bo
stringlengths 0
491
| en
stringlengths 0
403
| topic
stringclasses 53
values |
|---|---|---|
ང་ལ་མཚོན་ན། ཡི་གེའང་དེ་བཞིན་རེད། ཁ་དོག་དང་སེམས་ཚོར་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཐིག་རིས་ཀྱང་ཡོད། | Words too, for me, have colors and emotions and textures. | Words, Numbers, Relationships |
འདི་སྒྲུང་གཏམ<ལོ་ལི་ཐཱ>(Lolita)ཡི་ ཚིག་རྐང་ཐོག་མ་རེད། | And this is an opening phrase from the novel "Lolita." | Pattern, Aesthetics, Examples |
རྩོམ་པ་པོ་ཁོ་རང་ཉིད་ལའང་དབང་ཤེས་བསྣོལ་བའི་སྐྱོན་དེ་ཡོད། | And Nabokov was himself synesthetic. | None |
ཁྱེད་ཀྱིས་མཐོང་ཐུབ་པ་ལྟར། ངའིLཡི་སྒྲ་ལ་ཡོད་པའི་ཚོར་ཤེས་ཀྱིས། རྗེས་ཁྲིད་ཀྱི་སྒྲ་འདི། ཏན་ཏན་ཡོང་ཐུབ་ཀྱི་འདུག | And you can see here how my perception of the sound L helps the alliteration to jump right out. | Language change, mathematics, perception |
དཔེ་གཞན་པ་ཞིག་ནི། འདི་གྲངས་རིག་དང་འབྲེལ་བ་ཏོག་ཙམ་འདུག | Another example: a little bit more mathematical. | Words, Numbers, Relationships |
ཁྱེད་ཅག་གི་ཁྲོད་ནས་སྒྲུང་གཏམ<The Great Gatsby>ལས་བྱུང་བའི་ ཚིག་གི་སྒྲིག་གཞི་ལ་ སྣང་བ་བྱུང་མཁན་ཨེ་ཡོད། | And I wonder if some of you will notice the construction of the sentence from "The Great Gatsby." | Pattern, Aesthetics, Examples |
དེ་རུ་འདི་ལྟ་བུའི་སྒྲ་ཚིགས་ཀྱི་རིམ་པ་ཞིག་འདུག གྲོ སྒྲ་ཚིགས་གཅིག སྤང་ཐང་། སྒྲ་ཚིགས་གཉིས། བོར་ཟིན་པའི་སུའུ་ཏེན་མཁར། སྒྲ་ཚིགས་གསུམ། གཅིག གཉིས། གསུམ། | There is a procession of syllables -- wheat, one; prairies, two; lost Swede towns, three -- one, two, three. | Music rhythm, language, assumptions |
དབྱངས་འགྲོས་ཡོད་པས། མི་སེམས་ལ་སིམ་པ་སྟེར་ཞིང་། འདི་ཡིས་ཚིག་རྐང་ ཏག་ཏག་ཤིན་ཏུ་འཕྲོད་པ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་པ་རེད། | And this effect is very pleasant on the mind, and it helps the sentence to feel right. | Pattern, Aesthetics, Examples |
འུ་ཚོ་ཕྱིར་ ངས་དྲིས་པའི་འདྲི་ཚིག་ཐོག་ལ་འགྲོ | Let's go back to the questions I posed you a moment ago. | Curiosity, Questions, Choices |
64དང75གཉིས་བསྒྱུར་ན། | 64 multiplied by 75. | Blue, Data, Shapes |
ཁྱེད་ཚོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་མིག་མངས་རྩེ་མྱོང་ན། 64ནི་རང་ཉིས་སྒྱུར་གྱི་གྲངས་ཤིག་ཡིན་པ་ ཁྱེད་ཀྱིས་ཤེས་ཀྱི་རེད། འདི་ནི་མིག་མངས་ལ་ 8×8 རེའུ་མིག64ཡོད་དོན་རེད། | If some of you play chess, you'll know that 64 is a square number, and that's why chessboards, eight by eight, have 64 squares. | Blue, Data, Shapes |
བྱས་ཙང་ང་ཚོར་རེའུ་མིག་འདི་ལྟ་བུ་ འཆར་སྣང་བྱས་ཆོག་པ་ཞིག་ཡོང་གི་རེད། | So that gives us a form that we can picture, that we can perceive. | Form, Perception, Order |
འོ་ན75ག་རེ་བྱ་ཟེར་ན། | What about 75? | Blue, Data, Shapes |
