id
stringlengths 2
6
| url
stringlengths 31
243
| title
stringlengths 1
148
| text
stringlengths 6
119k
|
|---|---|---|---|
6111 | https://br.wikipedia.org/wiki/16%20Gouere | 16 Gouere | Gouere 16
Darvoudoù
1661 : embann a ra Bank Stockholm ar bilhedoù kentañ en Europa.
2008 : krouidigezh ar gevredigezh .bzh.
Sportoù
1947 : 18 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Les Sables-d'Olonne (Vañde) ha Gwened ; trec'h eo Pietro Tarchini (Suis).
1991 : 11 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Kemper ha Sant-Ervlan ; trec'h eo Charly Mottet.
2001 : dilennet eo ar Belgiad Jacques Rogge da 8 prezidant ar Poellgor etrebroadel olimpek.
Ganedigezhioù
1872 : Roald Amundsen, ergerzher norvegiat.
1911 : Ginger Rogers, aktourez stadunanat.
1952 : Stewart Copeland, sonaozer ha soner taboulin stadunanat, unan eus tri c'hrouer ar strollad The Police.
Marvioù
1324 : Go-Uda, 91 Impalaer Japan (1274-1287).
1342 : Roue Charlez Iañ Hungaria.
1917 : Vincenc Hrubý, mestrc'hoarier echedoù tchek.
1956 : Karel Hromádka, mestrc'hoarier echedoù tchek.
1985 : Heinrich Böll, skrivagner alaman, tapet Priz Nobel al Lennegezh gantañ e 1972.
1989 : Herbert von Karajan, rener laz-seniñ eus Aostria.
2012 : Jon Lord, sonaozer ha soner klavier saoz, unan eus pemp krouer ar strollad Deep Purple.
Lidoù
Itron Varia Menez Karmel
Gouere 16 |
6112 | https://br.wikipedia.org/wiki/Beboteg | Beboteg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar beboteg (bébote).
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6113 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bedjondeg | Bedjondeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar bedjondeg (bedjond) komzet gant tro-dro da 36.000 den (1969) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6114 | https://br.wikipedia.org/wiki/Ngambayeg | Ngambayeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an ngambayeg (ngambay) komzet gant tro-dro da 750.000 den e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6115 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kengeg | Kengeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar c'hengeg (kenga) komzet gant tro-dro da 40.000 den (1997) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6116 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yomeg | Yomeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar yomeg (yom) komzet e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6117 | https://br.wikipedia.org/wiki/Jayeg | Jayeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar jayeg (jaya) komzet gant tro-dro da 2.200 den (1993) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6118 | https://br.wikipedia.org/wiki/Gwener%20%28deiz%29 | Gwener (deiz) | Ar Gwener eo an deiz etre ar Yaou hag ar Sadorn. Hervez ar reizhiad a laka ar sizhun da gregiñ gant al Lun, ha homañ eo ar reizhiad erbedet gant ISO 8601, ez eo ar pempvet deiz eus ar sizhun. Gant ar reizhiad a laka ar sizhun da gregiñ gant ar Sul, hengounel e meur a vro eus kornaoueg Europa, hag a-orin yuzev-kristen, ez eo ar c'hwec'hvet devezh. Donet a ra an anv diwar an doueez Gwener, unan eus doueed pennañ ar Romaned, adalek amzer Julius Caesar.
Yezh
Ar Gwener eo anv an deiz, ar gwenervezh pa gomzer eus an devezh, ha gwenervezhiad pa gomzer eus ar c'hementad (labour da skouer) graet en deiz-se.
D'ar Gwener a vez lâret, pe digwener pa gomzer eus ar Gwener kentañ pe eus an hini diwezhañ.
Relijion
Ar Gwener er relijion gristen
Deiz marv Jezuz war ar groaz eo, hag abalamour da se e tle ar gristenien ober vijil en deiz-se. Gwelet ar c'hrennlavar: Ar Gwener, Devezh peñver. E Breizh ne veze ket debret kig gwechall neuze, hag ar c'hiz e oa debriñ krampouezh pe pesked. Un devezh a-bouez eo Gwener diwezhañ ar C'horaiz, a vez graet Gwener-ar-Groaz anezhañ.
Gwener-ar-Groaz
Un deiz a-bouez eo Gwener-ar Groaz-er relijion gristen pa lavar Sant Yann Aveliour eo en deiz ma veze lidet Pask gant ar Yuzevien ez eo bet barnet ha kondaonet Jezuz-Krist da vezañ kroazstaget. Sul-Fask eo anv ar Sul a zeu goude ha Yaou-Gamblit ar Yaou en e raok.
N'eo ket stabil deiziad Gwener-ar-Groaz pa vez jedet pegoulz e vo deiz Sul-Fask diwar deiziadur al loar.
Ar Gwener en Islam
Un deiz a-bouez eo pep Gwener evit ar vuzulmaned sunnit ha chiit pa vezont kustum da vont d'ober o lidoù d'ar voskeenn.
Er broioù muzulman ne labour ket kalz a dud en deiz-se.
Liammoù diavaez
Deizioù ar sizhun |
6119 | https://br.wikipedia.org/wiki/Impalaeriezh%20Tu%27i%20Tonga | Impalaeriezh Tu'i Tonga | Bet eo Impalaeriezh Tu'i Tonga un impalaeriezh veur en Oseania.
Tonga a oa ar c'hreiz anezhi war enez Tongatapu ha Mu'a a oa he c'hêr-benn. En he c'hreñvañ e pake an impalaeriezh eus Niue betek Tikopia ha pelloc'h c’hoazh en em lede he zachenn levezon.
E-tro 950 eo kroget an impalaeriezh d'en em stummañ goude diskar Tu'i Manu'a e Samoa ha Tu'i Pulotu e Fidji. Kempred e oa moarvat d'an impalaeriezh mikronezian diazezet e Yap.
Deroù an Impalaeriezh
Pell eo bet Tonga dindan levezon bounner an Tu’i Pulotu ha, dreist-holl, an Tu'i Manu’a a oa mestroniet ganto lodennoù bras eus Tonga. A-benn eo deuet Tonga koulskoude d'en em zizober eus kabestr an estrenien da-heul brezelioù gwadek. Da neuze ez eus bet ganet un dierniezh anvet Tu’i Tonga. ‘Aho’eitu eo bet an Tu’i Tonga kentañ. Ezel e oa e vamm eus un tiegezh nobl samoan pouezus. E dad, Tangaloa ‘Eitumâtupu’a, a oa ur beleg uhel samoan lakaet da Zoue. A-drugarez d'an dra-se e oa anavezet barregezh an dierniezh ken war ar merañ ar gevredigezh ken war ar relijion. Er par-se e c'haller keñveriañ o roll ouzh ar perzh c'hoariet gant Faraoned Egipt. E Toloa e oa ar gêr-benn kent dezhi bezañ treuzkaset da Heketa gant an Tu'i Tonga.
An emled (1200-1500)
E-doug ren an Tu’i Tonga, ar Roue Momo hag e vab Tu’itâtui ( Tu’i Tonga) eo en em ledet an impalaeriezh betek pakañ an holl inizi Fidji ha darn eus an inizi samoan. Kendalc'het he deus an impalaeriezh d'en em astenn neuze betek pakañ Kornôg ha kreiz Melanezia ha Mikronezia penn-da-benn. E barr he nerzh, en em lede an impalaeriezh war vor war ouzhpenn tri milion kilometr karrez. Tachennoù all na oant ket kabestret war-eeun gant an impalaeriezh a oa ret dezho paeañ truajoù. Dindan ren mab Tu’itâtui e voe dilec'hiet ar gêr-benn adarre ha lakaet e Mu'a, brudetañ kêr-benn en istor an Impalaeriezh.
Morlu an Impalaeriezh
War he morlu e oa diazezet berzh an Impalaeriezh dreist-holl. Al listri boutinañ a oa anezho kanoeoù mordreizhañ warno gouelioù karrezennek. Betek 100 den a c'halle mont e-bourzh al listri brasañ. An Tongafuesia, an ‘âkiheuho, al Lomipeau hag an Taka’ipômana a oa al listri heverkañ. A-drugarez d'he morlu eo deuet Tonga da binvidikaat; kalz madoù ha truajoù a yae da binvidikaat teñzor ar roue.
Renad teirlodek
Diskar Tu'i Tonga ha div dierniezh nevez
Kregiñ a reas berz an Tu'i tonga da goazhañ abalamour d'ar brezelioù niverus ha d'ar gwaskoù diabarzh. Evit stourm a-enep d'an dra-se e voe krouet ar falefâ, anezhañ ur c'huzulier politikel, evit an Impalaeriezh. En deroù e reas berzh ar falefâ hag e teuas a-benn da zerc'hel an dierniezh en he sav met ne oa ket diskoulmet an tabutoù diabarzh ha meur a rener a voe muntret.
Ar re anavezetañ anezho eo bet Havea I ( Tu'i Tonga), Havea II (XXII Tui'Tonga), ha Takalau (XXIII Tu'i Tonga), chomet brudet abalamour d'o c'hrizder. Da-heul drouklazh Takalau, e-tro 1470, e voe adframmet an Impalaeriezh. Strishaet eo bet roll an Tu'i Tonga d'ar bed relijiel tra ma veze lakaet en he sav un dierniezh nevez Tu'i Ha'atakalau evit merañ ar vro. Ar Penn kentañ gant an titl nevez eo bet Mo’ungâmotu’a a oa mab henañ Takalau ha breur yaouankañ Kau’ulufonua I a zeuas da vezañ ar XXIV da zougen an titl a Tu'i Tonga. War-raok ez eas ar renad e-pad ouzhpenn 100 vloaz hogen, tre evel evit an Tu'i Tonga, ne zeuas ket a-benn an dierniezh nevez da zizarbenn an tennderioù diabarzh ha diavaez. Savet e voe un trede tierniezh neuze : hini Tu’i Kanokupolu. E-kerzh o renad ez eas galloud an Impalaeriezh war greizennañ hag e kollas tamm-ha-tammm he levezon. E 1600 e voe argaset an Impalaeriezh eus an inizi Samoa gant an tiegezh Malietoa.
Berzh Tu’i Kanokupolu
Diazezet e oa bet an dierniezh-mañ war-dro 1610, renet gant Ngata a oa mab d'ar Tu’i Ha’atakalaua. N'eo ket bet an dierniezh nevez-mañ evit kemer lec'h an tierniezhioù kent avat. Er c'hontrol, kenstrivañ a rejont gant an Tu’i Ha’atakalaua a-benn merañ ar vro. D'ar mare-se e oa levezonet-kenañ an Tu’i Kanokupolu gant ar politikerezh samoan rak mamm ar Penn a oa ur verc'h da Ama, ur Penn samoan uhel eus Safata. Kement-se zo disoc'het war ur renerezh gwevnoc'h ha bruzhunetoc'h a verk deroù an demokratelezh.
Brezel diabarzh ha Bonreizh 1875
E 1799 e oa bet muntret Tuku’aho anezhañ ar Tu’i Kanokupolu. Sankañ a reas Tonga er brezel diabarzh e-kerzh 50 vloaz neuze. E vad a reas eus kement-se Taufa’âhau, anezhañ Penn an Tu’i Kanokupolu, e 1845. Asant an dud vunud a oa gantañ rak douget e oa gant Kod al Lezennoù. Ar c'hentañ anezho a oa bet ar C'hod Vava'u e 1839. Harpet e oa ivez gant ar visionerien evit an hevelep abegoù. Trugarez d'al lezennaouiñ eo bet posupl digreskiñ pouez galloud relijiel an Tu'i Tonga ha, war un dro, galloud ar Pennoù meur Kanokupolu. George Tupou I en deus unanet ar rouantelezh hag e 1875 e voe embannet ur vonreizh gantañ a surae e gabestr war ar vro.
Sevenadur
Kêr-benn an Impalaeriezh, Mu'a, zo bet diazezet he lec'h a-raok ar bloaz 500 met n'anavezer ket an deiziad resis. N'ouzer ket nemeur kennebeut a-zivout sevenadur an dTongaed met, evit doare, e oa bet savet ur reizhiad kemplezh a hentoù hag a ganolioù ganto. Piramidennoù bras zo bet savet ganto ha fardet o deus melloù traezoù maen. Gant an dour-beuz ha kresk live ar mor ez eus bet ranket treuzkas ar gêr-benn da Nuku'alofa pelloc'h.
Unan eus lec'hioù brudetañ Tonga eo Ha'amonga 'A Maui bet krouet e-kerzh ren Tu'itatui en . Douaret e veze rouaned ha rouanezed Tonga el Langi, anezhañ ur grugellad vein ledan.
Liammoù diavaez (e saozneg)
Istor Tonga
Lignez roueel tierniezhioù Tonga hag un diverrañ istorel
Impalaeriezhioù
Tonga |
6123 | https://br.wikipedia.org/wiki/Dagbaeg | Dagbaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an dagbaeg (dagba) komzet gant tro-dro da 40.000 den e Republik Kreiz Afrika.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6124 | https://br.wikipedia.org/wiki/Nabaeg | Nabaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an nabaeg (naba) komzet gant tro-dro da 232.500 den e Tchad.
