoris obitum, Respublica,
amisso patre, tanquam desolata, in brevi vacillare
coepit: unde cuique optimo metus et sollicitudo,
pessimis autem in voto imperium periclitari erat.
Verum divina providentia anchoras Ecclesiae commisit
viris pontificalibus | null | e6d7cab0-98f2-4508-b5a1-c7abf67e1555 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, et his gubernatoribus
quales ad ducendam patriam sine jactura in portum
quietis, eo tempore superesse oportebat. Nam cum
imperator sine filiis obiisset, quilibet potentissimus
saecularium principum vi magis quam ingenio nitebatur,
aut fieri primus, aut quacunque pactione a
primo secundus, ex qua re discordia pene totum regnum
invasit, adeo ut in plerisque locis caedes, incendia,
rapinae fierent, si non is impetus illustrium
virorum sufflamine impediretur. Imperatrix vero
Chunigunda, quanquam maritali vigore destituta
foret, tamen consilio fratrum suorum Theodorici
Metensis episcopi et Hetzelonis ducis Bavariae pro
viribus reipublicae succurrebat, et ad restaurandum
imperium aciem ingenii mentisque sollicita consideratione
direxit. Res petit ut dicam summorum
nomina quaedam seu pontificum sive saecularium
principum, qui tunc in regnis vigebant, quorum
consiliis consuevit Francia reges eligere, ne ea quae
dicturus sum, quali fortuitu videantur fieri, sed ut
quod prudentissimorum virorum consulto cernitur
actum, utile et honestum atque optimum factum
credatur. Eo tempore archiepiscopatum Moguntiensem
rexit Aribo, natione Noricus, nobilis et sapiens
aptus regalibus consiliis; Coloniensem vero archiepiscopatum
Pelegrinus tenuit, consanguineus Aribonis
providus et ad id officium idoneus: Trevirensem
quoque archiepiscopatum gubernavit Poppo,
frater Ernesti ducis, vir pius et humilis, qui eodem
tempore filium fratris sui ducem Ernestum cum
ducatu Alemanico sub tutela habuit: Metensem
episcopatum Theodoricus nobilis, et in virtute strenuus
possedit: Argentinae civitati Werinharius
episcopus praefuit, generosus in divinis et saecularibus
officiis studiosus: Wurceburgensi Ecclesiae insedit
Marcelinus [Macelinus] sapiens, et in ecclesiasticis
dignitatibus fidelis: Pabenbergensem episcopatum
Eberhardus rexit primus episcopus illius
Ecclesiae, vir ingenio et moribus Reipublicae valde
necessarius: Constantiensis Ecclesiae praesul erat
Heimo, vir sapiens in Deo, modestus, et providus ad
saeculum; Augustam Vindelicorum regebat episcopus
Bruno frater Henrici imperatoris, utilis et clarus
ingenio, si fraterno odio quo imperatori oberat
non obscuraretur: Juvavensem Ecclesiam, quam
vulgari sermone Saltzburg dicunt, rexit bonae memoriae
Guntherus archiepiscopus, frater Eberhardi
[ #al.,@# Eccardi] et Hermanni comitum, mitis et bonus,
apud Deum et homines: Radesbonensis Ecclesiae
episcopo erat Burkardus [ #al.,@# Kebehardus] benevolentiae
gratia conspicuus: Frisengensem Ecclesiam
regebat Albertus [Agilbertus] episcopus, providus
gubernator cleri et populi sui; cum istis multi alii
pontifices et abbates ex iisdem regionibus aderant,
quos singulos nominare operis fastidium generat.
Saxoniae praesules, quoniam me latuit quid de vita
eorum nominibus addicere conveniret, memorare
vitavi, quanquam et eos summis rebus adesse, consulere,
succurrere procul dubio perceperim. Italiam
transeo cujus principes in brevi convenire ad regiam
electionem nequiverunt, qui postmodum in
urbe Constantiensi cum archiepiscopo Mediolanensi
et reliquis principibus occurrentes regi, sui effecti
sunt, et ei fidelitatem libenti animo juraverunt.
Duces autem supradictis viris contemporanei hi
fuerant, Benno dux Saxoniae, Adalbero dux Histriae,
Hetzilo dux Boioariae, Ernestus dux Alemanniae
Lutaringorum dux Fridericus, Ribuariorum dux
Gozelo, Cuno Wormatiensis dux Francorum, Udalricus
dux Bohemiae; Burgundia enim nondum Romano
imperio, ita ut nunc, acclivis fuerat. Quod autem
subjecta est modo, trium regum gloriae ascribitur.
Secundus Heinricus imperator primum eam
subjicere intendit [tentavit,] et bene in hoc studio
perseveravit. Deinde Conradus imperator animoso
impetu Francos hostiliter ex ea ejecit, belloque eam
subjugavit. Ad extremum rex Heinricus pius, pacificus,
linea justitiae, bello et pace eamdem Burgundiam
temperavit cum magnificentia: ubi quae divina
providentia tam pacis quam belli consiliis, conciliis
et conventibus quibus interdum ipse interfui,
peregit, alias commemorabo. Nunc ad propositum
redeo. Ungaria autem quam idem rex Heinricus
tertius nobili atque admirabili victoria domuit, et
post victoriam sapientissimo consilio sibi et successoribus
suis stabilivit, praedicto tempore nec audire
nos sustinuit.
Supra memorati episcopi et duces caeterique potentes
haud aliter periculum minitans melius aut
citius evadere rati, summa ope et industria memorabili
utebantur ne Respublica diutius sine regente
nutaret. Privata consilia et animos singulorum cui
quisquam consentiret, cui dissentiret, aut quem sibi
dominum optaret, epistolarum et legatorum commoditas
conferebat, neque id in vacuum. Nam providentiae
est interius praeparare quo foris indiges, et
consilium ante opus, semen est sequentis fructus.
Frustra enim ab altero auxilium exspectas, si ignoras
quid desideres. In rebus arduis secreto consulere,
paulatim deliberare, velociter facere, bonum
exitum habebit. Tandem condicta est dies, | null | 5029c13f-a28f-4dfa-a883-d9dfb36f1f41 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
notatusque
locus, fit publicus conventus, qualem me vidisse
antea non memini. In quo conventu quid actum sit
dignum memoria scribere non differam.
DE ELECTIONE REGIS.
Inter Moguntiae confinia et Wormatiae locus est
amplitudine planitiei causa multitudinis maximae
receptibilis: ex insularum recessu ad secretas res
tractandas tutus et habilis, sed de vocabulo et situ
loci plenius dicere topographis relinquo, ego autem
ad incoeptum redeo. Ibi dum convenissent cuncti
primates, et ut ita dicam vires et viscera regni, cis
et circa Rhenum castra locabant. Qui, dum Galliam
a Germania dirimat, ex parte Germaniae Saxones
cum sibi adjacentibus Sclavis, Franci Orientales,
Norici, Alemanni convenere.
De Gallia vero Franci qui supra Rhenum habitant,
Ribuarii, Lutharingi, coadunati sunt. Quaeritur de
re summa, dubitatur de electione incerta: inter
spem et metum suspensi, alterna desideria cum invicem
cognati, tum inter se familiares diutissime
explorabant. Neque enim de mediocri re consulendum
fuerat, sed de ea quae nisi ferventi pectore maximo
studio coqueretur, ad perniciem totum corpus
regni terminaretur. Et ut proverbiis communibus
utar, expeditori bene coquere cibum, qui crudus
sumptus generat periculum, et, ut aiunt, medicamen
in oculis ponendum caute est providendum. Eodem
modo cum diu certaretur quis regnare deberet,
cumque alium aetas vel nimis immatura, vel ultra
modum provecta, alium virtus inexplorata, quosdam
insolentiae causa manifesta recusaret: inter
multos electi pauci sunt, et de paucis admodum
duo sequestrati sunt, in quibus examen extremum
summorum virorum summa diligentia diu deliberatum
in unitatis puncto tandem quievit. Erant duo
Chunones quorum unus, quod majoris aetatis esset,
major Chuno vocabatur, alter autem junior Chuno
dicebatur, ambo in Francia Teutonica nobilissimi
ex duobus fratribus nati. Quorum alter Hetzel et
alter Chuno dictus est: ipsos vero ab Ottone duce
Francorum natos accepimus, cum duobus aliis Brunone
et Willelmo; ex quibus Bruno apostolicae sedis
Romanae Ecclesiae papa effectus, mutato nomine,
Gregorius appellatus est. Wilhelmus, factus Argentinensis
Ecclesiae episcopus, miro modo eam sublimavit.
Praedicti duo Chunones, cum essent, ut dictum est,
ex parte genitorum nobilissimi, haud secus ex materno
genere claruerant. Junioris Chunonis mater
Machilda de filia Chonradi regis Burgundiae [Longobardiae]
nata fuit. Majoris Chunonis mater Adelberta
[ #vel@# Adelbera, #vel@# Adelheyda] ex nobilissima [gloriosissima]
gente Lotharingorum oriunda fuit. Quae
Adelhayta soror erat comitum Gerhardi et Adelberti,
qui semper cum regibus et ducibus confligentes,
ad extremum causa propinqui sui Conradi
regis vix acquiescebant; quorum parentes (ut fertur)
de antiquo genere Trojanorum regum venerant, qui
sub beato Remigio confessore jugo fidei colla supponebant.
In his duobus, id est, in majore Chunone
et juniore (minore) diu pendebat reliqua nobilitas.
et quanquam majorem Chunonem secretiori consilio
et avido desiderio propter virtutem et probitatem
illius pene omnes eligerent, tamen propter junioris
potentiam, ne pro honoris ambitione dissiderent,
animum suum ingeniose quisque dissimulabat. Ad
extremum vero divina providentia contigit, ut ipsi
inter se convenirent quodam pacto in tam dubia re
satis convenienti, ut si quem illorum major pars
populi laudaret, alter eidem sine mora cederet. Aestimo
quod dignum sit dicere qua ratione major
Chuno suum prodidit ingenium, non quod ipse desperaret
rex fieri, unde jam nutum Dei principum
cordibus inspirari [inspiratum] percepit, sed ut cognati
animum, quo minus in novis rebus perturbaretur,
confirmaret. Hac igitur praestantissima oratione
illum alloquitur: « Rebus prosperis condignum
gaudium, nec gravitatis modum excedit, nec quanquam
ingratum esse pro acceptis beneficiis sinit, et
sicut in adversis damnosa pusillanimitas ad deteriora
trahit, sic in secundis honesta jucunditas hominem
ad meliora ducit, et parum valet fructus partae felicitatis,
qui moderata alacritate non pascit animum
laborantis. Hoc modo animi mei vigorem magnis
gaudiis augeri sentio, quod ex tanta concione consensus
parilis omnium nos duos solummodo praevidebat,
quorum alterum regali fastigio locaret. Neque
enim aestimare debemus vel nobilitate. vel divitiis
propinquos nostros antecedere; aut aliquid nos
promeruisse tanta veneratione dignum, verbis, manibus
non oportet extollere. Majores nostri gloriam
suam factis quam dictis prodere maluerunt, communi
vita contentos esse decebit quoslibet inter
aequales. Quidquid autem, id est, quod ad aliquid
habiliores reliquis putamur, inde grates | null | 9fa57645-1f41-4390-84be-f42db7b00f99 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
auctore Deo
reddamus. Nobis ergo cogitandum est ne qui aliena
consensione digni tanto honore aestimati sumus,
proprio et familiari dissidio indigni hac gratia videamur.
Stultum est enim aliena potestate pro sua
nimium abuti. In omni electione nemini licet de seipso
judicare, licet autem de alio.
Quod si alicui de se liceret, quot regulos, ne reges
dicam, videremus. Vota, studia, consensus
Francorum, Lotharingorum, Saxonum, Noricorum,
Alemannorum qui optimam voluntatem habebant,
ad nos conferebant, tanquam ad unius stirpis propaginem,
veluti ad unam domum, sicut ad indissolubilem
familiaritatem, quos ex tam multis connexos
dissolvi posse inimicitiis nemo suspicabitur. Concordare
decet, quotquot natura ligavit, quae sibi
cognatam jungit amicitiam. Quod si ultro oblata
ab aliis aliqua re impediente rejicimus, hoc est, si
invicem discordamus, certum est quod populus
tunc velit nos deserere, ac tertium quemlibet sibi
quaerere, et nos non tantum summo honore privabimur,
sed quod omnibus bonis morte detestabilius
est, infamiam ignaviae incidemus; quasi et tanti regiminis
virtutem non possumus sustinere, et alter
alterius, quod inter consanguineos magnum nefas
esse puto, credere nollet honori. Maximus igitur
honor, summa potestas circa nos adhuc versabitur,
et ita ad nos pervenit, ut si velimus, in altero nostrum
remaneret. Quocirca mihi videtur si in uno
de nobis hic honor coadunatus remanserit, ut alter
ejusdem honoris participatione ulterius quodammodo
non careat: sicut enim in regnum parentes, quamvis
cuncti reges non sint, honoris quaedam derivatio
transfunditur, sic et hi qui conscripti et praenominati
ad potestatem fuerint, licet ad hanc non perveniant,
tamen honore quodam inde nato penitus
non carebunt; non ad suam dignitatem immeriti
non exigerentur. Praeterea si regum cognati propter
reges honorantur, cumque omnes erga nos tales
esse velint, quales invicem consentanea mente fuerimus,
et eo modo provectus alterius ex altero pendeat;
qui feliciores nobis esse poterunt, si alter
regnabit? alter regnanti, publicam rem, per benevolentiam
suam quasi praestabit? Quare cauti simus;
alienum propinquo, incertum certo non praeferamus;
ne hodierna dies huc usque pro tali arbitrio satis
laeta et jucunda, longi temporis infortunium nobis
pariat: sic conceptam tanti populi benignitatem
male inter nos tractabimus. Quod ne fiat ex mea
parte, omnium cognatorum meorum dilectissime,
quid de te sentiam, dicere volo. Si animum populi
cognovero te velle, te desiderare in dominum et regem,
nullo malo ingenio hanc benevolentiam a te
revocabo, quin potius te eligam tanto avidius caeteris,
quanto me sperabo tibi gratiorem illis. Si autem
Deus ad me respexerit, debitam vicem mihi a te
rependi non dubito. Ad haec minor Chuno respondit
totam hanc sententiam sibi acceptam fore, seque
illi sicuti cognato charissimo, si eum res summa
vocaret, omnem regiam fidelitatem facturum certissime
promisit. Inter haec verba major Chuno pluribus
videntibus paululum se acclinans, cognatum osculatus
est; quo osculo primum deprehensum est,
utrumque illorum alteri acquievisse. Hinc sumpto
judicio concordiae, consedere principes: populus frequentissimus
adstabat:
Tunc quod quisque diu velatum corde tegebat,
Ferre palam licitum gaudebat tempus adesse.
Archiepiscopus Moguntiensis, cujus sententia ante
alios accipienda fuit, rogatus a populo quid sibi videretur,
abundanti corde, hilari voce laudavit et
elegit majoris aetatis Chunonem suum in dominum
et regem, atque rectorem et defensorem patriae.
Hanc sententiam caeteri archiepiscopi et reliqui sacrorum
ordinum viri indubitanter sequebantur.
Junior Chuno paululum eum Lotharingis placitans,
statim reversus maximo favore illum ad dominum
et regem elegit; quem rex manu apprehendens fecit
illum consedere sibi. Tunc singuli de singulis regnis
eadem verba electionis saepissime repetebant:
fit clamor populi, omnes unanimiter in regis electione
principibus consentiebant; omnes majorem
Chunonem desiderabant, in illo persistebant: ipsum
cunctis dominantibus nihil haesitando praeposuerunt,
eumdemque regali potentiae dignissimum judicabant:
et ut nulla mora consecrationis illius fieret,
postulabant, supradicta imperatrix Chunegunda regalia
insignia quae sibi imperator Henricus reliquerat
gratanter [non gravate] obtulit, et ad regnandum
quantum hujus sexus auctoritatis est, illum corroboravit.
Credo quidem huic electioni coelestium
virtutum favorem non deesse, cum inter singularis
potentiae viros tot duces, et marchiones absque invidia,
sine controversia is eligeretur, qui licet genere
et virtute atque in propriis bonis nemine esset
inferior, tamen de republica, | null | ad6f1cd7-7161-48d3-830f-48825fbd6035 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad comparationem
talium virorum parum beneficii et potestatis habuit.
Quanquam archiepiscopus Coloniensis, et dux Fridericus
cum aliis quibusdam Lutheringis causa
junioris Chunonis, ut fama fuit, imo hoste pacis,
diabolo instigante, impacati discederent; qui tamen
cito reversi, ad gratiam regis, propter eos quos
communis conditio mortis praeoccupavit, quidquid
ipse praeceperat, gratanter accipere, et archiepiscopus
Peligrinus, quasi pro emendatione prioris
culpae, impetrabat a rege ut sibi liceret in Ecclesia
Coloniensi reginam consecrare. De qua in sequentibus
dicturus, nunc ad regem revertar. Vere Dei
nutu electus est in quo ipse providit testimonium
quod postea rex accepit ab hominibus. Erat enim
vir magnae humilitatis, providus consilio, verax in
dictis, strenuus in factis, minimum avarus, omnium
regum in dando liberalissimus; de cujus moribus
postmodum plenius dixero. Illud tantum [tamen] hic
dicendum est, quae nequaquam potuit remanere ut
ille non fieret princeps et maximus, cum maximarum
virtutum vigor inerat. Cum enim scriptum sit,
gloriam praecedit humilitas, merito praecessit hujus
mundi gloriosos, cui regina virtutum adhaerebat.
Igitur non erat fas alicui in terra militare, quem
Deus omnipotens praedestinavit omnibus imperare.
DE CONSECRATIONE REGIS.
Peracta electione regem sequi Moguntiam, ut ibi
sacratissimam unctionem acciperet, cum claritate
maxima omnes properabant. Ibant gaudentes, clerici
psallebant, laici canebant, utrique suo modo:
tantas laudes Deum accepisse ab hominibus, una
die in loco nondum comperiebam. Si Carolus magnus
cum sceptro vivus adesset, non alacrior populus
fuisset, nec plus gaudere valeret de tanti viri
reditu, quam de istius regis primo accessu. Rex
pervenit Moguntiam: ibi honore debito receptus,
consecrationem suam omnibus desiderabilem devotus
praestolabatur. Ad quem benedicendum in die
Nativitatis sanctae Mariae, cum archiepiscopus Moguntiensis
et omnis clerus solemniter se praepararent,
inter sacra officia regiae unctionis archiepiscopus
hoc ad regem usus est sermone: « Omnis
potestas fluitantis saeculi de uno fonte purissime
derivatur. Solet autem accidere, ut cum plures rivuli
de eodem principio procedant, alio tempore
sint turbidi, alio lucidi, fonte capitali in puritate
sua permanente; eodem modo quantum humana
conditio creatorem et creaturam inter se conferre
audet, de Deo rege immortali et terrenis regibus
conjicere volemus. Scriptum est enim: Omnis potestas
a Deo est. Is omnipotens rex regum, totius honoris
auctor et principium, quando in principes
terrae alicujus dignitatis gratiam transfundit, quantum
ad naturam principii pura et munda. Cum
autem perveniret ad eos qui hanc dignitatem indigne
tractaverunt, et eam cum superbia, invidia,
libidine, avaritia, ira, impatientia, crudelitate polluerint,
sibi et omnibus subjectis, nisi poenitendo se
purgaverint, periculosum potum iniquitatis propinabunt.
Oret et intercedat ad Dominum omnis Ecclesia
sanctorum, ut dignitas, quae hodie pura Domino
et regi nostro Conrado praesenti a Deo praestatur,
inviolata quantum hominis est ab eo servetur.
Tecum et propter te nobis est sermo, domine
rex; Dominus qui te elegit ut esses rex super populum
suum, ipse te prius voluit probare, et postmodum
regnare: flagellat enim omnem quem recipit:
dignabatur corripere quem voluerat recipere;
placuit ei humiliare, quem proposuit exaltare. Sic
Deus Abraham servum suum tentavit, et tentatum
glorificavit; sic David famulum suum Saul regis
iram, persecutionem, injurias et latibula deserti,
fugam, exsilium pati permisit, quem postea regem
gloriosissimum in Israel fecit: beatus qui suffert
tentationem, quoniam hic accipit coronam. Non
sine causa te Deus exercuit; fructum sequentem in
te dulcificavit; permisit antecessoris tui imperatoris
Henrici gratiam perdere, et eamdem iterum
recipere; ut scias modo his misereri, qui perdunt
gratiam tuam: passus es injurias, ut nunc scias
misereri sustinentibus injurias: pietas divina voluit
te esse sine disciplina, ut post coeleste magisterium
Christianum caperes imperium. Ad summam dignitatem
pervenisti, vicarius es Christi. Nemo nisi
illius imitator verus est dominator; oportet, ut in
hoc solio regni cogites de honore perenni. Magna
felicitas est in mundo regnare, maxima autem, in
coelis triumphare. Cum vero Deus a te multa requirat,
hoc potissimum desiderat, ut facias judicium
et justitiam ac pacem patriae, quae semper respicit
ad te: ut sis defensor Ecclesiarum et clericorum,
tutor viduarum et orphanorum: cum his et
aliis bonis firmabitur thronus tuus | null | 8dd60740-9b16-464a-8d8c-76c6ee75703a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
hic et in perpetuum.
Et nunc, domine rex, omnis sancta Ecclesia
nobiscum rogat gratiam tuam pro his qui contra te
hactenus deliquerunt, et offensione aliqua gratiam
tuam perdiderunt. Ex quibus est unus, Otto nomine,
vir nobilis qui te offendebat, pro illo et reliquis
omnibus clementiam tuam oramus, ut illis dimittas
pro charitate Dei, qui te hodie in virum alterum
mutavit, et numinis sui participem fecit; quatenus
ipse tibi eamdem vicem pro universis delictis tuis
dignetur rependere. » In hoc sermone rex misericordia
motus, ingemuit et ultra quam credi possit,
effluebat in lacrymis. Deinde, sicut episcopi et duces
cum universo populo flagitabant, omnibus quod
adversus illum deliquerant, dimisit. Hoc omnis
populus gratanter suscipiebat. Omnes manifesta pietate
regis prae gaudio plorabant:
Ferreus esset homo, qui plangere non potuisset,
Quod tantas culpas ignovit tanta potestas.
Et quanquam vindicare posset suas injurias, si
nunquam rex fieret, tamen pro nulla tantae potestatis
fiducia ad ulciscendum aliquid reservabat. Peractis
decentissime divinis officiis, et regali consecratione,
rex processit, et sicut de Saul rege legitur,
quasi ab humero sursum cunctis altior ibat, et veluti
in quamdam habitudinem antea non visam in
illo transformatus, cum sacro comitatu, alacri
vultu, honesto incessu ad cubiculum rediit. Inde ad
mensam regali apparatu receptus, eam diem regiae
speciei primitivam officiosissime consumpsit.
DE DISPOSITIONE CURIALI ET DE REGINA.
De fidelitate facta regi minus necessarium dicere
puto, frequenti usu teste, quod omnes episcopi,
duces et reliqui principes, milites primi, milites
gregarii, quin ingenui omnes, si alicujus momenti
sint, regibus fidem faciant. Hinc tamen sincerius et
libentius jurando omnes subjiciebantur, similiter in
dispositione curiali, quem rex majorem domus statueret,
quos cubiculariorum magistros, quos infertores et
pincernas, et reliquos officiarios ordinaret, diu non
est supersedendum cum illud breviter dicere possim,
quod nullius antecessoris sui ministeria aptius et
honorificentius provisa memini vel legi. Ad quam
rem plurimum voluit ingenium Augustensis episcopi
Brunonis et Wernheri Argentinensis episcopi consilium.
Sic etiam Werniharii militis, quem rex longe
ante cautum consiliis, audacem bellis, frequenter
secum experiebatur, superbos omnes dilecta regis
conjux Gisela prudentia et consilio viguit, cui pater
erat Herimanus dux Alemanniae; mater ejus Kerbirga,
filia Conradi regis de Burgundia fuit, cujus parentes
de Caroli Magni stirpe processerant; unde quidam
de nostris in libello, quem Tetralogum nominavit, et
postea regi Henrico tertio, cum natalem Domini in
Argentina civitate celebraret praesentavit, inter
alios, duos versus edidit hoc modo:
Quando post decimam numeratur linea quarta
De Carolo Magno procedit Gisela prudens:
Cum tantae nobilitatis esset et formae decentissimae,
minimae extollentiae fuit, in Dei servitio timorata, in
orationibus et eleemosynis assidua, et hoc ut secretius
potuit, attendens illud Evangelicum, ne justitiam
suam faceret coram hominibus. Erat enim liberalis
ingenii, illustris solertiae, avida gloriae, non
laudis; pudoris amans, feminei laboris patiens, incassum
minime profusa, in rebus honestis et utilibus
abunde larga, dives in praediis, summos honores
bene tractare perita. Haec quorumdam hominum invidia
quae saepe ab inferioribus fumigat ad superiores,
per aliquot dies a consecratione impediebatur.
Caeterum si illud odium juste an injuste pertulerit,
adhuc in questione moratur: tamen virilis probitas
in femina vicit, et ex consensu et petitione principum
consecrata, necessaria comes regem sequebatur.
Haec de regina interim breviavi, intermissis
regalibus gestis, nunc ad eadem revertar.
DE PRIMIS GESTIS CHUONRADI REGIS.
Ad gesta inclyti regis Chuonradi stylo revoluto,
quaedam sunt dicenda, quae in ipsa die consecrationis
suae fecerat; quae licet parva videantur, mysterio
tamen quodam magnifice pollent. Sed quoniam
historia publica scribitur, quae animum lectoris ad
novitatem rerum, quam ad figuras verborum attentionem
facit, magis videtur congruere, ipsam rem
integram persequi, quam mysticis rationibus aliquid
promiscue commentari. In ipsa processione regis
tres venerunt ante illum, cum singulis querimoniis;
unus erat colonus Ecclesiae Moguntiensis, alter pupillus
fuit, et quaedam vidua. Dum rex eorum causas
audire coepisset, quidam de principibus suis avertebant
eum dicentes, ne consecrationis suae aliquam
moram faceret, et matura divina officia audiret;
respiciens ad episcopos, ut vicarius Christi Christianissime
respondebat: Si meum est regimini insistere
et id viri | null | 5e455f03-64ce-4055-b6d6-9465c34a2c67 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
constantis est nequaquam differre
quod apte fieri valet; rectius mihi videtur facere
quod debeo, quam quid faciendum sit audire ab
alio. Memini vos saepe dixisse non auditores legis,
sed factores justificari. Si autem ad consecrationem,
ut dicitis, festinandum est, tanto cautius in opere
Dei gressus meos convenit mihi firmare: quanto me
arduae dignitati cognosco propinquare. Haec dicens,
in eadem statione moratus, ubi primum occurrerant
illi calamitosi, passibus immotis legem praefecerat
illis. Hinc paululum procedens, venit ante illum
quidam, dicens se expulsum esse patria omnino sine
culpa. Quem rex per brachium apprehendens,
super omnes circumstantes attraxit usque ad solium
suum, ibique causam miseri cuidam principum suorum
diligenter commendavit. Felix initium regnandi
cernitur esse, ubi plus festinatur ad faciendam legem,
quod ad benedicendum regem. Abundantius
erat in rege studium miserationis quam desiderium
consecrationis: per semitam justitiae incedebat,
quando regium honorem petebat. Poterat dicere
cum Psalmista: #Pes meus stetit in via recta.@# Firmavit
se per gratiae bonum priusquam conscenderet
judicialem thronum. Timebat praecipitari si non
esset equus in altitudine regali. Satis erat laudabile
inter nova gaudia, inter deliciosa regis ministeria,
tot pauperum clamores audire, et eorum causas
finire.
Noluit negligere, quod cito potuit regere; renuit
justitiam dilatare, quoniam illud erat regnare.
Distulit suam benedictionem propter regium honorem,
scriptum est enim: « Honor regis judicium
diligit. »
In cunctis rebus nil sic prodesse valebit,
Sicut judicium regis ad officium.
Ita rex in talibus causis, pro quibus maxime regia
auctoritas interpellari solet, hoc est pro Ecclesiarum,
viduarum, orphanorum defensione, ad reliqua
regimina sibi ea die viam praeparavit.
DE ITINERE REGIS PER REGNA.
Omnia regis itinera, et in quibus locis summas
festivitates Natalis Domini et Paschae annuatim celebraret,
non nimis necessarium narrare putavi,
excepto quod id dicendum est sicubi fuerat, si quid
insigne et clarum acciderat. Si enim omnia observare
vellem, ante me desererent vires quam materies.
Ad gesta illius clarissima quanto ocius potero
veniam, in quibus tantum gloriae eminet, ut de minoribus
silere nemini fiat ingratum. Collecto regali
comitatu, rex Chonradus primum per regionem Ribuariorum,
usque ad locum qui dicitur Aquisgrani
palatium pervenit, ubi publicus thronus regalis ab
antiquis regibus, et a Carolo praecipue locatus, totius
regni archisolium habetur. Quo sedens excellentissime
rempublicam ordinavit, ibique publice placito
et generali concilio habito, divina et humana jura
utiliter distribuebat: fama ejus vires de virtutibus
sumpsit: hodie quam heri pro tenore pacis praestantior,
pro benevolentiae gratia charior, pro
regali comitatu honoratior habitus est omnibus.
Quanquam enim litteras ignoraret, tamen omnem
clerum, cum amabiliter et liberaliter palam, tum
convenienti disciplina secreto prudenter instituit.
Militum vero animos in hoc multum attraxit, quod
antiqua beneficia parentum nemini posterorum auferri
sustinuit. Praeterea in donariis frequentibus,
quibus eos fortia audere coegit sui similem in toto
mundo non posse reperiri aestimaverunt. Suspiciosum
est relatu, quam munificus fuit, quam jucundus,
quam constantis animi, quantum imperterriti,
bonis omnibus blandus, malis severus, in cives benignus,
in hostes acerbus, in rebus agendis efficax,
quam maximo usui foret regno infatigabilis erat: in
brevi tantum proficiens ut nemo dubitaret, post Caroli
Magni tempora, aliquem regali sede digniorem
non vixisse; unde exstat proverbium: Sella Chuonradi
habet ascensoria Caroli. De hoc proverbio quidam
de nostris in libello quem Gallinarium vocavit,
satyra quarta protulit hunc versum:
Chuonradus Caroli premit ascensoria regis
Talibus indiciis nomen seu gloria regis.
Gentium regiones transcendit, marinos fluctus
transnatavit, passim divulgabatur virtus quae in
exhausto vigore semper emanabat. Reversus rex
de Ribuariis ad Saxoniam venit, ibi legem crudelissimam
Saxonum, secundum voluntatem eorum,
constanti auctoritate roboravit. Deinde a barbaris
qui Saxoniam attingunt tributa exigens, omne debitum
fiscale recepit. Inde Bajoariam et orientalem
Franciam pertransiens, ad Alemanniam pervenit.
Quo transitu, regna pacis foedere et regia tuitione
firmissime cingebat.
QUALITER REX CUM ITALIS PLACITAVIT.
Anno primo regni sui Chuonradus rex diem sanctum
Pentecostes in Constantia civitate celebravit;
ibi archiepiscopus Mediolanensis Heribertus cum
caeteris optimatibus Italicis regi occurrebat; et effectus
est suis, fidemque sibi fecit per sacramentorum
et obsidum pignus, ut quando veniret cum exercitu
ad subjiciendum Italiam, ipse eum reciperet | null | 6a099edb-69e5-4094-8262-c17db76f1bd1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, et cum
omnibus suis ad dominum et regem publice laudaret,
statimque coronaret. Similiter reliqui Longobardi
fecerant propter Ticinenses, qui et alio nomine
Papienses vocantur, quorum legati aderant
cum muneribus et amicis, molientes ut regem pro
offensione civium placarent, quanquam id adipisci a
rege juxta votum suum nullo modo valerent. In qua
autem re offenderint, breviter absolvam. Erat in
civitate Papiensi palatium a Theoderico rege quondam
miro opere conditum, ac postea ab imperatore
Ottone tertio nimis adornatum. Cognito autem obitu
imperatoris Heinrici antecessoris Chuonradi regis,
ut mos est hominum semper in novis rebus intemperanter
se habere, statim Papienses inconsulto ad
imbellem aulam ruentes,
Ausibus illicitis fregerunt moenia regis.
totumque palatium usque ad imum fundamenti lapidem
eruebant, ne quisquam regum ulterius infra civitatem
illam palatium ponere decrevisset. Ex qua audacia
diu magna controversia inter regem et Papienses
habita est. Dicebant Papienses: Quem offendimus?
imperatori nostro fidem et honorem usque ad terminum
vitae suae servavimus; quo defuncto, cum
nullum regem haberemus, regis nostri domum destruxisse
non jure accusabimur. E contrario rex:
Scio, inquit, quod domum regis vestri non destruxistis,
cum eo tempore nullum haberetis; sed
domum regalem scidisse non valetis inficiari. Si
rex periit, regnum remansit, sicut navis remanet
cujus gubernator cadit; aedes publicae fuerant, non
privatae juris erant, alieni non vestri. Alienarum
autem rerum invasores regi sunt obnoxii. Ergo
vos alienae rei invasores fuistis, igitur regi obnoxii
estis. Hujuscemodi verbis pluribus instanter
objectis legati frustra tentatam pacem relinquentes
abierunt. Reliqui vero Italici amplissimis
donis a rege honorati in pace dimissi sunt.
Rex vero bene ordinato regno Sueviae ad castrum
Turcicum perrexit ibique quosdam Italicos, qui ad
Constantiam non venerant, ad dominium suum recepit.
Inde post paucos dies ad Basileam civitatem
pervenit.
QUOD REX CHUONRADUS BASILEAE EPISCOPUM CONSTITUIT.
Basilea civitas sita est in quodam triviali confinio,
id est, Burgundiae, Alemanniae et Franciae: ipsa
vero civitas ad Burgundiam pertinet. Hanc civitatem
invenit rex vacuatam episcopo, cujus provisor
Adalbero ante tres menses quam rex veniret, migravit
a saeculo. Ibi Simoniaca haeresi subito apparuit,
et cito evanuit: nam dum rex et regina a
quodam clerico nobili viro, nomine Udalrico, qui
ibi tunc episcopus effectus est, immensam pecuniam
pro episcopatu susciperent. Postea rex poenitentia
motus, voto se obligavit pro aliquo episcopatu vel
abbatia nullam pecuniam amplius accipere, in quo
voto pene bene permansit; sed filius ejus tertius,
Heinricus, qui postea rex et Augustus effectus est,
optime et sine scrupulo patrium votum expiavit;
quia in omni vita sua pro omnibus dignitatibus
ecclesiasticis unius oboli pretium non dicitur adhuc
accepisse. Rex vero Chuonradus colloquio regali
habito Basileae, et terminis Burgundiae ultra voluntatem
Rudolphi ejusdem Burgundiae regis diligenter
praeoccupatis, per Rhenum usque Saxoniam pervenit.
Quare autem Rudolphi regis meminerim breviter
dicam. Iste Rudolphus rex Burgundiae in
senectute sua regnum molliter tractaret, maximam
invidiam apud principes regni sui comparans, secundum
Heinricum imperatorem, filium sororis suae
in regnum invitavit, eumque post vitam suam regem
Burgundiae designavit, et principes regni jurare sibi
fecit. Ad quam rem cemmendandam imperator
Heinricus infinitam pecuniam saepe et saepissime
consumpsit, sed defuncto imperatore Heinrico, Rudolphus
rex promissa sua irrita fieri voluit. Chuonradus
autem rex magis augere quam minuere
regnum intentus, antecessoris sui labores metere
volens, Basileam sibi subjugavit, ut animadverteret,
an rex Rudolphus promissa attenderet. Quos postea
Gisela regina, filia sororis ipsius regis Rudolphi, bene
pacificavit.
DE BOLISLAO DUCE SCLAVORUM.
Eodem anno, quem supra notavimus, Bolislaus
Sclavigena, dux Bolonorum insignia regalia et regium
nomen in injuriam regis Chuonradi sibi aptavit:
cujus temeritatem cito mors exinanivit. Filius
autem Misico similiter rebellis fratrem suum Ottonem,
quoniam regis partibus favebat, in Ruhniam
provinciam pepulit. Qualiter vero ejusdem Misiconis
protervitatem et cujusdam Udalrici ducis
Bohemiae perfidiam rex Chuonradus postea compesceret,
in loco suo dicam.
DE INIMICITIA INTER REGEM ET ERNESTUM DUCEM.
Eodem tempore, hoste pacis diabolo suadente,
Ernestus dux Alemanniae, Chuno dux Franciae, Fridericus
dux Lotharingorum, cum aliis plerisque
contra regem Chuonradum consenserunt, et multa
molientes, multas munitiones incassum praeparantes,
nihil nisi calamitatem futuram assecuti sunt:
Quos omnes rex Chuonradus parvipendens, iter
suum in Italiam cum copiis destinavit | null | 5962a66e-b9e7-40ac-bbef-d8ad0e46aaa7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Sed dux Ernestus
humiliter iter ejus prosecutus usque Augustam
Vindelicam, interventu matris suae reginae
et fratris sui Heinrici adhuc parvuli aliorumque
principum, multum renuente rege, vix in gratiam
ejus receptus est.
QUOD REX CUM EXERCITU IN ITALIAM REDIIT.
Anno incarnationis Christi 1026, Chuonradus rex
consilio et petitione principum regni filium suum
Heinricum puerum regem post se designavit, illumque
Brunoni Augustensis Ecclesiae episcopo in tutelam
commendavit; et supra dictis hostibus suis
insidias per filium, et caeteros fideles suos diligenter
opponens, ipse cum exercitu copioso Italiam petere
coepit; in qua expeditione, supra dictus Ernestus
dux Alemanniae, aliquantulum regi militans Campidonensem
abbatiam, licet contra fas et jus esset,
liberam rem nisi liberaliter servire, in beneficium
accepit a rege, et ad tutandam patriam honorifice
remissus est.
QUOD REX PAPIENSES AFFLIXERIT.
Rex ingressus Italiam per Veronam inter Mediolanum
et Papiam, Vercellas venit, ibique sanctum
Pascha celebravit. In ipsis diebus paschalibus Leo
ejusdem civitatis antistes, vir multum sapiens, mundum
cum pace reliquit, cui Hardericus Mediolanensis
canonicus successit. Rex vero jam totam
pene Italiam planam suae ditioni subjugavit: Papiensem
urbem, quoniam valde populosa fuit, subito
capere non potuit; ipsos Papienses in gratiam recipere
noluit, quia palatium quod dexstruxerant in
loco ubi prius fuerat reaedificare adhuc renuebant,
sed defensores eorum Adelbertum marchionem et
Wilhelmum, et caeteros principes in iisdem terminis
mirabiliter opprimere coepit; castrum eorum nomine
Urbam desolavit, et plura alia castella et munitiones
firmissimas dissipavit. Ea tempestate grande
malum factum est in Italia, propter contentiones
Papiensium: multae eorum Ecclesiae, in circuitu
cum ipsis castellis incensae sunt, et populus, qui
illuc confugerat, igne et gladio periit; agri vastati
sunt, vineae truncabantur; exitum et introitum rex
prohibebat, navigium abstulit, mercimonia vetuit,
et ita per biennium omnes Ticinenses afflixit,
donec omnia, quae praecepit, omni dilatione postposita
compleverant.
DE SEDITIONE QUAE RAVENNAE FACTA EST.
Eodem tempore rex Chuonradus Ravennam intravit,
et cum magna potestate ibi regnavit. Quadam
die miseri Ravennates litem cum exercitu regis
commovebant, et in multitudine sua confisi, exercitum
de civitate expellere conati sunt, et per cujusdam
portae angustias eos qui foris erant prohibebant
interioribus succurrere. Excito tumultu bellum
undique coepit ingravescere. Quidam in domibus
hospites suas aggressi sunt; alii in plateis pugnabant,
alii portas obsidebant, plures de muris, multi
de turribus altis ignavum praelium cum saxis et
sudibus commiserunt. E contra Teutonici armis et
ingenio reluctantes, factis agminibus ante et retro,
Ravennates circumdabant; et saevientibus gladiis
viam ad invicem facientes, eos qui fuerant medii,
mortuos aut sauciatos, vel fugientes reliquerunt.
Quidam comes nomine Eppo, optimus miles de
Bajoaria, cum Panone civitatem exiens, eos qui
pontem superstabant subjugavit, et plurimi eorum
per illum solum de ponte praecipitati, in aqua necati
sunt. Rex vero Chuonradus, sicut erat in cubiculo,
hanc seditionem intelligens, arma corripit,
equum poscit, et egressus atrium uti vidit Ravennates
bello victos ad Ecclesias confugere, et undique
latibula quaerere, misertus eorum, quoniam ex utraque
parte sui erant, exercitum de persecutione
civium revocavit, et ipse in palatium se recepit.
Mane autem facto Ravennates qui remanserant, in
cilicio et nudis pedibus atque exortis gladiis, ut
lex eorum praecipit, victis civibus, ante regem venientes,
sicut ipse praecepit, omnibus modis satisfaciebant.
Ibi rex Chuonradus maximam munificentiam
in quemdam sauciatum Teutonicum more
solito ostendit, cui pes cum magna parte supra
talum in pugna penitus abscindebatur, cujus ocreas
de corio factas rex afferri praecipiens utramque
nummis jussit impleri, et supra grabatum sauciati
militis juxta illum poni.
REX PROPTER CALOREM IN MONTANA SECESSIT.
Eo tempore maximus calor Italiam vexabat, ita
ut animalia multa et hominum multitudo inde periclitarentur.
Rex vero Chuonradus nemini cedens,
nisi soli Deo et caloribus aestuis, ultra Atim fluvium
propter opaca loca et aeris temperiem in
montana secessit, ibique ab archiepiscopo Mediolanensi
per duos menses et amplius regalem victum
sumptuose habuit. Hinc decedens tempore automnali,
Italiam planam iterum peragrans, habitis
consiliis, et regalibus colloquiis in opportunis locis,
atque rebelles in vincula mittens, regnum pacificavit,
et sic pertransiens usque ad confinium Italiae
et Burgundiae pervenit.
QUOD LEGATI RUDOLPHI REGIS AD CHUONRADUM REGEM IN ITALIAM VENERUNT. | null | 0c35db81-c4ad-42c3-b961-2a0eddbc23d4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Inchoante anno nativitatis Christi 1027, rex
Chuonradus in Ipo regia civitate Natalem Domini
celebravit: illuc Rudolphi regis Burgundiae legati
venerunt promittentes illum Romam venturum ad
electionem et consecrationem imperatoriam regis
Chuonradi: quod rex gratanter accepit, et remissis
legatis cum muneribus, ipse Padum transiens ad
Romam tendere coepit. Veniens ad Lucam civitatem,
invenit eam sibi adversam cum Reginhero marchione.
Ibi rex paululum moratus post paucos dies
civitatem et marchionem in deditionem acceperat,
omnemque Tusciam sibi breviter subjugavit, sicque
triumphando Romanam visitat arcem.
QUOD REX CHUONRADUS ROMAE IMPERATOR EST EFFECTUS.
Igitur rex Chuonradus Romam ingressus eodem
anno, ut supra, id est, a Nativitate Salvatoris 1027,
indictione decima, a papa Joanne et universis Romanis
regio honore mirifice receptus est: et in die
sancto Paschae, qui eo anno VII Kal. Aprilis terminabatur,
a Romanis ad imperatorem electus, imperialem
benedictionem a papa suscepit,
Caesar et Augustus Romano nomine dictus.