གལ་སྲིད100དེ་ གལ་སྲིད100དེ་གྲུ་བཞི་ཁ་གང་མ་ཞིག་ཡིན་ཚེ། 75འདི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན། | Well if 100, if we think of 100 as being like a square, 75 would look like this. | Blue, Data, Shapes |
ད་ལྟ་ང་ཚོས་བྱེད་དགོས་པ་དེ་གང་རེད་ཟེར་ན། རི་མོ་འདི་གཉིས་མཉམ་དུ་ ང་ཚོའི་ཀླད་པའི་ནང་ལ་འཆར་དུ་བཅུག་ན། འདི་ལྟ་བུ་རེད། | So what we need to do now is put those two pictures together in our mind -- something like this. | Passion, Photography, Memories |
64དེ6400གྱུར་པ་དང་། | 64 becomes 6,400. | Blue, Data, Shapes |
གཡས་ཀྱི་གཤམ་དེ་ ཁྱེད་ཀྱིས་རྩི་དགོས་དོན་གང་ཡང་མེད། | And in the right-hand corner, you don't have to calculate anything. | Infinite numbers, math simplification, mathematical constants |
འཕྲེད་གཞུང་གཉིས4དང་། སྟེང་འོག་གཉིས4ཡིན་པས། མཐར16རེད། | Four across, four up and down -- it's 16. | Blue, Data, Shapes |
རྩི་དགོས་རྒྱུ་ངོ་མ་དེ་གང་རེད་ཟེར་ན། 16རེད། 16 16 | So what the sum is actually asking you to do is 16, 16, 16. | Blue, Data, Shapes |
འདི་སླ་མོ་འདུག་གཱ འདི་སློབ་གྲྭ་ནས་ཁྲིད་པ་ལས་སླ་སྙམ། | That's a lot easier than the way that the school taught you to do math, I'm sure. | Infinite numbers, math simplification, mathematical constants |
16 16 16 སྡོམ་ཐོབ48། 4800(48*100) 4800 རྩིས་འབྲས་འདི་ག་རེད། | It's 16, 16, 16, 48, 4,800 -- 4,800, the answer to the sum. | Blue, Data, Shapes |
ཐབས་ཤེས་ན་ལས་སླ་པོ་རེད། | Easy when you know how. | Challenges, Techniques, Conclusion |
[དགོད་སྒྲ] འདྲི་ཚིག་གཉིས་པ་དེ་འཁྱཊ་གླིང་སྐད་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད། | (Laughter) The second question was an Icelandic word. | None |
ངས་བསམ་ན་འདིར་བཞུགས་པ་རྣམས་ལས་ སྐད་འདི་ཤེས་མཁན་ཉུང་ཉུང་ཡིན་རྒྱུ་རེད། | I'm assuming there are not many people here who speak Icelandic. | Music rhythm, language, assumptions |
བྱས་ཙང་། ངས་ཁྱབ་ཁོངས་གདམ་གསེས་གཉིས་བར་ཇེ་ཆུང་ལ་གཏོང་། | So let me narrow the choices down to two. | Curiosity, Questions, Choices |
Hnugginn: འདི་དགའ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད་དམ། ཡང་ན་སྐྱོ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད། | Hnugginn: is it a happy word, or a sad word? | Pattern, Aesthetics, Examples |
ཁྱེད་ཀྱིས་ག་རེ་བསམ་བྱུང་། | What do you say? | None |
ཆོག་གི | Okay. | Tree Planting, Environmental Conservation, Climate Change |
ལ་ལས་དགའ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད་ཟེར། | Some people say it's happy. | Pattern, Aesthetics, Examples |
ཡིན་ཡང་མང་ཆེ་བས་ སྐྱོ་བའི་ཐ་སྙད་རེད་ཟེར། | Most people, a majority of people, say sad. | None |
དོན་ངོ་མར་ཡང་ཐ་སྙད་འདི་སྐྱོ་བའི་དོན་རེད། | And it actually means sad. | Pattern, Aesthetics, Examples |
