Աբովյան Խաչատուր՝ Առաջին սերը
stringlengths 1
3.49k
|
---|
— Ղո՜ւ, ղո՛ւ, տղա՛, չե՞ս նըկատում,Էլ արյուն չի ոտից կաթում. |
Ոտնամանը ոտինն է բուն, |
Բարով տանես քու հարսնացուն: |
Էսպես մնչում են, հետո ցած են թռչում, մինը Մոխրոտի աջ ուսին է բազմում, մյուսը ձախ ուսին: |
Ու էդպես էլ մնում են: |
Հարսանիքի ժամանակ Մոխրոտի խորթ քույրերն էլ են գալիս, որ իրենց վրա էլ կաթի նրա բախտիցը, ու իբրև թե ուրախանում են: |
Պսակ գնալիս մեծը Մոխրոտի աջ կողմն է կանգնում, փոքրը ձախ կողմը, ու աղունակները մեծի աջ աչքն են հանում, փոքրի ձախ աչքը: |
Պսակից ետ գալիս մեծը ձախ կողմն է անցնում, փոքրը աջ կողմը: |
Էս անգամ էլ աղունակները մեծի ձախ աչքն են հանում, փոքրի աջ աչքը, ու թողնում: |
Ու էսպես, երկուսն էլ իրենց չարությունից կուրանում են, ու ամբողջ իրենց կյանքում էլ մնում են կույր: |
ՃԵՐՄԱԿ ՕՁԸ |
Մեզանից շատ առաջ մի իմաստուն թագավոր է լինում: |
Ոչ մի բան չի մնում նրանից ծածուկ. ամենագաղտնի բաների մասին էլ կարծես թե քամին նրան տեղեկություն էր տալիս: |
Էս թագավորը մի տարօրինակ սովորություն է ունենում. ամեն ճաշի, երբ սեղանը վեր են քաղում, ծառան մի ծածկած աման է ներս բերում, ու թագավորը ամանը բաց չի անում, մինչև որ ծառան էլ չի գնում ու ինքը չի մնում մեն-մենակ: |
Էսպես քաշում է բավական ժամանակ: |
Մի անգամ էլ էս տանող ծառային էնպես մի հետաքրքրություն է տիրում, որ էլ չի կարողանում ինքն իրեն դիմադրի, ամանը առնում է տանում իրեն սենյակը: |
Սենյակի դուռն զգույշ դնում է, ամանի խուփը ետ քաշում: |
Տեսնում է միջին մի եփած ճերմակ օձ: |
Էլ չի կարենում իրեն պահի, մի կտոր կտրում է դնում բերանը: |
Լեզվին է տալիս թե չէ-հանկարծ պատուհանի տակիցը մի զվարթ ղըժվըժոց է լսվում: |
Ականջ է դնում, տեսնում է ճնճղուկներն են, զրույց են անում, զանազան պատմություններ են պատմում անտառներից ու դաշտերից: |
Դու մի՜ ասիլ` էս մեր ծառան օձի միսն ուտելուն պես կենդանիների լեզուն հասկանալու շնորհք է ստացել: |
Էնպես է պատահում, որ հենց էդ ժամանակ թագուհու հրաշալի մատանին կորչում է, ու կասկածն ընկնում է էս նույն հավատարիմ ծառայի վրա, որ ամեն տեղ ազատ ել ու մուտք ուներ: |
Ասում են` կա չկա, սա է գողացել մատանին: |
Թագավորը ծառային կանչում է իր մոտ, սասանում, որ եթե մինչև, մյուս օրը գողի անունը չտա` գլուխը կթռչի: |
Էս ծառան ինչքան երդում-կրակն է ընկնում, թե ինքն անմեղ է` բան չի դառնում: |
Էսպես սպառնալիքով էլ բաց է թողնում ու մինչև մյուս օրը ժամանակ է տալիս: |
Ահուդողով խեղճը բակն է իջնում, միտք է անում, թե ինչ անի, որ պրծնի էս փորձանքից: |
Գնում է տեսնում բադերը բակում ջրափին հավաքված իրար կողք կտրած հանգստանում են: |
Տափակ կտուցներով մաքրում են փետուրներն ու մի հետաքրքրական զրույց են անում: |
Պատմում են, թե էսօր որը որտեղ է որոնել առավոտը ու ինչ համով կեր է գտել իր համար: |
Մինը վեր է կալնում, թե. |
— Իսկ ես ագահի նման կուլ տվի թագուհու մատանին, որ պատուհանի տակ ընկած էր, դրանից ստամոքսս մի տեսակ ծանր է, ճնշում է... |
Ծառան տեղն ու տեղը վրա է թռչում էս ասող բադի վզիցը բռնում, վազում խոհանոց: |
Խոհարարին ասում է. |
