Datasets:

long292

/

PADNCH_3

like 0

Thái Dương Linh Đức chi hậu.

Thái Dương là hoàng hậu của Linh Đức.

Tự Linh Đức ngộ hại, Thượng hoàng dục trạch hiền phối dĩ giá chi.

Từ khi Linh Đức bị hại, Thượng hoàng định chọn người chồng hiền gả cho.

Thái Dương nhân du.

Thái Dương nhân đi chơi

Hạ tứ nguyệt, hội minh tất, Thượng hoàng triệu Quý Li nhập cung thong dung vị viết: Bình Chương thân hĩ, quốc gia sự vụ nhất dĩ uỷ chi.

Mùa hạ, tháng 4, sau hội thề , thượng hoàng gọi Quý Ly vào cung, ung dung bảo rằng: "Bình chương là họ thân thích nhà vua, mọi việc nước nhà đều trao cho khanh cả.

Cụ vi Kinh sư doãn, cải vi Trung đô doãn .

Cụ làm Kinh sư doãn, đổi thành Trung đô doãn.

Bát nguyệt, dĩ Hoàng Hối Khanh vi Tam Đái lộ an phủ sứ .

Tháng 8, lấy Hoàng Hối Khanh làm An phủ sứ lộ Tam Đái.

Thập nhị nguyệt, thập ngũ nhật, Thượng hoàng băng, táng Yên Sinh nguyên lăng, miếu hiệu Nghệ Tông, thuỵ viết Quang Nghiêu Anh Triết Hoàng Đế.

Tháng 12, ngày 15, Thượng hoàng băng, táng vào Nguyên Lăng ở Yên Sinh, miếu hiệu là Nghệ Tông, tên thuỵ là Quang Nhiên Anh Triết Hoàng Đế.

Tịnh sĩ nhân Nguyễn Phù sát chi.

Lại giết cả sĩ nhân Nguyễn Phù.

Sư Hiền dương vi nhĩ lung đắc miễn.

Sư Hiền giả điếc thoát chết.

Tước Nguyên Uyên Trần tính vi Mai tính.

Tước bỏ họ Trần của Nguyên Uyên, đổi thành họ Mai.

Cố sự, tông thất hữu đại cố tước thuộc tịch dĩ Mai tính xưng chi .

Theo lệ cũ: người tôn thất có tội nặng phải tước bỏ họ cũ, đổi gọi là họ Mai.

Quý Li vi Nhập nội phụ chính thái sư bình chương quân quốc trọng sự tuyên trung vệ quốc đại vương đái kim lân phù .

Lấy Quý Ly làm Nhập nội phụ chính thái sư bình chương quân quốc trọng sự, Tuyên Trung vệ quốc đại vương, đeo lân phù vàng.

Hạ tứ nguyệt, chiếu Quý Li nhập cư sảnh đài chi hữu danh viết Hoạ Lư.

Mùa hạ, tháng 4, xuống chiếu cho Quý Ly được ở nhà bên hữu sảnh, đài gọi là "Hoa lư" .

Quý Li nhân biên vô dật thiên dịch.

Quý Ly nhân biên chép thiên Vô dật , dịch

vi quốc ngữ dĩ giáo Quan gia, hữu lệnh tắc xưng Phụ chính cai giáo Hoàng Đế .

ra quốc ngữ để dạy Quan gia, mệnh lệnh ban ra thì xưng là Phụ Chính Cai Giáo Hoàng Đế .

Lục nguyệt, cấm bách quan bất đắc dụng đại tụ y, hứa dụng tiểu tụ, dân gian trai kị chỉ dụng nhất đốn.

Tháng 6, cấm các quan không được dùng áo thụng tay, chỉ cho phép dùng áo hẹp tay.

Thời, khí mãnh bất đắc trang kim chu tất .

Đồ dùng không được mạ vàng, sơn son.

Minh khiến Nhâm Hanh Thái đẳng lai khất sư ngũ vạn nhân, tượng ngũ thập chích, lương ngũ thập vạn thạch, ban vận chí giới thủ dĩ cấp quân.

