feat_Unnamed: 0
int64 1
55k
| feat_id
stringlengths 6
6
| text
stringlengths 58
550k
| target
stringlengths 36
15.4k
|
---|---|---|---|
33,374 | 458034 | علت آن کمتوجهی و انگیزه ناکافی دانشآموزان برای پادگیری علوم طبیعی روشهای
تدریس نادرست. کمتوجهی والدین و تأثیر منفی رسانههای گروهی بود. نتایج پژوهشهای کورتیلا و
هوروویتز ۲ (۲۰۱۴)» در زمینه ارزیابی ملی پیشرفت آموزشی در ایالات متحده نشان میدهد که در
زمینه سواد خواندن و ریاضیات 1۶۹ دانشآموزان کلاس چهارم و 1۶۰ دانشآموزان کلاس هشتم
مشکلات یادگیری خواندن دارند. مشکلات یادگیری ریاضیات در دانشآموزان کلاس چهارم 1۴۵ و
در دانش آموزان کلاس هشتم» 1۶۵ است. این دادهها حاکی از آن است که مشکلات یادگیری
دانشآموزان کلاس چهارم تا هشتم نسبتا بالاست. کوبان کوچ؟ (۲۰۱۶)» در پژوهشی نشان داده که
وضعیت اقتصادی-اجتماعی, که به طور کلی عواملی مانند سابقه تحصیلی والدین, شغل و سطح
درآمد را در بر میگیرد» پیشبینی کننده خوبی برای پیشرفت دانشآموزان است. یعنی دانشآموزانی
که وضعیت اقتصادی-اجتماعی والدین آنان بالاتر است. عملکرد تحصیّلی بهتری را نشان میدهند.
نتایج پژوهش واله؛ رگوریو نونز رودریگز پینرو و روساریوه (۲۰۱۶) نشان داد که تکالیف و پروژهها
به عنوان ابزار ارزشیابی از دانستههای دانشآموزان در صورتی مفید خواهد بود که متناسب با شرایط
دانشآموزان باشد. تصمیم معلم برای بهکارگیری راهبره یادگیری مبتنی بر پروژه باعث پیشرفت
در بسیاری از کودکان و نوجوانان تواناییهای بالقوه برای عملکرد تحصیلی بهتر و کسب موفقیت
وجود دارد؛ اما آمارها نشان میدهد هر ساله تعداد قابلتوجهی از دانشآموزان دچار افت تحصیلی,
مردودی و مشکلات ناشی از آن میشوند و علاوه بر اتلاف عمر خود و سرمایههای اقتصادی خانواده»
خسارتهای اهنگفتی را بر/اقتماکجا مارا اند (ملتهانواقیم و نادری, ۱۳۹۸). در سالهای
اخیر هر چند که پژوهشهای زیادی در مورد کودکان مبتلا به مشکلات یادگیری صورت گرفته
است؛ اما همچنان سردرگمیهایی در مورد.آنان وجود:دارد..مشکلات یادگیری دانشآموزان باعث
آفت تحصیلی آنها شده و باعث اتلاف سرمایههای اقتصادی خانوده میشود (سیفنراقی و نادری»
۵۸ عدم آشنایی برنامهریزان آموزشی» مولفان کتب درسی» معلمان و والدین با مشکلات
یادگیری چه بسا میتواند صدمات جبرانناپذیری بر کودکان وارد کند. لذا شناخت عوامل موئر بر
(55ع8۳۵8۳ [هط0 002 او ا دمص ککمکک۸ مدمه۸) 3۸۳70 .3
0 عم 31061۲0 ,00018062 ,370062 رصژهع۵ 3 بعلله ۷ .5
۱ فصلنامه توسعهه حرفهای معلم/ سال پنجم/ شماره ۶ (پیاپی ۱۸) / زمستان ۱۳۹۹
مشکلات یادگیری کودکان ضروری به نظر میرسد. مطالعات فراوانی سعی در بررسی عوامل ایجاد
مشکلات یادگیری و مشکلات ناشی از آن داشته است؛ با این حال غالب این پژوهشها مبتنی بر
شیوه کمّی بوده و فاقد نگاهی کلنگر به مسائل یادگیری است. با توجه به شیوع مشکلات یادگیری
در بین دانشآموزان» تشخیص, آموزش و توانبخشی بههنگام میتواند باعث کاهش مشکلات و
آسیب های موجود در راه آموزش و درمان این کودکان شود. در پژوهش حاضر تلاش شده تا با
رویکردی کیفی, کلنگرانه و مبتنی بر ادراک و روایت معلمان» مسائل و مشکلات یادگیری
دانشآموزان دوره ابتدایی مورد واکاوی قرار گرفته و بازنمایی شود. بنابراین پرسش اصلی پژوهش
این پژوهش با استفاده از روش کیفی و رویکرد تحلیل روایی یا روایتپژوهی انجام شد. نگارش
مقالات به روش کیفی» متضمن گزارش دادههای متنی است و با لغات» موضوعات و نوشتهها
مشخص میشود. اغلب از نقل قولهای مستقیّم شرکتکنندگان استفاده میشود و از ضمیر اول
شخص مفرد یا در اصطلاح صدای فعال استفاده میشود. چنین اصضدایی منجر به اطمینان بیشتر
میشود (شفاهی و صالحی ۱۳۹۶). در پژوهش حاضر سعی شد. این ویژگیها در نگارش مورد توجه
قرار گیرد. روش نمونهگیری به صورت هذفمند انجام شد؛ به عبارت دیگر انتخاب معلمان مبتنی بر
هدف -یعنی معلمانی که تخصص لازم داز زمینه موضوع مورد مطالعه را داشتهاند- بوده است و گروه
معلمان مصاحبهشده به لحاظ آشنایی و تجربه آموزشی در وضعیت مناسبی قرار داشتند. در این
تحقیق با شش نفر از معلمان زن و مردیک مدرسه ابتدایی در شهرستان بیلهسوار مصاحبه
نیمهساختاریافته انجام شد و اطلاعات با روش مصاحبه تلفنی و یادداشتبرداری به طور همزمان
گردآوری شدند. دامنه زمانی مصاحبه از ۳۰ تا ۴۰ دقیقه متغیر بود و در فرایند مصاحبهها ابتدا از
معلمان راجع به دانشآموزانی که در حال حاضر و در سالهای گذشته در کلاس ایشان عملکرد
مناسبی نداشتهاند و دلایل عدم یادگیری آنها سوّال شد. روش تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از
تحلیل مضمون! (عابدی جعفری» تسلیمی» فقیهی و شیخزاده ۱۳۹۰۰) است؛ به این صورت که در
آ کدگذاری دادههای گرد ازررق شنده در سه مرحله کدگذاری باز محوری و انتخابی صورت گرفت.
در مسیر اعتباربخشی به یافتهها. محقق با در اختیار قرار دادن متن مصاحبهها در اختیار
مصاحبهشوندگان» سعی کرد تا دریابد آیا شرکتکنندگان با تمام برداشتهای محقق از مصاحبه
موافقاند یا خبر. این اقدام در قالب وارسی مجدد مشارکت کنندهها انجام گرفت که نتایج نشاندهنده
روایتهای معلمان از مشکلات یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی ۳
در مرحله کدگذاری باز ۲۳ مضمون اولیه به دست آمد که پس از ترکیب آنها و مقایسه کدهای
مشترک در مرحله دوم که همان کدگذاری محوری است. مقولههای نداشتن انگیزش پیشرفت.
اختلالات یادگیری» وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین والدین» کمبود روابط عاطفی والدین با بچهها
نامتناسب بودن روشهای ارزشیابی و جو نامطلوب کلاس استخراج شد. در مرحله آخر نیز طبق
فرایند کدگذاری انتخابی سه عامل فردی (دانشآموزی)» خانوادگی و مدرسهای استخراج شدند.
جدول (۱) مراحل سه گانه کدگذاری بازه محوری و انتخابی را نشان میدهد که در ادامه به تشریح
۹ به نظرم شاگردان این مدرسه مشکل استعداد تحصیلی ات
ا و هوش ندارند: آنها علاقهای برای یادگیری از خود ظ
امتیاد بدن آنها از اعتماد به نفس پایین و کمبود انگیزه رنج می- ظ"
0 برند که دلائل این کودید ند لح سرا "
اد هتکن باه روقن این است که به آنها تکالیف را
دم آشمایی با ملمها آشنایی, کافی, با|ایق نع اختلالات, شافرعای
اختلالات یادگیری ندارند: و بچهجای | که لاه ولا ییاد گیری
اختلال جسمی و مثلا دانشآموزانی که مشکل روخوانی متن کتاب
روانی درسی را دارند در حقیقت ممکنه این مشکل ناشی از
یه نوع اختلال جسمی و روانی باشه و معلم علت این
فصلنامه توسعه حرفهای معلم/ سال پنجم/ شماره ۶ (پیاپی ۱۸) / زمستان ۱۳۹۹
ادامه جدول (۱) مراحل سهگانه کدگذاری باز, محوری و انتخابی
خود با دانشآموزانی رو به رو میشوند که در یک یا
ندارند و والدین آنها اغلب کمتر با مدرسه و معلم خود
حس محبت و گرمی و پذیرش در منزل و محیط
ادامه جدول (۱) مراحل سهگانه کدگذاری باز, محوری و انتخابی
زیاد شده اما انجام این کارها به یادگیری بچهها کمکی
معلمی که غادتا با نشاط خندان و خوشبین باشه و
و به آن اعتقاد داشته باشه» این طرز نگرش و برخورد او
3 فصلنامه توسعه حرفهای معلم/ سال پنجم/ شماره ۶ (پیاپی ۱۸) / زمستان ۱۳۹۹
بسیاری از مسائل مربوط به یادگیری و نابهنجاریهای دانشآموزان از علتهای پنهانی که در
تفاوتهای فردی نهفته است ناشی میشود. شناخت تفاوتها موجب بهبود کیفیت آموزش و پرورش
و کاهش مشکلات یادگیری دانشآموزان میشود. روایتهای معلمان مدرسه در ارتباط با عوامل
فردی» به دو مقوله کمبود انگیزش و اختلالات یادگیری دانشآموزان اشاره دارند.
در ارتباط با این موضوع, روایت معلم پایه چهارم از دلایل مشکلات یادگیری و راهکارهای افزایش
انگیزه پیشرفت اینگونه بود: «یکی از دلایل مشکلات یادگیری دانشآموزانم نداشتن هدف و انگیزه
پیشرفت است. برخی بچهها نسبت به درس و یادگیری بینفاونند. برای اين که ما بنوانیم انگیزه
انجام تکلیف را در بچهها بیشت رکنیم یه روش این است که به آنها تکالیف مناسبی بدیم تا از عهده
ح لآنها برآیند همچنین تفاوتهای فردی را در ارائه تکلیف در نظر بگیریم».
معلم پایه ششم به اهمیت انگیزش پیشرفت و به دلایل کمبود انگیزه در دانشآموزان اشاره کرده
و اینگونه روایت کرده است: «ا آنجایی من اطلاع دارم "زوانشناسان در پژوهشها دریافتهاند که
نفش انگیزش در مسائل یادگیری" و "پیشرفت تحصیلی خیلی "مونزتر از درجه هوش شاگردان
هستش. به نظرم شاگردان اين مدرسه مشکل استعداد تحصیلی و هوش ندارند. آنها علاقهای برای
یادگیری از خود نشان نمیدهند او همچنی نآنها از اعتماد به نقس پایین وکمبود انگیزه رنج می-
برند که دلایل اين کمبود به نوع شغل و سطح سواد والدین و دیگز عوامل هم مربوط میشه؟.
بهطور کلی اختلالات یادگیری باعث ایجاد مشکلات یادگیری در دانشآموزان میشود و دانش آموزان
را از ادامه تحصیل باز میدارد. در این پژوهش» در روایتهای معلمان مدرسه عوامل متعددی که
باعث میشود اختلالات یادگیری منجر به شکست تحصیلی دانشآموزان گردد بازنمایی شده است.
روایت معلم پایه اول از برچسب زدن به چنین دانشآموزانی "این؛بود که «هعلمها آشنایی کافی با
این نوع اختلالات شاگردان ندارند و بچههایی که با مشکلات و اختلالات یادگیری همراهاند آنها را
تنبل میشناسند و در ننیجه ممکنه شاگردی که اختلال بادگیری داشته باشه نتنها شناسایی نشه
بلکه ستکلات آن بیشتر هم بشد.پثلا دانشقآموزانی که مشکل روخوانی مت ن کقاب فرسی را خازند
در حقیقت ممکنه این مشکل ناشی از یه نوع اختلال جسمی و روانی باشه و معلم علت اين اختلال
را درست تشخیص نده و د رادامه مشکل شاگرد بیشتر بشه؟.
معلم پایه ششم» ناتوانیهای یادگیری شاگردان را با عملکرد مغز آنان در ارتباط دانسته است و
گفته است: «بسیاری از معلمان دورههای ابندایی در کلاسهای خود با دانشآموزانی رو به رو
میشوند که در یک با چند زمینه مالند صحبت کردن» روخوانی؛ املانویسی و با رباضیات مشکل
دارند و مشکلاتی مانند کمتوجهی - بیثشفعالی هم به روشهای گوناگونی بر زندگی کودک اثر
روایتهای معلمان از مشکلات یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی ۳۹
میگذارد و باعث ميشه بچهها در یادگیری دچار مشکل شوند. به نظر میسد این دانشآموزان از یک
در ای پژوهشروایی: معلمای ققر اقتضادی-اجسماعی, زالدین و جو ساطفی تامطلوب. خانواده را
در این پژوهش, معلمان مدرسه ابتدایی از وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانواده دانشآموزان روایت
کردهاند. معلم پایه سوم فقر خانوادهها را این گونه روایت کرده است: «خانواده برخی دانشآموزان از
امکانات زندگی مناسب برخوردار نیستند و بیشتر دانشآموزانم در خانه اتاق اختصاصی برای درس
خواندن و مطالعه ندارند». معلم پایه چهارم می گفت: «ولیای اکثر دانشآموزان شغل مناسب ندارند.
اکث رآنها به موقع در خونه حاضر نمیشوند و برای تأمین هزینه زندگی مسافرکشی میکنند». معلم
پایه ششم میگفت: «یرخی دانشآموزان امکانات بهداشتی و تغذیه مناسب ندارند و والدین آنها
اغلب کمتر با مدرسه و معلم در ارتباطند؟. مغلم پایه دوم میگفت: «والدین بیشتر دانشآموزان
سواد کافی ندارند و اين موجب غدام"درک وظایف مدرسه توسط آنان میشود و مشکلاتی برای
تحصیل بچههاشون به وجود میآورد». معلم پایه پنجم میگفت: «والدین باید نسبت به پایه
تحصیلی و عناوین دروس فرزندشان اطلاغ کافی داشته باشند. اما آنچه ما اینجا میبینیم این است
که اکثتر والدین از وضعیت درسی فرزندشوناطلاعی ندازند.یا کمتر اطلاع دارند. ما سعی میکنیم
که تعامل با اولیا را بیشت رکنیم چو نان به نفع بچههاست؟. معلم پایه اول میگفت: «من با بیشتر
اولیای دانشآموزان ارتباط تلفنی برقرار میکنم؛ متأسفانه اولیای بچهها سواد کافی برای آموزش و
تربیت بچه ها ندارند وآنها قادر نیستن از پس مشکلات تربیت و درسی بچهشون بر یند». با توجه به
روایتهای معلمان» وضعیت اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی خانواده در نظام ارزشها بهویژه در روش
در این پژوهش در ارتباط با روابط والد-کودک معلم پایه .اول اینگونه روایت میکند: «به نظر
میرسد دانشآموزان این مدرسه از سلامت زوان کاملی برخوردار نیستن» آن ها رابطه عاطفی قوی با
والدین خودشان ندارند در برخی خانوادهها والدین باهم اختلاف دارند با بطو رکلی ازهم جدا شدهاند.
معلم پایه ششم میگفت: والدین بیشتر دانشآموزان مشارکت خوبی با فرزندان خود ندارند. آنها به
فرزند خوب کمتر محبت میکنند و جو عاطفی مثبتی را برای خانواده خود به وجود نمیآورند؟.
به باور بیشتر معلمان مدرسه. وقتی روابط عاطفی والدین با بچهها و همچنین روابط اجتماعی
مناسبی بین افراد خانواده برقرار باشد کودک احساس امنیت میکند و چنین کودکی از سلامتی
روانی و پختگی عاطفی و رشد اجتماعی بهتری برخوردار خواهد شد که طبعا در سازگاری او با
۱3 فصلنامه توسعهه حرفهای معلم/ سال پنجم/ شماره ۶ (پیاپی ۱۸) / زمستان ۱۳۹۹
مدرسه و یادگیری و پیشرفت تحصیلی وی تأثیر تعیینکننده دارد. در ارتباط با روابط عاطفی
خانوادههای دانشآموزان» همچنین معلم پایه سوم میگفت: «بسیاری از کودکان مدرسه که
سشکلاف با دگیری درد نقطرب, #امطنقن و بی ابا ر وسرکش مسق هک« سک این رفگارها :یا
ناپایداری دریافت حس محبت وگرمی و پذیرش در منزل و محیط مدرسه پیوند داشته باشه؟.
مدرسه در رشد و تحول کودک سهم بهسزایی دارد و میتواند نقش خود را به طور سازنده و یا بعضا
به شکل مخرب ایفا کند. بر اساس روایتهای معلمان از عوامل مدرسهای میتوان به نامتناسب بودن
برای برقراری ارتباط شفافتر با ادراک معلمان نسبت به این موضوع, دیدگاههای چند نفر از معلمان
معلم: پایه سوم بد: نکتدای آشاره: مینماید: ک#وانشانگر کمتوجهی, مسئولان طرح آرزشیانی
توصیفی به فرهنگسازی پیش از اجرای طرح اززشیابی توقصیفی است. به گفته او: «علاوه بر اینکه
ارزشیابی توصیفی زمانبره و از سو ی ادانشآموزان و ولدین جد ی گرفته نمی شه فقط زحمات
معلما رو بیشت رکرده است. همچنین این روش ارزشیابی یادگیر ی دانشآموزان رو بهتر نکرده است».
معلم پایه پنجم نیز ضمن ابزازتأسف از ضغف شدید بزاخی "از دانشآقوزانش» میگفت: «یچهها
نسبت ارزشیابیهاشون بیتفاوت و بیخیالند چون درک صحیحی از نتیجه ارزشیایی ندارند چند تا
دانشموز دارم که در درسهایشان ضعیف اند؛ اما وقنی کارنامه سال قبلی آنها را دیدم, جالب بود
این مسئله را چندین نفر از معلمان مصاحبهشوئده تأیید نمودند به نحوی که معلمان پایههای
سوم» چهارم» پنجم و ششم دبستان» از ضعف برخی از دانشآموزان در املا و نوشتن صحیح
سادهترین کلمات فارسی ناراضی بودند. معلمان. پایههای اول و.دوم یک عامل به وجود آورنده
مشکلات یادگیری شاگردان را انجام فعالیتهای غیرضروی و وقتگیر در ارزشیابی توصیفی
دانش آموزان دانستند. در این زمینه توجه به نکات اشاره شده توسط این معلمان میتواند بخشی از
واضیت: افراکشنه را روایت: تسایه مطلم پا اول بر یی بادر است که هارهای صیرضروی مانتت
پرکردن چقلستهها و قرسها زاه قدم اما آشجا م این کارها یه پادگیری بچهها کشکی تمیکه و
فقط زحمات و دردسرای معلمو زیاد کرده است). معلم پایه دوم نیز با توجه به حجم بالا و زمانبر
بودن کارهای مربوط به تکمیل فرمها و بهویژه عدم باور به ارزشمندی آنها به نکتهای اشاره
میکند: «از وقتی ارزشیابی توصیفی در مدارس جا افتاده است. کاغذ بازیها و تکمیل فرمها زیادتر
شده» تعداد زیادی از فرمهای توصیفی باید برای هر یک از بچهها پر بشه و تکمیل فرمها وت
روایتهای معلمان از مشکلات یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی ۹3
در این پژوهش, معلمان مدرسه به تأثیرات وضعیت فیزیکی کلاس و ویژگیهای معلمان و
دانش آموزان؛ مانند مشارکت در یادگیری و انجام فعالیتهای دوستانه اشاره کردهاند که در موفقیت
پا شکست تحصیلی دانشآموزان نقش دارند. روایت معلم پایه ششم از این موضوع بدینگونه است:
«مشاهده ميشه که وضعیت فیزیکی و ظاهری معلم» همچنین صدای معلم» در ایجاد جو عاطفی
مطلوب در کلاس اثرگذار میباشه و همچنین مشارکت معلمان و دانشآموزان در یادگیری درس و
فعالیتهایی که به صورت دوستانه و همکارانه انجام میشود باعث ایجاد جو مثبت عاطفی در کلاس
میگردد که متأسفانه د رکلاسها کمتر شاهد اینگونه فعالیتهای تدریس وآموزش هستیم».
نوع برخورد و انتظارات معلم از نتایج عملکرد آموزشی هم در تعیین کیفیت جو عاطفی حاکم بر
کلاس حائز اهمیت است. رفتار عاطفی معلم با دانشآموز بر یادگیری آنها اثر دارد و منجر به ایجاد
حس عزتنفس دانشآموز و پرورش روابط دوستانه در کلاس و مدرسه میشود. معلم پایه سوم
این گونه روایت میکند: همعلم ی که عادتا با نشاط, خندان و خوشبین باشه و قابلیتها و نواناییهای
فراگیرندگان خود را درک نماید و به آن اعتقاد داشته باشه, این طرز نگرش و برخورد او به طور
مستقیم بر وضعیت روانی کلاس ری مثبت بر جای خواهد گذاشت: اینگونه رفتارها ممکن است
د رکلاسهای ما جدی گرفته نشه. همچنین نوع جاذبههای ی که ما برا ی کلاس ایجاد میکنیم نیز در
این خصوص از اهمیت خاصی برخورداره...» به عنوان مثال شوخطبعی و استفاده از شوخی و مزاح
میتواند فضای مطلوبی را برا ی آموزش فراه مآورده و یادگیری را آسانت رکنه».
مشکلات یادگیری دانشآموزان و بررسی عوامل موّثر در آن» موضوع مهمی است که بخش عمدهای
از پژوهشهای علوم تربیتی و روانشناسی را به خود اختصاص داده است. بر این اساس» پژوهش
حاضر با هدف بررسی مشکلات یادگیری دانشآموزان دوره ابتدایی بر اساس روایتهای معلمان
صورت گرفت. بر طبق یافتههای پژوهش, مشکلات یادگیری دانشآموزان دوره ابتدایی در سه طبقه
یا مضمون اصلی؛ یعنی عوامل فردی» خانوادگی و مدرسهای قرار گرفت. در بحث عوامل فردی یا
دانش آموزی» مقولههای فقدان انگیزش پیشرفت دانشآموزان و اختلالات یادگیری آنان از روایتهای
معلمان, به طور برجسته آشکار گردید. بیشتر معلمان کمبود انگیزه پیشرفت دانشآموزان را عامل
افت تحصیلی و مشکلات یادگیری آنان بیان کردند و معتقد بودند که با ارائه تکالیف متناسب و
بازخورد موّثر به دانشآموزان میتوان انگیزه آنان را برای یادگیری افزایش داد. این نتایج مطابق با
یافته پژوهش ماریانی» حسنا وانگید» موستادی و واحهچارت (۲۰۱۸) و درتاج» زارعی» علیآبادی»
فرجاللهی و دلاور (۱۳۹۵) است که نقش و اهمیت انگیزه پیشرفت در موفقیت تحصیلی را نشان
دادهاند. مقوله دیگر این طبقه اختلالات یادگیری بود. بهطور کلی اختلالات یادگیری باعث ایجاد
[۹عا فصلنامه توسعه حرفهای معلم/ سال پنجم/ شماره ۶ (پیاپی ۱۸) / زمستان ۱۳۹۹
مشکلات یادگیری در دانشآموزان میشود. به روایت معلمان, دانشآموزانی که در یادگیری دچار
مشکل میشوند. به نظر میرسد آنان از یک نارسایی مغزی رنج میبرند که این نتیجه با نتایج
مطالعات بهاری قرطگور و ماضمی,(۱۳۹۱): لرتر (۱۳۸۴) و تریماتی:(۱۳۸۱) همغوان, است.بری
معلمان هم روایت کردهاند که عدم آشنایی معلمان با این نوع اختلالات». مشکلات یادگیری
دانشآموزان را بیشتر کرده است. در بحث عوامل خانوادگی, مقولههای وضعیت اقتصادی-اجتماعی
پایین و کمبود روابط عاطفی والدین با بچهها از روایتهای معلمان بازنمایی شد. به روایت برخی
معلمان والدین بیشتر دانشآموزان شغل مناسب و سواد کافی ندارند و این مساله موجب عدم درک
وظایف مدرسه شده و مشکلاتی برای تحصیل دانشآموزان به وجود میآورد. مشابه این یافته. در
پژوهش ابوالقاسمی» گلپور نریمانی و قمری (۱۳۹۰)» دادفر بازدار» نصرالهی» عبدالحسینی و
احمدی(۱۳۹۲) رابطه بین وضعیت اقتصادی-جتماعی خانواده با مشکلات یادگیری دانشآموزان
نشان داده شده است. در ارتباط با عوامل خانوادگی مور بر مشکلات یادگیری, برخی معلمان روایت
نمودهاند که والدین بیشتر دانشآموزان مشارکت خوبی با فرزندان خود ندارند. آنها جو عاطفی
مثبتی را برای فرزندان خود به وجود نمیآورند: که این نتایج نیز با یافتههای پژوهش شکوهییکتا
پرند و درگاهی (۱۳۹۵) همسو اشت. در بررسی عوامل مدرنهای موّثر بر مشکلات یادگیری
دانشآموزان» دو مقوله نامتناسب بودن روشهای ارزشیابی و جو نامطلوب در کلاس, از روایتهای
معلمان آشکار گردید. وقتگیر بودن کار ارزشیابی توصیفی به دلیل تنوع ابزارها بیشترین موردی
هست که معلمان روایت کردهاند و این یافته نیز با نتایج پژوهشوأله» رگوریو» نونز» رودریگز پینرو
و روساریو (۲۰۱۶) و کرمعلیان» جعفری و عبادی (۱۳۹۲) همخوان است. بررسی پروژهها و تکالیف
دانشآموزان و مشاهده رفتار آنها در حین آموزش و یادگیزی به عنوان راهکار سنجش و ارزشیابی
در صورتی اثربخش خواهد بود که با شرایط دانشآموزان متناسب باشد. به باور معلمان نگرش و
برخورد عاطفی معلم به طور مستقیم بر وضعیت و جو روانی کلاس تأثیری مثبت بر جای خواهد
گذاشت؛ اما اینگونه رفتارها ممکن است از ظطرف معلمان جدی گرفته نشود. به عقیده آنها استفاده
از شوخی و مزاح میتوان فضای مطلوبی را در کلاس فراهم آورد و باعث افزایش مشارکت شاگردان
در فعالیتهای کلاس شد. چنین یافتهای در روایتهای معلمان با یافتههای رضایی» کشاورزی و
پاکی (۲۰۱۸) و برکوئیتز مور آستور و بن بنیشتی (۲۰۱۷) همخوان است.
در این پژوهش برخی از عوامل که در ایجاد مشکلات یادگیری دانشآموزان تأثیر داشتهاند از
روایتهای معلمان شناسایی شد. به تناسب نوع مشکل باید آموزشهای لازم به معلمان و خانوادهها
ارائه شود. شناسایی و تشخیص زودهنگام مشکلات یادگیری در کودکان, گام موثری در پیشگیری
از افت تحصیلی است. به منظور آشنایی با مشکلات و اختلالات یادگیری دانشآموزان» مدارس و
آدارات آموزش و پرورش باید فرصتهایی را برای آموزش معلمان و خانوادهها ارائه دهند تا از ادامه
آسیبهای احتمالی به دانشآموزان پیشگیری گردد. معلمان دبستانی باید از علائم اولیه اختلالات
روایتهای معلمان از مشکلات یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی ۹3۹
پادگیری خاص آگاهی داشته باشند تا بین کودکانی که به طور معمول در حال رشد هستند و
کودکانی که در معرض خطر اختلالات یادگیری خاص هستند. تفاوت قائّل شوند (بالیکچی و ملک
اغلوا ۲۰۲۰). بسیار مهم است که معلمان و مددکاران اجتماعی با مدیران مدارس همکاری داشته
باشند. و برنامههایی را برای کودکان ادارای مشکلات اقتضادیاجتماغی. تدارک ببینند. تا قرضت
یادگیری با کیفیت و برخورد یکسان در مدارس برای آنها فراهم شود. آموزش والدین در مورد
نیازهای فرزندان و مشارکت آنها در آموزش فرزندان» بهبود آموزش و یادگیری» توسعه مداوم
حرفهای معلمان و افزایش منابع یادگیری میتواند کمبود یک فضای یادگیری خوب در خانه را
امروزه مدارس به شکلی از سنجش پیشرفت تحصیلی نیازمند میباشد که از دانشآموزان
بخواهد به تکالیفی عمل کنند که نیازمند کاربرد دانش و مهارتهای اساسی در شرایط واقعی و
اصیل زندگی باشند (رستگار» ۱۳۸۹). بنابراین به جای اینکه معلمان صرفا به پر کردن فرمهای
ارزشیابی زمانبر اقدام نمایند به انجام ارزشیابی عملکرد. مشاهده آگاهانه و انجام پروژههای
دانشآموزی -که معلم را از فرایند موفقیتآمیز و رشد فرد آگاه میسازد- بپردازد. در ادبیات
آموزشی به نظر میرسد که انجام تکالیف هميشه برای دانش آموزان مفید است. اما این نیز درست
است که رمز موفقیت در مدرسه به میزان آنجام تکالیف مربوط نمیشود؛ بلکه به چگونگی مشارکت
دانشآموزان در انجام تکالیف بستگی دارد. برقراری جو عاطفی امثبت درامدرسه و تشویق درونی و
پاداش, انگیزانندههای مهمی هستند که:باعث مي شود شاگردان؛برای کاری که اختصاص داده شده
انگیزه و علاقه پیدا کنند. روابط مبتتی بر محبّت. احترام و اعتماد متقابل میان دانشآموز و معلم,
فرصت مناسبی را برای دانشآموزان فراهم میکند تا بتوانتد. مسائل» مشکلات و استرسهای خود را
با معلمان در میان بگذارند و از حمایتهای عاطفی و راهنماییهای سازنده آنها برخوردار شوند.
دخالت والدین در پیشبرد اهداف مدرسه عامل مهمی است که بر رشد کلی دانشآموزان تأثیر
می گذارد. بنابراین» مدرسه باید والدین را تشویق کند تا آنان برای بهبود وضعیت تربیتی و تحصیلی
برای مدارس مهم است که دانشآموزان به صورت مشارکتی و دوستانه یاد بگیرند و کارکنان به
صورت همکارانه کار کنند و دانش و مهارت خودشان را به اشتراک بگذارند. بنابراین» معلمان باید
چنین تمرینهایی را در مدرسه انجام دهند تا مشکلات یادگیری دانشآموزان را کاهش دهند. برای
بهبود وضعیت آموزشی دانشآموزان» برنامهریزی متمرکز بر عملکرد خانواده باید به طور خاص در
برنامههای آموزشی و فرهنگی دانشآموزان مورد توجه قرار گیرد. با توجه به ضعف بسیاری از
دانش آموزان در روخوانی متن کتاب و درک معانی لغات در دروس مختلف» پیشنهاد میشود که
معلمان بخشی از زمان هر جلسه را به روخوانی متن درس اختصاص دهند. همچنین پیشنهاد می-
[ با فصلنامه توسعه حرفهای معلم/ سال پنجم/ شماره ۶ (پیاپی ۱۸) / زمستان ۱۳۹۹
شود که نظام آموزشی با انجام روشهای تربیتی مناسب و غنی کردن محیط آموزشی و نحوه تعامل
و مدیریت کلاسی معلمان» مشکلات یادگیری دانش آموزان را کاهش دهند.
اوالقاسی,عباس, کلووو رضاه ترسائی درو قمری حسین 11۳۹۰۵: بررسی واه باووسای فراشاهشی
مختل با موفقیت تحصیلی دانشآموزان دارای اضطراب امتحان. مجله مطالعات تربیتی و روانشناسی,
بهاری قره گوز» علی و هاشمی» تورج (۱۳۹۲)» بررسی میزان شیوع مشکلات ویژه یادگیری در دانشآموزان
مقطع ابتدایی استان آذربایجان شرقی. مجله ناتوانیهای یادگیری, ۱ (۳) ۴۳-۲۸
خوشخلق, ایرج و شریفی. حسنپاشا (۱۳۸۹) گزارش نتایج ارزشیابی اجرای آزمایشی ارزشیابی توصیفی در
برخی از مناط ق آموزش کشور تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش-
دادفر رضا؛ بازدار» فاطمه؛ نصرالهی» عباس؛ عبدالحسینی,» امیر و احمدی, وحید (۱۳۹۲)» بررسی عوامل
خانوادگی موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان» مجله علمی«پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام» ۶(۲۱»
درتاج» فریبا؛ زارعی زوارکی» اسماعیل؛ علیآبادی؛ خدیجه؛ فرج اللهی» مهران و دلاور علی (۱۳۹۵) فصلنامه
رضائی اشیانی» ایران؛ یارمحمدیان. اخمد؛ فرهادی» هادی. (۲۰۱۸). اثربخشی آموزشی مبتنی بر مهرورزی
مادران بر مشکلات رفتاری کودکان پیش دبیستانی دارای#اختلالات یادگیری عصب روانشناختی /تحوّلی.
سیفنراقی» مریم و نادری» عزت اللّه (۱۳۹۸)» نارساییهای ویژه در بادگیری و چگونگی تشخیصس و روشهای
شفاهی» راضیه و صالحی, کیوان (۱۳۹۶)» بازنمایی تجربه زیسته آموزگاران از مشکلات یادگیری دانشآموزان
ابتدایی: مطالعه ای به روش پدیدارشناسی» فصلنامه. پژوهش های کاربردی روانشناختی, ۱(۸)» ۱۶۹-
شکوهییکتا. محسن؛ پرند» اکرم و درگاهی, محبوبه (۱۳۹۵)» مداخلههای پیشگیرانه خانوادهمحور: تأثیر بر
روابط والد-کودک و روشهای تربیتی والدین, فصلنامه سلامت روانی کودک. ۳ (۲)» ۵۵ - ۶۳.
عابدی جعفری» حسن؛ تسلیمی, محمدسعید؛ فقیهی» ابوالحسن و شیخزاده» محمد (۱۳۹۰)» تحلیل مضمون و
شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در دادههای کیفی, مجله اندیشه
روایتهای معلمان از مشکلات یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی ۱۰۳
علائی,. رقیه؛ نریمانی. محمد و علائی. سارا (۱۳۹۱). مقایسه باورهای خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت در میان
دانشآموزان با و بدون ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانیهای یادگیری, ۳(۱» ۰۱۰۴-۸۵
قریشیراد فخرالسادات (۱۳۸۶)» بررسی علل پدیده کمآموزی و افت تحصیلی در مدارس و راههای مقابله با
کرمعلیان» حسن؛ جعفری» رضا و عبادی» حسین (۱۳۹۲)» بررسی مشکلات اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی از
دیدگاه معلمان و مدیران. مجله رویکردهای نوی نآموزشی. ۸() ۹۲-۳
کیانی, احمدرضا؛ اسدی, مسعود و محمدی, علی (۱۳۹۶)» بررسی عوامل موثر بر اختلالات یادگیری در بین
دانشآموزان دوره ابتدایی استان قزوین» مجله نانوانیهای یادگیری, ۴(۶)» ۰۱۲۵-۱۰۴
لرنر» ژانت دبلیو (۱۳۸۴) نانوانیهای یادگیری: نظریه ها تشخیص و راهبردهای تدریس. ترجمه عصمت
میرشمشیری» مرجان و مهرمحمدی,» محمود (۱۳۸۸)» افسانه تعلیم وتربیت: مطالعه موردی یک مدرسه به
روش خبرگی و نقادی تربیتی» فصلنامه نو وری ها ی آموزشی» ۳(۸)» ۳۰-۷
نریمانی» محمد (۱۳۸۱)» بررسی اختلالات خاصبادگیری در"دوره ابتدایی و عوامل موثر ب رآن در استان
نریمانی» محمد و نجفی» سوران (4)۱۳۸۴ بررسی شیوع و علل اختلالات یادگیری در دانش آموزان دوره
نوریزاد» داود و مردایان» آرش (۱۳۹۷)» اختلالهای یادگیری و.عملکرد تحصیلی دانشآموزان» مجله
پیشرفتهای نوین در روانشناسی»:مجله.علو م تربیتی؛ و موش و پروزش::۱(۱) ۰۱۷-۱
60-0ز7۳0 ۵1 ددع 81100 عطا وصوماموط «(2020) 343 ,109 2 مش ق3۵00 :13 متفاهطانا ۸
نز 66۲ عنطام۸ عنصعوه ۸ اعاصعوننک آممطک وهفدمعگ5 دمص ۵۳ طلعوم م۸ 1.62008
0 500611665 2۲۵9۲6۶۶۷6 ]۹ ۳۵۱[ ,71116۳۳۵۸۵۳۵ مقنمعهناز مقصنکامگا هدز وج خعصمعی م1
طز کعنانازطاهک عصنصوعآ عانهم5 و عصهنک واسدط ر2020) م۸ :3 مناوماع1ع/3 ۵ مک .0 رنغاناهط
75-4 (12)1 ,3000 آمنمع مک 0004 انا بوا ۳ ۲٩ امد سوق امه 70 وممطفننطح
6 ۶و دزوع دار حلعو م۲ ۸ .(2017) 8 وزااطکند 8060 عم بش 8 ماک۸ :13 ,3/00۳6 بط و8000
20206 0صه ,عافصنل اممطی ونواناهوعصن. رصن ووعلقط عنصمدمعمن50 صع6ط کصمنامن مه
0 ۳6۵۶ ,کاع۳ نوعنانانطهکنل عصنصدعز ۵۶ عاهاد عط1 .(2014) .1 .5 ,ق1100 8۶ من مق[61ق00۵
.2-45 ,25 ,68 انا(ط 050 و1۵0 ۵۳ ۳۸۵۳ 2000۵ 70۳۵ 20۳ مکعنعکز عصنععصه
86 داوزاع ۳ ع/00 3۳۵۹06 ۵۳۵ کنهاگ 5000-۳05 که کات 156 .(2016) .2 بطم صهطم1
,(10)2 ,(ع1۵۳909 0۵۵ ۵۳س0 7 ۹۵ :)3010-30۵۸7 ماصعصع عنطا۸ عنصعوج۸ عمطل 1
85 م.(2018) ۴ ق۷۵60 ۵ بش ,1/9120 .2 .36 ۷۷۵0810 و2 .2 ق1190 وب وفصهوه/1
7 لمصنصه #صه صقفصحط وصنصهع1 هز کاصعفوی آممطی ماه عوهی اک عطا کم کعناهقکنه
[با فصلنامه توسعه حرفهای معلم/ سال پنجم/ شماره ۶ (پیاپی ۱۸) / زمستان ۱۳۹۹
[۵ا3/00 1۵۳ 006۳۵0 105و ۵۶ عصنصدم.] .(2019) 1۰ 3۵۵/۵ ۸۵ ماب ,8۳۵0۳۵0۵ و۳ سل م3702
-127 ,(10)1 ,۵0ع0 11010۵65 0 70۵۱ مکش 3/0 داو وا اصعوند5 عصمناعل هام
اانصج؟ ۳۵۵۵۵ منطفدمنهام۲ عط7 .(2018) .5 بفاهط 6۶ .36 بقاوع بش۸ مفصقطع2 6 72601-10م
,ص1۳ بصقطهایآ ۶و کاصعونی آممطی طاونط علقصع؟ صز خصعصع عنم عنصعلوهه فص وصنصص ۸
183-۰ ,(23)3 ,۳۵۹۵۵۲ ]۹۵۵ 0۳۵ و متس ۲٩ امد موز 100 2013-2014
۸200 .(2016) .8 ,رصقم ۸۶ بآ 31061۲0 زگ 3۵008062 نس بل 370062 ب.ظ رصنع 3۵ بش۸ بعال ۷
.5000 اصهاصعصعله جز خصعصععنطه عنصعلهی فصه مکاصعصععدهده ۶4مومصمط خصعل0نی مکلمع
"ص500 هصندمدعه0 .(2019) کل مقصوروم۸ ۵ ۷۷ بط ۲قصنص2 56 لآ مفاق 16۵ مش مقلزهزذ/۷۸
]70۳۳۵۱ .16306۲5 کعناهصمطاق/2 صهزوعد100 ۵۶ فعرط عطا جز کعنشهقگنط وصنصهما
| هدف پژوهش حاضر، تحلیل روایت های معلمان از مشکلات یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی بود که با رویکرد کیفی و با استفاده از روایت پژوهی انجام شد. در این پژوهش با استفاده از نمونه گیری هدفمند، پس از مصاحبه های نیمه ساختاریافته با شش نفر از معلمان زن و مرد یک مدرسه ابتدایی در شهرستان بیله سوار، اشباع داده ها حاصل شد. تحلیل داده ها، به شکل کدگذاری سه مرحله ای باز، محوری و انتخابی انجام گرفت. در تحلیل و ادراک عمیق روایت معلمان، سه مضمون اصلی شامل عوامل فردی با زیرمضمون های نداشتن انگیزش پیشرفت و اختلالات یادگیری؛ عوامل خانوادگی با زیرمضمون های وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین والدین و روابط عاطفی ضعیف والدین با بچه ها و عوامل مدرسه ای با زیرمضمون های نامتناسب بودن روش های ارزشیابی و جو نامطلوب کلاس درس شناسایی شدند. با توجه به این که در این پژوهش، عوامل مؤثر بر مشکلات یادگیری دانش آموزان از روایت های معلمان آشکار گردید، به تناسب نوع مشکل، باید آموزش های لازم به معلمان و خانواده ها ارائه شود. شناسایی و تشخیص زودهنگام مشکلات یادگیری در کودکان، گام مؤثری در پیشگیری از افت تحصیلی خواهد بود. |
18,558 | 409577 | در ادامه دریابد که این مفهوم
چه ارتباطی با توسعه پایدار دارد. همچنین به کاوش در نظم حقوقی موجود در این زمینه چه
در سطح ملی و چه در سطح بینالمللی میپردازد و آثار ترتیبات نوین سرمایه گذاری بر توسعه
ترتیبات نوین» تعهد به توسعه» توسعه پایدار» سرمایهگذاری مستقیم خارجی.
۲ استاد گروه تجارت بینالملل, دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی,» تهران» ایران.
۳ کارشناس ارشد حقوق تجارت بینالملل دانشگاه شهید بهشتی, تهران» ایران.
۴ دانشجوی دکتری حقوق بینالملل دانشگاه شهید بهشتی» تهران» ایران (نویسنده مسئول).
۸ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
پیش از هر چیز ذکر این نکته برای خوانندگان خالی از لطف نیست که جوهره این موضوع
اساسا میانرشتهای است و نمیتوان بدون بررسی مبانی سایر علوم مانند اقتصاد محتوی متن را
به سرانجام رساند. همچنین از آنجا که از اصلیترین ابعاد توسعهه پایدار حفظ محیط زیست
است» در متن نسبت به سایر حوزهها تأکیدات بیشتری بر محیط زیست مشاهده میشود.
سرمایه گذاری خارجی بخش جداییناپذیر نظام اقتصادی موثر و باز بینالمللی است.
سرمایه گذاری خارجی همانند کاتالیزوری در رشد و پیشرفت اقتصاد یک کشور عمل میکند.
تعداد زیاد معاهدات دوجانبه پا چندجانبه سرمایهگذاری و روند رو به افزایش این پدیده شاهد
این مفماست که سمایهگذازی سکیم خارجی با اقبال یشتری از سوی سیاستذاران
کشوری و کنشگران اقتصادی مواجه شده است (3 :2010 ,۷1018). بستر اصلی برای فعالیت
شرکتهای فراملی و روانه کردن جریان سرمایه, بهصورت سرمایه گذاری مستقیم خارجی و از
طریق معاهدات دو یا چندجانبه سرمایهگذاری صورت میپذیرد (275 :2010 ,81ا1۳۵000).
بنابراین» حوزه سرمایه گذاری خارجی و نوع مستقیم آن» حوزهای پویاست که باید بهصورت
متداوم خود را با تغییرات جهان پیرامون خود همراه سازد وگرنه سودمندی آن کاهش خواهد
یافت. تجربیات تلخ گذشته دور و نزدیک در خصوص بحرانها و رکودهای جهانی امری نیست
که جامعه جهانی توان مواجهه مجدد با آنها را داشته باشد. همچنین علاوهبر تلاش برای
علتیابی و راهحل در خصوص افت میزان سرمایهگذاری مستقیم خارجی, نکته دیگری که توجه
هشگران و سیاستمداران را به خود جلب کرد آن بود که آیا سرمایهگذاری خارجی به مانند
گذشته همچنان امری مطلقا سودمند است یا خیر. این خوادث موجب شد تا جامعه جهانی به
چند نتيجه اساسی برسد؛ اولا: ادامه شیوه قعلی تغذارت و سرمایهگذاری خارجی به مقضد
مناسب و خوشایندی منتهی نخواهد شد و در واقع رویکرد فعلی بینالمللی ناکارامد است
(42 :1989 باه 6۶ ه0۵1)؛ ثانیا نیاز به تغییرات عمده در سیاستگذاریهای حوزهه
سرمایه گذاری خارجی» چه در سطح ملی و بینالمللی و چه در سطح خصوصی وجود دارد؛ ثالثا
پیگیری سوداگری کوتاهمدت از سنوی سرمایهگذاران خارجی» که اغلب با استثمار بیرويه منابع
طبیعی همراه است. از عوامل اصلی وقوع بحرانهای اقتصادی است؛ رابعا توجه به توسعه پایدار
در وجه زیست محیطی و در وجه اقتصادی آن دو روی یک سکهاند و نیاز به تلاش همزمان
برای دستیابی به هر دو آنها وجود دارد؛ خامسا توجه به این نکته که توسعه ابعاد متفاوتی دارد
که رشد تنها یک بعد از آن است و حرکت بهسوی تولید ارزشافزوده نباید مورد غفلت واقع
شود؛ و سادسا دیگر نمیتوان کشورهای در حال توسعه را از میدان بازی بهدر کرد و باید فضای
کافی برای تأثیرگذاری, اعمال نفوذ و سیاستگذاری را برای آنها فراهم ساخت. البته نتایج مذکور
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۱۹
قبلا قا دی حاصل قدمبود: که این موقوع سیب شداقا سازمای ,سلل مفحد از سرمایهگذازی
خارجی بهعنوان عاملی بالقوه که میتواند هم بهعنوان مانع و هم بهمنزله محرک توسعه عمل
نماید یاد کند (2 :2007 ,1.0۷۷6) و کشورهای عضو سازمان را به «پیگیری و ایجاد سیاستهایی
که موجب حصول اطمینان کشورهای در حال توسعه از دستیابی به سهمی منصفانه از استخراج
و تجارت منابع طبیعی آنها توسط سرمایه گذاران خارجی شود»» فرابخواند. اما جامعه جهانی
باید بحران را از نزدیک لمس میکرد تا به لزوم حرکت جدی در این راه پی میبرد. در این
مقاله که ممسکل آرسه قسمت است, سعی ,فده است با با توضیع سختضر در خضوص آضول
سنتی سرمایه گذاری خارجی و اشاره به مصائب ناشی از این دیدگاه سنتی» با پیشنهاد
جایگزینی این ترتیبات نوین با سلف خود. علت نیاز به تغییر شیوه سرمایهگذاری خارجی و
فراهمآوری فضا برای نقشآفرینی گستردهتر کشورهای در حال توسعه تبیین شود. در واقع
تمرکز نکارندگان مقاله خاضر معطوف بز تغییر مبافی سرمایهگذاری خارجی, اغلب بغلت تغییر
نقش کشورهای در حال توسعه از یک سو و بحرانهای متعدد اقتصادی در نتيجه اعمال این
مبانی سنتی و در نتیجه تأکید بر فراهم بودن شرایط حقوقی برای بنیان نهادن قواعد سودمندتر
سرمایه گذاری, که با قواعد توسعه پایذار اقتصادی و زیست محیظتیآنسازگارتر باشد. است؛ در
قسمت اول به تبیین مفهوم و حوزه ترتیبات نوین و شرایطی که موجب نیاز به ترتیبات نوین
شده است. در قسمت دوم به ارتباط میان مفهوم توسعه پایدار و ارتباط آن با سرمایهگذاری
مستقیم خارجی و چگونگی افزاین رود قنساممالر هریتالمال مضاهیم توسمه پایداز
در سرمایه گذاری» و در قسمت سوم به مبانی نظام حقوقی اين ترتیبات نوین سرمایه گذاری و
شکلگیری زمينه مناسب برای دیدگاه بینالمللی در مواجهه با ترتیبات نوین بهمنظور تثبیت
منظور از ترتیبات نوین سرمایه گذاری مجموعه اصول و قواعدی جدیدالحدوث است که رشد
مستمر, همهجانبه و قطعی و توسعه پایدار راادر صدر تمام تلاشها و سیاستگذاریهای مربوط
به جذب و بهره جستن از سرمایهگذاری مستقیم خارجی قرار میدهند (5 :2007 ,1-01۷6). در
واقع ترتیبات نوین را میتوان علت افزایش ظرفیت اقتصادهای ملی و منطقهای و بخش عمومی
هر اقتصادی, بهمنظور تحول در چارچوبها و شرایط یک کشور برای تبدیل آن کشور به
مقصدی جذاب برای سرمایهگذاری و همچنین گسترش سرمایهگذاری مسئولانه همراه با تقویت
زنجيره جهانی عرضه و تأمین کالا دانست. مسائل مربوط به توسعه پایدار» از جمله نگرانیهای
مربوط به مسائل زیستمحیطی, اجتماعی و کاهش فقر بهعلاوه مسئولیت سرمایه گذار در این
۰ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دور ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
حوزه» بهخودی خود موضوعات جدیدی نیستند. الا مفهوم ترتیبات نوین درب رگیرنده موضوعات
و رآهگارهای مربوط به انفاع مستمبر از سرسایه گذاری مستقیم خاروجی نیرز میشود و توسسه
پایدار مسئله اخیر را نیز در برمیگیرد؛ ثانيا تا به امروز اغلب راهحلهایی که در خصوص توسعه
پایدار مطرح شده» بهعنوان یکی از موضوعات اصلی در مباحث مربوط به سیاستهای
سرمایهگذاری مطرح نبوده است و وفاقی جهانی در این زمینه وجود ندارد ( :2013 ,1728272[8
1). اما هدف این ترتیبات نوین همبسته ساختن نظاممند توسعه پایدار و اجرایی کردن آن از
طریق اقدامات و راهکارهای ملموس در سطح ملی و بینالمللی و همچنین در سطح
سیاستگذاری و در سطح اجرایی است (5 :20128 ,78107۸70]). در خصوص ترتیبات نوین
سرمایه گذاری بهصورت عام میتوان گفت که خصيصه اصلی این مفهوم در شناسایی
سرمایهگذاری بهعنوان عامل اصلی رشد اقتصادی و توسعه و (1 :2015 ,0۳01) تمایل به
دستیایی به توسعه پایدار از طریق سرمایهگذاری مسئولانه و همچنین ایجاد آگاهی و شناخت
مشترک از نیاز به گسترش سرمایهگذاری مسئولانه بهعنوان مرکز ثقل رشد اقتصادی و ایجاد
اشتغال است (6 :20128 ,173707۸70). در خصوص سیاستهایی که ترتیبات نوین در مورد آنها
متمرکز است. باید گفت که آنها زهنمودهایی در زمینه سرمایه گذازی, با تأکید بر سرمایه گذاری
مستقیم خارجی مفید و موّئر برای کشور سرمایهپذیر و کشور سرمایهفرست ارائه میدهند. از
جمله این مسائل ورود سرمایه» رفتار باسرمایه گذار خارجی و ارتقای آن است. البته با تعمق
بیشتر میتوان به این نتیجه رسید که ترتیبات نوین سرمایهگذاری فراتر از صرف سرمایهگذاری
خارجی است و سایر موارد این حوزه را چه از بعد کلان از جمله تعیین خطمشی سیاستگذاری
اقتصادی کشور بهخصوص در زمينه زنجیره ارزشافزوده و چه از بسد خرد همچون سیاست
حمایت از سرمایهگذاران تحت یک معاهده خاص؛ نیز در برمی گیرد. از آنجا که ترتیبات نوین
سرمایهگذاری کدامیک از اقسام سرمایهگذاری را در برمیگیرد. باید گفت که اولا ترتیبات نوین
ناظر بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی است و جز در مواردی که بهصراحت ذکر شود.
سرمایهگذاری غیرمستقیم را در برنمی گیرد. همچنین, ترتیبات نوین اغلب کشورهای
سرمایهپذیر را خطاب قرار میدهند. چراکه تأثیر اقدامات کشور سرمایهپذیر در روند
سرمایه گذاری ملموستر است؛ هرچند این ترتیبات از اهمیت استراتژیهای توسعهمدارانه کشور
سرمایهپذیر نیز غافل نیست (9 :20128 ,787۳7۸0]). دقیقا به همین دلیل است که اتخاذ این
ترتیبات هم توسط کشورهای توسعهیافته و هم کشورهای سرمایهپذیر مطلوب و لازم بهنظر
میرسد (2 :2015 ,0۳01). موضوع مهم دیگری که نیاز به توضیح دارد آن است که ترتیبات
نوین سرمایه گذاری بهطور همزمان هم جذب سرمايه خارجی و هم تأثیرات ناشی از این
سرمایه گذاری را مدنظر قرار میدهند. بدینترتیب که از یک سو این ترتیبات موجب جذابتر
شدن یک کشور از نظر سرمایهگذاران خارجی میشوند و از سوی دیگر این ترتیبات موجب
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۲۱
میشوند تا کشورها از سرمایهگذاری خارجی حداکثر نفع لازم در مسیر توسعه پایدار را ببرند
هدف از ترتیبات نوین سرمایهگذاری خارجی,» همانطورکه بیان شد. پیشبرد توسعه منافع
حاصل از سرمایه گذاری,خارجی در سطح علی ویینالمللی است و این اهداف از ریق معرفی
این ترتیبات که ماهیتا غیرالزامآورند» پیگیری میشوند. ازاینرو این ترتیبات هنوز در قالب
حقوق قوامنیافته قرار دارند. پس ایجاد مبنایی حقوقی - قانونی الزامآور اولین نیاز برای
عملیسازی این ترتیبات است. پيشینه اصول ترتیبات نوین را میتوان در بسیاری از اسناد مهم
بینالمللی یافت؛ در ماده ۵۵ منشور ملل متحد به ارتقای اهداف پیشرفت و توسعهه اقتصادی و
اجتماعی اشاره شده است. در اهداف توسعه هزاره نیز همکاری جهانی برای توسعه مطرح شده
و بهطور خاص در هدف هشتم» بند اول در خصوص سیستم تجاری و مالی باز متکی بر قانون,
قابل پیشبینی و غیرتبعیضی ترغیب صورت گرفته است که این مفاهیم در مسیر توسعهای قرار
از نمودهای شکست تفکر سنتی حاکم بر سرمایه گذاری خارجی و اهداف و منافع ناشی از
آن, کنار گذاشته شدن اجماع واشنگتن بود؛ مطرح شدن اجماع مونته ری! نشانی مستحکم بر
ظهور نظامی نوین و مبتنی بر ترتیبات نوین سرمایه گذاری خارجی توسعهمحور است. در این
سند بهصراحت به حیاتی بودن نقش سرمایهگذاری خارجی و ثبات نظام مالی بینالمللی برای
توسعه ملی و جهانی اشاره شده و بر ایجاد,فضاتی براق"توسعه بهخصوص کشورهای کمتر
توسعهیافته و در حال توسعه تأکید شده است. به همین منوال میتوان به بسیاری از اسناد
دیگر از جمله برنامه اجرایی ژوهانسبورگ سازمان ملل آ برنامه استانبول سازمان ملل برای
کشورهای کمتر توسعهيافته؟, که بهطور مستقیم يا غیرمستقیم به ترتیبات نوین تأکید دارند.
اشاره کرد. ماحصل تمامی این اسناد را میتوان در چندین اصل اساسی» که از آنها با عنوان
اصول ترتیبات نوین یاد کردیم» خلاصه کرد. در ادامه از این اصول نام میبریم و به توضیح
سرمای هگذاری برای توسع پایدار: سرمایه گذاری باید با هدف دستیابی به رشد قطعی و
(3۳۵8۳۵۵ ناک 6 )) 1.065 0۵ ععصعگد60 ات !4 156 .3
۴ ایزخ خکز, است اکد قتاویق, آسزن وشرح, مختضر نها فرایق اقسیت: اقلب,پراسایی وریزگرفه از سل
۲ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی, دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
ارتقای توسعه پایدار باشد. همبستگی سیاستگذاری: ترتیبات نوین سرمایهگذاری باید وارد
استراتفی کلی توسعل کشور شوند و با برنامههای آقتصادی داخلی و خارجی کشور فماهنگ
باشند. پویا بودن: ترتیبات نوین باید بهطور مستمر و متداوم بازبینی شوند تا سودمندی آنها
کاهش نیابد و با جریان در حال تحول توسعه و سرمایهگذاری هماهنگ باقی بمانند. تعادل
حقوی و تعهدات: ترتیبات نوین سرمایهگذاری باید بهگونهای طراحی شوند که بین حقوق و
تعهدات سرمایهگذار و سرمایهپذیر تناسب وجود داشته باشد. باز بودن فضای سرمای هگذاری:
ترتیبات نون نباید به گونهای طراحی شوند که موجب از بین رفتن آزادی اقتصادی, باز بودن,
ثبات و قابل پیشبینی بودن فضای سرمایه گذاری شوند. حمایت از سرمایهگذاران: ترتیبات نوین
باید ضمن حفظ حق حاکمیت و قانونگذاری کشور سرمایهپذیر» حمایتهای لازم را برای
سرمایه گذار خارجی و بدون تبعیض ارائه دهند. ارتفا و تسهیل سرمایهگذاری: ترتیبات نوین باید
به گونهای طراحی شوند که همسو با اهداف توسعه پایدار باشند و از رقابتهای دارای ریسک
برای سرمایهگذاری جلوگیری کنند. هماهنگی حکمرانی و مسئولیت: ترتیبات نوین باید موجب
آتخاذ و اعمال مناسبترین رویهغای بین گر چگس سستولیت اجتماعی شرکتها و
مفهوم توسعه پایدار و ارتباظ آن با ترتیبات نوین سرمایه گذاری
توسعه در مفهوم عام و کلی آن به معنای ارتقای مستمر کل جامعه و نظم اجتماعی بهسوی
زندگی بهتر یا انسانیتر است (تودار» ۱۳۸۸: ۲۳ اما توسعهای را بهطور معمول توسعه پایدار
مینامند که نیازمندیهای حاضر را بدون لطمه زدن به توانایی نسلهای آینده در تأمین نیازها
برآورده میسازد (فراهانی فرد ۱۳۸۴: ۱۱۴). اقدامات در جهت نیل به توسعهه همهجانیه.
تأثیرات نامناسبی نیز بر جهان ما بر جای گذاشته است؛ گرم شدن زمین» آسیب وارد شدن به
لايه ازن» از بین رفتن گونههای مختلف جانوری و گیاهی: فرسایش خاک آلودگی هوا و آلودگی
آب همگی از مشکلات کنونی جهان هستند که تأثیر عمدهای بر زندگی بشر و جمعیت انسانها
دارند (143 :2003 ,32067[66). باید توجه کرد که این آسیبها برای مردم فقیر روستا در جهان
سوم سیار شدیدتر است وهمچنین استنسبت بهمردسی که از طریسق کشاورزی ارقزاق
میکنند (144 :2003 ,83۵767[66). ملتها موضوع تأثیر متقابل سرمایهگذاری خارجی و توسعه
پایدار را اغلب با یکی از سه دیدگاه تجاری» زیستمحیطی و توسعهای ارزیابی میکنند. البته
این دیدگاهها یکدیگر را منتفی نمیسازند و معمولا برای ارائه تفسیر نسبتا جامع به استفاده
همزمان تمام این دیدگاهها نیاز است. مطرح شدن این دست مباحث و توجه به تأثیرات
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۲۳
گسترش تجارت و سرمایهگذاری خارجی» این تردید را مطرح کرده که آیا سرمایهگذاری
خارجی و توسعه پایدار مسیر مشترکی را طی میکنند يا با بهدست آوردن یکی دیگری از
۱. فرض اول: عدم سازگاری سرمایه گذاری خارجی و توسعه پایدار
برخی از طرفداران دیدگاه ناسازگاری توسعهه پایدار با سرمایهگذاری خارجی و جریان آزاد
سرمایه بهشدت به انتقاد از تأثیر سیاستهای سرمایهگذاری دولتها پرداخته و به شکلی
افراطی دو مقوله مذکور را نامتقارن خواندهاند. این دسته از منتقدان معتقدند که برنامهها و
سیاست های آزادسازی تجاری به افزایش و شدیدتر شدن مشکلات محیط زیستی منجر
میشود. همچنین استثمار بیشازحد منابع طبیعی را که ملتها بر مبنای آنها مزیت نسبی
دارند منجر میشود. این در حالی است که در صورت استفاده مناسب از این منابع طبیعی
میتواند به افزایش رفاه در سطحی فراتر از.ملی بینجامد (11 :1994 ,۸1002). با کنار گذاشتن
دیدگاه افراطی و توجه بیشتر به دیدگاههای طرفدار توسعه و محیط زیست که به نکات عملی و
واقعبینانهتری اشاره میکنند. میتوان نگرانیها و انتقادات اصلی را در چند نکته خلاصه کرد؛
یکی از مهمترین انتقادات» نگرانی .از عدم انعکاس خسارات+محیط زیست در قیمت کالاهاست.
اگر سیستمهای اقتصادی و اجتماعی: خسارات محیط زیست را ادر قیمت کالاها منعکس نکنند.
اکوسیستم زمین بهشدت تهدید خواهد شه (خبیبی و سلیمزاده. ۱۳۸۸: ۱۴) که دلیل آن را
میتوان در نبود انگیزه یا صرفه اقتضادی .در پایبندی به اصول"توسعهه پایدار دانست. نگرانی
دیگر در خصوص دولت هایی است که بیش,از؛اندازهاز صنایع ملی خود در مقابل تأمین و
رعایت استانداردهای محیط زیستی هزینهبر و مضر حمایت میکنند. با انجام این کار و اتخاذ
این گونه سیاستها توسط دولت. وضع زندگی مردم عادی بدتر میشود. زیرا سود این اقدامات
نصیب تجار میشود و مردم باید هزینههای خسارات محیط زیستی آنها را بپردازند. از دیدگاه
آفرادی که پیشرفت همزممان صنعت و تجارت با حفظ استانداردهای محیط زیستی» یا به زبان
دیگر دستیابی به توسعه از طریق«سرمایهگذاری خارجی را ممکن نمیدانند ایجاد سیستم قوی
متشکل از قواعد و مقرراتی که بهطور آشکار از محیط زیست. چه در سطح ملی و چه در سطح
فراملی» حمایت کنند» از راهحلهای موّثر است. البته تأکید شده است که حتی پس از ایجاد
چنین مقرراتی دولتها و صنایع تلاش خواهند کرد که این نظام را بیتآأثیر سازند
(57 :1999 ,01070817050). معتقدان این دیدگاه بهعنوان نتیجه اعلام میکنند که تجارت بیشتر
یعنی فعالیت اقتصادی بیشتر و در بسیاری از موارد» مساوی است با خسارت محیطی بیشتر.
ثروت ایجادشده بهوسيله تجارت لزوما به بهبود محیط زیست منجر نمیشود. اما همانطو رکه
معتقدان به عدم سازگاری نیز بیان کردهاند. فعالیت اقتصادی بیشتر دما به بهبود وضعیت
۴ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دور ۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
محیط زیست منجر نمیشود» اما لزوما به آسیب به محیط زیست نیز نمیانجامد. بهنظر می رسد
۲. فرض دوم: سازگاری سرمایه گذاری خارجی با توسعه پایدار
مهمترین پیشفرضی که پايه نظریات مبتنی بر سازگاری تجارت و بهخصوص سرمایهگذاری
خارجی و توسعه را تشکیل میدهد. آن است که تجارت بهخودیخود برای محیط زیست مضر
نیست (حبیبی و سلیمزاده» ۱۳۸۸: ۱۳). در واقع میتوان گفت که آزادی تجارت» سرمایهگذاری
خارجی و فعالیت اقتضادی لزوما برای محیظ زیست نه خوب است و نه بد و تأثیر مواره امذکور
بر محیط زیست به حد و اندازهای که اهداف تجاری و محیط زیستی یکدیگر را تکمیل
میکنند. بستگی دارد و دستیابی به هر گونه نتيجهد مثبت در این مورد مستلزم اتخاذ
سیاستهای زیستمحیطی و اقتصادی هماهنگ و مناسب در سطح بینالمللی است
(15 :2001 ,076۳۵76۲). این دیدگاه بر دو نکتولاناید دارد؛ اولا تجارت میتواند واقعا برای
محیط زیست مناسب و مفید باشد. زیرا تجارت موجب ایجاد ثروت میشود و میتواند از این
طریق به ایجاد فناوریهای دوستدار محیط زیست: کمک کند؛ انیا تفکیکناپذیر بودن اهداف
اقتصادی, اجتماعی و زیستمحیطی هسته مرکزی توسعه است. بنابراین با پذیرش این مطلب
که مشکلات زیستمحیطی اغلب راهحلی فراتر از صرف مسائل محیط زیستی دارد. پس با دید
وسیعتر باید در پی یافتن راهحل از بطن توسعه پایدار بود. بهنظر میرسد بتوان نقطه مشترک
مشکل ایجاد سازگاری بین اهداف تختاری,و محیط زیستی راار مرحله اول آن دانست که
مشکلاتی که کشورهای توسعهیافته و کشورهای در خال توسعه با آن مواجهاند. جنس متفاوتی
دارند. درحالی که کشورهای در حال توسعه اغلب در این زمینه درگیر مشکل رقابت منفی!
هستند» کشورهای توسعهیافته با مشکلاتی همچون شفاف نبودن و بالا بودن سطح استانداردها
دستوپنجه نرم میکنند (21. :2004 ,ل(008106)). بنابراین مشکل کشورهای در حال توسعه آن
است که دولتها با پایین آوردن استانداردهای زیستمحیطی بهدنبال جذب بیشتر
سرمایه گذاری خارجی و ایجاد پناهگاه امن آلودگی"۲ هستند. در کشورهای توسعهیافته نیز
مشکل از این قرار است که اولا آستانداردگای محیظ ریستر ان /کشورها بهاندازه کافی مشخص
نیست و ثانیاه در مواقعی نیز کهامشخصائد. بهحدی بالا هستند که رعایت و تطایق با آنها بسیار
خشوار است:(3 :20133 :177107۵). بقنظر میرسه برای رفع مشنکلات بالقوه ناشی از تجارت:و
سرمایه گذاری خارجی و در عین حال حفظ محیط زیست و دست یافتن به غایت توسعه پایداره
نکتهای در این زمینه از قلم آفتاده و آق توجه به آثار تجارت بر محیط زیست است. این تا
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۲۵
را میتوان به چهار دسته تقسیم کرد: آثار تولیدی! آثار کمی ؟. آثار ساختاری؟" و آثار مقررات
گذاری؟. هر یک از این آثار دارای عواقب مثبت يا منفی است که به نوع سیاستگذاری دولتها
بستگی دارد. جنبه مثبت آثر تولیدی» صادرات کالاهایی است که از نظر زیستمحیطی نسبت
به کالاهای رقیب مناسبترند و اثر منفی آن افزایش صادرات کالاهایی است که خطرهای
زیستمحیطی دارند. در خصوص اثر کمی, جنبه مثبت افزایش میزان رشد اقتصادی و جنبه
منفی,» ایجاد آلودگی بر اثر افزایش تجارت است. نتيجه مثبت اثر ساختاری را میتوان بهطور
مثال» ارتقای تخصیص منابع و سازوکارهای بهینه تولید و مصرف دانست و جنبه منفی آن را
عدم همراهی و هماهنگی سیاستهای زیست محیطی با سازوکارهای فعالیت اقتصادی نام برد.
اثر مقررات گذاری نیز دارای نتيجه مثبت توانمندسازی دولت در تعقیب سیاستهای نافع برای
محیط زیست و اثر منفی اختیار دولت برای پیشبینی شروطی در معاهدات سرمایهگذاری برای
عدول از مقررات پیشین زیستمحیطی است. مواره مذکور تنها خلاصهای از آثار نامبرده بود.
بنابراین مهمترین نتيجه این بحث آن است که نمیتوان بهسادگی گفت که تأثیر سرمایهگذاری
خارجی و تجارت بر محیط زیست و توسعه پایدار منفی است. بنابراین باید توجه کرد که اگر با
دیدگاه واگرا پیش رویم» موجب گسترش فقر خواهیم شد و اگر با بیمبالاتی سیاست دوم
همگرایی» را در پیش بگیریم؛ موجب به خطر افتادن نسل بشر خواهیم شد. یک راهحل بهتر
می تواند سیاستگذاری مناسب.با توجه:.به آثاز بلندمدت*هراتضمیم آو.همچنین درک بهتر و
بررسی بیشتر موضوعات توسعه ای مانند نبود منابع» نبود فناوری های مناسب» فقدان آموزش و
بسیج سرمایه برای رسیدن به توسعه از جمله علل اصلی چالشهای جهان کنونی بهخصوص
برای کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعهیافته است. با توجه به کمبود يا نبود سرمايه کافی
برای برنامهریزی بهسوی توسعه در کشورهای مذکور سرمایهگذاری خارجی میتواند موجب
جبران این نقصان شود. بنابراین.برنامهریزی مناسب برای بهرهبرداری از مزایای سرمایهگذاری
مستقیم خارجی امری حیاتی در حرکت بهسوی توسعه پایدار محسوب میشود. این بهرهوری
مستلزم دو امر است؛ اولا حفظ قدرت قانونگذاری و حق بر تنظیم مقررات از سوی دولت
۶ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی, دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
سرمایهپذیر و ثانیا تنظیم ترتیبات مناسب برای استفاده حداکثری از فرصت سرمایهگذاری
خارجی. براساس یافتههای برخی تحقیقات انجام گرفته در خصوص تأثیرات سرمایهگذاری
خارجی» این نتیجه حاصل شده است که کشورهای سرمایهپذیر بهخصوص کشورهای در حال
توسعه بیش از آنکه به کمک اقتصادی کشورهای متمول نیاز داشته باشند» به جذب بیشتر
سرمایه و تجارت بیشتر نیاز دارند؛ تجارتی که امکان ایجاد ثروتی به میزان سالانه سیصد بیلیون
دلار را دارد که این میزان بسیار بیشتر از کمکهای اقتصادی است که قصد اعطای آنها وجود
دارد (41 :2012 ,و۸062). اما تنها در صورتی امکان استفاده مناسب از این سرمايه عظیم برای
دستیابی به رشد قطعی و بلندمدت که با محیط زیست نیز سازگار باشد وجود دارد که کشور
سرمایه پذیر بتواند با استفاده از قدرت قانونگذاری خود. حداقل بخشی از این سرمایه را در مسیر
مناسب توسعه هدایت کند؛ مسیری که شاید سرمایهگذار بهویژه شرکتهای فراملی تمایلی به
دنبال کردن آن نداشته باشند. دلیل امر مذکور را میتوان این گونه بیان کرد که همواره احتمال
تعارض منافع سرمایهگذار خارجی, در قالب هدف حداکثرسازی سود و منفعت. و اهداف توسعه
کشور سرمایهپذیر وجود دارد (59 :2012 ,1611327)..براساس هدف حداکثرسازی سود در سطح
جهانی, ممکن است برخی سرماک#گذازان مانکم سر کن,ذزاملی تقوطات خود را لزوما براساس
بهرهوری مناسب از منابع طبیعی يا اختصاص سرمايه خود در بخشهایی خاص اتخاذ نکنند و
ختی به خربه انتقال قیمت. رها ها هقیمت کالاد واه گایببخشهای مختلف یک
شرکت با هم» متوسل شوند. با توجه به آنچه ذکر شد دولتهای سرمایه پذیر بهدرستی به اعمال
سیاستهایی همچون درج شروط لزوم اجرا یا عملکرد مناسب قرارداد سرمایهگذاری!» مشخص
کردن خطمشیهای تجاری برای سرمایهگذاران«و ایجاد سازوکارهای نظارتی برای حداکثر
ساختن مشارکت سرمایهگذاری مستقیم خارجی در فرایند توسعه پرداختند. همچنین بهدلیل
همان تفارش سنافعی که بیقر ذ گر شده سرمایه گگاران خارجی ممکن:است در قالپ شرکتهاتی
فراملی خود یا شعبات آنها به اقدامات محدودکننده تجارت دست بزنند. برای مثال» شعبه یک
شرکت فراملی در کشوریطرماید دور مه وارکات غفن: وا باخطمات اژ یکی دیگر از شعبات
این شرکت که در کشور دیگری قرار دارد» بپردازد یا همانطورکه گفته شد. برای محروم کردن
کشور سرمایه پذیر از برخی درآمدها به انتقال قیّمت آبپردازند. در مقابله با این اقدامات نیز
دولتهای سرمایهپذیر ممکن است با استفاده از قدرت قانونگذاری خود و تصویب قوانینی در این
زمینه یا از امکانات موجود مانند موافقتنامه تریمز سازمان جهانی تجارت یا درج شروط مربوط
به الزام استفاده از تولیدات داخل ۲ بهره جویند. بنابراین» کاملا مشخص است که حق بر
قانونگذاری از سوی دولت سرمایهپذیر بهعنوان موضوعی بااهمیت در سطح حقوق سرمایه گذاری
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۲۷
خارجی مطرح است. این امر دو دلیل عمده دارد؛ اول, توجه روزافزون» بهخصوص از سوی جامعه
مدنی» به موضوع تضعیف حاکمیت دولت سرمایهپذیر برای کسب و جذب میزان بیشتری از
سرمایه و رونق تجارت؛ و دوم» گسترش مواردی که تعیین قانون و مقررات در خصوص رفاه
عمومی و توسعه پایدار با واکنش و چالش از سوی سرمایهگذاران و معاهدات سرمایهگذاری
روبهرو شده است (211 :2012 ,1/1205). بحث در خصوص حق دولت بر قانونگذاری» محدودیت
آن, تأثیر آن بر جذب سرمایه و میزان اعمال این حق, خود به بررسی جداگانه و مفصل نیاز دارد.
اما آنچه بهطور خلاصه و بهعنوان نتیجه در این بخش میتوان ذکر کرد. آن است که اگر به
معاهدات سرمایه گذاری» بهجای آنکه بهعنوان سند و ابزاری برای محافظت از سرمایه گذار
خارجی نگریسته شود به چشم مبنایی مناسب برای ایجاد و ارتقای توسعه پایدار نگاه کنیم» به
ترتیباتی نوین برای رسیدن به توسعه پایدار پی خواهیم برد (223 :2012 ,1/205) البته موضوع
پیش گفته یدان معا نیست که باید دسگق دولت لاملا باز گذاشت و از اعمال تبعیضآمیر و
سواستفاده گرانه احتمالی دولت سرمایهپذیر جلوگیری نکرد؛ بازنگری در حق دولتها بر
قانونگذاری به معنای آن است که براساس معاهدات سرمایه گذاری در موارد خاص و با چارچوب
میزان بسیار بیشتر و بهتری به اهمیت حفظ حق قانونگذاری دولتها و اساسی بودن آن در ایجاد
مشخص باید اعمال شود. اما مسئله بااهمیت وجود و رعایت این حق است و نباید برای جذب و
حفظ سرمايه خارجی و در رقابت برای جذب بیشتر آن از اينحق به میزان زیادی چشمپوشی
پایدار از طریق ترتیبات نوین» هیچ تضمینی در خصوص دستیابی به توسعه پایدار وجود نخواهد
داشت. شایان ذکر است که دولت سرمایه پذیر در بعضی موارد ملزم به رعایت تعهدات بینالمللی
خود. برخاسته از معاهدات و اسناد بینالمللی نیز است. آزاینرو این تعهدات فراملی میتواند
موجب نوعی خاصیت تعدیلکنندگی رویکردهای قانونگذار چه در مورد تصويب قوانینی که
موضوع آنها مقررات مربوط به سرمایه گذار است و چه قوانینی که موضوع آنها رعایت اصول و
پرواضح است که در جهان کنونی اقدامات فردی دولتها نتایج لازم و مطلوب بلندمدت را در
پی نخواهد داشت و لزوم اقدام بهصورت جمعی و هماهنگ بدیهی است. هرچند اقدامات
بینالمللی در این زمینه نیز بهنوعی منعکس کننده همان اقدامات ملی است. جلوه یافتن عزم
ملی در قالبی بینالمللی میتواند موجب شکلگیری اصولی مستحکم شود که هرچند ماهیت
آن حقوق غیرالزامآور و در اصطلاح حقوق نرم خواهد بود. اما نقطه آغازی مناسب بهنظر
میرسد. ترتیبات نوین در سطح بینالمللی از طریق مجموعهای پیچیده از معاهدات. از جمله
۸ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی, دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری, موافقتنامههای تجارت آزاد که دربردارنده شروط
سرمایهگذاری هستند. موافقتنامههای همکاری اقتصادی و توافقنامههای منطقهای» به منصه
ظهور می رسند. پیچیدگی ناشی از این ابزارهای مختلف و تعدد آنها که موجب نقصان,
همپوشانی, و بعضا تعارض در نظام معاهدات بینالمللی سرمایه گذاری ميشود: از مهمترین
چالشهایی است که باید با آن مواجه شد تا دیدگاهی هماهنگ ولی نه لزوما یکسان در این
خصوص ایجاد شود. چالش مهم دیگر نیز نیاز به تقویت بعد توسعه معاهدات سرمایهگذاری
است که متعادل و هماهنگ ساختن حقوق و تعهدات دولتها و سرمایهگذاران» خصول اطمینان
از وجود فضا و توجه کافی به ترتیبات مربوط به توسعه پایدار و مستحکمتر کردن شروط و
تعهدات مربوط به ارتقای سرمایهگذاری و همراه ساختن آن با اهداف توسعه پایدار از مهمترین
اقدامات در این زمینه است. معاهدات سرمایه گذاری خارجی بهمنابه ابزاری برای ارتقای توسعه
پایدار» مقررات و اقدامات ملی را از طریق ارائه تضمین به سرمایهگذاران خارجی,» پایداری و
شفافیت مقررات داخلی و اجرای سیستماتیک و نظاممند ترتیبات نوین در کشور و حصول
اطمینان از اجرای آنها توسط سرمایهگذار خارجی» تکمیل میکنند. برای اتخاذ ترتیبات نوین
در سطح بینالمللی دو اقدام اساکوولاو م کیان اتبامات بکموبوط به تغییر شيوه فعالیت
دولت در زمينه توسعه پایدار اقتصادی؛ و دیگری جزئیتر و مربوط به مطلوب ساختن وضعیت
معاهدات سرمایهگذاری است. بهنظر میرسد که بهترین نتیجه در صوزت تمرکز بر هر دو مورد
و تلاش برای پیشبرد هر دو اقدام بهدست خواهد آمد. هرچند بهنظر میرسد وجود و پیگیری
هر یک از آنها در نهایت به حاصل شدن دیگری نیز منجر خواهد شد. تلاش برای رویارویی با
چالشهای توسعه پایدار از طریق معاهدات سرمایه گذاری مستلزم ایجاد ترتیباتی نوین در این
معاهدات است. این تغییرات هم از طریق گنجاندن این ترتیبات در معاهدات سرمایهگذاری
میسر است و هم از طریق نگاه نوین به معاهدات سنتی موجود» بهگونهای که به نفع ترتیبات
نوین تفسیر شوند (2012::537 ,۸/1200). در این مسیر حداقل سه اقدام ضروری است:
۱. گنجاندن تعهدات الزامآور و مینایی در معاهدات سرمای هگذاری در خصوص ارتقا و
سهیل سربایتاری در زسیته توسمه پاینال ور حال حاضر آغب معاغذات سرمایدگتاری آغلاب
به ارتقای سرمایهگذاری صرفا بهطور غیرمستقیم وااز طریق اعطای حمایت از سرمایهگذاری
سورت میپذبرد و هیچ تمهدی پرای سور سرمایهفرست یرای گسترش سرمایهگذاری مسسئولانه
مشاهده نمی شود. اغلب معاهدات در این زمینه صرفا با بیانی غیرالزامآور در مقدمه معاهدات به
توسعه سرمایهگذاری آشاره دارند» البته بهتدریج شاهد نمونههایی هستیم که مادهای در
معاهدات سرمایه گذاری را به توسعهه پایدار و توجه به محیط زیست اختصاص دادهاند. اما نیاز به
متناسب و متقابل ساختن تعهدات دولتها و سرمایدگذاران و ارتقای سرمایهگذاری مسخولانه.
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۲۹
اغلب معاهدات کنونی سرمایهگذاری اغلب بر تعهدات کشور سرمایهپذیر تأکید دارند و کمتر
به تعهدات سرمایهگذار و لزوم سرمایه گذاری مسئولانه از سوی اشخاص آخیر اشاره دارند.
هرچند معمولا تعهدات الزامآور حقوقی برای شرکتها و افراد سرمایه گذار در قوانین داخلی
کشورها موجود است. این گونه تعهدات در معاهدات سرمایهگذاری کمتر به چشم میخورد و
تعهدات ملی اخیرال کر نیز بهطور سنتی بر سرمایهگذاران خارجی اعمال نمیشود. بنابراین
میتوان حداقل برخی تعهدات ماهوی را برای سرمایهگذاران خارجی در معاهدات سرمایهگذاری
پیشبینی کرد. برای مثال میتوان سرمایه گذاران خارجی را ملزم کرد تا از قواصد و الزامات
مربوط به سرمایه گذاری که در قوانین ملی کشور سرمایه پذیر وجود دارد» هم در مراحل آغازین؛
هم اجرا و هم خاتمه سرمایهگذاری و تعهدات مربوط به جمعآوری تأسیسات مربوط به پروژه»
پیروی کنند. چنین تعهدی این امکان را برای کشور سرمایهپذیر فراهم میآورد که در صورت
عدم تطابق سرمایه گذار با الزامات مذکور به طرح دعوا علیه وی بپردازد. در زمينه این ترتیبات.
یعنی متناسب و متقابل کردن تعهدات. کشورهای سرمایه پذیر میتوانند از امکان گنجاندن
برخی رهنمودها در معاهدات سرمایه گذاری و الزام آور ساختن آنها نیز استفاده کنند. برای مثال
با گنجاندن رهنمودهای سازمان ملل در خصوص تجارت و حقوق بشر نهتنها در جهت متقابل
و متناسب ساختن تعهدات پیشرفت خاصل میشود. بلکه این موضوع موجب گسترش استاندارد
مسئولیت اجتماعی شرکتهای سرمایه گذار نیز میشود (18 :20112 :07۸2 1787).
۳ محافظت ا زکشور سرمایه بلاود ,متا تضبل مدا ناعّلانه و ایجاد هزینه بالا رای
طرح دعوا. اغلب معاهدات سرمایهگذاری با اعطای حق مراجعه مستقیم به مراجع حل اختلاف
به سرمایهگذار خارجی» برای محکوم کردن دولت سرمایهپذیر يا شانه خالی کردن از تعهدات. به
افزایش حمایت از سرمایهگذار خارجی میپردازند: قذرت این حمایت رو به افزایش از تعداد
پروندههایی که در دهه اخیر با عنوان اختلاف دولت-سرمایه گذار طرح شدهاند. و اغلب علیه
دولتهای در حال توسعه بودهاند». مشخصتر میشود. دولتهای سرمایهپذیر با ادعاهایی بسیار
زیاد و اعجابانگیز مواجه شدهاند.! اگر هزینههای دادرسی نا داوری را که در اختلافات
بینالمللی هزینههای هنگفتی است. به این مبالغ اضافه کنیم میتوان به فشار بسیار زیادی که
بر کشورهای سرمایهپذیر در نقش خوانده وارد میشود و همچنین لزوم حفظ فضا برای تعیین
ترتیبات سرمایهگذاری برای کشور سرمایهپذیر پی برد (540 :2012 ,ط3/120). این سه مورد
اساسی که به آنها اشاره شد مواردی است که باید در معاهدات سرمایهگذاری مورد توجه جدی
قرار گیرد. هرچند این دقت نظر در بعضی معاهدات مشاهده میشود. در قسمتهای مربوط به
قلمرو معاهده» استاندارد رفتاری و حمایت از سرمایهگذار» شروط حل اختلاف. تعهدات
۱ در این پرونده دولت سرمایهپذیر به ۷۶۷ میلیون دلار محکوم شد.
۰ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی, دور ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
سرمایه گذار در خصوص سرمایه گذاری مسئولانه» استثنائات به نفع دولت سرمایهپذیر در
خصوص منفعت عمومی, عدم اجازه کاهش شرایط استاندارد قواعد کار یا زیستمحیطی, تعهد
به توسعه سرمایه گذاری و ارتقای اقتصاد دولت سرمایهپذیر و الزامات مربوط به پایان
سرمایه گذاری و خروج سرمایهگذار باید بهطور جدی و از موضعی مستحکم از سوی کشورهای
سرمایه پذیر اغلب در حال توسعه. که همان طورکه اشاره شد در حال تبدیل به بازیگران محوری
اصولا در صورت بروز اختلاف میان طرفین, موضوع دادرسی محاکم داوری میشوند تا محاکم
بینالمللی مانند دیوان بینالمللی دادگستری, آزاینرو غنیترین و همچنین در دسترسترین
رويه قضایی موجود» رويه برخاسته از دادرسیهای ایکسید است. براساس آنچه گفتیم» در فضای
نظری تمایل به شناسایی تعهد به توسعه اقتصاد کشور میزبان برای سرمایهگذار خارجی وجود
دارد. در این قسمت تلاش میشود تا با بررسی برخی از آرای ایکسید مشخص شود که آیا این
نهاد بهعنوان مهمترین نهاد حلوفصل اختلافات ناشی از سرمایه گذاری» تمایلی به شناسایی این
تعهد و اتخاذ تصمیم بر مبنای آن دارد یا خیر.
در آوریل ۲۰۰۱ در پی رسیدگیهای کیفری مقامات جمهوری چک در خصوص فرار مالیاتی و
عوارض گمرکی از سوی آقای ولادیمیر بنو در قالب شرکت 7۲۵112 36000 فرد مذکور از این کشور
به اسرائیل فرار کرده و در این کشور شرکت 2106017 را تأسیس میکند. آقای بنو در قالب این
شرکت جدید به خرید سهام و تصاحب شرکت مذکور در چک و شعبات آن میپردازد و در زمان
این تصاحب, مقامات چک در خصوص رسیدگی کیفری علیه آقای بنو, به توقیف حسابهای
بانکی و دفاتر مالی شرکت موجود در کشور چک پرداختند. در پی این حوادث. شرکت 8106/7
براساس معاهده دوجانبه سرمایهگذاری میان اسرائیل و جمهوری چک» درخواست داوری خود را
در ایکسید ثبت و ادعا کرد که جمهوری چک معاهده مذکور را نقض کرده است.