Setu ar rannyezhoù pennañ:
Bilaleg (bilala)
Koukeg (kuka)
Medogoeg (medogo)
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù Tchad |
6125 | https://br.wikipedia.org/wiki/Goulaeg | Goulaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar goulaeg (gula) komzet gant nebeutoc'h evit 10 000 den den e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù Tchad
Yezhoù soudanek ar c'hreiz |
6126 | https://br.wikipedia.org/wiki/Goreg | Goreg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar goreg (gor) komzet gant tro-dro da 75,000 den (1999) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6127 | https://br.wikipedia.org/wiki/Goulayeg | Goulayeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar goulayeg (gulay) komzet gant tro-dro da 163.271 den (1993) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6128 | https://br.wikipedia.org/wiki/Horoeg | Horoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an horoeg (horo) komzet gwechall e Tchad.
Ur yezh varv an hini eo.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6129 | https://br.wikipedia.org/wiki/Lakaeg | Lakaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo al lakaeg (laka) komzet gant tro-dro da 55.143 den (1991) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6130 | https://br.wikipedia.org/wiki/Mangoeg | Mangoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar mangoeg (mango) komzet gant tro-dro da 50.000 den (1981) e Tchad.
Liamm diavaez
Ethnologue
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Yezhoù Tchad |
6131 | https://br.wikipedia.org/wiki/Sareg | Sareg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar sareg (sar) komzet gant tro-dro da 183 471 den e Tchad (e 1993).
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Liammoù diavaez
Keegan, John M. :
Meneger yezhoù ar bed |
6132 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kabaeg | Kabaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar c'habaeg (kaba) komzet gant tro-dro da 72.000 den (1996) e Republik Kreiz Afrika.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6133 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kabademeg | Kabademeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar c'habademeg (kaba deme) komzet gant tro-dro da 40.000 den (1993) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6134 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kabanaeg | Kabanaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an c'habanaeg (kaba na) komzet gant tro-dro da 35.000 den (1993) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6135 | https://br.wikipedia.org/wiki/Koulfaeg | Koulfaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an c'houlfaeg (kulfa) komzet e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6136 | https://br.wikipedia.org/wiki/Sarakabeg | Sarakabeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an sarakabeg (sara kaba) komzet gant tro-dro da 13.600 den (1996) e Republik Kreiz Afrika.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6137 | https://br.wikipedia.org/wiki/Saradundjoeg | Saradundjoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar saradundjoeg (sara dunjo) komzet gant tro-dro da 4.000 den (1996) e Republik Kreiz Afrika.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6138 | https://br.wikipedia.org/wiki/Ngameg | Ngameg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an ngameg (ngam) komzet gant tro-dro da 43,743 den (1993) e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Yezhoù Tchad |
6139 | https://br.wikipedia.org/wiki/Mbayeg | Mbayeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar mbayeg (mbay) komzet gant tro-dro da 100.000 den e Tchad.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6140 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kocheril%20Raman%20Narayanan | Kocheril Raman Narayanan | Kocheril Raman Narayanan (malayalameg: കോച്ചേരില് രാമന് നാരായണന്) zo ur politikour eus India, bet ganet d'ar 27 a viz Here 1920 e stad Kerala (aodoù kornôg India) ha marv d'an 9 a viz Du 2005 e New Delhi. Prezidant India e oa bet etre 1997 ha 2002. Prezidant kentañ ar vro bet ganet e kasta ar re anstokadus eo.
En ur familh paour-kenañ eo bet ganet : 2 vreur dezhañ zo marv diwar an droug-skevent zoken (bep munutenn e varv un den diwarnañ en India c'hoazh). Bet kaset gantañ studioù war ar skiantoù politikel er School of Economics e Londrez e labouras e Ministrerezh an Aferioù Diavaez. Tost-tre da Jawaharlal Nehru e oa. Postoù pouezus zo bet gantañ pa'z eo bet e penn kannati India e Beijing pe Washington.
N'eo nemet pa oa aet war e leve ma krogas d'ober politikerezh. Dre 3 gwezh abaoe 1984 e oa bet dilennet kannad war anv Strollad ar C'hendalc'h.
E-pad e brezidantelezh en deus bet bec'h gant broadelourien Hindoued Strollad Pobl India a oa e penn ar vro etre 1998 ha 2004. Diouzh ar vonreizh ne oa ket kalz a c'halloud gant Narayanan avat ha chalet-bras e oa bet gant lazhadeg 2000 den (Muzulmaned al lod vrasañ anezho) e stad Gujarat e 2002. 3 bloaz goude bezañ aet diwar e bost e anzavas e miz Meurzh 2005 e kave dezhañ e oa bet blot a-walc'h pennoù ar SPI da geñver ar bec'h a oa savet etre ar c'humuniezhioù relijiel e Gujarat pa gave dezhañ e vije ret bezañ kaset di al Lu.
Politikourien India
Prezidanted India
Ganedigezhioù 1920
Marvioù 2005 |
6141 | https://br.wikipedia.org/wiki/14%20Du | 14 Du |
Darvoudoù
1851 : embannet eo Moby-Dick; or, The Whale (Moby-Dick pe ar C'hwezher bras) gant Herman Melville er Stadoù Unanet.
1888 : digoridigezh Ensavadur Pasteur gant Marie François Sadi Carnot, Prezidant ar Republik c'hall.
1940 : deroù bombezadeg Coventry (Bro-Saoz) gant al Luftwaffe.
1944 : evit ar wech kentañ ez eo embannet Vent d'Ouest, sizhunieg al Luskad Dieubidigezh Vroadel (Mouvement de Libération Nationale e galleg).
1951 : emvod kentañ bodad parlamant Poellgor studiañ ha liammañ interestoù Breizh (C.E.L.I.B. e galleg) e Palez Bourbon.
1953 : diskaret eo Gwilhoù Sezneg gant ur c'harr-tan e Pariz.
1998 : kentañ bannadenn ar film tresadennoù-bev A Bug's Life e Stadoù-Unanet Amerika.
2017 : arme Zimbabwe a gemer ar galloud er gêr-benn, Harare.
Ganedigezhioù
1601 : Jean Eudes, beleg gall lakaet da sant e 1925.
1650 : Gwilherm III (Bro-Saoz), roue Bro-Saoz.
1719 : Leopold Mozart, kelenner war ar sonerezh, sonaozer ha bioliner alaman-aostria, tad Wolfgang Amadeus Mozart.
1765 : Robert Fulton, ijiner amerikan.
1771 : Marie François Xavier Bichat, bevoniour gall.
1801 : Prosper Levot, istorour breizhat.
1840 : Claude Monet, livour gall.
1889 : Jawaharlal Nehru, 1 kentañ ministr India.
1906 : Louise Brooks, aktourez amerikan.
1953 : Dominique de Villepin, kentañ ministr Bro C'hall etre 2005 ha 2007.
1954 : Bernard Hinault, reder Marc'h-houarn, aet 5 gwech Tro Bro-C'hall war varc'h-houarn gantañ.
Marvioù
1716 : Gottfried Wilhelm Leibniz jedoniour ha prederour alaman.
1831 : Georg Wilhelm Friedrich Hegel, prederour alaman.
1926 : Frédéric Le Guyader, barzh, dramaour, levraouegour ha skrivagner breizhat (ha gall).
1986 : Loig Karadeg, merdeer gall kollet e vuhez war vor e-doug 3e Hent ar Rom.
2019 : Jean Kergrist, komediañcher ha skrivagner.
Lidoù
Iliz katolik roman
Sant Aman, eskob Roazhon (5vet kantved)
Sant Lorañs (Iwerzhon), abad hag arc'heskob iwerzhonat (12vet kantved)
Du 14 |
6145 | https://br.wikipedia.org/wiki/15%20Gouere | 15 Gouere | Gouere 15
Darvoudoù
1099 : e-pad ar Groaziadeg Kentañ e teu a-benn ar groazidi gristen da gemer iliz ar Bez Santel e Jeruzalem, goude un hir a seziz.
1410 : Polonia ha Dugelezh Veur Lithuania a faezh Urzh ar Varc'heien deutonek en Emgann Grunwald.
1482 : kurunennet eo Muhammad XII, roue diwezhañ Emirelezh Granada.
Sportoù
1936 : aet 8 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Grenoble (Isère) ha Briançon (Hautes-Alpes) gant ar Breizhad Jean-Marie Goasmat.
1939 : loc'hañ a ra 6 tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Ar Roc'hell (Charente-Maritime).
1954 : loc'hañ a ra 4re tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Gwened war-du Añje (Maine-et-Loire).
1991 : 10 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Roazhon ha Kemper ; trec'h eo Phil Anderson (Aostralia).
1998 : loc'hañ a ra 4re tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Ploue war-du Cholet (Maine-et-Loire).
2002 : 9 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Lannarstêr hag An Oriant (a-benn d'an eur) ; trec'h eo Santiago Botero (Kolombia).
Ganedigezhioù
1606 : Rembrandt, engravour, livour ha tresour izelvroat.
1810 : Johann Löwenthal, mestrc'hoarier echedoù hungarat.
1837 : Stephanie von Hohenzollern, priñsez alaman, gwreg Pêr V Portugal.
1867 : Jean-Baptiste Charcot, mezeg hag ergerzher gall.
1899 : Seán Lemass, 4 Taoiseach Iwerzhon (1959-1966).
1911 : Edward Shackleton, beajour saoz.
1919 : Iris Murdoch, skrivagnerez iwerzhonat.
1939 : Aníbal Cavaco Silva, prezidant republik Portugal (2006-2016).
1947 : Jean-Louis Jossic, kaner-sonaozer ha soner breizhat, unan eus tri c'hrouer ar strollad Tri Yann an Naoned.
1949 : Carl Bildt, politikour ha 39 Statsminister Sveden (1991-1994).
1954 : Mario Kempes, melldroader etrebroadel ha gourdoner arc'hantinat.
1956 : Ian Curtis, kaner ha soner saoz.
Marvioù
1796 : Domenico Ponziani, mestrc'hoarier ha saver studiadennoù echedoù italian.
1879 : Johann Friedrich von Brandt, naturour, mezeg, loenoniour ha louzawour alaman.
1904 : Anton Tchec'hov, skrivagner rusian.
1919 : Hermann Emil Fischer, kimiour alaman, tapet Priz Nobel ar Gimiezh gantañ e 1902.
1923 : Semyon Alapin, mestrc'hoarier echedoù lituaniat.
1927 :
Constance Markievicz, broadelourez hag emsaverez da vare dispac'h Iwerzhon.
Beniamino Vergani, mestrc'hoarier echedoù italian.
1958 : Julia Lennon, mamm John Lennon.
Lidoù
Katoligiezh:
Sant an deiz : Sant Riwal.
Gouere 15 |
6146 | https://br.wikipedia.org/wiki/14%20Gouere | 14 Gouere | Gouere 14
Darvoudoù
1789 : Kemeridigezh ar Bastille an toull-bac'h roueel hag a zo aloubet gant dispac'herien e Pariz.
1940 : niverenn gentañ L'Heure Bretonne zo embannet, moullet e savadurioù L’Ouest-Éclair.
1933 : dre lezenn ez embanner ez eo Strollad Broadel Sokialour al Labourerien Alaman ar gostezenn nemeti aotreer en Alamagn.
1966 : dilennet eo Gwynfor Evans, eus ar strollad Plaid Cymru, da gannad e pastell-vro Caerfyrddin, e Kembre.
1958 : en Irak eo distroadet ar roue gant un dispac'h renet gant Abd al-Karim Qasim.
Sportoù
1939 : 5 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre An Oriant ha Naoned ; trec'h eo Amédée Fournier.
1954 : 7 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Brest ha Gwened ; trec'h eo Jacques Vivier.
1991 : 9 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Alençon (Orne) ha Roazhon ; trec'h eo Mauro Ribeiro.
1998 : 3de tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Rosko hag An Oriant ; trec'h eo Jens Heppner.
2002 : 8 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Saint-Martin-de-Landelles (Manche) ha Ploue ; trec'h eo Karsten Kroon.
Ganedigezhioù
1602 : Jules Mazarin, Kardinal, politikour ha den-Stad gall.
1804 : Alfred Malherbe, naturour ha reizhaouer gall.
1830 : Henry Bird, c'hoarier echedoù saoz .
1863 : Charlez ar Govig, barzh ha romantour breizhat.
1888 : Jacques de Lacretelle, skrivagner gall.
1919 : Lino Ventura, aktour italian.
1934 : Marcel Gotlieb (lesanvet Gotlib), saver bandennoù treset.
1956 : Herve Bihan, daneveller, kelenner brezhoneg e Skol-veur Breizh-Uhel ha rener ar gelaouenn Hor Yezh.
Marvioù
1223 : Fulup II Bro-C'hall (Fulup an Aogust e lesanv), roue Bro-C'hall.
1917 : Octave Lapize, reder war varc'h-houarn gall, gounideg 8 Tro Bro-C'hall e 1910.
1954 : Jacinto Benavente y Martinez, Priz Nobel al Lennegezh e 1922.
1979 : Santos Urdinarán, melldroader etrebroadel uruguayat.
1988 : Vincenzo Nestler , mestrc'hoarier echedoù italian.
