id
stringlengths 6
8
| text
stringlengths 3
2.77k
|
|---|---|
10_23_7
|
Đợt 2, từ ngày 30 – 3 đến ngày 26 – 4 – 1954 : Quân ta đồng loạt tiến công
các cứ điểm phía đông phân khu Trung tâm như E1, D1, C1, A1... Ta chiếm phần
lớn các cứ điểm của địch, tạo thêm điều kiện để bao vây, chia cắt, khống chế
địch. Sau đợt này, Mĩ khẩn cấp viện trợ cho Pháp và đe doạ ném bom nguyên tử
ở Điện Biên Phủ ; ta kịp thời khắc phục khó khăn về tiếp tế, nâng cao quyết tâm
giành thắng lợi.
-
Đợt 3, từ ngày 1 – 5 đến ngày 7 – 5 – 1954 : Quân ta đồng loạt tiến công
phân khu Trung tâm và phân khu Nam, lần lượt tiêu diệt các cứ điểm đề kháng
còn lại của địch. Chiều 7 – 5, quân ta đánh vào sở chỉ huy địch. 17 giờ 30 ngày
7 – 5 – 1954, tướng Đờ Caxtơri – Chỉ huy trưởng – cùng toàn bộ Ban Tham mưu
của địch đầu hàng và bị bắt sống.
204
Hình 65. Biểu tượng chiến thắng Điện Biên Phủ
Các chiến trường toàn quốc đã phối hợp chặt chẽ nhằm phân tán, tiêu hao,
kìm chân địch, tạo điều kiện cho Điện Biên Phủ giành thắng lợi.
Ở Bắc Bộ, bộ đội Hà Nội đột nhập sân bay Gia Lâm phá huỷ 18 máy bay. Các
đơn vị bộ đội địa phương và dân quân du kích làm tê liệt Đường số 5, tiêu diệt
nhiều đồn bốt vùng sau lưng địch. Trong tháng 6 và đầu tháng 7 – 1954, địch
buộc phải rút khỏi Việt Trì, Chợ Bến (Hoà Bình), Thái Bình, Phát Diệm, Bùi Chu,
Ninh Bình, Nam Định, Phủ Lí. Phần lớn đồng bằng Bắc Bộ được giải phóng.
Ở Trung Bộ, quân dân Liên khu V chặn đứng đợt tiến công trong chiến dịch
Álăng lần thứ hai, diệt gần 5.000 tên địch. Bộ đội Tây Nguyên đánh mạnh trên
các Đường số 14, 19 và tập kích lần thứ hai vào thị xã Plâyku, diệt nhiều địch.
|
10_23_8
|
Ở Nam Bộ, kết hợp với các cuộc tiến công của bộ đội, nhân dân nổi dậy vừa
uy hiếp, vừa làm công tác binh vận, đã bức rút hoặc diệt hàng nghìn đồn
bốt, tháp canh của địch. Vùng giải phóng mở rộng, nối liền từ miền Đông
sang miền Tây.
Cuộc Tiến công chiến lược Đông – Xuân 1953 – 1954 và chiến dịch lịch sử
Điện Biên Phủ đã toàn thắng. Quân dân ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 128 200
địch, thu 19 000 súng các loại, bắn rơi và phá huỷ 162 máy bay, 81 đại bác, giải
phóng nhiều vùng rộng lớn trong cả nước.
Riêng tại mặt trận Điện Biên Phủ, ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 16 200 địch,
trong đó có 1 thiếu tướng, hạ 62 máy bay các loại, thu toàn bộ vũ khí, phương
tiện chiến tranh.
-
Thắng lợi của cuộc Tiến công chiến lược Đông Xuân 1953 – 1954 và
chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ đã đập tan hoàn toàn kế hoạch Nava, giáng đòn
quyết định vào ý chí xâm lược của thực dân Pháp, làm xoay chuyển cục diện
chiến tranh, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc đấu tranh ngoại giao của ta giành
thắng lợi.
-
- Trình bày diễn biến cuộc Tiến công chiến lược Đông – Xuân 1953 –
1954 của quân dân ta.
- Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ đã được chuẩn bị và giành thắng
lợi như thế nào ? Ý nghĩa của chiến thắng Điện Biên Phủ.
III – HIỆP ĐỊNH GIƠNEVỢ NĂM 1954 VỀ
CHẤM DỨT CHIẾN TRANH, LẬP LẠI HOÀ BÌNH Ở ĐÔNG DƯƠNG
1. Hội nghị Giơnevơ
-
Bước vào đông – xuân 1953 – 1954, đồng thời với cuộc tiến công quân sự,
ta đẩy mạnh cuộc đấu tranh ngoại giao, mở ra khả năng giải quyết bằng con
đường hoà bình cuộc chiến tranh ở Đông Dương.
Ngày 26 – 11 – 1953, Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố : "Nếu thực dân Pháp tiếp
tục cuộc chiến tranh xâm lược thì nhân dân Việt Nam tiếp tục cuộc chiến
tranh ái quốc đến thắng lợi cuối cùng. Nhưng nếu Chính phủ Pháp đã rút
được bài học trong cuộc chiến tranh mấy năm nay, muốn đi đến đình chiến
ở Việt Nam bằng cách thương lượng và giải quyết các vấn đề Việt Nam theo
lối hoà bình thì nhân dân và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà sẵn sàng
tiếp ý muốn đó" (")
(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 7, Sđd, tr. 168.
205
|
10_23_9
|
Tháng 1 1954, Hội nghị Ngoại trưởng bốn nước Liên Xô, Mĩ, Anh, Pháp
họp tại Béclin đã thoả thuận về việc triệu tập một hội nghị quốc tế ở Giơnevơ để
giải quyết vấn đề Triều Tiên và lập lại hoà bình ở Đông Dương.
Ngày 8 – 5 – 1954, một ngày sau khi chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc, Hội
nghị Giơnevơ bắt đầu thảo luận về vấn đề lập lại hoà bình ở Đông Dương. Phái
đoàn Chính phủ ta, do Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng làm Trưởng đoàn, chính
thức được mời họp.
Cuộc đấu tranh trên bàn hội nghị diễn ra gay gắt và phức tạp, do lập trường
thiếu thiện chí và ngoan cố của Pháp – Mĩ. Lập trường của Chính phủ fa là
đình chỉ chiến sự trên toàn cõi Đông Dương, giải quyết vấn đề quân sự và
chính trị cùng lúc cho cả ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia trên cơ sở fôn
trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước ở
Đông Dương.
Căn cứ vào điều kiện cụ thể của cuộc kháng chiến cũng như so sánh lực lượng
giữa ta với Pháp và xu thế chung của thế giới là giải quyết các vấn đề tranh chấp
bằng thương lượng, Việt Nam đã kí Hiệp định Giơnevơ ngày 21 – 7 – 1954.
206
Hình 66. Toàn cảnh Hội nghị Giơnevơ về Đông Dương (1954)
-7-
Trải qua 8 phiên họp toàn thể và 23 phiên họp hẹp, ngày 21 – 7 – 1954, các
hiệp định đình chỉ chiến sự ở Việt Nam, Lào, Campuchia được kí kết. Bản
tuyên bố cuối cùng về việc lập lại hoà bình ở Đông Dương đã được đại diện
các nước dự Hội nghị kí chính thức. Đại diện Mĩ không kí mà ra tuyên bố riêng
cam kết tôn trọng Hiệp định nhưng không chịu sự ràng buộc của Hiệp định.
|
10_23_10
|
2. Hiệp định Giơnevơ
Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương bao gồm các văn bản : Hiệp
định đình chỉ chiến sự ở Việt Nam, Lào, Campuchia ; Bản tuyên bố cuối cùng
của Hội nghị và các phụ bản khác...
Nội dung Hiệp định Giơnevơ quy định :
– Các nước tham dự Hội nghị cam kết tôn trọng các quyền dân tộc cơ bản là
độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của ba nước Việt Nam, Lào,
Campuchia ; cam kết không can thiệp vào công việc nội bộ của ba nước.
Các bên tham chiến thực hiện ngừng bắn, lập lại hoà bình trên toàn
Đông Dương.
-
- Các bên tham chiến thực hiện cuộc tập kết, chuyển quân, chuyển giao
khu vực...
+ Ở Việt Nam, quân đội nhân dân Việt Nam và quân đội viễn chinh Pháp
tập kết ở hai miền Bắc – Nam, lấy vĩ tuyến 17 (dọc theo sông Bến Hải -
Quảng Trị) làm giới tuyến quân sự tạm thời cùng với một khu phi quân sự
ở hai bên giới tuyến.
+ Ở Lào, lực lượng kháng chiến tập kết ở hai tỉnh Sầm Nưa và Phongxali.
+ Ở Campuchia, lực lượng kháng chiến phục viên tại chỗ, không có vùng
tập kết.
-
– Hiệp định cấm việc đưa quân đội, nhân viên quân sự, vũ khí nước ngoài
vào các nước Đông Dương. Các nước ngoài không được đặt căn cứ quân sự ở
Đông Dương. Các nước Đông Dương không được tham gia bất cứ khối liên
minh quân sự nào và không để cho nước khác dùng lãnh thổ của mình vào việc
gây chiến tranh hoặc phục vụ cho mục đích xâm lược.
– Việt Nam tiến tới thống nhất bằng cuộc tổng tuyển cử tự do trong cả nước,
sẽ được tổ chức vào tháng 7 – 1956, dưới sự kiểm soát và giám sát của một Uỷ
ban quốc tế (trong đó Ấn Độ làm Chủ tịch, cùng hai nước thành viên là Ba Lan
và Canađa).
-
– Trách nhiệm thi hành Hiệp định Giơnevơ thuộc về những người kí Hiệp
định và những người kế tục họ.
Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương là văn bản pháp lí quốc tế ghi
nhận các quyền dân tộc cơ bản của nhân dân các nước Đông Dương và được các
cường quốc cùng các nước tham dự Hội nghị cam kết tôn trọng. Hiệp định đánh
dấu thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Việt Nam, song
chưa trọn vẹn vì mới giải phóng được miền Bắc. Cuộc đấu tranh cách mạng vẫn
phải tiếp tục nhằm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
207
|
10_23_11
|
Với Hiệp định Giơnevơ, Pháp buộc phải chấm dứt chiến tranh xâm lược
Đông Dương, rút hết quân đội về nước ; đế quốc Mĩ thất bại trong âm mưu kéo
dài, mở rộng, quốc tế hoá chiến tranh xâm lược Đông Dương.
༡
Hãy nêu những nội dung cơ bản và ý nghĩa lịch sử của Hiệp định Giơnevơ
năm 1954 về Đông Dương.
IV – NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ
CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP
1. Nguyên nhân thắng lợi
(1945 - 1954)
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là nhờ có sự lãnh đạo
sáng suốt của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, với đường lối kháng
chiến đúng đắn, sáng tạo. Toàn dân, toàn quân ta đoàn kết một lòng, dũng cảm
trong chiến đấu, cần cù trong lao động sản xuất.
Cuộc kháng chiến của nhân dân ta chống thực dân Pháp thắng lợi là nhờ có
hệ thống chính quyền dân chủ nhân dân trong cả nước, mặt trận dân tộc thống
nhất được củng cố và mở rộng, lực lượng vũ trang sớm được xây dựng và không
ngừng lớn mạnh, hậu phương rộng lớn, vững chắc về mọi mặt.
Cuộc kháng chiến của nhân dân ta, cùng với cuộc kháng chiến của nhân dân
hai nước Lào và Campuchia, được tiến hành trong liên minh chiến đấu của
nhân dân ba nước chống kẻ thù chung, có sự đồng tình, ủng hộ và giúp đỡ của
Trung Quốc, Liên Xô và các nước dân chủ nhân dân, của nhân dân Pháp và loài
người tiến bộ.
2. Ý nghĩa lịch sử
208
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đã chấm dứt cuộc chiến
tranh xâm lược, đồng thời chấm dứt ách thống trị của thực dân Pháp trong gần
một thế kỉ trên đất nước ta ; miền Bắc nước ta được giải phóng, chuyển sang giai
đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa, tạo cơ sở để nhân dân ta giải phóng miền
Nam, thống nhất Tổ quốc.
Thắng lợi của cuộc kháng chiến đã giáng đòn nặng nề vào tham vọng xâm
lược, âm mưu nô dịch của chủ nghĩa đế quốc sau Chiến tranh thế giới thứ hai,
góp phần làm tan rã hệ thống thuộc địa của chúng, cổ vũ mạnh mẽ phong trào
giải phóng dân tộc ở các nước châu Á, châu Phi và khu vực Mĩ Latinh.
|
10_23_12
|
Tuy vậy, miền Nam nước ta chưa được giải phóng, nhân dân ta còn phải tiếp
tục cuộc đấu tranh gian khổ chống đế quốc Mĩ nhằm hoàn thành cách mạng dân
tộc dân chủ nhân dân, thống nhất đất nước.
?
Phân tích nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp (1945 – 1954).
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Hãy chứng minh : Chiến thắng Điện Biên Phủ là thắng lợi quân sự lớn nhất
của ta trong kháng chiến chống Pháp và là thắng lợi quyết định buộc thực
dân Pháp phải kí Hiệp định Giơnevơ năm 1954, chấm dứt chiến tranh xâm
lược Đông Dương.
2. Lập bảng thống kê các sự kiện lịch sử lớn của cuộc kháng chiến chống
Pháp từ chiến dịch Biên giới thu - đông năm 1950 đến khi kết thúc cuộc
kháng chiến (tháng 7 – 1954).
PHẦN ĐỌC THÊM
1. Ý NGHĨA CỦA CẢI CÁCH RUỘNG ĐẤT
Cách mạng ta là cách mạng dân tộc giải phóng, phải chống đế quốc xâm
lược và chống phong kiến là chỗ dựa của đế quốc. Khẩu hiệu của ta là "tất
cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng". Kháng chiến đòi hỏi sức người, sức
của ngày một nhiều ; nông dân đã cung cấp sức người, sức của nhiều nhất
cho kháng chiến. Phải giải phóng nông dân khỏi ách phong kiến, phải bồi
dưỡng cho nông dân, thì mới động viên đầy đủ lực lượng to lớn đó, dốc vào
kháng chiến để tranh thắng lợi.
Then chốt thắng lợi của kháng chiến là củng cố và mở rộng Mặt trận dân tộc
thống nhất, củng cố và phát triển quân đội, củng cố Đảng và tăng cường sự lãnh
đạo của Đảng, củng cố công nông liên minh. Chỉ có phát động quần chúng
cải cách ruộng đất, ta mới tiến hành những công việc đó một cách thuận lợi.
Chỉ có thực hiện cải cách ruộng đất, người cày có ruộng, giải phóng sức
sản xuất ở nông thôn khỏi ách trói buộc của giai cấp địa chủ phong kiến, mới
có thể chấm dứt tình trạng bần cùng và lạc hậu của nông dân, mới có thể
phát động mạnh mẽ lực lượng to lớn của nông dân để phát triển sản xuất và
đẩy mạnh kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn.
(Hồ Chí Minh, Về tình hình trước mắt và nhiệm vụ cải cách ruộng đất –
"Văn kiện Đảng về kháng chiến chống thực dân Pháp", Tập I,
NXB Sự thật, H., 1985, tr. 306 – 308)
209
|
10_23_13
|
210
2. TINH THẦN QUYẾT CHIẾN, QUYẾT THẮNG
CỦA QUÂN VÀ DÂN TA
Tinh thần quyết chiến quyết thắng của quân và dân ta trong chiến dịch lịch
sử Điện Biên Phủ và nói chung trong các chiến dịch Đông - Xuân là sức
mạnh vô cùng vô tận của quần chúng nhân dân, nhất là quần chúng nhân
dân lao khổ, khi đã thấm nhuần đường lối chính trị đúng đắn của Đảng, khi
đã vùng lên chiến đấu vì những nguyện vọng cơ bản và tha thiết của mình,
vì độc lập cho Tổ quốc, vì ruộng đất cho dân cày, để mở đường tiến lên chủ
nghĩa xã hội.
Tinh thần quyết chiến quyết thắng của quân và dân ta kế tục và phát triển
truyền thống đấu tranh bất khuất của dân tộc ta, là tinh thần quật cường và
tài mưu lược của một dân tộc không đông lắm, đất không rộng lắm, đã có mấy
ngàn năm lịch sử đoàn kết chống ngoại xâm, đã từng đánh thắng những đội
quân xâm lược đông hơn gấp nhiều lần. Đó là tinh thần yêu nước của một dân tộc
đã từng lập nên những chiến công lừng lẫy : Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa...
Đó là chí khí anh hùng của một quân đội cách mạng non trẻ, đem sức mạnh
chính nghĩa, của khối đoàn kết toàn dân mà chống lại quân đội hùng mạnh
của một nước đế quốc xâm lược. Tinh thần đó cũng tức là tinh thần triệt để
cách mạng của giai cấp vô sản mà Đảng ta đã dày công giáo dục cho quân
đội, là quyết tâm cao độ đánh đổ chủ nghĩa đế quốc và bè lũ tay sai, là tinh
thần chiến đấu anh dũng tuyệt vời, khắc phục mọi khó khăn, vượt qua mọi
gian khổ, là chủ nghĩa anh hùng cách mạng đặt lợi ích của nhân dân, của dân
tộc, của cách mạng lên trên hết, sẵn sàng hi sinh tất cả vì lợi ích của cách mạng.
Tinh thần đó đã được hun đúc rèn luyện trải qua quá trình đấu tranh cách
mạng lâu dài của nhân dân ta.
...Tinh thần đoàn kết chiến đấu, tinh thần quyết chiến quyết thắng của quân
và dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng rõ ràng là nhân tố quyết định thắng lợi
của chiến dịch Điện Biên Phủ cũng như của các chiến dịch Đông – Xuân.
Điều đó chứng minh rằng truyền thống yêu nước lâu đời của dân tộc, khi đã
được phát huy mạnh mẽ và tư tưởng cách mạng, đường lối cách mạng, khi
đã đi sâu vào quần chúng nhân dân thì trở nên một sức mạnh vật chất vĩ đại,
vô địch. Điều đó càng chứng minh rằng hậu phương vững chắc là một nhân
tố thường xuyên quyết định thắng lợi trong cuộc chiến tranh cách mạng.
(Võ Nguyên Giáp, Điện Biên Phủ,
Sdd, tr. 140144)
|
10_24_1
|
211
|
10_24_2
|
Chương IV
VIỆT NAM
TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1975
MIỀN BẮC THỰC HIỆN NHỮNG NHIỆM VỤ
Bài KINH TẾ - XÃ HỘI, MIỀN NAM ĐẤU TRANH CHỐNG
24 CHẾ ĐỘ MĨ – DIỆM, GÌN GIỮ HOÀ BÌNH (1954 – 1960)
Do đế quốc Mĩ và chính quyền Ngô Đình Diệm phá hoại Hiệp định
Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương, nước ta tạm thời bị chia cắt làm
hai miền. Trong tình hình đó, mỗi miền Bắc – Nam thực hiện những nhiệm vụ
thuộc hai chiến lược cách mạng khác nhau : Miền Bắc thực hiện những
nhiệm vụ kinh tế – xã hội ; miền Nam đấu tranh chống chế độ Mĩ – Diệm,
giữ gìn và phát triển lực lượng, từng bước đưa cách mạng tiến lên.
I – TÌNH HÌNH VÀ NHIỆM VỤ CÁCH MẠNG NƯỚC TA
SAU HIỆP ĐỊNH GIONEVO NĂM 1954 VỀ ĐÔNG DƯƠNG
Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương được kí kết, đã chấm dứt cuộc
chiến tranh xâm lược Việt Nam, Lào, Campuchia của thực dân Pháp có đế quốc
Mĩ giúp sức.
Ngày 10 – 10 – 1954, quân ta tiến vào tiếp quản Hà Nội trong không khí tưng
bừng của ngày hội giải phóng. Ngày 1 – 1 – 1955, Trung ương Đảng, Chính phủ
và Chủ tịch Hồ Chí Minh ra mắt nhân dân Thủ đô. Toán lính Pháp cuối cùng rút
khỏi Hải Phòng ngày 13 – 5 – 1955, rút khỏi đảo Cát Bà ngày 16 – 5 – 1955.
Miền Bắc nước ta hoàn toàn giải phóng.
Giữa tháng 5 – 1956, Pháp rút hết quân khỏi miền Nam khi chưa thực hiện
hiệp thương tổng tuyển cử thống nhất hai miền Nam – Bắc Việt Nam theo điều
khoản của Hiệp định Giơnevơ.
Ngay sau Hiệp định Giơnevơ, Mĩ liền thay thế thực dân Pháp dựng lên chính
quyền Ngô Đình Diệm ở miền Nam, thực hiện âm mưu chia cắt nước ta, biến
miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của Mĩ ở Đông Dương
và Đông Nam Á.
211
|
10_24_3
|
TAD
s des Eligantes
Hình 67. Nhân dân Hà Nội mừng đón bộ đội vào tiếp quản Thủ đô (10 – 10 – 1954)
Do đó, sự nghiệp cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trên cả nước chưa
hoàn thành ; nhân dân ta vừa phải hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục
kinh tế ở miền Bắc, đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, vừa phải tiếp tục
cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, thực hiện hoà bình,
thống nhất nước nhà.
– Vì sao sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương, nước ta bị
chia cắt làm hai miền ?
– Hãy nêu nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam trong thời kì mới.
II – MIỀN BẮC HOÀN THÀNH CẢI CÁCH RUỘNG ĐẤT,
KHÔI PHỤC KINH TẾ, CẢI TẠO QUAN HỆ SẢN XUẤT
(1954-1960)
1. Hoàn thành cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế, hàn gắn
vết thương chiến tranh (1954 – 1957)
a) Hoàn thành cải cách ruộng đất
212
Công cuộc phát động quần chúng triệt để giảm tô, cải cách ruộng đất được
thực hiện từ cuối năm 1953. Khi ta vừa kết thúc đợt 5 giảm tô và đợt 1 cải cách
ruộng đất thì hoà bình lập lại ở miền Bắc.
|
10_24_4
|
Căn cứ vào hoàn cảnh thực tế miền Bắc và nhằm đáp ứng yêu cầu về quyền
lợi kinh tế, chính trị của nông dân, củng cố khối liên minh công nông, mở rộng
mặt trận dân tộc thống nhất, Đảng và Chính phủ quyết định "Đẩy mạnh phát
động quần chúng thực hiện cải cách ruộng đất".
Thực hiện chủ trương của Trung ương, trong hơn hai năm (1954 – 1956),
miền Bắc tiến hành đợt 6 giảm tô và tiếp 4 đợt cải cách ruộng đất còn lại (từ đợt
2 đến đợt 5) ở 3 314 xã thuộc 22 tỉnh đồng bằng và trung du.
Qua 5 đợt cải cách ruộng đất, chúng ta đã tịch thu, trưng thu, trưng mua
khoảng 81 vạn hécta ruộng đất, 10 vạn trâu bò, 1,8 triệu nông cụ từ tay giai cấp
địa chủ đem chia cho trên 2 triệu hộ nông dân. Giai cấp địa chủ đã căn bản bị
xoá bỏ. Nông dân đã làm chủ nông thôn, nguyện vọng lâu đời của nông dân là
"người cày có ruộng" đã được thực hiện.
Hình 68. Nông dân phấn khởi nhận ruộng trong cải cách ruộng đất
Tuy vậy, trong cải cách ruộng đất, chúng ta phạm một số sai lầm nghiêm
trọng như đấu tố cả những người thuộc tầng lớp trên có công với cách mạng, quy
nhầm một số nông dân, cán bộ, đảng viên... thành địa chủ. Sai lầm còn thể hiện
trong phương pháp đấu tố tràn lan, thô bạo.
213
|
10_24_5
|
Tháng 9 – 1956, Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá II)
đã đề ra chủ trương kiên quyết sửa chữa sai lầm trong cải cách ruộng đất. Công
tác sửa sai được tiến hành trong cả năm 1957. Nhờ đó, hậu quả của sai lầm đã
được khắc phục. Sau cải cách ruộng đất, bộ mặt nông thôn miền Bắc có nhiều
thay đổi, khối liên minh công nông được củng cố.
b) Khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh
Đây là nhiệm vụ tất yếu trong thời kì đầu sau chiến tranh. Kì họp thứ 4 Quốc
hội khoá I (3 – 1955) đã quyết nghị củng cố miền Bắc bằng cách "ra sức khôi
phục và phát triển kinh tế – văn hoá".
Công cuộc khôi phục kinh tế được toàn dân tích cực hưởng ứng và triển khai
trong tất cả các ngành.
Trong nông nghiệp, nông dân hăng hái khai khẩn ruộng đất bỏ hoang, bảo đảm
cày cấy hết ruộng đất vắng chủ, tăng thêm đàn trâu bò, sắm thêm nông cụ.
Hệ thống đê điều dài hơn 3 000 km đã được tu bổ. Nhiều đập nước như đập
Bái Thượng (Thanh Hoá), Đô Lương (Nghệ An), Thác Huống (Thái Nguyên) đã
được sửa chữa. Nhiều công trình thuỷ nông mới được xây dựng, có tác dụng mở
rộng diện tích tưới và tiêu nước.
Đến năm 1957, sản lượng lương thực đạt gần 4 triệu tấn, tăng hơn 1,5 triệu tấn
so với năm 1939. Nạn đói có tính chất kinh niên ở miền Bắc bước đầu được
giải quyết. Đời sống của nhân dân lao động được cải thiện.
Trong công nghiệp, chúng ta đã nhanh chóng khôi phục và mở rộng hầu hết
các cơ sở công nghiệp, các nhà máy, xí nghiệp quan trọng như mỏ than Hòn Gai,
dệt Nam Định, xi măng Hải Phòng, điện Hà Nội ; xây dựng thêm một số nhà
máy mới như cơ khí Hà Nội, diêm Thống Nhất, gỗ Cầu Đuống, thuốc lá Thăng
Long, cá hộp Hải Phòng, chè Phú Thọ... Việc xây dựng Nhà máy cơ khí Hà Nội
là sự kiện quan trọng trong lịch sử phát triển công nghiệp ở Việt Nam. Đây là
cơ sở đầu tiên của ngành chế tạo máy ở nước ta. Đến cuối năm 1957, miền Bắc
có tất cả 97 nhà máy, xí nghiệp lớn do Nhà nước quản lí.
Cùng với việc khôi phục và phát triển công nghiệp, các ngành thủ công
nghiệp miền Bắc cũng được nhanh chóng khôi phục. Đến năm 1957, ngành thủ
công nghiệp đã cung cấp gần 59% số hàng hoá tiêu dùng trong nước, giải quyết
phần nào việc làm cho người lao động.
214
|
10_24_6
|
Hình 69. Toàn cảnh Nhà máy cơ khí Hà Nội
Trong thương nghiệp, hệ thống mậu dịch quốc doanh và hợp tác xã mua bán
được mở rộng, đã cung cấp ngày càng nhiều mặt hàng cho nhân dân ; giao lưu
hàng hoá giữa các địa phương ngày càng phát triển ; hoạt động ngoại thương dần
dần tập trung vào Nhà nước. Đến cuối năm 1957, miền Bắc đã đặt quan hệ buôn
bán với 27 nước.
Giao thông vận tải được chú trọng, khôi phục gần 700 km đường sắt, sửa
chữa và làm mới hàng nghìn kilômét đường ô tô, xây dựng và mở rộng thêm một
số cảng như cảng Hải Phòng, Cẩm Phả, Bến Thuỷ ; đường hàng không dân dụng
quốc tế được khai thông.
Văn hoá, giáo dục, y tế được đẩy mạnh. Nền giáo dục được phát triển theo
hướng xã hội chủ nghĩa. Hệ thống giáo dục phổ thông theo chương trình 10 năm
đã được khẳng định ; giáo dục đại học được chú ý phát triển.