در خصوص موضوع مربوط به بحث تعهد به توسعه دیوان اعلام کرد که شعبات ایکسید تنها
در خضوّص قضایایی ضالح به رسیدگی هستند که مستقیما از سرمایهگذاری ناشی شده باشد.
دیوان ادامه میدهد که رويه ایکسید ضوابط متفاوتی را برای شناسایی یک عمل بهعنوان
سرمایه گذاری ارائه داده است. دیوان بررسی وجود يا نبود سرمایهگذاری را با اعمال تست سالینی
آغاز میکند و پس از اعلام ضوابط سرمایهگذاری براساس رأّی مذکور اعلام میکند که نظرهای
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۳۱
متفاوتی در خصوص ضوابط سالینی وجود دارد و در مورد لزوم وجود ضابطه منجر شدن
سرمایه گذاری به توسعه کشور میزبان اتفاقنظر وجود ندارد. دیوان ادامه میدهد که حصول
اطمینان از اینکه یک سرمایهگذاری به توسعه اقتصادی کشور میزبان منجر شده است. غیرممکن
است. بهخصوص به این دلیل که نمیتوان بهطور قاطع گفت که چه چیزی توسعه تلقی میشود
و دیوان باید دیدگاهی کمتر جاهطلبانه در خصوص منجر شدن سرمایهگذاری به توسعه کشور
میزبان اتخاذ کند. بنابراین دیوان خود را ملزم به رعایت ضوابط سالینی نمیبیند و بهجای آن» به
ارائه معیارهای خود برای تلقی یک موضوع بهعنوان سرمایهگذاری میپردازد و شش معیار ارائه
میدهد. از میان این شش معیار دیوان بهجای تأکید بر منجر شدن سرمایه گذاری به توسعه
کشور میزبان» بر انجام عملیاتی بهمنظور توسعه یک فعالیت اقتصادی در کشور میزبان (معیار
چهارم» و سرمایه گذاری منابع با حسن نیت (معیار ششم) تأکید میکند.
در سال ۲۰۰۳ میلادی بانک جهانی و سایر موسسات مالی بینالمللی مبلغ ۱۴۰ میلیون دلار به
جمهوری تانزانیا بهمنظور تعمیر و بهبود منابع آب و فاضلاب و زیرساختهای مربوطه اعطا
کردند. کشور مذکور اجرای طرح ,رالله متاقطل گذاشت ولاضلادت گهرواتر گاوف برنداه مناقصه: شد
و شعبهای در تانزانیا بهمنظور اجرای پروژه تأسیس کرد. اما پسن ازامدتی و بهعلت مدیریت
ناصحیح منابع» شرکت مذکور با مشکلات مالی در خصوص پروژه مواجه شد و درخواست مذاکره
مجدد قرارداد برای جلوگیری از تعطیل شدن پروژه داد. کشور تانزانیا این درخواست را قبول کرد
و طرفین با تعیین چند متخصص به مذاکره:مجدد پرداختند. این مذاکرات بهعلت عدم قبول
پیشنهاد از سوی شرکت با شکست مواجه شد و بدینسبب مقامات مربوطه در کشور تانزانیا به
لزوم فسخ قرارداد تأکید ورزیدند. شرکت با این فسخ مخالفت و اعلام کرد که مصمم به ادامه
اجرای پروژه است. مگر آنکه .یک دیوان داوری که براساس قرارداد بین طرفین تشکیل شده
باشد رأی به خاتمه قرارداد دهد. با وجود این کشوز تانزانیا مدیر شعبه شرکت در تانزانیا را از
کشور اخراج کرد و خود مدیر جدیدی برای شرکت انتخاب کرد و کنترل منابع مالی شرکت را
نیز در دست گرفت. بر این مبنا شرکت بیواتر گاوف به طرح دعوا در ایکسید علیه جمهوری
تانزانیا بهعلت نقض معاهده دوجانبه سرمایهگذاری میان بریتانیا و جمهوری تانزانیا اقدام کرد. در
خصوص مبحث موردنظر ما براساس ماده ۲۵ عهدنامه ایکسید. دیوان در خصوص اختلافاتی
صلاخیت داری که مستقیما ناشی از سرمایهگذاری باشه اصطلاحی که برغلاف بسیاری از
معاهدات دوجانبه سرمایهگذاری, در عهدنامه تعریف نشده است. تانزانیا اعلام کرد که مفهوم
سرمایه گذاری براساس رویه ایکسید مشخص شده است و سپس به ضوابط مذکور در ری
سالینی اشازد کرد تانزاتیا در اخاند اسلا کرد که حشی, اگر اقنداسانت قرکت را براساس ریش
۲ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی. دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
موجود در معاهده دوجانبه سرمایه گذاری» سرمایه گذاری تلقی کنیم» اقدامات شرکت مطابق با
ضوابط سالینی نیست و در نتیجه دیوان براساس عهدنامه ایکسید صلاحیت رسیدگی به پرونده
را ندارد. دیوان با رد ادعای تانزانیا اعلام کرد که ضوابط سالینی براساس عهدنامه ایکسیيد نه
انحصاری هستند و نه الزامی بلکه صرفا میتوان آنها را مدنظر قرار داد. دیوان ادامه میدهد که
بهعلت ارائه تعریفی بسیار گسترده از واه سرمایهگذاری در معاهده دوجانبه بین بریتانیا و تانزانیا
تانزانیا نمیتواند با استناد به معیار سالینی خواستار تفسیر مضیق از واه سرمایهگذاری شود و با
استناد به عدم تأثیر پروژه در توسعه این کشور به رد صلاحیت دیوان بپردازد.
در قاضله سالهای, ۱۹۹۸ 6 ۷۳۶۴ مبلادی, دولت ترکید تحقیقات کیشری و دعاوی حضوفی
متعددی را علیه خانواده 1722 در ترکیه که صاحب صنایع متعددی» از جمله شرکت مخابراتی
در این کشور بودهاند اجرا میکند. این:اقدامات درانهایت به توقیف و فروش بسیاری از
اموالی که بهطور مستقیم يا غیرمستقیم تحت مالکیت این خانواده بود». منجر میشود. خواهان
این پرونده, آقای ۳81668 که از اتباع هلند بوده است» در جولای ۲۰۰۳ مالک ۶۶ درصد از سهام
شرکت 7619170 میشود و اعلام میدارد که اقدامات دولت: ترکیه به مصادره و سلب مالکیت
غیرقانونی سهام شرکت و اجبار وی به فروش این سهام به شخص ثالث منجر شده است.
بهخصوص آنکه اقدامات دولت ترکیه سبب سقوط شدید ارزش سهام شرکت شده است. در
نهایت, خوافان با آدغای نقض رازبا له ۴ ار ی ۹4ید و هلند توسط ترکیه.
دولت ترکیه در رد صلاحیت دیوان به عدم شمول معاهده دوجانبه بین این کشور و هلند بر
سرمایه گذاری خواهان اشاره می کند و ادامه می دهد که دیوان در بررسی این موضوع باید با
توجه به بند ۱ ماده ۲۵ عهدنامه ایکسید. به اعمال ضوابط سالیتی بپردازد. ترکیه نتیجه
می گیرد که سرمایه گذاری ادعایی از سوی خواهان فاقد ضوابط مذکور است: دیوان با رد ادعای
ترکیه اعلام میکند که از یک سو وجود ضوابط ورود حجم بالای سرمایه. وجود مدت معین و
نسبتا طولانی و وجود عنصر خط, بای کر یهلیاگی ما واه رمایه گذاری ذر نظر گرفته
شود کافی است. از سوی دیگر یوان بر ین اعتقاد نیست که تأثیر یک عملیات بر توسعه
کشور میزبان باید بهعنوان ضابطهای در قالب عهدنامه ایکسيد در نظر گرفته شود. دیوان اعلام
کرده است که شعباتی از ایکسید که عنصر تأثیرگذاری عملیات در توسعه کشور میزبان را
بهعنوان یکی از معیارهای تشخیص یک عملیات بهعنوان سرمایه گذاری در نظر گرفتهاند مانید
آنچه در قضيه سالینی رخ داده است اغلب برای توجیه نظر خود بر مقدمه عهدنامه ایکسید
تکیه کردهاند. اما دیوان حاضر بر این نظر است که هرچند مقدمه عهدنامه بر نیاز به همکاری
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۳۳
بینالمللی برای توسعهه اقتصادی آشاره دارد ولی چنین تفسیری از این مقدمه که به اعمال
ضابطه گزاف تأثیر بر رشد اقتصادی کشور میزبان منجر شود وجههای ندارد.
آنچه بیان شد صرفا دو رأّی از میان تعداد زیادی از آرای نهاد ایکسید بود. البته دو ری مذکور
جز مهمترین آرایی هستند که مستقیما به مسئله تعهد به توسعه کشور میزبان و آنچه به تست
سالینی معروف شده است. پرداختهاند. بهعلاو» سه رأی مذکور از سه دیدگاه متفاوت به رد
ضابطه تعهد به توسعه پرداختهاند که این خود دلیل دیگری بر اهمیت آرای مذکور است. هرچند
دلیل زیربنایی هر سه دیدگاه یکسان است. الزامی نبودن مقدمه عهدنامه» عدم قابلیت ارزیابی
دقیق منجر شدن به توسعه و گزاف بودن این تعهد. از جمله مهمترین دلایلی است که تمامی
شعباتی که به رد معیار تعهد به توسعه معتقد بودهاند» به آنها توسل جستهاند. برای رسیدن به
نتیجهای در خصوص نظر شعبات ایکسید و یافتن نتيجه صحیح در خصوص تمایل یا عدم تمایل
به شناسایی تعهد به توسعه. بار دیگر به نظریات مخالف و موافق میپردازيم. دیدگاه مخالف با
اغمال ضوابط سالینی بر این عقیدگراسگ که الوا لافت با تاتی9 سرمایهگذاری توسعه کشور
میزبان مستلزم بررسی سرمایه گذاری با دیدگاه شخصی, پس از وقوع آن است ( 0۳86۲
6 :2013 ,1.20۳606)؛ منظور آن است که برای بررسی عملیاتی تحت مفهوم سرمایه گذاری
سه معیار ورود منابع» مدت زمان و وجوّد خطر کفایت میکند» زیر معیارهای مذکور عینیاند. اما
ضابطه کمک به توسعه کشور میزبان ضابطهای شخصی و صرفا نتيجه سه معیار دیگر است.
بهعلاوه, اگر هدف یک معاهده سرمایه گذاری» جذب سرمايه خارجی برای کشور میزبان است در
نتیجه تشخیص مفهوم سرمایهگذاری را نمیتوان وابسته به تشخیص دیوانی دانست که سالها و
شاید دههها پس از وقوع عملیات سرمایهگذاری تشکیل میشود و با توجه به گذشته و با وجود
ورود سرمايه عظیم به یک کشور زأی:یه عدم, تأثیثرگذاری بر توسعه کشوّرمیزبان دهد ( :100۳86۲
8 :2013). دیدگاهی که موافق با بهکار بستن مغیار تعهد به توسعه کشور میزبان است. اعلام
میکند که هرچند در رويه سالهای اخیر ایکسید برخی دیوانها این معیار را کنار گذاشتهاند.
اما برخی نیز همچنان به این معیار پایبندند. بهعلاوه همین آرایی که مخالف ضابطه تعهد به
توسعه هستند» برای آغاز ارائه تحلیل خود از یک سرمایه گذاری, کار خود را با معیار سالینی آغاز
میکنند و در طرق کنار گذاشتن این معیار نیز با پکدیگر تناقض دارند ( :2014 ,672008
8). این در حالی است که مقدمه عهدنامه ایکسید بهصراحت هدف معاهده را تقویت و توسعه
اقا کشورها را از طریق تزغیب سرسايه گذاری فسوی آفلام کرفو استوو بر آین سبقا کناز
گذاشتن این ضابطه به دستیابی به هدف معاهده کمک نخواهد کرد (309 :2014 ,07300/5[6)).
هسایظی رکه کر شنه تگراتی اسلیای کدزیرضای رد سیاز سالیتی را تشکیل سیههنه رخ
۴ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دور ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
صلاحیت دیوان از سوی کشور سرمایهپذیر است؛ درحالی که اگر به این معیار بهعنوان ضابطهای
برای صدور رای به نفع دولت میزبان و پرداخت خسارت از سوی سرمایهگذار خارجی نگریسته
شود. وجهی برای نگرانی باقی نمیماند و بهعلاوه؛ قدم بزرگی بهسوی دستیابی به توسعه پایدار از
هرچند جذب سرمایه گذاری امری پراهمیت است. گذر زمان مشخص کرد که موضوع اخیر
بهخودی خود لزوما امری مطلوب نیست. توجه به توسعه پایدار موجب شد تا ذهن اندیشمندان و
سیاستگذاران بهتدریج متوجه تأثیر سرمایه گذاری مستقیم و شیوه اعمال آن بر محیط زیست و
منابع طبیعی شود. ترتیبات نوین سرمایه گذاری در حال ظهورند و چارهای جز اعتراف به
گسترش آنها وجود ندارد. ترتیبات نوین در پی ایجاهد چارچوبی گسترده» مستحکم و
بههم پیوسته برای توسعه است و صرف ایجاد. این چارچوب؛ فارغ از آنکه به هر میزان استادانه
طراحی شده باشد. مطلوب نیست. بلکه این ترتیبات باید بهصورت جدی وارد گفتمان اقتصادی
و سیاستگذاری کشورها شود. ترتیبات نوین که در مرکز خود. دستیابی به توسعه پایدار
زیستمحیطی و اقتصادی را بهعنوان هدف غایی دنبال میکنند» هرچند بهخودیخود مفهوم
کاملا توینی نیستند» تاکنون آنگاره بگلموشاید واه توکیشده آست ,و بهطريقه
نظاممند وارد سیاست اقتصادی کشورها برنامههای سرمایهگذاران و معاهدات سرمایهگذاری
نشدهاند. ترتیبات نوین سرمایهگذاری برایق*دستیابی به همبستگی اقتضادی برای دستیابی به
اهداف توسعهمحور و ورود به تدابیر توسعه؛ گسترش مفهوم سرمایه گذاری مسئولانه از سوی
بخش خصوصی و نهادینه کردن مسئولیت اجتماعی شرکتها تلاش میکنند. حوزه مربوط به
ترتیبات نوین را هم بهعلت آنکه تاکنون توجه کافی به آن نشده است و هم بهعلت گستردگی
آن نمیتوان بهطور کامل و بهصورت مصداقی مشخص و معین کرد. اما تلاش شد تا از دو
روش مصداقی و معیاری در معرفی این مفهوم استفاده شود. در روش مصداقی, دو دیدگاه در
خصوص ترتیبات نوین سرمایهگذاژی وجود؛داردرکه یکی بیشتر بر جنبههای زیستمحیطی
تأکید میکند و دیگری بر جنبههای تجاری و اقتصادی؛ که این دو دیدگاه خود شاهدی دیگر
بر این مدعاست که مفهوم توسعه پایدار از تعریف سنتی آن گذار کرده است. اقتصاد سبز رشد
سبز و توسعه با کرین پایین؛ مهمترین مصادیق ترتیبات نوین در حوزه دیدگاه محیط
زیستمحور و زنجیرههای جهانی ارزشافزوده و مسئولیت اجتماعی شرکتها مهمترین
مصادیق موجود در حوزه دیدگاه تجارتمحور است. البته اگر هر یک از این دیدگاهها بهدرستی
به کار رود لاجرم نتایج موردنظر حوزه دیگر را نیز در پی خواهد داشت؛ دو مسیر متفاوتی که
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۳۵
مقصد مشترکی را دنبال میکنند. در روش معیاری باید به تغییر سیاستهای ملی و بینالمللی
بهمنظور گنجاندن نظاممند ترتیبات نوین در برنامه اقتصادی دولتها توجه کرد که در آنها
ترتیبات نوین بهطور نظاممند قرار میگیرد. تنظیم مقررات متناسب» هدایت سرمایه در
بخشهای زیربنایی بدون دخالت بیشازحد دولت در فعالیتهای سرمایهگذار خارجی, ایجاد
فضای همکاری بین سرمایهگذار خارجی و فعالان بخش خصوصی داخلی» توجه به اشتغالزایی؛
آموزش نیروی انسانی, ایجاد مشوقهای مالیاتی و شفاف بودن مقررات داخلی» مهمترین
معیارهایی است که میتواند به ایجاد ترتیبات نوین در سطح ملی منجر شود. اما مهمترین
ضایطهای که دقرم ثمامی سوازد سذکور دز سطمسلی وزسته یه آن اسقهویر حق قانرگذازی
دولت سرمایه پذیر و محافظت از آن تأکیددارد. در واقع نقش رو به گسترش و تأثیرگذار
کشورهای در حال توسعه بر لزوم حفظ این حق صحه می گذارد. اغلب ادبیات موجود در زمينه
سبرمایه گذاری مستقیم خارجی ,و معاهذات مربوطهصرفا بر خقبوق آغظایی بله سرمایدگذار
خارجی و ایجاد تعهدات متفاوت برای دولت سرمایهپذیر تأکید دارند بدون آنکه بهطور مناسبی
به تعهدات سرمایه گذار بپردازند. در سطح بینالمللی نیز علاوهبر لزوم ایجاد اقدامات هماهنگ
بینالدولی برای رسیدن به توسعهه پایدار از طریق ترتیبات نوین, لزوم همراه ساختن
سرمایه گذاران خصوصی با جریان دولتی, انکارناپذیر است. در غیز این صورت بهبار نشستن
تلاش دولتمردان به درازا خواهد کشیدو نتیجه نامطمئن خواهد بود. در.این سطح نیز مفهوم
مبنایی برای ثمربخش بودن تلاشهای بینالمللی» حرکت به سمت تغییر شیوه حکمرانی
دولتها بهسوی دولتهای توسعهمحور است. دولتهای توسعهمحور که خود را درگیر آمور
جرقی اقتصاهی نمی کنسه بلکه شرایط ارم رس فدیگه اطصادی و بسیج سرمايه بینالمللی
برای توسعه پایدار فراهم میآورند» ابزار بسیار مناسبی برای اجرای ترتیبات نوین خواهند بود.
در نهایت و بهطور خلاصه میتوان گفت. ترتیبات نوین سرمایهگذاری به مرحلهای از ضرورت
رسیدهاند که باید با رویکردی حقوقی در قالب حقوق قوامیافته یا سخت وارد نظام حقوقی
بینالمللی شوند و از مرتبهای بالاتر از قوانین داخلی دز مقاهتدات اعمال شوند که هم
تضمینکننده منافع سرمایهگذار و سرمایه پذیر باشد و هم اصول و اهداف توسعه پایدار و قوانین
۱. تودارو مایکل. ٩۸ نوسعه اقتصادی در جهان سوم. ج ۰۱ ترجمه غلامعلی فرجادی» تهران:
۶ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی. دوره ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
۲ برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (۱۳۸۸). حقوق نجارت بینالملل و محیط زیست.
۳ فراهانی فرد» سعید (۱۳۸۴). «درآمدی بر توسعه پایدار در عصر ظهور»» پژوهشگاه فرهنگ و
6 2208۴ ۳۳ ۳21 هه کعنمناو2 فاصم 05۲ .(2012) زاهک منقدها۸ .4
1 76 ها ,اوتقماط۹ ۲0 معط شخ - کعاصمع عصنم10ع:3206 ما
6 ۶ ق3۳0۵ ۳6۳۹0660065۰ وغل تاج مه سسنام2 :22 ۱ دزک 1
82 ۷۷۵۶۶ 5810105 ۷۷۳۵ .(2003) 8000 31 مان ناگ ,820666 .5
:30۷6100116711 5510110/16 0۳۵ 7۳۵۵6 ۹ 1207۵۵ 716330۳5 .(2004) صمجه۸ ,و0۶06 .6
[2 1316۳200 ,77610۲ 01۵096 1۳۵۵ ۳۵ ۳۱۳۱ 0۲۳۵۹۵۵۲۶۳ 605 اه وسنا معا
[5060 ,3۷/۳۵/۱۵۲۸ 0۳۵ 7۳006 .(1999) +صقطع ۹۵ م5 هه صفعلقت۲ مهو عل310۳ .8
2100015 170064 1۵ :۳۵10۷۵۲۲۵ ]٩ ۳۵/1۳96 ۵ط .(3989) کحعطاه فوصه هلقطا20 .9
40 ۶و حطعلعزان)) نصنلهگ کاب عاطاام:1 ۵ط۲ .(2013) معصها محعوظ .10
۶ 06۵0۷۷ ۵0 :65 10/05601136 60 ۳۵۵۵۵۵۳ .(2010) ۷1۵ مهنقنط3 .11
6 ,2 5۳/0165 1۵۳۵110 ]۹ ,70۳۳۵ ۳۵0۵۵ عمط 1 307 صنق/3 ۵ط۲
0 عطا +علهند مادص ۶و صوانص1065 ۵ط .(2014) جعلش ,6اد 60260 .12
۰ ]111۵۳۵۹۳۵1 ]0 ,70۳۵ 090ع6 نامگ ۶و ععصگ 3ج دنا 600
عطا هز 1066100605 ص306 ۵۶ بسک ۸۵ .(2010) مطعط 3/1 ماتا140 .13
13۷۵51۵۲۲ ۷۵۲1۵ ]٩ 70۵ 71۳۵ عنفعطاو م3 00/3 ۳21-1۵۵0 اه ع اه عان]
:5 ۳۵010۳۵۵6 که ددع۳0 فص ععتا* .(2012) ددععدل< بحقصطگط 14
روبکردی حقوقی به ترتیبات نوین در معاهدات سرمایهگذاری... ۲۳۷
3067108 فصه 26610060 و کعصعنومجت عطا صم اصومعت عظ صش6 ۵۲ط ۷7
۱-9 0۳۵ -20100 :۲۳327٩ 3۵10 2006100164 7۳6 ۵ 9۳فع ص۲0
ب63) 1 3610 3/0008 ۳۵۵۲۲ عطا ۵4 دود و30۵0 بکع 36۲0000
1 1316۵1100۵1 ۶و جوزفص6 310 عصنعمعطی .(2007) معطعیه ۷ ,1۵۵ .15
67 36962۳ و506 عم ها ۵۶ هام۳ 000 ۵۶ راز ,اه
116۵10۵1 هه عادامع3۵ ۵ دعاماک ۵۶ خطونط ۵ط .(2012) 110۳۵0 3/20۵ :16
-80110 :۳7 0۲ 311۵۵1071 0006100111072 7۳86 1۵ اصع ۲ 2 :هآ 130۷۵366
دز 5۵10 2/۵08 ۳06۳ عطا ۵۶ کع و3۳0۵ 20۳060065 وصفل ماس مه
70۵1 ,فه م۸ عطا هز 16246 1۳۵06 .۷۵ 6۳660 ۵ط 1 .(1994) 11۵100 17۰1602
6 بروظ ۵0 نطعش۸ 6ظ عم 106۵10 عاطاممتماهنگ هصق .(2013) .8 مدزهنمعه1< .18
[ 7۵۲۳۵۱۲ ]11۵۲۵۵۳۵ باق 130/036017 60 و3۳0۳ ۵۶ اصعصرم م۳
6 ط30 1033055 نعاهانو۸ ما خطونطظ عطا فصه ۳۵۲ .(2012) ۶ آع0ل مصقمطع 1 .19
3۱0-9 ۵۵ -ننا20 :۳۵7 ۰۲ ۹۵۳۵0 3206100۵۵۶ 7۳۵ 1۵ ,1۵
6066۵1 ,1016/5 1۳۵06 هه اصع ص۳۵0 1۵۶ کعزعوام ۰۹/۵0۵ .(1994) 0۳60 .20
56 ۶۵۳ اعص 136 تصمفاعاعط 20-2015 فص ۵۳۵6۵ .(ر2015) 0۳20 2
(3۳۵8736 لباطاصهاکآ عمط 13065 0۳ ععصع 605 هت 4 156 .22
:1۵010605 2010266 وصه اصعصای 13 060 صعن۵ ۳۵ 2003 1673۸20۰ .26
۰ 200 ۰۶ 310۳ ,۳۵0۰ 70 کع ص۲۲ مگ 0 ۳۵666 210
عا هناگ 10۴ ۳۵۵06 بوعناو2 اصعصای 1 2012۵ 16073۸20 .27
۰ ,۳116۵055 ان اصعماکه صا 0 15100 اص عم 120010
۸0 _عله6۰ کصعطم 16610 عاطاهستماهنگ مخز نصا 2015 13161۸2 .28
1016۵0۸1 #نط1 عطا 16۶ 00ات۳ هنوگ 5068 هنز کصعصاد۵ 13 3۳۵۵ 10۳
۸ 1260206 اصعصص 100 عطا جه صمناا۵۹۵ ۹" .(1961) معصصناها< معکنصتا .30
10 10۴ ۳۵2۵0۵8 ۵۵ کناعمک۲0 وعجهاد ۹ .(2003) +حصمناهآه ۵عنصناآ .31
تا .ومع علهم6 اصعصم 10010 فصن ۵ط ۲ .(2015) معصوناه< فعنصنا .32
۸ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی» دور ۰۵۰ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
د 626 ۵6 ۳325261 اوصقصصم ج ۵۲ کدونعانل عنام که ععضم 6ط 1 :م09 که جعاعص۳ 1 .33
1300۳7 ۵۳ وعناطصنه ۵۶ علوه عطا عو هنز فقس کدمنهک 1 معط 0
0603 | صمنانصاع 31 معط ص13 عمط ۵0مط ما عص 060
| سرمایه گذاری مستقیم خارجی شریان حیاتی پیشرفت اقتصادی کشورها محسوب می شود که امروزه نمی توان هیچ کشوری را بی نیاز از آن دانست. مسیر اصلی ورود این جریان سرمایه را معاهدات دو یا چندجانبه سرمایه گذاری تشکیل می دهند. هرچند تا مدتی پیش هدف از جذب سرمایه گذاری خارجی و ورود منابع مالی به کشور سرمایه پذیر، رشد اقتصادی در نظر گرفته می شد، با گذر زمان مشخص شد که تأکید بیش ازحد بر رشد اقتصادی و بی توجهی به توسعه پایدار به مشکلات متعددی منجر می شود. با توجه به فضای جدید حاکم بر جریان سرمایه گذاری خارجی و تجارت بین الملل، نیاز به تمهیدات جدید و متناسب با این تغییرات مبرم است. این تمهیدات که از آنها با عنوان ترتیبات نوین یاد می کنیم، مانند سرمایه گذاری برای توسعه، همبستگی سیاستگذاری، پویا بودن، و ارتقای سرمایه گذاری و حمایت از سرمایه گذار، در پی ایجاد توسعه پایدار هم در زمینه اقتصادی و هم در زمینه محیط زیست و هم در سایر زمینه ها هستند. البته اجرایی شدن آنها نیازمند وجود نظام حقوقی منسجم با ضمانت اجراهای مشخص برای نیل به اهداف موردنظر است. این مقاله درصدد است تا با رویکردی توصیفی و تحلیلی و با روش جامعه شناسی حقوقی، ابتدا مفهوم ترتیبات نوین سرمایه گذاری را که کمتر بدان پرداخته شده است، بررسی کند. در ادامه دریابد که این مفهوم چه ارتباطی با توسعه پایدار دارد. همچنین به کاوش در نظم حقوقی موجود در این زمینه چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی می پردازد و آثار ترتیبات نوین سرمایه گذاری بر توسعه پایدار را مطالعه می کند. |
41,524 | 386707 | روش: مطالعه حاضر از نوع کیفی است و دادهها با استفاده از مصاحبه عمیق گردآوری شده است.
افراد مشار کت کننده ۲۴ نفر از اعضای کتابخانههای عمومی شهر سنندج در تابستان سال ۱۳۹۵ بودند.
نموته گیرای بهه ,روش دفمند انجام گرفت وتا اشباع اطلاعات ادامه یافت. تحلیل دادهها همزمان با
یافتهها: بر اساس اهداف پژوهش تحلیل دادهها منجر به استخراج ۳۸ موضوع اصلی در ۳ مقوله کلی
شامل مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی گردید. در مقوله مزایا موضوعات اصلی شامل دسترسپذیری
اطلاعات» آگاهیبخشی» جذابیتها» تبادل اطلاعات» برقراری ار تباط» شکل گیری اجتماعات خواندن؛ پر
کردن اوقات فراغت» ترویج فرهنگک خواندن» بازاریابی» ایجاد ازغبت و خودانگیختگی در خواندن» افزایش
خواندن و کسب مشاوره بودند. در مقوله معایب» موضوعات شامل ضعف محتوا اتلاف وقت» تغییر رفتار
خواندن» نیازمندیها اثرات مضر بر جسم» اعتیاد به استفاده» جذابیتهای بصری و خدمات منحرف کننده از
خواندن» ناپایداری محتوا محدودیتهای ساختاری» عدم کسب لذت از خواندن» مجازی بودن» ترغیب به
بیهدفی در خواندن» عدم دستیابی به دستاورد روشن, عدم سازماندهی اطلاعات» تغییر ذائقه و ترجیحات
مطالعاتی» تأثیر منفی بر حوزه نشر و دشواری پذیریش و سازگاری با رسانه جدید در بین مسنترها بودند.
موضوعات مقوله اثربخشی نیز فرهنگگسازی» ایجاد شناخت» آموزش» محتواسازی» شبکهسازی» نیازسنجی»
نیازسازی» هدف گرایی و برنامهریزی و اعمال کنترل و نظارت بودند. هر کدام ازموضوعات نیز دارای
آرزش /اصالت: ارزش پژوهش حاضر در آن است که با ارائه اطلاعات مناسب در خصوص مزایا
معایب و راهکارهای اثربخشی استفاده از شبکههای اجتماعی در راستای خواندن» شیوه مواجهه صحیح با
این رسانه اجتماعی و بهره گیری موثر از آن را در راستای خواندن به افراد نشان میدهد.
وهای اطلاعرسانی و کتابخانههای عمومی؛ فصلنامه ع1اطاا۴ 200 5016166 ۱1۵۲۳۵0۲ 0 ۲
علمی- پژوهشی؛ دور ۲۳ شماره : پیاپی ۹۱. زمستان وبزوووموره :۸۵.4 ,23 ۱۷۵۱۰ :۴0۳۵200 91۵/165تا
۶ ص ۵۲۶-۵۰۳ نمایهشده در 5۴ا, 5۱0و ۱1۵81۲3 ۱۳ ۱۵۵۷۵۵0 :503-524 .۳۵ :2017 ۷۳۵۲ :91 0۰لا
خواندن بهعنوان یک فرایند تعاملی» ارتباطی» فعال و دربردارنده معنی» پذیرفته شده است.
خواندن فقط مختص متون چاپی نیست؛ بلکه درباره توانایی تفسیر هر چیزی است که برای
انتقال یک پیام یا آنچه که ارتباطات را ممکن میسازد؛ در نظر گرفته شده است (هتینگر و
نپا» ۲۰۰۱). خواندن فعالیت مهم و قابل توجهی در یک جامعه است. برای مردم کسب
اطلاعات و دانش مهم است» حتی اگر این اطلاعات در رسانههای متفاوت و متنوعی ظاهر شود.
نکته این است که مردم هنوز هم به خواندن نیاز دارند (سعید و غبد وهاب" ۲۰۱۴). خواندن در
جامعه شبکهای قرن ۲۱ دیگر به خواندن منابع چاپی محدود نمیشود. دامنه خواندن به منابع
اینترنتی گسترش پیدا کرده که موجب تغییر فرهنگک» عادات و رفتار خواندن افراد شده است
(لون؟, ۲۰۱۲). خواندن آنلاین متفاوتراز خواندق مشون چاپی است. خواندن آنلاین شامل
تعامل چشم با صفحه نمایش رایانه» متون ارائه شده در فرامتن و درک اطلاعات کلامی و
غیرکلامی است (پینو-سیلوا"» ۷۵۷۶ ام رازه تاد اف دی کهااآبزارهایی نظیر کتابخوان
الکترونیکی» رایانه» تبلت و تلفن همراه برای خواندن استفاده می کنند.» افزایش يافته است
(آکارسو و دانیمز ۲۰۱۴). از جمله رسانههای دیجیتال که میتوان بهعنوان محمل اطلاعاتی در
نظر گرفت» رسانههای اجتماعی هستند که امبتنی بر فناوری وب ۲.۰ ایجاد شدهاند.
فناوری وب ۲.۰ به توسعه و تکامل جوامع مبتنی براوب» خدمات میزبانی و برنامههای
کاربردی مانند سایتهای شبکههای اجتماعی» سایتهای به اشتر اک گذاری ویدئوها» ویکیها و
وبلاگها منجر شده است. ابزارهای وب ۲.۰ اشتراک گذاری» شبکهسازی و انتشار اطلاعات را در
میان دوستان و دیگر گروههای حرفهای تسهیل کرده است. این ابزارها تأثیر فراگیری در جامعه و
به خصوص در بین نسل جوان دارد. ابزارهای وب :.۲ به کاربران اجازه ایجاد» توصیف, ارسال»
جست وجو» همکاری» اشتراک و ارتباط محتوای آنلاین در اشکال مختلف, اعم از موسیقی و
بوککما رککها" تاعکسها واسطاد رای دهد را کشیگارل ۲:۱۵). اگرچه کارکرد اصلّی
رسانههای اجتماعی برقراری ارتباط و تعامل پویاست» اما بهدلیل تبادل و اشتراک اطلاعات در
فضایی وسیع و فراگیر» امکان بهره گیری از این رسانهها بهعنوان محمل اطلاعاتی و خواندن و
دانشافزایی وجود دارد. در رسانههای اجتماعی علاوه بر آنکه اطلاعات و اخبار منتشر میشود»
فرایند تولید اطلاعات نیز انجام میشود. در واقع تولید» توزیع و خواندن اطلاعات در فضایی
ایام .7 5001025 6۰ 2 8 ,۸16۵۲50 .5 310-3 .4
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
تعاملی و پویا فعالیتهای اطلاعاتی رایج در رسانههای اجتماعی است که میتواند توسط هر فردی
انجام گیرد. این مسأّله خود باعث ایجاد حجم فزاینده اطلاعات نیز می گردد. شبکههای اجتماعی از
جمله رسانههای اجتماعی هستند که بهویژه در سالهای اخیر کانون توجه افراد در سرتاسر دنیا قرار
گرفتهاند و بهطور فزایندهای به محبوبیت و کاربردپذیری آنها افزوده میشود.
شبکههای اجتماعی جدیدترین فناوری در جهان اطلاعات است که یک پلتفرم آنلاین و یا
وبسایت است که بر ساخت و بازتاب روابط اجتماعی در میان مردمی که علاقه و یا فعالیتهای
مشت رک دارند» متم رکز است (آفروا ۲۰۱۴). شبکههای اجتماعی به سایتهایی اطلاق میشود که با
مشارکت کاربران و محتوای تولیدشده آنان پیش میرود (تردینیک» ۲۰۰۶). شبکههای اجتماعی
متفاوت از رسانههای سنتی یا صنعتی در بسیاری از جهات از جمله کیفیت» دسترسپذیری» فراوانی»
قابلیت استفاده» سرعت و دوام هستند (آگیچتین» کارلوس» دبورا آریستیدس و گیلاد"» ۲۰۰۸).
به جرأت میتوان اذعان داشت در حال حاضر شبکههای اجتماعی پراستفادهترین رسانه در بین
انواع رسانههای اجتماعی و حتی خدمات اینتزنتی است. امروزه افراد بسیاری بخشی از وقت خود را به
استفاده از شبکههای اجتماعی و خواندن.در این فضا اختصاص میدهند. در واقع این رسانهها به رقییی
برای خواندن متون چاپی تبدیل شدهاند و این نگرانی را به وجود. آوردهاند که با توجه به اختصاص
بخشی از وقت فرد در طول روز که میتوانست به خواندن کتاب و دیگر رسانههای چاپی اختصاص
یابد» موجب کاهش سرانه خواندن شده و از سوی دیگر فرد را به خواندن سطحی و کمعمق عادت
دهند. اما به نظر میرسد استفاده از این رسانهها در؛تخحوزه خواندن میتواند علاوه بر معایب» مزایایی را
هم در بر داشته باشد که شناخت آنها میتواند به بهره گیری مناسب از شبکهها کمک کند. کسب این
شناخت برای مسئولان فرهنگی و نهادهای درگیر در حوزه خواندن حائز نکات و یافتههای قابل
توجهای است» چرا که بر اساس اطلاعات کسب شده» میتوانند به اتخاذ تصمیمات صحیح و
برنامهریزی موثر جهت ارتقای فرهنگک خواندن افراد در فضای مجازی پپردازند. بر این اساس»
پژوهش حاضر درصدد است مزایا و معایب شبکههای اجتماعی اینترنتی در حوزه خواندن و
راهکارهای اثربخشی را از دید گاه اعضای کتابخانههای عمومی شهر سنندج شناسایی نماید.
پژوهش حاضر با رویکرد روششناختی کیفی انجام شده و روش پژوهش, تحلیل
موضوعی است. دادهها با استفاده از مصاحبه عمیق و به شکل انفرادی گردآوری شده است.
40 200 کعوناعس۸ ,30600۲۵ ,کماحق) معط و۸ .3 1۳۵4 .2 0 .1
در روش مصاحبه عمیق» مصاحبه گر با مطرح کردن موضوع مکالمه» شر کت کنندگان را
به صحبت در رابطه با موضوع مطرح شده ترغیب میکند و بر اساس آنچه مصاحبهشونده در
جریان مصاحبه مطرح میکند» سوالات بعدی خود را شکل میدهد (حریری» ۱۳۸۵). در
مصاحبه عمیق که مصاحبه نیمهساختاریافته نیز نامیده میشود» پژوهشگر راهنمای مصاحبه را
برای انجام مصاحبه اصلی تهیه میکند. راهنمای مصاحبه به مصاحبه گر کمک میکند که بر
روی مصاحبه تمرکز داشته باشد و بتواند مصاحبه را هدایت کند. راهنمای مصاحبه شکل
گفت وگوهای اصلی» عبارات و مفاهیمی که باید مورد پرسش قرار گیرند و پژوهشگر
میخواهد آن را مورد پرسش قرار دهد» تأمین میکند. بهطور معمول چنین روشی مشتمل بر
ایدههاست که سوالات از آن پیروی می کنند (استربرگک ۱۳۸۴). البشه ممکن است پژوهشگر
دقیقا این سوالات را اجرا نکند اما تا حد امکان خود را با آنها وفق میدهد.
جامعه آماری این پژوهش, اعضای فعال کتابخانههای عمومی شهر سنندج در تابستان سال
۵ بودند که در شبکههای اجتماعی اینترنتی نظیر تلگرام و ایننستاگرام عضو بودند و تجربه
خواندن در این رسانهها را داشتند؛ ضّمن اینکه به شرکت در مصاحبه تمایل داشتند. در این
پژوهش از روش نمونه گیری دفمند استفاده شد و حجم نمونه بهاشباع اطلاعات و تکرارپذیری
دادهها بستگی داشت. در مجموع ۲۴ مضاحبه انجام شد. مدت مضاحهها بین ۲۵ تا ۳۵ دقیقه متغیر
بود. در زمان اجرای مصاحهها علاوه بر پادذاشت براری ازگفتههای مضشاحبهشوندگان و نکات
مطرح شده» مصاحبهها ضبط شد. ملاحظات اخلاقی لازم شامل کسب موافقت مصاحبهشوندگان و
اعلام محرمانه بودن اطلاعات و حفظ حریم خصوصی آنان انجام شد.
روایی و اعتبار تحقیق در مطالعات کیفی همانند مطالعات کمی به ارزیابی و اندازه گیری
دادهها پرداخته نمیشود. در مطالعات کمی اعتبار و.روایی ابزار یا ابزارهای اندازه گیری مد نظر
است. اما در مطالعات کیفی معیارهایی مانند«موثق بودن» «قاپل اعتماد بودن»» «قابل اطمینان
بودن»» و «قابل تثشیت بودن» دادهها مطرح است. بنابراین در مطالعات کیفی برای رسیدن به این
امور تبحر پژوهشگر در ایجاد ارتباط با افراد مورد مطالعه» توانایی وی در انجام مصاحبه» فراهم
نمودن اطمینان لازم جهت اخذ دادههای واقعی از مصاحبهشوندگان میتواند در درستی و اعتبار
دادهها موثر باشد (استربرگک» ۱۳۸۴). از این روه جهت کسب اعتبار تبحر پژوهشگر» پژوهشگر
از راهنماییها و تجارب دو نفر از متخصصان رشته جامعه شناسی و علم اطلاعات و دانش شناسی
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
با سابقه انجام پژوهش کیفی در زمان اجرای مصاحبهها کسک گرفت. در ابشدا ۴ مصاحبه
بهصورت آزمایشی انجام» و پس از انجام اصلاحات لازم و دریافت تأیه کار آغنان شقه
همچنین از صحت دادهها نیز با ارائه اطلاعات استخراج شده از مصاحهها به برخی از
روش تجزیه و تحلیل دادهها در این پژوهش بر مبنای روش تجزیه و تحلیل موضوعی است.
تجزیه و تحلیل موضوعی نوعی تحلیل محتوای دادههاست که طبقهبندی بر اساس «موضوعات»
انجام میشود (استراس و کوربینا» ۱۳۹۳). مراحل تجزیه و تحلیل دادهها به این شرح بود: در ابتدا
استخراج و پیادهسازی دادهها بر روی کاغذ و ذخیره کردن آنها در رایانه انجام شد. همچنین ثبت
علایم حاشیهای از قبیل سکوت» تأسف و غیره در این مرحله برای مرتبط ساختن دادهها انجام شد.
سپس جهت تسلط کافی پژوهشگر بر روی دادهها متن مصاحبهها چندین بار مطالعه و مرور شد. در
مرحله بعد دادهها به واحدهای معنایی (کد) در قالب جملات و پاراگرافهای مرتبط با معنای
اصلی شکسته شدند. واحدهای معنایی نیز چندین:بار مرواز و سپس کدّهای مناسب هر واحد معنایی
نوشته شدند. به این صورت که در هر کدام از مصاحبهها» موضوعات از یکدیگر مجزا گردید و
سپس هر موضوعی به زیرمجموعههای دیگری تقسیمشده و بنه این ترتیب موضوعات و
زیرموضوعات همه مصاحبهها مشخص شدند. کدها بر اساس تشابه مفهومی و معنایی طبقهبندی و
تا حد امکان کوچک و فشرده شدند. روند تنزل در دادهها در تمام واحدهای تحلیل و طبقات
فرعی و اصلی جریان داشت. در نهایت دادهها در طبقههای اصلی که کلیتر و مفهومیتر هستند»
قرار گرفتند و سپس مفاهیم انتزاع و پيشنهادها ارائه شدند (استربرگک» ۱۳۸۴).
بر اساس مشخصات جمعیتی» نمونه مورد مطالعه شامل ۱۳ زن و ۱۱ مرد با سطح
تحصیلات دیپلم (۱ نفر)» فوق دیپلم (۲.نفر)» لیسانس (۱۱ نفر) وافوق لیسانس (۱۰ نفر) با دامنه
تجزیه و تحلیل دادههای مصاحبه منجر به استخراج ۳۸ موضوع اصلی و ۳۵ زیرموضوع در
۳ مقوله کلی شامل مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی گردید. مقولات» موضوعات اصلی و
فشواری پذیزیش و سا زگاری با وسانه جدید دم ین سنثره
شکل ۱. مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
در رابطه با مزایای شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن با استفاده از مفاهیم انتزاع شده از
متن مصاحبهها ۱۲ موضوع اصلی یافت شد که عبارتاند از دسترسپذیری اطلاعات.
آگاهیبخشی» جذابیتها تبادل اطلاعات» برقراری ارتباط شکل گیری اجتماعات خواندن» پر
کردن اوقات فراغت» ترویج فرهنگک خواندن بازاریابی» ایجاد رغبت و خودانگیختگی در
۱-۱. دسترس پذیری اطلاعات: تحول در فناوریهای اطلاعات و ارتباطات از جمله
ایجاد شبکههای اجتماعی» موجب سهولت دسترسی به اطلاعات» افزایش سطح دسترسی به
اطلاعات» تسریع دستیابی به اطلاعات» دسترسی به حجم بالای اطلاعات به موجب رشد
تصاعدی اطلاعات در فضای مجازی» گردش مداوم اطلاعات و به موجب آن دسترسی پیوسته
به اطلاعات رو زآمد را موجب شده؛است: همه مشار کت کنندگان (۲۴ نفر) در مصاحبهها
۲-۱. آگاهی بخشی: اگرچه ارائه اطلاعات در شبکههای اجتماغی منسجم نبوده و در
واقع تکه پارههایی از انواع اطلاعات است» لیکن به اعتقاد ۲۲ نفر از شرکت کنندگان انتشار
سریع و بیوقفه انواع اطلاعات و اخبار در تمامی حوزهها منجر به افزایش آگاهی و دانش آنها
شده است. کسب اطلاعات و اخبار بهویژه در حوزه عمومی یکی از اصداف اصلی
۳-۱. جذابیتها: جذابیتهای بصری,» جذابیتهای محتوایی شامل تنوع اطلاعات و
تنوع انتخاب مطالب» جذابیتهای ساختاری شامل اختصار مطالب» قابلیتهای جست وجو در
متن» تنوع قالب ارائه مطالب (چندرسانهای بودن) و شیوه جدید ارائه مطالب نظیر رمانهای
پیامکی و جذابیتهای فیزیکی شامل فرازمانی و فرامکانی بودن و قابلیت حمل و جابهجایی و
حجم فیزیکی اندک ابزارهای موردنیاز برای استفاده از شبکههای اجتماعی نظیر تلفن همراه و
تبلت از جمله مزیتهای شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن بود که از صحبتهای ۲۲ نفر از
مشارکتکنندگان انتزاع شد. اگرچه برخی از جذابیتها» خود ممکن است مضر خواندن
باکیفیت و عمیق نیز باشد که در قسمت معایب شبکههای اجتماعی به آن اشاره خواهد شد.
۱-. تبادل اطلاعات: اشتراک و مبادله محتوا یکی از مشخصهها و کار کردهای بارز
شبکههای اجتماعی است. محتوا میتواند شامل هر نوع اطلاعات مفید در هر حوزه موضوعی»
اخبار کتاب و کتابخانهها معرفی کتابها و نویسندگان» شرح تجربهها و دستاوردها و ایدههای
خواندن» مبادلهه منابع اطلاعاتی مختلف نظیر کتابهای الکترونیکی و صوتی و نظایر آن باشد. ۲۰
نفر از مصاحبهشوند گان در خصوص این مزیت شبکههای اجتماعی صحبتهایی را اظهار داشتند.
۵-۱. برقراری ار تباط: برقراری ارتباط بیشتر» بهتر و سریعتر و تعامل دوسویه در گستره-
ای وسیع با اهل کتاب و کتابدوستان بدون محدودیتهای زمانی و مکانی» میتواند باعث
افزایش قوه تفکر به ویژه تفکر انتقادی» میزان آگاهی از دنیای کتاب و انتشارات و حتی افزایش
میل به خواندن شود. ۱۹ نفر از شرکت کنندگان به شرح تجربه مثبت خود در خصوص این
1-۱. شکل گیری اجتماعات خواندن: همان طور که از نام شبکههای اجتماعی نیز
برمی آید» این شبکهها فضایی برای دوز هم جمع شدن است» حال با هر هدف و انگیزه و وجوه
اشتراک و وابستگیها. خوشبختانه دوستذاران و فعالان حوزه خواندن نیز ذر این فضا اجتماعاتی
را تشکیل دادهاند که حول محور کتاب و کتابخوانی و ترویج آن می چرخد. این مزیت از
۷-۱. پر کردن اوقات فراغت: پر کردن اوقات فراغت با خواندن مطالب گوناگون از
جمله طنز و سرگرمی و عکسنوشتهها در شبکههای اجتماعی مزیتی دیگر از شبکههای
۸-۱ ترویج فرهنگ خواندن: فراگیر بودن» گسترش همگانی و محبوبیت شبکههای
اجتماعی» این امکان و فرصت را در اختیار علاقهمندان و دستاندر کاران حوزه خواندن کشور
اعم از کتابخانهها ناشران» نویسنلگان و ال کتاب قرار میدهد که بتوانند فرهنگک خواندن را
ترویج نمایند. مشارکت خودجوش علاقهمندان کتاب و کتابخوانی در ترویج فرهنگ
کتابخوانی» همراه با نهادهای درگیر کتاب و کتابخوانی و متولیان فرهنگی, با ایجاد فضایی پر
شور همدلی و همافزایی را به دنبال داشته و فرهنگکسازی را تسهیل مینماید. گفتههای ۱۳ نفر
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
۹-۱. بازاریابی: اظهارات ۱۰ نفر از مصاحبهشوندگان بیانگر آن است که شبکههای
اجتماعی ابزار تبلیغی مناسبی برای معرفی و شناخت انواع منابع اطلاعاتی و بازاریابی آنهاست.
معرفی» مشاوره و تبلیغ مناسب به قصد آگاهیرسانی میتواند تأثیر مناسبی بر میزان استفاده از
منابع اطلاعاتی بگذارد و حتی موئرتر از سایر ابزارها مانند صدا و سیما عمل نماید. بازاریابی با
استفاده از رسانههای اجتماعی بهدلیل صرفهجویی در وقت و هزینهها و امکان دسترسی
گستردهتر مخاطبان و دریافت بازخورد از آنان میتواند به شکل اثربخشی انجام گیرد. ناشران و
نویسند گان و کتابخانههای عمومی میتوانند از این مزیت بهخوبی استفاده نمایند.
۱۰-۱. ایجاد رغبت و خودانگیختگی در خوانسدن: بنابر اظهارات ۱۰ نفر از
مشار کت کنندگان» خواندن در فضای شبکههای اجتماعی بهدلیل جذابیتهای فراوان آن بدون
اجبار و همراه با اختیار» علاقه» رغبت و خودانگیختگی اتفاق میافتد که اين امر میتواند بستری
برای نهادینهسازی فرهنگک خواندن و افزایش سرانه مطالعه فراهم نماید.
۱۱-۱. افزایش خواندن: ۶ نفر از مصاحبهشوند گان اظهار داشتند افرادی که شاید در
گذشته اهل خواندن نبودهاند و علاقهای به آن نداشتهاند» امروز به یمن وجود شبکههای
اجتماعی و جذابیتهای مخاطبپستند آن».کارآیی و سئهولت#استفاده) اهل خواندن در این
شبکهها شدهاند. گرچه شاید این خواندن» خواندن عمیق و باکیفیتی نباشد که همراه با استنتاج»
استنباط و درک صورت گیرد و متفاوت با خواندن متون چاپی باشد» اما برای فردی که
علاقهای به خواندن متون چاپی ندارد» میتواند مثت" ارزیایی شود.
۱۳-۱. کسب مشاوره: کسب مشاوره» از دیگر مزیتهای شبکههای اجتماعی بود که
توسط مشا ر کت کنند گان بیان شد. ایشان اظهار داشتند ایجاد صفحات مختلف توسط اهل
فرهنگگک و کتاب اعم از کتابخانهها نویسندگان» ناشران» خوانند گان و علاقهمندان حوزه
خواندن و جریان ارتباطی دوسویه» این امکان زا برای افراد ایجاد مینماید تا در خصوص منابع
در رابطه با معایب شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن با استفاده از مفاهیم انتزاع شده از
متن مصاحبهها ۱۷ موضوع اصلی شناسایی شد که عبارتاند از ضعف محتوا اتلاف وقت» تغییر
در رفتار خواندن» نیازمندیها اثرات مضر بر جسم., اعتیاد به استفاده» جذابیتهای بصری و
خدمات منحرف کننده از خواندن» ناپایداری محتوا محدودیتهای ساختاری» عدم کسب لذت
از خواندن» مجازی بودن» ترغیب به بیهدفی در خواندن» عدم دستیابی به دستاورد روشن» عدم
سازماندهی اطلاعات, تغییر ذائقه و ترجیحات مطالعاتی» تأثیر منفی بر حوزه نشر و دشواری
۱-۲. ضعف محتوا: اگرچه تراکم اطلاعاتی در فضای شبکههای اجتماعی رخ داده است.
اما ارزش» کیفیت و صحت مطالب منتشر شده تحت تأثیر فضای مجازی قرار گرفته و محل
تأمل است. به گفته همه مصاحبه شوند گان اطلاعات منتشر شده در این فضا نواقص و
کاستیهایی دارد که شامل عدم اعتبار اطلاعات (بهدلیل ایجاد و انتشار محتوا توسط هر فرد و
عدم رعایت استناددهی)» آلوده بودن اطلاعات (شامل اشاعه اطلاعات نادرست و گمراه کننده»
ناقص و متضاد و تکراری» سرریز اطلاعات و اشاعهه اطلاعات غیراخلاقی)» سوگیری مطالب
(شامل جهتدهی به افکار و نگرشها و معرفی منابع اطلاغاتی بر اساس دیدگاه شخصی)» عدم
ایجاد دید گاه مناسب در خواننده» عم کنترل و نظارت بر محتوا و زژوال تدریجی ادبیات رسمی
و غنی نوشتاری و جایگزینی آن با ادبیبات محاورهای است.
۳-۲. اقلاف وقت: هر رسانه جدیدی از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات» تهدیدی برای
علایق انسان در خواندن به همراه دارد. رادیی تلویزیون» تلفن همراه» رایانه و اینترنت زمان
زیادی را از افراد می گیرند و خواندن در این فرایند اعقب نگل داشته میشود (لون» ۹) به
گفته ۲۰ نفر از مصاحبهشوندگان اتلاف وقت و دور شدان از خواندن متمرکز و سودمند با
افزایش دقایق و ساعات استفاده از شبکههای اجتماعی» از جمله معایب شبکههای اجتماعی در
۳-۳۲ تغییر در رفتار خواندن: مصادیق عینی ارچ شده از متن مصاحبهها نشان میدهد
که محمل انتقالدهنده اطلاعات میتواند منجر به ایجاد رفتار جدید خواندن و تغییر رفتارهای
خواندن افراد گردد. کاهش تعمق و تمرکز و سطحی خواندن» سریع و گذارا و کوتاه خواندن»
عدم امکان حاشیهنویسی و یادداشت گذاری در متن» اجمالی و پراکنده خواندن از جمله معایب
شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن است که توسط ۲۰ نفر از مصاحبهشوند گان بیان شد. در
این خصوص مارشال! (۲۰۰۵) اظهار میدارد که خوانند گان در حال توسعه راهبردهایی برای
اداره حجم عظیم اطلاعات در محیط دیجیتال هستند. دامنه توجه کوتاهتر و خواندن سطحی و
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
کمعمق شده است. لیوا (۲۰۰۵) نیز بیان میکند حاشیهنویسی و برجستهسازی مطلب در
محیطهای چاپی یک فعالیت رایج است اما این الگوهای سنتی هنوز در محیط دیجیتال وارد
۲-. نیازمندیها: نیاز به ابزار استفاده از شبکههای اجتماعی شامل رایانه» تلفن همراه»
تبلت و...» نیاز به انرژی الکتریکی» نیاز به صرف هزینه مداوم» نیاز به مهارت استفاده از ابزار ولو
ساده و قابل یادگیری در کوتاهترین زمان ممکن» نیاز به سواد ویره محیط دیجیتال شامل سواد
اطلاعاتی» رسانهای و شبکهای برای جلوگیری از افتادن در طوفان اطلاعات منتشر شده»
نیازمندهای استفاده از شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن برای هر کاربر است که از
۵-۲. اثرات مضر بر جسم: گفتههای ۱۵ نفر از مشارکت کنندگان نشان میدهد که
استفاده از شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن اثرات مضری برای جسم دارد که شامل ایجاد
خستگی,» قرار گرفتن بدن در وضعیّتآنامناسب به مدت طولانی»"فشار بر ناحیه گردن و دستها
1-۲. اعتیاد به استفاده: یکی از معایب خواندن در شبکههای اجتماعی توسط ۱۱ نفر از
مصاحبهشوند گان» اعتیاد به استفاده ,عتاانآشند. ال رگفته آنان استفاده مداوم و روزانه از شبکههای
اجتماعی حتی به قصد خواندن میتواند باعث ایجاد نوعی اعتیاد در فرد شود که اثرات مضر آن
بیشتر از مزایای آن باشد و حتی فرد را از خواندن منابع چاپی دور کند.
۷-۲. جذابیتهای بصری و خدمات منحرف کننده از خواندن: یکپارچه شدن انواع
خدمات و امکانات اینترنت و رسانههای اجتماعی مختلف در شبکههای اجتماعی و ارائه مطالب
در انواع قالبهای اطلاعاتی و وجود انواع خدمات و امکانات سرگرم کننده».بهدلیل جلب توجه
و حواس کاریر خود باعث ایجاد نوعی عدم تمرکز در خواندن میشود که از صحبتهای ۹
۸-۲ ناپایداری محتوا: بنا بر گفتههای ٩ نفر از مصاحبهشوندگان» پایداری و دوام
اطلاعات و منابع اطلاعاتی در شبکههای اجتماعی با مشکل روبهروست که این امر از چند مسأله
ناشی میشود. نخست از آنجایی که معمولا تولید و انتشار محتوا در این شبکهها توسط اشخاص
حقیقی صورت می گیرد» مسئولیت چندانی در قبال ادامه کار خود ندارند و هر آن ممکن است
انتشار اطلاعات متوقف شده و کليه مطالب حذف گردد؛ دوم آنکه حذف سهوی اطلاعات و
منابع اطلاعاتی بارگیری شده از این شبکهها تنها به راحتی فشار یک دکمه است و ممکن است
با زگرداندن این اطلاعات به راحتی امکانپذیر نباشد؛ دیگر آنکه خود شبکه اجتماعی ممکن
است از دور خارج شود و کارآیی سابق را نداشته باشد.
۹-۲. محدودیتهای ساختاری: کوتاه و گزیده بودن مطالب» پراکندگی و عدم
انسجام اطلاعات منتشر شده» دشواری در خواندن بهدلیل فونت کوچک نوشتهها و لزوم حر کت
مداوم انگشتان بر روی صفحه تلفن همراه یا رایانه و نظایر آن از جمله محدودیتهای ساختاری
شبکههای اجتماعی است که ۷ نفر از مصاحبهشوند گان اظهار داشتند.
۱۰-۲. عدم کسب لذت از خواندن: ۷ نفر از مصاحبهشوندگان اظهار داشتند که در
مقایسه با خواندن منابع چاپی که لذتبخش است» خواندن در شبکههای اجتماعی اینگونه
یست: دزاین زاستا شارکل و داس!" ۷۰۱۵۵ بگانهترهند چواند در ایترنت تا حذ زیادی
متفاوت از خواندن یک کتاب است. حتی خواندن یک کتاب الکترونیکی خوب, نمیتواند با
لذتی که از خواندن یک کتاب واقعی میبریم» جایگزین شود.
۱۱-۲. مجازی بودن: مجازی بودن و عدم امکان لمس منبع اطلاعاتی همانند لمس
صفحات کتاب» از دیگر معایب شبکههای اجتضشاعی بود. که در گفتههای ۶ نفر از
۱۳-۲. ترغیب به بیهدفی در خواندن: بدون جهت و هدف خواندن در محیط
شبکههای اجتماعی وضعیتی بود که ۶ نفر از مصاحبهشوندگان» خود آن زا تجربه کرده بودند.
به گفته آنان فضای شبکههای اجتماعی آنچنان مملو از انواع اطلاغات و تبلیغات مکرر است که
خواسته يا ناخواسته جذب آن شده و حداقل برای دقایق و حتلی ساعتها به مطالعه مطالب
پیشنهادی میپردازند» در حالی که جز اهداف مطالعاتی آنها نبوده است» بلکه به سمت آن
۱۳-۲. عدم دستیابی به دستاورد روشن: اگرچه ممکن است فرد ساعتهای متوالی
بهصورت روزانه مشغول خواندن مطالب مختلف مفید و غیرمفید در شبکههای اجتماعی شود»
اما ممکن است در نهایت دستاوردی ماندگار برای وی به ارمغان نیاورد و حتی مطالبی که
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
عمدتا غیرمسنجم و تکه تکه است» در حافظه وی باقی نماند. ۵ نفر از مشار کت کنندگان در
۱۶-۲. عدم سازماندهی اطلاعات: بر اساس اظهارات ۴ نفر از مصاحبهشوند گان دشواری
یافتن مطالب بهدلیل عدم سازماندهی محتوای موجود در شبکههای اجتماعی, از معایب قابل توجه
این شبکههاست که باعث نادیده گرفتن سهوی بسیاری از مطالب ارزشمند خواهد شد.
۱۵-۲ تغییر ذائقه و ترجیحات مطالعاتی: به دلایل مختلف از جمله عدم جایابی
اطلاعات مورد نظر عدم انسجام اطلاعات» انتشار اطلاعات بر اساس علاقه فردی و مواردی
نظیر آن» افراد به خواندن مطالب منتشر شده قابل دسترس بسنده میکنند و بدین ترتیب چه بسا
ترجیحات مطالعاتی آنها تحت تأثیر اطلاعات موجود قرار گرفته و تغییر یاید. ۳ نفر از
۱۹-۲. تأثیر منفی بر حوزه نشر: اگرچه شبکههای اجتماعی بستر مناسبی برای بازاریابی
کتاب و منابع اطلاعاتی برای ناشران و نویسندگان است. اما از سوی دیگر این امکان نیز وجود
دارد که با خواندن مداوم در این فضا فرد ذچار عادت شده و دیگراعلاقه و زمانی کافی برای
خواندن منابع چاپی و خرید اینگونه منابع اختصاص ندهد. ۳ نفر از مشارکت کنند گان این مسأله
۱۷-۲. دشواری پذیریش و سا ز کاری با رسانه جدید در بین مسنترها: اساسا نسلی
که با اینترنت و فضای مجازی رشد کرده و به استفاده از این ابزارها خو گرفته است» سبکک و
انگارههای خواندن متفاوتی با نسلهای پیشین دارد. برای این نسل منابع الکترونیکی و دیجیتال,
اینترنت و رسانههای اجتماغی بهغتوان مخمل اطلاعاتی آپذیزفته.شده و جذاب است. اما این
مسأله ممکن است چندان در بین قدیمیترها که با منابع چاپی خو گرفته و بزرگ شدهاند صادق
نباشد. به اعتقاد ۳ نفر از مشار کت کنند گان:پذ برش شبکههای اجتماعی بهعنوان محمل خواندن
برای شناخت راهکارهای اثربخش شدن استفاده از شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن
این سوال از مصاحبهشوند گان پرسیده شد که «راهکارهای پیشنهادی شما برای اثربخش شدن
استفاده از شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن بهمنظور ارتقای خواندن چیست؟». مفاهیم
انتزاع شده از متن مصاحهها منجر به استخراج ٩ موضوع اصلی شد که عبارتاند از
۱-۳. فرهنسگتسازی: اشاعه فرهنگک کتابخوانی و بیان مزایا و معایب خواندن در
شبکههای اجتماعی و تبلیغ به شکل غیرمستقیم و القایی و به دور از اجبار» بهعنوان اولین راهکار
توسط همه مصاحبهشوندگان مطرح شد. به گفته آنان اگر بتوان ابتدا فرهنگک خواندن را در افراد
نهادینه کرد و شیوهها و رفتارهای صحیح خواندن در محیط چاپی و مجازی را به افراد آموزش
داده میتوان به بهره گیری از مزایای شبکهها و دیگر رسانههای اجتماعی در حوزه خواندن هم
امیدوار بود. چرا که در واقعیت محمل ارائه دهنده اطلاعات فرع بر محتوای اطلاعات ارائه شده
است. در این میان با توجه به اینکه ضریب نفوذ فناوریهای نوین و شبکههای اجتماعی در
نوجوانان و جوانان بسیار بیشتر از بژرگسالان است» لذاپایسته است بیش از هر چیزی فرهنگ
کتابخوانی در بین این قشر نهادینه شود؛ چرا که فردی که اهل خواندن باشد» با هدف و انگیزه و
رغبت از هر رسانه و محمل انتقالدهنده اطلاعات به شکل صحیح بهره لازم را خواهد برد. نکن
مهم در این میان» تکرار و تداوم تبلیغات و اطلاع رسانی در حوزه خواندن به قصد فرهنگکسازی
با در نظر گرفتن اصول علمی و عملی آن است؛ چرا که با تکرار منظم» افراد بیشتری در معرض
این اطلاعات قرار گرفته و احتمال تأثیرپذیری آنان افزون میگردد.
۲-۳. ایجاد شناخت: شناساندن شبکهها کانالها گروهها و صفحات مربوط به خواندن
و هدایت آفراد به سک «اطّلاعات مورد نیغاز»"دیگس راهکار,ارائه ده توسط ۱۶ تفر از
۳-۳ آموزش: به گفته مضاحبهشوندگان از آنجایی که خواندن موثر در شبکههای
اجتماعی و بهطور کلی در فضای مجازی نیازمند رعایت نمودن الزامات و بهرهمندی از
مهارتهای ویژهای نظیر سواد اطلاعاتی» سواد رایانهای» سواد اینترنتی و همچنین مهارتهای
خواندن آنلاین است و از طرفی عادات و رفتار خواندن فرد تحت تأثیر محمل انتقالدهنده
اطلاعات قرار می گیرد» آموزش این سوادها و مهارتها در مدارس, دانشگاهها و کتابخانهها
میتواند فرد را در مسیر استفاده صحیح از شبکههای اجتماعی قرار دهد. این راهکار نیز توسط
۲ نفر از مشا ر کت کنند گان مورد تا کید قرار گرفت.
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
4-۳. محتواسازی: ایجاد گروهها و کانالهایی با محوریت کتاب و خواندن» انتشار
محتوای مربوط به کتاب و کتابخوانی در شبکههای عمومی و موضوعی متناسب با نیاز و سلیقه
مخاطب بهویژه توسط کتابخانههای عمومی و نهادهای مرتبط با کتاب از جمله راهکارهای ارائه
۵-۳. شبکهسازی: ٩ نفر از مشار کت کنندگان اظهار داشتند ایجاد و گسترش شبکههای
اجتماعی کتابمحور وطنی راهکار مناسبی برای جذب افراد به فضای کتاب و کتابخوانی و
اثربخشی شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن است. لیکن توجه به نیاز مخاطب و لحاظ نمودن
عواملی جذاب و کاربرپسند از اصول اولیه جذب مخاطب است. در این خصوص میتوان با
بررسی شبکههای اجتماعی کتابمحور خارجی و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها به اطلاعات
1-۳. نیازسنجی: به گفته ۷ نفر از مصاحبهشوند گان» بهدلیل مشارکت گسترده افراد در
فضای شبکههای مجازی و ارائه نظرات و بازخورد از طریق تأیید و ابراز علاقه به مطالب و
بازنشر آنها شناخت نیازهای اطلاعاتی کاربران و بهطور گسترده تر مخاطبشناسی امکانپذیر
میشود. از سوی دیگر میتوان در قالب طرح پژوهشی نیز به بررسی و شناخت مخاطب و نیاز
۷-۳ نیازسازی: به اعتقاد ۷ نفر از مصاحهشوند گان ایجاد نیاز اطلاعاتی در مخاطضصب
منجر به تقاضا از سمت وی و عرضه از سوی تولید کنندگان و توزیع کنند گان اطلاعصات
میگردد. این امکان بهدلیل فضای رقابتی» تبلیغاتی و آگاهیرسانی شبکههای اجتماعی
امکانپذیر است. از رهگذر ارائهاطلاعات و دریافت بازخورد» میتوان نیازهای آتی افراد را نیز
شناخت و بر آن اساس» به تولید محتوایی پرداخت که مخاطب خود را جذب نماید. ایجاد
انگیزه و نیازسازی عاملی موثر دز سوق دادن فرد به سوی مطالعه در هر محمل اطلاعاتی است.
۸-۳. هدف گرایی و برنامهریزی: تعیین هدف و برنامهریزی برای خواندن در شبکههای
اجتماعی» اختصاص زمان خاص به این امر» انتخاب شبکهها کانالها و گروههای پرمحتوا و
مستند متناسب با هدف و علایق مطالعاتی و پرهیز از استفادههای مکرر و بیهدف توسط
شخص راهکار دیگری بود که از صحبتهای ۵ نفر از مشارکتکنند گان انتزاع شد. داشتن
هدف, باعث دقت و تمرکز و حتی کسب لذت در هنگام خواندن خواهد شد.
۹-۳. اعمال کنترل و نظارت: ایجاد کنترل و نظارت بر محتوای منتشر شده در
شبکههای اجتماعی راهکاری است که به اعتقاد ۳ نفر از مصاحبهشوندگان نیاز به همت والای
مسئولان امر و همچنین توجه ویژه خود مردم دارد. اعمال پالایههای لازم جهت جلوگیری از
نشر اطلاعات آلوده توسط مسئولان امر و پرهیز از گسترش انتشار آن توسط مردم و گزارش
موارد نامناسب و هرزنامهها تعیین و اجرای قوانین و مقررات انتشار بهویژه در حوزه رعایت
اخلاق علمی و حق مولف - حداقل در کانالها و صفحاتی که بهصورت عمومی در دسترس
هستند - از جمله راهکارهای پیشنهادی مصاحبهشوند گان در بحث اعمال کنترل و نظارت بر
هدف این پژوهش شناخت مزایا و معایب شبکههای اجتماعی اینترنتی در حوزه خواندن و
راهکارهای اثربخشی بود. لازم بهذکر است در این پژوهش هدف مقايسه خواندن در محیط
مجازی با محیط چاپی نبوده است امااخواسته یا ناخواسته در مقام ارزیابی یک محمل اطلاعاتی
و بیان مزایا و معایب آن» مصاخبهشوندگان به محملهای اطلاغاتی دیگر نیز توجه داشتهاند.
یافتههای پژوهش بنا بر مفاهیم انتزاع شده ازامتق مصاحبه مشا ر کت کنندگان نشان میدهد که
دید گاه مصاحبهشوندگان نسبت به شبکههای اجتماعی تا خدودی مثبت بوده و بر این عقیدهاند
که این شبکهها علاوه بر معایبی که دارند؛ مزایای مختلفی نیز در حوزه خواندن دارند که
همراستا با یافتههای پژوهش حاضر لون (۲۰۱۱) عنوان کرد اینترنت دسترسی به
اطلاعات, استفاده از منابع خارجی» تماس با خوانندگان سراسر جهان و زمان خواندن را افزایش
داده است. یافتههای پژوهش ناصری و نوروزی (۱۳۹۵) و لون (۲۰۱۲) نیز نشان داد اینترنت
خواندن اخبار و رویدادها و دانش عمومی راافزایش میدهد. چنانکه در پژوهش حاضر نیز
کسب اطلاعات و اخبار بهویژه در حوزه عمومی از جمله مزایای خواندن در شبکههای اجتماعی
عتوان شد. در.اين راسقا کوئین کینگه! (۲۰:۳) اظهار نمود اینتزنت میتواند موجب توسعه
خواندن شود» مثلا بدون محدودیتهای مالی و سیاسی» میتوان به روزنامههای دلخواه خود در
اینترنت دست یافت. اخبار رادیو و تلویزیون و روزنامهها به سختی قابل بازیابی است» در حالی
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
که در اینترنت اخبار پیوسته» بهروز فراوان» قابل جستوجو بهراحتی و رایگان قابل دستیابی
است. اخبار آنلاین تعاملی است؛ میتوان بهراحتی آن را برای افراد دیگر ارسال يا در تالارهای
گفت وگو شرکت کرد. شهو و شهو! (۲۰۱۴) نیز به مزیت شبکههای اجتماعی در خصوص
اشتراک و مبادله منابع اطلاعات علمی» دستیابی به آخرین اطلاعات جهان» ارتباط با افراد و
خواندن روزنامهها و مجلات اشاره کردند. در پژوهش افرو (۲۰۱۴) نیز گسترش دانش در
زمینههای مطالعاتی» تسریع دسترسی به اطلاعات علمی,» آگاه ماندن درباره مسائل جاری در
حوزه مورد مطالعه» دسترسی به اطلاعات علمی به منظور افزایش خواندن علمی و پژوهشی.
توسعه تفکر انتقادی و اشتراک ایدهها و اطلاعات علمی اثرات مثبت رسانههای اجتماعی بر
خواندن علمی بوده است. اگرچه لازم به ذکر است در پژوهش حاضر منظور از خواندن صرفا
خواندن درسی و علمی نبوده و انواع خواندن بدون تفکیک آنها مد نظر بوده است. اما به نظر
میرسد نوع خواندن در شبکههای اجتماعی (شامل خواندان علمی» حرفهای و تفریحی) میتواند
مزایا و معایب متفاوتی را به دنبال داشته باشد که پیشنهاد میشود در پژوهش دیگر بهطور ویژه
تعامل و برقراری ارتباط دز شبکههای اجتماعی سهل تر ازازندگی واقعی است» این
موضوع میتواند محرکک ایجاد انگیزه در خواندن بیشتر باشد چرا که مشاهده نوع و میزان
خواندن دیگران و همچنین سطح معلومات آنها در خصوص کتابها و... میتواند فرد را تشویق
به مطالعه بیشتر کند. از طرف دیگر دامنه اطلاعات وی نیز در حوزه خواندن افزایش مییاید.
در این راستا نتایج پژوهش سسک و پاسنیک؟ (۲۰۱۴) نشان داد عادات ارتباطی خوانتدگان
تحت مطالعه آنها تغییر یافته و تعاملات آنان با خوانند گان دیگر از زندگی واقعی به مجازی و
شبکههای اجتماعی منتقل شده است. در پژوهش حاضر نیز برقراری ارتباظ و تعامل با دیگر
خوانند گان» نویسند گان و... و همچنین دریافت مشاوره و بحث و گفت وگو از جمله مزیتهای
اگرچه امروزه و در کشور ما که فرهنگ مطالعه نهادینه نشده و سرانه خواندن پایین است»
صحبتهایی مبنی بر تأثیر منفی استفاده از شبکههای اجتماعی بر سرانه خواندن وجود دارد»
لیکن یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که این شبکهها میتوانند بر میزان خواندن برخی از
افراد تأیر مثبت داشته باشند. یافتههای پژوهش تنوپیر والنشین و کینکت" (۲۰۱۳)؛ افرو (۲۰۱۴)؛
8 م6 7۵1606 ,م1600 .3 6ان25 ی باموم5 .2 5360 چ۸ 5136100 .1
و اولاتولا اولاتوی و اولاتوی! (۲۰۱۶) نیز بیانگر این موضوع است که استفاده از رسانههای
اجتماعی بر خواندن تأثیر مثبت دارد» اما یافتههای پژوهشهای آدومی و اجیرف؟ (۲۰۱۲)»؛ شهو
و شهو (۲۰۱۴)؛ و آدبایو" (۲۰۱۵) نشان داد رسانههای اجتماعی بهطور کلی تأثیر منفی بر
خواندن آنها داشته است. از جمله دلایل این بود که ارتباط مداوم با دوستان و آشنایان باعث
کاهش زمان خواندن آنان شده است. میتوان گفت هدف از خواندن در شبکههای اجتماعی.
نوع خواندن» سن و موقعیت تحصیلی و شغلی افراد» فرهنگک مناطق و کشورهای مختلف و
همچنین نوع رسانه اجتماعی و نوع شبکه اجتماعی عواملی هستند که احتمالا بر میزان» کیفیت و
عادات خواندن افراذ در شبکههای اجتماعی اث رگذارند. شایسته است پیش از استفاده از هر
محمل اطلاعاتی جدید فرهنگک خواندن در بین افراد نهادینه شود.
یافتههای پژوهش حاضر نشان داد علیرغم همه مزایای شبکههای اجتماعی در حوزه
خواندن که ذکر آن رفت» خواندن در این اشبکهها معایبی نیز دارد. یافتههای پژوهش افرو
(۲۰۱۴) در این خصوص, با پژوهشن"خاضر تقریبا همراستاست+دزااین پژوهش اثرات منفی
رسانههای اجتماعی بر خواندن شامل اتلاف وقت» کوتاه شدن کلمات در هنگام نوشتن» انتشار
اطلاعات نادرست» گسترش اطلاعات علمی ناموثق» تخلف از حق مولف؛ حق ثبت اختراع و یا
حقوق معنوی و اعتیاد بالقوه عنوان شد. یافتههای پژوهش ناصری و نوروزی (۱۳۹۵) و لون
(۲۰۱۲) نیز گویای آن بود که خواندن دراقحیط اینترنت بلهظور کلی باعث افزایش خواندن
هرزهنگاری میشود که از علل آن میتواند کنترل ناکافی بر انتشار هر نوع مطلب در محیط
اینترنت بهطور عام و در محیط شبکههای اجتماعی بهطور خاص باشد.
خواندن» نوشتن» دیدن و شنیدن فعالیتهای رایج در محیط شبکههای اجتماعی است. فرد
در شبکههای اجتماعی هم میتواند تولیدکننده محتوا باشد و هم توزیع کننده محتوا هم
خواننده باشد و هم شنونده کتابهای صوتی و هم فیلمها و تصاویری را ببیند که در مورد
کتاب:و خواندن بخشهایی از آثار اس کوطحالی که .در مهطیط چاپی غمدهترین قعالیت
خواندن است و فرد نهایتا برداشتها و خلاصهای از کتاب را در داخل کتاب یا جای دیگری
مینویسد بنابراین همین محدود بودن فعالیتهای قابل انجام» خود میتواند بر تمرکز در هنگام
خواندن بیفزاید. این سطح از تنوع فعالیتها در شبکههای اجتماعی خود همچنین عامل آلودگی
اطلاعات و عامل اتلاف وقت بهدلیل جذب شدن به انواع خدمات و امکانات موجود میگردد.
0 3 عامرززط ع نص۸0 .2 6 عم 012106 بقام00 1۰
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
دیگر آنکه باعث عدم توازن اطلاعات در حوزههای موضوعی مختلف شده و به این ترتیب
ذائقه مطالعاتی کاربر را تحت تأثیر قرار میدهد. در راستای نتایج پژوهش حاضر, یافتههای
پژوهش ناصری و نوروزی (۱۳۹۵)؛ لیو (۲۰۰۵)؛ لون (۲۰۱۲)؛ و سعید و عبد وهاب (۲۰۱۴) نیز
نشان داد که خواندن در محیط اینترنت باعث افزایش خواندن تعاملی» اجمالی و سطحی شده»
در مقابل خواندن متم رکز و عمیتق کاهش مییاید. لون (۲۰۱۲) دلایل ممکن برای کاهش
خواندن متمرکز در اینترنت را ابرپیوندهای تعبیه شده در منابع وب» چشمکک زدن تصاویر در
وب» گشودن وبسایتهای ناخواسته و گردش در صفحات میداند. بنا بر اظهار نیکلاس و
کلا رک" (۲۰۱۲) افراد در محیط اینترنت بیقاعده عمل میکنند و ترجیح میدهند هميشه به
سمت چیز دیگری حرکت کنند. افراد وقتی که آنلاین هستند» همزمان چند کار را با هم انجام
داده و صرفا بر خواندن متمرکز نیستند. در این شرایط خواندن طولانی و منظم» بهتدریج در حال
تبدیل شدن به شیوهای مورد استفاده در گذشته مبی شود
شبکههای اجتماعی کانال جدیدی برای ارائه محتوا هستند که نیازمند سختافزار و
نرمافزارهای خاصی جهت به کارگیری و استفاده میباشند. همچنین اگرچه استفاده از شبکههای
اجتماعی ساده بوده و نیازمند دانش و مهارت:فنی خاصی,نیشت, آمانخواندن موثر و هدفمند در
این فضا نیازمند مهارت و سواد لازم» ویژه محیط مجازی است.
با وجود تمامی معایب شناسایی شده» لیکن این امکان وجود دارد که از شبکههای
اجتماعی در حوزه خواندن استفاده بهینهای برد. مصاحبهشوندگان حاضر در این پژوهش معتقد
هدف گرایی و برنامهریزی او أعمال کنترل و نظارت میتواند منجر.به اثربخش شدن این رسانه
در حوزه خواندن شود. در این بین شناخت شبکههای اجتماعی از اهمیت ویژهای برخوردار
است. کسب شناخت نیاز به همت والای نهادهای فرّهنگی و اطلاعرسانی و علاقهمندان حوزه
خواندن دارد که در بستر اطلاعرسانی و تبلیغات مناسب با رعایت معیارهای لازم در جذب
مخاطب قابل اجراست. این مسأله همچنین سازماندهی اطلاعات را نیز مت ذکر میشود و در این
میان نقش کتابخانههای عمومی و کتابداران آنها بهعنوان متخصصان حوزه سازماندهی اطلاعات
مشخص میشود؛ اینکه کنابداران باید قابلیتها و ویژگیهای کتابدار ۲.۰ را در خود پرورش
دهند و با کمک شیوههای جدید سازماندهی اطلاعات نظیر ابردادهها اطلاعات شبکههای
اطلاعاتی را سازماندهی و حداقل برای مخاطبان بالفعل خود در دسترس قرار دهند.
راهکارهای پيشنهاد شده توسط مصاحبهشوندگان برخی توسط مسئولان و برخی دیگر
توسط خود مردم قابل اجراست. بهطور قطع هماهنگی و همافزایی مردم و مسئولان» اثربخشی
شبکههای اجتماعی در حوزه خواندن را افزون میسازد. اگرچه راهکارهای ارائه شده بیشتر
متوجه مسئولان است» لیکن مسئولیت اصلی خواندن اثربخش به عهده خود مردم است و تلاش
مسئولان امر هم در راستایی خواهد بود که عملا بستر لازم برای ارتقای خواندن افراد در
در مجموع» اظهارات مصاحبهشوند گان گویای آن است که شبکههای اجتماعی بیشتر از
آنکه بهعنوان منبع جدی خواندن محسوب شوند» بهعنوان رسانه اطلاعرسانی و کسب خبر و
برقراری تعامل و ارتباط و مبادله اطلاعات با افراد دیده شدهاند. در واقعیت هم ایجاد این
رسانهها با هدف تسهیل ارتباطات و برقراری تعامل زندهتر و پویاتر با افراد بوده است. لیکن
همان طور که يافتهها و تجارب مصاحبه شوند گان نشان داد میتوان از این رسانه اجتماعی در
حوزه خواندن بهره مناسبی برد و با شناخت صحیح,» ضمن کاستن از مضرات آن» تهدیدهای
حاصل از آن را به فرصت تبدیل نمود. شبکههای اجتماعی امروزه بخشی از زندگی ما شدهاند»
کناره گرفتن از آنها راهکار مناسبی نیست. آنچه حائز اهمیت است مواجهه با شبکههای
اجتماعی و بهره گیری موثر از قابلیتهای آنها در راستای اهداف و برنامههاست و نه مقابله. این
مهم نیازمند برنامهریزی موثر» کسب شناخت و مهارت» آگاهی از مزایا و معایب شبکهها و
استراس» آنسلم و کوربین» جولیت (۱۳۹۳). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی؛ رویهها و شیوهها. ترجمه
استربرگک» جی. کریستین (۱۳۸۴). روشهای تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه احمد پوراحمد و علی شماعی. یزد:
حریری» نجلا (۱۳۸۵).اصول و روشهای پژوهش کیمی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی» واحد علوم و تحقیقات.
شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای اثربخشی
ناصری» زهرا و نوروزی» علیرضا (۱۳۹۵). تأثیر محیط دیجیتال بر عادت و روشهای خواندن جوانان. فصلنامه
۶ 50006015 روط کعانگ 310008 آمنفو5 کم عودعتا وصه دععدع ۸ .(2015) .۸ 0۰ ص۸06
۰ بقا0۶ ,عنصطعاراه2 3۳00۵ ام ععقع عط1 نعمصعنک صمناقصگصا هه نا
مه دز ۳۵0600016 زیم عمط اعاصعل5 (2012) سا معگعنزط .ظ بط بفطط۸00
75-3۰ ,(2) 4 ,110۳0۳65 771967107 باممط5 (کآآ) ععصعن5 نامگ 1 وصه دنا
6 مق و5۳0 ۸ توصنوهم۸ عنصعلوه ۸ ۵۳۵ خ0ع3 و5 و ۳0۵ .(2014) بش بش۸ ,0۳۵گ۸
[ 700۳۵ ۸۵۱۵۳ بقصقط6 منفق۳گ1 ازع 16010 فصه ععصعن5 که ونده خصتا حامص 21
-اعز1 ۳:08 .(2008) .36 مفهانی 8 .ی ,قعلناعس۸ :0 ,ق0600 نس ,02008 زظ وطفعاحل و۸
,116۳۵0۵1 2008 ۱۳۵ ]٩ 2۳۵۵2۵۳95 ۷۷752024 13 3/600۵ هن م5 صز خصعاصم تناس0
,6 ,10 افناع۸ 3۵6۷۵۵ .183193 :و 360 0۵ 000 مک طع ۵۳ 00۵۳۵
8 5000601 وازدعنصتآ ۶و عانطقط عناوم عط1 .(2014) 1۰ متعص 00 ۸6 0۰ ونا5 ۸4۳
40 1.09696 ]۵ /700۳۳۵ بعه۸ امانونط. عطا دز عسموعنا هه عوموهها طکناع۳
6 صز عم هدا ند ۲3002 منک .(2001) ۳۰ ٩ رصق هم بط 13 ,ق1100
8 ۴ص کععصقط6) اصعص ص۳۵ لعانع 0 عطا از ممنحمطع8 وصنفدعط .(2005) 2 ناش
700-7 ,(6) 61 ,200/6110101 ]0 ,70۳۵ .۵۲ ۷ 160 اکق8 ۲۳6 0۵7 8630۳
عط 0۳ ععمصنای ۸ نعانطه3 وناهم۸ جه برومامصط ۲ 310 که حطس .(2009) ۸ 8۰ ,108
۳۵۲169( 5200 ]۵ ۵16 56112007 77010۵1 هنز 8۳۵۹61۵0 م2 بع نهآ 1۷/۳۵
0 0000۵۵۱/۵۰ ور۲۵۲طن1 ۲چ۵ 00نف 30 روط 0۳90020 مسلط وناس0
0 2009 ,رطع ۲ 11 بع 10۳ 7 26101 20 ,36۳7 ,(۵۵) 10۲۳۵۵۵۵
5۰ له ۳۳۵66 عمط جه سک امد عطا کم عممص] «(2012) بش۸ 8 م1089
86 666۲۵05 36 عط اه کانط۳۵ عصنووعج جه اع دص کم مسآ «(2011) .۸ ۳۰ و1085
43-8۰ ,(2) 1 ,5ع56۳۷6 (و نگ امانونط ۵۱ سول ۵۱ 1۵۳۵0 مکاصع وگ
0۳6۵۳6 :ودنآ نون عطا هنز و13 فص عمط .ر2005) مک ب بالقط 1/۳
,20811511719 1607۵۵ عمط آمنونی عط صز عصنفوممط .(2012) .0 واحقاه 2 .0 ,فق01 2110
2 اهن0و5 ۶و ادعص ددع۸ .(2016) بش۸ 8 ,ما0 2۶ 0۰ 0 ,عرماقا0 :3 بش بقااا0
6۰ قهطنکاهگ صز کصونهتکها م3 کم کصعلننک که متا رفک فصه صمنمعنلختا
ع6طا ۷۷۵۳۵ 1 فا +اعصعاص1 عط طاووط) معط ع فص (2006) 3 8100-51
8 ۸110 1316۳۵۲ ع6ظ1 کقط 110۳ نووطنا عط عوزک00 مصنفوحمط .ر2003) .3۲ معصتوصی0
6000۵1 7۳۸ 69 تفوع و0 10۳۳۵۵0 000 ون ۷۷۵۳۵ حل معصنط) هز
500 ۸ +ععضه دنا عنصعله ۸ صز 2.0 طع۷۷ ۵۶ صمناینامص۸ .(2015) .۷٩ با رمصمانطفاه۸
,(7) 3 ,۵۹60۳ ۸0۷۵۵۵ ]٩/70۵ ,16۳۵0۵ بنقط 310 حز کعضوطنآ موعلامع
5ل0۵ع2/21 0عع82-هانعن0 ۵۶ امس عط1 (2014) 2 وطقطه ۷ ۸0 ه بش۸ 5 ولانقه5
0 5601606 500001 ]۵۲ 7۵۳۳۵۲ ,71060۳۵0۳۵ ناه مصتلوهمط5 اکعا 13002۵
61 دا کااط1۵ 3۸258 ۵1 660۵0 310 ۵ 10۵۳05 .(2010) .2 رفق30 :6 کل .7 ,اعطاند5
94-1020 ,50 ۰ط۳ امه /تا0تا22 / عت تکفا ۲ 52107 [۵ 700 240 و۳
67۵1100 2_36۷۷-86_ 25939056310۵۳5 / دمن ناط نم اعد 16 هل همع 0۶ //:۲08اط
8 3/0020 آماژونط سم عسم هانگ مملسم20 نومه .(2014) 36۰ مانسگس2 8 سل واعدع5
,(2) 20 ,008طع7700 ]۸۳۸۳۵۵۱9۵ 216065 لهنفمک فص ,کص۳۵000 ,مزع ۳0
8 500060 ۵۳۵ 3700۳08 م5 غه مق ۲۳۵116 .(2014) بش۸ منطاعطاک 6 ب37 ,5560
آهنعو5 0۵ 7۵68 0 6860۳60 بق8ه7 اند ۷نصتآ ملاع مممصسط۸ هنز ازط11۵
8 رمحا 5 0صه 3/02 اهنضووک5 «(2013) ۷۷۰ .0 موصنگل ی .8 معصناصع۵1 ۷ پس وطفم 160
6۰ عطا ۵1 130065 عط ۵ ماصژو8 ۸ تکععصتع8 200 2:0 طع۸ :(2006) سا لفص و1۳
احمدی» اسماعیل (۱۳۹۶). شبکههای اجتماعی اینترنتی و خواندن: شناخت مزایا معایب و راهکارهای
| هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت مزایا و معایب شبکه های اجتماعی اینترنتی در حوزه خواندن و راهکارهای اثربخشی از دیدگاه اعضای کتابخانه های عمومی شهر سنندج می باشد. روش: مطالعه حاضر از نوع کیفی است و داده ها با استفاده از مصاحبه عمیق گردآوری شده است. افراد مشارکت کننده 24 نفر از اعضای کتابخانه های عمومی شهر سنندج در تابستان سال 1395 بودند. نمونه گیری به روش هدفمند انجام گرفت و تا اشباع اطلاعات ادامه یافت. تحلیل داده ها هم زمان با جمع آوری اطلاعات با روش تحلیل موضوعی انجام گرفت. یافته ها: بر اساس اهداف پژوهش تحلیل داده ها منجر به استخراج 38 موضوع اصلی در 3 مقوله کلی شامل مزایا، معایب و راهکارهای اثربخشی گردید. در مقوله مزایا، موضوعات اصلی شامل دسترس پذیری اطلاعات، آگاهی بخشی، جذابیت ها، تبادل اطلاعات، برقراری ارتباط، شکل گیری اجتماعات خواندن، پر کردن اوقات فراغت، ترویج فرهنگ خواندن، بازاریابی، ایجاد رغبت و خودانگیختگی در خواندن، افزایش خواندن و کسب مشاوره بودند. در مقوله معایب، موضوعات شامل ضعف محتوا، اتلاف وقت، تغییر رفتار خواندن، نیازمندی ها، اثرات مضر بر جسم، اعتیاد به استفاده، جذابیت های بصری و خدمات منحرف کننده از خواندن، ناپایداری محتوا، محدودیت های ساختاری، عدم کسب لذت از خواندن، مجازی بودن، ترغیب به بی هدفی در خواندن، عدم دستیابی به دستاورد روشن، عدم سازماندهی اطلاعات، تغییر ذائقه و ترجیحات مطالعاتی، تأثیر منفی بر حوزه نشر و دشواری پذیریش و سازگاری با رسانه جدید در بین مسن ترها بودند. موضوعات مقوله اثربخشی نیز فرهنگ سازی، ایجاد شناخت، آموزش، محتواسازی، شبکه سازی، نیازسنجی، نیازسازی، هدف گرایی و برنامه ریزی و اعمال کنترل و نظارت بودند. هر کدام از موضوعات نیز دارای زیرموضوعاتی هستند. ارزش/اصالت: ارزش پژوهش حاضر در آن است که با ارائه اطلاعات مناسب در خصوص مزایا، معایب و راهکارهای اثربخشی استفاده از شبکه های اجتماعی در راستای خواندن، شیوه مواجهه صحیح با این رسانه اجتماعی و بهره گیری مؤثر از آن را در راستای خواندن به افراد نشان می دهد. |
28,615 | 516646 | یذ کار کردهای امام در جامعه اسلامی کنش گری امام» شبکه
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضاله ۹ ۱۰۹
وجود امام درجامعه اسلامی بعنوان یکی از ارکان مهم دین خداوند و از ضروریات
دین اسلام میباشد چرا که توسط آن میتوان به کنش گری در جامعه اسلامی
پرداخت و اهداف دینی و الهی را درآن جامعه پیاده نمود. خداوند متعال حکیم است
و برای همه امور» مصلحت و حکمتی قرار داده است» از بدیهیات حکمت الهی است
که برای امام برگزیده خود که به عنوان امین خود در زمین قرار داده است و از همه
کمالات و فضائل و صفات خود بر آنان اعطا نموده است تا بتوانند درجامعه اسلامی
اهداف الهی را پیاده کنند؛ برای امام کارکردی قراردهد تا آثار عملی وجود امام در
جامعه احساس شود وفلسفه وجودی امام صرفا برای حضور و بودن درجامعه یا به
عنوان کارشناس دینی در جامعه نباشد برای امام دز آموزههای اسلامی کارکردهای
فراوانی ذکر شده است که نشانگر این است که امام در جامعه اسلامی نه منفعل است
ونه گوشه نشین و منزوی بلکه امام در جامعه با نیروی الهی خود کنش گر فعال واثر
گذاری میباشد که با این کنش گری خود درجامعه تاثیرات قابل توجه و ملسوس و
مهم فراوانی میگذارد تا با هدایتها و رهنمونهای خود جامعه اسلامی را به امداف
این نوشتار با روش تحلیل مضمون که یک روش کیفی درعرصه پژوهش و تحقیق
میباشد وبه وسیله آن متن مورد نظر بعد از مشاهده و کد گزاریهای صورت گرفته و
با کشف ارتباط منطقی آنان یافتههای جدیدی درآن موضوع را کشف مینماید. به
کشف واستخراج وسپس تحلیل کارکردهای امام در روایات امام رضا له میپردازد
ومسئله پژوهش حاضر درباره روایات امام رضا اي میباشد که درآن سعی میشود به
۰ فصلنامه میّ شماره ۰۴۸ زمستان ۰۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
سوال اصلی یعنی وجود امام چه کارکردهایی برای جامعه اسلامی دارد؟ و از منظر
روایی حضرت رضا 2 این کارکردها چگونه است و چه چیزهایی را شامل میشود؟
پاسخ داده شود. پرداختن به این مسئله از این نظر اهمیت و رورت دارد که میتواند
فلسفه وحودی امام را در جامعه مشخص نماید. وپاسخی باشد برای کسانی که امام
را در جامعه فقط با عنوان عالمان دینی معرفی مینمایند و دخالت آنان را در امور
سیاسی و حکومتی و مدیریتی جامعه منع میکنند. میتوان گفشت که این تنها امام
است که به عنوان خلیفه خداوند و با کارکردهای ویژهای که دارد میتواند درجامعه
اسلامی به عنوان کنش گری فعال و اثر گذار و حتی جریان ساز حضورداشته باشد
ومردمان آن را به عزت و سر بلندی دربرابر دشمنان وبدخواهان برساند و راه سعادت و
تکامل جامعه را نشان داده و به سرمنزل مقصود برساند. آری برای امام درجامعه
میتوان کارکردهایی را متصور شدای 7 از نها نه تتها جامعه اسلامی و
مسلمانان بلکه همه مردم دنیا را از منجلاب گرفتازیهای امروزی در عصر مدرن
از ضروریات هر پژوهشی این است که درباره ادبیات بکار رفته درآن بررسی و
تبیین صورت پذیرد تا بهترابه تعانی آنها پی برده شود و.درک عمیق تری حاصل شود
دراین بخش به صورت مختصر به بیان مفاهیمی که درعنوان مقاله بکار رفته است.»
امام و امامت مقولهای است که ریشهای قرآنی دارد و در قرآن کریم در چندین آیه
با آن لفظ آمده است و در معانی مختلفی به کار رفته است که از جمله آن «به معنای
پیشوا که جمع آن ائمه است میباشد» در حقیقت به آنچه ازاو پیروی میشود امام
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضا لت ۱۱۱
میگویند» خواه کتاب باشد يا انسان» حق باشد یا باطل». (محسن قرانتی» موسسه
درسهایی از قرآن» ۱۳۹۱ ش» بخش امامت) در اعتقادات مذهب تشیع» امام تنها به
۲ نفر از فرزندان حضرت فاطمه زهرائلی؛ دختر نبی گرامی اسلام اطلاق میشود و
آنها را به عنوان راهنمایان و پیشوایان بعد از پیامبر اسلام میشناسند که ازطرف
خداوند براین امر برگزیده شدهاند و از طرف پیامبراسلام نام همه آنها برای مردم
معرفی شده است. در روایتی معروف به حدیث لوح از جابر عبدلله انصاری که از
حضرت زهرا غالا نقل کرده و در منابع مختلف روایی شیعه با اسناد صحیح آن آمده
است و در روایتی دیگر پیامبر اسلام ه درباره تعداد امامان بعد ازخود میفرمایند:
«أتا سید این و علی بن ی طالیب سید الوصیین» وان أوصیانی بعری انشا عشر
وله علی بن بی طالب واخرهم القایم؛ پیامبر خداله : من سرور انبیا هستم و
علی بن ابی طالب سرور اوصیا است. اوصیای پس از من دوازده تن هستند که
نخستین آنها علی بن ابی طالب و آخرین ایشان قائم است». (ابوجعفرمحمد بن علی
بن حسین بن موسی ابن بابویه قمی (شیخ صدوق)» ۱۴۰۴ ق» ج ۱ ص ۶۴)
اینها همه نشانگر این است که واژه امام درعقیده شیعه مختص به افراد خاصی
میشود وبرخلاف اهل تسنن که برهمه آنهایی که حکومت را در درست میگیرند
بدون هیچ قید وشرطی امام وخلیفه اطلاق مینمایند پس منظور از امام دراین نوشتار
امامی است که ازطرف خداوند منصوب شده باشد نه امام به معنی مطلق آن.
واژه کارکرد در لغت نامه دهخدا به «کار و عمل و کردار و فعل» معنا شده است و
این یعنی وقتی از کارکرد سخن به میان میآید منظور همان فعل و کردار شخص یا
موضوعی است که مد نظرقرار میگیرد و در این نوشتار نیز منظور بررسی همان
جایگاه رفتاری و کرداری امام است که درجامعه انجام میدهد و بعنوان فعل ازآن
۱۱۲ فصلنامه مه شماره ۰۴۸ زمستان ۰۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
درباره جامعه نیز آنچه که در لغت نامهها آمده است آن را واژه عربی میدانند که به
معنی گردآوری شده يا گردآورنده و... است که لغت نامه دهخدا به آن اشاره کرده
است» اما در اصطلاح ازپرابهام ترین واژه هایی است که اندیشمندان علوم اجتماعی
درصدد ارائه تعریفی جامع ازآن هستند که بعضیها آن را از لحاظ ساختار سیاسی
تعریف مینمایند وبعضی دیگر آن را گروهی انسانی می دانند که درکنارهم جامعهای
را شکل میدهند و بعضی دیگر نگاه تمدنی به آن دارند که شامل مجموعهای گسترش
يافته در دورهای قابل ملاحظه از زمان میشود. (باقرساروخی» ۱۳۷۰ ش» ص ۷۴۵)
جامعه ازنگاه اسلامی و آموزههای دینی به منطقه جغرافیایی خاصی اطلاق
نمیشود چرا که دين اسلام دین جامعی است وبرای همه بشریت میباشد واین
ازخطابهای آیات قرآن که برای همه مردم و با لفظ «ایها الناس» خطاب میکند قابل
درک است» پس وقتی لفظ جامعه را مطرح مینماییم شامل همه جوامع اسلامی وغیر
اسلامی میباشد که درهمه آنها امام» خلیفه الهی ودارای کارکردهایی است که به
همانطور که درمقدمه بیان شد» روشی که دراین پژوهش استخدام نموده وبکاربرده
ایم» روش کیفی تحلیل مضمون میباشد. تحلیل مضمون روشی برای شناخت.
تحلیل و گزارش الگوهای موجود در دادههای کیفی است» این روش» فرایندی برای
تحلیل دادههای متنی است و دادههای پراکنده و متنوع را به دادههایی غنی و تفصیلی
«بویاتزیس» که یکی از صاحب نظران برجسته تحلیل مضمون است و با استفاده
از این روش» تحقیقات مختلفی در حوزه علوم رفتاری انجام داده است.» از «دیوید
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضالّه ۹۸ ۱۱۳
مک کله لند» به عنوان یکی از پایه گذاران اصلی این روش یاد میکند. وی در کتاب
خود «تبدیل اطلاعات کیفی» تحلیل مضمون وتدوین کد» که در سال ۱۹۹۸ نوشته
است. با رویکردی جامع و کاربردی» روش تحلیل مضمون را معرفی میکند. در
بخش آغازین کتاب به این موضوع اشاره میکند که اولین بار در سال ۱۹۶۷ با فونی
که آنها را «دیوید مک کله لند»» «حان اتکینسون» و «جوزف وروف» جهت آزمون
درک مضمون» توسعه داده بودند» آشنا شده است. (محمد شیخ زاده وهمکاران ۱۳۹۰
به طور کلی» تحلیل مضمون» دارای مراحلی است که درآن» اولا به دیدن متن و
برداشت ازآن و ثانیا درک مناسب از اطلاعات به ظاهر نا مرتبط و ثالثا ایجاد کد وکد
گزاری درمتن ودرادامه استخراج مضمون پایه ازآن و رابعا کشف رابطه منطقی بین آنها
وایجاد مضمون سازمان دهنده وفراگیر و درنهایت ترسیم شبکه مضامین وتحلیل آنها
با بررسی روایات امام رضاالثه با روش تحلیل مضمون» تعداد بیست روایت
درمتن مشاهده شد که ازمتن آنها بطورمستقیم مضامین پایه استخرج شد که رابطه
منطقی آنها با مشاهده روایات ومضامین قابل درک میباشد» درادامه با کشف
واستخراج رابطه منطقی میان آن مضامین؛پایه به چهارمضمون سازمان دهنده رسیدیم
که در تحت عنوان کارکردهای امام درجامعه ازمنظر روایی امام رضالثّه قرار
میگیرند ودرادامه به ترسیم شبکه مضامین و تحلیل آنها میپردازيم.
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضالّه ۹ ۱۱۵
هم الذین بهم یتوجه الی ال عزوجل والی دینه و | روی آوردن مردم به دین و معرفت
۶ فصلنامه ی شماره ۰۴۸ زمستان ۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
همانطور که بیان شد با بررسی روایات امام رضا ثّه با روش استخدامی تحلیل
مضمون مشخص میشود که امام نه تنها در جامعه منفعل نیست بلکه چهار کار ویژه
مهم در جامعه دارد که هرکدام از آنها فقط توسط امامی که ازجانب خداوند برگزیده
باشد و دارای علم و حکمت وحلم الهی باشد میتواند به سرانجام برساند واگر چنین
نباشد آن جامعه دچار مختل شده و درمعرض آسیبهای متعددی قرارمی گیرد که
هرکدامشان میتواند آفتی برای دین و جامعه مسلمین باشد. امام رضاليّه در تبیین
جهات مختلف امامت به این امر اشاره نموده است واز روایات حضرت. نقش مهم و
حیاتی امام در جامعه با داشتن کارکردهای چهارگانه مشخص و معلوم میشود. در
ادامه به تبیین و تشریح هرکدام از کارکردهای بیان شده میپردازیم و نتایجی که آن
کارکردها برای جامعه اسلامی و مسلمانان میتواند داشته باشد را بیان میکنيم.
دعوت کردن را دو گونه میتوان متصور شد یا به معنی خواندن فردی به سوی خود
با زبان یا ایجاد انگیزه درشخص» طوری که آن شخص خود به خود مشتاق گرویدن
به سوی کاری شود. خداوند متعال بعد از بعئت پیامبران» اولین و مهم ترین کاری که
برعهده آنها میگذارد بحث دعوت کردن است» همان طور که درآیات مربوط به
رسالت حضرت موسی, خداوند بلافاصله بعد از آن که ایشان را به پیامبری مبعحوث
میکند و میفرماید «واصمنغنک لنفیی»؛ (طه آیه ۴۱) و تو را برای (مقام رسالت و
بحث دعوت را مطرح مینمایند و ماموریت پیامبر را دعوت فرعون - که طغیان
کرده است- قرار میدهد و دعوت به سوی خداوند به عنوان اولین و مهم تزین کارکرد.
پیامبر تعیین میشود. درباره پیامبراسلام نیزهمان گونه است و خداوند در قرآن کریم به
پیامبر ماموریت دعودت مردم به سوی دین و خداوند را میدهد. آنجا که میفرماید:
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضاليّه ۹ ۱۱۷
«أغ یی سبیل ریک بالحکمه والموعته العستد وجادلهم بالی هی أحسن»؛ (نحل
آیه ۵) با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به شیوهای که
نیکوتر است مجادله نمای. در آیه دیگری میفرمایند: «و انک لتدعوهم الی صراط
مستقیم»؛ (مومنون آیه ۷۳) به طور قطع و یقین تو آنها را به صراط مستقیم دعوت
معلوم میشود که دعوت به سوی خداوند ازامور مهمی است که خداوند برعهده
پیامبران قرار داده است و از رسالات نهایی نبوت میباشد وحتی دعوت کردن را هدف
اصلی بعثت پیامبران میتوان عنوان کرد تا در جامعه خود مردم را با عمل و گفتار و
بعد ازپیامبر اسلام» حکمت خداوند بر این بود که جامعه را بر پایه حکومت امام و
نهاد امامت اداره نماید و امام را جانشین خاتم پیامبران خنود و رسول گرامی اسلام
قرارداد و توسط پیامبر» جانشینان خود را برای مردم معرفی نمود و امام شد جانشین
پیامبر در جامعه. آری امام نیز همانند پیامبر ادامه دهنده راه آنان شد و رسالت اصلی
خود را ازطرف خداوند دعوت کردن مردم به سوی خداوند یافت و در روایات
متعددی از امام رضایل و سایر معصومین لت براین امر تاکید میشود که کارکرد
امام بعد از پیامبر» دعوت کننده مردم است به سوی خداوند و دین خداوند. زیرا امام
از ارکان مهم دین میباشد که بر اثر آن از دین خداونند نگهداری کرده و در مقابل
تحریفها و بدعت گذاران ایستاد گی.میکند. امام باید با بیان معارف اصیل دینی که
به فرموده امام رضا نت تا اين اتفاق (بیان معارف دینی) نیفتد» امامت اتفاق نیفتاده
است «امر الامامه لم یمض حتی بین لامته معالم دینهم؛ امر امامت انجام نمی شود تا
اینکه معالم و معارف دینی را برای امتش تبیین کرده باشد». (عزیزالله عطاردی»۱۴۱۸
قه ج ۱ ص ۲۹۱) امام باید مردم را به دین الهی دعوت کند دراین باره امام رضا لا
میفرمایند: «هم الذین بهم یتوجه الی الله عزوجل والی دینه ومعرفته»؛ امامان کسانی
۸ فصلنامه ح شماره ۰۴۸ زمستان ۰۱۳۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
هستنن: که مردم توسط آنان به خداوند متعال و دین و معرفت آن توجه پیدا میکنند.
آری این امام خلیفه الهی میباشد که میتواند مردم را به سوی شناخت و معرفت
باری تعالی برساند و راه درست را به آنان نشان داده «واوضح لهم سبیلهم». (عزیز
الله عطاردی» ۱۴۱۸ ق» ج ۱ ص ۲۹۱) آنان را به راه حق هدایت کند «و ترکهم علی
قصد سبیل الحق». (عزیزالله عطاردی» ۱۴۱۸ ق» ج ۱» ص ۲۹۱) امام رضا لغ
برای امام این کارکرد را قائل میباشد که امام مردم را دعوت به سوی خداوند میکند و
میفرماید «و یدعوا الی سبیل ربه»؛ امام دعوت میکند مردم را به راه خداوند
(عزیزالله عطاردی» ۱۴۱۸ ق» ج ۱» ص ۲۹۳) و همچنین در این باره میفرمایند
«الداعی الی الله»؛ امام دعوت کننده به سوی خداوند است. (ابوجعفراین بابویه
صفت داعی و دعوت کننده در قرآن کریم برای پیامبر اسلام آمده است آنجا که
خداوند متعال میفرماید: «یا ایها النبی:انا ارسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا و داعیا الی
اللّه باذنه و سراجا منیرا) (احزاب» آیه ۴۶)؛ای.پیامبرما تو را به عنوان گواه فرستادیم و
بشارت دهنده و انذار کننده و تو را دعوت کننده به سوی اللّه به فرمان او قرار دادیم و
دروایات نیز این صفت برای امامان غهّه بیان شده است» در زیارت جامعه کبیره
که ازطرف امام هادی ی بعنوان دعانی که در ضمن آن معرفی امام حقیقی را بیان
میفرمایند تا مردم و مسلمانان امام خود را با آن ویژگیها بشناسند. دو عبارت درباره
دعوت کننده بودن امام مطرح میشوده بدا در آن امام را داعی الی الله معرفی
مینماید و میفرماید «السلام علی الدعاه الی اللّه»؛ سلام بر شما امامان که دعوت
کنندگان به سوی خدا هستید و در ادامه نوع دعوت امامان را بیان میکند که دعوت
امام بهترین و نیکو ترین دعوتها است و این مهم را با عبارت «الدعوه الحسنی)» بیان
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضالّه ۹ ۱۱۹
میکند. آری دعوت امام نیکو ترین دعوت است چرا که این بزرگواران مصداق همان
آیه شریفه میباشند که امامانی هستند که دعوت کننده به سوی نور از طرف خداوند
«وجعلناهم ائمه یهدون بامرنا و اوصینا الیهم فعل الخیرات و اقام الصلوه و ایتا
الزکوه و کانوا لنا عابدین»؛ (انبیا آیه ۷۲) وآنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما
مردم را هدایت میکردند وانجام کارهای نیک و برپاداشتن نماز و ادای زکات را به آنان
امام دعوت کننده است به سوی خداوند و دین خداوند. این کار کردی است که در
روایات امام رضانلتّه برآن تاکید شده واگردرجامعه, امام وحاکم وصاحب قدرت»
مردمان را به سوی خداوند و دین او دعوت نکند و دراین راستا تلاش ننماید قطعا
نامشروع است و امامت او غیر حق بوده و باطل است چراکه هدف اصلی و نهایی
نبوت و امامت همین دعوت به سوی خداوند است» امری که به فرموده پیامبر (ص)
انجام دهنده آن از بهترین امت میباشند «خیار أمّتی من دا ای اه تتعالی وحیت
عبادّه لیا بهترین امّت من کسانی هستند که مردم را به سوی خدا میخوانند و
بندگان را محبوب خدا مینمایند. (علی بن حسام علاالدین» ۱۴۱۹ ق» ج ۱۰ ص
7۲)) امام سجاد یئه به عنوان امام معصوم وجانشین خداوند و پیامبر اسلام» از
خداوند میخواهد که دعوت کننده به سوی خدا قرار دهد «اجعّلنا من دعاییی
الذّاعین الک»؛ ما را از دعوت کنندگانی که به سوق تو فرا میخوانند قرار ده.
(صحیفه سجادیه, دعای ۵) دعوت کنندگی امام به عنوان اولین و مهمترین کارکرد
ایشان درجامعه از طریق روایات امام رضا له وسایر منابع وآموزههای اسلامی
استخراج میشود که امام درجامعه داعی الی الله است و راه حق را برای مردمان نشان
۰ فصلنامه حه شماره ۰۴۸ زمستان ۰۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
خداوند متعال در قرآن کریم یکی از اهداف بعفت پیامبران را اقامه دین در جامعه
میداند و دراین رابطه میفرمایند: «شرم کم من این ما وصّی به وخا ای أوحیتا
لک وما وتا بو یم وموسی وعیمی أن ما این »(شوری» آیه ۱۳)؛ خدا
شرع و آیینی که برای شما مسلمین قرار داد» حقایق و احکامی است که نوح را هم به
آن سفارش کرد و بر تو نیز همان را وحی کردیم و به ابراهیم و موسی و عیسی هم آن را
وصیتی که خداوند برای همه پیامبران و به خصوص پیامبران الوالعزم در این آیه
شریفه آوردهاند» اقامه دین وبرپا کردن دین درمیان مردم و جامعه است. اقامه دین در
جامعه به معنی اين است که درآن دیس دوام داشته باشد و معارف دینی درعمل و
درهمه شئونات زندگی فردی و اجتماعی مردم اثرگذاشته باشد و این ماموریت انبیای
الهی بود که باید انجام می شد. همانطور که درآیه دیگری با لفظ امر و دستوری به
پیامبر راجع به اقامه دین سخن میکوید و میفزمایند: «قّأ وجهک دی بیش
فظرت اللّه ای فطر لاس علبها لا تبیل بل ال دوک الذّی القیم کی کر
النّاس لا یعلمون»؛ (روم آیه ۱۳) پس روی خود را با گرایش تمام به حق به سوی اين
دین کن با همان سرشتی که خدا مردم را بر آن سرشته است» آفرینش خدا تغییرپذیر
نیست» این است همان دین پایدار ولی بیشتر مردم نمیدانند.
بعد از پیامبران الهی» این وظیفه از طرّف خداوند برغهده امام گذاشته شده است تا
درجامعه برای احیای دین قیام کند و معارف دینی را با برپایی آن پیاده نماید. امام
علاوه براین که مردم را به سوی دین خداوند دعوت کرده و از دین الهی محافظت
میکند. برپاکننده واقامه کننده دین الهی در جامعه نیز میباشد و این کارکرد
بسیارمهمی است که از طرف خداوند برعهده امام است تا بتواند دین را در جامعه
پیاده نماید ودین همان حدود خداوند است که برای انسان تعیین نموده است تابه
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضا ال ۹۹
وسیله آن بتواند راه سعادت و تکامل را بپیماید» همانطور که مفسر گرانقدر مذهب
شیعه» علامه طباطبایی» دین را این گونه تعریف میکند: «دین» عقاید ویک سلسله
دستورهای عملی و اخلاقی است که پیامبران از طرف خداوند برای راهنمایی و
هدایت بشر آورده اند اعتقاد به این عقاید و انجام این دستورها سبب سعادت و
خوشبختی انسان در دو جهان است». (سیدمحمد حسین طباطبایی» ۱۳۸۸ ش» ص
امام بعد از انبیا الهی تنها شخصی است که میتواند دین را درجامعه برپا نماید
واین از کارکردها و فلسفه وجودی امام در جامعه نشأت میگیرد وبرای همین است که
امام رضا 2 بروجود این کارکرد درامام تاکید مینماید که امام میتواند دیین الهی را
در جامعه و میان مردم برپا کند زیرا امام ذاتا قیام کننده است برای امر خداوند در
زمین که دراین باره میفرماید: «قائم بامرالله عزوجل»؛ (ابوجعفراین بابویه قمی»
۴ ق ج ۰۱ ص ۴۵۵) امام اقامه کننده امر الهی است. به عقیده حضرت این
امام است که حدود الهی را در حامعه برپامینماید «و یقیم حدود الله». (عزیزالله
عطاردی؛ ۸قهج ۱ ص ۲۹۳) و زمینه اجرای احکام الهی را درجامعه فراهم
میآورد تا آنها را در جامعه جاری و امضا نماید «وامضا الحدود والاحکام».
از منظر امام رضا یت امام همان کارکرد انبیا ای را دارد تا بتواند در جامعه دین
را برپا نماید چرا که اگرامام نباشد دین خدا در معرض تغییر احکام و سنن الهی قرار
میگیرد «وغیرت السنن والاحکام» (ابوجعفراین بابویه قمی» ۱۴۰۴ قه» ج ۲ ص
۴) وبرای همین است که امام را تمام کننده فریضههای الهی بر شمردهاند «بالامام
تمام الصلاه والزگاه والصیام والحج والجهاد»؛ (ابو جعفرابن بابویه قمی, ۱۴۰۴ ق»
۱ ص ۴۴۹) و با امام است که نماز و روزه وحج و زکات وجهاد کامسل میشود.
۲ فصلنامه نی شماره ۰۴۸ زمستان ۰۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
امام آن فریضهها را در جامعه عملی می نماید وباعث اعتلای دین خدا در زمین می
همانطور که بیان شد یکی ازمهم ترین کارکردهای امام درجامعه از منظرروایات
امام رضا نت این است که امام قیام به احیای امرالهی میکند و درجامعه برپاکننده
حدود و احکام الهی میباشد برای همین است که امام را خلیفه الهی و جانشین و
برگزیده او باید دانست. آن کسی که صاحب اصلی معارف اصیل دینی وعلم الهی
میباشد میتواند در جامعه به خوبی نسبت به برپایی حدود خداوند اقدام نماید و
دین الهی را درهمه شئونات انسان» جاری وساری سازد تا آن آثاری که برای اقامه
کردن دین در جامعه است شامل جامعه اسلامی بشود. به فرموده قرآن اگر دین در
جامعه اقامه شود آن جامعه و مردم شامل رحمت و نعمتهای الهی میشود که
«ولو تم آقاموا التوراهالنجیل وا رل رهم من یه لا کلوا من ققوم وین
تکیت اش لهم»(مانده» آیه ۶۶)؛ و چنانچه آنان به دستور تورات و انجیل و قرآنی که از
سوی پروردگارشان به سوی آنها نازل شده» قیام میکردند البته از هر گونه نعمت از
طبق آیهای که ذکر شد اين برپایی دین درجامعه است که باعث وفور نعمت از
طرف خداوند میشود وامام به عنوان قائم امر الهی میتواند این دین را درجامعه اقامه
کند و جامعه را به سرمنزل نهایی که سعادت و تکامل میباشد. برساند. در طول
زندگانی ائمه اطهار 2۸ تلاش برای اقامه دین کاملا مشهود بوده است وبا اینکه
متاسفانه ابزار قدرت و حکومت جز در زمان محدود که دوره حکومست حضرت
علی له بود» در اختیارشان نبود اما همواره ازطرق مختلف به دنبال احیا و برپایی
دین و معارف دینی در میان مردم و جامعه خود بودهاند. از صلح امام حسن له تا
قیام امام حسین نی و تبیین و نشرمعارف دین و مبارزات وفعالیتهای سیاسی -
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضاله ۹۸ ۱۲۳
اجتماعی که توسط همه ائمه ۸ صورت میپذیرفت بر میآید که به دنبال تحقق اين
امر و وظیفه الهی بودهاند و قطعا با برپایی حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) به
این هدف نائل خواهند شد وتلاش انبیا و اولیا الهی با حکومت مهدوی به منصه
ظهور خواهد رسید و دین الهی با همه معارف در تمام شئونات فردی و اجتماعی
مدیریت همان «هنر یا علم اداره یک مجموعه جهت نیل به اهداف سازمانی»
است. (حسین توانایان فرد» ۰۱۳۶۵ ص ۲۴) و «درمعنای عام شامل هدایت و رهبری
جامعه میباشد. از واژگان مدیریت درمنابع اسلامی میتوان به امامت و ولایت اشاره
کرد که برجسته ترین وبنیادی ترین معنای به کارگیری آن درمفهوم مدیریت و رهبری
است». (مهدی نیلی پور» ۱۳۸۶.ص۴۰) اهمیت داشتن توانایی مدیریت آن قدر
ویژه است که خداوند در قرآن برالذبرین آمور قسملادگوده است «فالمتبات أسرا؛
این نشان گر آن است که اين توانایی شامل هرکسی نمیشود و هر فردی دارای
توانایی مدیریت ساختاری وشرایط زمانی نیست. فضل بن شاذان نیشابوری میگوید
درباره ضرورت و اهمیت مدیریت از امام رضا-لئاه شنیدم که فرمود «انّا لانجد فرقه
من الفرق و لاملّه من الملل بقوا و عاشوا الا بیّم و رئیس لما لابد لهم منه فی الامر
الدین و الدنیا» (محمدباقرمجلسی؛ ۵ ق. ج ۲۳.ص ۳۲)؛ به درستی که ما در
بررسی احوال بشرهیچ گروه و فرقهای را نمییابیم که درزندگی موفق و پایدار باشد
مگر به وجود سرپرستی که امور مادی و معنوی و دین و دنیای آنان را مدیریت نماید.
هیچ مکتب ومذهبی همانند اسلام به این روشنی» اهمیت مدیریت و رهبری را بیان
نکرده که سعادت و پایداری یک ملت را در زندگی دنیوی و امور دینی مرهون آن
۴ فصلنامه شماره ۰۳۸ زمستان۰ ۰۱۴۰ ویژه علوم سیاسی
حال که مشخص شد امام دعوت کننده به سوی خداوند است و در جامعه» دین
خدا را اقامه و برپا میکند. امام رضا لش به بخش ویژه دیگری از کارکردهای امام
اشاره مینمایند وآن» مدیریت امام در جامعه میباشد وامام را دارای این قدرت و هنر
میداند و معتقد است امام به عنوان شخصی که برامامت و پیشوایی جامعه توانمند
است «مضطلع بالامامه»؛ (ابوجعفراین بابویه قمی» ۱۴۰۴ ق» ج ۱ ص ۴۵۰) امام
توانا بر امامت» مدیر ومدبر در جامعه میباشد که توانایی مدیریت درعرصههای
مختلف جامعه را دارد وبا علم الهی خود به همه ابعاد مختلف مدیریتی واقف بوده و
امور اجتماعی و سیاسی زمان خود را میداند وبه عنوان عالم سیاسی در روایات امام
رضائقّه مطرح میشود «عالم بالسیاسه»؛ (ابوجعفراین بابویه قمی» ۱۴۰۴ قه ج ۰۱
علم به امور سیاسی وتوانایی در امامت جامعه» نشانگر دارا بودن کارکرد مدیریت
در امام است. امام همانند ستون خیمه» نقش عمود وستون جامعه را ایا میکند «ان
والی المسلمین مثل العمود فی وسط الفسطاط)؛ (ابوجعفراین بابویه قمی» ۱۴۰۴
ق» ج ۲» ص ۳۶۵) همانا والی مسلمین همانند عمود در وسط خیمه است. اگر توانا
در امور مدیریتی نباشد آن جامعه محکوم به شکست خواهد بود.
نمونههای فراوانی برای وجود توانایی مدیریت در ائمه اطهار علیهم السلام
درمنابع تاریخی شیعه وسنی میتوان یافت. ازآن نمونهها میتوان به مدیریت امام
علی 8۸ در زمان حساس بعد از وفات پیامبر در جامعه اشاره کرد که هرآن بیم ازبین
رفتن دین اسلام بود و امام علی اي با مدیریت خود توانستند فتنههایی که برای ازبین
بردن اسلام تدارک کید شده ودرا ی رای آن حضرت در این باره در نامه ۶۲
نهج البلاغه میفرماید: «فأکت پدی < کی رب واجعه الّاس قذ رحعس من
لام بنفری ای تخي کین تعقیقل؛ یت ام اضر ارام وان مدا
ری فیه تلآ هدما یکون المصیبد پو علی أعم من وت ولایتکم ای زا هی متاع
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضاله ۹ ۱۲۵
یام قلائل»؛ دست نگه داشتم تا این که دیدم گروهی ازمردم ازاسلام برگشتند (مرتد
شدند) و مردم را به محو دین محمد له دعوت میکنند» ترسیدم که اگر دراین
لحظات حساس» اسلام و مسلمین را یاری نکنم» خرابی و یا شکافی دراسلام خواهم
دید که مصیبت آن برمن ازمصیبت ازدست رفتن چند روزه خلافت بیشتر است.
همچنین در زمان امام رضالثّه نیز این قدرت مدیریتی امام بود که باعث شد
دسیسههای مامون که علیه حضرت چیده شده بود در نهایت به ضرر خود مامون و
دستگاه حکومتی او تمام شود وبه اعتراف فضل بن سهل - وزیر مامون - آن دسیسهها
آری امام درجامعه حکم مدیر را دارد واز طرف خداوند به این هنر و علم مهیا شده
است تا بتواند به بهترین شکل ممکن» جامعه را مدیریت نماید ومردم را به دین خدا
دعوت کرده و امر الهی را اقامه نماید. مردم باید بدانند که:با وارد کردن امام درعرصه
مدیریتی جامعه که البته دارای چنین قدرت وتوانمندی است که به عنوان کارکرد ویژه
امام یاد میشود و واگذار کردن حکومت به امام برگزیده خداوند میتوانند شاهد
جامعهای باشند که:معارف اضیل و نات یی یی به خوبی مدیریت واجرا میشود
و تنها امام است که میتواند جامعه را با مدیریت الهی از مشکلات و گرفتاریها
برهاند و مردمان آن را به سمت هدایت و راه حقیقت و سعادت راهنمایی نماید.
نظم و امنیت در هرجامعهای ازمسائل مهم و استراتژیک آن جامعه به حساب
میآیند که مردم و همچنین حاکمان آن جامعه در پی تلاش برای ایجاد و برقراری این دو
مقوله در جامعه خود میباشند. جامعه با نظم وامنیت میتواند به پیشرفت در
عرصههای مختلف برسد ودرمقابل» نا امنی مسئلهای است که میتواند جامعه را تا حد
نابودی وهلاکت مردم آن بکشاند. در آموزههای اسلام نیز تاکید بسیاری بر اهمیت
وجود نظم وامنیت در جامعه شده است. در قرآن کریم آیات بسیاری با واژه امنیت و
۶ فصلنامه شماره ۳۸+ زمستان۰ ۰۱۴۰ ویژه علوم سیاسی
مشتقات آن والفاظی که دلالت برمعنی امنیت میکند» آمده است. همچنین درباره نظم
نیز آیات فراوانی آمده است که نشان دهنده این است که کل آفرینش و خلقت خداوند بر
اساس نظم بوده است وبه طریق اولی دلاالت بر ضرورت نظم در جامعه انسانی میکند.
روایات اسلامی؛ جامعهای را که نظم و امنیت نداشته باشد از شرترین جوامع عنوان
کردهاند که هیچ گونه خیری در آن یافت نمیشود. آن جا که پیامبر اسلام ی
میفرمایند: «لا حیرّ فی اون الا ع الأمن و السّرور»؛ هیچ خیری در وطن نیست
مگر اینکه همراه با امنیت وشادمانی باشد. (محمد محمدی ری شهری» ۱۳۸۴ ش» ج
۳ ص ۲۴۳) از امام علی لثل روایتی هست که میفرمایند: «شّر الأوطان ما نم یأمن
فیه القّظان»؛ بدترین وطنها وطنی است که ساکنانش امنیت و آسایش نداشته باشند.
(محمد محمدی ری شهری» ۱۳۸۴ ش» ج ۳ ص ۲۴۳) این روایات» نشانگر اهمیت
وجود امنیت و نظم در دین اسلام است و آن طور که از روایات برمیآید نتیجه وجود
این دو مقوله را میتوان وجود آرامش درجامعه عنوان کرد.
برای رسیدن به آرامش و ایجاد نظم و امنیت درجامعه؛ راههای مختلفی را انسان در
جوامع خود امتحان کردهاست که بر اثر قدرت طلبیها و درگیریهای افراد مختلف
نوعا با شکست مواجه شده است. دین اسلام وجود نظم وامنیت درجامعه را همراه با
حکومت افراد صالح واولیا الهی میداند و وجود این دو مقوله در جامعه را نتیجه
حکومت صالحان تحت حاکمیت خداوند بیان مینماید» همانطور که خداوند متعال
در آیه ۳۳ سوره مانده در ان رابطه فرموده اسنت: نما جرا لین بحاربون الله
سوه سعون فی الارّض فسادا آن و ار ایو ومع یوم رام من
خلافیي و بمر هن الا دک لهم زین فی اللنا ولهم فی الاخره عذات عظیم»؛
سزای کسانیکه با دوستداران خدا و پیامبراو میجنگند و درزمین به فساد میکوشند
جز این نیست که کشته شوند یا بر دار آویخته گردند یا دست و پایشان در خلاف
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضاليه ۹ ۱۲۷
جهت یکدیگر بریده شود یا از آن سرزمین تبعید گردند» این رسوایی آنان در دنیاست
در آیه فوق دلیل عدم وجود امنیت را جنگ و دشمنی با اولیا خداوند و پیامبران
عنوان میکند واین وعده خداوند است که با ایمان به خداوند و انجام عمل صالح و
پیات«تموشع قرمایسات آلهی فر جاسه آق سیاستاظ م ریت با ضوه میکیرد.
«وعد اللّه ادن «امتوا منم و عجلوا الصلحت یونم من بعد حوفهم اما»؛ (نور.
آیه ۵0۵)؛ وعده داده خداوند که کسانی را که ایمان میآورند وعمل صالح انجام
همچنین درروایات؛ حضور امامی را که خلیفه و جانشین خداوند درزمین است
باعث امنیت و نظم در جامعه؛ معرفی کرده اند. با امام» جامعه منظم میشود و از
کارکردهای وجودی امام در راسن قدرت و حکومت که خداوند آن را قرار داده است.
در تعبیری امیرالمومنین علی ی در نهج البلاغه در خطبه چهلوششم» امام را به
نخ تسبیحی تشبیه مینمایند که همه .امت رادر آن نظم داده و هر کدامشان را در
جایگاه خود قرار میدهد: «مکان الم بالامر مکان النّظام من الحرز یجمعه و یمد
فان انمطع الا قرق و دم ثملم بختمع بذافیرم ابّدا»؛ زمامدارو ولی امر به
منزله رشتهای است که مهرهها را گرد آورده» آنها را به هم پیوند میدهد» اگر رشته ازهم
بگسلد. مهرهها از یکدیگر جدا شده» پراکنده میگردند و دیگر هیچ گاه همه آنها گرد
همچنین «درکتاب شریف غایه المرام» از جابر جعفی نقل شده که گفت به
حضرت محمد بن علی باقر لت عرضه داشتم؛ «برای چه به پیغمبر و امام احتیاج
هست؟ فرمود برای باقی ماندن جهان بر صلاح خودش و آنکه خداوند عرّ و جل در
صورتی که پیغمبر یا امام بین اهل زمین باشد عذاب را از آنان برمی دارد». (مجمد
۸ فصلنامه میّ شماره ۰۴۸ زمستان ۰۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
بن حسن حرعاملی» ۰۱۳۸۴ ج ۰۱۱ ص ۵۶۶) خداوند عزّ و جل میفرماید: «وّما
کان اللّه مهم واگ فیهم»؛(انفال» آیه ۳۳) و تا وقتی که تودر میان آنهایی؛
از روایات چنین برمی آید که حضورامام درجامعه باعث امنیت و آسایش است و
فرقی نمیکند که امام در حالت ظاهری در جامعه باشد یا در زمان غیبت باشد. از
امام مهدی (عج) عبارتی با عنوان اینکه امام باعث امنیت وآسایش اهل زمین است
وارد شده که حضرت «در نامه مبارک خود به «اسحاق بن یعقوب» چنین میفرماید:
نی آمان لأمل الأرض» کما أن النّجوم امان هل السما»؛ من ما آرامش و امنیت
هستم» همانگونه که ستارگان آسمان» باعث امنیّت آسمانیان هستند. (مجتبی تونه ای»
۷ ش ص ۱۲۰) امام رضا 2 در روایتی از جد بزرگوارشان نقل میکند که
فرمودند:«(اهل بیتی امان لامتی»؛ اهل بیت من امان و باعث امنیت امتم
با بررسی روایات امام رضا لت به اين نکته میرسیم که از منظر امام رضا لئ
کسی که میتواند اين مهم - امنیت - را برای جامعه مهیا نماید تنها وجود با پرکت
امام به عنوان خلیفه وبرگزیده الهی میباشد. حفظ امنیت توسط امام یک کارکرد مهم
دیگری در جامعه میباشد. در.اين باره به چند روایت بر میخوریم که حضرت
رضالليّه از زوایای مختلف به حفظ امنیت و مرزها و حتی هویت و ملیت مردم
تاکید مینماید و میفرماید: «یمنعهم .من التعدی والدخول فیما حظر علیهم»؛ امام
از تعدی و دخول دشمنان علیه مردم منع و محافظت میکند. (ابو جعفرین بابویه
قمی ۱۴۰۴ ق» ج ۲» ص ۲۰۳) امام را بعنوان قیم و حافظ مردم معرفی مینماید که
اگر نباشد ملیت وهویت مردمان جامعه به خطر خواهد افتاد: «انه لولم یجعل لهم
اماما قیما امینا حافظا لدرست المله». (ابو جعفر ابن بابویه قمی» ۱۴۰۴ ق» ج ۲؛
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضاله ۹ ۱۲۹
با بیان این روایت که امام حافظ هویت مردم است میتوان فهمید که کارکرد امام
برای جامعه» چقدر از اهمیت والایی برخوردار است. مردم اگر میخواهند به مسئله
هميشه مهم جوامع درتاریخ - امنیت - برسند باید به ریسمان برگزیده وخلیفه الهی -
امام در جامعه - چنگ بزنند چرا که امام از طرف خداوند» امین و قیم و حافظ برای
مردم تعیین شده است: «اماما قیما امینا حافظا». (ابوجعفراین بابویه قمی» ۱۴۰۴ ق»
از منظر امام رضا علاوه براینکه امام» امنیت داخلی را به ارمغان میآورد
وباعث حفظ هویت و ملیت مردمان جامعه میشود» در کنار آن به امنیت مرزهایی که
از خطرات دشمنان خارجی همواره مورد تهدید میباشد» میرسد و نمیگذارد
مرزهای جوامع اسلامی دچار تزلزل گشته و به نا امنی کشیده شود. حضرت
میفرمایند: «ومنع الثغور والاطراف»؛ امام ازحدود و اطراف جوامع محافظضت
مینماید. (ابوجعفر ابن بابویه قمی؛ ۱۴۰۴ ق» ج (» صل ۴۴۹) توسط امام» امنیت و
آرامش به جامعه منتقل گشته و جامعه روی آسایش را میبیند و در کنار آن» امور
مسلمین را نظم وسامان میدهد: «و نظام المسلمین»؛ (ابوحعفراین بابویه قمی,
۴ ق. ج ۱ ص ۴۴۹) تاهمه مردم بر پایه عدالت و برابری که امام به ارمغان آورده
است در جامعهای امن» زندگی خود را الهی و دینی بنا نهاده و به سر منزل مقصود -
از روایات بر میآید که امام در جامعه؛ ابعاد مختلفی از امنیت و آسایش مردم را
فراهم مینماید. از بعد روحی و روانی جامعه تا ابعاد نظامی و هویتی و مرزهای
اعتقادی و فکری آنها را نیز در بر میگیرد. آری امام کارکرد ایجاد نظم و آسایش و
امنیت در جامعه را دارد و ازطرف خداوند نیز اين توانایی و قدرت به ایشان اعطا شده
است منتهی باید توجه کرد که امام در صورتی میتواند این مهم را در جامعه اجرا
نماید که صاحب قدرت و حکومت باشد ودر راس جامعه قرار گرفته باشد» چیزی که
۱ 4۱۳۶ فصلنامه هم شماره ۰۴۸ زمستان ۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی 4
درطول تاریخ مردم از آن بی بهره و غافل ماندهاند و به جای اینکه حصول امنیتشان را
در این خاندان بجویند دنبال افراد نا لایقی رفتند و در منصب حکومت قرارشان دادند
دیگری برای آنها نداشت و امام رضا له و سایر ائمه اطهار با بیان روایاتی چنین که
نمونههایی ازآنها را بیان کردیم به مردم اعلام میکنند که به سوی امام حق و واقعی
که از طرف خداوند جانشین پیامبر گشته و توسط حضرت بر همگان معرفی شده
است» بشتابند تا در سایه لطف و مدیریت ایشان به آسایش و آرامش حقیقی برسند.
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضا لت ۱۳۱
با بررسی روایات امام رضايّه با روش کیفی تحلیل مضمونی» نتیجه میگیریم؛
امامی که از طرف خداوند در جامعه اسلامی بعد ازپیامبر اسلام به عنوان خلیفه الله
معرفی شده است نمیتواند در جامعه منفعل یا منزوی بماند چرا که ذاتا امام در راس
کنشگران جامعه قرار گرفته است و دارای جایگاه اثرگزاری در جامعه میباشد و به
همین خاطراز طرف خداوند کارکردهایی برای وی اعطا شده است تا بتواند درجامعه
کنش گر فعالی نسبت به همه امور باشد تا بتواند درحامعه اثرگذاری کرده و اهداف
الهی را درآن پیاده نماید ودرنهایت مردمان آن جامعه را به سعادت و تکامل برساند.
از منظر امام رضاله» امام» دز بسد دینی نقتش هدایتگری جامعه را برعهده
میگیرد و مردم را به سوی دین خداوند دعوت مینماید و این اولین و مهمترین کار
کرد امام میباشد و در ادامه امام باید وظیفهای که همه انبیا از طرف خداوند برای آن
مبعوث شده بودند را برعهده بگیرد و برای به انجام رسیدان آن» فعالیت و تلاش نماید
وآن وظیفه همان برپایی و اقامه دین است که در قرآن کریم با لفظ «اقیموالدین»
خطاب به پیامبران الوالعزم آمده است. امّام با توانایی وقدرتی که در مدیریت جامعه
دارد میتواند هم نقش هدایت گری و هم نقش برپا کننده دين در جامعه را به خوبی
ایفا نماید ودین و معارف دینی را در روی زمین اقامه کند. امام رضا لثّه با بیان کردن
اینکه امام در امامت و مدیریت جامعه توانمند است به نوعی به کارکرد دیگر امامت
ات که میتزانک فر جامعه با قذ رت یتزانایی نوی خر قآ ق مفول های بسیآو
۲ فصلنامه مد شماره ۰۴۸ زمستان ۰۱۴۰۰ ویژه علوم سیاسی
حیاتی و مهم را که دعوت به سوی دین و اقامه کردن دین در جامعه و به خصوص
ایجاد نظم و امنیت در جامعه میباشد را به سرانجام برساند.
بطورکلی از روایات امام رضا یه » برای امام جامعه چهارکار ویژه اصلی و مهم
کشف میشود ومشخص میشود که امام نقش بسیار حیاتی و ویژه درجامعه ایفا
میکند زیرا با نبود امام دین ودنیای انسان به خطر افتاده و و درمعرض نابودی قرار
۲ امام برپاکننده و اقامه کننده دین خداوند در جامعه؛
۳- امام توانا در مدیریت جامعه (اشاره به کارکرد مدیریتی امام)؛
کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضاله ۹ ۱۳۳
۱ ابن بابویه, شیخ صدوق, عیون اخبارالرضا ترجمه علی اکبر غفاری» دوجلدی» موسسه الاعلمی للمطبوعات.
۲ تونه ای» مجتبی» موعود نامه فرهنگ الفبایی مهدویت. میراث ماندگار» قم» ۱۳۸۷ ش.
۳ توانایان فرد» حسین» مبانی مدیریت و مدیریت دراسلام؛ تهران» انتشارات الهام» ۱۳۶۵ ش.
۴ حرعاملی» محمد بن حسن» وسائل الشیعه موسسه نشر اسلامی» قم۱۳۸۴ ش.
۵. ساروخانی» باقر» داثره المعارف علوم اجتماعی» تهران» کیهان» ۱۳۷۰ ش.
۶ شیخ زاده» محمد؛ تسلیمی» محمد سعید؛ عابدی جعفری» حسن؛ فقیمی, ابوالحسن, مقاله تحلیل مضمون و
شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در دادههای کیفی» اندیشه مدیریت راهبردی؛
۷ طباطبایی» سیدمحمد حسین,» شیعه دراسلام؛ بوستان کتاب» قم۱۳۸۸ آش:
۸ عطاردی, شیخ عزیز الله مسندالرضا دوجلدی» مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. قم» ۱۴۱۸ ق.
٩ علاالدین» علی بن حسام کنز العمّال»:دارالکتب العلمیه بیروت» ۰۱۴۱۹ ق.
۰ قرائتی» محسن» اصول عقاید (امامت» موّسه درسهایی از ق۱۳۹۱ ش.
۲۳ محمدی ری شهری» محمد. میزان الحکمه. دازالحدیث. ۱۳۸۴ ش.
۳ نیلی پور» مهدی» مهندسی و مدیریت فرهنگی؛۰۱۳۸۶ اصفهان» مرغ سلیمان.
| امام که ازطرف خداوند در جامعه برگزیده شده است نمی تواند نسبت به امورات جامعه منفعل یا منزوی باشد بلکه نسبت جامعه ای که در آن قرار دارد، کنش گر فعالی است که دارای اثرگذاری می باشد، ازاین رو برای امام درجامعه ازطرف خداوند کارکردهایی باید باشد تا بتواند به وسیله آن درجامعه به کنش گری بپردازد، مسئله پژوهش حاضر بررسی وکشف کارکردهای امام در جامعه از منظر روایات امام رضا7 می باشد و با روش کیفی تحلیل مضمونی که روشی برای کشف و استخراج داده های موجود در متن می باشد و با ترسیم شبکه مضامین به استخراج مضامین پایه و سازمان دهنده و فراگیر می پردازد به کشف رابطه منطقی و منسجم بین آن روایات ازمنظر امام رضا7 پرداختیم و نتایجی که دراین پژوهش بدست آمد، نشان می دهد که امام رضا7 برای امام درجامعه کارکردهای ویژه ای را قائل هستند و امام را به هیچ وجه منفعل ندانسته بلکه امام را با کنش گری های خود درجامعه یک شخصیت کاملا فعال ترسیم می نماید طوری که در امورات آن اثرگزار می باشد زیرا امام رضا7، در روایات خود، امام را درجامعه دعوت کننده به دین خداوند و اقامه کننده و برپا کننده دین خداوند می داند و قائل هستند که امام کارکرد مدیریتی دارند و توانا براین امر می باشند، علاوه برآن از منظر حضرت، امام باعث امنیت و نظم درجامعه می باشد، بطورکلی امام رضا7 برای امام جامعه چهارکار کرد را عنوان می نماید که عبارتند از: 1- دعوت کننده به سوی دین خداوند 2- اقامه کننده دین خدا در جامعه 3- توانا بر مدیریت جامعه 4- باعث نظم و امنیت جامعه. |
1,075 | 469018 | شعر
رودکی در طول تاریخ, همواره موردتوجه شاعران و ادیبان بوده و امروزه نیز از اهمیت
ویژهای برخوردار است. از دیوان بزشعر این «شاعر" که.پنا بر گفتهی محققان» بیش از
* دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز
** استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز 281072.281715101۳۵2:)2[2000.20770
** استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز 077ع.0[/21100) 113567۳۵771
۸ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
صدهزار بیت بوده» اکنون مقدار ناچیزی موجود است. همین مقدار اندک نیز با مراجعهی
متعدد و بیشمار محققان و رودکیپژوهان معاصر, مانند سعید نفیسی, براگیسکی,
میرزایف» علیاشرف صادقی و شماری از رودکیپژوهان در ایران و تاجیکستان» به
دست ما رسیده است. نگارندگان باتوجهبه اهمیت وافر بازیابی اشعار رودکی در
سرچشمههای کهن, با بررسی یکی از فرهنگهای شعری متعلق به عهد عثمانی, بهنام
عجایباللغه از فردی بهنام ادیبی» بنا دارند بیتی منسوب به رودکی را که تاکنون از دید
مصححان و رودکیپژوهان مستور مانده است» در بخش نخست این جستار معرفی و
ایراد موجود در مصرع دوم آن را برطرف کنند. در بخش پایانی نیز موضع بیت را در
دو مثنوی کلیله و دمنه و سندبادنامه از رودکی بررسی کردهايم.
عجایباللعه فرهنگی فارسی به فارسی است که حدود ۱۷۰۰ واژه را همراه با شواهد
متعدد از اشعار شاعران پیش گام مانند رودکی» کسایی» منجیک ترمذی,» بوشکور بلخی
و... در خود جای داده است و بهسیاق لغت فرسن اسدی»+واژهها برحسب حرف آخر
چیتشن شدهانن. موف :این ائن ظاهرا فردی اب نام ای است که در عهد عشمانی» معاصر
با عصر سلیمان عشمانی و قدرتداشتن اسکندر چلبی بوده است. ازاینرو تاریخ تقریبی
تألیف این اثر را میتوان اوایل میانهی دوم قزن ده دانست. مدبری با استفاده از یگانه
نسخهی خطّی موجود این فرهنگ» تصحیحی"انتقادی ترتیب داده و*در سال ۱۳۸۹ به
در تصحیح و بازیابی اشعار رودکی, مصححان بهویژه نفیسی» تاکنون از فرهنگهای
متعددی استفادهی کردهاند. برخی از این فرهنگها عبارت است از: لغت فرس اسدی
سروری» فرهنگ وفایی و فرهنگ شعوری و... . در این میان» مصححان و رودکی پژوهان
از برخی فرهنگها به هر دلیلی» تاکنون استفاده نکردهاند؛ مانند فرهنگ خحطّی ناشناختهی
معرفی, تصحیح و واکاوی یک بیت تازه منسوب به رودکی .../سجاد دهقان سس ۲۷۹
مضبوط در کتابخانهی مرکزی دانشگاه تهران به شمارهی ۴۷۳۶ و کتابخانهی ملّی به
شمارهی ۱۵-۶۲۱۴. (رک. امامی و همکاران» ۱۳۹۷: ۲۳-۲۲). فرهنگ عجایباللعه نیز
علیرغم وجود نسخهی خطی منحصربهفرد آن در کتابخانهی مجلس و تصحیح انتقادی
آن تاکنون موردتوجه مصححان در دیوانهای چاپی واقع نشده است. بههمین دلیل,
بررسی اثر حاضر و معرفی مسائل تازهی آن» برای پیشبرد روند روبهرشد رودکیپژوهی»
در این فرهنگ» مژلف ۳۲٩ بار از نام رودکی برای انتساب شواهد ابیات سود جسته
است که در این میان؛ برخی در سار فرهنگها مانند لغت فرس و صحاحلفرس و...
موجود بوده است. ازاینرو نفیسی آنها را در کتاب محیط زندگی... رودکی (دو چاپ
۹ و ۱۳۴۱)» آورده است. بهجز این ابیاتیهستند که يا در انتساب آنها به رودکی
تردید جدی وجود دارد یا صورتی دیگر از ابیات,موجود در دیوان رودکی است (رک.
نگارندگان در پژوهش حاضر».پس, از«بررسی: یکایک«ابیات منسوب به رودکی در
این فرهنگ» تنها یک بیت را تاره دانستهاند. بنا برااهميکت وافر معرفی ابیات تازه از
رودکی» این بیت را پس از بررسی و رفع ایراد موجود در مصرع دوم» به جامعهی ادبی.
در سدهی اخیر مقالههای متعددی بهمنظور مغرفی ابیات نویافته از رودکی در ایران و
تاجیکستان» به جامعهی ادبی معرفی شده است که در هیچیک نشانی از فرهنگ
همچنین در دیوانهای چاپی متعددی که در ایران و تاجیکستان نیز منتشر شده است»
اثری از بیت (یا ابیات تازهی) عجایباللغه وجود ندارد. در میان محققان» شواربیمقدم
در تدوین کتاب دیوان منجیک ترمذی,» سه بیت تازه از این شاعر را با استفاده از این
۰ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۱۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
فرهنگ معرفی کرده است (رک. منجیک ترمذی, ۱۳۹۱: ۳۸). پیش از اين» مدبری در
تهیهی اشعار شاعران بیدیوان نیز از این فرهنگ سود جسته است.۲
ادیبی در فرهنگ عجایباللغه. ذیل واژهی «کدیور» بهمعنی «برزگر و دهقان»» بیت زیر را
در ده او را صد کدیور بیش بود آن کجا بر کارشان کشت و درود
سایر فرهنگهای لغت. ذیل واژهی «کدیور) بهمعانی «کدخدا برزگر باغبان
صاحبخانه» روزگار و...» ابیاتی دیگر از.عنضصری, شمس فخری, خاقانی و... را به
۱ قتقواس غزنوی» ۱۳۵۳: ۱۸۰-۱۷۹؛ حلیمی» بیتا:. برگ ۱۴۰؛ فاروقی,
برگ ۲۳۵ ج۲). بنابراین» این بیت بهجز عجایباللغه. در هیچیک از فرهنگهای مورد
ما برخی از نسخ خطّی لغت فرس را کامل دیدهايم (مانند نسخههای لغت فرس,
سفینهی تبریز (۷۲۱اق)» نسخهی متعلق به عباس اقبال (از روی نسخهی ۷۲۱ق)» نسخهی
مجلس شمارهی ۱۵۶۱۱ (از روی نسخهی ۷۲۱ق)» نسخهی واتیکان (۷۶۶ق) (چاپ
معرفی, تصحیح و واکاوی یک بیت تازه منسوب به رودکی .../سجاد دهقان سس ۲۸۱
دانشگاه تهران ۴۳۵-عکسی, کتابخانهی مرکزی دانشگاه تهران» شمارهی ۴۲۹۸ نسخهی
کتابخانهی ملّی شمارهی ۲۰۳۸۸)» نسخهی دانشگاه پنجاب (عینا همان چاپ ۱۳۶۵ به
تصحیح مجتبایی و صادقی است)» نسخهی کتابخانهی ملک, شمارهی ۵۸۳۹ (۷۲۲ق)»
نسخهی کوپرلو (فرهنگ حلاصه لغت فرس /سدی به تصحیح علیاشرف صادقی» عینا
از روی این نسخه است)» نسخهی نخجوانی و حاشیهی آن (۷۶۶ق) و برخی را نیز
نديدهايم. همهی آنها بهجز یکی» در دست مجتبایی و صادقی بوده است و در تصحیح
لغت فرس (چاپ ۱۳۶۵)» از آن بهره بردهاند. آنها چنین بیتی را در حاشیهی فرهنگ
گزارش نکردهاند. این نسخ عبارت ات از نشلخهی دیوران هند (ایندیا آفیس)» نسخهی
توپقاپوسرایی (۹۰۳ق)» نسخهی فاتح ترکیه (۸۶۵ق) که در تصحیح لغت فرس (چاپ
۵)» دخیل نبوده؛ اما علیاشرف صادقی, گزازش,کرده است که این نسخه نیز در ضبط
شواهد و مدخلها همانند سره کی هي است (ر ص۳۵۴ ۷۶:۱). برای بررسی
سایر فرهنگهای لغت گفتهشده نیز به همین صوّرت و:در حد امکان, هم به نسخههای
خطّی آنها (در صورت دسترسی ما باآن) و هم چاپی؛مراجه کزدیم؛ اما نتیجهای حاصل
نشد. اگرچه ضبط ابیات موجود در فرهنگ /سدی از شاعران پیشگام و بهویژه رودکی,
در سایر منابع مستند مانند منابع بلاغی, جنگهای خطّی و سفینههای شعری کهن و
متاخ کسب: حکایات ریق تفای فارتیای هن ...و بخ موارادیا رود روال نیست؛ اما
ما برای یافتن سرنخی از این بیت» در اینگونه منابع نیز جستوجوی خود را در حد
توان ادامه دادیم. در آنجا نیز بیت منسوب به آروذکی رانیافتیم. به هر روی» فعلا میتوان
همانند بسیاری از ابیات منحصربهفرد رودکی در منابع» این بیت را نیز منتحصربهفرد
دانست و امیدوار بود روزی این بیت یا مقدم و موخر آن در منبعی تازه حاوی سرودههای
رودکی یافت شود. همچنین در بررسیهای ما از دیوانهای چاپی اشعار رودکی» هیچ یک
بیت فوق را از اشعار برجایمانده از رودکی نقل نکردهاند. چاپهای مورد بررسی ما
بهاختصار نام مصححان و سال انتشار از این قرار است: نفیسی (دو چاپ ۱۳۱۹و 4۱۳۴۱
۲ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
(۱۳۸۷)» سردشتی (۱۳۸۸)» قادر رستم (چاپ دوم" ۱۳۹۱ احمدنژاد (۱۳۹۱)» سپانلو
وزن بیت مطابق دو مثنوی معروف رودکی کلیله و دمنه و سندبادنامه» یعنی فاعلاتن
در فرهنگ عجایباللغه. همواره لغات و شواهد شعری» با تصحیف و تحریف ضبط شده
و این گمان میرود که در مصرع دوم بیت پادشده» تحریفی رخ داده باشد؛ زیرا در این
مصرع» یک ایراد دستوری و معنایی در بافت جمله به چشم می خورد.
در این مصرع, «کجا» معادل حرف («که» یکی از ویژگیهای سبکی شعر خراسانی)
است. «آن کجا»» یعنی «آن که)» و مراد «آن کر که» است (رک. دهخدا ۱۳۷۸: ذیل آن
کجا) و در بیت مورد بحث, پنا به ضرورت وزن (یا.ویژگی سبکیی)» باید آن را بهصورت
جمع: «آنانکه) یا «کسانی که» معنی.کرد. "«کشت*و درود»*نیز در این مصرع, مصدرند
(«کشت)»: کشت کردن و «درود؟ درو کزردن). در بیتی دیگزازآزودکی و اشعاری از فردوسی,
اسدی طوسی, نظامی, بوشکور و... نیز کشت وذرود» بههمین صورت به کار رفته است:
تا زندهام مرا نیست جز مدح تو دگر کار کشت و درودم این است.» خرمن همین و شد کار
اما با این توضیح» ایراد موجود در مصرع دوم برطرف نمیشود؛ زیرا «بر کارشان»»
بدون فعل» در ساختار بیت. معنای محصلی ندارّد.* علاوه بر اين» اگر ما مصرع دوم را
بهصورت «برکارشان» بخوانیم" ایراد برجستهی دیگری که نمایان میشود. تطبیقنداشتن
ضمیر منفصل («او» در مصرع نخست و ضمیر متصل «شان» در مصرع دوم است: بهدیگر
سخن, ضمیر متصل «شان» در واژهی «کارشان» در صورتی که قرائت «بر» را رعایت کنیم.
به افرادی بر میگردد که صاحب صد کدیور هستند. حال آنکه در مصرع نخست. ما با
یک شخص (حاو) مواجهیم؛ یعنی باید بیت را این گونه معنی کنیم: «او در روستا بیش از
صد کدیور (حبرزیگر) داشت که برای کار" آنان کشت و درود میکردند». در بهترین
معرفی» تصحیح و واکاوی یک بیت تازه منسوب به رودکی .../سجاد دهقان سس ۲۸۲
حالت. باید اینگونه توجیه کنیم که تطبیقنداشتن ضمیرها در دو مصرع» دلایل دیگری
مانند احترام و... داشته باشد؛ اما در بافت سخن و سبک اشعار باقیمانده از رودکی» چنین
موردی» نمونهی مشابه ندارد که بتوان به مدد آن, بیت را توجیه کرد.
با وجود این دو ایراد بهنظر میرسد که («بر» در «بر کارشان» تحریف «بد» (حبود)
باشد که کاتب (یا مولف) مرتکب بدخوانی از روی نسخهی منقولعنه شده یا به هر دلیلی
اب را به سورت (براه نرشقه است. کی است که شحریف دا به زرا باتوجهبهشباهت
رسمالخطی این دو حرف از موارد شایع در این حوزه است. (دربارهی مانندگی حروف
در برخی رسمالخطها و بروز تصحیف و تحریف» همچنین مشاهدهی برخی نمونههای
آن در متون؛ رک. مایل هروی» ۲۴۷-۲۴۶:۱۳۷۹)؛ با این توضیح.» ما ضبط زیر را باتوجهبه
در ده او را صد کدیور آلیش/بود آن کجا بد کارشان کشت و درود
معنای مصرع دوم نیز بااین تصحیح چنین میشود: آنانکه (کسانی که) کارشان کشتن
۴ تشابه مضمونی مصرع دوم بیت منسوب به رودکی در سرودههای دیگر شاعران
تشابه مضامین» یکی از راههای بررسی سبکشناختی برای تعیین صحت انتساب ابیات
تازه به شاعران بیدیوان وپیش گام.است؛ زیرا؛گاه ممکن است بیت يا ابیاتی تازه در
منبعی بهصورت منحصربهفرد یافت شود که برساختهی مولف يا جاعلان در دورههای
مختلف باشد. بههمین دلیل» بررسی دیگر دیوانها و مجموعههای شعری, میتواند ما را
بررسیهای ما در منابع» حاکی از آن است که بیت مورد بحث, مضمونی است که
دیگر شاعران پس از رودکی نیز آن را در سرودههای خود بهکار بردهاند. هم از این جهت
و هم ویژگیهای سبکی موجود در بیت. مانند کهنگی واژهی «کدیور» و کاربرد «آن کجا»
۶ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
و... نشاندهندهی اصالت بیت و ساختگینبودن آن است. اکنون نمونههایی از موارد مشابه
با سرودهی منسوب به شاعر سمرقند را اینجا بررسی میکنیم:
مصرع دوم سه بیت زیر از اسدی طوسی (در گرشاسبنامه) نظامی و بوشکور
بهگونهای است که تداعی گر مفهوم بیت مورد بحث در عجایباللغه است:
ز شاهانی ار پیشهور گوهری پدر ورزگر داری ار لشکری
که بازاریان مایه دانند و سود کدیور بود مرد کشت و درود
همچنین نظامی گنجوی در شرفنامه. مشابه با سرودهی پیشین چنین سروده است:
به رونق توانم من این کار کرد .: بسه بیرونقی کار ناید ز مرد
چو در دانسه باشد, تمنای سود کدیور"درآید به کشت و درود
علاوه بر این دو بیت» در لغت فرس نیز بیتی منسوب به بوشکور, به استشهاد واژهی
«ورزه) بهمعنی «برزیگر» آمده که مضرع آدوم آن بیشباهت به مصرع دوم بیت منسوب به
بهر دشت ورزه بجستی ز کار" "انبودی بکشت و درودش بکار [کذا]
شایان ذکر است که حضور واژهی («بود»» در ابیات "اسدی. طوسی و بوشکور که
شباهت زیادی به بیت منسوب به رودکی دارد. میتواند دلیلی بر ترجیح تصحیح قیاسی
۴ جایگاه بیت منسوب به رودکی در داستانهای دو مثنوی وی
نکتهی دیگر موضع داستان بیت مورد بحث است؛ نگارندگان باوجود بررسی کتاب
سندبادنامه و کلیله و دمنه» موفق به یافتن موضع دقیق روایت رودکی از داستانهای این
معرفی» تصحیح و واکاوی یک بیت تازه منسوب به رودکی .../سجاد دهقان - ۲۸۵
پیش از اینکه احتمالات را دربارهی موضع داستان بیت بررسی کنیم» بیان این نکته
ضروری است که باتوجهبه اختلافات مضمونی ابیات موجود از کلیله و دمنه و سندبادنامه
و همچنین کمبود ابیات بههمپیوستهی بازمانده از این دو مثنوی,» این آبیات به ما در
شناسایی دقیق منبع مورد استفادهی رودکی کمکی نمیکند. پاول هرن» مصحح لغت فرس
«اینکه رودکی در متن اصلی کلیله و دمنه تا چه اندازه تغییر روا داشته است. از ابیات
پراکندهی موجود بههیچوجه معلوم نمیشود و این نکته که چند بیتی از ابیات موجود به
ترجمهی سریانی بیشتر شبیه است تا به دو متن عربی موجود. در وضع فعلی روایت
عربی که ولف را از روی آنها ترجمه کرده است» نتیجهای چنان که باید بهدست نمیدهد»
بنا به همین دلیل, تاکنون موضع سرایش.برخی:ابیات بازمانده از مثنویهای بحر رمل
مسدس محذوف (مقصور) که وزن دو مثنوی یادشده نیز هست. برای رودکیپژوهان
مشخص نشده است (رودکی, ۱۳۹۷: ۱۷۷). باتوجهبه همین موضوع ما بر اساس مضمون
الف. اگر مضمون بیت در توصیف مال.و«مکنت: یکی از شخصیتهای داستان باشد.
میتوانیم بیت را به برخی حکایات که شخصیت آن فردی توانگر باشد. مرتبط بدانیم؛
نظیر دو حکایت «داستان فرد: گرماوهبان با زن خویش و شاهراده» و «در شهر قنوج
گرماوهبانی بوده معروف و مذکور باآلت و ثزوت» (ظهیری سمرقندی, ۱۹۸۴: ۱۷۳)»
«داستان عاشق و گندهپیر و سگ گریان» او «جوانی بود با جمالی وافر و نعمتی فاخر,
ب. اگر بیت از سندبادنامه باشد» حکایت «زن بازرگان» در تحریر ظهیری سمرقندی»
«در روزگار گذشته و ایام رفته, بازرگانی بوذ کی بنعمت و رفاهت شهرتی داشت. و
بتمول و ثروت معروف و مذکور بوذ و در ابواب عمارت و دهقانی» و حرائت و
۶ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
بازرگانی» حاذق و دانا بوذ؛ بر صنعت اصحاب ضیعت ماهر و در مباشرت اشغال دهقانی
چ. اگر بیت از کلیله و دمنه باشده نزدیکترین متن به مضمون بیت و حتی بند فوق,
مربوطبه باب «شاهزاده و یاران او» است: «و چهارم برزیگر بچهای تّوانا با زور» در
ابواب زراعت بصارتی شامل و در اصناف حرائت هدایتی تمام...» (منشی, ۱۳۸۹: ۴۱۰).
شعر شاعران پیشگام» بهویژه پدر شعر پارسی» رودکی سمرقندی, ازآنجاکه بخشی از
هویت گذشتهی ما را در بر میگیرد»؛برای ما پازییزبانان؛در ایران» تاجیکستان, افغانستان
و.. بسیار درخور اهمیت است. ازآنجاکه ایّن.آثار» بنا به دلایل مختلف از بین رفته و
تاکنون به دست ما نرسیده» بازیابی و معرفی ابیات نویافته در بطن متون و سرچشمههای
مااذر پژوهش حاضر باتر یگ بو ی هینهاگامانده از چشم مصحسات و
رودکیپژوهان در خلال فرهنگ لغت.عجایباللغه رامعرفی و ایراد موجود در مصرع
دوم آن را برطرف کردیم. علاوه بر این ما رد مضمول بیت را در دیگر دیوانهای شعری
موجود جستوجو کردیم و نشان دادیم که ابیاتی دیگر هممضمون با بیت رودکی» از
دیگر شاعران مانند اسدی طوسی, نظامی و بوشکور بلخی دیده میشود. علاوه بر اين» ما
دربارهی موضع بیت در داستانهای سندبادنامه و کلیله و دمنه. پس از بحث دربارهی عدم
تطبیق دقیق مضامین ابیات با داستانها احتمالاتی .را مطرح کردیم.
۱. نفیسی از این فرهنگ در تصحیح و بازیابی اشعار رودکی, استفادهی نکرده است.
۲. مدبری در بیشتر حواشی کتاب. از این فرهنگ نام برده است» برای نمونه (رک. مدبری» ۱۳۷۰:
معرفی, تصحیح و واکاوی یک بیت تازه منسوب به رودکی .../سجاد دهقان ۳ ۲۸۷
۳ هادیزاده در تصحیح خود. از یافتههای محققان تاجیکی و ایرانی پیش از چاپ کتاب بهره
۴ از دیوان رودکی بهتصحیح قادر رستم» دو ترجمهی فارسی موجود است. نخستین برگردان
شاهمنصور شاهمیرزا (چاپ۱۳۸۷) که محشون از غلطهای تایپی و ترجمهای است؛ دومی
ترجمهی دوباره از همین چاپ است. با حذف غلطهای پیشین و زیر نظر دکتر حسن انوشه.
چاپ ۱۳۹۱ در مسسه فرهنگی اکو. شایان ذکر است که قادر رستم از تمامی یافتههای پیش از
اثر خود در این تصحیح سود جسته و از این بابت ضعف دسترسی نگارندگان به آثار منتشرشده
۵. شایان ذکر است که در حاشیهی نسخهی لغت فرس نخجوانی؛ ذیل واژهی «داسگاله» بیتی
دیگر هموزن با دو مثنوی یادشده» آمده که:در.آن واژهی.«کدیور» بهکار رفته؛ اما بهنظر میرسد
این بیت در حکایتی دیگر جز بیّت«موازد بت آمده باشد:
چون درآمد آن کدیور 36 زقت بیل هو داسگاله برگرفت
۶. در لغتنامه» واژهی «بر کار» با معانی مختلفی, از جمله: «آگاه به کار» مسلط به کار, مقابل بیکار,
موش زب مجاز) سر و دی یط ماگ معتیاییت. کارگر نمیافتد
»ى «برای کار آنان» معادل «بر کارشان» است. چرف اضافه «بر) گاهی در متون معنی «برای» بهر,
پی» میدهد و شواهدی نیز دارد (رک. دهخدا ۱۳۷۸: ذیل بر). «روی کار» هم معنی میدهد؛
یعنی اگر برای جمله فعل و ضمیر مناسب بیاوریم» چنین معنیای حاصل خواهد شد: «روی (بر
سر) کار او کشت و درود میکردند» یعنی «برای او کشاورزی میکردند».
۸ ضبط «ز کار» در این مصرع, قافیهی بیت را نادرست میکند.
۵۸ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
معرفی, تصحیح و واکاوی یک بیت تازه منسوب به رودکی .../سجاد دهقان سس ۲۸۹
ادیبی. (۱۳۸۹). عجائباللّغه (فرهنگ فارسی به فارسی). به تصحیح محمود مدبری» کرمان:
اسدی طوسی, ابومنصور غلیپن احمد. (۱۳۱۲). نسخهی حطی لغت فرس نخجوانی با
عنوان مشکلات در پارسی دری به خط عبرت نائینی» کتابتشده از روی نسخهای به
تاریخ ۷۶۶ و کتابت حسامالدین حافظ ملقب به نظام تعریفا. کتابخانه مجلس,
امامی» نصرال مژگان شیرمحمدی و سجاد دهقان. (۱۳۹۷). «بررسی ابیاتی نویافته از
رودکی در فرهنگی ناشناخته». شعرپژوهی (بوستان ادب)» سال ۱۰ شمارهی ۲ پیاپی
جنیدی جعفری,» محمود. (۱۳۹۴). رودکی چنگ برگرفت و نواخت. تهران: در نویسا.
۰ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۱۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
حافظ اوبهی, سلطانعلی هروی. (۱۳۶۵). تحفهّالا حباب. بهکوشش فریدون تقی زاده طوسی
حلیمی, لطفاله. (بیتا). شرح بحرالغرائب. نسخهی خطّی کتابخانهی مجلس» (بیکا)»
رودکی» جعفربن محمد. (۱۳۹۱). دیران ابوعبداله جعفراین محمداین حکیم ابن
عبدال رحمان اب نآدم رودکی سمرقندی. تهیه» تصحیح,» پیشگفتار و حواشی قادر رستم
زیر نظر صفر عبدالّ برگردان شاهمنصور شاهمیرزا تهران: موسسه فرهنگی اکو.
سروری کاشانی» محمد قاسمین محمّد. (۱۳۳۸). فرهنگ مجمعلفرس. تصحیح محمد
صادقی, علیاشرف. (۱۳۹۳). لغت رس دانشنامه ی زبان و ادب فارسی. ج ۵ تهران:
ظهیری سمرقندی, محمدبن علیبن محمد. (۱۹۸۴). سندباذنامه. باهتمام و تصحیح و
فاروقی» اشرفابن شرف المذکر. (۸۰۷ق). نسخهی آعکسی کتابخانهی مرکزی دانشگاه
فرهنگ فارسی مدرسه سپهسالا ر. (*۱۳۸)تصحیح دکتر علیاشرف صادقی» تهران: سخن.
قواس غزنوی» فخرالین مبارکشاه. (۱۳۵۳). فرهنگ قواس. به تصحیح نذیر احمد. تهران:
مایل هروی» نجیب. (۱۳۷۹). تاریخ نسخهپردازی و تصحیح انتقادی نسخههای خحطّی.
معرفی» تصحیح و واکاوی یک بیت تازه منسوب به رودکی .../سجاد دهقان سس ۲۹۱
مدبری» محمود. (۱۳۷۰). شرحاحوال شاعران بیدیوان در قرنهای ۴۰۳ ۵۰ هجری قمری.
منجیک ترمذی,» علیبن محمّد. (۱۳۹۱). دیوان منجیک ترمذی. بهکوشش احسان شواربی
منشی» نصراله. (۱۳۸۹). ترجمهی کلیله و دمنه انشای ابوالمعالی نصراللّه منشی. تصحیح
نفیسی, سعید. (۱۳۱۹). احوال و اشعار ابوعبدالله جعفر ین محمّد رودکی. جلد۳. تهران:
. (۱۳۴۱). محیط زندگی واحوال و اشعا ر زودکيی. تهران: کتابخانهی ابنسینا.
نظامی» الیاسبن یوسف. (۱۳۹۳). شرفنامه. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: امیرکبیر.
وفایی» حسین. (۱۳۷۴). فرهنگ فارسی (معرزوف به فرهنگ وفایی) براساس نسخههای
خطی موجود در چین. به تصحیح تن هوی جو تهران: دانشگاه تهران.
کتابچی و اخوان فرزندان مرحوم حاج سیداحمد کتابچی, اسلامیه» چاپ سنگی,
۲ مجلهی شعرپژوهی (بوستان ادب)/ سال ۸۳ شمارهی ۲ تابستان ۱۶۰۰ (پیاپی۸ع)
| بازیابی و تصحیح اشعار شاعران پیشگام و متقدم، به ویژه استاد شاعران رودکی سمرقندی، یکی از بایسته های فرهنگی برای پیش برد زبان و ادبیات فارسی است. شعر رودکی در طول تاریخ، همواره موردتوجه شاعران و ادیبان بوده و امروزه نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از دیوان پُرشعر این شاعر که بنا بر گفته ی محققان، بیش از صدهزار بیت بوده، اکنون مقدار ناچیزی موجود است. همین مقدار اندک نیز با مراجعه ی متعدد و بی شمار محققان و رودکی پژوهان معاصر، مانند سعید نفیسی، براگینسکی، میرزایف، علی اشرف صادقی و شماری از رودکی پژوهان در ایران و تاجیکستان، به دست ما رسیده است. نگارندگان باتوجه به اهمیت وافر بازیابی اشعار رودکی در سرچشمه های کهن، با بررسی یکی از فرهنگ های شعری متعلق به عهد عثمانی، به نام عجایب اللغه از فردی به نام ادیبی، بنا دارند بیتی منسوب به رودکی را که تاکنون از دید مصححان و رودکی پژوهان مستور مانده است، در بخش نخست این جستار معرفی و ایراد موجود در مصرع دوم آن را برطرف کنند. در بخش پایانی نیز موضع بیت را در دو مثنوی کلیله و دمنه و سندبادنامه از رودکی بررسی کرده ایم. |
8,093 | 452340 | ۱ دانشجوی ذکتری مدیریت ورژشی» پردیس الیرز دانشگاه تهران» تهران» ایران
: دانشیار مدیریت ورزشی» دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی» دانشگاه تهران» تهران» ایران
۳ دانشیار مدیریت ورزشی» دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی» دانشگاه تهران» تهران» ایران
۴ استادیار مدیریت ورزشی» دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی» دانشگاه تهران» تهران» ایران
۰ _تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
امروزه پوشاک ورزشی یک امر معمول و پرطرفدار شده است» چرا که به قشر جوان شیوه
زندگی راحتتر و متنوع تری را هدیه میکند. مصرف کنندگان نه تنها در فعالیتهای ورزشی از
پوشاک ورزشی استفاده میکنند» بلکه لباس ورزشی در خانه» مدرسه» محل کار و يا هنگام اوقات
فراغت هم مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این همواره در صنعت پوشاکک ورزشی گرایش به
سمت طراحی مناسب و طراحی ورزشی در کنار هم قرار دارد. عاشقان ورزش» فعالیتهای ورزشی
مورد نظرشان را با لباس مورد علاقهشان ترکیب میکنند تا هنگام تمرین» جذابتر و شیک پوش
باشند. بنابراین خطوط مختلف در پوشاک ورزشی مدرن» بازار جوانان را هدف قرار میدهند.
معمولا مشتریان نوجوان و جوانان توجه بیشتری به پوشیدنالباس مارک دارند و در بازار پوشاک
ورزشی بیشترین خرید متعلق به این قشر میباشد. آنها پول زیادی را صرف مطرح نمودن خود» به
روز بودن و زیبایی پوشاک خود میکنند. لذا صنعت پوشاک ورزشی هميشه طرفداران خود را از
این قشر داشته و بسیاری از شرکتهای مشهور پوشاک ورزشی توجه خود را معطوف جوانان
پوشاک ورزشی بخش مهمی از بازار محصولات ورزشی است که در درجه اول به عنوان الیسه
ساخته شده برای مشار کت ورزشی تعریف میشود» هرچند در حال حاضر شامل لباسهایی میشود
که مردم برای فعالیتهای. روزانه میپوشند ,312۷2770 ,۷۷۵8067 ,1.66 ,51008 ,13/10 ,16۵)
(2012 ,۷۵۳8 200. درحالی که برخی از محصولات را میتوان فقط برای یک رشته ورزشی
استفاده کرد لباس ورزشی و برخی ازکفشهای ورزشی استفادههای متعدد دارند و یا در طول
فعالیتهای کلی که شامل ورزش نیست پوشیده میشود. بنابراین» اندازه و بازار هدف محصولات
پوشاکک ورزشی تا حدودی بزرگ؛تر ازکالاهای ورزشی تخصصی است. این روزها پوشاک
ورزشی به یک مسئله مهم و رایج تبدیل شده است به طوری که جوانان با آن آرامش بیشتر در
شیوه زندگی» تطبیقپذیری و احساس راحتی بیشتری دارند. این باعث شده است تولید کنندگانی
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ 3 ۲۱
مانند نایک و آدیداس شروع به گسترش کسب و کار خود به خصوص در آسیا کنند» آنها این
پتانسیل را دارند که به فروش حجم بالاتری از محصولاتشان برسند (2008 ,7۵۵ ۳0۵0۵8).