1993 : Léo Ferré, barzh, kaner-sonaozer ha pianoour gall.
2006 : Aleksandr Wojtkiewicz, mestrc'hoarier ha kelennour echedoù poloniat-lituaniat.
2014 : Nadine Gordimer, skrivagnerez suafrikan, Priz Nobel al Lennegezh
Lidoù
Sant an deiz : Santez Essylt
Gouel broadel Bro-C'hall
Gouere 14 |
6147 | https://br.wikipedia.org/wiki/13%20Gouere | 13 Gouere |
Darvoudoù
1174 : William al Leon eus bro-Skos zo tapet en Alnwick gant lu ar roue Herri II (Bro-Saoz). Unan eus pennoù Emsavadeg 1173-1174 e oa.
1558 : e Frañs e voe trec'h lu Spagn war al lu gall kaset gant Paul des Thermes da geñver Emgann Gravelines.
1822 : lu Gres a voe trec'h war Impalaeriezh Otoman en Termopiloù.
1944 : lazhet eo Jeanne Chassin du Guerny, broadelourez ha skrivagnerez (Jeanne Danio hec'h anv-pluenn) vreizhat e Pengilli (22).
1956 : embannet eo ar Steuñv Ober Rannvroel e-keñver departamantoù Breizh.
Sportoù
1903 : 5 hag 2 diwezhañ tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; trec'h eo Maurice Garin.
1908 : digoradur ar C'hoarioù Olimpek hañv e Londrez (Bro-Saoz) gant Edouarzh VII, Roue Bro-Saoz.
1939 : 4re tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Brest hag An Oriant ; trec'h eo Raymond Louviot.
1954 : 6 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Brieg ha Brest ; trec'h eo Dominique Forlini.
1986 : loc'hañ a ra 10 tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du park tematek Futuroscope (Vienne).
2001 : dilennet eo Beijing gant Poellgor etrebroadel olimpek bodet e Moskov evit degemer an C'hoarioù Olimpek hañv e 2008.
Ganedigezhioù
1590 : Klemañs X, pab.
1793 : John Clare, barzh saoz.
1909 : Henri Pollès, skrivagner breizhat gallek, romantour, barzh ha saver esaeoù e Landreger († 30 a viz Gwengolo 1994).
1927 : Simone Veil, politikourez c'hall.
1940 : René Cédolin, melldroader ha gourdoner gall.
1950 : Lena Louarn, emsaverez sevenadurel.
1953 : Johnny Clegg, kaner suafrikan.
1962 : Michael Jace, aktour stadunanat.
Marvioù
1380 : Beltram Gwesklin, konestabl en arme Bro-C'hall (° 1320 e-kichen Bronn).
1793 : Jean-Paul Marat, kazetenner ha politikour gall drouklazhet gant Charlotte Corday (° 24 a viz Mae 1743 e Boudry (Prusia d'ar mare-se)).
1921 : Gabriel Lippmann, fizikour gall, tapet gantañ Priz Nobel ar fizik (° 16 a viz Eost 1845 e Bonnevoie (Luksembourg)).
1944 : Jeanne Coroller-Danio, broadelourez ha skrivagnerez vreizhat (° 25 a viz Mae 1892 e Morzhell).
1985 : Federico Norcia, mestrc’hoarier echedoù italian (° 31 a viz Meurzh 1905 e Lugo di Romagna (Italia)).
Lidoù
Sant an deiz : Sant Turio
Gouere 13
Gouere 13 |
6148 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201880 | Bloavezhioù 1880 |
Darvoudoù
Deroù savidigezh Kanol Panamá renet gant an ijinour gall Ferdinand de Lesseps, touller Kanol Suez. Echuet e vo al lankad kentañ-mañ e 1889 gant rivin kantmiliadoù a espernerien vihan.
A-zevri emañ Frañs o trevadenniñ Indezsina.
Tud dibar
Jules Ferry
Léon Gambetta
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1880
Fardañ a ra G. Eastman ur goc'henn a gemer lec'h ar plakennoù gwer. Fonnus-tre war-lerc'h e vo ijinet ar roll luc'hskeudenniñ.
Lezenn war frankiz ar wask e Frañs.
Skol Laik digoust evit an holl e Frañs.
Dekvedoù |
6149 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201870 | Bloavezhioù 1870 |
Darvoudoù
Levezon dreist digoridigezh Kanol Suez war ar beajoù dre vor.
Europa
1870 da 1871 : Brezel Frañs-Alamagn 1870
1871 : Kumun Pariz
Kamp Koñli, 60 000 Breizhad bac'het ha lezet da zizeriañ ha da grial kernez war urzh Léon Gambetta
An Disrannañ politikel Alamagn - Aostria
Afrika
En em staliañ a ra Turked Egipt war aodoù Somalia.
Tud dibar
Otto von Bismarck
Jeneral a Geratri
Léon Gambetta
Louise Michel
Adolphe Thiers
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1870
An tredan
Sinema ar vreudeur Lumière
Ar Sonskriverez
Pellgomz Marconi
Savouriezh : ar Modern Style en Europa hag er Stadoù-Unanet
Dekvedoù |
6150 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201860 | Bloavezhioù 1860 |
Darvoudoù
Frañs : Eil Impalaeriezh
Stadoù-Unanet : Brezel an Disrannañ
Japan : fin zo d'ar marevezh Edo, deroù ar Marevezh Meiji
Tud dibar
Napoleon III
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1860
Pellgomz Antonio Meucci
Dekvedoù |
6151 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201850 | Bloavezhioù 1850 |
Darvoudoù
Afrika
Benin : Skoulmet darempredoù gant Frañs.
Kenya : Feurioù-emglev etre Breizh-Veur ha Sultan Oman a-benn digreskiñ kenwerzh gounidus ar sklaved, en eskemm d'ar gwarant ma kendalc'ho ar Sultanelezh da astenn he levezon war aodoù Kenya. Torret ar "c'henwerzh" da vat e 1873.
Lesotho : Kenderc'hel a ra stourm ar meuriadoù Sotho a-enep d'ar Boers etre (1840 - 1868).
Ren ar c'hKabaka (roue) Mutesa Iañ war takad an Ouganda etre 1852 ha 1884.
Gant ar gouarnour gall Louis Léon César Faidherbe (1854-1861) e teu ar Senegal da vezañ kreizenn emled ar Frañsizien e Kornôg Afrika.
Amerika
Stadoù-Unanet : Ar beilh war an aour
Europa
Frañs : Eil Impalaeriezh etre 1852 ha 1870
Reter-nesañ & Bed arab
Aljeria : Kreñvaat a ra ar C'hallaoued o c'hrog war ar vro dre an trevadennerezh hag an argadoù brezel evit lakaat su Kabilia da sujañ. En em zispakañ a ra an aozadur melestradurel, krouet ez eus departamantoù ha burevioù arab milourel.
Tud dibar
Victoria (Rouantelezh-Unanet)
Napoleon III
Frederig Gwilherm IV Prusia
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1850
An hentoù-houarn treuzkevandirel
Ar mekanikoù gwriat kentañ graet ha gwerzhet gant Isaac Singer.
Dekvedoù |
6152 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201840 | Bloavezhioù 1840 |
Darvoudoù
Europa
Turmud e kreiz hag e reter ar c'hevandir; dispac'hioù bras en Impalaeriezh Aostria-hag-Hungaria.
Alamagn
Unaniezh an Impalaeriezh alaman.
Lezenn a grou an Asuransoù sokial.
Breizh
Kenderc'hel a ra an heskinerezh a-enep implij ar brezhoneg.
Mil a dud o labourat e mengleuzioù plom Poullaouen.
Krog eo an divroañ hag an enkadenn armerzhel.
Frañs
Deroù an Eil republik.
Tud dibar
Ar c'hañseller Bismarck.
Alfred de Courcy a skriv diwar-benn Breizh
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1840
Timbroù-post
Dekvedoù |
6153 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201830 | Bloavezhioù 1830 |
Darvoudoù
El Lennegezh, ar Romantelezh.
En Europa, krouidigezh ar Stad Velgat.
Breizh
Embannidigezh ar Barzhaz Breizh gant Teodor Hersart Kervarker, deroù an Emsav modern.
Kanoliadur aber ar Stêr-Aon e Kastellin a-benn sevel kanol Naoned-Brest
Tud dibar
Teodor Hersart Kervarker
William Miller, pastor metodistat, a brezeg distro ar C'hrist a-benn ar bloaz 1844.
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1830
Kentañ karrigelloù toet
Staliet al linenn houarn gentañ da dreuzdougen beajourien etre Liverpool ha Manchester (Bro-Saoz).
E-kreiz kevandir Europa eo digoret al linenn gentañ e 1835, etre Brusel ha Malines, gant dafar oberiet gant John Cockerill.
Dekvedoù |
6154 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201820 | Bloavezhioù 1820 |
Darvoudoù
Tud brudet
Fernando VII (Spagn)
Joseph Smith, saver ar vormonegezh
Wilhelm von Humboldt, prederour ha yezhour
Thomas Malthus, armerzhour ha poblañsour
Ludwig van Beethoven, sonaozour
Klemens Wenzel Lothar von Metternich, diplomat
Simón Bolívar, jeneral ha dizalc'hour Suamerika
Antonio José de Sucre, dizalc'hour eus Suamerika
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1820
Dekvedoù |
6155 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201810 | Bloavezhioù 1810 |
Darvoudoù
Frañs : Impalaeriezh C'hall Kentañ
Dibenn brezelioù an Impalaeriezh
Hollveli ar vonarkiezh aostriat-hag-hungarat
Tud dibar
Napoleon Bonaparte
Loeiz XVIII, roue Bro-C'hall
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1810
Dekvedoù
Bloavezhioù 1810 |
6156 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201800 | Bloavezhioù 1800 |
Darvoudoù
1803 : Prenañ a ra ar Stadoù-Unanet douaroù Louiziana digant Frañs.
1804 : Dont a ra Napoléon Bonaparte da vezañ impalaer ar Frañsizien.
1806 : Fin zo d'an Impalaeriezh Santel Roman German
Brezelioù an Impalaeriezh.
Tud dibar
Napoléon Bonaparte
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Roll ijinadennoù ar bloavezhioù 1800
Dekvedoù |
6157 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bloavezhio%C3%B9%201790 | Bloavezhioù 1790 |
Darvoudoù
Dispac'h gall
Brazil : Birvilh politikel kevredigezhel ha sevenadurel. Krouidigezh strolladoù, kevredigezhioù hag akademiezhioù niverus. Merkañ a ra deroù ur vuhez lennegel ha sevenadurel broadel, chomet betek-neuze stag-kenañ ouzh hini Portugal.
Tud dibar
Napoleon Bonaparte
Georges Danton
Loeiz XVI a Vro-C'hall
Maximilien de Robespierre
Ijinadennoù, kavadennoù, Degasadennoù
Roll ijinadennoù an XVIIIvet kantved
Aozañ a ra Nicolas Appert an hentenn gentañ evit mirout ar bouedoù, dre hirboazhañ, hep aer, e listri gwer : an appertizadur.
Dekvedoù |
6158 | https://br.wikipedia.org/wiki/Porched%3ABro-C%27hall | Porched:Bro-C'hall |
Evezhiadennoù
Ma krouit ur pennad pe ma adsavit ur pennad penn-da-benn, enskrivit anezhañ war roll ar "pennadoù nevez". Tennit anezhañ kuit eus roll ar pennadoù koshoc'h.
Soñjet eo bet ar porched-mañ evel un nor evit mont war-du ar pennadoù a denn da Vro-C'hall. Ret eo glasaat al liammoù e ruz muiañ ma c'haller.
Bro-C'hall
Porchedoù |
6159 | https://br.wikipedia.org/wiki/2003 | 2003 | Diwar-benn bloavezh 2003 an deiziadur gregorian eo ar bajenn-mañ. Sellit ivez ouzh 2003 e Breizh. Darvoudoù
1 trimiziad
Munudoù : Genver 2003 - C'hwevrer 2003 - Meurzh 2003
17 Genver : Frañs : Kemennet ma vo serret labouradeg Metaleurop e Noyelles-Godault (Pas-de-Calais).
28 a viz Genver: dilennet Ariel Sharon da Gentañ Ministr Israel evit an eil gwech.
1 C'hwevrer :
e talvoud emañ Feur-emglev Niça.
Frañs: deroù "Kerzhadeg merc'hed ar c'harterioù, a-enep ar ghetto hag evit ar parder" aozet gant al luskad Na gisti na sujidi.
pulluc'het an egorvulzun Columbia pa oa o tistreiñ d'an douar. Marv eo holl izili ar skipailh (Rick Husband, William McCool, Michael Anderson, Kalpana Chawla, David Brown, Laurel Clark, Ilan Ramon).
15 C'hwevrer : 10 milion a dud da nebeutañ a zibun a-enep ar brezel en Iraq en ouzhpenn 600 kêr er bed a-bezh.
17 C'hwevrer : Frañs : Dibennfreuzadur barnerezhel an aergompagnunezh Air Lib.
20 a viz C'hwevrer: war urzh lez uhelañ Spagn (Audiencia Nacional de España) eo serret ar gazetenn bemdeziek euskarek Euskaldunon Egunkaria, krouet e 1990.
