Datasets:

long292

/

PADNCH_3

like 0

Dật nhiệm điều trừ ấm quan, tụng quan, tạp lưu quan phục ngũ nguyệt.

Các ấm quan, tụng quan, được cất nhắc mà chưa có chỗ bổ và các quan tạp lưu để tang 5 tháng.

Quang Thái nguyên niên, đại xá, xưng Nguyên Hoàng .

Quang Thái năm thứ 1, đại xá, tự xưng là Nguyên Hoàng.

Minh khiến Đỗ Tử Hiền ô lân hình Văn Bác tê long chương lai phong, nhi Linh Đức dĩ ngộ hại.

Nhà Minh sai Đỗ Tử Hiền, Ổ Lân , Hình Văn Bác mang sắc rồng sang phong, nhưng Linh Đức đã bị hại rồi.

Tiền, Bắc sứ chí dẫn nhập Tường Phù môn, duy lân đẳng do Cảnh Dương môn.

Trước đây sứ phương Bắc tới thì dẫn qua cửa Tường Phù, chỉ có bọn Lân thì qua cửa Cảnh Dương.

Nhị nguyệt, táng Linh Đức đại vương vu An Bài sơn, mệnh Quý Tì chưởng kì sự .

Tháng 2, chôn Linh Đức Đại Vương ở núi An Bài, sai Quý Tỳ trông coi việc ấy.

Tam nguyệt, dĩ Đỗ Tử Trừng vi Ngự sử đại phu .

Tháng 3, lấy Đỗ Tử Trừng làm Ngự sử đại phu.

Hạ tứ nguyệt, dĩ Phạm Cự Luận vi Thiêm thư khu mật.

Mùa hạ, tháng 4, lấy Phạm Cự Luận làm Thiêm thư Khu mật

viện sự.

viện sự.

Ngũ nguyệt, dĩ Vương Khả Tuân giám Ý Yên Thần Dực quân, Dương Chương giám Thần Dũng quân .

Tháng 5, lấy Vương Khả Tuân coi quân Thần Dực ở Ý Yên, Dương Chương coi quân Thần Dũng.

Cửu nguyệt, Nông Cống nhân Nguyễn Kị tụ chúng kiếp lược, tự xưng Lỗ Vương Điền Kị .

Tháng 9, Nguyễn Kỵ, người Nông Cống, tụ họp bè lũ đi cướp bóc, tự xưng là Lỗ Vương Điền Kỵ .

Quý Li chỉnh tuyển thủ tinh danh vi cảm tử truy kích chi.

Quý Ly lựa lấy quân tinh nhuệ, dũng cảm, làm quân cảm tử, truy kích giặc.

Thuỷ.

Thuỷ

quân khai thung xuất chiến.

quân mở hàng cọc xông ra đánh.

Tặc nãi quyết yển xuất tượng xung chi.

Giặc liền phá đập chắn nước, tung voi trận xông ra.

Đa Phương quyền Thánh Dực quân tướng.

Nguyễn Đa Phương tạm chỉ huy quân Thánh Dực.

Thị dạ, Đa Phương dữ Khả Vĩnh mưu viết: Tặc thế như thử, ngã đẳng cô quân nan ư trì doãn.

Đêm đó, Đa Phương bàn với Khả Vĩnh: "Thế giặc như vậy, bọn ta cô quân, khó lòng cầm cự được lâu.

Nhược dục ban sư, tặc tất thừa cơ niếp hậu.

Nếu rút quân về, giặc nhất định thừa cơ đuổi theo".

Nãi hạ lệnh chư quân thịnh trướng kì xí hệ đại thuyền ư thung, lệnh nhân thủ canh dĩ khinh chu tiêu độn.

Bèn hạ lệnh các quân giăng nhiều cờ xí, buộc thuyền lớn vào cọc, sai người canh giữ, rồi lấy thuyền nhẹ đang đêm trốn chạy.

Bất đồ hậu hiệu dĩ thục tiền tội, nãi khí sư tiên quy vi tị tặc kế, hựu bất tự nhân thỉnh tội như cổ nhân chi vi, vô quân chi tâm trưởng hĩ.

Đã không lo dốc sức trận sau để chuộc tội lần trước, lại bỏ quân chuồn về trước để tránh mưu kế của giặc, rồi lại không tự trói mình chịu tội như người xưa vẫn làm.

Chí ư Đa Phương, Khả Vĩnh dĩ cô quân đương cường tặc nhi tiêu độn vị tất thâm trách.