از سوی دیگر بازار جهانی پوشاک ورزشی یکی از بازارهایی هست که رقابت در آن بسیار
زیاد میباشد و یکی از مهمترین حوزههای برند در بازار پوشاک محسوب میشود 204 ,1008)
(2009 ,/(112۷16. برندهای پوشاک ورزشی از پیچیدگیهای زیادی برای ایجاد یک ارزش ویژه
برند قوی و ایجاد وفاداری به برند از طریق ایجاد و شخصیت برند ممتاز برخوردار هستند. شخصیت
برند پوشاک ورزشی اثربخشی فعالیتهای ارتباطات بازاریابی را بهبود میبخشد ,9ن137210)
(2009 ,727221026110 هه اانصط5. اخیرا شخصیت برندهای ورزشی (مانند» سازمانها» تیم-
ها رویدادها و پوشاک) توجه زیاد محققان رابه خود جلب کرده است. ویژگیهای باطنی و
پیچیده برندهای ورزشی میتواند براذرزاک, ارزیابیها.و ترجیحات مصرف کنند گان از این برندها
تاثیر گذار باشد (2005 ,3۳07069 800 ,۳۳۵108). بنابراین» شناخت ادراک مصرفکنندگان از
شخصیت برندهای ورزشی میتواند دید گاه مطلوبی را برای محققان و مدیران بازاریابی فراهم سازد
تا از این طریق بتوانند استراتژیهای بازاریابیشان را تدوین کنند (2012 ,190180).
مدتها بود که برند تنها به عنوان بخشی از محصول فیزیکی قلمداد میشد و بیشتر تعاریف برند»
تعبیری از برند به عنوان یک واژه» نام و پا علامت تجاری داشت 270 ,0072755070 ,6 3070327)
(2005 ,ط5۷60880. امروزه برند چیزی فراتر از این اموز است:ارتباط با برند و ویژگیهای آن
متأثر از ادراکات مشتری است وکاملا ذهنی .است (۷7004/:2004). مشتریان اغلب با دادن
شخصیت به برندها برای آنها جنبه انسائی قائل"میشوند و بازاریابان اکثر اوقات به کمک جایگاه-
پابی» این ادراکات را ایجاد یا تقویت میکنند (2010 ,31076۷6086 ,۷2(/12). در این راستا
۸6۲ (1997) شخصیت برند را مجموعهای از خصیصههای انسانی مرتبط با آن تعریف نموده
است. در واقع مفهوم شخصیت برند از مفهوم شخصیت انسان نشأت میگیرد. جایی که افراد با
نسبت دادن خصیصههای شخصیتی به برندها ارتباطی پایدار با آن برقرار میسازند و از این طریق»
7۲ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
خود ایده آل و واقعیشان را ابراز میکنند. همچنین 3/6872 (2007) اظهار میدارد ظاهر هر
برند» شخصیت بیرونی آن است که به وسیله یک برند نشان داده میشود. همانند یک شخص و این
شخصیت بیرونی چیزهایی است که به زندگی یک برند داده میشود و همچنین به عنوان رابط بین
مصرف کننده و برند چه حالاو چه آینده به کار میرود. شخصیت برند مفهوم وسیع و جامعی است
که شامل همه خصیصههای محسوس و غیرمحسوس یک برند» گفتن باورها ارزشها» تعصب»
ویژگیها علایق و میراث است و آن چیزی است که برند را بینظیر میسازد ( ,۳01070167 ,۸8166۲
از سوی دیگر از نظر مصرفکنندگان برند جز مهمی از محصول محسوب میشود. ساخت
یک برند قدرتمند در بازار» هدف بسیاری از سازمانهاننت. متخصصان مالی بر اين عقیدهاند که
برند تجاری میتواند ارزشی بیش از ارزش متداول ایجاد نماید. امروزه برند دیگر تنها یک ابزار
کارآمد در دست مدیران نیست..پزند یک الزام استراتژیک است کهسازمانها را در جهت خلق
ارزش بیشتر برای مشتریان و همچنین ایجاد. مزیتهای رقابتیپایدار کمک مینماید ( ,1۳۸1107
3). برندهای موفق باعث افزایش اعتماد به محصولات و خدمات ناملموس میشوند و مشتریان
قادر به تجسم وشناسایی بهتر خدمات آنها میشوند. همچنین سطح بالایی از ارزش ویژه برند میزان
رضایت مشتری» قصد خرید مجدد و سطح وفاداری را افزایش میدهد. آنها بیان کردهاند که
تلاشهای فراوانی به منظور ایجاد و حفظ ارزش اویژه برند مبتنی بر مشتری به منظور شناسایی
اهمیت ارزش مشتری برای شرکتها پاید صورات بگیرد. لذا اندازه گیری ارزش ویژه برند مبتنی بر
مشتری در بازاریابی برند حیاتی است. به علاوه ارزش ویژه برند با پشتیبانی از ارزش مشتریان» به
طور غیرمستقیم ارزش شرکت را افزایش میدهد (2008 ,1۳۵08 200 161۳).
ارزش ویژه برند و ارزش مشتری منتقل کننده ارزش به شرکتاند از طریق بالا بردن اثربخشی و
کارایی برنامه های بازاریابی» وفاداری به برند» قیمت و حاشیه سود توسعه برند» اهرم تجاری و
مزیت رقابتی (1991 ,۸2166۲). امروزه اکثر مدیران بازاریابی به این باور رسیدهاند که ارزش واقعی
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ ] ۲۳
در درون محصول يا خدمت وجود ندارد» بلکه این ارزش در ذهن مشتریان بالقوه و بالفعل قرار
دارد و برند است که این ارزش را در ذهن آنها تداعی میسازد. ایجاد ارزش ویژه برند یکی از
بخشهای مهم در ایجاد برند است. ارزش ویژه برند» ارزش ادراکی مشتریان از محصولات و
خدمات را تحت تاثیر قرار میدهد. نتیجه صحیح ارزش ویژه برند وفاداری بالاتر» شکنندگی کمتر
فعالیتهای بازاریابی رقابتی و بحرانهای بازاریابی» پاسخ بسیار منعطف به تغییر قیمت» اثر بخشی
بالای ارتباطات بازاریاپی» احتمال فرصتهای صدور مجوز ایجاد جذابیت بالاتر برای سرمایه-
گذاران و کسب حمایت بیشتر از سوی سهامداران است (2006 ,۳7306).
شناساندن ویژگیهای یک برند مناسب به مشتریان و نقش آن در ایجاد و تحکیم وفاداری
مشتریان به برند شرکت که به رشد و تحکیم حضور محصول شرکت در بازار خواهد انجامید»
مسئلهای است که شرکتها با آن سر وکار دارند.و این در حالی انتت؛ که اغلب آنها مفهوم رقابت
در فضای رقابتی جدید را به درستی درک نکرده وه گیری موثری نداشتهاند که این عدم
انطباق اثر تخریبی بر روی جایگاه برند دارد (2010 ,1 ,50208 200 ,8 ,7272069 30ر509).
در این راستا 1028 (2015) نشان داد که:.از بین ابعاد هفتگانه شخصیت برند پوشاک ورزشی
ابعاد شایستگی» جذابیت» صداقت و نو آورای تاثیراثي معنیداری بر ارزش ویژه برند پوشاکهای
ورزشی دارند. اما ابعاد فعالیت, هیجانانگیز بودن و خشن بودن بر ارزش ویژه برند پوشاکهای
صنعت کالاهای ورزشی با تولید حجم. انبوه و پراکنده .در مناطق مختلف جغرافیایی آنها
مشخص میشود. در بازار پوشاک ورزشی,» برندها به طور مداوم سعی در تحکیم و به رسمیت
شناختن نام تجاری و توسعه خط جدید محصولات ورزشی برای به دست آوردن سهم بیشتری از
بازار دارند. یکی از استراتژیهای مهم این شرکتها توجه به طريقه استفاده از پوشاک ورزشی در
مصرفکنندگان است. از یک سو با ایجاد فرهنگک ورزش گرایی در سطح جهان و افزایش تعداد
ورزشکاران در سطوح مختلف» احساس نیاز به وسایل و لوازم ورزشی» تجهیزات و پوشاک
۴ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
ورزشی رو به افزایش است اما در دیگر سو شرکتهای ارائهدهنده چنین خدمات يا محصولاتی نیز
گسترش یافتند و برای به دست آوردن سهم بیشتر از بازار به رقابت پرداختند. لذا معرفی ویژگیهای
مشتریان به طور عام و مشتریان کالاها و خدمات ورزشی به طور خاص و تعبین پارامترهایی که
بتواند در میزان استقبال از محصولات و خدمات ورزشی موثر واقع شود از اهمیت به سزایی
برخوردار است. برندها میتوانند نسبت به ارائه محصولات و خدمات جدید با توجه به نیازها و
سلایق مصرفکنندگان اقدام کنند و مصرفکنندگان نقش مهمی دراستراتژی گسترش برند ایفا
میکنند. در صورت آگاهی از نگرش مشتریان ورزشکار و غیرورزشکار در مورد ابعاد ارزش ویژه
برند و در صورت یکسان بودن ابعاد ارزش برند در بین هر دو گروه مشتریان میتوان از آن ابعاد
جهت گسترش برند استفاده کرد. در نتیجه ابغادی, که تأثیر بیشتری در توسعه برند دارند» شناسایی
نموده و میتوان در استراتژیهای بازاریابی بر روی این عناصر تمرکز نموده و منابع بیشتری را به
آن اختصاص داد. در رابطه با اهمیت شخصبت برند» میتوان.به.تأثیر آن بر رفتار مصرف کنندگان
اشاره کرد به گونهای که شخصیت برنداهسته مرکزی وانزدیکترین متغیر در تصمیم گیری مشتری
در هنگام انتخاب است و میتواند در تثببت یک رابطه با برندی خاص نقش ایفا کند ( ,۸۵16۲
46)). از این رو هدف راهبردی شخصیت برند "توسعه ارتباطی معنادار و قوی با مصرف کننده
است (2007 ,62 8/2711 200 ,۳۳۵ ,37۵۷0 بلذت)). در مجموع» با توجه به ادبیات قبلی» آشکار
است اگر بازاریابان ورزشی و يا ش رکتها بتوانند درک بهتری از نگرش» احساس و عمل مشتریان
نسبت به یک برند داشته باشند» آنها مزیت رقابتی بهتر او مشتریان وفادارتری را به دست می آوردند.
افزایش رقابت در بازارهای جهانی و بالطبع هزینههای بازاریابی» بهبود اثربخشی فعالیتها و
استراتژیهای بازاریابی را ضروری ساخته است. از سویی جذابیت بازار ایران» افزایش رقابت میان
کالاهای خارجی و فقدان بررسیهای کافی در این زمینه در بازار ایران» لزوم پژوهشهای از اين
دست را در ایران بیش از بیش ضروری مینماید ( ۵00 ,1369۵۳ 7200 ,1101027722060
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ لت ۲۵
از سوی دیگر امروزه محبوبیت برند به عنوان یک سرمایه شناخته شده است و مشتریان
حاضرند هر قیمتی را برای برند موردنظر خود پرداخت کنند. اگر چه فروشندگان کمی در بازار
پوشاک ورزشی وجود دارد اما با این حال همین تعداد کم» فروشندگان قدرتمندی هستند که
رقابت تنگاتنگی در بازار پوشاک به وجود آوردهاند. برند مشهور با صرف سرمایه و زمان در پی
تثبیت هویت برند خود» حفظ وفاداری و محبوبیت برند و توسعه خطوط تولید جدید در زمینه
ورزش هستند تا بتوانند سهم بیشتری از بازار را در اختیار داشته باشند. بنابراین» برند به عنوان
بزرگکترین منبع ارزش ویژه رقابتی در صنعت باقی مانده است؛ از این رو ارزش ویژه برند نقش
استراتژیک در کمک به مدیران برند پوشاک ورزشی در به دست آوردن ارزش ویژه رقابتی و
تصمیم گیری عاقلانه در مدیریت دارد. از طرف دیگر با توجه به این که برندهای پوشاک ورزشی
از طریق ایجاد شخصیت برند میتوانند بر بسیاری از پیامدهای مثبت و به عبارتی دیگر بر مزیت
رقابتی نائل شوند» بنابراین شناسایی,ابعاد شخضیّت برند وشاک وروشی یکی از ابهاماتی است که
در داخل کشور برای برندها در حوزه پوشاک ورزشی باقی مانده است» از این روه پژوهش حاضر
ابقدا درصدد تعیین ابعاد شخصیتابرندهایسروشا کگاورزشیی«ه رسوی دیگر شناسایی ایعاد
شخصیت برند پوشاک ورزشی میتواند در ذهن مصرف کنندگان پیامدهای مثبت و منفی متفاوتی
داشته باشد» لذا پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوال است که کدامیک از این ابعاد شخصیت
برند میتوانند بر ارزش ویژه برندهای پوشاک ورزشی تاثیر داشته باشند؟
این تحقیق از نوع تحقیقات ترکیبی (آمیخته) میباشد که در دو مرحله کیفی و کمّی انجام
شده است. در بخش کیفی از رویکرد پدیدارشناسی و در بخش کمی از رویکرد مدلسازی
معادلات ساختاری (51:3/۱) استفاده شد. در بخش کیفی به منظور گردآوری اطلاعات ابتدا
مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته و چهره به چهره انجام شد و در بخش کمّی نیز دادهها از طریق
۶ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شد. در بخش کیفی, دادههای گرد آوری شده ابتدا کدگذاری
اولیه شد و سپس مولفهها و مقولههای اصلی استخراج و و از مولفههای استخراج شده زیرمولفههای
فرعی نیز اسخراج شد و از طریق آنها ابزار کمّی طراحی شد. روش تجزیه و تحلیل دادهها در
بخش کیفی بر اساس روش پدیدارشناسی مبتنی بر الگوی اصلاح شده کولایزی بود. بدین صورت
که تجارب شخصی و مرتبط با پدیده مورد مطالعه توصیف و سپس فهرستی از جملات و عبارات
معنی دار ایجاد شد. سپس محقق به تعبیر و تفسیر جملات و عبارات معنیدار فهرست شده پرداخته و
به منظور ایجاد مضامین آنها را در قالب واحدها و اطلاعات گروهبندی کرد. در گام بعدی» محقق
مضامین به دست آمده را که حاصل تجربیات شر کت کنند گان بود را ارائه (توصیف متنی) و سپس
با توصیف زمینه و محیط تجربیات شرکت "کنندگان اب ارائه توصیف ساختاری از شخصیت و
ارزش ویژه برند پرداخت. پس از تدوین توصیفهای متنی و ساختاری» یک توصیف ترکیبی از
عبارات بیان شده از سوی شرکتکنندگان ارائه شد که ماهیت.و جوهر. کلی پدیده مورد بررسی
بود. در بخش کمی نیز برای آزمون مدل ساختاری,» از مدلسازی معادلات ساختاری با نرمافزار
جامعه آماری اين تحقیق در بخش کیفی» متخصصان و خبرگان و همچنین مدیران فروش و
فروشندگان ۵ برند پوشاکک ورزشی داخلی (دایی» جامه پوش آرا تابان» درفش ایران» مصطفی) به
عنوان منابع انسانی حوزه بازاریابی بودند که نمونه گیری آماری و ادامه مصاحبهها تا رسیدن به اشباع
نظری ادامه یافت. در بخش کمی نیز مشتریان بزندهای:پوشاک اورزشی بودند که به دلیل نامشخص
بودن تعداد دقیق مشتریان» نمونه آماری براساس جدول مورگان برای حجم جامعه نامشخص, ۳۸۴
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ لّلّ ۲۷
از تحلیل مصاحبههای انجام شده با ۱۵ نفر مشارکت کننده در بخش کیفی ۶ مولفه اصلی
برای شخصیت برند استخراج شد و برای ارزش ویژه برند نیز ۴ مولفه اصلی استخراج شد که هر
کدام از این مولفههای اصلی در زیر مضمونهای مختلف طبقهبندی شدند که در جدول شماره ۱
جدول ۱. مضامینی از تجارب متخصصان» خبرگان و مدیران و فروشندگان از شخصیت و ارزش ویژه برند
جذاییتا شیک بودن» خوشگل بودن» سادگی» به روز بودن» زیباییشناختی» شادی
اصالت تاریخچه» قدمت» هویت» جهانی بودن» مغرور مقبولیت» شهرت» وجهه
۱ 5 ۹ استفاده از فناوری» منحصر به فرد:بودن» دانش دوست» عدم اشباع پذیری»
کیفیت ادراک شده ارزش افزوده» تجربه مستقیم» تجربه غیرمستقیم» کلنیک محصول» تعامل»
نوع پیام» نوع رسانه» پیام رسان» گیرنده پیام» زمان» دسترسی» بازاریابی
5 آگاهی برند حسی» ترویج, تبلیغات. روابط عمومی» اطلاع رسانی» تبلیغات دهان به دهان»
جذابیت» زمان» تنوع اعتماد» مقبولیت» شهرت» جلب توجه نمودن» مد روز
بودن» متقاعد کننده بودن» شیک بودن» مدیریت تجربه» مکان» تصویر برند
براساس یافتههای بخش کیفی» ابعاد شخصیت برند از دیدگاه شرکتکنندگان عبارتند از:
جذابیت» اصالت» اعتماد» خلاقیت و نوآوری» صلاحیت و شایستگی و تخصص. همچنین براساس
۸للط تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
نتایج حاصل از کدگذاری مصاحبهها کیفیت ادراک شده» آگاهی برند» تداعی برند و وفاداری به
جدول ۲. نتایج آزمون بارتلت و کیسر - می یر و اولکین
سطح معنیداری آزمون کیسر- می یر و اولکین! نشان داد که اندازه نمونه از کفایت لازم
برخودار است.اگر نتایج آزمون کیسر - میایر و اولکین» پالاتر از ۰/۷ باشد مناسب بودن عوامل را
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ لّلّ] ۲۹
۳۰ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
نتایج تحلیل عاملی مندرج در جدول ۳ نشان میدهد که تمامی شاخصهای مربوط به پرسشنامه
شخصیت برند به جز سوال ۳ دارای بار عاملی بالاتر از ۰/۴ میباشند. بنابراین از بارعاملی و مقادیر
1 مورد قبولی برخوردارند و برای سنجش شخصیت برند شاخصهای مناسبی محسوب میشوند.
همین سوان ۳ به دلیّل بار عاتلی, کسر از ۰/۴ از سوالات پرسنامه لاف :میشود. علاوه بر این»
۵1 ۵۵ ,۷۵16 ,م3 (1996) ملاک واریانس مستخرج از سازه ها! را ۰/۵۰ را پالای
۰ در نظر میگیرند. بر این اساس طبق جدول ۳ میتوان مشاهده کرد که تمام ابعاد پرسشنامه
شخصیت برند دارای واریانس بالای ۰/۴۰ و از وضعیت مطلوبی برخوردار هستند. همچنین پایای
ترکیبی (ضریب دیلون - گلداشتاین) نیز از ملاک ۰/۷۰ بالاترآمیباشند که نشاندهنده قابل قبول
بودن آنها میباشد. بنابراین» می تواشکت گیروابی خمکلای بقامه شخصیت برند موره تأیید
9 محصولات با برند ... سطح عملکردی مناسبی دارند ۲۱۳/۰۲ ۸۳
قابلیت اعتماد و اطمینان به محصولات برند ... خیلی بالاست ۲۱۳۷۳ ۸۳ ۶ ۹
9 طوّلن مر محصبولانت ,پا برند رید پالاسنت ۱/۰ ۸
1 محصولات با برند ... باید کیفیت خیلی خوبی داشته باشد ۹/۳۷ ۰
محصولات با برند ... دارای ویژگی های عالی است ۱۳/۱۴ ۴
برخی ویژگی های برند ... سریع به ذهنم خطور می کند ۹/۵۰ 8۸
ر۹ من می توانم به سرعت برند ... را از بین برندهای رقیب ۱۱/۳۳ ۲
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ للّ] ۳۱
از وجود برند ... در بازار آگاهی دارم ۱۳/۴۸ ۷
من تبلیغات این برند را بیشتر مواقع از رسانه ها میبینم ۱۸۷ ۴
تاکنون محصولات برند ... را خریداری نموده ام و با آن آشنا
در حال حاضر نیز محصولات برند ... را دارم و از آن استفاده
برند... نسبت به برندهای رقیب» تصویر برند منحصر به فردی
من به افرادی که برند ... را میپوشند احترام میگذارم و
9 من تصویر برند ... را دوست دارم ۱۱/۳۸ ید ۵۰ ۸۵
3 شرکت هایی که محصولات برند ... تولید میکنند را دوست
نام برند ... را به سرعت به یاد می آورم ۱۱/۹۵۹۷ ۰
من خودم را وفادار به برند ... می دانم ۱۰/۲ ۸۵۹
موقع خرید پوشاکک ورزشی انتخاب اول من برند ... هست ۲۱/۸۰ ۸۹
من خرید محصولات برند ... را تا زمانی که رضایتم را جلب ۸۳۱ ۵۹
9 با وجود بالاتر بودن قیمت محصولات برند ... همچنان ترجیح ۲۱۳/۲۶ ۹۱
5 می دهم محصولات آن را خریداری کنم ۰/۱ ۰/۹۱
برای خرید پوشاک ورزشی جایی می روم که محصولات ۱۸ ۳
در خرید بعدی از محصولات برند ... خریداری می کنم ۱۹/۹۰ ۰/۹
اگر محصولات برند ... در فروشگاه باشد تمایلی به خرید ۱۳/۷۵ ۶۵
نتایج تحلیل عاملی مندرج در جدول ۴ نشان میدهد که تمامی شاخصهای مربوط به پرسشنامه
ارزش ویژه برند به جز سوال ۱۱ دارای بار عاملی بالاتر از ۰/۴ میباشند بنابراین از بارعاملی و
7۲ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
مقادیر 1 مورد قبولی برخوردارند و برای سنجش ارزش ویژه برند شاخصهای مناسبی محسوب
میشونه: قمچتیق سول ٩۱بیه ذلیل بارغاملی کمتر ار ۸۴ از سوالات, برستهامه جلف میتوند
براین اساس طبق جدول ۴ میتوان مشاهده کرد که تمام ابعاد پرسشنامه ارزش ویژه برند دارای
واریانس بالای ۰/۴۰ و از وضعیت مطلوبی برخوردار هستند. همچنین پایایی ترکیبی (ضریب دیلون
- گلداشتاین) نیز از ملاک ۰/۷۰ بالاتر میباشند که نشان دهنده قابل قبول بودن آنها میباشد.
بنابراین» میتوان گفت که روایی همگرای پرسشنامه ارزش ویژه برند مورد تایید میباشد.
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ 4] ۳۳
نتایج جدول ۵ وزنهای رگرسیونی استاندارد شده مدل را نشان میدهد.
صلاحیت و شایستگی ----> ارزش ویژه برند ۸۹ ۱/۳۰ عدم تایید
خلاقیت و ن وآوری ----> ارزش ویژه برند ۹ ۵ عدم تایید
۴ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
با توجه به ضریب رگرسیونی ۰/۲۵۸ و نسبت بحرانی ۲/۳۷ که خارج از بازه ۱/۹۶ قرار دارد (بر
اساس قاعده خطای پنج درصد در ناحیه رد فرض صفر برای مقادیر خارج بازه ۱/۹۶ تا ۱/۹۶- هر
پارامتر مدل)» میتوان گفت که اصالت بر ارزش ویژه برند تاثیر مثبت و معنیدار دارد. اما اعتماد با
ضریب رگرسیونی» ۰/۰۰۴ و نسبت بحرانی ۰/۰۳ جذابیت با ضریب رگرسیونی ۰/۱۴ و نسبت
بحرانی ۱/۳۶» صلاحیت و شایستگی با ضریب رگرسیونی ۰/۱۸ و نسبت بحرانی ۱/۳۰» تخصص با
ضریب رگرسیونی ۰/۰۳ و نسبت بحرانی ۰/۲۴ و خلاقیت و نوآوری با ضریب رگرسیونی ۰/۰۶ و
نسبت بحرانی ۰/۵۰ که در بازه ۱/۹۶ قرار دارد (بر اساس قاعده خطای پنج درصد در ناحیه رد
فرض صفر برای مقادیر خارج بازه ۱/۹۶ تا ۱/۹۶- هر پارامتر مدل) قرار دارند» بر ارزش ویژه برند
تاثیر معنیداری ندارند. علاوه بر اين» میزان صریب تعییق"تخاکی از آن است که اصالت برند ۲۹/۵
ی میانگین واریانس استخراجی . پایایی ترکیبی . ضریب تین آلفای مقادیر اشتراکی افزونگی
ی (۸۳) ۴) را کرونباخ ( 2 60) (0 042 86۵)
همچنین برای بررسی برازش مدل از شاخص )ی استفاده میشود. برای بدست آوردن
برازش مدل در ابتدا باید مقدار اشتراکی متغیر وابسته (ارزش ویژه برند) را (۰/۳۹۹) و سپس مقدار
ضریب تعیین(۰/۲۹۴) را در نظر گرفت و سپس این مقادیر را در فرمول زیر گذاشت.
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ [ل] ۳۵
در نتیجه مقدار شاخص ۲0۳ برابر است با ۰/۳۴۲ که این عدد با توجه به سه مقدار ۰/۰۱ ۰/۲۵ و
۶ به عنوان مقادیر ضعیف» متوسط و قوی برای 70۳)» حاکی از برازش کلی قوی میباشد.
هدف کلی پژوهش حاضر تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
بود. یافتهها نشان داد که از بین ابعاد شخصیت برند تنها اصالت برند بر ارزش ویژه برند تاثیر مثبت
معنیداری دارد. اصالت برند نگرش مثبت نسبت به برند است و در به وجود آوردن پاسخ مثبت به
برند کمک میکند تا در فعالیتهای خرید مشتری تاثیرگذار باشد. اصالت در واقع معیاری است در
برابر تمام برندها که با آن قضاوت شایسته میشوند:(2010 ,۵ 61 200 136167120). یک برند در
واقع هنگامی اصیل است که به عنوان یک برند حقیقی و صادق در نظر گرفته میشود تا به عنوان
یک برند سطحی و ساختگی (1996 ,[6۲:8 20 [[۳016). برندهایی که اصیل هستند ارزشهایی
را تعریف میکنند که به رفتارها و عکسالعملهای برند در بازار جهت میدهند و بر روی دیدگاه
مشتری نسبت به برند تاثیر گذاری بالایی دارند که نتیجه اين تاثیر» افزایش اعتماد خواهد بود که
بنگاها و شرکتها را به موفقیت تجاری میرساند.بنابراین» میتوان چنین استدلال کرد که احتمالا
در صورتی مصرف کنندگان.مخصولات برندهای وززشی احساس میکنند که برند از ارزش ویژه-
ای برخوردار است که دارآی قدمت و سابقهای مطلوّب در بازار باشد و استّفاده از محصولات آن
برند ورزشی منجر به افزایش و بهبود شهرت و پرستیژ در اجامعه شود و مقبولیت آن در جوامع
مختلف بالاتر باشد» که در این حالت» از دیدگاه آنها این عوامل باعث افزایش ارزش ویژه برند
میباشد. از طرفی» ۸2166۲ (1991) معتقد است که ارزش ویژه برند میتواند در قالب نحوه نگرش»
احساس و عمل مشتریان در ارتباط با برند انعکاس یابد. بر این اساس» وقتی برند محصولات
ورزشی اصیل تلقی شوند» در این حالت آن برند میتواند بر دیدگاه مشتری نسبت به برند
تاثیرگذاری بالا یی داشته باشد و وقتی نگرش مشتریان را بتواند تحت تاثیر قرار دهد در واقع ارزش
۶ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
ویژه برند را ایجاد کرده است. علاوه بر اين» وقتی مشتریان اهداف مختلف و گوناگونی در ذهن
دارند» در انواع مختلفی از تجربیاتی که از محصولات یک برند داشتهاند و احتمالا هم تجربه می-
کنند» به دنبال اصالت برند میگردند بنابراین این ویژگی یعنی اصالت برند منجر به ایجاد یک
رویکرد سیستماتیک و ارزیابی مشتریان و مصرفکنندگان از تجربیاتشان میگردد که در قالب
اصالت و اصیل بودن آن برند نمایان میشود. همچنان که 1 20 ,/(0۳50 وتان (2015) اذعان
داشتند که به طور واضح ادراک مصرفکنندگان از اصالت برند یکی از مهمترین عوامل موثر و
ایجاد کننده ارزش ویژه برند است. 836۷6۲1۵۵ 270 ,11610090 ,[31200 (2016) چنین بیان
میدارند که برای یک شرکت ارزش میتواند به صورت کاملا غیرمستقیم از طریق کسب شهرت
مطلوب در محیط بازار» اعتماد در بین مشتریان حاصل شود و در نهایت منجر به ایجاد ارزش ویژه
برند شود. از طرفی» ارزش ویژه برند به تاثیرات متفاوت دانش برند بر واکنشهای متفاوت مصرف-
کنندگان نسبت به بازاریابی یک برند. است. (1993 ,1)6116۲)» و زمانی اتفاق میافتد که یک
مصرف کننده با برند آشنایی دارد و نسبت.به آن وفاداز است"و به آن علاقمند است و تداعیات
قویتر و منحصر به فردتری را در ذهنشان نسبت به سایر برندهای دردسترس دارند. بنابراین» چنین
استدلال میشود که ارزش یک برند در ذهن مصرفکنندگان از طریق اقدامات بازاریابی یک
شرکت ایجاد میشود و به نظر میرسد اصالت برند نیز جایگاه منحصر به فردی را در ذهن و قلب
مصرف کنندگان ایجاد می کند که برای سایر برندهای رقیب» جایگرین شدن.به جای آن برند بسیار
دشوار میشود و در واقع آن برند ارزش ویژهای در ذهن مخاطب دارد. در این راستا» ,176170678
06 200 ,0216۵8 ,ک2ع6ز5ا)1 (2019) نشان دادند که بین اصالت برند با ارزش ویژه برند
یافتههای دیگر این تحقیق نشان داد که سایر ابعاد شخصیت برند از جمله جذابیت» اعتماد»
خلاقیت و نوآوری» صلاحیت و شایستگی و تخصص برند بر ارزش ویژه برند تاثیر معنیداری
ندارد. جذابیت با ویژگیهایی نظیر شیک بودن» خوشگل بودن» سادگی و به روز بودن» زیبایی
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ (ل] ۳۷
ظاهری» جذابیت و شاد بودن برند نمایان میشود. در واقع» این ویژگیها که شامل جنبههای سب
پوشاک ورزشی هستند» به نظر میرسد در ایجاد ارزش ویژه برند در ذهن مشتریان و مصرف
کنند گان و ایجاد نگرش در آنها موثر نیستند. علاوه بر این» قابلیت اطمینان و اعتماد و مسئولیت-
پذیری و تعهد برند نیز که در قالب اعتماد نسبت به برند در این تحقیق شناسایی شد و به عنوان یکی
از ابعاد شخصیت برند پوشاک ورزشی شناخته شد در ایجاد ارزش ویژه برند موثر نبوده است که
میتوان چنین استنباط کرد که احتمالا مصرفکنندگان این ویژگیها را چندان ملموس و واقعی
ندانستهاند و علاوه بر این ویژگیها نوآوری و استفاده از تکنولوژی را در کنار منحصر به فرد بودن
یک برند به عنوان ویژگیهای موثر بر ارزش ویژه برند ندانستهاند. در واقع میتوان چنین استنباط
کرد که برای ایجاد تغییر در نگرش مشتریان نسبت به برند محصولات ورزشی» جذاب بودن و ظاهر
محصولات: آن برند» اختمادسازی ۳۵۴ بهآرانساکاریگلای لاف و نوآوری: در محضولات
تولید و عرضه شده و صلاحیت و شایستگی برند در تولید محصولات و تخصص آن برند به اندازه
کافی برای ایجاد ارزش ویژه در ذهن مصرف کننده و مشتری تاثیر ندارند. در واقع» احتمالا این
ابعاد شخصیتی به دلیل این که میتوانند ویژگیهایی موقت محسوب شوند که برای تمامی برندهای
دیگر نیز در بازههای مختلف زمانی اتفاق افتد. اما/اضالت برند با ویژگیهایی نظیر قدمت» هویت»
مقبولیت و ... که میتواند برای برندهایی که در نظر مصرف کنندگان و مشتریان متحصر به فرد
هستند» منجر به ایجاد ارزش ویژه شود. با این وجود» به نظر میرند یافتههای این بخش بایستی با
احتیاط تعمیم داده شود و مستلزم انجام تحقیقات بیشتری میباشد.
بر خلاف یافتههای پژوهش حاضر 7028 (2015) با بکارگیری مدل ۸۵16۲ (1997) تاثیر
شخصیت برند بر ارزش ویژه برند را در صنعت پوشاک ورزشی بررسی کرد و نشان داد که ابعاد
شایستگی, جذاییت» صداقت و نوآوری بر ارزش ویژه برند تاثیر مثبت معناداری دارند. از دلایل
احتمالی این ناهمسویی میتوان به تفاوت فرهنگی در جوامع مختلف اشاره کرد. براساس یافتههای
این تحقیق مشاهده شد. که اضالت به غنرآن یکت دارایی ناملموس بر آرزش ویژه برند تاثی رگذاز نود
۸ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
لذا پیشنهاد میشود با توجه شرایط اقتصادی موجود در کشور مدیران برندهای ورزشی که با
محدودیت منابع مواجه هستند» از اصالت برند به عنوان یک ابزار راهبردی جهت ایجاد ارزش ویژه
برند در بازار استفاده کرده و جایگاه برندشان را در بازار محصولات پوشاک ورزشی در سطح
داخلی و خارجی مستحکمتر کنند. علاوه بر اين» با تقویت شاخصهای اصالت برند در نگرش
مشتریان میتوانند ارزش ویژهای را در ذهن مشتریانشان ایجاد کنند و از این طریق بر مقبولیت»
شهرت و پرستیژ برندشان بیافزاید که این عوامل با بکارگیری راهبردهای مناسب در قبال مشتریان
میتواند منجر به افزایش ارزش ویژه در ذهن مشتریان شود. علاوه بر این» با توجه به این که در
پژوهش حاضر از مدل شخصیت برند ۸۵166۲ (1997) استفاده شد» پیشنهاد میشود محققان» سایر
مدلهای شخصیت و از جمله مدل پنج عاملی شخصیت زا در حوزه برند بررسی و نقش آنها را در
ایجاد ارزش ویژه برند شناسایی کنند. از سوی دیگر با توجه به این که ورزشکاران در صحه-
گذاری و ترویج و تبلیغ برندها و به طور ویژه برندهای ورزشی نقش چشمگیری را دارند و با توجه
به این که این تحقیق بر روی مشتریان و مصرف کنندگان پوشاک ورزشی انجام شده است به نظر
میرسد انجام پژوهشی برای بررسی ابعاد شخصیتی از دیدگاه ورزشکاران حرفهای میتواند بر
توسعه پیشینه ایعاد شخصیت در حوزه پوشاک ورزشی کمک کند. از طرفی دیگر با توجه به این
که ارزش ویژه برند از ابعاد مختلفی تشکیل شده است پیشنهاد میشود در تحقیقی نقش ابعاد
شخصیت برند بر ابعاد ارزش ویژه برند بررسی شود. علاوه بر این» به نظر میرسد بررسی ابعاد
شخصیت برند و ارزش ویژه برند در حوزه خدامات ورزشی در رابطه با اماکن ورزشی میتواند در
حوزه خدمات نیز یافتههایی جدید تولید کند. همچنین» با توجه به این که برندهای داخلی با توجه
به عدم وجود قانون کپیرایت در ایران توان رقابت با برندهای معتبر خارجی را در شرایط برابر
ندارند» به نظر میرسد به منظور بهبود شرایط برندهای داخلی پوشاک ورزشی» در یک تحقیق
کیفی میتوان به شناسایی ابعاد شخصیت برند داخلی پوشاک ورزشی پرداخت.
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ للّ] ۳۹
۷۵۵ 16 0۳ و لاه وتو ۳۵۳۵ و 100910 .(3991) .۸ .0 م۸ وه
7 ,37695 3766 186 ک8700 ودک و سم .(3996) بش۸ ۵ م۸ وه
که 56۳۷۵۵ 2/0 صعلی 0200] 00ه ,یک ,اعفق۳ظ8 یگ ,۳0۵۷۳6۲ ول رمعماه ۸ وه
عنطا ۶۵۳ 0اه عاهنودعه که 5۶۳۷۵۵ صصفصطعآ بط 0لم300 هه «مانوه
70۲۵۱ .انم 26۲500 87۵00 ۶ کصمزفمع10 .(1997) سا 7 ,جعله۸ وه
آا 6 ۸۲ 1۵۳ 0651 156 .(2010) .7 ۳۰ وولاع ۳ 0ص 8 34 مفصقا 306 ٩
۵ 6عتا0 عناصعطا۸ ۵۶ ععزمطا0) ع دم م2 ک اعد نصتام 10۲0
۵ و5000 ۸ .(2005) ب ,ط8550ع5۷ فصه بش۸ ,607225900 بل اتقفصص50 ٩
وا ععزمحل ۳۵۵۵ صز 27206655 0ص۳۵ط که ععصقا معط عاع نز
0 .(2009) با ,0ل[[ع78720100 200 ول .ظ ماانطتطع5 ول بل وفت0ل878 وه
7 معع]۸۶ 1 1065 :3/2860 11 فا 110 13 فا ا۵ط۸ +ععصعخصمنه
7 0۵ رم 50۵ که ععد0گ 2 .(2008) ۷7۰ ,۵ع لا 200 ول ,30028 ه
,(2) 2 7/071096716716 01۵ ۳۳0۵765 ]۹ ,70۵ ,1۵۳۳۵0۵ 6۵۳۰ 50
1 200 ول بقا0) ۸۷ .3 ,۸06790 و0 2 700090 و ,[[30۳06 ه
۰[ 6 ۳16000] منطعصمنها نامسا عطا وصزمومنی .(1996) .ظ ماصه۳۷ظ
001 1۳۵۲ ,[عاقل اجمعصزا] 326۵۵ .7-18 ,(604 ۲1709۶٩ ۵۱ 70۳
اقا لا سسکا ۱ کت اجه ۱1۱ اما اک ۱۱۱۱
عطا ۵۶ کلندولعصه نامزمه م۸ .(2005) .1.۳ ,۳۵۳665 200 و1 1 ,8طناع33 ه
4 ,17009016۲ 5370۵ 6 2۳00۲۲ [ (۵ 70 امه دمم 0۳۵۵۵
2 که لأنسه۳ .(2007) ۳۰ یگ ۵2 3/200 وصه .5 بش۸ ۲۲۵ مط ,872۵0 بط بلن6 ه
40 2 2۲۵0 ]٩ ,70۳۵ اوه 0۳۵۵۵ 2۶60 -عص که که غاد
.(2009) .3/3000 .3 ,صملصهعه771 مصه .ل1 منصهدعط 700 مکل 10007۵065 وه
۶و وصفافه «منزعنعل0 وعصنوتط جز دمص عم کعصماعته ۶ ۳۷۵۵۹8
.(019) .38 ,1206 200 وس بل م0268 و5 0 وققعغلنکاه1 .3 ,678 00نع11 ٩
۰ تبیین ویژگیهای شخصیتی و ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی
[ ۸2۵20 16 ]٩ ,700۳۵ .کاعا هس 10060 عل فص عصنوعصه 3666
6 طز اوه ۳۵۵۵ ۵۶ کدمزکد6 10 .(2011) ۷۷۰ مصنک 0صه ویک .5 ,1178
429-47 ,(4) 52 ,00۲۵۲ ناهام 00۲۵11 و اعتوص اصوهایم۳ صنقل
عا 08نصنع1ع2 .(2014) .1۳ منصقصم۸ فصه ,.ظ .32 منصقطع۳۵۲ مس مخصحه مه 1
40 ۸002761 ۵ کعاعلطاد عضو لفدمناهد که له و1 ۶و دمماد؟ عجنعاته
[26۳912 هذ] .31-46 ,27 ,500165 1700961116712 منک +ح0صه7ظ کام م5
(2008) 5۰ .37 ,8ص مگ ۵صه .7 .7 مگ ۰0 منک کل .8 بقل کل .17 بت
1 6360۲۶ 8081685 ]٩ ]70۵ بو نامام صلهانمعمط صذ شوه 0ص۳۵ظ
0 .10 ,318۷83770 ولآ ۷۷۵8063 بل ,166 ول و508 وس و1810 و و160
عط یز ککعصاناععی ماع صعع5 هصناعا هه نذدطامل6 .(2012) ۳۰ ,۷۷۵08
1565-5۰ ,65 686076۰ 655 1کا2ظ ]٩ [70۵ اک 130 500۳86۵7
بانادعطان۸ .(2015) بل ب مقناآ 00ه ,0 و6350 و بل بش۸ بقانآ
عنصطاه ۶و ععی ع6ط1 نصمتاصعاصذ ععنمحل فصوحط فصه نو ۳۵۵۵ ,کصمنامع 067
-36 ,50 1071096061 واه امد ]٩ اه سس ۵0۵ 730 +کاههه1 18
061 2 وصنادع1 .(1996) سا 1۰ بصعت هه .ظ ۴ ,۷۷۵166۲ ,.ل2 ,1/1386
ما طاهنند۷ 131601 چ جز 5ع5عع 0۳0 صمناهمنناتقم باعل عتنصهمی ۲و
7 ,36360۲ 381655 0۳۵ و 0عع۸. 6ل0ع 2 عصمتاهموه ما5
۸ نآ2۸7 ۵۳ بونلفد6750م 5۳۵00 ۵۶ مها .(2007) 2 مقن3ع 1/16
,7110۲۳۵0۳۵ ف۳۵0ط اصع 6 ۵ 0666 حلع ق1۵96 عناه ت00
6 .(2016) .ظ .3 ,21300ع6۷ظ قصه مگ ,0۳6 1300500-1610 ول وف[60 1720
6۰ نون 1۵۶ کعطل 200۳2 عزعع هی نصحصتاصی وانتصعطاحه 0۳۵0
40 گ۵ 3۳30075 3116006 .(2010) 8 ,رفک بط .5 مصنع20 70 فهورع5
1 70۲۵۲ 6۳0۵۰ عه۸ ۵۲۵٩ ۳6۵ 2028 53065 500۳1 ۵۳ بن۳9
8۳۵00 0هه لدعم 0ص۳طظ .(2015) 2 ,1058 200 ول بتاگ
40 6 2۳۵26۲ ]٩ ,70۵ 1309۰ 500۳6۵7 عطا 1۳۵۳۵ عع ص006
0 67-0260 ماکت0 هصنسعهع/2 .(2009) .34 .7 ,11۵16 هه که ,1008
70۵ تقصنطاک حز اع6ا هط جقعا 500 عطا هوکعصعلزه تفستصحه شوه
بانله 06۳۹0۳ عط] وصنسعدع 1۵۳ عله5 ه عسام 106710 .(2012) 8 ,151050"
فصلنامه علمی پژوهشهای حامی گری ... دوره اول» شماره اول» بهار ۱۳۹۹ للا ۴۱
8 رز 56096 عصملم/2 .(2010) بکا 0 ,ع6ع3/107660 هه م۸ ۷۷ ٩
.410-435 :3 ونرووام رد2 آو 0و5 0۵ وناه 0 :۳عط
18ف 2 تم 0۳۵00 ۶ کدمنعدع 3 (2004) 36 بل ,۷۷۵۵۵ ه
4 ,36۵۷/۵۳ 007151۵۲ ]٩ ,70۳۵ بکصناه۲ع عهه 18-24 عطا هنز تعصعصیی
| روش پژوهش، از نوع تحقیقات ترکیبی (آمیخته) بود که در دو مرحله کیفی و کمّی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق در بخش کیفی متخصصان، خبرگان و همچنین مدیران فروش و فروشندگان 5 برند پوشاک ورزشی داخلی (دایی، جامه پوش آرا، تابان، درفش ایران و مصطفی) و در بخش کمّی نیز مشتریان برندهای پوشاک ورزشی بودند که به دلیل نامشخص بودن تعداد دقیق مشتریان، نمونه آماری بر اساس جدول مورگان برای حجم جامعه نامشخص، 384 نفر و به صورت تصادفی ساده انتخاب شد. نتایج نشان داد که ابعاد شخصیت برند از دیدگاه متخصصان، خبرگان و همچنین مدیران فروش و فروشندگان برندهای پوشاک ورزشی عبارتند از: جذابیت، اصالت، اعتماد، خلاقیت و نوآوری، صلاحیت و شایستگی و تخصص. همچنین کیفیت ادراک شده، آگاهی برند، تداعی برند و وفاداری به برند به عنوان ابعاد اصلی ارزش ویژه برند پوشاک ورزشی شناسایی شدند. نتایج حاصل از مدلسازی معادلات ساختاری نیز نشان داد که تنها اصالت برند با ضریب رگرسیونی 258/0 و نسبت بحرانی 37/2 بر ارزش ویژه برند تاثیر مثبت معنی دار دارد. بنابراین میتوان گفت اصالت برند میتواند به عنوان یک دارایی ناملموس در ایجاد ارزش ویژه برند و یک ابزار راهبردی نقش موثری ایفا کند. |
24,328 | 415331 | استناد: پالیزبان. کرماله؛ نجفیان, آرزو؛ کرمپور فاطمه؛ احمدخانی» محمدرضا (۱۳۹۸). تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ-واجی در
چارچوب رویکرد بهینگی: بررسی فرایند تضعیف در گویش کردی ایلام. فصلنامه مطالعات زبانها وگویشهای غرب ایران ۲۹(۷) ۳۲-۱۷
۸ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران دوره هفتم شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
منظور از فرایندهای واژ -واجی ! آندسته از فرایندهای واجی است که بر صورت تکواژها تأثیر میگذارد
(کرپسقال ", ۲:۸۳ ۳*۲ برزسیهای مخغلف در زبانهای گوناگون نشان میدهد که در شکلگیری
صورت نهایی واژهها محدودیتهای سطوح واجی و ساختواژی بر یکدیگر تأثیر می گذارند؛
بهطوری که این تعامل, گاه مانع شکل گیری و گاهی نیز باعث تغییر صورت نهایی واژه میشود. در
جدال میان سطح واجی و ساختواژی احتمال پیروزشدن سطح ساختواژه بیشتر است؛ زیرا اگر
همواره سطح واجی برنده باشد» پس برطبق قاعده همه واژههای زبان» فارغ از آنکه چه معنایی دارند.
باید از مجموعهای از بینشانترین ريشهها و وندها بهلحاظ واجی» تشکیل شده باشند (فتاحی, ۱۳۹۶:
44-۳). یکی از فرایندهای رایج واجی و واژ -واجی که به صورتهای مختلف در زبانهای گوناگون
پرور بیدا ی کده تضعیف؟ با ترمیشدگی * است. شرفی قراس ۳۷۹۱۳۹۸7 این فراید را ابطلاخی
پوششی برای اشاره به فرایندهای همزمانی و درزمانی ,واکلذازشدگی " نامشدادشدگی ", زنشیشدگی "
سایشیشدگی " نادهانیشدگی "» تبدیل به غلت و فا" میداند که در آنها آوایی به آوای ضعیفتر
تبدیل میشود؛ درواقع میتوان اين.فزایند را بهصورت پیوستازی دزنظر گرفت که در یک سر آن
خفیف ترین حالت بهصورت تبدیل آوایی یواک بهاواکداز وّآدر,سر دیگر آن صورت شدید حذف
نظر به اهمّیت و نیز کثرت وقوع آن در زبانهای مختلف, این فرایند مورد بررسیهای زبانشناختی قابل
توجّهی قرار گرفته است که در اینجا به مهمترین آنها اشاره میشود:
باوثر !" (۱۹۸۸) به تعریف نرمیشدگی و در عین حال تناقضها و نواقص این تعریف پرداخته است.
رومزو *(۱۹۹۲) فرایند نرمیشدگی سه که رالنجاری /4/0لا3/ و /ق/ را ذرازبان اسپانیایی بررسی
تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ -واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: ... /۱۹
کرده است. جیکابز "(۱۹۹۶)» فرایند تضعیف در زبان فرانسه را بررسی کرده است؛ اما شاید بتوان گفت
یکی از مهمترین آثار در حوزه نرمشدگی» کرشنر ۲ (۱۹۹۸) است که خرایند نرمیشدگی همخوانی را در
چارچوب رویکرد بهینگی بررسی کرده است. شین "(۱۹۹۹) نیز صورتهای مختلف فرایند تضعیف را
بررسی کرده و دلایل تضعیف همخوانهای گرفته را در میان دو واکه یا دو آوای رسا تبیین نموده است.
کوربین *(۲:۰۹) نیز تضعیف /8/ را قر آسپانیایی بررسی کرده است. خارت * (۲:۱۸) نیز فرآیند تضعیف
را در زبان دانمارکی براساس رویکرد بهینگی بررسی نموده و نشان داده است که تضعیف فقط در
جایگاه پایانه هجا رخ میدهد؛ همچنین,» سعده! (۲۰۱۱) به تضعیف همخوانهای /448 و 0/ و تلفظ
آنها در جایگاه میانواکهای در زبان باسکی اونداروآن " پرداخته است.
در حوزه زبان کردی نیز فرایند تضعیف مورد بررسیهای زبانشناختی قرار گرفته است؛ برای نمونه.
کرد زعفرانلو کامبوزیا و دیگران (۱۳۹۶) فرایندهای واجی تضعیف را در گونههای کردی ایلامی بررسی
نمودهاند و تاثیرات این فرایند را در داددهای )سل کید دادهاند. زاهدی و سلیمانی (غ۱۳۹) نیز
فرایند واجی تضعیف در گویش کردی سنندجی را بررشی کردهاند و نشان دادهاند که این فرایند در
همه جایگاههایی که تحت عنوان ضعیف شناخته میشوند» به.منظور.حفظ انطباق با اصل توالی
رسایی رخ میدهد. همچنین» فتاحی (۱۳۹۶) صنورتهای أاوّایی متناوب پیشوندها و نیز شناسههای
فعلی گویش کردی کلهری را در چارچوب رویکرد"بهینگی بررسی کرده است و نشان داده است که
انگاره توالی هماهنگ در مقایسه با دیگر نسخههای رویکرد بهینگی» از قدرت تبیین بالاتری برخوردار
است. زمانی و بدخشان (۱۳۹۵) فرایند نرمیشدگی را در خوشههای همخوانی پایانی گویش کلهری
تحلیل نموده و به این نتیجه رسیدهاند که در جهت ارضا نشدن محدودیت توالی رسایی» نرمیشدگی
پژوهش حاضر به شیوه توصیفی - تحلیلی و در چارچوب رویکرد بهینگی بهدنبال یافتن پاسخ
پرسشهای ذیل است: در گویش کردی ایلام چه تفاوتهای رفتاریای بین صورتهای مختلف فرایند
تضعیف در سطح واژ -واجی و نیز در سطح واجی وجود دارد؟ چگونه میتوان در سطح واژ -واجی,
۰ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران دوره هفتم» شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
فرایند نرمیشدگی را براساس نسخه توالی هماهنگ از رویکرد بهینگی تبیین نمود؟ و درنهایت
محدودیت های دخیل در این فرایندها کدام است و با چه ترتیبی اعمال می شوند؟
دادههای پژوهش بهصورت میدانی و با ضبط ساعتها گفتار روزمره مردم گردآوری شده و براساس
شم زبانی یکی از نویسندگان که خود از گویشوران کردی ایلام است» تجزیهوتحلیل شده است.
داذمهای نوشتار پیش .ری براساس لفیا بیقالمللی آوایی. آوانگارین شندهاند.
یکی از شاخصترین نظریههای مطرح در حوزه واجشناسی و بهدنبال آن در حوزه واژ -واجشناسی»
رویکرد بهینگی است که آن را نخستینبار پرینس و اسمولنسکی "در سال ۱۹۹۱ مطرح کردند.
واجشناسی بهینگی شامل تعدادی محدودیت قابل نقض است که بر زیرساخت اعمال میشوند تا
برونداد بهینهای بهدست آید که کمترین تخلّف را از این محدوديتها دارد. این محدوديتها ازنوع
در این نظریه تبدیل درونداد به برونداد؛اززاه مقایسه صوّرت.میپذ یرد؛ گزینههای برونداد محتمل
برای هر درونداد با دو سازوکار صوری زاینده "و ارزیاب "صورت مّی گیرد. ارزیابی گزینهها با
بهکارگیری سلسلهمراتب محدودیتهای قابل نقض هر زبان انجام میشود. برونداد واقعی» عضو
بهینهای: است که ارزیاب آن را از میان گزینمپهای لد ال گزیند (ذبیرمقدم» ۱۳۸۳: 14۹-۹4 و
پرینس و اسمولنسکی ۲۰۰۶: ۷-۳). در نسخه های اولیه نظريه بهینگی بهطور کلّی فرض بر این بود که
نگاشت" صورت زیربنایی بر صورت زوساختی در یک مرحله رخ میدهد (پرینس و اسمولنسکی.
۳ و ۲۰۰۶). در آثار تازهتر و با معرّفی انگاره توالی هماهنگ " که نخستین گام جدّی در مسیر
بهتگی شرآلی است, اعتقاد به تغییرات گام به گام, شاخصه اصلی نگاه بهینگی متوالی به فرایندهای واژ-
ی ۱ ۰ 7 ۰ س ۰ ۰ ۰ ط
واجی است؛ درواقع» این رویکرد بهتر از بهینگی موازی میتواند وجود تناوبهای تکواژی را تبیین
۲-بهدلیل محدودیت صفحه از پرداختن زیاد به بخش مبانی نظری پرهیز شده است.
تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ -واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: ... /۲۱
نماید؛ زیرا بخش زاینده مجاز نیست که بیش از یک تغییر را بر برونداد اعمال کند؛ لذا مفهوم اشتقاق,
مسیر اشتقاق و نیز صورتهای میانی واژ -واجی مشخّص میشوند (پرینس و اسمولنسکی» ۱۹۹۳ و
بررسی دادههای گویش کردی ایلام نشان میدهد که فرایند نرمیشدگی يا تضعیف از فرایندهای متداول
قر این کرش است. پنایر نظر بسا " (042) تقمفی کاهش قوج سست ایا آسینت که سین
همانطور که دادههای جدول بالا نشان.میدهند در گویش کردی ایلام سه همخوان بهصورت زیر به
در نگاه نخست ممکن است چنین تصوّر شود که یک همخوان انسدادی واکدار به یک واکه تبدیل شده
است؛ حال آنکه» چنین تبدیلی طی چندین فرایند متوالی و در چند مرحله اعمال میشود. نخستین
فرایند دخیل در این تغییر محدودیت نرمیشدگی است که کندی *(۲۰۰۸) آن را مطرح کرد و بهصورت
زیر مانع از حضور همخوانهای انسدادی در بین دو واکه میشود:
۳-/تا/ واج گونهای است از واکه /۸8/ با مشخصههای آوایی [بسته» پسین» غیر گرد] (پالیزبان. ۱۳۸۰: 1۶).
۲ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران» دوره هفتم» شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
-حضور همخوانهای گرفته [9013- و 20101-] در بین دو واکه مجاز نیست.
محدودیت نشانداری بالا بهمثابه محدودیتی جهانی که دارای رتبه بیشینه است. در تعارض با
محدودیت وفاداری [1۳:۸[1]90101] قرار دارد که بهصورت زیر تعریف میشود:
- بهازای هر مورد تغییر مشخصه [۹007۵71 -] به [500۲2۳1 +] یک نشانه تخطّی اختصاص بده.
پیش تر به نو و برتربودن نگاه بهینگی متوالی نسبت به بهینگی موازی درقبال فرایندهای واژ -واجی اشاره
اگر از نگاه بهینگی موازی به فرایند واکهشدگی در نمونههای جدول (۱) پرداخته شود ناگزیر از مراحل
میانی " چشمپوشی خواهد شد و آنگاه بهینگی واژه /0۵-4۵2/ (بدزد) بهصورت تابلو (۱) نشان داده
برخلاف آنچه در تابلو باللا مشاهده میشود. بای چئینآنگاشتی چندین مرحله وجود دارد که برخی از
آنها از نگاه بهینگی موازی مغفول میماند. این درحالی است که براساس سازوکار بهینگی متوالی» مسیر
در اولین گذر از بخش زاینده» درونداد صورت زیربنایی /0۵4۵2/ است و مجموعه گزینهها شامل
صورت وفادار و بدون تغییر [090۵2] بهعلاوه همه صورتهایی که با درونداد /0۵0402/ تنها از یک
جنبه تغییر کردهاند» همچون [[0۵992 [0۵42] 0002]] و... خواهد بود؛ درواقع» فرایندی که بر /09002/
اعمال میشود. ناسودهشدگی همخوان /4/ است. براساس نظرات کرشنر (۲۰۰۱: ۶) هدف از اعمال
فرایند سایشیشدگی» تلاش کمتر در تولید همخوان است؛ محدودیتی که در اینجا باعنوان 1.61101 از
۲- /9/همخوانی است با مشخصههای آوایی [کامی. غلتی» نرم» واکدار] (فتاحی ۱۳۹۰: ف)
تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ -واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: ... /۲۳
آن یاد میشود و بهمثابه محدویت مسلّط. عامل نرمیشدگی همخوان /4/ است. در مرحله دوم صورت
[2] که برنده مرحله قبل است» دروندادی خواهد شد برای گذر دیگری از بخش زاینده. این بخش
نیز با پذیرش این درونداد. مجموعهای از گزینههایی همچون [[03992 [0۵92] 092]] و... را تولید
میکند که در آنها یا تغییری وجود ندارد (صورت وفادار [0۵9۵2]) يا تغییر تنها از یک نظر است.
براساس مسیر اشتقاق و روابط تسلّط میان محدودیتها برنده این مرحله از ارزیاب» صورت [0۵92]
خواهد بود. محدودیت مسلّط دخیل در این فرایند 892707 است و بهصورت زیر باعث حذف ! واکه
ريشه میشود. عامل وقوع فرایند حذف واکه محدودیت نشانداری 837270 است که نخستینبار کیبل "۲
(۲۰۰۶: ۱۶) و لیف "(۲۰۰۹: ۳۰۱) آن را بهصورت زیر مطرح کردند:
- هنگامی که شرایط وزنی " زنجیری "و زبرزنجیری! اجازه دهد واکه میانی باید حذف شود.
محدودیت بالا که با توجّه به حذف واکه ريشه در اینجا 59870878۷ نامیده میشود. باعث میشود واکه
ستاک فعل حذف شود و بهصورت [0۵392] درآید؛ ذرواقع اعمال این تغییرات به رتبهبنلدی بستگی دارد
و هماهنگی همواره نسبت به سلسلهمزاتب مخدوديتها تغیین امیشود: در توالی هماهنگ بهدلیل اصل
تدریجیبودن " تبدیل [۳092] به [062] در یک مرحله مکن نیست و اشتقاق باید از یک صورت میانی
بگذرد. اینجاست که در توالی هماهنگ از حلقذ "مود -ازز یاب -مولّد. [0۵92] از [0۵9۵2] هماهنگتر
است. در مرحله سوم [0۵92] دروندادی می شود برای بخش زاینده و در این مرحله نیز درکنار صورت
وفادار [0۵92]» صورتهای دیگری چون [092] [0902]:و... تولید خواهد شد. محدودیت وفاداری که
دربرابر محدودیت نشانداری 5272708788 قرار دارد» 2/۸72۷است که گافوس *(۰۳ ۰) آن را مطرح
کرد و براساس آن حذف واکه پا فعل بهصورت زیر غیر مجازتلقی میشود:
-واککه ستاک در برونداد باید همان واکه درونداد باشد (حذف واکه مجاز نیست).
4۶ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران دوره هفتم» شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
سپس فرایند حذف واکه پیشوند عمل میکند. عامل حذف واکه پیشوند در این مرحله محدودیت
نشانداری مسلّط 270٩8 است که پیش تر بهصورت (۳) بیان شد و در اینجا با هدف مشخّص کردن آن
از فرایند حذف واکه ريشه» بهصورت 52701/78۳ نشان داده میشود. محدودیت وفاداری -1/۸
۸ که بهوسيله مککارتی !(۲۰۰۰) مطرح شد. دربرابر محدودیت بالا قرار گرفته و هرگونه حذف
-واکه درونداد وند باید همان واکه متناظر در برونداد باشد (حذف واکه مجاز نیست).
ازآنجاکه در گویش کردی ایلام» محدودیت نشانداری 8987017738۴ بر محدودیت وفاداری -1/۸72
۷-۸ تسلّط دارد در مرحله چهارم نیز [092] وارد بخش زاینده میشود و درنهایت گزینههایی چون
صورت وفادار [092] و صورتهای متنوّع دیگر تولید میشود؛ همچنین» بهدلیل اینکه در این گویش
هجای سههمخوانی که فاقد واکه باشد. مجاز نیست؛ محدودیت مسلّط 3700 (پرینس و اسمولنسکی,
۳) وارد عمل شده و همخوان /9/ را به واکه /6/ تبدیل میکند.
محدودیت نشانداری (1) که بهطور جهانی رتبه بیشینه دارد. بر محدودیت وفاداری (107:777)00775
(باکویچ ۵) که در (۷) بیان شده است» مسلّط است و همین امر باعث میشود تا [082] بر [092]
- عناصر آوایی متناظر در درونداد و برونداد دزویژگی همخوانی ارزش یکسانی دارند.
در این مرحله» صورت بهینه [062] برنده خواهد بود. در مرحله پنجم از اشتقاق, [062] وارد بخش
قریلقاه میشتوه ی قن این مرحله ذرونقاه با صبورنت روساعتی همگرا " قیده و تغییر قایگرتی اقسال
براساس اين» در گویش کردی ایلام» هنگامی که پیشوندی به فعل اضافه شود و درصورتی که ستاک
فعل با یک همخوان انسدادی واکدار آغاز شود همخوان یادشده به تأثیر از فرایند ناسودهشدگی» به یک
تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ -واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: ... /۲۵
همخوان ناسوده تبدیل شده و این خود آغازی خواهد بود برای اعمال دیگر فرایندهای واژ -واجی.
تابلوهای زیر مراحل اشتقاق پیش گفته را با درنظر گرفتن روابط تسلّط خاصّی از محدودیتها برای فعل
4۷ (بگیر) نشان میدهد. همانطور که ملاحظه میشود. روابط تسلّط میان محدودیتها در هر
مرحله ثابت است و در هر مرحله از اشتقاق, تغییر بر درونداد اعمال شده و برنده هر مرحله به
درونداد جدیدی تبدیل میشود. ازآنجاکه بخش ارزیاب همواره فعّال است. در اشتقاق < ,0989۶
0۶ ,06 ,0۵5۶ ,/0۵1]۵> هر مرحله باید به شکل بهتری سلسلهمراتب میان محدودیتها رارعایت
کرده و نسبت به برنده مرحله قبل» تخطّی کمتری از محدودیتهای مسلّط داشته باشد؛ درواقع» اشتقاق
یادشده بهروشنی مفهوم ارتقای سطح هماهنگی را بیان میکند. براساس اين مفهوم» ۸ از 3 هماهنگتر
است. اگر و تنها اگر محدودیتی که در رتبهبندی میان محدوديتها بالا ترین رتبه را دارد» نسبت به ۸ و
8 قضاوت یکسانی نداشته باشد و تعداد جریمههایی که به ۸ میدهد. کمتر از تعداد جریمههایی باشد
که برای 8 درنظر دارد. اصل ارتفای سطح هماهنگی به این معناست که در مسیر اشتقاق ---رژ< -درژ
پأ< رح گزینه بهینهه هر مرحله» نسبت به مرحله قبل هماهنگی بیشتری دارد» یعنی در هر مرحله
تخلّف گزینه بهینه از محدودیت هایآمرحلهابالا؛ به نسبت مرخله بل» کمتر است. این ارتقای سطح
هماهنگی مرحلهبهمرحله افزایش مییابد تا زمانی که به مرحله ,< ---,1 میرسد که همان مرحله
همگرایی است و در آن سطح هماهنگی تغییری"نمی کند"(فتاحی, ۱۳۹۶: ۳۲).
تابلو (۲). مرحله اوّل اشتقاق [07۶] < --- [۲۶ا0] < ---[ م0۵ ] <---[مویه] <--/0وعو0/ براساس انگاره متوالی
[0075] 10۳۳71 |2700 2/۸6۷۸ 8103۹۱ 3/۸0۷۱ ۱10۳۲1۳۳۹۹۱۵۲۵۹۱ 1۳7111027 | ا#مودط/
تابلو (۳). مرحله دوم اشتقاق [0] < --- [جو0] < ---[ ۵2 0] <--[جوبه0] <-/وع0]/ براساس انگاره متوالی
[00278] ۱2700۱103371 ۸- ۸06-۷ ۱۹۲ 80| ۸0۷۷ 808754۱12 ۳( 71۳7 ۱ /0۵0۵۶/
٩ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران, دوره هفتم شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
تابلو (۶). مرحله سوم اشتقاق [0۳] < --- [07] < ---[۳ <--[توپه] <-/وعه]/ براساس انگاره متوالی
[007275 ]۱2700۱1303271 ۸ -۸6-۷7 ۱3۲ 80| ۸0۷ 72۹۹۱۸ ۱108271۳۹۶۱۱۵۳05 1۳۲11103۲ اعد /
تابلو (۵). مرحله چهارم اشتقاق [037] < --- [۳ت0] < --[تپباها] <--[وپه] <-/وع00/ براساس انگاره متوالی
[0075 ۱1082771 3700 ۷-۸ -۸06 ]۱8210۳۳۴۱3 ۸20۷۷ ۱8/20378۱۱6 ۱10831۳۵ 1۳۳11102 /۳۶/
تابلو (٩). مرحله پنجم اشتقاق [0037] < ---[0۵077] < ---[0۵0797] < --/وعو0/ (همگرایی) براساس انگاره متوالی
(05 ۱1087۲71 300 | ۱1/۸۸ ۱810۴ 13۸0 اق و |[ ۱10800 20| بییم/
در تابلو (۲) و در مرحله اول» گزينه (2) که دستخوش فرایند سایشیشدگی شده است؛ بهمثابه
گزينه بهینه معرّفی میشود؛ البتّه این گزینهامخذودیت وفادارتی 1032771180898 را نقض کرده است؛ امّا
گزینههای (0) و (ع) باوجودی که اين محدودیت را رعایت نمودهاند. بهدلیل نقض محدودیت مسلّط
در تابلو (۳) نیز گزینه (8) بهخاطر رعایت محدودیت مسلّط فرایند حذف واکه ريشه بهمثابه گزینه
بهینه انتخاب میشود. این درحالی است که گزينه (0) بهدلیل نقض محدودیت مسلّط ۳87171077.] از
رقابت با گزینههای دیگر کنار گذاشته میشود. گزينه (ع) نیز بهخاطر اینکه هیچ تغییری در آن ایجاد
نشده, حذف میشود. ازآنجاکه بخش زاینده در هر مرحله تنها مجاز به اعمال یک تغییر روی درونداد
است. گزينه (0) که دو تغییر در آن ایجاد شده است» از صحنه رقابت کنار میشود.
در تابلو (۶) محدودیت مسلّط فرایند حذف واکه ريشه يا 5707815 است و ازآنجاکه محدودیت
وفاداری ۸۸2۳-۷7-۸ در رتبه پایین تری قرار دارد گزينه (0) بهمثابه گزينه بهینه انتخاب میشود؛ زیرا
تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ -واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: ... /۲۷
درونداد /مبتاه0/ است و برونداد درواقع» گزینهای است که دست خوش فرایند حذف واکهه پیشوند شده
است؛ امّا گزينه (۵) بهدلیل نقض این محدودیت حذف میشود. در مرحله بعد و در تابلو (۵)» /#تا/
بهمثابه درونداد وارد بخش زاینده میشود. محدودیت مسلّط در این مرحله 276 است که به حضور قلّه
در هجا اشاره میکند. گزينه (4) بهدلیل رعایت این محدودیت از بین گزینههای رقیب بهمنزله گزينه
بهینه انتخاب میشود. در مرحله پایانی که مرحله همگرایی است. درونداد گزینه /4ت0/ است و
حال این پرسش مطرح میشود که آیا در سطح واجی نیز مراحل اشتقاق پیش گفته عمل میکنند.
پیش از آنکه به این پرسش پاسخ داده شود» دادههای زیر را ازنظر می گذرانیم. (با توجّه به اینکه در
نمونههای زیر وازه بسیطی بررسی شده است و درنتیجه ريشه و پیشوندی وجود ندارد» محدودیتهای
)1و 8270788715 به تر تیب بهصورت 8270۷1 و 8710۷2 نشان داده شدهاند).
جگر [45۶]* ۱ [#فسط]* ۱ 1سادط)]* 45131 ] ا#دع و /
خدر (اسم خاص) [09۶(] * [90۶1(] * [۵9(]* [د9] /۸د0/
همانطور که دادههای بالا نشان میدهند در گویش کردی ایلام» در سطح واجی تنها فرایند
ناسودهشدگی عمل میکند و فرایندهای حذف واکه و واکهشدگی فقط در سطح واژ -واجی اعمال
تابلو بالا نشان میدهد که گزينه « بهدلیل تخطّی از محدودیت مسلط [1.۳3717107 از فهرست
گزینههای رقیب حذف میشود. گزینه 2 هم بهدلیل تخطّی از محدودیت 897210۷ کنار گذاشته میشود.
گزينه 4 نیز باوجودی که محدودیت آ1.۳27111077 را رعایت کرده است. بهدلیل نقض محدودیت
۸ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران دوره هفتم» شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
حذف میشود؛ بنابراین» گزینه ۵ بهدلیل تخطّی از محدودیت پایینتر» بهمثابه گزینه بهینه
با توجّه به بررسی دادههای گویش کردی ایلام درمورد فرایند واکهشدگی میتوان چنین گفت که اين
فرایند هم در سطح واجی و هم در سطح واژ-واجی عمل میکند؛ با این تفاوت که در ارتباط با سه
همخوان /8 4و 0/ در سطح واجی تنها منجر به ناسودهشدگی همخوان انسدادی واکدار میشود؛ حال
آنکه در سطح واژ -واجی افزون بر اعمال فرایند ناسودهشدگی» بهترتیب فرایندهای حذف واکه ريشه»
حذف واکه پیشوند و درنهایت تبدیل همخوان ناسوده به واکه اعمال میشود. با اعمال این فرایندها
کاهش هجایی !نیز انّفاق افتاده و تعداد هجاهای واژه از دو به یک هجا کاهش مییابد؛ درواقع میتوان
واکهشدگی را شیوهای برای پرهیز از ساخت هجاهایی دانست که به پایانه پیچیده ختم میشوند؛ برای
دادههای بالا نشان میدهند که حضور پایانه پیچیده با ترکیب همخوانهای ناسوده و روان در هجاهای
گویش کردی ایلام مجاز نیست؛ بنابراین, هننگامی که افرایند خذف واکه ريشه اعمال میشود و سه
همخوان در یک هجا قرار می گیرند» حضور واکه در هسته هجا الزامی است؛ به این دلیل که در این
گویش در جایگاه هسته هجا همواره یک واکه قرار می گیرد (پالیزبان» ۱۳۸۰: ۱۸). نتیجه اینکه ساختار
دوفجایی 0۷0۷70 به خجای 0 کال میاباید؛ پازنهای خورفواد " راز [تطاط] کین بستابه
() بازنمایی خودواحد کاهش هجایی واژه [0177۶] و هجابندی مجدّد
کی از بخشهای مهم در تحلیل دادهها براساس رویکرد بهینگی» تعیین رتبهبندی محدودیتهای
تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ -واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: ... /۲۹
نشانداری و وفاداری فعّال است؛ براساس اين» ترتیب محدودیتهای فعّال در فرایند واکهشدگی
- ناسودهشدگی همخوانهای انسدادی واکدار بین دو واکه :0 << 1۳3711100
-تبدیل همخوان به واکه در قله هجا :051 << 176
الف) در گویش کردی ایلام» در سلسلهمراتب محدوديتها محدودیت نشانداری ۳01110177.آ در
بالاترین مرتبه قرار دارد. این محدودیت حضور همخوانهای انسدادی واکدار را در بین دو واکه جریمه
ب) از سوی دیگر دادههای گویش نشان میهد. که .ال شسیوههای برآوردهکردن محدودیت
7 ناسودهشدگی است؛ فرایندی که منجر به نقض محدودیت [1]900 11۳۸7 میشود. این
ج) محدودیت فعال بعدی 8۷770318۷ است؛ یعنی؛ خذفت واکهازیشه هنگامی که پیشوند به ستاک فعل
د) در برابر محدودیت بالا محدودیت وفاداری 31۸77 قرار دارد مبنی بر اینکه حذف واکهه ستاک غیر
مجاز است؛ امّا بهدلیل آنکه محدودیت 8281051۳ در مرتبه بالاتری.از "1/1۸7 قرار دارد» نمیتواند
ه) یکی دیگر از محدودیتهای حاکم در" گویش,کردی ایلام 85۷2701/78 است که واکهه پیشوند را
و) آنچه بهمثابه محدودیت وفاداری» از حذف واکه پیشوند جلوگیری میکند محدودیت 1/]۸7-۷7-۸
است که حذف واکه پیشوند را مجاز نمیداند؛ امّا ازآنجاکه در مرتبه پایین تری از 827017788۴1 قرار
با توجّه به محدودیتهای بالا و براساس تحلیل دادهها مشخّص میشود که یکی از فرایندهای واژ-
واجی رایج در گویشن کردق ایلام که همزمان با فرایند تضعیف روی میدهد. کاهش هجایی است؛
بهشکلی که واژههای سههجایی به دوهجایی و واژههای دوهجایی به یکهجایی کاهش مییابند؛ جم
۰ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران دوره هفتم» شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
(۱۳۸۸: ۱۶۵) به وقوع این فرایند در سطح واجی در زبان فارسی اشاره میکند. وی نمونههای زیر را از
با توجّه به آنچه گفته شد. درست در نقطه مقابل زبان فارسی که کاهش هجایی تنها در محیطهای
واجی رخ میدهد. در گویش کردی ایلام این فرایند تنها به محیطهای واژ -واجی محدود میشود؛ به
عبارت دیگر در محیطهای واجی, حتّی اگر شرایط بافتی برای وقوع آن فراهم باشد» فرایند مزیور
پژوهش حاضر که با هدف بررسی تفاوّت رفتاری فرایندهای وانجی واواژ -واجی گویش کردی ایلام در
چارچوب رویکرد بهینگی انجام گرفته پا بو نکر گولی مماهنگ در مقایسه با بهینگی
موازی» از قدرت تبیین بالاتری برخوردار است؛ زیرا میتوان مراحل میانی و شیوه تحولات واژ -واجی
کلمات را هعضورت عرسحلیسرعله نان داد و ایق هلان نیچهای است که قباس (۱۳۹۵) نیز با بروسی
واجشناسی فعل در کردی کلهری که گونهای دیگر.از زبان کردی.است. به آن دست یافته است؛ همچنین
تناوبهای آوایی مربوط به افعال گویش تجزیهوتحلیل شدتا محدودیتهای هریک از آنها همراه با
روابط تسلّط میان آنها بهدست داده شبود. بافتهکاط نوشتار پیت رو نشان میدهد که در دادههای
بررسیشده» فرایند سایشیشدگی همخوانهای انسدادی واکدار در محیط بینواکهای بهمثابه محدودیتی
جهانی با رتبه بیشینه عمل میکند؛ همچنین از بین عواملی که سعده (۲۰۱۱) برای این فرایند در دادههای
زبان انداروآن ذکر میکند؛ یعنی, سرعت گفتار» محل تولید. جایگاه همخوان در واژه و زمان شروع واک.
عاملی که منجر به فرایند سایشیشدگی در گویش کردی ایلام میشود. جایگاه همخوان در واژه است که
در این ارتباط پژوهش حاضر موضع بینواکهای را بررسی کرده است؛ زیرا بررسی تضعیف و سازوکار
آن در محیطهای دیگر به مطالعات بیشتر نیاز دارد. رومرو (۱۹۹۲) با بررسی فرایند یادشده نشان میدهد
که در زبان اسپانیایی عامل این فرایند وجود همخوانهای پيوسته پیش از آنقاسیت: قرهایت اینکه بافته
تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ -واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: ... /۳۱
یاکوبس مبنی بر بهتربودن رویکرد بهینگی در تبیین فرایند تضعیف در مقایسه با نظریات دیگر, در جستار
پیش رو تأیید میشود» با این توضیح که انگاره متوالی بهتر میتواند تناوبهای واجی را در کردی ایلام
پالیزبان, کرماله (۱۳۸۰) نظا مآوای یگوی شسکردی ایلام. پایاننامه کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی, دانشگاه
جم» بشیر (۱۳۸۸). نظریه بهینگی وکاربرد آن در تبیین فرایندهای واجی زبان فارسی. پایاننامه دکتری
دبیرمقدم» محمد (۱۳۸۳). زبانشناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی. تهران: سمت.
زاهدی» محمدصدیق و حبیب سلیمانی (۱۳۹۶). تحلیل بهینگی فرایند تضعیف در کردی سنندجی. فصلنامه
زمانی» محمد و ابراهیم بدخشان (۱۳۹۵). تخلیل و توصیف فرایند نرمشندگی در زبان کردی (گویش کلهری).
فتاحی» مهدی: (:۱۳۹). فرایندهای صرف ی وارچل < سک رد من کل رری: پاياننامه کارشناسیارشد زبانشناسی
سس (ع۱۳۹). واجشناسی فعاع د رکردی: تحلیلین در نظريه ینکن پایان نامه دکتری زبانشناسی
کرد زعفرانلو کامبوزیا عالیه؛ الهام ثباتی و فردوس آقاگل زاده (۱۳۹۶) فزایندهای واجی تضعیف در گونههای
مدرسی قوامی» گلناز (۱۳۹۶). فرهنگ توصیف یآواشناسی و واجشناسی. تهران: علمی.
10160 ۶و ص106 عطا فصه صمناهانصنگکع۸ مصصناهفصععنص۸ .(2005) .ظ ملظ
381-۰ ,(2) 24 ,191565 ۲ ,۵ سدنهم عز هط .(1988) سا عنهظ
۶و 967120 8ن1 .28.30 71910 1 عم رگ ]۵ کتفراه م۸ 01ع0ع17 ۸ .(2004) یک معاطه)
0 ععناکنساعشآ ۶ 1602۳601 وزوعمامصط 16 که عانتاعصا کااع 3/1252 +کعن ناه شآ
1 و۵ ,۷/۵۷۵ 5-76۳100۳۵ ]٩ روها۵ 2۳۵0۳ 0۵ 7۳۵2۳۵۳۵5 .(2006) 0۰ بلطم
با [6 813107 8/0165 03۵ ۳915065 ]٩ 21000 ۸ .(2003) 2۰ ملفاعونه
۷۳ فصلنامه مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران دوره هفتم» شماره ۲۹ پاییز ۱۳۹۸
کصعا5 ۵۶ عع 60056060 ه ما۸ حذ عصصرکش۸ کنعوطامع0 .(2003) بآ .۸ مکهگهی6
7جازد70/67] ,کعناعتباع شآ ۵۶ کنوعط 1 3/۸ 0/50۰ 11 1۵7003 0050/1۵/۵ .(2010) .5 178۳306
۷01 ,26۷7 1.587 ۵۶ 3۳0۵85 7۳۵0۰ بو ام 0 0۵ م1 .(3994) .33 مکطام3[
36 ص700 تلع عصخ دررو 2۳0۳۵1 ,06۵۲۵ ]٩ 65ا م0۳ .(2004) .7 ,760860
ع 7739 هام0 6 ح ا و۸ 005006 0 3/00 1۵۳ 06066 .(2008) 8 زو عصصعگ
100۵1 ۵7110۰ 00۳۹0۵۶ ۵ ۸0۲006 ]۳ م۸ .(998ل) بط ,106۲
هن ناه ۳٩ بجازد هخآ :کع1عوص۸ کم .کعناعتایهشآ و ماع
04 316۷ 1۵71072۰ 00۳80۵ ۵ ۸00۲۵۶ 207۵0320 ۸۵ (2001) یی
-0070 1718 ]٩ 10630 71۳6 :20۲۸966 ۵ 3ک1 نگ 1 006 رک .(2006) ۸ ۳۵۰ ,)16
از فآ 100۳661 ,کعنا ایشا ۶و دمناها عون 10021 .۳/0006 1101۵۶۵
ع 9 ۵ 1۵۳996 7706۵ بفصس ام 1۵ 25۵86 ۵۳ 2۳۵۹00 156 .(2000) 3۰ وحطاحد6 2
هذ 1316۳۵00 اصنه 005۹ :1360۳ ما00 (1993/2004) بوزفدعامسک 2۰ ع بش۸ ,80۳06
0 5۲0715 21 50۳0710202071 ]۵ کاکروا۵ ۸۳ ,۳6۲1/۵/۲۵ م۸ .(1992) 7۰ 806۳۵
6 1 0165 اک 325006۰ 002۳0۵ حذ صمنانصعآ وصاگتاصد0 10005 .(2011) ۰ مطعفهد5
89-۰ ,200675 و۷۷۵۳ 0(5 711110 :کعع 501611 6 عاس وا
7 م70 .و0ع6ط1 جامستام0 حذ کمن هه وصنصعملده ۸۷ تماصعدهکص0) .(3999) .5 ماک
,133/30 001701۵107۰ 0۵ 071۵1011] 7111 ,۵19096 ۳۱ 20166 ]00 6 ](00ط.
7 70 ]۹ ۲۵۲ ۲0101۵1 001۹030 136 ]0 56 016 .(1995) 2۰ ووافدعامهک
| پژوهش حاضر به شیوi توصیفی-تحلیلی در چارچوب رویکرد بهینگی، فرایند تضعیف (واکه شدگی) را در گویش کردی ایلام بررسی کرده است. داده ها به صورت میدانی با ضبط گفتار روزمرّه گویشوران شهرستان ایلام گردآوری و براساس شمّ زبانی یکی از نویسندگان که خود از گویشوران کردی ایلام است، تجزیه وتحلیل شده است. بررسی داده ها نشان می دهد که فرایند واکه شدگی همخوان های g]، d و b] با طی مراحل ناسوده شدگی، حذف واکه ریشه، حذف واکه پیشوند و درنهایت تبدیل همخوان به واکه صورت می گیرد؛ همچنین واکه شدگی تنها در محیط های واژ-واجی روی می دهد و در محیط های واجی باوجود فراهم بودن شرایط، تنها مرحله نخست، یعنی ناسوده شدگی اعمال می شود؛ همچنین در نوشتار پیش رو نشان داده شده است که در تبیین فرایندهای دارای تناوبات واجی که طی چندین مرحله اعمال می شوند، انگاره بهینگی متوالی از بهینگی موازی کارآمدتر است، به این دلیل که انگاره بهینگی متوالی مراحل میانی و شیوه تحوّلات واژ-واجی کلمات را به صورت مرحله به مرحله نشان می دهد. |
26,079 | 520280 | به بیان دیگر نگارگران با
جایگزینی شاهان در حال به تخت نشستن, با تصاویری بهصورت. پادشاه- پيامبر سعی بر اینهمانی با
واژههای کلیدی: متنهای آستانهای» شاهنامه ۰۴۹۰ شاه عباس اول» تولید اجتماعی هنر
۱. استادیار» دانشکده هنر و معماری» دانشگاه سیستان و بلوچستان (نویسنده مسئول)»
۳ پژوهشهای انسانشناسی ایران دوره ۱۱ شماره پیاپی ۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
شاهنامه میراث بزرگ فرهنگی» در زمره متونی است که در دورههای مختلف مصور شده
است. از موارد درخور توجه بیشتر این نسخههای مصور صفحه تقدیم در آستانههای این
مصحف است و این صفحه بهطور مرسوم حاوی مدح و ثنای سفارشدهنده و تاریخ نگارش
فتاهتانه مذکوو بوکه آستراه آنجا کدبیکتر آیم تور يه پادشاهای و حکرآنای وفت تقنین
شده» شامل صفحهای از بزم و رزم پادشاه و گاه تصویری از فردوسی و شعرای غزنه در این
صفحات است. البته در شاهنامه شاه تهماسبی این روند تا حدودی تغییر میکند. در این
شاهنامه سه تصوير در ارتباط با فردوسی مصور شده است؛ یکی در باغ, دیگری با شعرا در
دربار محمود غزنوی و تمثیل فردوسی بهعنوان کشتی اهلبیت پیامبر. در دوران شاه عباس
اول در آستانههای شاهنامههای مصور تغییراتی بهوجود آمدهاند؛ به گونهای که بیشتر صفحات
آستانفهر آغلب ساهانههای سور کر آین کورد لا ساویریاز باگایسلیما و بارگاه بلقلیسی
مصور شدهاند. شاهنامه ۴۹۰ نیز که متعلق به همین دوران است. دارای تصاویری از حضرت
سلیمان و بلقیس در صفحات آستانه است. این تغییرات و جایگزینی تصاویر این سوّال را
یجاد میکند که متنهای موجود چه معنا محتوا یا*کارکردهایی دارند که در استانه کتاب.
جانشین متنهای پیشین شدهاند؛ از اینرو با توجه به نظريه پیرامتنیت
پیرامتن تأثیر بسیار بر خوانش و تأویل متن دارد» بررسی این متنها و تغییرات آنها حائز
برای دستیایی به پاسخ مناسب با توجه بهادیدگاه جانت ولف" در نظريه تولید اجتماعی
هنر» متنهای آستانهای در شاهنامه ۴۹۰ تحلیل شدهاند. در مبحث جامعهشناسی, ولف هنر را
آشکارا یک فرآورده و تولید ایدئولوژیک میداند. از نظر او هر کاری انسان انجام میدهد.