Quin etiam regina Gisela imperatricis consecrationem
et nomen ibidem accepit. His itaque peractis,
in duorum regum praesentia Rudolphi regis Burgundiae,
et Cnutonis regis Anglorum, divino officio
finito, imperator duorum regum medius ad cubiculum
suum honorifice ductus est. In ipsis diebus
paschalibus inter Romanos et Teutonicos pro vili
causa orta est seditio magna. Contendebant duo pro
corio bovis: cumque se invicem pugnis caedere coepissent,
totus exercitus imperatoris commotus est:
et armati equites et pedites, ex utroque parte convenerunt,
ibi interfectus est ex nostra parte quidam
juvenis nomine Berrengarius, filius Lutoldi comitis
de Alemannia, multum nobilis et bellicosus nimis.
Romani diu resistentes ad extremum victi fugerunt,
et innumerabiles ex illis perierunt. Imperator vero
praedictum juvenem, quoniam sibi dilectus et familiaris
fuerat, juxta tumulum Caesaris Ottonis sepeliri
praecepit. Postera die Romani, qui seditionem commoverant,
ante imperatorem venientes, nudatis pedibus,
liberi cum nudis gladiis, servi cum torquibus
vimineis circa collum, quasi ad suspensionem praeparati,
ut imperator jussit, satisfaciebant.
QUOD IMPERATOR IN APULIAM VENIT.
Facta igitur pace inter Romanos et Teutonicos
imperator in Apuliam processit, et Beneventanum
et Capuam, ac reliquas civitates illius regionis seu
vi sive voluntaria deditione sibi subjugavit; et Normannis,
qui de patria sua, nescio qua necessitate
compulsi, in Apuliam confluxerant, ibi habitare licentiam
dedit; et ad defendendos terminos regni
adversus Graecorum versutias, eos principibus suis
coadunavit. Cunctis rebus rite et prospere sibi cedentibus,
imperator reversus, praeteriens Romam,
iterum Italiam pertransiit.
DE TYRANNO THASSELGARO.
Eo tempore erat in Italia quidam tyrannus Thasselgart
dictus, qui sub tempore Heinrici imperatoris
multa facinora commisit in regno: sed per marinos
recessus et alias munitiones, quos habuit ultra modum
tutas, Caesaris Heinrici persecutionem evaserat.
Erat enim nobilis genere, despicabilis in persona,
turpis in moribus, magnus praedator ecclesiarum et
viduarum. Hunc imperator Chuonradus diligentissime
insequebatur, et insidias sibi ante et retro
omnibus modis opposuit. Qui dum a quodam suo
castro fugere vellet in aliud, a militibus Caesaris
captus est. Quod dum audiret imperator, cum magna
festinantia properabat, ita ut fere centum milliaria
Latina intra diem et noctem pertransiret: cogitabat
enim, ut more solito, iterum evaderet. Veniente vero
imperatore, praesentatus est illi ipse tyrannus. Quem
cum videret, fertur dixisse imperator: Nonne es
hic ille leo, qui devoravit bestias Italiae? Per sanctam
crucem Domini, talis leo non comedet amplius
de pane meo: et hoc dicens, statim cunctis principibus
regni adjudicantibus, praecipit illum in patibulum
suspendi. Quo suspenso, per omnem illam provinciam
pax et securitas, diu latentes simul emerserunt.
DE CONJURATIONE QUORUMDAM TEUTONICORUM.
Interea morante in Italia imperatore apud Teutonicos,
magna invidia, multa consilia, multae factiones
adversus imperatorem incassum eruperant. Ut
enim a minoribus incipiam et ad majores perveniam,
quidam comes in Suevia, Wolff nominatus,
dives in praediis, potens in armis, et Bruno episcopus
Augustensis, invicem confligentes multa mala in
praediis et incendiis fecerunt in regno. Ad extremum
praedictus comes ipsam Augustam irrumpens, aerarium
episcopi despoliavit, et totam civitatem vastavit;
quod postea, cogente imperatore, totum restituit,
et episcopo emendavit. Chuno dux Wormatiensis,
patruelis imperatoris, nec fidus imperatori,
nec tamen multum noxius illi, interim quietus manebat.
Fridericus dux Lotharingorum, | null | 3e286fc3-cabe-43da-b2a8-6191e0dd7f0c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vitricus
praedicti Chunonis imperatori inimicando morte
propria praeventus est. Ernestus dux Alemanniae,
privignus imperatoris Chuonradi, nuper ab eo beneficiis
et muneribus sublimatus, discedens iterum,
instigante diabolo, rebellionem moliebatur; et consilio
quorumdam militum suorum, Alsatiam provinciam
vastavit, et castella Hugonis comitis, qui erat
consanguineus imperatoris, desolavit. Deinde magno
exercitu juvenum collecto, Burgundiam invasit: et
ultra castrum Solodurum, quamdam insulam aggere
et vallo firmare coepit; sed Rudolphus rex Burgundionum
veritus hostem imperatoris recipere, ab
incepto illum prohibuit. Inde reversus supra Turicum
quoddam castrum munivit, et Augiensem ecclesiam
nec non abbatiam S. Galli nimium distrahendo,
non mediocre damnum patriae intulit: sic
posthabita lege et justitia usque ad imperatoris reditum
iniquis conatibus insistebat.
UBI DUX ERNESTUS SE DENUO REDDIDIT.
Pace per totam Italiam confirmata, imperator
Chuonradus prospero reditu in Alemanniam venit;
et in Augusta Vindelica colloquium familiare cum
suis fidelibus tenens, de proditoribus patriae tractare
coepit; inde ad oppidum quod Ulma vocatur veniens,
colloquium publice condictum illic habuit.
Huc dux Ernestus non voto supplice venit, confisus
militum multitudine, quos optimos habuit, ut vel
secundum libitum cum Caesare se pacaret, vel inde
per potestatem rediret; et habito colloquio cum suis,
primum monuit eos fidei sacramentaliter promissae;
dehinc hortabatur eos ne illum desererent, ne honorem
suum perderent, non decere eos immemores
fore, in historiis patrum, semper Alemannos bonae
fidei et stabilitatis in dominos testimonium habere;
et sibi fidi forent, illis praemia posteris eorum gloriam
et honorem esse futurum. Talia dicenti duo
comites, Fridericus et Anselmus pro caeteris respondebant
hoc modo: Nolumus inficiari quin vobis firmiter
promitteremus contra omnes, praeter eum
qui nos vobis dedit: si servi essemus regis et imperatoris
nostri, et ab eo juri vestro mancipati, non
nobis liceret a vobis separari. Nunc vero cum liberi
simul et libertatis nostrae summum defensorem,
interea regem et imperatorem nostrum habeamus,
ubi illum deserimus, libertatem amittimus, quam
nemo bonus, ut ait quidam, nisi cum vita simul
amittit. Quod cum ita sit, quidquid honesti et justi
a nobis requiritis, in hoc parere volumus vobis:
si autem contra hoc vultis, illuc revertemur liberaliter,
unde ad vos venimus conditionaliter. His auditis,
dux, cum se intellexisset a suis dimitti, sine
omni pactione imperatori sese reddit: quem Caesar
in Saxoniam exsulari fecit super quamdam rupem
quae Gibichenstein dicitur, ut ubi castigatus a rebellione
ulterius desineret.
QUOD REX BURGUNDIAE IMPERATORI OCCURREBAT BASILEAE.
Imperator pertransiens Alemanniam, cunctos qui
sibi rebelles fuerant, in deditionem recepit, et munitionem
eorum dejecit; et perveniens usque ad
Basileam, Rudolphum regem Burgundiae alloquitur,
qui illic sibi occurrebat, extra urbem, juxta vicum
qui Mitthena dicitur: et habito familiari colloquio,
imperator regem secum duxit in urbem. Confirmata
inter eos pace, Gisela imperatrice haec omnia meditante,
regnoque Burgundiae imperatori tradito, eodem
pacto quemadmodum prius antecessori suo
Heinrico imperatori datum fuerat; rex iterum donis
ampliatus cum suis reversus est in Burgundiam:
imperator vero descendens per Rhenum in Franciam
venit, ibique dux Chuono, patruelis ejus, prius
rebellis, se reddidit: quem imperator in liberis custodiis
aliquantulum castigavit, destructisque munitionibus
suis, quas optimas habuit, in gratiam illum
recepit, totumque in honorem suum sibi restituit.
Paulo post Adalbero dux Histrianorum, sive
Carintanorum, reus majestatis, victus ab imperatore,
cum filiis suis exsulatus est, et ducatum ejus
iste Chuono ab imperatore suscepit: quem ducatum
pater ejusdem Chuononis dudum habuisse perhibetur.
Ita dux Chuono fidus et bene militans imperatori
et filio suo Heinrico regi, quousque vixerit,
permansit.
DE LEGATIONE EPISCOPI ARGENTINENSIS.
Eodem tempore Werinharius Argentinae civitatis
episcopus, ab imperatore legatus Constantinopolim
mittitur. Qui dum causa orationis Hierosolymam
pergere se fingeret, ut putavimus, judicio Domini,
quem fallere nemo valebit, mirabiliter prohibitus
est. Nam dum magnum comitatum hominum, majorem
quoque mutorum animalium, equorum, boum,
ovium, porcorum, multasque delicias saeculares
ultra modum secum educeret, perveniens in Ungariam,
a rege Stephano contradicta est sibi via,
quod eo tempore nulli aratorum accidit. Inde reversus
per Bajoariam cum omni comitatu suo pergens
Italiam intravit; et multum circa fines Veronae
moratus, tandem cum maximo labore per Venetiam
mare Adriaticum ingressus | null | 35efa2cd-7b90-4e6c-b020-0d0bef49effe | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, navigio calamitoso
Constantinopolim pervenit: cumque ab imperatore
Graecorum honorifice susceptus esset, secumque
satis familiariter conversaretur, desiderare
coepit ut imperatoris auxilio Hierosolymam adiret:
quo desiderio, semper aliqua re interdicente, nunquam
potiri invaluit. Sequenti vero tempore obiit,
et sepultus est in eadem urbe, et episcopatum ejus
Wilhelmus Argentinensis canonicus suscepit. Legationis
tamen causam postea imperator Graecorum
aureis litteris imperatori Chuonrado rescripsit.
QUOD IMPERATOR FILIUM SUUM HENRICUM REGEM CONSECRARI FECIT.
Anno Domini 1028, indictione XI, imperator
Chuonradus filium suum Heinricum magni ingenii
et bonae indolis puerum aetate XI annorum, principibus
regni cum tota multitudine populi id probantibus,
a Peligrino archiepiscopo Coloniensi in regalem
apicem apud Aquisgrani palatium sublimari fecerat.
Tunc in principali Dominica Paschae consecratus et
coronatus, paschalem laetitiam triplicavit. Nam dum
in superioribus annis duas coronas, id est, patris
et matris suae mundus veneraretur, nunc tertia
addita,
Spes pacis, quam rex cum Caesare fecit:
praesertim cum is coronatus esset, cujus aetas via
diuturna satis digna fuerat. Deinde diversa regna peragrantes,
Caesar per se rex sub tutore et actore
Augustensi episcopo Brunone cunctos rebelles domabant
et foedera pacis ubique feliciter firmabant.
DE OBITU EPISCOPI AUGUSTENSIS.
Anno sequenti imperator in Bajoaria Ratisponae
Pascha celebravit: ibi Bruno episcopus Augustensis
defunctus est, cujus corpus imperatrix prosecuta,
cum filio Heinrico rege ad Augustam sedem suam
honorifice sepeliri fecerunt. Nobilis valde fuit ipse
episcopus runo. Nam dum esset frater Heinrici
imperatoris, filius erat marterterae Giselae imperatricis;
soror vero ejusdem episcopi, nupta Stephano
regi Ungarorum, causa fuit Christianitatis, primum
in gente Pannonica. Episcopatum vero Augustensem
Eberhardus suscepit.
QUALITER DUX ERNESTUS DUCATUM ACCEPIT ET STATIM AMISIT.
Anno Domini 1030, imperator Chuonradus apud
Ingelnheym Pascha celebravit. Ibi Ernestus supra
memoratus dux Alemanniae, a custodia solutus, ducatum
recepit, eo tenore, ut Wehelonem militem
suum, qui multis factionibus turbaverat, quasi hostem
reipublicae cum omnibus suis persequeretur,
idque se facturum cum sacramento confirmaret.
Quod cum rex facere nollet, hostis publicus imperatoris
dijudicatus est, et penitus ducatu amisso cum
paucis inde recessit. Imperator vero ducatum Alemanniae
Hermanno juniori, fratri ejusdem Ernesti
dedit, eumque Warmanno Constantiensi episcopo
commendavit. Imperator vero communi consilio
omnium principum regni eumdem Ernestum et
cunctos justitiae et paci reluctantes ab episcopis excommunicari
fecit, eorumque res publicari jussit.
Ipsa imperatrix Gisela (quod dictu est mirabile),
sed actu laudabile, filium inconsultum sapienti marito
postponens, publicam fidem dedit omnibus, quidquid
illi accidisset, nullam ultionem, neque malum animum
pro hac re se reddituram fore.
QUOD IMPERATOR SUPER UNGAROS CUM EXERCITU VENIT.
Eodem tempore multae dissentiones inter gentem
Pannonicam et Bojoarios, culpa tamen Bajoariorum
factae sunt, ita ut Stephanus rex Ungarorum multas
incursiones et praedas in regno Noricorum, id est,
Bajoariorum faceret; unde commotus imperator
Chuonradus cum grandi exercitu super Ungaros venit.
Rex autem Stephanus minime sufficiens adversus
imperatorem, orationibus et jejuniis in universo
regno suo indictis, praesidium Domini tantummodo
flagitabat. Imperator tam munitum regnum fluviis et
silvis intrare non valens, multis tamen praedationibus,
incendiis circa terminos regni injuriam suam
satis ulciscens, reversus est, volens tempore opportuniori
coepta sua peragere. Sed filius suus rex
Heinricus adhuc puerulus Eigelberto Frisingensi
episcopo creditus, legatione Stephani regis pacem
rogantis accepta, juste et sapienter agens, qui regem
injuste injuriatum, ultro petentem gratiam recepit
in amicitiam.
QUOD DUX ERNESTUS AUXILIUM PETIIT AB ODONE COMITE.
Interea dum haec agerentur, praefatus Ernestus
ducatus dignitate privatus, multa cogitans, multa
moliens, qualiter imperatori resisteret magnos labores
in vanum consumpsit. Qui assumpto Vuelhone
milite suo cum aliis paucis perrexit in Franciam
Latinam ad Odonem comitem propinquum suum;
nam mater Odonis et mater Giselae imperatricis
fuerant sorores. A quo dum consilium et auxilium
peteret, sive, nollet, sive non auderet, nil solatii
contra imperatorem sibi dedit.
QUALITER DUX ERNESTUS PERIIT.
Dux vero Ernestus reversus iterum in Alemanniam
venit, ibique in quadam eremo, quae Nigra Silva dicitur,
in locis tutissimis moratus, praeda miserabili
per aliquod tempus vivebat. Ad extremum dum a
militia Caesaris undique coarctaretur, quidam, qui
imperatori favebant, equos quos dux et omnes sui
optimos habebant, per insidias in pascuis exceperunt.
Dux vero, perditis equis in quibus confidebat,
nil pensi plus | null | 447fe3e2-a701-4905-8afe-f728bdaff726 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
habens, in tanta perturbatione quid
ageret dubitabat; collectis tamen undique qualibuscunque
equis quos habere poterat, cum omnibus
quos tunc habuit, egressus est silva, secum deliberans
melius esse honeste mori, quam turpiter
vivere. Cumque pervenissent in saltus silvarum ad
illam regionem Alemanniae quae Bara dicitur, viderunt
castra deserta, quae priori nocte hostes occupaverant:
confestim perceperunt sibi insidias parari.
Nam Manegoldus comes, miles imperatoris, de Augensi
abbatia magnum beneficium habens ab imperatore,
et Warmanno Constantiensi episcopo, qui
tunc vice ducis Heremanni Alemanniam gubernabat,
praesidio locatus fuerat, ne dux Ernestus praedas aut
incendia faceret in regione. Statim dux Ernestus et
assecutores sui nimium alacres effecti sunt, existimantes
injurias suas cito ulturos fore in hostibus;
arreptoque itinere, suos insecutores insequi coeperunt.
Eadem intentione Manegoldus comes, et qui
cum illo fuerant, huc et illuc progredientes itinera
ducis diligenter observabant. Hac occasione utrinque
collata, ita conjuncti sunt, ut se invicem videre
et affari possent. Erant autem ex parte Manegoldi
multo plures milites quam de parte ducis.
Nec mora, congressi pugnabant acriter omnes ex
parte ducis, ira, ferocitate, audacia incitati; ex altera
parte pro gloria, pro remuneratione adducti. Hi, qui
cum duce fuerant, cum nihil de vita cogitarent, omnes
ad interitum properabant. Dux vero cum nemini
parceret, in hoc praelio, neminem sibi parcentem
invenit, et a plurimis vulneratus, postremo interfectus,
occubuit. Ibi cecidit Wecilo [ #al.@# Wehelo]
comes, miles ducis, cujus causa haec omnia acciderant:
Adelbertus et Iwerin nobiles viri et alii multi
interfecti sunt ibi. Ex altera parte ipse Manegoldus
comes, auctor hujus congressionis, cecidit, et alii
plures secum. Corpus Ernesti ducis in Constantiam
delatum, prius accepta indulgentia a potestate episcopali,
pro excommunicatione, in ecclesia S. Mariae
sepultum est. Corpus Manegoldi in Augia subterratum
est.
Accidit hoc bellum semper miserabile multum,
XV Kal. Septemb. Hoc cum nuntiatum esset imperatori,
fertur dixisse:
Raro canes rabidi feturam multiplicabunt.
RUDOLPHUS REX BURGUNDIAE OBIIT, ET ODO [ #al.@# UDO] REGNUM EJUS INVASIT.
Anno Domini 1032, Rudolphus rex Burgundiae,
avunculus Giselae imperatricis, obiit in pace; cujus
regnum comes Odo [ #al.@# Udo] Francigena, filius sororis
suae invasit, et quaedam castra munitissima
sive civitates, seu dolo, seu bello ceperat: nec se
regem ausus est facere, nec tamen regnum voluit
dimittere. Referebat quidam illum dixisse saepe,
quod nunquam rex fieri, sed tamen semper magister
esse regis vellet. Eo modo magnam partem Burgundiae
distraxit, licet regnum Burgundiae Chuonrado imperatori
et filio ejus Heinrico regi, a Rodulpho rege,
postquam ipse superstes non esset, per jusjurandum
confirmatum esset. Sed dum Odo comes haec in
Burgundia faceret, Chuonradus imperator in Sclavonia
cum armis fecerat. Quid ibi ageret, vel qualiter
postea Odonem repulisset de Burgundia, consequenter
dicam. Supra dictus Bolislaus dux Bolanorum
mortuus, reliquit duos filios, Misiconem et Ottonem.
Misico dum fratrem suum Ottonem persequeretur,
expulerat eum in Russiam. Dum ibi aliquantum
tempus miserabiliter viveret, coepit rogare gratiam
imperatoris Chuonradi, ut ipso imperante et juvante
restitueretur patriae suae. Quod dum imperator facere
vellet, decrevit ut ipse cum copiis ex una parte
ex altera frater Otto Misiconem aggrederentur.
Hunc impetum Misico ferre non valens fugit in
Boemiam ad Udalricum ducem, cui tunc temporis
imperator iratus fuerat. Sed ille ut sic placaret
imperatorem voluit sibi reddere Misiconem: quod
pactum sceleratum renuit Caesar, dicens se nolle
inimicum emere ab inimico. Otto restitutus patriae,
et dux factus a Caesare, dum post aliquod tempus
minus caute ageret, a quodam familiari suo clam
interfectus est. Tunc Misico omnibus modis quaerebat
gratiam imperatricis Giselae et reliquorum
principum, ut mereretur redire ad gratiam imperatoris.
Caesar misericordia motus dedit sibi veniam, et
divisa provincia Bolanorum in tres partes, Misiconem
fecit tetrarcham, reliquas duas duobus aliis
commendavit; sic imminuta potestate minor facta
est temeritas. Defuncto Misicone Casimirus filius
ejus fideliter serviebat hoc usque imperatoribus
nostris.
QUOD IMPERATOR CUM FILIO SUO HENRICO BURGUNDIAM ADIIT.
Anno Domini 1033, imperator Chuonradus cum filio
suo rege Heinrico Natalem Domini in Argentina civitate
celebravit, inde collecto exercitu per Solodorum
Burgundiam | null | b0d584e0-90e1-4d02-8727-ce43f325089a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
intravit, et veniens ad Paterniacum
monasterium in Purificatione sanctae
Mariae, a majoribus et minoribus regni, ad regendam
Burgundiam electus est, et in ipsa die pro rege coronatus
est: deinde quaedam castella quae Odo invaserat,
obsedit; sed propter nimiam asperitatem
hiemis, quae tunc fecerat, valde impediebatur. De
qua nimietate frigoris quidam de nostris centenos
versus fecit, quos imperatori praesentavit, in quibus
tam mirandae res dicuntur, quod equi in castris
circa castellum Murat, si pedes infixissent terrae per
teporem dici aliquid moliti, per noctem ita gelati
constringerentur, ut nequaquam, nisi securibus et
sudibus de terra in circuitu gelata evelli potuissent.
Quidam vero, qui non habuit adjutorium equum
proprium ita haerentem interfecit, et corium de cruribus
sursum abstulit, reliquum terrae gelatae infixum
dimisit. Homines quoque multum confundebantur
hoc algore: erat enim una facies juvenum et
senum: omnes erant die et nocte cani et barbati
propter horridum rigorem glaciei, licet plures juvenes
et imberbes fuissent ibi; et tamen:
Vix haec causa fuit, quod Caesar bella reliqui
Imperator reversus ad Turcicum castrum pervenit;
ibi plures Burgundiorum, regina Burgundiae, jam
vidua, et comes Hupertus, et alii, propter insidias
Odonis in Burgundia ad imperatorem venire nequiverunt,
per Italiam pergentes occurrebant sibi: et
effecti sui, fide promissa per sacramentum sibi et
filio suo Heinrico regi, mirifice donati redierunt.
QUOD IMPERATOR SUPER ODONEM CUM EXERCITU VENIT.
Ejusdem anni aestate imperator cum exercitu suo
super Odonem comitem in Gallias Francorum venit,
dicens, si Odo in Burgundia res alienas injuste
quaereret, de suo proprio juvante Deo, aliquid perdere
deberet. Tunc in regno Heinrici regis Francorum,
in praediis tamen et beneficiis Odonis tantas
devastationes et incendia fecit imperator, ut ipse
Odo necessitate compulsus humiliter veniens, quaereret
veniam, promittens Burgundiam dimittere;
et secundum jussionem illius satisfacere. Sic imperator
cum suo honore, et Odonis damno reversus
est.
QUALITER IMPERATOR ODONEM EXPULIT DE BURGUNDIA.
Anno Domini 1034, imperator in Bajoaria Ratisbonae
sanctum Pascha celebravit. Hujus anni aestate
dum Odo praefatus promissa non attenderet, sed
adhuc quamdam partem Burgundiae, quam injuste
invaserat, obtineret, imperator Chuonradus expeditis
Teutonicis et Italis Burgundiam acute adiit: Teutones
ex una parte, ex altera archiepiscopus Mediolanensis
Heribertus et caeteri Italici, ductii Huperti
comitis de Burgundia, usque Rhodanum fluvium
convenerunt. Augustus veniens ad Genevensem
civitatem, Geroldum principem regionis illius, et
archiepiscopum Lugdunensem atque alios quam
plures subegit: et reversus castrum Murat cum
fortissimis militibus, Odonis munitum obsidens, vi
cepit, et quos intus invenerat, captivos duxit. Caeteri
fautores Odonis hoc audientes, solo timore Caesaris
fugerunt: quos persecutus Caesar omnino exterminavit
de regno, et acceptis de principibus Burgundiae
multis obsidibus, rediit per Alsatiam ad imperatricem.
Nam dum ille in Burgundiam pergeret,
imperatrix secuta est eum usque Basileam. Inde
reversa ad Argentinam civitatem, exspectavit reditum
imperatoris. Eo tempore filia imperatoris Chuonradi
et Giselae imperatricis Mathilda nimiae formositatis,
puella Heinrico regi Francorum desponsata, obiit
Wormatiae, ibique sepulta est.
QUOD REX HEINRICUS SCLAVOS SUBJUGAVIT.
Interea dum haec, quae superius dicta sunt, imperator
in Burgundia faceret, filius suus Heinricus
rex, licet in puerilibus annis, non segnius reipublicae
consuluit in Boemia, et in caeteris regionibus Sclavorum:
ubi et Udalricum ducem Boemiae, et reliquos
quam plures Caesari adversantes, strenue subjugavit,
et redeunti patri occurrens, de duplici victoria duplex
gaudium populis effecerat. Deinde collectis copiis
de Saxonia super eos qui Luttizi [ #al.,@# Lintizi] vocantur,
quique olim semi-Christiani, nunc per apostaticam
nequitiam omnino sunt pagani, imperator venit:
ibique conflictum implacabilem mirabiliter diremit.
Inter Saxones enim et paganos fiebant ea tempestate
multae dissensiones et incursiones: cumque Caesar
veniret, coepit quaerere ex qua parte pax, quae diu
inviolata inter eos fuerat, prius corrumperetur. Dicebant
pagani a Saxonibus pacem primitus confundi,
id per duellum, si Caesar praeciperet, probari. Econtra
Saxones ad refellendos paganos similiter singulare
certamen, quamvis injuste contenderent, imperatori
spondebant. Imperator consulentibus principibus
suis, licet non satis caute ageret, hanc rem duello
dijudicari inter eos permisit. Statim duo pugiles
congressi sunt, uterque a suis electus; Christianus
in sola fide, quae sine operibus justitiae mortua est | null | 0934d09b-090e-483d-a9e8-61bd509b997e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
confidens, et non diligenter attendens quod Deus
qui veritas est, omnia in vero judicio disponit, qui
solem suum oriri super bonos et malos facit: qui
pluit super justos et injustos, audacter pugnare
coepit. Paganus autem solam conscientiam veritatis,
pro qua dimicabat, prae oculis habens, acriter resistebat.
Postremo Christianus a pagano vulneratus
cecidit. Ex qua re pagani in tantam elationem et
audaciam venerunt, ut nisi imperator adesset, continuo
irruerent super Christianos; sed imperator ad
compescendas incursiones eorum construxit castrum
Wirbinam, in quo praesidia militum locabat et principes
Saxoniae, ut unanimiter resisterent paganis, sacramento
et imperiali jussione constringebat, deinde
reversus est in Franciam. Sequenti vero anno idem
castrum a paganis dolo raptum est, et plures nostrorum,
qui in eo erant, ab eis occisi sunt. Hinc commotus
imperator, iterum cum copiis usque Albim
fluvium venit. Sed cum pagani transitum prohiberent,
imperator per aliud vadum fluvii, partem exercitus
latenter transmisit: et ita fugatis hostibus,
ipse per ripam liberam regionem ingrediens, immensis
devastationibus et incendiis ubique, nisi in locis
inexpugnabilibus sic humiliavit eos, ut censum
abantiquis imperatoribus propositum, et jam auctum
Chuonrado imperatori postea persolverent. Multum
enim laboravit Chuonradus imperator prius, et tum in
gente Sclavorum: unde quidam de nostris, quoddam
breviarium versifice fecit, quod postea imperatori
praesentavit. Ibi legitur, qualiter imperator interdum
in paludibus usque femora stabat, pugnans ipse, et
exhortans milites ut pugnaret; et victis paganis
nimis acriter trucidabat eos pro quadam superstitione
illorum nefandissima. Nam fertur, ut quodam
tempore effigiem ligneam crucifixi Domini nostri
Jesu Christi scelerato ludubrio habuissent pagani,
et eam spuerent, atque colaphis caederent, ad extremum
oculos eruebant, manus et pedes truncabant.
Haec ulciscens imperator de captis paganis maximam
multitudinem pro una effigie Christi, simili modo,
truncavit, et varia morte delevit. Idcirco in eisdem
versibus Caesar ultor fidei vocatur, et Romanis
principibus Tito et Vespasiano comparatur, qui in
ultionem Domini triginta Judaeos pro uno nummo
commutaverant, cum Judaei Christum pro totidem
denariis vendiderant. Reversus imperator, quidquid
obstaculi in regno invenit, imperiose disjecit. Eodem
anno Adalbero dux Carantanorum imperatoris gratiam
perdens, ducatum amisit, et in exsilium missus
est.
DE CONJURATIONE ITALORUM.
Item eodem tempore magna et modernis temporibus
inaudita confusio facta est Italiae, propter
conjurationes quas fecerat populus contra principes.
Conjuraverant enim omnes valvasores Italiae,
et gregarii milites adversus dominos suos, et omnes
minores contra majores, ut non paterentur aliquid
inultum sibi accidere a dominis suis supra voluntatem
ipsorum, dicentes: si imperator eorum nollet
venire, ipsi per se legem sibimet facerent. Hoc cum
nuntiatum esset imperatori, fertur dixisse: Si
Italia modo esurit legem, concedente Deo bene
legibus hanc satiabo. Et praeparans se anno sequenti,
Italiam cum copiis intravit. Interea principes Italici
male conceptam conjurationem periculum generare
posse scientes, convenerunt simul cum minoribus,
et prius exhortationibus et consiliis hoc recens
malum destruere conabantur. Cum hoc non procederet,
tentabant bello superare, sed inito praelio,
minorum, incredibilis multitudo sola impressione
catervarum vicit. Ibi episcopus Astensis indigna statione
periit, caeteri fugerunt, et nimium confusi
adventum imperatoris aegre exspectabant.
QUOD REX HEINRICUS FILIAM CUNITTONIS [ #al.@# CHUNONIS] IN CONJUGIUM DUXERIT.
Anno Domini 1036, Heinricus rex filius imperatoris,
Cunittonis regis Anglorum filiam nomine Chunelindem
pro regina consecratam, regalibus nuptiis in
conjugium duxit. Eodem anno, ut dictum est,
imperator Chuonradus cum filio Heinrico rege Italiam
intravit cum exercitu, et celebravit Natalem Domini
Veronae, anno Dominicae incarnationis 1037. Inde ad
Mediolanum veniens ab Heriberto archiepiscopo
magnifice receptus est in ecclesia sancti Ambrosii. In
ipso die (nescimus cujus consilio) pene gravis tumultus
factus est populi Mediolanensis, quaerentis ab imperatore,
si vellet favere conjurationi eorum. Unde
commotus imperator, praecepit ut omnes in urbem
Papiensem ad generale colloquium venirent. Quod
dum factum esset, cunctis reclamantibus, legem
fecit imperator. In ipso placito quidam Hugo comes,
et alii quam plures Italici appellabant archiepiscopum
Mediolanensem pro multis causis, quibus
eos offenderat. Imperator vero vocato archiepiscopo,
praecepit ut satisfaceret omnibus. Quod dum archiepiscopus
renueret, sensit imperator omnem illam
conjurationem Italiae ipsius consilio factam esse,
et mox comprehenso illo retinuit in sua | null | b8fb487f-850e-42c3-bbfe-446752c50de6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
potestate.
Deinde commendavit eum in custodiam Poponi
patriarchae Aquileiensi, et Chunoni duci Carentanorum,
qui ab eis ductus est cum imperatorio
usque Placentinam civitatem. Quadam nocte quidam
de familiaribus archiepiscopi collocavit se, vice ipsius,
in lecto quo ipse jacere solebat, et superducto
coopertario latuit, ut ita falleret custodes. Archiepiscopus
adducto sibi equo a quodam fugit, et veniens
Mediolanum, a suis cum magno gaudio susceptus
est. Deinde quidquid poterat moliri contra imperatorem,
non praetermisit. Imperator quaeque castella
sibi adversa destruxit, et iniquas conjurationes
Italiae, justa lege reducta, exinanivit, et veniens
Ravennam sanctum Pascha ibi celebravit. Eodem
anno in Italia tres episcopi Vercellensis, Cremonensis,
Placentinus apud imperatorem accusati
sunt; quos imperator comprehensos exsulari fecit.
Quae res displicuit multis, sacerdotes Christi sine
judicio damnari. Referebant nobis quidam piissimum
nostrum Heinricum regem, filium imperatoris,
salva reverentia patris, clam detestari praesumptionem
Caesaris in archiepiscopum Mediolanensem,
atque in istos tres: et merito, quia sicut post
judicialem sententiam depositionis nullus honor
exhibendus est, sic ante judicium magna reverentia
sacerdotibus debetur. Eodem anno praefatus comes
Odo de Francia in regno imperatoris quaedam loca
invadens a Gozelone duce Lotharingorum et filio
suo Godefrido, et Gerhardo comite atque a militia
episcopi Metensis, pugna commissa cum illo,
fugiendo interfectus est, et vexillum ejus Caesari in
Italiam allatum, hostem interemptum testabatur. Eo
tempore imperator Mediolanenses nimium afflixit:
et quoniam urbem antiquo opere et maxima multitudine
munitam, capere non poterat, quod in circuitu
fuerat, igne et gladio consumpsit.
DE MIRACULO QUOD ACCIDIT IN DIE PENTECOSTES.
Eodem tempore cum imperator quoddam castrum
sancti Ambrosii, quod Curbitum dicitur, juxta Mediolanum
obsideret, accidit ibi quod plures pro
miraculo habuerunt. In Dominica sancta Pentecostes,
ante horam tertiam, de magna serenitate coeli subito
fulmina cum tonitruis eruperunt tantae fortitudinis,
ut multa pars hominum et equorum periret in
castris: quidam prae tanto terrore in excessum
mentis venerunt, ita ut post aliquot menses vix illis
sensus redierit. Venientes autem, qui extra castra
fuerant, nec vidisse, nec audisse aliquid tale dicebant.
Eo tempore imperator archiepiscopatum Mediolanensem
Ambrosio Mediolanensi canonico dedit,
licet illi ista donatio parum profuisset. Nam cives
Mediolanenses, quidquid habuit idem Ambrosius in
illorum territorio, demoliebantur, et suum archiepiscopum
Heribertum usque obitum ejus cum
honore retinuerunt, sed tamen cum gratia Heinrici
regis, filii imperatoris, quod plenius in gestis regis,
si Deus voluerit, exsequar. Eodem tempore papa
Cremonae occurrebat imperatori, et honorifice receptus,
et dimissus, Romam reversus est. Imperator
disperso exercitu per regiones, ipse ad montuosa loca
secessit, propter refrigerium, quoniam ea aestate
magnus calor imminebat.
DE SEDITIONE QUAE FACTA EST IN PARMA.
Eodem anno hiberno tempore collecto exercitu,
imperator transcendens Padum ad Parmam civitatem
venit; ibi Natalem Domini celebravit, inchoante
anno Dominicae incarnationis 1038. In ipsa die
Nativitatis Domini inter Teutonicos et cives Parmenses
magna seditio orta est, et quidam bene
valens Chuonradus infertor ciborum imperatoris cum
aliis interfectus est. Unde commotus exercitus gladiis
et igne cives aggreditur, et imperator post
incendium magnam partem murorum destrui praecepit,
ut eorum praesumptionem non fuisse inultam
haec ruina aliis civitatibus indicaret. Deinde imperator
transcendens Apenninum montem, in Apuliam
tendebat. Imperatrix vero Romam, orandi gratia,
venit, inde ad imperatorem revertitur. Imperator
ad terminos imperii sui perveniens, Troiam, Beneventanum,
et Capuam, aliasque civitates Apuliae,
lege et justitia stabilivit; dissentiones, quae erant
inter Nortmannos extraneos et indigenas, sola
jussione sedavit: et cunctis offensionibus de regno
sublatis, feliciter reversus, Viennam venit. Ibi dispositis
obsidionibus et insidiis adversus Mediolanenses,
qui adhuc sibi rebelles fuerant, caeterisque
rebus ad voluntatem suam per regnum compositis,
patriam revisere decrevit. Eo tempore propter
nimium calorem nimia contagio pestilentiae exercitum
invasit: neque aetatibus, neque personis
pepercit. Ibi regina Chunelindis, conjux Heinrici
regis, XV Kalend. Augusti, quasi in limine vitae, ingressu
mortis, occubuit, relinquens tantummodo
solam filiolam de rege, quam postea pater Christo
desponsans in abbatissam consecrari fecit. Filius
imperatricis Hermannus dux Alemannorum, juvenis
bonae indolis, et in rebus bellicis strenuus, eadem
peste gravatus, inter manus peritissimorum medicorum
V Kalend. Augusti, non sine magno imperii
detrimento | null | aaeacb9b-a574-440f-8702-697dd6f94a6a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, obiit. Eodem mense atque sequenti,
maxima multitudo exercitus, morbo contacta, periit.
Corpus reginae tenerum et delicatum, aromatibus
conditum, cum rege et imperatrice ductum ad Germaniam,
in praepositura Lutburg sepultum est.
De duce statutum fuerat, ut in Constantiam civitatem
Alemanniae duceretur, sed calore nimio obstante
in Tridentino sepelitur.
QUOD IMPERATOR FILIO SUO REGI BURGUNDIAM TRADIDIT.
Eodem anno Stephanus rex Ungarorum obiit,
relinquens regnum Petro filio sororis suae. Reversus
imperator in Bajoariam, aegrotantem exercitum
medicinis et consilio reficiebat: et dum omne
regnum serenitate pacis invenisset illustratum,
ejusdem omni autumno Burgundiam adiit, et convocatis
cunctis principibus regni, generale colloquium
habuit eum eis: et diu desuetam atque pene
deletam legem tunc primum Burgundiam praelibare
fecerat. Transactis tribus diebus, generalis coloquii
quarta die, primatibus regni cum universo populo laudantibus,
atque rogantibus, imperator filio suo
Heinrico regi regnum Burgundiae tradidit, eique
fidelitatem denuo jurare fecit. Quem episcopi cum
caeteris principibus in ecclesiam sancti Stephani,
quae pro capella regis Soloduri habetur, deducentes,
hymnis et canticis Deum laudabant, populo clamante
et dicente quod pax pacem generaret, si rex
cum Caesare regnaret. Reversus imperator per Basileam
descendens, Franciam orientalem et Saxoniam,
atque Frisiam,
Pacem firmando, legem faciendo revisit.
DE OBITU IMPERATORIS.
Anno Dominicae incarnationis 1039, dum imperator
Chuonradus jam in filio suo rege Heinrico regni rem,
imperii autem spem bene locatam confideret: cumque
pene omnia per regnum ad libitum suum inclinata
videret, ipso anno diem sanctum Pentecostes
apud Trajectum civitatem Frisiae celebravit, ubi
cum sacratissimam venerando magnifice cum filio
et imperatrice coronatus procederet ad mensam,
mediocri dolore correptus est; tamen ne tantae diei
laetitiam perturbaret, dolorem dissimulavit. Sequenti
die, cum morbus lethalis vehementer insisteret,
imperatricem cum filio rege ad prandium
exire jubet de cubiculo. Interea imperator finem sibi
imminere sentiens, sicut in vita sanus, in actu
semper constans et strenuus fuit, ita in extremis
nihil segnioris fidei permansit: et vocatis episcopis,
corpus et sanguinem Domini, et crucem sanctam
cum reliquiis sanctorum apportari fecerat; et erigens
se cum lacrymis valde affectuosis, in confessione
pura et oratione intenta, sanctorum communionem
ad peccatorum remissionem devotissime
accipiens, imperatrici et filio regi Heinrico per fida
monita valedicens, ex hac vita migravit XI Nonas
Junii, feria II, indictione VII. Viscera imperatoris
apud Trajectum condita sunt, et rex locum sepulturae
donis et praediis ampliavit. Reliquum corpus
ab imperatrice et filio rege, ut optime excogitari
poterat, involutum et reconditum usque Agrippinam
Coloniam vectum, per cuncta coenobia illius civitatis
atque Moguntiae seu Wormatiae, sive illorum quae
in medio fuerant, omni populo sequente et orante
deportatum, incredibili oratione, et magnis [ #al.,@#
multis] eleemosynis pro redemptione animae factis,
tricesima octava, qua obdormivit, die, in Spira
civitate, quam ipse imperator, sicut et postea filius
multum sublimavit, honorifice sepultum est. Nam
gratiam Chuonrado imperatori Deus addidit, quod
non vidimus, neque audivimus tantas lamentationes
universorum, tot orationes, tales eleemosynas alicui
imperatorum corpore insepulto factas, et sicut percepimus
referente episcopo Henrico Lausanensi,
cum caeteris Burgundionibus, qui illum de obitu
usque sepulturam prosecuti sunt, filius Caesaris,
Heinricus rex ad omnes introitus ecclesiarum, et ad
extremum ad sepulturam humeros suos corpori
patris ultra modum humili devotione supposuit: et
non solum quod filius patri in charitate perfecta,
sed quod servus Domino in timore sancto debet,
hoc totum rex patri defuncto studiosissime exhibuit.
Haec de imperatoris Chuonradi gestis breviter scripsimus,
de quibus, si quidquam intactum omnino
dimisimus, hoc inauditum esse a nobis credatur.
Si autem aliquid strictius quam rerum magnitudo
se extenderet, dictum est, illud propter
commoditatem legentis factum esse veraciter attestabimur.
Pro quo quidem de nostris cantilenam
lamentationum fecerat, quam postea filio suo Heinrico
regi in Constantia civitate praesentavit, quas
lamentationes hic, quoniam ejusdem operis sunt
inserere, non incongruum putavimus.
WIPPONIS EPISTOLA AD REGEM HENRICUM, CHUNRADI IMPERATORIS FILIUM.
Gloriosissimo imperatori HENRICO tertio regi ad
pacem et bellum idoneo, WIPPO Dei gratia presbyter,
servus regalium servorum, hujus orbis Domino
dominantium.
Vitam illustrem et inclyta gesta Chunradi imperatoris
patris tui, domine imperator, scribere opportunum
existimavi, ne lucerna lateat sub modio,
ne solis radius | null | ce3db80c-3598-4703-a8dc-ac76f6808d68 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sit in nubilo, ne virtus memorialis
obducatur oblivionis rubigine. Gesta enim illius nisi
praeclara et valde lucida praecederent, a sequenti
nimio splendore tuarum virtutum viderentur aliquatenus
obscurari. Mihi autem servulo tuo is
animus est, si Deus annuerit, utriusque acta referre,
quae acciderunt me superstite, ita inter nos
distinguendo, ut in alterum remp. utpote Romanum
imperium salubriter incidisse, alterum eamdem
rationabiliter sanavisse veraciter dicam. Quod si
hinc plus vel minus, vel aliter quam se integritas
rerum habet, scribo vel dixero, non erit culpa scribentis
sed narrantis, quoniam cum plurimum tempus
infirmavi, non potui in capella senioris mei
Chunradi frequenter adesse. De his autem quae ipse
vidi et ab aliis accepi, fructum a vobis colligere
volentibus stylo veritatis innixus propalabo. Et quoniam
sunt quaedam quae vivente patre laudabiliter
egisti, eadem inter acta patris ponenda censueram.
Quae vero post obitum illius gloriose feceras per se
ordinanda decrevi. Si vero aliqui calumniantes
objiciunt mihi hoc opus supervacaneum esse, cum
et alii de eadem re scripserint, licet inde non dum
aliquid scriptum vidissem, respondebo: In ore duorum
testium stabit omne testimonium; et verba
Christi in Evangelio, non per unum solum, sed per
quatuor testes idoneos in Ecclesia dilatari. Tibi,
summe imperator, hoc opus devoveo, tibi gesta
patris repraesento, ut quoties ipse res clarissimas
agere meditaris, prius paternas virtutes velut in
speculo imagineris, et illud in te floreat abundantius
quod haereditasti a patriis radicibus, qui ut
cunctos antecessores tuos in quibusdam divinis et
mundanis rebus superasti, ita regnum et imperium
tuum diuturnius omnibus illis, favente Deo omnipotente,
merearis obtinere. Vale.