Còn như Đa Phương, Khả Vĩnh vì đem cô quân chống giặc mạnh mà phải ngầm rút chạy thì chưa hẳn phải trách cứ nặng nề.

dụng Đa Phương nhĩ.

dùng Đa Phương đó thôi.

Thập nhất nguyệt, Thượng hoàng mệnh Trần Khát Chân tướng Long Tiệp quân xuất sư thảo tặc.

Tháng 11, Thượng hoàng sai Trần Khát Chân chỉ huy quân Long Tiệp ra quân đánh giặc.

Khát Chân phụng mệnh, khảng khái thế khấp bái từ.

Khát Chân vâng mệnh, khảng khái nhỏ nước mắt lạy tạ ra đi.

Linh Đức đệ Nguyên Diệu dục vi Linh Đức báo cừu, suất chúng hàng tặc .

Linh Đức là Nguyên Diệu muốn báo thù cho Linh Đức, đem quân đầu hàng giặc.

Dĩ Thái tể Nguyên trác tử Nhân Tịnh vương Nguyên Đĩnh vi Tư đồ, cựu Hàn Lâm học sĩ Trần tôn vi Thiếu bảo, cập gia thần Nguyễn Khang phụ chi .

Lấy Nhân Tĩnh Vương Nguyên Đĩnh, con trai Thái tể Nguyên Trác, làm Tư đồ; cựu Hàn lâm học sĩ Trần Tôn làm Thiếu bảo cùng gia thần là Nguyễn Khang làm phụ tá.

Nguyễn Đa Phương quy tự Ngu Giang, vị kỷ công cao, hữu đức sắc đa huỷ Quý Li vi bất tài.

Nguyễn Đa Phương từ sông Ngu về, cho rằng mình có công cao, có ý lên mặt, thường hay chê Quý Ly là bất tài.

Quý Li nãi tiếm viết: Nhân thính Đa Phương nhi trí bại.

Quý Ly liền gièm lại rằng vì nghe Đa Phương mà đến nỗi thất bại.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Đa Phương đảng ư Hồ thị, thiên kì hoặc thác thử dĩ tru chi dã.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Đa Phương vào bè với họ Hồ, có lẽ trời mượn cớ đó để giết hắn chăng?

Khả Vĩnh hậu vi Hồ thị nhi sát Thuận Tông, diệc dĩ đảng tử.

Khả Vĩnh sau vì họ Hồ mà giết Thuận Tông, rồi cũng vì việc bè đảng mà chết.

vi Hành khiển, chiêu tập vô tịch chi đồ vi Thần Kì, Dũng Đấu, Vô Hạn, đẳng quân phạm kinh sư.

làm hành khiển; chiêu tập những bọn không quê quán, lập các quân hiệu Thần Kỳ, Dũng Đấu, Vô Hạn, đánh vào kinh sư.

Nhị Đế hạnh Bắc Giang châu.

Hai vua sang châu Bắc Giang.

Sư Ôn cư tam nhật xuất đồn Nộn Châu.

Sư Ôn ở kinh sư ba ngày rồi ra đóng quân ở Nộn Châu .

Thượng hoàng khiến Tả Thánh Dực quân tướng Hoàng Phụng Thế thảo bình chi.

Thượng hoàng sai tướng chỉ huy quân Tả Thánh Dực là Hoàng Phụng Thế đi đánh, dẹp được.

Tiên thị, Phụng Thế dữ Chiêm Thành thủ tướng La Ngai tương trì ư Hoàng Giang, chí thị đắc mệnh đạo xuất Miệt Giang.

Trước đó, Phụ Thế cùng thủ tướng Chiêm Thành La Ngai cầm cự nhau ở sông Hoàng Giang, đến đây được lệnh này.

Thời đông thiên thuỷ hạc tuấn khai thuỷ đạo dĩ xuất chiến hạm.

Bấy giờ mùa đông, nước cạn, phải đào khơi dòng chảy cho thuyền chiến đi qua.

Nhất cổ toại cầm Sư Ôn, Tông Mại, Khả Hành, giai phục tru.

Đánh một trận, bắt sống được Sư Ôn, Tông Mại, Khả Hành, đều đem giết cả.

Thời, Bồng Nga dữ.

Khi ấy, Bồng Nga cùng với

Nguyên Diệu lĩnh chiến thuyền bách dư sưu lai quan quan quân hình thế.

Nguyên Diệu dẫn hơn một trăm thuyền chiến đến quan sát tình thế của quan quân.

Tặc chúng đại hội.

Quân giặc tan vỡ.