برگرفته از ساختهای اجتماعی است و ایدئولوژی که خود محصول دورهای خاص و مجموعه
ویژهای از مناسبات اجتماعی است. اثر هنری را در خود محصور میکند؛ بنابراین بررسی مطالعه
متنهای آستانهای که بهنوعی صفحه تقدیم در شاهنامه مذکور است. با رویکرد تولید اجتماعی
هنر برای رسیدن به ایدئولوژی خلق اثر راهگشا خواهد بود. این دیدگاه به ایدئولوژی در کنار
زیباییشناسی درون متون توجه دارد؛ بنابراین در کنار چرایی تغییر متنهای آستانهای در
شاهنامههای مصور به فرم ظاهری نگاره و رمزگان نشانههای موجود در پیرامتنهای شاهنامه
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ...۰ ۲۸۳
درباره شاهنامههای دور شاه عباس اول تحقیقاتی صورت گرفته است. مهدی حسینی (۱۳۹۰)
در مقاله خود تنها به معرفی این شاهنامه و حامیان آن پرداخته است. در مقاله دیگری از
عبدالحمید حسینیراد به معرفی شاهنامه مصور نویافته از دور صفوی (شاهنامه شاملو) متعلق
به کتابخانه موزه نیاوران و نگارههای آن پرداخته شده است. در این مقاله به مفقودشدن
ضفحات آغاریی کناب آفارهاشده استو احسالداده میشرد.نگازره مفقوده دیبار فردوسی با
شاعران غزنه باشد. در مقاله دیگری از زهرا پاکزاد (۱۳۹۷) اين نتیجه بهدست آمد که
نگارهای اینشسه در اصفهان و ی از اکتایت شاهنامه ضورت: گرفته است؛ ینابراین مد
هروی و حبیبالله مشهدی را نیز از آن دوره بهعنوان نگارگران کتاب معرف میکند. همچنین
فرانیس ریشار! (۱۳۸۳) در کتاب جلوههای هنر پارسی نسخههای نفیس ایرانی قرن ۶ ۱۱ ق
موجوذ ادا ر کتایخانه ملی فرانسه. به معلفی مختصلی از این اهنامه پرداخته است.و نگارههای
موجود در این نسخه را به مکتب شیراز و قزوین نسبت میدهد. با وجود این جز مقاله پاکزاد که
به معرفی نگارگران و شناسایی شاهنامه ۴۹۰ پرداخته. تاکنون پژوهش جامعی در این زمینه
صورت: نگرفته است. هسچنین دریال آساگو پیرامشنگواممولی مضور در دوره شاه عباس
پژوهشی انجام نشده است؛ بنابراین با توجه به اهمیت پیرامتن در خوانش متن و تغییر متنهای
آستانهای در دوره شاه عباس اول خلا پژوهش در این زمینه و نیاز به پژوهشی جامع متنهای
آستانهای در شاهنامههای آن دوره احساس میشود. درباره دیدگاههای جانت ولف نیز
پژوهشهایی در قالب مقاله صورت گرفته است که از آن میان میتوان به پژوهش اعظم راودراد
(۱۳۸۹) اشاره کرد که به ویژگیهای هنرمندان از دیدگاه جانت ولف پرداخته است. در
پایانتامه کارشناسی ارشی کل ابرم ۱۹۳۷۴ یه زابطه نش حامهای و تساویر با دینگاد
ولف پرداخته شده است و با توجه به این رویکرد سه شاهنامه بایسنقری» ابراهیم سلطان و
متنهای آستانهای در شاهنامههای دوره شاه عباس اول (شاهنامه ۴۹۰) حاوی چه محتوایی
۴ پژوهشهای انسانشناسی ایران دوره ۱۱ شماره پیاپی ۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
با توجه به اینکه در این پژوهش پیرامتنیت از جایگاه ویژهای برخوردار است. بهصورت مختصر
به توضیم آن پرداخته شده اسقد هر پیرامشیت نت به یک من ,هرکزی اعتقاد درد که:دیگر
متنها بهطور مستقیم یا غیرمستقیم آن را دربرمی گیرند (نامور مطلق» ۱۳۸۵: ۱۹۶). پیرامتنها
متنهای کوچکی هستند که وجود آنها به متن اصلی وابسته است؛ به شکلی که آنها را
آستانه یا راه ورود به متن تصور میکنند؛ بنابراین پیرامتن را به دو نوع رابطه تبلیغی و آستانگی
تقسیم میکنند. پیرامتن آستانگی که در این مقاله به آن پرداخته میشود. بیانگر عناصری
است که در آستانه و قبل از متن اصلی قرار میگیرند و دریافت متن از سوی خوانندگان را
کنترل و جهتدهی میکنند. چنان که تقدیم یک متن به عموم يا پادشاه خود از اهمیت زیادی
برخوردار است (آلن. ۱۳۸۰: ۱۵۰). در کتابآرایی ایرانی در بیشتر موارد غیر از یک متن برای
پیشکش, تصاویری نیز قبل از متن اصلی, توسط هنرمند ترسیم میشده است. این تصاویر
بهعنوان متن مرکزی یا متن اصلی شاهنامه شناخته نمیشوند».بلکه بهمنزله آستانه ورود
مخاطب به متن هستند؛ از اینرو به:آنها تصاویر آستانهای. گفته میشوند. این پژوهش به
تصاویر آستانهای مصور که قبلی هدر ابندای شوسی۹ ده تأکید دارد.
از تگاه جانت ول تولید اجتماعی هنز تاوس 0 پگیفرلادادهای زیبایی شناختی و جایگاهخاص
را که از لحاظ اجتماعی تعیین شده است. دربربگیرد. همانطور که یک تحلیل فرمالیستی
ساختار طرح را میکاود. در جامعهشناسی هنر باید نظریهای در ارتباط با فرمهای دیداری
تحلیل شود تا با توجه به آن بتواند ماهیت ایدئولوژیک یک اثر هنری را تحلیل کند (رامین,
۷ با توجه به اینکه ایدتولوژی در آثار هنری با همان زبان دیداری بازنمایی میشود.
بررسی «ایدئولوژی بصری»» سبک و ترکیببندی مدنظر قرار میگیرد؛ زیرا در این مشخصهها
ایدئولوژی فرآورده میشود (همان: ۴۴۹). باوجود اين در این پژوهش عناصر هنری از نگاه
زیباییشناسانه و فرمی و استحاله آنها یعنی ایدئولوژی پژوهش شده است. از آنجا که ولف در
بررسی هنر در جامعه. فن نهادهای اجتماعی» نظامهای حمایتی و عوامل اقتصادی را در تولید
اجتماعی هنر دخیل میداند. در این پژوهش در کنار بررسی فرم و رمزگان آثار به موارد مذکور
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ... ۲۸۵
این پژوهش براساس ماهیت توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف بنیادی است؛ چراکه بر مبتای
رویکرد تولید اجتماعی هنر به بررسی ایدئولوژیهای موجود در نگارههای آستانهها میپردازد. با
توجه به دیدگاه ولف ابتدا آثار از نظر فرمی و زیباشناختی و رمزگان درون اثر بررسی و سپس
با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی و.. متنهای آستانهای واکاوی شده است. دادههای
پژوهش به شیوه کتابخانهای تهیه شده و ابزار اندازهگیری این پژوهش جدولها اشکال و
مطالعات حاصل از کتابهاا: پایانتافهها و سایر عون اس جامت. آماری, این وه
شاهنامههای مصور دوره صفویه است که از میان آنها شاهنامه ۴۹۰ انتخاب شده است که در
مثنهای آستانهای يا صفحات بدرقه در گشتر خشگهدهای شور که عموما به سلطانی پیشکش
شده» متنهایی است که شاه را در حال بزم و رزم نشان میدهد؛ زیرا بهنظر میرسد قصد نگارگر
آن است که عظمت و مقام شاه دوران را در کنار شاهان شاهنامه نشان دهد. همچنین از آنجا که
شاهنامه سروده فردوسی است. از دیگر صفحات آستانه میتوان به تصویر فردوسی و شعرای غزنه
اشاره کرد. در برخی شاهنامهها هر دو تصویر در پیرامتن کتاب قرار گرفتهاند و در بعضی تنها یکی
از این تصاویر وجود دارد که در جدول ۱ نمونههایی از آن تا دوران شاه تهماسب اول آورده شده
است. در کنار تصاویر بزم و رزم و فردوسی و شاعران» تصویر دیگری به شاهنامه تهماسبی اضافه
شده که آن تمثیل فردوسی به کشتی اهل تشیع است. نگارگر فردوسی را در این تصویر در جرگه
شیعیان قرار میدهد. از آنجا که مصورکردن این شاهنامه با ترویج مذهب تشیع بهعنوان مذهب
رسمی همراه است. قرارگیزی این تصوير در آستانه کتاب قبل از متن اصلی میتواند به گسترش
تشیع و اهمیت آق در این دوران آشاره داشته باشد.
جدول ۱. متنهای آستانهای در شاهنامههای دوره تیموری و شاه عباس اول
۱ بایسنقری مجلس دوبرگی شکارگاه» ملاقات فردوسی و شعرای غزنه
۲ ابراهیم نگاره دوبرگی از بارگاه ابراهیم سلطان» نگاره دوبرگی از شکاررفتن ابراهیم سلطان» نگاره
سلطان دوبر کی نید ابرافت سلطا ,ودیذان قردوسی و قعرای شزند
دیدار فردوسی و شعرای غزنه» فردوسی در دربار سلطان محمود غزنوی» تمثیل فردوسی به
۶ پژوهشهای انسانشناسی ایران» دوره ۰۱۱ شماره پیاپی ۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
تغییرات ایجادشده در زمان شاه تهماسب در دوران شاه عباس نیز ادامه پیدا میکند؛ با این
تفاوت که در این دوران با حذف تصاویر فردوسی و رزم و بزم شاه دوران از صفحات آستانه
روبهرو هستیم. در شاهنامههایی که بهنظر میرسد در زمان شاه عباس اول مصور شده,
صفحاتی از بارگاه سلیمان و بلقیس جانشین رزم و بزم شاه و فردوسی و شعرای غزنین شده
است (شکلهای ۴-۱ حسینی در مقاله خود «شاهنامه قرچغای» که در زمان شاه عباس اول
مصور شده است. به دو نگاره آغازین از این شاهنامه, یعنی نگاره بارگاه حضرت سلیمان و هدهد
و دیگری بلقیس اشاره میکند (حسینی» ۱۳۹۰: ۱۵). این شاهنامه در سال ۱۰۰۸ ق به شاه
عباس تقدیم شده است (همان: ۴۷)؛ البته در این شاهنامه سلیمان و بلقیس در کنار یکدیگر به
تصویر کشیده شدهاند (شکل ۱). جانشینی سلیمان بهجای تصاویر بزم و رزم از پادشاه وقت در
بیشتر این نسخ مصور مشاهده میشود. فراوانی این تصاویر در نسخ موجود نشان از ترویج
ایدهای خاص در این دوره است که در زمان شاه عباس اول مستولی بوده است.
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ...۰ ۲۸۷
شکل ۳. بر تخت نشستن فردوسی, ۱۶۰۰-۱۵۹۰م شکل ۴. بر تخت نشستن سلیمان, شاهنامه قوام.
م1 و ماع وه اجه //: 8105 ی نیراد» ۱۳۸۴
شاهنامه ۴۹۰ با توجه به پایانه برگه ۴۶۹ در اواخر ذیالقعده ۱۰۱۲ ق و به دست محمد جان
الکرمانی پایان یافته است. نگارش این این نسخله به ظ نستعلیق است. این شاهنامه ۴۷۰ ورق
در اندازه ۲۷/۵ ۳۹/۵۹ دارد. آرایهها و دیگر تزئینات کتاب به سبک شیراز آن زمان است و در
تصاویر موجود در کتاب میتوان تأثیر مکتب قزوین را نیز مشاهده کرد (ریشار ۱۳۸۳: ۲۰۳).
مهر ورق ۴۷۰ نشان می دهد این نسخه در دور شاه عباس اول در اختیار صاحب منصب هرات
قرار گرفته: وادر سال ۱۳۴۱ ی به میرا طالبگان نظ ۳ وزیر اعظلم شاه ضفی هدایه داده
شده است و درنهایت در قرن سیزدهم در تملک کتابخانه ملی فرانسه درمیآید. پاکزاد اذعان
دارد این نسخه مربوط به اوایل سده ۱۱ ق در زمان انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان تهیه
شده است و به اعتقاد او اگرچه نگارش کتاب ۴۹۰ به دست کرمانی صورت گرفته و به حمایت
حاکم وقت حسن خان شاملو نگارههای کتاب مذکور در اصفهان و دیرتر از نگارش کتاب انجام
۸ پژوهشهای انسانشناسی ایران» دوره ۱۱ شماره پیاپی ۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
شکل ۵. بارگاه سلیمان نبی, شاهنامه فردوسی, شکل ۶ بر تخت نشستن بلقیس, شاهنامه
کتابخانه ملی فرانسه. شعبه شرقی فارسی شماره. فردوسی؛ کتابخانه ملی فرانسه. شعبه شرقی
در اولین تصویری که در آستانه کتاب قرار دارد. پیکره مردی با جامهای سبزرنگ و ردایی به
رنگ سرخ با عمامه و هالای رسای رای راید اک وت فشسته است. مشاهده
میشود (شکل ۵). این پیکره تقریبا در مرکز تصویر و نقاط طلایی کادر قرار دارد و بقیه عناصر
دایرهوار دور او قرار گرفتهاند. دراسمت چپ این نگاره فردی در حال نوشتن است. در بالای سر
او فرشتهای است که پرندهای در دست ذارد و در پایین کادر حیوانات اهلی و وحشی در کنار
یکدیگر قرار گرفتهاند. در بالای کادر پرندگانی در حال پروازند و پرندهای که در این میان از نظر
دیداری جایگاه والایی دارد» سیمرغ است که در تقابل با اژدها در سمت راست تصوير قرار گرفته
است. با توجه به قرائن و نشانگان در این نگاره و روایات مربوط به آنها میتوان این تصویر را
بارگاه سلیمان نبی دانست. همانطور که در قصصالانبیا آمده است: «بر تخت سلیمان چهار
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ... ۲۸۹
هزار مرغ از هر نوعی پرها در پرها بافته و تخت او را سایه کرده و پریان و دیوان و آدمیان بر
چپ و راست ایستاده بيامدند و پیش سلیمان به تواضع بنشستند» (نیشابوری» ۱۳۸۲: ۲۹۸).
در این نگاره علاوه بر سلیمان شخص دیگری که کنار او نشسته و در حال نوشتن ترسیم
شده» أصف وزیر سلیمان است. آأصف با توجه به جایگاهش در مقایسه با سلیمان در سطحی
پایینتر قرار گرفته است. او به دستور سلیمان نامهای به ملکه سبا مینویسد و بهنظر میرسد
پرنده بالای سر او نیز هدهد است که نامه را به دست بلقیس میرساند. هدهد در میان مرغان
در بارگاه سلیمان از اهمیت ویژهای برخوردار است. در سوره نمل نیز به خبرآوری هدهد از ملکه
سبا و نامه فرستادن سلیمان توسط هدهد به جانب سرزمین سبا اشاره شده است.!
در پیرامتن برگه مصور دوم» پیکره زنی نشسته بر تخت که دو فرشته در اطراف او هدایایی
را به وی تقدیم میکنند» مشاهده میشود (شکل ۶). بهنظر میرسد یکی از فرشتگان کاسهای
آب در دست دارد و دیگری چیزی شبیه کتاب یا نامه را حمل میکند. بالای سر بانو کوهی
است که روی آن درختی قرار دارد و فرشتهای در کنار او اناری به وی میدهد. با توجه به
روایات منسوب به سلیمان نبی زن نشسته بر تخت و همراهان او بارگاه بلقیس را نشان
میدهد. همچنین این تصویر بهدلیل حضور فرشتگان و هداپای آنان از جمله میوه انار میتواند
نگارهای از بلقیس پس از پذیرفتنآدین توغیدی باشد. درآقصصالأتبیا آمده است «سلیمان او را
از همه زنان نیکوتر داشتی و تخت او را باز داد تا بر آن تخت نشستی و عزیزش داشتی و هیچ
زن را تخت نبود مگر او»» اما تخت در سرزمین سبا تختی بود «سیمزده. چهارپایه به چهار شیر
زرین ساخته و گوهرها در آن نشانده و به چهار گوشه تخت چهار طاووس زرین ساخته و بر
چشمهای ایشان یاقوت در نشانده» شش گز درازا چهار گز پهنا و دو گز بلندی» (همان: ۲۹۹).
با وجود این بهدلیل شباهتنداشتن تخت موجود به تخت بلقیس با توجه به روایت گفتهشده و
شباهت آن به تخت سلیمان, بهنظر میرسد فضای مصورشده مرتبط با پس از اسلام آوردن او
با توجه به نظر ولف در جامعهشناسی هنر همانطور که یک تحلیل فرمالیستی ساختار طرح را
میکاود. باید نظریهای در ارتباط با فرمهای دیداری را بپروراند تا بتواند با توجه به آن ماهیت
ایدئولوژیک یک اثر هنری را تحلیل کند؛ بنابراین در ایدئولوژی دیداری سبک و ترکیببندی
مدنظر قرار میگیرد؛ چراکه دریافت نشانگان دیداری اثر در ارتقای فهم و درک ما از کارکرد
زبان و قالبهای فرهنگی در گذر زمان نقش سترگی خواهد داشت (رامین» ۱۳۸۷: ۲۶۹-۲۶۶)؛
۱ «انه من السلیمان و انه بسم اه الرحمن الرحیم الا تعلوا علی و اتونب مسلمین»
۰ پژوهشهای انسانشناسی ایران» دوره ۱۱ شماره پیاپی ۰۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
بنابراین ابتدا عناصر دیداری که در متن از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردارند. تحلیل شدهاند.
در تصویر میتوان نشانگان دیداری را به انسانی» حیوانی» گیاهی و اشیای بیجان تقسیم کرد. از
آنجا که بررسی هریک از این نشانگان در این مبحث نمیگنجد. تنها به برخی عناصر مهم
پرداخته شده است؛ بنابراین از نقوش انسانی» سلیمان و بلقیس, از نشانههای حیوانی» سیمرغ و
هدهد و از نشانگان گیاهی انار و درخت انتخاب و بررسی شدند.
سیمترین, نظانگان ذیذازلی: تکار ملیمان اسق. اق پسر خازود: بو که ون از پر پاداان
بنیاسرائیل شد. «جن و انس و آتش و پرنده مسخر او بودند و او دارای چنان ملکی بود که
کسی چون او نداشت» (طبری, ۰۱۳۶۲ ج ۲: ۴۰۲). همچنین آمده است داوود در زمانی که در
قید حیات بود تصمیم گرفت فرزندش را جانشین خود کنده اما از آنجا که سن او کم بود. با
مخالفت بنیاسرائیل مواجه شد. با این همه پس از گذراندن مراحلی درنهایت او جانشین پدر
شد (جزایری» ۱۳۸۸: ۵۱۰). همچنین در برخی منابع او را پسر دهم داوود دانستهاند که
بهدلیل حکمیت: درست او دازود از را نادار تاد دیهلاو داست تبوت ق رسالت سلیمان
آغاز شده: است (نیشابوری: ۰۱۳۸۲ ۷۵۷۷۲۳۵۶ ول کاملبودن نیز توسط افرادی مانند
پورنامداریان به سلیمان منسوب شده است. وی سلیمان را پادشاه- پیامبری میداند که ولی
کامل نیز بهشمار میآید (پورنامداریان» ۱۳۸۵: ۳۶۶). طرز پوشش و نشستن او بر تخت بیانگر
فرض موجود است. فرد دیگری که جایگاه ویژهای دارد؛ بلقیس است. او زنی یمانی و از اهالی
مأرب بود و پس از پدرش بر مأرب حکومت میکرد. حکومت تمام سرزمین یمن را بهدست آورد
و سبا را پایتخت خویش قرار داد. آمده /است/ اوپاپس از" آنکه اسلام آورد» هفت سال و پنج ماه
همسر سلیمان تبیبود زدهخدا ۴۳۱۰۹۱۳۷۳موالفیس کش از آنکه اسلام بیاورد: بر آفتاب
از دیگر عناصر مهم دیداری سیمرغ است که بالای سر سلیمان قرار دارد. این پرنده در
اوستا «مرغو سه ثه نه» و در پهلوی «سن مورو» و در فارسی سیمرغ خوانده میشود (بلخاری»
۹ ۸۱). روایت اسطورهای این پرنده» سیمرغ و درخت زندگی است. در این متون» از
پرندهای بسیار بزرگ و درختی به نام ویسپویش يا هرویسپ تخمک نام برده شده است. درختی
که در میانه دریای فراخکرد قرار دارد (پورداوود. ۰۱۳۷۷ ج ۱: ۵۷۷-۵۷۵ در متون زرتشتی
موخر «آشیان سیمرغ در البرزکوه بر فراز درخت گئوکرن است که در میانه دریای فراخکرد قرار
دارد و دربردرانده تخم همه رستنیهاست. هرگاه مرغ از درخت برخیزد. هزار شاخه از درخت
روید و هرگاه بر درخت بنشیند هزار شاخه از آن بشکند و تخم همه گیاهان پراکنده شود بر
همه جای» (هیلنز» ۱۳۸۵: ۴۲۹). در شاهنامه فردوسی نیز آشیان سیمرغ بر البرز کوه است
(فردوسی, ۱۳۹۴: ۶۳). همچنین در ارتباط میان انسان و سیمرغ میتوان به روایت سیمرغ و
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ... ۲۹۱
زال و بهنوعی عروج زال توسط او اشاره کرد. در متون عرفانی و حکیمانه مانند صفیر سیمرغ,
عقل سرخ سهروردی و منطقالطیر عطار نیز رویکردی عرفانی و حکیمانه به این پرنده داده شده
است. این پرنده در اسطوره» حکمت ایرانی و اسلامی جایگاه ویژهای دارد. حضور سیمرغ علاوه
بر حکمت و فرزانگی به جایگاه والای او در فرهنگ ایرانی اشاره دارد. از میان مرغان و پرندگان»
هدهد در داستان سلیمان پرندهای است که در اعماق زمین آب را مییابد (جزایری» ۱۳۸۸:
۱ در داستان منیمرغ نیز هدهد: پرندهای است: که قرعه به نام او میافتد و اوست که
راهنمای پرندگان میشود. بسیاری او را نماد انسان خودشکوفا میدانند که راهنمای پرندگان
در مسیر رسیدن به سیمرغ است (خسروی شکیب و همکاران» ۱۳۹۹: ۸۷). با توجه به نقش آن
در داستان سلیمان و بلقیس و حضور آن در ادبیات عرفانی میتوان گفت هدهد پرندهای است
که با دانش و معرفت. فرزانگی» نور آب و روشنایی و عروج در ارتباط است.
از نشانگان گیاهی, انار از جمله عناصر مهم در متن است. مقارن با نیمههای هزاره سوم
مهر درخت (درخت زندگی) و نار درخت در هم ادغام شدهاند و درخت خورشید در نگاره
درخت انار تجلی میکند. در دوره دگرگشتی مهر این درخت به درخت انار تبدیل میشود که
نماد حاصلخیزی» باروری» برکت و فراوانی است. همچنین در اوستا با عنوانهای درخت
خورشید. همای زرین و درخت بسیاردانه» کنایهای از انار هزاردانه است (موسویلر و رسولی,
۹ ۱۲۴ آناره نشان باروری؛ برکتخیزی و فراوانی است (هارپر»ه ۱۹۷۸: ۴۰). همچنین
درخت انار با مفاهیم یکتاپرستی و دینداری و با خورشید و نور ارتباط دارد.
شرایط اجتماعی, سیاسی و مذهبی ابران در دوران شاه عباس اول
شاه عباس در ۱۶ اکتبر ۱۵۸۷ م» در قزوین به تخت شاهی نشست و محمد خدابنده نتوانست
با غاصب. تاج و تخت. خواقش رتمک داری» ۸۱۳۷۲ ۳۷-۳۸ فر این ووران از جمله گفتمانهای
موّثر که بیشتر نیز در میان مجتهدان دیده شد. عرفان و دفاع از تصوف اصیل است. با توجه به
این محیط شیعی» کربن اظهار دارد که حکمت بهطرز باشکوهی در این دوره تجدید میشود
(کربن» ۱۳۹۹: ۲۴). میرداماد و ضدرالدین شیرازی معروف به ملاصدرا در این دوران بنایی از
تفکر و انديشه برپاکردند که پایههای آن تعالیم ابنسینا سهروردی و ابن عربی بود. آنان اصول
ویژه تشیع را برگرفته از قرآن» سنن و احادیث پیامبر و ائمه را به کمال خود رساندند (جکسون
و لاکهارت. ۱۳۸۹: ۳۳۹). از جمله نظریات دیگر ملاصدرا انديشه انسان کامل و آرمانشهر
است. از نظر او «رئیس اول مدینه باید دارای رتبه الهی خلافت الهی و مستحق ریاست بر خلق
۲۳ پژوهشهای انسانشناسی ایران دوره ۱۱ شماره پیاپی ۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
همچنین شاه عباس در این دوران همواره سعی میکرد مرشد اعظمی طریقت اردبیل را برای
خود نگهدارد و این امر را در دیدارش از اردبیل میتوان دید (جکسون و لاکهارت» ۱۳۸۹: ۸۷-
۸). در پژوهشهای بسیاری نیز یکپارچگی فرهنگ ایرانی- اسلامی در دوران صفویه بهویژه دوره
شاه عباس اول اشاره ذاشتهاند و اوج اغتلا و عظمت این نقش را در این ذوران میبینند
(ساق پور و خمکارای, ۳۳۹۳ ۵۱ کسروی: ۱۳۹۹ ۵۳ با ترجه به: تحقبقات مذکور این
یکپارچگی, نسبتی با ابعاد زندگی برقرار کرد و به یکپارچگی زیباییشناسی تبدیل شد. شاه عباس
با ایجاد کارگاههای بسیاری زیر حمایت دولت به این یکپارچگی کمک کرد. به بیانی دیگر شاه
عباس علاوه بر اعتلای هنر درباری» سبب تحول فرهنگ عامه نیز شد (غیبی» ۱۳۸۵: ۳۹۴).
با توجه به اینکه در آستانه صفحهای به ملکه سبا اختصاص دارد و بارعام او بهنظر میرسد
روایاتی از نان شاه غباس و نقش آنان در تحلیل تصویر میتواند راکشا باشد: از آنجا که شاه
عباس نیز زنان بسیاری داشته و گرایش آنان به اسلام با توجه به این روایت برای او مهم بوده
است. میتوان گفت زنان شاه عباس» ایرانی» گرجی» ارمنی» چرکس و تاتار بودند. با وجود این
علاقه شاه عباس به زنان گرجی و چرکس بهدلیل نوع زیبایی بیشتر آنان بود. همچنین آمده است
در حرم شاه زنان ایرانی کم بوده و بیشتر آنان از شاهزاده خانان پا کنیزان گرجی» چرکسی و حتی
روسی بودند. در جای دیگری نیز آمده است از میان زنان او گروهی مسلمان شدهاند؛ زیرا
عیسویبودن گناهی بزرگ و برای ایرانیان نفرتانگیز است. همچنین زنان باید قوانین اسلام را
محترم میشماردند. در کنار این موارد میتوان به گردینا نامی از میان زنان او اشاره کرد که پس
از آنکه به دین اسلام درآمد؛ به نام فاطمار سلگان 4و سوماشد افلسفی» ۱۳۴۷: ۲۱۶-۲۱۲) درباره
تهمورس خان و خواهرانش دلاواله میگیقد شاه هیا پس آرانکه خلفت یا شکوهی به آنان داد:
سعی کرد آنان را مسلمان کند. اما پس از آنکه آنان امتناع کردند. او به دلایل مختلف از جمله
دلیل مذکور آنان را مورد بیمهری خود قرار داد (دلاوالهه ۱۳۸۵: ۴۷).
جدول ۲. شرایط اجتماعی, سیاسی ایران در دوره شاه عباس اول
نقش سلطنت -بار ات ب*اقاظار سنتی/- شاه مود کامل دز طریقت
شرایط اقتصادی . | احداث شهرها توسعه راهها رونق تجارت بهخصوص در زمینه ابریشم. امنیت شهرها و..
شرایط مذهبی مذهب رسمی شیعه. گسترش عرفان, تفسیر اشراقی از فلسفه ابنسینا در مکتب اصفهان,
شرایط اجتماعی و ۱ حذف و فاصله میان عناصر قبیلهای اهمیت چرکسها گرجیها و ارامنه در نیروی نظامی
فرهنگی وه حضور فقهای آیزانی وغیر آیرانیمقابلهبا گقتمانهای مذهیی دیگلر مان انقظویان:
رشد طبقه عامه شهری» اهمیتدادن به مراسم ایران باستان در کنار مراسم مذهبی
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ...۰ ۲۹۳
با توجه به موارد گفتهشده و اوضاع سیاسی» اجتماعی و فرهنگی دوره صفویه ایدئولوژی
رایج در آن دوره با ارجاع به نقش پادشاه و فعالیت کارگاههای هنری زیر نظر شاه دوران
میتوان ایده و انديشه رایج بر هنرهای کارگاهی آن دوره را در دسته ایدئولوژی چیره یا مسلط
قرار داد» زیرا در جوامعی که قدرت بر موقعیت اقتصادی و بهویژه به روابط با ابزارهای تولید
استوار است. اندیشهای که روند چیرگی بر جامعه را دارد از آن طبقه حاکم است (ولف. ۱۳۶۷:
۶۷-۶). با ارجاع به دیدگاه مذکور این انديشه چیره در زمان شاه عباس نیز وجود داشته است؛
زیرا او اختیار زیادی از امور سیاسی تا تجاری را بهشخصه در دست داشت و همچنین
یکپارچگی هنر این دوره به تقویت این فرضیه کمک میکند.
در دوره صفویه روایات مربوط به سلیمان و بلقیس با نامهای سلیمان و بلقیس» بلقیس و
سلیمان» سلیماننامه» بلقیسنامه» پریخانه و... نوشته شده است. همچنین در این دوره»
منظومههای سلیمان و بلقیس رواج مییابد؛ برای نمونه میتوان به سرایندگانی مانند زلالی
خوانساری (قرن, ۰)۱۱ فیضی دک (۹۵ نو ابدمکارم هو (۱:۱۹-۹۴۴) و نظام
معمایی استرآبادی (متوفی ۲۱٩) اشاره کرد (اسماعیلزاده و همکازان ۱۳۸۸: ۵۸). علاوهبر این
موارد» فراوانی این روایات در دور صفویه نشاندهنده جایگاه ویژه حضرت سلیمان در آن دوره
است. همچنین در سالهای ۱۵۸۱-۱۵۷۴ م. قصصالانبیا در مقیاس بالا مصور میشود
(میلستون به نقل از صداقت. ۱۳۸۶: ۲۸). از سوی دیگر در بیشتر نسخ بهجایمانده از این
کتابها با نتضاویری, از بحضرت: سلیما رل بیامگوزید بگ ری وان دریاقت: که تیا بر ات
شاهی نشستهاند» بلکه بهشکلی به تصویر درآمدهاند که میتوان برتری آنان را به دیگران
در شکل ۵ سلیمان» بهصورت پادشاه-پیامبری نشان ذاده آشده است که همه جهان و موجودات
در خدمت او هستند. سیمرغی بالای سر او به تصویر کشیده شده که با توجه به جایگاه میتواند
بیانگر اعطای فره و حکمت به سلیمان باشد. در سمت راست نگاره اژدهایی سیاهرنگ در تقابل
با سیمرغ قرار گرفته است که با توجه به برتری سیمرغ در تصویر پیروزی يا چیرگی او بر اژدها
یعنی برتری حکمت بر گمراهی را میتوان مشاهده کرد. با وجود این درگیری و جنگی نیز میان
آنها وجود ندارد. فضای نگاره با حضور حیوانات اهلی و وحشی» دیو و دد و فرشتگان همه
بیانگر آرامش و ثبات در بارگاه سلیمان است. از دلایل حضور سلیمان در این آستانه میتوان به
۴ پژوهشهای انسانشناسی ایران دوره ۱۱ شماره پیاپی ۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
شباهت میان او و شاه عباس در جانشینی سلیمان نبی بهجای پدر در زمانی که او در قید
حیات است و ولی کامل به همراه پادشاه بودن او اشاره کرد؛ از اینرو بهنظر میرسد نگارگر
سعی داشته است از این طریق جانشینی شاه عباس بهجای محمد خدابنده را توجیه و تطهیر
کند و به حکومت شاه عباس مشروعیت ببخشد. بهعلاوه از جمله اندیشههای موئر در این دوران
که پایههای آن در زمان شاه اسماعیل در مکتب شیراز وجود داشته, اندیشههای حکیمانه است.
ذر ایج, شککی ات اجیای حکامت: اشتراق, بوده .و از جمله کقب رشتاخص بدیگر این دور
قصوضآلخکم است آزکمیمداری: 8۳۷۷ 0 اندیشهای که بشظرهیرسد در تخکامتاشراق او
فصوصالحکم در این دوره مشترک است, انديشه انسان کامل است. اگر انسان کامل پادشاه عالم
شود» جهان را سراسر نور میگیرد (اکبریان, ۱۳۸۸ ۲۴۴). این آنديشه در مکتب اصفهان در
زمان شاه عباس اول ادامه پیدا میکند. بانی این مکتب. میرداماد. بهقدری به اشراق گرایش
دارد که از نظریات ابن سینا تفسیری اشراقی کرده است. در این دوره» حکمت متعالیه نیز
توسط ملاصدرا بیان میشود از جمله مکطللب برزاگیه توس ملاضدرا و متأثر از اندیشه اشراق:
جایگاه انسان کامل است. در کتب این دوره نیز از شاه بهعنوان مرشد کامل در طریقت نامبرده
میشود. در این دوران» شاه جامع طریقت. شریعت و سلطنت یا به بیانی انسان کامل است
افزون بر این حضور بلقیس در نگاره دوم فرضيه اینهمانی شاه عباس و سلیمان نبی را
تقویت میکند. نگارنده تصویر زنی از دیار کفر را که همسر سلیمان شده نشان میدهد که با
قبول اسلام جایگاه رفیعی حاصل کرده است.. تورات علت ملاقات ملکه سبا را با سلیمان,
«آگاهی ملکه سبا از مملکت سلیمان میداند و آن را بهصورت مختصر بیان میدارد ولی قرأآن
این ملاقات را اظهار اطاعت و پذیرفتن آیین توحید دانسته و آن را به تفصیل بیان داشته است»
(شاهمرادی» ۱۳۸۴: ۲۲۷). بهنظر میرسد تصویر بلقیس روایت پس از اسلامآوردن او را نشان
میدهد. فرشتهای آب و فرشته دیگری به نظر کتاب و آن دیگر اناری به بالقیس میدهد که
بیانگر توبه و پذیرش توحید توسط او است که به نور و تعالی نزدیک شده است. همانطور که
پیشتر نیز گفته شد شاه عباس علاقه؛بسیارهبه زنان غیر ایرانی«؛داشت که مسلمان نبودند و از
اسلامآوردن برخی از آنها و جایگاه آنان صحبت شد که میتواند دال دیگری بر تطبیق شاه
عباس با سلیمان نبی باشد. در کنار موارد فوق میتوان به رابطه سیمرغ در شکل اول و درخت
در شکل دوم اشاره داشت. حضور سیمرغ در شکل نخست میتواند بیانگر این باشد که سلیمان
یا همان شاه عباس فردی است که توسط سیمرغ به او حکمت ارزانی شده و او را به عروج
میرساند که با توجه به حضور سیمرغ و دیگر نشانگان در متن عروجی ایرانی- اسلامی است.
همچنین با توجه به شکل دوم میتوان تعالی بلقیس پس از پذیرفتن اسلام را نیز مشاهده کرد.
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ...۰ ۲۹۵
همانطور که سیمرغ و درخت روایتی را با هم تکمیل میکنند»ه حضور سلیمان و بلقیس با هم
نیز میتواند به تکامل اشاره داشته باشد. نگارگر با توجه به آنچه بیان شد تصویری از سلیمان
نبی و بارگاه او و بلقیس را ترسیم میکند؛ چرا که در فضای اجتماعی دوران شاه عباس را قطب
عالم میداند و نیاز به ترسیم او در شکارگاه یا مجلس بزم نمیبیند؛ بنابراین سلیمان نبی در
پوشش پادشاه صفوی قرار میگیرد و بلقیس که اینک مسلمان شده و بهنوعی به رسمیشدن و
ترویج تشیع اشاره دارد با پوششی چون بانوی ایرانی به تصویر درمیآید.
در دوره شاه عباس» دیدگاه طبقه حاکم را در تولید نسخ میتوان مشاهده کرد؛ از اینرو
سیاست. اقتصاد جامعه» تجارت و بسیاری از امور در دست شخص شاه است. همچنین او علاوه
بر قدرت سیاسی» اقتصادی و غیره مرشد اعظم نیز محسوب میشود. افزون بر اینها تولید
نسخی مانند شاهنامه محصول کار گروهی در کارگاههای دربار یا وابسته به دربار است؛ بنابراین
نمیتوانسته مبین انديشه فردی یک هنرمند باشد؛ از اینرو یکپارچگی و اینهمانی در هنرهای
مختلف در دوران شاه عباس وود اد ویو کاارچگ را در نسخ شاهنامههای
تولیدشده در این دوران نیز میتوان مشاهده کرد. بیشتر شاهنامههای بررسیشده در این دوران
ذارای صفحات آستانهای با موصهی واه بلقیس یود دلیف هراوانی خود بیانگر آندیشند
خاصی ذر آن ذوران است. این انا هی طاهناههها میتوانت این همانی شاه
عباس اول و سلیمان نبی باشد. نگارگر با استفاده از نقشمایههایی مانند سیمرغ, کوه و درخت
زندگی, انار ادها و هدایای فرشتگان» معانیای چون آفرینش دوباره» رسیدن به نور و روشنایی,
مبارزه نور و ظلمت و درنهایت پیروزی نور در قالب پذیرش دین اسلام را نشان میدهد. حضور
سیمرغ در بالای سر حضرت سلیمان که بهشکل ضمنی دلالت بر شاه عباس اول دارد میتواند
بیانگر این باشد که شاه هم از فره و حکمت ایرانی برخوردار بوده و هم دارای نور الهی است.
بهعلاوه این جانشینی نشان میدهد شاه عباس غاصب مقام پدر نیست. بلکه بهدلیل برتری بر او
در این جایگاه قرار گرفته است؛ از اینرو پیرامتن مصور در شاهنامه ۴۹۰ بهشکل ضمنی به
تقدس شاه عباس و مشروعیت حکومت او اشاره دارد. بهنوعی در جامعه این ایدئولوژی حاکم
است. که شاه قباس درخالی که منصب شاه را دارد» شخصیتی پیامبرگوته تیز دارد: بتابرایق
تکار کرانق متائز از آندبشههای ,مسلط سعیذآشتنه,شاه را بدشکل آساق کاملی نریم کتنن اکد
از نیروهای مادی و معنوی برای تسخیر و اداره ایران و جهان برخوردار است.
۶ پژوهشهای انسانشناسی ایران» دوره ۰۱۱ شماره پیاپی ۰۲۱ بهار وتابستان ۱۴۰۰
اسماعیلزاده» یوسف» نوریان» سیدمهدی و باباصفری» علیاصغر (۱۳۸۸). «تحقیق در مثنوی
سلیمان و بالقیس حیاتی گیلانی و تطبیق آن با کتب قصصالانبیا تفسیر و تاریخ به همراه شرح
احوال و آثار شاعر» فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی, ۰۱۳ ۷۴-۵۳
بلخاری قهی. حسن (۱۳۹۹). «سیمرغ اوستایی» سیمرغ اشراقی (پژوهشی در ریشهشناسی تاریخی
بهرامنژاد». محسن (۱۳۹۸). مقدمهای بر شناخت مبانی و زیرساختهای هویت سیاسی-ملی دولت
پورنامداریان» تقی (۱۳۸۵). داستان پیامبران در کلیات شمس. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و
تمیمدازی: احمد (۱۳۷۲). مرن ر ادیفاسی سر ری جلداول. تهران:حکمت.
جزایری. نعمتآله (۱۳۸۸) تاریخ اس لمح خاظ. ترجمه صادق حسنزاده. قم:
جکسون» پیتر و لاکهارت» لورنس (سرویراستار) (۱۳۸۹). تاریخ ایران دوره صفویان (از مجموعه
حسینی مهدی (۱۳۹۰). «شاهنامه قرچغایخان (شاهنامه وینزور)». فصلنامه هنرهای زیبا-هنرهای
خسروی شکیب. محمد و حیدری» رسول (۱۳۹۹). «بررسی شخصیت هدهد در منطقالطیر عطار
براساس نظريه خودشکوفایی آبراهام مزلو». نشربه علمی پژوهشهای ادب عرفانی» ۴ (۱)» ۰۱۰۲-۸۷
شاهمرادی, علی (۱۳۸۴). تاریخ یهود-ا زآغاز تا تجزيه امپراوری سلیمان (ع). زنجان: نیکان کتاب.
صادقیپور» محمدصادی, فهیمیفر» اصغر و بیات» زینب (۱۳۹۳). «سکنای اصیل: از خوانش هایدگر
تا اصفهان صفوی؛ مطالعهای پیرامون باغ شهّراصفهان در دوره ضفوی». نقش جهان, ۳(۴). ۶۲-۵۱
صداقت. معصومه (۱۳۸۶). «پیامبران الوالعزم در نگارههای قصصالانبیا ابواسحاق نیشابوری».
طبری: محطل (۷۳۶۲),تا رش طبری: جلهرذوم :ات زج ابوالقاس, ینام چاپ پنجم: تهزای:اشناطین
غیبی» مهرآسا (۱۳۸۵). هشت هزارسال پوشاک اقوام ایراتی تهران: هیرمند.
فلسفی» نصرالثه (۱۳۴۷). زندگانی شاه عباس اول. جلد دوم. چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران.
تحلیل متنهای آستانهای در شاهنامههای مصور دوره شاه عباس اول ...۰ ۲۹۷
- اقردوسی: ابوالقاسم ۱۳۹۴(۰): ثاستانهای: شاقتانه افرکوسی, براساسن فه: مکی آبران: پیام
- کاظم, مژده (۱۳۸۵). «تحلیل منتخبی از نگاهرهای نسخه قصصالانبیا». فصلنامه هنر ۶۸ ۱۲۲-
- کربن» هانری (۱۳۹۹). تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه جواد طباطبایی. چاپ چهارم. تهران: مینوی
- موسویلر اشرفالسادات و رسولی» اعظم (۱۳۸۹). «بررسی نمودهای اساطیری خورشید و مهر در
- نامورمطلق» بهمن (۱۳۹۵). بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم. تهران: سخن,
سا سس رورا پیرامتشیت. با متنهای. ماخوازهای! مقلات: اذوسین, خماندیشی
- لیقازوری: ابواساق, انراهیوین حصو رازن خلف ۱۷۸۷2 قالطا بهاهتمام حبیب: یقمایی,
- ولف» جانت (۱۳۶۷). تولید اجتماعی هنر. ترجمه تیژه توکلی. تهران: نشر مرکز.
هیلنزه جان راسل (۱۳۸۵). فاگ اسلطی رت اجلای فرکی. تهران: تشر اسطورم
0[ ۵۳ 706 وگل معا ره زو 02010 ما1 که مظ بف 3
,16۷0110 1848 ۵ ۵۵ 0۳۵ 6۷5106 ما06 ۵ ]۵ 1۳۵96 .(1973) 7 1 اقا -
:10۵0 0۳10600817۰ 1100۳۵ 0۵ 1/1051 .(3976) 1۰ مصماعاهه۳ . -
۷1۸ ۸85001011011 1 واع وگ مزک۸ 10۲ ماسقا امرمط 1۳۵ .ر0978) .0 .۵ ,37006۲ -
2015 3/2202 نمنصهگناد) 2۳۵۵۳۵۸۰ 0۳۳۵ 5065 .(3999) 8 ط10فلن/2 ۰ -
.(021/11/13 1216 ددع 3) مادم دصقم 11 / 84229967 1 2148/8 1 ماخ خصط نامع //نعصاط . -
.(2021/11/13 04۵16 655 0ج) 2ص طه دول عم /کا 6 زوم ناه هس دص ع صخم نک // 805 ۰ -
.(2021/11/13 01306 55عع2) 6[ ومع هل 0 //:5 30 -
| متن های آستانه ای به مثابه صفحات بدرقه اند که مخاطب برای ورود به متن اصلی با آن ها مواجه می شود. در میان متن های مصور موجود در دوره های مختلف، شاهنامه نگاری از جایگاه ویژه ای برخوردار است. صفحات آستانه ی شاهنامه های مصور تا پیش از دوران شاه عباس اول به دو موضوع رزم و بزم پادشاهان، تمثال فردوسی و شعرای غزنه محدود شده اند؛ در حالی که در آستانه های بیشتر شاهنامه های مصور دوره شاه عباس اول مانند شاهنامه 490، تصاویری از به تخت نشستن سلیمان و بلقیس مشاهده می شود. بنابراین پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به تفاوت و جایگزینی این پیرامتن ها با دیگر متن های آستانه ای در شاهنامه های موجود است. از آنجا که هدف پژوهش، خوانش متن های آستانه ای در شاهنامه های دوره ی شاه عباس با تکیه بر شاهنامه 490 و تبیین نقش شرایط اجتماعی و فرهنگی در این تحول است، برای دستیابی به اهداف مورد نظر بر اساس نظریه تولید اجتماعی هنر می توان متن های موجود را تحلیل کرد. لذا شیوه گردآوری مطالب کتابخانه ای و به روش توصیفی- تحلیلی است. در تحلیل تصاویر بر اساس دیدگاه جانت ولف می توان به این نتیجه رسید که اغلب صفحات بدرقه تا پیش از دوران شاه عباس اول، آشکارا به سفارش دهنده اختصاص داشته است. درحالی که تغییر این پیرامتن از پادشاه دوران به سلیمان نبی، بیانگر آن است که در این دوران هدف بر آن بوده که به طور ضمنی شاه عباس را در قالب سلیمان معرفی کنند. به بیان دیگر نگارگران با جایگزینی شاهان در حال به تخت نشستن، با تصاویری به صورت پادشاه- پیامبر سعی بر این همانی با او و مشروعیت بخشی به حکومت مذکور را داشته اند. |
35,381 | 434901 | وش: روش پژوهش به صورت آزمایشی
از نوع طرحهای تکآزمودنی با چند خط پایه و چند نوع درمان (-۸-8
۵-8) بود. حجم نمونه شامل ۵ نفر از کودکان ۵ تا ۸ ساله با اختلال
طیف اتیسم بود که از بین جامعه آماری ۳۶ نفری.به صورت غیر
تصادفی هدفمند بهعنوان نمونه انتخاب شدند. هر نفر طی ۲۲ جلسه
سه خط پایه اول» ۸ جلسه خط درمان اول, سه خط پایه دوم و ۸
جلسه خط درمان دوم تحت مداخله با روش تعامل همهجانبه قرار
و همکاران (۲۰۰۳) جمعآوری شد. یافتهها: نتایج نشان داد که اندازه
۳ و شرکتکننده پنجم ۰/۷۱ برآورد شده است. همچنین نتایج
تشان داد انذازه اثر ذر متغیر مهارتهای اجتماعی ذر شرکگا دای
چهارم ۷۶/* و شرکتکننده پنجم ۱/۰۳ است و اندازه ااثر
شرکتکنندهها بین ۰/۴۱ تا ۲/۷ درصد قرار ذارد که نشان میذهد
نتایج تشاق آداذ اندازه:اثو ذر مولفههای ارتباط شمی,» لمس ,و :بازی
انفرادی در پنج شرکتکننده بین ۰/۴۱ تا ۲/۷ قرار دارد که
میباشد.نتیجه گیری: با توجه به تأثیر این نوع مداخله پیشنهاد
میشود مربیان و متخصصان امر از روش تعامل همهجانبه برای بهبود
۲ استادیار گروه روشهای تربیت و مشاوره» دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران
۳ استادیار گروه روانشناسی کودکان استثنایی: دانشگاه آزاد اسلامی واخد
8 - 5 2800 دع۳لنط 5 ۵۶ 0ماعزعدی ع2نزد ع6امصسد5 165۵
66 ۳۹۲ ۳6 ۵1 56991005 22 عط ۷۷5۵ +کاه 100010
6 6 ,عصنا اصمص ادن کات ۵ط) ۵4 کدمزککع5 8 ,کعکدط
6 0۴ 56551005 8 0ص عصناهعهط 560000 عطا کم کععوط
0 5176 ۵1160 ۵ط) اهطا 500۳۵۵ کاآنو۳ 156 نکالیوم 1
,06 80 ۵ 200 ,1.83 ,0۳6 1۵۳۵ 6 ,0.49 ,006
ع صز عا م۷ کللماه آهنمم5 1و ععزد ماه 156 0.71
0 06 ,0.99 006 5660۵0 136 ,0.55 ۵5 اععزطناد 2۳5۲
ع 0 211601 هن اندوزد ج هط ماع از ع1631هز
01 ع ) ا۵ط) ۲۳۵۷۵2160 معله ۵۶ 1۳ نصا 506 ناه
6 ععت کاعنله 5060 270 60۵1075 اهط) 0ع51عععد کز از
۳0 200 برع وم رو رز بش3۸ :ماه وصنو 60۳۶0 1۰
است و بیماران مبتلا به طیف اتیسم با اختلال در
حرکتی مغز به وجود میآید و در کودکان با اختلال
رحیمه ملکان و همکاران: تأثی رآموزش روش تعامل همهجانیه ب رکاهش رفتارهای چالشبرانگیز و افزایش ...
کودک دیگر متفاوت است و بستگی به سن و سطح
عواطف و احساسات و سختی در تفسیر و درک زبان
دارند ممکن است از طرف همسالان طرد شده و به
از این رو برای کمک به کودکان با اختلال طیف
کودکان کار کرده بودند. شروع کردند و از این مبانی
افرادی که انواعی از نیازهای خاص را دارند به وجود
است که در سطح پیش از کلامی بوده یا "رفتار
است و شخص باید یک رابطه خوب و درک درست از
فرد اتیستیک شروع میکنند. او با دقت و بهسرعت به
گوش فرا میدهد و آنها را قادر میسازد تا متوجه
نگهداری از افراد را بر عهده دارد. باید به شکلی باشد
بهطور معنادار برآورنده نیاز باشد و برای هر دو طرف
پژوهشگران را بر آن داشت تا به صورت عملی به تأثیر
را در آنها پالا میبرد. شارما و فرث (۲۰۱۲) در مطالعه
یی اراد را نیز بهتر کند و از طرفی متجر به بهبود
روابط بن مراقبان و کودکان با معلولیت ذهنی شود و
زوال عقل را کاهش داد و در ایجاد روابط با این افراد
نمونه دارد. از این رو اگر در ایجاد روابط سالم و بهبود
رحیمه ملکان و همکاران: تأثی رآموزش روش تعامل همهجانیه ب رکاهش رفتارهای چالشبرانگیز و افزایش ...
تا به صورت کارساز در بین خانواده و جامعه در حد
است. از این رو پژوهشگر به دنبال پاسخدهی به این
روش نمونهگیری در دسترس» ۵ کودک پسر ۵ تا ۸
ساله با اختلال طیف اتیسم در مرکز اتیسم ندای عصر
که متغیر مستقل ارائه شد (81) و سه خط پایه دوم
استفاده شد؛ یعنی در سه خط پایه اول (۸1) فراوانی
فهرست شد. در انتها نیز ۸ جلسه خط درمان دوم
خط پایه اول» خط درمان اول» خط پایه دوم خط
ذکرشده در طول خط پایه اول؛ خط درمان اول و خط
40 ۶ / 2/2 - 3/1 - (اندازهاثر) ۵ 06۳۶5
[2 / (22 6 +12 6)] 0 > 000160 6 ۸۷۳۵۳۵
اندازه اثر در این پژوهش با استفاده از روشی که
بزرگ و همچنین اندازه اثر بالاتر از ۲/۷ نیز اندازه اثر
بیشتر جلسه ۷: شروع بازی با کودک. جلسه ۸: بازی
به دیگران با ورود دو کودک به جریان بازی, جلسه
جنسی الف). استمنا شامل ۵ گویه؛ ب). بدن را در
و با نمراتی از قبیل: (نمره ۰) - نبود علامت یا نشانه
رفتار چالشبرانگیز و (نمره ۱) < ظهور و بروز رفتار
استثنایی تأیید شد و پایایی آن با استفاده از آلفای
برش در این آزمون ٩ و بیشتر از آن در نظر گرفته
شده اس /,فقابل ذکر است که نمره بالا در این
شرکتکننده اول ۸ ساله که از ۳ سالگی تشخیص به
رحیمه ملکان و همکاران: تأثی رآموزش روش تعامل همهجانیه ب رکاهش رفتارهای چالشبرانگیز و افزایش ...
۵ ساله که از ۲ سالگی تشخیص به اختلال طیف
اتیسم داده شده بود. شرکتکننده سوم ۵ ساله که از
جدول ۱. میانگین نمرههای رفتار چالشبرانگیز و مهارتهای اجتماعی در شرکتکنندهها
شرکتکننده متغیر میانگین خط میانگین درمان میانگین پیگیری آ1۳ 31۳1 شاخص کوهن
(محمدحسن) مهارتهای اجتماعی ۶ ۱۳۳۱ ۱۳۳۳ ۳۶ ۱۰/۱۵۶ ۸۵
تایج جدول ٩ نان میدهد درضدا دمارد با ۶/۶۵ و ۶۱۲۴ با اندازه اثر ۰۱/۸۳ مهارتهای
درصد کاهش در شرکتکننده اول بهترتیب در متغیر اجتماعی ۸/۳۰ و ۷/۶۶ با اندازه اثر ۰/۷۶ و
رفتار چالشبرانگیز برابر با ۱۰/۳۹ و ۰۹/۴۱ با اندازه اثر
چالشبرانگیز برابر با ۴/۹۹ و ۴/۷۶ با اندازه اثر ۰۱/۳۳
برابر با ۶/۴۹ و ۶/۱۰ با اندازه اثر ۰/۴۹ مهارتهای
2984 3233323131 33 363434 35 3637 3837 3637 3637 مسپزسا سس
اندازه اثر بین ۰/۴۱ و ۲/۷ رانشان میدهند که متغیر
است و از اندازه اثر کم تا بزرگ را نشان میدهد؛ یعنی
ادامه در نمودار ۱ و ۲ سطح رفتارهای چالشبرانگیز و
2 2 20 19 قل 17 16 ک 14 قا ها 13 1۵ و 8 7 6 5 4 3 2 1
4 4 16 14 14 14 کل 14 16 17 17 ف1 قز 17 قز وا 20 20 وز 20 قز و یکنسس
4 6 گ1 12 ق1 14 14 17 16 16 17 18 17 17 19 19 قز 20 19 18 19 17 مسنپازساس.
6 کا کا قا ق1 کا کا 16 16 ک1 16 19 20 م1 و 18 20 و1 20 17 19 20 مر یس
6 16 17 ک1 کا 16 16 18 18 17 قز و قز فز 2۵ فز 20 21 20 20 23 23 رگ
3 ق1 14 13 13 12 قل 14 ق1 14 14 کل 16 گ1 17 16 گ1 17 16 17 16 15 مصدصن سس
جدول ۲. میانگین نمرههای ار تباط چشمی. لمس و بازی انفرادی شرکت کنندهها در خط پایه اول (۸1» خط درمان اول(:3). خط پایه
رحیمه ملکان و همکاران: تأثی رآموزش روش تعامل همهجانیه ب رکاهش رفتارهای چالشبرانگیز و افزایش ...
۶ نسبت به اندازه اثر در خط درمان (81) افزایش
پیدا کرده است. اندازه اثر خط درمان دوم (32) در
اندازه اثر در خط درمان (81) افزایش پیدا کرده است.
بازی انفرادی ۱/۲۶ نسبت به اندازه اثر در خط درمان
(81) افزایش پیدا کرده است. اندازه اثر در خط درمان
۸ نسبت به اندازه اثر در خط درمان (81) افزایش
پیدا کرده است. همچنین اندازه اثر در خط درمان دوم
نسبت به اندازه اثر در خط درمان (۳1) افزایش پیدا
است». نتایج جدول ۱ در شرکت کنندههای اول دوم و
در مطالعه خود نشان داد که استفاده از روش تعامل
را منجر به بهبود روابط بین مراقبان و کودکان با
این روش "را برای کودکان با اختلال طیف اتیسم و
برانگیز را در این کودکان به وجود میآورد (مادفورد و
اتیسم دستکم در مدرسه و در محل کار منجر به
از زا این زویکره یاد میگیرند: کد جکرت اما کالم
کودک با اختلال طیف اتیسم را تقلید کند تا منجر به
ایجاد ارتباط با او شود و زمینه .را برای . رشد
که نتیجه این فرض از پژوهش نشان داد با استفاده از
کودکان با اختلال طیف اتیسم را کاهش داد و زمینه
در شرکتکننده اول تا پنجم شده است. به صورتی که
رو به رشد موّثر است (لذا این فرضیه نیز تأیید شد).
دختر با اختلال طیف اتیسم افزایش بخشد و منجر به
ایجاد تعامل با اطرافیان شود. او این روش را برای
روابط اجتماعی را به وجود آورد. به اين ترتیب روش
حاضر را برای کار با کودکان و افراد با اختلال عصبی-
نتایج نشان داد این روش در کار با کودکان با اختلال
شاید هم منجر به آسیبهایی در عملکرد و در شرایط
رحیمه ملکان و همکاران: تأثی رآموزش روش تعامل همهجانیه ب رکاهش رفتارهای چالشبرانگیز و افزایش ...
دارند و در روابط اجتماعی خود با دیگر کودکان دچار
مدیریت کند بلکه زمینه را برای ارتباط فراهم کند. ما
با انجام کارها و رهبری موضوع مکالمه به کشف روابط
بپردازند و در حوزه و قلمرویی که آنها دوست دارند.
مسیر را طی کنیم تا بتوانیم ارتباطها را در فرد به
از این رو در روش تعامل همهجانبه طی تعاملها
معنی دهد که منجر به جلب توجه فرد معلول میشود
و تعاملها را در او زنده نگه میدارد. به این ترتیب
طیف اتیسم در مرکز اتیسم ندای عصر شهر تهران که
در تعمیم نتایج آن به دیگر جوامع باید محتاط بود.
در سن پایینتر بهتر پاسخ میدهد و منجر به تحریک
دا گر هت است: از والدین نیز خوآسته. شود تا آین
نوع روش مداخله را نیز یاد گرفته و همسو با درمانگر
ادر خانه با کودک کار کنند تا شاهد تأثیر بیشتر این
در پایان» با توجه به تأثیر این نوع مداخله پیشنهاد
تأثیر ایک دوره برنامه ادراکی - حرکتی منتخب بر روی
دلاور ع. (۱۳۸۸). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و
هارونی» ا. (۱۳۸۹). بررسی و مقایسه میزان رفتار چالشبرانگیز در
کودکان کمتوان ذهنی با و بدون اختلال اتیسم مراجعهکننده به
و501 [0اعوک .(2007) ب بط ,تعلاناظ ۵ ,3 .7 وفئللن6
وش ول ,2736 .۳ .10 رتقتا0) و۷۷ .5 ق۷۷۵۵ وب .17 و10
6 (2018) ۷۰ .[ ,۷۷۵8 ۵ و5 ۷۰ بققال ۲
,51831005 ۵۶ بل بل 3۳۵60 و۳ .3 ولوااز۵ه8 :0 2/۰
رحیمه ملکان و همکاران: تأثی رآموزش روش تعامل همهجانیه ب رکاهش رفتارهای چالشبرانگیز و افزایش ...
(00)) با بالنطق5 ۵ کل ,ر8نط0عک1 .۷۷ .5 رعافنط ۸۷
.5 ,1310 ۵ و5 مد بآ و110 و3 :7 و1066 ول 16
[ ]۳ .(2016) .0 ,عن2 6 ول ۰ قآ 36 :7 مفطا5
| هدف: پژوهش حاضر با هدف تأثیر آموزش روش تعامل همه جانبه بر کاهش رفتارهای چالش برانگیز و افزایش مهارت های اجتماعی در کودکان با اختلال طیف اتیسم در مرکز اتیسم ندای عصر شهر تهران در سال 97-1396 می باشد. روش: روش پژوهش به صورت آزمایشی از نوع طرح های تک آزمودنی با چند خط پایه و چند نوع درمان (A-B-A-B) بود. حجم نمونه شامل 5 نفر از کودکان 5 تا 8 ساله دارای اختلال طیف اتیسم بود که از بین جامعه آماری 36 نفری، به صورت غیر تصادفی هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. هر نفر طی 22 جلسه سه خط پایه اول، 8 جلسه خط درمان اول، سه خط پایه دوم و 8 جلسه خط درمان دوم تحت مداخله با روش تعامل همه جانبه قرار گرفتند. داده ها با استفاده از مشاهده و پرسشنامه رفتار چالش برانگیز جلیلی(1386) و پرسشنامه مهارت های ارتباط اجتماعی (SCQ) راتر و همکاران(2003) جمع آوری شد. یافته ها: نتایج نشان داد اندازه اثر در متغیر رفتارهای چالش برانگیز در آزمودنی اول26/1، آزمودنی دوم33/1، آزمودنی سوم49/0، آزمودنی چهارم83/1 و آزمودنی پنجم71/0 برآورد شده است، همچنین نتایج نشان داد اندازه اثر در متغیر مهارت های اجتماعی در آزمودنی اول 55/0، آزمودنی دوم 90/0، آزمودنی سوم74/0، آزمودنی چهارم76/0 و آزمودنی پنجم 03/1 می باشد که اندازه اثر آزمودنی ها بین 41/0 تا 7/2 درصد قرار دارند که نشان می دهد روش تعامل همه جانبه تأثیر معنی داری بر رفتار چالش برانگیز و مهارت های اجتماعی کودکان طیف اتیسم دارد. همچنین نتایج نشان داد اندازه اثر در مؤلفه های ارتباط چشمی، لمس و بازی انفرادی در پنج آزمودنی بین 41/0 تا 7/2 قرار دارد که نشان دهنده تأثیر روش همه جانبه بر مؤلفه های ذکر شده می باشد. نتیجه گیری: با توجه به تأثیر این نوع مداخله پیشنهاد می شود مربیان و متخصصین امر از روش تعامل همه جانبه برای بهبود رفتارهای چالش برانگیز و افزایش مهارت های اجتماعی کودکان با طیف اتیسم استفاده کنند. |
52,068 | 433365 | این پژوهش با هدف بررسی رابطه پاورهای مذهبی (اعتقادی و عاطفی) و رضایت
از زندگی پرستاران پیمارستانهای شهر نجف آباد به انجام رسید. جامعهی آماری
شامل ۲۷۰ نفر از کار کنان پرستاری سازمان های مذ کور بود. که از بین آنها ۱۸۲
نفر به صورت در دسترس بعنوان نمونه انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی-
همینتگی و ابزارهای پژووهش شامل, پرسشنامه دینداری مسلمانان سراج زاده
(۱۳۷۷) و مقیاس رضایت از زندگی داینر و همکاران (۱۹۸۵) بود. داده ها با
استفاده از روش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره مورد
تحلیل قرار گرفتا و نتایج نشان دادند که بعد عاطفی باورهای مذهبی دارای
همبستگی معنادار با رضایت از زندگی است (05۰/۰۱) و همچنین باورهای
مذهبی عاطفی, توانست تا ۱۱/۳ درصد از واریانس رضایت از زندگی پرستاران
را پیش بینی نماید. در نتیجه میتوان از طریق تقویت باورهای مذهبی عاطفی, سطح
استادیار گروه روانشناسی صنعتی و سازمانی» دانشگاه آزاد اسلامی» واحد اصفهان (خوراسگان)» ایران. (نویسنده مسئول:
دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه روانشناسی صنعتی و سازمانی» دانشگاه آزاد اسلامی» واحد اصفهان (خوراسگان)» ایران.
۲۹ رابطه باورهای مذهبی و رضایت از زندگی در میان پرستاران
در شغل پرستاری که کارکنان با تمام توان وتم رکز و به طور مستقیم ارتباط تنگاتنگی با مردم
وسلامت جامعه دارند» درنظر گرفتن سازوکارهایی برای کاهش تنش های شغلی و افزایش
خشنودی از زندگی این افراد» ازطریق توجه به اهمیت باورهای مذهبی و جنبه های معنوی این
شغل» می تواند سیب بهبود کیفیت سلامت جسمی و روانی پرستاران شاغل» گردیده وعملکرد
مفید آنان را در سازمانهای درمانی افزایش داده و درنتیجه» به گونه ای مجدد باعث بالارفتن سطح
رضایت آنان ا زکار و زندگی شان گردد. پرستاران» یکی از گروههایی هستند که بدلیل ماهیت
شغلی خود» بیشترین استرس شغلی را تحمل می کنند (استور۱۹۹۱» ترجمه دادستان» ۰۱۳۸۶
ترشیزی و احمدی» ۱۳۹۰)» و از سوبی دیگر مشکلات و تعارضات محیط کار بدون تردید بر
زندگی و خانواده کارکنان» به اشکال مختلف مرتبط و اثر گذار خواهد بود (مهداد ۱۳۹۴). به
همین جهت افرادبرای کنار آمدن با تاثیر پیامدهای زند گی شغلی بر زند گی اجتماعی خود به دنبال
جایگزین يا واسطه ای برای کم کردن فواصل و تعارضات میگردد. یکی از عوامل برجسته وقابل
اتکا درمشاغل پر تنش» سا زگاری ومقابله با استرس های زند گی» کمک گرفتن از فواید و پیامدهای
مثبت دینداری واعتقادات مذهبی است. زمینه تاثیر مثبت روانی از تباط با پرورد گار و داشتن باورهای
مذهبی در گنجینه ذخاثر اعتقادات مذهبی افراد معتقد و متدین مو جوّد است. درسوره رعد( آیه ۲۸)
قرآن کریم» بطور صریح بیان شده است که: (ذکر خداوند موجب آرامش دلها می شود ». بنابراین
می توان» باورهای مذهبی! را به عنوان یک راه میان بر و شیوه در دسترس و کارآمد» در سا زگاری
با تنش وناملایمت های زند گی و رسیدن به آرامش و رضایت از زندگی, بر گزید.
بدین ترتیب» با توجه به ماهیت شغل پرستاری» به دلیل استرس شغلی بالا طلب انرژی روانی بالا
برای انجام کار وجنبه های معنوی و انسانی این شغل» که از شرایط خاص این شغل است» یکی از
عوامل تداوم و تعهد شغلی پرستاران که سبب شده است تا این کارکنان بتوانند با وجود کمبودهای
مادی وتحمل سختی شرایط کاری و استرس های شغلی» به بیماران و جامعه خدمات رسانی کنند»
بی شکث» ابعاد معنوی و مذهبی زندگی این افراد است» که یکی از عوامل مهم در انگیزش شغلی و
همچنین عملکرد اجتماعی این کارکناندر تمام حیطه های زند گی خود محسوب میشود. پرستاران
باتوجه به این باورها و اعتقادات به عنوان تکیه گاهی تاثیر گذار در زندگی فردی و شغلی خود؛
می توانند حتی بدون چشم داشت مادی» در خدمت بیماران وسلامت جامعه باشند و بتوانند از
عهده انجام وظایف ونقش های اجتماعی و شغلی خود در محیط کار به خوبی برآیند وهمچنین
در زندگی شخصی و خانوادگی خود نیز نقش فعالی داشته باشند. دراین زمینه مطالعات وشواهد
موجود» مبنی براین است که اعتقادات و باورهای مذهبی می تواند از طرق مختلفی بر تمامی جوانب
زند گی فرد اث رگذار باشد. درتبیین این روابط؛ پیکا کک و پولوما" (۱۹۹۹) در مطالعه نقش مذهب در
فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۳. بهار۱۳۹۴ ۳۳
رضایت از زندگی! در طول مراحل زند گی دریافتند که احساس نزدیکی به خدا بز رگترین و تنها
پیشبینی کننده رضایت از زندگی در همه سنین است. کلا رک و للکز! (۲۰۰۹) با هدف بررسی
تأثیر مذهب بر رضایت از زندگی پژوهشی انجام داده و نشان دادند که به هر میزان فضای حاکم بر
زندگی مذهبی تر باشد» رضایت از زند گی بیشتر خواهد بود. چایون و پانتام" (۲۰۱۰) دلیل رضایت
بالاتراز زندگی در افراد مذهبی را به واسطه حمایت اجتماعی و بهره مندی از آثارمثبت باورهای
مذهبی در زند گی این افراد» ذ کر کرده اند. یوسف» پنگ» لین» تن چین» ل وک و همکاران؟(۲۰۱۱)
باورهای مذهبی رایکی ازبهترین راهکارهای سازگاری با فشار زاهای روانی ذ کر کرده اند هافتی*
(۲۰۱۱) خاطرنشان کرده است که ۷۰ تا ۸۰ درصد مردم» در مقابله با مشکلات و ناکامی های
زندگی روزانه خوده از باورهای مذهبی و معنوی کمک می گیرند. داینر» تای و مایرز*(۲۰۱۱)
در مطالعه ای باعنوان پاراد و کس مذهبی,» بامقایسه ایاللات متحده با کشورهای دیگل نشان دادند» با
اینکه ۶۸ درصد مردم دنیا عقیده دارند که مذهب جز مهم زند گی آنهاست» در جوامع توسعه يافته
که آزادی مذهبی درسطح بالاست و کمتر مذهبی اند به دلیل فرهنگ فرد گرایی» افراد غیر مذهبی
نیز مانند افراد مذهبی در جوامع مذهبی جمع گرا ازسطوح بهزیستی و سلامتی بالایی برخوردارند.
آنان تاثیرات مذهب در جوامع دینی بر سلامتی و بهزیستی را به واسطه میانجی گری عواملی چون
حمایت اجتماعی» احترام وداشتن معنا در زند گی دانسته اند. بازتون» میلر» ویکرامارانته» گامروف
و ویسمن؟"(۲۰۱۳) حمایت مذهبی و اجتماعی را به عنوان محافظت در برابر افسرد گی» دانسته اند.
همچنین» اینگلهارت (۱۹۹۰ به نقل ا زآذربایجانی» ۱۳۸۵) در تحقیقی ازچهارده کشوراروپایی»
نشان داد افراد مذهبی حدود ۲۰ درط ۱ عیرملهبی از زندگی خود «بسیار راضی»
هستند. ربانی و بهشتی (۱۳۹۰) در بررسی تجربی رابطه ذینداری و رضایت از زندگی با نمونه ای
۷ نفری» نشان دادند که بین دینداری و رضایت از زندگی به طور کلی رابطه ای مثبت وجود
دارد و متغیر مستقل دینداری ضریب استاندارد اثری معادل ۰/۱۴ بر متغیر وابسته رضایت از زندگی
دارد. جعفری» حاجلو و محمدزاده (۱۳۹۳) دریافتند بین عمل به باورهای دینی با سلامت عمومی
و شیوه های مقابله همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد» نریمانی» ایل بیگی قلعه نی و رستمی
(۱۳۹۳) درنتایج پژوهش خود نشان دادند که نگرش مذهبی با رضایت از زند گی رابطه مثبت معنی
دار دارد. نامبردگان با استناد به پژوهش های صورت گرفته چنین نتیجه گیری می نمایند یکی از
عواملی که نقش و جایگاه موثری در احساس رضایت افراد از زندگی دارد» نگرش های مذهبی
است و گرایش هاو باورهای مذهبی روند رضایت از زند گی را تسهیل و تسریع می کند.
علاوه بر این» آرگایل (۲۰۰۱ به نقل از آذربایجانی» ۱۳۸۵)» آداب و رسوم مذهبی رابه عنوان
صقن ۲۹۷ ۵ ,60ص +عصاه تع ملع 1۸۷ 2/1160 بصماحد8 ۷۰
۲ رابطه باورهای مذهبی و رضایت از زندگی در میان پرستاران
فعالیتهایی گروهی میداند که باعث تغییر افراد و روابطشان می گردد. وی بر این باور است که
این فعالیتهای اجتماعی به اعضای گروه قدرت میبخشد و مردم رابه سوی گروهها و ارزشهای
گروهی سوق میدهد. براساس نظر آذربایجانی (۱۳۸۵) گروه های مذهبی» یکی از منابع عمده
حمایت اجتماعی,» به شمار می روند. ش ر کت فعال متدینان در فعالیت های اجتماعی ومذهبی» یک
شبکه اجتماعی قابل اعتماد فراهم میکند که درهنگام مشکلات وناراحتی ها به صورت غیر رسمی
حمایت لازم را از افراد به عمل می آورد. وی در بحث روانشناسی دین» در توضیح اینکه» چه عاملی
سبب می شود که دینداری» به رضایت بیشتر از زند گی بینجامد؟حمایت اجتماعی» تقرب به خداوند
رضایت از زندگی یکی از مباحث مشت رک بین روانشناسان و جامعه شناسان می باشد. براساس
تعریف داینر» ایشی و لو کاس؟ (۲۰۰۳) رضایت از زندگی عبارت است از ارزیابی مثبت شناختی -
عاطفی از زند گی خود. این ارزیاپیها از واکنشهای احساسی نسبت به وقایع» به علاوه قضاوتهای
شناختی از رضایت و ب رآورده شدن خواستهها تشکیل شدهاند. رضایت از زندگی» نشانگر آن است
که فرد چگونه زندگی خود را در کل ارزیابی و برآورد می کند و بر ارزیابی دامنهداری» که فرد از
زندگی خود به عمل می آورد» متم ر کز است. آنها عقیده دازند که رضایت از زندگی یک مفهوم
ذهنی و منحصر به فرد برای هر انسانی است که به همراه عاطفه مثبت و عاطفه منفی سه جز اساسی
بهزیستی روانشناختی را تشکیل داده و عموما به ارزیابی های شناختی یک شخص از زندگی اش
از نظر هزارجریبی و صفری شالی (۱۳۸۸) رضایت؛ازازند کی همبستگی بالایی با احساس
خوشبختی,» اعتماد متقابل و احساس تعهد با جامعه دارد و نشانه نگرش فرد به خود و جهان پیرامونی
است. سطح رضایت از زندگی به گرایش های منفی و مثبت نسبت به کل جامعه مربوط می شود.
به طور کلی رضایت مندی از زندگی عبارت است از تصور مثبت و احساس خوشایندی که هر
فرد با توجه به ارزشها نیازها و آرزوهای خود نسبت به قلمروهای گوناگون زندگی دارد. احساس
خرسندی و رضایت از جنبه های زند گی, از مولفه های نگرش مثبت افراد نسبت به جهانی است که
در آن زندگی می کنند. درمشاغلی مثل پرستاری»به دلیل درگیر بودن پرستاران با مسائل مختلف
شغلی» این گستردگی ها به وضوح دیده می شود و اعتقادات مذهبی و معنوی نیز از نزدیک ترین
موضوعات مرتبط و از مولفه های مهم و جدایی ناپذیر در این حرفه است» که به نحوی بر ارزش
های فردی و اجتماعی و حتی با عملکرد شغلی و زندگی شخصی آنان در ارتباط است. براساس
نظر داینر" (۲۰۰۰) رضایت از زندگی» یکی از شاخصه های مهم سلامت روانی در زندگی فرد
محسوب می شود و از نظر روان شناسی هر چه این رضایت بیشتر باشد» می توان انتظار داشت که
فرد مستعد عواطف و احساسات مثبت خواهد بود. مایرز و داینر"؟ (۱۹۹۵) نشان دادند افرادی که
فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۳. بهار۱۳۹۴ ۰
رضایت از زندگی بالاتری دارند از سبکک های مقابله ای موثر تر ومناسب تر استفاده کرده وعواطف
و احساسات مثبت عمیق تری را تجربه می کنند و از سلامت عمومی بالاتری برخوردارند.
بنابراین و بر اساس مرور مبانی نظری پژوهش, شناخت وتوجه به ارتقا سطح رضایت از زندگی»
عملکرد شغلی و زندگی کار کنان پرستاری راتحت تاثیر قرار خواهد داد و از عوامل موثر بر پایداری
و بهبود عملکرد این کارکنان در سیستم بهداشتی درمانی کشور خواهد بود. براین اساس» هدف
پژوهش حاضر بررسی رابطه باورهای مذهبی (اعتقادی وعاطفی) با رضایت از زندگی در پرستاران
روش پژوهش» جامعه آماری و نمونه: روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود. جامعه آماری
پژوهش شامل پرستاران شاغل دربخش های بالینی دو بیمارستان شهر نجف آباد به تعداد ۲۷۴ نفر
بودند» که بر اساس جدول حجم نمونه به حجم جامعه میچل و جولی! (۲۰۰۷) و در سطح اطمینان
آماری 44۹۵ تعدادنمونه ۰ نفر تعیین» و برای کنترل نرخ پاسخ دهی» تعداد ۰ نفر به طریق روش
نمونه گیری در دسترس با رعایت نسبت پرستاران هردو بیمارستان انتخاب شدند. پس از جمع آوری
پرسشنامه ها در نهایت تعداد ۱۸۲ نمونه مورد استفاده قرار گرفت:
پرسشنامه مقیاس دینداری مسلمانان سراج زاده (باورهای مذهبی): این پرسشنامه توسط سراج
زاده (۱۳۷۷) بر اساس مدل گلاک و اشتا رک" (۱۹۶۵) با اسلام به ویژه اسلام شیعی تطبیق داده
و متناسب گردیده است که شامل ۲۶ گویه ۴ گزینه ای است که چهار بعد : اعتقادی يا باورهای
مذهبی» تجربی يا عواطف دینی » پیامدی يا آثار دینی و بعد مناسکی يا اعمال دینی است (به نقل از
عسگری» حیدری,» نادری» مرعشیان» تقی پور و همکار» ۱۳۸۸).مقیاس پاسخگویی این پرسشنامه
۵ درجهای (کاملا مخالفم-۱ تا کاملا موافقم -۵) است. اعتبار بیرونی" این پرسشنامه ۰/۶۱ گزارش
شده است و در تحقیق دبیری نژاد (۱۳۸۷) اعتبار پرسشنامه فوق از طریق همبستگی با دینداری
آرین» ۰/۷۶ گزارش شده است که در سطخ ۰/۰۰۱ معنادارمی باشد که بیانگر ضریب اعتبار بالای
این پرسشنامه است. در تحقیق دبیری نژاد (۱۳۸۷) برای تعبین پایایی" این پرسشنامه از دو روش
آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده شد که برای کل پرسشنامه ضریب ۰/۶۷ و ۰/۶۱ ذ کر شده است.
در پژوهش حاضر, باتوجه به اهداف, از دو خرده مقیاس» اعتقادات مذهبی يا باورهای مذهبی و
عواطف دینی يا تجربه ای استفاده شده است. پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ
به ترتیب برای باورهای مذهبی اعتقادی و باورهای مذهبی عاطفی (تجربه ای) برابر با ۰/۶۸ و ۰/۶۳
۳۹ رابطه باورهای مذهبی و رضایت از زندگی در میان پرستاران
۲-مقیاس رضایت از زندگی! (51۸71.8): برای سنجش رضایت از زندگی از مقباس ۵ سوالی
دانیز و همکاران"۲ (۲۰۰۳» به نقل از عسگری و همکاران» ۱۳۸۸) مورد استفاده قرار گرفت که
به صورت هفت گزینه ای از کاملا مخالفم-۱ تا کاملا موافقم-۷ نمره گذاری میشود. دانیز و
همکاران (۲۰۰۳) در پژوهشی ضریب همبستگی با زآزمائی نمره های این مقیاس را پس از دو
ماه اجرا» ۰/۸۲ اعلام کردند » بلیس» والرند» پلتیر و بریر" (۱۹۸۹ به نقل از عسگری و همکاران؛
۸) همیستگی منفی و قوی نمرههای آزمون بافهرست افسردگی بکک گزارش کردند
(0-۰/۰۰۰۱) و (۰/۷۲--1). نمرات کل مقیاس از ۵ تا ۳۵ در نوسان است که امتیازات بالاتر نشانگر
سطوح بالای رضایت از زندگی می باشد. مظفری (۱۳۸۵) اعتبار این آزمون را در مقایسه با آزمون
عاطفه مثبت و منفی مورد آزمون و ارزیابی قرار داد و همبستگی مثبت و معنی دار بدست آورد.
بیاتی و همکاران (۱۳۸۶) پایایی این مقیاس را از طریق با زآزمایی ۰/۶۹ و اسماعیلی شاه علی اکبری
(۱۳۸۷) برای تعیین اعتبار این مقیاس بطور همزمان آن را با مقیاس شاد کامی آکسفورد اجرا کرد و
ضریب اعتبار همزمان ۰/۶۶ گزارش نمود. در پژوهش حاضر پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش
جدول-۱ شاخص های توصیفی گروه نمونه پژوهش در مولفههای متغیرهای پژوهش
چنانکه در جدول ۱ مشاهده می شود» شاخصض های توصیفی شامل میانگین» انحراف معیار
و خطای استاندارد متغیرهای پژوهش ارائه شده اننت» که در ابعاد:باورهای مذهبی میانگین بعد
اعتقادی برابر با ۴/۵۸ و میانگین بعد عاطفی برابر ۴/۴ می باشد؛ درمتغیر رضایت از زندگی میانگین
فرضیه ۱: بین باور مذهبی اعتقادی با رضایت از زندگی رابطه وجود دارد.
فرضیه ۲: بین باور مذهبی عاطفی با رضایت از زندگی رابطه وجود دارد.
فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۳. بهار۱۳۹۴ ۳۷
جدول -۲ رابطه بین مولفههای باورهای مذهبی با رضایت از زندگی
چنان که در جدول ۲ مشاهده می شود بعد اعتقادی باورهای مذهبی دارای همبستگی با رضایت
از زند گی است اما معنادار نمی باشد.بنابراین فرضیه اول تایید نگردید. اما فرضیه دوم پژوهش مبنی
براین که بین باور مذهبی عاطفی با رضایت از زندگی رابطه وجود دارد» تایید و همانگونه که در
جدول ۲ مشاهده می شود بین بعد عاطفی با رضایت از زندگی رابطه معنادار (05۰/۰۰۱) وجود
فرضیه ۳: بین باورهای مذهبی (اعتقادی و عاطفی) با رضایت از زندگی رابطه چندگانه وجود
جدول-۳ پیش بینی رضایت از زندگی از طریق باورهای مذهبی (اعتقادی و عاطفی)
ردیف مولفه های باور های مذهبی ۳ 57 6 1 7 8 نف 7
۲ باور مذهبی اعتقادی ۰ ۰/۲۵/۱۵ ۰/۶۱/۰۵ ۰/۵۴ ۰/۳۳۷ ۰/۱۱۳ 44۱۱/۴۵
۳ باور مذهبی عاطفی .ی ۸۲/بیود ۰/۲۲ ۲۶پ و۹۴۳ ید
چنان که در جدول (۳) مشاهده می شود.» از دو مولفه باورهای مذهبی» باور مذهبی عاطفی
(0-۰/۳۶۵5۰/۰۰۱) پیش بینی کننده رضایت از زندگی بوده و توانسته ۱۱/۳ درصد از واریانس
این متغیر را تبیین نماید. بنابراین فرضیه سوم پژوهش مبنی براین که بین باورهای مذهبی (اعتقادی و
عاطفی) با رضایت از زند گی رابطه چندگانه وجود دار د» مورد تایید قرار می گیرد.
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین مولفه های باورهای مذهبی (اعتقادی و عاطفی) با رضایت
از زندگی در میان پرستاران انجام گرفت» نتایج نشان داد بین بعد عاطفی باورهای مذهبی و رضایت
از زندگی رابطه مثبت معنادار وجود دار د. همچنین» تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که بعد
عاطفی باورهای مذهبی پیش بینی کننده معنادار رضایت از زندگی است. در تبیین این یافته ها و
اینکه چگونه باورهای مذهبی عاطفی میتواند رضایت از زندگی را تحت تاثیر قرار دهد» می توان
با توجه به مروری بر مطالعات انجام شده در ادبیات پژوهشی» چنین دریافت که یکی از مهمترین
پیامدهای دینداری» احساس رضایت از زن دگی است. یافته های پژوهش حاضر با یافته های پیکاک
و پولوما (۱۹۹۹)» کلارک و للکز (۲۰۰۹)» چایون و پانتام (۲۰۱۰)» یوسف و همکاران (۲۰۱۱)»
هافتی (۲۰۱۱)» داینر» تای و مایرز (۲۰۱۱)» بارتون و همکاران (۲۰۱۳)» اینگلهارت» ربانی و بهشتی
۲۸ رابطه باورهای مذهبی و رضایت از زندگی در میان پرستاران
(۱۳۹۰)» جعفری وهمکاران (۱۳۹۳) و نریمانی وهمکاران (۱۳۹۳) مبنی بر رابطه باورهای مذهبی با
رابطه باورهای مذهبی با رضایت از زندگی» همانگونه که در تعاریف این دو سازه نیز بیان شده
است. به دلیل احساس کلی افراد در برآورد کلی که درپاسخ دهی به سنجش وارزیابی از زندگی
خود» نسبت به دیگر متغیرهای مورد مطالعه ابراز می کنند» کاملا واقع بینانه و مورد انتظار است.
همانطوریکه داینر (۲۰۰۰) گزارش می کند» رضایت از زندگی نشانگر آن است که فرد چگونه
زندگی خود را در کل ارزیایی و برآورد می کند و بر ارزیایی دامنهداری که فرد از زندگی خود به
عمل میآورد» متم رکز است. بر این اساس» رضایت از زندگی از عوامل متعددی (چون» شغل و
زندگی) که بر کل زند گی فرد اث رگذار هستند» تاثیر می پذ یرد و در این میان نقش اعتقادات مذهبی
فرد بعنوان یک عامل تعیین کننده در تعاملات اجتماعی و زندگی فرد معتقد به مذهب» درارزیابی
های وی از دورنمای کلی زندگی خود» قابل درک و قابل پیش بینی خواهد بود.
در حقیقت» رضایت از زندگی این مسائل را منعکس میکند که تا چه اندازه نیازهای اساسی بر
آورده شدهاند و تا چه اندازه انواع دیگر اهداف, به عنوان اهداف قابل دسترسی میباشند (قهرمان»
۹). باتوجه به تعاریف پیشین» رضایت کلی از زند گی» ترکیبی از شرایط فردی و اجتماعی است
و در واقع خود نشانه ای از نگرش های مثبت نسبت به جهان و محیطی که وی رافرا گرفته و در
آن زندگی می کند می باشد. این نگرش ایند شامل شرپ محیط کار» تعاملات اجتماعی و
ارتباط با دیگران باشند» که در شغلی مثل پرستاری» به طور گسترده و مستقیم» افراد شاغل این شرایط
راتجربه میکنند و حتی زندگی شخصی آنها نیز از این فعل وانفعالات به دور و مستثنی نیست. وقتی
که فرد پرستار در شرایط بحرانی و نیاز محل کاز در حال استراخت روزانه و از منزل به کمک فرا
خوانده می شود» دیگر منفک دانستن کار و زند گی این کار کنان معنایی ندارد. در این شرایط افراد
مذهبی» در معادلات معمول زند گی اجتماعی خود. به واسطه پیامدهای دینداری و مذهبی بودن به
صورتی دیگر رفتار نشان می دهند» که این گونه قضاوت و برداشت ها از زندگی» خشنود بودن از
سرانجام و خوش بینی به عاقبت اعمال انسان» به واقعیات زند گی فرد رنگک و بوی خاص می بخشد
و تحمل سختی های کار و زندگی به واسطه همین دید گاه برای وی آسان تر می نماید. دلپذیری
و خشنودی از کمک واستعانت به دیگران و کاهش درد و رنج بیماران برای یک پرستار با پشتوانه
باورهای مذهبی قوی و مستحکم در محیط کاری اش با این اطمینان در ضمیر آگاه خود دارد که
کار وتلاش سخت وبی منت وی» در درگاه خحالق یکتا ثبت خواهد شد و همین عامل باعث رضایت
درونی ازشغل و حرفه خود و بدنبال آن خشنودی در زندگی اش» در انتظار وی خواهد بود. چنین
فردی خشنودی متفاوتی از دیگران در زند گی را تجربه میکند؛ این نوع از احساس خوشبختی» لذت
وخشنودی با تمام لذاید مادی دیگر متفاوت است و حتی ممکن است» فهم و درک آن برای افراد
بنابراین» میتوان چنین نتیجه گیری نمود که اعتقادات مذهبی» منظومه ای ازاعتقاد به قدرت خدایی
یافوق بشری است» که با سرنوشت انسان پیوند خورده و جوششهای این عقاید در قلب انسان»
فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۳. بهار۱۳۹۴ ۳۹
اصول دیگر زندگی انسان را عمیقا تحت تأثیر قرار میدهد و برسایر ادراکات و رفتارهای فرد در
زندگی روزمره» تاثیر گذار است و با شناخت چگونگی تاثیر باورهای مذهبی وپیامدهای مثبت آن
در تمام جهات زند گی انسان می توان از کار کردهای مثبت مذهب و معنویت درمحیط های کاری
و زندگی کارکنان به خوبی بهره جست. بدین صورت که افراد مذهبی در شرایط سخت ومحیط
کاری طاقت فرسا و همچنین در زندگی, با تکیه بر پشتوانه مذهبی خود و سبکک زندگی مذهبی
و سازگاری با مشکلات وسختی ها نسبت به سایرین در انجام وظایف شغلی وتصیمیم گیری ها
وهمچنین کمک به دیگران» تعامل با دیگران موفق تر و خشنودتر خواهند بود.