[དགོད་སྒྲ] འདི་ལྟར་སྡོམ་རྩིས་བྱས་ཡོང་ན། མི་མང་ཆེ་བས་ ཐ་སྙད་འདི་སྐྱོ་བའི་དོན་རེད་སྙམ་པ་དང་། ཡང་སྐབས་གཞན་ཞིག་ཏུ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་དོན་ལ་འཇུག་པ་ཟེར་ན། | (Laughter) Why do, statistically, a majority of people say that a word is sad, in this case, heavy in other cases? | Pattern, Aesthetics, Examples |
ང་ཡི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། སྐད་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་འདི་འདྲ་ཞིག་རེད། སྒྲ་དང་མཐུན་པ། ཡུལ་ཅན་གྱི་ཚོར་བ་དང་མཐུན་པ། དེའི་འཕྲོར་ཉན་མཁན་གྱི་ སྒེར་གྱི་ ཐད་ཚོར་མྱོང་བའི་ཐོག་འཕེལ་བ་ཞིག་རེད། | In my theory, language evolves in such a way that sounds match, correspond with, the subjective, with the personal, intuitive experience of the listener. | Language change, mathematics, perception |
ད་ང་ཚོའི་དྲི་ཚིག་གསུམ་པ་དེ་ལ་བལྟ་རྒྱུ་བྱེད། | Let's have a look at the third question. | None |
འདི་ཇོང་ཁེ་ཐི་(John Keats)ཡི་སྙན་ངག་ཚིག་རྐང་ཞིག་རེད། | It's a line from a poem by John Keats. | None |
ཡི་གེའང་ཨང་ཀི་དང་མཚུངས་པར། ཕྱི་རོལ་ཡུལ་དང་དོན་རྐྱེན་ སྟོབས་ཤུགས་སོགས་ འཇིག་རྟེན་འགྲུབ་བྱེད་འདི་དག་གི་ ངོ་བོའམ་གཤིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དེ་མཚོན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། | Words, like numbers, express fundamental relationships between objects and events and forces that constitute our world. | Words, Numbers, Relationships |
འདི་ཡང་འུ་ཅག་འཚོ་བའི་འཇིག་རྟེན་འདི་རུ་ རྩ་བའི་འབྲེལ་བ་འདི་དག་ ཐད་ཚོར་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡིན། | It stands to reason that we, existing in this world, should in the course of our lives absorb intuitively those relationships. | Education, Intuition, Inequality |
སྙན་ངག་པའམ་སྒྱུ་རྩལ་པ་གཞན་དང་འདྲ་བར་ ཐད་ཚོར་གྱི་གོ་བ་འདི་རིགས་རྩེ་གི་ཡོད་པ་རེད། | And poets, like other artists, play with those intuitive understandings. | None |
རི་བོང་གི་དཔེར་བརྗོད་དེའི་ནང་དུ། hareཨིན་ཡིག་ལས་ཐ་སྙད་མག་མོག་ཅིག་ཡིན། | In the case of hare, it's an ambiguous sound in English. | Music rhythm, language, assumptions |
མགོ་ཡི་སྐྲ་ལ་གོ་བའང་ཡོད། | It can also mean the fibers that grow from a head. | Shoe tying, knot strength, incorrect technique |
གལ་ཏེ་འུ་ཚོས་དེ་ལ་བསམ་བློ་ཞིག་བཏང་ན། རི་མོའི་ལམ་ནས་བསྟན་ན། སྤུ་ཡིས་ཉམ་ཆུང་བ་མཚོན་ཞིང་། | And if we think of that -- let me put the picture up -- the fibers represent vulnerability. | Shoe tying, knot strength, incorrect technique |
དེ་ཉིད་གཡོ་འགུལ་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་མོ་ཞིག་གམ་ སེམས་ཚོར་གྱིས་ཀྱང་སྒུལ་སྲིད་པ་ཡིན་པས། | They yield to the slightest movement or motion or emotion. | None |