Nhà Minh sai bọn Nhâm Hanh Thái sang đòi 5 vạn quân, 50 cỗ voi, 50 vạn thạch lương đưa đến biên giới để dùng vào việc quân.

Thời, Minh nhân thảo Long Châu, Phụng Nghĩa Châu phản man, âm thiết thử kế dục thác dĩ lương mễ số bất túc, yểm bổ quốc nhân.

Khi ấy, người Minh đánh các man làm phản ở Long Châu và châu Phụng Nghĩa , ngầm bày kế ấy, hòng lấy cớ số lương thực nộp không đủ, để bắt người nước ta.

Hanh Thái mật cáo, tri chi dĩ cố bất hưng binh tượng sở cấp lương bất đa sai quan tống chí Đồng Đăng nhi hoàn .

Ta thác cớ không cung cấp quân lính và voi chiến, chỉ cấp một ít lương thực sai quan đưa đến Đồng Đăng rồi trở về.

Minh hựu khiến sứ cầu tăng nhân án ma nữ hoả giả giai thiểu khiến chi .

Nhà Minh lại sai sứ sang đòi nhà sư, phụ nữ xoa bóp, người bị thiến, ta đưa sang mỗi loại một ít.

Đông thập nhị nguyệt, dĩ Lương Nguyên Bưu vi Hành khiển tri.

Mùa đông, tháng 12, lấy Lương Nguyên Bưu làm Hành khiển tri

Đại Tông chính, Hà Đức Lân vi Nhập nội hành khiển môn hạ tả ti, Hoàng Hối Khanh vi phát vận ti, Phạm Cự Luận tham mưu quân sự kiêm Khu mật viện sự.

Đại tông chính; Hà Đức Lân làm nhập nội hành khiển môn hạ tả ty; Hoàng Hối Khanh làm Phát vận ty; Phạm Cự Luận làm Tham mưu quân sự kiêm Khu mật viện sự.

Tam nguyệt, duyệt định quân ngũ .

Tháng 3, xét duyệt quân ngũ.

Kì pháp thập văn phúc hoạ táo, tam thập văn phúc hoạ thuỷ ba, nhất mạch hoạ vân, nhị mạch hoạ quy, tam mạch hoạ lân, ngũ mạch hoạ phụng, nhất mân hoạ long.

Thể thức : tờ 10 đồng vẽ rồng, tờ 30 đồng vẽ sóng, tờ 1 tiền vẽ mây, tờ 2 tiền vẽ rùa, tờ 3 tiền vẽ lân, tờ 5 tiền vẽ phượng, tờ 1 quan vẽ rồng.

Nguỵ tạo giả tử, điền sản một quan, cấm.

Kẻ làm tiền giả bị tội chết, ruộng đất, tài sản tịch thu.

tuyệt đồng tiền bất đắc tư tàng tư dụng, tịnh thu nhập kinh thành Ngao Trì cập các xứ trị sở.

tuyệt tiền đồng, không được chứa lén, tiêu vụng, tất cả thu hết về kho Ngao Trì ở kinh thành và trị sở các xứ.

Phạm chi giả tội như chi .

Kẻ nào vi phạm cũng bị trị tội như làm tiền giả.

Chiếu định thí cử nhân cách dụng tứ trường văn tự thể, bãi ám tả cổ văn pháp.

Xuống chiếu qui định cách thức thi chọn nhân tài, dùng thể văn bốn kỳ, bãi bỏ phép viết ám tả cổ văn.

Đệ nhất trường dụng bản kinh nghĩa nhất thiên, hữu phá đề, tiếp ngữ, tiểu giảng, nguyên đề, đại giảng, chước kết ngũ bách tự dĩ thượng.

Kỳ thứ nhất thi một bài kinh nghĩa có các phần phá đề, tiếp ngữ, tiểu giảng, nguyên đề, đại giảng, kết luận, từ 500 chữ trở lên.

Đệ nhị trường dụng thi nhất thiên dụng Đường luật phú nhất thiên, dụng cổ thể hoặc tao hoặc tuyển diệc ngũ bách tự dĩ thượng.

Kỳ thứ hai thi một bài thơ Đường luật, một bài thơ phú cổ thể, hay thể Ly tao, thể Văn tuyển, cũng từ 500 chữ trở lên.