— Հապա մի էս բադը մորթի... բավական գերացել է... |
— Հա՛, ճիշտ ես ասում, — պատասխանում է խոհարարը, ձեռքին ծանր ու թեթև անելով, ուտելու համար բավական նեղություն է տվել իրեն: |
Խորոված անելու ժամանակն է: |
Ասում է ու վիզը թռցնում: |
Փորն իստակելիս — ըհը՛, դուրս է գալիս թագուհու կորած մատանին: |
Իհարկե սրանով էլ պարզվում է հավատարիմ ծառայի անմեղությունը: |
Բայց որովհետև թագավորն էլ ուզում էր իր մեղքը մի տեսակ քավի, առաջարկում է նրան մի բան խնդրի, ինչ որ սիրտը կուզի: |
Խոստանում է` պալատական ինչ պաշտոն էլ ուզի` տա: |
Ծառան հրաժարվում է ամեն պատվից ու պաշտոնից, միայն խնդրում է, որ իրեն մի ձի տա, մի քիչ ծախսի փող, և ազատություն, որ գնա ճանապարհորդի, աշխարհք տեսնի: |
Թագավորը համաձայնվում է, ձի էլ է տալիս, ճամփու ծախս էլ. ու մեր ծառան ճանապարհ է ընկնում գնում: |
Թումանյան Հովհաննես՝ Թարգմանություններ և փոխադրություններ |
Գնում է, գնում, շատ է գնում թե քիչ, էդ էլ աստված գիտի. մի ջրի ափից անց կենալիս տեսնում է` երեք ձուկը, ոնց է եղել, ընկել են ափի ծանծաղուտը, եղեգնուտի մեջ թըպըրտում են, ու անջուր տանջվում: |
Թեկուզ և ասած է «անխոս ձուկը», սակայն մեր հերոսը պարզ լսում է, թե իրեն տեսնելուն պես ինչպես էն խոսում էն ձկներն ու գանգատվում իրենց դառը վախճանի վրա: |
Էս որ լսում է, մեղքը գալիս է: |
Ձիուց իջնում է, սրանց վեր առնում ետ ածում ջուրը: |
Խեղճ կենդանիները ուրախ-ուրախ սուզվում են ջրի տակը, ապա գլխիկները դուրս են հանում ու կանչում. «Մենք քու արած լավությունը չենք մոռանալ, ազնիվ տղա. երբևիցե մի օր էլ մենք քեզ պետքը կգանք»: |
Երիտասարդը էստեղից վեր է կենում գնում: |
Մի քիչ գնում է, մին էլ թվում է, թե հենց իրեն ոտների տակից մի բարակ, նվազ ձեն է գալիս: |
Ներքև է նայում, տեսնում է մրջյունների մի բազմություն է ղըժվըժում գետնի վրա, ականջ է դնում, որ խեղճերը սարսափած լաց են լինում ու էսպես խոսում. |
— Ա՜խ, ինչ կլիներ, որ էս մարդիկ ու կոպիտ կենդանիները մեզնից հեռու ման գային: |
Հիմի էս հիմար ձին, առանց ափսոսալու, իր ծանր սմբակներով կըկոխկըրտի իմ մարդկանց ու մեր բնակարանները: |
Երիտասարդի մեղքն եկավ: |
Ձիու գլուխը ծռեց դեպի կողքի շավիղը, իսկ մրջյունների թագավորը ետևից կանչեց. «Շնորհակալ եմ, բարի հոգի: |
Թե աստված կտա, քո պարտքի տակ չենք մնալ մենք»: |
Էն նեղ շավիղն էլ, որ բռնում է տղեն, դեպի անտառն էր տանում: |
Անտառն է մտնում, տեսնում է` երկու պառավ ագռավ իրենց ճուտերին բներից ներքև են թափում ու կռավում են. |
— Հենց միշտ հո մենք չենք ձեզ կերակրելու: |
Գնացեք ձեզ համար կեր ճարեցեք, ապրեցեք: |
Թշվառ ճուտերը խոտերի մեջ թափված, թևերին են անում ու խղճալի ճվճվում. |
— Մենք խեղճ ճուտեր, փոքրիկ ձագերՈ՞ւրտից գտնենք մեզ տեղ ու կեր, |
Ոչ թև ունենք, ոչ բուն ունենք, |
Մենք ո՞ւր գնանք, մենք ի՞նչ անենք... |
Երիտասարդի մեղքը գալիս է. առանց երկար ու բարակ մտածելու ունեցած-չունեցած հացը հանում է, տալիս ագռավի ճուտերին, որ ուտեն: |
«Շնորհակալ ենք, — կանչում են ագռավի ճուտերը: |
— Քո արած լավությունը մի օր ետ կվճարենք»: |
Ու վեր է կենում երիտասարդը էստեղից ճամփա է ընկնում, գնում: |