Năm học 1956 – 1957 có gần 1 triệu học sinh phổ thông, hơn 600 000 học sinh
vỡ lòng, gần 3 000 sinh viên đại học, gần 8.000 học sinh chuyên nghiệp trung
cấp và hơn 1 triệu người được xoá nạn mù chữ.
Hệ thống y tế chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân được Nhà nước quan tâm
xây dựng. Nếp sống lành mạnh, giữ gìn vệ sinh được vận động thực hiện ở khắp
mọi nơi.
Đến năm 1957, miền Bắc có trên 150 cơ sở điều trị, hơn 100 đội y tế lưu động,
khoảng 8 000 cán bộ từ y tá đến bác sĩ. Những nạn dịch phổ biến ở miền Bắc
trước kia như đau mắt hột, sốt rét... được xoá bỏ.
Trong giai đoạn này, chính quyền và quân đội được củng cố, khả năng phòng
thủ đất nước được tăng cường, quan hệ ngoại giao được mở rộng. Mặt trận Tổ
quốc được thành lập tháng 9 – 1955 đã tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân
xây dựng đất nước.
215
|
10_24_7
|
2. Cải tạo quan hệ sản xuất, bước đầu phát triển kinh tế – xã hội
(1958-1960)
216
Trong 3 năm tiếp theo (1958 – 1960), miền Bắc lấy cải tạo xã hội chủ nghĩa
làm trọng tâm : cải tạo đối với nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp
nhỏ, công thương nghiệp tư bản tư doanh, trong đó khâu chính là hợp tác hoá
nông nghiệp. Chủ trương này được cụ thể hoá trong kế hoạch 3 năm cải tạo và
bước đầu phát triển kinh tế, văn hoá (1958 – 1960), do Quốc hội khoá I, kì họp
thứ 8, thông qua tháng 4 – 1958.
Thực hiện chủ trương trên, khắp nơi sôi nổi phong trào thi đua xây dựng hợp
tác xã. Cuộc vận động hợp tác hoá nông nghiệp được tiến hành theo nguyên tắc
tự nguyện, cùng có lợi và quản lí dân chủ ; từng bước đưa người nông dân vào
làm ăn tập thể đi từ tổ đổi công lên hợp tác xã bậc thấp, đến bậc cao, từ quy mô
nhỏ đến quy mô lớn. Đến cuối năm 1960, công cuộc hợp tác hoá nông nghiệp
đã căn bản hoàn thành – trên 85% số hộ nông dân vào hợp tác xã với 70% diện
tích canh tác.
Đối với tư sản dân tộc, Đảng và Nhà nước chủ trương cải tạo bằng phương
pháp hoà bình, sử dụng mặt tích cực của tư sản dân tộc, đưa họ vào làm ăn tập
thể dưới hình thức công tư hợp doanh. Đến cuối năm 1960, có hơn 95% hộ tư
sản vào công tư hợp doanh.
Đối với lực lượng tiểu thương, tiểu chủ, thợ thủ công, Nhà nước chủ trương
đưa họ vào con đường làm ăn tập thể trong các hợp tác xã thủ công nghiệp, hợp
tác xã mua bán. Đến cuối năm 1960, hơn 87% số hộ thủ công và 45% người
buôn bán nhỏ vào hợp tác xã. Đa số tiểu thương đã được chuyển sang sản xuất.
Trong cải tạo, chúng ta đã phạm một số sai lầm như đã đồng nhất cải tạo
với xoá bỏ tư hữu và các thành phần kinh tế cá thể; thực hiện sai các nguyên
tắc xây dựng hợp tác xã là tự nguyện, công bằng, dân chủ, cùng có lợi ; do
đó, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của xã viên trong
sản xuất.
Đồng thời với nhiệm vụ cải tạo xã hội chủ nghĩa, công nghiệp quốc doanh
được ưu tiên đầu tư xây dựng. Đến năm 1960, miền Bắc có 172 xí nghiệp lớn do
trung ương quản lí, trên 500 xí nghiệp do địa phương quản lí.
Những tiến bộ về kinh tế đã thúc đẩy sự nghiệp văn hoá – giáo dục phát triển.
-
Năm học 1959 – 1960, miền Bắc có 6 300 trường với 2,5 triệu học sinh, sinh viên,
chiếm khoảng 17% dân số. Số học sinh phổ thông và sinh viên đại học tăng 2 lần
so với năm học 1956 – 1957. Số nữ sinh và học sinh các dân tộc miền núi đến
trường ngày càng đông. Hệ thống y tế chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân
phát triển khá nhanh. Các cơ sở y tế năm 1960 tăng 11 lần so với năm 1955.
|
10_24_8
|
Những thành tựu đạt được trong thời gian thực hiện kế hoạch 3 năm cùng với
những thay đổi của miền Bắc sau hai kế hoạch 3 năm (1954 – 1960) được phản
ánh tập trung trong bản Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, do
Quốc hội khoá I, kì họp thứ 11, thông qua ngày 31 – 12 – 1959. Hiến pháp còn
thể hiện ý chí, nguyện vọng của nhân dân Việt Nam quyết tâm đưa miền Bắc
tiến lên chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất nước nhà.
-
? – Miền Bắc đã đạt được những thành tựu gì trong công cuộc khôi phục
kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh (1954 – 1957).
– Công cuộc cải tạo quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc từ năm
1958 đến năm 1960 đã đạt được những thành tựu và có hạn chế gì ?
III – MIỀN NAM ĐẤU TRANH CHỐNG CHẾ ĐỘ MĨ – DIỆM,
GIỮ GÌN VÀ PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG CÁCH MẠNG,
TIẾN TỚI "ĐỒNG KHỞI" (1954 – 1960)
1. Đấu tranh chống chế độ Mĩ – Diệm, giữ gìn và phát triển lực lượng
cách mạng (1954 – 1959)
Ngay từ tháng 7 – 1954, nhận rõ đế quốc Mĩ là trở lực chính ngăn cản việc
lập lại hoà bình ở Đông Dương và đang trở thành kẻ thù chính, trực tiếp của nhân
dân Đông Dương, Trung ương Đảng đề ra cho cách mạng miền Nam nhiệm vụ
chuyển cuộc đấu tranh vũ trang chống Pháp sang đấu tranh chính trị chống
Mĩ – Diệm, đòi chúng thi hành Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương,
giữ gìn và phát triển lực lượng cách mạng.
-
Mở đầu là "Phong trào hoà bình" của trí thức và các tầng lớp nhân dân Sài
Gòn - Chợ Lớn tháng 8 1954. Phong trào tổ chức nhiều cuộc mít tinh, hội
họp chào mừng ngày hội đất nước và đưa yêu cầu đòi chính quyền thi hành
nghiêm chỉnh Hiệp định Giơnevơ. Phong trào nhanh chóng lan ra các đô thị
khác và nhiều vùng nông thôn. Những "Uỷ ban bảo vệ hoà bình" được thành
lập và hoạt động công khai.
Tháng 11 1954, Mĩ – Diệm tiến hành khủng bố, đàn áp, lùng bắt các nhà
lãnh đạo phong trào. Nhưng phong trào đấu tranh vì mục tiêu hoà bình của các
tầng lớp nhân dân tiếp tục dâng cao, lan rộng, lôi cuốn hàng triệu người tham
gia, gồm tất cả các tầng lớp nhân dân, các đảng phái, các dân tộc ít người... hình
thành nên mặt trận chống Mĩ – Diệm.
217
|
10_24_9
|
Mục tiêu phong trào được mở rộng, hình thức đấu tranh có những thay đổi
cho phù hợp với tình hình mới. Đấu tranh vừa đòi Mĩ – Diệm thi hành Hiệp định
Giơnevơ, đòi hiệp thương tổng tuyển cử tự do thống nhất đất nước, chống cái
gọi là "trưng cầu dân ý", "bầu cử quốc hội"... của Diệm, vừa chống Mĩ – Diệm
khủng bố, đàn áp, chống chiến dịch "tố cộng", "diệt cộng" của chúng, đòi các
quyền tự do, dân sinh, dân chủ. Đấu tranh giữ gìn kết hợp với phát triển lực
lượng cách mạng. Hình thức đấu tranh từ đấu tranh chính trị, hoà bình chuyển
sang đấu tranh vũ trang tự vệ, rồi dùng bạo lực cách mạng.
-
Ngày 1 – 5 – 1957, 20 vạn quần chúng lao động Sài Gòn - Chợ Lớn xuống
đường đấu tranh. Ngày 1 5 – 1958, 50 vạn đồng bào Sài Gòn Chợ Lớn
xuống đường tuần hành đòi các quyền tự do, dân sinh, dân chủ, chống
khủng bố. Năm 1957, toàn miền Nam có 2 triệu lượt người tham gia đấu tranh;
năm 1958, có 3,7 triệu lượt người ; năm 1959, có 6 triệu lượt người.
2. Phong trào "Đồng khởi" (1959 – 1960)
Trong những năm 1957 – 1959, cách mạng miền Nam gặp muôn vàn khó
khăn. Ngô Đình Diệm ban hành đạo luật đặt cộng sản ngoài vòng pháp luật.
Luật 10/59 (đề ra tháng 5 – 1959) cho phép thẳng tay giết hại bất cứ người yêu
nước nào, bất cứ ai có biểu hiện chống lại chúng, làm cho hàng vạn cán bộ, đảng
viên bị giết hại, hàng chục vạn đồng bào yêu nước bị tù đày. Cuộc đấu tranh của
nhân dân ta ở miền Nam đòi hỏi có một biện pháp quyết liệt để đưa cách mạng
vượt qua khó khăn thử thách.
218
Hình 70. Hội nghị lần thứ 15 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (năm 1959)
|
10_24_10
|
Tháng 1 – 1959, Hội nghị lần thứ 15 Ban Chấp hành Trung ương Đảng quyết
định để nhân dân miền Nam sử dụng bạo lực cách mạng đánh đổ chính quyền
Mĩ – Diệm và nhấn mạnh : ngoài con đường dùng bạo lực cách mạng, nhân dân
miền Nam không có con đường nào khác. Phương hướng cơ bản của cách mạng
miền Nam là "dựa vào lực lượng chính trị của quần chúng là chủ yếu kết hợp
với lực lượng vũ trang để đánh đổ ách thống trị của đế quốc và phong kiến, thiết
lập chính quyền cách mạng của nhân dân"(1).
Phong trào nổi dậy từ chỗ lẻ tẻ ở từng địa phương, như cuộc nổi dậy ở
Vĩnh Thạnh (Bình Định), Bác Ái (Ninh Thuận) tháng 2 1959, ở Trà Bồng
(Quảng Ngãi) tháng 8 – 1959, lan ra khắp miền Nam thành cao trào cách mạng,
tiêu biểu với cuộc "Đồng khởi" ở Bến Tre.
Tại Bến Tre, ngày 17 – 1 – 1960, cuộc "Đồng khởi" nổ ra ở ba xã điểm là
Định Thuỷ, Bình Khánh và Phước Hiệp thuộc huyện Mỏ Cày, rồi nhanh chóng
lan ra toàn huyện và các huyện Giồng Trôm, Thạnh Phú, Ba Tri, Châu Thành,
Bình Đại.
Hàng vạn nhân dân xuống đường, vũ trang bằng giáo mác, nổi trống mõ,
lùng bắt bọn tề điệp ác ôn, truy quét các tổ chức kìm kẹp của địch. Quần
chúng diệt đồn, giải tán các trụ sở hội đồng xã, các tổ chức tay sai của địch.
Chỉ trong tuần lễ đầu "Đồng khởi", nhân dân 47 xã đã đồng loạt nổi dậy đập
fan bộ máy kìm kẹp của địch, giải phóng 150 ấp, bức rút 47 đồn bốt, diệt hơn
300 tên. Các thôn xã được giải phóng mở đại hội nhân dân, lập toà án trùng
trị những tên nợ máu, tịch thu ruộng đất của địa chủ chia cho dân cày
nghèo. Thanh niên nô nức gia nhập lực lượng vũ trang.
Hoà nhịp với cuộc "Đồng khởi" ở Bến Tre, nhân dân các tỉnh Tây Ninh, Mĩ
Tho, Trà Vinh, Bạc Liêu, Rạch Giá, Cà Mau, Châu Đốc, Sóc Trăng, Kiến Phong,
Kiến Tường... đồng loạt nổi dậy, làm chủ 2/3 xã ấp.
Tính đến cuối năm 1960, tại các tỉnh Nam Bộ, cách mạng đã làm chủ hơn 600
xã trong tổng số 1 298 xã, trong đó có 116 xã hoàn toàn giải phóng. Ở vùng núi
các tỉnh Trung Trung Bộ, có 904 thôn trong tổng số 3 829 thôn được giải phóng.
Ở Tây Nguyên có tới 3 200 thôn trong tổng số 5 721 thôn được giải phóng.
(1) Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, H., 2004, tr. 214.
219
|
10_24_11
|
Đ. Phú Quốc
104°
220
Nơi MTDTGP miền Nam ra đời
Nơi có các trận đánh
và nổi dậy đầu tiên
Nơi quần chúng nổi dậy
Ranh giới tỉnh
Biên giới quốc gia
THÁI LAN
QUẢNG TRỊ
Hướng Hoá,
LÀ O
ME CONG
C A M P U C H I A
108
THỪA THIÊN
Ạ LƯỚI
ASầu
DA
NẴNG
QUẢNG NAM
BĐ. Sơn Trà
QUẢNG TÍN
Tà Book
KON TUM
cù lao Chàm
Trà Bồng
QUẢNG NGÃI
| Plâyku
GIA LAI
/PHÚ
BON
BÌNH ĐỊNH
Vĩnh
Thạnh
PHÚ YÊN
. Đ. Lý Sơn
Tuy Hoà
ĐẮK LẮK
N G
BĐ. Hòn Gốm
KHÁNH,
HOÀ
QUẢNG
ĐỨC
TUYÊN
ĐỨC
Bác Ái
BÌNH
LONG
TÂY NINH.
PHƯỚC
LONG
LÂM ĐỒNG
LONG
KHÁNH
BÌNH DƯƠNG
Bắc
Ruộng
BÌNH
BÌNH THUẬN
BIÊN
HOÀ
TUY
BÀ RỊA
GỜ CỔNG
PHƯỚC TUY
Quản Cùng
CHÂU ĐỐC
’Rạch Giá
KIÊN
GIANG
KIẾN
PHONG
SHAU
TIEN
AN
GIANG
HAU
NGHĨA
KIẾN TƯỜNG
MITHO
BENTRE
2 VĨNH LONG
PHONG
DINH
SÀI GÒN
LONG AN
Trà Vinh
CHƯƠNG Sóc Trăng
THIỆN BA XUYÊN
BẠC LIÊU
KIẾN
HOA
- VĨNH BÌNH
Cà Mau
AN XUYÊN
Đ. Côn Sơn
مي
108°
Hình 71. Lược đồ phong trào "Đồng khởi" ở miền Nam
B
NINH
THUẬN
Đ. Phú Quý
HÀ NỘI
12°
BIẾN
Of
QĐ. Hoàng Sa
(VIỆT NAM)
ĐÔNG
Throng
Sa
Đ. PHÚ
Đ. Còn Sơn
16°
|
10_25_1
|
Thắng lợi của phong trào "Đồng khởi" mở ra vùng giải phóng rộng lớn, liên
hoàn, dẫn đến sự ra đời của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam
ngày 20 – 12 – 1960 do Luật sư Nguyễn Hữu Thọ làm Chủ tịch. Mặt trận chủ
trương đoàn kết tất cả các tầng lớp nhân dân, các giai cấp, các dân tộc, các tôn
giáo và nhân sĩ yêu nước đấu tranh đánh đổ ách thống trị của đế quốc Mĩ và tập
đoàn Ngô Đình Diệm.
Hình 72. Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ duyệt một đơn vị vũ trang giải phóng
miền Nam Việt Nam
Phong trào "Đồng khởi" thắng lợi đánh dấu bước ngoặt của cách mạng miền
Nam, chuyển cách mạng từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công, chấm dứt
thời kì ổn định tạm thời của chế độ thực dân mới của Mĩ ở miền Nam, mở ra
thời kì khủng hoảng của chế độ Sài Gòn.
- Phong trào đấu tranh chống chế độ Mĩ – Diệm của nhân dân ta ở miền
Nam đã diễn ra như thế nào trong những năm đầu sau Hiệp định Giơnevơ ?
- Phong trào "Đồng khởi" (1959 – 1960) ở miền Nam đã nổ ra trong
hoàn cảnh nào ? Nêu diễn biến, kết quả và ý nghĩa.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Trình bày những chuyển biến của xã hội miền Bắc từ năm 1954 đến
năm 1960.
2. Tại sao phong trào "Đồng khởi" (1959 – 1960) được coi là mốc đánh dấu
bước phát triển nhảy vọt của cách mạng miền Nam ?
221
|
10_25_2
|
XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở MIỀN BẮC,
Bài CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN LƯỢC "CHIẾN TRANH
ĐẶC BIỆT" CỦA ĐẾ QUỐC MĨ Ở MIỀN NAM (1961 – 1965)
25
Miền Bắc thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất, bước đầu
xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội. Ở miền Nam,
nhân dân ta phát triển cuộc khởi nghĩa quần chúng lên chiến tranh cách
mạng, chống chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của đế quốc Mĩ.
I – MIỀN BẮC XÂY DỰNG BƯỚC ĐẦU CƠ SỞ VẬT CHẤT –
KĨ THUẬT CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI (1961 – 1965)
1. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (9 – 1960)
Giữa lúc cách mạng ở hai miền Nam – Bắc có những bước tiến quan trọng,
Đảng Lao động Việt Nam tổ chức Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III.
222
Hình 73. Đoàn Chủ tịch Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (9 – 1960)
|
10_25_3
|
Đại hội họp từ ngày 5 đến 10 – 9 – 1960 ở Hà Nội. Tham dự Đại hội có 525
đại biểu chính thức và 51 đại biểu dự khuyết, thay mặt cho hơn 50 vạn đảng viên
trong cả nước. Đại hội đề ra nhiệm vụ của cách mạng cả nước và cách mạng
từng miền ; chỉ rõ vị trí, vai trò của cách mạng từng miền, mối quan hệ giữa cách
mạng hai miền.
Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc có vai trò quyết định nhất đối với
sự phát triển của cách mạng cả nước. Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở
miền Nam có vai trò quyết định trực tiếp đối với sự nghiệp giải phóng miền
Nam. Cách mạng hai miền có quan hệ mật thiết, gắn bó và tác động lẫn nhau
nhằm hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước, thực
hiện hoà bình thống nhất đất nước.
Đối với miền Bắc, Đại hội khẳng định đưa miền Bắc tiến nhanh, tiến mạnh,
tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội.
Để thực hiện mục tiêu trên, phải tiến hành công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa
nhằm xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa hiện đại, kết hợp công nghiệp
với nông nghiệp, lấy công nghiệp nặng làm nền tảng, ưu tiên phát triển công
nghiệp nặng một cách hợp lí, đồng thời ra sức phát triển nông nghiệp và
công nghiệp nhẹ.
Đại hội thông qua Báo cáo chính trị, Báo cáo sửa đổi Điều lệ Đảng và kế
hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất (1961 – 1965) nhằm xây dựng bước đầu cơ
sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội, thực hiện một bước công nghiệp hoá
xã hội chủ nghĩa. Đại hội bầu Ban Chấp hành Trung ương mới của Đảng, bầu
Bộ Chính trị. Hồ Chí Minh được bầu lại làm Chủ tịch Đảng, Lê Duẩn được bầu
giữ chức Bí thư thứ nhất của Đảng.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng là "nguồn ánh sáng mới, lực
lượng mới cho toàn Đảng và toàn dân ta xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở
miền Bắc và đấu tranh thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà"(").
2. Miền Bắc thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961 – 1965)
Bước vào thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất, miền Bắc chuyển
sang lấy xây dựng chủ nghĩa xã hội làm trọng tâm. Nhiệm vụ cơ bản của kế
hoạch 5 năm là ra sức phát triển công nghiệp và nông nghiệp, tiếp tục công cuộc
cải tạo xã hội chủ nghĩa, củng cố và tăng cường thành phần kinh tế quốc doanh,
(1) Văn kiện Đại hội III
9 1960, tr. 210.
-
-
Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam. Xuất bản tháng
223
|
10_25_4
|
cải thiện một bước đời sống vật chất và văn hoá của nhân dân lao động, củng cố
quốc phòng, tăng cường trật tự và an ninh xã hội.
Trong tất cả các ngành, các giới đều dấy lên phong trào thi đua yêu nước sôi
nổi : nông nghiệp có "Đại Phong", công nghiệp có "Duyên Hải", thủ công nghiệp
có "Thành Công", quân đội có "Ba nhất", giáo dục có "Hai tốt"...
Ngành công nghiệp được ưu tiên đầu tư xây dựng. Với sự giúp đỡ của Liên Xô,
Trung Quốc và các nước XHCN, từ năm 1961 đến năm 1964, vốn đầu tư xây dựng
cơ bản cho công nghiệp là 48%, trong đó công nghiệp nặng chiếm gần 80%. Giá
trị sản lượng ngành công nghiệp nặng năm 1965 tăng 3 lần so với năm 1960.
224
Hình 74. Máy cày thay thế sức trâu
-
Trong những năm 1961 – 1965, 100 cơ sở sản xuất mới được xây dựng. Một số
nhà máy cơ khí, điện năng được xây dựng hoặc mở rộng như Nhà máy cơ
khí Hà Nội, Nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo, Nhà máy xe đạp Thống Nhất, Nhà
máy đóng tàu Bạch Đằng, Nhà máy điện Uông Bí, Khu Gang thép Thái
Nguyên... các khu công nghiệp Việt Trì, Thượng Đình (Hà Nội), các nhà máy
đường Vạn Điểm, Sông Lam, sứ Hải Dương, pin Văn Điển, dệt 8 – 3, dệt kim
Đông Xuân, đã sản xuất nhiều mặt hàng phục vụ dân sinh và quốc phòng.
Công nghiệp quốc doanh chiếm tỉ trọng 93% trong tổng giá trị sản lượng
công nghiệp toàn miền Bắc, giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân.
Công nghiệp nhẹ cùng với tiểu thủ công nghiệp đã giải quyết được 80%
hàng tiêu dùng thiết yếu cho nhân dân.
|
10_25_5
|
Trong nông nghiệp, sau khi đưa đại bộ phận nông dân vào các hợp tác xã,
từ năm 1961, các địa phương thực hiện chủ trương xây dựng hợp tác xã sản xuất
nông nghiệp bậc cao. Nông dân bước đầu áp dụng khoa học – kĩ thuật vào
sản xuất nông nghiệp. Hệ thống thuỷ nông phát triển, trong đó có công trình
Bắc — Hưng – Hải. Nhiều hợp tác xã đạt và vượt năng suất 5 tấn thóc trên 1 hécta
gieo trồng.
-
Thương nghiệp quốc doanh được Nhà nước ưu tiên phát triển nên đã chiếm
lĩnh thị trường, góp phần phát triển kinh tế, củng cố quan hệ sản xuất mới, ổn
định và cải thiện đời sống nhân dân.
Hệ thống giao thông đường bộ, đường sắt, đường liên tỉnh, liên huyện, đường
sông, đường hàng không được củng cố. Việc đi lại trong nước và giao thông
quốc tế thuận lợi hơn trước.
Hệ thống giáo dục từ phổ thông đến đại học phát triển nhanh.
Năm học 1964 – 1965, miền Bắc có hơn 9.000 trường phổ thông cấp I, cấp II
và cấp III với tổng số trên 2,6 triệu học sinh. Hệ đại học và trung học chuyên
nghiệp có 18 trường, tăng gấp 2 lần so với năm học 1960 – 1961.
Hệ thống y tế, chăm lo sức khoẻ được đầu tư phát triển, xây dựng khoảng
6 000 cơ sở.
Miền Bắc còn làm nghĩa vụ chi viện cho tiền tuyến miền Nam. Trong 5 năm,
một khối lượng lớn vũ khí, đạn dược, thuốc men... được chuyển vào chiến
trường. Ngày càng có nhiều đơn vị vũ trang, cán bộ quân sự và cán bộ các ngành
được đưa vào miền Nam tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu và xây dựng
vùng giải phóng.
Những thành tựu đạt được trong việc thực hiện kế hoạch 5 năm (1961 – 1965)
và nói chung trong 10 năm (1954 – 1964) đã làm thay đổi bộ mặt xã hội miền
Bắc. Tại Hội nghị Chính trị đặc biệt, tháng 3 – 1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói :
"Trong 10 năm qua, miền Bắc nước ta đã tiến những bước dài chưa từng thấy
trong lịch sử dân tộc. Đất nước, xã hội và con người đều đổi mới."()
Tuy nhiên, khi đề ra kế hoạch 5 năm (1961 – 1965), chúng ta đã phạm một số
sai lầm, khuyết điểm do tư tưởng chủ quan, nóng vội, giáo điều, thể hiện
trong việc đề ra phương châm tiến lên chủ nghĩa xã hội nhanh, mạnh, vững
chắc, trong việc đề ra các mục tiêu, chỉ tiêu quá cao, không tính đến khả
năng và điều kiện cụ thể của đất nước.
(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 11, NXB Chính trị quốc gia, H., 1996, tr. 224.
225
|
10_25_6
|
Kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961 – 1965) đang thực hiện có kết quả, thì ngày
7 – 2 – 1965, đế quốc Mĩ chính thức mở rộng chiến tranh bằng không quân và
hải quân đánh phá miền Bắc. Miền Bắc phải chuyển hướng xây dựng và phát
triển kinh tế cho phù hợp với điều kiện chiến tranh.
?
- Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng họp trong bối cảnh
lịch sử như thế nào ? Nêu nội dung và ý nghĩa của Đại hội.
– Miền Bắc đã đạt được những thành tựu và có những hạn chế gì trong
thực hiện kế hoạch kinh tế – xã hội 5 năm (1961 – 1965) ?
II – MIỀN NAM CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN LƯỢC
"CHIẾN TRANH ĐẶC BIỆT" CỦA ĐẾ QUỐC MĨ (1961 – 1965)
1. Chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của đế quốc Mĩ ở miền Nam
226
Sau phong trào "Đồng khởi" (1959 – 1960), nhân dân ta ở miền Nam tiếp tục
nổi dậy, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang chống Mĩ và chính
quyền Sài Gòn.
Trong khi đó, trên thế giới, phong trào giải phóng dân tộc dâng lên mạnh mẽ,
trực tiếp đe doạ hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc. Để đối phó lại,
G. Kennơđi, vừa lên làm Tổng thống nước Mĩ (đầu năm 1961), đã đề ra chiến
lược toàn cầu "Phản ứng linh hoạt" và tiến hành chiến tranh xâm lược miền Nam Việt
Nam với chiến lược "Chiến tranh đặc biệt".
"Chiến tranh đặc biệt" là một hình thức chiến tranh xâm lược thực dân mới,
được tiến hành bằng quân đội tay sai, dưới sự chỉ huy của hệ thống "cố vấn"
Mĩ, dựa vào vũ khí, trang bị kĩ thuật, phương tiện chiến tranh của Mĩ, nhằm
chống lại các lực lượng cách mạng và nhân dân ta. Âm mưu cơ bản của Mĩ
trong chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" là "dùng người Việt đánh người Việt".