Đệ tam trường chiếu nhất thiên, dụng cổ thể chế nhất thiên, biểu nhất thiên dụng Đường thể tứ lục.

Kỳ thứ ba thi một bài chiếu theo thể Hán, một bài chế, một bài biểu theo thể tứ lục đời Đường.

Đệ tứ trường sách nhất thiên, dụng kinh sử, thời vụ, trung xuất đề, nhất thiên tự dĩ thượng.

Kỳ thứ tư một bài văn sách, ra đề thì theo kinh, sử hay thời sự, mỗi bài phải 1000 chữ trở lên.

Dĩ tiền niên hương thí, thứ niên Hội thí, trúng giả ngự thí, sách nhất thiên định kì đệ .

Cứ năm trước thi hương thì năm sau thi hội, người đỗ thì vua thi 1 bài văn sách để xếp bậc.

Lục nguyệt, định văn.

Tháng 6, quy định

Duy nội thị khai quần giai bất dụng thường.

Duy nội thị thì dùng quần hai ống, không dùng xiêm.

Vô phẩm cập hoành nô bạch sắc văn.

Về sắc mũ, chánh thì sắc đen, tòng thì sắc xanh.

Thất phẩm dĩ hạ dụng thái cổ cân, tòng thất phẩm toàn hoa cân.

Người không có phần hàm và hạng hoàng nô thì dùng màu trắng.

Vương hầu đái viễn du cân, Ngự sử đài khước phi cân.

Vương hầu đội mũ viễn du ; ngự sử đài đội mũ khước phi .

Sao pháp quan phục đẳng chế giai tòng Thiếu bảo Vương Nhữ Chu chi ngôn dã .

Những quy chế về tiền giấy, về mũ áo trên đây đều làm theo lời của thiếu bảo Vương Nhữ Chu cả.

Trung Liệt, tướng Hổ Bôn quân.

Trung Liệt, chỉ huy quân Hổ Bôn.

Chư tướng bất tòng.

Nhưng các tướng không theo kế ấy.

Bố Đông bệnh tầm tốt .

Bố Đông bị bệnh rồi chết.

Đông thập nguyệt, dĩ Hồ Cương vi Diễn Châu lộ đại tri châu, Đặng Tư Thành Phán châu sự .

Mùa đông, tháng 10, lấy Hồ Cương làm Đại trị châu lộ Diễn Châu, Đặng Tư Thành làm Phán châu sự.

Tự trung đa xuất kỷ ý, bất tòng Chu Tử tập truyện.

Bài tựa phần nhiều theo ý mình, không theo tập truyện của Chu Tử.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Tự Mạnh thị một, sư các truyền kì môn, sĩ các tư kì học, nguyên phân nhi lưu chi, sai chi hào li mậu dĩ thiên lí.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Từ sau khi Mạnh Tử mất, người làm thầy đều chỉ chuyên dạy môn của mình, người đi học cũng chỉ học riêng theo một học thuyết.

xưng giả, tuy viết đại thuần vị miễn tiểu tì, vị hữu khắc thuần hồ kì thuần giả dã.

ca ngợi, tuy gọi bậc đại nho cũng không tránh khỏi còn có vết tỳ vết nhỏ, chưa có ai là được hoàn hảo cả.

Huống hữu Trình tử xướng chi ư tiền nhi, Chu tử bổ kì vị đồ ư hậu tắc kì nghĩa tinh hĩ.

Huống chi lại có Trình Tử xướng ơ trước, và Chu Tử bổ sung chỗ chưa hoàn hảo ở sau, thì nghĩa đã tinh lắm rồi.

Hậu chi hữu tác khôi khuếch nhi lượng đại chi khao ốc nhi quang trạch chi như tư nhi kỷ ô đắc nhi phi nghị chi tai!.

Người sau mà có trước tác, thì cũng chỉ là mở mang cho rộng thêm, tô chuốc cho bóng thêm, có thế mà thôi, sao lại được chê bai bàn cải?

Sơ, triều nghị vị định, Hành khiển Phạm Cự Luận gián chỉ chi.