Գնում է, գնում, հասնում է մի մեծ քաղաք: |
Տեսնում է` էս քաղաքում ժողովուրդն իրարով է անցել, լցվել փողոցները. մի անասելի-անպատմելի աղմուկ-աղաղակ, հարա-հրոց: |
Մինն էլ ձի նստած` փողոցե-փողոց անց է կենում ու կանչում. |
— Թագավորի աղջիկը իրեն համար փեսացու է ընտրում: |
Ով ուզում է նրա փեսան դառնա — մի դժար գործ պետք է կատարի, թե կատարեց — լավ, թե չէ հո` գլուխը կթռչի: |
Շատերն էին փորձել թագավորի աղջկա առաջարկը կատարելու, միայն իրենց կյանքն էին զուր խորտակել: |
Բայց մեր երիտասարդը հենց թագավորի աղջկանը տեսնում է թե չէ` էնպես է խելքը կորցնում նրա գեղեցկությունից, որ ամեն փորձանք ու ամեն վտանգ մտքիցը հանում է, գլխիցը ձեռք է քաշում, ներկայանում թագավորին, թե` քո աղջիկը ուզում եմ: |
Էստեղից թագավորի հրամանով տղին տանում են ծովի ափը ու մի ոսկի մատանի գցում ծովի մեջ: |
Թագավորն ասում է. |
— Էս մատանին պետք է ծովի անդունդից հանես: |
Թե հանեցիր, հո իմ աղջիկը քոնն է, թե չէ առանց մատանի լուս աշխարհք դուս եկար, նորից կգցեն ծովը, մինչև որ կամ հանես կամ խեղդվես: |
Ամենքը ափսոսում են գեղեցիկ երիտասարդին, որ մենակ կանգնած էր ծովի ափին: |
Ու ծովափին կանգնած` նա միտք է անում, թե` ինչ անեմ, տեր աստված: |
Հենց էս ժամանակ տեսնում է ալիքների մեջ երեք ձուկը լողում են դեպ իրեն. էն երեք ձուկը, որոնց կյանքը ինքը փրկել էր մի ժամանակ: |
Մեջտեղի ձուկը բերանում բռնած մի խեցի է բերում. բերում է, բերում, դնում երիտասարդի առաջին: |
Երիտասարդը վերցնում է, տեսնում է` ոսկի մատանին մեջը: |
Ուրախ-ուրախ մատանին առնում է, տանում տալիս թագավորին, էն հուսով թե խոստացած պարգևը պիտի ստանա: |
Բայց գոռոզ թագավորի աղջիկը հենց որ իմանում է, թե երիտասարդը ծագումով իրեն հավասարը չի` երեսը շուռ է տալիս ու մի նոր խնդիր առաջարկում: |
Իջնում է այգին ու ինքն իր ձեռքով տասը տոպրակ կորեկ շաղ տալիս, ասում է. |
— Մինչև էգուց առավոտ` արևի ծագումը` պետք է էս կորեկը հավաքես, էնպես, որ ոչ մինը չկորչի: |
Թե հավաքեցիր, հո լավ, թե չէ` գլուխդ կթռչի: |
Այգում նստում է ու միտք է անում երիտասարդը, թե ինչ հնար գործ դնի, որ կարողանա էս մի առաջարկն էլ գլուխ բերի: |
Ոչ մի ճար ու հնար չի գտնում, ու տխուր-տրտում նստած սպասում է, թե հրես առավոտը լուսին կգան, կտանեն գլուխը կտրել տալու: |
Միտք է անում միտք, մինչև թմրում է, քունը հաղթում է ու էս մտքի մեջ էլ քնում է: |
Առավոտը աչքը բաց է անում` որ տասը տոպրակ կորեկ կողք-կողքի դիմհար տված առաջին շարած են, գետինն էլ մի հատ կորեկ չի մնացել: |
Դու մի՜ ասիլ` էդ գիշեր մրջյունների թագավորն իր անթիվ ու անհամար մրջյուներով եկել է, ու երախտագետ մրջյունները շաղ տված կորեկը հավաքել են, լցրել տոպրակները` իրար կողքի շարել: |
Թագավորի աղջիկն ինքն իր ոտով գալիս է այգին, իր աչքովը տեսնում է, որ երիտասարդը իր էս առաջարկն էլ է կատարել, զարմանում է, բայց իր գոռոզությունից չի կոտրվում, ասում է. |
— Թեև երկու առաջարկս էլ կատարեցիր, բայց դու չես կարող դառնալ իմ ամուսինը, մինչև ինձ համար չբերես կյանքի ծառի խնձորը: |
Երիտասարդը իր օրումը լսած չի լինում, թե ինչ բան է կյանքի ծառը կամ որտեղ է բուսնում: |