INCIPIT VITA.
PROLOGUS.
Rerum labentium fugitivam memoriam litterarum
vinculis connectere, et praesertim Christiani imperii
laudes inerti silentio non transire, cum et his
qui hoc in hac vita bene administrabant, inde
quaedam perpetuitatis perduret gloria, tum posteris,
si aemulari parentes velint, bene vivendi apposita
sit forma, aptum et conveniens esse putavi, quia
utile exemplum imitantis animum promptiorem
atque firmiorem in rebus agendis reddere solet.
Item fit plerumque ut de laude majorum facile
noscatur verecundia: et confusio posterorum, si de
his saltem non aequaverint, cum gesta eorum, fama
docente, laudaverint. Ut enim virtus plerosque
vulgares nobilitat, sic nobilitas sine virtutibus
multos nobiles degenerat. Praeterea videtur non
licere de victoriis catholicorum principum tacere,
et tyrannorum infidelium triumphos largis vocibus
publicare: satis inconsultum est superbum Tarquinium,
Tullium et Ancum, patrem Aeneam, ferocem
Rutulum, et hujusmodi quoslibet et scribere et
legere; nostros autem Carolos atque tres Ottones,
imperatorem Henricum secundum, Chuonradum
imperatorem patrem gloriosissimi regis Henrici III,
et eumdem Henricum regem in Christo triumphantem,
omnino negligere. Verendum est modernis
scriptoribus vitio torporis apud Deum vilescere:
cum primitiva auctoritas veteris Testamenti quae
historias Patrum fructifero labore diligenter exarat,
novarum rerum frugem in memoriae cellario recondi
debere praefiguret et doceat. Sic Abraham, Loth
fratruelem suum in bello liberasse commemoramus,
sic filios Israel hostes diversos superasse comperimus.
Sic David regis praelia, Salomonis consilia,
Gedeonis ingenia, Machabaeorum pugnas propter
scriptorum copiam prae oculis habemus. Veteres
enim philosophi diverso modo Reipublicae consuluerunt.
Referebant plerumque somnia probabilia,
quibus animos auditorum inducerent in id quod
affirmare instituerunt. Interdum ad idem officium
fabulosas narrationes honestis rebus et nominibus
velatas, cum hujusmodi figmenta nil philosophiae
refragentur, adinvenerunt; saepe apertis disputationibus
rationis fidem faciebant Reipublicae rectoribus
animos humanos aeternos esse: et, ut refert Macrobius,
Socratem dixisse animam post animas non
perire; atque omnes pene philosophi humani studii
fructum non cum vita ipsius terminari, sed omnes,
qui patriam adjuverint, et legem conservaverint,
sempiterno aevo feliciter perfrui, justitiae vero contemptoribus
justi Creatoris judicio poenam reservari
indubitanter docuerunt. Animam vero humanam
immortalem esse, id ex multis rationibus probarunt,
tum inde, quod dum corporeis nexibus inclusa, ea
libertate utitur, ut modo sidereos recessus, modo
terrestres, interdum marina abdita, quae nunquam
corporaliter videbat, vivaci motu cogitationis percurrat;
aliquando vigilante; interdum quiescente
corpore, plurima futura suo, non alieno visu, colligat,
eaque memoria retineat: nebuloso velamine
carnis exuta, multo liberius eadem vivacitate perfruatur,
idque credere, quin potius scire maximo
usui fore principibus aiebat, qui saepe per | null | 74e9828a-d93f-47cc-81b6-f2b56556b6b0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
insolentiam
torpescentes, sequentis vitae commoda minus
attendunt. Quamobrem victoribus statuas et monumenta
quam amplissima fecerunt antiqui, eorumque
acta inscribi debere censuerant, ut illis mortuis
honor exstaret, ad perpetuam memoriam posteritatis,
quorum animas vivere credebant in perpetuum.
Licet ipsi humana tantum sapientia investigarent
immortalitatem animae, quae illis necdum a Christo
aut promissa vel ostensa fuerat: hinc tamen adducti,
et justitiam ipsi colebant, et hanc rectoribus
patriae, scriptis suis diligenter inculcabant. Acta
vero Reipublicae mori simul cum ejus rectoribus
arbitrati sunt, nisi quod accidit notaretur: et
propter desidiam silendi maximam perniciem fieri,
si ex scriptis remanentibus non pateret illud unumquodcunque
sequi defunctum cui vivus abhibuit
studium. Nos autem a quibus sermo veritatis eliminavit
torporem taciturnitatis, dicens: Quod dico
vobis in tenebris dicite in lumine, et quod in aure
auditis, praedicate super tecta, cur principibus
Christianis et Evangelicae fidei assertoribus sustinemus
negari, quod suis ultro offerant pagani? Si
enim nostri catholici reges verae fidei defensores
legem ac pacem Christi, quam nobis per Evangelium
suum tradidit, sine periculo erroris, gubernant, qui
eorum benefacta scriptis suis manifestabunt, quid
aliud quam Evangelium Christi praedicabunt? Quamvis
animus scribentis vacillet aggredi arduas res maturo
consilio, morali gravitate summaque constantia
peractas, et si inepto luxu, vel ficta audacia aut
cupiditate flagitiosa fiant, res in quibus cunctis
scriptorem oportet versari, et in actis eorum, quos
notat, vulganda sunt tam gesta quam omissa, prout
facultas ingenii dederit, ex qua re boni ad virtutem
incitaverat religio, et commendat intentio, et proderit
patriae, et benedictio conducit posteritati.
Quod praeterit in promptu est, quidquid autem futurum
est, non est in praenotione. Qua de re atque
spe adductus haec scribere volui ad communem utilitatem
legentium, quod audientibus esset jucundum:
Nam si quid in his quod inhonestum offeratur, in
potestate lectoris ad imitandum erit in propatulo:
Quod etiam facio meo provectu, ut qui multis prementibus
vitiis corpus, excitante Deo otiositatem
velut animae inimicam his occupatis negotiis vitare
valeam. Siquidem cum de publicis gestis paratus
sum dicere, praecipue duorum acta regum complector,
scilicet Conradi imperatoris atque filii ejus
Heinrici tertii, quem Heinricum lineam justitiae
cuncti pene prudentiores cognominant. Patris vero
gesta, quae meis temporibus acciderant, prout ipse
vidi, aut relatu aliorum didici, calamis pingentibus,
ignaris successoribus effigiabo. Acta autem clarissima
filii, quoniam adhuc Dei gratia superstes
regnat, quandiu vixero congregare non desinam.
Quod si hoc acciderit, ut sicut ante regem hanc
vitam mihi contingit introire, sic mihi accidat exire,
et eo modo opus meum imperfectum deseram,
obsecro post me scribentem, ne pudeat illum meis
fundamentis parietes suos superponere: ne spernat
stylum cadentem erigere: ne invideat meis coeptis,
sicut nollet aliquem invidere suis non finitis. Si
enim qui incoepit medium habet, non oportet esse
aliquem in hujus operis calce ingratum, qui principium
inveniet praeparatum. Haec de prooemii compendio
proposui: nunc ad gesta imperatoris veniam:
sed prius de electione ejus, quam idonea
fuerit, pauca edisseram: ut inde probabilius scribere
valeam, si prius qui pontifices vel caeteri principes
tunc temporis regni praesidio fuerint, commemorabo.
DE CONVENTU PRINCIPUM.
Anno ab incarnatione Domini 1023, imperator
Heinricus secundus, bene compositis imperii rebus,
cum jam post longum laborem maturum fructum
pacis metere coepisset, imperio incolumi, mente
sana, corporis correptus est infirmitate: qua invalescente
III idus Julii hanc vitam excessit. Cujus
corpus de Saxonia ad sepeliendum ducitur ad locum
qui dicitur Pabemberg, ubi ipse bono zelo ac studio
fundavit episcopatum omni ecclesiastico apparatu
insignem. Ad cujus dedicationem dominum apostolicum,
nomine Benedictum, ascivit, cujus auctoritate
ad tutandum locum privilegia publica stipulatione
confirmavit. Post imperatoris obitum, Respublica,
amisso patre, tanquam desolata, in brevi vacillare
coepit: unde cuique optimo metus et sollicitudo,
pessimis autem in voto imperium periclitari erat.
Verum divina providentia anchoras Ecclesiae commisit
viris pontificalibus, et his gubernatoribus
quales ad ducendam patriam sine jactura in portum
quietis, eo tempore superesse oportebat. Nam cum
imperator sine filiis obiisset, quilibet potentissimus
saecularium principum vi magis quam ingenio nitebatur,
aut fieri primus, aut quacunque pactione a
primo secundus, ex qua re discordia pene totum regnum
invasit, adeo ut in plerisque locis | null | 3892e8f4-bfad-4960-82af-66483a4ab543 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
caedes, incendia,
rapinae fierent, si non is impetus illustrium
virorum sufflamine impediretur. Imperatrix vero
Chunigunda, quanquam maritali vigore destituta
foret, tamen consilio fratrum suorum Theodorici
Metensis episcopi et Hetzelonis ducis Bavariae pro
viribus reipublicae succurrebat, et ad restaurandum
imperium aciem ingenii mentisque sollicita consideratione
direxit. Res petit ut dicam summorum
nomina quaedam seu pontificum sive saecularium
principum, qui tunc in regnis vigebant, quorum
consiliis consuevit Francia reges eligere, ne ea quae
dicturus sum, quali fortuitu videantur fieri, sed ut
quod prudentissimorum virorum consulto cernitur
actum, utile et honestum atque optimum factum
credatur. Eo tempore archiepiscopatum Moguntiensem
rexit Aribo, natione Noricus, nobilis et sapiens
aptus regalibus consiliis; Coloniensem vero archiepiscopatum
Pelegrinus tenuit, consanguineus Aribonis
providus et ad id officium idoneus: Trevirensem
quoque archiepiscopatum gubernavit Poppo,
frater Ernesti ducis, vir pius et humilis, qui eodem
tempore filium fratris sui ducem Ernestum cum
ducatu Alemanico sub tutela habuit: Metensem
episcopatum Theodoricus nobilis, et in virtute strenuus
possedit: Argentinae civitati Werinharius
episcopus praefuit, generosus in divinis et saecularibus
officiis studiosus: Wurceburgensi Ecclesiae insedit
Marcelinus [Macelinus] sapiens, et in ecclesiasticis
dignitatibus fidelis: Pabenbergensem episcopatum
Eberhardus rexit primus episcopus illius
Ecclesiae, vir ingenio et moribus Reipublicae valde
necessarius: Constantiensis Ecclesiae praesul erat
Heimo, vir sapiens in Deo, modestus, et providus ad
saeculum; Augustam Vindelicorum regebat episcopus
Bruno frater Henrici imperatoris, utilis et clarus
ingenio, si fraterno odio quo imperatori oberat
non obscuraretur: Juvavensem Ecclesiam, quam
vulgari sermone Saltzburg dicunt, rexit bonae memoriae
Guntherus archiepiscopus, frater Eberhardi
[ #al.,@# Eccardi] et Hermanni comitum, mitis et bonus,
apud Deum et homines: Radesbonensis Ecclesiae
episcopo erat Burkardus [ #al.,@# Kebehardus] benevolentiae
gratia conspicuus: Frisengensem Ecclesiam
regebat Albertus [Agilbertus] episcopus, providus
gubernator cleri et populi sui; cum istis multi alii
pontifices et abbates ex iisdem regionibus aderant,
quos singulos nominare operis fastidium generat.
Saxoniae praesules, quoniam me latuit quid de vita
eorum nominibus addicere conveniret, memorare
vitavi, quanquam et eos summis rebus adesse, consulere,
succurrere procul dubio perceperim. Italiam
transeo cujus principes in brevi convenire ad regiam
electionem nequiverunt, qui postmodum in
urbe Constantiensi cum archiepiscopo Mediolanensi
et reliquis principibus occurrentes regi, sui effecti
sunt, et ei fidelitatem libenti animo juraverunt.
Duces autem supradictis viris contemporanei hi
fuerant, Benno dux Saxoniae, Adalbero dux Histriae,
Hetzilo dux Boioariae, Ernestus dux Alemanniae
Lutaringorum dux Fridericus, Ribuariorum dux
Gozelo, Cuno Wormatiensis dux Francorum, Udalricus
dux Bohemiae; Burgundia enim nondum Romano
imperio, ita ut nunc, acclivis fuerat. Quod autem
subjecta est modo, trium regum gloriae ascribitur.
Secundus Heinricus imperator primum eam
subjicere intendit [tentavit,] et bene in hoc studio
perseveravit. Deinde Conradus imperator animoso
impetu Francos hostiliter ex ea ejecit, belloque eam
subjugavit. Ad extremum rex Heinricus pius, pacificus,
linea justitiae, bello et pace eamdem Burgundiam
temperavit cum magnificentia: ubi quae divina
providentia tam pacis quam belli consiliis, conciliis
et conventibus quibus interdum ipse interfui,
peregit, alias commemorabo. Nunc ad propositum
redeo. Ungaria autem quam idem rex Heinricus
tertius nobili atque admirabili victoria domuit, et
post victoriam sapientissimo consilio sibi et successoribus
suis stabilivit, praedicto tempore nec audire
nos sustinuit.
Supra memorati episcopi et duces caeterique potentes
haud aliter periculum minitans melius aut
citius evadere rati, summa ope et industria memorabili
utebantur ne Respublica diutius sine regente
nutaret. Privata consilia et animos singulorum cui
quisquam consentiret, cui dissentiret, aut quem sibi
dominum optaret, epistolarum et legatorum commoditas
conferebat, neque id in vacuum. Nam providentiae
est interius praeparare quo foris indiges, et
consilium ante opus, semen est sequentis fructus.
Frustra enim ab altero auxilium exspectas, si ignoras
quid desideres. In rebus arduis secreto consulere,
paulatim deliberare, velociter facere, bonum
exitum habebit. Tandem condicta est dies, notatusque
locus, fit publicus conventus, qualem me vidisse
antea non memini. In quo conventu quid actum sit
dignum memoria scribere non differam.
DE ELECTIONE REGIS.
Inter Moguntiae confinia et Wormatiae locus est
amplitudine planitiei causa multitudinis maximae
receptibilis: ex insularum recessu ad secretas res
tractandas tutus et habilis, sed de vocabulo et situ
loci | null | 5752d51c-878c-4e6b-b52b-ceca3f121360 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
plenius dicere topographis relinquo, ego autem
ad incoeptum redeo. Ibi dum convenissent cuncti
primates, et ut ita dicam vires et viscera regni, cis
et circa Rhenum castra locabant. Qui, dum Galliam
a Germania dirimat, ex parte Germaniae Saxones
cum sibi adjacentibus Sclavis, Franci Orientales,
Norici, Alemanni convenere.
De Gallia vero Franci qui supra Rhenum habitant,
Ribuarii, Lutharingi, coadunati sunt. Quaeritur de
re summa, dubitatur de electione incerta: inter
spem et metum suspensi, alterna desideria cum invicem
cognati, tum inter se familiares diutissime
explorabant. Neque enim de mediocri re consulendum
fuerat, sed de ea quae nisi ferventi pectore maximo
studio coqueretur, ad perniciem totum corpus
regni terminaretur. Et ut proverbiis communibus
utar, expeditori bene coquere cibum, qui crudus
sumptus generat periculum, et, ut aiunt, medicamen
in oculis ponendum caute est providendum. Eodem
modo cum diu certaretur quis regnare deberet,
cumque alium aetas vel nimis immatura, vel ultra
modum provecta, alium virtus inexplorata, quosdam
insolentiae causa manifesta recusaret: inter
multos electi pauci sunt, et de paucis admodum
duo sequestrati sunt, in quibus examen extremum
summorum virorum summa diligentia diu deliberatum
in unitatis puncto tandem quievit. Erant duo
Chunones quorum unus, quod majoris aetatis esset,
major Chuno vocabatur, alter autem junior Chuno
dicebatur, ambo in Francia Teutonica nobilissimi
ex duobus fratribus nati. Quorum alter Hetzel et
alter Chuno dictus est: ipsos vero ab Ottone duce
Francorum natos accepimus, cum duobus aliis Brunone
et Willelmo; ex quibus Bruno apostolicae sedis
Romanae Ecclesiae papa effectus, mutato nomine,
Gregorius appellatus est. Wilhelmus, factus Argentinensis
Ecclesiae episcopus, miro modo eam sublimavit.
Praedicti duo Chunones, cum essent, ut dictum est,
ex parte genitorum nobilissimi, haud secus ex materno
genere claruerant. Junioris Chunonis mater
Machilda de filia Chonradi regis Burgundiae [Longobardiae]
nata fuit. Majoris Chunonis mater Adelberta
[ #vel@# Adelbera, #vel@# Adelheyda] ex nobilissima [gloriosissima]
gente Lotharingorum oriunda fuit. Quae
Adelhayta soror erat comitum Gerhardi et Adelberti,
qui semper cum regibus et ducibus confligentes,
ad extremum causa propinqui sui Conradi
regis vix acquiescebant; quorum parentes (ut fertur)
de antiquo genere Trojanorum regum venerant, qui
sub beato Remigio confessore jugo fidei colla supponebant.
In his duobus, id est, in majore Chunone
et juniore (minore) diu pendebat reliqua nobilitas.
et quanquam majorem Chunonem secretiori consilio
et avido desiderio propter virtutem et probitatem
illius pene omnes eligerent, tamen propter junioris
potentiam, ne pro honoris ambitione dissiderent,
animum suum ingeniose quisque dissimulabat. Ad
extremum vero divina providentia contigit, ut ipsi
inter se convenirent quodam pacto in tam dubia re
satis convenienti, ut si quem illorum major pars
populi laudaret, alter eidem sine mora cederet. Aestimo
quod dignum sit dicere qua ratione major
Chuno suum prodidit ingenium, non quod ipse desperaret
rex fieri, unde jam nutum Dei principum
cordibus inspirari [inspiratum] percepit, sed ut cognati
animum, quo minus in novis rebus perturbaretur,
confirmaret. Hac igitur praestantissima oratione
illum alloquitur: « Rebus prosperis condignum
gaudium, nec gravitatis modum excedit, nec quanquam
ingratum esse pro acceptis beneficiis sinit, et
sicut in adversis damnosa pusillanimitas ad deteriora
trahit, sic in secundis honesta jucunditas hominem
ad meliora ducit, et parum valet fructus partae felicitatis,
qui moderata alacritate non pascit animum
laborantis. Hoc modo animi mei vigorem magnis
gaudiis augeri sentio, quod ex tanta concione consensus
parilis omnium nos duos solummodo praevidebat,
quorum alterum regali fastigio locaret. Neque
enim aestimare debemus vel nobilitate. vel divitiis
propinquos nostros antecedere; aut aliquid nos
promeruisse tanta veneratione dignum, verbis, manibus
non oportet extollere. Majores nostri gloriam
suam factis quam dictis prodere maluerunt, communi
vita contentos esse decebit quoslibet inter
aequales. Quidquid autem, id est, quod ad aliquid
habiliores reliquis putamur, inde grates auctore Deo
reddamus. Nobis ergo cogitandum est ne qui aliena
consensione digni tanto honore aestimati sumus,
proprio et familiari dissidio indigni hac gratia videamur.
Stultum est enim aliena potestate pro sua
nimium abuti. In omni electione nemini licet de seipso
judicare, licet autem de alio.
Quod si alicui de se liceret, quot regulos, | null | 9ab2cede-f9f0-4dd8-b6e7-a76576e63de8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ne reges
dicam, videremus. Vota, studia, consensus
Francorum, Lotharingorum, Saxonum, Noricorum,
Alemannorum qui optimam voluntatem habebant,
ad nos conferebant, tanquam ad unius stirpis propaginem,
veluti ad unam domum, sicut ad indissolubilem
familiaritatem, quos ex tam multis connexos
dissolvi posse inimicitiis nemo suspicabitur. Concordare
decet, quotquot natura ligavit, quae sibi
cognatam jungit amicitiam. Quod si ultro oblata
ab aliis aliqua re impediente rejicimus, hoc est, si
invicem discordamus, certum est quod populus
tunc velit nos deserere, ac tertium quemlibet sibi
quaerere, et nos non tantum summo honore privabimur,
sed quod omnibus bonis morte detestabilius
est, infamiam ignaviae incidemus; quasi et tanti regiminis
virtutem non possumus sustinere, et alter
alterius, quod inter consanguineos magnum nefas
esse puto, credere nollet honori. Maximus igitur
honor, summa potestas circa nos adhuc versabitur,
et ita ad nos pervenit, ut si velimus, in altero nostrum
remaneret. Quocirca mihi videtur si in uno
de nobis hic honor coadunatus remanserit, ut alter
ejusdem honoris participatione ulterius quodammodo
non careat: sicut enim in regnum parentes, quamvis
cuncti reges non sint, honoris quaedam derivatio
transfunditur, sic et hi qui conscripti et praenominati
ad potestatem fuerint, licet ad hanc non perveniant,
tamen honore quodam inde nato penitus
non carebunt; non ad suam dignitatem immeriti
non exigerentur. Praeterea si regum cognati propter
reges honorantur, cumque omnes erga nos tales
esse velint, quales invicem consentanea mente fuerimus,
et eo modo provectus alterius ex altero pendeat;
qui feliciores nobis esse poterunt, si alter
regnabit? alter regnanti, publicam rem, per benevolentiam
suam quasi praestabit? Quare cauti simus;
alienum propinquo, incertum certo non praeferamus;
ne hodierna dies huc usque pro tali arbitrio satis
laeta et jucunda, longi temporis infortunium nobis
pariat: sic conceptam tanti populi benignitatem
male inter nos tractabimus. Quod ne fiat ex mea
parte, omnium cognatorum meorum dilectissime,
quid de te sentiam, dicere volo. Si animum populi
cognovero te velle, te desiderare in dominum et regem,
nullo malo ingenio hanc benevolentiam a te
revocabo, quin potius te eligam tanto avidius caeteris,
quanto me sperabo tibi gratiorem illis. Si autem
Deus ad me respexerit, debitam vicem mihi a te
rependi non dubito. Ad haec minor Chuno respondit
totam hanc sententiam sibi acceptam fore, seque
illi sicuti cognato charissimo, si eum res summa
vocaret, omnem regiam fidelitatem facturum certissime
promisit. Inter haec verba major Chuno pluribus
videntibus paululum se acclinans, cognatum osculatus
est; quo osculo primum deprehensum est,
utrumque illorum alteri acquievisse. Hinc sumpto
judicio concordiae, consedere principes: populus frequentissimus
adstabat:
Tunc quod quisque diu velatum corde tegebat,
Ferre palam licitum gaudebat tempus adesse.
Archiepiscopus Moguntiensis, cujus sententia ante
alios accipienda fuit, rogatus a populo quid sibi videretur,
abundanti corde, hilari voce laudavit et
elegit majoris aetatis Chunonem suum in dominum
et regem, atque rectorem et defensorem patriae.
Hanc sententiam caeteri archiepiscopi et reliqui sacrorum
ordinum viri indubitanter sequebantur.
Junior Chuno paululum eum Lotharingis placitans,
statim reversus maximo favore illum ad dominum
et regem elegit; quem rex manu apprehendens fecit
illum consedere sibi. Tunc singuli de singulis regnis
eadem verba electionis saepissime repetebant:
fit clamor populi, omnes unanimiter in regis electione
principibus consentiebant; omnes majorem
Chunonem desiderabant, in illo persistebant: ipsum
cunctis dominantibus nihil haesitando praeposuerunt,
eumdemque regali potentiae dignissimum judicabant:
et ut nulla mora consecrationis illius fieret,
postulabant, supradicta imperatrix Chunegunda regalia
insignia quae sibi imperator Henricus reliquerat
gratanter [non gravate] obtulit, et ad regnandum
quantum hujus sexus auctoritatis est, illum corroboravit.
Credo quidem huic electioni coelestium
virtutum favorem non deesse, cum inter singularis
potentiae viros tot duces, et marchiones absque invidia,
sine controversia is eligeretur, qui licet genere
et virtute atque in propriis bonis nemine esset
inferior, tamen de republica, ad comparationem
talium virorum parum beneficii et potestatis habuit.
Quanquam archiepiscopus Coloniensis, et dux Fridericus
cum aliis quibusdam Lutheringis causa
junioris Chunonis, ut fama fuit, imo hoste pacis,
diabolo instigante, impacati discederent; qui tamen
cito reversi, ad gratiam regis, propter eos quos
communis conditio mortis praeoccupavit, quidquid
ipse praeceperat, gratanter | null | e4781269-b464-4bde-b825-fb978387c49a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
accipere, et archiepiscopus
Peligrinus, quasi pro emendatione prioris
culpae, impetrabat a rege ut sibi liceret in Ecclesia
Coloniensi reginam consecrare. De qua in sequentibus
dicturus, nunc ad regem revertar. Vere Dei
nutu electus est in quo ipse providit testimonium
quod postea rex accepit ab hominibus. Erat enim
vir magnae humilitatis, providus consilio, verax in
dictis, strenuus in factis, minimum avarus, omnium
regum in dando liberalissimus; de cujus moribus
postmodum plenius dixero. Illud tantum [tamen] hic
dicendum est, quae nequaquam potuit remanere ut
ille non fieret princeps et maximus, cum maximarum
virtutum vigor inerat. Cum enim scriptum sit,
gloriam praecedit humilitas, merito praecessit hujus
mundi gloriosos, cui regina virtutum adhaerebat.
Igitur non erat fas alicui in terra militare, quem
Deus omnipotens praedestinavit omnibus imperare.
DE CONSECRATIONE REGIS.
Peracta electione regem sequi Moguntiam, ut ibi
sacratissimam unctionem acciperet, cum claritate
maxima omnes properabant. Ibant gaudentes, clerici
psallebant, laici canebant, utrique suo modo:
tantas laudes Deum accepisse ab hominibus, una
die in loco nondum comperiebam. Si Carolus magnus
cum sceptro vivus adesset, non alacrior populus
fuisset, nec plus gaudere valeret de tanti viri
reditu, quam de istius regis primo accessu. Rex
pervenit Moguntiam: ibi honore debito receptus,
consecrationem suam omnibus desiderabilem devotus
praestolabatur. Ad quem benedicendum in die
Nativitatis sanctae Mariae, cum archiepiscopus Moguntiensis
et omnis clerus solemniter se praepararent,
inter sacra officia regiae unctionis archiepiscopus
hoc ad regem usus est sermone: « Omnis
potestas fluitantis saeculi de uno fonte purissime
derivatur. Solet autem accidere, ut cum plures rivuli
de eodem principio procedant, alio tempore
sint turbidi, alio lucidi, fonte capitali in puritate
sua permanente; eodem modo quantum humana
conditio creatorem et creaturam inter se conferre
audet, de Deo rege immortali et terrenis regibus
conjicere volemus. Scriptum est enim: Omnis potestas
a Deo est. Is omnipotens rex regum, totius honoris
auctor et principium, quando in principes
terrae alicujus dignitatis gratiam transfundit, quantum
ad naturam principii pura et munda. Cum
autem perveniret ad eos qui hanc dignitatem indigne
tractaverunt, et eam cum superbia, invidia,
libidine, avaritia, ira, impatientia, crudelitate polluerint,
sibi et omnibus subjectis, nisi poenitendo se
purgaverint, periculosum potum iniquitatis propinabunt.
Oret et intercedat ad Dominum omnis Ecclesia
sanctorum, ut dignitas, quae hodie pura Domino
et regi nostro Conrado praesenti a Deo praestatur,
inviolata quantum hominis est ab eo servetur.
Tecum et propter te nobis est sermo, domine
rex; Dominus qui te elegit ut esses rex super populum
suum, ipse te prius voluit probare, et postmodum
regnare: flagellat enim omnem quem recipit:
dignabatur corripere quem voluerat recipere;
placuit ei humiliare, quem proposuit exaltare. Sic
Deus Abraham servum suum tentavit, et tentatum
glorificavit; sic David famulum suum Saul regis
iram, persecutionem, injurias et latibula deserti,
fugam, exsilium pati permisit, quem postea regem
gloriosissimum in Israel fecit: beatus qui suffert
tentationem, quoniam hic accipit coronam. Non
sine causa te Deus exercuit; fructum sequentem in
te dulcificavit; permisit antecessoris tui imperatoris
Henrici gratiam perdere, et eamdem iterum
recipere; ut scias modo his misereri, qui perdunt
gratiam tuam: passus es injurias, ut nunc scias
misereri sustinentibus injurias: pietas divina voluit
te esse sine disciplina, ut post coeleste magisterium
Christianum caperes imperium. Ad summam dignitatem
pervenisti, vicarius es Christi. Nemo nisi
illius imitator verus est dominator; oportet, ut in
hoc solio regni cogites de honore perenni. Magna
felicitas est in mundo regnare, maxima autem, in
coelis triumphare. Cum vero Deus a te multa requirat,
hoc potissimum desiderat, ut facias judicium
et justitiam ac pacem patriae, quae semper respicit
ad te: ut sis defensor Ecclesiarum et clericorum,
tutor viduarum et orphanorum: cum his et
aliis bonis firmabitur thronus tuus hic et in perpetuum.
Et nunc, domine rex, omnis sancta Ecclesia
nobiscum rogat gratiam tuam pro his qui contra te
hactenus deliquerunt, et offensione aliqua gratiam
tuam perdiderunt. Ex quibus est unus, Otto nomine,
vir nobilis qui te offendebat, pro illo et reliquis
omnibus clementiam tuam oramus, ut illis dimittas
pro charitate | null | 5d28211c-edfa-40d5-9e44-bdce932ca407 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Dei, qui te hodie in virum alterum
mutavit, et numinis sui participem fecit; quatenus
ipse tibi eamdem vicem pro universis delictis tuis
dignetur rependere. » In hoc sermone rex misericordia
motus, ingemuit et ultra quam credi possit,
effluebat in lacrymis. Deinde, sicut episcopi et duces
cum universo populo flagitabant, omnibus quod
adversus illum deliquerant, dimisit. Hoc omnis
populus gratanter suscipiebat. Omnes manifesta pietate
regis prae gaudio plorabant:
Ferreus esset homo, qui plangere non potuisset,
Quod tantas culpas ignovit tanta potestas.
Et quanquam vindicare posset suas injurias, si
nunquam rex fieret, tamen pro nulla tantae potestatis
fiducia ad ulciscendum aliquid reservabat. Peractis
decentissime divinis officiis, et regali consecratione,
rex processit, et sicut de Saul rege legitur,
quasi ab humero sursum cunctis altior ibat, et veluti
in quamdam habitudinem antea non visam in
illo transformatus, cum sacro comitatu, alacri
vultu, honesto incessu ad cubiculum rediit. Inde ad
mensam regali apparatu receptus, eam diem regiae
speciei primitivam officiosissime consumpsit.
DE DISPOSITIONE CURIALI ET DE REGINA.
De fidelitate facta regi minus necessarium dicere
puto, frequenti usu teste, quod omnes episcopi,
duces et reliqui principes, milites primi, milites
gregarii, quin ingenui omnes, si alicujus momenti
sint, regibus fidem faciant. Hinc tamen sincerius et
libentius jurando omnes subjiciebantur, similiter in
dispositione curiali, quem rex majorem domus statueret,
quos cubiculariorum magistros, quos infertores et
pincernas, et reliquos officiarios ordinaret, diu non
est supersedendum cum illud breviter dicere possim,
quod nullius antecessoris sui ministeria aptius et
honorificentius provisa memini vel legi. Ad quam
rem plurimum voluit ingenium Augustensis episcopi
Brunonis et Wernheri Argentinensis episcopi consilium.
Sic etiam Werniharii militis, quem rex longe
ante cautum consiliis, audacem bellis, frequenter
secum experiebatur, superbos omnes dilecta regis
conjux Gisela prudentia et consilio viguit, cui pater
erat Herimanus dux Alemanniae; mater ejus Kerbirga,
filia Conradi regis de Burgundia fuit, cujus parentes
de Caroli Magni stirpe processerant; unde quidam
de nostris in libello, quem Tetralogum nominavit, et
postea regi Henrico tertio, cum natalem Domini in
Argentina civitate celebraret praesentavit, inter
alios, duos versus edidit hoc modo:
Quando post decimam numeratur linea quarta
De Carolo Magno procedit Gisela prudens:
Cum tantae nobilitatis esset et formae decentissimae,
minimae extollentiae fuit, in Dei servitio timorata, in
orationibus et eleemosynis assidua, et hoc ut secretius
potuit, attendens illud Evangelicum, ne justitiam
suam faceret coram hominibus. Erat enim liberalis
ingenii, illustris solertiae, avida gloriae, non
laudis; pudoris amans, feminei laboris patiens, incassum
minime profusa, in rebus honestis et utilibus
abunde larga, dives in praediis, summos honores
bene tractare perita. Haec quorumdam hominum invidia
quae saepe ab inferioribus fumigat ad superiores,
per aliquot dies a consecratione impediebatur.
Caeterum si illud odium juste an injuste pertulerit,
adhuc in questione moratur: tamen virilis probitas
in femina vicit, et ex consensu et petitione principum
consecrata, necessaria comes regem sequebatur.
Haec de regina interim breviavi, intermissis
regalibus gestis, nunc ad eadem revertar.
DE PRIMIS GESTIS CHUONRADI REGIS.
Ad gesta inclyti regis Chuonradi stylo revoluto,
quaedam sunt dicenda, quae in ipsa die consecrationis
suae fecerat; quae licet parva videantur, mysterio
tamen quodam magnifice pollent. Sed quoniam
historia publica scribitur, quae animum lectoris ad
novitatem rerum, quam ad figuras verborum attentionem
facit, magis videtur congruere, ipsam rem
integram persequi, quam mysticis rationibus aliquid
promiscue commentari. In ipsa processione regis
tres venerunt ante illum, cum singulis querimoniis;
unus erat colonus Ecclesiae Moguntiensis, alter pupillus
fuit, et quaedam vidua. Dum rex eorum causas
audire coepisset, quidam de principibus suis avertebant
eum dicentes, ne consecrationis suae aliquam
moram faceret, et matura divina officia audiret;
respiciens ad episcopos, ut vicarius Christi Christianissime
respondebat: Si meum est regimini insistere
et id viri constantis est nequaquam differre
quod apte fieri valet; rectius mihi videtur facere
quod debeo, quam quid faciendum sit audire ab
alio. Memini vos saepe dixisse non auditores legis,
sed factores justificari. Si autem ad consecrationem,
ut dicitis, festinandum est, tanto cautius in opere
Dei gressus meos convenit mihi firmare: quanto me
arduae | null | bc712e51-2f77-47a9-814a-767d9f6709ea | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dignitati cognosco propinquare. Haec dicens,
in eadem statione moratus, ubi primum occurrerant
illi calamitosi, passibus immotis legem praefecerat
illis. Hinc paululum procedens, venit ante illum
quidam, dicens se expulsum esse patria omnino sine
culpa. Quem rex per brachium apprehendens,
super omnes circumstantes attraxit usque ad solium
suum, ibique causam miseri cuidam principum suorum
diligenter commendavit. Felix initium regnandi
cernitur esse, ubi plus festinatur ad faciendam legem,
quod ad benedicendum regem. Abundantius
erat in rege studium miserationis quam desiderium
consecrationis: per semitam justitiae incedebat,
quando regium honorem petebat. Poterat dicere
cum Psalmista: #Pes meus stetit in via recta.@# Firmavit
se per gratiae bonum priusquam conscenderet
judicialem thronum. Timebat praecipitari si non
esset equus in altitudine regali. Satis erat laudabile
inter nova gaudia, inter deliciosa regis ministeria,
tot pauperum clamores audire, et eorum causas
finire.
Noluit negligere, quod cito potuit regere; renuit
justitiam dilatare, quoniam illud erat regnare.
Distulit suam benedictionem propter regium honorem,
scriptum est enim: « Honor regis judicium
diligit. »
In cunctis rebus nil sic prodesse valebit,
Sicut judicium regis ad officium.
Ita rex in talibus causis, pro quibus maxime regia
auctoritas interpellari solet, hoc est pro Ecclesiarum,
viduarum, orphanorum defensione, ad reliqua
regimina sibi ea die viam praeparavit.
DE ITINERE REGIS PER REGNA.
Omnia regis itinera, et in quibus locis summas
festivitates Natalis Domini et Paschae annuatim celebraret,
non nimis necessarium narrare putavi,
excepto quod id dicendum est sicubi fuerat, si quid
insigne et clarum acciderat. Si enim omnia observare
vellem, ante me desererent vires quam materies.
Ad gesta illius clarissima quanto ocius potero
veniam, in quibus tantum gloriae eminet, ut de minoribus
silere nemini fiat ingratum. Collecto regali
comitatu, rex Chonradus primum per regionem Ribuariorum,
usque ad locum qui dicitur Aquisgrani
palatium pervenit, ubi publicus thronus regalis ab
antiquis regibus, et a Carolo praecipue locatus, totius
regni archisolium habetur. Quo sedens excellentissime
rempublicam ordinavit, ibique publice placito
et generali concilio habito, divina et humana jura
utiliter distribuebat: fama ejus vires de virtutibus
sumpsit: hodie quam heri pro tenore pacis praestantior,
pro benevolentiae gratia charior, pro
regali comitatu honoratior habitus est omnibus.
Quanquam enim litteras ignoraret, tamen omnem
clerum, cum amabiliter et liberaliter palam, tum
convenienti disciplina secreto prudenter instituit.
Militum vero animos in hoc multum attraxit, quod
antiqua beneficia parentum nemini posterorum auferri
sustinuit. Praeterea in donariis frequentibus,
quibus eos fortia audere coegit sui similem in toto
mundo non posse reperiri aestimaverunt. Suspiciosum
est relatu, quam munificus fuit, quam jucundus,
quam constantis animi, quantum imperterriti,
bonis omnibus blandus, malis severus, in cives benignus,
in hostes acerbus, in rebus agendis efficax,
quam maximo usui foret regno infatigabilis erat: in
brevi tantum proficiens ut nemo dubitaret, post Caroli
Magni tempora, aliquem regali sede digniorem
non vixisse; unde exstat proverbium: Sella Chuonradi
habet ascensoria Caroli. De hoc proverbio quidam
de nostris in libello quem Gallinarium vocavit,
satyra quarta protulit hunc versum:
Chuonradus Caroli premit ascensoria regis
Talibus indiciis nomen seu gloria regis.
Gentium regiones transcendit, marinos fluctus
transnatavit, passim divulgabatur virtus quae in
exhausto vigore semper emanabat. Reversus rex
de Ribuariis ad Saxoniam venit, ibi legem crudelissimam
Saxonum, secundum voluntatem eorum,
constanti auctoritate roboravit. Deinde a barbaris
qui Saxoniam attingunt tributa exigens, omne debitum
fiscale recepit. Inde Bajoariam et orientalem
Franciam pertransiens, ad Alemanniam pervenit.
Quo transitu, regna pacis foedere et regia tuitione
firmissime cingebat.
QUALITER REX CUM ITALIS PLACITAVIT.
Anno primo regni sui Chuonradus rex diem sanctum
Pentecostes in Constantia civitate celebravit;
ibi archiepiscopus Mediolanensis Heribertus cum
caeteris optimatibus Italicis regi occurrebat; et effectus
est suis, fidemque sibi fecit per sacramentorum
et obsidum pignus, ut quando veniret cum exercitu
ad subjiciendum Italiam, ipse eum reciperet, et cum
omnibus suis ad dominum et regem publice laudaret,
statimque coronaret. Similiter reliqui Longobardi
fecerant propter Ticinenses, qui et alio nomine
Papienses vocantur, quorum legati aderant
cum muneribus et amicis, molientes ut regem pro
offensione civium placarent, quanquam id adipisci a
rege juxta votum suum nullo modo valerent. In qua
autem re | null | e25efec3-3ae5-4267-b85c-34e743cb5b1f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
offenderint, breviter absolvam. Erat in
civitate Papiensi palatium a Theoderico rege quondam
miro opere conditum, ac postea ab imperatore
Ottone tertio nimis adornatum. Cognito autem obitu
imperatoris Heinrici antecessoris Chuonradi regis,
ut mos est hominum semper in novis rebus intemperanter
se habere, statim Papienses inconsulto ad
imbellem aulam ruentes,
Ausibus illicitis fregerunt moenia regis.
totumque palatium usque ad imum fundamenti lapidem
eruebant, ne quisquam regum ulterius infra civitatem
illam palatium ponere decrevisset. Ex qua audacia
diu magna controversia inter regem et Papienses
habita est. Dicebant Papienses: Quem offendimus?
imperatori nostro fidem et honorem usque ad terminum
vitae suae servavimus; quo defuncto, cum
nullum regem haberemus, regis nostri domum destruxisse
non jure accusabimur. E contrario rex:
Scio, inquit, quod domum regis vestri non destruxistis,
cum eo tempore nullum haberetis; sed
domum regalem scidisse non valetis inficiari. Si
rex periit, regnum remansit, sicut navis remanet
cujus gubernator cadit; aedes publicae fuerant, non
privatae juris erant, alieni non vestri. Alienarum
autem rerum invasores regi sunt obnoxii. Ergo
vos alienae rei invasores fuistis, igitur regi obnoxii
estis. Hujuscemodi verbis pluribus instanter
objectis legati frustra tentatam pacem relinquentes
abierunt. Reliqui vero Italici amplissimis
donis a rege honorati in pace dimissi sunt.
Rex vero bene ordinato regno Sueviae ad castrum
Turcicum perrexit ibique quosdam Italicos, qui ad
Constantiam non venerant, ad dominium suum recepit.
Inde post paucos dies ad Basileam civitatem
pervenit.
QUOD REX CHUONRADUS BASILEAE EPISCOPUM CONSTITUIT.
Basilea civitas sita est in quodam triviali confinio,
id est, Burgundiae, Alemanniae et Franciae: ipsa
vero civitas ad Burgundiam pertinet. Hanc civitatem
invenit rex vacuatam episcopo, cujus provisor
Adalbero ante tres menses quam rex veniret, migravit
a saeculo. Ibi Simoniaca haeresi subito apparuit,
et cito evanuit: nam dum rex et regina a
quodam clerico nobili viro, nomine Udalrico, qui
ibi tunc episcopus effectus est, immensam pecuniam
pro episcopatu susciperent. Postea rex poenitentia
motus, voto se obligavit pro aliquo episcopatu vel
abbatia nullam pecuniam amplius accipere, in quo
voto pene bene permansit; sed filius ejus tertius,
Heinricus, qui postea rex et Augustus effectus est,
optime et sine scrupulo patrium votum expiavit;
quia in omni vita sua pro omnibus dignitatibus
ecclesiasticis unius oboli pretium non dicitur adhuc
accepisse. Rex vero Chuonradus colloquio regali
habito Basileae, et terminis Burgundiae ultra voluntatem
Rudolphi ejusdem Burgundiae regis diligenter
praeoccupatis, per Rhenum usque Saxoniam pervenit.
Quare autem Rudolphi regis meminerim breviter
dicam. Iste Rudolphus rex Burgundiae in
senectute sua regnum molliter tractaret, maximam
invidiam apud principes regni sui comparans, secundum
Heinricum imperatorem, filium sororis suae
in regnum invitavit, eumque post vitam suam regem
Burgundiae designavit, et principes regni jurare sibi
fecit. Ad quam rem cemmendandam imperator
Heinricus infinitam pecuniam saepe et saepissime
consumpsit, sed defuncto imperatore Heinrico, Rudolphus
rex promissa sua irrita fieri voluit. Chuonradus
autem rex magis augere quam minuere
regnum intentus, antecessoris sui labores metere
volens, Basileam sibi subjugavit, ut animadverteret,
an rex Rudolphus promissa attenderet. Quos postea
Gisela regina, filia sororis ipsius regis Rudolphi, bene
pacificavit.