Khát Chân lệnh quân giám Lê Khắc Khiêm hàm kì thủ quắc thừa thuyền tấu tiệp vu Bình Than hành tại.

Khát Chân sai quân giám Lê Khát Khiêm bỏ đầu giặc vào hòm, đi thuyền về báo tin thắng trận ở hành tại Bình Than.

Thời, lậu hạ tam cổ, Thượng hoàng thuỵ thục, kinh khởi dĩ vi tặc phạm ngự doanh.

Bấy giờ đồng hồ đã điểm canh ba, Thượng hoàng đang ngủ say, giật mình tỉnh dậy, tưởng là giặc đánh vào ngự doanh.

Cập văn tiệp tấu vân dĩ hoạch Bồng Nga quắc, nãi đại hỉ, triệu quần.

Đến khi nghe tin thắng trận, nói là đã lấy được đầu Bồng Nga thì mừng lắm, cho gọi các quan

thần đế thị.

tới xem cho kỹ.

Bách quan triều phục hô: Vạn tuế.

Các quan mặc triều phục, hô "muôn năm".

Thị thời, Nghệ An nhân hoài nhị, Tân Bình, Thuận Hoá đa phản tòng Chiêm, cố thổ lí chi nhân tứ tán du kích mạc chi năng ngự.

Bấy giờ, người Nghệ An vốn ở hai lòng, còn Tân Bình, Thuận Hóc thì phần nhiều làm phản theo Chiêm Thành, cho nên người địa phương phân tán đánh lén khắp nơi, không ai ngăn được.

Thượng hoàng thưởng tứ đặc hậu quan chí Dực vệ tướng quân, hựu thăng Uy Minh tướng quân quản Tân Bình, Thuận Hoá Thánh Dực quân, đái kim vân phù .

Thượng hoàng thưởng cho rất hậu, cho làm tới Dực vệ quân, lại thăng làm Uy Minh tướng quân, chỉ huy quân Thánh Dực ở Tân Bình và Thuận Hoá, đeo vân phù vàng.

Nhị nguyệt, Đế hạnh Long Hưng, Kiến Xương, An Sinh bái yết chư lăng.

Tháng 2, vua ngự về Long Hưng, Kiến Xương, Yên Sinh, bái yết các lăng.

Hạ tứ nguyệt, gia tôn tiên đế.

Mùa hạ, tháng 4, tôn thêm huy hiệu cho các tiên đế,

tiên hậu huy hiệu cập các xứ thần chi thuỵ hiệu .

tiên hậu và thuỵ hiệu cho thần kỳ các nơi.

Lục nguyệt, nhị thập ngũ nhật, bạo phong đại vũ thuỷ .

Tháng 6, ngày 25, mưa bão lớn.

Dĩ Nguyên Diệu đệ Chương Tịnh Vương Nguyên hi vi Nhập nội kiểm hiệu hữu tướng quốc bình chương sự.

Lấy Chương Tĩnh vương Nguyên Hy, em trai Nguyên Diệu, làm Nhập nội kiểm hiệu tướng quốc bình chương sự.

Thời Chương Tĩnh Vương Nguyên hi nội bất tự an, cố hữu thị mệnh .

Bấy giờ Chương Tĩnh Vương Nguyên Hy trong lòng không yên , cho nên có lệnh này.

La Ngai quy chí Chiêm Thành, cứ quốc tự lập.

La Ngai về đến Chiêm Thành, chiếm nước, tự lập làm vua.

Bồng Nga tử, Chế Ma Nô Đà Nan dữ đệ Chế Sơn Nả khủng kiến sát, toại lai bôn.

Con của Bồng Nga là Chế Ma Nô Đà Nan và em là Chế Sơn Nô sợ bị giết, liền chạy sang ta.

Phong Ma Nô Đà Nan vi Hiệu chính hầu, Sơn Nả vi Á hầu .

Phong Ma Nô Đà Nan làm Hiệu chính hầu, Sơn Nô làm Á hầu.

Đông thập nguyệt, tuấn Thiên Đức giang.

Mùa đông, tháng 10, khơi sông Thiên Đức.

Lệnh An Hoạch thạch công quật khai Thiên Kiện sơn động, cập Khuẩn Mai sơn động thủ tiền sở tàng tiền hoá.

Sai thợ đá ở An Hoạch đào mở cửa hang núi Thiên Kiện và hang núi Khuẩn Mai để lấy tiền của chôn ở đó khi trước.

Thời, nhị sơn cụ băng, động khẩu khai tắc, tạc khai bất đắc, toại phế chi .