འདིས་ཁྱོད་ལ་ཉམ་ཆུང་དང་བྲེལ་ཤ་ལངས་པའི་ མཁའ་དབུགས་དེ་འདྲ་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད། | So what you have is an atmosphere of vulnerability and tension. | None |
རི་བོང་ཁོ་རང་ཉིད། རི་དྭགས་ཤིག་རེད། ཞི་མི་མ་རེད། ཁྱི་གུ་མ་རེད། རི་བོང་ཞིག་རེད། རི་བོང་ཞིག་ཡིན་དོན་ཅི་རེད། | The hare itself, the animal -- not a cat, not a dog, a hare -- why a hare? | Internet, China, Limitation |
དེའི་རྒྱུ་མཚན་རི་མོ་འདི་ལ་བསམ་བློ་ཐོངས་དང་། སྐད་ཆ་མ་རེད། རི་མོ་འདི་ཟེར་བ་ཡིན། | Because think of the picture -- not the word, the picture. | Form, Perception, Order |
རྣ་ཅོག་རིང་པོ། སུག་པ་ཆེན་པོ། འདིས་འུ་ཅག་ལ་འཆར་ཡན་བྱེད་དུ་འཇུག་སྟེ། ཐད་ཚོར་གྱི་ལམ་ནས་ ཞ་འཐེང་དང་ འདར་སིག་གི་ཚོར་བ་སྟེར། | The overlong ears, the overlarge feet, helps us to picture, to feel intuitively, what it means to limp and to tremble. | None |
སྐར་མ་ཁ་ཤས་ཀྱི་རིང་ལ། ང་ཡིས་ཁྱེད་ཅག་ལ་ ང་ཡི་མཐོང་སྣེའི་འཇིག་རྟེན་སྐོར་བཤད་པ་རེད། ཁྱེད་ཅག་ལ་ ཡི་གེ་ལའང་ཁ་དོག་དང་། སེམས་ཚོར་ཡོད་པ་དང་། ཨང་ཀི་ལ་དབྱིབས་དང་གཤིས་ཀ་ཡོད་པ། | So in these few minutes, I hope I've been able to share a little bit of my vision of things and to show you that words can have colors and emotions, numbers, shapes and personalities. | Words, Numbers, Relationships |
འཇིག་རྟེན་འདི་ འུ་ཅག་གི་བལྟས་ཚོད་ལས་ད་དུང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། རྒྱ་ཆེ་བ་ཤེས་སུ་བཅུག་པ་ཡིན། | The world is richer, vaster than it too often seems to be. | Shining, World, Counting |
ངས་ཁྱེད་རྣམས་ལ་མཐོང་སྣེ་གསར་པ་ཞིག་གིས་ འཇིག་རྟེན་ལ་ལྟ་བའི་འདུན་པ་སྦྱིན་ཡོད་པར་སྨོན། | I hope that I've given you the desire to learn to see the world with new eyes. | Destiny, Education, Excellence |
ཐུགས་རྗེ་ཆེ་གནང་། | Thank you. | Incredible thanks, appreciation, achievement |
[ཐལ་མོ་རྡེབ་སྒྲ] | (Applause) | Applause, thanks, continuation |
Tree Planting, Environmental Conservation, Climate Change |
||
དེང་སང་གལ་འགངས་ཤིན་དུ་ཆེ་བའི་ས་ཁམས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཞིག་འབྱུང་བཞིན་པའི་སྒང་ཡིན་ཏེ། | Basically, there's a major demographic event going on. | None |
གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གནས་སྡོད་མི་འབོར་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཕྱེད་ཙམ་ཟིན་ཡོད། འདི་ཡང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འགྱུར་མཚམས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན། དེང་དུས་ཀྱི་འཛམ་གླིང་ནི་མཉམ་དུ་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཏུ་ཆགས། | And it may be that passing the 50 percent urban point is an economic tipping point. So the world now is a map of connectivity. | Urbanization, Cities, Connectivity |