DE BOLISLAO DUCE SCLAVORUM.
Eodem anno, quem supra notavimus, Bolislaus
Sclavigena, dux Bolonorum insignia regalia et regium
nomen in injuriam regis Chuonradi sibi aptavit:
cujus temeritatem cito mors exinanivit. Filius
autem Misico similiter rebellis fratrem suum Ottonem,
quoniam regis partibus favebat, in Ruhniam
provinciam pepulit. Qualiter vero ejusdem Misiconis
protervitatem et cujusdam Udalrici ducis
Bohemiae perfidiam rex Chuonradus postea compesceret,
in loco suo dicam.
DE INIMICITIA INTER REGEM ET ERNESTUM DUCEM.
Eodem tempore, hoste pacis diabolo suadente,
Ernestus dux Alemanniae, Chuno dux Franciae, Fridericus
dux Lotharingorum, cum aliis plerisque
contra regem Chuonradum consenserunt, et multa
molientes, multas munitiones incassum praeparantes,
nihil nisi calamitatem futuram assecuti sunt:
Quos omnes rex Chuonradus parvipendens, iter
suum in Italiam cum copiis destinavit. Sed dux Ernestus
humiliter iter ejus prosecutus usque Augustam
Vindelicam, interventu matris suae reginae
et fratris sui Heinrici adhuc parvuli aliorumque
principum, multum renuente rege, vix in gratiam
ejus receptus est.
QUOD REX CUM EXERCITU IN ITALIAM REDIIT.
Anno incarnationis Christi 1026, Chuonradus rex
consilio et petitione principum regni filium suum
Heinricum puerum regem | null | f958aee6-0151-4934-b3f7-8762b58b899b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
post se designavit, illumque
Brunoni Augustensis Ecclesiae episcopo in tutelam
commendavit; et supra dictis hostibus suis
insidias per filium, et caeteros fideles suos diligenter
opponens, ipse cum exercitu copioso Italiam petere
coepit; in qua expeditione, supra dictus Ernestus
dux Alemanniae, aliquantulum regi militans Campidonensem
abbatiam, licet contra fas et jus esset,
liberam rem nisi liberaliter servire, in beneficium
accepit a rege, et ad tutandam patriam honorifice
remissus est.
QUOD REX PAPIENSES AFFLIXERIT.
Rex ingressus Italiam per Veronam inter Mediolanum
et Papiam, Vercellas venit, ibique sanctum
Pascha celebravit. In ipsis diebus paschalibus Leo
ejusdem civitatis antistes, vir multum sapiens, mundum
cum pace reliquit, cui Hardericus Mediolanensis
canonicus successit. Rex vero jam totam
pene Italiam planam suae ditioni subjugavit: Papiensem
urbem, quoniam valde populosa fuit, subito
capere non potuit; ipsos Papienses in gratiam recipere
noluit, quia palatium quod dexstruxerant in
loco ubi prius fuerat reaedificare adhuc renuebant,
sed defensores eorum Adelbertum marchionem et
Wilhelmum, et caeteros principes in iisdem terminis
mirabiliter opprimere coepit; castrum eorum nomine
Urbam desolavit, et plura alia castella et munitiones
firmissimas dissipavit. Ea tempestate grande
malum factum est in Italia, propter contentiones
Papiensium: multae eorum Ecclesiae, in circuitu
cum ipsis castellis incensae sunt, et populus, qui
illuc confugerat, igne et gladio periit; agri vastati
sunt, vineae truncabantur; exitum et introitum rex
prohibebat, navigium abstulit, mercimonia vetuit,
et ita per biennium omnes Ticinenses afflixit,
donec omnia, quae praecepit, omni dilatione postposita
compleverant.
DE SEDITIONE QUAE RAVENNAE FACTA EST.
Eodem tempore rex Chuonradus Ravennam intravit,
et cum magna potestate ibi regnavit. Quadam
die miseri Ravennates litem cum exercitu regis
commovebant, et in multitudine sua confisi, exercitum
de civitate expellere conati sunt, et per cujusdam
portae angustias eos qui foris erant prohibebant
interioribus succurrere. Excito tumultu bellum
undique coepit ingravescere. Quidam in domibus
hospites suas aggressi sunt; alii in plateis pugnabant,
alii portas obsidebant, plures de muris, multi
de turribus altis ignavum praelium cum saxis et
sudibus commiserunt. E contra Teutonici armis et
ingenio reluctantes, factis agminibus ante et retro,
Ravennates circumdabant; et saevientibus gladiis
viam ad invicem facientes, eos qui fuerant medii,
mortuos aut sauciatos, vel fugientes reliquerunt.
Quidam comes nomine Eppo, optimus miles de
Bajoaria, cum Panone civitatem exiens, eos qui
pontem superstabant subjugavit, et plurimi eorum
per illum solum de ponte praecipitati, in aqua necati
sunt. Rex vero Chuonradus, sicut erat in cubiculo,
hanc seditionem intelligens, arma corripit,
equum poscit, et egressus atrium uti vidit Ravennates
bello victos ad Ecclesias confugere, et undique
latibula quaerere, misertus eorum, quoniam ex utraque
parte sui erant, exercitum de persecutione
civium revocavit, et ipse in palatium se recepit.
Mane autem facto Ravennates qui remanserant, in
cilicio et nudis pedibus atque exortis gladiis, ut
lex eorum praecipit, victis civibus, ante regem venientes,
sicut ipse praecepit, omnibus modis satisfaciebant.
Ibi rex Chuonradus maximam munificentiam
in quemdam sauciatum Teutonicum more
solito ostendit, cui pes cum magna parte supra
talum in pugna penitus abscindebatur, cujus ocreas
de corio factas rex afferri praecipiens utramque
nummis jussit impleri, et supra grabatum sauciati
militis juxta illum poni.
REX PROPTER CALOREM IN MONTANA SECESSIT.
Eo tempore maximus calor Italiam vexabat, ita
ut animalia multa et hominum multitudo inde periclitarentur.
Rex vero Chuonradus nemini cedens,
nisi soli Deo et caloribus aestuis, ultra Atim fluvium
propter opaca loca et aeris temperiem in
montana secessit, ibique ab archiepiscopo Mediolanensi
per duos menses et amplius regalem victum
sumptuose habuit. Hinc decedens tempore automnali,
Italiam planam iterum peragrans, habitis
consiliis, et regalibus colloquiis in opportunis locis,
atque rebelles in vincula mittens, regnum pacificavit,
et sic pertransiens usque ad confinium Italiae
et Burgundiae pervenit.
QUOD LEGATI RUDOLPHI REGIS AD CHUONRADUM REGEM IN ITALIAM VENERUNT.
Inchoante anno nativitatis Christi 1027, rex
Chuonradus in Ipo regia civitate Natalem Domini
celebravit: illuc Rudolphi regis Burgundiae legati
venerunt promittentes illum Romam venturum ad
electionem et consecrationem imperatoriam regis
Chuonradi: quod rex gratanter accepit, et remissis
legatis cum muneribus, ipse Padum transiens ad
Romam tendere coepit. Veniens ad Lucam civitatem,
invenit eam sibi | null | 0aba394c-c91d-44b2-bc62-da1cfede906a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
adversam cum Reginhero marchione.
Ibi rex paululum moratus post paucos dies
civitatem et marchionem in deditionem acceperat,
omnemque Tusciam sibi breviter subjugavit, sicque
triumphando Romanam visitat arcem.
QUOD REX CHUONRADUS ROMAE IMPERATOR EST EFFECTUS.
Igitur rex Chuonradus Romam ingressus eodem
anno, ut supra, id est, a Nativitate Salvatoris 1027,
indictione decima, a papa Joanne et universis Romanis
regio honore mirifice receptus est: et in die
sancto Paschae, qui eo anno VII Kal. Aprilis terminabatur,
a Romanis ad imperatorem electus, imperialem
benedictionem a papa suscepit,
Caesar et Augustus Romano nomine dictus.
Quin etiam regina Gisela imperatricis consecrationem
et nomen ibidem accepit. His itaque peractis,
in duorum regum praesentia Rudolphi regis Burgundiae,
et Cnutonis regis Anglorum, divino officio
finito, imperator duorum regum medius ad cubiculum
suum honorifice ductus est. In ipsis diebus
paschalibus inter Romanos et Teutonicos pro vili
causa orta est seditio magna. Contendebant duo pro
corio bovis: cumque se invicem pugnis caedere coepissent,
totus exercitus imperatoris commotus est:
et armati equites et pedites, ex utroque parte convenerunt,
ibi interfectus est ex nostra parte quidam
juvenis nomine Berrengarius, filius Lutoldi comitis
de Alemannia, multum nobilis et bellicosus nimis.
Romani diu resistentes ad extremum victi fugerunt,
et innumerabiles ex illis perierunt. Imperator vero
praedictum juvenem, quoniam sibi dilectus et familiaris
fuerat, juxta tumulum Caesaris Ottonis sepeliri
praecepit. Postera die Romani, qui seditionem commoverant,
ante imperatorem venientes, nudatis pedibus,
liberi cum nudis gladiis, servi cum torquibus
vimineis circa collum, quasi ad suspensionem praeparati,
ut imperator jussit, satisfaciebant.
QUOD IMPERATOR IN APULIAM VENIT.
Facta igitur pace inter Romanos et Teutonicos
imperator in Apuliam processit, et Beneventanum
et Capuam, ac reliquas civitates illius regionis seu
vi sive voluntaria deditione sibi subjugavit; et Normannis,
qui de patria sua, nescio qua necessitate
compulsi, in Apuliam confluxerant, ibi habitare licentiam
dedit; et ad defendendos terminos regni
adversus Graecorum versutias, eos principibus suis
coadunavit. Cunctis rebus rite et prospere sibi cedentibus,
imperator reversus, praeteriens Romam,
iterum Italiam pertransiit.
DE TYRANNO THASSELGARO.
Eo tempore erat in Italia quidam tyrannus Thasselgart
dictus, qui sub tempore Heinrici imperatoris
multa facinora commisit in regno: sed per marinos
recessus et alias munitiones, quos habuit ultra modum
tutas, Caesaris Heinrici persecutionem evaserat.
Erat enim nobilis genere, despicabilis in persona,
turpis in moribus, magnus praedator ecclesiarum et
viduarum. Hunc imperator Chuonradus diligentissime
insequebatur, et insidias sibi ante et retro
omnibus modis opposuit. Qui dum a quodam suo
castro fugere vellet in aliud, a militibus Caesaris
captus est. Quod dum audiret imperator, cum magna
festinantia properabat, ita ut fere centum milliaria
Latina intra diem et noctem pertransiret: cogitabat
enim, ut more solito, iterum evaderet. Veniente vero
imperatore, praesentatus est illi ipse tyrannus. Quem
cum videret, fertur dixisse imperator: Nonne es
hic ille leo, qui devoravit bestias Italiae? Per sanctam
crucem Domini, talis leo non comedet amplius
de pane meo: et hoc dicens, statim cunctis principibus
regni adjudicantibus, praecipit illum in patibulum
suspendi. Quo suspenso, per omnem illam provinciam
pax et securitas, diu latentes simul emerserunt.
DE CONJURATIONE QUORUMDAM TEUTONICORUM.
Interea morante in Italia imperatore apud Teutonicos,
magna invidia, multa consilia, multae factiones
adversus imperatorem incassum eruperant. Ut
enim a minoribus incipiam et ad majores perveniam,
quidam comes in Suevia, Wolff nominatus,
dives in praediis, potens in armis, et Bruno episcopus
Augustensis, invicem confligentes multa mala in
praediis et incendiis fecerunt in regno. Ad extremum
praedictus comes ipsam Augustam irrumpens, aerarium
episcopi despoliavit, et totam civitatem vastavit;
quod postea, cogente imperatore, totum restituit,
et episcopo emendavit. Chuno dux Wormatiensis,
patruelis imperatoris, nec fidus imperatori,
nec tamen multum noxius illi, interim quietus manebat.
Fridericus dux Lotharingorum, vitricus
praedicti Chunonis imperatori inimicando morte
propria praeventus est. Ernestus dux Alemanniae,
privignus imperatoris Chuonradi, nuper ab eo beneficiis
et muneribus sublimatus, discedens iterum,
instigante diabolo, rebellionem moliebatur; et consilio
quorumdam militum suorum, Alsatiam provinciam
vastavit, et castella Hugonis comitis, qui erat
consanguineus imperatoris, desolavit. Deinde magno
exercitu juvenum | null | 038457c5-3312-43db-89ae-6c24c0e6061c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
collecto, Burgundiam invasit: et
ultra castrum Solodurum, quamdam insulam aggere
et vallo firmare coepit; sed Rudolphus rex Burgundionum
veritus hostem imperatoris recipere, ab
incepto illum prohibuit. Inde reversus supra Turicum
quoddam castrum munivit, et Augiensem ecclesiam
nec non abbatiam S. Galli nimium distrahendo,
non mediocre damnum patriae intulit: sic
posthabita lege et justitia usque ad imperatoris reditum
iniquis conatibus insistebat.
UBI DUX ERNESTUS SE DENUO REDDIDIT.
Pace per totam Italiam confirmata, imperator
Chuonradus prospero reditu in Alemanniam venit;
et in Augusta Vindelica colloquium familiare cum
suis fidelibus tenens, de proditoribus patriae tractare
coepit; inde ad oppidum quod Ulma vocatur veniens,
colloquium publice condictum illic habuit.
Huc dux Ernestus non voto supplice venit, confisus
militum multitudine, quos optimos habuit, ut vel
secundum libitum cum Caesare se pacaret, vel inde
per potestatem rediret; et habito colloquio cum suis,
primum monuit eos fidei sacramentaliter promissae;
dehinc hortabatur eos ne illum desererent, ne honorem
suum perderent, non decere eos immemores
fore, in historiis patrum, semper Alemannos bonae
fidei et stabilitatis in dominos testimonium habere;
et sibi fidi forent, illis praemia posteris eorum gloriam
et honorem esse futurum. Talia dicenti duo
comites, Fridericus et Anselmus pro caeteris respondebant
hoc modo: Nolumus inficiari quin vobis firmiter
promitteremus contra omnes, praeter eum
qui nos vobis dedit: si servi essemus regis et imperatoris
nostri, et ab eo juri vestro mancipati, non
nobis liceret a vobis separari. Nunc vero cum liberi
simul et libertatis nostrae summum defensorem,
interea regem et imperatorem nostrum habeamus,
ubi illum deserimus, libertatem amittimus, quam
nemo bonus, ut ait quidam, nisi cum vita simul
amittit. Quod cum ita sit, quidquid honesti et justi
a nobis requiritis, in hoc parere volumus vobis:
si autem contra hoc vultis, illuc revertemur liberaliter,
unde ad vos venimus conditionaliter. His auditis,
dux, cum se intellexisset a suis dimitti, sine
omni pactione imperatori sese reddit: quem Caesar
in Saxoniam exsulari fecit super quamdam rupem
quae Gibichenstein dicitur, ut ubi castigatus a rebellione
ulterius desineret.
QUOD REX BURGUNDIAE IMPERATORI OCCURREBAT BASILEAE.
Imperator pertransiens Alemanniam, cunctos qui
sibi rebelles fuerant, in deditionem recepit, et munitionem
eorum dejecit; et perveniens usque ad
Basileam, Rudolphum regem Burgundiae alloquitur,
qui illic sibi occurrebat, extra urbem, juxta vicum
qui Mitthena dicitur: et habito familiari colloquio,
imperator regem secum duxit in urbem. Confirmata
inter eos pace, Gisela imperatrice haec omnia meditante,
regnoque Burgundiae imperatori tradito, eodem
pacto quemadmodum prius antecessori suo
Heinrico imperatori datum fuerat; rex iterum donis
ampliatus cum suis reversus est in Burgundiam:
imperator vero descendens per Rhenum in Franciam
venit, ibique dux Chuono, patruelis ejus, prius
rebellis, se reddidit: quem imperator in liberis custodiis
aliquantulum castigavit, destructisque munitionibus
suis, quas optimas habuit, in gratiam illum
recepit, totumque in honorem suum sibi restituit.
Paulo post Adalbero dux Histrianorum, sive
Carintanorum, reus majestatis, victus ab imperatore,
cum filiis suis exsulatus est, et ducatum ejus
iste Chuono ab imperatore suscepit: quem ducatum
pater ejusdem Chuononis dudum habuisse perhibetur.
Ita dux Chuono fidus et bene militans imperatori
et filio suo Heinrico regi, quousque vixerit,
permansit.
DE LEGATIONE EPISCOPI ARGENTINENSIS.
Eodem tempore Werinharius Argentinae civitatis
episcopus, ab imperatore legatus Constantinopolim
mittitur. Qui dum causa orationis Hierosolymam
pergere se fingeret, ut putavimus, judicio Domini,
quem fallere nemo valebit, mirabiliter prohibitus
est. Nam dum magnum comitatum hominum, majorem
quoque mutorum animalium, equorum, boum,
ovium, porcorum, multasque delicias saeculares
ultra modum secum educeret, perveniens in Ungariam,
a rege Stephano contradicta est sibi via,
quod eo tempore nulli aratorum accidit. Inde reversus
per Bajoariam cum omni comitatu suo pergens
Italiam intravit; et multum circa fines Veronae
moratus, tandem cum maximo labore per Venetiam
mare Adriaticum ingressus, navigio calamitoso
Constantinopolim pervenit: cumque ab imperatore
Graecorum honorifice susceptus esset, secumque
satis familiariter conversaretur, desiderare
coepit ut imperatoris auxilio Hierosolymam adiret:
quo desiderio, semper aliqua re interdicente, nunquam
potiri invaluit. Sequenti vero tempore obiit,
et sepultus est in eadem urbe, et episcopatum ejus
Wilhelmus Argentinensis canonicus suscepit. Legationis
tamen | null | c76b4609-b230-4ac1-b8e8-2b76c16276fc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
causam postea imperator Graecorum
aureis litteris imperatori Chuonrado rescripsit.
QUOD IMPERATOR FILIUM SUUM HENRICUM REGEM CONSECRARI FECIT.
Anno Domini 1028, indictione XI, imperator
Chuonradus filium suum Heinricum magni ingenii
et bonae indolis puerum aetate XI annorum, principibus
regni cum tota multitudine populi id probantibus,
a Peligrino archiepiscopo Coloniensi in regalem
apicem apud Aquisgrani palatium sublimari fecerat.
Tunc in principali Dominica Paschae consecratus et
coronatus, paschalem laetitiam triplicavit. Nam dum
in superioribus annis duas coronas, id est, patris
et matris suae mundus veneraretur, nunc tertia
addita,
Spes pacis, quam rex cum Caesare fecit:
praesertim cum is coronatus esset, cujus aetas via
diuturna satis digna fuerat. Deinde diversa regna peragrantes,
Caesar per se rex sub tutore et actore
Augustensi episcopo Brunone cunctos rebelles domabant
et foedera pacis ubique feliciter firmabant.
DE OBITU EPISCOPI AUGUSTENSIS.
Anno sequenti imperator in Bajoaria Ratisponae
Pascha celebravit: ibi Bruno episcopus Augustensis
defunctus est, cujus corpus imperatrix prosecuta,
cum filio Heinrico rege ad Augustam sedem suam
honorifice sepeliri fecerunt. Nobilis valde fuit ipse
episcopus runo. Nam dum esset frater Heinrici
imperatoris, filius erat marterterae Giselae imperatricis;
soror vero ejusdem episcopi, nupta Stephano
regi Ungarorum, causa fuit Christianitatis, primum
in gente Pannonica. Episcopatum vero Augustensem
Eberhardus suscepit.
QUALITER DUX ERNESTUS DUCATUM ACCEPIT ET STATIM AMISIT.
Anno Domini 1030, imperator Chuonradus apud
Ingelnheym Pascha celebravit. Ibi Ernestus supra
memoratus dux Alemanniae, a custodia solutus, ducatum
recepit, eo tenore, ut Wehelonem militem
suum, qui multis factionibus turbaverat, quasi hostem
reipublicae cum omnibus suis persequeretur,
idque se facturum cum sacramento confirmaret.
Quod cum rex facere nollet, hostis publicus imperatoris
dijudicatus est, et penitus ducatu amisso cum
paucis inde recessit. Imperator vero ducatum Alemanniae
Hermanno juniori, fratri ejusdem Ernesti
dedit, eumque Warmanno Constantiensi episcopo
commendavit. Imperator vero communi consilio
omnium principum regni eumdem Ernestum et
cunctos justitiae et paci reluctantes ab episcopis excommunicari
fecit, eorumque res publicari jussit.
Ipsa imperatrix Gisela (quod dictu est mirabile),
sed actu laudabile, filium inconsultum sapienti marito
postponens, publicam fidem dedit omnibus, quidquid
illi accidisset, nullam ultionem, neque malum animum
pro hac re se reddituram fore.
QUOD IMPERATOR SUPER UNGAROS CUM EXERCITU VENIT.
Eodem tempore multae dissentiones inter gentem
Pannonicam et Bojoarios, culpa tamen Bajoariorum
factae sunt, ita ut Stephanus rex Ungarorum multas
incursiones et praedas in regno Noricorum, id est,
Bajoariorum faceret; unde commotus imperator
Chuonradus cum grandi exercitu super Ungaros venit.
Rex autem Stephanus minime sufficiens adversus
imperatorem, orationibus et jejuniis in universo
regno suo indictis, praesidium Domini tantummodo
flagitabat. Imperator tam munitum regnum fluviis et
silvis intrare non valens, multis tamen praedationibus,
incendiis circa terminos regni injuriam suam
satis ulciscens, reversus est, volens tempore opportuniori
coepta sua peragere. Sed filius suus rex
Heinricus adhuc puerulus Eigelberto Frisingensi
episcopo creditus, legatione Stephani regis pacem
rogantis accepta, juste et sapienter agens, qui regem
injuste injuriatum, ultro petentem gratiam recepit
in amicitiam.
QUOD DUX ERNESTUS AUXILIUM PETIIT AB ODONE COMITE.
Interea dum haec agerentur, praefatus Ernestus
ducatus dignitate privatus, multa cogitans, multa
moliens, qualiter imperatori resisteret magnos labores
in vanum consumpsit. Qui assumpto Vuelhone
milite suo cum aliis paucis perrexit in Franciam
Latinam ad Odonem comitem propinquum suum;
nam mater Odonis et mater Giselae imperatricis
fuerant sorores. A quo dum consilium et auxilium
peteret, sive, nollet, sive non auderet, nil solatii
contra imperatorem sibi dedit.
QUALITER DUX ERNESTUS PERIIT.
Dux vero Ernestus reversus iterum in Alemanniam
venit, ibique in quadam eremo, quae Nigra Silva dicitur,
in locis tutissimis moratus, praeda miserabili
per aliquod tempus vivebat. Ad extremum dum a
militia Caesaris undique coarctaretur, quidam, qui
imperatori favebant, equos quos dux et omnes sui
optimos habebant, per insidias in pascuis exceperunt.
Dux vero, perditis equis in quibus confidebat,
nil pensi plus habens, in tanta perturbatione quid
ageret dubitabat; collectis tamen undique qualibuscunque
equis quos habere poterat, cum omnibus
quos tunc habuit, egressus est silva, secum deliberans
melius esse honeste mori, quam turpiter
vivere. Cumque pervenissent in saltus silvarum ad
illam regionem Alemanniae quae Bara dicitur, viderunt
castra deserta, quae priori nocte hostes occupaverant | null | 5a2d7de9-31f1-4c03-bfbb-a50030850d53 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
:
confestim perceperunt sibi insidias parari.
Nam Manegoldus comes, miles imperatoris, de Augensi
abbatia magnum beneficium habens ab imperatore,
et Warmanno Constantiensi episcopo, qui
tunc vice ducis Heremanni Alemanniam gubernabat,
praesidio locatus fuerat, ne dux Ernestus praedas aut
incendia faceret in regione. Statim dux Ernestus et
assecutores sui nimium alacres effecti sunt, existimantes
injurias suas cito ulturos fore in hostibus;
arreptoque itinere, suos insecutores insequi coeperunt.
Eadem intentione Manegoldus comes, et qui
cum illo fuerant, huc et illuc progredientes itinera
ducis diligenter observabant. Hac occasione utrinque
collata, ita conjuncti sunt, ut se invicem videre
et affari possent. Erant autem ex parte Manegoldi
multo plures milites quam de parte ducis.
Nec mora, congressi pugnabant acriter omnes ex
parte ducis, ira, ferocitate, audacia incitati; ex altera
parte pro gloria, pro remuneratione adducti. Hi, qui
cum duce fuerant, cum nihil de vita cogitarent, omnes
ad interitum properabant. Dux vero cum nemini
parceret, in hoc praelio, neminem sibi parcentem
invenit, et a plurimis vulneratus, postremo interfectus,
occubuit. Ibi cecidit Wecilo [ #al.@# Wehelo]
comes, miles ducis, cujus causa haec omnia acciderant:
Adelbertus et Iwerin nobiles viri et alii multi
interfecti sunt ibi. Ex altera parte ipse Manegoldus
comes, auctor hujus congressionis, cecidit, et alii
plures secum. Corpus Ernesti ducis in Constantiam
delatum, prius accepta indulgentia a potestate episcopali,
pro excommunicatione, in ecclesia S. Mariae
sepultum est. Corpus Manegoldi in Augia subterratum
est.
Accidit hoc bellum semper miserabile multum,
XV Kal. Septemb. Hoc cum nuntiatum esset imperatori,
fertur dixisse:
Raro canes rabidi feturam multiplicabunt.
RUDOLPHUS REX BURGUNDIAE OBIIT, ET ODO [ #al.@# UDO] REGNUM EJUS INVASIT.
Anno Domini 1032, Rudolphus rex Burgundiae,
avunculus Giselae imperatricis, obiit in pace; cujus
regnum comes Odo [ #al.@# Udo] Francigena, filius sororis
suae invasit, et quaedam castra munitissima
sive civitates, seu dolo, seu bello ceperat: nec se
regem ausus est facere, nec tamen regnum voluit
dimittere. Referebat quidam illum dixisse saepe,
quod nunquam rex fieri, sed tamen semper magister
esse regis vellet. Eo modo magnam partem Burgundiae
distraxit, licet regnum Burgundiae Chuonrado imperatori
et filio ejus Heinrico regi, a Rodulpho rege,
postquam ipse superstes non esset, per jusjurandum
confirmatum esset. Sed dum Odo comes haec in
Burgundia faceret, Chuonradus imperator in Sclavonia
cum armis fecerat. Quid ibi ageret, vel qualiter
postea Odonem repulisset de Burgundia, consequenter
dicam. Supra dictus Bolislaus dux Bolanorum
mortuus, reliquit duos filios, Misiconem et Ottonem.
Misico dum fratrem suum Ottonem persequeretur,
expulerat eum in Russiam. Dum ibi aliquantum
tempus miserabiliter viveret, coepit rogare gratiam
imperatoris Chuonradi, ut ipso imperante et juvante
restitueretur patriae suae. Quod dum imperator facere
vellet, decrevit ut ipse cum copiis ex una parte
ex altera frater Otto Misiconem aggrederentur.
Hunc impetum Misico ferre non valens fugit in
Boemiam ad Udalricum ducem, cui tunc temporis
imperator iratus fuerat. Sed ille ut sic placaret
imperatorem voluit sibi reddere Misiconem: quod
pactum sceleratum renuit Caesar, dicens se nolle
inimicum emere ab inimico. Otto restitutus patriae,
et dux factus a Caesare, dum post aliquod tempus
minus caute ageret, a quodam familiari suo clam
interfectus est. Tunc Misico omnibus modis quaerebat
gratiam imperatricis Giselae et reliquorum
principum, ut mereretur redire ad gratiam imperatoris.
Caesar misericordia motus dedit sibi veniam, et
divisa provincia Bolanorum in tres partes, Misiconem
fecit tetrarcham, reliquas duas duobus aliis
commendavit; sic imminuta potestate minor facta
est temeritas. Defuncto Misicone Casimirus filius
ejus fideliter serviebat hoc usque imperatoribus
nostris.
QUOD IMPERATOR CUM FILIO SUO HENRICO BURGUNDIAM ADIIT.
Anno Domini 1033, imperator Chuonradus cum filio
suo rege Heinrico Natalem Domini in Argentina civitate
celebravit, inde collecto exercitu per Solodorum
Burgundiam intravit, et veniens ad Paterniacum
monasterium in Purificatione sanctae
Mariae, a majoribus et minoribus regni, ad regendam
Burgundiam electus est, et in ipsa die pro rege coronatus
est: deinde quaedam castella quae Odo invaserat,
obsedit; sed propter nimiam asperitatem
hiemis, quae tunc fecerat, valde impediebatur. De
qua nimietate frigoris quidam de | null | cf4a614f-0355-47f1-b998-e84f95bab2b9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nostris centenos
versus fecit, quos imperatori praesentavit, in quibus
tam mirandae res dicuntur, quod equi in castris
circa castellum Murat, si pedes infixissent terrae per
teporem dici aliquid moliti, per noctem ita gelati
constringerentur, ut nequaquam, nisi securibus et
sudibus de terra in circuitu gelata evelli potuissent.
Quidam vero, qui non habuit adjutorium equum
proprium ita haerentem interfecit, et corium de cruribus
sursum abstulit, reliquum terrae gelatae infixum
dimisit. Homines quoque multum confundebantur
hoc algore: erat enim una facies juvenum et
senum: omnes erant die et nocte cani et barbati
propter horridum rigorem glaciei, licet plures juvenes
et imberbes fuissent ibi; et tamen:
Vix haec causa fuit, quod Caesar bella reliqui
Imperator reversus ad Turcicum castrum pervenit;
ibi plures Burgundiorum, regina Burgundiae, jam
vidua, et comes Hupertus, et alii, propter insidias
Odonis in Burgundia ad imperatorem venire nequiverunt,
per Italiam pergentes occurrebant sibi: et
effecti sui, fide promissa per sacramentum sibi et
filio suo Heinrico regi, mirifice donati redierunt.
QUOD IMPERATOR SUPER ODONEM CUM EXERCITU VENIT.
Ejusdem anni aestate imperator cum exercitu suo
super Odonem comitem in Gallias Francorum venit,
dicens, si Odo in Burgundia res alienas injuste
quaereret, de suo proprio juvante Deo, aliquid perdere
deberet. Tunc in regno Heinrici regis Francorum,
in praediis tamen et beneficiis Odonis tantas
devastationes et incendia fecit imperator, ut ipse
Odo necessitate compulsus humiliter veniens, quaereret
veniam, promittens Burgundiam dimittere;
et secundum jussionem illius satisfacere. Sic imperator
cum suo honore, et Odonis damno reversus
est.
QUALITER IMPERATOR ODONEM EXPULIT DE BURGUNDIA.
Anno Domini 1034, imperator in Bajoaria Ratisbonae
sanctum Pascha celebravit. Hujus anni aestate
dum Odo praefatus promissa non attenderet, sed
adhuc quamdam partem Burgundiae, quam injuste
invaserat, obtineret, imperator Chuonradus expeditis
Teutonicis et Italis Burgundiam acute adiit: Teutones
ex una parte, ex altera archiepiscopus Mediolanensis
Heribertus et caeteri Italici, ductii Huperti
comitis de Burgundia, usque Rhodanum fluvium
convenerunt. Augustus veniens ad Genevensem
civitatem, Geroldum principem regionis illius, et
archiepiscopum Lugdunensem atque alios quam
plures subegit: et reversus castrum Murat cum
fortissimis militibus, Odonis munitum obsidens, vi
cepit, et quos intus invenerat, captivos duxit. Caeteri
fautores Odonis hoc audientes, solo timore Caesaris
fugerunt: quos persecutus Caesar omnino exterminavit
de regno, et acceptis de principibus Burgundiae
multis obsidibus, rediit per Alsatiam ad imperatricem.
Nam dum ille in Burgundiam pergeret,
imperatrix secuta est eum usque Basileam. Inde
reversa ad Argentinam civitatem, exspectavit reditum
imperatoris. Eo tempore filia imperatoris Chuonradi
et Giselae imperatricis Mathilda nimiae formositatis,
puella Heinrico regi Francorum desponsata, obiit
Wormatiae, ibique sepulta est.
QUOD REX HEINRICUS SCLAVOS SUBJUGAVIT.
Interea dum haec, quae superius dicta sunt, imperator
in Burgundia faceret, filius suus Heinricus
rex, licet in puerilibus annis, non segnius reipublicae
consuluit in Boemia, et in caeteris regionibus Sclavorum:
ubi et Udalricum ducem Boemiae, et reliquos
quam plures Caesari adversantes, strenue subjugavit,
et redeunti patri occurrens, de duplici victoria duplex
gaudium populis effecerat. Deinde collectis copiis
de Saxonia super eos qui Luttizi [ #al.,@# Lintizi] vocantur,
quique olim semi-Christiani, nunc per apostaticam
nequitiam omnino sunt pagani, imperator venit:
ibique conflictum implacabilem mirabiliter diremit.
Inter Saxones enim et paganos fiebant ea tempestate
multae dissensiones et incursiones: cumque Caesar
veniret, coepit quaerere ex qua parte pax, quae diu
inviolata inter eos fuerat, prius corrumperetur. Dicebant
pagani a Saxonibus pacem primitus confundi,
id per duellum, si Caesar praeciperet, probari. Econtra
Saxones ad refellendos paganos similiter singulare
certamen, quamvis injuste contenderent, imperatori
spondebant. Imperator consulentibus principibus
suis, licet non satis caute ageret, hanc rem duello
dijudicari inter eos permisit. Statim duo pugiles
congressi sunt, uterque a suis electus; Christianus
in sola fide, quae sine operibus justitiae mortua est,
confidens, et non diligenter attendens quod Deus
qui veritas est, omnia in vero judicio disponit, qui
solem suum oriri super bonos et malos facit: qui
pluit super justos et injustos, audacter pugnare
coepit. Paganus autem solam conscientiam veritatis,
pro qua dimicabat, prae oculis habens, acriter resistebat.
Postremo Christianus a pagano | null | 98d72d53-3500-4152-b296-cf27554f85eb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vulneratus
cecidit. Ex qua re pagani in tantam elationem et
audaciam venerunt, ut nisi imperator adesset, continuo
irruerent super Christianos; sed imperator ad
compescendas incursiones eorum construxit castrum
Wirbinam, in quo praesidia militum locabat et principes
Saxoniae, ut unanimiter resisterent paganis, sacramento
et imperiali jussione constringebat, deinde
reversus est in Franciam. Sequenti vero anno idem
castrum a paganis dolo raptum est, et plures nostrorum,
qui in eo erant, ab eis occisi sunt. Hinc commotus
imperator, iterum cum copiis usque Albim
fluvium venit. Sed cum pagani transitum prohiberent,
imperator per aliud vadum fluvii, partem exercitus
latenter transmisit: et ita fugatis hostibus,
ipse per ripam liberam regionem ingrediens, immensis
devastationibus et incendiis ubique, nisi in locis
inexpugnabilibus sic humiliavit eos, ut censum
abantiquis imperatoribus propositum, et jam auctum
Chuonrado imperatori postea persolverent. Multum
enim laboravit Chuonradus imperator prius, et tum in
gente Sclavorum: unde quidam de nostris, quoddam
breviarium versifice fecit, quod postea imperatori
praesentavit. Ibi legitur, qualiter imperator interdum
in paludibus usque femora stabat, pugnans ipse, et
exhortans milites ut pugnaret; et victis paganis
nimis acriter trucidabat eos pro quadam superstitione
illorum nefandissima. Nam fertur, ut quodam
tempore effigiem ligneam crucifixi Domini nostri
Jesu Christi scelerato ludubrio habuissent pagani,
et eam spuerent, atque colaphis caederent, ad extremum
oculos eruebant, manus et pedes truncabant.
Haec ulciscens imperator de captis paganis maximam
multitudinem pro una effigie Christi, simili modo,
truncavit, et varia morte delevit. Idcirco in eisdem
versibus Caesar ultor fidei vocatur, et Romanis
principibus Tito et Vespasiano comparatur, qui in
ultionem Domini triginta Judaeos pro uno nummo
commutaverant, cum Judaei Christum pro totidem
denariis vendiderant. Reversus imperator, quidquid
obstaculi in regno invenit, imperiose disjecit. Eodem
anno Adalbero dux Carantanorum imperatoris gratiam
perdens, ducatum amisit, et in exsilium missus
est.
DE CONJURATIONE ITALORUM.
Item eodem tempore magna et modernis temporibus
inaudita confusio facta est Italiae, propter
conjurationes quas fecerat populus contra principes.
Conjuraverant enim omnes valvasores Italiae,
et gregarii milites adversus dominos suos, et omnes
minores contra majores, ut non paterentur aliquid
inultum sibi accidere a dominis suis supra voluntatem
ipsorum, dicentes: si imperator eorum nollet
venire, ipsi per se legem sibimet facerent. Hoc cum
nuntiatum esset imperatori, fertur dixisse: Si
Italia modo esurit legem, concedente Deo bene
legibus hanc satiabo. Et praeparans se anno sequenti,
Italiam cum copiis intravit. Interea principes Italici
male conceptam conjurationem periculum generare
posse scientes, convenerunt simul cum minoribus,
et prius exhortationibus et consiliis hoc recens
malum destruere conabantur. Cum hoc non procederet,
tentabant bello superare, sed inito praelio,
minorum, incredibilis multitudo sola impressione
catervarum vicit. Ibi episcopus Astensis indigna statione
periit, caeteri fugerunt, et nimium confusi
adventum imperatoris aegre exspectabant.
QUOD REX HEINRICUS FILIAM CUNITTONIS [ #al.@# CHUNONIS] IN CONJUGIUM DUXERIT.
Anno Domini 1036, Heinricus rex filius imperatoris,
Cunittonis regis Anglorum filiam nomine Chunelindem
pro regina consecratam, regalibus nuptiis in
conjugium duxit. Eodem anno, ut dictum est,
imperator Chuonradus cum filio Heinrico rege Italiam
intravit cum exercitu, et celebravit Natalem Domini
Veronae, anno Dominicae incarnationis 1037. Inde ad
Mediolanum veniens ab Heriberto archiepiscopo
magnifice receptus est in ecclesia sancti Ambrosii. In
ipso die (nescimus cujus consilio) pene gravis tumultus
factus est populi Mediolanensis, quaerentis ab imperatore,
si vellet favere conjurationi eorum. Unde
commotus imperator, praecepit ut omnes in urbem
Papiensem ad generale colloquium venirent. Quod
dum factum esset, cunctis reclamantibus, legem
fecit imperator. In ipso placito quidam Hugo comes,
et alii quam plures Italici appellabant archiepiscopum
Mediolanensem pro multis causis, quibus
eos offenderat. Imperator vero vocato archiepiscopo,
praecepit ut satisfaceret omnibus. Quod dum archiepiscopus
renueret, sensit imperator omnem illam
conjurationem Italiae ipsius consilio factam esse,
et mox comprehenso illo retinuit in sua potestate.
Deinde commendavit eum in custodiam Poponi
patriarchae Aquileiensi, et Chunoni duci Carentanorum,
qui ab eis ductus est cum imperatorio
usque Placentinam civitatem. Quadam nocte quidam
de familiaribus archiepiscopi collocavit se, vice ipsius,
in lecto quo ipse jacere solebat, et superducto
coopertario latuit, ut ita falleret custodes. Archiepiscopus
adducto sibi equo a | null | acbcd104-3bad-4a90-8541-3f7a668542ae | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quodam fugit, et veniens
Mediolanum, a suis cum magno gaudio susceptus
est. Deinde quidquid poterat moliri contra imperatorem,
non praetermisit. Imperator quaeque castella
sibi adversa destruxit, et iniquas conjurationes
Italiae, justa lege reducta, exinanivit, et veniens
Ravennam sanctum Pascha ibi celebravit. Eodem
anno in Italia tres episcopi Vercellensis, Cremonensis,
Placentinus apud imperatorem accusati
sunt; quos imperator comprehensos exsulari fecit.
Quae res displicuit multis, sacerdotes Christi sine
judicio damnari. Referebant nobis quidam piissimum
nostrum Heinricum regem, filium imperatoris,
salva reverentia patris, clam detestari praesumptionem
Caesaris in archiepiscopum Mediolanensem,
atque in istos tres: et merito, quia sicut post
judicialem sententiam depositionis nullus honor
exhibendus est, sic ante judicium magna reverentia
sacerdotibus debetur. Eodem anno praefatus comes
Odo de Francia in regno imperatoris quaedam loca
invadens a Gozelone duce Lotharingorum et filio
suo Godefrido, et Gerhardo comite atque a militia
episcopi Metensis, pugna commissa cum illo,
fugiendo interfectus est, et vexillum ejus Caesari in
Italiam allatum, hostem interemptum testabatur. Eo
tempore imperator Mediolanenses nimium afflixit:
et quoniam urbem antiquo opere et maxima multitudine
munitam, capere non poterat, quod in circuitu
fuerat, igne et gladio consumpsit.
DE MIRACULO QUOD ACCIDIT IN DIE PENTECOSTES.
Eodem tempore cum imperator quoddam castrum
sancti Ambrosii, quod Curbitum dicitur, juxta Mediolanum
obsideret, accidit ibi quod plures pro
miraculo habuerunt. In Dominica sancta Pentecostes,
ante horam tertiam, de magna serenitate coeli subito
fulmina cum tonitruis eruperunt tantae fortitudinis,
ut multa pars hominum et equorum periret in
castris: quidam prae tanto terrore in excessum
mentis venerunt, ita ut post aliquot menses vix illis
sensus redierit. Venientes autem, qui extra castra
fuerant, nec vidisse, nec audisse aliquid tale dicebant.
Eo tempore imperator archiepiscopatum Mediolanensem
Ambrosio Mediolanensi canonico dedit,
licet illi ista donatio parum profuisset. Nam cives
Mediolanenses, quidquid habuit idem Ambrosius in
illorum territorio, demoliebantur, et suum archiepiscopum
Heribertum usque obitum ejus cum
honore retinuerunt, sed tamen cum gratia Heinrici
regis, filii imperatoris, quod plenius in gestis regis,
si Deus voluerit, exsequar. Eodem tempore papa
Cremonae occurrebat imperatori, et honorifice receptus,
et dimissus, Romam reversus est. Imperator
disperso exercitu per regiones, ipse ad montuosa loca
secessit, propter refrigerium, quoniam ea aestate
magnus calor imminebat.
DE SEDITIONE QUAE FACTA EST IN PARMA.
Eodem anno hiberno tempore collecto exercitu,
imperator transcendens Padum ad Parmam civitatem
venit; ibi Natalem Domini celebravit, inchoante
anno Dominicae incarnationis 1038. In ipsa die
Nativitatis Domini inter Teutonicos et cives Parmenses
magna seditio orta est, et quidam bene
valens Chuonradus infertor ciborum imperatoris cum
aliis interfectus est. Unde commotus exercitus gladiis
et igne cives aggreditur, et imperator post
incendium magnam partem murorum destrui praecepit,
ut eorum praesumptionem non fuisse inultam
haec ruina aliis civitatibus indicaret. Deinde imperator
transcendens Apenninum montem, in Apuliam
tendebat. Imperatrix vero Romam, orandi gratia,
venit, inde ad imperatorem revertitur. Imperator
ad terminos imperii sui perveniens, Troiam, Beneventanum,
et Capuam, aliasque civitates Apuliae,
lege et justitia stabilivit; dissentiones, quae erant
inter Nortmannos extraneos et indigenas, sola
jussione sedavit: et cunctis offensionibus de regno
sublatis, feliciter reversus, Viennam venit. Ibi dispositis
obsidionibus et insidiis adversus Mediolanenses,
qui adhuc sibi rebelles fuerant, caeterisque
rebus ad voluntatem suam per regnum compositis,
patriam revisere decrevit. Eo tempore propter
nimium calorem nimia contagio pestilentiae exercitum
invasit: neque aetatibus, neque personis
pepercit. Ibi regina Chunelindis, conjux Heinrici
regis, XV Kalend. Augusti, quasi in limine vitae, ingressu
mortis, occubuit, relinquens tantummodo
solam filiolam de rege, quam postea pater Christo
desponsans in abbatissam consecrari fecit. Filius
imperatricis Hermannus dux Alemannorum, juvenis
bonae indolis, et in rebus bellicis strenuus, eadem
peste gravatus, inter manus peritissimorum medicorum
V Kalend. Augusti, non sine magno imperii
detrimento, obiit. Eodem mense atque sequenti,
maxima multitudo exercitus, morbo contacta, periit.