Trước đó, triều đình bàn bạc chưa xong, hành khiển Phạm Cự Luận khuyên nên thôi.

Quý Li viết: Ngã chí tiên định nhữ hà ngôn tai! Chí thị, hành chi.

Quý Ly nói: "Ý ta đã định từ trước rồi, ngươi còn nói gì nữa!".

Thời, Khu mật chủ sự Thị sử Nguyễn Nhữ Thuyết thượng thư gián kì lược, viết: Tích giả Chu Nguỵ thiên đô tịnh kiến bất tường.

Lúc ấy, Khu mật chủ sự Nguyễn Nhữ Thuyết dâng thư can, đại ý nói: "Ngày xưa, nhà Chu, nhà Nguỵ dời kinh đô đều gặp điều chẳng lành.

Kim Long Đỗ chi địa, Tản Viên chi sơn, Lô nhĩ chi hà, cao thâm bình khoát.

Nay đất Long Đỗ có núi Tản Viên, có sông Lô nhị , núi cao sông sâu, đất bằng phẳng rộng rãi.

Tự cổ Đế vương khai cơ lập quốc mạc bất dĩ vi thâm căn cố đế nghi.

Từ xưa, các bậc đế vương mở nền dựng nước, không đời nào không lấy đất làm nơi sâu gốc bền rễ.

Tôn cảnh giới hiệp tịch, thuỷ vĩ sơn đầu, đắc kì loạn nhi bất đắc kì trị.

Tôn đất đai chật hẹp, hẻo lánh, ở nơi đầu non cuối nước, hợp với loạn mà không hợp với trị.

Đồ vi thị hiểm, cổ ngữ vân: Tại đức bất tại hiểm.

Cho dù dựa vào thế hiểm trở thì đời xưa đã có câu: "Cốt ở đức chứ không cốt ở hiểm" .

Quý Li bất thính.

Quý Ly không nghe.

Phế bất dụng.

Rồi phế bỏ không dùng.

Phan Phu Tiên viết: Tào Tháo thiên Hứa hiệp Thiên tử, dĩ lệnh chư hầu, Hán đỉnh luân vong thực cơ ư thử.

Phan Phu Tiên nói: Tào Tháo dời kinh đô đến đất Hứa, nắm lấy thiên tử để sai khiến chư hầu, cơ nghiệp, nhà Hán chìm đắm thực là bắt đầu từ đó.

Quý Li đồ An Tôn, thích nguyên quân, nhi di tông đảng, Trần gia khuynh bĩ há bất tại ư tư hồ? Tuy nhiên, loạn thần tặc tử hà thế vô, chi duy nhân quân cương dĩ đoán chi minh dĩ sát chi sử vô hậu hoạn giả dã.

Quý Ly dời kinh đô đến An Tôn, giết vua và diệt họ vua, cơ nghiệp nhà Trần bị sụp đổ, chả lẽ khôg phải bởi đó hay sao?

Bãi đại tiểu tư xã, đại toát, quản giáp những y cựu chế .

Bãi các chức đại, tiểu tư xã, đại toát, còn chức quản giáp vẫn theo quy chế cũ.

Lộ thống phủ, phủ thống châu, châu thống huyện.

Lộ thống nhiếp phủ, phủ thống nhiếp châu, châu thống nhiếp huyện.

Phàm hộ tịch, tiền cốc, ngục tụng tổng vi nhất lộ chi bạ, tuế quý báo tỉnh, dĩ bằng kê khảo.

Các việc hộ tịch, tiền thóc, ngục tụng đều làm chung thành sổ sách của một lộ, đến cuối năm báo lên sảnh để làm bằng cứ mà khảo xét.

Hựu trí Đô đốc, đô hộ, đô thống tổng quản phủ, thái thú ti, dĩ hạt chi.

Lại đặt các phủ đô đốc, đô hộ, đô thống, tổng quản và ty thái thú để trông coi.

Dĩ phó tướng Lê Hán Thương lĩnh Đông Đô lộ đô hộ phủ, Thái bảo Trần Hàng lĩnh Bắc Giang lộ đô thống phủ, Trần Nguyên Trữ.