5 Meurzh : Frañs : Kemenn a ra France Telecom kolloù rekord a sav da 20,7 miliard a euroioù.
8 Meurzh : Kemenn a ra Vivendi-Universal kolloù rekord a sav da 23,3 miliard a euroioù.
18 Meurzh : Frañs : Harz-labour ha manifestadeg koskor an deskadurezh-Stad, a-enep al lemel evezhierien, a-enep difredadur ar skoazellerien-desevel, hag a-enep an digreizennañ. Deroù luskad harz-labour Ebrel-Mezheven evit difenn an deskadurezh hag al leve.
15 Meurzh : Republik Kreizafrika : Diskaret Ange-Félix Patassé gant un taol-Stad kaset da benn gant François Bozizé .
20 Meurzh : Deroù bombezennadur Iraq gant ar Stadoù-Unanet ha Breizh-Veur.
28 Meurzh : Frañs : Gourbonnet gant Jacques Chirac ar reizhiadurioù bonreizhel a denn d'an digreizennañ ha da urzh herzel europat.
Eil trimiziad
Munudoù : Ebrel 2003 - Mae 2003 - Mezheven 2003
Ebrel : Frañs : Harz-labour ar gelennerien a-enep adreizhadenn statud al leve (betek Gouere)
9 Ebrel : Iraq : Kaset d'an traoñ renad Saddam Husain goude 24 bloaz er galloud. Kemeret ar galloud gant SUA.
14 Ebrel : Kebek : Dilennadeg hollek. Addilennet Strollad frankizour Kebek renet gant Jean Charest. En tu enep emañ Strollad Kebek en e benn Bernard Landry.
20 Mae : Frañs : Kemenn a ra Toyota e youl da grouiñ 500 post e Valenciennes. Kontrol d'ar pezh a c'hortozed e tiskouez ur studiadenn eus Toyota ez eo labouradeg Valenciennes ar produusañ eus ar strollad ha pa ne vefe ket staliet en ur vro izel koust al labour enni.
21 Mae : Aljeria : Kren-douar feuls 6,8 e ampled war skeul Richter; ouzhpenn 2 260 den lazhet ha 10 200 gloazet.
31 Mae :
Frañs : Fallaenn war gelc'h an heol etre kard biz ar c'hwec'hkorn betek ul linenn La Rochelle-Béziers er mervent. Dav e oa sevel a-raok pemp eur vintin evit bezañ gouest da arvestiñ outi.
Frañs : Nijadenn genwerzhel ziwezhañ Concorde war anv Air France.
Frañs : 7 Mezheven : Trec'h eo Justine Henin-Hardenne e tournamant Roland Garros.
Frañs : 8 Mezheven : Trec'h eo Juan-Carlos Ferrero e tournamant Roland Garros.
16 Mezheven : Suis : Digoret DRM, Digital Radio Mondiale e Geneva; standard skignañ radio anperc'hennel bedel evit ar gwagennoù berr, krenn ha hir.
19 ha 20 Mezheven : Unaniezh Europa : Kuzul europat Tesaloniki : divizet gant ar 25 krouiñ ur framm boutin a-enep d'an enbroañ dre guzh.
Trede trimiziad
Munudoù : Gouere 2003 - Eost 2003 - Gwengolo 2003
10 Gouere : Unaniezh Afrika : Dilennet Alpha Oumar Konare prezidant ar poellgor. Degemeret e Maputo ar protokol da Garta Afrika gwirioù Mab-den hag ar pobloù a sell ouzh gwirioù ar merc'hed.
Etre an 12 ha 18 Gouere : Rusia : Diskouez-skiant etrebroadel 2003 e Moskov.
24 Gouere : Frañs : degemeret al lezenn Fillon war al leve.
25 Gouere : Alamagn : Anavezet ent ofisiel ar c'hlan Da Kru gant ar pennadurezhioù evit e labour war ar memor ha war an imbourc'h istorel. Er c'heñver-se ez eus bet disklêriet gant ar jeneral Von Schow, diazezer ar c'hlan : "Lorc'hus e c'hall Alamagn bezañ eus an harozed anezhi".
30 Gouere : Mec'hiko : Aet er-maez al labouradeg ar vBuoc'hig-Doue Volkswagen diwezhañ.
31 Gouere : ABU : Degemeret ur mennad a-unvouezh gant Kuzul surentez an ABU evit broudañ Maroko hag emsaverien dizalc'hour an talbenn Polisario da genlabourat evit degemer ur steuñv peoc'h evit Kornôg ar Sac'hara.
: Norzhosetia : Distrujet un ospital milourel rusian dre ur gwalldaol-emlazh gant karr-pej, e Mozdok, nepell eusTchetchenia; tost 50 den lazhet.
Eus da 15 Eost : Sec'hor war kornôg Europa. E Frañs hepken e varv ouzhpenn 15000 a dud. Kozhidi digenvez a ya d'ober an darn vrasañ eus ar reuzidi.
8 d'an 10 Eost : Frañs : Larzac 2003, bodadeg arallvedelour a vod 300 000 a dud war bladenn al Larzac.
Eost : SUA : Degemeret al lezenn Sarbanes-Oxley da-heul skandal Enron. Rediañ a ra an holl embregerezhioù amerikan kotet er yalc'h e SUA da ginnig kontoù testeniekaet war-eeun gant o renerien dirak Poellgor amerikan an oberiadurioù yalc'h (SEC). Sellet a ra al lezenn-mañ ivez ouzh 1300 strollad europat dezho interestoù e SUA.
25 Eost : Bannet an Egorteleskop dre issruz adal Cap Canaveral e Florida.
28 Eost : Frañs : Aozet ar c'hentañ Flash mob, e mirdi al Louvre.
Gwengolo : Breizh : Krouidigezh klasoù divyezhek prevez e Josilin ha Logunec'h ha klasoù divyezhek publik e Plouzane, Bruz ha Kastell-Nevez-ar-Faou. Digoridigezh un adskolaj divyezhek e Treglonoù gant Diwan
18 Gwengolo : Maroko : Tamallet d'an islameg gall Pierre Robert, lesanvet Yakoub, 31 bl., bezañ prientet gwalldaolioù sponterezh. Kondaonet eo, a-gevret gant 33 kendorfedour, d'an toull-bac'h-pad gant lez-varn an torfedoù e Rabat.
19 Gwengolo : Degemer a ra an ABU ur mennad a c'houlenn digant Israel paouez gant he gourdrouz argas Yasir Arafat hag a gondaon ar gwalldaolioù emlazh kaset da benn gant bagadoù palestinat.
21 Gwengolo : A-youl-gaer ez a sontenn Galileo a-benn e-barzh planedenn Yaou
Pevare trimiziad
Munudoù : Here 2003 - Du 2003 - Kerzu 2003
20 Here : Frañs : Kresk a 17,5% war priz ar butun. Harz-labour kentañ an dalc'herien burev butun.
5 Du : Breizh : Votiñ a ra Skol-veur Roazhon II an harz-labour evit ma vo dilezet ar reizhadenn LMD-ECTS.
9 Du : Japan : Dilennadegoù kannaded araokaet. Tapout a ra ar SFD ar muianiver darnel hag adkas a ra e genemglev mirour.
14 Du : Dizoloet un dekvet planedenn e koskoriad an Heol : 90377 Sedna
15 a viz Du: Breizh : marv 12 Breton war chanterioù Sant-Nazer e-pad gweladeg kentañ ar familhoù pa oa bet nevez-echuet sevel ar mordreizher Queen Elisabeth 2''.
27 Du : Frañs 30 000 studier a vanifest evit ma vo dilezet ar reizhadenn LMD-ECTS.
Eus ar 1 d'an 3 Kerzu : Okitania : Glaveier bras, dic'hlann ar Ron, al Liger hag o adstêrioù eus ar Cévennes.
11 Kerzu : Frañs : Dilennet Valéry Giscard d'Estaing en Akademiezh c'hall
22 Kerzu : Breizh : Rentet ar mordreizher Queen Mary II gant Chanterioù an Atlanteg e Sant-Nazer.
Prizioù Nobel
Priz Nobel ar fizik : Alexei Alexeevich Abrikosov, Vitaly Lazarevich Ginzburg hag Anthony James Leggett
Priz Nobel ar gimiezh : Peter Agre ha Roderick MacKinnon
Ganedigezhioù
20 Eost : Priñs Gabriel Belgia bet ganet da 1 eur 14 en ospital Erasme e Anderlecht. Ar varonez Hans-Ulrich von Freyberg eo e vaeronez, hag ar c'hont Charles-Henri d'Udekem d'Acoz, breur ar briñsez Matilda e dad-paeron.
8 Mae : Moulay Al Hasan, priñs pennhêr Maroko, mab d'ar roue Muhammad VI
Marvioù
Genver
4 Genver : Conrad Hall, filmaozer
8 Genver : Ron Goodwin, soner
11 Genver : Maurice Pialat, filmaozer (° 21 Eost 1925)
11 Genver : Anthony Havelock-Allan, senarioour
12 Genver : Maurice Gibb, soner er Bee Gees
13 Genver : Norman Panama, filmaozer
13 Genver : Julio Bothelho, (lesanvet Julinho), (Brazil, mell-droad) da 73 bl.
18 Genver : Richard Crenna, aktour (° 30 Du 1927)
19 Genver : Françoise Giroud, kazetennerez, skrivagnerez ha politikourez c'hall (° 21 Gwengolo 1916)
23 Genver : Nell Carter, aktour ha kaner
24 Genver :
Gianni Agnelli, penn embregerezh italian (° 12 Meurzh 1921)
Henri Krasucki, sindikalour komunour gall (° 1924)
25 Genver : Robert Rockwell, aktour
26 Genver : Valeri Brumel, (Rusia, Atleterezh) da 60 bl.
29 Genver : Peter Shaw, produour
C'hwevrer
6 C'hwevrer : René Haby, politkour gall, ministr an deskadurezh-Stad, aozer reizhadenn ar skolaj unliv.
9 C'hwevrer : Vera Hruba Ralston, aktourez
11 C'hwevrer : Daniel Toscan du Plantier, 61 bl., produour
11 C'hwevrer : Claude Hélène, arbennigour war ar biofizik molekulel, bet ganet e Chauvigny
18 C'hwevrer : Jack Brodsky, produour
22 C'hwevrer : Daniel Taradash, senarioour
23 C'hwevrer : Robert K. Merton, sokiologour amerikan
24 C'hwevrer : Bernard Loiseau, pennkeginer gall
25 C'hwevrer : Alberto Sordi, aktour
28 C'hwevrer : Albert Batteux, (Frañs, mell-droad) da 83 bl.
Meurzh
3 Meurzh : Horst Buchholz, aktour
6 Meurzh : Sébastien Japrisot, skrivagner gall, aozer Un long dimanche de fiançailles
8 Meurzh : Karen Morley, aktourez
8 Meurzh : Adam Faith, aktour ha kaner
9 Meurzh : Stan Brakhage, filmaozer
11 Meurzh : Barry Sheene, (Breizh-Veur, marc'h-tan) da 52 bl.
12 Meurzh : Lynne Thigpen, aktour
12 Meurzh : Andreï Kivilev, (Kazakstan, marc'hhouarnerezh) da 29 bl.
14 Meurzh : Jean-Luc Lagardère, penn embregerezh (Matra, Europe 1)
15 Meurzh : Itron Thora Hird, aktourez
24 Meurzh : Philip Yordan, senarioour
31 Meurzh : Michael Jeter, aktour
Ebrel
1 Ebrel : Leslie Cheung, aktour ha kaner sinaat eus Hong Kong. (° 9 Kerzu 1956).
2 Ebrel : Michael Wayne, produour
12 Ebrel : Sydney Lassick, aktour
17 Ebrel : Jean-Pierre Dogliani, (Frañs, mell-droad) da 60 bl.
19 Ebrel : Dajiro Kato (Japan, marc'h-tan) da 26 bl.
18 Ebrel : Jean Drucker, Prezidant M6 - Métropole Télévision (1998, Frañs)
21 Ebrel : Nina Simone, kanerez jazz amerikan (Eunyce Waymon).
26 Ebrel : Peter Stone, senarioour
27 Ebrel : Elaine Steinbeck, aktourez
Mae
1 Mae : Lucie Favier, istorourez ha diellourez c'hall
3 Mae : Suzy Parker, aktourez
9 Mae : Louis Ferrand, arc'heskob Teurgn eus 1956 da 1980, bet dibabet gantañ mont da veleg traken e Vesdun.
14 Mae : Itron Wendy Hiller, aktourez
14 Mae : Robert Stack, aktour
14 Mae : Dave DeBusschere, (SUA, basket-ball da 52 bl.
17 Mae : Rik Van Steenbergen, (Belgia, marc'hhouarnerezh) da 78 bl.
23 Mae : Jean Yanne, 69 bl., filmaozer, senarioour, aktour
28 Mae : Martha Scott, aktourez
28 Mae : Ilya Prigogine, fizikour ha kimiour belgat a orin rusian
Jean Narquin, politikour gall, eneber da Maastricht ha d'an euro, kannad ar Maine-et-Loire, tad da Roselyne Bachelot.