Corpus reginae tenerum et delicatum, aromatibus
conditum, cum rege et imperatrice ductum ad Germaniam,
in praepositura Lutburg sepultum est.
De duce statutum fuerat, ut in Constantiam civitatem
Alemanniae duceretur, sed calore nimio obstante
in Tridentino sepelitur.
QUOD | null | d58f38a0-226f-4455-92c1-2f2a03ea5ec4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
IMPERATOR FILIO SUO REGI BURGUNDIAM TRADIDIT.
Eodem anno Stephanus rex Ungarorum obiit,
relinquens regnum Petro filio sororis suae. Reversus
imperator in Bajoariam, aegrotantem exercitum
medicinis et consilio reficiebat: et dum omne
regnum serenitate pacis invenisset illustratum,
ejusdem omni autumno Burgundiam adiit, et convocatis
cunctis principibus regni, generale colloquium
habuit eum eis: et diu desuetam atque pene
deletam legem tunc primum Burgundiam praelibare
fecerat. Transactis tribus diebus, generalis coloquii
quarta die, primatibus regni cum universo populo laudantibus,
atque rogantibus, imperator filio suo
Heinrico regi regnum Burgundiae tradidit, eique
fidelitatem denuo jurare fecit. Quem episcopi cum
caeteris principibus in ecclesiam sancti Stephani,
quae pro capella regis Soloduri habetur, deducentes,
hymnis et canticis Deum laudabant, populo clamante
et dicente quod pax pacem generaret, si rex
cum Caesare regnaret. Reversus imperator per Basileam
descendens, Franciam orientalem et Saxoniam,
atque Frisiam,
Pacem firmando, legem faciendo revisit.
DE OBITU IMPERATORIS.
Anno Dominicae incarnationis 1039, dum imperator
Chuonradus jam in filio suo rege Heinrico regni rem,
imperii autem spem bene locatam confideret: cumque
pene omnia per regnum ad libitum suum inclinata
videret, ipso anno diem sanctum Pentecostes
apud Trajectum civitatem Frisiae celebravit, ubi
cum sacratissimam venerando magnifice cum filio
et imperatrice coronatus procederet ad mensam,
mediocri dolore correptus est; tamen ne tantae diei
laetitiam perturbaret, dolorem dissimulavit. Sequenti
die, cum morbus lethalis vehementer insisteret,
imperatricem cum filio rege ad prandium
exire jubet de cubiculo. Interea imperator finem sibi
imminere sentiens, sicut in vita sanus, in actu
semper constans et strenuus fuit, ita in extremis
nihil segnioris fidei permansit: et vocatis episcopis,
corpus et sanguinem Domini, et crucem sanctam
cum reliquiis sanctorum apportari fecerat; et erigens
se cum lacrymis valde affectuosis, in confessione
pura et oratione intenta, sanctorum communionem
ad peccatorum remissionem devotissime
accipiens, imperatrici et filio regi Heinrico per fida
monita valedicens, ex hac vita migravit XI Nonas
Junii, feria II, indictione VII. Viscera imperatoris
apud Trajectum condita sunt, et rex locum sepulturae
donis et praediis ampliavit. Reliquum corpus
ab imperatrice et filio rege, ut optime excogitari
poterat, involutum et reconditum usque Agrippinam
Coloniam vectum, per cuncta coenobia illius civitatis
atque Moguntiae seu Wormatiae, sive illorum quae
in medio fuerant, omni populo sequente et orante
deportatum, incredibili oratione, et magnis [ #al.,@#
multis] eleemosynis pro redemptione animae factis,
tricesima octava, qua obdormivit, die, in Spira
civitate, quam ipse imperator, sicut et postea filius
multum sublimavit, honorifice sepultum est. Nam
gratiam Chuonrado imperatori Deus addidit, quod
non vidimus, neque audivimus tantas lamentationes
universorum, tot orationes, tales eleemosynas alicui
imperatorum corpore insepulto factas, et sicut percepimus
referente episcopo Henrico Lausanensi,
cum caeteris Burgundionibus, qui illum de obitu
usque sepulturam prosecuti sunt, filius Caesaris,
Heinricus rex ad omnes introitus ecclesiarum, et ad
extremum ad sepulturam humeros suos corpori
patris ultra modum humili devotione supposuit: et
non solum quod filius patri in charitate perfecta,
sed quod servus Domino in timore sancto debet,
hoc totum rex patri defuncto studiosissime exhibuit.
Haec de imperatoris Chuonradi gestis breviter scripsimus,
de quibus, si quidquam intactum omnino
dimisimus, hoc inauditum esse a nobis credatur.
Si autem aliquid strictius quam rerum magnitudo
se extenderet, dictum est, illud propter
commoditatem legentis factum esse veraciter attestabimur.
Pro quo quidem de nostris cantilenam
lamentationum fecerat, quam postea filio suo Heinrico
regi in Constantia civitate praesentavit, quas
lamentationes hic, quoniam ejusdem operis sunt
inserere, non incongruum putavimus. | null | 70c9c005-ac8c-44d5-ba57-afc6521a3ff1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
De viris illustribus sui temporis
Armonicae facultatis aspirante gratia,
Refero viros illustres, litterarum lumina,
Quos recenti recordatur mens dolore saucia.
Bestiali feritate mors acerba saeviens
In scholares efferata tanquam leo rugiens,
Passim dedit strages dire plusquam aer pestilens.
Carnotenae decus urbis memorande pontifex,
Te primum, Pater Fulberte, dum te conor dicere,
Fugit sermo, cor liquescit, recrudescunt lacrymae.
Deploranda singillatim multa quidem memini,
Utpote convictor senis haerens saepe lateri,
Aure bibens oris fontem aureum melliflui.
Eheu! quanta dignitate moralis industriae,
Quanta rerum gravitate, verborum dulcedine,
Explicabat altioris arcana scientiae!
Floruere te fovente Galliarum studia,
Tu divina, tu humana excolebas dogmata,
Nunquam passus obscurari virtutem desidia.
Gurges altus ut minores solvitur in alveos,
Utque magnus ex se multos fundit ignis radios
Sic insignes propagasti per diversa plurimos.
Hildierum, quem Pupillam nuncupare soliti,
Quod pusillus esset, imo perspicacis animi.
Caeterorum princeps atque communiceps praesuli.
Is magistrum referebat vultu, voce, moribus:
Hippocratis artem jungens Socratis sermonibus,
Nec minus Pythagoreis indulgebat fidibus.
Charitate Sigo noster plenus atque gratia,
Multa praebens ore, manu advenis solatia,
Singularis organali regnabat in musica.
Lambertus Parisiacum, Engelbertus Genabum,
Occupabant lectionum otio venalium,
Quaestum de pube Francorum captantes non modicum.
Martini quoque concivem, sed non aeque sobrium,
Dignum duco memoratu Rainaldum Turonicum,
Promptum lingua, stylo largum, valentem grammaticum.
Nec tua, Girarde-Gilberte, fraudabo naenia.
Ligerim flavum revisens ab Jordane et Solyma,
Occidisti propter Mosam sub Virduni moenia.
O et te dira peremit aemulorum factio,
Postquam missus es Europeam perflagranti studio,
Scholas multas expilasti, Waltere Burgundio.
Proh! si nunquam revertisses ad fines Allobrogum,
Quanta nunc auctoritate decorares Latium!
Docens quidquid revexisti ab hortis Hesperidum.
Quis te tandem, sacer heros, satis saepe fleverit?
Cujus hos et multos plures officina protulit,
Quorum quisque prae se tulit, quod te usus fuerit.
Raginbaldus Aggrippinas, vir potens ingenio,
Barbaras aures Latino temperans eloquio,
Notus arces ad Romanas ab usque oceano.
Situs est in urbe nostra longus hospes Legia,
Legia magnarum quondam artium nutricula
Sub Wathone, subque ipso, cujus sunt haec rhythmica.
Tres mihi, Camena, cives memora de pluribus,
Illum, procul quem exstinctum Transalpinis febribus,
Lugent artes, lugent urbes cum suis primatibus.
Vix amissum quereremur, Odulfo superstite,
Alestanum, quantus erat veteris [ #f.@# uter is] scientiae,
Sicut hi quos erudivit, satis pollent hodie.
Xerapelinos ornatus cum paucis jugeribus
Praesul durus denegarat; at tu Mettim profugus,
Multas illic opes nactus, Warine, es et conditus
Ypogaeis, et antiquae parentis in gremio
Dormientes, excitandi mane mundi ultimo,
Pace aeterna perfruantur te, Christe, propitio.
Zelo grandi cor accensus pro charorum funere
Adelmannus haec deflebat in Nemeti littore,
Suos ipse idem illic observans quotidie.
ADNOTATIO.
Hos rhythmos ex ms. codice Gemblacensi rogatu meo descripsit religiosus vir Michael Delmerius, ejusdem
monasterii bibliothecarius, qui operam mihi suam in multis aliis liberaliter impendit. Quis fuerit
Adelmannus istorum versuum auctor, nemo eruditus ignorat. Nempe ille ipse est Berengarii condiscipulus
sub Fulberto Carnotensi episcopo, #grammaticus, et ex clerico Leodiensi Brixiensis episcopus,@# teste Sigeberto
in lib. De scriptoribus ecclesiasticis, cap. 153, ubi vocatur ALMANNUS, qui duas epistolas De veritate corporis
Christi Domini in Eucharistia, unam ad Berengarium, alteram ad Paulum primicerium Metensem,
scripsit. In exemplari Gemblacensi, istis rhythmis praemittuntur haec verba: « Mitto etiam tibi rhythmicos
versiculos juxta ordinem alphabeti digestos, quos ante annos aliquot, cum adhuc Leodii essem, me ad
amicos quosdam meos, quorum plures ipse noveras, lamentaliter recensente compositos reperi nuper et
edidi. » Quae verba sunt Adelmanni hos versus mittentis ad Berengarium, de quo in fine rhythmorum haec
leguntur: RESPONDIT BERINGARIUS: #Nascitur ridiculus mus.@# Qui Berengarius Aldelmanum ironice AULUM-MANNUM
vocare solitus erat, ut ibidem subditur. Multa in hos versus notanda forent, sed tantum ea observo
quae mihi obvia sunt.
Ad litteram K laudatur Sigo, abbas scilicet monasterii Sancti Florentii Salmuriensis ad Ligerim, vir suo
tempore clarissimus; cujus aequalis fuit Rainaldus, Turonicae Sancti Martini ecclesiae | null | edaa1d96-3320-446b-85b7-c609905e4a81 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
archiclavus seu
custos, de quo hic mentio fit ad litteram M.
Stropha incipiens a littera N, mendosa apparet in primo versu: #Nec tua, Girarde-Gilberte, fraudabo
naenia,@# videturque legendum, #Nec tua, Girarde glaber, te fraudabo naenia.@#
Ad litteram S agitur de Wathone, sub quo #Legia magnarum artium nutricula@# floruisse dicitur, #subque
ipso, cujus sunt haec rhythmica.@# Ex quibus discimus Adelmannum fuisse scholasticum seu praefectum scholis
in urbe Leodiensi, scilicet post Watonem, qui Wazo dicitur ab Anselmo canonico Leodiensi, cujus haec
verba in lib. De episcopis Leodiensibus, cap. 84: « Hic (nimirum Waso) primum sub Notgero praesule capellanus
existens, postea ab eodem scholarum donatur magistro. » Chronicon Leodiense apud Labbeum
in Bibliothecae novae tomo I haec habet: #Anno 1041 obiit Hithardus, succedit Walto;@# cujus obitus reponitur
anno 1048. Ubi vides Watonem non alium esse a Wasone, uti legitur apud Anselmum, qui pro Hithardo #Nithardum@#
scribit. Ergo, ut superius praefatus sum, Adelmannus scholis Leodicensibus praefectus est, quod
nemo hactenus, ni fallor, observavit.
Sub littera X agitur de Warino, qui videtur fuisse clericus Leodiensis, tum monachus in coenobio Gorziensi,
demumque abbas in Metensi asceterio Sancti Arnulfi, ut patet ex ipsius Warini epistola. #Praesul@#
ille #durus,@# qui Warino #xerapelinos ornatus cum paucis jugeribus@# reposcenti denegasse hic memoratur, Durandus
est Leodiensis episcopus, cujus nomen inter lineam ascriptum est in codice ms. Ergo hic Warinus
a Durando Leodicensi episcopo pauca jugera sibi dari petierat cum aliqua in Leodicensi Ecclesia dignitate,
aut qua alia, cujus insigne erat vestis xerampelina. Quae cum durus antistes Warino negavisset, ille iratus
clam Metensem in urbem fugit, ubi cum abbatia S. Arnulfi multas opes nanctus est. Xerampelinos ornatus
Gemblacensis codex ita interpretatur: « Xerapelinae vestes dicuntur veteres et praesiccae, pampineum
habentes colorem; et ponuntur hoc loco pro quibuscunque antiquis vestibus. » Quae interpretatio docet
nos hoc loco legendum #xerampelinos ornatus.@# Quae vox Graeca ex duabus composita est. scilicet ξηρὸς,
quae #aridum siccumve,@# et ἄμπελος, quae #vineam@# significat. Itaque #xerampelini ornatus@# dicuntur
vestes pampini sicci, colorem qui color siccae rosae dicitur imitantes, ut viri docti in Juvenalem observarunt.
De viris illustribus sui temporis
Armonicae facultatis aspirante gratia,
Refero viros illustres, litterarum lumina,
Quos recenti recordatur mens dolore saucia.
Bestiali feritate mors acerba saeviens
In scholares efferata tanquam leo rugiens,
Passim dedit strages dire plusquam aer pestilens.
Carnotenae decus urbis memorande pontifex,
Te primum, Pater Fulberte, dum te conor dicere,
Fugit sermo, cor liquescit, recrudescunt lacrymae.
Deploranda singillatim multa quidem memini,
Utpote convictor senis haerens saepe lateri,
Aure bibens oris fontem aureum melliflui.
Eheu! quanta dignitate moralis industriae,
Quanta rerum gravitate, verborum dulcedine,
Explicabat altioris arcana scientiae!
Floruere te fovente Galliarum studia,
Tu divina, tu humana excolebas dogmata,
Nunquam passus obscurari virtutem desidia.
Gurges altus ut minores solvitur in alveos,
Utque magnus ex se multos fundit ignis radios
Sic insignes propagasti per diversa plurimos.
Hildierum, quem Pupillam nuncupare soliti,
Quod pusillus esset, imo perspicacis animi.
Caeterorum princeps atque communiceps praesuli.
Is magistrum referebat vultu, voce, moribus:
Hippocratis artem jungens Socratis sermonibus,
Nec minus Pythagoreis indulgebat fidibus.
Charitate Sigo noster plenus atque gratia,
Multa praebens ore, manu advenis solatia,
Singularis organali regnabat in musica.
Lambertus Parisiacum, Engelbertus Genabum,
Occupabant lectionum otio venalium,
Quaestum de pube Francorum captantes non modicum.
Martini quoque concivem, sed non aeque sobrium,
Dignum duco memoratu Rainaldum Turonicum,
Promptum lingua, stylo largum, valentem grammaticum.
Nec tua, Girarde-Gilberte, fraudabo naenia.
Ligerim flavum revisens ab Jordane et Solyma,
Occidisti propter Mosam sub Virduni moenia.
O et te dira peremit aemulorum factio,
Postquam missus es Europeam perflagranti studio,
Scholas multas expilasti, Waltere Burgundio.
Proh! si nunquam revertisses ad fines Allobrogum,
Quanta nunc auctoritate decorares Latium!
Docens quidquid revexisti ab hortis Hesperidum.
Quis te tandem, sacer heros, satis saepe fleverit?
Cujus hos et multos plures officina protulit | null | a661c3a2-f1f0-4e27-8d2b-d319fea49a34 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
Quorum quisque prae se tulit, quod te usus fuerit.
Raginbaldus Aggrippinas, vir potens ingenio,
Barbaras aures Latino temperans eloquio,
Notus arces ad Romanas ab usque oceano.
Situs est in urbe nostra longus hospes Legia,
Legia magnarum quondam artium nutricula
Sub Wathone, subque ipso, cujus sunt haec rhythmica.
Tres mihi, Camena, cives memora de pluribus,
Illum, procul quem exstinctum Transalpinis febribus,
Lugent artes, lugent urbes cum suis primatibus.
Vix amissum quereremur, Odulfo superstite,
Alestanum, quantus erat veteris [ #f.@# uter is] scientiae,
Sicut hi quos erudivit, satis pollent hodie.
Xerapelinos ornatus cum paucis jugeribus
Praesul durus denegarat; at tu Mettim profugus,
Multas illic opes nactus, Warine, es et conditus
Ypogaeis, et antiquae parentis in gremio
Dormientes, excitandi mane mundi ultimo,
Pace aeterna perfruantur te, Christe, propitio.
Zelo grandi cor accensus pro charorum funere
Adelmannus haec deflebat in Nemeti littore,
Suos ipse idem illic observans quotidie.
ADNOTATIO.
Hos rhythmos ex ms. codice Gemblacensi rogatu meo descripsit religiosus vir Michael Delmerius, ejusdem
monasterii bibliothecarius, qui operam mihi suam in multis aliis liberaliter impendit. Quis fuerit
Adelmannus istorum versuum auctor, nemo eruditus ignorat. Nempe ille ipse est Berengarii condiscipulus
sub Fulberto Carnotensi episcopo, #grammaticus, et ex clerico Leodiensi Brixiensis episcopus,@# teste Sigeberto
in lib. De scriptoribus ecclesiasticis, cap. 153, ubi vocatur ALMANNUS, qui duas epistolas De veritate corporis
Christi Domini in Eucharistia, unam ad Berengarium, alteram ad Paulum primicerium Metensem,
scripsit. In exemplari Gemblacensi, istis rhythmis praemittuntur haec verba: « Mitto etiam tibi rhythmicos
versiculos juxta ordinem alphabeti digestos, quos ante annos aliquot, cum adhuc Leodii essem, me ad
amicos quosdam meos, quorum plures ipse noveras, lamentaliter recensente compositos reperi nuper et
edidi. » Quae verba sunt Adelmanni hos versus mittentis ad Berengarium, de quo in fine rhythmorum haec
leguntur: RESPONDIT BERINGARIUS: #Nascitur ridiculus mus.@# Qui Berengarius Aldelmanum ironice AULUM-MANNUM
vocare solitus erat, ut ibidem subditur. Multa in hos versus notanda forent, sed tantum ea observo
quae mihi obvia sunt.
Ad litteram K laudatur Sigo, abbas scilicet monasterii Sancti Florentii Salmuriensis ad Ligerim, vir suo
tempore clarissimus; cujus aequalis fuit Rainaldus, Turonicae Sancti Martini ecclesiae archiclavus seu
custos, de quo hic mentio fit ad litteram M.
Stropha incipiens a littera N, mendosa apparet in primo versu: #Nec tua, Girarde-Gilberte, fraudabo
naenia,@# videturque legendum, #Nec tua, Girarde glaber, te fraudabo naenia.@#
Ad litteram S agitur de Wathone, sub quo #Legia magnarum artium nutricula@# floruisse dicitur, #subque
ipso, cujus sunt haec rhythmica.@# Ex quibus discimus Adelmannum fuisse scholasticum seu praefectum scholis
in urbe Leodiensi, scilicet post Watonem, qui Wazo dicitur ab Anselmo canonico Leodiensi, cujus haec
verba in lib. De episcopis Leodiensibus, cap. 84: « Hic (nimirum Waso) primum sub Notgero praesule capellanus
existens, postea ab eodem scholarum donatur magistro. » Chronicon Leodiense apud Labbeum
in Bibliothecae novae tomo I haec habet: #Anno 1041 obiit Hithardus, succedit Walto;@# cujus obitus reponitur
anno 1048. Ubi vides Watonem non alium esse a Wasone, uti legitur apud Anselmum, qui pro Hithardo #Nithardum@#
scribit. Ergo, ut superius praefatus sum, Adelmannus scholis Leodicensibus praefectus est, quod
nemo hactenus, ni fallor, observavit.
Sub littera X agitur de Warino, qui videtur fuisse clericus Leodiensis, tum monachus in coenobio Gorziensi,
demumque abbas in Metensi asceterio Sancti Arnulfi, ut patet ex ipsius Warini epistola. #Praesul@#
ille #durus,@# qui Warino #xerapelinos ornatus cum paucis jugeribus@# reposcenti denegasse hic memoratur, Durandus
est Leodiensis episcopus, cujus nomen inter lineam ascriptum est in codice ms. Ergo hic Warinus
a Durando Leodicensi episcopo pauca jugera sibi dari petierat cum aliqua in Leodicensi Ecclesia dignitate,
aut qua alia, cujus insigne erat vestis xerampelina. Quae cum durus antistes Warino negavisset, ille iratus
clam Metensem in urbem fugit, ubi cum abbatia S. Arnulfi multas opes nanctus est. Xerampelinos ornatus
Gemblacensis codex ita interpretatur: « Xerapelinae vestes dicuntur veteres | null | 7bc2b3db-cfbc-458d-89f6-226446e2f6ef | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et praesiccae, pampineum
habentes colorem; et ponuntur hoc loco pro quibuscunque antiquis vestibus. » Quae interpretatio docet
nos hoc loco legendum #xerampelinos ornatus.@# Quae vox Graeca ex duabus composita est. scilicet ξηρὸς,
quae #aridum siccumve,@# et ἄμπελος, quae #vineam@# significat. Itaque #xerampelini ornatus@# dicuntur
vestes pampini sicci, colorem qui color siccae rosae dicitur imitantes, ut viri docti in Juvenalem observarunt. | null | 563f7f53-cb01-44f6-863f-8a2843d11826 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Epistola de Eucharistae sacramento
Dilecto in Christo fratri scholastico BERENGARIO
ADELMANNUS salutem in Domino.
Collactaneum te meum vocavi propter dulcissimum
illud contubernium quod cum te adolescentulo,
ipse ego majusculus, in academia Carnotensi
sub nostro illo venerabili Socrate jucundissime
duxi; cujus de convictu gloriari nobis dignius licet
quam gloriabatur Plato, gratias agens naturae eo
quod in diet us Socratis sui hominem se non pecudem
peperisset. Nos enim sanctiorem vitam salubrioremque
doctrinam catholici et christianissimi
hominis experti sumus, et nunc ejus apud Deum
precibus adjuvari sperare debemus. Neque enim
putandus est memoriam, in qua nos tanquam in
sinu materno semper ferebat, amisisse, aut vero
charitas Christi, qua sicut filios amplectebatur, in
eo exstincta est. Sed absque dubio memor nostri,
diligens plenius quam cum in corpore mortis hujus
peregrinaretur, invitat ad se votis et tacitis precibus,
obtestans per secreta illa et vespertina colloquia
quae nobiscum in hortulo juxta capellam de
civitate illa quam Deo volente senator nunc possidet,
saepius habebat, et obsecrans per lacrymas,
quas interdum in medio sermone prorumpens,
exundante sancti ardoris impetu, emanabat, ut illuc
omni studio properemus, viam regiam directim
gradientes, sanctorum Patrum vestigiis observantissime
inhaerentes, ut nullum prorsus in diverticulum,
nullam in novam et fallacem semitam desiliamus,
ne forte in laqueos et scandala incidamus;
quia sicut ait Psalmista: « Juxta iter scandalum
posuerunt mihi (Psal. CXXXIX). » Nam quod est
juxta iter, hoc est extra iter. De via autem quid
dicit? « Pax multa diligentibus legem tuam, et non
est illis scandalum (Psal. CXVIII). » Et quid est
lex Domini, nisi via Domini? Sicut in alio psalmo
cantatur: « Viam mandatorum tuorum cucurri,
cum dilatasti cor meum (Ibid.). » Ergo in via,
pax; extra viam, scandalum. Hoc scandalum incurrunt
qui, per haereses et schismata deviantes, pacem
catholicam impiis contentionibus rescindunt.
Quos nihilominus in psal. XIII ita adnotatos advertimus:
« Contritio et infelicitas in viis eorum, et
viam pacis non coguoverunt. » Ecce scandalum vel
potius scandala; nempe contritio et infelicitas aeterna;
quae occurrunt in semitis haereticorum viam pacis
catholicae nosse recusantium. Avertat Dominus
a te, sancte frater, semitas tales, et convertat pedes
tuos in testimonia sua; et mendaces ostendat
qui famam tuam tam foeda labe maculare nituntur,
spargentes usquequaque, ut non solum Latinas,
verum etiam Teutonicas aures, inter quas diu peregrinor,
repleverint, quasi te ab unitate sanctae matris
Ecclesiae divulseris, et de corpore et sanguine
Domini, quod quotidie in universa terra super sanctum
altare immolatur, aliter quam fides catholica
teneat, sentire videaris: hoc est, ut illorum de te
dictis utar, non esse verum corpus Christi neque
verum sanguinem, sed figuram quamdam et similitudinem!
Haec ante hoc biennium cum audissem, fraternitatem
tuam per epistolam convenire, idque ex
teipso certius sciscitandum esse decrevi. Sciens
porro familiarem tuum dominum Paulinum, Metensem
primicerium, tibi propiorem tibique aliquanto
viciniorem esse, et mea petitione et sua pollicitatione
delegavi sibi hujus negotii exsecutionem. At
ille (non enim in hac re laudare eum possum) negligens
sive alterutrum sive utrumque nostrum,
usque adhuc reliquit me suspensum. Sed divina
gratia nos nunquam negligens inopinato mihi obtulit
melius quam optabam. Optabam autem invenire
hominem peregrinandi usu exercitatum, regionis
et linguae Francorum non ignarum; et ecce stetit
mihi e latere frater iste G., ex tuo nomine me sautans.
Obstupui prae gaudio, et tamen non potui
tam repentino eventui fidem integram habere, quia
frater item nullum abs te signum litteratorium (uti
mos est inter amicos tam longe remotos tamque diu
non visos) afferebat: quod tamen ipsum multis de
causis facile persuasibilibus excusabat. Sive ergo
vere, sive aliter hoc agebat, ego eum a Domino
praeparatum mihi esse non diffidens, nolui diutius
dissimulare quin ipse mente ac spiritu meo (praesentibus
litteris tanquam pennis induto) per tanta
terrarum spatia transvolarem, obsecrans per misericordiam
Dei, per suavissimam memoriam Fulberti,
ut pacem catholicam diligas, neque conturbes
rempublicam Christianae civitatis bene compositam a
majoribus nostris: pro qua tot millia martyrum contra
idololatriam et regnum diaboli fortiter certantes
triumphaverunt, subindeque sancti doctores bella
civilia ab haereticis commota salutaris eloquentiae
fluminibus restinxerunt, itaque eam circumquaque | null | 171dec80-1cce-43a5-9b57-f3da51a5a389 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
munierunt, ut jam novus hostis nullus oboriri queat
qui, adversus eam aliquid nitens, non continuo mille
jaculis desuper ruentibus obruatur. Ideo confusi
sunt omnes et defecerunt. Ubi enim sunt Manichaei,
ubi Ariani? Quonam tota illa factio perditissimorum
civium evasit? Computruit etiam memoria
eorum. At vero Ambrosius, Augustinus, Hieronymus,
et alii plures bestiarum talium oppressores,
cum laudibus vivunt, quotidieque splendidius efflorescunt.
Bonum est, frater, nobis parvulis sub
istorum ducum titulis delitescere, quorum tam
valida tamque probabilis est apud ecclesiasticas aures
auctoritas sanctorum virtutum fulgore coelestis
sapientiae luce praepollens, ut extremae jam sit dementiae,
vel de ratione fidei vel de ordine recte vivendi,
eis in aliquo refragari. Quare? Nonne homines
erant, et falli ab aliis atque ipsi fallere alios
poterant? Ita enim dicit Scriptura verax, quia « omnis
homo mendax (Psal. XI). » Unde ergo eo culminis
pervenerunt, ut jam ratum habendum sit
quidquid de divinis mysteriis senserunt memoriaeque
mandaverunt? Nam et gentiles magni quidam
et nobiles philosophi multa falsa, quae jure contemnimus,
non solum de creatore Deo, sed de hoc
mundo et his quae in eo sunt, sensisse inveniuntur.
Quid enim absurdius affirmari potest quam coelum
astraque omnia stare, terram vero rapida vertigine
in medio circumferri; falli vero eos qui putent coelestia
moveri, quemadmodum falluntur navigantes
quibus turres atque arbores cum ipsis littoribus
videntur recedere? solem praeterea non calere,
nivem nigram esse, audire quis ferat?
Sunt apud illos plura aeque monstruosa, quae prosequi
longum est et nugatorium? De quibus Doctor
noster: « Dicentes, inquit, se esse sapientes, stulti
facti sunt (Rom. I). » Non hos elegit Dominus, qui
superbiae inflati spiritu « evanuerunt in cogitationibus
suis. » At nostri illi Patres humiles corde ac
pauperes spiritu, pro quibus Salvator Patrem glorificat
hoc modo: « Confiteor tibi, Pater, Domine
coeli et terrae, qui abscondisti haec a sapientibus et
prudentibus, et revelasti ea parvulis (Matth. XI), »
ideo veraces sunt, quia participaverunt et cohaeserunt
illi qui ait: « Ego sum via, veritas et vita (Joan. XIV).
» De quo etiam intus didicerunt, quod
de sacramento hoc, de quo agimus, foris docuerunt.
Audierunt enim eum de seipso in Evangelio praedicantem:
« Ego sum panis vivus qui de coelo descendi.
Si quis manducaverit de hoc pane, vivet in
aeternum: et panis quem ego dabo, caro mea est,
pro mundi vita (Joan. VI). » #Dabo,@# inquit, non ait #dedi.@#
Quando ergo coepit dare? Quando, pridie
quam pateretur accepit panem, et elevatis oculis in
coelum, gratias agens benedixit, fregit, dedit discipulis
suis, dicens: Accipite et comedite, hoc est
corpus meum. Similiter et calicem, postquam coenavit,
dicens: Accipite et bibite ex eo omnes. Hic est
calix sanguinis mei, qui pro vobis et pro multis
effundetur in remissionem peccatorum (Matth. XXVI). »
Quis hoc ita esse non credit, nisi qui aut Christo non
credit, aut ipsum hoc dixisse non credit? Sed de
incredulis nihil ad nos. Dixisse autem Christum, testes
non duo tantum aut tres, in quibus « stat omne
verbum, » sed quatuor probatissimi certissimique
existunt: duo scilicet ex circumcisione, et duo
ex praeputio, ut uterque populus suis ac legitimis
auctoritatibus, sive ad salutem sive ad judicium
uteretur. Dixit utique, dixit ille qui dixit
et facta sunt. Qui enim dixit in principio: « Fiat
lux, et facta est lux de nihilo (Genes. I), » non potuit
dicendo de pane, « Hoc est corpus meum, » ita fieri
efficere? Et qui tacita virtute aquam vertit in vinum,
non efficacius poterat (si quid tamen efficacius
de Deo dici debet) sonante vocaliter eadem
virtute, vinum ipsum in sanguinem suum transferre?
Quod si quis apud se dicat potuisse hoc facere unum
illum hominem, qui etiam Deus erat; caeteris vero
qui hoc non sint, impossibile esse: nos quoque cum
eo sentimus, sic tamen ut per ministerium humanum
Christum ipsum operari fateamur. Dixerat enim
cum adhuc esset cum hominibus mortalis: « Sine
me | null | a05c27f6-3478-4ea4-b35e-d78d000c91b5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nihil potestis facere (Joan. XV). » Et immortalis
effectus, cum coelos ascensurus corporaliter esset:
« Ecce ego, inquit, vobiscum sum omnibus diebus
usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). »
Quia enim ex duabus naturis diversis (altera circumscripta,
altera incircumscripta) compersonatus,
per circumscriptam de loco ad locum transmigrabat;
per incircumscriptam vero, qua illocaliter ubique est
totus, cum eis remanebat: nec tamen Filium Dei a
Filio hominis separabat. Denique et priusquam Filius
hominis actu ascenderet in coelum, cum Filio
Dei ibi erat, ipso attestante, ubi ait: « Et nemo
ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius
hominis qui est in coelo (Joan. III). » Si ergo ibi
erat per unitatem personae, quo nondum ascenderat
per proprietatem naturae, propter eamdem unitatem,
coelum ascendens, cum hominibus in terra remanebat.
Quis enim alius dicebat: « Saule, Saule, quid
me persequeris? » (Act. IX.) Neque putandus est ei
angelus pro Christo apparuisse, cum ipse Saulus
effectus Paulus postea dicat: « Novissime omnium
tanquam abortivo, visus est et mihi (I Cor. XV). » Et
alio loco: « Nonne Dominum Jesum Christum vidi? (I Cor. IX.)
Aut vero Saulus adhuc infidelis raptus
est in coelum, ut illic ei Christus loqueretur; aut ipse
Christus descendit e coelo, quod semel tantum fieri
oportet in voce archangeli et in tuba Dei, « quando
omnes qui in monumentis sunt audientes vocem Filii
Dei (Joan. V), » procedent? Ipse igitur cum hominibus
manens semper, et homines baptizat per homines,
et consecrat quidquid per homines consecratur.
Utrumque enim in Evangelio habemus, et quod
Jesus baptizaret, et quod ipse non baptizaret, sed
discipuli ejus. Baptizat nimirum, quia quando corpus
sub quibusdam verbis solemnibus in aqua mersatur,
ipse animam mortuam, peccata remittendo, vivificat,
sicut in Evangelio loquitur: « Venit hora et nunc
est, quando mortui audient vocem Filii Dei, et qui
audierint, vivent (Ibid.); » quod non nisi de resurrectione
animarum accipi potest Baptizat et homo,
per cujus manus et linguam opus illud administratur;
sed maxime et principaliter ille baptizat, qui
vim et efficientiam totam praestat. Propter quod dictum
est Joanni Baptistae: « Super quem videris
Spiritum descendentem et manentem super eum,
hic est qui baptizat (Joan. I). » Alioquin baptismus
unus non esset; sed prout meritum se haberet baptizantis,
alius dignior, alius indignior fieret; et
quem homo sanctior baptizaret, ille melius baptizatus
esset. Sed absit! quia quicunque baptizat in nomine
Patris et Filii et Spiritus sancti, dignus an
indignus, sanctus aut peccator, catholicus aut haereticus,
nihil interest; quoniam ministerium illorum
tantummodo est, nec ab eis, sed per eos (si recte
loqui volumus) baptizatur. Christus igitur per manum
et os sacerdotis baptizat, Christus per manum
et os sacerdotis corpus et sanguinem suum creat.
« An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus? (I Cor. XIII.) » Dicebat quidem hoc
Apostolus non arroganter se efferendo, sed veraciter
docendo, Christum in ministris suis et loqui quod
ipsi loqui audiuntur, et operari quae ipsi facere videntur;
propter quod sacerdos est in aeternum, quia
ipse est qui baptizat et qui immolat. Nam quod semel
fecit passibiliter per semetipsum, id quotidie
agit impassibiliter per eos quibus dedit potestatem
filios Dei fieri. Nec aliter melius posse intelligi puto
quod Apostolus de illo ait: « Qui est ad dexteram
Patris, qui etiam interpellat pro nobis (Rom. VIII), »
quam ut interpellatio ista fiat non verba proferendo,
sed obedientiam atque humanitatem suam per commemorationem
passionis Deo Patri commendando.
Hoc quoque in ejusdem sacramenti institutione, cum
jam sub articulo ipsius passionis agonizaret, et ad
dolores carnis mox futuros praescio spiritu pavitaret,
hoc, inquam, certissimum pignus sui, dilectis
discipulis relinquens: « Hoc facite, inquit, in meam
commemorationem (Luc. XXII); » commemorationem,
inquam, charitatis erga vos, pro quibus animam
meam pono, et obedientiae apud Patrem, quia
« sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio #(Joan.
XIV)@#. » | null | 4aa61206-fb77-4c70-86f3-724977c21cef | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Quod si quos movet cur hoc sacramentum
non visibiliter transmutetur in speciem carnis et
sanguinis, attendant quod Apostolus ait: « Per fidem
ambulamus, et non per speciem. Est autem fides
(ipse definivit) sperandarum substantia rerum,
argumentum non apparentium (Heb. XI). » Si enim
id quod intus sunt, foris sacramenta ostenderent;
fides, ex qua « justus vivit, » non solum otiosa, verum
nulla omnino esset. « Quod enim videt quis,
qui sperat? (Heb. X.) » Ut ergo fides exerceatur credendo
quod non apparet, vitale sacramentum sub
specie corporea viriliter latet, uti anima in corpore.
Denique et baptismi aqua quaelibet oculis intuentium
videtur, et homo baptizatus, quid aliud quam quod
antea erat, apparet! Non enim ex nigro albus, aut
ex illiterato grammaticus, per lavacrum regenerationis
efficitur. « O animalis homo » , qui non percipit
ea quae Dei sunt! O caro carnalibus phantasiis magis
quam vino ebria! quousque ab his tam infeliciter
ludificaberis? Non enim similis est hic error denegationi
salutis animarum, aut illusionibus somniorum,
aut de aquis et speculis resultantium imaginationum,
quia ibi sine periculo fallitur, hic cum
detrimento irrecuperabili, nisi resipiscatur, erratur.
Expergiscere ergo et clama: « Infelix ego homo!
quis me liberabit de corpore mortis hujus? (Rom.
VII.) » Et respondebit tibi apostolica consolatio:
« Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Ibid.).
» Quod et si credimus verum esse non liberari
hominem non solum a molestia spiritualis
pugnae (quam hoc in loco mortem appellat), sed nec
a miseria errorum, nisi gratia Dei per Jesum Christum
Dominum nostrum, melius tamen id intelligimus
si humanae naturae concretionem et vim, quae
nimirum in sensu corporis et animi intellectu tota
constat, diligenter inspiciamus, et quid per utrumque,
quidve per alterutrum valeat, breviter perstringamus.
Sunt namque muita quae solo sensu corporis
agimus, sicut audire et videre; pleraque, sicut
legere et scribere, quae communiter sensus cum intellectu
administrat; plurima vero, ad quae sensui
nullus prorsus accessus esse potest, sicut ad rationem
numerorum, ad proportiones sonorum, et omnino
ad notiones rerum incorporearum, quae omnia
quilibet intellectus, sed purus atque etiam usu limatus
percipere meretur. Nec me fugit illa prima,
quae duas istas potentias praecedit, sed ad nostrum
institutum nihil visa est attinere, et curandum est
ne longiore quam oportet utamur digressione. Conamur
enim, adjuvante divina gratia, ostendere quod
nulla humana facultas, quae plane et ipsa est divina
largitas, nequaquam tamen sufficiens sit (quamlibet
se extendat) ad comprehendendam altitudinem sacramentorum
quibus initiamur et perficimur ad
aeternam salutem quae est in Christo Jesu Domino
nostro. Proponamus itaque baptismum ipsum, et
quid ibi sensus, quid ratio deprehendat, videamus.
Liquorem esse aliquem, interrogatus tactus pronuntiat;
visus, si forte in vase est, quisnam liquor sit
addubitat; sed gustus, tanquam tertius testis adhibitus,
aquam esse incunctanter explorat. Ulterius,
nisi fallor, hac in re officium suum sensus non pollicetur.
At ratio longe lateque penetrat interius, naturamque
insensibilem perspicaciter intuetur, hoc
est, mobilem atque obtusam esse, humidam substantialiter,
frigidam naturaliter, in aerem sive in terram
converti eam possibile esse: et si quid adhuc
aliud, quod novimus aut ignoramus, de natura aquarum
indagari potest. Quomodo autem per aquam et
spiritum anima regeneretur, peccatorumque remissio
tribuatur: sicut sensus carnis paulo ante docebatur
non posse ad rationis excellentiam ascendere,
ita profecto et minus forsitan valet ratio ad hoc in
scrutabile arcanum aspirare; et tamen firmiter tenemus,
verissime confitemur, animam incorpoream
per aquam corpoream renasci, atque in eum statum
quo fuerat Adam nondum praevaricans, reparari.
Deum quoque ipsum, cujus aenigma omnem superat
intellectum, non solum novimus esse quod infideles
fateantur, verum etiam unum eumdemque trium
personarum incircumscriptum, ubique illocaliter totum;
neque tamen sensu aut ratione habemus hoc
comprehensum.
#Videntur multa deesse.@#
Epistola de Eucharistae sacramento
Dilecto in Christo fratri scholastico BERENGARIO
ADELMANNUS salutem in Domino.
Collactaneum te meum vocavi propter dulcissimum
illud contubernium quod cum te adolescentulo,
ipse ego majusculus, in academia Carnotensi
sub nostro illo venerabili Socrate jucundissime
duxi; cujus de convictu gloriari nobis dignius | null | 907abe8d-6853-4c17-888d-ba42b63b7a51 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
licet
quam gloriabatur Plato, gratias agens naturae eo
quod in diet us Socratis sui hominem se non pecudem
peperisset. Nos enim sanctiorem vitam salubrioremque
doctrinam catholici et christianissimi
hominis experti sumus, et nunc ejus apud Deum
precibus adjuvari sperare debemus. Neque enim
putandus est memoriam, in qua nos tanquam in
sinu materno semper ferebat, amisisse, aut vero
charitas Christi, qua sicut filios amplectebatur, in
eo exstincta est. Sed absque dubio memor nostri,
diligens plenius quam cum in corpore mortis hujus
peregrinaretur, invitat ad se votis et tacitis precibus,
obtestans per secreta illa et vespertina colloquia
quae nobiscum in hortulo juxta capellam de
civitate illa quam Deo volente senator nunc possidet,
saepius habebat, et obsecrans per lacrymas,
quas interdum in medio sermone prorumpens,
exundante sancti ardoris impetu, emanabat, ut illuc
omni studio properemus, viam regiam directim
gradientes, sanctorum Patrum vestigiis observantissime
inhaerentes, ut nullum prorsus in diverticulum,
nullam in novam et fallacem semitam desiliamus,
ne forte in laqueos et scandala incidamus;
quia sicut ait Psalmista: « Juxta iter scandalum
posuerunt mihi (Psal. CXXXIX). » Nam quod est
juxta iter, hoc est extra iter. De via autem quid
dicit? « Pax multa diligentibus legem tuam, et non
est illis scandalum (Psal. CXVIII). » Et quid est
lex Domini, nisi via Domini? Sicut in alio psalmo
cantatur: « Viam mandatorum tuorum cucurri,
cum dilatasti cor meum (Ibid.). » Ergo in via,
pax; extra viam, scandalum. Hoc scandalum incurrunt
qui, per haereses et schismata deviantes, pacem
catholicam impiis contentionibus rescindunt.