སྔོན་མ་ཡིན་ན་ཕརིསི་དང་ལོནྟོན་དང་ནེའུཡོག་སོགས་ནི་འཛམ་གླིང་གི་གྲོང་ཁྱེར་ཆེས་ཤོས་ཚོ་ཡིན་མོད། | It used to be that Paris and London and New York were the largest cities. | Urbanization, Cities, Connectivity |
འོན་ཀྱང་། ད་ལྟའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕེལ་ཤུགས་ཟད་མཐར་སླེབས་ཟིན། | What we have now is the end of the rise of the West. That's over. | Shining, World, Counting |
གྲོང་ཁྱེར་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་མི་འབོར་ནི་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་རེད། | The aggregate numbers are overwhelming. | Infinite numbers, math simplification, mathematical constants |
ཡང་སྙིང་གནས་ཚུལ་ག་རེ་བྱུང་བ་རེད། གཟིགས་དང་། འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་ཀུན་གྱི་གྲོང་ཚོའི་ནང་མི་གཅིག་ཀྱང་མཐོང་ས་མེད་འདུག | So what's really going on? Well, villages of the world are emptying out. | Shining, World, Counting |
ང་ཚོའི་རེ་བར་གནས་ཚུལ་འདི་འདྲ་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་དེ་རྟོགས་འདོད། | The question is, why? | Curiosity, Questions, Choices |
དོན་དངོས་ཐོག་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་མི་རྣམས་ལ་རང་དབང་ཇེ་མང་ཞིག་སྤྲོད་ཐུབ། འདི་ནི་རིག་རྩལ་སྐྱར་དར་དུས་རབས་སྐབས་ཀྱི་ཇར་མན་མིའི་ལྟ་བ་ལྟར་རོ། ། ད་ལྟ་མི་རྣམས་ཧྲང་ཧའི་ལྟ་བུའི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཕྱོགས་སུ་ཤར་འགྲོ་གི་ཡོད་ཀྱང་མང་ཆེ་བ་ནི་དབུལ་ཁུལ་ལ་བསྡད་དགོས་བྱུང་། | And here's the unromantic truth -- and the city air makes you free, they said in Renaissance Germany. So some people go to places like Shanghai but most go to the squatter cities where aesthetics rule. | Urbanization, Cities, Connectivity |
ཁོང་ཚོ་ས་དེར་སྡོད་དགོས་པ་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་མ་རེད། | And these are not really a people oppressed by poverty. | Squatter cities, employment, leadership |
ཁོང་ཚོས་མྱུར་ཚད་གང་ཡོད་ཀྱིས་དབུལ་ཕོངས་ལས་ཐར་ཐབས་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། | They're people getting out of poverty as fast as they can. | Squatter cities, employment, leadership |
ཁོང་ཚོ་ནི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་པ་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་མ་ཟད། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཇུས་འགོད་པ་གཙོ་གྲས་ཀྱང་ལགས། | They're the dominant builders and to a large extent, the dominant designers. | Urbanization, Cities, Connectivity |
ཁོང་ཚོས་བེད་སྤྱད་པའི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་ཆས་ནི་རང་ཉིད་ཀྱིས་བཟོས་པ་ཤ་སྟག་དང་རོལ་བའི་གྲོང་ཁུལ་འཚོ་བ་ནི་ཕུན་སུམ་ཚོཊ་པ་ཞིག་གོ | They have home-brewed infrastructure and vibrant urban life. | Urbanization, Cities, Connectivity |
རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་ནང་ཐོན་སྐྱེད་སྤྱི་འབོར་གྱི་དྲུག་ཆ་གཅིག་ནི་མུམཔཱེ་ནས་གྲུབ་ཤིང་། | One-sixth of the GDP in India is coming out of Mumbai. | None |
དབུལ་ཁུལ་གྱི་སྡོད་མིས་དུས་མཚམས་མེད་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཤིང་། སྲིད་གཞུང་གིས་གནས་ཚུལ་ཉུང་ཤས་ཤིག་མ་གཏོགས་ནང་བཞུགས་བྱེད་ཀྱི་མེད། | They are constantly upgrading, and in a few cases, the government helps. | Urbanization, Cities, Connectivity |
གྲོང་ཁྱེར་ནང་སློབ་གསོའི་གོ་སྐབས་རག་ཐུབ་ཀྱང་། | Education is the main event that can happen in cities. | None |
འོ་ན་མུམཔཱེ་ཡི་ཁྲོམ་ལམ་ཁྲོད་ཅི་ཞིག་བྱུང་སྲིད་དམ། | What's going on in the street in Mumbai? | Urbanization, Cities, Connectivity |
ཨལྒོར་གྱིས་ཕལ་ཆེན་ཤེས་ཐབས་ཁ་པོ་རེད། ས་དེར་གནས་ཚུལ་གང་ཡང་ལྷག་སྲིད། | Al Gore knows. It's basically everything. | History, Future, Research |
དབུལ་ཁུལ་དུ་ལས་ཤོར་མེད་ལ་མི་ཚང་མར་ལས་ཀ་ཡོད་རེད། | There's no unemployment in squatter cities. Everyone works. | Squatter cities, employment, leadership |
འཛམ་གླིང་མི་འབོར་སྤྱི་གྲངས་ཀྱི་དྲུག་ཆ་གཅིག་ནི་ས་དེ་འདྲར་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་གྲངས་ཀ་འདི་མ་འོངས་ལ་ཡང་ནས་འཕར་སྲིད། | One-sixth of humanity is there. It's soon going to be more than that. | Wars, magnitude, soldiers |
ངས་བཤད་འདོད་པའི་གནད་འགག་དང་པོ་སྟེ། གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་མི་འབོར་འབར་གས་ཀྱི་ཉེན་ཁ་ཇེ་ཆུང་དུ་བཏང་ཡོད། | So here's the first punch line: cities have defused the population bomb. | None |
དེ་ནས་གནད་འགག་གཉིས་པ་ནི། | And here's the second punch line. | None |
འདི་ནི་གྲོང་ཁྱེར་ནས་བྱུང་བའི་བརྡ་ཞིག་ཡིན། པར་རིས་འདི་ནི་ཕྱི་ཁམས་ནས་མཐོང་བ་ཞིག་རེད། | That's the news from downtown. Here it is in perspective. | Urbanization, Cities, Connectivity |
ལོ་གྲངས་ཐེར་འབུམ་རིང་ལ་སྐར་མདངས་ས་གཞིར་བཀྲག | Stars have shined down on earth's life for billions of years. | Shining, World, Counting |
ད་ང་ཚོས་འོད་མདངས་ཕར་ནམ་མཁར་འཕྲོ་བར་བྱ་བ་ལ་རན་ནོ། ། | Now we're shining right back up. | Shining, World, Counting |
ལྷན་རྒྱས་ཐུགས་རྗེ་ཆེའོ། ། | Thank you. | Incredible thanks, appreciation, achievement |
Tree Planting, Environmental Conservation, Climate Change |
||
གྲངས་རིག་དེ་ཤིན་ཏུ་ནུས་པ་ཆེ་བའི་སྐད་བརྡ་ཞིག་ཡིན། | So it turns out that mathematics is a very powerful language. | None |
དངོས་ལུགས་དང་སྐྱེ་དངོས། དཔལ་འབྱོར་རིག་པའི་ཕྱོགས་འགྲེལ་པའི་ཚེ། དེ་ལ་རང་ཆས་སུ་གྲུབ་པའི་མཐུ་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཡོད། འོན་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་སོགས་མི་ཆོས་རིག་ཚན་དག་ལ་འགྲེལ་ཁག་པོ་ཡོད་པ་རེད། | It has generated considerable insight in physics, in biology and economics, but not that much in the humanities and in history. | History, Future, Research |