Mezheven
1 Mezheven : Johnny Paul Koroma, milour ha politikour eus Sierra Leone disklêriet marv el Liberia
2 Mezheven : Richard Cusack, 77 bl., senarioour
3 Mezheven : Fabrice Salanson, (Frañs, marc'hhouarnerezh) da 23 bl.
7 Mezheven : Trevor Goddard, aktour
7 Mezheven : Tony McAuley, filmaozer
12 Mezheven : Gregory Peck, aktour amerikan
13 Mezheven : Guy Lux, animatour ha produour skinwel gall
15 Mezheven : Hume Cronyn, aktour
16 Mezheven : Pierre Bourgault, politikour kebekat
18 Mezheven : Larry Doby, (SUA, Baseball) da 79 bl.
26 Mezheven : Marc-Vivien Foé, (Kameroun, mell-droad) da 28 bl.
29 Mezheven : Katharine Hepburn, aktourez
30 Mezheven : Buddy Hackett, aktour
Gouere
1 Gouere : N!xau, aktour
6 Gouere : Buddy Ebsen, aktour
4 Gouere : Barry White, kaner du amerikan, bet gwerzhet ouzhpenn 100 milion a bladennoù gantañ.
12 Gouere : Benny Carter, soner saksell jazz amerikan
14 Gouere : Compay Segundo, kaner kuban
16 Gouere : Carol Shields, skrivagnerez kanadian, Priz Pulitzer e 1995
21 Gouere : Bakary Soumano, Penn grioted Mali
22 Gouere : John Davies, (Zeland-Nevez, atleterezh) da 65 bl.
25 Gouere : John Schlesinger, filmaozer
28 Gouere : Bob Hope, aktour, komedian amerikan
Eost
: Marie Trintignant, aktourez c'hall
: Guy Thys, (Belgia, mell-droad) da 80 bl.
2 Eost : Don Estelle, aktour
6 Eost : Alice Saunier-Seïté, kentañ plac'h deanez ur skol-veur e Frañs, kentañ plac'h rektorez
8 Eost : Falaba Isa Traore skrivagner, komedian, filmaozer ha dramaour eus Mali
9 Eost : Gregory Hines, aktour
10 Eost : Jacques Deray, filmaozer gall.
10 Eost : Idi Amin Dada, diktatour Ouganda.
11 Eost : Herb Brooks, (SUA, Horell war skorn) da 66 bl.
21 Eost : Wesley Willis, soner amerikan
27 Eost : Pierre Poujade, politikour gall
29 Eost : Michel Constantin, aktour gall
30 Eost : Charles Bronson, aktour
31 Eost : Pierre Cahuzac, (Frañs, mell-droad) da 76 bl.
Gwengolo
4 Gwengolo : Lola Bobesco, biolinourez velgat a orin roumanat. (° 9 Eost 1920).
9 Gwengolo : Edward Teller, tad ar vombezenn H amerikan
9 Gwengolo : Larry Hovis, aktour
9 Gwengolo : Leni Riefenstahl, fimaozerez alaman.
10 Gwengolo : Harry Goz, eilmouezhiañ
11 Gwengolo : John Ritter, aktour
12 Gwengolo : Johnny Cash, kaner mojennel sonerezh country amerikan
12 Gwengolo : John Ritter, komedian amerikan
16 Gwengolo : Erich Hallhuber, aktour
22 Gwengolo : Gordon Jump, aktour
25 Gwengolo : Robert Palmer, kaner breizhveuriat
26 Gwengolo : Jean-Pierre Ronfard, leurenner, komedian kanadian
27 Gwengolo : Donald O'Connor, aktour amerikan
28 Gwengolo : Elia Kazan, den a c'hoariva hag a sinema amerikan
28 Gwengolo : Wilfrid Lemoine, kazetenner, animatour skinwel e Kanada
Here
2 Here : Gunther Philipp, aktour
3 Here : William Steig, senarioour
5 Here : Denis Quilley, aktour
7 Here : Izzy Asper, alvokad ha den a afer kanadian
14 Here : Léon Schwartzenberg, mezeg ha politikour gall
15 Here : Jean-Louis Cheminée, vulkanologour gall, bet o kemer lec'h Haroun Tazieff
16 Here : Laszlo Papp, (Hungaria, Boks) da 77 bl.
20 Here : Jack Elam, 84 bl., aktour
21 Here : Fred Berry, aktour
23 Here : Tony Capstick, aktour
Du
4 Du : Ken Gampu, aktour
6 Du : Eduardo Palomo, 41 bl., aktour
6 Du : Rie Mastenbroek, (Izelvroioù, Neuierezh), da 84 bl.
9 Du : Art Carney, 85 bl., aktour
12 Du : Jonathan Brandis, 27 bl., aktour
12 Du : Penny Singleton, 95 bl., aktourez
13 Du : Kellie Waymire, 35 bl., aktourez
13 Du : Mitoyo Kawate, deanez an denelezh.
14 Du : Gene Anthony Ray, komedian ha dañsour amerikan.
15 Du : Dorothy Loudon, aktourez
18 Du : Michael Kamen, soner
19 Du : Olivér György Dely, Herpetologour hungarat (° 27 Ebrel 1927).
20 Du : Kerem Yilmazer, 58 bl., aktour
20 Du : Robert Addie, 43 bl., aktour
20 Du : Loris Azzaro, kemener ha fronder italian.
24 Du : Warren Spahn, (SUA, Baseball) da 82 bl.
25 Du : Jacques François, 83 bl., aktour gall
27 Du : Will Quadflieg, aktour
Kerzu
3 Kerzu : David Hemmings, aktour
14 Kerzu : Jeanne Crain, 78 bl., aktourez
17 Kerzu : Ed Devereaux, aktour
18 Kerzu : Otto Graham, (SUA, mell-droad amerikan) da 82 bl.
19 Kerzu : Hope Lange, aktourez
21 Kerzu : Morappakkam Gopalan, (India, cricket) da 94 bl.
27 Kerzu : Sir Alan Bates, aktour
30 Kerzu : Anita Mui, 40 bl., aktourez
30 Kerzu : John Gregory Dunne, 71 bl., filmaozer
30 Kerzu : Yoshio Shirai, (Japan, Boks) da 80 bl.
31 Kerzu : Sophie Daumier, komedianez ha fentigellerez c'hall
31 Kerzu : Enrique Buenaventura, 78 bl., leurenner ha den a c'hoariva kolombian.
2003
Bloavezhioù |
6161 | https://br.wikipedia.org/wiki/Tommaso%20d%27Aquino | Tommaso d'Aquino | Tomaz Akin, Tommaso d'Aquino (italianeg), pe Thomas Aquinas (latin), lidet evel ur sant ha Doktor an Iliz gant an Iliz katolik roman a zo bet un doueoniour hag ur prederour italian eus ar re bouezusañ. Graet e vez tomazouriezh eus ar gelenn doueoniel ha prederouriezhel a gaver e skridoù meur ar prederour.Ganet eo bet e kêriadenn Roccasecca e-kichen Aquino e Rouantelezh Naplez e 1228 ha marvet eo bet e 1274 en abati Fossanova nepell diouzh Latina. Ken reizh e oa e vuhez ma veze graet an Doktor Ael eus outañ. Lidet e vez e ouel d'an 28 a viz Genver (gwechall d'ar 7 a viz Meurzh – deiz e varv – ha d'an 8 gant al Lutherianed).
Buhez
Mont a reas da zominikan war-dro ar bloavezh 1240 ha studiañ a reas en abati Monte-Cassino hag e Naplez. Eno e veze studiet ar brederourien vuzulman, anvet ganeomp Avisenna pe Averroes abaoe ar mare-se. Mont a reas da studiañ e Kölln hag e Pariz e-lec'h ma voe stummet gant sant Alberzh Veur. Evel mestr doueoniour e roas kentelioù e Pariz, Roma ha Naplez. Mervel a reas pa oa war hent Sened-Iliz Lyon.
Preder
Klask a ra Tommaso d'Aquino sevel ul liamm etre ar Poell hag ar Feiz. Evitañ ha pa vefe ar brederouriezh urzhiet hervez ar Poell ne c'hell ket bezañ er-maez eus an doueoniezh, houmañ dindan urzh an Diskuliadur. Un diforc'h a ra etre an doueoniezh diskuliet ha ne c'hell ar Poell nemet prouiñ n'eo ket dibosupl an dogmoù pennañ (an Dreinded, Kelenn krouidigezh ar bed) hag un doueoniezh naturel ha ganti e c'hell ar Poell diskoachañ gwirionezioù evel ar pemp moaien a zo da brouiñ (hervez an doueoniourien) bezañs Doue.
E 1879, dre embann al lizher-meur Aeterni Patris e tisklerias ar pab Leon XIII e stalie an domazouriezh evel maen-stur ar gelenn gatolik.
Oberennoù
Quaestiones disputatae (Dalc'hioù arguzennet)
De ente et essentia (Boud hag ezvezout)
Summa contra Gentiles (Holladenn a-enep ar Baganed)
Summa Theologiae (Holladenn an Douenoniezh)
sellout ouzh
Roll prederourien Italia
Notennoù ha daveennoù
Ganedigezhioù 1228
Marvioù 1274
Prederourien Italia
Prederourien an XIIIvet kantved
Sent Italia
Doueoniourien Italia
Doueoniourien gatolik |
6162 | https://br.wikipedia.org/wiki/Albert%20Speer | Albert Speer | Berthold Konrad Hermann Albert Speer, ganet d'an 19 a viz Meurzh 1905 e Mannheim, a oa un tisavour ha ministr eus an Trede Reich etre 1942 ha 1945. Unan eus an dud pouezusañ e voe en Alamagn nazi e dibenn an Eil Brezel-bed.
Mont a reas war-lerc'h e dad war ar vicher a disavour.
E 1931 e emezelas en NSDAP a oa Adolf Hitler en e benn.
E 1934 e voe savet gant Speer ar c'hinklañ meurdezus a voe da gendalc'h bloaziek ar strollad nazi e Nürnberg. Tisavour ofisiel ar renad nazi e voe diwar neuze.
Ennañ e voe fiziet gant Hitler e huñvre pouezusañ : sevel Germania, "kêr-benn ar bed" (alamaneg: Welthauptstadt Germania), diwar gêr Berlin. Abalamour d'ar brezel ne voe savet netra en-fetis panevefe ar gañsellerez nevez (alamaneg: Neue Reichskanzlei, bet distrujet e 1945).
E 1942 e voe anvet da Vinistr an Armerezh hag e 1943 ez eas da Vinistr ar produiñ greantel. An dud a oa er c'hampoù a lakaas da labourat a-lazh-korf.
Dirak lez-varn Nürnberg e 1945 e lavaras avat ne ouie netra eus an tordefoù bet kaset gant ar renad nazi. 20 vloavezh en toull-bac'h e chomas.
D'ar 1añ a viz Gwengolo 1981 ez eas da anaon e Londrez.
Levrlennadur
Gitta Sereny: Albert Speer : son combat avec la vérité. Seuil 1997. (e galleg)
Matthias Schmidt: Albert Speer. Das Ende eines Mythos. München: Goldmann 1983.(en alamaneg)
Ganedigezhioù 1905
Marvioù 1981
Politikourien Alamagn
Savourien Alamagn
Torfedourien nazi
Tud an IIIe Reich |
6164 | https://br.wikipedia.org/wiki/15%20Du | 15 Du | Du 15
Darvoudoù
1533 : kemeret eo Cuzco (Impalaeriezh Inka d'ar mare-se) gant lu spagnol Francisco Pizarro.
1853 : Pêr V a ya da roue Portugal.
1863 : Kristian IX (Danmark) a ya da roue Danmark.
1884 : deroù Kuzuliadeg Berlin.
1889 : goude un taol-stad a-enep an impalaer Pedro II e teu Brazil da vezañ ur republik.
1971 : lakaet e gwerzh kentañ mikroprosesor, Intel 4004 an anv anezhañ.
1989 : kentañ bannadenn ar film tresadennoù-bev The Little Mermaid e Stadoù-Unanet Amerika.
1999 : embannet eo al lezenn niverenn 99/944 a laka e pleustr an Emglev keodedel a gengred (PACS e galleg).
2003 : marv 12 Breton war chanterioù Sant-Nazer e-pad gweladeg kentañ ar familhoù pa oa bet nevez-echuet sevel ar mordreizher Queen Elisabeth 2.
2017 : unan eus listri-spluj Morlu Arc'hantina, an ARA San Juan (S-42), a ya diwar wel er Meurvor Atlantel.
Ganedigezhioù
1708 : William Pitt an Henañ, den-stad saoz ha kentañ ministr ar Rouantelezh Unanet.
1738 : William Herschel, steredoniour alaman, dizoloer ar blanedenn Sadorn.
1793 : Michel Chasles, matematikour gall.
1881 : Liam Mac Piarais pe William Pearse, breur Padraig Pearse, broadelour iwerzhonat (lakaet d'ar marv d'ar 4 a viz Mae 1916).
1886 : René Guénon pe ’Abd al-Wâhid Yahyâ c'hoazh, metafizikour gall broadet ejiptat.
1891 : Erwin Rommel, marichal alaman e-pad an Eil Brezel-bed.