Mĩ đề ra "Kế hoạch Xtalây – Taylo" với nội dung chủ yếu là bình định miền
Nam trong vòng 18 tháng. Thực hiện kế hoạch, Mĩ tăng cường viện trợ quân sự
cho chính quyền Ngô Đình Diệm, tăng nhanh lực lượng quân đội Sài Gòn, tiến
hành dồn dân lập "ấp chiến lược", sử dụng phổ biến các chiến thuật mới "trực
thăng vận", "thiết xa vận". Viện trợ quân sự của Mĩ tăng gấp đôi. Bộ Chỉ huy
quân sự Mĩ (MACV) được thành lập tại Sài Gòn ngày 8 – 2 – 1962 thay cho
Đoàn cố vấn viện trợ quân sự Mĩ (MAAG) thành lập năm 1950 để trực tiếp chỉ
huy cuộc chiến tranh ở Việt Nam.
|
10_25_7
|
"Ấp chiến lược" (sau đó gọi là "ấp tân sinh") được Mĩ và chính quyền Sài Gòn
coi như "xương sống" của "Chiến tranh đặc biệt" và nâng lên thành "quốc
sách". Chúng coi việc lập "ấp chiến lược" như một cuộc chiến tranh tổng lực
nhằm đẩy lực lượng cách mạng ra khỏi các xã ấp, tách dân khỏi cách
mạng, tiến tới nắm dân, thực hiện chương trình "bình định" miền Nam. Chúng
dự định dồn 10 triệu nông dân vào 16 000 ấp trong tổng số 17 000 ấp toàn
miền Nam.
Được Mĩ hỗ trợ chiến đấu và chỉ huy bằng hệ thống cố vấn, quân đội Sài Gòn
liên tiếp mở các cuộc hành quân càn quét nhằm tiêu diệt lực lượng cách mạng,
tiến hành những hoạt động phá hoại miền Bắc, phong toả biên giới, vùng biển
nhằm ngăn chặn chi viện của hậu phương miền Bắc cho chiến trường miền Nam.
2. Miền Nam chiến đấu chống chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của Mĩ
Đáp ứng yêu cầu của cách mạng từ khởi nghĩa từng phần phát triển lên chiến
tranh cách mạng, chống "Chiến tranh đặc biệt" của Mĩ và chính quyền Sài Gòn,
Trung ương Cục miền Nam được thành lập (1 – 1961) thay cho Xứ uỷ Nam Bộ cũ và các
lực lượng vũ trang cách mạng thống nhất thành Quân giải phóng miền Nam
(1521961).
b me
Hình 75. Đoàn Chủ tịch UBTƯMTDTGP miền Nam Việt Nam ra mắt
tại Đại hội lần thứ nhất (2 – 1962)
Dưới ngọn cờ đoàn kết cứu nước của Mặt trận Dân tộc giải phóng do Đảng
lãnh đạo, Quân giải phóng miền Nam cùng với nhân dân đẩy mạnh đấu tranh
227
|
10_25_8
|
chống Mĩ và chính quyền Sài Gòn, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ
trang, nổi dậy với tiến công trên cả ba vùng chiến lược (rừng núi, nông thôn
đồng bằng, đô thị), tiến công địch bằng cả ba mũi chính trị, quân sự, binh vận.
Trong những năm 1961 – 1962, Quân giải phóng đã đẩy lùi nhiều cuộc càn
quét, đồng thời với tiến công tiêu diệt nhiều đồn bốt lẻ của địch. Năm 1962,
quân dân ta đã đánh nhiều cuộc càn quét lớn của địch vào chiến khu D, căn cứ
U Minh, Tây Ninh, phía Bắc và Tây Bắc Sài Gòn.
Cuộc đấu tranh chống và phá "ấp chiến lược" diễn ra gay go, quyết liệt giữa
ta và địch, có hàng chục triệu lượt người tham gia phá "ấp chiến lược" đi đôi với
xây dựng làng chiến đấu. Với quyết tâm "một tấc không đi, một li không rời",
nhân dân miền Nam kiên quyết bám đất, giữ làng, phá thế kìm kẹp của địch.
Mĩ và chính quyền Sài Gòn dù tập trung sức vào dồn dân lập "ấp chiến lược"
nhưng cũng chỉ thực hiện được một phần kế hoạch (gần một nửa trong tổng số
16 000 ấp). Đến cuối năm 1962, cách mạng kiểm soát trên một nửa tổng số ấp,
với gần 70% nông dân.
Ngày 2 – 1 – 1963, hơn 2000 quân Sài Gòn (được cố vấn Mĩ chỉ huy, có cả lính
dù cùng với xe tăng, xe bọc thép, tàu chiến, máy bay lên thẳng) tiến công
vào Ấp Bắc (xã Tân Phú – Cai Lậy – Mĩ Tho). Bám sát trận địa, chờ khi địch tiến
sát, Quân giải phóng mới nổ súng. Suốt một ngày chiến đấu, tuy lực lượng
của Quân giải phóng bằng 1/10 lực lượng của địch, nhưng các mũi tiến công
của địch từ nhiều hướng vào Ấp Bắc đều bị bẻ gãy. Ta loại khỏi vòng chiến
đấu hơn 450 địch (có 19 cố vấn Mỹ), bắn rơi 8 máy bay, bắn cháy 13 xe bọc
thép M.113.
228
Hình 76. Địch tháo chạy trong trận Ấp Bắc (2 – 1 – 1963)
|
10_25_9
|
Chiến thắng Ấp Bắc đánh dấu bước trưởng thành của lực lượng vũ trang cách
mạng miền Nam, đã bước đầu đánh bại các chiến thuật "trực thăng vận", "thiết
xa vận" của địch, đánh sụp lòng tin của quân đội Sài Gòn vào trang bị vũ khí
hiện đại của Mĩ. Chiến thắng này cũng chứng minh quân dân miền Nam hoàn
toàn có khả năng đánh bại "Chiến tranh đặc biệt" của Mĩ và chính quyền Sài
Gòn. Sau trận Ấp Bắc, phong trào "Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công" dấy lên
khắp miền Nam.
Phong trào đấu tranh chính trị của các tầng lớp nhân dân trong các đô thị, cả
ở những thành phố lớn như Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng, có bước phát triển mạnh mẽ,
nổi bật là đấu tranh của các tín đồ Phật giáo, của "đội quân tóc dài" chống lại sự
đàn áp của chính quyền Diệm.
DE DUDE HU
MEN-NOW
Hình 77. "Đội quân tóc dài" đấu tranh đòi đế quốc Mĩ rút khỏi miền Nam Việt Nam
Ngày 8 – 5 – 1963, hai vạn tăng ni, Phật tử ở Huế biểu tình phản đối chính
quyền Sài Gòn cấm treo cờ Phật. Một làn sóng ủng hộ phong trào Phật tử ở
Huế lan rộng trong cả nước, nhất là ở Sài Gòn, Đà Nẵng. Sự kiện Hoà thượng
Thích Quảng Đức tự thiêu tại Sài Gòn để phản đối chính quyền Ngô Đình
Diệm đã gây xúc động mạnh trong nhân dân. Ngày 16 – 6 – 1963, 70 vạn
quần chúng Sài Gòn xuống đường biểu tình chống Mĩ - Diệm, làm rung
chuyển cả thành phố.
Phong trào đấu tranh chính trị ở đô thị cùng với phong trào phá "ấp chiến
lược" ở nông thôn và những đòn tiến công liên tiếp của các lực lượng vũ trang
cách mạng đã đẩy nhanh quá trình suy sụp của chính quyền Ngô Đình Diệm.
229
|
10_25_10
|
230
-
11
-
Ngày 1
1963, Mĩ giật dây các tướng lĩnh trong quân đội Sài Gòn, do
Dương Văn Minh cầm đầu, làm cuộc đảo chính giết anh em Diệm – Nhu, với
hi vọng ổn định tình hình để đẩy mạnh chiến tranh xâm lược. Nhưng cuộc
đảo chính đã làm cho chính quyền Sài Gòn lâm vào khủng hoảng triền miên.
Chỉ trong vòng 18 tháng sau đó, liên tục diễn ra trên 10 cuộc đảo chính.
Sau khi lên làm Tổng thống (thay G. Kennơđi bị ám sát ngày 22 – 11 – 1963),
L. Giônxơn quyết định đẩy mạnh hơn nữa "Chiến tranh đặc biệt". Kế hoạch
Giônxơn – Mác Namara thay thế kế hoạch Xtalây – Taylo được vạch ra nhằm
tăng cường viện trợ quân sự, ổn định chính quyền Sài Gòn, bình định miền Nam
có trọng điểm trong 2 năm (1964 – 1965).
-
-
Mặc dù vậy, từng mảng lớn "ấp chiến lược" của địch đã bị phá vỡ. Cuối năm
1964, địch chỉ còn kiểm soát được 3 300 ấp (khoảng 1/5 số ấp dự kiến), tới
tháng 6 1965, giảm xuống mức thấp nhất, chỉ còn kiểm soát 2 200 ấp.
"Ấp chiến lược" - xương sống của chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" – đã bị
phá sản về cơ bản. Vùng giải phóng ngày càng mở rộng, trở thành hậu
phương trực tiếp của cách mạng. Tại vùng giải phóng, chính quyền cách
mạng các cấp được thành lập, ruộng đất của Việt gian bị tịch thu được chia
cho dân cày nghèo.
Hình 78. Phá "ấp chiến lược", khiêng nhà về nơi ở cũ
Sau chiến thắng Ấp Bắc, Quân giải phóng nhanh chóng trưởng thành và tiến
lên đánh những trận có quy mô lớn. Cuối năm 1964, quân và dân Đông Nam Bộ
mở chiến dịch tiến công đông – xuân 1964 – 1965 với trận mở màn đánh vào
ấp Bình Giã.
|
10_26_1
|
-
Ngày 2 12- 1964, Quân giải phóng mở trận tiến công vào ấp Bình Giã
(Bà Rịa). Trong hơn 1 tháng, Quân giải phóng đã loại khỏi vòng chiến đấu hơn
1 700 địch (trong đó có 60 cố vấn Mỹ), tịch thu và phá huỷ nhiều phương tiện
chiến tranh của chúng.
Thừa thắng sau chiến thắng Bình Giã, Quân giải phóng và nhân dân miền
Nam đẩy mạnh tiến công xuân – hè 1965 và giành nhiều thắng lợi trong các
chiến dịch An Lão (Bình Định), Ba Gia (Quảng Ngãi), Đồng Xoài (Bình Phước).
Từng đơn vị lớn của địch bị tiêu diệt gọn hoặc thiệt hại nặng. Quân đội Sài Gòn,
lực lượng nòng cốt của "Chiến tranh đặc biệt", không còn đủ sức đương đầu với
các cuộc tiến công lớn của Quân giải phóng và đứng trước nguy cơ tan rã. Chiến
lược "Chiến tranh đặc biệt" thất bại hoàn toàn.
– Trình bày âm mưu và thủ đoạn của Mĩ khi tiến hành "Chiến tranh
đặc biệt" (1961 – 1965) ở miền Nam.
Quân dân miền Nam đã chiến đấu chống "Chiến tranh đặc biệt"
(1961 – 1965) và giành thắng lợi như thế nào ?
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Bằng những sự kiện lịch sử, hãy chứng minh câu nói của Chủ tịch Hồ
Chí Minh tại Hội nghị Chính trị đặc biệt (3 – 1964) : "Trong 10 năm qua,
miền Bắc nước ta đã tiến những bước dài chưa từng thấy trong lịch sử dân
tộc. Đất nước, xã hội và con người đều đổi mới".
2. Âm mưu và thủ đoạn của Mĩ ở miền Nam có gì khác nhau giữa hai giai đoạn
1954 – 1960 và 1961 – 1965 ?
231
|
10_26_2
|
Bài
26
CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN LƯỢC "CHIẾN TRANH CỤC BỘ"
Ở MIỀN NAM VÀ CHIẾN TRANH PHÁ HOẠI MIỀN BẮC
LẦN THỨ NHẤT CỦA ĐẾ QUỐC MĨ (1965 – 1968)
Sau thất bại của chiến lược "Chiến tranh đặc biệt", Mĩ tiến hành chiến
lược "Chiến tranh cục bộ" ở miền Nam và mở rộng chiến tranh không
quân, hải quân phá hoại miền Bắc (lần thứ nhất). Giai đoạn này, cả
nước có chiến tranh, nhân dân hai miền trực tiếp đánh Mĩ : miền Nam
chiến đấu chống chiến lược "Chiến tranh cục bộ" ; miền Bắc chống
chiến tranh phá hoại, tiếp tục sản xuất, xây dựng trong chiến tranh và
làm nghĩa vụ hậu phương kháng chiến chống Mĩ, cứu nước của dân tộc.
I – CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN LƯỢC "CHIẾN TRANH CỤC BỘ"
CỦA ĐẾ QUỐC MĨ Ở MIỀN NAM (1965 – 1968)
1. Chiến lược "Chiến tranh cục bộ" của đế quốc Mĩ ở miền Nam
Sau thất bại của chiến lược "Chiến tranh đặc biệt", Mĩ đẩy mạnh chiến tranh
xâm lược miền Nam, chuyển sang chiến lược "Chiến tranh cục bộ" và mở rộng
chiến tranh phá hoại miền Bắc.
"Chiến tranh cục bộ" bắt đầu từ giữa năm 1965, là loại hình chiến tranh xâm
lược thực dân mới, được tiến hành bằng lực lượng quân đội Mĩ, quân đồng minh
của Mĩ(1) và quân đội Sài Gòn, lúc cao nhất (vào năm 1969) gần 1,5 triệu quân,
trong đó quân Mĩ chiếm hơn nửa triệu, quân đồng minh 7 vạn.
Với chiến lược "Chiến tranh cục bộ", Mĩ âm mưu nhanh chóng tạo ra ưu thế
về binh lực và hoả lực để có thể áp đảo quân chủ lực của ta bằng chiến
lược quân sự mới "tìm diệt", cố giành lại thế chủ động trên chiến trường, đẩy
lực lượng vũ trang của ta trở về phòng ngự, buộc ta phải phân tán đánh nhỏ,
hoặc rút về biên giới, làm cho chiến tranh tàn lụi dần.
Dựa vào ưu thế quân sự, với quân số đông, vũ khí hiện đại, hoả lực mạnh,
quân Mĩ vừa mới vào miền Nam đã cho mở ngay cuộc hành quân "tìm diệt"
vào căn cứ của Quân giải phóng ở Vạn Tường (Quảng Ngãi). Tiếp đó, Mĩ mở
liền hai cuộc phản công chiến lược mùa khô2) (đông – xuân) 1965 – 1966 và
(1) Đồng minh của Mĩ trong chiến tranh xâm lược miền Nam Việt Nam gồm 5 nước : Hàn Quốc,
Thái Lan, Philíppin, Ôxtrâylia, Niu Dilân.
(2) Khí hậu miền Nam có hai mùa trong năm : mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, mùa khô từ tháng
11 đến tháng 4 năm sau (theo dương lịch).
232
|
10_26_3
|
1966 – 1967 bằng hàng loạt cuộc hành quân "tìm diệt" và "bình định" vào vùng
"Đất thánh Việt Cộng"(1).
2. Chiến đấu chống chiến lược "Chiến tranh cục bộ" của Mĩ
Chiến đấu chống chiến lược "Chiến tranh cục bộ" là chống lại cuộc chiến
tranh xâm lược được tăng cường và mở rộng với lực lượng quân đội mạnh, gồm
Mĩ, đồng minh của Mĩ và quân đội Sài Gòn, với vũ khí hiện đại.
Nhưng với ý chí không gì lay chuyển "Quyết chiến quyết thắng giặc Mĩ xâm
lược", được sự phối hợp chiến đấu và chi viện của miền Bắc, quân dân ta ở miền
Nam đã anh dũng chiến đấu, với các thắng lợi mở đầu ở Núi Thành (Quảng Nam),
Vạn Tường (Quảng Ngãi).
BIỂNĐ Ô N G
Tuyết Điển
Địch tiến công bằng chiến hạm
Địch tiến công bằng xe lội nước
Địch tiến công bằng máy bay
Quân ta phản công
Nơi quân ta bẻ gãy các đợt
tiến công của địch
Vùng quyết chiến
Bình Đông
(Bình Giang)
Bình Trị
Ham Ivôdind
Ham
Ganvetton
Khu đổi tàu
Gò
Đảm
Vạn Tường
Sơn Bình
Núi
Phổ Tĩnh
Nam Yên
Thanh Thuỷ
An Thái
Bình Thuỷ
Lặc Tự
Bình Hoà
Long Bình
An Cương
Hình 79. Lược đồ trận Vạn Tường – Quảng Ngãi (8 – 1965)
(1) Từ mà Mĩ và chính quyền Sài Gòn gọi vùng đất do cách mạng nắm giữ.
233
|
10_26_4
|
234
Mờ sáng 18 – 8 – 1965, Mĩ huy động 9 000 quân, nhiều xe tăng, xe bọc thép,
máy bay, tàu chiến, mở cuộc hành quân vào thôn Vạn Tường nhằm tiêu diệt
một đơn vị chủ lực của fa.
Sau một ngày chiến đấu, một trung đoàn chủ lực của ta cùng với quân
du kích và nhân dân địa phương đã đẩy lùi được cuộc hành quân của địch,
loại khỏi vòng chiến đấu 900 địch, bắn cháy hàng chục xe tăng, xe bọc thép
và máy bay.
Vạn Tường được coi là "Ấp Bắc" đối với quân Mĩ và quân đồng minh, mở
đầu cao trào "Tìm Mĩ mà đánh, lùng nguy mà diệt" trên khắp miền Nam. Nhiều
"Vành đai diệt Mĩ" xuất hiện như ở Hoà Vang, Chu Lai (Quảng Nam), Củ Chi
(Sài Gòn) ... Một phong trào thi đua trở thành "Dũng sĩ diệt Mĩ" và "Đơn vị anh
hùng diệt Mĩ" diễn ra sôi nổi khắp nơi.
Sau trận Vạn Tường, khả năng đánh thắng Mĩ trong "Chiến tranh cục bộ" của
quân dân ta còn tiếp tục được chứng minh trong hai mùa khô.
Bước vào mùa khô thứ nhất (đông – xuân 1965 – 1966) với 720 000 quân,
trong đó Mĩ và đồng minh có hơn 220 000, địch mở đợt phản công với 450 cuộc
hành quân, trong đó có 5 cuộc hành quân "tìm diệt" lớn, nhằm vào hai hướng
chiến lược chính ở Đông Nam Bộ và Liên khu V, với mục tiêu đánh bại chủ lực
Quân giải phóng.
Quân dân ta trong thế trận chiến tranh nhân dân, với nhiều phương thức tác
chiến, đã chặn đánh địch trên mọi hướng, chủ động tiến công địch khắp mọi nơi.
-
Trong 4 tháng mùa khô (từ tháng 1 1966), trên toàn miền Nam, quân dân
fa loại khỏi vòng chiến đấu 104 000 địch, trong đó có 42 000 quân Mĩ,
3 500 quân đồng minh, bắn rơi 1 430 máy bay.
Bước vào mùa khô thứ hai (đông – xuân 1966 – 1967), với lực lượng được tăng
lên hơn 98 vạn quân, trong đó Mĩ và đồng minh có hơn 44 vạn, chúng mở đợt
phản công với 895 cuộc hành quân, có ba cuộc hành quân lớn "tìm diệt" và
"bình định", lớn nhất là cuộc hành quân Gianxơn Xiti đánh vào căn cứ Dương
Minh Châu (Bắc Tây Ninh), nhằm tiêu diệt quân chủ lực và cơ quan đầu não của ta.
Cùng với những cuộc chủ động tiến công địch trên chiến trường Trị – Thiên,
Đường số 9..., quân dân ta mở hàng loạt trận phản công đánh bại các cuộc hành
quân "tìm diệt" và "bình định" của địch.
Trong mùa khô thứ hai, trên toàn miền Nam, quân dân ta loại khỏi vòng chiến
đấu 151 000 tên địch, trong đó có 68 000 quân Mĩ, 5 500 quân đồng minh, bắn
rơi 1 231 máy bay.
|
10_26_5
|
Ở hầu khắp các vùng nông thôn, quần chúng được sự hỗ trợ của lực lượng
vũ trang đã đứng lên đấu tranh chống ách kìm kẹp của địch, phá từng mảng
"ấp chiến lược". Trong hầu khắp các thành thị, công nhân, các tầng lớp nhân dân
lao động khác, học sinh, sinh viên, Phật tử, một số binh sĩ quân đội Sài Gòn...
đấu tranh đòi Mĩ rút về nước, đòi tự do dân chủ. Vùng giải phóng được mở rộng,
uy tín của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam được nâng cao trên
trường quốc tế.
Đến cuối năm 1967, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam có cơ
quan thường trực ở hầu hết các nước xã hội chủ nghĩa và ở một số nước thuộc
"thế giới thứ ba". Cương lĩnh của Mặt trận được 41 nước, 12 tổ chức quốc tế,
5 tổ chức khu vực lên tiếng ủng hộ.
WAR
CRIMINAL
Hình 80. Nhân dân Mĩ biểu tình phản đối chiến tranh Việt Nam,
đòi quân Mĩ rút về nước (10 – 1967)
Trong khi đó, đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ngày càng bị cô lập trên
trường quốc tế. Năm 1967, theo sáng kiến của nhà bác học người Anh Béctơrăng
Rútxen, Toà án Quốc tế xét xử tội ác chiến tranh của Mĩ ở Việt Nam và Đông
Dương được thành lập, tội ác chiến tranh của Mĩ bị vạch trần.
3. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân năm 1968
Bước vào mùa xuân năm 1968, xuất phát từ nhận định so sánh lực lượng thay
đổi có lợi cho ta sau hai mùa khô, đồng thời lợi dụng mâu thuẫn ở Mĩ trong năm
bầu cử tổng thống (1968), ta chủ trương mở một cuộc Tổng tiến công và nổi dậy
235
|
10_26_6
|
trên toàn miền Nam, trọng tâm là đô thị, nhằm tiêu diệt một bộ phận lực lượng
quân Mĩ, quân đồng minh, đánh đòn mạnh vào chính quyền và quân đội Sài Gòn,
giành chính quyền về tay nhân dân, buộc Mĩ phải đàm phán, rút quân về nước.
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy được mở đầu bằng cuộc tập kích chiến lược
của quân chủ lực vào hầu khắp các đô thị trong đêm 30 rạng sáng 31 – 1 – 1968
(Tết Mậu Thân). Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy đã diễn ra qua ba đợt : từ 30 – 1
đến 25 – 2 ; tháng 5 và 6 ; tháng 8 và 9 – 1968.
Quân dân ta ở miền Nam đồng loạt tiến công và nổi dậy ở 37 trong tổng số
44 tỉnh, 4 trong số 6 đô thị lớn, 64 trong số 242 quận lị, ở hầu khắp các "ấp
chiến lược" và các vùng nông thôn.
Tại Sài Gòn, Quân giải phóng tiến công vào các vị trí đầu não của địch như
Toà Đại sứ Mĩ, Dinh Độc Lập, Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn, Bộ Tư lệnh
Biệt khu Thủ đô, Tổng nha cảnh sát, Đài phát thanh, sân bay Tân Sơn Nhất...
Trong đợt 1, quân dân ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 147 000 địch, trong đó
có 43 000 lính Mĩ, phá huỷ một khối lượng lớn vật chất và phương tiện chiến
tranh của chúng.
Từ trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân năm 1968 có thêm
nhiều lực lượng mới chống Mĩ, chống chính quyền Sài Gòn xuất hiện, mặt trận
đoàn kết dân tộc chống Mĩ, cứu nước được mở rộng. Tổ chức Liên minh các lực
lượng dân tộc, dân chủ và hoà bình ở Sài Gòn, Huế và toàn miền Nam, đại diện
cho các tầng lớp trí thức, tư sản dân tộc tiến bộ ở các thành thị, được thành lập.
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân đã đánh đòn bất ngờ, làm
cho địch choáng váng. Nhưng do lực lượng địch còn đông (hơn nửa triệu lính Mĩ
và đồng minh, gần 1 triệu quân Sài Gòn), cơ sở ở thành thị mạnh, nên chúng đã
nhanh chóng tổ chức lại lực lượng phản công quân ta ở cả thành thị và nông thôn.
Vì vậy, trong đợt 2 và 3, lực lượng của ta gặp không ít khó khăn và tổn thất. Quân
cách mạng vào chiếm giữ thành phố trong đợt 1 bị đẩy ra ngoài. Những người dân
có cảm tình với cách mạng và ủng hộ Quân giải phóng trước đó bị bắt hoặc bị
giết hại. Nhiều vùng nông thôn được giải phóng trước đây, nay lại bị địch chiếm.
Có hạn chế đó là do ta "Chủ quan trong việc đánh giá tình hình, đề ra yêu
cầu chưa thật sát với tình hình thực tế lúc đó, nhất là sau đợt tiến công Tết
Mậu Thân, ta không kịp thời kiểm điểm rút kinh nghiệm hay để đánh giá lại
tình hình và có chủ trương chuyển hướng kịp thời, ta chậm thấy cố gắng mới
của địch và những khó khăn lúc đó của ta"(I).
(1) Nghị quyết Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (năm 1973).
236
|
10_26_7
|
Mặc dù có những tổn thất và hạn chế, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân
Mậu Thân vẫn có ý nghĩa hết sức to lớn, đã làm lung lay ý chí xâm lược của Mĩ,
buộc Mĩ phải tuyên bố "phi Mĩ hoá" chiến tranh xâm lược (tức thừa nhận thất
bại của "Chiến tranh cục bộ"), chấm dứt không điều kiện chiến tranh phá hoại
miền Bắc, chấp nhận đàm phán ở Pari để bàn về chấm dứt chiến tranh. Cuộc
Tổng tiến công và nổi dậy đã mở ra bước ngoặt của cuộc kháng chiến chống Mĩ,
cứu nước.
༡
-
– Đế quốc Mĩ thực hiện âm mưu và thủ đoạn gì trong việc tiến hành
chiến lược “Chiến tranh cục bộ" ở miền Nam (1965 – 1968) ?
- Quân dân ta ở miền Nam đã giành được những thắng lợi gì trong
chiến đấu chống chiến lược "Chiến tranh cục bộ" của Mĩ từ năm 1965
đến năm 1968 ? Nêu ý nghĩa của thắng lợi Vạn Tường (8 – 1965).
- Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 ở miền Nam đã
diễn ra trong hoàn cảnh như thế nào ? Nêu diễn biến, kết quả và ý nghĩa.
II – MIỀN BẮC VỪA CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN TRANH
PHÁ HOẠI LẦN THỨ NHẤT CỦA MĨ, VỪA SẢN XUẤT
VÀ LÀM NGHĨA VỤ HẬU PHƯƠNG (1965 – 1968)
1. Mĩ tiến hành chiến tranh không quân và hải quân phá hoại miền Bắc
Cuối năm 1964 – đầu năm 1965, đồng thời với đẩy mạnh chiến tranh xâm lược
miền Nam, Mĩ mở rộng chiến tranh không quân và hải quân phá hoại miền Bắc.
Ngày 5 – 8 – 1964, sau khi dựng lên "sự kiện Vịnh Bắc Bộ", Mĩ cho máy bay
ném bom bắn phá một số nơi ở miền Bắc như cửa sông Gianh (Quảng Bình),
Bến Thuỷ (Nghệ An), Lạch Trường (Thanh Hoá), thị xã Hòn Gai
(Quảng Ninh).
Vinh
-
Ngày 7 – 2 – 1965, lấy cớ "trả đũa" việc Quân giải phóng miền Nam tiến
công doanh trại quân Mĩ ở Playku, Mĩ cho máy bay ném bom bắn phá thị xã
Đồng Hới (Quảng Bình), đảo Cồn Cỏ (Vĩnh Linh) v.v..., chính thức gây ra cuộc
chiến tranh bằng không quân và hải quân phá hoại miền Bắc (lần thứ nhất).
Tiến hành chiến tranh phá hoại, Mĩ âm mưu phá tiềm lực kinh tế, quốc
phòng, phá công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc ; ngăn chặn nguồn
chi viện từ bên ngoài vào miền Bắc và từ miền Bắc vào miền Nam ; uy hiếp tinh
thần, làm lung lay ý chí chống Mĩ của nhân dân ta ở hai miền đất nước.