Lấy Phó tướng Lê Hán Thương coi phủ đô hộ lộ Đông Đô; Thái bảo Trần Hàng coi phủ đô thống lộ Bắc Giang; Trần Nguyên Trữ

lĩnh Tam Giang lộ đô thống phủ, Thiếu bảo Vương Nhữ Chu tri Thiên Trường phủ lộ quân dân sự, Hành khiển Hà Đức Lân hành Tân Yên phủ lộ thái thú.

coi phủ đô thống lộ Tam Giang; thiếu bảo Vương Nhữ Chu làm tri Thiên Trường phủ lộ quân dân sự; Hành khiển Hà Đức Lân làm hành Tân Yên phủ lộ thái thú.

Hựu châu trấn trí giáo thụ giám thư khố .

Lại đặt chức giáo thụ và giám thư khố ở các châu trấn.

Lộ quan, đốc học quan, giáo huấn sinh đồ sử thành tài nghệ, mỗi tuế quý tắc tuyển.

Lộ quan và quan đốc học hãy dạy bảo học trò cho thành tài nghệ, cứ đến cuối năm thì chọn

Trẫm tương thân thí nhi trạc chi yên.

Số ruộng thừa phải hiến cho nhà nước.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Đương thời hữu thử chiếu lệnh hà mĩ như chi.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Bấy giờ có chiếu lệnh này, còn gì tốt đẹp bằng thế nữa?

Nhiên bất kiến thi hành giả phi Đế ý dã, nãi Quý Li dục hành soán đoạt thác thử dĩ thu nhân tâm nhĩ.

Nhưng lệnh này không thấy thi hành, vì không phải là bản ý của vua, mà vì Quý Ly muốn làm việc cướp ngôi, mượn việc ấy để thu phục lòng người mà thôi.

Lục nguyệt, chiếu hạn danh điền.

Tháng 6, xuống chiếu hạn chế danh điền .

Đại vương, trưởng công chúa điền vô hạn dĩ chí thứ dân điền thập mẫu.

Đại vương và trưởng công chúa thì số ruộng không hạn chế; đến thứ dân thì số ruộng là 10 mẫu.

Cự Hành khiển Đỗ Thế Mãn đại lĩnh Tuyên Quang kinh lược sứ .

Hành khiển Đỗ Thế Mãn thay làm Kinh luợc sứ Tuyên Quang.

Đông thập nhất nguyệt, Quý Li bức Đế đồ đô Thanh Hoá phủ.

Mùa đông, tháng 11, Quý Ly bức vua dời kinh đô đến phủ Thanh Hoá.

ĐẾ tiên hạnh Yên Sinh yết chư lăng dữ chi cụ, chí Đại Lại hương hành tại hiệu Bảo Thanh cung.

Vua đi Yên Sinh bái yết các lăng trước, rồi tới hành tại ở hương Đại Lại gọi là cung Bảo Thanh.

Cung nhân Trần Ngọc Cơ, Trần Ngọc Kiểm mật ngôn ư Đế dĩ vi thiên đô tất hữu soán đoạt chi sự.

Cung nhân Trần Ngọc Cơ và Trần Ngọc Kiểm nói mật với vua là dời kinh đô thế nào cũng có việc cướp ngôi.

Quý Li văn chi, dĩ Miếu lệnh Lê Hợp, Hữu Lũng phụ đạo Lương Ông, dữ đồng mưu, tính sát chi .

Quý Ly nghe được, cho rằng viên miếu lệnh Lê Hợp, viên phụ đạo Hữu Lũng là Lương Ông cũng đồng mưu, đem giết cả.

nịch quá bán .

đắm mất quá nửa.

Minh tống Nguyên tộc Đại Hồ, Tiểu Hồ, nhị nhân lai an trí.

Nhà Minh sai đưa hai người tộc họ nhà Nguyên là Đại Hồ và Tiểu Hồ sang an trí ở nước ta.

Tứ Đại Hồ danh Địa Phục Cơ, Tiểu Hồ danh Địa Bảo Lang .

Cho Đại Hồ tên là Địa Phục Cơ, Tiểu Hồ tên là Địa Bảo Lang.