Nhưng bấy giờ cả hai núi đều bị lở, cửa hang bị lấp kín, đào mãi không được, phải bỏ.

Thập nhất nguyệt, thập tứ nhật, Tư đồ Chương Túc Quốc thượng hầu.

Tháng 11, ngày 14, Tư đồ Chương Tức Quốc thượng hầu

Nguyên Đán tốt.

Nguyên Đán mất.

Nguyên Đán vi nhân từ tường, nho nhã, hữu cổ quân tử phong.

Nguyên Đán là người hiền từ, nho nhã, có phong cách của bậc quân tử thời xưa.

Thượng hoàng đương hạnh kì đệ vấn tật, cập di hậu sự.

Thượng hoàng thường ngự đến nhà riêng của ông để thăm bệnh và hỏi việc sau này.

Nguyên Đán giai bất ngôn, đản viết: Nguyện Bệ hạ kính Minh quốc như phụ, ái Chiêm Thành như tử, tắc quốc gia vô sự, thần tuy tử thả bất hủ.

Nhưng Nguyên Đán đều không nói gì, chỉ thưa: "Xin bệ hạ kính nước Minh như cha, yêu ChiêmThành như con, thì nước nhà vô sự.

Thượng hoàng vi tác thi đề kì mộ.

Thượng hoàng có làm bài thơ đề trên mộ ông.

Đán thường tác Thập cầm thi hữu vân: Nhân ngôn ký tử dữ lão nha, bất thức lão nha liên ái phủ.

Nguyên Đán từng làm bài thơ Thập cầm có câu rằng: Nhân ngôn ký tử dữ lão nha, Bất thức lão nha liên ái phủ.

Sử thần Ngô Sĩ Liên: viết Chính kì nghị bất mưu kì lợi, minh kì đạo, bất kế kì công, quân tử tâm dã.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Làm rõ điều nghĩa mà không mưu lợi, làm sáng đạo lớn mà không kể công, đó là tấm lòng người quân tử.

thác tử Hồ thị vi thân hậu kế, đồ lợi nhi bất cố nghĩa, xá đạo nhi duy kế công ô túc vi hiền.

mưu lợi mà không nghĩ đến nghĩa, bỏ đạo mà chỉ tính đến công, sao gọi là người hiền được?

Tích kì học vấn kiến thức tri cập chi nhi nhân bất năng thủ chi dã.

Tiếc rằng học vấn kiến thức của ông biết trước được mọi điều mà lòng nhân thì không giữ được.

Thập nhị nguyệt, dĩ Phạm Thán vi Nghệ An phủ tri phủ.

Tháng 12, lấy Phạm Thán làm Tri phủ Nghệ An.

Tam nguyệt, Quý Li lệnh Tả Thánh Dực quân tướng Hoàng Phụng Thế tương binh xuất tiếu Chiêm Thành địa phương.

Tháng 3, Quý Ly sai viên tướng coi quân Tả Thánh Dực Hoàng Phụng Thế đem quân đi tuần đất Chiêm Thành.

Chiêm nhân thiết phục

Người Chiêm Thành đặt mai phục.

quân tự hội, vi tặc sở cầm.

tan vỡ, bị giặc bắt.

Quý Li dĩ Phụng Thế sở bộ đại đội phó tam thập nhân trảm chi.

Quý Ly sai chém 30 viên đại đội phó dưới quyền của Phụng Thế.

Phụng Thế dụng kế đắc thoát, phục chức như cố .

Phụng Thế dùng mưu kế thoát về, được phục chức như cũ.

Hạ tứ nguyệt, Quý li quân hồi .

Mùa hạ, tháng 4, Quý Ly đem quân về.

Ngũ nguyệt, Thái uý Trang Định đại vương ngạc xuất vong Nam Định trang.

Tháng 6, Thái uý Trang Định Vương Ngạc trốn ra trang Nam Định.

Hậu Quý Li soán quốc giáng ngạc vi Liệt hiệu phán hầu .

Sau Quý Ly cướp nước, giáng Ngạc làm Liệt hiệu phán hầu.

Thu bát nguyệt, Hoá Châu chư tướng luận lợi hại chi thế.

Mùa thu, tháng 8, các tướng Hoá Châu bàn về thế lợi hại.

Phan Mãnh viết: Thiên vô nhị nhật, dân vô nhị vương.

Phan Mãnh nói: "Trời không thể có hai mặt trời, dân không thể có hai vua!".

Chu Bỉnh Khuê viết: Dương liễu đa ngôn chúng giai bế khẩu.

Chu Bỉnh Khuê nói: "Dương liễu nhiều lời, mọi người ngậm miệng" .