237
|
10_26_8
|
Mĩ đã huy động một lực lượng không quân và hải quân rất lớn, gồm hàng
nghìn máy bay tối tân thuộc 50 loại khác nhau, cả những loại mới nhất, như
F111, B52... và các loại vũ khí hiện đại.
Không quân và hải quân Mĩ tập trung đánh vào các mục tiêu quân sự, các
đầu mối giao thông, các nhà máy, xí nghiệp, hầm mỏ, các công trình thuỷ lợi,
khu đông dân. Chúng đánh cả trường học, nhà trẻ, bệnh viện, khu an dưỡng, đền,
chùa, nhà thờ.
Máy bay, tàu chiến Mĩ ném bom, bắn phá liên tục, khắp mọi nơi, mọi lúc,
trong mọi thời tiết, với cường độ ngày càng tăng. Trung bình mỗi ngày có 300
lần chiếc máy bay Mĩ đi gây tội ác với 1 600 tấn bom đạn trút xuống các làng
mạc, phố xá. Bom đạn của chúng đã cướp đi biết bao sinh mạng và gây thương
tích cho bao nhiêu người khác. Bom đạn của chúng đã tàn phá biết bao của cải,
cơ sở kinh tế, công trình văn hoá, giáo dục, y tế mà nhân dân ta đã tạo nên trong
hơn 10 năm trước đó.
2. Miền Bắc vừa sản xuất vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại
Ngay từ ngày đầu Mĩ mở rộng chiến tranh, miền Bắc đã kịp thời chuyển mọi
hoạt động sang thời chiến, thực hiện quân sự hoá toàn dân, đào đắp công sự
chiến đấu, hầm hào phòng tránh ; triệt để sơ tán, phân tán những nơi đông dân
để tránh thiệt hại về người và của.
Chống lại những hành động phá hoại của địch là nhiệm vụ của các lực lượng
phòng không, không quân, hải quân với vũ khí, phương tiện chiến tranh hiện đại,
của cả lực lượng tự vệ, dân quân và toàn dân với vũ khí thông thường. Hễ địch
đến là đánh, ai không trực tiếp chiến đấu thì phục vụ chiến đấu. Khi bình thường
thì toàn dân sản xuất.
Trong sản xuất xây dựng kinh tế, ta chủ trương đẩy mạnh kinh tế địa phương,
chú trọng phát triển nông nghiệp. Xây dựng kinh tế thời chiến theo hướng đó sẽ
hạn chế được sự tàn phá của chiến tranh và tăng khả năng đảm bảo yêu cầu của
cuộc chiến đấu tại chỗ và đời sống nhân dân các địa phương.
Trong chiến đấu và sản xuất, trên miền Bắc dấy lên phong trào thi đua chống
Mĩ, cứu nước, thể hiện sáng ngời chân lí "Không có gì quý hơn độc lập, tự do".
Qua phong trào thi đua, quân dân ta tỏ rõ sức mạnh của một dân tộc giàu truyền
thống lao động cần cù, sáng tạo, chiến đấu thông minh, dũng cảm, đã lập được
thành tích to lớn trong chiến đấu và sản xuất.
Trong hơn 4 năm (từ ngày 5 – 8 – 1964 đến ngày 1 – 11 – 1968), miền Bắc bắn
rơi, phá huỷ 3 243 máy bay, trong đó có 6 B52, 3 F111 ; bắn cháy, bắn chìm
143 tàu chiến. Ngày 1 – 11 – 1968, Mĩ tuyên bố ngừng hẳn chiến tranh phá
hoại miền Bắc.
238
|
10_26_9
|
Trên mặt trận sản xuất, miền Bắc cũng lập được những thành tích quan trọng.
Trong nông nghiệp, diện tích canh tác được mở rộng, năng suất lao động
không ngừng tăng lên, ngày càng có nhiều hợp tác xã, nhiều địa phương đạt
"3 mục tiêu" (5 tấn thóc, 2 đầu lợn, 1 lao động trên 1 hécta diện tích gieo trồng
trong 1 năm). Năm 1965, miền Bắc có 7 huyện, 640 hợp tác xã đạt mục tiêu
5 tấn thóc trên 1 hécta gieo trồng trong 1 năm ; đến năm 1967, tăng lên 30 huyện
và 2 485 hợp tác xã.
Trong công nghiệp, năng lực sản xuất ở một số ngành được giữ vững. Các cơ
sở công nghiệp lớn đã kịp thời sơ tán, phân tán, sớm đi vào sản xuất, đáp ứng
nhu cầu thiết yếu nhất của chiến đấu, sản xuất và đời sống. Công nghiệp địa
phương và công nghiệp quốc phòng đều phát triển. Mỗi tỉnh trở thành một đơn
vị kinh tế tương đối hoàn chỉnh.
Giao thông vận tải là một trong những trọng điểm bắn phá của địch, được
quân và dân ta bảo đảm thường xuyên thông suốt.
Văn hoá, giáo dục, y tế, khoa học, văn học, nghệ thuật cũng phát triển mạnh,
đã phục vụ đắc lực cho nhiệm vụ chiến đấu, sản xuất và đời sống.
3. Miền Bắc thực hiện nghĩa vụ hậu phương lớn
Là hậu phương lớn của cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước, miền Bắc luôn
hướng về miền Nam. Vì miền Nam ruột thịt, miền Bắc phấn đấu "Mỗi người làm
việc bằng hai". Vì tiền tuyến kêu gọi, hậu phương sẵn sàng đáp lại "Thóc không
thiếu một cân, quân không thiếu một người".
Thửa ruộng
Min Nan
Hình 81. Những thửa ruộng vì miền Nam của nông dân xã Hoà Lạc,
huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình
239
|
10_27_1
|
Từ năm 1959, tuyến đường vận chuyển chiến lược Bắc – Nam mang tên Hồ
Chí Minh trên bộ (dọc theo dãy núi Trường Sơn) và trên biển (dọc theo bờ biển)
bắt đầu khai thông, dài hàng nghìn cây số, đã nối liền hậu phương với tiền tuyến.
Hình 82. Chi viện cho chiến trường miền Nam qua tuyến đường Trường Sơn
Qua hai tuyến đường vận chuyển chiến lược đó, trong 4 năm (1965 – 1968)
miền Bắc đã đưa hơn 300 000 cán bộ, bộ đội vào Nam tham gia chiến đấu, phục
vụ chiến đấu, xây dựng kinh tế, văn hoá tại các vùng giải phóng ; hàng chục vạn
tấn vũ khí, đạn dược, quân trang, quân dụng, xăng dầu, lương thực, thực phẩm,
thuốc men và nhiều vật dụng khác. Tính chung, sức người, sức của từ Bắc
chuyển vào Nam trong 4 năm đã tăng gấp 10 lần so với giai đoạn trước.
Nguồn chi viện cùng với thắng lợi trong chiến đấu và sản xuất của quân dân
miền Bắc đã góp phần quyết định vào thắng lợi của quân dân ta ở miền Nam
trong chiến đấu chống chiến lược "Chiến tranh cục bộ" của Mĩ.
?
– Đế quốc Mĩ đã thực hiện âm mưu và dùng thủ đoạn gì trong cuộc chiến tranh
không quân và hải quân phá hoại miền Bắc từ năm 1965 đến năm 1968 ?
- Miền Bắc đã lập được những thành tích gì trong sản xuất và chiến
đấu chống chiến tranh phá hoại của Mĩ từ năm 1965 đến năm 1968 ?
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Phân tích những điểm giống và khác nhau giữa hai chiến lược "Chiến tranh
đặc biệt" (1961 – 1965) và "Chiến tranh cục bộ" (1965 – 1968) của Mĩ
ở miền Nam Việt Nam.
2. Từ năm 1965 đến năm 1968, quân dân ta ở miền Bắc đã chiến đấu và sản
xuất như thế nào và đã đáp ứng những yêu cầu gì của cách mạng cả nước ?
240
|
10_27_2
|
CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN LƯỢC "VIỆT NAM HOÁ
Bài CHIẾN TRANH" Ở MIỀN NAM VÀ CHIẾN TRANH PHÁ HOẠI
27 MIỀN BẮC LẦN THỨ HAI CỦA ĐẾ QUỐC MĨ (1969 – 1973)
Sau thất bại của chiến lược "Chiến tranh cục bộ", Mĩ tiến hành chiến
lược "Việt Nam hoá chiến tranh" ở miền Nam và mở rộng chiến tranh
không quân, hải quân phá hoại miền Bắc (lần thứ hai) ; miền Nam
chiến đấu chống chiến lược "Việt Nam hoá chiến tranh", miền Bắc
chống chiến tranh phá hoại của Mĩ. Thời gian giữa hai cuộc chiến tranh
phá hoại, miền Bắc khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục và phát
triển kinh tế – văn hoá, làm nghĩa vụ hậu phương.
I – CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN LƯỢC "VIỆT NAM HOÁ
CHIẾN TRANH" VÀ "ĐÔNG DƯƠNG HOÁ CHIẾN TRANH"
CỦA ĐẾ QUỐC MĨ (1969 – 1973)
1. Chiến lược "Việt Nam hoá chiến tranh" và "Đông Dương hoá chiến tranh"
của đế quốc Mĩ
Đầu năm 1969, Níchxơn vừa lên nắm chính quyền đã đề ra chiến lược toàn
cầu "Ngăn đe thực tế" (thay cho chiến lược "Phản ứng linh hoạt" của Kennơđi)
và tiếp tục cuộc chiến tranh xâm lược thực dân mới, thực hiện chiến lược "Việt
Nam hoá chiến tranh" ở miền Nam và mở rộng chiến tranh ra toàn Đông Dương
với chiến lược "Đông Dương hoá chiến tranh".
Chiến lược "Việt Nam hoá chiến tranh" được tiến hành bằng lực lượng quân
đội Sài Gòn là chủ yếu, có sự phối hợp về hoả lực, không quân, hậu cần của Mĩ
và vẫn do Mĩ chỉ huy bằng hệ thống cố vấn.
Với chiến lược "Việt Nam hoa chiến tranh", quân Mĩ và quân đồng minh rút
dần khỏi chiến tranh để giảm xương máu người Mĩ trên chiến trường, đồng
thời là quá trình tăng cường lực lượng của quân đội Sài Gòn nhằm tận dụng
xương máu người Việt Nam. Thực chất đó là sự tiếp tục thực hiện âm mưu
"Dùng người Việt đánh người Việt" của Mĩ.
Quân đội Sài Gòn còn được Mĩ sử dụng như lực lượng xung kích ở Đông
Dương trong các cuộc hành quân mở rộng xâm lược Campuchia (1970), tăng
cường chiến tranh ở Lào (1971), thực hiện âm mưu "Dùng người Đông Dương
đánh người Đông Dương".
241
|
10_27_3
|
Mĩ còn dùng thủ đoạn ngoại giao, như lợi dụng mâu thuẫn Trung – Xô,
thoả hiệp với Trung Quốc, hoà hoãn với Liên Xô nhằm hạn chế sự giúp đỡ của
các nước đó đối với cuộc kháng chiến của nhân dân ta.
2. Chiến đấu chống chiến lược "Việt Nam hoá chiến tranh"
và "Đông Dương hoá chiến tranh" của Mĩ
Nhân dân ta chiến đấu chống chiến lược "Việt Nam hoá chiến tranh" là chống
lại cuộc chiến tranh xâm lược toàn diện được tăng cường và mở rộng ra toàn
Đông Dương ; vừa chiến đấu chống địch trên chiến trường, vừa đấu tranh với
địch trên bàn đàm phán.
Thắng lợi chính trị mở đầu giai đoạn chống "Việt Nam hoá chiến tranh" là
sự ra đời của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam
ngày 6 – 6 – 1969. Đó là chính phủ hợp pháp của nhân dân miền Nam. Vừa ra
đời, Chính phủ cách mạng lâm thời đã được 23 nước công nhận, trong đó có 21
nước đặt quan hệ ngoại giao.
Giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước của nhân dân ta ở cả hai miền và
cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc đang trên đà thắng lợi thì Chủ tịch
Hồ Chí Minh qua đời ngày 2 – 9 – 1969. Đó là một tổn thất lớn, không gì có
thể bù đắp đối với dân tộc ta, đối với cách mạng nước ta.
242
Hình 83. Lễ tang Chủ tịch Hồ Chí Minh (9 – 9 – 1969)
|
10_27_4
|
Trước khi đi xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho toàn Đảng, toàn dân ta
bản Di chúc lịch sử. Trong Di chúc, Người nêu rõ : "Cuộc kháng chiến chống
Mĩ có thể kéo dài... Đồng bào ta có thể phải hi sinh nhiều của, nhiều người.
Dù sao chúng ta phải quyết tâm đánh giặc Mĩ đến thắng lợi hoàn toàn... Dù
khó khăn gian khổ đến mấy, nhân dân ta nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi.
Đế quốc Mĩ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống
nhất. Đồng bào Nam, Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà". Người cũng nhắc
nhở "Đảng cần có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hoá,
nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân".
Thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta ở hai miền đẩy
mạnh kháng chiến chống Mĩ, cứu nước.
Trong hai năm 1970 – 1971, nhân dân ta cùng với nhân dân hai nước
Campuchia và Lào đã giành được những thắng lợi có ý nghĩa chiến lược trên mặt
trận quân sự và chính trị.
Trong hai ngày 24 và 25 – 4 – 1970, Hội nghị cấp cao ba nước Việt Nam
Lào – Campuchia họp nhằm đối phó lại việc Mĩ chỉ đạo bọn tay sai làm đảo
chính lật đổ Chính phủ trung lập Xihanúc của Campuchia (18 – 3 – 1970) để
chuẩn bị cho bước phiêu lưu quân sự mới ; biểu thị quyết tâm của nhân dân ba
nước Đông Dương đoàn kết chiến đấu chống Mĩ.
Hình 84. Xihanúc, Nguyễn Hữu Thọ, Phạm Văn Đồng, Xuphanuvông
(từ trái sang phải) tại Hội nghị cấp cao ba nước Đông Dương
243
|
10_27_5
|
Từ ngày 30 – 4 đến ngày 30 – 6 – 1970, quân đội Việt Nam có sự phối hợp
của quân dân Campuchia đã đập tan cuộc hành quân xâm lược Campuchia của
10 vạn quân Mĩ và quân đội Sài Gòn, loại khỏi vòng chiến đấu 17 000 địch, giải
phóng nhiều vùng đất đai rộng lớn với 4,5 triệu dân.
Từ ngày 12 – 2 đến ngày 23 – 3 – 1971, quân đội Việt Nam có sự phối hợp
của quân dân Lào đã đập tan cuộc hành quân mang tên "Lam Sơn – 719" chiếm
giữ Đường 9 – Nam Lào của 4,5 vạn quân Mĩ và quân đội Sài Gòn, loại khỏi
vòng chiến đấu 22 000 địch, buộc quân Mĩ và quân đội Sài Gòn phải rút khỏi
Đường 9 – Nam Lào, giữ vững hành lang chiến lược của cách mạng Đông Dương.
Thắng lợi trên mặt trận quân sự đã hỗ trợ và thúc đẩy phong trào đấu tranh
chính trị, chống "bình định".
Ở khắp các thành thị, phong trào của các tầng lớp nhân dân nổ ra liên tục.
Đặc biệt ở Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng, phong trào học sinh, sinh viên nổ ra rầm rộ
đã thu hút đông đảo giới trẻ tham gia. Phong trào học sinh, sinh viên có vai trò
quan trọng, thường "châm ngòi nổ" cho phong trào chung của các tầng lớp nhân
nhân thành thị.
Tại các vùng nông thôn, đồng bằng, rừng núi, ven thị, khắp nơi có phong trào
của quần chúng nổi dậy chống "bình định", phá "ấp chiến lược" của địch. Đến
đầu năm 1971, cách mạng giành quyền làm chủ thêm 3600 ấp với 3 triệu dân.
Chính quyền cách mạng cũng đã cấp cho nông dân trên 1,6 triệu hécta ruộng
đất. Trong vùng giải phóng, các hoạt động sản xuất nông nghiệp, thủ công
nghiệp được đẩy mạnh.
3. Cuộc Tiến công chiến lược năm 1972
244
Bước vào năm 1972, quân ta mở cuộc Tiến công chiến lược từ ngày 30 – 3,
lấy Quảng Trị làm hướng tiến công chủ yếu bên cạnh các hướng Đông Nam Bộ
và Tây Nguyên, rồi phát triển rộng ra khắp chiến trường miền Nam.
Quân ta tiến công địch với cường độ mạnh, quy mô lớn, trên hầu khắp các
địa bàn chiến lược quan trọng. Chỉ trong thời gian ngắn (đến cuối tháng
6 – 1972), quân ta chọc thủng ba phòng tuyến mạnh nhất của địch là Quảng Trị,
Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, loại khỏi vòng chiến đấu hơn 20 vạn tên địch, giải
phóng nhiều vùng đất đai rộng lớn và đông dân.
Sau đòn mở đầu bất ngờ của quân ta, quân đội Sài Gòn có sự yểm trợ của Mĩ
đã phản công lại, gây cho ta nhiều tổn thất ; Mĩ gây trở lại chiến tranh phá hoại
miền Bắc từ ngày 6 – 4 – 1972.
|
10_27_6
|
Cuộc Tiến công chiến lược năm 1972 đã giáng đòn nặng nề vào chiến lược
"Việt Nam hoá chiến tranh", buộc Mĩ phải tuyên bố "Mĩ hoá" trở lại chiến tranh
xâm lược (tức thừa nhận thất bại của "Việt Nam hoá chiến tranh").
༡
-
- Nêu âm mưu và thủ đoạn của Mĩ trong chiến lược "Việt Nam hoa
chiến tranh" và "Đông Dương hoá chiến tranh" (1969 – 1973).
– Nêu những thắng lợi chung của ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia
trên các mặt trận quân sự, chính trị, ngoại giao trong chiến đấu chống
chiến lược "Việt Nam hoá chiến tranh" và "Đông Dương hoá chiến
tranh" của Mĩ (1969 – 1973).
– Cuộc Tiến công chiến lược năm 1972 ở miền Nam đã diễn ra như thế
nào ? Nêu kết quả và ý nghĩa.
II – MIỀN BẮC KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN
KINH TẾ – XÃ HỘI, CHIẾN ĐẤU CHỐNG CHIẾN TRANH
PHÁ HOẠI LẦN THỨ HAI CỦA MĨ
VÀ LÀM NGHĨA VỤ HẬU PHƯƠNG (1969 – 1973)
1. Miền Bắc khôi phục và phát triển kinh tế – xã hội
Miền Bắc vừa trải qua cuộc chiến tranh phá hoại, vì vậy, yêu cầu cấp bách
trước mắt là khắc phục hậu quả của chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế –
xã hội. Một yêu cầu cấp bách khác đặt ra đối với miền Bắc giai đoạn này là khắc
phục những yếu kém trong nền kinh tế.
Thực hiện chủ trương của Đảng và Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ba
cuộc vận động chính trị lớn được phát động : đẩy mạnh lao động sản xuất ;
phát huy dân chủ và tăng cường chế độ làm chủ tập thể của quần chúng
xã viên ở nông thôn ; nâng cao chất lượng đảng viên và kết nạp đảng viên
lớp Hồ Chí Minh.
Trên khắp miền Bắc dấy lên phong trào thi đua học tập, công tác, lao động
sản xuất, nhằm khôi phục và phát triển kinh tế – xã hội.
Trong nông nghiệp, Nhà nước đề ra một số chủ trương khuyến khích sản
xuất. Chăn nuôi được đưa lên thành ngành chính. Các hợp tác xã tích cực áp
dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật và nhiều biện pháp thâm canh tăng vụ. Nhờ đó,
nhiều hợp tác xã đạt được mục tiêu 5 tấn thóc trên một hecta gieo trồng, một số
hợp tác xã đạt từ 6 đến 7 tấn. Sản lượng lương thực năm 1970 tăng hơn 60 vạn
tấn so với năm 1968. Việc cải tiến quản lí hợp tác xã có bước tiến đáng kể.
245
|
10_27_7
|
Trong công nghiệp, nhiều cơ sở công nghiệp trung ương và địa phương bị
tàn phá được khôi phục nhanh chóng. Nhiều công trình đang làm dở được ưu
tiên đầu tư xây dựng tiếp, đưa vào hoạt động. Nhà máy Thuỷ điện Thác Bà (Yên
Bái) là nhà máy thuỷ điện đầu tiên của ta được gấp rút hoàn thành và bắt đầu
phát điện từ tháng 10 – 1971. Một số ngành công nghiệp quan trọng, như điện,
than, cơ khí, vật liệu xây dựng... đều có bước phát triển. Giá trị sản lượng công
nghiệp năm 1971 tăng 142% so với năm 1968.
Hệ thống giao thông vận tải, nhất là các tuyến giao thông chiến lược bị phá
hoại nặng nề, được khẩn trương khôi phục.
Văn hoá, giáo dục, y tế cũng nhanh chóng được khôi phục và phát triển. Đời
sống nhân dân ổn định. Một số khó khăn do sai lầm, khuyết điểm của ta trong
chỉ đạo, quản lí kinh tế – xã hội bước đầu được khắc phục.
2. Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại vừa sản xuất
246
Ngày 6 – 4 – 1972, Mĩ cho máy bay ném bom bắn phá một số nơi thuộc khu IV cũ.
Ngày 16 – 4 – 1972, Níchxơn chính thức tiến hành cuộc chiến tranh bằng
không quân và hải quân phá hoại miền Bắc (lần thứ hai) ; đến ngày 9 – 5 – 1972,
tuyên bố phong toả cảng Hải Phòng cùng các cửa sông, luồng lạch, vùng biển
miền Bắc.
Cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai của Níchxơn vượt xa cuộc chiến tranh
phá hoại lần thứ nhất của Giônxơn cả về quy mô, tốc độ, cường độ đánh
phá, sử dụng các loại máy bay hiện đại nhất như B52, F111. Ý đồ của Níchxơn
là cứu nguy cho chiến lược "Việt Nam hoa chiến tranh", tạo thế mạnh trên
bàn đàm phán ở Pari.
Nhờ được chuẩn bị trước và với tư thế luôn luôn sẵn sàng chiến đấu, miền
Bắc đã chủ động, kịp thời chống trả địch ngay từ trận đầu.
Trong điều kiện chiến tranh ác liệt, các hoạt động sản xuất xây dựng ở miền
Bắc vẫn không bị ngừng trệ, giao thông vận tải bảo đảm thông suốt, các mặt hoạt
động khác như văn hoá, giáo dục, y tế được duy trì và phát triển.
Ngày 14 – 12 – 1972, gần 2 tháng sau khi tuyên bố ngừng ném bom bắn phá
miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra, để hỗ trợ cho mưu đồ chính trị – ngoại giao mới,
Níchxơn phê chuẩn kế hoạch mở cuộc tập kích chiến lược đường không bằng
máy bay B52 vào Hà Nội và Hải Phòng, bắt đầu từ tối ngày 18 đến hết ngày
29 – 12 – 1972, nhằm giành thắng lợi quân sự quyết định, buộc ta phải kí một
hiệp định có lợi cho Mĩ.
|
10_27_8
|
Quân dân ta ở miền Bắc đã đánh trả không quân Mĩ những đòn đích đáng,
bắn rơi 81 máy bay (trong đó có 34 máy bay B52, 5 máy bay F111), bắt sống 43
phi công Mĩ, đập tan cuộc tập kích chiến lược đường không bằng máy bay B52
của chúng. Thắng lợi này được coi như trận "Điện Biên Phủ trên không".
Tính chung, trong cả cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai (từ 6 – 4 – 1972
đến ngày 15 – 1 – 1973), miền Bắc bắn rơi 735 máy bay Mĩ (trong đó có 61
máy bay B52, 10 máy bay F111), bắn chìm 125 tàu chiến, loại khỏi vòng chiến
đấu hàng trăm phi công Mĩ.
Hình 85. Máy bay Mĩ bị bắn rơi trên đường phố Hà Nội
"Điện Biên Phủ trên không" là trận thắng quyết định của ta, đã buộc Mĩ
phải tuyên bố ngừng hẳn các hoạt động chống phá miền Bắc (15 – 1 – 1973)
và kí Hiệp định Pari về chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam
(271-1973).
3. Miền Bắc thực hiện nghĩa vụ hậu phương lớn
Trong thời gian Mĩ ngừng ném bom sau chiến tranh phá hoại lần thứ nhất và
cả trong chiến tranh phá hoại lần thứ hai, miền Bắc đã tập trung lớn khả năng về
lực lượng và phương tiện để khắc phục kịp thời hậu quả của những trận đánh phá
247
|
10_27_9
|
khốc liệt, vượt qua những cuộc bao vây phong toả gắt gao của địch, bảo đảm
tiếp nhận tốt hàng viện trợ từ bên ngoài và chi viện theo yêu cầu của tiền tuyến
miền Nam, cả chiến trường Lào và Campuchia.
Trong 3 năm (1969 – 1971), hàng chục vạn thanh niên miền Bắc được gọi
nhập ngũ, có 60% trong số đó lên đường bổ sung cho các chiến trường miền
Nam, Lào, Campuchia. Khối lượng vật chất đưa vào các chiến trường tăng
gấp 1,6 lần so với 3 năm trước đó. Năm 1972, miền Bắc đã động viên hơn 22
vạn thanh niên bổ sung cho lực lượng vũ trang ; đưa vào chiến trường 3 nước
Đông Dương nhiều đơn vị bộ đội được huấn luyện, trang bị đầy đủ. Khối lượng
vật chất đưa vào chiến trường năm 1972 tăng gấp 1,7 lần so với năm 1971.
– Miền Bắc đã đạt được những thành tựu gì trong việc thực hiện nhiệm vụ
khôi phục và phát triển kinh tế – xã hội từ năm 1969 đến năm 1973 ?
- Quân và dân miền Bắc đã đánh bại cuộc tập kích chiến lược đường
không bằng máy bay B52 của Mĩ cuối năm 1972 như thế nào ? Nêu kết
quả và ý nghĩa.
– Miền Bắc đã thực hiện nghĩa vụ của hậu phương như thế nào đối với
tiền tuyến miền Nam từ năm 1969 đến năm 1973
III – ĐẤU TRANH TRÊN MẶT TRẬN NGOẠI GIAO,
HIỆP ĐỊNH PARI NĂM 1973 VỀ CHẤM DỨT CHIẾN TRANH,
LẬP LẠI HOÀ BÌNH Ở VIỆT NAM
1.Đấu tranh đòi Mĩ xuống thang chiến tranh và thương lượng
ở Hội nghị Pari
248
Đầu năm 1967, sau thắng lợi trong hai mùa khô 1965 – 1966 và 1966 – 1967, ta
chủ trương mở thêm mặt trận tiến công ngoại giao, nhằm tố cáo tội ác của đế quốc Mĩ,
vạch trần luận điệu hoà bình bịp bợm của chúng, nêu cao tính chất chính nghĩa, lập
trường đúng đắn của ta, tranh thủ rộng rãi sự đồng tình ủng hộ của dư luận quốc tế.
Mục tiêu đấu tranh ngoại giao trước mắt của ta là đòi Mĩ chấm dứt không điều kiện
chiến tranh phá hoại miền Bắc, coi đó là điều kiện tiên quyết để đi đến thương lượng
ở bàn hội nghị.
Ngày 31
. 3 – 1968, sau đòn tiến công bất ngờ của quân dân ta trong cuộc Tổng
tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân, Giônxơn tuyên bố ngừng ném bom bắn phá
miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra và bắt đầu nói đến đàm phán với Việt Nam.
|
10_27_10
|
Ngày 13 – 5 – 1968, cuộc đàm phán chính thức Hai bên, giữa đại diện
Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và đại diện Chính phủ Hoa Kì họp
phiên đầu tiên ở Pari.