Marvioù
565 : Justinian I, Impalaer Bizantion (527-565).
1630 : Johannes Kepler, steredoniour alaman.
1787 : Christoph Willibald Gluck, sonaozer c'hoarigan alaman.
1839 : William Murdoch, ijiner skosat.
1916 : Henryk Sienkiewicz, skrivagner eus Polonia, tapet Priz Nobel al Lennegezh gantañ e 1903.
1919 : Alfred Werner, kimiour suis, tapet Priz Nobel ar Gimiezh gantañ e 1913.
1864 : Frank Michler Chapman, evnoniour ha naturour stadunanat.
1945 : Gérard Verdeau, krouer ar gevredigezh Breiz Santel e 1952.
1976 : Jean Gabin, aktour gall.
2017 : Françoise Héritier, denoniourez, gwregelouriez ha tudoniourez gall.
Lidoù
Iliz katolik roman:
Sant Maloù, eskob-abad kembread dre orin ha deuet da Aled e kostez Sant Aaron, penitiour (649);
Sant Alberzh Veur, dominikan ha doueoniour alaman (1280).
Du 15 |
6166 | https://br.wikipedia.org/wiki/12%20Gouere | 12 Gouere | Gouere 12
Darvoudoù
1790 : votet ez eus ul lezenn evit lakaat ar gloer da vezañ keodedourien gant ar Vodadenn bonreizhañ broadel.
1906 : dizuet eo Alfred Dreyfus gant Lez-terriñ Roazhon.
1917 : e-kichen Ieper e implij an arme alaman, evit ar wech kentañ, ar gaz anvet diwezhatoc'h iperit.
1920 : goude 6 bloavezh labour e tigorer kanol Panamá.
1937 : diskouezet eo bet an daolenn Guernica, gant al livour Pablo Picasso, en un diskouezadeg e Pariz.
1975 : dont a ra São Tomé ha Príncipe da vezañ dizalc'h diouzh Portugal.
1979 : dont a ra Kiribati da vezñ dizalc'h diouzh Breizh-Veur.
Sportoù
1939 : 3de tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Roazhon ha Brest ; trec'h eo ar Breizhad Pêr Gloareg.
1954 : 5 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Caen (Calvados) ha Sant-Brieg ; trec'h eo Ferdi Kübler (Suis).
1982 :
9 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre An Oriant ha Pluveleg (a-benn d'an eur dre skipailh) ; trec'h eo Ti-Raleigh (Izelvroioù).
9 tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Pluveleg ha Naoned ; trec'h eo Stefan Mutter (Suis).
1986 : 9 tennad-hent Tro Bro-C'hall e Naoned (a-benn d'an eur) ; trec'h eo Breizhad Bernard Hinault.
Ganedigezhioù
-100 : Julius Caesar, jeneral, politikour hag impalaer roman.
1573 : Pietro Carrera, c'hoarier echedoù italian.
1817 : Henry David Thoreau, skrivagner stadunanat.
1832 : Henry Seebohm, beajer, evnoniour amatour ha greantour (metalouriezh) saoz.
1876 : Max Jacob, livour ha barzh gall.
1904 : Pablo Neruda, barzh ha skrivagner spagnolek eus Chile, Priz Nobel al Lennegezh.
1918 : Roger Couderc, kazetennour-sport gallek, ur mailh war ar rugbi.
1937 : Lionel Jospin, politikour gall.
1991 : James Rodríguez, melldroader etrebroadel kolombian.
1997 : Malala Yousafzai, plac'h yaouank eus Pakistan, tapet ganti Priz Nobel ar Peoc'h.
Marvioù
1712 : Richard Cromwell, politikour saoz.
1785 : Louis-René de Caradeuc de La Chalotais, den a lezenn ha difenner gwirioù Breizh.
1935 : Alfred Dreyfus, ofisour gall.
1941 : Charles Jaffé, mestrc'hoarier echedoù rusian.
1944 : Louis Henri Nicot, delwennour ha kizellour gall.
1949 : Dúbhglás de hÍde, kentañ prezidant Republik Iwerzhon.
1990 : João Saldanha, melldroader, kazetenner ha gourdoner brazilian.
2016 : Agustín Fernández Paz, skrivagner galizek evit ar re yaouank.
Lidoù
Sant an deiz : Sant Kare
Devezh ar vro e Kiribati
Devezh ar vro e São Tomé ha Príncipe
Gouere 12 |
6168 | https://br.wikipedia.org/wiki/Ellen%20Johnson-Sirleaf | Ellen Johnson-Sirleaf | D’an 29 a viz Here 1938 e oa bet ganet Ellen Johnson Sirleaf. Prezidantez Liberia hag ar vaouez kentañ aet da benn ur vro en Afrika eo.
E penn Strollad an Unaniezh eo bet hag aet eo da brezidantez goude dilennadegoù dieub ha reizh e 2005.
Priz Nobel ar Peoc'h 2011 a ya ganti e 2011, a-gevret gant ul Liberianez all, Leymah Gbowee hag ur Yemenadez Tawakkul Karman.
E miz Du 2011 eo bet addilennet da brezidantez Liberia gant ouzhpenn 90% eus ar mouezhioù dre ma oa bet boikotet an dilennadeg gant hec'h eneber Winston Tubman.
Un ekonomikourez
E Harvard he deus kaset he studioù ha kroget e oa da gemer kargoù e gouarnamant ar vro e 1970 pa yeas da Vinistrez an Arc’hant dindan Prezidant William Tolbert. E 1985 e klaskas mont da senedourez met a-enep riez ar soudarded e savas hag da chom 10 vloaz en toull-bac’h e voe kondaonet. Dieubet buan e voe avat ha d’an harlu ez eas betek 1997. E-keit-se e labouras evit Bank ar Bed hag ar Citibank en Afrika.
Ar brezel sivil
Harpañ a reas emsavadeg Charles Taylor a-enep ar Jeneral Samuel Doe. Koulskoude e tistagas diouzh Taylor hag ez eas war ar renk a-enepetañ zoken da vare dilennadegoù 1997. Un 10% eus an dud a votas eviti hepken pa yeas 75% eus ar mouezhioù gant Taylor. Stourm a reas evit ma’z afe Taylor kuit avat hag ur roll pouezus a voe ganti e gouarnamant an tremen evit prientiñ an dilennadegoù dieub kentañ. Pa’z eas Taylor kuit e 2003 e tistroas-hi da benn he strollad.
Dilennadeg 2005
D’an dro gentañ ez eas 175,520 mouezh ganti. Rak se ez eas gant an eil dro d’an 8 a viz Du da geveziñ ouzh George Weah, bet c’hoarier mell-droad a-vicher. D’an 11 a viz Du e voe lavaret gant Bodad Broadel an Dilennadegoù e oa aet ar maout ganti pa oa tost 60% eus ar mouezhioù war he anv. Addilennet eo bet e 2011.
Mrs Johnson Sirleaf zo 4 mab ha 6 bugel-bihan dezhi. « Ar vamm-gozh » e oa bet he lesanv e-pad ar c’houlzad-dilenn.
Ganedigezhioù 1938
Prezidanted Liberia
Priz Nobel ar Peoc'h |
6194 | https://br.wikipedia.org/wiki/Medogoeg | Medogoeg | Ur rannyezh nabaek eo ar medogoeg (medogo) eus familh ar yezhoù nilez-saharek komzet e Tchad.
Gwelet ivez
Nabaeg
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6195 | https://br.wikipedia.org/wiki/Koukeg | Koukeg | Ur rannyezh nabaek eo ar c'houkeg (kuka) eus familh ar yezhoù nilez-saharek komzet e Tchad.
Gwelet ivez
Nabaeg
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6196 | https://br.wikipedia.org/wiki/Bilaleg | Bilaleg | Ur rannyezh nabaek eo ar bilaleg (bilala) eus familh ar yezhoù nilez-saharek komzet e Tchad.
Gwelet ivez
Nabaeg
Yezhoù soudanek ar c'hreiz
Meneger yezhoù ar bed |
6197 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20jebelek%20ar%20reter | Yezhoù jebelek ar reter | Un isskourr eus ar yezhoù nilez-saharek eo yezhoù jebelek ar reter (anvet ivez yezhoù tabiek) komzet e Proviñs An Nil al Azraq e reter Soudan.
Peder yezh a zo en isskourr-mañ:
Gameg: ar yezh tabiek muiañ komzet
Akaeg (damvarv)
Keloeg (damvarv)
Moloeg (damvarv)
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù jebelek
Yezhoù jebelek ar reter |
6198 | https://br.wikipedia.org/wiki/Gameg | Gameg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar gameg (gaam, ingassana pe tabi) komzet gant tro-dro da 40.000-80.000 den e reter Soudan.
Ar yezh tabiek pennañ an hini eo.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù jebelek ar reter
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù jebelek ar reter |
6199 | https://br.wikipedia.org/wiki/Akaeg | Akaeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo an akaeg (aka pe silak) komzet e reter Soudan gant un nebeud kantadoù a dud nemetken er bloavezhioù 90.
Levezonet-don eo bet ar yezh-mañ gant ar berteg.
Ur yezh en arvar da vont da get an hini eo.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù jebelek ar reter
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù Soudan
Yezhoù jebelek ar reter
eo:Aka
hu:Aka
sk:Aka
sv:Aka, Ungern |
6200 | https://br.wikipedia.org/wiki/Keloeg | Keloeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù soudanek ar c'hreiz eo ar c'heloeg (kelo pe tornasi) komzet gant nebeudig-tre a dud e reter Soudan.
Levezonet-don eo bet ar yezh-mañ gant ar berteg.
Ur yezh en arvar da vont da get an hini eo.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù jebelek ar reter
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù jebelek ar reter |
6202 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20sourmek | Yezhoù sourmek | Un isskourr eus yezhoù kirek eo ar yezhoù sourmek.
Setu penaos e vez isrenket ar yezhoù en isskourr-mañ:
Yezhoù sourmek an norzh
Madjangeg
Yezhoù sourmek ar su
Yezhoù sourmek ar gevred
Kwegoueg
Meeneg
Mourseg
Sourieg
Yezhoù sourmek ar mervent
Didingeg
Narimeg
Mourleg
Tenneteg
Baleseg
Zilmamoueg
Kasipoeg
Gwelet ivez
Yezhoù kirek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek |
6203 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20nilotek | Yezhoù nilotek | Un is-skourr eus ar yezhoù kirek eo ar yezhoù nilotek.
Setu penaos e vez isrenket ar yezhoù er familh-yezhoù-mañ :
yezhoù nilotek ar reter, evel an tourkaneg hag ar masaieg ;
yezhoù nilotek ar su, evel ar yezhoù kalendjinek hag an datougeg ;
yezhoù nilotek ar c'hornôg, evel ar yezhoù louoek, an nouereg hag an dinkeg.
Gwelet ivez
Yezhoù kirek
Yezhoù nilez-saharek
Levrlennadur
Alan Barnard & Jonathan Spencer : Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology, Routledge, 1996
Yezhoù nilotek |
6206 | https://br.wikipedia.org/wiki/Sourieg | Sourieg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar sourieg (suri) komzet gant tro-dro da 19.622 den evel yezh kentañ en Etiopia .
Div rannyezh pennañ ez eus:
Tirmeg (tirma)
Tchaieg (chai)
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar gevred |
6207 | https://br.wikipedia.org/wiki/Zilmamoueg | Zilmamoueg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar zilmamoueg (zilmamu).
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar mervent |
6208 | https://br.wikipedia.org/wiki/Mourleg | Mourleg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar mourleg (murle) komzet gant tro-dro da den (1982) e Soudan ar Su.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar mervent
Yezhoù Soudan ar Su |
6209 | https://br.wikipedia.org/wiki/Mourseg | Mourseg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar mourseg (mursi) komzet gant tro-dro da 3.278 den en Etiopia.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar gevred |
6210 | https://br.wikipedia.org/wiki/Madjangeg | Madjangeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar madjangeg (majang) komzet gant tro-dro da 15.341 den en Etiopia.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek an norzh |
6211 | https://br.wikipedia.org/wiki/Meeneg | Meeneg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar meeneg (me'en) komzet gant tro-dro da 56.585 den en Etiopia.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar gevred |
6212 | https://br.wikipedia.org/wiki/Didingeg | Didingeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo an didingeg (didinga) komzet gant tro-dro da 58.000 den (1978 e Soudan.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar mervent |
6213 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kwegoueg | Kwegoueg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar c'hwegoueg (kwegu) komzet gant tro-dro da 103 den da yezh kentañ hag 51 da eil yezh den (1998) en Etiopia. Ur yezh en arvar da vont da get pe ur yezh varv an hini eo zoken.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar gevred
Yezhoù Etiopia |
6214 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kasipoeg | Kasipoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar c'hasipoeg (kacipo).
Tost-tre eo ar c'hasipoeg d'ar baleseg ha peurliesañ e vezont renket evel rannyezhoù eus an hevelep yezh, ar c'hasipoes-baleseg, komzet gant tro-dro da 5.000 den en holl (1983) e Soudan.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar mervent |
6215 | https://br.wikipedia.org/wiki/Narimeg | Narimeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo an narimeg (narim).