بر اساس يافته های پژوهش حاضر به مدیران بیمارستانهای مورد مطا لعه به طور خاص و مدیران
سایر پیمارستانها به طور عام پيشنهاد می گردد تا با به کارگیری راهکار های مناسب» به تقویت
باور های مذهبی و جنبه های معنوی محیط کار البته نه به عنوان راه حل تمام مشکلات, بلکه در
کنار دیگر عوامل انگیزشی شغلی و سازمانی اقدامات لازم را به عمل آورند. این مطالعه همچون
سایر پژوهش ها محدودیت هایی داشت که از آن جمله می توان به اجرای این پژوهش صرفا
بین پرستاران و در بیمارستان ها اشاره کرد» لذا در تعمیم یافتههای این پژوهش به سایر مشاغل و
سازمانهای دیگر جانب احتیاط را باید زغایت نموّد. روش پژوهش رابطه ای بوده است و نمی
توان استنباط علی از آن به عمل آورد. همچنین» به دلیل استفاده از ابزار های خودسنجی به عنوان
ابزار پژوهش که امکان خودافزایی و یا مدیریت برداشت پاسخگویان را به دنبال دارد» باید بعنوان
آذربایجانی» م. و موسوی اصل, م. (۱۳۸۵). درآمدی بر روانشناسی ودین. تهران: انتشارات سمت.
استوره ب. (۱۳۸۶). تنیدگی یا استرس» بیماری جدید تمدن. ترجمه پریرخ دادستان» تهران:
بیاتی» ع.» کوچکی» ع. م.» و گودرزی» ح. (۱۳۸۶). اعتبار و روایی مقیاس رضایت از زندگی.
ترشیزی» ل.» و احمدی» ف. (۱۳۹۰). بررسی عوامل استرس زای شغلی از دید گاه پرستاران بالینی
م رکز تحقیقات مراقبت های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران.نشریه پرستاری ایران» ۷۰(۴۹):
جعفری»ع.» حاجلو ن.» و محمدزاده ع.۱۳۹۳(۰). رابطه عمل به باورهای دینی و بهزیستی معنوی با
سلامت عمومی وشیوه های مقابله در سربازان وظیفه. مجله طب نظامی» ۴(۱۶): ۰۱۹۶-۱۹۱
۳ رابطه باورهای مذهبی و رضایت از زندگی در میان پرستاران
دبیری نژاده م. (۱۳۸۷). رابطه اعتقادات مذهبی با اضطراب» افسردگی و پرخاشگری در دانش
آموزان دختر سال اول مقطع متوسطه شهرستان امدیدیه. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی
ربانی» ر.» و بهشتی» ص. (۱۳۹۰). بررسی تجربی رابطه دینداری و رضایت از زندگی. مجله علوم
اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد» ۱۰۲-۷۹:)۱(۸.
عسگری» پ.» حیدری» ع.» نادری» ف.» مرعشیان» ف.» تقی پور» س.» و ضمیری, ا. (۱۳۸۸).
راهنمای آزمون های روانشناختی۱. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
قهرمان :آ. (۱۳۸۹). بررسی مفهوم رضایت از زندگی و سنجش آن در میان دانشجویان. فرهنگ و
مظفری» ش. (۱۳۸۵). همبسته های شخصیتی شادمانی ذهنی بر اساس الگوی پنج عاملی در میان
دانشجویان دانشگاه شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی» دانشگاه شبراز.
مهداد ع.(۱۳۹۴). روانشناسی صنعتی و سازمانی» چاپ دهم, تهران: انتشارات جنگل.
نریمانی» م.» ایل بیگی قلعه نی» ر.» و رستمی» م. (۱۳۹۳). نقش نگرش ذهبی» بهزیستی معنوی و
حمایت اجتماعی در پیش بینی رضایت اززندگی مادران کودکان کم توان ذهنی. نشریه اسلام و
هزار جریبی» چ.» و صفری شالی» ر. (۱۳۸۸). بررسی رضایت از زندگی و جایگاه احساس امنیت
در آن (مطالعه در بین شهروندان تهرانی). فصلنامه علمی - پژوهشی انتظام اجتماعی» ۲۸-۸:)۳(۱.
اسماعیلی شاه علی اکبری, ا. (۱۳۸۷). اعتباریایی مقیاس اضطراب مرگ و مقایسه میزان اضطراب
مرگث» رضایتمندی از زندگی و افکار خود کشی بین دانشجویان زن و مرد دانشگاه آزاد اسلامی
واحد اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی, دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
۰ 3 ,۷/۵۹9۵ عک ول 3 گام هه ۰ظ ماه ۷۷/0 سل 2/06 .۸ ۷۰ مطماسهط
2 :100685100 اعصندعه 10016 مم که کصعمصاهی وه آهزهو5 وصه ععصع 2 کبامزعنامظ .)2013(
-عزا52 علنآ وصه ,ککلره/316۳ آهن0ه5 مصومنینام۴ .)2010( .0 ۸ ,۳۵6 2۶ سل مطموعقط
-م12 52 علنا هز کدامصاصز هامزیتاهی نوقی کب ام .(2009) با ,کلام بک ظ بش۸ لاعفا
-060 65عله 2 100عنا۳۵ 11 ملعم صمنوناه+ 156 .(2011) 0۰ ,2/605 66 سل و18 1606
- یله رو لقه و5 همم وله دوع ۶ فقس اه همم مغ جصقص 5۵ 26 بچط ۷ مق عم
فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۳. بهار۱۳۹۴ ۳۱
۶ 0۳۰۵۹۵ 2 هه 5دعطزم معط که زد 6ط 1 نوصنها-ا ۵1 ع هدنگ .)2000( ۳۰ ص16
1 0016 زطاباه عبطلبت وطاتله م2050 .)2003( ۳۰ ۴ ,قآ 6۶ یگ بنطق0 و 1606 --06
,4 برع 0رد ۰۶ 6۷/۵۲ لقنسصا عکنا ۶و صمناعاه 0 عجانمع00 فصده آهصمنامط عم
-ر۳9 ,6و0 طلال ۲7۵ آهاص3/0 ماصز واناهاسزمگ وصه صمزعنام۴ عصناه ها .)2011 (رط ,11620
.۰( 6) 60 21اه موزل نع .(2007) 3/۰ .7 ولاز عگ سل 34۰ ,1/0561
: ,(6)1 ,5076766 [3ع 5 و1ملر2 #وصمقط دز م۵ط۷7 .)1995( ۰ ت06 عک 0 .0 ,1/665
6 20055 2010 ناه عانا وصه بجاندمزینام .(01999) 3/۰ 3/۰ مقصم3۵1 ۶ سطظ .ل کلع0ع۳62
.8 بک2 ینآ .3 .17 ,اما .گ مصنطن) ص18 ,۷7 بل[ بقطنا و بط۷6 و8 .5 .3 بل۹501
68 502168166 8اه هه ماه مککعجاه ۵۵ اوه ۸ .(2011) بخ بش۳۸ بق ما۸
45-0 :(1)2 ,169627 50068۱ 0۳ 7 70102027 مکاصعلبد آهعنو عم صقن وعلنه/3.
فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۳. بهار۱۳۹۴ ۹۷
5۵08120 ککنا ۳۹۳ متام عاونا کم منطفمصمتمام عطا عصتصعه ما عصمل ۳۵۹ حلعجد1۵ کنط 1"
1 270 عطا ۵۶ 400۵ ۵۲۵ کاعهزاباه 182 .فقس آهاامدمط هه هد عطا عصمصه
00 -6 016500 2 ۳۵۹ ماع طعتو۳۵6 156 .ومتامند؟ عنم بصع 2 عامد؟ که هام00
داعبا کاوزاهظ هیاوزعنا۵ عستاع/3 ۵۶ عمتادنعممه کعتمهمم امن ۶و 561 ج فصه صمناعاه1
00۲۳۵10 ۳62780 5066۰ قاهل که عفد ۳۵۲۵ (5۷/15) ععصصمناکص0 صمناعهادنادگ عکنا مه
6 عسل همم آمعنادناماد حنقص که #عناممه ۳۵۳۵ هندواهمه جمزددصوهی عامانهد فصه مکی
عبامزهناه: 16016 6/۵۵۵ منطعممناهاه زوم اصمعقنموند ۵ ۳۵۹ معط اقا 210۵ منز کالنده1
- همه ۳۵81633100 16 ماب ۵۶ ما0 عطا 3/0606 ماود زا هه رآمامعمصوم) کاهزاه
۵ ۶ 0210011.3۹6ن۳0م انااصد نون (هاصعستومه) لعناهط منامزونام که اقطا مه دزد
نا هط 0عوساعدمه حاعتدکم عطا رتم هط 1 بکعکسه وود موس عط صز عمصهسه صمنامتعناهد ککنا
۵65 دبامزعناه۲ 16ام گنه عصنادهعو ده بط دمص 0۵ وآبامه هناهد
08 عنتصقاا مطعصهظ صهعکع سس مگ ونوع ما مط و2 هد مهم تصهع 0 فص آهساعد هآ 1و اصحصاحه 00(
40 عنصهادآ محطعصعرظ صمعکوس مگ ووع م1 مط رد2 آهد واه 2تصهع0۳ وصه آهتاعداصا ۵1 و10 ۴
| این پژوهش با هدف بررسی رابطه باورهای مذهبی (اعتقادی و عاطفی) و رضایت از زندگی پرستاران بیمارستانهای شهر نجف آباد به انجام رسید. جامعه ی آماری شامل 270 نفر از کارکنان پرستاری سازمان های مذکور بود، که از بین آنها 182 نفر به صورت در دسترس بعنوان نمونه انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی- همبستگی و ابزارهای پژووهش شامل، پرسشنامه دینداری مسلمانان سراج زاده (1377) و مقیاس رضایت از زندگی داینر و همکاران (1985) بود. داده ها، با استفاده از روش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره مورد تحلیل قرار گرفت و نتایج نشان دادند که بعد عاطفی باورهای مذهبی دارای همبستگی معنادار با رضایت از زندگی است (01/0p≤) و همچنین باورهای مذهبی عاطفی، توانست تا 3/11 درصد از واریانس رضایت از زندگی پرستاران را پیش بینی نماید. در نتیجه میتوان از طریق تقویت باورهای مذهبی عاطفی، سطح رضایت از زندگی را افزایش داد. |
20,886 | 337755 | برای این منظور 323 نفر از
مستقیم و مثبت و باورهای افزایشی در مورد هوش از
1 استادیار برنامهریزی آموزشی, دانشگاه پیامنور ( آنویسنده مسوول ) 0770ع.30۳20627/21000 18816827
2 استادیار برنامهریزی آموزش از دور دانشگاه پیامنور 0772ع.81021 )112852705611
3 استادیار برنامهریزی آموزش از دور دانشگاه پیامنور 0770ع.8770211 5326601216610162
6 فصلنامه پژوخش در یادگیری آموزشگاهی, سال دوم شماره پنجم» تابستان 93
بتوانند نقش موثر خود را در رشد و پیشرفت جوامع
بهخوبی ایفا نمایند. روند استفاده از رایانه و کاربرد آن
فرهنگی و اقتصادی با سرعت بسیار به پیش میرود و
الکترونیکی را در سر میپروراند و تلاش دارد تا از
عالی را برای همگان در خانه. مدرسه و محیط کار
از جمله سوانمی, است که مفجر به: اجتناب: اقراذ: از
گرفتن یا نادیده گرفتن این مشکل, در نهایت منجر به
در زندگی روزمره و احتی بیشتر از آن در حیات
دانشجویان و فرهیختگان با رایانه و کار با آن آشنا
احمد رستگار و همکاران؛ ارائه مدل علّی پیشبینی اضطراب رایانه براساس رویکرد شناختی -اجتماعی دونک ...537
واقعا چگونه به هنگام کار با رایانه رفتار میکنند را
شناختی منفی که هنگام کار و تعامل با رایانه در فرد
قرار گرفته است. نظریه دوک * در ارتباط با اباورهایی
اکتساب دانش جدید تأکید دارند. این افراد تا جایی که
تلاش میکنند. در مقابل باور ذاتی در مورد هوش به این
هوش, بر دستیابی به عملکرد خوب تمرکز کرده و برای
رسیدن به اهدافشان و غلبه بر مشکلات حداقل تلاش را
به خرج میدهند و در مواجهه با مشکلات و چالشها
استرا مسول 2003) بهعبارت دیگر آنها در ارتباط با این
موژلفه به این سوال پانخ میدهند که چرا من این تکلیف
رویکرد - عملکرد و اهداف اجتناب ۰ عملکرد را مد نظر
8 فصلنامه پژوخش در یادگیری آموزشگاهی, سال دوم شماره پنجم» تابستان 93
مثبت از طرف دیگران و باهوش جلوه دادن خود جهت
مثبت و معنیدار میان باور افزایشی در مورد هوش و
دارای باور ذاتی در مورد هوش هستند اهداف رویکرد -
پژوهش دوپی رات و مارین (2005] نشان داد که باور
هوشی ذاتی به صورت مستقیم و منفی اهداف تبحری را
باور ذاتی با اهداف رویکرد -عملکرد را تایید نکرده ولی
به رابطه منفی باور افزایشی هوش با اهداف اجتناب -
نداده است که اين امر با مفروضات رویکرد شناختی و
دادوامو هر یگلان؟ و رایتز آ (1992) و. کافین؟ و مک
منفی دار "درا صورتی که اهداف اجتناب - عملکرد با
احمد رستگار و همکاران؛ ارائه مدل علّی پیشبینی اضطراب رایانه براساس رویکرد شناختی -اجتماعی دونک ...59
او افزایش یافته و بهتبع آن اضطراب رایانه او کاهش
به طور برجسته با یک نظام هدفی که بر اجتناب
شکل 1 نمودار مسیر مدل مفهومی عوامل موثر بر اضطراب
0٩ فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی, سال دوم شماره پنجم» تابستان 93
غرب و مرکز استان بهعنوان یک خوشه در نظر گرفته
نفر (203 نفر دختر و 320 نفر پسر] بهعنوان نمونه
با 9 سوال (4 سوال باور هوشی ذاتی. 2 سوال باور
میجلی, 1997) با 12 سوال (3 سولال آهداف اجتناب -
اخمد,ومننگار و اظمکاران:ااران ال قلی پیش بیش ؛اضطواب وایاق بزاسان ,رو یکواداشناتی غاچتاظی آذرنک 61
با توجه به این امر که ماتریس همبستگی مبنای تجزیه
رابطه بین اهداف رویکرد - عملکرد و اجتناب - عملکرد
اضطراب رایانه به روش تحلیل مسیر است. در جدول 4
با توجه به جدول شماره 4 اثر مستقیم باور هوشی
ذاتی بر اهداف رویکرد -عملکرد برابر 0/23 و بر اهداف
2 فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی سال دوم, شماره پنجم» تابستان 93
جدول 4 اثرات مستقیم» غیرمستقیم و کل متغیرهای پژوهش بر یکدیگر
اجتناب - عملکرد برابر با 0/23 میباشد که هر دو اثر در
هوشی افزایشی بر اهداف تبحری 0/33 و در سطح 0/01
رایانه دانشجویان برابر با 0/26 -است که در سطح 0/01
ترتیب برابر با 0/15 و 0/34 است که از نظر آماژیپهو
دو اثر در سطح 41 معنیدار است. همانطور که در
دانشجویان برابر با (0/12) و از نظر آماری در سطح
41 معنیدار است. با توجه به اينکه اثر غیرمستقیم باور
عملکرد و اهدف اجتناب - عملکرد است به نظر میرسد
این دو متغیر بین باور هوشی ذاتی و اضطراب رایانه
دانشجویان [0/09 ۰) و در سطح 0/01 معنیدار است. با
همچنین با توجه به جدول 4 از میان متغیرهای برونزا
اضطراب رایانه در مدل برازش شده 21 درصد است. در
ادامه با توجه به پارامترهای ارائه شده در جدول 4 الگوی
احمد رستگار و همکاران؛ ارائه مدل علّی پیشبینی اضطراب رایانه براساس رویکرد شناختی -اجتماعی دونک ...63
شکل 2 :نموداز مسیر و برآوزد,پارامترهاق یل برازگل شده)اضطرلاب رابانی0/014 > 2 *2>0/05
و جهتگیری هدفی بود. برای یل به این هدف با توجه
و پیشینه نظری و تجربی موجود فرضهایی دال بر تأثیر
هدفی تنظیم و در قالب یک مدل مفهومی پيشنهاد و
سپس با استفاده از روش تحلیل مسیر مورد آزمون قرار
دوک با دادههای اين تحقیق برازش نسبتا خوبی دارد و
مستقیم و مثت بر اهداف تبحری اثر میگذارد. اين يافته
خود را با دستیابی به فهمی که مبتنی بر معیارهای
خودم رجع ! است بهبود بخشند. در نتیجه این افراد از
4 فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی, سال دوم؛ شماره پنجم» تابستان 93
است که از طرف خانواده و دیگران بهخاطر عدم دارا
خود انگیزه و تلاش چندانی ندارند. این یافته با نتایج
از سوی دیگر نتایج نشان داد که باور هوشی ذاتی بر
اهداف رویکرد - عملکرد دارای اثر مستقیم و مثبت و
نمرات بالا بهتر از دیگران به نظرا رسیدن و دریافت
دهند که به دلیل دانشجو بودن از سایر دوستان و
همسالان خود برتر هستند. در واقع برای این گروه فقط
است. طبیعی است که اين افراد به دلیل اینکه برای
اوقات برای نیل به هدف مورد نظر خود به برخی
سایر پژوهشها برای تبیین و توجیه نتایج به این دلیل
است که به هر حال اضطراب رایانه بر اساس تعریف آن
اثر میگذارد. در این زمینه نتایج این تحلیل با یافتههای
با رایانهها و انجام تکالیف تحصیلی از طریق رایانه هیچ
به خاطر ارزش معنوی آن و رضایت درونی دنبال کرده
و تکالیف تحصیلی خود را دوست دارند و معتقدند که با
تلاش بیشتر موفقیتهای بیشتری را کسب کرده و بر کار
احمد رستگار و همکاران؛ ارائه مدل علّی پیشبینی اضطراب رایانه براساس رویکرد شناختی -اجتماعی دونک ...65
همکاران (1991) همسو و با نتایج دیکسون و مک لئود
است. بنابراین این گونه افراد درس و تحصیل را صرفا به
غیره دنبال کرده و انگیزه کافی برای یادگیری ندارند. بر
رایانه و انجام تکالیف درسی رایانهای هراس داشته و از
اضظراب,رایانه برا آزز رد نضان میکنتد که .لیخ آمر باق
نتایج همچنین نشان داد که باور هوشی ذاتی از طریق
نشان میدهد دانشجویانی که به باور ذاتی در مورد هوش
برای" کار با رایانه و انجام تکالیف رایانهای انگیزه و
یکی از مهمترین دلایل این امر میتواند اعتقاد آنها به
تغییرناپذیر بودن هوش و توانایی باشد و به همین دلیل
را انتخاب و برای رسیدن به اهداف خود تلاش زیادی به
تلاش زیادی به خرج داده. انگیزه بالایی دارند و از
6 فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی سال دوم» شماره پنجم» تابستان 93
کلی مدل برازش شده اين نتایج بدست آند که از یا
نبودهاند و بایست در پژوهشهای آتی مد نظر باشند. در
اهداف اجتناب - عملکرد و رویکرد - عملکرد و نقش
اخمد,ومننگار و اظمکاران:ااران ال قلی پیش بیش اضطراب وایاق بزاسان ,رو یکواذاشناتی غاچتاظی آذرنک 61
8 فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی,» سال دوم» شماره پنجم» تابستان 93
[۵۵ .(2003) .5 7 و ۳۵1916۲ ۵۶ و.ظ و طلاقصنمگ5
| پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل پیش بینی اضطراب رایانه دانشجویان دانشگاه پیام نور استان فارس براساس رویکرد شناختی- اجتماعی دوئک در مورد باورهای هوشی و جهت گیری هدف، به روش تحلیل مسیر انجام شد. برای این منظور 523 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور استان فارس (203 نفر دختر و 320 نفر پسر) به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و طبقه ای نسبتی انتخاب و به پرسش نامه ای متشکل از خرده مقیاس های باورهای هوشی، اهداف پیشرفت و اضطراب رایانه پاسخ دادند. نتایج پژوهش نشان داد که باورها ی هوش ی ذاتی از طریق واسطه گری اهداف اجتناب - عملکرد و رویکرد - عملکرد بر اضطراب رایانه دارای اثر غیر مستقیم و مثبت و باورهای افزایشی در مورد هوش از طریق واسطه گری اهداف تبحری بر اضطراب رایانه دارای اثر غیرمستقیم منفی می باشد. همچنین مشخصه های برازندگی مدل برازش شده پیش بینی اضطراب رایانه، حمایت تجربی مناسبی را جهت کاربرد رویکرد شناختی- اجتماعی دوئک در یک بافت آموزشی متفاوت با بافت سنتی فراهم نمود. |
16,372 | 480224 | پس از صدور
حکم طلاق و انجام تشریفات قانونی» مانند تعیین وضعیت اموال و حضانت فرزندان» زن مکلف است
به مدت سیصد روز عده نگه دارد (ماده ۲۹۶ قانون مدنی). پس از انقضای مدت عده می تواند با
شوهر قبلی يا با دیگری با انجام تشریفات مقرر قانونی مجددا ازدواج نماید. در مدت عده برای شوهر
حق رجوع وجود ندارد» لیکن وی میتواند پس از انقضا مدت عده بر اساس قرارداد جدید با همسر
طبق ماده ۲۳۰ قانون مدنی فرانسه محکومیت هر یک از زوجین به کیفرهای ترهیبی يا ترذیلی برای
همسر محکوم از موجبات الزامی طلاق می باشد. نویسندگان حقوق مدنی فرانسه علت این امر را
اينطور توجیه نموده اند که وجود محکومیت» دلیل بارزی است بر این که زوج يا زوجه محکوم»
نسبت به وظیفه حفظ شرافت و حیثیت مشترکک که پس از وقوع ازدواج عهدهدار بوده قصور و
کوتاهی ورزیده و به عبارت دیگر آبرو و حیثیت خانوادگی را لکهدار ساخته است بنابراین همسر
شخص محکوم» حق دارد از محکمه بخواهد که نسبت به صدور حکم طلاق اقدام کند. در حقوق
فرانسه» زنا و محکومیت» از علل معینه خاص و الزامی طلاق است و قاضی پس از دریافت
دادخواست» در صورت صحت مدعا موظف به صدور حکم طلاق خواهد بود. به نظر میرسد که
قانونگذار ایران میتواند از دو قاعده فقهی لاضرر و عسروحرج استفاده نموده و محکومیتهای
طولانی شوهر را از موجبات طلاق» برای زن بداند» ولی به هر صورت توجه به سن متقاضی و مدت
محکومیت شوهر و اوضاع و احوال و مقتضیات خانوادگی در این گونه موارد کمال ضرورت را دارد.
حقوق مدنی فرانسه تعدی و تجاوز از حدود وظایف زناشوئی و اعمال جبر و زور و همچنین توهین
را از موجبات اختیاری طلاق میداند. موجب اختیاری بعنی این که دادگاه حق اظهارنظر داشته و
قاضی فرانسوی در اتخاذ تصمیم» نسبت به مسئله مطروحه آزادی عمل کامل دارد. توهین از جمله
عللی است که در حقوق فرانسه آن را موجب عام تلقی کرده اند. بیان توهین آمیز» تحقیر» دشنام»
ناسزا و محکومیتهای تأدیبی» رفتارهای خشن و پرسروصدا مست بازی» ترک مسکن زناشوئی»
عادت به قمار اتلاف و اسراف در مخارج ترکک انفاق» سورفتار و تربیت غلط نسبت به اطفال شان و
همچنین اقدامات علیه والدین زوج یا زوجه و امثال آن ممکن است در اعداد توهین تلقی شود.
شرایطی که توهین باید داشته باشد آن است که اولا لطمه به شرافت و حیثیت طرف مقابل بزند و در
آثار فسخ نکاح در حقوق ایران؛ فرانسه و انگلستان ۰ ۱۳۳
واقع عمل ارتکابی یک نوع هتکک و نقض فاحش و مکرر وظایف و تعهدات ناشی از ازدواج باشد و
ثانبا زندگانی زناشوئی را غیرقابل تحمل سازد. در حقوق مدنی ایران سومعاشرت شوهر به حدی که
ادامه زندگانی زن را با او غیرقابل تحمل سازد. از موجبات درخواست طلاق برای زن دانسته شده
است. امروزه در حقوق فرانسه مفهوم توهین به قدری توسعه یافته است که وقتی قاضی ماهوی
تشخیص داد اعمال توهین آمیز از جمله موارد نقض تعهدات ناشی از ازدواج بوده و حفظ علقه
زوجیت را غیرممکن میسازد اقدام به صدور حکم طلاق مینماید.
حقوق مدنی فرانسه وجود عیب يا ابتلا به جنون و امراض ساریه صعب العلاج زوجین را موجب
طلاق ندانسته و تنها رویه قضائی فرانسه» کتمان وجود بیماری آمیزشی و امثال آن را که مربوط به پیش
از ازدواج بوده باشد در عداد موارد توهین تلقی نموده و از موجبات اختیاری طلاق دانسته است. لازم
به ذکر است بند دوم ماده ۲۴۰ قانون مدنی فرانسه مرد را موظف به پرداخت نفقه زن خود نموده و آن
را از وظایف مسلمه شوهر» میداند ولی در مبحث مربوط به علل و موجبات طلاق» ترک انفاق را از
در حقوق فرانسه» ترکک منزل مشترکک یک نوع تفریق عملی محسوب میگردد که یکی از زوجین
دیگری را ترک می کند و احیانا از فرزندان صغیر خود نیز جدا می شود. در این جا عمل ارتکابی»
یک نوع قصور و تخلف از وظیفه زناشوئی تلقی می شود و مرتکب از لحاظ مدنی» مسئول می باشد.
بدین معنی که زوج بی گناه می تواند به عمل مزبور جنبه قضائی داده و ضمن ادعای خسارت و ضرر
و زیان» تحت عنوان توهین فاحش» درخواست طلاق و یا تفریق جسمانی نماید. حقوق فرانسه وجود
عیب یا ابتلا به جنون و امراض ساریه صعب العلاج زوجین را موجب طلاق ندانسته و تنها رویه
قضائی فرانسه» کتمان وجود بیماری آمیزشی و امثال آن را که مربوط به پیش از ازدواج بوده باشد در
عداد موارد توهین تلقی نموده و از موجبات اختیاری طلاق دانسته است.
در حقوق انگلستان ازدواج قابل ابطال» نزدیک ترین نهاد حقوقی است که به فسخ ازدواج در حقوق
ایران وجود دارد» چون اسباب قابل ابطال شدن ازدواج در حقوق انگلستان به اسباب قابل فسخ شدن
ازدواج در حقوق ایران مشابه و نزدیک میباشد. اسباب فسخ ازدواج در حقوق ایران نیز ممکن است
در هنگام عقد وجود داشته باشد» به طوری که در حقوق انگلستان نیز اين گونه بوده» ولی تنها راه
رهائی از این اسباب متفاوت است. به عبارت دیگر در حقوق انگلستان» گاهی علل و موجباتی پیش
۱۳۴ دوره ۴ شماره 4 پاییز و زمستان ۱۴۰۰ -دوفصلنامه تمدن حقوقی
می آید که عقد نکاح را به کلی باطل و بی اثر نمیسازد» بلکه آن را فقط غیرنافذ یعنی قابل انحلال
می نماید در این حالت که میتوان آن را «بطلان نسبی» نامید مادام که اداره طلاق حکم بطلان عقد
را اعلام نکرده است» ازدواج دارای کلیه آثار قانونی خود می باشد در این صورت وضع خاصی ایجاد
میشود به این معنی که حکم مزبور نه تنها انحلال عقد را اعلام می کند بلکه بیان می دارد اساسا
عقدی ایجاد نگردیده و نسبت به ماقبل یعنی تا زمان انعقاد عقد اثر قهقرائی دارد و از این عجیبتر
آن که علیرغم این اثر قهقرائی در عین حال که عقدی وجود نداشته از جهاتی قانونا معتبر میباشد. مثلا
با آن که در چنین مواردی از نظر قانون هرگز عقدی به وجود نمی آید» ولی فرزندان ناشی از آن
مشروع و قانونی محسوب می گردند. مادام که بطلان نسبی عقد نکاحی رسما اعلام نشده» عقد مزبور
وجود قانونی دارد» بنابراین اگر در این اثنا یکی از طرفین فوت کند با آن که به فوت وی عقد
ازدواج منحل گردیده است پس از فوت» عقد مزبور قابل ابطال نمیباشد (فتحی پور:۱۳۴۳ ۶۲).
یکی از عواملی که نکاح را باطل میکند. ناتوانی جنسی است و سپس زمینههای قانونی موجود در
قانون دلایل نکاح مصوب ۱۹۵۸ را شامل میشود. این زمینهها عبارتند از: امتناع عمدی از زناشوئی
شدن» اختلال در مشاعیر اختلالات ذهنی یا صرع» ابتلای خوانده (مدعی علیه) به بیماریهای مقاربتی
یا باردار بودن وی از کسی غیر از خواهان (شاکی). به عبارت دیگر در حقوق انگلستان یکی از مبانی
که برای فسخ نکاح در نظر گرفته میشود عدم توانائی جنسی است. این حالت عبارت از ناتوانی انجام
دادن نزدیکی جنسی معمولی (مواقعه) است و نباید با حالت عقیم بودن که موجب جدائی قانونی
زوجین از یکدیگر نخواهد بود اشتباه شود. ناتوانی جنسی ممکن است ناشی از برخی بیماری های
روانی یا جسمی باشد و ممکن است مانند مرد» عارض زن نیز شود. گاه اتفاق می افتد که کسی از
انجام دادن این وظیفه خاص زناشوئی با همسر خود عاجز باشد در حالی که آن را با دیگری می تواند
انجام دهد در این صورت زمینه صدور حکم فسخ نکاح, ایجاد می گردد» چه امور جنسی ارتباط
مستقیم با وجود و بقای ازدواج دارد. ناتوانی جنسی باید در موقع وقوع عقد موجود و غیرقابل علاج
باشد معهذا هرگاه یکی از زوجین مبتلا به ناتوانی جنسی قابل علاجی باشد و از معالجه امتناع نمایده
خودداری وی از معالجه مانع امکان اقامه دعوای فسخ نخواهد بود. هرگاه یکی از زوجین مبتلا به
ناتوانی جنسی باشد نه تنها طرف وی بلکه حتی خود او هم حق دارد ابطال ازدواج را از دادگاه
بخواهد ولی این راه نباید جهت انحلال و ابطال ازدواج مورد سواستفاده واقع شود و مثلا یکی از
زوجین با علم به ناتوانی جنسی خود» با شخص ثروتمندی ازدواج نماید و بعد از آنکه از جهات
آثار فسخ نکاح در حقوق ایران؛ فرانسه و انگلستان . ۱۳۵
مادی از او کاملا منتفع گردید با ادعای آنکه به ناتوانی جنسی مبتلا بوده است وسائل برهم زدن عقد
در حقوق انگلستان برای پایان دادن به ازدواج قابل ابطال» حکم لازم میباشد و تا زمانی که حکم
گرفته نشود ازدواج جاری خواهد بود. دلایلی که بر اساس آن ازدواج میتواند قابل ابطال شود
عبارتند از: - عمل مقاربت به دلیل ناتوانی هر یک از طرفین در انجام آن» صورت نگرفته باشد. - به
دلیل امتناع عمدی مدعی علیه مقاربت صورت نگرفته باشد. - هیچ یک از طرفین به طور قانونی راضی
به ازدواج نیستند چه به دلیل اجبار» اشتباه و یا اختلال مشاعیر. - گرچه در زمان ازدواج» هر یک از
طرفین قادر به ارائه رضایتنامه قانونی بوده اند» اما به صورت مداوم و یا متناوب از یک اختلال روانی
که در قانون بهداشت روان مصوب ۱۹۵۰ ذکر شده است» این نوع اختلال و اختلالاتی از این قبیل
برای ازدواج نامناسب میباشد. - مدعی علیه از یک بیماری مقاربتی مسری رنج میبرده است. -
مدعی علیه از یک شخصی به غیر از شاکی باردار بوده است. - بعد از ازدواج یک گواهی جنسیتی
موقتی با توجه به قانون شناسانی جنسیت مصوب ۲۰۰۴ برای هر یک از طرفین صادر شده باشد. -
جنسیت مدعی علیه اکتسابی و تحت قانون شناسایی جنسیت مصوب ۲۰۰۴ میباشد.
لازم به ذکر است عیب و نقص در حقوق انگلستان یکی از مواردی است که به استناد آن می توان
از دادگاه تقاضای صدور حکم بطلان نکاح را نمود. منظور از عیب و نقص» عیوبی است که در زن و
مرد وجود دارد و مانع انجام وظیفه زناشوئی و نزدیکی زوجین می گردد. چنانچه در قوانین اسلام و
ایران عنن در مرد و یا قرن در زن از موارد فسخ نکاح می باشد. هر گاه بعد از گذشت مدت معینی
بزای دادگاه مسلم گردد که این نقص پیش از نکاح نیز وجود داشته» حکم بطلان نکاح را صادر
خواهد کرد ولی هر گاه معلوم گردد که این عیب بعد از نکاح حادث شده است دادگاه حکم به
ابطال نخواهد نمود. بنابراین» موارد قابل ابطال بودن نکاح در حقوق انگلستان قابل تطبیق با عنوان
حقوقی فسخ نکاح در حقوق ایران است. نکته جالب توجه این که در حقوق انگلستان نیز همانند
حقوق ایران» جنون از موارد فسخ شمرده و دیگر این که در این نظام حقوقی هر عیبی که به موجب
آت نکاح قابل ابطال (فسخ در ایران) می باشد» بین زوجین مشترک دانسته و هیچ عیبی را مستند
اختصاصی یکی از زوجین برای فسخ منظور نداشته است و از این بابت بین زن و مرد تبعیضی قائل
۶ دوره ۴ شماره 4 پاییز و زمستان ۱۴۰۰ -دوفصلنامه تمدن حقوقی
عقد ازدواج پیوندی را بین زوجین برقرار میسازد اما گاهی به دلایلی این رشته پیوند گسسته
میشود. در قانون این گسستن ممکن است با طلاق يا فسخ نکاح صورت گیرد. در حقوق ایران پس از
فسخ نکاح» ارتباط زوجیت بین زن و مرد گسیخته می شود» در نتیجه زن و مرد هیچ حق و تکلیفی
نسبت به یکدیگر ندارند» مگر اين که زوجه باردار باشد» که در این صورت مانند طلاق بائن زوجه تا
اتمام دوره حمل از حق نفقه برخوردار است. در واقع آثار فسخ نکاح چه از نظر مالی و چه از نظر
غیرمالی شبیه طلاق بائن است و تمامی آثار طلاق بائن بر فسخ نکاح نیز بار می شود آثار فسخ نکاح
در حقوق فرانسه اشتباه در شخص زوج يا زوجه و اشتباه در هویت جسمی شخص موجب بطلان نسبی
میشود. عیوب مصرح در قانون مدنی ایران که منجر به فسخ نکاح می شود در قانون مدنی فرانسه عنوان
نشده بلکه این عیوب اگر منجر به تدلیس شود موجب فسخ نکاح میشود. اسباب انحلال نکاح در فرانسه»
طلاق و افتراق جسمانی میباشد و فسخ نکاح تنها در مورد تدلیس و خیار تخلف از وصف موضوعیت
دارد» ولی در حقوق ایران اسباب انحلال نکاح» طلاق» فسخ نکاح و بذل مدت می باشند» موارد فسخ نکاح
حصری است.» امراض جدید از قبیل ایدز و هپاتیت موجب فسخ نکاح نمیشود و شخص تنها میتواند
اقدام به تفریق جسمانی نموده و تنها از باب عسروحرج دادخواست طلاق دهد. همچنین عیوب موجود در
متن قانون» اگر قابل علاج باشند موجب فسخ نکاح نمیشوند.
در حقوق انگلستان عمل حقوقی به نام فسخ ازدواج وجود ندارد» ولی ابطال ازدواج به اسبابی که در
طول زمان و از طریق رویه قضائی در حقوق این کشور به وجود آمده» از نظر عنوان متفاوت ولی به
فسخ ازدواج و علل آن در حقوق ایران شبیه میباشد و اسباب آن بر اساس مسائل روز و رویه قضائی
تشخیص داده میشود. در پایان لازم به ذکر است که امروزه با عنایت به پیشرفت علم پزشکی برخی از
عیوب فسخ نکاح مندرج در قانون قابلیت درمان یافتهاند و نظر به این که مبنای فسخ نکاح دفع ضرر
است و این مبنا به واسطه درمان عیب از بین میرود» لذا میتوان گفت حق فسخ ناشی از این مبنا نیز
- بردیزاده» طیبه» ۱۳۹۲ بررسی تطبیقی موجبات فسخ نکاح از نظر حقوق ایران و فقه اهل سنت و
حقوق انگلیس, پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی, دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود.
آثار فسخ نکاح در حقوق ایران؛ فرانسه و انگلستان ۰ ۱۳۷
- برزعلی» پژمان و احمدزاده بزازه سیدعبدالمطلب, ۱۳۹۶ تأثیر درمان عیوب بر حق فسخ نکاح, فصلنامه فقه
- پوراسماعیلی» علیرضا و کرامتی تبار زهرا ۰۱۳۹۴ تأثیر درمان عیوب نکاح بر حق فسخ» فصلنامه
- سیدعصایی,» مهلاالسادات» ۱۳۹۵ بررسی تطبیقی فسخ نکاح در حقوق ایران و فرانسه, پایاننامه
- صفایی» سیدحسین و امامی» اسدال. ۱۳۹۰ حقوق خانواده, نکاح و انحلال آن (فسخ و طلاق)» جلد اول»
- عطایی» نگین» ۱۳۹۷ بررسی موجبات فسخ نکاح در حقوق ایران و فقه شافعی» مجله نخبگان علوم و
- فتحی پور علی» ۱۳۴۳ رابطه زوجیت در حقوق انگلستان» ماهنامه حقوق امروز شماره ۱۱و ۱۲.
- کاتوزیان» ناصر ۰۱۳۹۰ دوره حقوق مدنی خانواده: نکاح و طلاق» روابط زن و شوهر جلد اول» چاپ
- کیخا محمدرضا و سالاریفر» آمنه ۰۱۳۹۸ بررسی تطبیقی موجبات فسخ نکاح در فقه امامیه و حقوق
- گرجی,» ابوالقاسم؛ صفایی» سیدحسین؛ عراقی» سیدعزتاله؛ امامی» اسدالّه؛ قاسمزاده» سیدمرتضی؛ صادقی»
محمود؛ برزوئی» عباس؛ حمیدزاده» احمد؛ آهنی» بتول» ۱۳۸۴ بررسی تطبیقی حقوق خانواده, چاپ اول
- لیلیپور» ارسلان و جعفرپور کوروش» ۱۳۹۴ فسخ نکاح در حقوق ایران» فقه امامیه و شافعی» فصلنامه فقه و
- نظریدوست. پیمان؛ ۰۱۳۹۲ بررسی عیوب موجب فسخ نکاح از جهت حصری با تمثیلی بودن در
حقوق ایران و فقه امامیه. پایاننامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی, دانشکده علوم انسانی» دانشگاه
۵ جوده اهوما تمعضوع تن اسااوا0 اه ووا۳ 7 ضمد وونوتاا بم) ججمناام؟ اهوم اه ببوزسط -
۹ ۵۱۵0 ۵۲ام ۱ ۵۱ رسام0 ود ۲0۳06 اه جعام ۴۳۵ اهناوول از مط کاورواهسم ۰
مط ودفوسفعمه ٩۵ ها معط دا انم هد روافنامن۱۸۱ اه حموومااهلن مد کاومومممونامم۸ ۰
اونهد ۳۳ د طافه 2020 جا خصومم ۱۳۳ ۱۳0۳۹۹۵۱۵۹۱ آن اومصوشفسح۳
تمجاهزه۸۹ و۸ "سا معزایگ ص۱۲ ۱ مدای ب6 1۳06 رومام ما ان معط -
۳۳۳5 مش اه ااونا 0۶۵ ۵ 00اه ۱1۵۲۳۳ آه عام ۲۳۳ عطش منهاوت -
زد م8 نشوع ارون م۸ عمط نونطه ۸۹ مهو مها 14 > وف ۷0ص 2003 مهم مش آه موم ۲۳
ضبق دج ما۸ نامه فو۳۳۵ فص مهنص۲ ٩ اهاوی اه جومناتقوصی ۵06 6۲۲ 0۵ -
امهاطام؟ محا۸۸* «ومفودت فمانونا مط فود م۴۳۵۹ بدا آه سا مض مه م0۷00 اه ک0مع ۰
آه ۳۷۶۵ برخمه اهممنادلا مل آه بروزضمه ۱۵۳۶۳ ۵ حااونم فان اه خراهجم -
هط ما5 ود و۰۸۸۵ فان مف اه کااونه مض آه ومناصوبومی اهومبضونا معط ٩و معمه فان اه عساوتط
فلا معط اه اجاونا مطا وا ممنموصهگ اه ما۲ ود النوما ومممسحمط منشفومناهامط ۲۳۵ ۰
ا#هاموهلم آموتهاای ونمععما وم "ها ۴۳۵۵۵ مض ود عفی اهصوع
۲۳۵۲۶0 اهوما مث دا ینخع آهصونه) ۲۲۵ وصفووبمن جعایخ کصد جهام ۳۳۸۵ ۰
م۲۵۶۹ ۱۷۸۳۵۵۳ *مفی اهوعط ولا مطض وا ناو یا۲ عهنونام۸ -
مدادز #هبورد؟ سا خوصممع فدد مهاصدا ۵ کوصنفمم ۲۳ مماوموط۸ آه کومناتومی مد که۱ع ۰
اهممنوعه اه ا«اونا ۵ ۵ مدای اهاصومممابوع ۵۶) کاومصح مهن اه رواتاااتعومصومه اهصنوی ۰
آه مس مط ۱۵ معناساز آه ا۲دی اهووناهم ۱۵۲ معط آه دهد مهم مش آه نصراهمم ۰
اه قاضشوم۸ نمحلعا 0۵ ما 00۱ م0 ۲و۸ نسم 1955 مه آه ممناهامای
اطلممم هئ .۴۵۶ مردام هو ما۸" هام۸ اه مصاهاک منوا عمط مه
جدممد نت ۵ م5 اه وصفامما) مدا جا ممناهتفم۸ آه حمووملاهن فصد حصهنمس۴ -
اسو۵ ۸۸ حمطاطم رد5 (حاصم ص00 اهممناه ۱۵۶۳ فصد کفعاسی
مهناهاد۲ ۸۵۷ ,)محطلم زلغ "هلا ۵0۵ ۱۳۵۵۹ آه مرگ اهوما مط ۱۵ ۳۳۳۸۹۵ -
سا مهاودا امد مووفممعاسط نجصصا آه مبنهممچومت معط جوا عااونه "جوموما۶۳ -
«اههحم0دا عجاعزد ,جاهمهم4دا دج قاجا +کامممم0 اهممناه ۱۳۵۳۳ 2۱ بامما ز طام
ممنهمج ۲۳ مش ۲۵۰ کاکناوهن؟ تحملاا مهامد۱۲ آن ومناهونمععم مطث آه فوراهسم ۰
۶و۴ امدصاحک فمووجهاه ۸۸ ,ناک اتاهن ههام "ها اهوهناه ۱۸۳ هد عنهمووم0 اه
بسا مهادد۱ا امد جموملی موز مدا آه مبنممومم 4 ۶ ی مها عآنا اه ک0م)ع -
ادوونفا00 ود مموملومم م۱ اهنزلورز وونهاو۴ :داوم آه موم مد دا ولد ومموم۸ وصنمم ۳۳ ۰
۲ ۴۵۱۵۳۳۵۳ ,نود ماک موز هداما ,دواهزد؟ ددم *حممناینگدزخ۸ ممخاد نف و وف ای
عمودمااهدل مد کجعفنااضن ممسفمه ۳۳ اهدنجای ص۳۳ مط دز جمفجه 0 فصد ک۳ف۷ا آه ونم مط -
ها ۲0۳۵۹ ۱۵ وصناست ممومموحان ما ومناهوقادان مطا اه جنراهمم مد ماع +
انمد دوع موملس از عافد ود ها احصفصونی ۱ مه حمححم کدی موی اه رفاک وحم ی ۸ ۰
0 مداخ مودک موم موز نصا ها رااهوموهط اهوما اه و۲۳۵۶ مش من ومناداهاها م۸ -
جمرشوم ۳۳ اهنزلوز وا وعناتاهمز ۲۸ اه اهنا ای اه مسلط مط وونفوهی -
۸۳۵۶۵ مد دا اه مها مش وز خا ۳۷ ۱۵۹۵۹ به) همهم -
۷۰۲۵۵ جمام ۲۶۳۹۵ ۱۳۱۵۵۵۲۲ مط فمدد ها امن محندد! وا 01۲0۲ اه همم مضش مه فمحموعط ۰
| فسخ نکاح از جمله روش های انحلال نکاح و مبنای آن به موجب عیب دفع ضرر و مشقت از زوجین می باشد و عمل حقوقی یک جانبه ای است که به موجب آن یکی از طرفین به صورت ارادی به هستی حقوقی عقد نکاح پایان داده و اعطای آن به یکی از زوجین به سبب موجبات فسخ نکاح، به منظور جبران زیان روحی یا جسمی یا حیثیتی است که از بقاء نکاح متحمل می گردد. برای رفع این زیان کافی است مدت زمانی به او فرصت داده شود که عادتاً بتواند نکاح را فسخ کند و آن مدت عرفی است. اجازه تأخیر یا دادن فرصت بیش از آن مدت برای فسخ نکاح، موجب زیان طرف دیگر خواهد بود که او را با یک وضعیت غیرثابت و متزلزلی مواجه خواهد نمود. در حقوق فرانسه اشتباه در هویت شخصی زوج یا زوجه موجب بطلان نسبی شناخته شده است. اسباب انحلال نکاح در فرانسه، طلاق و افتراق جسمانی می باشند و فسخ نکاح تنها در مورد تدلیس و خیار تخلف از وصف موضوعیت دارد. در حقوق انگلستان نیز عمل حقوقی به نام فسخ ازدواج وجود ندارد، ولی ابطال ازدواج به اسبابی که در طول زمان و از طریق رویه قضائی در حقوق این کشور به وجود آمده، از نظر عنوان متفاوت ولی به فسخ ازدواج و علل آن در حقوق ایران شبیه می باشد. |
1,656 | 505628 | ضرایب برآوردی دچار
تورش میشوند» به ویژه هنگامی که از دادههای تلفیقی ۲ استفاده شود. هنگام استفاده از
دادههای مقعطی, به راحتی میتوان اثر سن را برآورد کرد اما در مطالعات سری زمانی
برای به دست آوردن خالص اثر سن» باید اثر سن از اثر زمان حذف شود. به دشواری
میتوان فرض کرد که اثر سن در دورههای مختلف برای هم گروههای مختلف یکسان
است. دوم اینکه. همگروههای مختلف ممکن است کششهای قیمتی و درآمدی و
همچنین عرض از مبدأهای مختلفی داشّته" باشند"*توّم اینکه, ابزارهای سیاستی ممکن
است آثار متفاوتی بر همگرودگاو ابیت یه رنه اسگذاران مایلند قبل از
اجرا از اين آثار متفاوت آگاه باشند..چهارم اینکه بدون الحاظ همگروهها نمیتوان
کفشهای: تقاضای هر همکی۷« توصورت جدلگان آگززواری کرد (گوستاوسن ۳
فرضیه چرخه: عمر: بیانگر آن است: که افزاد 9#ابتذای گوزره کاری خوذ: یعتی دز جوانی
به دلیل تجربه کم» نداشتن شغل مستمر بهرهوری پایین و دلایل دیگر درآمد پایین
کسب میکنند؛ اما در:دوره؛میانسالی, به علت کسب تجربه, داشتن شغل دائمی و بهره-
وری بالاتر» درآمدهای بالایی دارند و بالاخره در دوران بازنشستگی و کهولت سن,
درآمدهای کمتری به دست میآورند؛ اما مصرف آنها. بر اساس پیشبینی ارزش فعلی
جریان درآمد طول عمر باثبات و هموار است (شاکری؟. ۱۳۸۷). مدل چرخه عمر
پیشبینی میکند که افراد با ثابت نگه داشتن مطلوبیت نهایی» در طول مراحل زندگی,
مصرف را هموار میکنند. این مدل استقراض قبل از ورود به بازار کار انبالشت ثروت در
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۷۱
طول زندگی کاری» و رزیانداز نف در دوران بازنشستی را پیشنیبی امیکند زشگل
زندگی کاری از اتمام تحصیل تا بازنشستگی ادامه دارد. تورو۲ (۱۹۶۹) اولین کسی بود
که به صراحت این نگرانی را مطرح»کزد که همبستگی بیّن ذارآمد و مصرف در طول
زندگی کاری ممکن است با سادهترین نسخه مدل استاندارد چرخه عمر مصرف که در
آن خانوارها با ثابت نگه داشتن مطلوبیت نهایی مصرفی مورد انتظار» مصرف را بین
دورههایی با درآمد بالا و.پایین هموار میکنند؛ در تضاد است. تناقض به این دلیل است
که سادهترین نسخه مدل چرخه عمر پیشبینی میکند که مصرف فقط میتواند به طور
یکنواخت افزایش يا کاهش یابد. تورو خاطرنشان کرد که در دادههای مقطعی ایالات
متحده, درآمد و مصرف هر دو دارای شکل 7آ معکوس بوده, و قلههای هر دو مسیر در
سن تقریبا مشابهی رخ دادهاند. این الگو در بسیاری از مجموعههای داده دیگر نیز
مشاهده شده است (کارول و سامرز ۱۹۹۱؛ آتاناسیو و وبر؟۰۱۹۹۵ اکسوی و همکاران ۵
۳۷۲ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
۱ اکتاگ و همکاران! ۲۰۲۱). برخی از دلایلی که برای این همبستگی ارئه شده
است شامل: (۱) ممکن است بیشتر خانوارها مصرف جاری را روی کسری ثابتی از درآمد
جاری تنظیم کنند. این قاعده که رفتار سرانگشتی نامیده میشود. با چارچوب چرخه
عمر سازگار نیست. (۲) توضیحی که توسط تورو (۱۹۶۹) پیشنهاد شد. این است که
خانوارها دارای محدودیت نقدینگی هستند. یعنی دوست دارند در جوانی بیشتر از درآمد
فعلی خود خرج کنند. اما نمیتوانند وام بگیرند. (۳) توضیح سوم توسط ناگاتانی ۲
(۱۹۷۲) پیشنهاد شد. او استدلال کرد که خانوارها به جای محدودیت نقدینگی.
«محتاط ۲» هستند. احتیاط باعث میشود خانوارها با احتیاط با درآمد نامشخص آتی
رفتار کنند و در حال حاضر به اندازهای که در صورت قطعی بودن درآمد آینده خرج
میکردند» خرج نکنند. بنابراین» پسانداز دارای انگیزه اختیاطی است. هم محدودیت
نقدینگی و هم توضیح احتیاط دلیلی برای همراهی مصرف و درآمد در اوایل زندگی ارائه
میدهند. اما هر دو در توضیح کاهش همزمان درآمد و مضرف در زندگی کاری بعدی
اشکال دارند. (۴) چهارمین مورد از دلایل همراهی مصرف با.درآمد در طول عمر کاری
توسط هکمن؟ (۱۹۷۴) معرفی: شده است. او پیشنهاد کرد که دستمزدها به شکل 7آ
معکوس است. عرضه نیروی کار به این الگوی دستمزدها پاسخ مثبت میدهد و درنتیجه
درآمد نیز دارای شکل 7 معکوس میشود. علاوه بر این» اگر مصرف و نیروی کار مکمل
یکدیگر باشند (باز هم به دلیل وجود هزینههای سر کار و همچنین امکان جایگزینی
خریدهای بازار به جای تولید خانگی» مصرف درآمد را دنبال میکند. (۵) توضیح نهایی
دیگر این است که مسیر کودکان حاضر در خانوار از [1 شکل معکوس پیروی میکند و
این باعث مصرف میشود (توبین؟. ۱۹۶۷). پس میتوان گفت یک استدلال رایج برای
«قوز شکل بودن» مصرف چرخه عمر خانوار این است که مدل استاندارد مصرف چرخه
عمر تغییرات در ترکیب خانوار را نادیده میگیرد. اندازه خانوار در طول چرخه عمر
زمانی که یک زوج تشکیل خانواده میدهند و در نهایت فرزندان بزرگ میشوند و
خانواده را ترک میکنند. تغییر میکند. بنابراین اندازه و ترکیب خانواده یک توضیح
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۷۳
احتمالی برای رفتار مشاهده شده مصرف در طول چرخه عمر است. تعدادی از مطالعات
تأثیرگذار» مانند ایروین! (۱۹۷۸)» آتاناسیو و همکاران ۱۹۹۹(۲) : براونینگ و اجرنیس
(۲۰۹) و قامست؟ (۲۰۲۱) به شدت به نقش ترکیب خانواده در توضیح الگوی مصرف
مشاهده شده در طول چرخه عمر و رابطه نزدیک آن با ترکیب خانوار تأکید کردهاند.
آنها نشان میدهند بیشترین مخارج خانوار زمانی است که اندازه خانوار در بزرگترین
حالت است. آین احقمال نیز وجوق دار که هسسگی با حدی شک کننده یک
پدیده نمونه گیری باشد. تمام مطالعات ارجاع شده بر اساس خانوارهای متاهل است. از
آنجایی که خانوارهایی با روت بالا تمایل,دارند:دیرقر ازدواج ند براوتینگ و اجرئیس
(۲۰۰۰) پیشنهاد میکنند که برخی از افزایش همزمان در مصرف و درآمد در بخش
آوليه. چرخه اغمر به دلیل انتخاي نمونه هست. بحتن با پیگیری گروذهایی مثلا
خانوارهایی با سن سرپرست ۲۵ تا ۴۰ سال, و به تدریج خانوادههای پردرآمد و پرمصرف
در استفاده از مدلهای چرخه عمر برای توضیح کاهش مصرف مشاهده شده در دوران
بازنشستگی» بینش اساسی این است که,خانوارها تغییراتی را حول دوران بازنشستگی
تجربه میکنند. از جمله می توان به عرضه نیروی کار کمتر» خطر مرگ و میر بیشتر
اندازه خانوار کوچکتر و کاهش وضعیت سلامت اشاره کرد. برخی از این عوامل به طور
مستقیم مصرف خانوار را کاهش میدهند. (به عنوان مثال از طریق هزینههای پایینتر
برای رفتن به محل کار يا اندازه خانوار کوچکتر). این عوامل می توانند مطلوبیت نهایی
مصرف را کاهش دهند. چیزی.که چارچوب چرخه عمر استدلال میکند که در واقع باید
هموار شوند. برای مثال, مطمئنا بسیار قابل قبول است که مطلوبیت نهایی مصرف به
در رابطه با مرحله پس از بازنشستگی "چرخه عمر شواهد تجربی نشان میدهد که افراد
مسن به اندازه پیشبینیشده توسط مدلهای معمول چرخه عمر پسانداز نمیکنند.
برخی از پس اندازها در دوران بازنشستگی ممکن است ناشی از خطر طول عمر بیشتر از
۳۷۴ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
حد انتظار (دیویس!» ۱۹۸۱) يا به علت خطرات هزینههای پزشکی بزرگ (پالومبو
نمایه چرخه عمر نابرابری در دستمزد. درآمد ساعات کار و مصرف (مخارج) حاوی
اطلاعات ارزشمندی در رابطه با توانایی خانوارها برای بیمه کردن ریسکهای بازار کار و
منابع این خطرات است. در واقع این نمایههای سنی اطلاعاتی در مورد فرآیند درآمد
افراد در طول زندگی ارائه میدهند (استورسلتن و همکاران» ۲۰۰۴). به عنوان مثال,
فرض کنید لگاریتم درآمد یک فرد میتواند به یک اثر ثابت. یک شوک خودرگرسیون
ماندگار و یک شوک گذرا تجزیه شود. اگر نمایه سنی برای دستمزدها خطی باشد. نشان
میدهد که جز پایدار نزدیک به ريشه واحد و به شدت ماندگار است. شیب نمایه.
واریانس شرطی, شوک دائمی را مقخص میهند. بنابراین هر چقدر شیب کمتر باشد.
ریسک چرخه عمر کمتر است و نشان میدهد که آشبت بزرگتری از نابرابری دستمزد و
درآمد قبل از ورود به بازار کار از قبل تعیین شده:است. از جممله متغیرهای حیاتی برای
تعیین میزان پراکندگی نابرابری مصرف موجودی پسانداز ناشی از انگیزه احتیاطی و
ثروت مالی هستند. به طوری که اگر ثروت مالی کسر بزرگی از کل ثروت باشد. شوک-
های خاص (مداوم) تأثیر کمی بر درآمد کل؛ بر تصمیمات مصرفی و در نتیجه بر
واریانس مقطعی مصرف خواهند داشت و پس انداز هم عامل مهمی در ایجاد سطح
پایینتر نابرابرق مصرف نسبت به نابرابری درآمد است. بنابراین نابرابری مصرف ممکن
است به دلیل بیمه بیشتر در برابر شوکها و یا واریانسهای کمتر شوک ها کاهش یابد
(استورسلتن و همکاران» ۲۰۰*۴). طبق: گفته آبه و یامادا"۲ (۲۰۰۹)» تحدب نمایه واریانس
سنی در ژاپن با وابستگی شدید سنی ریسک درآمد فردی توضیح داده میشود. در
آلمان افزایش کلی در نابرابري چرخه عمر "دار درآمد در مقایسه با مورد ایالات متحده
بسیار کمتر است (فوکس شوقولن و همکارآن ": ۲۰۱۰). همچنین برآوردها نشان میدهد
در صورتی که میانگین درآمد برای چندین سال محاسبه شود نابرابری درآمد کمتر
است. این امر ناشی از تحرک درآمد یا همان تغییرات درآمد فرد نسبت به دیگران است.
آمارهای برآورد شده برای ایالات متحده به سطح سا پایینی از تحرک اشاره میکنند
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۷۵
(دیاز-گیمنز و همکاران! ۲۰۱۱ حتی اگر برخی مسائل روش شناختی یا دادهها
گالی و روزنبلات-ویش ۲ (۲۰۲۲)» با استفاده از دادههای مالیاتی سوئیس از سال ۲۰۰۲
تا ۲۰۱۶ الگوهای مصرف و پسانداز خانوارها را در طول چرخه عمر و نابراپری مصرف
در طول زمان را مورد تحلیل قرار دادند. نتایج نشان دهنده نمایه مصرف قوز شکل در
طول چرخه عمر رخ پسانداز فزاینده در سن کار با کاهش قابل توجهی با بازنشستگی
و پسانداز منفی پس از آن است. همچنین نشان دادند که نابرابری مصرف و درآمد بین
سالهای ۳۰۰۲ و ۲۰۹۶ نسبنا قابت باقی مانده است. با این حال: در طول, چرخه عمر:
نابرابری مصرف و درآمد تغییر میکند؛ به طوری که این نابرابری در سنین جوانی نسبتا
با توجه به الگوی قوز شکل مصرف چرخه عمر که :در اواسط زندگی بیشتر و در ابتدا و
انتهای زندگی کمتر است؛ ۲۲(۳۴/۶ 4۷وی ودکان ذر تبیین آلگوی
مصرف چرخه عمر پرداخته است: برخلاف مطالعات قبلی از یک پانل واقعی متشکل از
خانوارهای بریتانیا برای بررسی رفتار متفاوت خانوادههای بدون فرزندی که پیشبینی
میکنند بچهدار شوند. با خانوادههای مشابهی که انتظار بچهدار شدن نداشتند. استفاده
کردند. نتایج حاکی از این بوذ که به ار نمیرسد کودگان شکل قوز مصرف را در طول
بایرولیا و چندا؟ (۲۰۲۱) با استفاده از دادههای طولی» الگوهای مخارج مصرفی نرخهای
پسانداز و رشد درامد. در هند.را بررسی نمودند. نتایج مطالعه آنها: حاکی از این بود که
برخلاف ایالات متحده, مخارج مصرفی کالاهاآی غیر بادوام خانوارهای هندی پس از
تعدیل اندازه خانواده» هیچ رشدی نداشت. همچنین ناهمگونی قابل توجهی در میان زیر
گزوههای سختلف چسعیت وجودداردهاما هیچ بکا از آنهارشخی تزدیک به نخانوارهای
ایالات متحده را نشان ندادند. از سوی دیگر نرخهای پسانداز که بهعنوان درآمد کل
۷۶ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
خالص از مخارج غیر بادوام اندازهگیری میشوند. در طول چرخه عمر الگوی قوز شکل
اکسوی و همکاران! (۲۰۲۱)» در مطالعهای با استفاده از یک مدل چرخه عمر و پانل
طولی, تغییرات زمانی نمایههای مصرف غیربادوام چرخه عمر در ایالات متحده آمریکا را
مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاکی از این بود که نمایههای مصرف به طور مداوم هموار
شده: تفاوتهای بین نسلی در مصرف در گروههای سنی در طول زمان کاهش یافته
است. ادغام دادهها در دورههای مختلف برای شناسایی نمایههای چرخه عمر و عدم در
نظر گرفتن ناهمگونی مشاهدهنشده» تغییرات زمانی مربوطه را پنهان نموده و ممکن
است به طور مصنوعی نمایههای سنی مصرف با شکل قوز مانند؟ ایجاد کند. محرک
اصلی تغییرات مصرف چرخه عمر تغییرات درآمد چرخه عمر است که الگوی هموار
مشابهی را نشان میدهد. همچنین تغییّرات:در.درامد برای مطابقت با تحرکات مصرف
گونن و همکاران "۲ (۲۰۱۷)» تکامل توزیع درآمد چرخه عمر در ایالات متحده طی شش
دهه (۱۹۵۷ تا ۲۰۱۳) را مورد: بررسی قرار دادند..یافتههای آنها حاکی از این بود که
هم کاهش درآمد متوسط در طول عمر برای مردان, و هم افزایش نابرابری درآمد در
طول زندگی برای مردان و زنان» را میتوان به تغییراتی که گروههای جدیدتر قبل از ۲۵
آگوار و هارست؟ (۲۰۱۳)» مصرف چرخه عمر گروههای مختلف مخارج را مورد مطالعه
قرار دادند و دریافتند که مخارج مصرفی مرتبط با .کار مانند لباس» حمل و نقل و غذای
دور از خانه با افزایش سن خانوارها کاهش مییابد و ماهیت قوز شکل نمایه مصرف را
هدایت میکند. همچنین تقریبا در تمام زیرمجموعههای مخارج. از جمله مخارج مربوط
به کار مانند حمل و نقل و غذای دوز از دسترس» نمایههای مصرف چرخه عمر هموار
میشوند. که نشان میدهد؛ این نتیجهگیری میتواند به زیرمجموعههای مصرف نیز
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۷۷
کولاسا! (۲۰۱۲)» بریوخانف و هریشکو۲۰۱۹(۲)با استفاده از دادههای خانوار برای سال
۴ تا ۲۰۱۸ نابرابری درآمد و مصرف در روسیه در طول زمان و در طول چرخه عمر
را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج آنها نشان داد که کاهش نابرابری قمقتا ناشی از
کاهش واریانس شوکهای درآمدی دائمی و گذرا بوده است نه بهبود بیمه مصرف
شوکها در طول زمان. آنها با کنترل اثرات زمان» متوجه شدند که نمایههای نابرابری
هینکات و همکاران ۲ (۲۰۰۵)» تأثیر کنترل اثرات کوهورت و اثرات زمان در برآورد
نمایههای سنی نابرابری را مورد بررسی قرار دادند. نتایج مطالعه آنها نشان داد که با
توجه به روندهای نابرابری در دادههای ایالات متحده در طول ۲۰ سال, وجود اثرات
زمانی نیاز است. در حالی که شواهدی دال بر اهمیت اثرات کوهورت پیدا نکردند.
بلوندل و پرستون؟ (۱۹۹۸)» کروگر و پری (۲۰۰۰) و اسلسنیک (۱۹۹۳) نیز با تمرکز
بر تغییزات در طول, زمان به ون میا ندال برچ (آمن: و مصرف زا مطالعه
کردند. اسمیت و وانگ (۲۰۰۰) نشان.«میدهند که :افزایش ؛نابرابری مصرف با افزایش
سن جنبه مهمی از نحوه عملکرد قراردادهای پویا برای کاهش اثرات نامطلوب اطلاعات
استولرستن و همکاران (۲۰۰۴)» در مطالعهای با یک مدل تعادل عمومی نسلهای
همپوشان که در آن خانوارها در طول عمراخود با شوکهای درآمدی غیرقابل بیمه
مواجه میشوند. رفتار تقسیم ریسک در چرخه عمر را مورد بررسی قرار دادند. نتایج
نشان داد که افراد جوان نسبت به افراد مسن با خطر بیشتری روبرو هستند. به خصوص
اگر شوکها مداوم باشند. بنابراین» اگر اشتراک ریسک ناقص باشد. تغییرات در سنین
مختلف دارای اطلاعاتی در مورد درجه تسهیم .رسک و هم فناوری است که باعث ایجاد
تکامل نابرابری چرخه عمر توسط بولوس و رابین* (۲۰۰۴) مورد مطالعه قرار گرفته
است» آنها پویاییهای اشتغال, بیکاری و دستمزد را با استفاده از پانلهای کوتاه
۳۷۸ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
تخمین زدند و از فرآیند حاصل برای شبیه سازی نابرابری چرخه عمر کوهورتها از سال
۷ تا ۱۹۹۷ استفاده کردند. نتایج آنها نشان داد که: (۱) نابرابری چرخه عمر حدود
۰ درصد کمتر از دادههای مقطعی است. اما (۲) افزایش نابرابری همانند دادههای
گورینچاس و پارکر! (۲۰۰۲) بر اهمیت نرخ رشد مورد انتظار درآمد در تعیین رفتار
مصرف با افزایش سن خانوارها تاکید میکنند و آتاناسیو و همکاران "۲ (۱۹۹۹) دریافتند
که گروههایی از خانوارها که با نمایه درآمد نسبتا تندتر مشخص میشوند. نمایه مصرف
تندتری نیز دارند» که نشان میدهد تکامل درآمد در چرخه عمر یک محرک کلیدی
گورینجاس و پارکر (۱۹۹۹)» با استقاده از یک روش کوهورت و دادههای پیمایش
مخارج مصرفی به ساخت میانگین نمایهها اسنی ضرف و درآمد در طول زندگی کاری
خانوارهای معمولی در گروههای شغلی و تحصیلی مختلف پرداختند. با استفاده از این
نمایهها. یک مدل ساختاری از مخارج مصرف بهینه چرخه عمر را در حضور عدم
قطعیت درآمد نیروی کار واقعی که به خوبی با نمایهها مظابقت داشت. برآورد نمودند.
آنها متوجه شدند که رفتار مصرفکننده در طول چرخه عمر به طرز چشمگیری تغییر
میکند. مصرف کنندگان جوان به صورت محافظه کارانه۲ رفتار میکنند. در حدود سن
۰ سالگی» یک خانوار معمولی شروع به جمعآوری اداراییهای نقدی برای دوران
بازنشستگی میکند و رفتار آن بیشتر شبیه رفتار یک مصرف کننده بدون ریسک؟ است.
این تغییر در رفتار عمد با ناشیماز لایر ره عم ورام ,مفودلانگظار است.
پیش بهار و همکاران* (۱۳۹۷)» با استفاده از تجزیه و تحلیل سن-دوره-هم گروه
(۸۵۳6) روی دادههای تلفیقی (پشته شده) خانوارهای شهری و روستایی در سالهای
۳ تا ۳۹۳ تأئیز ساختاوستی؟ شییر نسل واشوکهای سالانه زا بز مخارج شذایی
مورد بررسی قرار دادند. یافتههای مطالعه آنها نشان داد که افزایش سن باعث کاهش
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۷۹
تقاضای مواد غذایی میشود. نسلهای جدیدتر نسبت به نسلهای قدیمیتر مخارج
غذایی کمتری دارند و شوکهای دورهای بر مخارج غذایی تأثیر داشته است.
میرزایی و همکاران! (۱۳۹۶)» در مطالعهای تحت عنوان سالخوردگی جمعیت در ایران و
هزینههای روبه افزایش بهداشت و درمان, با استفاده از دادههای جمعیتی و هزینه و
درآمد خانوار و به کمک روش شبه پانل» الگوی مصرف هزینههای بهداشت و درمان در
چرخه عمر خانوارهای شهری را مورد بررسی قرار دادند. یافتههای مطالعه آنها نشان
داد که تقاضای مصرف از سن ۲۵ تا سالگی بدشکل نسییتا ملایمی آقزایشی باه و
پس از آن شیب خیلی تندی به خود میگیرد و در سال های پایانی عمر به اوج خود
میرسد. اثر نسل نشان داد نسلهای جدید در مقایسه با نسلهای قبل در زمینه
دارابی و همکاران "۲ (۱۳۹۳)» با استفاده از دادههاتی هزینه درآمد خانوار و روش شبه-
پانلی» به مطالعه اثر سالخوردگی جمعیت بر تقاصای مصرف آذر نقاط شهری ایران طی
سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۱ پرداختند. نتایج مطالعه آنها حاکی از این بود که با افزایش
سن و به ویژه از ۶۰ سالگی به بعد. هزینههای مربوط به بخشهای بهداشت. کالاهای با
دوام؛ ارتباطات. حمل و نقل و پوشاگ روند افزایشی به خودمیگیرد. از طرفی هزینه-
های مربوط به بخشهای آموزش» خوراک» مبلمان و کالا و خدمات متفرفه روند کاهشی
رضایی قهرودی و همکاران ۲ ها ۵ در مطالعهای با هدف شناسایی تغییر تدریجی
توزیع هزینهای برخی افلام.مصرفی خانوارها الگوی مصرف در چرخه عمر خانوارهای
شهری در سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۷ را مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از براورد
الگوی مصرف چرخه عمر کوهورتها با استفاده از مدل دیتون (دیتون۱۹۹۷۰)» حاکی از
این بود که الگوی منحنی امتفاوتی؛ از چرخه عمر میان کالاهای مختلف مصرفی
خانوارهای شهری وجود دارد؛ به گونهای که الکوی هزینه کالاهای بادوام و بی دوام و
حمل و نقل با افزایش سن سرپرست خانوار تا ۵۵ سالگی افزایشی بوده و پس از آن
تقریبا ثابت است؛ در حالی که الگوی سنی هزینه خدمات فرهنگی و تفریحات, غذای
۳ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
آماده» هتل و رستوران در خانوارهای ایرانی تقریبا قوزدار بوده است؛ یعنی حداکثر مقدار
آن در ۵۵ سالگی است. برای هزیتههای مربوط به پوشاک نیز الگو قوزدار او حداکتر
باباپور! (۱۳۹۰)» در مطالعهای تحت عنوان تجزیه و تحلیل رفتار بین نسلی هزینه
تصرقی اقانوارهای فظهری اتران: :یا ترکیب دادههان, مقطعی بودچه خانوار در سالهاق
۳ تا ۱۳۹۱و با ساخت دادههای شبه پانلی رفتار متولدین ۱۳۰۵ تا ۱۳۵۹ را به
مدت ٩۲۹ سال دنبال نمود. نتایج این مطالعه نشان داد که هزینه مصرفی نسلهای جدید
در مقایسه با نسلهای قبلی در سنین مشابه افزایش یافته است. اما سرعت افزایش آن
رو به کاهش است. نتایج مربوط به اثر سن نشان داد که اثر سن برای هزینه مصرفی تا
سن ۵۰ سالگی در حال افزایش و بعد از آن تا سن ۶۰ سالگی تقریبا ثابت و سپس با
شیب خیلی ملایمی در حال کاهش است. همچنین اثر سال نشان داد که هزینههای
دوران زندگی با تغییرات اقتصاذتی ابران در سالهای مختلق "قاهنگی داشته است.
با توجه به مطالعات انجام شده, تفکیک آثار متغیرهای سن تغییرات نسلی و شوکهای
دورهای بر مخارج مصرفی» هم از نظر تئوری و هم.از نظر تجربی؛ اهیمت دارد. با وجود
این که مطالعات ارزشمندی هم در داخل و هم در خارج از کشور در رابطه با این آثار
صورت گرفته است. اما همه مطالعات داخلی از تجزیّه دیتون برای بررسی الگوهای
مضرق چرخه غمر استفاده کردهاند.ا در ار#طالعه گیعی بر این است تا با استفاده از
رویکرد جدیدی که درجات آزادی را نسبت به تجزیه دیتون افزایش میدهد و در قالب
یگ مدل شبه خملی + هلان نایدا زج طایخ مرها شراخ شود.
در بسیاری از کشورها مخصوصا کشورهای درحال توسعه این مشکل وجود دارد که
دادههای پائلی واقعی که. در بح افراد یکسا در طول زمان, ردیانی شوت در خستزس
نباشد. دیتون (۱۹۸۵) پیشنهاد میکند که مدل شبه پانلی میتواند برای بررسی گروه-
های سنی و یا رفتار نسلها مورد استفاده قرار گیرد و برای این منظور از کوهورت
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۸
استفاده میکند. هر کوهورت یک گروه با اعضایی خاص است. اگر گروههای سنی به
اندازه کافی بزرگ باشند میتوان انتظار داشت که بررسیهای متوالی» یک سری از
نمونههای تصادفی از افراد در هر گروه سنی تولید کند. در این صورت دادههای شبه
پانلی تشکیل میشود که پیگیری گروههای سنی افراد, در سطحی بالاتر از بررسی داده-
های مقطعی را امکانپذیر میسازد. این گروههای سنی از تکار دادههای مقطعی و از
بررسی خانوارها مطابق با گروهی از افراد با ویژگیهای خاص (معمولا سن) ساخته می-
شوند. دیتون (۱۹۸۵) علاوه بر فائق آمدن بر مشکل عدم وجود دادههای پانلی» چهار
۱ اطلاعات از منابع مختلف را میتوان در مجموعهای واحد از دادههای شبه پانلی
ترکیب کرد. البته اگر امکان تعریف کوهورتهای قابل مقایسه برای هر منبع وجود
۲ مشکلات ریزش که اغلب در دادههای پانلی یافت میشود به حداقل میرسد.
۳ با استفاده از میانگین کوهورت. مشکلات ناشی از پاسخ اشتباه افراد کمتر و قابل
۴ ناسازگاری بین تجزیه وتحلیلهای خرد و کلان را میتوان با حرکت از دادههای
فردی به کوهورتهای بزرگتر و به یک کوهورت کلان از بین برد.
بنابراین با دنبال نمودن افراد هم گروه از ایک آمارگیری به آمارگیری دیگر. امکان
بررسی الگوی مصرف و درآمد نسلها در چرخه عمر فراهم می شود.
دادههای استفاده شده .در.این مطالعه» دادههای .خام طرح آمارگیری از ویژگیهای
اقتصادی و اجتماعی خانوارها است که مرکز آمار ایران طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۹
جمع آوری نموده است. طرح آمارگیری از هزینه و درآمد خانوار از سال ۱۳۴۲ با هدف
دسترسی به ساختار بودجه خانوار اجرا میشود. در این طرح که تمرکز اصلی آن بر
هزینهها است. اطلاعاتی نیز راجع به درآمد افراد و خانوار پرسیده میشود. نمایههای
چرخه عمر با استفاده از اطلاعات هزینه درآمد خانوار مورد محاسبه قرار میگیرد.
بزرگترین محدودیت این دادهها این است که به صورت پانل جمع آوری نمیشوند. برای
برآورد نمایههای مصرف از کل مخارج سالانه کالاها و خدمات مصرفی که شامل
کالاهای غیر بادوام. بادوام (ماشین, تجهیزات مسکن) و همچنین اکثر خدمات (به عنوان
۸۲ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
مثال هزینههای آموزشی و بهداشتی) است. استفاده میشود. اگر سرپرست خانوار دارای
مدرک تحصیلی دانشگاهی باشد. به عنوان یک خانوار تحصیلکردهتر در نظر گرفته می-
این روش اولین بار توسط اسپکمن (۱۹۸۸)» برای برآورد مدلهای نیمه خطی پیشنهاد
شد. اگر مدل نیمه خطی به صورت زیر باشد (برای سادگی همه متغیرهای دامی در
برآورد کننده اسپکمن را میتوان در مراحل زیر خلاصه نمود:
به طوری: که () :7 با استفاکگ ار گراور شود ایا انس به صورت زیر به است
جایی که(1 > [)1 (1-0(2] ۹ < (16,)0) هشته اپانچینکو و ۵ پارامتر پهنای باند
مرحله دوم: ماتریس هموار کننده 5 به صورت (م:606) ,5(*17 < زه6 تعریف میشود.
این ماتریس بردار مشاهدات را به مقادیر برازش شده (0) تبدیل میکند.
مرحله سوم: بردارهای باقیمانده جزئی به صورت مقابل تعریف میشود.
مرحله چهارم: پارامتر # از طریق رابطه زیر برآورد میشود:
مرحله پنجم: در نهایت. تابع (مز71)096 از طریق هموارسازی هسته با استفاده از
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۸۳
۴ نمایه های در آمد و مصرف چرخه عمر طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۹
در این بخش دادههای هزینه درآمد خانوار از سال ۱۳۸۰-۱۳۹۹ مورد بررسی قرار می-
گیرد. برای ساخت نمایه چرخه عمر از دو گشتاور اول لگاریتم توزیع درآمد و مصرف
خانوارهاا استفاده میشود. در مرحله اول» یک شبه پانل (یا یک پانل کوهورتی
مصنوعی) ایجاد میشود به طوری که خانوارها بر اساس سن سرپرست در یک سال
خاص (یا تاریخ تولد سرپرست خانوار) در کوهورتهایی گروهبندی میشوند. سپس برای
هر کوهورت در هر دوره زمانی میانگین و واریانس لگاریتم درآمد و مصرف محاسبه
میشود. به منظور حفظ تعداد معقول مشاهدات برای هر واحد کوهورت- سال, نمونه به
سرپرستان خانوار بین ۱۸ تا ۹۰ سال محدود میشود. به همین دلیل, هنگام ارزیابی
نمایهها برای گروههای تحصیلی خانوارها نمونه شامل سرپرستان خانوار بین ۲۵ تا ۸۰
سال است. برای برآورد نمایههای چرخه عمرااز مدل شبه خطی زیر استفاده میشود:
(۵) 6:۶ + (وز0606) 1 + 00 + 760۳0 < زره
که در آن :۵ میانگین یا واریانس لگاریتم مصرف یا درآمد ارزیابی شده برای سال
(۱۳۹۹... ۱۳۸۱۰۱۳۸۲) و کوهورت 1 عز۷962 سن سرپرست خانوار » عزع جز خطای
مستقل با میانگین صفر است. در این تصریح» اثرات کوهورت» زمان و سن با استفاده از
متغیرهای دامی 0/۵۲ +2 و یک تابع هموار ()71 کنترل میشود. به طوری که
(م:0:/086) 85 < (مز1)0696 است. همزمان با ساخت متغیرهای دامی کوهورت.
خانوارها با استفاده از یک بازه پنج ساله خوشهبندی میشوند. به طور دقیق تر با
اختصاص تاریخ تولد سزپرنننت: خانوار"به هر کوهوزت :از امجموعه - [۰۱۳۱۶۰....۱۳۶۵
اگر تاریخ تولد سرپرست متعلق به مجموعه [۱۳۷۳:۱۳۱۴ »...)1 باشد۱- 20/107 در غیر این
72 در غیر این صورت باشد ۰- و6 201107 است.
اگر تاریخ تولد سرپرست متعلق به مجموعه [...۱۳۶۵۰]) باشد ۱- و 207107 در غیر این صورت
! رویکردی که برای اولین بار برای این نوع تحلیل توسط فرناندز-ویلاورده و کروگر! (۲۰۰۷) و بعدها توسط یانگ!
۳۸۴ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
در نتیجه خوشهبندی,» تعداد پارامترهای متغیر دامی کوهورت کاهش مییابد و نیازی به
قید اضافی نیست. در تجزیه کلاسیک دیتون» از آنجا که دامیهای کوهورت برای هر
سال ایجاد میشوند بین متغیرهای توضیحی معادله (۱) همخطی ایجاد میشود. دیتون
(۱۹۹۷) دو فرض اضافی را برای رفع مسئله شناسایی پیشنهاد داد که شامل: مجموع
اثرات زمان صفر و متعامد با روند در دادهها است. برای اینکه ببینیم این محدودیتها
چه معنایی دارند. اقتصاد رو به رشدی را در نظر بگیرید که در آن درآمد و مصرف همه
افراد به یک میزان افزایش مییابد. بدون اعمال قید. این رشد میتواند به اثرات زمانی
نسبت داده شود پا در بین اثرات سنی و کوهورت با علائم مخالف توزیع شود. فرض
متعامد بودن بین آثرات روند و زمان» گزینه دوم را انتخاب میکند و دلالت بر این دارد
که شیب نمایه سن (نمودار اثرات سن) با نرخ رشد کل مشاهده شده در دادههای کلان
رویکردی که در این مقاله اتخلذ می شود به این صورت است که رشد روند از طریق
متغیرهای دامی زمان لحاظ شده و استقلال خطی از طریق خوشهبندی کوهورتها به
دست میآید. این رویکرد تعداد درجات.آزادی را در امقایسه .با تجزیه دیتون کلاسیک
افزایش میدهد. بر اساس معادله (۱) متغیر وابسته با دو جز توضیح داده میشود. اولین
جز پارامتری (خطی) است و شامل/متغیرمافرهامی تن و کوهّورت است. بخش دیگر
یک رابظه ناپارامتریک است که متفیل وابستگیاابه سرگییرپرست خانوار مرقبظ میکند.
این مدل با استفاده از روش دو مرحلهای اسپکمن (۱۹۸۸) که ترکیبی از حداقل مربعات
معمولی و یک برآوردکننده.هموارسازی کرنل. (هسته) استاندارد است» تخمین زده
میشود. مولفه ناپارامتریک با استفاده از یک برآوردکننده نادارایا - واتسون! با هسته
اپانچینکو" برآورد میشود؟. در نهایت» برای کمی نمودن معنیداری برآوردهای نمایه-
های سنی» فاصله اطمینان ۹۵ درصدی بوت استرپ (بر اساس ۵۰۰ تکرار) محاسبه
هاردل (۱۹۹۰) به تفصیل مزایای هسته اپانچینکو را برای کاربردهایی مانند اينجا توضیح میدهد. فراتر از
استدلالهای هاردل» عدم تورش تقریبی این هسته در نمونههای کوچک هنگام استفاده از روشهای بوت استرپ
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۸۵
تغییرات میانگین درآمد و مخارج موجود در جدول (۱) خلاصه شده است. شکل (۱)
برآورد مخارج و درآمد در سال ۱۳۹۱ را برای خانوارهای متولد شده بین ۱۳۳۵ و
۰ (کوهورت ۶) نشان میدهد. یعنی (096) 77 + 1و9و1 + 76 . همین سال و گروه
کوهورتی برای نشان دادن تمام نمایههای چرخه عمر در مقاله انتخاب شده است.
جدول (۱): تغییرات در میانگین مخارج و درامد خانوار طی چرخه عمر
تغییر در میانگین تغییر در میانگین ۲ سن سرپرست خانوار
همان طور که توسط تئوری پیشبینی ممیشود. هر دو نمایه متوسط درآمد و مخارج
یک الگوی محدب را نشان میدهند. به طوری که در ابتدا افزایش یافته. در ۵۰ سالگی
به اوج خود می رسد و سپس کاهش مییابد. همانند نتایج مطالعه آلسی و همکاران
(۱۹۹۷)» در حالی که افزایش شدیدی در سن زیر ۳۰ سال مشاهده میشود. زمانی که
سرپرست خانوار بین ۳۰ تا ۵۰ سال دارد رشد میانگین هر دو درآمد و مخارج, اندکی
تعدیل میشود. یک توضیح احتمالی برای افزایش سریع متوسط درآمد مشاهده شده
براجی خانوارهای بین ۸ تا ۲۵ سال, تعداد قابل توجهی از افراد است که شغل حرفهای
۳۸۶ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
خود را به منظور افزایش مدارک (یا تحصیلات) به تعویق میاندازند. همچنین الگوها
حاکی از افزایش شدید درآمد در سالهای اولیه زندگی و کاهش شدید در اواخر عمر
نسبت به الگوی مخارج است. در این نمایهها اساسا مخارج بالاتر از درآمد قرار گرفته
است. دلیل این امر تا حدی میتواند ناشی از کم شماری درآمد خانوارها باشد. برای
تحلیل بیشتر این موضوع, نمایه مخارج و درآمد چرخه عمر به طور جداگانه برای
خانوارهای با و بدون مدرک تحصیلی دانشگاهی برآورد میشود (شکل ۲).
شکل (۱): میانگین مخارج و در آمد درطول چرخه عمر
خط.چین نشان دهنده فاصله اطمینان ۹۷/8۵ 6 اسگی از دما رسای دادههای هزینه و درامد خانوارها
همانطور که در شکل (۲) نشان داده شده است. خانوارهایی که سطح تحصیلات بالاتری
دارند(سمت چپ)» دارای نمایه درآمد و مخارج بالاتری هستند. درآمد آنها با سرعت
بیشتری و برای مدت زمان طولانیتری افزایش مییابد (کارول و سامرز ۱۹۹۱۰)» به
طوری که درآمد و مخارج اين گروه از خانوارها در سن ۶۰ سالگی به اوج خود میرسد.؛
در حالی که اوج مخارج و درآمد بدون آمدرک دانشگاهی ۵۰ سالگی است.
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۸۷
۳-۴- نابرابری در در آمد و مخارج در طول چرخه عمر
مورد دیگری که بررسی میشود. نمایه آنابرابری سنی مخارج و درآمد است. همانطور که
در شکل (۲) نشان داده شده است. این نمایهها تاحدودی غیرخطی هستند. به طوری
که با افزایش سن کوهورت, افزایش نابرابری کند میشود (از ۷۵ سالگی به بعد). در
حالی که افزایش در نابرابری مخارج تا سن ۳۰ سالگی مشاهده میشود. نمایه واریانس
سنی بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی هموار شده و سپس دوباره شروع به رشد میکند. تا این که
در سن ۷۵ سالکی نابرابری کاهش .پیدا*میکند. از طرفی نمایه نابرابری سنی درامد
تشن میدهد که: در اوایل زنپکی ۱۳ ,ه۴الگی تابرابریگاهش یافته و سپس به طور
قابل ملاحظهای بین سنین ۳۰ تا ۷۵ سالگی افزایش مییابد و در اواخر دوران زندگی
(حدود۷۵ سالگی) دوباره شروع به کاهش میکند. افزایش نابرابری درآمد بیشتر از
مخارج است؛ در واقع مخارج نمایه سنی هموارتری نسبت به درامد دارد. در نتیجه با
۳۸۸ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
توجه به شکل غیرخطی نمایه نابرابری» میتوان گفت. درآمد و مخارج خانوارها از مدل
شکل (۳): نابرابری در مخارج و درآمد در طول چرخه عمر
تمایه تایرابری نی برای خانوارهای فلا هیا حصیلی: حاکی از ناهمگوتی در
نابرابری درآمد و مخارج در اسب ی ی با رمیات (شکل ۴): در حالی
که الگوی نابرابری مخارج برای ۳4 راما ما ۹ #شماید. تابرابری خانوارهای با
تحصیلات دانشگاهی است؛ نابرابری درآمد برای خانوارهای فاقد مدرک دانشگاهی روند
رو به رشد و تقریبا خطی را در طول چرخه عمر نشان میدهد. این نمایههای واریانس
سنی درآمد و مخارج حاوی اطلاعاتی در مورد فرایند درامد فردی است. با پیروی از
استورسلتن و همکاران (۲۰۰۴)» فرض میشود برای خانوار 1 با سرپرست خانوار 10 مولفه
خاص لگاریتم درآمد را میتوان به صورت زیر بیان کرد:
جایی که زه اثرثابت. ,رز2 و برز به ترتیب شوکهای دائمی و موقت چرخه عمر هستند.