མི་ཁ་ཤས་ཀྱིས་མི་ཆོས་རིག་ཚན་ཁག་ལ་གྲངས་རིག་གིས་འགྲེལ་རྒྱག་མི་ཐུབ་སྙམ་ཡོད་དེ། དེས་མིའི་བྱ་བྱེད་དང་ ལོ་རྒྱུས་ལ་ཚད་གཞལ་ཐབས་མེད་པར་འདོད་ཡོད། | I think there's a belief that it's just impossible, that you cannot quantify the doings of mankind, that you cannot measure history. | Perception, Synesthesia, Historical Mechanism |
ཡིན་ཡང་། ཁོ་བོས་དེ་འདྲ་བསམ་གྱི་མེད། | But I don't think that's right. | I think, belief, worry |
ངས་ཚང་མར་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་དཔེ་འགའ་འདྲེན། | I want to show you a couple of examples why. | Pattern, Aesthetics, Examples |
ངའི་མཉམ་ལས་རོཊ་པErezདང་ངེད་གཉིས་ཀྱིས་གཤམ་གྱི་དོན་དག་ལ་བསམ་བློ་བཏང་པ་ཡིན། དོན་དག་གང་ཡིན་ཟེར་ན། དུས་རབས་མི་གཅིག་པའི་རྒྱལ་པོ་གཉིས་ཀྱིས་ སྐད་རིགས་མི་འདྲ་བའི་ལམ་ནས་ཁ་བརྡ་བྱེད་ཅིང་། | So my collaborator Erez and I were considering the following fact: that two kings separated by centuries will speak a very different language. | Language change, mathematics, perception |
འདི་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ནུས་མཐུ་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད། | That's a powerful historical force. | Language change, mathematics, perception |
བྱས་ཙང་། ཨིན་ཇིའི་རྒྱལ་པོ་ཨལ་ཧྥོ་ཌིར་ཡིས་ བརྡ་སྤྲོད་དང་ཐ་སྙད་རིགས་ཤིག་སྤྱོད་སྲིད་ཅིང་། དེ་ནིhip hopཡི་རྒྱལ་པོJay-Zཡིས་སྤྱོད་པའི་བརྡ་སྤྲོད་དང་ཐ་སྙད་དང་རྦད་དེ་འདྲ་གི་མ་རེད། | So the king of England, Alfred the Great, will use a vocabulary and grammar that is quite different from the king of hip hop, Jay-Z. | Language change, mathematics, perception |
༼དགོད་སྒྲ༽ ངོ་མ་དེ་དེ་འདྲ་ཞིག་རེད། | (Laughter) Now it's just the way it is. | Laughter, Icebergs, Prosperity |
སྐད་ཆ་ནི་དུས་དང་བསྟུན་ནས་འགྱུར་ཅིང་། བྱེད་ནུས་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་ཡོད། | Language changes over time, and it's a powerful force. | Language change, mathematics, perception |
དེ་བསErezདང་ངེད་གཉིས་ཀྱིས་སྐད་ཆའི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་མང་ཙམ་ཤེས་འདོད་བྱུང་། | So Erez and I wanted to know more about that. | None |
ངེད་གཉིས་ཀྱིས་བྱ་ཚིག་ལས་དུས་འདས་པའི་སྲོལ་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ཡིན། | So we paid attention to a particular grammatical rule, past-tense conjugation. | Language change, mathematics, perception |
མི་ཚོས་བྱ་ཚིག་གི་གི་རྗེས་ལ“ed”སྦྱར་ནས་དུས་འདས་པ་མཚོན་གྱི་ཡོད་པ་རེད། | So you just add "ed" to a verb at the end to signify the past. | Language change, mathematics, perception |