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar mervent |
6216 | https://br.wikipedia.org/wiki/Tenneteg | Tenneteg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo an tenneteg (tetennet) komzet gant tro-dro da 4 000 den (1994) e Soudan ar Su e proviñs Equatoria ar Reter e pemp kêriadenn er biz da dTorit. Treuzkaset e vez d'ar vugale daoust m'eo bihan ar meuriad. An holl gomzerien tapet o oad-gour ganto a gomz lopiteg.
Daveoù
Randal, Scott. 1998. A grammatical sketch of Tennet.
Randal, Scott. 2000. Tennet’s ergative origins.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar mervent
Yezhoù Soudan ar Su |
6217 | https://br.wikipedia.org/wiki/Baleseg | Baleseg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr ar yezhoù sourmek eo ar baleseg (balesi).
Tost-tre eo ar baleseg d'ar c'hasipoeg ha peurliesañ e vezont renket evel rannyezhoù eus an hevelep yezh, ar c'hasipoeg-baleseg, komzet gant tro-dro da 5.000 den en holl (1983) e Soudan.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar mervent |
6237 | https://br.wikipedia.org/wiki/Tchaieg | Tchaieg | Ur rannyezh souriek eus familh ar yezhoù nilez-saharek eo an tchaieg (chai) komzet en Etiopia.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar gevred |
6238 | https://br.wikipedia.org/wiki/Tirmeg | Tirmeg | Ur rannyezh souriek eus familh ar yezhoù nilez-saharek eo an tirmeg (tirma) komzet en Etiopia.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù sourmek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù sourmek ar gevred |
6239 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20nilotek%20ar%20su | Yezhoù nilotek ar su | Un is-skourr eus ar yezhoù kirek eo yezhoù nilotek ar su, komzet e kornôg Kenya ha norzh Tanzania dreist-holl hag ivez en Ouganda.
Isrannet e vez ar yezhoù en is-skourr-mañ e daou vloc'had c'hoazh:
Yezhoù kalendjinek
Yezhoù tatogek
Liammoù diavaez
Ethnologue
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek ar su |
6240 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20nilotek%20ar%20reter | Yezhoù nilotek ar reter | Un isskourr eus ar yezhoù kirek eo yezhoù nilotek ar reter.
Genidik eus Soudan ar Su ec'h eas takad ar yezhoù-mañ kalz war ledanaat ha bremañ e vezont komzet en Afrika ar Reter o vont eus ar C'heheder betek douaroù-uhel Tanzania.
Setu roll ar yezhoù en isskourr-mañ:
Yezhoù bariek
Yezhoù teskoek-lotoukoek-maek:
Yezhoù tesoek-tourkanek (pe yezhoù atekerek)
Tesoeg
Tourkaneg
Karimodjongeg
Yezhù lotoukoek-maek:
Yezhoù lotoukoek
Lotoukoeg
Lopiteg
Lokoyeg
Dongotonoeg
Yezhoù ongamoek-maek
Ongamoeg
Yezhoù maek
Masaieg
Kamouseg
Sambouroueg
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek ar reter |
6241 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20nilotek%20ar%20c%27horn%C3%B4g | Yezhoù nilotek ar c'hornôg | Un is-skourr eus ar yezhoù kirek eo yezhoù nilotek ar c'hornôg komzet war un takad ledan o vont eus su Soudan betek suKenya o treuziñ Ouganda ha betek ma vez komzet ar yezhoù luooek e su Kenya.
Setu penaos e vez isrannet ar yezhoù en is-skourr-mañ:
Yezhoù dinkek-nouerek
Nouereg (nuer)
Reeleg (reel pe atuot)
Dinkeg (dinka)
Yezhoù louoek (luo)
Yezhoù louoek an norzh
Chilloukeg (shilluk)
Anouakeg (anuak)
Djoureg (jur pe luwo)
Tourieg (thuri)
Borbelandeg (bor belanda)
Bourouneg (burun)
Mabaneg (mabaan)
Djoumdjoumeg (jumjum)
Parieg (päri)
Yezhoù louoek ar su
Adoleg (adhola)
Koumameg (kumam)
Labworeg (labwor)
Lwoeg (lwo)
Atcholeg (acholi)
Langoeg (lango)
Aloureg (alur)
Dolouoeg (dholuo)
Liammoù diavaez
Ethnologue
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek ar c'hornôg |
6242 | https://br.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%A9%20Boisclair | André Boisclair | Bet ganet e Montréal, d'ar 14 a viz Ebrel, 1966 eo André Boisclair. Ur politikour eus Kebek (Kanada) eo hag emañ e penn ar Strollad Kebekat (SK). Etre miz Genver 1996 ha miz Meurzh 2003 e oa bet e kabined Lucien Bouchard, Ministr ar Geodedouriezh hag en Envroadouriezh ha da c'houde Ministr ar C'hengred Sokial hag er fin e kabined Bernard Landry, Ministr an Endro.
Pa oa 23 bloaz e voe dilennet d'ar 25 a viz Gwengolo 1989 e Bodadeg Vroadel Kebek. E miz Eost 2004 e roas e zilez evel mouezh an tu-enep hag ez eas da John F. Kennedy School of Government e Cambridge, Massachusetts, Stadoù Unanet.
Mont e penn ar strollad
Pa voe roet e zilez gant Landry e miz Mezheven 2005 ez eas Boisclair war ar renk evit mont war e lerc'h. Hervez ur sontadeg bet d'ar c'houlz-se e kave da 35% eus an dud e oa Boisclair an hini gwellañ evit kas ar SK da benn ar vro. Ne rae vern dezho e oa heñvelreizhat. D'an dro gentañ ez eas ar maout gantañ e dilennadeg diabarzh ar strollad gant 53.7% eus ar mouezhioù. An heñvelreizhad kentañ e penn ur strollad a-bouez e Norzh Amerika e oa.
Afer Boisclair
D'an 19 a viz Gwengolo 2005 e anzavas bezañ aet diwar gokain pa oa e kabined ar Ministr. Prest e oa 71% eus an dud da votiñ evitañ da vont da gentañ Ministr memes tra, hervez ur sontadeg all.
An trec'h
D'ar 15 a viz Du 2005 e voe dilennet evel 6vet penn ar SK. Kreñvaat e strollad en daou vloaz da zont eo e gefridi. Sanset emañ gouarnamant Jean Charest (frankizour) da badout betek miz Ebrel 2008, met un hengoun a zo er vro : ne chom ar gouarnamantoù betek penn nemet ma vez un enkadenn vroadel warni.
Liammoù diavaez
Québec National Assembly biography
Ganedigezhioù 1966
Politikourien Kanada
Politikourien Kebek |
6250 | https://br.wikipedia.org/wiki/Tesoeg | Tesoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo an tesoeg (teso, iteso pe ateso) komzet gant tro-dro da 1 milion a dud en Ouganda ha gant 279 000 den all e Kenya.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Liammoù diavaez
Ethnologue
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù Kenya
Yezhoù Ouganda
Yezhoù tesoek-tourkanek |
6251 | https://br.wikipedia.org/wiki/Tourkaneg | Tourkaneg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo an tourkaneg (saozneg: turkana; tourkaneg: ng'aturk(w)ana) komzet gant tro-dro da 340 000 den e gwalarn Kenya.
Tost-tre eo d'ar c'harimodjongeg, an tesoeg ha d'ar yezhoù tesoek-tourkanek all.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Liammoù diavaez
Ethnologue
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù Kenya
Yezhoù tesoek-tourkanek |
6252 | https://br.wikipedia.org/wiki/Karimodjongeg | Karimodjongeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo ar c'harimodjongeg (karimojong) komzet en Ouganda. Tost-tre eo d'an tourkaneg, an tesoeg ha d'ar yezhoù tesoek-tourkanek all.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù tesoek-tourkanek |
6253 | https://br.wikipedia.org/wiki/Ongamoeg | Ongamoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo an ongamoeg (ongamo pe ngasa) komzet gwechall e Tanzania.
Tost a-walc'h e oa ar yezh-mañ d'ar maeg.
Ur yezh varv an hini eo, pe en gwall arvar da vont da get d'an nebeutañ.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Yezhoù maek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù ongamoek-maek |
6254 | https://br.wikipedia.org/wiki/Sambouroueg | Sambouroueg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo an tesoeg (saozneg: samburu; sambouroueg: sampur pe ɔl maa) komzet gant tro-dro da 128 000 den e norzh Kenya.
Ken tost eo d'ar c'hamouseg ma vezont evel div rannyezh eus an hevelep yezh peurliesañ.
Liammoù diavaez
Ethnologue
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Yezhoù maek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù Kenya
Yezhoù maek |
6255 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kamouseg | Kamouseg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo ar c'hamouseg (camusa pe chamusa) komzet gant tro-dro da 21 000 den e norzh Kenya.
Ken tost eo d'ar sambouroueg ma vezont renket evel div rannyezh eus an hevelep yezh peurliesañ.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Yezhoù maek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù maek |
6256 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20ongamoek-maek | Yezhoù ongamoek-maek | Un isskourr eus yezhoù nilotek ar reter eo ar yezhoù ongamoek-maek.
Setu penaos e vez isrenket er yezhoù en isskourr-mañ:
Ongamoeg
Yezhoù maek
Masaieg
Kamouseg
Sambouroueg
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù ongamoek-maek |
6257 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20lotoukoek | Yezhoù lotoukoek | Un isskourr eus yezhoù nilotek ar reter eo ar yezhoù lotoukoek.
Peder yezh a zo en isskourr-mañ:
Lotoukoeg
Lopiteg
Lokoyeg
Dongotonoeg
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù lotoukoek |
6258 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20tesoek-tourkanek | Yezhoù tesoek-tourkanek | Un isskourr eus yezhoù nilotek ar reter eo ar yezhoù tesoek-tourkanek (anvet ivez: yezhoù atekerek).
Teir yezh a zo en isskourr-mañ:
Tesoeg
Tourkaneg
Karimodjongeg
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù tesoek-tourkanek |
6259 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20bariek | Yezhoù bariek | Un isskourr eus yezhoù nilotek ar reter eo ar yezhoù bariek.
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù bariek |
6261 | https://br.wikipedia.org/wiki/Masaieg | Masaieg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo ar masaieg (saozneg: maasai; masaieg: ɔl maa) komzet gant tro-dro da 900 000 den e su Kenya hag e norzh Tanzania.
Tost-tre eo d'ar yezhoù maek all, ar sambouroueg hag ar c'hamouseg, ken ma vez implijet ar ger ɔl maa alies a-walc'h gant pep hini eus ar pobloù-se evit ober envel o yezhoù-i.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Yezhoù maek
Liammoù diavaez
Ethnologue
Dafar diwar-benn ar masaieg
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù Kenya
Yezhoù Tanzania
Yezhoù maek |
6262 | https://br.wikipedia.org/wiki/Lopiteg | Lopiteg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo an lopiteg (lopit pe loppit) komzet gant tro-dro da 50 000 den (1995) e Soudan ar Su.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù lotoukoek |
6263 | https://br.wikipedia.org/wiki/Lokoyeg | Lokoyeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo al lokoyeg (lokoya) komzet gant tro-dro da 12 392 den (1952) e Soudan ar Su.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù lotoukoek |
6264 | https://br.wikipedia.org/wiki/Lotoukoeg | Lotoukoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo al lotoukoeg (lotuko).
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù lotoukoek |
6265 | https://br.wikipedia.org/wiki/Dongotonoeg | Dongotonoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo an dongotonoeg (dongotono) komzet e Soudan ar Su.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù lotoukoek |
6266 | https://br.wikipedia.org/wiki/Yezho%C3%B9%20maek | Yezhoù maek | Un isskourr eus yezhoù nilotek ar reter eo ar yezhoù maek (saozneg : maa) komzet gant ouzhpenn ur milion a dud en holl e Kenya ha Tanzania.
A-hed an amzer o deus dilezet meur a bobl o yezh-i evit ober gant ur yezh vaek bennaket hag evel-se ec'h eas war ledanaat takad ar yezhoù-se, evel, da skouer, an Asaed hag an Elmoloed hag a gomze yezhoù kouchitek a-raok treiñ war-du ar yezhoù maek.
A-hend-all ez eus bet levezonet-don yezhoù all gant ar yezhoù maek, evel an okieg komzet e norzh Tanzania.
Setu penaos e vez isrannet ar yezhoù en isskourr-mañ :
Yezhoù maek an norzh :
Sambouroueg
Kamouseg
Yezhoù maek ar su :
Masaieg
Ongamoeg (damvarv)
Koreg
Gwelet ivez
Yezhoù nilotek
Yezhoù nilez-saharek
Liammoù diavaez
Ethnologue
Lec'hienn diwar-benn ar yezhoù maek
Yezhoù maek
pt:Língua maasai |
6271 | https://br.wikipedia.org/wiki/17%20Du | 17 Du |
Darvoudoù
887 : dilennet eo Arnulf Karintia da roue Frankia ar Reter, e–lec'h Karl Dev.
1800 : kentañ bodadeg Kendalc'h ar Stadoù Unanet e Washington D.C..
1869 : digoradur ofisiel Kanol Suez.