Chiêm Thành tướng Chế Đa Biệt dữ đệ Mộ Hoa Tử Già Diệp khiết gia lai hàng.

Tướng Chiêm Thành là Chế Đa Biệt cùng với em là Mộ Hoa Từ Ca Diệp đem cả nhà sang hàng.

Tứ Đa Biệt danh Đại Trung, thụ Kim Ngô vệ tướng quân, Già Diệp Cấm vệ đô, giai Đinh tính, phục trấn Hoá Châu ngự Chiêm Thành.

Ban tên cho Đa Biệt là Đại Trung, phong là Kim Ngô vệ tướng quân, Ca Diệp làm Cấm vệ đô, đều ban họ Đinh, lại cho trấn thủ Hoá Châu để chống giữ Chiêm Thành.

bản triều liệt thánh, duy sự thích giáo vị hữu tòng du chân tiên.

Liệt thánh triều ta chỉ thờ đạo Phật, chưa có ai đi theo chân tiên.

Quý Li sáng Bảo Thanh cung vu Đại Lại sơn chi Tây Nam, thỉnh Đế cư chi.

Quý Ly làm cung Bảo Thanh ở phía tây nam núi Đại Lại, mời vua tới ở đó.

ĐẾ nãi thiền vị vu Hoàng Thái tử.

Vua bèn nhường ngôi cho hoàng thái tử.

Nội thiền chiếu lược viết: Trẫm tảo mộ huyền phong, phi tâm hoàng ốc phủ.

Tờ chiếu nhường ngôi đại lược nói: "Trẫm sớm mộ huyền phong , không có bụng muốn ngự xe hoàng ốc .

Đức thiểm vị thực nan sung kham.

Đức kém lạm giữ ngôi cao, thực khó lòng kham nổi.

Huống, tâm tật thời tác, tông diêu thời chính dĩ giai phương.

Huống chi tâm bệnh thường hay phát ra, việc tông miếu và chính sự do đấy đều bị trở ngại.

Thệ ngôn tại sơ thiên địa quỷ thần chi dĩ thính.

Lời thề nguyền trước, trời đất quỷ thần đều đã nghe.

Phụ chính Thái sư Lê Quý Li dĩ Quốc tổ nhiếp chính.

Phụ chính thái sư Lê Quý Ly lấy danh nghĩa Quốc tổ giữ quyền nhiếp chính.

Trẫm tự vi Thái Thượng Nguyên Quân Hoàng Đế, dưỡng tố Bảo Thanh cung dĩ hài túc.

Trẫm tự làm Thái Thượng Nguyên Quân Hoàng Đế, tu dưỡng ở cung Bảo Thanh để thoả ý nguyền từ trước".

Tôn Khâm Thánh Hoàng hậu vi Hoàng thái hậu.

Tôn Khâm Thánh hoàng hậu là Hoàng thái hậu.

Thời, Thái tử sinh phủ tam tuế, thụ thiền bất năng bái.

Khi ấy thái tử mới lên 3 tuổi, nhận truyền ngôi không biết lạy.

Quý Li lệnh Thái hậu bái vu tiền, Thái tử tòng chi.

Quý Ly sai thái hậu lạy trước cho thái tử lạy theo.

Quý Li tự xưng Khâm Đức Hưng Liệt Đại Vương.

Quý Ly tự xưng là Khâm Đức Hưng Liệt Đại Vương.

Lệnh hữu điền giả cúng báo điền mẫu.

Ra lệnh cho những người có ruộng phải khai báo số mẫu ruộng.

Hành khiển Hà Đức Lân mật dữ gia nhân ngôn viết: Thiết thử pháp dĩ đoạt dân điền nhĩ.

Hành khiển Hà Đức Lân nói kín với người nhà rằng: "Đặt ra phép này chỉ để cướp ruộng của dân thôi".

Quý Li văn chi, giáng vi Hộ bộ thượng thư.

Quý Ly nghe được, giáng Lân làm Hộ bộ thượng thư.

Hựu lệnh dân tiêu đề tính danh ư điền thượng.

Lại ra lệnh cho dân phải nêu rõ họ tên cắm ở trên ruộng.