در ادبیات» دو تصریح اصلی برای مدلسازی فرآیند درآمد وجود دارد: مدل نمایه درآمد
مقید (7۳) و مدل نمایه درآمد ناهمگن (۲71۳). مدلی که در اينجا ارائه شده است.
نمایه درآمد مقید (11۳) است. در فرایند مدل سازی 11۳آ خانوارها (یا کارگران) با نمایه-
! برای مطالعه بیشتر می توانید به دیتون و پکسون (۱۹۹۴)» استورسلتن و همکاران (۲۰۰۴۵) مراجعه کنید.
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۸۹
های درآمدی خاصی مواجه هستند. همانطور که گوونن (۲۰۰۷) عنوان کرده است؛
مدل 711۳ دارای چندین مزیت نسبت به مدل 1741۳ در تطابق با دادههای مصرف ایالات
متحده است عمدتا به این دلیل که شکل غیر مقعری از نمایه نابرابری سنی مصرف را
ایجاد میکند. با این حال, اين نوع ویژگی در ایران وجود ندارد (شکل ۳ به همین
دلیل, و برای تسهیل مقایسه با سایر ادبیات تجربی که در آن مدل 78 به وضوح غالب
است. در این مطالعه فرآیند درآمد با استفاده از تصریح 37۳ مدلسازی میشود.
بنابراین» واریانس لگاریتم درآمد را می توان به صورت زیر نوشت:
برای برآورد 62 + ۰63 6 و 0 از رابطه (۳) میتوان از نمایههای واریانس سنی به
دست آمده استفاده کرد. شناسایی م6 و ع0 به طور جداگانه امکان پذیر نیست. برای
این منظور مقادیر پارامترهایی را پیداتکنیم"که"ممجذور تفاضل بین نمایه واریانس
سنی به دست آمده از دادههای هزینه درآمد خانوار و معادله (۳) را به حداقل برسانند.
به منظور حذف اثر بازنشستگی پیش از:موعد. دادههای خانوارهای بالای ۶۰ سال حذف
میشوند!. اگرچه سن رسمی بازنشستگی,.در ایران در سال ۱۳۹۹ برای زنان ۵۵ سال و
برای مردان ۶۰ سال بوده است. همجنین فرض بر این است که تمام نمایههای سنی از
سن ۱۸ سالگی شروع میشود و گرا لش لول شیب نمایهها برای همه
خانوارها یکسان است. این فرض برای تطبیق با این واقعیت است که نمیتوان از نمونه
افراد ۱۸ تا ۲۳ ساله افرادی را که در نهایت تحصیلات عالی را تکمیل میکنند. جدا
کرد. نتایج برآورد در جدول.(۲).ارائه شده است. میانگین و فواضل اطمینان 7۹۵ با
استفاده از روش بوت استرپ با ۱۰۰۰ تکرار به دست آمده است.
۲۳۹ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
شکل (۴): نابرابری مخارج و درآمد در طول چزخه عمر برای گروه های تحصیلی
همچنین فرآیند درآمد برای خانوارهای دارای مدرک تحصیلی دانشگاهی و بدون مدرک
دانشگاهی به طور جداگانه برآورد میشود. در حالی که نتایج برآورد فرایند درآمد بر
مبنای دادههای درآمد (جدول ۲)» نشان. میدهد: که اندازه شوکهای دائمی برای همه
خانوارها یکسان است. برآورد پارامترها بر اساس دادههای مخارج حاکی از این است که
خانوارهایی با سرپرستان فاقد تحصیلات دانشگاهی در معرض: شوکهای درآمدی
گذرای بزرگتری قرار میگیرند. همانند نتایج مطالعه کوپرو ژو (۳۰۱۶)» که فرایند
درآمدی را برای گروههای مختلف آموزشی برآورد کردند. اندازه شوکهای درآمدی دائم
در بین گروههای آموزشی یکشان است» با این تفاوت که به نظر میرسد خانوارهای فاقد
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱
جدول (۲): بر آورد پارامترهای فرایند در آمد بر اساس دادههای مخارج و در آمد
اعداد داخل پرانتز نشان دهنده فواصل اطمینان ۹۵ درصدی پوت استرپ است.
برخی مطالعات دیگر از جمله گوونن (۲۰۰۹) استدلال کردهانده که افراد کم سواد در
معرض شوکهای درآمدی گذرای بزرگتری قرار دارند. با توجه به این که روند درآمد
خانوارهای فاقد تحصیلات دانشگاهی بضولون قابل) ترگجهر" پایذارتر از خانوارهای, دارای
تحصیلات دانشگاهی است. این نشان ميدهد که در ایران تجربه کاری برای تکامل
درآمد خانوارهای فاقد تحصیلات دانشگاهی, مهمتر بوده است. اين نتیجه بر خلاف
شواهد تجربی برای اقتصاد ایالات متحده است (استورسلتن و همکاران, ۲۰۰۴) که در
آن نمایههای نابرابری برای همه گروههای آموزشی تقریبا خطی هستند.
این مقاله با تکیه بر برآوردهای توزیع درآمد و مخارج» به بررسی الگوهای درآمد و
مخارج چرخه عمر در ایران طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۰۱۳۹۹ پرداخته است. نتایج نشان
۲۹۲ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
داد که مانند اکثر مطالعات انجام شده در کشور از جمله رضایی قهرودی و همکاران
(۱۳۹۲) و بابا پور (۱۳۹۰)» نمایههای سنی میانگین درآمد و مخارج در طول چرخه
غمر آلگوی کوقاتی شکل ذارند: که با شواهد "تجربی برای: اکثر اقتصادها از جمله آیالات
متحده, مطابقّت دارد.با این خال» بر خلاف بالات متحده که در آن میانگین مصرق در
طول چرخه عمر تا سن ۵۰ سالگی با نرخ نسبتا ابتی رشد میکند. در ایران افزایش
شدیدی در مخارج و درآمد در سن زیر ۳۰ سالگی مشاهده میشود و پس از آن رشد
هموار شده و در ۵۰ سالگی به اوج خود می رسند. در نتیجه خانوارها از ۵۰ سالگی به
بعد تا پایان عمر به کاهش مخارج خود ادامه میدهند. یکی از دلایل این پدیده می-
تواند کاهش مخارج مربوط به کار و کاهش مطلوبیت نهایی مصرف با افزایش سن باشد.
از آنجا که رفتار هموارسازی مخارج منابع قطعی نابرابری را به طور مساوی در طول
چرخه عمر توزیع میکند. نمایه سنی هموارتری نسبت به درآمد دارد. نتایج برآورد
تمایههای ذرآمد: و مخارج را داتشه حا این است که خانوارهای
تحصیل کردهتر با داشتن سطخ درآمد. و مخارج,بالاتر نسبت به خانوارهای فاقد
تحضیلات: دانشگاهی» درآمدشانابا آقزعت بیشتروای 9 برآه پات طولانیتری افزایش
نمایههای نابرابری در طول چرخه عمر نشان میدهد که نابرابری درآمد و مخارج در
ایران سریع هموار نمیشوند. با وجود اینکه هر دو تا حدی مقعر و غیر خطیاند و وقتی
سن کوهورت به ۷۵ سالگی رسید. افزایش نابرابری کند میشود. اما الگوهای متفاوتی
ذارنف؛ به اطوری که اراس ی ماجال ان از , زغزالغا اد ر مرحم اونید زندگی: برای
سرپرست. خانوار بین ۳۶ تا ۴۰ سال نسبتا هموار شده و دوباره تا ۷۳ سالکی به رشد
خود ادامه میدهد. در حالی, کم انابرایری*دآمهداراراوایل زندگی تا ۳۰ سالگی کاهش
یافته و از۳۰ تا ۷۵ سالکی آفوایش کابل توجهی داشته است..با توجه به: این که تأیزابزی
مصرف نسبت به درامد افزایش قابل توجهی نداشته است. میتوان گفت اکثر تغییرات
داقمی, در هرآمند برای, افراد: قابل: پیش آبینی بوده: است: الگوی: افزایش نابرابری یرای
گروههای مختلف تحصیلی این فرضیه که نابرابری ناشی از ناهمگونی از پیش تعیین
شده در مهارتها است. را مورد تردید قرار میدهد. همچنین, مطابق فرضیه درآامد
دائمی و همچنین یافتههای سایر اقتصادها نابرابری مصرف برای خانوارهای بالای ۳۰
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۳۹۳
سال افزایش پیدا کرده است. این نتیجه با مدلهای چرخه عمر بازارهای ناقص که در
آن شوکهای دائمی برای همه در اوایل چرخه عمر کوچک يا صفر است. و در طول
زمان به دلیل انباشت شوکهای خاص افزایش مییابد» سازگار است. فرایند درآمد فردی
برآورد شده در مقایسه با ایالات متحده آمریکا پایداری کمتری را نشان میدهد.
همچنین برآورد فرایند درآمد برای گروههای تحصیلی حاکی از این است که تأثیر
درآمدهای گذشته بر درآمد فعلی در گروه فاقد تحصیلات دانشگاهی بیشتر است و با
وجود اینکه شوکهای درآمدی دائم برای همه خانوارها یکسان است. این گروه شوک-
علاوه بر استفاده از برآوردهای الگوی درآمد و مخارج و فرایند درآمد به دست آمده در
تخمین مدلهای کلان اقتصادی» ازآنجا که در جوانی, مخارج و درآمد از سایر دوران
زندگی بیشتر بوده و با رسیدن به میانسالی و پیری کاهش مییابد با پیر شدن جمعیت
انتظار میرود تقاضای مخارج مصرفی در خانوار کاهش یابد. همچنین در زمینه
سیاستهای رفاه اجتماعی سیاستگذاران باید به.این نکته توجه داشته باشند که
الگوی درآمد و مخارج در طول چرخه زندگی و برای گروههای تحصیلی متفاوت است و
هر چند درجهای از نابرابری درآمد ممکن است موجب ایجاد انگیزه برتری» رقابت. پس-
انداز و سرمایهگذاری برای پیشرفت در زندگی افراد گردد. اما سطوح بالا و پایدار
نابرابری درآمد» با ایجاد نابرابری فرصتها و انتخابها میتواند هزینههای اجتماعی و
اقتصادی زیادی به دنبال"داشته. باشد. بنابراین با. توجه به افزایش نابرابری درآمد و
مخارج پس از ۳۰ سالگی, سیاستگذاری صحیح میتواند مانع از تخصیص نادرست
منابع, بروز رانت و فساد و نیز عواقب نامطلوب اجتماعی و اقتصادی شود. این امر اعتماد
۳۹۴ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
۱ باباپوره میترا (۱۳۹۰). تجزیه و تحلیل رفتار بین نسلی هزینه مصرفی خانوارهای
شهری با استفاده از دادههای شبه پانل. پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد.
۲ پیش بهار اسماعیل» صالحی کمرودی» محسن و قهرمانزاده» محمد (۱۳۹۷).
تجزیه و تحلیل مخارج غذایی خانوارهای ایرانی با الگوی سن-دوره-هم گروه و
۳ دارابی» سعداله» میرزایی» محمد و راغفر» حسین (۱۳۹۳). اثر سالخوردگی
جمعیت بر تقاضای مضرف در نقاط. گهری ال دی ۱۳۷۹۹۵ تا ۱۳۹۱ نامه انتجمن
۴. راغفر» حسین, و باباپور» میترا (۱۳۹۳). تجزیه و تحلیل رفتار بین نسلی هزینه
مصرفی خانوارهای شهری با استفاده از ذادههای شبه تابلویی. مطالعات اقتصادی
۵ رضایی قهرودی» زهرا, مضطفوی, ۹۵و آفتخای گهانه (۱۳۹۲). الگوی مضرف
در چرخه زندگی خانوارهای شهری. فصلنامه علمی - پژوهشی رفاه اجتماعی,
۶. میرزایی» محمد. دارابی. سعداله و باباپور» میترا (۱۳۹۶). سالخوردگی جمعیت
در ایران و هزینههای رو به* افزایش "بهداشت و درمان,نشریه علمی پژوهشی
65 ۷۵12066 1306 تقعصناص10< .(2009) 1۰ م۵۳۵۵ .3 ,۸6 -1
64 ۳۴٩ ]70۳۳۵ ,علعی علناز عطا 067 بوتلفتوعطز صماصصعطیی 200
عل عقنا عهصنانساعد0ع106 .(2013) .ط ما1 لصه 36 ,تقنناع۸ -2
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۲۹۵
۷۵3310 16 .(2021) .5 بل مطرطان۸ 6 ویک 17 ,90ف38ظ8 ولا ,۸16807 -3
1161670862 .(2021) .0 م1008 ۵ ولآ .1 ,2029نگل سل بقتاکل۸ -4
علتنه عقنا صز صصسط عطا وصنصنهاص .(2009) .7 بععطظ 26 6 سظ بعزوفعل۸ -5
-ع۶ن1 عزعهط 06 کل .(2020) .38 ,|۳0۳6 ۵ .8 ر2030ظ و۳۰ ,۸16300۲6 -6
1 0۳۹۳0 کل .(1995) .6 ,۷۵06۲ ۵ .8 .0 وص0لفق30اک۸ -7
.(1999) .6 ,۷۷6۲ 6 وس 3/16 ول وقغلنهظ و8 .0 وص0لققصها۸ -8
1 06۳۵10۳ 67200521 660ص ۵۲ کلع تامهم .(2011) 36 ,83022000 -9
40 کصنطاه مصتد حمتامصتعطم0) .(2021) .۸ مقلاصقهط6 2 و3 مقلاناهنهطظ -10
۰ لصه کعنط مه عمصعل که ع[مط +ععوصنتدد 10م عمط
40 اواتاهناوعصز منامصهنعد00 .(1998) با 8۳68029 +6 ظ ,810611 -11
,(2) 113 ,36070768 ]۹ 700 00۵۲ 7۳6 ما اصنقا هت 10۵۴
بانط 0صه ص00 .(2009) .36 مکههنزط 2 .36 08نط70ظ -12
.(06)) .3 ,قطن 00 و۳ 1 وعاک005 و3 08نط70ظ -13
۳۹۶ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
7 هلک ه تلو13 .(10.)2019 ,معلط و3 چگ ,3 وتمصقطغلن روط -14
0 علعبن عئنا عطا 067 دمناه اه طالم ۷۷ .(2003) 34 ما08 -15
1 ,5101151165 ۳6071011116 6۶ 38111685 ]٩ ,70۳۵ .5۵085 تقد ات0۳6
6005 .10 .(1991) بل سا ,5 تع هناگ ۶ و10 ب ,0۳01 -16
1 امعاله ع6ط1 .(2014) .17 وتقلطایقط 6۶ .3۳ ,2/7۵6 ریگ مط78ق18 -17
:10 ۵۶ که مات یز مصعصعل صمناصصعصمی هه عصنهه هام00
0059-5۰ ]هم م5 عسا ۳۵۳۵ قاعل ل[عص22 .(1985) بش۸ ,ط162160 -18
40 ععزمل 1016۳6007۵1 .(18994) سب ,8۳۵7808 +6 بش۸ 16310 -19
437-7 ,(3) 102 ,660707 00110601 ]۵ ,70۳۵ ناهن و مدز
(0)) ب27 ,506۲ ۵ و10 وتع8ع نگل و3 وطاعلوصناطک-عط۳ ت21
0 مه علها ۸ :5ع0:0ع0 ۵ اکقل عطا هل صعصعی ۶۵۶ عفصعی تلو13
لام عمط همند ولمم .(2022) ه مطکز/131-۸ عمط 2۶ .۸ مفلله6 -22
6 0۷۵۳ ام 0055 .(2002) بش۸ بل وعملجه۳ ی .0 .8 وکقطاعصاام6 -23
7001 00520 علع 0 -عک نآ فصه معحفلنط) .(2022) ۰ ماصعتی -24
5 000506۴۲ .(2014) کل ,3066186 6۶ و۷۷ .6 ,۲۷913563 -25
6 ,5ع ۳:۵۵ [0ع301۲1 .۵۷۵۳۵865 عنامطام مد کم کععقلام 0هه
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال نهم/ شماره ۲/ تابستان ۱۴۰۱ ۹۷
عناهگنآ .(2017) .7 ,۷۷۵۵6۲ ۵۶ ول و5088 و 1۴20182 و۳۰ 00۷66 -26
]77000701 .(۷23371 .070) 04602065 زد 0۷۵۲ جعاهاک معکنمتآ عطا صز کعصرمحز
عمط 0۷۵۶ دونامعد۲0 .(2008) .5 باق مامتها ۶ 0 0۰ م1108 -27
1 ,7107165( 6607107716 ]0 6۷0 مکعتانتصصه ۵۶ ۲16 عط1 نعلی علنا
0 .(2005) بآ .6 ,عاصق1مز۷ ۵ مکل ,5107631616 ول ,11010016 -28
71 ع۱6) ]٩ |[70۳۵ بعلن علنا عطا 0۷6۵۶ بنافو2ز ۵1 ۷165
٩۸ :مناد 10007 وصه جمامصعصم علعی عکناآ .(0974) .7 مصقفصعملع71 -29
110 ناکم هه عص تمحز 666 منطعصمنهام عط) که صمناعصح اه
188-4 ,(1) 64 ,6۷16۷ 36011016 ۸۳۵۲160 7۳36 معلی عقنا 1۳۵
0211605 ناکم 0ص 130 علعی عکناآ .(2012) .۸ مهکه[م1 -30
800120 .(2017) 3 ,تتا20200ظ 60 یگ ,ش1023 .3 ,2/236 -31
1[ ع ۲ 0صه اکسط) لم0 توص معلی عکنت .(3986) ۳۰ منصهناعن1/00 -32
ع) 0ص کنعولهصه بمنلناتآ .(1954) بج ,۳6۲۵ 6۶ و۳ مفنصهناین1/00 -33
0 ما12 0ن0ع- وی که دمناماعم عاصز م۸ دمص صمتاصهحعصیمی
6 130 هه ۵۵۲۲ ههد علعی عکنا .(1972) کل منصهادهد< -34
نسم جز ۳5عع 6 اکصذ که صعسلولنط ۵2 عع6ع ۳۵۳ «(2021) .13 مصنقا<7 -35
-عان[ 0601 ۳۵1۵۳۵۵-0606 260 -ک ما۳6 «(2017) 34 ماعهد2 -36
عه۸ بط ۳۵0 هز ۳۵۵۵ 0۵ 6 نو ۳6 0[مطع730 ۵1 عزولمص۸ .(2018)
۳۹۸ بررسی الگوهای درآمد و مخارج چرخه عمر خانوارها در ایران
[ 1360716۶ ۸1164 مزع ۳عع8 200160 فصه 21/0061 امطام) - 200
,1۵ ]۳٩۵ 5۳4165 ۳۲۵۲۵۲۲/6 ۸1160 قاقل [عصومزعهنی عصزعت 50105ع ام
03(۰)) .5 ,۳1۵۵۲ 6 .2 2/0313 72 مفلنا0تحطقطی زعع2ع3 -39
نوک .ع10م عمط صقان ۶و علعی عقنا عطا صز سعخهم جمتاصصکدم0)
005010 .(2004) .۸ ,۷۵30۵ 6۶ باب ,1615067 کل 510768316116 -40
,۳60110171165 1۵1610۲ ]٩ ,70۳۵ بعلن عقنا عمط +عب۵ عصتقطاد ماعن فصه
۳ دمناناطاناعنل عصناعگنا نامه عط1 .(3969) ب با ,180۷ -[4
1 110۷۷7 نعلی عقنا عطا جعبه ص060 .(2009) 3۰ مههه ۷ -42
| برآورد الگوی درآمد و مخارج خانوارها می تواند ابزاری مناسب جهت آگاهی بخشی به سیاست گذاران قلمداد شود. از آن جا که خانوارهای ایرانی در چند دهه گذشته تغییرات گسترده ای در ساختار اقتصادی اجتماعی خود تجربه کرده اند، تعمیم الگوی توزیع هزینه و درآمد کشورهای توسعه یافته به خانوارهای ایرانی صحیح نیست. بر این اساس مطالعه حاضر سعی دارد تا با استفاده از داده های شبه پانل و روش دو مرحله ای اسپکمن نمایه های چرخه عمر درآمد و مخارج در ایران را طی سال های 1380 تا 1399برآورد نماید. بر اساس نتایج، نمایه های سنی یک الگوی کوهانی شکل را نشان می دهند. از آن جا که رفتار هموارسازی مخارج، منابع قطعی نابرابری را به طور مساوی در طول چرخه عمر توزیع می کند، یک نمایه سنی هموارتر نسبت به درآمد دارد. خانوارهای تحصیل کرده تر با داشتن سطح درآمد و مخارج بالاتر، دارای سرعت رشد درآمد بیشتر و برای مدت طولانی تری هستند. افزایش کند نابرابری مصرف نسبت به درآمد نشان می دهد که اکثر تغییرات دائمی درآمد برای افراد قابل پیش بینی بوده است. همچنین، مطابق فرضیه درآمد دائمی و یافته های سایر اقتصادها، نابرابری مصرف برای خانوارهای بالای 30 سال افزایش پیدا کرده است. این نتیجه با مدل های چرخه عمر بازارهای ناقص که در آن شوک های دائمی برای همه در اوایل چرخه عمر کوچک یا صفر است، و در طول زمان به دلیل انباشت شوک ها افزایش می یابد، سازگار است. در نهایت برآورد فرایند درآمد نشان داد با وجود این که شوک های دائمی درآمدی برای همه خانوارها یکسان بوده، در گروه فاقد تحصیلات دانشگاهی درآمدهای گذشته دارای اثر بیشتری بر درآمد فعلی است، و این گروه شوک های موقت درآمدی بزرگتری را متحمل می شوند |
37,996 | 458553 | واژگان کلیدی: امنیت اقتصادی, امنیت ملی» ایران» سناختارهای مالی» صفویه.
* دانشجوی دکتری مدیریت مالی دانشگاه امام صادق (علیهالسلام) تهران, جمهوری اسلامی ایران (نویسنده مسئول).
استادیار گروه مدیریت صنعتی» دانشگاه امام صادق (علیهالسلام)» تهران» جمهوری اسلامی ایران.
۴ کارشناسی ارشد مدیریت مالی» دانشگاه اشرفی اصفهانی, اصفهان؛ جمهوری اسلامی ایران.
۰ شم سل هندهم, شماره اول (بیایی ۳۳ بهار وقایتان ۱۰۰
بیان مسئله: اقتصاد دوره صفویه به اقتضای نقش حکومت و نحوه قدرتگیری دولت
نسبت به دورههای دیگر فرق داشت. در این دوره کشاورزی رشد و توسعه زیادی پیدا
کرد شهرنشینی و تولیدات شهری و روستایی گسترش یافت. بازرگانی ایران در دوره
رشد و توسعه زیادی یافت و این به دلیل حمایت سردمداران این سلسله از دادوستد.
گسترش و استقرار امنیت در مناطق مختلف بود (ورداسبی» ۱۳۵۵ ص.۱۶ و ۷۲-۸۰).
بنابراین منابع مالی این دوره موجب گشت دولت صفویه از موقعیت مناسبی برای تقویت
امنیت ملی برخوردار گردد. پژوهش حاضر درصدد بررسی نقش ساختارهای مالی در
اهمیت: پژوهش حاضر از آنجا که به؛تقویت مطالعات تاریخی در حوزه امنیتپژوهی
کمک مینماید. دارای اهمیتنظری.استت. ضمنا از آن"حیث. که.به تبیین و تحلیل تجارب
ضرورت: با توجه به مختضات کلان اقتضادی و ویژگیهای خره*خانوارها و بنگاههای
اقتصادی از یکسو و تحولات منطقهای از سوی دیگر تنظیم ساختار مالی ایران امری
ضروری است. که باید متناسب با سرّعت رشد اقتصادی و توزیع درآمد کشور حرکت
کند. تزسعه ساختاز مالی کشور بااعناگت به گولات جهنی: بخصضوصض, در بازارهای مالی
ضرورتی انکارناپذیر به شمار میرود. با این توصیف پژوهش حاضر دارای ضرورت
اهداف: تقویت گفتمان بومی امنیت هدف اصلی پژوهش حاضر است. در این ارتباط
برجستهسازی رویکرد دولت صفوی در خوزه امنیت ملی و همچنین کمک به مدیران
امنیتی برای استفاده از تجارب آن دورهابه عنوان اهداف فرعی مدنظر میباشد.
سوّالها و فرضیه: این پژوهش فرضیهآزما نیست. سوال اصلی نویسندگان عبارت است
از: «ساختارهای مالی چه نقشی در تقویت امنیت ملی در دوره صفویه داشته است؟». در
همین ارتباط سوالهای فرعی عبارتند از: ساختار مالی نظام سیاسی در دوره صفویه
چگونه بوده است؟ اهمیت کدامیک از ساختارهای مالی در دوره صفویه برای
نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت ملی در دوره صفویه / امیرحسین شمامیزاده و دیگران ش ۱۱
پیشینه تحقیق حاضر در دو حوزه به شرح زير قابل ارایه است:
در ارتباط با الگوی حکمرانی دولت صفویه تنها یک مقاله در دانش سیاسی منتشر شده که
از منظری جامعه شناختی به الگوی ارتباطی نخبگان و دولت پرداخته و از موضوع امنیت در
آن بحثی نشده است (جمالزاده و درستی» ۱۳۸۹). اما در بحث امنیت» این نشریه مقالات
متعددی منتشر نموده که از حیث محتوایی در دو دسته کلان جای میگیرند:
ویژگی بارز این مقاله ها داشتن رویکرد بومی به موضوع میباشد و اینکه مبانی و اصول
اسلامی به بحث گذارده شدهاند. برای مثال میتوان به مقاله های زیر اشاره نمود: افتخاری
(۱۳۹۶) که نظریه «امنیت اجتماعی شده» را درآستیرهآنبوی (صلی الهعلیهوآلهوسلم) ارایه
نموده است؛ افتخاری (۱۳۹۱) که با استفاده از روش تفسیراقرآن کریم» اصول گفتمان
اسلامی در موضوع امنیت اجتماعی شده) را عرضه داشته است؛ و افتخاری و شهباز
(۱۳۹۸) که به تبیین دیدگاه های امنیتی آیت ال مهدوی اهتمام,نمودهاند.
این دسته از منابع به بررسی و تحلیل موضوعات عملیاتی امنیت ملی در ایران اختصاص
دارد. برای مثال میتوان به موارد زیر اشاره داشت: طباطبایی و حسینی (۱۳۹۹) به تحلیل
شرایط امنیتی ایران در حوزه دریای خزر پرداختهاند؛ قبضریی (۱۳۹۳) الگوی امنیت پایدار
ایران را به بحث گذارده؛ چنانکه آدمی و همکارانش لوازم تحقق امنیت پایدار را تبیین
نمودهاند و حاجی یوسفی و بغیری (۱۳۹۰).به تحلیل روند تنظیم سند امنیت ملی ایران
چنانکه ملاحظه میشود علیرغم حجم بالای مطالعات امنیتی منتشر شده در این نشریه»
موضوع از منظر تاریخ تحولات دولت ها در ایران و با رویکرد حکمرانی» تا کنون بررسی
نشده و از این حیث اين مقاله دارای نوآورتی است,
۱۱۳ رو سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
منابع موجود در این خصوص را میتوان به دو دوگروه اصلی تقسیم نمود:
در این متون نویسندگان ابعاد مختلف امنیت را مورد کنکاش قرار دادهاند و موضوع
ساختار مالی به عنوان متغیری اصلی در معادلات امنیتی مورد بحث نمیباشد. در این
خصوصض) میتوان به:آن دسته: از منابعی اشاره داشت که محمولا ابعاد انیت را به مت
گذاردهاند. برای مثال بوزان» ویور و ویلد (۱۳۹۱) به بررسی ابعاد نظامی اقتصادی
سیاسی و زیستمحیطی پرداخته است. رابرت ماندل (۱۳۷۷) همین ابعاد را با اضافه
کردن ابعاد امنیت منابع و محیط بررسی نموده است. از طرفی دیگر افتخاری (۱۳۸۱) و
حمزهپور (۱۳۹۷) مسئله امنیت ملی را:با رویکردهای مختلف (سیاسی,» نظامی, اخلاقی)
دوم. پژوهشهایی که در حوزه تحلیل عملکرد دولت صفوی انجام شدهاند.
این آثار با توجه به محتوای"آنها به دو گروه قابل تقشیم ااشت:
الف. مطالعات تاریخی در خصوصن:نظام شیاسی او اجتمتاغی صفویه که از آن جمله
میتوان به این منابع اشاره داشت: تناریخ تحولات اختماعی ایران (فوران» ۱۳۸۰)»
سفرنامه تاورئیه (تاورنیه» ۱۳۳۹)» علل کندی و ناپیوستگی رشد فشودالی در ایران
(ورذاسبی» ۱۳۵۵)» در باب صفویان (سیوری,» ۱۳۸*۲)» ایران در زمان صفویه: (تاجبخش,
ب. مقالات مربوط به اقتصاد دوره صفوی که عغبارتنداز: مقاله کریمی موغاری و خرمی
مقدمی (۱۳۹۶) در زمینه بررسی عملکرذ اقتصادی ایرأن در عصر صفوی و مقایسه آن با
اروپای قرن ۱۷ به این نتیجه رسیده"است"گه اقتصاد آن دوّره به دلیل فقدان قانون»
قدرت مطلقه شاهان و ضعف نهادهای مدنی امکان دسترسی آزاد به بازارهای سیاسی و
اقتصادی را نداده و مانع از پیشرفت تکنولوژیک و فنی بوده است. همچنین موسوی,
مودت و حکیمیپور (۱۳۹۷) با بررسی کاربرد اصطلاحات مالی در نظام دیوانی صفوی
به این نتیجه رسیدند دستگاه مالیاتی ایران عصر صفوی با برخورداری از یک نظام
سلسلهمراتبی» بر قریب به اکثریت زمینههای اقتصادی و درآمدزای جامعه عصر خود
نقش ساختارهای مالی در تفویت امنیت ملی در دوره صفویه / امیرحسین شماعیزاده و دیگران سر ۱۳
نظارت داشته است. بهرامزاده و اخوان نیک (۱۳۹۹) هم با بررسی ساختار نظام مالی
اداری آن دوران و مقایسه با دوران قاجار دریافتند در این دو دوره به علت توسعه
کارکردهای نظام اداری و مالی از صاحبمنصبان نظامی و اداری استفاده میشد و
بسیاری از شغلها نقش و عملکردهای گوناگون و مهمی در حوزههای اجرایی» قضائی
بر این اساس مشخص میشود پژوهش حاضر از دو حیث متمایز از منابع موجود
است: از حیث موضوعی به ارتباط ساختار مالی و امنیت تأکید دارد که در آثار پیشین
بدان پرداخته نشده است و دیگر آنکه رویکردی بومی دارد.
تعاریف امنیت متعددند اما در حد نوشتار خاضر میتوان آن را چنین تعریف نمود:
«امنیت در بعد عینی» فقدان تهدیدها نسبت به ارزشها. منافع و اهداف و در جهت
ذهنی, فقدان ترس از اینکه این بنیانهایآملی (ارزشها منافع و اهداف) مورد هجوم
(فیزیکی و غیرفیزیکی) واقع بشوند» مورد سنجش قرار میدهد) (تاجیک» ۱۳۸۱
ص.۶۷). در این تعریف با وجود پذیرش دو بعداعینی و ذهنی, بیشتر بر بعد سلبی
(نفی تهدید) تمرکز میکند. افتخاری هم در تعریف امنیت مینویسد: («امنیت» رسیدن به
سطحی از اطمینانخاطر برای تحصیل و صیانت از کلیه منافع ملی است» (افتخاری,
۹ ص.۲۸). بنابراین در مجموع از تعاریفی که برای امنیت بیان شد. میتوان این
تعریف کلی را بیان کرد: امنیت وضعیتی است که در آن منافع بازیگر از سوی دیگر
بازیگران در مخاطره نباشد و یا در صوّرت وجود خطر اختمالی» توان مدیریت آن را
امنیت ملی مفهومی چندوجهی است و به همین دلیل درباره معنای آن اختلافنظر
زیادی وجود دارد. در تعریف سادهای از امنیت ملی میتوان گفت: توانایی یک ملت
برای حفاظت از ارزشهای حیاتی داخلی در مقابل تهدیدهای خارجی و اینکه کشورها
۱۱۶ رو سال هفدهمم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
سياستها و تصمیمهای لازم را برای حمایت از ارزشهای داخلی در مقابل تهدیدهای
نظام مالی کشورها به عنوان بازوی محرک رشد اقتصادی » قابل طرح است. به
طور کلی هر نظام مالی دو وظیفه اصلی دارد: انتقال وجوه مالی به مولدترین استفادهها
(وظیفه تخصیص) و اطمینان از وجود یک جریان بازدهی به اندازه کافی مناسب برای
تأمین کنندگان مالی (وظایف حمایتی). زمانی که نظام مالی مورد ارزیابی قرار میگیرد.
تفاوتهای اصلی در وظایف حمایتی بروز میکند. وظایف حمایتی همان ویژگیهای
مربوط به رابطه بین تأمینکنندههای مالی و مشتریان آنهاست و به این ترتیب» بر وظیفه
تخصیص نیز تأثیرگذار است (تقوی و همکازان» ۱۳۹۶). آنچه در این پژوهش به عنوان
ساختار مالی در نظر گرفته شده» عبارت انشت از تولید. اشستغال و تجارت خارجی
دوران صفوی و کلیه مکانیزمهایی, که تأمین منابع مالی آن دوران انجام له است,
تحلیل محتوا توصیف نظاممند و به عبارتی کمی یا کیفی متن با سخن است. تحلیل
محتوا در واقع کشف محتوای پنهان دادهها .از ورای؛ گفتهها است (جاوید» ۳۹۱
ص. ۸ این پژوهش ذیل پارادایم تفسیری و با استراتژی پژوهش کیفی و با روش
تحلیل محتوای کیفی الگویابی شده است. تحلیل ,محتوای کیفی ادازای سه رویکرد عرفی,
جهتدار و تلخیصی است که هر یک در گونه خاصی از پژوهش کاربرد دارند. در
مجموع تمام اینگونههای تحلیل محتوا در پی آن؛هستند تا ویژگیهای ظاهری که متن را
به شکل عینی و نظاممند برای مخاطب "توصیف نمایند. در مواقعی که با محدودیت دادهها
روبرو هستیم؛ به طور طبیعی تحلیل محتوای کیفی با رویکرد عرفی توصیه میشود (ایمان
و نوشادی» ۱۳۹۰ صص.۱۹-۲۸). امتیاز بارز این روش آن است که ایدهای بر متن
تحمیل نشده و الگو از درون دادهها استنباط میشود. در این پژوهش مطابق با این روش.
نش ساختارهای مالی در نقویت امنیت ملی در دوره صفویه /امیرحسین شمامیزاده و دیگران سر ۱۰
مهمترین منابعی که در آن ابعاد مالی عملکرد صفویه در آنها به بحث گذارده شده» مورد
بررسی قرار گرفته است. منابع مورد نظر در این پژوهش با توجه به دو معیار گزینش
شدهاند: اول بیان دقیق و جزی شرایط موجود در دوران صفوی و امکان برداشت نکات
مطابق با اهداف تحقیق, دوم جامعیت آنها به گونهای که تحلیل نویسندگان را به
قرایط واقی موجرد ذر آنفووه تردیگ سارت زج رل خمارد 0
جدول شماره (۱): منابع ب رگزیده در ارتباط با تاریخ تحول صفوبه
تاریخ ایران از باستان تا سده هیجده میلادی 3 ۸
سفرنامه دن گارسیا د سیلوا فیگوتروا نس ظب ارگ ر درگ شااادگراون 2
وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی (سفرنامه
سازمان اداری حکومت صفوی با تعلقات و حواشی 1 >
ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب 2 0
یادی از کاروانسراها رباطها و کاروانها در ایران 1 8
۱۱۹ رو سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
جزر و مد سیاست و اقتصاد در امپراتوری صفویه 1 5
در پژوهش حاضر پس از مرحله موضوعشناسی به استخراج فیشهای مربوط در
مکتوبات موجود و همچنین جست وجوی الکترونیک در مورد آن دوران پرداخته شده
است. لازم به ذکر است که در باب بررسی نقش ساختارهای مالی در دوران صفویه ۳۸
محققان با پالایش مفاهیم, ارتباط موجود میان آنها را ببه دست آورده و از طریی
طبقهبندی مفاهیم موردنظر بهاعملیاتی نمودن مفاهیم همست گماردهاند. این مرحله
نیازمند دقت مفهومی بالایی اسسیش لگ الیکای ال کلعات افراد به گونهای بیان شده
باشد که حالت مبهم و دو پهلو داشته باشد وبه,سادگی نتوان مقصود آن را تشخیص
داد (رضوانی» ۱۳۸۹ ص.۶۲). در این مقاله کدها متناسب با مبادی مفهومی و نظری
مقاله به ترتیب شمارهگذاری شده و در جداول آورده و در آنها اعمال شده است.
با توجه به بستههای معنایی, محققان در ذیل هر جدول. تحلیلهای ناظر بر شبکه
ارتباطات بین معانی و مفاهیم :را ارائه:داده و بشه اقتضای بحث, آنها را جایابی و با
در این قسمت منابع مالی صفویه که پشتیبان سیاستهای مختلف این نظام و از آن
نش ساختارهای مالی در نقویت امنیت ملی در دوره صفویه /امیرحسین شمامیزاده و دیگران ۱۷
بعد قرار داشتند. اهمیت توجه به این بخش به این دلیل
است که بخش مهمی از صادرات ایران عصر صفوی به
طور مستقیم و یا غیرمستقیم با کشاورزی در ارتباط بوده
دام برای جامعه, اقلام مورد نیاز همچنون غذّا پوشاک و
را از این را بهادست ی ون رگا روا ای رایس از
معاش آنها بود و اغلب اوقات همهاثروت اهالی از این
میبایست ضرب تولید کالایی را نیز بالا برده باشد. مسئله
تلازم رشد تجارت و تولید کالایی امری بدیهی و ضروری
است. این روند در جامعه غرب, با توجه به شهرهای آزاد و
اصناف قدرتمند آنجا به استقرار نظام اصناف در ابتدای امر
انجامید و سپس با درهم شکستن آن, مراحل بالاتری از
تولید کالایی را تجربه کرد: مرحله تولید و صنایع خانگی
سپس مرحله تولید کارگاهی را تجربه کردند که تولید انسوه
به مقدار زیاد به عثمانی صادر میشد و در آنجا بخشی از
آن در صنایع ابریشمی ترکیه که در بورسه متمرکز بود؛
پشم کرمان که بهترین نوع آنپشم گوسفند آن بود و از
میکردند که بیشتر برای تولید کلاه و دکمه بهکار میزفت.
به گفته تاورنیه موی شتر از پشم کلیه حیوانات اهلی بهتر
در زمان صفویه بیشتر بودجه کشوری از عوائد زمین تأمین
میگردید بدین ترتیب به جای پول نقد حواله بثه؛املاک و
عوائد اراضی میگردید و دولت به جای پول با صدور
علت آنکه در ایران زمان صفوی به این طریق عمل میشد
آن بود که املاک را به ندرت اجاره میدادند و از املاک
مالیات مستقیم دریافت میداشتند و نیز به علت آنکه» نه به
اندازه کافی تجارت رایج بود و نه جنبوجوش کافی در
سال هفدهم» شماره اول (پیایی ۳۳)» بهار و تابستان ۰
نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت ملی در دوره صفویه / امیرحسین شمامیزاده و دیگران ۱۹۰
مردم بر دروازههای بلاد و معابر گرفته میشد به نام «تمغا»
معروف بود. در این سال شاه طهماسب بنا به خوابی که دید
ج 0 صص.۶۵۰-۶۶۹). از آن زمان دیگر تمغا احیا نشد و
به جای آن مالیاتی جزئی از پیشهوران به نام «مال محترفه»
زمان شاه طهماسب مبلغ دوازده هزار تومان از این اماکن
که وی اجاره داده بود. کاروانسراهایی که تجار در آن
هزار تالر (۱۵۰ هزار مارک) [حدود سه هزار تومان] بنه
جزیه نیز به عنوان حقوق اربابی از غیر مسلمانان ایرانی و
مثقال طلا برای هر نفر از افراد مذکور بود کشه,هسر سال
ابتدا مقدار مالیاتی که نسبت به عوارض راه گرفته میشد
بسیار کم بود و صرف تعمیر راهها و تأمین حقوق راهدارها
میشد ولی کمکم میزان این مالیات زیاد شد و عواید زیادی
برای دولت حاصل گردید. این مالیات در موقع ورود به
شهر و یا خروج از شهر از تجار داخلی و خارجی گرفته
۱۳۰ رو سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
عواید اراضی و املاک وقفی به هشتصد هزار تومان معادل موقوفات نوع دیگری
سی و شش میلیون فرانک بالغ میگردید. این عواید از منابع مالی که
معمولا صرف امور مذهبی و عامالمنفعه و خیریه مانند 4/8( صرفا در امور 2
مساجد. خیرات و مبرات و پلها و... میشد. عامالمتفعه و مذهبی
«بعضی از چوپانها دارای گلههای فراوانی از بز و ۱۵
داشتند» سالیانه مبالغی به عنوان مالیات از گوسفندداران [3۷:222-223 ۱۹
با توجه به جدول بال"ا حال میتوان مهمترین دلالتهای تجربه دوره صفویه را در
در دوره صفویه اشتغال اکثریت مردم به کشاورزی بوده است (کد او۳) و دامیروری»
تولیدات شهری و تجارت داخلی و خارجی به ترتیت.رتبههای بعدی میان شغلهای آن
در آن دوران دامپروری فقط بر دوش عشایر نبوده و بخش مهمی ازآن نیز به اقتصاد
روستایی مربوط میشده است..(کد۵) تولیدات این بخش اعلاوه بر تأمین نیازهای داخل
در دوره مورد بحث رونق تجارت داخلی اصولا متکی بر رشد و شکوفایی شیوه تولید
روستایی و از سوی دیگر شیوه تولید کالایی است در حالی که فروش خارجی نیز
مربوط به تولیدات کشاورزی و دامپروری بوده است (کد ۲و۶). تولیدات شهری (به
عنوان یکی از ساختارهای مالی) صرفا به بافشدگی محدود بوده (کد1) و تجارت
خارجی اقلامی از جمله ابریشم و پشم گوسفند و موی شتر بوده است (کد۸).
نقش ساختارهای مالی در نقویت امنیت ملی در دوره صفویه / امیرحسین شمامیزاده و دیگران ش ۱۳۱
اما در مورد درآمدهای دولت در آن دوره باید گفت که خود دولت به اجاره زمین و دام
به کشاورزان و دامداران اقدام مینموده است و علاوه بر آن از کاروانسراها
رودخانهها و کافهها اجاره میگرفته است (کد ۱۵و۱۱). علاوه بر این بخشی از درآمد
دولت از عوارض راهها و گرفتن جزیه از اقلیتهای دینی مربوط میشده است (کد
۲و۳ در کنار اینها اما درآمد اصلی دولت از مالیات بر عایدی سرمایه بوده است که
بخش عمده درآمدها را تشکیل میداده است و در کنار آن از مالالتجاره نیز در بخشی
از دوران صفوی مالیات گرفته شده است (کد 4و۱۰) مالیات چوپانبیگی هم مالیات
تطابق با فرهنگ اغتی ایرانی امیلاس سور را اه ن ریش لنتأمین امالی آمور کشور
توسط خود مردم و با اهداف خیرخواهانه انجام میشده است. وجود سنت حسنه وقف
به نوعی کمک کار دولت در امور عامالمتفعه بوده و بشیاری ازامور عامالمنفعه و
حکومت صفوی در راستای تقویت ساختارهای مالی و اقتصادی خود تدابیری اندیشید
که توانست آن حکومت را بر سایر حکومتهای زمان خود تفوق بخشد. در این بخش
جدول شماره (۳): اقدامات حکومت صفویه در راستای توسته ساختارهای مالی
انتقال زمام امور سیاست دولت از فشودالهای تغیی سپاسنخ وله نسیت
چادرنشین ترک به دست فئودالهای مقیم و اسکان به کشاورزی (از فشودال
یافته ایرانی و اصلاحاتی که در عهد شاه عبناس اول دید چادرنلین بد مقیم) ۳
به عمل آمد و به خصوص سبک شدن بار مالیاتها ازمان شاه عباس اول
در زمان آن پادشاه و ترقی و تکامل روابط کالا - قادیریت: مالیات در جهت
پولی و پایان جنگهای ویرانکننده با عثمانیها و رونق تولید
فن اکتشاف و هدایت آب» هیچ مردمی در جهان به
میکردند و مبلغ 1۰ هزار تالر در سال بود. میتوان
ناحیه و به تبع آن سایر مناطق کشور پی برد.
بدین ترتیب از میان جمعیتی بین ٩ تا ۱۰ میلیون نفر
سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
نش ساختارهای مالی در نقویت امنیت ملی در دوره صفویه /امیرحسین شمامیزاده و دیگران سم ۱۳
میوههایی که ما در اروپا داریم و حتی محصولاتی که
دیرینه ضربه زند. در ربط با چنین سیاستی گفته شد
مبادا تجار به جانب روم برند و به جهت دخل تمغا
بوده است. اما در تجارت با کشورهای شرقی,» به ویژه
با هندوستان منفی بود. گذشته از اين» شاه عباس در
رونقی ندارد و به سبب افزونی واردات بر صادرات. از
1۳۸ رال سال هفدهمم شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
با افزایش صادرات ابریشم ایران مقدار زیادی پول سیاست انحصار ابریشم
مسکوک و فلزات گرانبها وارد مینمود که با آن, هم جبرانکننده تراز تجاری
نظام گردش پولی کشور سر و سامان مییافت و هم رس منفی و افزایش مصکوکات ر
بخشی از نابرابری تجاری ایران -به دلیل کمبود انقره و طلا
معادن نقره و طلا -با شرق, به ویژه با هندوستان
به لحاظ سیاسی, انحصار ابریشم ابزار مناسبی برای انحصار ابریشم و سایر
خلیجفارس,» به ویژه در تجارت ابریشم محسوب مقابله با یکهتازیهای
میشد و شاه عباس با آن میتوانست تا,حدی با پرتغالیها در تجارت
خارجی ایران با دیگر کشورها» تجارت ابریشم را به ۳:14 ۸
بحرین (به دلیل کمبود معادن طلا و نقره در ایران) و
اسب نیز به نوعی در انحصار شاه بود و میبایست
با توجه به دلالتهای جدول بالا میتوان اقدامات صفویه را برای توسعه ساختار
اقدام (۱). توسعه بخش کشاورزی به عنوان مهمترین ساختار مالی
در زمینه کشاورزی حکومت صفوی با سیاستهای خود از جمله افزایش روستا و سکونت
کشاورزان؛ مدیریت مالیاتها و مدیریت شبکه آبیاری وضعیت کشاورزان را به جایگاهی
ممتاز نسبت به سایر قدرتهای آن زمان رساند همچنین با مدیریت انواع تولیدات
کشاررژی توافت رت مناسی در امه صادرانت آن دورات ایجاد. کند رک ۱۷ت0۳۱.
نش ساختارهای مالی در نقویت امنیت ملی در دوره صفویه /امیرحسین شمامیزاده و دیگران سم ۱۳۰
ذر این دوره تولیدات کالایی شهرها در دست صاحبتقوذان کشور بوذ که: توسط ادربار
به طور مستقیم مدیریت میشد (کد۲۶) به این ترتیب علیرغم حجم کم این تولیدات
در اقتصاد کشور به دلیل توجه ویژه و مستقیم این حکومت سامان مناسبی در وضعیت
تولید و اشتغال این بخش به وجود آمد. نقش حکومت در بهرهوری نظام تولید کالایی
در زمینه تجارت خارجی مهمترین سیاست صفویان انحصار ابریشم بوده است. شاه
خبأسن یکم با آگاهی از جایگاه مهم این کالا در سیاست و اقتصاد کشور در صدد برآمد
تا دادوستد این کالا را به انحصار خویش درآورد. اين.انحصار ۶ فایده مهم در تقویت
چهار. مقابله با یکهتازیهای پرتغالیها:در تجارت خلیج فارس (کد ۲۵ا۲۸).
فعالیتهای ذکر شده در بخشهای قبلی بنیه اقتصادی صفویان را تقویت نمود تا بتوانند
به تقویت امنیت ملی خود بپردازند. در جدوّل زیر جزئیات اقدامات صفویان در این
جدول شماره (ع): نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت ملی
این شاهان صفوی و درباریان آنها با توجه به ایجاد تسهیلات رفاهی راهها | ۲۹
در مورد این مسیر مینویسد: «این راه را تا ساری
که ۶ فرسنگ بود به سنگ و گچ برآوردند که
نتیجه این کار آن شد که استفاده از سواحل و
بر رودهای بزرگ بسته و تماما را به سنگ و گچآو
بر روی رودهای بزرگ ببندد و تمامی راه را با
سنگ و گچ و آهک و آجر بسازد و خیابان پهنی
سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
نش ساختارهای مالی در نقویت امنیت ملی در دوره صفویه /امیرحسین شمامیزاده و دیگران ص۱۳۷
نماید تام عبور قوافل و عابرین با وسعت و صفا
شود و تمام مخارج راه را شاه عباس متحمل شد
در این زمان به علت اینکه شاه عباس اول در فکر
تازهای از هنر و معماری خارجی» در صخنههای . 1:49 1
در دوره صفویه روابط تجاری ایران با کشورهای گسترش تجازت ایران با
انگلیس» هلند و بعد فرانسه: گسترشع پافت, آنهها ۱ 68ن, * اهشورهای اروپایی در دوران
ابتدا نه به عنوان استعمارگر و با نیروی نظامی بلکه صفویه
اقتصادی ایران کشیده شد. این کار به دو دلیل پ
آسیایی به ایران به جای پول نقد ابریشم. کمپانی وو .و11 :و
چینی و هندی را که از ایران میگذشت» در کمال
سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت ملی در دوره صفویه / امیرحسین شمامیزاده و دیگران ش۱۳۹۰
شاه عباس اول با تشکیل «غلامان خاصه شریفه» تبدیل ایالات از ممالیک به
به این نیروی سوم شناسایی رسمی عطا کرد و خاصه در جهت افزایش
بخش مهمی از تشکیلات اداری کشوری و قدرت نظامی و سیاسی
با توجه به دلالتهای جدول بالا میتوان نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت
نقش (۱). تأمین منابع مالی مورد نیاز برای اصلاح شبکه ارتباطی کشور راهسازی
صفویه از رهگذر اصلاح ساختار مالی به درآمدهای بیشتری رسید و سپس توانست
برای بهبود شبکه ارتباطی هزینه نماید. کاروانسراسازی از زمان شاه اسماعیل شروع
شد و در زمان شاه عباس اول مدیریت بهینهای در این امر به وجود آمد. شاه عباس اول
کاروانسراهای زیادی را در سراسر کشور بنا نمود» یا به تعمیر و بازسازی آنها
۱۳۰ رو سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
پرداخت؛ به طوری که به علت تعداد زیاد ساختمان کاروانسراها در عصر این پادشا»
وی مقام پدری یافته بود. در عصر ای روابط ایران با کشورهای اروپایی وسعت یافت؛
در نتیجه رفت و آمد هیئتهای سیاسی و بازرگانی به ایران شدت گرفت. شاه پیوسته
دواد توس ماوت خاروجی کشور برد ز از آین نظر سسعی,داننت تا رضای مسافران
و کاروانیان داخلی و خارجی را فراهم سازد؛ به همین منظور دستور داد این بناها را در
گوشه و کنار کشور و بر سر راهها ایجاد کنند (احسانی, ۱۳۸۰. ص.4۹).
علاوه بر این شاهان صفوی و درباریان آنها با توجه به درآمد مالی و عواید حاصل
از مالیات و تجارت به ایجاد سنگفرش راهها نیز مبادرت میورزیدند (کد ۲۹).
در مزود ایجاد.راهها و برقراری یت در نها باید اظاره کرد کده اول راههای
اساسی عبور کاروانها در این دوره فزاهم شد او ثانیااوسایل استراحت مسافرین و
بازرگانان در راهها تأمین شد. به طوری:که امروزه هنوز راههایی که به نام «راه شاه
عباسی» در دوره صفویه معروف است..آنهتا در این دوره.با داشتن برنامه مدون به
توسعه راهها و ایجاد تسهیلات رفاهی همراه با نوآوریهای بیبدیل پرداختند و از این
طریق توانستند شرایط مناسبی باهیبشا له می و ۳۲:۳۹ این فعالیتها
باعث شد سود مناسبی از توریسم و گردشگری نصیب.این حکومت شود (کد ۳۳).
نقش دیگر این حکومت تجارت با کشورهای اروپایی بوده است که از طریق انحصار
در بعضی از کالاها و تمرکز بر مزیتهای نسبی تلاش شد به سمت تجارت متقابل
حرکت شود (کد ۳۶و۳۵) و این شرایط در زمان شاه عباس دوم به دلیل توسعه بنادر و
امنیت مناسب و همچنین صلح بلندمدت؛ در کشور به اوج آشکوفایی رسید (کد ۳۹).
در این دوران تجارت ایران با ممالک آایگر, از شرق به"وسیله بازرگانان ترکستان»
هندوستان, چین» انگلستان» اسپانیا و هلند و از مغرب به وسیله تجار ونیزی و ارمنی
صورت میگرفت. روابط ایران با دولت ونیز در زمان شاه عباس اول بیشتر صورت
شاه عباس با مسیحیان که میتوانستند روابط او را با ممالک اروپا به علت همکیشی
تحکیم کنند. رفتار بسیار ملایم داشت و چندین هزار ارمنی را به دلیل نقش گسترده
نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت ملی در دوره صفویه / امیرحسین شمامیزاده و دیگران ش ۱۳۱
آنان در تجارت خارجی, از سرحدات عثمانی و جلفا به اصفهان کوچ داد... (باستانی
پاریزی» ۰۱۳۵۷ صص.۱۱۶-۱۱۵). دلیل تمایل آنها به این کوچ را میتوان امنیت. ایجاد
شرایط مناسب اقتصادی برای تجارت خارجی آنها و از طرفی انحصار کشور در برخی
کالاها عنوان نمود که خود نتیجه عملکرد مثبت این حکومت در توسعه ساختارهای
مالی این بخش بود. توسعه بندرعباس و بندر هرمز که نقش مهمی در تقویت قدرت
سیاسی اقتصادی کشور داشت نیز مرهون رشد عایدات مالی حکومت. صلح بلندمدت
از زمان شاه اسماعیل اول قدرت شاه بستگی به تعداد قزلباشان مطیع شاه ش داشت.
عاملی که موجب وابستگی شاهان صفوی به سران قزلباش بود رسم طایفهای برای
اطاعت افراد طایفه از رئیس خود بود.قزلباشان در هر موردی حتی در نبردها فقط
دستورهای رئیس طایفه خود را اجراامی کزادند" و شثاه؛اگر»«دستوری داشت میبایست به
رئیس طایفه و او به افراد طایفهاش ابلاغ میکرد. در نتیجه شاه طهماسب با تشکیل سپاه
قورچی شالوده یک نیروی نظامی امطیع.شاه را بنیتان انهناد: او با آنکه سالهای دراز
پادشاهی کرد از آن حد فراترانرفت و.کار خود را ناتمام"گذاشت. بیگمان یکی از
علتهای آن خست فوقالعاده شاه طهماسب بود. اوآچون میبایست حقوق قورچیان را
از خزانه خود میپرداخت تعداد آنان را افزایش نداد. با آنکه قورچیان وظیفه نگهبانی و
تأمین امنیت کاخهای شاهی را بر عهده داشتند و هر یک از آنها.به فراخور موقعیت
خود از پنج تا ۵۰ نفر ملازم داشت., شاه طهماسسب حقوق آنان را مدت ۱۶ سال تا پایان
اما به قدرت رسیدن شاه عباس اول وضعیت قورچیان زا دگرگون نمود به طوری که
شاه عباس از خیرهسری سران قزلباش و آنچه آنان با اعضای خاندان شاهی از زمان شاه
طهماسب تا نشانده شدن او به تخت شاهی عملی نموده بودند آگاهی داشت و تکمیل
کار ناتمام نیایش شاه طهماسب در مورد قورچیان را کافی ندانست. او به درستی
دریافت چنان ارتشی که زیر نظر فرماندهی واحد قرار ندارد و تابع رسوم سنتی و
قدیمی طایفهای است» نمیتواند برنامههای سنگین او را در داخل و خارج کشور به
۱۳۲ رو سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
مورد اجرا بگذارد. او به ارتش مجهز و باانضباطی که زیر نظر مستقیم او باشد برای
اجرای مقاصد خود نیاز داشت و چاره را در بهمریختگی تشکیلات قدیمی و استوار
ساختن شالوده سازمانی جدیدی برای ارتش دانست. شاه عباس ابتدا به قورچیان
پرداخت و آنان را عموما از میان قزلباشان نیرومند» دلیر و جنگاور انتخاب کرد. تشکیل
سپاه قورچی از قزلباشان نظر بر جلوگیری از گردههمایی قزلباشان و توطئه علیه خود
داشت. او نیز هر گونه ارتباط قورچی را با طایفه خود قطع کرد و چون یکی از
علتهای وابستگی قزلباشان به رئیس طایفهاش دریافت مقرری بود. شاه عباس مقرری
قورچیان را از خزانه شاهی پرداخت کرد. شاه عباس به قورچیان اعتماد داشست و
نگهبانی کاخها و چادرهای شاهی را هنگام لشکرکشی به عهده قورچیان گذاشت
بر خلاف دوران ابتدایی حکومت صفوی که به.دلیل مشکلات مالی قورچیان
ناراضی بودند. در زمان شاه عباس,بودجه انظامی به حد کافی تعیین شد و سپاه صفوی
به اوج قدرت رسید (کد ۳۷): این مهم در پرتو انتقال قدرت از ممالیک به خاصه
صورت گرفت (کد ۳۸). اگرچه این تغییر نقش مهمی در افزایش قدرت نظامی به
واسطه ایجاد ارتش سوم (ارتش اغلامان) و تأمین منابع اقتصادی ارتش و همچنین
کنترل قزلباشان داشت اما به عقیده مورخان این اقدام هت سرخوردگی جناح نظامی
قزلباشها شد و در نتیجه عدم حمایت آنها از حکوست صفویان در هنگام حمله
دولت صفویه بعد از تثبیت پایههای قارت خود با استفاده از ساختارهای مالی و تقویت
آنها توانست ایلات ترک را به عنوان عنصری مسلط در قدرت سیاسی کنار زند و
تجدید سازمان حکومت را به عنوان قدرت برتر و مستقل کشور بر پایههای خاص
باثباتی چون دیوانسالاری» ارتشی ثابت» عواید و درآمدهای وسیع و مستقل و غیره به
انجام رساند که البته نتایجی بسیار مهم به دنبال داشست» به ویژه در ارتقا و تحکیم
موقعیت نهاد سلطنت تا مرتبه مطلقیت سیاسی بس موثر افتاد. ظهور ادوار صلح و
آرامش نسبتا با دوام پس از زورآزماییهای اولیه با رقبای خارجی, تلاش در برقراری
نقش ساختارهای مالی در تفویت امنیت ملی در دوره صفویه / امیرحسین شماعیزاده و دیگران سر ۱۳۳
مناسبات با دول مختلف اروپایی... (پیگولوسکایا ۰۱۳۵۳ صص.۲۵۲-۲۵۳). آنچه از
نتایج این تحقیق برمیآید استقرار امنیت در پرتو تغییرات مهم اقتصادی دولت صفوی
خصوصا در دوران شاه عباس میباشد. نمونههای کمنظیر در رونق تجارت داخلی و
خارجی از طریق تشویق تجار و همچنین حمایت از تاجران خارجی از طریق دادن
امتیازات مختلف به صورت میانمدت در امور تجاری کشور و مدیریت مستقیم امور
تجاری با دعوت از شرکتهای تجاری جهت بهرهبری از منافع تجاری در داخل کشور
و اجرای طرح انحصارات کالایی تجاری در داخل و خارج کشور و اقدامات مربوط به
توسعه اماکن تجاری مثل بازارها و عمارات مرتبط با گسترش فعالیتهای تجاری مثشل
راهسازی» کاروانسراسازی و آبانبارها و تأمین امنیت آنها از طریق خرید تسلیحات
نظامی بوده است که استفاده از عواید؛آن به توسعه امنیت دفاعی منجر شد. نکته قابل
توجه در این پژوهش آن است که تمرکز این مقاله بر.دوران شاه عباس و شاه طهماسب
صفوی بوده است و استفاده از این ساختارها در تقویت امنیت ملی برای کل این دوران
قابل تعمیم نمیباشد چراکه با و جود؛اینساختارهای مالی"در دوره شاه سلطان حسین
به دلیل بیتدبیریهای به وجود آمده» نظامیکپارچه و قوی ایجاد شده توسط شاهان
نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت ملی در دوره صفویه | امیرحسین شمامیزاده و دیگران سم ۱۳۰
آدمی, علی؛ خضریان, مهدی؛ عباس زاده هادی؛ یزدانپناه» مهدی (۱۳۹۰). «الزامات گذار به
حسانی» محمدتقی (۱۳۸۰). یادی ا زکاروانسراها رباطها وکاروانها در ایران. تهران:
خوان کاظمی, بهرام (۱۳۹۱). «تعاملات مشارکت سیاسی و امنیت ملی از منظر امام خمینی»»
فتخاری, اصغر (۱۳۷۹). «امنیت در حال گذار (تحول معنای امنیت در قرن بیستویکم)).
فتخاری» اصغر (۱۳۸۱). مراحل بنیادین آدیشهادر فطالعات امنیت ملی. تهران: انتشارات
فتخاری, اصغر (۱۳۹۱). «اصول امنیت اجتماعی شده در اسلام: مطالعه موردی سوره های
فتخاری» اصغر (۱۳۹۶). «منظومه مفهومی خرد امنیت اجتماعی شده در سیر پیامبر اکرم
افتخاری, اصغر؛ شهباز حسن (۱۳۹۸). «کالبدشکافی ابعاد امنیت از منظر آیت ال مهدوی
یمان محمدتقی و نوشادی, محمودرضا (۱۳۹۰). «تحلیل محتوای کیفی»» عیار پژوهش در
باستانی پاریزی» محمدابراهیم (۱۳۵۷). سیاست و اقتصاد عصر صفوی. تهرآن: صفی علیشاه.
بهرامزاده محمد و اخوان نیک. هدی (۱۳۹۹). «ساختار نظام اداری - مالی دوران صفوی و
بوزان» باری؛ ویور الی و دوویلد. پاپ (۱۳۸۹). چهارچوبی تازه برای تحلیل امنیت (علیرضا
پیگولوسکایا و نیناویکتوروونا (۱۳۵۳). تاریخ ایران از باستان تا سده هیجده میلادی (کشاورزن
تاجبخش, احمد (۱۳۶۰). ایران در زمان صفویه. تبریز: کتابفروشی چهر.
1۳۹ رو سال هفدهم» شماره اول (پیاپی ۳۳)» بهار و تابستان ۱۶۰۰
تاجیک» محمدرضا (۱۳۸۱). مقدمهای بر استراتژیهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران.
تارورنیه» ژان باپتیست (۱۳۳۹). سفرنامه تاورنیه (نوری» مترجم). تهران: کتابخانه سنایی.
تقوی» مهدی؛ محمدی, تیمور؛ شاکری» عباس و نصر اصفهانی (۱۳۹۶). «محمد» مدیریت
جاوید. محمدجواد (۱۳۹۱). روش تحقیق در علم حموق. تهران: مخاطب.
جمالزاده» ناصر و درستی » احمد (۱۳۸۹). «جامعه شناسی سیاسی دولت: گسست در پيوند
نخبگان و ساخت دولت در عصر صفوی»» دانش سیاسی. ۲(1۹)» ۷۳-۱۰۹
حاجی یوسفی,» امیر محمد؛ بغیریف علی (۱۳۹۰). «وضعیت مطالعاتی تدوین سند استراتژی
سانسون (۱۳۵۹). سفرنامه سانسون: وضع کشور شاهنشاه ی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی؛
تحقیق و مطالعه دقیق درباره آداب و احلاق و حکومت ایران.(تقی تفضلی» مترجم) تهران:
سیوری» راجر (۱۳۸۰). ایران عصر صغفوی (کامبیز عزیزی» مترجم). تهران: نشر مرکز.
شاردن» ژان (۱۳۶۰). سیاحتنامه شاردن (محمد عباسی» مترجم). تهران: امیرکبیر.
طباطبایی» محمد؛ حسینی» سید محمد حسین (۱۳۹۹). «تاثیر ژنوم ژئوپلتیک کشورهای ساحلی
دریای خزر بر امنیت ملق خههورّی "اسلامی.ایران»+ دانش سیاسی, ۳ ۲(۱)» 2۹۱-4۸۹
فلسفی» نصراله (۱۳۵۸). تاریخ زندگانی شاه عباس اول. تهران: دانشگاه تهران.
فوران» جان (۱۳۸۰). تاریخ تحولات اجتماعی ایران (احمد تدین» مترجم). تهران: رسا.
قمی» قاضی احمد (۱۳۵۹). خلاضهالتواریخ (به تصحیح دکتر احسان اشراقی). تهران: دانشگاه
کریمی موغاری» زهرا و خرمی مقدمی, آزاده (۱۳۹۶). «بررسی عملکرد اقتصادی ایران در عصر
صفوی و مقایسه آن با اروپای قرن ۱۷ با رویکرد نهادی» نشریه برنامه و بودجه. ۲(۹) ۰۱۵-۶۸
قیصری,» نورالله (۱۳۹۲). «امنیت پایدار نظام جمهوری اسلامی ایران» داش سیاسی. ۱(۹)»
کوزنتس (۱۳۷۲). رشد نوین اقتصادی (مرتضی قرهباغیان مترجم). تهران: موسسه خدمات
نش ساختارهای مالی در نقویت امنیت ملی در دوره صفویه /امیرحسین شمامیزاده و دیگران سر ۱۳۷
ماندلن» رابرت (۱۳۷). چهره منغیر امنیت ملی (پژوهشکده مطالعات راهبردی. مترجم). تهران:
موسوی دالینی» جواد؛ مودت, لیدا و حکیمیپور اکبر (۱۳۹۷). «کاربرد اصطلاحات مالی در
نظام دیوانی عصر صفویه»» فصلنامه تاریخ اسلام و ایران. ۳۷(۲۸)» ۱۶۹-۱۷۳
ورداسبی» ابوذر (۱۳۵۶). علل کندی و ناپیوستگی رشد فتودالی در ایران. تهران: چاپار.
| نبود امنیت ملی بر ساختار مالی هر کشور تأثیر می گذارد و همچنین نبود ساختار مالی مناسب در هر کشور بر امنیت ملی آن کشور تأثیر می گذارد و کشور را به خطر می اندازد . در دوره صفوی وجود ساختارهای مالی یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر تقویت امنیت ملی به شمار می آمد و حکومت با تکیه بر منابع مالی به برقراری امنیت می پرداخت. این پژوهش ذیل پارادایم تفسیری و با استراتژی (راهبرد) پژوهش کیفی به منظور تحلیل «نقش ساختارهای مالی در تقویت امنیت ملی دوره صفوی» با الگوی تحلیل محتوای کیفی به رشته تحریر درآمده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ساختارهای مالی به شیوه های مختلف، ازجمله افزایش درآمد مالی دولت برای ایجاد ارتش منسجم، ایجاد امنیت راه ها و مرزها، گسترش ارتباطات تجاری، تأسیس کاروان سراها و جاده ها و پیشگیری از انفعال سیاسی و اجتماعی در تقویت امنیت ملی در دوره صفویه نقش بسزایی داشت. |
7,121 | 517992 |
( 21 6 200 زع تسیک +لنفصط .۳۵۵ مصحطع1 ۸ ۵۶ جازه نصت] .3
00 لوط تانق ۳-9 1۳۵0 مصقتطع 1 ,3100 عصح رد2 ۵۶4 ونکه نخصتا مخصعصععدص/3 1و5 که اصعصد م26 4۰
,۲۵1005 وزانکهنصتا وهع۸ هام۸ فص خصعصمع 3/0 ۵1 جله ۲ خصعصععقصق 2/1 ۵۶ 130606 .5
6 ۵۶ 006 کز 05اه مگصذ کاس 6 زکصعطاع رصم ما ککعععه ص3۳0 توف 130000
عز ۲۵5۳ 201672008 ماج خصقا دمص اکمص عطا وواف۵غ متا بکععدمالقط «مزم ۳
15۶0۳۳۵0 ۵۶ [۵ ۳0۷ 200 ,عع510۳2 ,266655 لزق 10 مصطع هه مگصز کم عکد ۲۳۵
۵ صعزدع4 ۵ ۹ عصنه و500 ص۳60 عط) ,156۳610۳6 مصعاکری صوناطانعنل صعس عط]
کز 2700 ۲۶6۵۲ عزقق0 ۵۶ 00056 ۵ ۵5 03860 کز وروی اصم5م۳م 156 تک0م0ط 2
-نطع5 ۵ ۷۵5 [۵۵ صمعلام قاعل عط1 مصمنعلامی قاقل گم عصعا صذ ماه
7ازع 0 060ص صمنهاحام0م اععناعناهاد عط 1 16 6اه لمع 1ص 5060
0 6ق ]۷۳۵ که لا ۵۶ اعزطانی عط) از معنانصد؟ ۷6۳۵ مطان 0۳018505
.0 ۵۶ عاونصطلع) دمص عطا انس ممطاعص عصنامسدد 0عاععنها ج 0هه ,کعتنانه عبرم
6 0صه موصنلی 521606 فص ماهنحه م0060 عدزعت 260 هه ۵۳۵ قاحل #عامملزی 156
,0۳۵05 عناق ,کعمععنی لقصاصع ۵۲ 56۲ ج ۵۶ کاعژعدیم اعلومص هس 15۵ تعاایوم 1
1 0۶ 0۳6006065 200 ,کعزع 5026 ,کعاطاه۷ ص36 مکاتعاصم 7ر552۳ م36
8 11 عام۵ آهانونهه ۶و عفن عطا اقطا فندک 56 صف از ,اه عصعع 13 ما۲0
۰ ,۲۵۵۳۹ کام۳0ی عطا صز کاکزناه هه کمک عصزکتاط ۲۵ کااع60ط ککعلاصهی
-300 36 اجه وصه لآزه 0 ۳۵112066 ۳066 ما کنما ۶و اصعصم10ع/ع0 عط 8و1
طنقطل عله۷ عونه کاذ از باعحاوصز عکعنسما کادمی عطا ومکنظ 6۲003۰ 0۳0۵
۲ 0ص2ط 0136۳ ع6ط 0 0صه کاعنسام 0عصمعصدی والهانهنک طانس 0ععق؟ دز وصقط عده عط۲
داز 200 مط016500۵0 اکا۲۵۲ ,۲۵۵۵ 3361 ,۳۵6 که صنه۳ه ۲۵ که طعنه کمع ی عزکه 0
6 .(2022) .38.7 مصقساممنطعو12 ۸ .از منفقصص 3/0 مک مزع حنص۸ 5.36.3 مفققط مش نوزمگا نطصادک +علنسه عنطی عن
117-2 ,(3) 14 ,70۳۵ 14ع 1/0096 رگ 10۵51۰ کادمی عط هز کسام هص5 که عدنام ۵۵
736۵11 220 506065 500۳1 ۵۶ واه۳ مصق۲طع 1 ۵1 وازده نصتا +ممطوزاطا0۵
1 161000 توص 00۳۲ عط) ۵۶ خعزمتم ما مهد عطا
1 ,2965 هاهل ماه مدز ۳و کعنمععای 4 فص کامعدم
4 ۵68068 7 00 کامع دم 31 1060 جمعاصنذ کمک
,10015 5۳0۵۳ گو 6610 عط صز کوصمتواهط عط انم فعصعندعل
۵ که 0۳0۳5 0۶ ۵10 عطا هز 56 صف ترونه عنط صز دمص ۲۳6
0۵1680۲ ۳۵ صز مصمناع5 وصناع0 مه وصه ععخصعی دی 0زمه3
6۰ 200 06 عصنان ۵۲ کععصعنوعکصم عطا حز 0ص ناهد
۵5 ۳۵۲ ۶10۳ ۵۶ امه عط مدوناع5 کعلهادطاه عط) جز مکله۸
۵5۷ ععانآ باه 0010160 ۳۵۲۵ ۳۵962۳3 اکقم ص 60560 501
۵562 00601 ۵۶ کااوم۳ عطا ۵ 8 تمه لفط +عصعاطاو0۳
۵ 20001 علقنقژه عطا اقط ۳000560 کل از م1۳۵9 0 1۵۵07
0 300 مسنط ط امط ۲۵ خعمیمت ای صصنکزی عنکصعطاع 0۳0
65 لو 0ص وصزکد احمطزی عصمل کدی حلعومومت عط 1 توصنو ۳
50000 عطا طاژی سوزم1 نطملهک م۸ بوط ۵۵ کم معمهم 156
40 00 امعم صزعک130 ومصسصقطا/3 5060 0۶۰ .31۳ که ععنه هه
1665 0۶ کاناگدی مد عملععل کمطانه ۲۳6 +اکعماصز که عناکد۲
0 0۷۵۲۵۵6 ملصقطغ مغ عمانا 01۵ ماه 156 +کاصحصو لام مصل ۸
۵ 0۳۵16990۲5 ۲۵۶06060 6ط که ۵1۱ که و50 کنط دز همهم
۶ معا 6 دز صکا وصناد ماع 1۵۳ ملگ اصقاومصز
85 200 ۳۵۹6۵۲6 1160م مه ۵۶ کصطعع حز ۵عنامصه کی رون کنط 1
۶ وزوراهده 136 101610۷۰ ۳60 5- نع ج ونکت ۵عسوصم
0۳01060 ک وناز 36 ۵ 2960 ۳۵5 هاعل ع هناهد عط1
:65 طنقص عمط کم عاعنعصی ماع کنط1 بکوه50 6 مصنطم۲
5005 00 کا۳و0 5 :ع نز مکلهنشئه ۵۳۵۵ مصه خصعسه)
,۷۵۱۵3 200 500۳1 1/۵۲ عط صز کعفایعه هه 5عع ۵2
۵ م۵ط۶ 6۲5 ط6 3 اند 0صه ,کعانان0 ۳۵ 10
0 دنق 156 ,16۳6۹ 15 بوط 0ع عنام که د0ناه 53
او 06و۳1 عطا ۵5 رود امعم عط) هز صمفعلای حاهل ۶و
4 نع 50606 156 معا عاصز مععل مه نها نصعو
5 گو ۳۵۳86 106 2 00۳ 160 نوم کاع مه ,1066/5 15 13
1۵66۳ ۱۳۵۲۵ (لعنط ۶ ۵1 121 کامععصم مقلنصند کم صمامصنصناه
۳۵۵۷۷ بععهای کنطی که وانععل 0۳۵6 ,16۳ص عط کم ما عطا
5 0069 6 ۵ فعلوم عامطانم عطا 0۶ اع5 عطا ,ککع ۳0 کزدتواه20
از ۳و ۳۵066 لاله ما۳0 0۳۵۷۵۵1 ۵ 0۳060 صز 1۵00۵0
6 1۵۳۵ اهطا کامعصی معادعی فصه اعد عاوصند ج دز #معهام
,5671065 هه ,کطعا کر هناهد رکععز 50 هنو ناهد دوز
ول ,ص30 ۳ععاصز ماه مدز ۳و کعنموعای 7 مصنلو از
ع6 1۳ 1و صعزدعل عطا دز ماج 110/05 عطا ۶۵۳ کاآنوم۳
از نکیعع2 ,1305 6 منک ۳۵۹۵۷۵ نامه وه 40ص ماد
عظیم صلاحی کجور۱* ۵ سید محمدحسین رضوی 02۲ » سعید امیرنزاد "02 » نصرالله محمدی 02۲ » محمدجواد تقیپوریان ۸ 02
۱ نویسنده مسوّول» گروه مدیریت ورزشی» دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی» دانشگاه شمال, آمل؛ ایران. رایانامه: :00.607 0ل2نر 2 نطهلده نزمه
۲ گروه مدیریت ورزشی» دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی, دانشگاه مازندران» بابلسر ایران. رایانامه: 0ع. 1322115010087211
۳ دانشگاه هنر تهران» ایران. رایانامه: 603 .81۳021 6[2060 5.20۳
۴ گروه مدیریت ورزشی» دانشگاه پیام نور» تهران» ایران. رایانامه: 11_500۳107/21000.20
۵. گروه مدیریت» دانشکده مدیریت و حسابداری» دانشگاه آزاده چالوس» ایران. رایانامه: جط0ع.8۳02:1 091۳۷۵60[
ات بووین مقذمهافراهمساختن اقابلی ذسترسی بذ اطلاعات جانع گزدشگری یکن از چالشنهانی+عملاه اسق بیشنک مهمترین
عامل شتابدهنده گردشگری بهکارگیری فنآوری اطلاعات» دستیابی» ذخیره و بازیابی اطلاعات در نظام توزیع
گردشگری است. ازاینرو تحقیق حاضر با هدف طراحی الگوی گردشگری هوشمند در صنمت ورزش انجام گرفته است.
0 روش پژوهش: پژوهش حاضر بژاساس هدفیا از نوع تحقیقات بنیادی و برحسب گردآوری اطلاعات اکتشافی است.
ریخ بازنگری: ۱۳۹۹/۱۰/۲۲ ابزار کردآوری دادهها مصاحبه اعمیق 6 لاختاریا ۳ جامعه آماری شامل استاذان دانشگاهی آشنا با موضوع
تاریخ پذیرش: ۱۳۹۹/۱۱/۲۳ کردشکری و همجنین منطلوسوو ی کیت ورن الا ورین هدفمند با تکنیک کلولفبرفی استفاده شد.
تاریخ انتشار: ۱۳/۸/۲۵ دادههای جممعآوری فده با ۱ وهای لا ره یی تحریدومحلیل شده و آلگری نهایی استخراج
یافتهها: مدل نهایی از مجموع مقوله محوری» شرایط غلی» بسترها و زمینههای لازم» متغیرهای مداخلهگر راهبردها و
کلیدواژهها: پیامدهای گردشگری هوشمند برای صنعت ورزش تشکیل شده است:
صنمت ورزش, نتیجه گیری: استفاده از ابزارهای دیجیتالی منافع بیشماری را برای کسبوکارها و فعالان صنعت گردشگری ورزشی
کدگذاری, بهدنبال خواهد داشت. از جمله توسقه گردشگری#ذر رآسگای کاهش اتکا به: نفت و خروج از اقتصاذ تکمحصولی.
گریشگرقه همچنین صنعت گردشگری ورزشی با زنجيره ارزشی منحصربهفرد خود از یک طرف با گردشگران متحولشده
هوشمند دیجیتالی و از طرف دیگر با فضاهای اساسی چون مبدا سفر» مسیر سفر» مقصد گردشگری و محیط بیرونی آن
استناد: صلاحی کجور» عظیم؛ رضوی» سید محمدحسین؛ امیرنژاه سعید؛ محمدی؛ تضرالله و؛تقیپوریان» محمدجواد (۱۴۰۱). ارائه الگوی کیفی گردشگری هوشمند در
ناشر: دانشگاه تهران» دانشکده علوم ورزشی و تندرستی. ( نویسندگان. کت
در سالهای اخیر برای اداره موّثر سازمانهای ورزشی و رضایت ورزشکاران و شرکتکنندگان در برنامههای ورزشی مدیران ورزشی با
مشکلاتی مواجه شدهاند. در فرایند پیچیده شدن مدیریت در ورزش کشور تجاری شدن بیشتر رشتههای ورزشی» تورم» هزينه بالای
ساختوسازها و خرید وسایل و تجهیزات ورزشی» افزایش دستمزدها و بالا رفتن سطح توقعات و انتظارات و مقررات دست و پاگیر
دولتی» میتواند دخالت داشته باشد (جمشیدی و شکیب زاد ۱۳۹۷). امروزه حتی فرق نمیکند که ورزش از چه نوع و چگونه باشد (برای
کسب مهارت فنی و تیمی» درآمدزایی» کسب افتخار ملی یا کسب سلامت روان و تن)؛ بلکه بحث مهم این است که ورزش در شرایط
کنونی در بسیاری از جوامع و فرهنگها بیشترین توجه و سرمایهگذاری و برای توسعه و کسب درآمد بیشتر از آن انجام میگیرد و
بهعنوان یکی از مهمترین فعالیتهای گستردهه اقتصادی شناخته میشود (امامی و خرمدوست» ۱۳۹۷). در این میان مقولهای که در حال
حاضر دولتمردان کشورهای مختلف برای رشد اقتصادی کشورهای خود بر آن تأکید دارنده بحث گردشگری است. یکی از این
بخشهای مهم و پراهمیت ورزش است که عامل ایجاد انگیزه برای گردشگران است و قابلیت تبدیل شدن به یک امر فرابخشی در
صنعت گردشگری را دارد» که از آن بهعنوان «گردشگری ورزشی» نام برده شده است (ورمقانی» مهتاب و محمدپناهی» ۱۳۹۷).
توسعه هر صنعتی نیازمند زیرساختهایی است» در صنعت گردشگری نیز زیرساختهای متفاوتی چون زیرساختهای فیزیکی,
تکنولوژیک» سیاسی» اقتصادی» اجتماعی» تعریف میشود (آنتیروکو والکاما و بایلی! ۲۰۱۴). در دنیای امروز جنگ بر سر دادههای باارزش
و اطلاعات است. صنعتی میتواند راه توسعه را پیش بگیرد که با کمک بعد تکنولوژیک بتواند خواستهها و نیازهای مشتریان خود را
سریعتر شناسایی کند و به آن پاسخ مناسبی دهد. این امر .در صنعت گردشگری ورزشی نیز مستغنا نیست و فناوری میتواند در خدمت
این صنعت و گردشگران قرار گیرد (هریسون آو همکاران»۲۰۱۰۰). فناوری از موّثرترین نیروهایی است که به زندگی مردم شکل میدهد.
فناوریهای جدیدی که بهتر نیازها را تأمین میکنند. زمينه افزایش سرمایهگذاری و فعالیت اقتصادی را به همراه میآورند (گرتزل آو
همکاران » ۲۰۱۵). صنعت گردشگری همواره در خط مقدم بهکارگیری فناوری بوده است (آنتیروکو والکاما و بایلی» ۲۰۱۴). بررسی
فناوریهای نوین صنعت گردشگری» علاوهبر آگاهی از مزیت استفاده و آشنایی با نحوه بهکارگیری آنها به کسبوکارهای فعال در این
صنعت که از پیشرفتهای فناوری بیاطلاعاند یا در خصوص بهکارگیری آن تردید دارند. کمک میکند تا شکست ناشی از این بیتوجهی
را تجربه نکنند (استبان کاریا؟ و همکاران» ۲۰۱۷). بهکارگیری فناوری در صنعت گردشگری» گردشگری هوشمند نام دارد (لی*و
گردشگری هوشمند صرفا پيامد توسعهه گردشگری نیست بلکه کاتالیزوری است که خدمات سنتی صنعت گردشگری را به خدمات
مدرن صنعت گردشگری تبدیل میکند (هک و وروست؛ ۲۰۰۷). همچنین گردشگری هوشمند بهعنوان رویکردی جامع شناخته شده
است که اطلاعات گردشگری» خدمات مربوط به سفر مانند مقصد غذا حملونقل» رزرو راهنمای سفر را بهراحتی از طریق فناوری
اطلاعات به گردشگران ارائه میدهد. هدف کلی از گردشگری هوشمند ایجاد رابط بین بازدیدکننده و مقصد برای یک جهت واکنشی
بهمنظور حل نیازهای خاص است (تو و لیو؟ ۲۰۱۴). متأسقانه تحقیقات اندکی در زمینه نقش فناوری در توسعه گردشگری,» بهویژه
ورزشی در نواحی مختلف کشور انجام گرفته است. همچنین برخی از مشکلات موجود در سیستمهای کنونی را میتوان قابل قبول نبودن
صحت اطلاعات» عدم دریافت بهموقع اطلاعات, زائد و غیر مرتبط بودن اطلاعات» زیاد بودن هزینههای جمعآوری اطلاعات» عدم
مطلوبیت ساختار توزیع اطلاعات و ناهماهنگی سیستمها و سازمانهای مرتبط عنوان کرد. ولی تاکنون پژوهشی مبنی بر ارائه مدل
فراهم کردن قابلیت دسترسی به اطلاعات جامع گردشگری یکی از چالشهای عمده است. بدون شک مهمترین عامل شتابدهنده
گردشگری بهکارگیری فناوری اطلاعات» دستیایی» ذخیره و بازیابی اطلاعات در نظام توزیع گردشگری است. هرروزه سیستمهای مختلفی
برای راحتی مسافران و گردشگران طراحی میشوند. سیستمهای راهنمای محصولات و خدمات. اطلاعات مورد نیاز مصرفکنندگان را
فراهم کرده و فرایند تصمیمگیری آنان را در انتخاب مقصد اسکان را تسهیل مینمایند (استبان کاریا و همکاران» ۲۰۱۷). در بازار پررونق
گردشگری ایران با پتانسیل عظیم که آن را جزو ۱۰ کشور بالقوه در ان حوزه قلمداد میکنند سهم ایران از گردشگری تنها ۰/۱ درصد
تولید ناخالص ملی است و هنوز سیستمهای اطلاعاتی گردشگری در ایران رونق نگرفته است (حمزهلو فرد, ۱۳۹۵) درحالی که بازارهای
الکترونیکی گردشگری از طربق حضور همهجانبه و فعالیت شبانهروزی برای هر فردی در هر کجای دنیا از طریق شبکههای ارتباطی
بهراحتی قابل دسترسی است. محققان از طریق فنآوری به استمرار رابطه بین مشتری و عرضهکننده محصولات صحه گذاردند (گرتزل و
صنعت گردشگری اولین صنعتی بود که از مزایای فناوریهای سیار استفاده کرده است. مسافران میل دارند در طول سفر اطلاعات
مورد نیازشان در زمان و مکان موردنظر در اختیارشان قرار گیرد (سرفرازی» فیض و حاجیزاده» ۱۳۹۱). با وجود افزایش قابل توجه
گردشگر خارجی در سالهای اخیر در ایران» کارشناسان معتقدند که صنعت. گردشگری در ایران ظرفیت بهمراتب بیشتری از این میزان
است و به دلیل برخی محدوديتها نظیر محدودیتهای زیرساختی» سیاسی و برنامهریزی» تبلیغات مناسب و ... ایران نمیتواند از همه
ظرفیتهای خود برای جذب گردشگر استفاده کند (ورمقانی» مهتاب و محمدپناهی» ۱۳۹۷).