1974 : e Manati Montserrat eo savet ar strollad Convergència Democràtica de Catalunya.
1977 : trec'h eo ar strollad Parti Québecois e dilennadeg kannaded Kebek.
Ganedigezhioù
9 : Vespasianus, impalaer roman.
1453 : Alfonso, Priñs Asturiez.
1503 : Agnolo Bronzino, livour italian.
1587 : Joost van den Vondel, skrivagner eus an Izelvroioù.
1749 : Nicolas Appert, ijiner ar boestoù-mir.
1755 : Loeiz XVIII, roue Bro-C'hall.
1854 : Louis Hubert Gonzalve Lyautey, den a stad ha marechal Bro-C'hall.
1887 : Bernard Montgomery, marechal Bro-Saoz.
1913 : Alan-Gwenog Berr, yezhoniour war ar brezhoneg.
1923 : Aristides Pereira, prezidant ar C'hab Glas.
1924 : Islwyn Ffowc Elis, skrivagner kembraek.
1966 : Sophie Marceau, aktourez (c'hoariva, sinema ha skinwel), filmaozerez ha saverez senario c'hall.
1969 : Yannig Audran, skolaer, soner ha skrivagner brezhonek.
1986 : Alexis Vastine, bokser gall.
Marvioù
375 : Valentinian Iañ, impalaer roman.
1558 : Mari Tudor, rouanez Bro-Saoz.
1793 : Jean Nicolas Houchard, milour ha jeneral gall, dibennet.
1796 : an Impalaerez Katelin II a Rusia.
1858 : Robert Owen, sokialour kembreat.
1917 : Auguste Rodin, kizeller gall.
1924 : Eugène Simon, araknidour hag evnoniour gall.
1936 : Roger Salengro, politikour gall.
1942 : Martin Scorsese, filmaozer stadunanat.
1952 : Cyril Ramaphosa, prezidant Suafrika.
1998 : Efim Geller, mestrc'hoarier ha skrivagner echedoù ukrainat ha soviedat.
2006 : Ferenc Puskás, melldroader etrebroadel ha gourdoner hungarat.
2013 : Doris Lessing, skrivagnerez saoznek, tapet ganti ar Priz Nobel evit al Lennegezh e 2007.
2014 : Ilija Pantelić, diwaller-pal mell-droad etrebroadel ha gourdoner serb.
2020 ! Willy Kuijpers, politiker flandrezat.
Lidoù
Sant an deiz : Santez Elesbed
Du 16 |
6272 | https://br.wikipedia.org/wiki/Koreg | Koreg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar reter eo ar c'horeg, komzet gwechall gant ar Gored e Kenya.
Ur yezh varv an hini eo.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Yezhoù maek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù maek |
6273 | https://br.wikipedia.org/wiki/Kored%20%28pobl%29 | Kored (pobl) | Goude ma oa bet trec'h warne gant ar Vasaed purko er bloavezhioù 1870 e tec'has kuit ar Gored eus o douaroù orin betek biz Kenya ma oant bet tapet ha lakaet da sklaved gant ar Somalied.
Dieubet e oant bet gant lu Breizh-Veur da diwezh an XIXvet kantved met kollet e oa bet neuze o yezh vaek orin ha troet e oant holl war ar somalieg.
Divroet e oa bet adarre en eil hanterenn eus an XXvet kantved goude ma oa bet kollet o saout gante ha bremañ emaint o chom war enezenn Lamu.
Pobloù Kenya |
6283 | https://br.wikipedia.org/wiki/Roma | Roma | Roma (italianeg Roma), pe Rom, eo kêr-benn rannvro Lazio hag hini Italia. Emañ war ar stêr Tiber, nebeutoc'h evit 22 km diouzh ar Mor Kreizdouar. Lesanvet eo Ar Gêr war ar seizh torgenn (Aventino, Celio, Capitolio, Esquilino, Palatino, Quirinale ha Viminale) pe ar Gêr beurbadus. Eno emañ ar Sez Santel (Sez sant Pêr), unan eus kêrioù-penn ar gristeniezh. Kêr-benn div stad eo eta. Sez Aozadur ar Boued hag ar Gounezerezh (ABG) eo ivez.
Hervez ar vitologiezh roman e teufe anv ar gêr diwar hini he diazezer, Romulus. Bloaz an diazezadur a vefe bet -753 hervez ar vojenn, deroù an deiziadur roman resisaet dre an dro-lavar latin ab Urbe condita, « adal diazez ar Gêr ». A-drugarez d'an arkeologiezh ez eus bet diozolet e vije bet unvanet tamm-ha-tamm un nebeud kêriadennoù savet war an torgennoù er mare-se hag a vefe deuet da vezañ Keoded Roma. Henroma zo anavet da gentañ evel ur geoded vihan dindan levezon an Etrusked ha renet gant unan anezhe. Goude dibenn ar rouantelezh e Roma e kresk ar Republik roman betek mestrañ ar pep brasañ eus ar broioù en-dro d'ar Mor Kreizdouar. Dont a ra Roma da vezañ penn an Impalaeriezh roman diwezhatoc'h ha goude-se eus Impalaeriezh roman ar C'hornôg betek 476. Roma a zalc'has goude-se ur roll a-bouez en Istor Europa dre ma oa sez galloud ar babed.
Keoded ar Vatikan (ar Sez santel)
Abaoe 1922 ez eus ur Stad eus Keoded ar Vatikan (anv ofisiel) e lec'h ma kaver ar melestradur Stad hag ar Sez santel (italianeg : la Santa Sede), hemañ sez melestradur an Iliz katolik. Un enklozadur eztiriadel eo. Aze emañ ar pab, penn Stad ha penn speredel an Iliz katolik roman ha e velestradurezh kreiz. E tiriad Keoded ar Vatikan e kaver Iliz-rouanez Sant-Pêr Roma hag un niver bras a savadurioù gant ur voger en-dro dezho, ha plasenn sant-Pêr, er-maez ar voger. Un nebeud savadurioù all e Roma a zo staget ouzh ar Vatikan (ar seizh iliz-rouanez pennañ, da skouer). N'eo ket iliz-rouanez Sant-Pêr-ar-Vatikan iliz-veur Roma. Iliz-rouanez Sant-Yann-al-Lateran an hini eo.
Ar pirc'hirinaj da Roma a zo unan eus ar re bouezusañ evit ar gatoliked gant hini Jeruzalem hag hini Santiago de Compostela. Priziet eo ober Tro ar seizh iliz, da lavaret eo Sant-Pêr ar Vatikan, Sant-Yann-al-Lateran, Santez Maria-ar-Vrasañ, Sant-Paol-er-maez-ar-mogerioù hag an teir iliz-rouanez vihanañ.
Monumantoù roman
E Roma e c'heller gwelet meur a vonumant (ilizoù e-leizh), meur a virdi ha meur a lec'h heverk. Gevellet eo gant Pariz, ar gêr ar muiañ gweladennet er bed ha goude e teu Roma gant 10 milion a weladennerien bep bloaz.
Amañ dindan e vez renablet ar monumantoù hag ar mirdioù pennañ.
Henroma
Bolz-enor Kustentin
Bolz-enor Titus
Kolize
Forom roman ha Foromoù impalaerioù
Capitolio ha mirdioù ar C'hapitol
Kibelldioù : kibelldioù Caracalla, kibelldioù Diokletian
Panteon
Ara Pacis Augustæ (Aotel ar Peoc'h savet gant Aogust)
kevioù-beziañ
Circus Maximus
monumantoù ha lec'hioù hengristen
Poblañsouriezh
Da 2 759 242 a dud a save ar boblañs d'an 31 a viz Gouere 2022.
Tud dibar
Sant Almachus, merzheriet dindan ar prefed Alipius
Serafino Dubois, mestrc'hoarier ha skrivagnour echedoù italian, a zo bet ganet e Roma
Santez Martina, gwerc'hez, merzheriet dindan an impalaer Aleksandr
Milena Miconi, aktourez
Hugh O'Flaherty, beleg iwerzhonat ha stourmer a-enep an Nazied e Roma.
Antonio Sacconi, mestrc'hoarier echedoù italian, a zo bet ganet e Roma
Stefano Tatai, mestrc'hoarier echedoù italian, a zo bet ganet e Roma
Gaia Zucchi aktourez
An Tregont merzher war Via Appia, dindan an impalaer Dioklesian
Liammoù diavaez
ItalyGuides.it: Rome Italy Interacitve Google map, free audio guides (mp3/iPod), 360° panoramas and pictures of Rome (ita/ing)
Notennoù ha daveennoù
Kêrioù-penn Europa
Roma
Kêrioù Lazio |
6284 | https://br.wikipedia.org/wiki/18%20Du | 18 Du |
Darvoudoù
1504 : kurunennet eo Anna Vreizh evit an eil gwech e penniliz Sant-Denez.
1788 : en em vodañ a ra Stadoù Breizh e Roazhon, evit ar wech diwezhañ.
1905 : peñse ar vag-dre-dan Hilda e-tal Sant-Maloù.
1918 : dizalc'hidigezh Latvia.
1928 : Mickey Mouse a zeu war-wel evit ar wech kentañ e Steamboat Willie.
Ganedigezhioù
709 : Kōnin, 49 Impalaer Japan.
1787 : Louis-Jacques Daguerre, ijiner gall al Luc'hskeudennerezh.
1900 : Roparz Hemon, yezhoniour ha skrivagner brezhonek.
1918 : Alex Joffé, den a sinema gall.
1923 : Alan Shepard, sterdead amerikan kentañ.
1939 : Margaret Atwood, skrivagnerez saoznek eus Kanada.
Marvioù
1922 : Marcel Proust, skrivagner gall.
1941 : Walther Nernst, fizikour ha kimiour alaman, tapet Priz Nobel ar Gimiezh gantañ e 1920.
1948 : Fred Lazard, meurc'hoarier echedoù gall.
1952 : Paul Éluard, barzh gall.
1962 : Niels Bohr, fizikour danat.
1976 : Man Ray, arzour stadunanat.
1978 : Pablo Dorado, melldroader etrebroadel uruguayat.
1987 : Jacques Anquetil, marc'hhouarner gall.
2014 : Alain Gilles, c'hoarier etrebroadel ha gourdoner basket-ball gall.
2017 : Malcolm Young, kaner-sonaozer ha soner aostralian, unan eus daou grouer ar strollad AC/DC.
Lidoù
Sant an deiz : Sant Maodez.
Du 18 |
6286 | https://br.wikipedia.org/wiki/Dolouoeg | Dolouoeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar c'hornôg eo an dolouoeg (dholuo pe luo) komzet gant tro-dro da 3 milion a dud e Kenya ha Tanzania.
Tost-tre eo an dolouoeg d'al langoeg, d'an atcholeg ha d'an dopadoleg komzet en Ouganda.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Liammoù diavaez
Ethnologue
Yezhoù Kenya
Yezhoù Tanzania
Yezhoù louoek ar su
sw:Kiluo |
6287 | https://br.wikipedia.org/wiki/Atcholeg | Atcholeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar c'hornôg eo an tesoeg (acoli, shuli, gang pe lwo) komzet gant tro-dro da 800.000 den en Ouganda, Sudan.
Tost-kenñ eo an atcholeg d'an aloureg ha d'al langieg.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Liammoù diavaez
Ethnologue
Keleier en atcholeg
Dafar klewelet en atcholeg
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù louoek ar su |
6288 | https://br.wikipedia.org/wiki/Dinkeg | Dinkeg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar c'hornôg eo an dinkeg (dinka) komzet gant tro-dro da 320 000 den (1986) e Soudan ar Su hag en toleadoù tro-war-dro.
Meur a rannyezh a zo, isrannet evel-henn:
Yezhoù padangek komzet er biz
Abialangeg
Dongdjoleg
Louakeg
Ngokeg-sobateg
Agereg
Routeg
Toieg
Yezhoù rouwengek komzet er gwalarn
Aloreg (alor)
Ngokeg-kordofaneg (ngok-kordofan)
Panaroueg (pan aru)
Pawanyeg (pawany)
Yezhoù agarek komzet er su-kreiz
Aliapeg (aliap)
Siekeg (ciec)
Gokeg (gok)
Agareg (agar)
Yezhoù borek komzet er gevred
Boreg (bor)
Atokeg (athoc)
Goleg (ghol)
Nyarwengeg (nyarweng)
Touikeg (tuic)
Yezhoù rekek komzet er mervent
Rekeg (rek)
Abiemeg (abiem)
Agwokeg (aguok)
Apoukeg (apuk)
Awaneg (awan)
Laweg (lau)
Lwakeg (luac)
Malwaleg (malual)
Palieteg (paliet)
Palioupinyeg (palioupiny)
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù dinkek-nouerek
Yezhoù Soudan ar Su |
6289 | https://br.wikipedia.org/wiki/Reeleg | Reeleg | Ur yezh nilez-saharek eus skourr yezhoù nilotek ar c'hornôg eo ar reeleg (reel pe atuot) komzet gant tro-dro da 50.000 den (1998) e Soudan.
Gwelet ivez
Yezhoù nilez-saharek
Yezhoù nilotek
Meneger yezhoù ar bed
Yezhoù dinkek-nouerek |