Dĩ Đặng Tất vi Hữu châu phán, Hoàng Hối Khanh vi Chính hình viện đại phu.

Lấy Đặng Tất làm Hữu châu phán, Hoàng Hối Khanh làm Chính hình viện đại phu.

Ngự sử đại phu Đỗ Tử Trừng bất dĩ vi ngôn.

Ngự sử đại phu Đỗ Tử Trừng không nói gì đến việc ấy

Quý Li tác thi di chi viết: Tá vấn Tử Trừng nhu trung uý, Thư sinh hà nhẫn phụ bình sinh .

Quý Ly làm thơ gửi cho Trừng, có câu: Tá vấn Tử Trừng noạ trung uý, Thư sinh hà nhẫn phụ bình sinh.

Đông thập nhị nguyệt, dĩ La Tu vi Thanh Hoá phủ tri phủ .

Mùa đông, tháng 12, lấy La Tu làm Tri phủ phủ Thanh Hoá.

Tạo Thuỵ Chương điện.

Dựng điện Thuỵ Chương.

Hạ tứ nguyệt, hạn chiếu cầu trực ngôn.

Mùa hạ, tháng 4, hạn hán, xuống chiếu cầu lời nói thẳng.

Thượng hoàng lãm tấu dĩ thị Quý Li.

Thượng hoàng xem tờ tâu rồi đưa cho Quý Ly.

Hậu Quý Li chuyên chính Hoa ẩn độn bất xuất.

Sau Quý Ly chuyên chính, Mộng Hoa ẩn lánh không ra nữa.

Lục nguyệt, dĩ Phạm Cự Luận tri Khu mật viện sự .

Tháng 6, lấy Phạm Cự Luận tri Khu mật viện sự.

Thu thất nguyệt, cải Lê Nhân.

Mùa thu, tháng 7, đổi tên cho Lê Nhân

Thống danh Cảnh Kì nhập chính phủ vi Hành Khiển .

Thống thành Cảnh Kỳ, lấy vào chính phủ làm Hành khiển.

Cửu nguyệt, dĩ Hà Đức Lân vi hành khiển tả ti .

Tháng 9, lấy Hà Đức Lân làm Hành khiển tả ty.

Đông thập nguyệt, trí các xứ giang khai cập tuần phủ giám bổ khấu đạo, hoặc tam đô, tứ đô, ngũ đô tuỳ kì xung yếu thiết chi.

Mùa đông, tháng 10, đặt các quan cửa sông và tuần thú ở các xứ để xét bắt trộm cướp, mỗi xứ tuỳ vị trí xung yếu có thể đặt 3, 4 hay 5 đô .

Phan Phu Tiên viết: Trần tự Dụ Tông hoang túng chi hậu, gia dĩ Chiêm Thành xâm nhiễu, khấu tặc phồn đa, bạch nhật lược nhân pháp bất năng cấm.

Phan Phu Tiên nói: Nhà Trần từ sau khi Dụ Tông hoang dâm phóng túng, lại thêm Chiêm Thành xâm lược, quấy rối, thì giặc cướp rất nhiều.

Quý Li chấp chính thuỷ thiết pháp tuần bổ thiểu ức chi hĩ.

Quý Ly soạn sách Minh đạo gồm 14 thiên dâng lên.

Thập nhị nguyệt, chiếu phàm quân dân đào dịch phạt tiền thập cưỡng, thích hạng tứ tự, đầu mục trảm tội, điền thổ một quan .

Tháng 12, xuống chiếu rằng quân lính và dân thường hễ ai trốn việc lao dịch thì phải phạt 4 quan tiền, thích vào gáy 4 chữ, kẻ đầu mục thì xử tội chém, ruộng đất sung công.

Thượng hoàng tứ chiếu tưởng dụ chi.

Thượng hoàng ban chiếu dụ khen.

Tự sinh dân dĩ lai, vị hữu thịnh ư Khổng Tử giả, nhi cảm khinh nghị chi diệc bất tri lượng dã.

Từ khi có sinh dân đến nay, chưa có ai nổi tiếng hơn Khổng Tử, thế mà Quý Ly lại dám khinh suất bàn về ngài thì thực là không biết lượng sức mình.

Thu thất nguyệt, bạo phong đại vũ .

Mùa thu, tháng 7, gió dữ, mưa lớn.

hoàng Đông thập nguyệt, dĩ Thái Dương công chúa giá Thái bảo Hàng.

Mùa đông, tháng 10, đem công chúa Thái Dương gả cho Thái bảo Hãng.