Quos nihilominus in psal. XIII ita adnotatos advertimus:
« Contritio et infelicitas in viis eorum, et
viam pacis non coguoverunt. » Ecce scandalum vel
potius scandala; nempe contritio et infelicitas aeterna;
quae occurrunt in semitis haereticorum viam pacis
catholicae nosse recusantium. Avertat Dominus
a te, sancte frater, semitas tales, et convertat pedes
tuos in testimonia sua; et mendaces ostendat
qui famam tuam tam foeda labe maculare nituntur,
spargentes usquequaque, ut non solum Latinas,
verum etiam Teutonicas aures, inter quas diu peregrinor,
repleverint, quasi te ab unitate sanctae matris
Ecclesiae divulseris, et de corpore et sanguine
Domini, quod quotidie in universa terra super sanctum
altare immolatur, aliter quam fides catholica
teneat, sentire videaris: hoc est, ut illorum de te
dictis utar, non esse verum corpus Christi neque
verum sanguinem, sed figuram quamdam et similitudinem!
Haec ante hoc biennium cum audissem, fraternitatem
tuam per epistolam convenire, idque ex
teipso certius sciscitandum esse decrevi. Sciens
porro familiarem tuum dominum Paulinum, Metensem
primicerium, tibi propiorem tibique aliquanto
viciniorem esse, et mea petitione et sua pollicitatione
delegavi sibi hujus negotii exsecutionem. At
ille (non enim in hac re laudare eum possum) negligens
sive alterutrum sive utrumque nostrum,
usque adhuc reliquit me suspensum. Sed divina
gratia nos nunquam negligens inopinato mihi obtulit
melius quam optabam. Optabam autem invenire
hominem peregrinandi usu exercitatum, regionis
et linguae Francorum non ignarum; et ecce stetit
mihi e latere frater iste G., ex tuo nomine me sautans.
Obstupui prae gaudio, et tamen non potui
tam repentino eventui fidem integram habere, quia
frater item nullum abs te signum litteratorium (uti
mos est inter amicos tam longe remotos tamque diu
non visos) afferebat: quod tamen ipsum multis de
causis facile persuasibilibus excusabat. Sive ergo
vere, sive aliter hoc agebat, ego eum a Domino
praeparatum mihi esse non diffidens, nolui diutius
dissimulare quin ipse mente ac spiritu meo (praesentibus
litteris tanquam pennis induto) per tanta
terrarum spatia transvolarem, obsecrans per misericordiam
Dei, per suavissimam memoriam Fulberti,
ut pacem catholicam diligas, neque conturbes
rempublicam Christianae civitatis bene compositam a
majoribus nostris: pro qua tot millia martyrum contra
idololatriam et regnum diaboli fortiter certantes
triumphaverunt, subindeque sancti doctores bella
civilia ab haereticis commota salutaris eloquentiae
fluminibus restinxerunt, itaque eam circumquaque
munierunt, ut jam novus hostis nullus oboriri queat
qui, adversus eam aliquid nitens, non continuo mille
jaculis desuper ruentibus obruatur. Ideo confusi
sunt omnes et defecerunt. Ubi enim sunt Manichaei,
ubi Ariani? Quonam tota illa factio perditissimorum
civium evasit? Computruit etiam | null | 62a906f2-7cb4-4e78-82f6-15df2a1bc2ae | latin_170m_raw | null | None | None | None |
memoria
eorum. At vero Ambrosius, Augustinus, Hieronymus,
et alii plures bestiarum talium oppressores,
cum laudibus vivunt, quotidieque splendidius efflorescunt.
Bonum est, frater, nobis parvulis sub
istorum ducum titulis delitescere, quorum tam
valida tamque probabilis est apud ecclesiasticas aures
auctoritas sanctorum virtutum fulgore coelestis
sapientiae luce praepollens, ut extremae jam sit dementiae,
vel de ratione fidei vel de ordine recte vivendi,
eis in aliquo refragari. Quare? Nonne homines
erant, et falli ab aliis atque ipsi fallere alios
poterant? Ita enim dicit Scriptura verax, quia « omnis
homo mendax (Psal. XI). » Unde ergo eo culminis
pervenerunt, ut jam ratum habendum sit
quidquid de divinis mysteriis senserunt memoriaeque
mandaverunt? Nam et gentiles magni quidam
et nobiles philosophi multa falsa, quae jure contemnimus,
non solum de creatore Deo, sed de hoc
mundo et his quae in eo sunt, sensisse inveniuntur.
Quid enim absurdius affirmari potest quam coelum
astraque omnia stare, terram vero rapida vertigine
in medio circumferri; falli vero eos qui putent coelestia
moveri, quemadmodum falluntur navigantes
quibus turres atque arbores cum ipsis littoribus
videntur recedere? solem praeterea non calere,
nivem nigram esse, audire quis ferat?
Sunt apud illos plura aeque monstruosa, quae prosequi
longum est et nugatorium? De quibus Doctor
noster: « Dicentes, inquit, se esse sapientes, stulti
facti sunt (Rom. I). » Non hos elegit Dominus, qui
superbiae inflati spiritu « evanuerunt in cogitationibus
suis. » At nostri illi Patres humiles corde ac
pauperes spiritu, pro quibus Salvator Patrem glorificat
hoc modo: « Confiteor tibi, Pater, Domine
coeli et terrae, qui abscondisti haec a sapientibus et
prudentibus, et revelasti ea parvulis (Matth. XI), »
ideo veraces sunt, quia participaverunt et cohaeserunt
illi qui ait: « Ego sum via, veritas et vita (Joan. XIV).
» De quo etiam intus didicerunt, quod
de sacramento hoc, de quo agimus, foris docuerunt.
Audierunt enim eum de seipso in Evangelio praedicantem:
« Ego sum panis vivus qui de coelo descendi.
Si quis manducaverit de hoc pane, vivet in
aeternum: et panis quem ego dabo, caro mea est,
pro mundi vita (Joan. VI). » #Dabo,@# inquit, non ait #dedi.@#
Quando ergo coepit dare? Quando, pridie
quam pateretur accepit panem, et elevatis oculis in
coelum, gratias agens benedixit, fregit, dedit discipulis
suis, dicens: Accipite et comedite, hoc est
corpus meum. Similiter et calicem, postquam coenavit,
dicens: Accipite et bibite ex eo omnes. Hic est
calix sanguinis mei, qui pro vobis et pro multis
effundetur in remissionem peccatorum (Matth. XXVI). »
Quis hoc ita esse non credit, nisi qui aut Christo non
credit, aut ipsum hoc dixisse non credit? Sed de
incredulis nihil ad nos. Dixisse autem Christum, testes
non duo tantum aut tres, in quibus « stat omne
verbum, » sed quatuor probatissimi certissimique
existunt: duo scilicet ex circumcisione, et duo
ex praeputio, ut uterque populus suis ac legitimis
auctoritatibus, sive ad salutem sive ad judicium
uteretur. Dixit utique, dixit ille qui dixit
et facta sunt. Qui enim dixit in principio: « Fiat
lux, et facta est lux de nihilo (Genes. I), » non potuit
dicendo de pane, « Hoc est corpus meum, » ita fieri
efficere? Et qui tacita virtute aquam vertit in vinum,
non efficacius poterat (si quid tamen efficacius
de Deo dici debet) sonante vocaliter eadem
virtute, vinum ipsum in sanguinem suum transferre?
Quod si quis apud se dicat potuisse hoc facere unum
illum hominem, qui etiam Deus erat; caeteris vero
qui hoc non sint, impossibile esse: nos quoque cum
eo sentimus, sic tamen ut per ministerium humanum
Christum ipsum operari fateamur. Dixerat enim
cum adhuc esset cum hominibus mortalis: « Sine
me nihil potestis facere (Joan. XV). » Et immortalis
effectus, cum coelos ascensurus corporaliter esset:
« Ecce ego, inquit, vobiscum sum omnibus diebus
usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). »
Quia enim ex duabus naturis diversis (altera circumscripta, | null | ae785780-6bf9-4bb8-969a-a10f57adfc23 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
altera incircumscripta) compersonatus,
per circumscriptam de loco ad locum transmigrabat;
per incircumscriptam vero, qua illocaliter ubique est
totus, cum eis remanebat: nec tamen Filium Dei a
Filio hominis separabat. Denique et priusquam Filius
hominis actu ascenderet in coelum, cum Filio
Dei ibi erat, ipso attestante, ubi ait: « Et nemo
ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius
hominis qui est in coelo (Joan. III). » Si ergo ibi
erat per unitatem personae, quo nondum ascenderat
per proprietatem naturae, propter eamdem unitatem,
coelum ascendens, cum hominibus in terra remanebat.
Quis enim alius dicebat: « Saule, Saule, quid
me persequeris? » (Act. IX.) Neque putandus est ei
angelus pro Christo apparuisse, cum ipse Saulus
effectus Paulus postea dicat: « Novissime omnium
tanquam abortivo, visus est et mihi (I Cor. XV). » Et
alio loco: « Nonne Dominum Jesum Christum vidi? (I Cor. IX.)
Aut vero Saulus adhuc infidelis raptus
est in coelum, ut illic ei Christus loqueretur; aut ipse
Christus descendit e coelo, quod semel tantum fieri
oportet in voce archangeli et in tuba Dei, « quando
omnes qui in monumentis sunt audientes vocem Filii
Dei (Joan. V), » procedent? Ipse igitur cum hominibus
manens semper, et homines baptizat per homines,
et consecrat quidquid per homines consecratur.
Utrumque enim in Evangelio habemus, et quod
Jesus baptizaret, et quod ipse non baptizaret, sed
discipuli ejus. Baptizat nimirum, quia quando corpus
sub quibusdam verbis solemnibus in aqua mersatur,
ipse animam mortuam, peccata remittendo, vivificat,
sicut in Evangelio loquitur: « Venit hora et nunc
est, quando mortui audient vocem Filii Dei, et qui
audierint, vivent (Ibid.); » quod non nisi de resurrectione
animarum accipi potest Baptizat et homo,
per cujus manus et linguam opus illud administratur;
sed maxime et principaliter ille baptizat, qui
vim et efficientiam totam praestat. Propter quod dictum
est Joanni Baptistae: « Super quem videris
Spiritum descendentem et manentem super eum,
hic est qui baptizat (Joan. I). » Alioquin baptismus
unus non esset; sed prout meritum se haberet baptizantis,
alius dignior, alius indignior fieret; et
quem homo sanctior baptizaret, ille melius baptizatus
esset. Sed absit! quia quicunque baptizat in nomine
Patris et Filii et Spiritus sancti, dignus an
indignus, sanctus aut peccator, catholicus aut haereticus,
nihil interest; quoniam ministerium illorum
tantummodo est, nec ab eis, sed per eos (si recte
loqui volumus) baptizatur. Christus igitur per manum
et os sacerdotis baptizat, Christus per manum
et os sacerdotis corpus et sanguinem suum creat.
« An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus? (I Cor. XIII.) » Dicebat quidem hoc
Apostolus non arroganter se efferendo, sed veraciter
docendo, Christum in ministris suis et loqui quod
ipsi loqui audiuntur, et operari quae ipsi facere videntur;
propter quod sacerdos est in aeternum, quia
ipse est qui baptizat et qui immolat. Nam quod semel
fecit passibiliter per semetipsum, id quotidie
agit impassibiliter per eos quibus dedit potestatem
filios Dei fieri. Nec aliter melius posse intelligi puto
quod Apostolus de illo ait: « Qui est ad dexteram
Patris, qui etiam interpellat pro nobis (Rom. VIII), »
quam ut interpellatio ista fiat non verba proferendo,
sed obedientiam atque humanitatem suam per commemorationem
passionis Deo Patri commendando.
Hoc quoque in ejusdem sacramenti institutione, cum
jam sub articulo ipsius passionis agonizaret, et ad
dolores carnis mox futuros praescio spiritu pavitaret,
hoc, inquam, certissimum pignus sui, dilectis
discipulis relinquens: « Hoc facite, inquit, in meam
commemorationem (Luc. XXII); » commemorationem,
inquam, charitatis erga vos, pro quibus animam
meam pono, et obedientiae apud Patrem, quia
« sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio #(Joan.
XIV)@#. » Quod si quos movet cur hoc sacramentum
non visibiliter transmutetur in speciem carnis et
sanguinis, attendant quod Apostolus ait: « Per fidem
ambulamus, et non per speciem. Est autem fides
(ipse definivit) sperandarum substantia rerum,
argumentum non apparentium (Heb. XI | null | 422efaef-20d1-4f41-877a-2609794289e7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
). » Si enim
id quod intus sunt, foris sacramenta ostenderent;
fides, ex qua « justus vivit, » non solum otiosa, verum
nulla omnino esset. « Quod enim videt quis,
qui sperat? (Heb. X.) » Ut ergo fides exerceatur credendo
quod non apparet, vitale sacramentum sub
specie corporea viriliter latet, uti anima in corpore.
Denique et baptismi aqua quaelibet oculis intuentium
videtur, et homo baptizatus, quid aliud quam quod
antea erat, apparet! Non enim ex nigro albus, aut
ex illiterato grammaticus, per lavacrum regenerationis
efficitur. « O animalis homo » , qui non percipit
ea quae Dei sunt! O caro carnalibus phantasiis magis
quam vino ebria! quousque ab his tam infeliciter
ludificaberis? Non enim similis est hic error denegationi
salutis animarum, aut illusionibus somniorum,
aut de aquis et speculis resultantium imaginationum,
quia ibi sine periculo fallitur, hic cum
detrimento irrecuperabili, nisi resipiscatur, erratur.
Expergiscere ergo et clama: « Infelix ego homo!
quis me liberabit de corpore mortis hujus? (Rom.
VII.) » Et respondebit tibi apostolica consolatio:
« Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Ibid.).
» Quod et si credimus verum esse non liberari
hominem non solum a molestia spiritualis
pugnae (quam hoc in loco mortem appellat), sed nec
a miseria errorum, nisi gratia Dei per Jesum Christum
Dominum nostrum, melius tamen id intelligimus
si humanae naturae concretionem et vim, quae
nimirum in sensu corporis et animi intellectu tota
constat, diligenter inspiciamus, et quid per utrumque,
quidve per alterutrum valeat, breviter perstringamus.
Sunt namque muita quae solo sensu corporis
agimus, sicut audire et videre; pleraque, sicut
legere et scribere, quae communiter sensus cum intellectu
administrat; plurima vero, ad quae sensui
nullus prorsus accessus esse potest, sicut ad rationem
numerorum, ad proportiones sonorum, et omnino
ad notiones rerum incorporearum, quae omnia
quilibet intellectus, sed purus atque etiam usu limatus
percipere meretur. Nec me fugit illa prima,
quae duas istas potentias praecedit, sed ad nostrum
institutum nihil visa est attinere, et curandum est
ne longiore quam oportet utamur digressione. Conamur
enim, adjuvante divina gratia, ostendere quod
nulla humana facultas, quae plane et ipsa est divina
largitas, nequaquam tamen sufficiens sit (quamlibet
se extendat) ad comprehendendam altitudinem sacramentorum
quibus initiamur et perficimur ad
aeternam salutem quae est in Christo Jesu Domino
nostro. Proponamus itaque baptismum ipsum, et
quid ibi sensus, quid ratio deprehendat, videamus.
Liquorem esse aliquem, interrogatus tactus pronuntiat;
visus, si forte in vase est, quisnam liquor sit
addubitat; sed gustus, tanquam tertius testis adhibitus,
aquam esse incunctanter explorat. Ulterius,
nisi fallor, hac in re officium suum sensus non pollicetur.
At ratio longe lateque penetrat interius, naturamque
insensibilem perspicaciter intuetur, hoc
est, mobilem atque obtusam esse, humidam substantialiter,
frigidam naturaliter, in aerem sive in terram
converti eam possibile esse: et si quid adhuc
aliud, quod novimus aut ignoramus, de natura aquarum
indagari potest. Quomodo autem per aquam et
spiritum anima regeneretur, peccatorumque remissio
tribuatur: sicut sensus carnis paulo ante docebatur
non posse ad rationis excellentiam ascendere,
ita profecto et minus forsitan valet ratio ad hoc in
scrutabile arcanum aspirare; et tamen firmiter tenemus,
verissime confitemur, animam incorpoream
per aquam corpoream renasci, atque in eum statum
quo fuerat Adam nondum praevaricans, reparari.
Deum quoque ipsum, cujus aenigma omnem superat
intellectum, non solum novimus esse quod infideles
fateantur, verum etiam unum eumdemque trium
personarum incircumscriptum, ubique illocaliter totum;
neque tamen sensu aut ratione habemus hoc
comprehensum.
#Videntur multa deesse.@# | null | 5484868c-d8b6-4c7e-b547-27369047ef41 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
PRAEFATIO.
1.
Praecepisti, venerande Pater Rudolfe, ut beati
martyris Arialdi passionem describerem. Quod licet
facere conatus sim (in veritate, non pro humilitate
sola, ut plerique sapientes solent, loquor), quidquid
in ea est quod conveniens sit, etiam in ipsa
verborum compositione, non meae sapientiae, quae
sic est parva ut pene sit nulla, sed soli Dei gratiae,
meritisque ipsius, atque tuae orationi tribuo. In qua
sciat, eam quicunque legerit, me prorsus nihil
dixisse nisi quod viris certis narrantibus didicerim,
a marchione videlicet, ipsius germano fideli, vel a
Bonovisino ejusdem fidelissimo famulo, qui ei a
cunabulis est famulatus similiter, imo de quibus tot
existere possunt testes quot illo in loco cum aetate
perfecta sanoque sensu sunt homines.
2.
Verum, per totum hunc libellum, meum nomen
celetur, qui talis sum ut magis conveniat nesciri
quam sciri, cui jure congruit illud Isaiae: « Claude,
inquit, ostium tuum, et absconde te post illud, donec
transeat ira Domini (Isai XXVI, 20); » tum vero nomen
in ejus fronte habeatur; quoniam, velis nolis,
super candelabrum, ut omnibus luceas, te posuit
Christus; quatenus, is qui scripsit si ignoratur, ad
quem scriptus est non ignoretur. Porro quia in hoc
plura sunt in verbis et factis aedificationi utilia, duodecim
monasteriis quibus te supernus Judex proposuit,
oro ut ad legendum tribuas, quatenus, dum
audierint, in defensione veritatis, quod alii nostro
in tempore dixerunt et perpessi sunt, accendantur
et ipsi ut talia dicant, et, si necesse fuerit, pro
eadem veritate similia patiantur.
CAPUT PRIMUM. #Arialdi natales, institutio, prima contra clerum incestum concio.@#
3.
Licet jam sic senex sit mundus ut jamjamque
vicinus ejus cernatur occasus, tamen quia ab universis
mortalibus ignoratur quando finiatur, libet
novorum constantiam sanctorum, supparem antiquorum,
saevitiamque perfidorum qui eos usque ad
necem, nostris temporibus imoque nostris sub oculis,
persecuti sunt, scriptis tradere atque posteris ad
eorum aedificationem intimare.
4.
Igitur in Cutiaco quodam vico, inter Mediolanum
Comumque sito, milliario vigesimo distante
a majore, quinto vero a minore [civitate], ut vulgari
fertur opinione, Bezo quidam cum Beza sua uxore
exstitit, nobiles utrique natione, sed nobiliores
probitate. In quorum profecto laude parumper immorari
ex sanctorum gestis quamplurimis instruimur,
et cuncti scimus liberiorem fore laudem celsi
aedificii, si certitudo manifesta habeatur firmi ipsius
fundamenti. Hi namque causam reproborum, quae
est rapacitas, tam exosam habeant, ut inter caetera
eorum bona, cum in servis equisque nimis abundarent,
nullus erat audax ex ipsis servis qui manipulum
quidem vi furtimve alienae segetis raptum deferre
auderet equis coram eisdem. Porro superbiam,
quae est causa diaboli, ita exsecrabantur ut, cum
libere modis omnibus suis vicinis imminerent atque
a nemine eorum si nollent, constringi possent; ceu
essent ex illorum minimis, sic se ultro subdebant
ipsorum omni justae conventioni.
5.
Verum quoniam unicuique parum est non
agere prava nisi in bonis operibus exercitationem
ponat, pauperum infirmorumque necessitati intendebant,
ut ex vicinis nemo, infirmitate oppressus, in
strato jaceret qui a Beza memoria digna non visitaretur,
et suis, si egeret hujusmodi, substantiis non
aleretur. Praeterea in caeterorum orphanorum egenorumque
beneficiis, quae illis sedule impendebat,
Deo et hominibus ejus vita sic erat grata ut ipsi pauperes
invicem conferrent, dicentes: Si haec obierit,
profecto nobis vivere non expedit. Hoc quippe exercitium
sanctae actualis vitae, per multorum curricula
annorum, in venerabilis Bezae natorumque ejus desudatione,
viro ipsius jam defuncto, egomet vidi caeteraque
perplura aedificationi congrua. Quae ideo
praetermitto, quia velociter ad ea quorum causa hoc
opus assumpsi venire concupisco.
6.
Huic utique, sicut illius relatione didici, nocte
quadam dormienti, ejus adhuc vivente viro ex quo
tunc in utero habebat filium, admirabile lumen in
visione, ceu solis meridiani splendor, desuper illuxit;
cujus claritas, omnibus tenebris ab ea expulsis,
totam domum, ubi erat jacens, implevit. Mane
autem facto, insolitam secum visionem admirans,
antiquis matronis pandit; a quibus protinus audit
habere se in utero infantem sexus masculini, meritique
futurum celsi. Quem cum enixa est, apto praestolato
tempore | null | 921c7545-ccf7-47ee-8f6a-88c9685f023d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, Arialdum vocant, clericum faciunt,
scholis diligenter eo usque tradunt quousque
provinciales magistri qui eum possent instruere deficiunt.
A quibus cum per tempora, ut scholaribus
moris est, reverteretur (sicut a matre ejus jam saepe
dicta cognovit) et puellae ipsius ornatiores more
solito nitidioresque se ejus vultui praesentarent,
quemadmodum esset videre, sic exterminabat a sua
facie, dicens: Captio haec est Satanae. Indesinenter
denique, in diversis terris, scholasticis se studiis
tandiu tradidit, donec optime tam liberalium
quam divinarum litterarum haberet scientiam simulque
aetatem perfectam.
7.
Erat enim tunc ordo ecclesiasticus in tot erroribus
seductus, ut ex illo vix quispiam existeret qui
in suo loco veraciter reperiri posset. Nam alii, cum
canibus et accipitribus huc illucque pervagantes,
suum venationi lubricae famulatum tradebant, alii
vero tabernarii, et nequam villici, alii impii usurarii
existebant, cuncti fere cum publicis uxoribus sive
scortis suam ignominiose ducebant vitam; omnesque,
quae sua erant, non quae Christi, quaerebant. Nam,
quod sine gemitu dici vel audiri nec potest nec
debet, universi sic sub Simoniaca haeresi tenebantur
impliciti, quatenus a minimo usque ad maximum
nullus ordo vel gradus haberi posset nisi sic emeretur
quomodo emitur pecus. Et, quod est nequius,
nemo tunc qui tantae perversitati resisteret apparebat;
sed, cum lupi essent rapaces, veri putabantur
esse pastores.
8.
Ad quorum nimirum perversitatem detegendam
et corrigendam, Mediolanum, ubi haec iniquitas
tanto erat copiosior quanto urbibus caeteris ipsa est
populosior, a Deo procul dubio praefatus missus est
Arialdus, divinis, ut praediximus, legibus bene eruditus.
Qui ingressus urbem, populum pene universum,
ad ejus verba confluentem, fari sic adorsus
est: « Volo, dilectissimi, vobis dicere, in nostri sermonis
exordio, quae scire vos scio, ut paulatim sic
vos introducam ad ea quae nescitis et vobis scire
magnopere necessaria sunt. Veraciter credo vos
nosse humanum genus usque ad Christi Domini
nostri adventum caecum fuisse, non oculis corporis
sed cordis. Quod ideo erat caecum, quoniam quod
erat falsum credebat verum, dicens lapidi lignoque
et metallo: Deus meus es tu. Cujus caecitati ut miseriae
in tantum summa Lux et aeterna compassa
est, per quam omnia facta sunt, et in qua universa
consistunt, ut non ad hanc a cordibus hominum
auferendam angelum mitteret, sed per semetipsam
de coelo descendit, carnem assumpsit, et, ut eam
ab hominum cordibus penitus expelleret, usque ad
crucis mortem libenter accessit. Qui in diebus carnis
suae homines tot de mundo elegit quot sufficere
ad universitatis illuminationem ante saecula posse
praevidit. Quos, omnibus falsitatis tenebris ab eorum
cordibus expulsis, aeterna luce illuminavit eosque
per mundum universum misit, et lucem, quam acceperat,
ubique deferre praecepit sicque ad Patrem a
quo venerat rediit.
9.
Haec quippe summa et aeterna vivaque Lux
duas in terra causas reliquit, in quibus omnes qui
erant illuminandi illuminarentur, et usque in finem
saeculi semper permanerent lucidi; tam isti qui
adhuc erant illuminandi quam qui jam fuerant illuminati.
Vultis nosse eae res quae fuerunt? Verbum
scilicet Dei et doctorum vita. De Verbo autem Dei,
quod lux sit, non meum, sed Psalmistae audite
testimonium: « Praeceptum, inquit, Domini lucidum,
illuminans oculos (Psal. XVIII, 9); » et item:
« Lucerna pedibus meis verbum tuum (Psal. CXVIII,
et 105.). » De vita vero doctorum, quod esse
debeat lux in verbis suis, ipsa per se Veritas aperte
manifestat: « Vos, inquit, estis lux mundi (Matth.
V, 14), » et protinus addidit: « Sic luceat lux vestra
coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et
glorificent Patrem vestrum qui est in coelis #(Ibid.,
16)@#. » Ex his itaque unam idem Dominus posuit
ante illos, aliam ante vos. Hi vero, quibus scientiam
Scripturae dedit, sibique ad ministrandum elegit,
ut ad lumen verbi sui lucidi semper viverent, constituit;
et, ut eorum vita esset vestra lectio, qui
litteras nescitis, ordinavit. Sed, inimico humani generis
insidiante, pariterque nostra negligentia et
peccato operante, illi, se convertendo retrorsum,
perdiderunt suam; vos autem lucem perdidistis
vestram.
10.
Verumtamen, ut | null | 74d78cd4-314a-4493-9c50-ef4917cb8d01 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
securius vos idem inimicus
deluderet, qui societatis ab eis abstulit veritatem, eis
promisit in exteriori habitu sanctitatis habere similitudinem,
quod gemens dico, non ad vestram ignominiam,
sed ad cautelam. Nonne ad eamdem caecitatem
estis reversi, pro qua ab hominibus auferenda
Christus de coelo misericorditer descendit? Sic enim
ideo humanum genus ante ipsius adventum, ut diximus,
erat caecum, quia sumebat pro vero mendacium;
quicunque nunc opus simile facit, nonne
causam eamdem incurrit? Nam sicut illi decepti lapides
et ligna credebant deos, ita vos vestros sacerdotes
putatis veros, quos incunctanter esse constat
falsos. Unde hoc scire possumus? Vultis nosse unde?
In tenebris sumus: ut hoc patenter cognoscamus, ad
lucem eamus. Ad quam lucem? Ad Verbum videlicet
Dei. Ecce Christus dicit: « Qui mihi ministrat, me
sequatur (Joan. XII, 26). » Quod est aperte dicere:
A nemine quippe mihi ministratur nisi ab eo qui
me sequitur. Vestrorum vitam sacerdotum scio vos
nosse: et quo Christus pergat, et quid dicat, audite,
atque tunc plenius cognoscetis utrum isti sint
ejus ministri, an ipsius potius adversarii. Ecce Christus
clamat: « Discite a me quia mitis sum et humilis
corde (Matth. II, 29). » Et iterum de se dicit:
« Filius hominis non habet ubi caput reclinet #(Luc,
IX, 58)@#. » Et item: « Beati pauperes spiritu, quoniam
ipsorum est regnum coelorum (Matth. V, 3). »
11.
E contra vero, ut inspicitis, vestri sacerdotes,
qui effici possunt ditiores in terrenis rebus, excelsiores
in aedificandis turribus et domibus superioribus,
in honoribus, in mollibus delicatisque vestibus
pulchriores, ipsi putantur beatiores. Et ipsi, ut cernitis,
sicut laici, palam uxores ducunt; stuprum,
quemadmodum scelesti laici, sequuntur, atque ad
nefandum hoc opus patrandum tanto sunt validiores
quanto a terreno labore minus oppressi; videlicet
viventes de dono Dei. Christus autem in suis econtra
ministris tantam munditiam quaerit et exoptat
ut non solum in opere, verum etiam stupri scelus
damnet in corde, dicens: « Qui viderit mulierem ad
concupiscendam eam, jam moechatus est eam in
corde suo (Matth. V, 28.) » Redite, dilectissimi, ad
corda vestra, redite: et sumere verum, falsumque
respuere discite. Nam conatus sum reos reducere
ad suam lucem; sed nequivi. Ut enim vos ad vestram
reducam, huc ideo veni; et hoc aut fecero,
aut pro vestra salute paratus sum animam meam
tradere gladio. Haec et hujuscemodi complura vir
Dei dum diceret, in verbis ejus plebs fere universa
sic est accensa ut, quos eatenus venerata erat ut
Christi ministros, damnans proclamaret Dei hostes,
animarumque deceptores.
CAPUT II. #Arialdus, socium Landulfum nactus, Romam abit, et ambo injuriis impiorum vexantur.@#
12.
Factum est autem, dum agerentur haec, de
medio multitudinis surgens quidam clericus, nomine
Landulphus, de urbanis excellentibus tam ordine
quam natione, nimis potens in voce et sermone,
silentium petiit. Quo concesso, hujusmodi laetiferam
vocem prompsit: Gratias, inquit, coram vobis
omnipotenti Deo ago, qui nunc me ea audire permittit,
unde meum cor per innumera tempora ignescit.
Nam olim haec sciens dolensque, ideo tacebam,
quoniam cum quo ea dicerem non habebam. Nunc
vero, domine Arialde charissime, quia Dei donum
te dedit mihi, scito me ab ipso collatum tibi, et
exinde quidquid hac de re dixeris fecerisve, me facere
et dicere, et me meam animam, sicut tu professus
es tuam, pro salute fratrum ponere esse
paratum, incunctanter te nunc reddo securum. Populus
jam fidelis haec audiens, in Dei laudem crescens,
hilarescit, pars adversa tabescens deficit; Dei
vero famulus Arialdus, oculis ac manibus sursum
erectis, omnium bonorum Largitori immensas ac
debitas reddit gratias.
13.
Denique post haec quidam laicus surrexit alius,
nomine Nazarius, officio monetarius, cujus vita
valde erat ab omnibus laudabilis, licet conjugalis,
qui silentium petiit. Quo accepto, coram omnibus
tale responsum dedit: Domine Arialde, ea quae dicis
esse vera et utilia, non solum advertere possunt
sapientes; verum etiam et vecordes. Quis tam | null | 3f1f0f80-7616-41ec-b6bc-1f5ea0a30204 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
insipiens
est, qui non lucide perpendere possit quod
eorum vita esse altius debeat a mea dissimilis? quos
ego in domum meam ad benedicendum eam voco,
juxta meum posse reficio, et post haec manus deosculans
munus offero; et a quibus mysteria, pro
quibus aeternam vitam exspecto, omnia suscipio.
Sed, ut omnes inspicimus, non solum non mundior,
verum etiam sordidior perspicue cernitur. Verumtamen
hoc scelus sic scito inter nos radicatum et
inveteratum, quatenus aut vix aut cum grandi labore
poterit evelli. Nunc autem, quia Largitor omnium
bonorum mihi tanta contulit bona, quae satis et mihi
sufficere possunt et tibi, obsecro te, per eumdem
omnipotentem Dominum, ut in domum meam ingredi
digneris, et ex bonis omnibus meis, ut ego, ita
et tu fruaris, quatenus tua exhortatione assidua ab
hoc errore liberari, et in omni veritate confirmari
possimus, tam ego quam haec plebs universa. Cave
ne ad sanguinem altum de quo ortus es, et ad opem
multam qua polles, inspic as, ne forte, sacramente
pro quo te adjuravi spreto, non quae Dei, sed quae tua
sunt quaerere videaris.
14.
Vir autem Domini haec audiens, et magnitudinem
conjurationis, et famam viri optimam considerans,
omnia terrena, quae sibi resistere possent,
conculcans, in domum se juste invitantis libenter
intravit, et per plura tempora Marthae opus ab eo
fideliter sumpsit; et quod operatus est Petrus in
Cornelio suisque amicis, operatus Arialdus est in
Nazario ejusque vicinis. In quibus utique tunc arbustis,
quae se Dominus per prophetam pollicitus est
in deserto simul positurum, scilicet vitem et ulmum
(Isai. XLI, 19),
procul dubio est completum, quatenus
altera mentes debriaret, altera vero debriantem
sustentaret. Exhortantibus denique Arialdo
Landulphoque populum fideli et assidua doctrina,
stupra clericorum nefanda et execranda eorum connubia,
sic ab eodem populo intra aliquanta tempora
sunt persecuta et deleta, ut nullus existeret quin
aut cogeretur tantum nefas dimittere, vel ad altare
non accedere.
15.
Per idem tempus decrevere fideles Romam
ad synodum Landulphum mittere; quoniam, ut
eos mendaciter eorum aemuli accusarent, illo pergebant.
Quem [ultra] urbem Placentinam progredi
non licuit, quia ibi a quodam profano est in oppido
percussus, et sic Mediolanum regressus. Sed Arialdus,
Dei famulus, sumpto itinere, omnium adversariorum
fraudem circumquaque positorum ad cum
necandum scienter declinavit, atque Romam, Deo
illum protegente, incolumis pervenit. Qui coram
summo pontifice se offerens, cum causam jam coeptam
ei retulisset, post multam honorificentiam,
quam ipsi idem impendit, jussit, a quibus sacerdotibus
divina mysteria dehinc sumeret, et sub inevitabili
jussu ei praecepit ad opus coeptum regredi, et
tandiu in eo vehementer insistere, donec nefanda
opera, quae tunc inerant in ecclesiastica familia, aut
penitus deleret, aut sanguinem pro Christo proprium
inimicis fundendum praeberet. Qui in omnibus
obediens regreditur, jam saepe dictam causam competenter
persequitur et constanter, cum suo socio
divinitus sibi collato, habentes dehinc doctrinam
tam plenam auctoritate quam veritate.
16.
Hoc quippe impii civiles clerici perpendentes,
quasi occulte in unum conveniunt; ideo, quia progenie
altior erat Landulphus, cum occidere disponunt,
putantes timore perterritum sic silere posse
Arialdum. Ad patrandum vero tam scelestum opus,
quemdam audacem et impium conveniunt clericum,
et nimio praemio reddunt securum, si jam dictum
exstingueret virum. Qui acquisito grandi carnificis
gladio, quem saepe ego postea vidi, simulque toxico
ad necandum citissimo, coepit eum prosequi per
Coenam Domini, et Parasceven, Sabbatumque sanctum
clanculum, nec non et sanctum diem Passchae.
Vera utique me dicere scio; utrum rei
gestae ordinem teneam, ignoro. Cumque ipsum in
diebus his reperire minime potuerit absque turbis;
in secunda tandem de Albis feria, ad impium et diu
optatum pervenit votum. Nam in ipsius diei crepusculo
solum illum ante quoddam reperit altare orantem;
misturam impiam, quam secum ferebat, permiscuit
illico, scilicet gladium cum toxico; et post
tergum clam veniens, eum in collo graviter percussit,
et sic fugam protinus petiit. Sed, volente Deo,
licet esset nimis velox ad fugiendum, in egressu
basilicae per quemdam captus est claudum.
17.
Clamor igitur vehemens attollitur; ab omnibus
concurritur; quae esset | null | bb909811-7d8d-43bb-9656-dff7ec39e08b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
causa tanti clamoris
inquiritur. Cognita namque causa, nefandum clericum
circumdedere, eumque cornu toxico plenum
habentem reperiunt. Moerentes ergo, percussum et
eum qui percussit accipiunt, ac sic ad domum Landulphi
pergunt; et ipsius obitum protinus praestolantur
affuturum. Sed magni prodigii evidentiam
tunc ostendit Deus omnipotens, ut servo suo nihil
plus venenum officeret, quemadmodum si aqua esset.
Nam isdem professus est clericus se illud in
pluribus pecudibus probasse; quae ut deglutivere,
cunctae post paululum vita caruerunt. O mira Domini
potentia! Hunc virum postquam tetigit, etiam
deglutitum nulli nocere quivit. Unde ipse reddens
debitam Deo laudem, percussorem clericum dimisit
incolumem, admonens ne ulterius tantam conaretur
praesumptionem. Idem vero clericus, sua cernens
molimina, nimio studio exquisita, a Dei evidenter
virtute exinanita, sibique ab ejus famulo pro malis
impensa bona, corde compunctus, veniam petiit,
tanti sceleris incentores prodidit, se ulterius tale
quid minime conari promisit, et postremo sic discessit
18.
Per idem tempus clerici suburbani, in unum
convenientes, ad invicem dicunt: Quid facimus? En
Arialdus, qui nos nostrasque familias conturbavit et
dispersit, in urbe conclusus, atque a populo circumdatus,
inhabitat; ideoque, ut eum perimamus, nequaquam
pertingere valemus. Si autem hoc nequimus,
damnum dedecusque, quod possumus, illi saltem
inferamus. In loca nostra nunc revertamur, et exquisitis
gladiis bene acutis, rursum nocte alia conveniamus,
una illuc, ubi idem est ortus, pergamus,
et ubi adhuc cum suis magna pollet possessione parentibus,
atque ad ignominiam ejus ecclesiam, quam
olim impendio proprio construxit, violemus et dissipemus;
arbores vero castaneas, quas habet innumeras,
decorticemus, vineas autem, quibus nimis
abundat, incidamus. Interim quidem ex nobis aliqui
illuc pergant in die qui ipsius substantiae plene
habent notitiam, vineas ejus et silvas evidenter designent,
ut non tunc quid appareat in quo quis errare
debeat.
19.
Nocte igitur conveniunt condicta, ecclesiam
extra vicum reperiunt, quam ruptis ostiis intrant.
Altare frangunt et violant, caeteraque utensiiia
dissipant, et dedecus, quod infelices nequibant
famulo, facere non sunt veriti Domino. Porro cum
ad designatas arbores vineasque vellent accedere,
sicut ipsi postea professi sunt morientes, cum ingenti
terrore tanta a justo Dei judicio sunt perculsi
caecitate, ut neque ubi essent, neque rem designatam
invenire possent. O mira Domini pietas! Suam
demoliri casam permisit, servi vero sui optime tutari
novit. Sed ne miseri illam noctem inanem ducerent,
vineas et silvas introgressi, alienas incidunt
et decorticant. Verumtamen Deo gratias agens profiteor
postea me vidisse persaepe ipsas arbores
suis cultoribus uberrimos fructus reddere casque
adhuc similiter credo facere.
CAPUT III. #Acta S. Arialdi contra Simoniacos, quos tanquam haereticos fugiendos docebat.@#
20.
Per idem tempus Christi famuli, cernentes
omnem populum ad sequendum quidquid dicerent
esse promptissimum, de Simoniaca quam eatenus
reticuerant, palam loqui incipiunt. Quorum primus
in virtute scientiae et sanctitatis, scilicet Arialdus,
licet illo eloquentior esset Landulphus, de Simoniaca
et contra ipsam tale exordium protulit ad populum.
Gratias, inquit, dilectissimi, omnipotenti Deo reddere
debemus, qui dedit vobis velle quae vult ipse.
Scire vos quidem volumus quod laborem non modicum,
quem usque modo contra insolentiam conjugatorum
adulterorumque sumpsimus sacerdotum, magis
nos fecisse necessitate quam voluntate. Nam,
utrum haeretici uxores habeant an non, parvi pendimus.
Aspicientibus ergo ad invicem se turbis, et
admirantibus cur hoc diceret, adjecit: Audistis,
charissimi, dum legeretur liber Actuum apostolorum,
venisse Simonem Magum ad B. apostolum
Petrum, et postulasse per pecuniam Spiritus sancti
gratiam. Lucas evangelista, qui hoc scripsit, quid
beatus ei Petrus responderit, protinus adjunxit:
« Pecunia (inquit) tua tecum sit in perditionem,
quia existimasti donum Dei pecunia possideri (Act.
VIII, 20). » Quid est hoc? Nonne iste ille Petrus, cui
septuagies septies peccanti fratri dimittere jussit
Dominus? (Matth. XVIII, 22.) Est utique. Sed hunc
non prospexit in se nec in hominem peccare solummodo,
sed in Deum. Nam nimis isdem B. Petrus
peccasset, si auctorem tanti reatus silendo proficere
sineret, et aestimationem tantae nequitiae in ipsa sua
radice minime damnasset.
21.
Quod | null | 924d5c2c-57a8-4d8a-914e-5c74dcc6b38a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
lacrymabiliter validoque dolore profero.
Ecce nefas, quod apostolorum princeps in ipsa aestimatione
aeternae perditioni tradidit, per universum
pene mundum sic obtinet principatum, quatenus
nullus ad regimen pontificale vel abbaticum, sive ad
officium qualecunque ecclesiasticum perveniat, nisi
per ipsum. Quis, quae dicturus sum audit, et dolens
non obstupescit? En Christus, verus Dominus, Pastor
bonus, suo gregi solemne et salutare bonumque
dedit praeceptum; quod oblivioni tantae projectum
est ut nemo appareat qui ejus jam reminisci audeat.
Vultis audire quid est illud? « Gratis, inquit, accepistis,
gratis date (Matth. X, 8). » Econtra vero impia
cogitatio, quae maligne semel est exorta in impii
Simonis corde, et quae illico est damnata a tanto
apostolo cum suo auctore, ubique sic est sparsa solemniter,
ut nemo fere ad altaris officium accedat, nisi
prius agat opere quod idem cogitavit nequiter corde;
et donec eidem maledictioni tanto profundius se subjiciat,
quanto esse noscitur pejus malum facere quam
cogitare.
22.
Utinam haec maledictio illos percuteret tantummodo
qui Dei donum vendere aut emere praesumunt
audaci corde et impio! Verumtamen hic tam
noxius est reatus ut non solum qui faciunt et qui
consentiunt, verum etiam eos qui facientibus non
resistunt et oppugnant, sic poenaliter obliget, quatenus
maledictione quae Simoni a Petro est illlata
minime procul dubio careant. Ne forte mentiri me
arbitremini, quid de hac re noster patronus sentiat
B. Ambrosius, audite: ait enim: « Nam et lepram
cum Giezi a sancto suscepisse se credant Eliseo, qui
gradum sacerdotalem se existimant pecuniis comparare.
Nam sicut validioribus morbis capite vitiato,
reliquum necesse est corpus inundatione superioris
morbi lethaliter irrigari, ita et ii qui caput videntur
esse Ecclesiae, morbo pestifero fraternum vitiant
corpus, ut nihil ex totius corporis compage insauciatum
possit evadere; quod negligentium sacerdotum
vitiositatis morale non infecerit virus, ita ut
videas in Ecclesia passim quos non merita, sed
pecuniae ad episcopatus ordinem provexerunt. Verumtamen,
ut in ore duorum vel trium testium stet
omne verbum (Deut. XVII, 6), » audite quid super hac
re beatus dicat Gregorius. « Cur (inquit) non videtur,
cur non perpenditur, quia benedictio illi in maledictionem
convertitur, qui ad hoc, ut fiat haereticus,
ordinatur? » Et iterum: « Quisquis contra hanc
Simoniacam et Neophytorum haeresim vehementer
pro officii sui consideratione non exarserit, cum
Simone Mago se non dubitet habore portionem qui
prius commisit hoc piaculare flagitium. »
23.