Ngày 1 – 11 – 1968, Tổng thống Mĩ Giônxơn tuyên bố ngừng ném bom bắn
phá trên toàn miền Bắc. Từ đây, đấu tranh giữa ta và Mĩ chủ yếu xoay quanh vấn
đề hình thức, thành phần hội nghị và đã đi đến thống nhất về hình thức Hội nghị
Bốn bên giữa Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền
Nam Việt Nam (sau đó là Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam
Việt Nam), Hoa Kì và Việt Nam Cộng hoà (chính quyền Sài Gòn).
Hội nghị Bốn bên về Việt Nam chính thức họp phiên đầu tiên ngày 25 – 1 –
1969 tại Pari.
Từ phiên họp đầu tiên đến khi đạt được giải pháp hiệp định, Hội nghị Bốn
bên ở Pari trải qua nhiều phiên họp chung công khai và nhiều cuộc tiếp xúc riêng.
Lập trường Bốn bên, mà thực chất là Hai bên Việt Nam và Hoa Kì, rất khác nhau,
mâu thuẫn nhau, khiến cho cuộc đấu tranh diễn ra gay gắt trên bàn thương lượng.
2. Hiệp định Pari năm 1973 về chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình
ở Việt Nam
Trong các phiên họp chung công khai cũng như trong các cuộc tiếp xúc riêng,
phía Việt Nam tập trung mũi nhọn đấu tranh vào hai vấn đề mấu chốt nhất : đòi
quân Mĩ và quân đồng minh rút hết khỏi miền Nam và đòi họ tôn trọng các
quyền dân tộc cơ bản của nhân dân Việt Nam và quyền tự quyết của nhân dân
miền Nam Việt Nam.
Phía Mĩ có quan điểm ngược lại, nhất là vấn đề rút quân, đòi quân đội miền
Bắc cũng phải rút khỏi miền Nam, và từ chối kí dự thảo Hiệp định do phía Việt
Nam đưa ra (10 – 1972) để rồi mở cuộc tập kích chiến lược đường không bằng
máy bay B52 vào Hà Nội, Hải Phòng trong 12 ngày đêm cuối năm 1972 với ý
đồ buộc phía Việt Nam kí dự thảo Hiệp định do Mĩ đưa ra.
Nhưng Mĩ đã thất bại. Quân dân ta đã đập tan cuộc tập kích chiến lược đường
không bằng máy bay B52 của Mĩ, làm nên trận "Điện Biên Phủ trên không", sau
đó buộc Mĩ phải kí dự thảo Hiệp định Pari do Việt Nam đưa ra trước đó.
Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam được kí tắt
ngày 23 – 1 – 1973 giữa đại diện hai chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và
Hoa Kì, và kí chính thức ngày 27 – 1 – 1973 giữa bốn Ngoại trưởng, đại diện
cho các chính phủ tham dự Hội nghị tại Pari. Hiệp định Pari bắt đầu có hiệu lực
từ ngày kí chính thức.
249
|
10_27_11
|
Nội dung Hiệp định gồm những điều khoản cơ bản sau :
- Hoa Kì và các nước cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và
toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.
-
– Cuộc ngừng bắn ở miền Nam Việt Nam được thực hiện vào 24 giờ ngày
27 – 1 – 1973. Hoa Kì cam kết chấm dứt mọi hoạt động quân sự chống miền
Bắc Việt Nam.
-
– Hoa Kì rút hết quân đội của mình và quân đồng minh trong thời hạn 60 ngày
kể từ khi kí hiệp định, huỷ bỏ các căn cứ quân sự Mĩ, cam kết không tiếp tục
dính líu quân sự hoặc can thiệp vào công việc nội bộ của miền Nam Việt Nam.
– Nhân dân miền Nam Việt Nam tự quyết định tương lai chính trị thông qua
tổng tuyển cử tự do, không có sự can thiệp của nước ngoài.
- Hai miền Nam – Bắc Việt Nam sẽ thương lượng về việc thống nhất đất
nước không có sự can thiệp của nước ngoài.
– Hai bên tiến hành trao trả tù binh và dân thường bị bắt.
– Các bên công nhận thực tế miền Nam Việt Nam có hai chính quyền, hai
quân đội, hai vùng kiểm soát và ba lực lượng chính trị (lực lượng cách mạng,
lực lượng hoà bình trung lập và lực lượng chính quyền Sài Gòn).
-
– Hoa Kì cam kết góp phần vào việc hàn gắn vết thương chiến tranh ở Việt
Nam và Đông Dương, tiến tới thiết lập quan hệ mới, bình đẳng và cùng có lợi
giữa hai nước.
250
Hình 86. Lễ kí chính thức Hiệp định Pari (27 – 1 – 1973)
|
10_28_1
|
Ngày 2 – 3 – 1973, Hội nghị quốc tế về Việt Nam được triệu tập tại Pari, gồm
đại biểu các nước Liên Xô, Trung Quốc, Anh, Pháp, bốn bên tham gia kí Hiệp
định và bốn nước trong Uỷ ban giám sát và kiểm soát quốc tế (Ba Lan,
Canađa, Hunggari, Inđônêxia), với sự có mặt của Tổng thư kí Liên hợp quốc.
Tất cả các nước tham dự Hội nghị đã kí vào bản Định ước công nhận về mặt
pháp lí quốc tế Hiệp định Pari về Việt Nam và bảo đảm cho Hiệp định được
thi hành nghiêm chỉnh.
Hiệp định Pari về Việt Nam là thắng lợi của sự kết hợp giữa đấu tranh quân
sự, đấu tranh chính trị và đấu tranh ngoại giao, là kết quả của cuộc đấu tranh
kiên cường, bất khuất của quân dân ta ở hai miền đất nước, mở ra bước ngoặt
mới cho cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước của dân tộc.
Với Hiệp định Pari, Mĩ phải công nhận các quyền dân tộc cơ bản của nhân
dân ta và rút hết quân về nước. Đó là thắng lợi lịch sử quan trọng, tạo ra thời cơ
thuận lợi để nhân dân ta tiến lên giải phóng hoàn toàn miền Nam.
-
– Mĩ đã xuống thang chiến tranh để đến bàn đàm phán ở Pari như
thế nào ?
– Nêu hoàn cảnh, nội dung, ý nghĩa của Hiệp định Pari năm 1973 về
chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Đế quốc Mĩ đã dùng những thủ đoạn gì nhằm phá vỡ liên minh đoàn kết
chiến đấu ba dân tộc Việt Nam – Lào – Campuchia ? Kết quả ra sao ?
2. Lập bảng so sánh những điểm giống và khác nhau giữa Hiệp định Giơnevơ
về Đông Dương năm 1954 và Hiệp định Pari về Việt Nam năm 1973 : hoàn
cảnh kí kết, nội dung cơ bản và ý nghĩa lịch sử của Hiệp định.
251
|
10_28_2
|
252
Bài
KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ –
XÃ HỘI Ở MIỀN BẮC,
28 | GIẢI PHÓNG HOÀN TOÀN MIỀN NAM (1973 – 1975)
Sau Hiệp định Pari năm 1973 về chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình
ở Việt Nam, Mĩ rút hết quân về nước. Miền Bắc khắc phục hậu quả
chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế – xã hội, ra sức chi viện cho
miền Nam ; miền Nam đấu tranh chống địch "bình định – lấn chiếm"
tạo thế và lực tiến tới cuộc Tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn
toàn miền Nam, giành toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc.
I – MIỀN BẮC KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ –
XÃ HỘI, RA SỨC CHI VIỆN CHO MIỀN NAM
Hiệp định Pari năm 1973 về Việt Nam được kí kết, quân Mĩ buộc phải rút
khỏi nước ta, làm thay đổi so sánh lực lượng ở miền Nam có lợi cho cách mạng.
Miền Bắc trở lại hoà bình, tiến hành khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục
và phát triển kinh tế – xã hội, ra sức chi viện cho tiền tuyến miền Nam.
Đến cuối tháng 6 – 1973, miền Bắc căn bản hoàn thành việc tháo gỡ thuỷ lôi,
bom mìn do Mĩ thả trên biển, trên sông, bảo đảm đi lại bình thường.
Sau hai năm (1973 – 1974), về cơ bản miền Bắc khôi phục xong các cơ sở
kinh tế, các hệ thống thuỷ nông, mạng lưới giao thông, các công trình văn hoá,
giáo dục, y tế. Kinh tế có bước phát triển.
Đến cuối năm 1974, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp trên một số mặt quan
trọng đã đạt và vượt mức năm 1964 và năm 1971 hai năm đạt mức cao nhất
trong 20 năm xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.
-
Tổng sản phẩm xã hội năm 1973 cao hơn năm 1965, năm 1974 cao hơn năm
1973 là 12,4 %. Sản lượng lúa năm 1973 là 5 triệu tấn ; đến năm 1974, mặc dù
có những khó khăn do thiên tai, miền Bắc cũng đạt được 4,8 triệu tấn. Giá trị
tổng sản lượng công nghiệp và thủ công nghiệp năm 1974 tăng 15 % so với
năm 1973.
Thực hiện nghĩa vụ hậu phương, trong hai năm 1973 – 1974, miền Bắc đưa
vào các chiến trường miền Nam, Campuchia, Lào gần 20 vạn bộ đội, hàng vạn
thanh niên xung phong, cán bộ chuyên môn, nhân viên kĩ thuật. Đột xuất trong
2 tháng đầu năm 1975, miền Bắc gấp rút đưa vào miền Nam 57 000 bộ đội
(trong tổng số 108 000 bộ đội của kế hoạch động viên năm 1975).
|
10_28_3
|
Về vật chất – kĩ thuật, miền Bắc đã có những nỗ lực phi thường, đáp ứng đầy
đủ và kịp thời nhu cầu to lớn và cấp bách của cuộc tổng tiến công chiến lược ở
miền Nam.
Từ đầu mùa khô 1973 – 1974 đến đầu mùa khô 1974 – 1975, miền Bắc đưa vào
chiến trường hơn 26 vạn tấn vũ khí, đạn dược, quân trang, quân dụng, xăng
dầu, thuốc men, lương thực, thực phẩm (trong đó có 4,6 vạn tấn vũ khí đạn
dược, 12,4 vạn tấn gạo, 3,2 vạn tấn xăng dầu).
Chi viện cho miền Nam trong thời kì này, ngoài yêu cầu phục vụ nhiệm vụ
chiến đấu tiến tới Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, còn phải phục vụ
nhiệm vụ xây dựng vùng giải phóng (trên các mặt quốc phòng, kinh tế, giao
thông vận tải, văn hoá, giáo dục, y tế) và chuẩn bị cho nhiệm vụ tiếp quản
vùng giải phóng sau khi chiến tranh kết thúc.
Miền Bắc đã thực hiện những nhiệm vụ gì sau Hiệp định Pari năm 1973
về Việt Nam ? Kết quả và ý nghĩa.
II – MIỀN NAM ĐẤU TRANH CHỐNG ĐỊCH
"BÌNH ĐỊNH – LẤN CHIẾM", TẠO THẾ VÀ LỰC,
TIẾN TỚI GIẢI PHÓNG HOÀN TOÀN
Với Hiệp định Pari năm 1973, ta đã "đánh cho Mĩ cút". Ngày 29 – 3 – 1973,
toán lính Mĩ cuối cùng đã rút khỏi nước ta, song Mĩ vẫn giữ lại hơn 2 vạn cố vấn
quân sự, lập ra Bộ chỉ huy quân sự, tiếp tục viện trợ quân sự, kinh tế cho chính
quyền Sài Gòn.
Được cố vấn Mĩ chỉ huy và nhận viện trợ của Mĩ, chính quyền Sài Gòn ngang
nhiên phá hoại Hiệp định Pari. Chúng huy động gần như toàn bộ lực lượng tiến
hành chiến dịch "tràn ngập lãnh thổ", liên tiếp mở những cuộc hành quân "bình
định – lấn chiếm" vùng giải phóng. Đây thực chất là hành động tiếp tục chiến
lược "Việt Nam hoá chiến tranh" của Níchxơn.
Về phía ta, việc kí Hiệp định Pari về chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam năm 1973
và việc quân đội xâm lược Mĩ rút khỏi nước ta, đã tạo nên sự thay đổi căn bản
trong so sánh lực lượng giữa cách mạng và phản cách mạng, có lợi cho cuộc đấu
tranh của nhân dân ta ở miền Nam chống âm mưu và hành động mới của Mĩ và
chính quyền Sài Gòn.
Trong cuộc đấu tranh chống địch "bình định – lấn chiếm", chống âm mưu
"tràn ngập lãnh thổ" của chúng, những tháng đầu sau khi kí Hiệp định, quân dân
ta đã đạt được một số kết quả nhất định. Nhưng do không đánh giá hết âm mưu
phá hoại Hiệp định của địch, do quá nhấn mạnh đến hoà bình, hoà hợp dân tộc...
nên trên một số địa bàn quan trọng, ta bị mất đất, mất dân.
253
|
10_28_4
|
SUPERB
4
Hình 87. Quân đội Mĩ rút khỏi miền Nam Việt Nam
Nắm bắt tình hình trên, tháng 7 – 1973, Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp
Hội nghị lần thứ 21. Trên cơ sở nhận định kẻ thù vẫn là đế quốc Mĩ và tập đoàn
Nguyễn Văn Thiệu – kẻ đang phá hoại hoà bình, hoà hợp dân tộc, ngăn cản
nhân dân ta đi tới độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc – Hội nghị nêu rõ nhiệm
vụ cơ bản của cách mạng miền Nam trong giai đoạn hiện tại là tiếp tục cuộc
cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Hội nghị nhấn mạnh trong bất cứ tình
hình nào cũng phải tiếp tục con đường cách mạng bạo lực, phải nắm vững
chiến lược tiến công, kiên quyết đấu tranh trên cả ba mặt trận : quân sự,
chính trị, ngoại giao.
Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 21 của Đảng, từ cuối
năm 1973, quân dân ta ở miền Nam vừa kiên quyết đánh trả địch, bảo vệ vùng
giải phóng, vừa chủ động mở những cuộc tiến công địch, mở rộng vùng giải phóng.
Cuối năm 1974 đầu năm 1975, ta mở đợt hoạt động quân sự ở đồng bằng sông
Cửu Long và Đông Nam Bộ. Quân ta đã giành thắng lợi vang dội trong chiến
dịch Đường 14 – Phước Long (từ ngày 12 – 12 – 1974 đến ngày 6 1 - 1975),
loại khỏi vòng chiến đấu 3 000 địch, giải phóng Đường 14, thị xã và toàn tỉnh
Phước Long với 5 vạn dân.
Sau chiến thắng này của ta, chính quyền Sài Gòn phản ứng mạnh và đưa quân
chiếm lại, nhưng đã thất bại. Còn Mĩ chỉ phản ứng yếu ớt, chủ yếu dùng áp lực
đe doạ từ xa.
254
|
10_28_5
|
Thực tế thắng lợi của ta ở Phước Long, phản ứng của Mĩ và chính quyền Sài
Gòn sau đó cho thấy rõ về sự lớn mạnh và khả năng thắng lớn của quân ta,
sự suy yếu và bất lực của quân đội Sài Gòn ; về khả năng can thiệp trở lại
bằng quân sự rất hạn chế của Mĩ.
Phối hợp với đấu tranh quân sự, nhân dân ta ở miền Nam đẩy mạnh đấu tranh
chính trị, ngoại giao nhằm tố cáo hành động của Mĩ và chính quyền Sài Gòn vi
phạm Hiệp định, phá hoại hoà bình, hoà hợp dân tộc ; nêu cao tính chất chính
nghĩa cuộc chiến đấu của nhân dân ta ; đòi lật đổ chính quyền Nguyễn Văn Thiệu,
thực hiện các quyền tự do, dân chủ...
Tại các vùng giải phóng, đồng thời với cuộc đấu tranh bảo vệ quê hương,
nhân dân ta ra sức khôi phục và đẩy mạnh sản xuất, tăng nguồn dự trữ chiến lược
cho cuộc chiến đấu hoàn thành giải phóng miền Nam.
Năm 1973, diện tích gieo trồng ở các vùng giải phóng thuộc đồng bằng sông
Cửu Long tăng 20% so với năm 1972. Nhờ sản xuất phát triển, đóng góp của
nhân dân cho cách mạng ngày càng tăng. Năm 1973, nhân dân Khu 9 (miền
Tây Nam Bộ) đã đóng góp 1,7 triệu gia lúa (bằng 34 000 tấn) và 6 tháng đầu
năm 1974 đã đóng góp được 2,4 triệu gia (bằng 48 000 tấn).
Các ngành sản xuất công nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp, các mặt
hoạt động văn hoá, xã hội, giáo dục, y tế cũng được đẩy mạnh.
?
-
– Trong những năm đầu sau Hiệp định Pari về Việt Nam năm 1973,
cuộc đấu tranh của nhân dân ta ở miền Nam chống âm mưu, hành
động mới của Mĩ và chính quyền Sài Gòn đã diễn ra như thế nào ?
– Nêu ý nghĩa của chiến thắng Phước Long (6 – 1 – 1975).
III – GIẢI PHÓNG HOÀN TOÀN MIỀN NAM,
GIÀNH TOÀN VẸN LÃNH THỔ TỔ QUỐC
1. Chủ trương, kế hoạch giải phóng miền Nam
Cuối năm 1974 – đầu năm 1975, trong tình hình so sánh lực lượng ở miền
Nam thay đổi mau lẹ có lợi cho cách mạng, Bộ Chính trị Trung ương Đảng đề
ra kế hoạch giải phóng hoàn toàn miền Nam trong hai năm 1975 và 1976.
Tuy nhiên, Bộ Chính trị nhấn mạnh "cả năm 1975 là thời cơ" và chỉ rõ
"nếu thời cơ đến vào đầu hoặc cuối năm 1975 thì lập tức giải phóng miền Nam
trong năm 1975". Bộ Chính trị cũng nhấn mạnh sự cần thiết tranh thủ thời cơ
đánh thắng nhanh để đỡ thiệt hại về người và của cho nhân dân, giữ gìn tốt
cơ sở kinh tế, công trình văn hoá... giảm bớt sự tàn phá của chiến tranh.
255
|
10_28_6
|
Hình 88. Bộ Chính trị họp Hội nghị mở rộng, quyết định kế hoạch giải phóng miền Nam
2. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975 đã diễn ra trong gần 2 tháng (từ
ngày 4 – 3 đến ngày 2 – 5) qua 3 chiến dịch lớn : Tây Nguyên, Huế – Đà Nẵng
và chiến dịch Hồ Chí Minh.
a) Chiến dịch Tây Nguyên (từ ngày 4 – 3 đến ngày 24 – 3)
256
Tây Nguyên là địa bàn chiến lược hết sức quan trọng, cả ta và địch đều cố
nắm giữ. Nhưng do nhận định sai hướng tiến công của quân ta, địch chốt giữ ở
đây một lực lượng mỏng, bố phòng có nhiều sơ hở. Căn cứ vào đó, Bộ Chính trị
Trung ương Đảng ta quyết định chọn Tây Nguyên làm hướng tiến công chủ yếu
trong năm 1975.
Thực hiện kế hoạch, ta tập trung chủ lực mạnh với vũ khí kĩ thuật hiện đại,
mở chiến dịch quy mô lớn ở Tây Nguyên. Trận then chốt mở màn ở Buôn Ma
Thuột ngày 10 – 3 – 1975 đã giành thắng lợi (trước đó, ngày 4 – 3, quân ta đánh
nghi binh ở Playku và Kon Tum nhằm thu hút quân địch vào hướng đó). Ngày
12 – 3 – 1975, địch phản công chiếm lại Buôn Ma Thuột nhưng không thành.
Sau hai đòn đau ở Buôn Ma Thuột (vào các ngày 10 và 12 – 3), hệ thống
phòng thủ của địch ở Tây Nguyên rung chuyển, quân địch mất tinh thần, hàng
ngũ rối loạn.
Ngày 14 – 3 – 1975, Nguyễn Văn Thiệu ra lệnh rút toàn bộ quân khỏi Tây
Nguyên về giữ vùng duyên hải miền Trung. Trên đường rút chạy, chúng bị quân
ta truy kích tiêu diệt. Đến ngày 24 – 3 – 1975, Tây Nguyên rộng lớn với 60 vạn
dân hoàn toàn được giải phóng.
|
10_28_7
|
Quân ta tiến công trong
Chiến dịch Tây Nguyên
Quân ta tiến công trong
Chiến dịch Huế - Đà Nẵng
Quân ta tiến công trong
Chiến dịch Hồ Chí Minh
Hướng tiến của hải quân
và bộ binh ta trên biến
SÀI GÒN Địa danh và ngày được
giải phóng
30-4
Hướng địch rút chạy theo
đường biển
Biên giới quốc gia ngày nay
THÁI LAN
LÀO
Đ. Cồn Cỏ
QUẢNG TRỊ
19-3
HUẾ
26-3
108°
ĐÀ NẴNG
29-3
Hoi An
28-3
Tam Ki
24-3
Trà Bồng.
15-3
- Đi Lý Sơn
• QUẢNG NGÃI
24-3
PLAYKU
18-3
KON TUM
18-3
An Khê
22-3
• QUY NHƠN
1-4
C A M P U CHIA
MÊ CÔNG
Cheo Reo
18-3
Củng Sơn
BUÔN MA THUỘT
11-3
●Phước A
17-3
24-3 ♠ TUY HOÀ
1-4
• NHA TRANG
W
2-4
Cam Ranh
TÂY NINH
AN LỘC
20-3
• GIA NGHĨA
24-3
TIN. Di Linh
BẢO LỘC
28-3
PHAN RANG
16-4
30-4°
XUÂN LỘC
21-4
Đ. Phú Quốc
CHÂU
ĐỐC
HÀ TIÊN
2-5
1-5 LONG XUYÊN
RẠCH GIÁ.
1-5
TIÊN
CAO LÃNH
1-5
SAI GONO
30-4
MĨ THO
•BÀ RỊA
1-5
1-5 T VĨNH LONG BẾN TRE
CẦN THƠ 1-5
1-5
1-5
TRÀ VINH
30-4
SÓC TRĂNG
1-5
BẠC LIÊU •
30-4
CÀ MAU
1-5
Đ. Côn Sơn
PHẢN THIẾT
19-4
Đ. Phú Quý
B
104°
108°
Hình 89. Lược đồ diễn biến cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975
HA NOI
☆
12
Đ. Phủ Quốc
Đ. Còn Sơn
BIÉN
QĐ.
QĐ. Hoàng Sa
(VIỆT NAM)
ĐÔNG
og Sa
257
16°
|
10_28_8
|
Chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi đã chuyển cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu
nước sang giai đoạn cuối : Từ tiến công chiến lược ở Tây Nguyên phát triển
thành Tổng tiến công chiến lược trên toàn chiến trường miền Nam.
b) Chiến dịch Huế – Đà Nẵng (từ ngày 21 – 3 đến ngày 29 – 3)
Nhận thấy thời cơ chiến lược đến nhanh và hết sức thuận lợi, ngay khi chiến
dịch Tây Nguyên đang tiếp diễn, Bộ Chính trị có quyết định kịp thời kế hoạch
giải phóng Sài Gòn và toàn miền Nam, trước tiên là tiến hành chiến dịch giải
phóng Huế – Đà Nẵng.
-
-
Phát hiện địch co cụm ở Huế, ngày 21 – 3, quân ta đánh thẳng vào căn cứ địch,
chặn các đường rút chạy của chúng, hình thành thế bao vây trong thành phố.
Đúng 10 giờ 30 ngày 25 – 3, quân ta tiến vào cố đô Huế, đến hôm sau (26 – 3)
thì giải phóng thành phố và toàn tỉnh Thừa Thiên.
258
Hình 90. Quân ta tiến vào cố đô Huế
Đà Nẵng, thành phố lớn thứ hai ở miền Nam, căn cứ quân sự liên hợp lớn nhất
của Mĩ và quân đội Sài Gòn, rơi vào thế cô lập. Hơn 10 vạn địch bị dồn ứ về đây
trở nên hỗn loạn, mất hết khả năng chiến đấu. Sáng ngày 29 – 3, quân ta từ ba
phía bắc, tây, nam tiến thẳng vào thành phố, đến 3 giờ chiều thì giải phóng toàn
bộ Đà Nẵng.
Cùng thời gian giải phóng Huế, quân ta tiến vào giải phóng thị xã Tam Kì,
Quảng Ngãi, Chu Lai... tạo thêm một hướng uy hiếp Đà Nẵng từ phía nam.
|
10_28_9
|
Từ cuối tháng 3 đến tháng 4, nhân dân các tỉnh còn lại ở ven biển miền
Trung, Nam Tây Nguyên và một số tỉnh Nam Bộ, có sự hỗ trợ của lực lượng vũ
trang địa phương và quân chủ lực, đã nổi dậy đánh địch giành quyền làm chủ.
Các đảo biển miền Trung cũng lần lượt được giải phóng.
c) Chiến dịch Hồ Chí Minh (từ ngày 26 – 4 đến ngày 30 – 4)
Sau thắng lợi chiến dịch Tây Nguyên và chiến dịch Huế – Đà Nẵng, Bộ Chính
trị Trung ương Đảng nhận định "Thời cơ chiến lược đã đến, ta có điều kiện hoàn
thành sớm quyết tâm giải phóng miền Nam" ; từ đó đi đến quyết định "Phải tập
trung nhanh nhất lực lượng, binh khí kĩ thuật và vật chất giải phóng miền Nam
trước mùa mưa (trước tháng 5 1975)". Ngày 14 4 1975,
Bộ Chính trị quyết định chiến dịch giải phóng Sài Gòn – Gia Định mang tên
chiến dịch Hồ Chí Minh.
-
Trước khi bắt đầu chiến dịch giải phóng Sài Gòn, quân ta tiến công Xuân Lộc
và Phan Rang – những căn cứ phòng thủ trọng yếu của địch bảo vệ Sài Gòn từ
phía đông.
-
Trước việc tuyến phòng thủ bị chọc thủng (Phan Rang ngày 16 – 4, Xuân Lộc
ngày 21
4) và Phnôm Pênh (thủ đô Campuchia) giải phóng (17 – 4), nội bộ
Mĩ và chính quyền Sài Gòn càng thêm hoảng loạn. Ngày 18 – 4, Tổng thống Mĩ
ra lệnh di tản hết người Mĩ khỏi Sài Gòn. Ngày 21 – 4, Nguyễn Văn Thiệu tuyên
bố từ chức Tổng thống.
17 giờ ngày 26 – 4, quân ta được lệnh nổ súng mở đầu chiến dịch, 5 cánh
quân vượt qua tuyến phòng thủ vòng ngoài của địch tiến vào trung tâm Sài Gòn,
đánh chiếm các cơ quan đầu não của chúng.
10 giờ 45 phút ngày 30 – 4, xe tăng và bộ binh của ta tiến vào Dinh Độc Lập,
bắt toàn bộ nội các Sài Gòn, Dương Văn Minh (vừa lên giữ chức Tổng thống
Chính phủ Sài Gòn ngày 28 – 4) đã phải tuyên bố đầu hàng không điều kiện.
Đến 11 giờ 30 phút cùng ngày, lá cờ cách mạng tung bay trên nóc Dinh Độc
Lập, báo hiệu sự toàn thắng của chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Sau giải phóng Sài Gòn, lực lượng vũ trang và nhân dân các tỉnh còn lại thừa
thắng nhất tề đứng lên tiến công và nổi dậy, theo phương thức "xã giải
phóng xã, huyện giải phóng huyện, tỉnh giải phóng tỉnh". Đến ngày 2 – 5,
Châu Đốc, tỉnh cuối cùng ở miền Nam, được giải phóng.
-
259
|
10_28_10
|
?