ཆགས་བཞག་ན། “Today i walk”དེ་རིང་ང་ལམ་ལ་བགྲོད།“Yesterday I walked”ཁ་སང་ང་ལམ་ལ་ཕྱིན། | "Today I walk. Yesterday I walked." | Wilderness Explorer, Numbers, Past Thoughts |
བྱ་ཚིག་ལ་ཤས་ཀྱི་གཟུགས་འགྱུར་བ་ལ་ཆོས་ཉིད་མེད་པ་ཡིན། | But some verbs are irregular. | Language change, mathematics, perception |
དཔེར་ན། “Yesterday I thought”ཁ་སང་ངས་བསམས། | "Yesterday I thought." | Wilderness Explorer, Numbers, Past Thoughts |
འདི་ལས་མཐོང་ཐུབ་པའི་སྣང་ཚུལ་མཚར་བོ་ཞིག་ནི། AlfredདངJay-Zརྣམ་གཉིས་ཀྱི་བར་སྐབས་སུ་གཟུགས་འགྱུར་བའི་བྱ་ཚིག་དག་གཟུགས་མི་འགྱུར་བར་གྱུར་ཡོད། | Now what's interesting about that is irregular verbs between Alfred and Jay-Z have become more regular. | Language change, mathematics, perception |
དཔེར་ན། འདིར་བཀོད་ཡོད་པའི་་"to wed"༼གཉེན་བསྒྲིག༽་ལྟ་བུ་གཟུགས་མི་འགྱུར་བར་གྱུར་ཡོད། | Like the verb "to wed" that you see here has become regular. | Language change, mathematics, perception |
དེ་བསErezདང་ངེད་གཉིས་ཀྱིས་དུས་རབས12རིང་གི་ཨིན་སྐད་ནང་གི་ གཟུཊ་འགྱུར་བྱ་ཚིག100ལྷག་གི་འགྱུར་བར་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པ་ཡིན། ངེད་གཉིས་ཀྱིས་འགྱུར་བ་དེ་དག་གི་ཁྲོད་ཆེས་སྟབས་བདེ་བའི་གྲངས་རིག་གི་ཆོས་ཉིད་ཅིག་གིས་ ཆེས་རྙོག་འཛིང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་མངོན་ཡོད་པ་རྟོགས། ཆོས་ཉིད་དེ་ནི། བྱ་ཚིག་ཅིག་བྱ་ཚིག་གཞན་ལས་ལྡབ100ཡིས་སྤྱོད་སྒོ་ཆེ་ན། དེ་ཉིད་གཟུགས་མི་འགྱུར་བའི་བྱ་ཚིག་ཏུ་འགྱུར་བའི་འགྲོས་ལྡབ10ཡིས་ཇེ་དལ་དུ་འགྲོ | So Erez and I followed the fate of over 100 irregular verbs through 12 centuries of English language, and we saw that there's actually a very simple mathematical pattern that captures this complex historical change, namely, if a verb is 100 times more frequent than another, it regularizes 10 times slower. | Language change, mathematics, perception |
དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་དག་ཞིག་རེད། འོན་ཀྱང་གྲངས་རིག་གི་རྣམ་པ་ལྟར་མངོན་འོངས། | That's a piece of history, but it comes in a mathematical wrapping. | Language change, mathematics, perception |
སྐབས་ལ་ལར། གྲངས་རིག་གིས་གནད་ཅིག་འགྲེལ་བཤད་ལ་ལྷག་པར་རོགས་རམ་ཐུབ། ཡང་ན། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་ཤིག་ལ་སྔར་བས་གསལ་བཤད་རྒྱག་ཐུབ། | Now in some cases math can even help explain, or propose explanations for, historical forces. | Language change, mathematics, perception |
དེ་བས་Steve Pinkerདང་ངེད་གཉིས་ཀྱིས་ འདས་ཟིན་པའི་དུས་རབས་གཉིས་རིང་གི་དམག་འཁྲུག་གི་ཡ་ང་བའི་ཚད་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱས་པ་ཡིན། | So here Steve Pinker and I were considering the magnitude of wars during the last two centuries. | Wars, magnitude, soldiers |
Subsets and Splits