Quoniam locus ille hoc B. Gregorii sermone,
ubi praecipitur unicuique pro sui officii consideratione
contra Simoniacam ardere debere, non omnibus
forsitan plene patet, vobis lucide nos explanare
condecet. Tres quippe ordines in sancta Ecclesia
habentur: unus praedicatorum, alter continentium,
tertius conjugatorum. Primus namque debet contra
hanc ardere, indefessa exhortatione; continentes
autem, assidua oratione; vos vero, qui conjugati
estis, et in vestrarum labore manuum vivitis, ut
Deus omnipotens hanc ab Ecclesia sancta repellat et
disperdat, quotidie ardenterque operibus eleemosynarum
instare debetis. Quisquis igitur nunc ex his
tribus ordinibus contra Simoniacam, cum his justitiae
operibus, ardenter minime pugnaverit, juxta dicta
Spiritus sancti, qui haec dixit per os B. Gregorii,
poenam, quam Simon Magus nunc habet, quod
eamdem in fine effugere queat, nullo modo credat.
Si enim hi, quibus est scientia officiumque praedicandi
commissum, qualibet ex causa tacuerint, non
solum continentes, quorum praedicatio tanto esse
debet liberior et veracior, quanto constat quia sunt
ab omni re saeculari expediti, et sacrae legis meditatione
assidua edocti, verum etiam vos, qui estis
idiotae ignarique Scripturae, communibus verbis quibus
valetis, invicem vos cautos ab hac nequitia reddere
debetis. Unde Dominus dixit: « Si homines
tacuerint, parietes loquentur (Luc. XIX, 40). » Nonne
de hac re dicit propheta: « Maledictus, qui prohibet
gladium suum a sanguine? (Jer. XLVIII, 10.) » hoc est,
ab interfectione hujus nequissimae belluae.
24.
Haec quippe et hujuscemodi quamplura dicente
B. Arialdo, in locum illum salutifer ille gladius
est procul dubio missus, qui fideles dividit ab infidelibus,
et de quo locutus est Dominus. Non veni,
inquit, pacem mittere, sed | null | 0ff49a54-b70d-45c3-bc48-72d17c5bc7f8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
gladium. Nam Guido, qui
dicebatur archiepiscopus, et pars maxima clericorum
et militum, nec non et multi de populo minore
nequam viri, se cernentes, dixere ad invicem: Haec
namque doctrina, si ad profectum venerit, nobis
nostrisque filiis profecto nullo modo vivere expedit.
Quae enim est nostra vita, nisi ecclesiarum beneficia,
quae assidue a nobis venduntur et emuntur? Quapropter
utilius est nobis ut huic novae doctrinae resistentes
moriamur, quam venire hanc ad profectum,
ut diximus, sinamus. Econtra vero ad viros Dei
fideles clamabant: Audivimus, inquiunt, ex vestra
assertione Simoniacos hereticosque esse procul
dubio qui noscuntur emisse ea quae sunt sacra; quo
scelere qui immunis de sacerdotibus inter nos sit
sine dubio manifestum est, quia nemo est. Nos autem,
quia Christiani dicimur, absque Christi sacramento
vivere nullatenus valemus. Quod si ab istis
sumpserimus, potius dicitis nos sumere damnationem
quam salutem, et ideo his telis undique constringimur,
et quid agamus profecto nescimus
25.
Quibus B. Arialdus sic respondit: Videte,
inquit, dilectissimi, dum haec dicitis, ne super vos
veniat quod Spiritus sanctus per B. Jacobum loquitur
dicens: « Vir duplex animo, inconstans est in
in omnibus viis suis (Jac. XIX, 8): » ideoque qui
veritatem cupit veraciter invenire, constanter omnem
debet falsitatem respuere. Quapropter, ut veritate,
quae Deus est, perfrui perfecte valeatis, per
ipsum vos obsecro, ut a falsorum consortio sacerdotum
penitus vos segregetis, quoniam luci cum
tenebris, fidelibus cum infidelibus, Christo cum Belial
nulla esse debet conventio, aut pars sive societas.
Sic enim scriptum est: « Exite de medio eorum,
et separamini, et immundum ne tetigeritis, et ego
recipiam vos, dicit Dominus (II Cor. VI, 17, 18). »
Quomodo potest fieri, ut vobis petentibus minora
non tribuat, id est, pastores qui vos juste regant,
qui vobis adhuc non existentibus tribuit majora,
hoc est semetipsum pro salute vestra? Propterea,
omnium spreto haereticorum consortio, pastores bonos
et fideles ab eo fiducialiter petite, et, quia accipietis,
procul dubio scitote. His namque verbis multi
viri ac mulieres sic sunt accensi ut non solum deinceps
Simoniacorum actus contemnerent, sed etiam
cum eis nullo modo in uno oratorio orare vellent.
In his autem diebus si per illam urbem incederes,
praeter hujus rei contentionem undique vix aliquid
audires. Alii siquidem Simoniacam excusantes, alii
eam constanter damnantes. Nec mirum; quoniam
una domus tota erat fidelis, altera vero tota infidelis;
in tertia autem mater erat credula cum uno
filio, pater incredulus cum altero, et hac quidem
confusione et contentione civitas tota erat plena
et permista.
26.
In diebus illis quamplurimi clerici coepere
consortium clericorum pravorum relinquere, et B.
Arialdo adhaerere. Inter quos quidam ex illis sacerdotibus,
ipsius exhortatione compunctus, ecclesiam
quamdam, quam grandi pretio male emerat, dimittere
disposuit. Sed Christo ordinante, Miles, in
cujus jure haec erat, jam de fidelibus, quippe per
B. Arialdum edoctus, sicut ille eam deserere disposuerat,
qui illam emerat; sic iste suo e jure elegit
hanc amittere ut dominam, qui eatenus ipsam nequiter
usurparat ut famulam. Convenientibus igitur
cum B. Arialdo in unum multis fidelibus, Miles refutationem
ab emptore accepit, eamque super altare
viri Dei admonitione posuit, et eidem B. Arialdo
jussit ut deinceps eam disponeret, secundum quod
Deum velle sciret. Qui protinus tres clericos fideles
et castos vocavit, et refutationem quam Miles in
altare posuerat eos pariter jussit tollere.
27.
Cumque idem a pluribus exhortaretur, ut
eamdem cum ipsis una sumeret, quatenus ad multorum
profectum ibidem manere deberet, ait: Cum
ipsis quidem ad eorum instructionem, et caeterorum
salutem manebo; verumtamen, ne verbo Dei mihi
credito impedimentum sit, sub jugo alicujus terrenae
rei, et ne huic Azoni, in cujus ditione haec ecclesia est
constructa, sub hac occasione aliquod possit damnum
inferri, hujus rei sortem nequaquam sumo,
quoniam tale tempus scitote procul dubio venturum,
in quo nulli vivere liceat, nisi me a suis finibus expellat.
Hic quippe sermo quomodo propheticus fuerit,
in sequenti lectoris menti luce clarius patebit.
Eo namque in eadem | null | ed4cd9ef-9912-4218-b484-47e42404edfa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ecclesia manente, quanta beneficia,
tam verbis quam factis, sive ipsis fratribus,
sive caeteris tam fidelibus quam infidelibus impenderit,
et quanta ab eis pro bonis mala per decem
fere annos pertulerit, nemo nec omnia scribere, imo
nec valet profecto dicere. Nam protinus legationem
in domum paternam misit, et ex ea viginti libras
argenti sumpsit, atque juxta eamdem ecclesiam habitaculum
mirabiliter aptum aedificavit.
28.
Agitur denique res nova et pene ab eodem
loco hactenus inscia. Chorus namque alti circumdatione
muri concluditur, in quo ostium ponitur;
visio clericorum, laicorum ac mulierum, quae una
erat et communis, dividitur; omnes de una arca vivere
coguntur, fabulae ad mensam compescuntur,
pro quibus sancta lectio super eam assidue profertur.
Caeteri autem clerici mane omnes diei Horas
potius murmurabant, quam decantarent; hic vero
in die, tacto septies signo, fratribus una congregatis,
magna cum veneratione debitam omnipotenti
Deo laudem decantabat, atque ad satisfactionem
omnes in eodem officio, dum forte delinquerent,
dicto et facto provocabat. Porro sicut B. Arialdus
laetus nimis est effectus, eo quod ad votum diu nimisque
optatum (videlicet, ut cum fratribus ad ecclesiam
communiter vivere posset) pervenerat; sic
fideles multi laeti sunt effecti, pro eo quod aptum
locum haberent, ubi Domini verba mente libera audire
possent, et divina mysteria ac sacramenta percipere.
Coepit autem tanta illuc ibidem multitudo
confluere, non solum de urbe, sed etiam de villis et
castellis, quatenus eos nullo modo valeret capere
ipsa ecclesia, licet satis esset ampla. Quos tam constanti
assiduaque doctrina vir Dei docebat ut plerumque
vocem sic amitteret, quatenus ab aliquibus
juxta se positis vix audiri posset.
29-30. Praeterea, quia canes muti effecti erant et
latrare nequibant, multa mala et detestanda populus
tunc committebat, quae ita idem ab exordio suae praedicationis
universa damnavit ut suum procul dubio
illud dictum faceret, quod per B. Paulum prolatum
est: « Mundus, inquit, a sanguine sum omnium
vestrum: non enim subterfugi, quominus nuntiarem
omne consilium Dei vobis (Act. XX, 26, 27). » Per
totum namque Adventum absque contradictione ulla
eos reperit nuptias solemniter celebrare; uxores ducere,
etiam in ipsa Domini Natalis vigilia, si fortassis
eveniret in Dominica. Cui rei nefandae tam ardenter
constanterque verbo coepit pariter et actibus obsistere,
quatenus in ejus venerabili transitu nemo
pene reperiri posset qui tam nefandum opus agere
praesumeret. Nam in ipso nuptiali die, jam paratis
omnibus quae in nuptiis solent parari, illuc, ubi
eaedem nuptiae agebantur, cum fratribus anxie occurrebat;
et celebraturos omnium rerum Domini
nuptias nitidos, suis minime reatibus esse debere
sordidos occupatosque denuntiabat, et tali modo illos
cogebat omnia jam tractata omittere, et in apto
tempore servare.
31.
Duo denique clerici, olim signum clericatus
in ecclesia quadam, quae S. Maria Secreta nuncupatur,
sumpserant; quorum tamen nemo ipsius beneficio
perfrui posset, donec, sicut loco eodem mos
erat, ejusdem ecclesiae sacerdos minime obisset,
quem per idem tempus obisse contigit. Sed cum jam
dictam ecclesiam, pridem qui primus designatus
fuerat, adipisci deberet, tantummodo si pro ea male
usitatum praemium daret, viri Dei jam credulus verbis,
distulit. Quem improbus suus minor anticipavit,
et neque Dominum neque hominem erubuit,
nec veritus est ut eamdem sibi cum pecunia non
acquireret. Quod ut ad hominem Dei Arialdum
fuisset perlatum, eum adscitum ad se sic allocutus
est: Inique praesumptor, cur, postquam, me docente,
esse haereticum emptorem venditoremque
sacri audisti, hanc iniquitatem committere non
timuisti?
32.
Quo obmutescente et nesciente quid responderet
in excusatione, et quia jam pro hoc a vicinis
nimis habebatur exsecrabilis, tandem sic respondit:
Audita quidem manifesta ratione me male fecisse
video, sed quid exhinc agam penitus ignoro, quoniam
abbas S. Victoris, cui hac de causa pene quidquid
habebam dedi, Deum non sic timet, ut mihi
meam semel acceptam pecuniam reddat; et hanc si
non habuero, unde meam vitam mediocriter sustentem
minime habebo. Cui vir Dei: Quid, inquit, dedisti?
Duodecim, inquit, libras argenti. Respondit
autem vir Dei dicens: Et, si tibi reddantur, vis dimittere
libenter quod comparasti nequiter? | null | 32b3d837-25a4-4100-82f3-e4c0953108b9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Qui
respondit: Libentissime. At bonus discipulus, pium
imitans magistrum, sequitur opere quod loquitur
ore. De suo proprio patrimonio duodecim integre
libras argenti sumpsit, ipsique universas tradidit;
et sic jam fatam ecclesiam gratis alterum fecit habere,
cui competebat jure.
CAPUT IV. #S. Herlembaldi ad Arialdum accessus, et munus defensoris ei ab Alexandro papa commissum.@#
33.
Per idem tempus Landulfus obiens, superstitem
germanum, nomine Herlembaldum, prudentem
et fidelem virum, licet laicum, reliquit. Hic nuper
Jerosolyma reversus, volebat tunc saeculum relinquere,
et se tradere vitae monasticae. Cujus fidem
et constantiam Arialdus agnoscens, coepit ei promittere
quod sibi potiorem apud Deum gradum acquireret,
si monasterium ingredi differret, et fidem
catholicam secum defenderet, atque cum ipso haereticis
et Christi hostibus resisteret. Qui volens probare
utrum in his quae a B. Arialdo sibi promittebantur
veraciter auderet confidere, sumptis aliquantis
fidelibus perrexit Romam, non per viam regiam
gradiens, sed per Dei cultores, in eremo et in monasteriis
circumquaque degentes, de re jam dicta
omnes interrogans. Cumque cuncti, in vera et pura
fide accensi, sententiam ei concordem una cum B.
Arialdo promerent, tandem pervenit Romam; ubi
sub inevitabili imperio ab Alexandro papa et a cardinalibus
ei praeceptum est redire, et Christi adversariis
in defensione justitiae, usque ad proprii sanguinis
effusionem, viriliter cum B. Arialdo resistere;
cui etiam ex B. Petri parte mirificum vexillum dedere,
ut quoties haereticorum vesania ultra modum
insaniret, illud in manu tenens eos reprimeret. Quod
quam constanter per decem et octo fere annos impleverit,
nec lingua plene promere, nec stylus meus
exprimere est profecto idoneus.
34.
Erat enim nobilis Herlembaldus coram saeculo
quasi dux, in vestibus pretiosis, et in abscondito
coram Deo, sicut eremita agrestis, indutus
erat laneis. Hunc in pedum ablutione pauperum
agere vidi, quod in alio nemine me reminiscor vidisse.
Nam cum alicubi per urbem vallatus magna
multitudine fidelium sibi gratis obsequentium incederet
et horrendos pauperes et debiles inspiceret,
clam alicui ex suis famulis innuebat persistere atque
pauperem post ipsum ad domum secum ducere.
Dimissis igitur extraneis, allata aqua, cinctusque
linteo, egeni pedes nimia cum veneratione abluebat et
extergebat. Post haec autem, corpore in solo prostrato,
sub ipsius pedibus caput ponebat, et tale modo mendicum
et pauperem faciebat se modicum conculcare
divitem, denique honorifice et abundanter ipsum
reficiebat secum. Nam hoc opus sanctum interdum
in numerum duodenum explere vidi pauperum. Verumtamen
Dei zelo sic erat accensus ut de eo in
ejus absentia plerumque vir Dei Arialdus suspirans
diceret: Proh dolor! praeter Herlembaldum et Nazarium,
clericum vix quemquam reperio, qui quoquomodo
mihi sub falsa discretione tacere non suadeat
quatenus Simoniaci et adulteri libere possint peragere
opera diaboli. Multa namque bona de hoc viro
familiariter cognovi, sed quia nuper in defensione
justitiae martyrio est coronatus, ea alteri tam volumini
quam scriptori relinquo, quia B. Arialdi Vitam
perficere velociter cupio.
EMBOLISMUS #De ejusdem Herlembaldi principiis et Landulfi obitu.@#
35.
Cum propositum sit S. Herlembaldi Vitam
una cum Vita S. Arialdi prosequi, praetermittere
non possum quin tali proposito importunam
Andreae brevitatem aliunde suppleam, secutus auctores
a Puricello subministratos. Hic pag. 221, ex
Annalibus Petri Aruzii, circa annum 1402 finitis,
narrat, quomodo sede Mediolanensi vacante per
mortem Ariberti laudatissimi praesulis (obiisse autem
hic in suo epitaphio legitur « anno 1045, 17 die
mensis Januarii, indictione XIII) et Lazone de curte
exsulante, » qui scissa in factiones civitate contra
nobilitatem partes plebis sustinebat cum titulo « Capitanei,
pars populi ad nihilum redacta est. Tunc, »
inquit, « capitanei sex portarum, cum suis vassallis,
dominium civitatis usurpaverunt, et congregantes
universos amicos in palatio communitatis, duo statuta
fecerunt in odium populi. Primum statutum fuit
istud, quod Ranzo de Curte, miles proscriptus, cum
tota parentela illorum de Curte, nunquam habitare
posset in civitate Mediolani, nec in comitatu, nec
possessiones habere in aeternum. Secundum statutum
fuit istud, quod si aliquis nobilis interficeret
aliquem popularem, solveret septem libras tertiolorum
et duodecim denarios, quos cum solvisset, ab
omni culpa et offensa liber esset; propter quod
innumerabiles de populo infra paucos dies | null | 5ed7398b-2a28-4234-8981-a52d392e9165 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
trucidati
sunt. Hac de causa populares iterum alium capitaneum
elegerunt quemdam virum ex numero nobilium,
qui dictus est Herlembaldus Cotta. Hic fuit vir
genere clarus nimis, in armis strenuus, gracilis
corpore, leonino pectore fervens. Ejus domus quasi
domus regalis (cum curte mirabili et viridario delectabili, »
inquit Dacius, anno 1080 scribens) « fuit
ex opposito ecclesiae S. Victoris ad quadraginta Martyres.
Contradicente igitur parte nobilium ne ipse
Herlembaldus esset capitaneus, contra nobiles ipsos
multum praevaluit. »
36.
Ergo vacante (ut dixi) sede, Herebraldus (sic
enim scribit praecitatus Dacius, cujus verba apud
Puricellum pag. 215 recitata prosequor) « procuravit
cum clero, quod eligerentur quatuor, et imperator, »
Henricus Niger, seu potius rex (nam sequenti
anno exeunte regni sui septimo coronatus
primum imperator fuit « (quem vellet in archiepiscopum
confirmaret. Et fuerunt electi Landulphus
Cotta, sacri palatii notarius, frater carnalis ipsius
Hernebraldi: alter dictus est Anselmus de Badagio,
ecclesiae Mediolanensis cardinalis, » id est canonicus
ordinarius; « tertius dictus est Arialdus, ex capitaneis
de Carimate, » plane diversus a nostro sancto;
« quartus dictus est Atho, Ecclesiae Mediolanensis
cardinalis. Ex alia parte, pars nobilium elegit Guidonem
de Velate, imperatoris secretarium. Facta
relatione ad imperatorem, ipse, caeteris exclusis,
Guidonem de Velate investivit per baculum et annulum
de archiepiscopatu Mediolanensi, quem papa
cum cardinalibus pallio archiepiscopali investivit, »
Romam fortassis advectum anno 1046, in comitatu
Henrici regis, imperialem coronam suscepturi in
Natali Domini. Dacii brevitatem, in narranda Guidonis
institutione, supplevit Alciatus in supralaudato
fragmento, simul et occasionem indicavit subsecutarum
cum S. Arialdo et sociis contentionum. Cum
enim dixisset quod Henricus « actu et blanditiis,
qui advenerant oratores Mediolanensium impulit
ut suam electionem laudarent, » sic progreditur:
37.
« Tulit id, aeque ac debuit, aegerrime populus,
vixque adduci potuit ut advenientem praesulem
cum dedecore non repelleret: sed corruptis largitione
sacerdotum primoribus, facillime deinde impetratum
est ut plebs ipsa acquiesceret. Praetendebant
illi religionem divinique cultus profanis non
obnoxium arbitrium . . . Durabat et tunc summa caritas,
et ejus comes pestis, quae non nisi vicesimo
tertio demum anno exstincta est. His calamitatibus
conflictati Insubres omnia sacerdotibus permittebant.
Hi igitur Widonem pro justo praesule agnoscentes,
insignia dignitatis in eum contulerunt, honoribus
augent, jussis obtemperant. Sed et comis natura
liberalisque Wido, sibi ipsi non deerat. Sacerdotes
et ministros quoslibetque initiatos libenter
amplecti, delicta eorum dissimulare, aequa atque
iniqua pati; quibus actibus omnes sibi non difficulter
conciliavisset, nisi licentiam hanc tandem
Arialdus repressisset. » Ea res quemadmodum se
habuerit, hactenus vidimus, uti etiam Alciati verbis,
quatenus servata ab injuriis temporum sunt.
De Herlembaldo hic subjungimus, quod praesente
jam archiepiscopo, penes quem ex more regimen
civitatis erat, et sacerdotum opera, conciliata utcunque
cum nobilibus plebe, minus huic necessarium
esse se videns, Hierosolymam peregrinus abiit;
fortassis ne immisceretur novis turbis, quas prospiciebat
excitandas, occasione eorum quae contra incestos
Simoniacosque a S. Arialdo ac fratre suo Landulfo movebantur.
Quomodo autem Alexandri II tempore inde
reversus, iisdem se adjunxerit, fervente vel maxime
contentione propter Stephani et Nicolai papae judicia,
placeat ex Landulfo juniore discere, apud Puricellum
pag. 140, sic prosequente S. Arialdi Vitam.
38.
« Iisdem temporibus Herlembaldus de Cotta
frater Landulfi ab Hierosolymis redierat, miles factus.
Vir equidem magnae nobilitatis et consilio prudens
magnanimusque semper fuit. Hic Arialdo et
Landulfo visus est idoneus ad ipsos defendendum
contra clericos arma moventes. Unde cum visitandi
hortandique gratia ad cum venissent, talibus orsi
sunt verbis. O Herlembalde, in omnibus venerande,
pro tuo reditu nos Deum collaudantes, gratias ei
referimus immensas; sic enim Deus, in mari et in
terra multis quassatum procellis, te nobis redire sua
benignitate disposuit. Vitiis modo saeculi miles fuisti,
decens ratio est ut Dei ecclesiaeque catholicae
miles efficiaris strenuissimus; et quod efficere non
potuimus, tua dextera perficere valeamus. Esto
nobis quasi Mathathias et filii ejus, qui pro templo
Dei et populi libertate mortui sunt, et vitam habentes
aeternam in Christo sunt feliciter coronati. Liberemus
Ecclesiam Dei, multis temporibus obsessam,
et uxoratis sacerdotibus | null | c4a5ba03-acd2-49b6-8fbe-785054878f1f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
inquinatam, tu lege gladii,
et nos Dei. Visitasti sepulcrum ejus, libera igitur
Ecclesiam ejus. His auditis Herlembaldus aliquantulum
supersedit, dubitans clericorum actionibus immisceri.
Tandem hortatu Landulfi cum Arialdo
Romam proficiscitur, promittens se id acturum, si
papa Alexander, qui de Badagio erat, confirmaret.
Ea namque tempestate, mortuo Nicolao papa, Anselmus,
Mediolanensis civis de Badagio, Lucanus
episcopus, ab omnibus cardinalibus in papam
est electus, vocatusque Alexander secundus.
39.
« Hic dum esset ordinarius Mediolanensis Ecclesiae,
scientiis et moribus laudabilis fuit, et in
sermone potens, cujus facundia scientiaque plurimum
civibus grata erat, coepitque tunc in praedicationibus
suis clericorum vitam vituperare, nec verbis
archiepiscopi Guidonis, ipsum hortantis ad scandala
clericorum minime publicanda, consentiebat. Unde
archiepiscopus, dissimulans quid agere vellet, cum
Anselmo ad imperatorem pergit; qui consilio archiepiscopi
curiose satis ab urbe expulit Anselmum,
nam ei Lucanum episcopatum dedit. Itaque Guido,
se tutum putans absentia Anselmi, magis fallitur.
Nam Anselmus, vocato Landulfo levita ordinario,
familiariter hortatur ut in praedicationibus suis
vitia exprobret clericorum; idem domestice satis
facit Arialdo, ostendens eis modos quos tenebat
antequam fieret episcopus. Sicque haec proclamatio
contra clericos lascivos et Simoniacos, per Arialdum
et Laudulfum diutius continuata, a praefato
Anselmo de Badagio sumpsit exordium. Hac igitur
familiaritate confisus Arialdus, ad Alexandrum papam
cum Herlembaldo sese transtulit.
40.
« Cum vero Alexandro papae eorum foret nuntiatus
adventus, eos ad se in cubiculari thalamo vocari
jubet: ubi super eorum colla ruens, plurimum
gavisus est; Arialdo antiquam ostendens familiaritatem,
quam solent amici ad alta ascendentes negligere.
At Arialdus, mutuo amore monstrato servataque
debita reverentia, ita coepit effari: Pater
sanctissime, Creatori omnium gratias refero immensas,
quod te in tanto honoris culmine, per Dei misericordiam,
sublimare et exaltare disposuit. Nunc
itaque animus meus, multis attenuatus angustiis,
agnoscit quod olim mihi tua dilectio promittebat, et,
ut omnia omitterem, sanctitatis tuae clementiam reverenter
exoro, ut hunc militem Herlembaldum,
bello probum consilioque strenuissimum, in omnibus
virtutibus confirmatum, Dei favore tuoque munitum,
mihi tribuas defensorem, et a te vexillum
accipiat, ut securius militans nos possit defendere,
et tuos olim rebelles humiliare. Quibus auditis
Alexander Hildebrandum cardinalem, olim legationis
suae collegam, vocari jussit, consentientibusque
caeteris cardinalibus, annuente id Hildebrando,
Alexander in publico consistorio vexillum sanctum,
quod nominavit Vexillum S. Petri, Herlembaldo dedit,
eumque Romanae universalis Ecclesiae vexilliferum
fecit. Quibus feliciter completis, Arialdus cum
Herlembaldo Mediolanum repedavit, factusque securus
tali defensore, vitia clericorum exstirpavit acrius.
41.
« Cum autem Herlembaldus vidisset clerum
arma moventem, utramque partem ad diurnam disputationem
convocat, eo pacto, ut quaecunque
pars ratione convinceretur, alteri subjaceret. In
medium prolatis doctorum sententiis maxime Ambrosii
protectoris nostrae clarissimae urbis. ibique
per Guibertum archidiaconum, Antonium Bissum,
Andream Decumanum, multa prolata sunt contra
Arialdum et Landulfum; qui praedictorum trium
verba, Pauli apostoli et sanctorum auctoritate refellunt. »
Hactenus Landulfus junior. Puricellus
autem, lib. IV, cap. 92, prolixe expendit locum
S. Ambrosii, sumptum ex libro I De officiis, capite
ult., quem praedicti conjugiorum clericalium defensores
corruperint, et corruptum pejus intellexerint;
docens istis solum ventilari quaestionem tunc inter
Patres controversam, utrum ante baptismum bis
conjugatus, post illum deberet censeri ligatus, adeoque
a sacris ordinibus arceri, et non arcendum existimante
S. Hieronymo, contrarium tenuisse Ambrosium,
Innocentium atque Augustinum.
42.
Quando igitur Ambrosius dicit quod clericis
« una tantum nec repetita permittitur copula, »
quo sensu id dicat, mox explicat verbis: « Plerisque
mirum videtur cur etiam ante baptismum iterato
conjugio, ad electionem muneris et ordinationis praerogativam
impedimenta generentur, cum etiam delicta
obesse non soleant, si lavacri remissa sunt
sacramento. Sed intelligere debemus quia in baptismo
culpa dimitti potest, lex aboleri non potest; »
ea scilicet, quae non nisi unius uxoris virum ordinari
permittit. Quod autem etiam unius uxoris
viros ab uxoris commercio arceat castimonia in
subdiaconatu suscipiendo promissa, nedum uxorem
quantumvis virginem ducere prohibeat, ex aliis
Ambrosii locis ostendit Puricellus; postquam docuisset
primum fuisse Dacium qui scripto mandaverit
fabulam passim deinde assumptam ab aliis
de eodem Ambrosio, | null | 7fce3706-1da0-41df-86c9-0eafe06273e7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quasi is a Damaso papa missus
Constantinopolim dixerit, quod « lex concedit sacerdotes
semel virginem uxorem ducere, sed conjugium
non iterare, » cum falsum sit aliquem ex
Occidente episcopum concilio ulli Constantinopolitano
tempore Damasi interfuisse; neque apud Graecos,
quantumvis nupturientes, quid simile legatur;
nec denique talis lex usquam inveniatur; sed ea
solum quae monogamos ordinari concedit, cum obligatione
castimoniae post ordinationem servandae.
Huic autem legi insistens Alexander II, ex Romano
concilio anni 1063 ad Mediolanenses scripserat, et
praecipiendo mandarat « ut nullus missam audiat
presbyteri quem scit concubinam habere vel subintroductam
mulierem; quicunque » autem « sacerdos
vel diaconus, post constitutum papae Leonis aut
Nicolai, concubinam duxerit palam, vel ductam non
reliquerit, non cantet missam neque Evangelium,
neque Epistolam ad missam legat, neque in presbyterio
ad divina officia maneat, neque partem ab
ecclesia suscipiat. »
43.
Atque haec de Herlembaldo et Alexandro supplenda
hic erant, de cujus cum Arialdo Romam
profectione agit Andreas, dum refert mortem fratris
ejus Landulfi, quamvis ea profectione posteriorem,
obitam nempe an. 1065. Hoc sciens Landulfus
historiographus junior, narratis quae de Herlembaldo
praemisimus, « cum haec acta fuissent, » inquit,
clerusque arma moveret, moritur Landulfus
Herlembaldi frater. Utriusque obtrectator Arnulfus,
apud Puricellum pag. 223, sic de ea morte loquitur:
« Cum placuit Altissimo, qui renes scrutatur et
corda, ille qui alienam diu fuerat meditatus lassitudinem,
inopinam subito doluit suam ipsius aegritudinem;
cumque langueret biennio pulmonis vitio,
linguae privatur officio, ut in quo multos affecerat in
eo quoque deficeret. » Ita ille divinorum judiciorum
malignus explorator, pro quibus si dicendum per
conjecturam sit aliquid, verosimilius dicetur eam
mortem fuisse poenam dilati monachatus, ad quem
suscipiendum Deo se obstrinxerat Landulfus, multimodis
praedictam a S. Petro Damiani, lib. V, epist. 16.
44.
Conatur quidem Puricellus excusare cum
exemplo fratris Herlembaldi, a monastica vita abstracti
intuitu majoris boni publici; sed diversa plane
utriusque est ratio. Consilium sive propositum Herlembaldus
habebat, non votum, et Ecclesia egebat
militis armati auxilio, quod monachus praestare non
potuisset. Concionator autem Landulfus manere, et
monachus fieri poterat, quales etiam in subsidium
Mediolanensis ecclesiae Vallumbrosa evocatos scribit
Locatellus in Historia sui Ordinis, lib. I, cap. 68,
ad quos etiam hortatoriam eam scripsit Petrus, quae
lib. V est epistola 14, directa « sanctis fratribus Rodulfo,
Vitali et Arialdo atque Herlembaldo et caeteris
pro castris Christi invicta fide certantibus, » ubi is
ordo servatus videtur, ut primo nominentur monachi,
tum clericus Arialdus, deinde laicus Herlembaldus;
tacetur autem Landulfus, quia vel jam
mortuus, vel saltem inutilis propter morbum, de
quo nolim cum Puricello dubitare, quia nihil obest
si mors illa differatur ad annum usque 1064 vel
etiam 1065. Prius ergo quam istam epistolam scriberet
Alexander, rescripserat Landulfo et Arialdo
clericis, id quod est apud Ivonem in decreto p. 12,
c. 24: « Possumus in perjurii aliquo crimine lapsis
misericordiae manum porrigere; sed non debemus,
ad futurae perditionis exemplum, licentiam dare: »
quod credo respicere clericos post juratam emendationem
receptos ad beneficium, ac deinde relapsos,
iterum ad illud non recipiendos, absolutione tamen
sacramentali donandos, si poenitentiam obtulerint.
His interjectis pro continuando historiae filo regredior
ad contextum Andreae, qui sic porro habet.
45.
« Per idem tempus, » quo scilicet Arialdus
et Herlembaldus communi conatu rem catholicam
promovebant Mediolani, post mortem Landulfi, puta
anno 1064 vel 1065, « abbas coenobii S. Celsi
obiit; cujus locum quidam clericus, nomine Lanfrancus,
protinus rapuit, refutato pro eo tirocinio
non modico, quod annuatim sumebat de
pontificali domo. Cujus nefandae praesumptioni tam
constanter per tempora plurima vir domini Arialdus,
cum Herlembaldo nobili socioque fideli, obstitit,
donec eum facerent exulem, non solum male
emptae abbatiae regimine, sed etiam pene finibus
ejusdem parochiae.
46.
« In eodem denique tempore, defuncto monasterii
S. Ambrosii abbate, alius clericus cancellarius,
nomine Ariprandus, clericale birrum, eatenus
ignominiose delatum, reliquit, et hujus
monasterii nomen abbaticum sibi nefande usurpavit.
Qui cum tantae esset celsitudinis, pro natura
superbi sanguinis, ut violenter nequaquam posset | null | 19e161dd-dd68-4f48-83d3-2ec189d9788b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
expelli, ait Arialdus vir Dei: Si quod debemus in
hoc improbo explere nequimus, quod valemus saltem
faciamus. Protinus igitur sumptis fratribus, ad
cum perrexit. Quo coram pervento, dixit: Quid est
hoc? Heri clericus: hodie abbas. Magnum fecisti et
velocem saltum. Et quare non timuisti contra sanctos
canones, et contra jusjurandum, quod nuper in
Ecclesia Romana jurasti, hoc usurpare? Qui respondit:
Hoc, ut vides, actum est, et relinquere id
ulterius minime possum. Cui vir Dei: Si vis, inquit,
potes, et omnino ex Dei parte sanctaeque Romanae
Ecclesiae deprecor te, ut rem contra Dei voluntatem
sumptam, et contra tuae animae salutem raptam,
relinquas. At ille: Et ego, inquit, sub eodem juramento,
quo adjurasti me, adjuro te ut tuis te vestibus
nunc exuas, et hic coram me te scopari facias.
Qui protinus cucurrit, virgas acquisivit,
vestibus se exuit, et acriter se ab uno ex suis ibi
coram omnibus scopari fecit. Haec itaque falsus abbas
perpendens, quid ultra diceret nescius, capite
demisso inde surrexit, et induratus ut Pharao, aliorsum
declinavit. »
CAPUT V. #Arialdi virtutes; jejunandi et psallendi accurata ratio.@#
47.
Sicut enim tot testari possunt quot eum
familiariter novere, hujus intentio et exercitium
aliud assidue non erat quam ut opere impleret quidquid
in divinis legebat voluminibus. Nam sic
erat largus ut frequenter de ipso dicerent hi qui
sedule cum eo morabantur: Si hic arcam aureis
plenam haberet, et non defuissent petentes egentesque,
uno in die omnia procul dubio expenderet. Cum
enim alicubi incederet, et obviantes pauperes eum,
ut eis aliquid largiretur, exorarent, argentum, quod
nunquam peculiariter detinebat, a se sequentibus
protinus commodabat, et sic eorum necessitati misericorditer
subveniebat. Munditiam namque cordis
corporisque sic diligebat ut contra diabolicas illusiones,
quibus homines illudi solent nocturnis horis,
universas ferme noctes medias insomnis et pervigil
permaneret, et quamplurimas usque ad galli
cantum protelaret, partim orando, partim legendo,
partim ad destructionem Simoniacae haeresis cum
caeteris fidelibus in consilio consistendo.
48.
Illum praeterea usum gulosum, qui carnales,
tam clericos quam laicos, in sabbato sancto ad
nonam cogit missarum solemnia et baptismatum,
quae in eadem sancta nocte agenda sunt, anticipare
valde damnabat. Sed quia aliis in hoc non valebat,
sibi consulebat. Prandente namque universa urbe,
ipse sanctam noctem jejunus cum fratribus aliquibus
praestolabatur; atque cum eis ad quemdam
exibat locum, qui dicitur Nemus, milliario a civitate
secretum. Ibi enim adhuc est ecclesia, a
B. Ambrosio constructa et dedicata; ubi, sicut
fertur, idem fugiens populi tumultum, solitus erat
degere librosque dictare. In hac autem vir Dei sanctam
eamdem noctem pernoctabat, et debitas omnipotenti
Deo laudes cum fratribus competenter reddebat.
Nunquam enim volebat solus bibere, nunquam
sine pauperibus clericis comedere, nunquam
sine sodalibus limitem forinsecum transire.
49.
In diebus vero jejuniorum, solemnia nequaquam
celebrabat sanctorum; econtra autem in
solennitatibus, nec genua flectebat, nec jejunabat,
nec quemquam secum commorantem jejunare sinebat.
Triduanum namque illud jejunium, quod inter
sanctos dies paschales, contra antiquorum dicta
sanctorum, noviter est peragi usitatum, sic
vehementer horrebat, ut libenter diceret vellet se
tradere morti, si tantum exhortari posset populum
quatenus in tempus mutaretur licitum et aptum.
Quapropter in uno eorum dierum, una omni jam
Ecclesia congregata, ut solito more ad litanias procederet;
locum, e quo docere solebat, conscendit,
eisque talia verba proferre coepit. Debet, inquit,
dilectissimi, juxta Apostoli dictum, esse Domino
Deo nostro rationabile obsequium nostrum #(Rom. XII,
1)@#, quod competenter tunc agitur, quando cum sanctorum
dictis noster actus consors invenitur. Hoc
jejunium, quod nunc agitis, scitote me penitus ignorare
cujus impulsione spiritus agatur. Si enim Dei
sit, valde miror; quoniam per illorum dicta sanctorum,
pro quibus Deum locutum non dubito, jejunare
in his diebus Paschalibus interdictum reperio.
50.
Est et res alia, quae super hoc nimis me haesitare
cogit. Nam in istis diebus tam acriter vos
affligere cerno, vestibus laneis induendo, nudis pedibus
incedendo, in pane tantummodo et aqua
jejunando, quomodo, quando | null | e570d23a-da95-48f6-a7e8-291877f9c487 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
haec agere debite jussum
est, vos nullo modo facere inspicio. Scitote,
quia sicut unus ex diebus quadragesimalibus non
debet frangi a jejunio, qui hanc significant vitam,
sic procul dubio nec unus ex his diebus quinquaginta
est jejunandus, qui significant futuram, praeter
Sabbatum [ante] Pentecosten; et hoc, non propter
afflictionem, sicut caetera jejunia alterius temporis,
jejunandum est, sed propter novorum fratrum
exspectationem qui ad nonam regenerantur, quorum
renovationem nos oportet jejunos praestolari. Verumtamen
ut ea quae dico plena esse auctoritate demonstrem,
sanctae synodo Nicenae, cujus instituta
sic sunt recipienda, quomodo sancta Evangelia,
per hos dies nec genua flectere nec jejunia celebrare
placuit. Nam ii dies qui non sunt jejunandi, oranti
pro hoc quondam cuidam Patri venerando, nomine
Apollonio, qui praeerat monachis circiter quingentis,
satis declaratum est. Hic enim, quadragesimali rigore
transacto, cum fratribus omnipotentem Deum
rogavit ut eis dignaretur ostendere si eos more
solito dies vellet jejunare. Quibus ipse Dominus, per
incognitos viros, ante eos illico tanta dona omnium
rerum ad edendum congrua misit, quanta per hos
omnes dies Paschales eis abundanter sufficere possent.
Et ut evidenter hac ulterius ambiguitate carerent
eadem dona sic fuerunt mensurata ut, donec
dies Pentecostes complerentur, ipsa non deficerent,
et dum completi sunt, similiter consumpta universa
sunt et illa. Quod B. Benedictus cernens, cum omni
tempore alio monachis jejunium indixisset, hos jejunare
eos nullo modo jussit.
51.
Quid etiam B. Ambrosius noster patronus de
his dixerit, commemorandum est. Ait enim (serm. 2
in Pent.): « Hanc sanctam Pentecostes diem qua
ratione curemus, vel cur istorum quinquaginta dierum
numero sit jugis et continuata festivitas, ita ut
hoc omni tempore neque observanda indicemus
jejunia, neque ad exorandum Deum genibus incumbamus,
sed, sicut Dominica facere solemus, erecti
et feriati Resurrectionem Domini celebremus. Ad
instar enim Dominicae tota quinquaginta dierum
curricula celebrantur; et omnes isti dies velut Dominici
deputantur. Sic enim disposuit Dominus, ut,
sicut ejus passionem Quadragesimae jejuniis moerebamus,
ita ejus Resurrectione in Quinquagesimae
feriis laetaremur. Non igitur jejunamus in Quinquagesima,
quia in his diebus nobiscum Dominus commoratur.
Non, inquam, jejunamus praesente Domino,
quia ipse ait: « Nunquid possunt filii sponsi jejunare,
quandiu cum illis est sponsus? » (Marc. II, 19.)
Haec cuncta beatus dixit Ambrosius: cujus dicta
quomodo sint accipienda, non solum novimus nos,
quorum est patronus, sed omnis etiam pene noscit
mundus. Verumtamen haec nunc tantummodo meminisse
vestrae charitati sufficiat. Caeterum, si
vixerimus, hac de re, Christo auxiliante, plus dicemus.
52.
Post haec autem plebem dimisit, et ad S. Ambrosii
corpus causa orandi perrexit. Quidam autem
illico currentes ad ecclesiam majorem, ubi jam civitas
erat omnis congregata, retulere haec omnia.
His itaque auditis, sacerdotum filii caeterique quamplurimi
detestandi viri, accepta occasione diu praestolata,
coepere insanire et dicere: Modo aperte
patet hunc, qui tam sanctum opus damnat, esse haereticum
Deique inimicum. Et his dictis, levaverunt
pariter voces et fustes, omnique plebe commota, in
ecclesiam beati viri, quae canonica nuncupabatur,
cum magno impetu irruunt; quidquid inveniunt,
diripiunt, domumque destruere incipiunt; servum
vero Dei ideo non interfecere, quia non invenere.
Haec ut nobilis Herlembaldus caeterique fideles audiere,
sumptis armis in audacem plebem et temerariam
irruere, quos protinus sic exterminavere omnes,
quasi essent vilissimae pecudes. Imo cum virtute
magna et potestate ad ecclesiam majorem
venientes, violenter ab impiis abstulere quidquid de
domo Domini rapuerant, et sic ecclesiae Dei pene
cuncta sunt reddita, operante Christo per zelum
piorum, quae ab ea fuerant rapta, operante Satana
per furorem impiorum.
53.
Sicut Arialdus quotidie Christi causas erigere
et exaltare contendebat, ita Christus de virtute in
virtutem Arialdum assidue provehebat. Nam tam
potentem in oratione nunquam reminiscor me vidisse
alium quemquam; cujus qualitatem si dixero,
gratum fore diligentibus Deum, profuturumque spero.
Tot enim sanctorum nomina de ipsius ore non solum
semel in die, sed etiam bis terque audiebam procedere,
quot nunquam scripta in codice vidi, nec
alium proferentem audivi. Nam licet divinis ac liberalibus
litteris sic imbutus esset ut vix alicubi ejus | null | 8c2d4a99-d83d-4fea-9de8-358fb841a490 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
par inveniri posset, nullatenus plus in sua scientia
confidebat quam velut nec unam sciret litteram.
Sed cum esset cum aliquo de fide altercaturus in
publico, priusquam ipsa haberetur congressio studebat
per se, sive per fratres directos, circumquaque
corpora sanctorum requirere, atque eorum patrocinia,
ubi omnem suam spem collocarat, obnixe
flagitare.
Nam quotidie, vallatus fraterna acie, sanctorum
corpora circumibat atque coram eisdem Deo
gemebundam fundebat precem.
54.
Exeuntes enim a domo, singulatim privatimque
orando incedebamus, donec populi tumultum
transissemus. Quo transito, psalmos cantabamus
reciproce, quos incipiebat ipse, et hoc agebamus,
quousque ecclesiae januis proximi essemus, ad quam
pergebamus, ubi relicta psalmodia ejusque parte
ultima memoriae tradita, quos ad laudem illius sancti
pertinere cantus vel hymnos sciebat, sumebat;
sic quidem dicendo moderate lenique voce ut quod
dicebat possemus audire, atque cum eo dicere, et
cum hoc sancto canore ante sanctum veniebamus
altare. Quo venerabiliter adorato, si dies solemnis
vel Paschalis non esset, utraque genua in terram
ponebat, manus expandebat, oculos in coelum figebat,
et sic in crucis modo ante altare stans, pro Romano
summo pontifice, atque pro pace, pro salute
universalis Ecclesiae, ac pro ejus adversariorum
conversione, et pro caeteris hujusmodi utilitatibus
multis, Deum exorabat cum gemitibus et lacrymis.