Hình 91. Xe tăng quân ta tiến vào Dinh Độc Lập (30 – 4 – 1975)
-
– Đảng ta đã căn cứ vào điều kiện thời cơ như thế nào để đề ra kế hoạch
giải phóng hoàn toàn miền Nam ? Nội dung kế hoạch đó là gì ?
- Trình bày tóm tắt diễn biến cuộc Tổng tiến công và nổi dậy
Xuân 1975.
IV – NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA
CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MĨ, CỨU NƯỚC (1954 – 1975)
1. Nguyên nhân thắng lợi
Cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước thắng lợi nhờ sự lãnh đạo sáng suốt
của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, với đường lối chính trị, quân sự
độc lập, tự chủ, đúng đắn, sáng tạo, đường lối tiến hành đồng thời cách mạng xã
hội chủ nghĩa ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam,
phương pháp đấu tranh linh hoạt, kết hợp đấu tranh quân sự – chính trị – ngoại giao.
260
Nhân dân ta ở hai miền giàu lòng yêu nước, đoàn kết nhất trí, lao động cần
cù, chiến đấu dũng cảm vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, xây dựng và bảo vệ
miền Bắc, thống nhất nước nhà. Hậu phương miền Bắc không ngừng lớn mạnh,
đáp ứng kịp thời các yêu cầu của cuộc chiến đấu ở hai miền.
Cuộc kháng chiến thắng lợi còn nhờ sự phối hợp chiến đấu, đoàn kết giúp đỡ
nhau trong quá trình đấu tranh chống kẻ thù chung của ba dân tộc ở Đông Dương ;
|
10_28_11
|
sự đồng tình, ủng hộ và giúp đỡ to lớn của các lực lượng cách mạng, hoà bình,
dân chủ trên thế giới, nhất là của Liên Xô, Trung Quốc và các nước xã hội chủ
nghĩa khác ; phong trào nhân dân Mĩ và nhân dân thế giới phản đối cuộc chiến
tranh xâm lược Việt Nam của đế quốc Mĩ.
2. Ý nghĩa lịch sử
Cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước thắng lợi đã kết thúc 21 năm chiến
đấu chống Mĩ và 30 năm chiến tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc từ sau
Cách mạng tháng Tám 1945 ; chấm dứt ách thống trị của chủ nghĩa thực dân,
đế quốc. Trên cơ sở đó, hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân
trong cả nước, thống nhất đất nước.
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước mở ra kỉ nguyên mới
của lịch sử dân tộc – kỉ nguyên đất nước độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa
xã hội.
Thắng lợi của nhân dân ta, thất bại của đế quốc Mĩ đã tác động mạnh đến tình
hình nước Mĩ và thế giới, là nguồn cổ vũ to lớn đối với phong trào cách mạng
thế giới, nhất là đối với phong trào giải phóng dân tộc.
Hình 92. Dinh Độc Lập trong ngày Sài Gòn giải phóng
Thắng lợi đó "Mãi mãi được ghi vào lịch sử dân tộc ta như một trong những
trang chói lọi nhất, một biểu tượng sáng ngời về sự toàn thắng của chủ nghĩa
anh hùng cách mạng và trí tuệ con người và đi vào lịch sử thế giới như một
261
|
10_28_12
|
chiến công vĩ đại của thế kỉ XX, một sự kiện có tầm quan trọng quốc tế to lớn và
có tính thời đại sâu sắc"(1).
Trình bày nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng
chiến chống Mĩ, cứu nước (1954 – 1975).
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Lập bảng hệ thống những thắng lợi có ý nghĩa chiến lược của quân dân ta
ở hai miền Nam – Bắc trên các mặt trận quân sự, chính trị, ngoại giao trong
kháng chiến chống Mĩ, cứu nước (1954 – 1975).
2. Những thành tựu chủ yếu của miền Bắc trong sản xuất, chiến đấu chống
chiến tranh phá hoại của Mĩ và trong việc thực hiện nghĩa vụ hậu phương
kháng chiến chống Mĩ, cứu nước (1954 – 1975) được thể hiện như thế nào ?
PHẦN ĐỌC THÊM
1. CUỘC CHIẾN TRANH XÂM LƯỢC CỦA MĨ Ở VIỆT NAM (1954 – 1975)
Trải qua hai mươi mốt năm chiến đấu, nhân dân ta đã đánh thắng cuộc chiến
tranh xâm lược thực dân mới quy mô lớn nhất, dài ngày nhất, ác liệt và dã
man nhất từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Với cuồng vọng nghiền nát lực
lượng cách mạng ở miền Nam và "đẩy lùi miền Bắc trở lại thời kì đồ đá", đế
quốc Mĩ đã tung vào nước ta một đội quân viễn chinh hơn 60 vạn tên gồm
quân Mĩ và quân của năm nước chư hầu của Mĩ làm nòng cốt cho hơn một
triệu quân nguy ; riêng về quân đội Mĩ, chúng đã huy động lúc cao nhất tới
68% bộ binh, 60% lính thuỷ đánh bộ, 32% lực lượng không quân chiến thuật,
50% lực lượng không quân chiến lược. Nếu tính cả số quân đóng ở nước
ngoài tham chiến ở Việt Nam thì chúng đã sử dụng hơn 80 vạn quân Mĩ, và
trong cả cuộc chiến tranh, chúng đã động viên tới 6 triệu lượt binh sĩ Mĩ, ném
xuống đất nước ta 7 triệu 850 nghìn tấn bom và tiêu tốn 352 tỉ đôla. Ngoài ra,
chúng còn dùng những phát minh khoa học, kĩ thuật mới nhất để gây vô vàn
tội ác huỷ diệt đối với nhân dân ta. Ngày nay, nhìn lại tính chất và quy mô của
cuộc chiến tranh, thấy hết những lực lượng mà kẻ địch đã tung ra, những ý
đồ mà chúng đã thú nhận, nhớ lại những tình huống cực kì phức tạp và éo le
mà con thuyền cách mạng đã vượt qua, chúng ta càng thấy vĩ đại biết bao
tầm vóc và ý nghĩa của cuộc chiến đấu chống Mĩ, cứu nước của dân tộc ta !
(Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo cáo Chính trị
của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV.
NXB Sự thật, H., 1977. tr 20 – 21).
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ IV, NXB Sự thật, H., 1977, tr. 5 – 6.
262
|
10_29_1
|
2. THẮNG LỢI CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MĨ, CỨU NƯỚC
(1954-1975)
Cuộc kháng chiến chống Mĩ là cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện và lâu
dài. Đi đôi với việc tổ chức lực lượng chiến đấu trong cả nước, Đảng hết sức
coi trọng việc xây dựng và phát triển lực lượng cách mạng ở miền Nam. Đó
là các đảng bộ miền Nam được củng cố, tôi luyện thành những bộ tham mưu
dày dạn trên tiền tuyến lớn ; là khối liên minh công nông mà Đảng ta đã dày
công xây đắp trong cách mạng dân tộc dân chủ ; là đội quân chính trị quần
chúng và lực lượng vũ trang nhân dân, hai lực lượng chiến đấu cơ bản trong
chiến tranh cách mạng ; là Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam
do Đảng ta lãnh đạo, mặt trận yêu nước bao gồm các đoàn thể của công
nhân, nông dân, thanh niên, phụ nữ, học sinh, trí thức, các tổ chức tôn giáo
và đại biểu các dân tộc ; là Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hoà miền
Nam Việt Nam, đã cùng với Mặt trận dân tộc giải phóng động viên và tập hợp
đông đảo các tầng lớp nhân dân miền Nam kháng chiến cứu nước và tranh
thủ ngày càng rộng rãi sự đồng tình và ủng hộ của nhân dân và chính phủ
nhiều nước trên thế giới.
Thắng lợi của kháng chiến chống Mĩ, cứu nước là thắng lợi của cả hai chiến
lược cách mạng được tiến hành đồng thời và kết hợp chặt chẽ với nhau : cách
mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam và cách mạng xã hội chủ nghĩa
ở miền Bắc, trong đó, như Nghị quyết Đại hội lần thứ III của Đảng đã chỉ rõ
và ngày nay được toàn bộ thực tiễn chứng minh, cách mạng dân tộc dân chủ
nhân dân ở miền Nam có tác dụng quyết định trực tiếp đối với việc đánh đổ
ách thống trị của đế quốc Mĩ và tay sai, còn cách mạng xã hội chủ nghĩa trên
miền Bắc có nhiệm vụ quyết định nhất đối với sự phát triển của toàn bộ cách
mạng nước ta, đối với sự nghiệp thống nhất nước nhà.
Thật vậy, không thể nào có thắng lợi của sự nghiệp kháng chiến chống Mĩ,
cứu nước nếu không có miền Bắc xã hội chủ nghĩa, suốt mười sáu năm qua,
luôn luôn cùng một lúc phải làm hai nhiệm vụ chiến lược. Đặc biệt từ năm 1965,
khi Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khẳng định chống
Mĩ, cứu nước là nhiệm vụ hàng đầu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, thì
miền Bắc đã dốc vào chiến tranh cứu nước và giữ nước toàn bộ sức mạnh
của chế độ xã hội chủ nghĩa và đã làm tròn một cách xuất sắc nghĩa vụ căn
cứ địa cách mạng của cả nước, xứng đáng là pháo đài vô địch của chủ nghĩa
xã hội.
(Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo cáo Chính trị của
Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV,
Sđd, tr. 24 – 25 và tr. 28 – 29).
263
|
10_29_2
|
Chương V
VIỆT NAM
TỪ NĂM 1975 ĐẾN NĂM 2000
Bài VIỆT NAM TRONG NĂM ĐẦU
29
SAU ĐẠI THẮNG MÙA XUÂN 1975
Sau Đại thắng mùa Xuân 1975, nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam
trong năm đầu là khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục và phát
triển kinh tế – xã hội ở hai miền, hoàn thành thống nhất đất nước về
mặt Nhà nước.
I – TÌNH HÌNH HAI MIỀN BẮC – NAM
SAU ĐẠI THẮNG MÙA XUÂN 1975
Trải qua hơn 20 năm (1954 – 1975) tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa,
miền Bắc đạt được những thành tựu to lớn và toàn diện, đã xây dựng được những
cơ sở vật chất – kĩ thuật ban đầu của chủ nghĩa xã hội. Nhưng cuộc chiến tranh
phá hoại bằng không quân và hải quân của Mĩ đã tàn phá nặng nề, gây hậu quả
lâu dài đối với miền Bắc.
"Chiến tranh phá hoại của Mĩ đã phá huỷ hầu hết những cái mà nhân dân ta
đã tốn biết bao công sức để xây dựng nên, làm cho quá trình tiến lên sản
xuất lớn bị chậm lại đến vài ba kế hoạch 5 năm").
Miền Nam hoàn toàn giải phóng, chế độ thực dân mới của Mĩ cùng bộ máy
chính quyền Sài Gòn ở trung ương bị sụp đổ, nhưng cơ sở của chính quyền này
ở địa phương cùng bao di hại của xã hội cũ vẫn tồn tại. Cuộc chiến tranh của Mĩ
đã gây ra hậu quả nặng nề. Nhiều làng mạc, đồng ruộng bị tàn phá. Nửa triệu
hécta ruộng đất bị bỏ hoang. Một triệu hécta rừng bị chất độc hoá học và bom
đạn cày xới. Vô số bom mìn còn vùi lấp trên các cánh đồng, ruộng vườn, nơi cư
trú của nhân dân. Đội ngũ thất nghiệp có tới hàng triệu người. Số người mù chữ
chiếm tỉ lệ lớn trong cư dân.
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ IV, Sđd, tr. 37 – 38.
264
|
10_29_3
|
Miền Nam có nền kinh tế trong chừng mực nhất định phát triển theo hướng
tư bản chủ nghĩa, song về cơ bản vẫn mang tính chất của kinh tế nông nghiệp,
sản xuất nhỏ và phân tán, phát triển không cân đối, lệ thuộc nặng nề vào viện
trợ từ bên ngoài.
?
Sau thắng lợi kháng chiến chống Mĩ, cứu nước, cách mạng ở hai miền
Bắc – Nam có thuận lợi và khó khăn gì ?
II – KHẮC PHỤC HẬU QUẢ CHIẾN TRANH,
KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ – XÃ HỘI
Ở HAI MIỀN ĐẤT NƯỚC
Ở miền Bắc, tuy chiến tranh đã chấm dứt sau Hiệp định Pari năm 1973,
nhưng do bị tàn phá nặng nề của chiến tranh phá hoại, nên đến giữa năm 1976,
ta mới căn bản hoàn thành nhiệm vụ khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục
kinh tế.
Trong việc thực hiện kế hoạch Nhà nước 6 tháng cuối năm 1975 và 6 tháng
đầu năm 1976, miền Bắc có những tiến bộ đáng kể. Diện tích trồng lúa, hoa
màu, cây công nghiệp 1976 đều tăng hơn năm 1975. Nhiều công trình, nhà
máy được mở rộng và xây dựng mới. Sản lượng phần lớn các sản phẩm quan
trọng đều đạt và vượt mức trước chiến tranh. Sự nghiệp văn hoá, giáo dục,
y tế phát triển mạnh.
Miền Bắc còn làm nghĩa vụ của căn cứ địa cách mạng cả nước và nghĩa vụ
quốc tế đối với Lào, Campuchia trong thời kì mới.
Ở miền Nam, công việc tiếp quản vùng mới giải phóng từ thành thị đến nông
thôn, từ đất liền đến hải đảo, từ căn cứ quân sự đến các cơ sở sản xuất, hành
chính, văn hoá được tiến hành khẩn trương.
Ở những vùng mới giải phóng, việc thành lập chính quyền cách mạng và
đoàn thể quần chúng các cấp nhanh chóng được thực hiện. Tại các thành phố lớn
như Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng... chính quyền cách mạng tuyên bố thành lập ngay
sau khi giải phóng hoàn toàn.
Được sự hướng dẫn và giúp đỡ của Nhà nước, hàng triệu đồng bào ta, trong
thời gian chiến tranh bị dồn vào các "ấp chiến lược" hay bỏ chạy vào các thành
phố không có việc làm, được hồi hương, chuyển về nông thôn tham gia sản xuất
hoặc đi xây dựng vùng kinh tế mới.
265
|
10_29_4
|
266
Chính quyền cách mạng tịch thu toàn bộ tài sản và ruộng đất của bọn phản
động trốn ra nước ngoài, tuyên bố xoá bỏ hình thức bóc lột phong kiến, tiến
hành điều chỉnh ruộng đất trong nội bộ nông dân, quốc hữu hoá ngân hàng, thay
đồng tiền cũ bằng đồng tiền mới của cách mạng.
Chính quyền cách mạng chú trọng khôi phục sản xuất nông nghiệp để đáp
ứng nhu cầu trước mắt và lâu dài của nhân dân về lương thực. Các cơ sở sản xuất
công nghiệp, thủ công nghiệp và thương nghiệp, cả những cơ sở bị gián đoạn
quan hệ với nước ngoài, đều trở lại hoạt động.
Các hoạt động văn hoá, giáo dục, y tế... được tiến hành khẩn trương ngay từ
những ngày đầu mới giải phóng.
?
Nêu những thành tựu trong việc khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục
kinh tế, ổn định tình hình miền Nam sau giải phóng năm 1975.
III – HOÀN THÀNH THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC
VỀ MẶT NHÀ NƯỚC (1975 – 1976)
Sau Đại thắng mùa Xuân 1975, Tổ quốc Việt Nam về mặt lãnh thổ đã được
thống nhất, song ở mỗi miền vẫn tồn tại hình thức tổ chức nhà nước khác nhau.
Thực tế đó trái với nguyện vọng, tình cảm thiêng liêng của nhân dân hai miền
Bắc Nam là sớm được sum họp trong một đại gia đình, mong muốn có một
chính phủ thống nhất, một cơ quan đại diện quyền lực chung cho nhân dân
cả nước.
-
Đáp lại nguyện vọng chính đáng của nhân dân cả nước, đồng thời cũng phù
hợp với thực tế lịch sử dân tộc – "Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là
một", Hội nghị lần thứ 24 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (9 – 1975) đã đề ra
nhiệm vụ hoàn thành thống nhất đất nước về mặt Nhà nước.
Nghị quyết của Đảng nêu rõ : "Thống nhất đất nước vừa là nguyện vọng tha
thiết bậc nhất của nhân dân cả nước, vừa là quy luật khách quan của sự
phát triển cách mạng Việt Nam, của lịch sử dân tộc Việt Nam".
Từ ngày 15 đến ngày 21 – 11 – 1975, Hội nghị Hiệp thương chính trị thống
nhất đất nước được tổ chức tại Sài Gòn. Hai đoàn đại biểu đại diện cho hai miền
tham dự. Hội nghị nhất trí hoàn toàn các vấn đề về chủ trương, biện pháp nhằm
thống nhất đất nước về mặt Nhà nước.
Ngày 25 – 4 – 1976, cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội chung được tiến hành
trong cả nước. Hơn 23 triệu cử tri (98,8% tổng số cử tri) đi bỏ phiếu và bầu ra
492 đại biểu.
|
10_30_1
|
Hình 93. Nhân dân thành phố Huế bỏ phiếu bầu đại biểu Quốc hội khoá VI
Từ ngày 24 – 6 đến ngày 3 – 7 – 1976, Quốc hội nước Việt Nam thống nhất –
Quốc hội khoá VI, họp kì đầu tiên tại Hà Nội.
Quốc hội thông qua chính sách đối nội và đối ngoại của nước Việt Nam
thống nhất, quyết định tên nước là Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (từ ngày
2 – 7 – 1976), quyết định Quốc huy mang dòng chữ Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, Quốc kì là cờ đỏ sao vàng, Quốc ca là bài Tiến quân ca, Thủ đô là
Hà Nội, thành phố Sài Gòn – Gia Định được đổi tên là Thành phố Hồ Chí Minh.
Quốc hội bầu các cơ quan, chức vụ lãnh đạo cao nhất của nước Cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Việt Nam, bầu Ban dự thảo Hiến pháp.
Tôn Đức Thắng được bầu làm Chủ tịch nước, Trường Chinh làm Chủ tịch Uỷ
ban Thường vụ Quốc hội, Phạm Văn Đồng làm Thủ tướng Chính phủ.
Ở địa phương, Quốc hội quyết định tổ chức thành ba cấp chính quyền : cấp
tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương, cấp huyện và tương đương, cấp xã
và tương đương. Ở mỗi cấp chính quyền có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban
nhân dân.
Với kết quả của kì họp thứ nhất Quốc hội khoá VI, công việc thống nhất đất
nước về mặt Nhà nước đã hoàn thành. Từ đây, việc tiếp tục hoàn thành thống
nhất trên tất cả các lĩnh vực chính trị, tư tưởng, kinh tế, văn hoá, xã hội sẽ gắn
liền với việc thực hiện những nhiệm vụ của cách mạng xã hội chủ nghĩa trong
phạm vi cả nước.
267
|
10_30_2
|
Hoàn thành thống nhất đất nước về mặt Nhà nước đã tạo nên những điều kiện
chính trị cơ bản để phát huy sức mạnh toàn diện đất nước, những điều kiện thuận
lợi để cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội, những khả năng to lớn để bảo vệ Tổ quốc
và mở rộng quan hệ với các nước trên thế giới.
Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam vừa được thành lập đã có 94 nước
chính thức công nhận và đặt quan hệ ngoại giao (đến cuối năm 1980 có 106 nước).
Ngày 20 – 9 – 1977, nước ta trở thành thành viên thứ 149 của Liên hợp quốc.
Nêu những quyết định của Quốc hội khoá VI kì họp thứ nhất về một nước
Việt Nam thống nhất.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Đảng và chính quyền cách mạng đã có những chủ trương và biện pháp gì
nhằm giải quyết những nhiệm vụ cấp bách sau khi cuộc kháng chiến
chống Mĩ, cứu nước kết thúc ?
2. Nêu ý nghĩa của việc hoàn thành thống nhất đất nước về mặt Nhà nước.
Bài VIỆT NAM XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
VÀ ĐẤU TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC (1976 – 1986)
30
Cách mạng Việt Nam chuyển giai đoạn sang cách mạng xã hội chủ
nghĩa từ sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước và
thống nhất đất nước về mặt Nhà nước. Trong 10 năm đầu, từ năm 1976
đến năm 1986, qua hai kế hoạch Nhà nước 5 năm (1976 – 1980 và
1981 – 1985), nhân dân ta thực hiện những nhiệm vụ kinh tế – xã hội
nhằm xây dựng đất nước đồng thời với đấu tranh bảo vệ Tổ quốc.
I – VIỆT NAM BƯỚC ĐẦU ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
(1976-1986)
1. Cách mạng Việt Nam chuyển sang giai đoạn mới
268
Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước và hoàn thành
thống nhất đất nước về mặt Nhà nước, cách mạng nước ta chuyển sang giai đoạn
đất nước độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội.
|
10_30_3
|
Độc lập và thống nhất là điều kiện tiên quyết để đất nước tiến lên chủ nghĩa
xã hội. Tiến lên chủ nghĩa xã hội sẽ đảm bảo cho độc lập và thống nhất của đất
nước thêm bền vững.
Độc lập và thống nhất không những gắn với nhau mà còn gắn với chủ nghĩa
xã hội. Đó là con đường phát triển hợp quy luật của cách mạng nước ta.
Quy luật đó là "Trong thời đại ngày nay, khi độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội không tách rời nhau và ở nước ta, khi giai cấp công nhân giữ vai trò lãnh
đạo cách mạng thì thắng lợi của cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân
cũng là sự bắt đầu của cách mạng xã hội chủ nghĩa"(1).
2. Thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm 1976 – 1980
Quốc hội khoá VI nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, kì họp đầu tiên
(từ ngày 24 – 6 đến ngày 3 – 7 – 1976) đã nêu rõ : "Hoàn thành thống nhất đất
nước, đưa cả nước tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội ;
miền Bắc phải tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và hoàn
thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa ; miền Nam phải đồng thời tiến hành
cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội"(2).
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng Cộng sản Việt Nam (họp từ
ngày 14 đến ngày 20 – 12 – 1976) đã đề ra đường lối xây dựng chủ nghĩa
xã hội trong phạm vi cả nước. Đường lối chung cách mạng xã hội chủ nghĩa
và đường lối xây dựng kinh tế trong thời kì quá độ do Đại hội đề ra dựa trên
cơ sở kinh nghiệm của cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc trong 21 năm
(1954 – 1975), nhất là xuất phát từ đặc điểm tình hình đất nước và thế giới trong
giai đoạn cách mạng mới.
Đại hội nêu ba đặc điểm lớn, mà đặc điểm lớn nhất là "Nước ta vẫn đang
trong quá trình từ một xã hội mà nền kinh tế còn phổ biến là sản xuất nhỏ tiến
thẳng lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa"(3)
Đặc điểm này quy định cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là một
quá trình biến đổi cách mạng toàn diện, sâu sắc và triệt để, đồng thời cũng quy
định tính chất lâu dài, khó khăn và phức tạp trong quá trình đó.
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo cáo chính trị của BCHTƯ Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IV, Sđd, tr. 39.
(2) Tạp chí Quân đội Nhân dân, số 7 – 1976, tr. 7.
(3) Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo cáo chính trị của BCHTƯ Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IV, Sđd, tr. 47.
269
|
10_30_4
|
Đại hội quyết định phương hướng, nhiệm vụ và mục tiêu của kế hoạch Nhà nước
5 năm 1976 – 1980, là xây dựng chủ nghĩa xã hội và cải tạo quan hệ sản xuất
xã hội chủ nghĩa, nhằm hai mục tiêu cơ bản : Xây dựng một bước cơ sở vật
chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội, bước đầu hình thành cơ cấu kinh tế mới
trong cả nước mà bộ phận chủ yếu là cơ cấu công – nông nghiệp và cải thiện
một bước đời sống vật chất và văn hoá của nhân dân lao động.
Thực hiện kế hoạch 5 năm, nhân dân ta đạt được những thành tựu quan trọng :
– Khôi phục và phát triển kinh tế
Các cơ sở nông nghiệp, công nghiệp, giao thông vận tải bị địch đánh phá về
cơ bản đã được phục hồi và bước đầu phát triển. Năng lực sản xuất của các
ngành kinh tế được nâng lên. Trong nông nghiệp, nhờ tăng cường biện pháp khai
hoang, thâm canh, tăng vụ, diện tích gieo trồng tăng thêm gần 2 triệu hécta.
Nông nghiệp được trang bị thêm 18 000 máy kéo các loại, đưa tỉ lệ cơ giới hoá
làm đất tăng lên 25% diện tích gieo trồng.
Trong công nghiệp, nhiều nhà máy được gấp rút xây dựng như các nhà máy
xi măng, điện, cơ khí động lực, đường, giấy, kéo sợi. Giao thông vận tải được
khôi phục và xây dựng mới 1 700 kilômét đường sắt, 3 800 kilômét đường bộ,
30 000 mét cầu, 4 000 mét bến cảng, bổ sung thêm nhiều phương tiện vận tải.
Tuyến đường sắt Thống nhất từ Hà Nội đi Thành phố Hồ Chí Minh, sau 30 năm
bị gián đoạn, đã hoạt động trở lại.
270
Hình 94. Đoàn tàu Thống nhất Bắc – Nam
|
10_30_5
|
– Cải tạo quan hệ sản xuất
Công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa được đẩy mạnh với tốc độ nhanh trong
các vùng mới giải phóng ở miền Nam. Tầng lớp tư sản mại bản bị xoá bỏ ; 1 500
xí nghiệp tư bản hạng lớn và vừa được cải tạo chuyển thành xí nghiệp quốc
doanh hoặc công tư hợp doanh. Thủ công nghiệp và thương nghiệp được sắp xếp
và tổ chức lại. Đại bộ phận nông dân miền Nam đi vào con đường làm ăn tập
thể, tham gia những hình thức tổ chức sản xuất phù hợp, như tổ đoàn kết sản
xuất, tập đoàn sản xuất, hợp tác xã sản xuất.
– Văn hoá, giáo dục, y tế
Ngành giáo dục mẫu giáo, giáo dục phổ thông, giáo dục đại học và trung học
chuyên nghiệp phát triển mạnh. Tính chung, số người đi học thuộc các đối tượng
trong cả nước năm học 1979 – 1980 là 15 triệu, tăng hơn năm học 1976 – 1977
là 2 triệu. Đặc biệt, trong những vùng mới giải phóng ở miền Nam, phong trào
bình dân học vụ đã thu hút được nhiều người tham gia.
Mạng lưới các bệnh viện, phòng khám chữa bệnh, trạm y tế, nhà hộ sinh, cơ
sở điều dưỡng được mở rộng. Các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao
đã tạo thành phong trào quần chúng trong các địa phương, xí nghiệp, trường học.
Bên cạnh những thành tựu, chúng ta gặp không ít khó khăn, hạn chế, nhất là
trong lĩnh vực kinh tế – xã hội. Kinh tế của ta mất cân đối lớn, kinh tế quốc
doanh và tập thể trong sản xuất luôn bị thua lỗ, không phát huy được tác dụng ;
kinh tế tư nhân và cá thể bị ngăn cấm. Sản xuất phát triển chậm, thu nhập quốc
dân, năng suất lao động thấp, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Trong xã
hội nảy sinh nhiều hiện tượng tiêu cực.
Có tình trạng kinh tế – xã hội như trên là do nhiều nguyên nhân, một phần do
nền kinh tế vốn nghèo nàn lạc hậu, bị chiến tranh tàn phá nặng nề, mặt khác
do chính sách cấm vận của Mĩ làm cản trở quan hệ kinh tế giữa nước ta với
các nước. Nhưng quan trọng hơn là do lãnh đạo của Đảng và Nhà nước có
sai lầm trong việc đề ra chủ trương cải tạo, xây dựng kinh tế thể hiện tư tưởng
chủ quan nóng vội trong việc đề ra biện pháp tổ chức và chỉ đạo thực hiện,
quản lí kinh tế thể hiện tư tưởng bảo thủ, trì trệ (I).
3. Thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm 1981 – 1985
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng (họp từ ngày 27 đến ngày
31 – 3 – 1982) đề ra nhiệm vụ cách mạng giai đoạn tiếp theo nhằm xây dựng
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V, Tập 1, NXB Sự thật,
H., 1982, tr. 38.
271
|
10_30_6
|
272
chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, hai nhiệm vụ chiến lược
đó quan hệ mật thiết với nhau.
Đại hội khẳng định tiếp tục đường lối chung tiến hành cách mạng xã hội
chủ nghĩa và đường lối xây dựng kinh tế trong thời kì quá độ do Đại hội IV đề
ra. Tuy nhiên, đến Đại hội V, đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội trong thời kì
quá độ bắt đầu có sự điều chỉnh, bổ sung, phát triển, cụ thể hoá theo từng chặng
đường, từng giai đoạn cho phù hợp với những điều kiện lịch sử cụ the.
Đại hội xác định thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta trải qua
nhiều chặng : chặng đường trước mắt (chặng đường đầu) gồm 5 năm đầu
(1981 – 1985) và những năm còn lại của thập kỉ 80, và những chặng tiếp sau.
Nhiệm vụ, mục tiêu kinh tế – xã hội của chặng đường đầu 10 năm (1981 – 1990)
cũng được Đại hội cụ thể hoá và đề ra nhiệm vụ, mục tiêu kế hoạch Nhà
nước 5 năm 1981 – 1985.
Kế hoạch 5 năm có nhiệm vụ "phát triển thêm một bước, sắp xếp lại cơ cấu
và đẩy mạnh cải tạo xã hội chủ nghĩa nền kinh tế quốc dân" nhằm cơ bản ổn
định tình hình kinh tế – xã hội, đáp ứng những yêu cầu cấp bách và thiết yếu
nhất của đời sống nhân dân, giảm nhẹ sự mất cân đối nghiêm trọng của nền
kinh tế.
Thực hiện kế hoạch, nhân dân ta đạt được những thành tựu và tiến bộ
đáng kể :
– Trong sản xuất nông nghiệp và công nghiệp, đã chặn được đà giảm sút của
những năm 1976 – 1980. Sản xuất nông nghiệp tăng bình quân hằng năm 4,9%
so với 1,9% của thời kì 1976 – 1980. Sản xuất lương thực từ 13,4 triệu tấn (trong
thời kì 1976 – 1980) tăng lên 17 triệu tấn (trong thời kì 1981 – 1985). Sản xuất
công nghiệp tăng bình quân hằng năm là 9,5% so với 0,6% của thời kì 1976 –
1980. Thu nhập quốc dân tăng bình quân hằng năm 6,4% so với 0,4% trong
5 năm trước.
– Về xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật, trong 5 năm đã hoàn thành hàng
trăm công trình tương đối lớn, hàng nghìn công trình vừa và nhỏ, trong đó có
những cơ sở quan trọng về điện, dầu khí, xi măng, cơ khí, giao thông, thuỷ lợi,
dệt... Các hoạt động khoa học – kĩ thuật được triển khai, góp phần thúc đẩy sản
xuất, nhất là sản xuất nông nghiệp. Dầu mỏ bắt đầu được khai thác, các công
trình thuỷ điện Hoà Bình, Trị An đang được xây dựng, chuẩn bị đưa vào hoạt
động trong những năm tới.
|
10_30_7
|
– Trong cải tạo quan hệ sản xuất, đại bộ phận nông dân miền Nam đi vào
con đường làm ăn tập thể, nhân dân các dân tộc Tây Nguyên có nhiều chuyển
biến tiến bộ trong xây dựng cuộc sống mới. Cùng với việc áp dụng những thành
tựu về khoa học – kĩ thuật, việc thực hiện rộng rãi phương thức khoán sản phẩm
cuối cùng đến nhóm và người lao động theo Chỉ thị 100 (năm 1981) của Ban
Bí thư Trung ương Đảng, tuy chưa hoàn thiện và còn nhiều hạn chế, song đã góp
một phần quan trọng tạo nên bước phát triển sản xuất nông nghiệp, mở ra
phương hướng đúng cho việc củng cố quan hệ kinh tế mới ở nông thôn.
Hình 95. Công trình thuỷ điện Hoà Bình trên sông Đà
– Chăm lo đời sống của nhân dân là nhiệm vụ thường xuyên và hết sức khó
khăn của Đảng và Nhà nước ta trong hoàn cảnh nền kinh tế còn yếu kém, thiên
tai dồn dập, dân số tăng nhanh. Các ngành kinh tế quốc dân đã thu hút thêm
4 triệu lao động. Sự nghiệp văn hoá, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, văn học,
nghệ thuật phát triển và có những đóng góp nhất định vào việc xây dựng nền văn
hoá mới, con người mới.
Đại hội V đã khẳng định những thành tựu đạt được, đồng thời cũng chỉ rõ
những khó khăn, yếu kém, trước hết về kinh tế – xã hội, cũng vẫn là những khó
khăn, yếu kém của thời kì trước không được hạn chế, khắc phục, thậm chí có
mặt trầm trọng thêm. Mục tiêu do Đại hội V đề ra là "Về cơ bản ổn định tình
hình kinh tế – xã hội, ổn định đời sống nhân dân" vẫn chưa thực hiện được.
273
|
10_30_8
|
Nguyên nhân của những khó khăn, yếu kém thời kì này cũng vẫn là những
nguyên nhân chủ quan và khách quan của những khó khăn, yếu kém thời kì
trước chưa được khắc phục, nhất là nguyên nhân do "Sai lầm, khuyết điểm
trong lãnh đạo, quản lí của Đảng và Nhà nước"() gây nên.
– Nêu nhiệm vụ và mục tiêu kinh tế – xã hội của các kế hoạch Nhà nước
5 năm 1976 – 1980 và 1981 – 1985.
-
– Trong việc thực hiện từng kế hoạch Nhà nước năm 1976 – 1980 và
1981 – 1985, nước ta đã đạt được những thành tựu gì, có khó khăn và
yếu kém gì ? Nguyên nhân của những khó khăn, yếu kém đó.
II – ĐẤU TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC (1975 – 1979)
1. Đấu tranh bảo vệ biên giới Tây Nam
Do có âm mưu từ trước, tập đoàn Pôn Pốt – đại diện cho phái "Khơme đỏ" ở
Campuchia – lên nắm quyền sau thắng lợi trong kháng chiến chống Mĩ, đã quay
súng bắn vào nhân dân ta, người bạn chiến đấu thân thiết, thuỷ chung vừa góp phần
xương máu làm nên chiến thắng ngày 17 – 4 – 1975 của nhân dân Campuchia.
Quân Pôn Pốt mở những cuộc hành quân khiêu khích, xâm phạm nhiều vùng
lãnh thổ nước ta dọc biên giới từ Hà Tiên đến Tây Ninh. Ngày 3 – 5 – 1975,
chúng cho quân đổ bộ đánh chiếm đảo Phú Quốc ; đến ngày 10 – 5 – 1975, đánh
chiếm đảo Thổ Chu.
Từ tháng 4 – 1977, tập đoàn Pôn Pốt tăng cường những cuộc hành quân lấn
chiếm lãnh thổ nước ta, từ những cuộc xung đột vũ trang lẻ tẻ chúng mở rộng
dần thành cuộc chiến tranh lớn trên toàn tuyến biên giới Tây Nam nước ta.
Ngày 22 – 12 – 1978, tập đoàn Pôn Pốt huy động 19 sư đoàn bộ binh, cùng
nhiều đơn vị pháo binh, xe tăng…. đến biên giới phía Đông, tiến vào khu vực Bến
Sỏi thuộc tỉnh Tây Ninh, bắt đầu cuộc tiến công quy mô lớn, với ý đồ đánh
chiếm thị xã Tây Ninh, mở đường tiến sâu vào lãnh thổ nước ta.
Thực hiện quyền tự vệ chính đáng của mình, quân dân ta tổ chức phản công,
tiêu diệt toàn bộ cánh quân xâm lược vào đất nước ta. Tiếp đó, quân ta thừa
thắng phát triển cuộc tiến công tiêu diệt, làm tan rã đại bộ phận quân chủ lực
của địch tại nơi xuất phát.
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, NXB Sự thật, H.,
274
1987, tr. 19.
|
10_31_1
|
Cuộc tiến công quy mô lớn của tập đoàn Pôn Pốt hoàn toàn bị đập tan.
Toàn bộ quân xâm lược bị đánh đuổi khỏi bờ cõi, hoà bình lập lại trên biên giới
Tây Nam của Tổ quốc.
Chiến thắng biên giới Tây Nam của quân dân ta đã tạo thời cơ lớn, hết sức
thuận lợi cho nhân dân Campuchia trong cuộc đấu tranh đánh đổ chế độ
diệt chủng Pôn Pốt. Theo yêu cầu của Mặt trận đoàn kết dân tộc cứu nước
Campuchia, quân đội Việt Nam cùng với lực lượng cách mạng Campuchia
tiến công chế độ diệt chủng. Ngày 7 – 1 – 1979, Thủ đô Phnôm Pênh được giải
phóng, nước Cộng hoà Nhân dân Campuchia và Hội đồng nhân dân cách
mạng Campuchia tuyên bố thành lập.
-
2. Đấu tranh bảo vệ biên giới phía Bắc
Trung Quốc là nước láng giềng thân thiết của Việt Nam. Trong quá trình đấu
tranh cách mạng, nhân dân hai nước đã từng gắn bó mật thiết, đoàn kết giúp đỡ
nhau. Nhưng trong việc tập đoàn Pôn Pốt cầm quyền ở Campuchia có hành động
thù địch chống Việt Nam, một số nhà lãnh đạo Trung Quốc lại đồng tình ủng hộ.
Họ còn có những hành động làm tổn hại đến tình cảm giữa nhân dân hai nước,
như cho quân khiêu khích quân sự dọc biên giới, dựng lên sự kiện "nạn kiều",
cắt viện trợ, rút chuyên gia nhằm gây khó khăn cho Việt Nam. Nghiêm trọng
hơn, từ sáng 17 – 2 – 1979, Trung Quốc cho quân đội, với lực lượng 32 sư đoàn,
mở cuộc tiến công dọc biên giới phía Bắc nước ta từ Móng Cái (Quảng Ninh)
đến Phong Thổ (Lai Châu) dài hơn một nghìn cây số.
Để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, quân dân ta, trực tiếp là quân dân sáu
tỉnh biên giới phía Bắc, đã đứng lên chiến đấu. Đến ngày 18 – 3 – 1979, quân
Trung Quốc rút khỏi nước ta.
Cuộc đấu tranh bảo vệ biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc Tổ quốc
của nhân dân ta đã diễn ra như thế nào ?
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Giai đoạn mới của cách mạng Việt Nam sau khi kết thúc thắng lợi cuộc
kháng chiến chống Mĩ, cứu nước đã thể hiện như thế nào ?
2. Sau năm 1975, Việt Nam chuyển sang cách mạng xã hội chủ nghĩa trong
hoàn cảnh thuận lợi và khó khăn gì ?
275
|
10_31_2
|
Bài
31
VIỆT NAM TRÊN ĐƯỜNG ĐỔI MỚI
ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
(1986 - 2000)
Việt Nam chuyển sang thực hiện đường lối đổi mới từ Đại hội VI (tháng
12 – 1986) của Đảng. Trong 15 năm, từ năm 1986 đến năm 2000, nhân
dân ta đã thực hiện ba kế hoạch kinh tế – xã hội 5 năm : 1986 – 1990,
bước đầu công cuộc đổi mới ; 1991 – 1995, tiếp tục sự nghiệp đổi mới ;
1996 – 2000, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
I – ĐƯỜNG LỐI ĐỔI MỚI CỦA ĐẢNG
1. Hoàn cảnh lịch sử mới
Trong thời gian thực hiện hai kế hoạch Nhà nước 5 năm (1976 – 1985), cách
mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đạt được những thành tựu đáng kể trên các lĩnh
vực của đời sống xã hội, song cũng gặp không ít khó khăn, đất nước lâm vào
tình trạng khủng hoảng, trước hết là khủng hoảng kinh tế – xã hội. Một trong
những nguyên nhân cơ bản của tình trạng đó là do ta mắc phải "sai lầm nghiêm
trọng và kéo dài về chủ trương, chính sách lớn, sai lầm về chỉ đạo chiến lược và
tổ chức thực hiện"(1).
Để khắc phục sai lầm, khuyết điểm, đưa đất nước vượt qua khủng hoảng và
đẩy mạnh cách mạng xã hội chủ nghĩa tiến lên, Đảng và Nhà nước ta phải tiến
hành đổi mới.
Những thay đổi của tình hình thế giới và trong quan hệ giữa các nước do tác
động của cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật trở thành xu thế thế giới ; cuộc
khủng hoảng toàn diện, trầm trọng ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa khác
cũng đòi hỏi Đảng và Nhà nước ta phải tiến hành đổi mới.
Như vậy, đổi mới là vấn đề cấp bách, có ý nghĩa sống còn đối với chủ nghĩa
xã hội ở nước ta, đồng thời là vấn đề phù hợp với xu thế chung của thời đại.
2. Đường lối đổi mới của Đảng
Đường lối đổi mới của Đảng được đề ra đầu tiên tại Đại hội VI (12 – 1986),
được điều chỉnh, bổ sung, phát triển tại Đại hội VII (6 – 1991), Đại hội VIII
(6 – 1996), Đại hội IX (4 – 2001).
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, Sđd, tr. 26.
276
|
10_31_3
|
Đổi mới đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội không phải là thay đổi mục tiêu của
chủ nghĩa xã hội mà làm cho mục tiêu ấy được thực hiện có hiệu quả bằng
những quan điểm đúng đắn về chủ nghĩa xã hội, những hình thức, bước đi và
biện pháp thích hợp.
Đổi mới phải toàn diện và đồng bộ, từ kinh tế và chính trị đến tổ chức, tư
tưởng, văn hoá. Đổi mới kinh tế phải gắn liền với đổi mới chính trị, nhưng trọng
tâm là đổi mới kinh tế.
a) Đổi mới kinh tế
-
– Xây dựng nền kinh tế quốc dân với cơ cấu nhiều ngành, nghề ; nhiều quy
mô, trình độ công nghệ, với 2 bộ phận chủ yếu là công nghiệp và nông nghiệp
kết hợp chặt chẽ với nhau.
– Phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ
nghĩa, nhằm phát huy sức mạnh của các thành phần kinh tế và tạo ra sức mạnh
tổng hợp của nền kinh tế nhiều thành phần.
– Cải tạo quan hệ sản xuất, các thành phần kinh tế lạc hậu kìm hãm sự phát triển.
Cải tạo đi đối với sử dụng và thiết lập quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa. Cải
tạo phải được coi là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục trong suốt thời kì quá độ.
-
- Xoá bỏ cơ chế quản lí kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp, hình thành cơ
chế thị trường có sự quản lí của Nhà nước. Quản lí kinh tế không bằng mệnh
lệnh hành chính, mà bằng biện pháp kinh tế, bằng khuyến khích lợi ích vật chất.
– Thực hiện chính sách mở cửa, mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, mở rộng
sự phân công lao động và hợp tác kinh tế quốc tế, tích cực khai thác nguồn vốn,
khai thác công nghệ, khai thác thị trường.
b) Đổi mới chính trị
– Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Nhà nước của dân, do
dân và vì dân, lấy liên minh giai cấp công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức
làm nền tảng, do Đảng Cộng sản lãnh đạo.
– Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thuộc về nhân
dân, coi dân chủ vừa là mục tiêu vừa là động lực của công cuộc đổi mới.
– Thực hiện quyền dân chủ của nhân dân, chuyên chính đối với mọi hành
động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân.
– Thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc, tập hợp mọi lực lượng của dân tộc,
phấn đấu vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
277
|
10_31_4
|
– Thực hiện chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá
vì hoà bình, hữu nghị, hợp tác, "Việt Nam muốn là bạn của tất cả các nước".
- Việt Nam thực hiện đường lối đổi mới trong hoàn cảnh đất nước và
thế giới như thế nào ?
– Nêu nội dung đường lối đổi mới về kinh tế và chính trị của Đảng.
II – QUÁ TRÌNH ĐẤT NƯỚC THỰC HIỆN ĐƯỜNG LỐI ĐỔI MỚI
(1986 - 2000)
Đường lối đổi mới của Đảng được sự hưởng ứng rộng rãi của dư luận xã hội,
đã nhanh chóng đi vào cuộc sống, đến năm 2000 đã thực hiện qua ba kế hoạch
Nhà nước 5 năm.
1. Kế hoạch 5 năm 1986 – 1990 : Bước đầu công cuộc đổi mới
a) Đại hội VI (12 – 1986) của Đảng và nhiệm vụ, mục tiêu kế hoạch
278
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (họp từ ngày 15 đến ngày
18 – 12 – 1986) đã đánh giá tình hình đất nước, kiểm điểm sự lãnh đạo của Đảng,
vai trò quản lí của Nhà nước trong thập kỉ đầu cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội,
từ đó xác định nhiệm vụ, mục tiêu của cách mạng trong thời kì đổi mới.
Đại hội khẳng định tiếp tục đường lối cách mạng xã hội chủ nghĩa và đường
lối xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa do các Đại hội IV và V của Đảng đề ra.
Tuy nhiên, đến Đại hội VI, đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội trong thời
kì quá độ tiếp tục được cụ thể hoá trên cơ sở nâng cao nhận thức về đặc điểm
thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là cả một thời kì lịch sử lâu dài,
khó khăn, trải qua nhiều chặng và hiện đang ở chặng đường đầu tiên. Trước mắt,
trong 5 năm (1986 – 1990) cần tập trung sức người, sức của thực hiện bằng được
nhiệm vụ, mục tiêu của Ba chương trình kinh tế : lương thực – thực phẩm, hàng
tiêu dùng và hàng xuất khẩu.
Muốn thực hiện những mục tiêu của Ba chương trình kinh tế, thì nông nghiệp,
kể cả lâm nghiệp, ngư nghiệp phải được đặt đúng vị trí là mặt trận hàng đầu
và được ưu tiên đáp ứng nhu cầu về vốn đầu tư, về năng lực, vật tư, lao động,
kĩ thuật v.v...
|
10_31_5
|
ĐẠI HỘI VỊ
Hình 96. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (12 – 1986)
b) Kết quả bước đầu của công cuộc đổi mới(1)
Công cuộc đổi mới bước đầu đạt được thành tựu, trước tiên là trong việc thực
hiện các mục tiêu của Ba chương trình kinh tế:
– Về lương thực, thực phẩm, từ chỗ thiếu ăn triền miên, năm 1988 còn phải
nhập 45 vạn tấn gạo, đến năm 1989, chúng ta đã vươn lên đáp ứng nhu cầu trong
nước, có dự trữ và xuất khẩu, góp phần quan trọng ổn định đời sống nhân dân
và thay đổi cán cân xuất – nhập khẩu. Sản xuất lương thực năm 1988 đạt 19,5
triệu tấn, vượt năm 1987 là 2 triệu tấn, và năm 1989 đạt 21,4 triệu tấn.
– Hàng hoá trên thị trường, nhất là hàng tiêu dùng, dồi dào, đa dạng và lưu
thông tương đối thuận lợi, trong đó nguồn hàng sản xuất trong nước tuy chưa
đạt kế hoạch, vẫn tăng hơn trước và có tiến bộ về mẫu mã, chất lượng. Các cơ
sở sản xuất gắn chặt với nhu cầu thị trường. Phần bao cấp của Nhà nước về vốn,
giá, vật tư, tiền lương... giảm đáng kể.
-
- Kinh tế đối ngoại phát triển mạnh, mở rộng hơn trước về quy mô, hình
thức... đã góp phần quan trọng vào việc thực hiện các mục tiêu kinh tế – xã hội.
-
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, NXB Sự thật,
H., 1991, tr. 17 – 27 và tr. 50 – 51.
279
|
10_31_6
|
Từ năm 1986 đến năm 1990, hàng xuất khẩu tăng gấp 3 lần. Từ năm 1989, ta
tăng thêm các mặt hàng có giá trị xuất khẩu lớn như gạo, dầu thô và một số mặt
hàng mới khác. Năm 1989, ta xuất khẩu 1,5 triệu tấn gạo. Nhập khẩu giảm đáng
kể, tiến gần đến mức cân bằng giữa xuất và nhập khẩu.
- Đã kiềm chế được một bước đà lạm phát. Nếu chỉ số tăng giá bình quân
hằng tháng trên thị trường năm 1986 là 20%, năm 1988 là 14% thì năm 1990 là
4,4%. Nhờ kiềm chế được lạm phát, các cơ sở kinh tế có điều kiện thuận lợi để
hạch toán kinh doanh, đời sống nhân dân giảm bớt khó khăn.
-
– Bước đầu hình thành nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành
theo cơ chế thị trường có sự quản lí của Nhà nước. Đây là chủ trương chiến lược
lâu dài của Đảng. Chủ trương này thực sự phát huy quyền làm chủ kinh tế của
nhân dân, khơi dậy được tiềm năng và sức sáng tạo của quần chúng để phát triển
sản xuất và dịch vụ, tạo thêm việc làm cho người lao động và tăng sản phẩm cho
xã hội.
Bộ máy Nhà nước các cấp ở trung ương và địa phương được sắp xếp lại. Nội
dung và phương thức hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị có
một số đổi mới theo hướng phát huy dân chủ nội bộ và quyền làm chủ của
nhân dân, tăng cường quyền lực của các cơ quan dân củ.
Những thành tựu, ưu điểm, tiến bộ đạt được chứng tỏ đường lối đổi mới của
Đảng là đúng, bước đi của công cuộc đổi mới về cơ bản là phù hợp.
Công cuộc đổi mới như một cuộc cách mạng, có thành tựu, ưu điểm, nhưng
vẫn còn nhiều khó khăn.
+ Nền kinh tế còn mất cân đối lớn, lạm phát vẫn ở mức cao, lao động thiếu
việc làm tăng, hiệu quả kinh tế thấp, nhiều cơ sở sản xuất đình đốn kéo dài.
+ Chế độ tiền lương bất hợp lí, đời sống của những người sống chủ yếu bằng
tiền lương hoặc trợ cấp xã hội và của một bộ phận nông dân bị giảm sút.
+ Sự nghiệp văn hoá có những mặt tiếp tục xuống cấp. Tình trạng tham
nhũng, ăn hối lộ, mất dân chủ, bất công xã hội và nhiều hiện tượng tiêu
cục khác còn nặng nề và phổ biến.
2. Kế hoạch 5 năm 1991 – 1995 : Tiếp tục sự nghiệp đổi mới
a) Đại hội VII (6 – 1991) của Đảng và nhiệm vụ, mục tiêu kế hoạch
280
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng (họp từ ngày 24 đến
ngày 27 – 6 – 1991) đã tổng kết, đánh giá việc thực hiện đường lối đổi mới của
Đại hội VI, đề ra chủ trương, nhiệm vụ nhằm kế thừa, phát huy những thành tựu,
|
10_31_7
|
ưu điểm đã đạt được ; khắc phục những khó khăn, yếu kém mắc phải trong bước
đầu đổi mới ; ngăn ngừa những lệch lạc phát sinh trong quá trình đó ; điều chỉnh,
bổ sung, phát triển đường lối đổi mới (đề ra từ Đại hội VI) để tiếp tục đưa sự
nghiệp đổi mới đất nước tiến lên.
Ngoài việc quyết định những nhiệm vụ cách mạng trong nhiệm kì, Đại hội
VII của Đảng còn quyết định một số vấn đề về chiến lược lâu dài ; đó là thông
qua "Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội"
và "Chiến lược ổn định và phát triển kinh tế – xã hội đến năm 2000".
Bước vào nhiệm kì Đại hội VII của Đảng, tình hình thế giới và trong nước có
những thay đổi lớn, nhất là sự thay đổi ở Liên Xô và của chủ nghĩa xã hội ở
Đông Âu, tác động đến quá trình đổi mới của ta.
Xuất phát từ đặc điểm tình hình, căn cứ vào mục tiêu của chặng đường đầu
thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội (đề ra từ Đại hội VI), Đại hội VII của Đảng
đề ra nhiệm vụ, mục tiêu kinh tế – xã hội của kế hoạch 5 năm (1991 – 1995) là :
đẩy lùi và kiểm soát được lạm phát ; ổn định, phát triển và nâng cao hiệu quả
nền sản xuất xã hội ; ổn định và từng bước cải thiện đời sống nhân dân ; bắt
đầu có tích luỹ từ nội bộ nền kinh tế.
Để thực hiện mục tiêu trên, cần phát huy sức mạnh của các thành phần kinh
tế, đẩy mạnh Ba chương trình kinh tế với những nội dung cao hơn trước và từng
bước xây dựng cơ cấu kinh tế mới theo yêu cầu công nghiệp hoá.
b) Tiến bộ và hạn chế của sự nghiệp đổi mới (1)
Thực hiện những nhiệm vụ, mục tiêu của kế hoạch Nhà nước 5 năm
(1991 – 1995), trên các lĩnh vực của sự nghiệp đổi mới, nhân dân ta đạt được
những thành tựu và tiến bộ to lớn.
– Nhịp độ phát triển kinh tế được đẩy mạnh, nhiều mục tiêu chủ yếu của kế
hoạch 5 năm đã hoàn thành vượt mức.
Sau 5 năm thực hiện kế hoạch, tình trạng đình đốn trong sản xuất, rối ren
trong lưu thông được khắc phục. Kinh tế tăng trưởng nhanh, tổng sản phẩm
trong nước tăng bình quân hằng năm là 8,2% ; công nghiệp tăng bình quân hằng
năm 13,3% ; nông nghiệp là 4,5%. Sản lượng lương thực 5 năm này tăng 26%
so với 5 năm trước, tạo điều kiện cơ bản để ổn định đời sống nhân dân, phát
triển ngành nghề, chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn.
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, NXB Chính trị
quốc gia, H., 1996, tr. 154 – 166.
281
|
10_31_8
|
Các ngành dịch vụ năm 1995 tăng 80% so với năm 1990. Vận tải hàng hoá
tăng 62%. Thị trường hàng hoá trong nước phát triển, đáp ứng nhu cầu ngày
càng tăng của xã hội.
Trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ : nạn lạm phát ở mức cao từng bước bị đẩy
lùi, từ mức 67,1% năm 1991, xuống mức 12,7% năm 1995. Tỉ lệ thiếu hụt ngân
sách được kiềm chế.
-
Kinh tế đối ngoại phát triển, thị trường xuất nhập khẩu được mở rộng,
nguồn vốn đầu tư của nước ngoài tăng nhanh.
282
Hình 97. Xuất khẩu gạo tại cảng Sài Gòn
Trong 5 năm, xuất khẩu đạt 17 tỉ USD ; tăng số mặt hàng có khối lượng xuất
khẩu lớn như dầu thô, gạo, cà phê, hải sản, may mặc...
Trong 5 năm, nhập khẩu trên 21 tỉ USD. Tỉ trọng nhập khẩu vật tư, thiết bị
tăng lên, đáp ứng được nhu cầu phát triển. Quan hệ mậu dịch mở rộng với trên
100 nước và tiếp cận với nhiều thị trường mới.
Nhà nước đã mở rộng quyền xuất, nhập khẩu cho các doanh nghiệp thuộc các
thành phần kinh tế, ban hành một số chính sách khuyến khích xuất khẩu.
Vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài trong 5 năm tăng nhanh, bình quân hằng
năm là 50%. Đến cuối năm 1995, tổng số vốn đăng kí cho các dự án đầu tư trực tiếp
của nước ngoài đạt trên 19 tỉ USD, trong đó có khoảng 1/3 đã được thực hiện.
-
Khoa học và công nghệ có bước phát triển mới, văn hoá và xã hội có
những chuyển biến tích cực.
Hoạt động khoa học và công nghệ gắn bó hơn với nhu cầu phát triển kinh tế –
xã hội, thích nghi dần với cơ chế thị trường.
|
10_31_9
|
Công tác giáo dục và đào tạo có bước phát triển mới sau một số năm giảm
sút. Mạng lưới trường phổ thông được mở rộng đến khắp các xã, phường ; cơ sở
vật chất được cải thiện. Các tỉnh và nhiều huyện miền núi có trường nội trú cho
con em người dân tộc thiểu số.
Chủ trương đền ơn đáp nghĩa đối với những người có công với nước được
toàn dân hưởng ứng. Phong trào xoá đói giảm nghèo và các hoạt động từ thiện
ngày càng được mở rộng.
Thu nhập và đời sống của các tầng lớp nhân dân ở các vùng đều được cải
thiện với mức độ khác nhau. Nhiều địa phương đã thanh toán được nạn đói. Mỗi
năm giải quyết được việc làm cho hơn 1 triệu lao động.
– Ổn định tình hình chính trị – xã hội được giữ vững, quốc phòng và an ninh
được củng cố.
Mở rộng quan hệ đối ngoại, phá thế bị bao vây, tham gia tích cực vào các
hoạt động của cộng đồng quốc tế.
Đến năm 1995, nước ta đã có quan hệ ngoại giao với hơn 160 nước, có quan
hệ buôn bán với trên 100 nước. Các công ti của hơn 50 nước và vùng lãnh thổ
đã đầu tư trực tiếp vào nước ta. Nhiều chính phủ và tổ chức quốc tế dành cho ta
viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay để phát triển. Tháng 7 – 1995, Việt Nam
và Mĩ bình thường hoá quan hệ ngoại giao. Ngày 28 – 7 – 1995, nước ta chính
thức gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).
Hình 98. Lễ kết nạp Việt Nam là thành viên thứ bảy
của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)
283
|
10_31_10
|
Sau 5 năm thực hiện kế hoạch, bên cạnh thành tựu và tiến bộ, còn nhiều khó
khăn và tồn tại chưa được giải quyết.
+ Nước ta vẫn còn là một trong những nước nghèo trên thế giới ; lực lượng
sản xuất nhỏ bé, cơ sở vật chất - kĩ thuật lạc hậu ; trình độ khoa học và
công nghệ chuyển biến chậm ; năng suất lao động, chất lượng sản phẩm,
chất lượng công trình thấp.
+ Tình trạng tham nhũng, lãng phí, buôn lậu, làm ăn phi pháp chưa được
ngăn chặn. Những hiện tượng tiêu cực nghiêm trọng kéo dài trong bộ máy
Nhà nước.
+ Sự phân hoá giàu nghèo giữa các vùng, giữa thành thị và nông thôn, giữa
các tầng lớp cư dân tăng nhanh. Đời sống của một bộ phận nhân dân,
nhất là ở những vùng sâu, vùng xa, còn nhiều khó khăn.
3. Kế hoạch 5 năm 1996 – 2000 : Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện
đại hoá
a) Đại hội VIII (6 – 1996) của Đảng và nhiệm vụ, mục tiêu kế hoạch
-
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng (họp từ ngày 28 6 đến
ngày 1 – 7 – 1996) đã kiểm điểm, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết Đại hội
VII, tổng kết 10 năm đất nước thực hiện đường lối đổi mới, đề ra chủ trương,
nhiệm vụ trong nhiệm kì mới.
Xuất phát từ đặc điểm tình hình, từ nhận định nước ta đã ra khỏi khủng hoảng
kinh tế – xã hội và căn cứ vào "Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ
lên chủ nghĩa xã hội", Đại hội khẳng định tiếp tục nắm vững hai nhiệm vụ chiến
lược : xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, nhấn mạnh "nước ta đã chuyển
sang thời kì phát triển mới, thời kì đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá".
Đại hội của Đảng đề ra phương hướng, nhiệm vụ, mục tiêu của kế hoạch
kinh tế – xã hội 5 năm 1996 – 2000 là : Đẩy mạnh công cuộc đổi mới một cách
toàn diện và đồng bộ, tiếp tục phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần.
Phấn đấu đạt và vượt mục tiêu tăng trưởng kinh tế nhanh, hiệu quả cao và bền
vững đi đôi với giải quyết những vấn đề bức xúc về xã hội. Cải thiện đời sống
nhân dân, nâng cao tích luỹ từ nội bộ nền kinh tế.
b) Chuyển biến tiến bộ và khó khăn, hạn chế của công cuộc đổi mới (1)
Kế hoạch 5 năm 1996 – 2000 được thực hiện trong bối cảnh có nhiều thuận
lợi, nhưng cũng gặp không ít khó khăn thách thức do tác động tiêu cực của cuộc
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam : Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB Chính trị
quốc gia, H., 2001, tr. 73 – 76 và tr. 222 – 259.
284
|
10_31_11
|
khủng hoảng kinh tế – tài chính khu vực (1997 – 1999) cùng với thiên tại liên
tiếp xảy ra. Trong bối cảnh đó, kinh tế – xã hội nước ta tiếp tục đạt được những
thành tựu quan trọng.
– Nền kinh tế vẫn giữ được nhịp độ tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế có sự
chuyển dịch tích cực.
Trong 5 năm, tổng sản phẩm trong nước tăng bình quân hằng năm 7% ; công
nghiệp tăng bình quân hằng năm 13,5% ; nông nghiệp là 5,7%. Lương thực bình
quân đầu người tăng từ 360 kg năm 1995 lên 444 kg năm 2000.
Nông nghiệp phát triển liên tục, góp phần quan trọng vào mức tăng trưởng
chung và giữ vững ổn định kinh tế – xã hội.
Cơ cấu các ngành kinh tế từng bước chuyển dịch theo hướng công nghiệp
hoá, hiện đại hoá : Trong tổng sản phẩm xã hội, tăng tỉ trọng công nghiệp từ
28,7% năm 1995 lên đến 36,6% năm 2000, giảm tỉ trọng nông nghiệp từ 27,2%
xuống còn 24,3%.
– Các cân đối chủ yếu trong nền kinh tế đã được điều chỉnh thích hợp.
Đã cải thiện một bước quan hệ tích luỹ và tiêu dùng theo hướng tích luỹ cho
phát triển.
Tổng nguồn vốn đầu tư xã hội thực hiện trong 5 năm khoảng 440 000 tỉ đồng,
tương đương 40 tỉ USD, tốc độ tăng bình quân 8,6%/năm.
– Kinh tế đối ngoại tiếp tục phát triển.
Trong 5 năm, xuất khẩu đạt 51,6 tỉ USD, tăng bình quân hằng năm 21%. Xuất
khẩu sản phẩm công nghiệp (kể cả tiểu, thủ công nghiệp) tăng nhanh, năm 2000
đạt 10 tỉ USD, gấp hơn 3,4 lần năm 1995. Xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản năm
2000 đạt 4,3 tỉ USD, gấp hơn 1,7 lần năm 1995, với 3 mặt hàng chủ lực là gạo
(đứng thứ hai thế giới), cà phê (đứng thứ ba) và thuỷ sản.
Nhập khẩu khoảng 61 tỉ USD, tăng bình quân hằng năm 13,3% ; tổng vốn
đầu tư trực tiếp nước ngoài đưa vào thực hiện đạt khoảng 10 tỉ USD, gấp 1,5 lần
so với 5 năm trước.
Các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã từng bước mở rộng đầu tư ra nước
ngoài. Đến năm 2000, đã có trên 40 dự án đầu tư vào 12 nước và vùng lãnh thổ.
– Khoa học và công nghệ có bước chuyển biến tích cực. Giáo dục và đào tạo có
bước phát triển mới cả về quy mô, chất lượng, hình thức đào tạo và cơ sở vật chất.
Đến hết năm 2000, có 100% tỉnh, thành phố đạt tiêu chuẩn phổ cập giáo dục
tiểu học và xoá nạn mù chữ ; một số tỉnh, thành phố bắt đầu thực hiện chương
trình phổ cập Trung học cơ sở.
285
|
10_31_12
|
– Các lĩnh vực văn hoá – xã hội có bước phát triển đáng kể.
Trong 5 năm, có khoảng 6,1 triệu lao động được thu hút vào làm việc, bình
quân mỗi năm thu hút 1,2 triệu người.
Tỉ lệ hộ đói nghèo trên tổng số hộ trong cả nước giảm, từ 20% năm 1995
xuống còn 10% năm 2000.
– Tình hình chính trị – xã hội cơ bản ổn định ; quốc phòng – an ninh được
tăng cường ; quan hệ đối ngoại không ngừng được mở rộng.
Đến năm 2000, nước ta có quan hệ thương mại với hơn 140 nước, quan hệ
đầu tư với gần 70 nước và vùng lãnh thổ, thu hút được nhiều nguồn vốn đầu tư
từ nước ngoài(!).
Hình 99. Cầu Mĩ Thuận trên sông Tiền (khánh thành ngày 21 – 5 – 2000)
Những thành tựu và ưu điểm trong 5 năm (1996 – 2000) và nói chung trong
15 năm (1986 – 2000) thực hiện đường lối đổi mới đã tăng cường sức mạnh tổng
hợp, làm thay đổi bộ mặt của đất nước và cuộc sống của nhân dân, củng cố vững
chắc độc lập dân tộc và chế độ xã hội chủ nghĩa, nâng cao vị thế và uy tín của
Việt Nam trên trường quốc tế.
Bên cạnh những thành tựu và ưu điểm, chúng ta gặp không ít khó khăn và
yếu kém.
(1) Việt Nam là thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) từ ngày 7 – 11 – 2006,
Việt Nam là uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kì 2008 – 2009
từ ngày 1– 1 – 2008.
286
|
10_31_13
|
+ Nền kinh tế phát triển chưa vững chắc ; năng suất lao động, hiệu quả và sức
cạnh tranh thấp. Chất lượng sản phẩm chưa tốt, giá thành cao. Quan hệ
sản xuất trên một số mặt chưa phù hợp. Kinh tế Nhà nước chưa được củng
cố tương xứng với vai trò chủ đạo. Kinh tế tập thể chưa mạnh.
+ Một số vấn đề văn hoá – xã hội bức xúc và gay gắt chậm được giải quyết.
Các hoạt động khoa học và công nghệ chưa đáp ứng tốt yêu cầu của sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tỉ lệ
thất nghiệp ở thành thị và thiếu việc làm ở nông thôn còn ở mức cao.
+ Tình trạng tham nhũng chưa được khắc phục triệt để.
?
-
Trong bối cảnh lịch sử đầu thế kỉ XXI, đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công cuộc
đổi mới đất nước, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng (4 – 2001)
đã đề ra phương hướng, nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội 5 năm
(2001 – 2005) và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2001 – 2010),
nhằm "Đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống
vật chất và tinh thần của nhân dân, tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta
cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại...". Kế hoạch
phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2001 – 2005) là rất quan trọng đối với việc
thực hiện chiến lược 10 năm (2001 – 2010).
Bước vào thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm đầu tiên của thế kỉ XXI, tình
hình trong nước và quốc tế có nhiều thuận lợi và thời cơ, nhưng cũng gặp
không ít khó khăn và thách thức đan xen nhau. Dưới sự lãnh đạo của Đảng,
nhân dân ta luôn chủ động nắm bắt thời cơ, tạo ra thế và lực mới, đồng thời
luôn tỉnh táo đoán biết và kiên quyết đẩy lùi nguy cơ, đưa sự nghiệp đổi mới
tiến lên mạnh mẽ, đúng hướng.
– Nêu nhiệm vụ và mục tiêu của từng kế hoạch Nhà nước 5 năm :
1986-1990, 1991 - 1995, 1996 - 2000.
– Trình bày thành tựu và yếu kém về kinh tế – xã hội của nước ta trong
từng kế hoạch Nhà nước 5 năm : 1986 – 1990, 1991 – 1995, 1996 – 2000.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Đổi mới đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội từ Đại hội VI (12 – 1986) của Đảng
được hiểu như thế nào ?
2. Nêu ý nghĩa của những thành tựu về kinh tế – xã hội nước ta trong 15 năm
(1986 – 2000) thực hiện đường lối đổi mới.
3. Hãy nêu những khó khăn và yếu kém về kinh tế – xã hội của ta sau 15 năm
(1986 – 2000) thực hiện đường lối đổi mới.
287
|
10_32_1
|
| PHẦN ĐỌC THÊM
288
QUÁ TRÌNH CÁCH MẠNG VÀ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
Sau thắng lợi lịch sử mùa Xuân 1975, nhân dân ta tiếp tục nêu cao chủ nghĩa
yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng và đã đạt những thành tựu to lớn :
thiết lập chính quyền nhân dân ở cả miền Nam, thống nhất nước nhà, khôi
phục kinh tế, khắc phục hậu quả nặng nề của chiến tranh ; từng bước xây
dựng quan hệ sản xuất mới và cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội ;
bảo vệ vững chắc Tổ quốc, làm tròn nghĩa vụ quốc tế.
Trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, Đảng ta đã có nhiều cố gắng nghiên cứu,
tìm tòi, xây dựng đường lối, xác định đúng mục tiêu và phương hướng xã hội
chủ nghĩa. Nhưng Đảng đã phạm sai lầm chủ quan duy ý chí, vi phạm quy
luật khách quan : nóng vội trong cải tạo xã hội chủ nghĩa, xoá bỏ ngay nền
kinh tế nhiều thành phần ; có lúc đẩy mạnh quá mức việc xây dựng công
nghiệp nặng ; duy trì quá lâu cơ chế quản lí kinh tế tập trung quan liêu, bao
cấp ; có nhiều chủ trương sai trong việc cải cách giá cả, tiền tệ, tiền lương.
Công tác tư tưởng và tổ chức cán bộ phạm nhiều khuyết điểm nghiêm trọng.
Tại Đại hội lần thứ VI, Đảng đã tự phê bình và đề ra đường lối đổi mới. Đại
hội VI là cột mốc lịch sử quan trọng trong sự nghiệp cách mạng xã hội chủ
nghĩa của nhân dân ta. Công cuộc đổi mới qua hơn bốn năm đã đạt được
những thành tựu bước đầu rất quan trọng. Tình hình kinh tế - xã hội có
chuyển biến tích cực, tạo thế đi lên và khẳng định con đường chúng ta đang
đi là đúng. Tuy nhiên khó khăn còn nhiều, đất nước chưa ra khỏi khủng hoảng
kinh tế – xã hội.
Nước ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản, từ một xã hội vốn
là thuộc địa, nửa phong kiến, lực lượng sản xuất rất thấp. Đất nước trải qua
hàng chục năm chiến tranh, hậu quả để lại còn nặng nề. Những tàn dư thực
dân, phong kiến còn nhiều. Các thế lực thù địch thường xuyên tìm cách phá
hoại chế độ xã hội chủ nghĩa và nền độc lập dân tộc của nhân dân ta.
Nhưng chúng ta cũng có những thuận lợi : chính quyền thuộc về nhân dân,
nước nhà đi vào giai đoạn hoà bình xây dựng. Dân tộc ta là một dân tộc anh
hùng, có ý chí vươn lên mãnh liệt. Nhân dân ta có lòng yêu nước nồng nàn,
cần cù lao động và sáng tạo. Chúng ta đã xây dựng được một số cơ sở vật
chất ban đầu. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, cùng với xu
thế quốc tế hoá đời sống kinh tế thế giới là một thời cơ để phát triển.
Quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong tình hình đất nước và thế giới như trên, chúng
ta phải tiếp tục nâng cao ý chí tự lực tự cường, phát huy mọi tiềm năng vật chất
và trí tuệ của dân tộc đồng thời mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, tìm tòi bước
đi, hình thức và biện pháp thích hợp xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.
Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội :
Do nhân dân lao động làm chủ.
|
10_32_2
|
- Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và
chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.
– Có nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
- Con người được giải phóng khỏi áp bức, bóc lột, bất công, làm theo năng
lực, hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện
phát triển toàn diện cá nhân.
-
- Các dân tộc trong nước bình đẳng, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ.
– Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới.
(Đảng Cộng sản Việt Nam :
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội
NXB Sự thật, H., 1991, tr. 3 – 4 và tr. 8 – 9)
Bài. TỔNG KẾT LỊCH SỬ VIỆT NAM
32
TỪ NĂM 1919 ĐẾN NĂM 2000
Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000 đã diễn ra theo một quá
trình liên tục những sự kiện lớn : Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời năm
1930 ; Cách mạng tháng Tám với sự thành lập Nhà nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hoà năm 1945, kháng chiến chống Pháp với chiến thắng
Điện Biên Phủ năm 1954 "chấn động địa cầu", kháng chiến chống Mĩ với
Đại thắng mùa Xuân 1975 và nay là công cuộc đổi mới đất nước từ năm 1986.
Mỗi sự kiện là mốc đánh dấu một thời kì phát triển của lịch sử dân tộc.
I – CÁC THỜI KÌ PHÁT TRIỂN CỦA LỊCH SỬ DÂN TỘC
1. Thời kì 1919 – 1930
(Từ sau Chiến tranh thế giới thứ nhất năm 1919 đến khi Đảng ra đời năm 1930)
– Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai (1919 – 1929) của Pháp đã làm chuyển
biến tình hình kinh tế – xã hội Việt Nam, tạo cơ sở xã hội (giai cấp), điều kiện
chính trị (phong trào yêu nước) để tiếp thu luồng tư tưởng cách mạng vô sản.
– Nguyễn Ái Quốc và một số nhà yêu nước khác đến với chủ nghĩa Mác
Lênin, truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, những luận điểm của Nguyễn Ái Quốc
về con đường cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam và bài học của Cách
mạng tháng Mười về nước đã làm chuyển biến phong trào yêu nước chống Pháp
từ lập trường tư sản sang lập trường vô sản.
289
|
10_32_3
|
– Phong trào yêu nước chống Pháp của bộ phận tiểu tư sản chuyển sang lập
trường vô sản, cùng với phong trào công nhân chuyển sang tự giác, đòi hỏi phải
có Đảng của giai cấp vô sản lãnh đạo. Ba tổ chức cộng sản ra đời vào nửa sau
năm 1929 từ hai tổ chức yêu nước cách mạng (Hội Việt Nam Cách mạng
Thanh niên và Tân Việt Cách mạng đảng) rồi thống nhất thành một Đảng duy
nhất. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đầu năm 1930 đã đáp ứng yêu cầu đó.
2. Thời kì 1930 – 1945
290
-
(Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời năm 1930 đến ngày 2 – 9 – 1945)
– Tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 – 1933 cùng với cuộc
"khủng bố trắng" của Pháp sau khởi nghĩa Yên Bái (9 – 2 – 1930), đã làm bùng
nổ phong trào cách mạng của quần chúng cả nước trong những năm
1930 – 1931. Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đưa phong trào lên
tới đỉnh cao với sự thành lập các xô viết ở Nghệ – Tĩnh. Phong trào từ cuối
năm 1931 đi vào thoái trào, cách mạng Việt Nam chuyển sang đấu tranh nhằm
phục hồi phong trào (1932 – 1935).
– Trong bối cảnh lịch sử những năm 1936 – 1939, khi chủ nghĩa phát xít xuất
hiện, đe doạ hoà bình thế giới và phong trào chống phát xít ở Pháp giành thắng
lợi bước đầu, ở nước ta dấy lên phong trào đấu tranh công khai rộng lớn. Phong
trào đã thu hút đông đảo quần chúng tham gia dưới sự lãnh đạo của Đảng, đấu
tranh đòi tự do, dân sinh, dân chủ, cơm áo, hoà bình. Đây là phong trào quần
chúng có mục tiêu, hình thức đấu tranh mới mẻ ở nước ta và rất hiếm có ở một
nước thuộc địa.
– Cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945) đã tác động đến toàn thế
giới. Cuộc chiến đấu của nhân dân Liên Xô và các lực lượng dân chủ thế giới
chống phát xít thắng lợi đã tạo điều kiện thuận lợi cho cách mạng nước ta và
nhiều nước tiến lên giải phóng dân tộc.
-
Đầu năm 1941, Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng,
chủ trì Hội nghị Trung ương 8 (5 – 1941), hoàn chỉnh chủ trương đặt nhiệm vụ
giải phóng dân tộc lên hàng đầu được đề ra tại Hội nghị Trung ương tháng
11 – 1939 : Giương cao hơn nữa ngọn cờ giải phóng dân tộc, giải quyết vấn đề
dân tộc trong phạm vi từng nước ở Đông Dương. Từ đây, cách mạng nước ta
đẩy mạnh chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền.
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi là kết quả của quá trình chuẩn
bị và tập dượt trong 15 năm từ khi Đảng ra đời. Đảng đã lãnh đạo cuộc đấu tranh
qua nhiều giai đoạn, toàn diện và trực tiếp nhất là giai đoạn chuẩn bị tiến tới
tổng khởi nghĩa 1939 – 1945. Tổng khởi nghĩa thắng lợi, chính quyền đã về tay
nhân dân, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà được thành lập.
|
10_32_4
|
3. Thời kì 1945 – 1954
(Sau thắng lợi Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến ngày 21 – 7 – 1954)
– Trong hơn năm đầu sau Cách mạng tháng Tám, đất nước gặp muôn vàn khó
khăn thử thách, tình thế hết sức hiểm nghèo, khác nào "Ngàn cân treo sợi tóc".
Nhân dân ta vừa xây dựng chính quyền cách mạng, xây dựng chế độ dân chủ
nhân dân, giải quyết nạn đói, nạn dốt và khó khăn về tài chính, vừa đấu tranh
chống ngoại xâm, nội phản, bảo vệ nền độc lập. Từ cuối năm 1946, toàn dân ta
tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trên phạm vi cả nước.
- Cuộc kháng chiến chống Pháp (1945 – 1954) tiến hành trong điều kiện
nước ta đã giành được độc lập và chính quyền. Vì vậy, vừa kháng chiến vừa kiến
quốc là hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng nước ta trong thời kì này :
+ Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, từ năm 1950 chống cả
sự can thiệp của đế quốc Mĩ, trải qua nhiều giai đoạn với các mốc chiến
thắng Việt Bắc thu – đông năm 1947, chiến thắng Biên giới thu – đông
năm 1950, chiến thắng Đông – Xuân 1953 – 1954. Điện Biên Phủ là trận
thắng quyết định dẫn tới việc kí kết Hiệp định Giơnevơ về Đông Dương
năm 1954, kết thúc chiến tranh.
+ Công cuộc kiến quốc nhằm xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân, phục
vụ kháng chiến, phục vụ dân sinh, tạo tiền đề tiến lên chủ nghĩa xã hội sau
khi chiến tranh kết thúc.
4. Thời kì 1954 – 1975
(Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp năm 1954 đến ngày 30 –4–1975)
-
Xuất phát từ tình hình đất nước tạm thời bị chia cắt làm hai miền, Đảng đề
ra nhiệm vụ cho cách mạng từng miền với hai chiến lược cách mạng và nhiệm
vụ chung cho cách mạng hai miền, mối quan hệ giữa cách mạng hai miền, xác
định vị trí, vai trò của cách mạng từng miền. Nhiệm vụ chung là "Kháng chiến
chống Mĩ, cứu nước".
– Ở miền Nam, tiến hành cuộc đấu tranh chính trị phát triển lên khởi nghĩa
(từ năm 1959 – 1960) rồi chiến tranh giải phóng (từ giữa năm 1961), kết hợp
khởi nghĩa với chiến tranh trải qua 5 giai đoạn, lần lượt đánh bại 4 chiến lược
thống trị và xâm lược thực dân mới của Mĩ : 1954 – 1960, đánh bại chiến lược
"Chiến tranh đơn phương" của Aixenhao ; 1961 – 1965, đánh bại chiến lược
"Chiến tranh đặc biệt" của Kennơđi và Giônxơn ; 1965 – 1968, đánh bại chiến
lược "Chiến tranh cục bộ" của Giônxơn ; 1969 – 1973, đánh bại về cơ bản chiến
lược "Việt Nam hoá chiến tranh" của Níchxơn, đã "đánh cho Mĩ cút" ; 1973 –
1975, đánh bại hoàn toàn chiến lược "Việt Nam hoá chiến tranh" của Níchxơn
và Pho, đã "đánh cho nguỵ nhào".
291
|
10_32_5
|
– Ở miền Bắc, thực hiện những nhiệm vụ của cách mạng trong thời kì quá độ
lên chủ nghĩa xã hội là sản xuất, lao động xây dựng, và khi Mĩ mở rộng chiến
tranh phá hoại bằng không quân và hải quân thì miền Bắc kết hợp chiến đấu với
sản xuất. Miền Bắc còn làm nhiệm vụ của hậu phương chi viện cho tiền tuyến
miền Nam và thực hiện nghĩa vụ quốc tế đối với Lào, Campuchia. Miền Bắc đã
giành thắng lợi trong cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ
: lần thứ nhất bắt đầu ngày 5 – 8 – 1964, chính thức từ ngày 7 – 2 – 1965 đến
ngày 1 – 11 – 1968 ; lần thứ hai bắt đầu ngày 6 – 4 – 1972, chính thức từ ngày
16 – 4 – 1972 đến ngày 15 – 1 – 1973.
5. Thời kì 1975 – 2000
292
(Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước năm 1975 đến năm 2000)
Cách mạng Việt Nam chuyển sang thời kì cách mạng xã hội chủ nghĩa
trong cả nước từ sau khi đất nước độc lập và thống nhất.
– Trong 10 năm đầu (1976 – 1986), nhân dân ta đã thực hiện hai kế hoạch
Nhà nước 5 năm (1976 – 1980 và 1981 – 1985) do Đại hội IV (12 – 1976) và
Đại hội V (3 – 1982) của Đảng đề ra. Bên cạnh nhiều thành tựu và ưu điểm, ta
gặp không ít khó khăn, yếu kém, cả sai lầm, khuyết điểm. Khó khăn của ta ngày
càng lớn, sai lầm chậm được sửa chữa, đưa đến khủng hoảng về kinh tế – xã hội,
đòi hỏi phải đổi mới.
– Đường lối đổi mới được đề ra từ Đại hội VI (1986) nhằm khắc phục khó
khăn, sửa chữa sai lầm, vượt qua khủng hoảng, đẩy mạnh sự nghiệp cách mạng
xã hội chủ nghĩa tiến lên. Đến năm 2000, năm cuối của thế kỉ XX, nhân dân ta
đã thực hiện thắng lợi ba kế hoạch Nhà nước 5 năm do Đại hội VI
(12 – 1986), Đại hội VII (6 – 1991) và Đại hội VIII (6 – 1996) của Đảng đề ra.
Từ năm 2001, nhân dân ta thực hiện tiếp các kế hoạch 5 năm.
– Công cuộc đổi mới đã và đang giành được thắng lợi. Thắng lợi đó đã từng
bước đưa đất nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội, khẳng định đường lối đổi mới
của Đảng là đúng, bước đi của công cuộc đổi mới là phù hợp.
II – NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Lịch sử đấu tranh và xây dựng đất nước của nhân dân ta từ sau Chiến tranh
thế giới thứ nhất đến nay trải qua nhiều thời kì, nhiều bước thăng trầm. Từ khi
Nguyễn Ái Quốc đến với chủ nghĩa Mác – Lênin năm 1920 và Đảng Cộng sản
Việt Nam ra đời năm 1930, cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của nhân dân
ta dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, tuy phải chịu nhiều hi
sinh gian khổ, nhưng cuối cùng đã giành được thắng lợi vẻ vang. Thắng lợi nối
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.