Nos vero post ipsum procumbentes, quod dicebat,
audiebamus et respondebamus. Tunc demum silenter
paululum orabat, idque unumquemque nostrum
agere sinebat. Denique se erigebat, altare
honorifice adorabat, et nobiscum jam regrediendo
dicebat: Angelum pacis et gratiae dona nobis, Domine
Deus noster, et tunc ibi psalmos dicere
in ecclesiae exitu incipiebat, ubi eosdem in ingressu
reliquerat: cumque ad aliam veniremus ecclesiam,
hoc in ea agebamus, quod in alia feceramus. Et
notandum quod in loco quo psalterium finiebat, in
eodem protinus idem incipiebat; etiamsi praeter
psalmos tres minime ei exordio (an #ex ordine?@# )
tunc dicere liceret. Clericum enim fatebatur semper
debere inter psalmodiam esse.
CAPUT VI. #Archiepiscopus cum suis Arialdum et fideles armatus aggreditur vinciturque.@#
55.
Peractis igitur novem annis in exercitio tam
grandi atque admirabili, ventum est ad decimum,
in quo pervenit ad votum diu nimis optatum. Nam
sic pro Christo mori ardenter cupiebat, ut, cum
quemlibet se Deumque cerneret pure diligentem,
magna cum prece deposceret, dicens: Obsecro te
per Christum, ut pro me precem fundas apud ipsum
quatenus sanguine proprio testari merear verbum
ejus, quod praedico, ad quod adipiscendum ei haec
occasio fuit. Juraverat illi omnis clerus, tam majoris
quam minoris ordinis, necnon ipse Guido, qui
Pontifex dicebatur, quatenus cum eo deberent
haeresim Simoniacam ac Neophytanam damnare, et
in catholica fide ulterius persistere. Sed cum ecclesiarum
regimina eidem Guidoni sine rectoribus
apparebant, illico quod juraverat oblivioni tradebat;
et, ceu canis ad vomitum, sic revertebatur ad suum
antiquum reatum. Quod vir Dei Arialdus cernens,,
litteras per manus Herlembaldi ad apostolicum direxit,
quatenus ipse decerneret quid de Guidone
adultero et Simoniaco atque perjuro fieri oporteret.
56.
Tunc etiam duo clerici Modicenses ad
Christi famulum venere, spondentes velle se relinquere
opera et consortium diaboli, et deinceps firmiter
tenere et praedicare opera et fidem Christi,
nam unus ex his tantae fuerat audaciae et perversitatis,
ut quasi ductor existeret adversae partis. Quibus
vir Dei ait: Tot quippe sunt qui hoc dicunt
mendaciter ut jam pene nemo sit cui possit credi
veraciter. Vos vero, si vultis ut vestris credam sermonibus,
ite, et operibus me firmum reddite. Regressi
igitur domos, connubio illico a se repulso,
coepere palam et constanter profiteri B. Arialdi verba
esse plena veritate, quae hactenus erant professi fore
plena falsitate. Haec ut Guido audierat, saevos illuc
protinus apparitores mittens, eos capere jussit, atque
in Alpes ad Castrum, quod dicitur Leucum,
deportari. Ibi namque in tam dirum carcerem sunt
missi (sicut ipsi nobis sunt postea professi) ut nunquam
eos contigerit audisse sanctos a paganis duriora
perpessos. Quod Christi famulus dum audisset,
convocata in unum civitatis multitudine, ait: Volo
vos, dilectissimi, scire quod Christianus pro nulla
causa gladium debeat ferre nisi pro fidei defensione.
Si ita est, vos, qui Christiani estis | null | 33076d4b-ba79-42b1-b7b1-38314b980920 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, et arma fertis,
cogitate quid nunc vos oporteat facere. Ecce enim
duo clerici quandiu in perfidia persistentes, opera
diabolica sunt secuti, honorifice ab eo qui pontifex
Mediolanensis dicitur sunt habiti; cum vero eamdem
perfidiam diabolicamque nequitiam decrevere
contemnere et Christum sequi, tunc sunt capti, tunc
in dirum carcerem trusi.
57.
Haec cum cives Christiani audissent, obstupefacti,
tantam perfidiam cum magno clamore coeperunt
damnare, ad arma currere, et ad vindicandum
tantum scelus contra Guidonem exire. Christi vero
famulus, timens ne ad fidei detrimentum pro absentia
Herlembaldi populus praemio aut timore corrumperetur,
eos praecessit, in manu portans vexillum
sanctae crucis. Guido autem, spe nimiae multitudinis
equitum, pugnaturus occurrit in ruribus Modicensibus,
millibus fere decem ab urbe distantibus.
Vociferantibus itaque partibus utrisque, infidelem
aciem protinus tantus invasit timor quatenus ei
nulla quidem remaneret spes fugiendi vel bellandi,
sed dantes statim obsides, clericos spoponderunt
captos quantocius se reddituros. Et sic in eodem
die reversi sunt gaudentes, Deumque laudantes.
Tertia etiam die post haec ad ecclesiam viri Dei vox
insonuit, dicens: En jam veniunt rudes martyres
Christi, clerici scilicet, qui fuerant capti. Quibus
Christi famulus cum multis fidelibus illico occurrit
obvius, eosque deosculans, cum magno gaudio
suscepit: et excelsa voce « Te Deum laudamus »
cum fratribus cantare coepit, illosque sic in ecclesiam
introduxit. Quos tunc consterna . . . . .
58.
Postquam autem Herlembaldus Roma rediit,
litterasque excommunicationis detulit archiepiscopo,
subito praedictus archiepiscopus per
totam urbem nuntios misit in Sabbato (ante)
Pentecosten nuntians universis civibus, ut si
inaudita scire cuperent, in Pentecoste summo
diluculo venirent ad majorem ecclesiam. Hoc autem
ideo fecit, ut contra sanctos Dei Arialdum et Herlembaldum
populus insaniret. Mane fit concursus
populi; Herlembaldus supra cancellos sese
contulit, ita ut ab omnibus videretur. Coepit igitur
Guido, tenens manu excommunicationis bullam, ad
populum conqueri de Arialdo et Herlembaldo, dicens:
Turbatio pestifera per hos disseminata est,
ita ut videam in his scriptis omnium nostrum perniciem
contineri. Haec enim civitas ob reverentiam
B. Ambrosii nunquam Romanae paruit Ecclesiae.
Ergo tollantur de terra viventium hi seminatores
verborum qui quotidie laborant ut haec urbs pristinam
et propriam perdat libertatem. Ad haec coepit
populus exclamare: Occidantur velociter, occidantur.
His dictis, Guido cum magna clericorum caterva
coepit descendere, ut sanctos Dei opprimeret.
Sed cum nimia plebis densitate ad eos non pateret
accessus, coepit Guido exclamare: Omnes qui S. Ambrosii
honorem diligunt ab ecclesia exeant, ut nostri
adversarii evidentius cognoscantur, citiusque conterantur
et opprimantur. Subitoque ecclesia evacuata
est ita ut ex septem millibus virorum tantum
duodecim remanserint in subsidium servorum Dei.
Arialdus autem et Herlembaldus super cancellos
stantes, flexibus genibus Dominum exorabant: in
quos pars adversa clamore magno irruit, laici in
Herlembaldum, clerici vero in Arialdum; quem
percutientes deorsum praecipitant, et percussum credunt
occisum. Tenebatur autem sceptrum militare
ante Herlembaldum, super quo se appodiare solebat;
quo sibi propinquantes mirabiliter prosternebat, ita
ut nullus auderet sibi propinquius accedere.
59.
Coepit igitur volare fama per urbem, mortem
nuntians Arialdi, unde sequaces sui ira commoti
arma capiunt; venientesque non ad ecclesiam, ubi
tumultus erat, sed pontificalem aulam ingrediuntur,
quaequae reperiunt, dissipant, et per aulae ingressum
intrant ecclesiam . . . . . tos cruentosque. Coeperunt
itaque Herlembaldum cohortari, ut descenderet et
Christi adversarios cum eis prosterneret. Quibus
nullo modo acquiescens, nec descendit, nec manus
deposuit. Ipsi vero irruere protinus in adversarios,
et, sicut ante validissimum ventum fumus, sic ante
eos omnis illico infidelis evanuit populus. Guidonem
vero ante januas in equo reperiunt; quem juste fustigantes
spoliant, atque eorum manus vix evadere
potuit, in coenaculum quoddam tractus potius quam
delatus. Tot namque ocius tunc apparuere pro veritate
certantes quasi eisdem nulli essent in eadem
urbe resistentes. Magno igitur cum trophaeo ecclesiam
intrantes, Herlembaldum descendere faciunt,
imo laeti valde sunt effecti, eo quod B. Arialdum
quem credebant mortuum, reperiunt vivum. Quem
tollentes in atrium ecclesiae, quae dicitur Rozzoni,
deveniunt, ibique protinus tanta armatorum multitudo
est congregata quatenus inimicorum non solum
corpora prosternere, verum etiam ipsorum possent
libere omnia aedificia subruere. Ad quod | null | 8cfd97ca-cb4e-47f9-af3b-10adea6b470f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
patrandum
dum anxie anhelarent, Herlembaldus, jam vexillum
in manu tenens erectum, ait: Oportet ut dominum
Arialdum inquiramus, et cujus domum evertere
primitus debeamus. Haec vero ut Christi martyr
audiit, in locum, unde a cunctis posset audiri, se
jussit deferri; eoque innuente manu, silentium factum
est magnum.
60.
Charissimi, inquit, si in linguas verterentur
nostra omnia membra, nullo modo valerent Dei
laudare magnalia, vobis hodie coelitus ostensa:
Hodie enim, ut scitis, talis hora fuit, in qua nullus
vestrum unum saltem pro veritate valebat verbum
proferre, nunc autem nullus est qui vel etiam contra
vos, ut inspicitis, audeat mutire. Ecquis vero
est haec operatus, nisi Christus? Si igitur Dominus
hodie cognovit famulos ad tuendum, dignum est ut
famuli noscant Dominum ad venerandum. Nam si
inimici Dei et nostri hodiernam noscerent solemnitatem,
quod egerunt, nullatenus essent conati. Nos
vero et Dei scire solemnitatem venerando, et ejus
audire praecepta obsequendo oportet. Ait enim « Diligite
inimicos vestros; benefacite his qui oderunt
vos (Luc. VI, 27). » Per ipsum ergo vos oro
ut nunc arma deponatis, mecumque ad B. Ambrosii
sacrum corpus veniatis, et ibi Deo grates debitas
pariter reddamus, nostrosque aemulos diem hodiernum
ducere laetiferum sinamus, nec non pro ipsis
Deum suppliciter exoremus. Nam a quibus haec
aguntur, alta celsitudo acquiritur: quia de filiis hominum
Dei filii, testante Christo, efficiuntur (Joan.
12). Haec illa multitudo dum audisset, alii videlicet
sapientiores, B. Arialdum totum cruentum et seminecem
spectantes, pacem vitamque inimicorum poscere
audientes, mirantes obstupescebant; alii vero
ferventiores spiritu, his verbis nullo modo acquiescere
volebant. Verumtamen licet diversi vellent
diversa, cuncta tamen illico sunt completa martyris
verba.
CAPUT VII. #S. Arialdi ab hospite presbytero proditi caedes crudelis.@#
61.
Sequenti denique nocte iterum cum Guidone
congregata est pars perversa, dicens: Non nos haec
adversa omnimodo dejiciant; popularis enim turba
cito mutatur, et in diversas partes facile inclinat.
Certi quidem sumus, quod in urbe Arialdum exstinguere
nullo modo valemus. Tale igitur aliud consilium
nostra sagacitas reperiat, quod ipse nullatenus
evadere queat. Constituantur equidem per diversa
urbis loca ex nobis viri prudentes, pecunias a nobis
sibi collatas habentes copiose, quas per populum
clam in noctibus tribuant; in diebus vero, omnibus
omissis negotiis, assidue conveniamus, et hoc tandiu
agamus, quousque nimis multiplicati ipsum violenter
ab urbe pellere valeamus. Quod cum fuerit
factum, positis undique insidiis capiatur, captusque
illico necetur. Quae cuncta si non impleverimus,
pacem nunquam habebimus. Quid multa? Per dies
quindecim duodecim duo populorum conventicula
sunt in urbe vehementia assidue habita; unum scilicet
fidelium ad ecclesiam Rozzoni, alterum vero
in curia pontificali. Crescebat autem nimis pars
vesana, pro pecunia sibi in noctibus data; qua
nequiter crescente, fideles paulatim taedentes coepere
deficere. Quod perversa plebs cernens, coepit elata
in B. Arialdum cum nimiis clamoribus irruendi
facere impetum, quatenus eum ibi necaret ejusque
locum funditus desolaret. Erat enim Christi famulus
inter adversa tam fortis et constans ut nullus e fratribus
in die tribulationis inde auderet aufugere,
nec quidquam asportare, sed cum fremitum impiorum
supervenientem audirent, se ante altare prosternebant,
ibique mortem exspectabant.
62.
In uno horum dierum, cum jam clausis ostiis
fratres ante altare jacebant mortem praestolantes,
unus eorum rem quam maxime diligebat, latenter
aperto ostio inde asportavit, eamque in domo cujusdam
civilis amici commendavit, protinusque rediit.
Quod vir Dei ut audivit, fratrem ad se accitum sic
allocutus est: Arnulfe, inquit, nonne ecclesia haec
in ejus honorem et nomen dedicata est, cui assidue
dicimus: « Sub tuum praesidium confugimus, Dei
Genitrix? » Et nonne legisti: Maledictus homo qui
spem suam ponit in homine (Jer. XVII, 5)? Et cur
contra haec nunc agere praesumpsisti? Qui pavens
obmutuit. Ut autem tam idem quam caeteri amodo
non praesumerent talia, haec culpa acribus verberibus
est protinus emendata. In his namque diebus
ibidem tam gravis confusio vehemensque perturbatio
erat, ut in hora constituta plerique fideles
cibum capere desperarent, mortem ad futuram illico
exspectantes. Sed licet impii frementes insanirent,
nullo | null | 61b8b52f-a47d-4222-a957-e40338ca89eb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
modo facere audebant quod minabantur, quoniam
toties dolor in eorum capita vertebatur quoties
contra Christi famulum surgere nitebantur.
63.
Quapropter iniquum et publicum dant praeceptum
ut, donec Arialdus in urbe maneret, quicunque
clericorum publice mysterium celebraret, vel tintinnabula
sonaret, aut laicus quisquam qui haec in sua
agere ecclesia permitteret, non solum privaretur substantia,
sed etiam vita. Haec vero non solum alibi,
verum etiam in ecclesia ubi idem manebat, prae
nimio timore jubente milite, cujus ipsa juris fuerat,
servari coepere. Quod ipse super omnia, quae ei
hactenus acciderant, gravius existimans, ait: Absit
ut mei ultra sint participes et fratres, qui nefandas
haereticorum observant pro mortis timore institutiones!
Qua de re, etiam ipsis fratribus ignorantibus,
assumpto tantum comite uno nomine Syro, nocte
clam urbe exiit, et ad S. Victorem ad ulmum
biduo cum ipso perlatuit. Denique hinc Herlembaldus
cum multis fidelibus militibus utrosque suscepit,
et Papiam cum eis perrexit. Et parte quidem
militum remissa, parte vero secum retenta,
per Padum navigio coeperunt descendere, quatenus
Romam pergerent, et usque ad aliud tempus
tantae irae cederent. In quo scilicet navigio sub quodam
capti sunt oppido, et ex medio sodalium
ineffabiliter moerentium B. Arialdus violenter solus
est raptus, et in arcem deductus. Ubi dum solitam
in oratione et sermone teneret constantiam, miratus
miles, qui ipsum ceperat, ait: Pontifex quippe Mediolanensis
magnum quidem mihi se daturum promisit
praemium, si te caperem, eique te darem. Namque
mihi ab eo est intimatum te esse haereticum,
quod, ut cerno, omnino est falsum. Denique eum
cum omni domo sua venerabiliter habere coepit, et
comitibus moestis Papiam jam reversis reddere
festinavit.
64.
Post haec, scientes loca undique obsessa, ad
quoddam castrum fidelis Herlembaldi sunt
reversi. Tunc quidam fratres Canturienses ei man
darunt, dicentes: Nobis quidem hic pro nimia persecutione
vivere non licet, nos vero ad te venire
jube, si placet. Quibus et ipse: Quicunque, inquit,
mecum pro Christo mori est paratus, venire ad me
festinet, qui autem nondum est, aliorsum fugiens
declinet. Haec, me praesente, dicta sunt. Post haec
Herlembaldo, caeterisque qui secum aderant, sic
locutus est: Ex hac, inquit, terra exire nequimus,
quia mortiferis insidiis omnes aditus obsessos scimus.
Et hic manere non possumus, quoniam populus
vesanus hic me persequi jam minatur; et valde paveo
ne insontes hujus loci incolae sub hac occasione
devastentur. Quapropter necesse est ut aliud reperiamus
consilium, scilicet, ut quaeramus quempiam
virum, qui me per dies aliquot in suam occultet
domum, quatenus interim aut populi furor deferveat,
et in hac terra me vivere liceat, vel custodiae
in insidiis ubique positae me desistant quaerere pro
nimia securitate, et sic me hinc forte licebit exire.
Qui responderunt dicentes: Quae autem dicis, cunctis
placent, si inveniretur qui hoc fideliter faceret.
Et ille: Est, inquit, loco huic quidam presbyter
vicinus, nuper ex Hierosolyma regressus, qui hactenus
mihi credere satis est visus, per quem, si placet,
mittatur, et super hac re diligenter inquiratur.
Omnibus itaque volentibus, per nefandum presbyterum
tunc missum est.
65.
Post haec ecclesiam ingressus ipse est, in
qua, quoniam vigilia S. Joannis Baptistae erat,
a mane usque ad horam quasi nonam in oratione
permansit indeficiens. Et ecce detestandus presbyter
veniens, secrete diligenterque inquiritur, si locum
haberet aptum ad ipsum per tres saltem menses occultandum.
Qui cum promitteret se juxta ecclesiam
locum sic habere secretum, ut in eo quempiam per
multos annos tenere valeret celatum; media tandem
nocte, libatis osculis, cum gemitibus et lacrymis
multis, usque ad portam cum ambobus processimus.
Nam ipsum multum deprecati sumus, ut unum
(quemcunque ex nobis vellet) in suum obsequium
sumens, duceret: Quibus et ipse: Nequaquam, in
quit, quoniam, si una duo sunt, loquuntur et loquentes
audiuntur. Quis fari potest quanta bona tunc
Herlembaldus presbytero promisit, si ipse Christi
famulum tractaret, bene, et quanta mala, si male?
Moerentes igitur, utrosque abire permisimus; mane
vero ad urbem devenimus.
66.
Presbyter ergo nequam, mox | null | ef079418-2fed-49f0-bdd9-90e49d03655d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ut in suo conclavi
illum concluserat, diabolico tactus spiritu, malo
Guidoni nuntiare festinavit, dicens: Quid vis mihi
dare, et ego tibi tradam Arialdum sine turba, sine
Herlembaldo, imo absque viro aliquo? Cui ille,
laetus nimis effectus, magnum praemium illico cum
securitate promisit si ipse quod promittebat impleret.
Tunc sibi quamplures dari petiit milites; quos
sumptos inter duas macerias, ab habitatione secessas,
nocte constituit, dicens: Unus, inquit, ex vobis
tantummodo in media jaceat via, scuto coopertus;
hunc enim, cum venero, percutiam calceamento.
Tunc vos omnes velociter surgite, et tam me quam
ipsum capite; ne forte quidem super alium surgatis
incaute, vobis hoc fore signum scitote. Et post haec
in his verbis ad virum Dei ingressus est: Domine,
inquit, Arialde, necesse est ut hinc velociter discedamus,
et ad castrum, de quo te suscepi, revertamur,
quoniam te hic esse omnibus notum est;
nam si hic moram fecerimus, cras procul dubio capiemur.
Cui vir Dei: Tibi, inquit, via est nota, praecede
ergo, et ego sequar te. Traditore igitur praecedente,
ad milites venere utrique. Et ex calceamento
facto condicto signo, omnes pariter in Dei virum
irruunt, eumque capiunt, captumque stricte vinciunt,
et vinctum jumento superimponunt, ac tacite
conciteque contra Lacum majorem festinant
pergere.
67.
Hoc autem ante horam diei tertiam, in quo
vigilia S. Petri celebratur, per totum Mediolanum
est divulgatum; unde factum est ut ubique esset
luctus et lamentum piorum, atque contra vesana
exsultatio reproborum. Quod ego audiens, tumultuosam
et confusam protinus reliqui urbem, eumque
prosecutus sum. Die igitur eodem nocteque sequenti
festine properans, die altero ad praefatum jam sole
oriente perveni Lacum; supra cujus dum incederem
littus, et Stationae, ubi parentela mali Guidonis
habitabat, essem propinquus, obvium habui virum,
nomine Martinum, qui se dicebat fore presbyterum.
Hic me interrogavit unde essem, quove pergerem.
Cui, ut veritatem securus ab eo inquirerem, ex parte
mentitus sum, dicens: Ex illa plebe sum et compares
mei huc me direxere, ut manifeste valeant scire
utrum verum sit quod apud nos de Arialdo, clericorum
inimico, noviter insonuit, scilicet, quod exstinctus
sit, et si eis super hoc pleniter laetandum
sit. At ille: Revertere, inquit, mecum; et, cum ad
ecclesiam quam paululum post te reliquisti, redieris,
optime de hoc instructus eris.
68-69. Et tunc mihi secum revertenti ait: Externa
namque die vox laetifera nostro insonuit loco,
dicens: Arialdus, clericorum adversarius, vinctus
habetur in nave, et in ripa Laci. Ad quem illico
cum multis aliis decurri, et arrepto palo optime
acuto, manuque erecta, in pectore ejus illum infigere
volui; sed non sum permissus. Missi sunt quidem
quinque protinus viri a domina nepote
archiepiscopi, de quorum ferocitate ipsa non dubitabat,
qui eum a militibus dividerent, et in locum,
quo ipsa eis jusserat, ducerent. Quod sine mora
completum est, et in tantam illico est ductus solitudinem
ut vix ibi sit aliquando accessus hominum,
et tantummodo navigantium, sed silvestrium
solummodo habitatio bestiarum. Quid te verbis longius
protraham? Ibi cadaver ejus sine auribus, sine
naribus, sine oculis, sine dextera manu, sine membro
genitali esse fecere. Si absque omnibus his membris
aliquando quemquam vidisti vivere, hunc esse
mortuum noli credere, nam fere nullo modo quiescere
quiveram, donec ii qui in cum haec patrarant
sic me securum fecere quatenus ultra non sit unde
mea jam mens dubitare possit. Tu vero ad tuos revertere,
haec eis intimans, eosque redde securos laetosque.
Et post haec alterutro divisi sumus, et,
donec ecclesiam est ingressus, me redire finxi;
postea vero, nolens verbis confidere perfidi, regressus
sum ad iter quod reliqueram. Cum autem in
jam praefatum ingrederer vicum, juxta viam reperi
ecclesiam, in honorem S. Petri dedicatam, ad quam
tunc clericorum laicorumque multitudo cum processione
exibat. Ibi quidem seorsum duas inveni
mulieres, de his quae acciderant conferentes et plorantes.
Quibus appropinquans, inquisivi quid haberentet
cur flerent. Quarum una ait: Vere tu ex
illo es | null | 917dd592-4cec-477d-861f-2d9ce67e9cfb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ordine qui, cum deberet suis bonis dictis
factisque omnes levare in coelum, econtra malis
exemplis cunctos praecipitat in infernum. In hoc
enim loco, machinante tuo ordine perverso, in his
diebus tantum est perpetratum scelus quatenus pro
hoc omnipotens Deus [omnes] in abyssum demergat
anxie exspectemus; et tu dicis: Cur flemus?
Videns igitur mulierum fidem, ipsis quod discipulus
essem illius de quo flebant intimavi, easque, si vera
essent quae a praedicto audieram viro, inquisivi.
Quae statim, factae apud me nimis gratae, omnia testantur
esse vera, praeter hoc quod de ejus morte
adhuc erant incertae. Viam itaque mihi contra praefatam
tendentem solitudinem ostendunt, multumque
deposcunt, ut revertens eas facerem sciolas, unde
eis adhuc inierat dubietas. Verum ingentium praepeditus
obstaculis saxorum, illuc accedere eundo per
terram nequivi, quique per navem illuc me transferre
auderet, reperire non potui; ideoque, praeter
quae dicta sunt, pleniter de illo tunc scire non
valui.
70.
Porro, secundum quod postea diligenter scrutatus
sum, qualiter quibusque ex hac vita verbis
migraverit, diligentibus Deum fore gratum credo,
si id breviter intimavero. A loco igitur, quo captus
est, psalmodiam decantavit. Ad Stationam enim a
militibus, ut praedictum est, divisus et quinque ferocibus
servulis est traditus. Qui cum ipsum ducerent
ad mortem, allocuti sunt dicentes: Arialde,
cur non recordaris, ut neges quae hucusque dixisti,
et profitearis dominum nostrum esse verum pontificem?
Nam si hoc faceres, forte adhuc vivere posses.
At ille: Absit, inquit, ut coronam, quam veram dicendo
in mea acquisivi vita, in fine mentiendo amittam!
Nam me utrum nunc ducatis ad mortem,
ignoro; quod si facitis, scitote vestro domino meam
mortem valde nocituram, non solum in futura vita,
sed etiam in praesenti. Et illi: Videsne, inquiunt,
illum magnum montem? Si ipse profecto esset aureus
et tuus, totumque dares, ultra nullo modo viveres.
Ille autem haec audiens se erexit, et hymnum
sanctorum apostolorum Petri et Pauli alta voce decantare
coepit; quo finito, ad solitudinem ad quam
tendebant, pervenere. Quem tollentes de nave, supra
quoddam saxum vinctum posuere ad sedendum.
Seorsum denique paululum remoti haec dicere coeperunt
ad invicem: Quid faciemus? Si tantum occiderimus
virum, nostrae animae nullum ultra poterunt
adipisci remedium, et hoc si non fecerimus, nihilominus
moriemur. In his enim dum haesitarent,
aspexere naviculam concite venientem, duosque
homines deferentem: Et aiunt ad invicem: Hos exspectemus,
hi forsan boni nuntii bajuli sunt.
71.
Praedicta vero mali Guidonis neptis, quae exhinc
Jezabel et Herodias est nuncupata, postquam
quinque ad Dei famulum necandum direxerat servulos,
duos clericos, quos in ejus mortem praecipue
inhiare cognoverat, ad se vocatos sic allocuta est:
Assumptis gladiis vestrum persequimini velociter
inimicum, ne forte caeteros seducat, et ulterius
vivat. Hi vero erant, qui cum nave tunc veniebant.
Qui cum ad caeteros venissent, egressi de nave dicunt:
Ubi est Arialdus? Qui responderunt dicentes:
Mortuus est. At illi: Nobis, inquiunt, jussum est
videre illum, sive vivum sive mortuum. Et aspicientes,
viderunt illum eminus vinctum, sedentem super
saxum. In quem sic anxie irruunt, quomodo leonum
catuli super praedam famelici. Evaginatis igitur gladiis,
ipsius unus unam, alter vero auriculam arripit
alteram, dicentes: Dic, furcifer, si dominus noster
verus est archiepiscopus. Qui respondit:
Nec fuit unquam, quia opus archiepiscopi in ipso
nec est nunc nec fuit unquam. Tunc immites ejus
utrasque amputant aures. At ille, oculis in coelum
clevatis, ait: Gratias tibi ago, Christe, qui me hodie
inter tuos martyres dignatus est connumerare. Interrogatur
denique iterum si Guido verus esset archiepiscopus.
Qui solitam constantiam animi tenens,
ait: Non est. Quapropter nasus ipsius protinus cum
labio superno est abscissus; deinde ambo oculi sunt
effossi. Postea vero dexteram detruncant manum,
dicentes: Haec est quae faciebat epistolas, Romam
directas. Dehinc radicitus membrum amputant genitale,
dicentes: Praedicator castitatis hactenus
fuisti, exhinc et tu castus eris. Postea vero de sub
gutture linguam extrahunt, dicentes: Modo
sileat quae clericorum familias conturbavit et | null | e61fc38f-6d9f-48d2-b5b7-5687b9f8151b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dispersit.
Et sic illa sancta anima carne est soluta;
corpus vero ibi quoquomodo terrae traditum est.
CAPUT VIII. #Corporis per decem menses incorrupti deportatio Mediolanum.@#
72.
Coeperunt denique illic post haec luminaria
praeclara per noctes piscatoribus apparere; quod ut
impia Jezabel audivit, protinus in aliam insulam
eum nocte transferri jussit. Sed cum eadem lux
ibidem similiter crebro appareret, in locum tertium
eumdem asportari fecit. Videns igitur
quod non posset sanctum occultare corpus, nec sub
terra neque super terram, quia illud ubique lux
eximia comitabatur, irata valde fecit saxa ingentia
circa ipsum innecti, et in profundum laci dimergi.
Verumtamen ibi, ubi est projectum, tanta est aquae
altitudo (sicut didici a viris illus loci) ut vix fune
centum cubitorum quisquam possit fundum attingere;
nam idem lacus pro sui magnitudine Major
nuncupatur, et plus quinquaginta milliaribus in
longum extenditur. In quo tam innumerabiles procul
dubio immanesque sunt pisces ut per tres menses
facile devorarent quot in eadem parochia sunt
pecudes. Verum quia omnia haec occulte fuerant
peracta, de illo haesitatio et altercatio ubique erat
non parva. Alii dicebant quod esset mortuus, alii
quod in vinculis clam detineretur. In cujus amorem
tunc sic omnis populus est accensus ut cuncti se
sub jurejurando constringerent quatenus illum aut
essent vivum sive mortuum habituri, aut pro ipso
ad mortem usque certaturi. Sed Deus omnipotens,
cujus causam ipse patefecerat, nec illum passus est a
pisce contaminari nec in lacu profundo occulte morari.
73.
Transactis namque mensibus decem, quidam
vir fidelis, nomine Algisius, per urbem coepit discurrere,
dicens: Nuper in die inventionis sanctae crucis,
mei causa negotii juxta littus transibam
Laci Majoris. Et ecce aquila eadem supervolitabat
littora, caetera expellens volucria. Quod ut viderunt
pastores, qui ibi pascebant suas pecudes, illuc festine
coepere currere; cum quibus cucurri et ego. Et ecce
beatissimus Arialdus, ex aqua projectus, ibi integer,
praeter octo membra, quae ei erant cum ferro amputata,
jacebat, mirifice candidus. Quem ego videns,
optime illico agnovi, hisque qui aderant lacrymabititer
omnibus dixi: Videte, inquam, ut hic salvus
sit, quia iste est B. Arialdus, quem moestus universus
quaerit populus. Dum enim ibi aliquantulum
moraremur, subito de arce Arona missi sunt
servi, qui inde nos ejecerunt; et in quamdam, quae
ibi erat, foveam leniter humavere. Hoc ego qui haec
scripsi, dum audissem, sumpto comite, illuc perrexi
concite. Repertosque pastores, utrum nam vera
essent quae audieram, diligenter cauteque inquisivi.
Qui, cuncta esse procul dubio vera, respondentes
asseruerunt. Et ego: Si vera sunt, inquam, ubi
ergo est ille? At illi: Ecce, inquiunt, locus, ubi
videntibus sero est positus: mane vero revertentes,
locum quidem invenimus; de eo autem nihil. Hoc
tantum putamus quod nocte sursum delatus sit in
arcem.
74.
His auditis velociter reversus, Herlembaldo,
viro prudenti, quaecunque audieram, per ordinem
cuncta narravi. Qui festine omnibus convocatis civibus,
jam in appetitu martyris, quem patefactum
audierant, vehementer inhiantibus; ex illis viros
elegit, atque ad sanctum requirendum corpus direxit.
Qui post biduum reversi, professi sunt hostes
veritatis dixisse: Mori potius parati sumus quam
quod quaeritis reddere corpus. Hoc autem ideo dicebant
quia idem dissipare tentarant. Nam nocte
qua ad se illud detulerant, cernentes ejus integritatem
et decorem, dixere ad invicem: Si enim hic
fuerit quaesitus, et ab omni populo tam decorus inspectus,
semper quidem ipse erit in laude, nos vero
in opprobrio. Quapropter cutem cum capillis de
ejus radamus capite; pellem vero corporis albescentem
ferreis dilaceremus ungulis, pedes abscindamus
utrosque, et in furno denique nimis candente illum
aduramus, quatenus, si ad eum videndum missum
fuerit, horridus et ignotus potius respuatur quam
quaeratur.
75.
Verum, licet haec diabolica machinamenta in
eo cuncta complessent, in deteriorem quam putarant
ignominiam ceciderunt, quia non missum est
ad videndum, sed petendum. Nam auditis nuntiis,
tintinnabulis tubisque concisius sonantibus, omnis
civitas in unum convenit. Tunc dixit Herlembaldus:
Quoniam inimici Dei et nostri gratis sanctum nolunt
reddere corpus, decet ut ab eis per nos violenter
auferatur. | null | 7c6691b8-c484-49a6-b0ac-351fd40c58b4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Sed quia res, quam prosequimur, Dei
creditur et dicitur esse, volo ut illuc juste et cum
ipsius incedamus honore. Non enim cum raptu et
pauperum detrimento innocentium pergamus, sed
nobiscum feramus unde vivere debeamus. Discurrant
itaque nuntii circumquaque velociter qui omnes,
ad bella aptos, cum armis, rusticosque ut venire
hortentur cum plaustris, quatenus illi nobis
cum pugnent, isti vero nostra arma et victus
deportent. Congregata igitur post paululum tanta
sunt carra, ut per septem fere milliaria vix posset
per publicam et communem viam turba pedestris vel
equestris incedere. Confluebat autem undique quasi
arena maris multitudo innumerabilis, arma ferens
et victus supra dorsum famulorum sive jumentorum.
Et sic incedentes, secundo tandem die ad vesperum
reperimus pratum, quarto fere milliario
a loco quo incedebamus distans, bene humectum
amplumque. Ibique, quia ad hoc aptum erat, castra
metati sumus.
76.
Hic Herlembaldus, vir prudens, iterum delegavit,
blandeque sanctum corpus quaesivit.
Perterriti itaque hostes a sonitu pavendo frementis
multitudinis super se venientis, prohibere quod petebatur
ultra non ausi sunt. Et ecce die altero illucescente,
vox laetifera per castra insonuit, dicens:
In littore quidem Ticini directum est in navem corpus
B. Arialdi. His auditis certatim omnes arripuerunt
cursum; ille namque habebatur tunc beatior
qui ad currendum erat promptior. Eo igitur levato
in feretrum, cum tanta gloria et laude reverti
coepimus ut eas nullo modo exprimere possem,
etiamsi vocem linguamque ferream haberem. Nam de
castellis, quibus se concluserant pro civium timore,
exibant senum, juvenum atque mulierum infinitae
multitudines, Cruces cereosque atque situlas aqua
plenas (ut potarent aestuantes) deferentes, et unusquisque,
prout valebat, voce excelsa immensas Deo
gratias reddebat. Tintinnabula quippe personabant
undique, arbores quoque quamplurimi scandebant,
ut ipsum saltem videre possent.
77.
At ubi Mediolano propinquavimus, totam pene
urbem obviam habuimus; matronas, nobiles et
ignobiles, cereos innumerabiles deferentes; infantes
et senes, omnesque Deo laudem dantes; etiam ipsos,
quos in vita sua habuit aemulos, scilicet clericos,
invenimus paratos non officium cantantes mortuorum,
sed (ut decebat) Martyrum. Et sic in sancto
die Ascensionis Domini posuimus illum in medio
ecclesiae S. Ambrosii. Tunc nobilis Herlembaldus
in loco eminenti progressus, haec omnibus audientibus
est locutus: Videtis, inquit, dilectissimi,
quantum valet fides, quam inter nos per decem annos
docuit B. Arialdus. Certe, ut videtis, ipsa eum
servavit defunctum incolumem in profundo Laci,
inter innumerabiles immanesque pisces, per decem
menses. Haec autem coram vobis ipsum per decem
hos dies aestivos conservet, videlicet usque ad sanctum
diem Pentecosten, quatenus de longinquo
et proximo sexus diversae aetatis uterque huc venire,
et nostram fidem, nostrorumque impietatem aemulorum
evidenter possit contemplari. Clamabant
tunc, nobis audientibus, ad illum daemonia, dicentia:
Quid contra nos latras? Non potes tantum latrare
ut te non faciamus interimere, sicut tuum fecimus
socium, et ut pingues et iniqui episcopi, abbates et
presbyteri non sint nostri.
78.
In his quidem diebus ibidem undique veniebat
maxima multitudo, plurima munera offerens
corpori sancto, quibus ad eum intuendum fas erat
per dies; per noctes vero clericorum, monachorumque
veniebat maxima multitudo, easque pervigiles
ducebat psallendo. In una autem harum noctium,
timens valde ne forte ad opprobrium Christi servorumque
ipsius ibi per aestivum tempus diu permanens
feteret, assumpto lumine, paucis admodum
vigilantibus, ad ipsum accessi, et reperto foramine,
quod ejus germanus ipsi sub ascella fecerat, ut
sciret qualiter illius haberentur interiora, interius
prospexi; et ecce ejus exta ut nix erant candida;
jecur vero aereum habebat colorem. Quae cum intromissis
duobus digitis tetigissem et confricassem,
eosque retractos naribus apposuissem, testor veritatem,
quae Deus est, tantam talemque odoris fragrantiam
ex ipsis digitis emanare sensi, qualem
quamtumve nunquam me alibi sensisse reminiscor.
Et sicut mea conscientia tunc testabatur, et nunc
testatur, si ipsi digiti gladii bis acuti acumen habuissent,
nares absque vulnere nullo modo evaderent,
quia odoris suavitas tam erat delectabilis ut
nares valentiores essent ad odoriferos digitos intra
se attrahendum quam brachii virtus ad retrahendum;
nam quamplures dies, ut diu delectarer tanto
odore, eo ab omni custodivi liquore.
79.
Congregata | null | ad73916c-9bea-4c39-874b-a63b8916b620 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
igitur est iterum, in die sancto
Pentecostes, tanta virorum ac mulierum diversae
aetatis multitudo de proximo et longinquo ut nunquam
se tantam vidisse etiam senes dicerent; et
sic eum magna gloria laudeque ineffabili, ad monasterium
delatus est S. Celsi. Ibi in locum mirabiliter
aptum traditus est sepulturae, siquidem ex
una parte habet ecclesiam, in qua S. Celsi venerabile
nunc adoratur corpus; ex altera vero ecclesiam
,
ubi quondam (ut fertur) diu sanctus
perlatuit Nazarius. Exhinc quippe ibi a multis fidelibus
adoratur et colitur, ab infidelibus autem, nec
Christus universorum Dominus, nec Arialdus ipsius
famulus.
80.
Decem igitur annos beatus Levita et martyr
Arialdus duxit, pro Christi lege viriliter certando;
decem membra eidem post haec per manus obtulit
iniquorum, octo, cum occideretur; decem vero menses
in profundo laci incolumis jacuit: decem autem
milliaria illum nobis proximiorem lacus projecit,
quam acceperit. Per dies etiam decem aestivos ipsum
in ecclesiam S. Ambrosii, videntibus cunctis, Christus
conservavit, eique post haec decimo anno
Herlembaldum fidelem socium associavit) ut veraciter
credo) in regno coelorum, peremptum scilicet
per eorumdem manus iniquorum. In quo decimo
anno haec scripta sunt, ad laudem Christi ejusque
famuli Arialdi. Passus ergo est beatus Levita et
martyr Christi Arialdus quinto Kalendas Junii,
anno ab Incarnatione Domini millesimo sexagesimo
sexto, praesidente sedi apostolicae secundo papa
Alexandro, regnante Domino nostro Jesu Christo
cum Patre et Spiritu sancto, per omnia saecula saeculorum.
Amen.
CAPUT IX. #Appendix litterarum auctoris ad Syrum, priorem scriptorem; et hujus ad illum, cum quibusdam miraculis.@#
81.
SYRO, venerando et fideli sacerdoti, ANDREAS.
Legente me olim ea, quae cum socio Herimbarto
de venerabili Arialdo scripsisti, reperi vos
multa praeterisse quae dici oportet. Unde factum est
ut, jubente beatae memoriae Rodulpho Patre,
cujus anima jam cum Christo gaudet, multa tam de
his quae omisistis quam quae dixistis, exprimere
conatus sim; quae ad te mittens, obsecro per charitatem,
ut diligenter inspicias, et, si vera sunt, testimonium
feras. Nam sicut ipsum habui, ut haec facerem,
praeceptorem, sic te habere volo, ut vera
sint, assertorem, quatenus si jure pro inculto sermone
ejus putredinis et vermis qui composuit contemnitur,
pro reverentia duorum sanctorum sacerdotum,
unius praecipientis, alterius asserentis, suscipiatur.
Tu enim tanto tempore ejus esse frater
familiaris meruisti, ut pene quid de eo dixerim
proprio intuitu inspiceres; imo, quia sacerdos es,
mentiri non vales, ideoque digne justeque te elegi
fore testem hujus rei.
82.
PRESBYTER Syrus, ANDREAE Christi famulo.
Miror, charissime, quod de illis requiras rebus
unum testem, quam testari possunt non solum
multa millia fidelium, sed etiam infidelium. Et si
nullius superesset alius qui harum rerum existere
posset testis idoneus, quis tam vecors inveniretur,
qui diceret te scripsisse falsa? Si sciret te ideo
reliquisse saeculum, ut non solum a verbis vacares
mendacibus, sed etiam ab otiosis, praesertim cum
non civilia monasteria et dissoluta petisti, sed famosum
et celebre Vallisumbrosae coenobium, itinere
dierum quinque a naturali solo semotum? Porro
de obitu ejus clam peracto quis te certior existit,
qui pro hoc mortis periculo ter te dedisti? Etenim
semel utcunque incaptus evasisti, alia vero vice quia
dicebatur quod in Travallia arce inexpugnabili
occulte detineretur, ejus desiderio accensus, longo
itinere confecto, multis montibus transactis, te ante
ejusdem portas obtulisti. In quam, quia inspicere
es ausus, quis esses cognitus, ideoque captus atque
in altissimam ejusdem turrem deductus, per foramen
cum funibus in ipsius es depositus profundum,
quod magis videbatur esse sepulcrum quam habitaculum.
Nam lectuli fulcrum erat coenum, capitale
saxum. Nec enim ibi erat, unde digestio occultaretur,
nec desuper tectum a quo pluvia pelleretur. Ibi
quippe prae nimio horrore vultus tuus et stomachus
sic elanguit et emarcuit ut cibum per funes tibi dimissum
gustare minime posses: ideoque nocte media
te subtraxere, et sic semivivum dimisere.
Altera autem vice lacum transfretasti, iterum cognitus
et captus, donec te pretio non emisti, evadere
nullo modo potuisti. Quae cum ita sint, quis tam crudelis
erit et durus ut tuis sermonibus existat incredulus?
83.
Verumtamen | null | ca45c203-c299-4b31-8eca-3cdcfd1cb565 | latin_170m_raw | null | None | None | None |