لزوم توجه به گردشگری ورزشی و استفاده از فناوریهای نوین در جهت گسترش آن و استفاده کردن از مزایای بیشمار اقتصادی آن
برای کشورها تحقیق و تتبع در زمینه رابطه بین گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه گردشگری ورزشی را ضروری ساخته
است (مهدیزاده» رضایی و قربانی» ۱۳۹۳). در عصر حاضر دگرگونی ژرف تکنولوژیکی,» سازوکارها و شرایط و در نتیجه بحثهای تکنیکی
و فنی بهسوی پیچیدگی,» تنوع و ظرافت بیشتری گرایش یافته است (معین فرد و همکاران» ۱۳۹۰). در این میان دگرگونیهای اقتصادی
مهم حاصله دربرگيرنده شماری از روابط تولید پیچیده» فراگیر و روابط مبادلاتی است که در امر جهانی شدن روندی رو به گسترش دارد.
بر این مبنا گردشگری ورزشی نیز که در رویکردی خاص در هزاره سوم مورد توجه است» تحولاتی را پذیرا شده که به فراگیر شدن آن
منتهی شده است (جمشیدی و شکیب زاد» ۱۳۹۷). تحولات خاصل از مباخث یادشده در زمینه گردشگری ورزشی در دوسویه تأثیرگذاری
از یک سو به شکلگیری گردشگری الکترونیکی منتهی شده و از دیگر سو شکلگیری گردشگری هوشمند را سبب شده است و با رشد
سریع فناوری اطلاعرسانی در چارچوب نظام مبادله الکترونیکی و سرعت بخشیدن به امر بازاریابی و مسافرت» کاهش هزینهها و دستیابی
به بازارهای جدید را در زمینه گردشگری ورزشی فراهم آورده است (امامی و خرمدوست, ۱۳۹۷).
گردشگری هوشند با هدف آزائه: زافحلسایی, که به اتیازهای مربوط بد سفرهای ویژه میپردازه سیستمهای هوشمند: که استفاده: ز
بهکارگیری اطلاعات برای برآورده کردن نیازهای کاربران را میسر میسازد بهعنوان مفهومی در مدیریت سازمانها و سیستمهای کلان
بهعنوان یک اصل در حال ظهور است (کیم؛ چونگ و لی! ۲۰۱۱ نقش فناوری در توسعه صنمت گردشگری ورزشی از دو جنبه قابل
بررسی است: یکی بهکارگیری فناوری اطلاعات در اطلاعرسانی و ارائه خدمات گردشگری که به معنای استفاده همهجانبه از پتانسیلهای
صنعت فناوری اطلاعات جهت توسعه زیرساختهای صنعت گردشگری ورزشی است و دیگری گردشگری هوشمند که به معنای استفاده
از فناوری و الکترونیکی شدن منابع گردشگری موجود يا حتی فضاهای ساختگی است (گیبسون! ۱۹۹۸).
استفاده از ابزارهای دیجیتالی منافع بیشماری را برای کسبوکارها و فعالان صنعت گردشگری ورزشی بهدنبال خواهد داشت که در
این زمینه اشتغالزایی و پایین بودن متوسط سرمایهگذاری برای ایجاد هر شغل از یک سو و رشد سریع تقاضا برای ارائه خدمات با
استفاده از ابزارهای دیجیتال و هوشمند در زمینههایی چون بازاریابی و تبلیغات» برنامهنویسی و تولید محتوا برای سایتهای اینترنتی و
شبکههای اجتماعی و تغییر نگرشها و پیدایش استارتآپهای تخصصی گردشگری» نگاه ویژه و تخصصی به این شکل از فعالیت را
پراهمیت میسازد (زکیزاده و نوبخت رمضانی» ۱۳۹۶). در عصر تحولات ارتباطاتی و اطلاعاتی و روند رو به رشد و پرسرعت تغییرات
دیجیتالی؛ توجه و اهمیت دادن به اصلاح روشها و فرایندهای اجرایی فعالیت و ایجاد تغییر در نگرشهای سنتی با ابزارهای نوین موجب
کاهش هزینههای عملیاتی» بازاریابی و ارائه خدمات و زمان اجرای کار میشود که عنصر حیاتی رضایت مشتری و مدیریت صحیح ارتباط
با آنها را محقق خواهد ساخت (تو و لیو ۲۰۱۴). با نگاهی گذرا به وضعیت صنعت گردشگری ورزشی در ایران» جای خالی فناوری
اطلاعات و استفاده از این صنعت بهخوبی حس میشود. متأسفانه بیتوجهی به استفاده از تکنولوژی و فناوری اطلاعات میتواند ضرر
جبرانناپذیری حتی به شيوه سنتی گردشگری وارد کند (حیدری و حیدری» ۱۳۹۶). با این حال تاکنون حرکت جدی و برنامهریزیشدهای
بهسوی گردشگری هوشمند ورزشی انجام نگرفته است و بهدلیل نبود زیرساختهای قانونی و حمایتی لازم» پذیرش فناوری بهطور
صحیح انجام نگرفته و بهواسطه آن نهادینهسازی در کسبوکار موجود در گردشگری هوشمند به انجام نرسیده است. ازاینرو ضروری به
نظر میرسد تا توجه کافی از سوی سازمانهای مرتبط دولتی و خصوصی به بخش گردشگری ورزشی اتخاذ شود و تلاشهای لازم
بهمنظور ایجاد آمادگی برونسازمانی و در پی آن پذیرش گردشگری هوشمند و پیادهسازی و نهادینه کردن آن انجام گیرد.
پژوهشهای بسیاری مبهویژه در دهه اخیر از جوانب مختلف در کشورهای مختلف به این موضوع پرداخته و راهکارهایی برای
بهرهگیری هرچه بیشتر از فناوریهای موجود ارائه دادهاند. اما از آنجا که پژوهشها و همچنین کاربردهای این موضوع در گردشگری
ورزشی ایران» پیشرفت چشمگیری نداشته و با توجه به چشمانداز توسعه گردشگری داخلی و خارجی در ایران» نیاز به فهم عمیق و جامعی
از موضوع احساس میشود. آزاینرو پژوهش حاضر بر آن است تا به طراحی الگویی گردشگری هوشمند در صنعت ورزش ایران بپردازد.
در این قسمت نتایج پیشینههای مرتبط با تحقیق حاضر دز داخل*و*خارج از, کشور ازائه شده است.
در این پژوهش یک سیستم خبره مبتنی بر دانش, بهعنوان دستیار هوشمند راهنمای گردشگری در ایران» ارائه شده است. این سیستم شامل
فصیحفر و حکمآبادی پایگاه اطلاعات تمامی مناطق و شهرهای ایران است که با در نظر گرفتن معیارهای مدنظر گردشگر برای سفر و با طی زنجیره استنتاج توسط
(۱۳۹۳) موتور استنتاج طراحی شده» مناسبترین مقصدها را با ارائه اولویت, همراه با اطلاعات جامعی از آن منطقه و مسافت بین آنها همچنین هزین
مهدیزاده و همکاران بین سیستم اطلاعات موجود گردشگری با طرح مفهومی مطلوب تفاوت معناداری از نظر سرعت» مرتبط بودن و دقت و صحت اطلاعات وجود
(۱۳۹۳) دارد. همچنین تفاوت معناداری در فاکتور مرتبط بودن اطلاعات بین اداره ورزش و جوانان و میراث فرهنگی و گردشگری مشاهده شد.
ارائه الگ وکیف ی گردشگری هوشمند در صنعت ورزش ۳۳
با استفاده از تکنیک 51701 و بررسی متغیرها و مجموع مولفهها و یافتههای پیشین» و موّلفهها و عوامل کلیدی گردشگران» مردم» عوامل
قاسمزاده (۱۳۹۷) ۰ نهادی و زیرساختی و همچنین اولویتبندی آنها در قالب مجموعهای از پیششرط برای بهدست آوردن نتيجه مطلوب جهت جوامع هوشمند
+۰موّلفه بهعنوان کارکردهای هوشمندسازی مقاصد گردشگری تحت عنوان پیشبینی آب و هوایی هوشمند. پیشبینی ترافیکی هوشمند,
سیستم اطلاعات گردشگری هوشمند» سیستم» ایمنی هوشمند» محیط هوشمند؛ اقتصاد هوشمند؛ حملونقل هوشمند شهروندان هوشمند,
کوکبی و برمایه ور سایبرپارک با سه حوزه عملکردی اصلی شامل ذیاثران و گردشگران؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضاهای گردشگری شهری شناخته
(۱۳۹۸) میشود. در واقع سایبرپارک از طریق برهمکنش این سه حوزه و شکلگیری فعالیتهای مشترک بین این حوزهها بهوجود میآید.
تان و همکاران آنها خدمات گردشگری هوشمند را به دو گروه قبل از بازدید و در حین بازدید» طبقهبندی کردهاند که خدمات مربوط به نقشه و راهنماها از
(۲::۷) بیشترین محبوبیت برخوردارند, درحالی که خدمات مربوط به بازیهای گوناگون» کمترین محبوبیت را دارند.
کیم و همکاران تجربه سفر و تجربه فناوری بهطور مثبت بر مفید بودن و سهولت استفاده ادراکی اثر میگذارند و موجب پذیرش استفاده از وسایل هوشمند
مواویی و بالری باتوجه یه گسترش ,انبوه خدمات او وسایل موشمد همراماچالش پیش رزوی امروری رک ادلیل او بچگونگی پذیرش ها عدم. پذیرشن ان
دو بعد از تغییرات را که موجب تحول در گردشگری میشوند نام میبرند: بعد نخست, اشکال جدید گردشگری که این صنعت را از گردشگری
انبوه جدا میکند و دومین بعد» گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیراتی که بر خلاقیت» تولید و مصرف محصولات گردشگری گذاشته
است. آنها از فناوری اطلاعات و ارتباطات بهعنوان عاملی نوآورانه یاد میکنند که میتواند فرصتهایی را برای مهندسی مجدد و تجارت
مفید بودن ادراکی» بههمراه سهولت استفاده ادراکی» خودباوری و تأثیرات اجتماعی موجب تمایل رفتاری به استفاده از خدمات گردشگری
هوشمند میشوند درحالی که هزینهها موب کاهش این استفاده خواهند شد.محققان نتیجه گرفتهاند که فراهمکنندگان خدمات باید بهمنظور
جذب هرچه بیشتر گردشگران بر تأثیرات منفی هزینهها غلبه کنند.
با توجه به بررسی پیشینههای مرتبط با موضوع» میتوان گفت که تحقیقات هر کدام در حوزهای از صنعت گردشگری هوشمند انجام
گرفتهاند. با توجه به اینکه در تحقیقهای مورد اشاره همه غوامل موجود از جمله مولفههای تأثیرگذاره عوامل مداخلهگر و عوامل
تسهیل کننده و پیامدهای آن مورد اشاره قرار نگرفته است مدل جامعی بهحساب نمیآید. ازاینرو لزوم توجه به این حوزه از صنعت
این پژوهش از نظر هدف پژوهشی کاربردی و برحسب گردآوری اطلاعات کیفی بوده و با استفاده از مصاحبه نیمهساختاریافته انجام گرفتد
تجزیهوتحلیل دادههای کیفی بر اساس دستورالعمل ارائهشده توسط اشتراس و کوربین (۱۹۹۸) انجام گرفت (کوربین و اشتراس!
۴ این شیوه شامل سه مرحله اصلی: کدگذاری باز کدگذاری محوری و کدگذاری انتخاب است. در کدگذاری باز مفاهیم از متن
مصاحبه استخراج شد و در کدگذاری محوری چند مفهوم با هم تشکیل یک مقوله را دادهاند و در نهایت در کدگذاری انتخابی ارتباط بین
مقولات و ابعاد مشخص شده است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی مسئولان مرتبط (فعلی و سابق4 مشتمل و منتخب از متخصصان
و مدیران ورزشی و مدیران اجرایی در وزارت ورزش و جوانان» مدیران اجرایی بخش گردشگری و اعضای هیأت علمی که در حیط
گردشگری پژوهش انجام دادهاند هستند. در این پژوهش» از روش نمونهگیری گلوله برفی استفاده شد نمونهگیری تا زمان رسیدن به
اشباع نظری یعنی نقطهای که دیگر اضافه کردن نمونههای جدید تأثیری در توسعه مدل یا نظريه پژوهش ندارد؛ ادامه یافت. اشباع نظری
با انجام ۱۵ مصاحبه حاصل شد. روش اصلی گردآوری دادهها تکنیک مصاحبههای عمیق نیمهساختاریافته است که در آن محقق از قبل
موضوعات و عناوین لازم برای پوشش دادن به اطلاعات را آماده میکند» ولی پرسشها بهصورت باز و کلیاند؛ یعنی از قبل تهیه
نمیشوند و جریان مصاحبه تا حد زیادی متکی بر پرسشهایی است که خودبهخود در تعامل مصاحبه گر و مصاحبهشونده پیش میآیند.
برزسی هحت علمی, مطالعات ی قاط چهاز مان قابلت: اعتیازه قابلیت اانقالپذیری: قابلیت ااقستان, و قأیدپذیری است
(لینکولن و گوباا ۱۹۸۵). این موارد در جدول ۲ ارائه شده است.
جدول ۳. موارد تأییدکننده روایی و پایایی در روش تحقیق کیفی
قابلیت اعتبار نمونهگیری تا رسیدن دادهها به حد اشباع, درگیر شدن طولانیمدت در میدان, چندجانبهنگری دادهها
قابلیت اطمینان بازرسی» مستندسازی پژوهشگر در خصوص دادهها روشها و تصمیمات» چندجانبهنگری پژوهشگر
قابلیت انتقالپذیری وصف مفصل محیط و شرکتکنندگان و تنوع دیدگاهها و تجارب گوناگون مصاحبهشوندگان
تجزیهوتحلیل دادهها از طریق کدگذاری انجام گرفت. در مرحله کدگذاری باز با مراجعه به کدهای اوليه استخراجشده از مصاحبهها
(کدگذاری نکات کلیدی» کدهایی که به موضوعی مشترک اشاره ذاشتند» گروهبندی شدند و مفاهیم را ساختند و از مقایسه و طبقهبندی
آنها نیز مقولهها تعیین شدند. در مرحله کدگذاری محوزی؟ بهمنظور مرتبط کردن مقولهایی اصلی به مقولههای فرعی؛ از الگوی پارادایمی
استفاده شد تا شرایط علی, پدیدهمحوری» عوامل زمینهای, متغیرهای مداخلهگر, راهبردها و پیامدها که اجزای کدگذاری محوری هستند.
مشخص شوند. سپس از طریق کدگذاری انتخابی و براساس الگوی ارتباط شناساییشده بین مقولهها و زیرمقولهها در کدگذاری باز و
محوری: مقولهها به هم سرتبط هدند و نظام تظری مر( ۷۳
کدگذاری باز: همانطورکه جدول ۳ نشان میدهد صاحبنظران در مصاحبههای ۱۵ گانه به گستره وسیعی از عوامل در پاسخ به
سوّالهای تحقیق اشاره کردند. در نهایت با حذف مفاهیم مشابه ۱۲۱ مفهوم از متن مصاحبهها گرفته شده است» بهصورت واضحتر در این
مرحلهه مضمونهای زیادی بهدست آمد که با تلفیق و تقلیل آنها با استفاده از فرایند رفت و برگشتی تحلیل دادهها مجموعه کل کدهای
اولیه به کدهای کمتری تقلیل یافتند» به اینگونه که بهمنظور جلوگیری از تکرار تمام کدهای اوليه تکراری یا مشابه که از لحاظ مفهومی
بسیار به هم نزدیک بودنده در یک مجموعه واحد قرار گرفتند و مفاهیمی را بهوجود آوردند که مقولات را تشکیل دادند در مجموع ۳۲
کدگذاری محوری: فرایند ربطدهی مقولهها به زیرمقولههایشان است این کار بر مبنای سرمشق و الگوی جامع و کلی مرسوم به مدل
پارادایم انجام میگیرد. در این مرحله از کدگذاری علاوهبر گزینش یک مقوله بهعنوان مقوله محوری اجزای کدگذاری محوری مانند
شرایط علی» پدیده محوری» عوامل زمینهای» متغیرهای مداخلهگر راهبردها و پيامدها با استفاده از دادههای گردآوریشده بهصورت جدول
جدول ۳. مفاهیم و مقولات شناساییشده در زمينه سوّالهای مصاحبه
دسترسی به اطلاعات مورد نیاز در هر منطقه جغرافیایی» تسهیل استفاده از تجهیزات مختصاتیاب
توسعه گردشگری هوشمند. تسهیل در انتخاب مقصد سرعت در انتخاب مقصد گردشگری
وضعیت شبکههای ارتباطجمعی» فناوریهای اطلاعاتی مورد نیازه توجه به سیستمهای اطلاعات
جغرافیایی» امکان استفاده از ابزارهای شبیهسازی مجازی قبل از سفر
امکان طراحی مدل برای ساده کردن کار گردشگران» وضعیت آژانسها و دفاتر خدمات مسافربری,
داذن اطلاعات تورها بهتر از گزدشنگری سنقی؛ در اختیار قزار داذن بهتر اطلاعات تور داخلی» در اختیار قزار
کاهش هزینهها انتخاب بهترین مقصد (تمایز» طبقهبندی مناسب اطلاعات» بهبود شناسایی سلایق,؛
ورود فناوریهای جدید توسط دولت به خدمات کشوری» تأسیسات و زیرساختهای مربوط به حملونقل»
امکان» ذخیرهسازی» یکپارچگی و دسترسی به اطلاعات مورد نیاز, نیروی انسانی واجد شرایط و متخصص,
قوانین مناسب حمایتی برای گردشگران» حمایت دولتی از سیستمهای فناوری اطلاعات» قوانین و مقررات
مناسب در خصوص امنیت گردشگران» سیاستها و خطمشیهای حوزه گردشگری» قوانین حمایتی مناسب
در دسترس بودن اطلاعات مورد نیاز سیستم از سوی کارشناسان» پیادهسازی سیستم از لحاظ زمانی,
ایجاد خمات گزوشگری یکپارچه: یکپارچهسازی ,ادها افتراکگذاری دادههای گردشگری: فراهتم کدی
دسترسی به اطلاعات» تسهیل در آگاهی» مشخص شدن تواناییهای مقصد در اختیار قرار دادن بهترین
شخصیسازی اطلاعات» خلق اطلاعات بهموقع» حفظ و نگهداری اطلاعات» سادهسازی عملیات»
خودکارسازی عملیات» افزایش نگهداری اطلاعات» جمعآوری حجم وسیعی از دادهها امکان رزرو هوشمند
دسترسی بیشتر به محصولات و خدمات, ارائه اطلاعات بهموقع» هوشمند کردن سطوح خدمات,
دسترسی به اطلاعات باارزش» ارائه خدمات در گردشگری» بهبود دسترسی به محصولات در گردشگری,
بهبود خرید بلیت و اقامتگاهها در گردشگری» بهبود دسترسی به پرداخت نهایی در گردشگری» بهبود سطح کیفیت
ایمنی دریافت شده» انتخاب بهترین ساعتهای حرکت» تسریع در پاسخگویی
جستوجوی هوشمند و ارائه پیشنهادهای بهتر تجربه بهتری از حس انتخاب مقصد. اطلاعات هتلها و
امکان اقامتی, اطلاعات رفتوآمد و زمان آنها حفظ و نگهداری اطلاعات پیشین, دسترسی به سوابق موتور جستوجوی هوشمند
بهبود گزینههای پیشنهاد خرید توانایی تشخیص رفتار» پیشبینی نوع خریدهای آیندهه بهینهترین ترکیب
اطلاعات؛ ایجاد پیوند بین صفحات مختلف فروش» تزغیب شرایط پرذاخت خوضمای
تأثیر قرار دادن خدمات سنتی گردشگری,» خلق تجارب منحصربهفرد, پهبود خدمات ارائهشده جنبهگرایی
کاهش هزینههای جمعآوری اطلاعات» بهبود ابعاد مقصد گردشگری, بهبود توانایی گردشگری به هم
خلق تجربه توریستی بهتر افزایش خدمات مشتری سرویس محوری ن
به دست آوردن» اطلاعات کمهزینهتر» بهدست آوردن اطلاعات سریعتر بهدست آوردن اطلاعات آسانتر» 4 :
رشد بیشتر نسبت به گردشگری سنتی» ایجاد مزیت رقابتی» افزایش سطح خرید, کمهزینهتر شدن د :
گردشگری, افزایش سطح ارائه خدمات در گردشگری, بهبود رابط با مشتریان در گردشگری» بهبود سطح کارامدی :
رفاه دريافتشده» بهبود حس رضایتبخش از خرید بهبود تجربه خوب» بهبود مدیریت اطلاعات 2
سرعت انتخاب مقصد. پیشبینی برای سفرهای آینده» تجربه توریستی بهتری از سف کارایی
مزایای حاصل از پیادهسازی سیستم گردشگری هوشمند کارامد شدن بهرهوری
مهمترین گام در مرحله کدگذاری انتخابی» ترسیم کدهای منتخب ناشی از مقولات علی» محوری,» راهبردی» پیامدی و زمینهای
است. جدول ۴ الگوی کدگذاری انتخابی منتج از کدگذاری محوری مندرج در سطور بالا را عنوان میدارد.
با استفاده از نتایج کدگذاری باز و محوری» مدل گردشگری هوشمند صنعت ورزش براساس پارادایم ششگانه به شرح زیر خواهد
شکل ۱. مدل پارادایمی نتایج کدگذاری باز و مخوری» گردشگری هوشمند صنعت ورزش
بهمنظور قابلیت نشان دادن مراحل مدل پیشنهادی این پژوهش و نیز مقایسه آن با سایر مدلهای مشابه که در این تحقیق تحلیل
شد گامهای پيشنهادشده برای طراحی الگوی گردشگری هوشمند در صنعت ورزش در قالب جدول ۵ نشان داده شده است.
و سیستم اطلاعات جغرافیایی ۰ 3 »۰ ۰ ۰ ۰ ۰
4 بهدست آوردن اطلاعات 8 ت 8 »۰ »۰ #
سیستم ذخیره و بازیابی اطلاعات ی ت ی ت ت 3
مدل نهایی این پژوهش از مجموع مقوله محوری, شرایط علی» بسترها و زمینههای لازم» متغیرهای مداخلهگر راهبردها و پیامدهای
گردشگری هوشمند برای صنعت ورزش تشکیل شده است. مقوله اصلی (محوری) يا پديده اصلی (هسته) مورد مطالعه پدیده موردنظر,
ایده و فکرمحوری,» حادثه, اتفاق یا واقعهای است که جریان کنشها و واکنشها بهسوی آن رهنمون میشوند تا آن را اداره» کنترل یا به
آن پاسخ دهند. مقوله محوری پدیدهای است که اساس و محور فرایند است. این مقوله همان عنوانی (نام یا برچسب مفهومی) است که
برای چارچوب یا طرح بهوجودآمده در نظر گرفته میشود. پدیده محوری مورد مطالعه در این پژوهش طراحی الگوی گردشگری هوشمند
در صنعت ورزش است که شامل سرویسهای اطلاعات هوشمند گردشگری» خدمات ابری گردشگری هوشمند. اینترنت اشیا بهدست
آوردن اطلاعات گردشگری هوشمند» سیستم خدمات اینترنتی کاربر نهایی» امکان جستوجوی هوشمند. بازاریابی محتوا و هوش
در راستای شرایط علی ۱۸ مفهوم شناسایی شد و این مفاهیم در هفت مقوله دستهبندی شدهاند. شیوه تقسیمبندی مفاهیم بر این
اسان ,بوذه است کف مقاهیم مرتبط و ابید به هم کذ هر یک حوزه خاصن یک قولهرا تشکیل «خاذهاتنه بدطور خلاصفوار قایج مربوظ ید
شرایط علی گردشگری هوشمند در صنعت ورزش شامل سرویسهای چندرسانهای» سیستمهای مکانی (فضایی4 سرویس محوری» واسط
بستر یا زمینه مجموعه مشخصههای ویژهای است که به پديده موردنظر دلالت میکند؛ یعنی محل حوادث و وقایع متعلق به پدیده.
بستر بیانگر مجموعه شرایط خاصی است که در آن زاهبردهای کنش و واکنش صوزت میپذیرد. با جمعبندی مفاهیم و حذف مفاهیم
مشابه ۴۲ مفهوم برای شرایط زمینهای و شامل هفت مقوله یکپارچهسازی اطلاعات» خدمات ابری» پروفایلسازی اطلاعات» به دست
عوامل مداخلهگر شامل شرایط ساختاری که به پدیدهآی تعلق دارند و بر راهبردهای کنش و واکنش اثر میگذارنده هستند. آنها
راهبردها را در درون زمینه خاصی سهولت میبخشند يا آنها را محدود و مقید میکنند. نتایج کدگذاری برای عوامل مداخلهگر در طراحی
الگوی گردشگری هوشمند در صنعت ورزش شامل ۱۹ مفهوم و هفت مقوله مجازشماری» امکان جستوجوی هوشمند. مقیاسپذیری»
میزان تلاش» سیستم ذخیره و بازیابی اطلاعات» قوانین حمایتی» دسترسپذیری بوده است.
راهبردها مبتنی بر کنشها و واکنشهایی برای" کنترل» اداره و برخورد :با پدیده موردنظرند. راهبردها مقصود دارنده هدفمندند و به
دلیلی صورت میگیرند. همواره شرایط مداخلهگری نیز حضور دارند که راهبردها را سهولت میبخشند یا آن را محدود میسازند. نتایج
کدگذاری برای راهبردهای لازم برای اجرای طرح گردشگری هوشمند ,ضنعت ورزش شامل یازده مفهوم و چهار مقوله پایگاه اطلاعاتی»
نتایجی که در اثر راهبردها پدیدار میشود. پيامدها نتایج و حاصل کنشها و واکنشها هستند. پيامدها را همواره نمیتوان پیشبینی
کرد و الزاما همانهایی نیستند که افراد قصد آن را داشتهاند. پیامدها ممکن است حوادث و اتفاقات باشنده شکل منفی به خود بگيرنده
واقعی یا ضمنی باشند و در حال يا آینده به وقوع بپیوندند. همچنین این امکان وجود دارد که آنچه در برههای از زمان پيامد بهشمار
میرود در زمانی دیگر به بخشی از شرایط و عوامل تبدیل شود. نتایج کدگذاری برای پیامدهای اجرای طرح گردشگری هوشمند صنعت
ورزش شامل ۳۱ مفهوم و هفت مقوله جنبهگرایی» زمان انتظار» سرویسمحوری, بازیابی سریع» کارامدی» کارایی» بهرهوری بوده است.
در مقايسه مدل طراحیشده با پیشینههای انجامشده در حوزه گردشگری هوشمند» نوآوری بهوجودآمده در این پژوهش میتوان در
بخش پیشایندها به مقوله سرویسمحوری و مدلسازی سریع و در بخش بسترها به مقوله کیفیت و در بخش پیامدها به مقوله زمان انتظار
و همچنین در بخش موانع به مقوله میزان تلاش اشاره کرد که در تحقیقهای گذشته بهصورت یک مقوله به آنها اشاره نشده بود.
ایران مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه دیگر با معضلات شدید اقتصادی» سیاسی» اجتماعی و فرهنگی مثل نرخ بالای
بیکاری» رشد سریع در سن کار جمعیت» تورم و غیره مواجه است. توسعه صنعت گردشگری بهویژه گردشگری ورزشی با توجه به
مزیتهای مناسبی که در زمینههای اقتصادی, رونق کسبوکار ایجاد اشتغال, بهبود وضعیت زندگی ارتقای انسجاماجتماعی و اشتراک
فرهنگی دارد» میتواند به کاهش معضلات شدید اقتصادی» سیاسی» اجتماعی و فرهنگی کمک کند. با توجه به اهمیت نقش صنعت
گردشگری ورزشی در کاهش معضلات و مشکلات مختلف در کشورها برنامهریزی و توسعه برای ارتقای صنعت گردشگری هوشمند در
ایران اغلب بهدلیل اتکای بیشازحد و بیدردسر به درآمدهای نفتی در حاشیه قرار گرفته است. همچنین طرحهای توسعه گردشگری
هوشمند صنعت ورزش در ایران» بیشتر روی تعداد گردشگری خارجی به ایران تمرکز میکنند و کمتر به عوامل موئر بر ورود این نوع
گردشگر مثل توسعه زیرساختی» سیاستهای کلی حکومتها رسانه و تبلیغات و شرایط سیاسی- اجتماعی حاکم بر جامعه توجه میکنند.
بهطور کلی توسعه پایدار گردشگری هوشمند صنعت ورزش در ایران دارای نواقصی مثل: الف) فقدان جامعیت و یکپارچهسازی» ب)
ناهماهنگی بین و در میان نهادهای مرتبط ج) عدم تمرکززدایی همراه با تمایل به استفاده از منافع حکومت مرکزی و د) فقدان چشمانداز
در نهایت» با توجه به نتایج پژوهش برای توسعه گردشگری هوشمند صنعت ورزش در ایران؛ اتخاذ چشماندازی جامع با توجه به هر
دو سطح خرد و کلان پیشنهاد شده است که با توجه به نتایج این پژوهش عواملی را که در زمينه راهبرد میتواند کارساز باشد» معرفی
از داوران محترم بهسبب ارائه نظرهای ساختاری و غلمی سپاسگزاری میشود. همچنین از سرکار خانم سعیده موسوی بهدلیل
هماهنگیهای بهعملآمده در زمینه مصاحبهها کمال تشکر و قدردانی را دارم.
نا + صمدمعع ععزجع5 توعد عط حز ععنان فک .(2014) .7 .5 موعلندط ع ,. مقصتفا ند ۷ ۷.۰ مه ,ص0غلزو تمه
,323-34 ,(29)3 ,اع نو غ ۸ .ععن هه ا 2ص 1۵۳ کعصهمگادام
6 :200۳0366 هی صعزععل عملکه 171 ععمل_ مومت .(2019) .۸ مقتعستا 2 30 .7 بطم مس .ظ مفقطعس۸
149-۰ ,45 با عصعع هسه 7 دمن هه وکها که و7 (ه دوعص تساک رمع عنام احعقصک ک نوک 1۳۳
عمط صز عطمتامصتاوعل عنام عصنصعاحعصد غو عومتاعص؟ عطا عصناهه نا 5ه 1 .(2018) ماک صعطعوود80 ,34 طعحلقط
65 ما 2/120386060 هن حجوم وم 0منامص۸ ۵ ععصغ م0 لمصونهاج ۳۵ مصعتسامانه که ادعصمماععل
-10 .36968۳ 0صه کعنو5۳؟ عنصهاد «م؟ جعتصع نم 2/0۳ +مصعواه73 جافاو وک م16 م1۳۵9 مکهصتاصام۸ فصد
68 0۳ 0۳6068 فصه کعوتصط6 1 نموم عجناهاناهي کم هنعط .(2014) .۸ ,کعته 50 ول بلطم
+505 ( و۲۳۳0 3۵۵ ۵ کاعضساما عصناعهاند که ععزععاهاد عط عصنادهنا5ه 10 .(2018) .۸ ا5مموج۳ط1 ۳۰ نصعصط
,6 وال۸۲ جز عماوج عنام که ماع عل فصه «منامصوحم عط ده ععمععکصی لمدمنهد فدمع5 عطا
0 هک .(2017) م۸ ق۸0۲0 6۶ ..ظ ,776۳662 عمط سا .34 ,60ل1ه7 200 ع141 .1 .7 باعنست و۳۹۲
با ,030867٩ .(101-114 .00) کعنن حعصد ع1طهصنهاهنگ صا 3/9 صز دمنامصناوع0
111[ صه که ,ععو 0/16 میگ <۳ه 0ععقط عاعرک امه صه هصنصهزد16 .(2014) .3 نفوطمصمام1 ,7 حعکطاعه ۳
27ع1 0ص ده عوعع بصعضا ۵۳ عع کدی آفدمنهم اک عطا مصق جز علضع عسما ۵۴ اصفاعادعه
+( 10) 3-21۰ صهمصو0 فصو ۸ هه 1 حعوزم 2 مصعلوع ص332 بادعص جع
۴و هس70 جع .و تمصع مگ کاطعزعصذ فص کامعدم6 نکسم امک .(2018) 1۰ علاقم نزمه
45-76 ,(1)1 ,16 ۲6 ا 6۸ هصق امک هکم و عزعجلعصه آمعنی ه نصعضام) ۳و5 .(1998) .7 13 مطمقطنع
5 _ 800 1۵0055 نصعنما احفصسک )2015(. ,وم ع .7 ,صقن .3 مقلدهن5 متا باععاعجه
36562۳6 60۳ 3/0226 0 ععع6۳گ 005 افص عم عط جز عهعاعری عدزدوم2۳ .(2016) ماک ,لکد ص1۵
آ) .19-2 ,.صعطع1 ۵۶ زد ندت] معان ند حلج6۶6 3 2/302 300620 مصدطع1 م۳0 صز کعنصم ۳3۳ هد
1-6۰ ,(54)4 ماع ص10 عل فص حلجوعوع و ص70 132 .ععنن +عاحعص5 ۶۵۳ کدمهو ۳۵ .(2010)
عا ۶و کدمتای ص۲0 +کصن و6 عطا تمط تما ومع کععصزی اجهسک .(2007) 3۰ بادع 376۳ 6 ۷۰ ۳۰ کلع 17
و 655 ۳ع 005 لقدمناه< 11 ,برع و[مطه2 صق صز کاعنسا 1 کدوک که کمععدمالفا) .(2017) 1۰ خعلومت بش۸ نقو و16
۰( 1) .17-27 .27۳08۳689 ۶و [3/006 عنصد اد معنصه عطا +۶۵ ص06 مصعط16 ,دقع 2۳0 1و 810066۲5
۳5و50 ۴و 65 ماع عل عطا حز عمای توص عصنعما جع او عاود عطا عصنادع ناک 13 .(2018) 24۰ وم طملعاک بک نوخاعجه[
موه ۳۵20 لععزکوط2 فوصه ععدعنفک عاووک دوه ععدع گم لمدمنه< 4 ,ععصتتوحم صقطع۲وت صز عنام
.]] .7-18 .65زعو1[مصا16 فصه عععمصعنک عزعدط و دمنامصم7۳ فصه خصعص م1610 عطا +۶ «متعنفووی۸ نصعطع1
8 :۲06۳6 عنطو 6اه 0۳ اعسا عنم جوم و اععکه ۵ط1 .(2011) که بععل[ گ .3 ,008 .7 3 مطلک1
256-5 ,(32)2 ماع جع قهه/2 ححک 1 و160۳ و5 جز کععزجعی وصه کاع و مک 1۵۳ مصتلصه
۵ 0۳6562۳8 :کط0اع از عانعن عمط ععهم؛ نسم احعص5 ه عصناهعی .(2019) .ظ فطع معط ما زطهعامک1
[۵ز26۳۹ 10] :51-69 :(3) 7 مصعنسا 1 صع متا ۶و لفص 70 اجو2 جعطان او امومص هدمع
۵ ۴و دی عطا حز کسام احعصد که امععدم عط1 .(2017) سا بسق2 6 با ,13۳۵۵۵ س متاآ1 و۷ مش
293-۰ ,58 ماع همعط صکنسا0 1 کعع جع جمناه موز
6۰ 3 1 30۵1156 .(1985) 6۰ ۳۰ مقطاته 6 .5 ۰ مصامعص1
0۳۵0 1 جصک 10 م5 ۴و لمنهمع 0 هو نایز .(2014) ۰ منصقطحمطی گ ,38 مزعق7ع3 .۸ ,12/00173060
+( 1۳) .75-84 ,(1)2 ,کنو 5 500۳۲ صنز کج ع 3/2 «م قاط آمدمناهمنصدع0۳ +صعا یرگ
500۳8 ۶و «مناهنزه ۲6 وصناهناده 10 .(2011) .۸ فدز0< م۴ ,نک فعمسطم۸ هک 3/02 ,3/8 1/0
[367130 10] .7-24 :(54) 2 ۰اعاحه0) 01 7 191 ,۳۵۵ صز ااکوصز صکا۵
و وزوولدم۸ 1۳2 ۴و عنجه ناما عطا عصنصعاحفص5 جز عاصعصوصصجم_ ۳06 .(2018) 3 جاعفعمصععد0
لزع ده ععطع گم معستصقام صعطی مه عمط جه گم وا عط صجز عماج عز فصه نلنطهسنهاعدد
م5۳ م1 که نا م1 ماو عنصه اد معط غو عصنصص21 صعطتا وصه عسطعنطا ۸ مه صنع ام ۳
۳آ) .1-15 .صانلهم ص32 م1 ,دععمعنک وعزاوم۸ بجازه/نست]آ <صوزنه ۸707۳ هو جازد تا نصق0ه/1
1 ۳۵ کسام عازطامص فوصه کنسماعه دع6 6 صنطاعصدونه ام 15۵ .(2012) .34 «اعوهرززه7 ,5 معرد۳ ,34 نمهدکند5
40 _عنصه اد بو طهگدزه7< مصخصصعالنص وحنطا عطا حز کناا فصه طاحهعمعع ۵۳ ععمععکدی لمدمناه2
202601 3/16 .567612 جز عم 610 عل حک ما اعد ۴و کماعع؟ و ددع۸ .(2018) 0۰ ,3816 ۶ ..ل 82016
۵5 ع[ز امس عطا 1۵۳ مزع اه کزعحتعصه ص۸۵۸ .(2007) ۳۵۵,۹۰ 6 سل لا ,ق1۳6۳ سل 77 .0 بطم6 ما ۳۰38 م1890
0 عصعاعرد 0صه ,کطمناق ناه مع و [مصاع علزطامص ۵۳ ععصعکصی دمص 4۳ عطا که معصنوعع 2۳ 1۵
.490-4 .8و [مصطع) عازطمص صذ صاصق عاا من جه صحژوصصنزد هناهد از اک1 عطا
مقصنطح جز کوعجعوم #عادام+ #صه طلجوعم۳ کسام احقص5 ۶ ۳۳06 .(2014) م۸ مش 6 .60 1۵
(6 _.(140-146 .00) (2014 0۳)) وصععصنعده فصه خصعصعععصفصه ۵۳ ععصععکصی آم ناه 136
۲۵۳۶۳ کاو0 5 صز امه عطاکت ۵۳ عنقهاک .(2018) 2۰ تطعصه2 #مسح 30 ,3۲ طمطه/3 یک تصعطعق هت ۲۷
).20-37 168۵۰ ,2۳08۳8 ۲و 665 و2 او کعع وم آممدمنه< 1218 عنام جک کح صصم
02 حز کعزع غاد اک خصعصم 136610 کنسا 1 کامم؟ که رفن5۳ ۸ (2017) .7 نصعمعصحعط علطم ب73 (عو ما7
از نتنآ و۸۳۵ ,کاصعص منطا۸ طالمه 77 وصد ععدعنک عاموچک ده ععصععگدم) لمدمناه< )عم 6ط1 بععصز 2۳0
۰( ).1-11 ,506065 2/1000 ۵1 بجزوجه نت صهعو۵ ۸ مد ۸ ,م5060 01۶2/0
| مقدمه: فراهم ساختن قابلیت دسترسی به اطلاعات جامع گردشگری یکی از چالش های عمده است. بی شک مهم ترین عامل شتاب دهنده گردشگری به کارگیری فن آوری اطلاعات، دستیابی، ذخیره و بازیابی اطلاعات در نظام توزیع گردشگری است. ازاین رو تحقیق حاضر با هدف طراحی الگوی گردشگری هوشمند در صنعت ورزش انجام گرفته است. روش پژوهش: پژوهش حاضر براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و برحسب گردآوری اطلاعات اکتشافی است. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بود. جامعه آماری شامل استادان دانشگاهی آشنا با موضوع گردشگری و همچنین مدیران اجرایی گردشگری بود و از روش نمونه گیری هدفمند با تکنیک گلوله برفی استفاده شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی، تجزیه وتحلیل شده و الگوی نهایی استخراج گردید. یافته ها: مدل نهایی از مجموع مقوله محوری، شرایط علی، بسترها و زمینه های لازم، متغیرهای مداخله گر، راهبردها و پیامدهای گردشگری هوشمند برای صنعت ورزش تشکیل شده است. نتیجه گیری: استفاده از ابزارهای دیجیتالی منافع بی شماری را برای کسب وکارها و فعالان صنعت گردشگری ورزشی به دنبال خواهد داشت. از جمله توسعه گردشگری در راستای کاهش اتکا به نفت و خروج از اقتصاد تک محصولی. همچنین صنعت گردشگری ورزشی با زنجیره ارزشی منحصربه فرد خود از یک طرف با گردشگران متحول شده دیجیتالی و از طرف دیگر با فضاهای اساسی چون مبدأ سفر، مسیر سفر، مقصد گردشگری و محیط بیرونی آن روبه روست. |
23,835 | 419960 | واژههای کلیدی: ساختواژه ساختی» صرف ساختی طرحواره مرتبه دوم» رویکرد واژهبنیاد» اشتقاق.
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
یکی از مباحث مهم در واکاوی معنایی ساختارهای نحوی و ترکیبی زبان؛ بحث ترکیبپذیری ۲
معنایی است. رویکرد فرگه" (1892) یکی از نخستین رویکردهایی است که در آن از اصل
ترکیبپذیری استفاده شده است. به باور فرگه «معنای یک جمله تابعی از معنای واژههای بهکار
رفته در آن و شیوه ترکیب آن واژهها ازنظر نحوی است» (23 :2007 ,(100۷:۲). به گفته بوی و
ماسینی* (2015» شاید بتوان تعریفی مشابه این تعریف را درباره معنای واژههای
آميخته!(غیربسیط) بهکار برد و گفت: «معنای یک واژه آميخته تابعی از معنای سازههای
تشکیلدهنده آن و شیوه ترکیب آن سازهها به لحاظ ساختواژی است».
تعریف فرگه از ترکیبپذیری» به دی دلیل تعریفی بسیار محدود است. نخست آنکه
ساختهای آتحوی: و ساختوازی مماسها دارآ#هیوهایهای مغنایی کلی باشنند که از
سازههای تشکیلدهنده و شبومترکیف*اتن سازهها مشتق"*شده ات (2010 ,زنهه8). برای
نمونه» در زبان انگلیسی واده «92120- 82120» به معنای «سالاد واقعی» است که حاصل قرار
گرفتن دو سازه یکسان در کنار هم بوده (یعنی تکرار) و بیانگر معنای ساختی ویژهای است:
4 - 52120 یک سالاد پیشنمونهای" است. نمونههایی از این واژهها در زبانهای هلندی و
ایتالیایی نیز دیده میشود. این مشاهدات لزوما به معنای نقض ترکیبپذیری فرگهای نیست؛ بلکه
بیانگر این موضوع است که اصل ترکیبپذیری برای تبیین معنای این چنین واژههای آمیختهای
کفایت نمیکند. دوم آنکه معنای یک واژه آمیختهمشگن است از لحاظ ترکیبی برآمده از معنای
یک برساخت" زبانی (واژه یا عبارت) باشد که آن برساخت جزو اجزای سازنده آن واژه آميخته
نیست. این مسئله نقض آشکار ترکیبپذیری فرگهای است (2015 ,۸/2910 عم زذه80). در این
موارد نقض ترکیبپذیری فرگهای را میتوان به کمک طرحوارههای مرتبه دوم" توجیه کرد - که
در بخش سوم مقاله به معرفی آنها خواهیم پرداخت - و سپس در بخش چهارم آنها را در
واکاوی و تبیین برخی مسائل ساختواژی زبان فارسی بهکار خواهیم برد.
در پژوهش پیشرو که به روش توصیفی - تحلیلی انجام میشود. به بررسی طرحوارههای
مرتبه دوم در زبان فارسی در چارچوب نظريه ساختواژه ساختی:" (2018 ,2010 ,زنه80)
میپردازيم و آنها را در تبیین سه ساختار ساختواژی مسئلهساز و چالشانگیز زبان فارسی
بهکار میبريم. این ساختارها که همگی اسمها و صفتهایی هستند که بیشتر در حوزههای
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1: جستارهای زباتی دورد ما۱ نیایی 8 فروردین و آرووسی 7
مربوط به رشتهها گرایشها و فناوریهای علمی کاربرد دارند عبارتاند از: ۱. اسمهای دارای
ساختار [اسم -شناس -ی] و صفتهای نسبی متناظر با آنها؛۲. اسمهای دارای ساختار [اسم -
نگار - ی] و صفتهای نسبی متناظر با آنها و ۳. اسمهای دارای ساختار [اسم - کاو - ی] و
صفتهای نسبی متناظر با آنها. بر این پایه؛ پرسش اصلی پژوهش این است که رابطه میان
ساختار [اسم - شناس/ نگار/ کاو - ی] و صفتهای نسبی متناظر آنها را چگونه میتوان تببین
کرد؟ برای پاسخ به این پرسش» در پژوهش حاضر از رویکرد ساختبنیاد و شناختی به حوزه
ساختواژه بهره میگيريم که در قالب نظريه ساختواژه ساختی تجلی یافته است. بیشتر
دادههای پژوهش از پیکره ساختواژی خود نگارندگان استخراج شدهاند که بیش از ۱۲۰۰۰
واژه مشتق و مرکب زبان فارسی را دربر میگیرد. افزون بر این در مواردی بهمنظور بررسی
قوچه قیقر ,ساختارهای,مورنحتر» کسان 9 کشت سول پانگاههای اینتراسی ,خن استانه
این مقاله دارای پنج بخش است. در بخش دوم پيشينه پژوهش را مرور خواهیم کرد. در
بخش سوم به معرفی نظريه ساختواژه ساختی پرداخته و درباره طرحوارههای مرتبه دوم
سخن خواهیم گفت. در بخش چهارم به بررسی طرحوارههای مرتبه دوم در زبان فارسی و
بهکار گیری آنها در تبیین ساختارهای ساختواژی پیشگفته خواهیم پرداخت. بخش پنجم نیز
تاکنون هیچ پژوهشی درباره طرحوارههای مرتبه دوم در زبان فارسی صورت نگرفته است. از
این ری در این بخش به مرور پژوهشهایی میپردازيم که بر اساس نظريه ساختواژه ساختی
رفیعی (۱۳۹۱) به معرفی نظريه ساختواژه ساختی همزاه با ارائه مثالهایی از زبان فارسی
پرداخته است. همچنین, وی براخی از پدیدههای ساختواژی زبان فارسی همچون وندوارهها!"
(مانند «آباد» خر» شاه مآب مدار» در واژههایی مانند «محمودآباد» خرگوش؛ شاهتوت.
فرنگیمآب, سیاستمدار»)» رخداد همزمان بیش از یک فرایند واژهسازی که به پیدایش واژههای
ناپایگانی (مانند «خشکشویی, خودسوزی») میانجامد. ویژگیهای کلی عناصر واژگانی و نیز
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
عناصر واژگانی گروهی (همچون فعلهای مرکب انضمامی) را در چارچوب این نظریه به
لحتصاز, بزروسی کوده است. رفیعی,ق, ترابی (۱۳۹۴) یختا وراقت ی انگیختگی نوا دن وابطه
صورت و معنا در واژگان ژیان فارسی بر پايه ساختواژه ساختی مطرح کرده ی با اراقه
شواهدی از ساختهای اشتقاقی و ترکیبی زبان فارسی کارایی این نظریه را در واکاوی
واژههای مشتق و مرکب فارسی نشان دادهاند. بامشادی و انصاریان (۱۳۹۶) به تبیین
ساقتانهای سناخمواای خاپانگانی ژباق, قایسی, سو, چازچوب الق تظوی پرواکتاق, ان
پژوهشگران با بررسی انواع گوناگون واژههای ناپایگانی در زبان فارسی و استخراج
طرحوارههای ساختی هر یک از آنها توانستهاند ارتباط شبکهای و سلسلهمراتبی میان
طرحوارهها و زیرطرحوارههای ساختی را که به پیدایش واژههای ناپایگانی انجامیدهاند نشان
دهند و ترسیم کنند. بامشادی و انصاریان (۱۳۹۵) بنیادهای نظری رویکرد ساختبنیاد به
صرف زبان فارسی را بررسی کرده و مزایای بهکار گیری این رویکرد را در آموزش واژههای
مشتق ی مرکب فارسی» برای: فاوسر لموزا ناک وا گنودهاظ. آوها تشان دادهاند که نظريه
ساختواژه ساختی را میتوان بهعنوان رویکردی سودمند در آموزش واژههای مشتق و مرکب
و فرایندهای واژهسازی زبان فارسی بهکار گرفت که دستاورد آن آسانسازی» شتاببخشی و
افزایش کارایی آموزش اين واژههاست. عظیمدخت و رفیعی (۱۳۹۵) ساخت [+ - یاب] در زبان
فارسی,را از دینگاه ساختوااه ساخفوسی کرد یادن باورگ که این ساخت اساسا
صفتساز بوده و کاربرد محصولات آن در مقوله اسم» نتيجه فرایند تبدیل است. بامشادی و
قطره (۱۳۹۹) چندمعنایی پسوند « - ی» فارسی را در چارچوب ساختواژه ساختی بررسی
رده ز دویافتای کمراین سوت دارای ۳۸ متا[ کارگرد گنای اس موفسخنایی آنفه دق
سطح واژههای عینی, بلکه در سطح طرحوارههای ساختی انتزاعی قابل تبیین است و از اين رو
آن را چندمعنایی ساختی" مینامند. عباسی (۱۳۹۹) به منظور مقايسه کارایی دو انگاره
ساختواژه ساختی و ساختواژه واژگانی در ازبان فارسی, به واکاوی برخی از واژههای
مشتق و مرکب در چارچوب این دو نظریه پرداخته و دریافته است که اگرچه هر دو انگاره
پیشگفته رویکردی واژهبنیاد به ساختواژه دارند؛ انگاره ساختواژه ساختی بهدلیل بهرهمندی
از مفهوم ساخت و طرحوارههای انتزاعی و نیز برخورداری از نگاه سلسلهمراتبی در واکاوی
پدیدههای ساختواژی» کارایی بیشتری نسبت به انگاره ساختواژه واژگانی دارد. بامشادی و
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
همکاران (۱۳۹۷) به مطالعه چندمعنایی پسوند « انه» در زبان فارسی با رویکرد ساختواژه
ساختی پرداخته و پس از واکاوی ۹۶۶ واژه مشتق ساختهشده با این پسوند دریافتهاند که «-
انه» پسوندی چندمعنا و دارای تنوع معنایی چشمگیری است که میتواند در ۱۲ زیرطرحواره
ساختی" نمایان شود و واژههایی از مقوله اسم» صفت يا قید بسازد.
نر.ایق بضق پس از ارانه معوقی کیتافی از سول .ی مقافیم کلینی تیه سانتدوا53 ساخش
بهمنزله پایگاه نظری پژوهش, به معرفی مفهوم طرحوارههای مرتبه دوم بهعنوان کلیدیترین
رویکرد ساختبنیاد" رویکردی در مطالعه زبان است که دانش زبانی سخنگویان را دانش
«ساخت»*"های زبان بهشمار میآورد و"واحد مطالعه زبان را ساخت میداند. رویکرد
ساختبنیاد تفاوتی میان تکواژها و واژهها از یکسو و گروهها و بندها از سوی دیگر قائل
نیست و همگی آنها را جفتهایی از صورت - معنا میداند که تنها از لحاظ میزان پیچیدگی با
هم تفاوت دارند. با وجود اینکه نزدیک به سه دهه از پیدایش رویکرد ساختبنیاد میگذرد. دامنه
پژوهشها در این رویکرد بیشتر به قلمروهای نحو و معناشناسی و پیوند میان این دو محدود
بوده است؛ یعنی بیشترین توجه خود را به ساختهای سطح گروه و بند معطوف کرده و چندان
به تکواژها و واژهها نپرداخته است؛ اما در کمتر از یک دهه اخیر» خرت بوی با انتشار دو کتاب
ساخت واژه ساختی (2010 ,ذه80) و ساختواژهها: پیشرفتها در ساختواژه ساختی (.4ه
8 , ززمم8) ققانسنگه است آیهر ریگرد وا واود حیژه ساخت# اه گند ان آن را دس واگاوی ان
به گفته بوی (3 :2018) ساختواژه ساختی دارای سه ویژگی کلیدی است: ۱. ساختواژه
باید واژهبنیاد!" باشد (و نه تکواژبنیاد")؛ ۲. الگوهای ساختواژی باید بهمثابه «ساخت» (یعنی
جفت صورت - معنا) در نظر گرفته شوند و ۳. میان دستور و واژگان مرز روشن و دقیقی را
نمیتوان یافت. این نظریه رویکردی واژهبنیاد به حوزه ساختواژه دارد؛ یعنی واژههای آميخته
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
را بهصورت زنجیرهای از تکواژها در نظر نمیگیرد؛ بلکه آنها را واحدهای معنادار مستقلی
قلمداد میکند که در درون آنها میتوان بر پایه روابط جانشینی با دیگر واژهها اجزای سازنده
همانگونه که پیشتر گفته شد» در رویکرد ساختبنیاد هم الگوهای واژهسازی و هم الگوهای
نحوی هر دو «ساخت» بهشمار میآیند. ساخت عبارت است از یک جفت صورت و معنا که
یادآور همان مفهوم «نشانه» در دیدگاه سوسوری است. با این تفاوت که سوسور مفهوم نشانه
را تنها برای واژهها بهکار میبرد؛ اما رویکرد ساختبنیاد همه واحدهای واژگانی و نحوی زبان
با درجات پیچیدگی گوناگون را ساخت میداند. از این رو» ساخت دارای دو بخش است: بخش
معنایی و بخش صوری. بخش صوری ساختها شامل ویژگیهای ساختواژی - نحوی" و
ویژگیهای واجی است. در حالی که بخش معنایی دربرگيرنده ویژگیهای معنایی,
کانبرزشتاخش ی کسانی است: نیت لاه و کیگههای سسپیوند با ریگه,ساخت دا
شکل ۱: ساخت و دق بخش معنایی و صوری آن (427 :2016 ,زذه80۹)
۳۸6 فص /۳0۵۳۵ اه دعمند2 که کممنان اعد 1۰ عسع ۳
در نظريه ساختواژه ساختی» الگوهای وازهسازی بهمثابه طرحوارههایی انتزاعی بهصورت
جفتهایی از صورت و معنا قلمداد میشود که واژههای منفرد زبان بر اساس آنها شکل
میگیرد. این طرحوارهها انتزاعيافته از واژههای عینی زباناند که در اثر رویارویی زبانوران با
واژههای پیچیده در ذهن آنها شکل میگیرد. برای نمونه؛ هنگامی که زبانور با شمار زیادی از
واژههایی مانند «دانشور هنرور» نامور بارور» پیشهور» روبهرو شود آنگاه طرحواره ساخت-
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
واژی [اسم - وّر] صفت در ذهن او شکل گرفته و زبانور این طرحواره را فرامیگیرد. همه این
واژهها اضفمایی هستد که یا اسمهای اش هش تام بان پيشنه: رابظه؛ ساماننش دق
صورت و معنا دارند. بازنمایی این صفتها را میتوان به کمک طرحوارهای که آوردهشده است.
<[ :5۳2 32۷108 ۶٩ ر۳۳۵0۵۲] ج رو[ ۷87- ول ۳] ]> 0۰
در این طرحواره» پیکان دوسر بیانگر همیستگی دوسويه صورت و معناست. همنمایهسازی
برای نمایش رابطه سامانمند میان صورت و معنا بهکار میرود. 5۳:81 بیانگر معنای متغیر 7
است که دارای نمایه [ بوده و میتواند با واژهای از مقوله اسم (7) جایگزین شود. نمایه ز که به
کل بخش صوری و معنایی طرحواره اختصاص داده شده است بیانگر آن است که معنای کل
طرحواره با صورت کلی آن دارای پیوند است. در این طرحواره» متغیر میتواند با عناصری
از مقوله اسم پر شود و حاصل ترکیب آن با پسوند ۷8 - واژهای از مقوله صفت (۸) خواهد
بود که معنای «برخوردار از/ ارات /9778» را بیان میکند. براتی انقوّنه, هنگامی که بهجای :7
اسمها «پهنا و تاج» قرار گیرد. صفتهای «پهناور و تاجوّر» بهدست میآید با معنای «دارای/
طرحوارههای ساختواژی دارای دی نقش کلیدی هستند؛ یکی آنکه شيوه شکلگیری و
پیدایش قاموسواژهها*" یا صورتواژههای نو را تعیین میکنند وادوم آنکه سبب انگیختگی"" در
واژگان زبان میشوند. انگیختگی» یعنی کاهش میزان دلبخواهی بودن میان صورت و معنا
(بوی» ۲۰۱۵). برای نمونه؛ در واژهای مانند «جان» پیوند میان صورت و معنا کاملا دلبخواهی
ی تاانگیشته اسحذزافا ان پیوقد ون ,واقه «جانویه اقا اضاقه تیانی انگیخته است؛ ویو معفای آچ
وابسته به معنای پايه اسمی (یعنی «جان») و معنای طرحواره اساختی حاکم بر آن است.
طرحوارههای ساختواژی میتوانند دارای درجات متنوعی از زایایی باشند. برای نمونه.
طرحواره 132214[۸- +[7]] طرحوارهای زایا بهنظر میرسد؛ زیرا با افزودن پسوند « مند» به
بینشمند» زیانمند قالبمند» عزتمند و مانند آن؛ در حالی که طرحواره [۹016- :[]] زایایی
بسیار کمتری دارد و تنها دی واژّه «بزغاله» و «داسغاله» بر پایه آن شکل گرفته است.
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
طرحواره مرتبه دوم مجموعهای از دو یا چند طرحواره است که میان آنها رابطه جانشینی
برقرار است. این اصطلاح را نخستین بار سیت"" (2008) مطرح کرد و بعدها در کارهای بوی
(2010) و کاپاتسینسکی"؟ (2013) در حوزه تصریف از آن بحث شد. بهکارگیری طرحوارههای
مرتبه دوم در تبیین مسائل ساختواژی نیازمند پذیرش دو ادعای کلیدی در ساختواژه
ساختی است: ۱. وجود طرحوارههای ساختی و ۲. نقش رابطه جانشینی در تبیین ساختار دانش
در بوی (36 - 31 :2010) درباره لزوم طرحوارههای مرتبه دوم در تحلیل برخی الگوهای
واژهسازی بحث شده است. یکی از استدلالهای مهم در پشتیبانی از لزوم بهکار گیری
طرحوارههای مرتبه دوم در قلمرو واژهسازی از سوی الگوهای جایگزینی وند"" فراهم میشود.
برای نمونه, در زبان هلندی اسمهایی که:از فعل مشتق میشوند با جایگزینی پسوند 2116- به
جای پسوند 26۲- بهدست میآیند. چنین نمونههایی در زبان انگلیسی نیز یافت میشود که
آرونف * (98 - 88 :1976) دربازه آنها بح کرده و بر این باور اشت که در این موارد قواعد
ترخیم*۲ سبب حذف یک پسوند پیش از افزودن پسوند:دیگر میشود؛ ولی این راهحل درستی
نیست؛ زیرا قواعد ترخیم سازوکاری موردیاند و نه فراگیر و همهجایی و نیز دیده میشود که
در موارد دیگر الحاق پسوند دوم نیازمند حذف پسوند قبلی نیست. در واژههایی که آورده
میشود؛ نمونههایی از جایگزینی وند در زبان انگلیسی را میتوان دید که در آنها پسوندهای -
اگرچه در این جفتواژهها عناصر 1810- و 15۲ به سازههایی افزوده شدهاند که در زبان
انگلیسی یک واژه پایه بهشماز نمیآیند؛ ولی معنای یکی از اعضای این جفت را میتوان بر
اساس معنای عضو دیگر تعریف کرد. برای نمونه» معنای واژههای دارای اف را میتوان به
صورت «کسی که دارای قابلیت, تمایل یا ایدئولوژی بیانشده در واژه دارای 1810- است»
تعریف کرد. از این رو برای این دی طرحواره رابطه جانشینی!؟ که آوردهایم؛ تعریف میشود:
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
< 5۴۱/۱ 1۵ ۲۵۱۵1۵0 ۷ /۲۵0۵۲م ۸1۳ 06۲800] چه رر5/] > 2 < 5۴ جه /18-] > (1
نماد < رابطه جانشینی میان دی طرحواره ساختی را نشان میدهد. بنابراین» یک 2110181
کسی است که گرایش به 211۳1810 دارد و یک 02011151 طرفدار ایدئولوژی 020111810 است؛
رابطه جانشینی میان این طرحوارهها به ابداع واژههای نو منجر میشود؛ برای نمونه؛ اگر بدانیم
0 چیست میتوانيم به آسانی واژه 461611011181 را بسازیم و میدانیم این واژه به
معنای «شخص پیرو 161611711510» است. در مورد اسمهای دارای پسوند 151 نیز همین
مسئله صادق است مانند 3/277891 و 191ل500(8. واژه 51ل3/277 به کسی گفته میشود که
طرفدار 3/2771910 است و ممکن است لزوما پیرو 8/277 نباشد؛ زیرا نظريه مارکسیسم
نربرگیرنده آنديشهها ی آیذههایی افرای از نظرات شخصی مارکی است. یه قمیق تقتیت. رواد
41 لزوما اشاره به یک فرد اجتماعی (800181) ندارد؛ بلکه اشاره به پیری یا طرفدار
طرحواره شماره ۱ بیانگر این موضوع نیست که همه اسمهای دارای 151- در زبان انگلیسی
متناظر با اسمهای دارای پسوند 510 هستند؛ بلکه این تنأظر فقّظ در مورد اسمهایی است که
معنای بیانشده در طرحوازاه شماره*1 راآدارند. برای آنمونه"اسمهایآدارای پسوند او با
معنای «فرد فعال در یک حوزه علمی خاص» مانند 181ناع 11 ی 56210188 هیچ تناظری با
آسمهای 1180-1870 و 5۵13320116-18170 ندارند. برای نامگذاری رشتههای علمی و فعالان و
اهالی آن رشتهها طرحوارههای مرتبه دوم دیگری وجود دارد که همبستگی" میان آنها را
بنابراین چندین الگوی جانشینی برای بیان اسمهای دارای 151 وجود دارد.
برای تبیین معنای برخی از واژههای دارای ٩ ما نیازمند طرحواره مرتبه دومی همچون
طرحواره! شماره ۱ هستیم.رمکدای ایغ "دی رای ]ان تایعی از ترکیبسازههای
تشکیلدهنده آنها نیست؛ بلکه مرتبط با واژه دیگری با همان دزجه از پیچیدگی است. یکی از
مزایای رابطه جانشینی که در طرحواره شماره ۱ دیدیم این است که در هر دو جهت اجازه
واژهسازی وا بهمامیهد. بدسخن دیگن: اگزچه بهلحاظ معتایی واژه دارای وکاب نقطه آقاق
برای ساخت واژه دارای 181 بهشمان میآید؛: اما این بدان معنا نیست که ترتیب واقعی اشتقاق
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
هه پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
لزوما منمکسکده عم تقارن سای باشد. برای ضونه یواژ افندهناناهطم سکن اس پیش از
10 ساخته شده باشد. در یک تحلیل طرحوارهبنیاد کافی است همبستگی معنایی و
صوری میان دو دسته از واژههایی که درجه یکسانی از پیچیدگی دارند را بیان کنیم. بنابراین»
قائّل شدن به وجود طرحوارههای مرتبه دوم ابزاری را برای بیان تعمیمهای مبتنی بر رابطه
جاتظیتی دن جهت تفسین معنایی واژههای آمیخته دن اختیّان ما میگذاود (2015 (زام0 8
در زبان فارسی پسوند « ی» را شاید بتوان پرکاربردترین پسوند دانست (برای تحلیل جامعی
از کاربردهای پسوند « ی» در چارچوب ساختواژه ساختی بنگرید به بامشادی و قطره
).یکی از کاربردهای پنشمار این گنها خنهس از اسم است که:برخی ذستیریان
سنتی و پژوهشگران حوزه ساختواژه "فارسی آن را «یا نسبت» نامیدهاند. برای نمونه»
این پسوند که در دستورها آن را «یا نسبت» مینامند» زایاترین و فعالترین پسوند زبان فارسی
است و به پایههای مختلف میچسید و معانی متفاوت گوناگونی را میرساند. معانیی را که اين
پسوند نشان میدهد میتوان تحت عنوان نسبت و وابستگی یا نسبت و ارتباط خلاصه کرد؛ زیرا
صفاتی که به این طریق ساخته میشوند نوعی ارتباط و وابستگی با پايه خود را نشان میدهند.
نجفیان و همکاران (۱۳۹۶) «نسبت» را مفهومی جهانی دانستهاند که در زبانهای جهان به
شیوههای گوناگون بازنمایی میشود. این پژوهشگران بر این باورند که مفهوم هستهای نسبت
در زیان فارسی را باید «مربوط به» و «منسوب به» دانست و دیگر مفهومهای نسبت از این دو
مفهوم اصلی سرچشمه میگیزند. نمونههایی از کاربرد پسوند «ی» که با افزوده شدن به اسم,
صفتهای دارای معنای «نسبت» را میسازد آمده است: شهری» روستایی» ایرانی» پشمی,
قهوهای:: علمی: خانگی: پشتی, (طلاسی |۹۲ تین هن/ آطرعوالره ساختی حاکم این, واژههای
پیشگفته را میتوان بر پایه مفهومهای هستهای «نسبت» به صوّرتی که آورده میشود» نشان
در این بازنمایی طرحوارهای - ساختی» آنچه در سمت چپ نماد پیکان دوسر (+) آمده
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1: جستارهای زباتی دورد ما۱ نیایی 8 فروردین و آرووسی 7
است. بخش صوری طرحواره و آنچه در سمت راست پیکان آمده: بخش معنایی آن. است.
نويسه ٩ بیانگر عنصری است از مقوله اسم که پایه اشتقاق بهشمار میآید و واژه حاصل از
ترکیب ٩ با پسوند «- ی» واژهای است از مقوله صفت. بخش معنایی طرحواره بیانگر این
موضوع است که کلیت طرحواره معنای وابستگی یا ارتباط با معنای عنصر پایه (یعنی *) را
در زبان فارسی واژههای بسیاری برای اشاره به نام رشتهها شاخهها و گرایشهای
گوناگون علمی وجود دارد که دارای ساختار [اسم - شناس - ی] بوده و بیشتر بهعنوان
معادلهایی برای اسمهای انگلیسی بهکار میروند که دارای پسوند (ع10 - و 1085 هستند مانند
جدول ۱: برخی از اسمهای بیانگر رشتهها و گرأیشهای علمی به همراه معادل انگلیسی آنها
۳ط) ۳1 ۳۵65 وصه کعصزآمنعنل نادند عصامصعل حصمد معضعل عصمک 1۰ عاطج1
واژههای فارسی ارائهشده در جدول شماره ۱ همگی دارای تساختار طرحوارهایی هستند که
1 رشته/ شاخهای از علم که به مطالعه :/51۸ میپردازد] + برد[ [زو[قه 16۳ د[۳]]] (1
همانگونه که بخش صوری این طرحواره نشان میدهد» عنصر ۲ از مقوله اسم (نشان
دادهشده با نماد ۸) با ستاک حال مصدر «شناختن» یعنی «شناس» و پسوند «ی» ترکیب شده
و اسمی میسازد که دلالت بر رشته, شاخه یا رویکرد علمی دارد. نماد :/5118 در این طرحواره
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
بیانگر معنای عنصری است که به آن نمایه 1 اختصاص داده شده است؛ یعنی عنصر . همچنان
که بخش معنایی این :ظرحوانه نان میدهد؛ معنای اسم حاصل از این ظرمواره عبارت ات
از: «رشته/ شاخهای از علم که به مطالعه * میپردازد» مانند:
-واجشناسی: رشته یا شاخهای از علم که به مطالعه «واج» میپردازد.
- زبانشناسی: رشته یا شاخهای از علم که به مطالعه «زبان» میپردازد.
- جامعهشناسی: رشته یا شاخهای از علم که به مطالعه «جامعه» میپردازد.
-معناشناسی: رشته یا شاخهای از علم که به مطالعه «معنا» میپردازد.
خود واژه پایه؛ در ای طرمواره اشتقاقی شماره ۱ دارای ساختان [اسم -شاس] است که
بازنمایی طرحوارهای - ساختی آن به صورت زیر بوده است و واژههای حاصل از آن خود به
ز[ کسی که شناخت و دانش فراوان درباره :5۳:۸ دارد] +> زد[600۶/- 0د[۳]] (2
واذه حاصل از طرحواره تکوشد/اسمی وال بر کی که شناخت ی دانش قراواخ
درباره 7 دارد». حال اگر در اين طرحواره بهجای متغیر 7 اسمهای «زبان» جامعه و ستاره» را
- زبانشناس: کسی که شناخت و دانش فراوان درباره «زبان» دارد.
- جامعهشناس: کسی که شناخت و دانش فراوان درباره «(جامعه» دارد.
-ستارهشناس: کسی که شناخت و دانش فراوان درباره «ستاره» دارد.
یکی از کاربردهای پسوند « ی» این است که با افزوده شدن به اسم رشتهها گرایشها
رویگودها ی نطریهای علی, مدای «منقیط بااعینی بر وشته/ گزایشآوری یگ دار تظريه علتی:
زا میرساند. اگر بخرا ۳اه ر یی رکه یوار شاختی نشان دهیم
در این طرحواره» اسمی که دلالت بر رشتهها و رویکردهای علمی دارد با پسوند « ی»
ترکیب شده است یواژهای از مقوله صف میسازد..حال اگل سر این طرمواوه یه جای مققیر از
اسم رشتهها یا شاخههای علمی همچون «فلسفه, فیزیک, تاریخ, جغرافیا یا حقوق» را قرار دهیم؛
صفتهایی بهدست میآید که معنای «مرتبط با/ مبتنی بر رشته یا شاخهه علمی مورد اشاره در
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
پرسش اینجاست که اگر اسمهایی همچون «زبانشناسی» روانشناسی و جامعهشناسی» را
یه جای متقین .در ظرواوه تکرش بالا قزال دهیم: چه: اتقاقی میافت. با اینکه: واقههای
مذکور در جدول شماره ۱ همگی دارای نقش اسم هستند و طبق الگوی رایج در زبان فارسی
انتظان میوون که برای سانقتق صفت نسبی از آنها بتزاق باسانگی سود یروا بدا آقها
افقیتااولی چئیق کازی امگاق بایی سا یر نولساخت این راممها یکریسوت مبی» اشتقاقل
وجود دارد که مانع از افزوده شدن یک «-ی» اشتقاقی دیگر میشود. بنابراین». ساخت
زبانشناسی + ی 2 * زبانشناسیی جامعهشناسی + ی 2 * جامعهشناسیی
وجود این چنین صفتهای نسبی در زبان فارسی نیازمند آن است که ما به وجود طرحواره
ساختی که آورده میشود. در زبان فارسی.قائل شویم» در حالی که چنین طرحوارهای وجود
مرتبط با/میتنی بر رشته/شاخهای :/5۳8 میپردازد] + و۸[ ولا [ رو[ قهدعل- 6 ]]] (4
بوای ساقی ,صفت ای ,از ولادهای, پیش هه اگه دارای ساگتار سم -شناس,- و
هستند» سازوکار دیگری در زبان فارسی وجود دارد. این سازوکار به پیدایش تناظرهای اسمی
معناشناسی 5 معناشناختی روانشناسی 5 روانشناختی زبانشناسی 5 زبانشناختی
زیشهخناسی # ریشتهشتاختیر رختسا 8 درا لگ معهشناسی نخ جامعهشتا خی
واجشناسی 5 واجشناختی . زمینشناسی 5 زمینشناختی زیستشناسی 5 زیستشناختی
این گنه سضفبمای آنسبی دازا ساختان [اسم -شتاخه.- ی حاستل, طریوانه ساختی
زأمرتبط با/ مبتنی بر رشته یا شاخهای از علم که به مطالعه 5۳:81 میپردازد]* زر نا جه 0 بر[۳]] (5
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
همبستگی صوری و معنایی این طرحواره با طرحواره شماره ۱ از دی جنبه هویداست: ۱. از
لعاظ سوری تنها نقاوس میان این می طرمیاود ی این اس که س طرجوارظ خسار5ه سقاق
گذشته مصدر «شناختن» یعنی «شناخت» جایگزین ستاک حال این مصدر یعنی «شناس» شده
اسر ی از لساظ معایی: مان طرسواوط ظماره :ه پر اسان سای ظرسواره ساره ۱
تعریف میشود؛ بدین صورت که معنای طرحواره شماره ۵ عبارت است از: «مرتبط با/ مبتنی
- رویکرد زبانشناختی: رویکرد مرتبط با/ مبتنی بر رشته یا شاخهای از علم که به مطالعه
- تحلیل جامعهشناختی: تحلیل مرتبط با/ مبتنی بر رشته یا شاخهای از علم که به مطالعه
- نظریههای معناشناختی: نظریههای مرتبط با/ مبتنی بر رشته یا شاخهای از علم که به
بر پايه بوی و ماسیتی (90010 طرلامههایی مانسهه ٩ ای همیستگی سامانمند
در صورت و معنا بوده و با یکدیگر رابطه جانشینی دارند «طرحوارههای مرتبه دوم» نامیده
میشوند. بازنمایی رابطه جانشینی میان این دو طرحواره داز چارچوب ساختواژه ساختی به
<[مرتبط با/مبتنی بر (/5۳32] + رم [ن-ا 0007[ ول ] ]> 5۳2/2 + روز نعممصل- ]> (6
همانگونه که دیده میشود. معنای طرحواره سمت راست (طرحواره صفتساز) بر پايه
معنای طرحواره سمت چپ (طرحواره اسمساز) تعریف میشود. به صورت «مرتبط با/ مبتنی بر
(5۳۸» که 5118/1 بیانگر معنای طرحواره سمت چپ است. از این رو میبينيم که صورت و
معنای یک طرحواره وابسته به صورت و معنای طرحواره دیگر است. بهکار گیری مفهوم طرح-
واره مرتبه دوم برای تبیین این دسته از جفتواژههایی که یکی دارای ساختار [اسم - شناس -
ی] و دیگری دارای ساختار [اسم - شناخت - ی] است. امری ضروری و اجتنابناپذیر است؛
زیرا در ساختن صفت نسبی از این گونه اسمها با مسئله وندافزایی روبهرو نیستیم؛ بلکه با
مسئله جایگزینی طرحواره روبهرو هستیم. برای نمونه واژه «زبانشناختی» حاصل افزودن
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
وندی به واژه «زبانشناسی» نیست؛ بلکه حاصل جایگزین کردن طرحواره شماره ۵ به جای
در برخی موارد دیده میشود که برای ساختن صفت نسبی از اسمهای دارای ساختار [اسم
-شناس -ی] از ساختار دیگری به: صورت [اسم -شناس - انه] استفاده میشوه همچون
«زبانشناسانه» زیباشناسانه, جامعهشناسانه» ی مانند آن. در اینجا میتوان دق قرضیه را مطرح
کرد: ۱. این گونه صفتها حاصل افزودن پسوند صفتساز «- انه» به اسمهای دارای ساختار
[اسم - شناس] هستند؛ برای نمونه با افزودن پسوند «- آنه» به اسمهای «زبانشناس» و
«روانشناس» به ترتیب صفتهای «زبانشناسانه» و «روانشناسانه» بهدست میآید و ۲. این
گونه صفتها حاصل یک طرحواره مرتبه دوم هستند که در آن خلاف طرحواره شماره ۵ که در
آن ستاک گذشته فعل (یعنی «شناخت») جایگزین ستاک حال فعل (یعنی «شناس») میشود.
پسوند «- انه» جایگزین پسوند « ی» میشود؛ از این رو برای ساخت صفت نسبی از اسم
«زبانشناسی» پسوند «- ی» حذف و پسوند دا انه» جایگزین آن میشود تا صفت
«زبانشناسانه» بهدست آید. طرحواره مرتبه دوم زیر بیانگر رابطه جانشینی وند است:
<,[مرتبط با/مبتنی بر ز/51:۸] + برم[2008-000/- نول۳] ]> کچ ات5 7 ورزنعممل ]| > (7
در این طرحواره مرتبه دوم» خلاف طرحواره مرتبه دوم قبلی (شماره ٩) که در آن ستاک
گذشته مصدر «شناختن» جایگزین ستاک حال آن میشد» پسوندی جایگزین پسوند دیگر
میشود. بخش معنایی این طرحواره مریبه* و دشقاگاس بخش معنایی طزحواره شماره ٩
است و درنتیجه, وابستگی معنایی میان دو طرحواره سمت راست و چپ در اینجا نیز کاملا
آشکار است. در اینجا نیز معنای طرحواره سمت راست (طرحواره صفتساز) بر پايه معنای
طرحواره سمت چپ (طرحوازه اسمساز) تعریف میشود» به صورت «مرتبط با/ مبتنی بر
:6» که 513 بیانگر معنای طرحواره سمت چپ است. نمونههایی از واژههای حاصل از
طرحواره صفتساز و معنای آن به صورتی که آورده میشود؛ آمده است:
از نظر نگارندگان این مقاله» فرضيه دوم که بر پایه طرحوارههای مرتبه دوم استوار است
پذیرفتنیتر و موجهتر مینماید؛ زیرا این گونه صفتهای دارای پسوند «- انه» ساخته شده از
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
هه پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
آسم دارای ساقان زام. قاس بو هسظه ی هاق نسم سلروای ساققی سم شقاش): به
سخن دیگر «زبانشناسانه» صفت نسبی مرتبط با اسم «زبانشناسی» است و نه «زبانشناس».
- امروزه مراد از نقد روانشناسانه نقدی است که بر مبنای روانشناسی جدید از «فروید»
به بعد باشد (برگرفته از مقاله «نقد روانشناسی شخصیت در اشعار متنبی» نوشته معروف و
در مثال ذکرشده بهروشنی دیده میشود که صفت «روانشناسانه» در ارتباط با اسم
«روانشناسی» است و «نقد روانشناسانه»» یعنی «نقد مبتنی بر روانشناسی». بنابراین؛ فرضيه
به جز.مواردی: از اسمها و صدطافلی دالا رگ#هشتهیاویکزدها و شاخههای علمی که
تاکنون بررسی کردیم» نمونههای دیگری از واژههای مربوط به این قلمرو مفهومی را میتوان
یافت که تبیین آنها نیازمند بهکارگیری طرحوارههای مرتبه دوم است. در ساختار این گونه
واژهها ستاکهای حال و گذشته مصدرهای «نگاشتن» و «کاویدن/ کافتن» بهکار رفته است که
در دسته دیگری از واژههای مربوط به حوزه علوم و فناوری» ستاک حال و گذشته مصدر
«نگاشتن» بهکار رفته است که" شماری/اژ#آنها راآذر جدو۷ آوردهايم. در این واژهها اسمها
دارای ساختار [اسم - نگار -ی] و صفتهای متناظر با آنها دارای ساختار [اسم - نگاشت - ی]
رواننگاری * رواننگاشتی . پرتونگاری * پرتونگاشتی تاریخنگاری * تاریخنگاشتی
زماننگاری * زماننگاشتی " گنجنگاری * گنجنگاشتی. " تصویرنگاری * تصویرنگاشتی
واژهنگاری * واژهنگاشتی رمزنگاری * رمزنگاشتی قومنگاری * قومنگاشتی
این جفت واژههای متناظر بهروشنی حاصل طرحواره مرتبه دوم زیر هستند که در آن با
جایگزینی ستاک فعل روبهرو هستیم؛ یعنی در طرحواره صفتساز (طرحواره سمت راست)
سقاگ گتشه نکاس چاقین سقاگ حال کانمن ظرحوانه اسممسان (طرمواو# سس ب)
<,[مرتبط با/مبتنی بر /5۳38۸] + برم [نناله ۵8 و[۳] ]> کج <ز/5۳2 + وهی رل ]> (8
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1: جستارهای زباتی دورد ما۱ نیایی 8 فروردین و آرووسی 7
همیستگی صوری و معنایی روی طرحواره اسمساز و صفتساز در بازنمایی شماره ۸
کاملا آشکار است. از لحاظ صوری در این دو طرحواره ستاک حال و گذشته مصدر «نگاشتن»
جایگزین یکدیگر میشوند و از لحاظ معنایی» معنای طرحواره صفتساز بر پايه معنای طرح-
جدول ۲: واژههای برآمده از طرحواره [اسم - نگاشت - ی]۲
4 از[ - 0/1ع - 0] ۳۵ ۵ عمنهاعط۴ ۷۷0۳۵۹ .2 12016
اگرچه کاربرد طرحواره [اسم - نگاشت -ی] بهعنوان سازنده صفت نسبی برای اسمهای
متناظل بیش اسه: سمیاندی میتیاگ کاربرد گل رای [اسگ-نگان.-اقا وان مشیاهده گرد
نمونههایی که آورده میشود همگی دادههای واقعی و برگرفته از پایگاههای اینترنتی هستند:
الف. «بازاریابان تمایل دارند که بخشبندی را بر اساس متغیرهای جمعیتشناسی و
ب. «کاوش مردمنگارانهئ حسمکانی گردشگران در میراث فرهنگی شهر شیراز»
ث. «همچنین» فیلمهای داستانی و تجربی در صورتی که یک موضوع قوی قومنگارانه و
در نمونههای ذکرشده بالا تناظر میان اسمهای دارای ساختار [اسم - نگار -ی] و صفتهای
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
هه پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
دارای ساهتان [اسم سای -آفه] را میگران دید که نشان مضه یجود طروار ٩ مرتبادوسی
<,[مرتبط با/مبتنی بر (/5۳۸] +۳ رم [6807-06- زم[] ]> که <ر/5۳2 + ور انسهعع- []]> (9
تاکنون دو دسته از واژههای مربوط به رشتهها گرایشها و رویکردهای علمی را بررسی
کردیم که در ساختار آنها ستاک حال و گذشته مصدرهای «شناختن» و «نگاشتن» بهکار رفته
اس اگوی چهبورسی ,دسا سیم زا این کوفه راما میپودازیم کمن ساختای آیما اسقاگ
خال ای گذشته حصدر «کافتن/ کاوید نما میتیلا#هزفت. بیهاین دسته از واژهها: اسعمایی با
ساختار [اسم - کاو - ی] را میتوان دید که بر نظریهها رشتهها رویکردها یا روشهای علمی
دلالت دارند که به مطالعه» تحلیل و بررسی یک موضوع خاص میپردازند. برای نمونه:
طرحواره ساختی حاکم بر این گونه واژهها را میتوان به صورت زیر نمایش داد:
<زارشته/ رویکرد/ روش علمی درباره تحلیل و بررسی :5۳:86] ۶ زد[1۴0۷-1- ن[۳]] > (10
برای ساختن صفت نسبی از این گونه اسمها روش رایج در زبان فارسی آن است که
پسوند « انه» را جایگزین پسوند « ی» کنیم که در این صورت به تناظرهایی همچون
طرحواره ساختی مرتبط با صفتهای نسبی دارای ساختار [اسم - کاو - انه] را به صورتی
<[مرتبط با/ مبتنی بر رشته/ رویکرد/ روش علمی درباره تحلیل و بررسی ,/53۸]* زم[160۷-26- ر۳]]> (11
این طرحواره سازنده صفت نسبی متناظر با طرحواره شماره ۱۰ است و نمیتوان آق را
سازنده صفت نسبی متناظر با طرحوارهه +[ 160- نج[۳] ] (مانند روانکاو معناکای) دانست؛ زیرا
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
پاتطاظ ای کاملا وایستگ: بسظرموایه قساوه ۲۰ آستمالی ۹4 آیوده نش این وایستگی
- نقد ادبی روانکاوانه گونهای از نقد ادبی است که در آن روشها مفاهیم؛ نظریهها و
فرمهای بهکار رفته متأثر از سنت روانکاوی است که از سوی پدر روانشناسی مدرن زیگموند
طرحواره مرتبه دومی که بیانگر رابطه جانشینی میان دو طرحواره اسمساز و صفتساز
بالاست را به صورت زیر نمایش میدهیم. در این بازنمایی بهروشنی میتوان دید که یک طرح-
واره با جایگزینی پسوند « ی» يا « انه» در طرحواره دیگر بهدست میآید.
<[مرتبط با/مبتنی بر ز/5۳3۸] ۶ رم [160-206- و[ ۳]] > که حر/2ن5۳ + و0 | ]> (12
گاه دیده میشود گه برای ساختن هت سیه کار بلشمهای دارای ساختار زاسم.-گاق
ی از ساختار [اسم - کافت -ی] استفاد میک کهدن ان صورت با تناظرهایی همچین
آبکاوی 5 آبکافتی خونکاوی * خونکافتی برقکاوی ج برقکافتی روانکاوی* روانکافتی
وجود این گونه تناظرهای اسب مت نشاندهنی ناه و طر9 ار مرتبه دوم است که
<[مرتبط با/ مبتنی بر (/83:2] 2 رنه 0 ]> < 552 ۶ رنه و > (13
آنچنان که پیداست. این طرحواره مرتبه دوم مبتنی بر رابطه جانشینی ستاک حال و گذشته
مصدر «کافتن/ کاویدن» به جای یکدیگر در طرحوارههای متناظر است.
تا به اینجا با بررسی سه دسته از واژههای متناظر اسم - صفت در زبان فارسی که در
قلمرو رشتهها شاخهها» رویکردها و روشهای علمی کاربرد دارند نشان دادیم که با رویکرد
اشتقاقی نمیتوان شکلگیری این گونه واژهها را توضیح داد؛ بلکه برای تبیین چگونگی
شکلگیری و نیز رابطه صوری و معنایی میان آنها باید از ابزار تحلیلی «طرحوارههای مرتبه
دوم» در چارچوب نظريه ساخت وا3ه"ساختی"استفاده کرد. اکنون جا دارد به تنها اشارهای که
در پژوهشهای ساختواژی زبان فارسی به موضوع مورد نظر شده است» نگاهی بیفکنیم.
هاشمی زرجآباد (۱۳۹۳) در بحث درباره ساخت صفت از اسم مصدر در زبان فارسی,
اشارهای کوتاه به واژههایی همچون «زبانشناسی و پرتونگاری» کرده است. آنها را اسم
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
مصدر میداند و بر این باور است که اگر بخواهیم با افزودن پسوند « - ی» به این قبیل اسمها
صفت نسبی بسازیم با پدیده تنافر واکهای روبهرور میشويم. به باور وی» این تنافر واکهای
نتيجهه همنشینی دو واج «ی» است و برای گریز از آن دو راهکار وجود دارد: ۱. جایگزینی ستاک
گذشته به جای ستاک حال مانند «زبانشناختی» و ۲. جایگزینی پسوند « ی» با پسوند «- انه»
با اینکه هدف هاشمی زرجآباد بررسی دقیق و عمیق این گونه واژهها نبوده و در پژوهش
خود رویکرد ساختبنیاد را در پیش نگرفته است در همین اشاره کوتاه به درستی به موضوع
جایگزینی عناصر (ستاک فعل يا وند) توجه کرده و شکلگیری واژههای مورد نظر را حاصل
وقافزانی خذاشینته است: این بداق معناست که ای حتالا ان تاتاتی ریگرد اشتتقاقی نی تبیغ
این واژهها آگاه بوده؛ ولی ابزار تحلیلی مشخصی برای آنها در اختیار نداشته است. این ابزار
تحلیلی همان طرحوارههای مرتبه دوم است که ما ار این پژوهش از آن بهره بردهايم.
در این مقاله به معرفی ابزار تحلیلی تازهای لار نظريه سالختواژه شناختی (2018 ,2010 ,زذهه28)
پرداختیم که بوی و ماسینی (2015) آن را طرحواره مرتبه دوم نامیده و از آن در تبیین برخی
مسافل ساختواژی در زبانهای انگلیسگی ماهس یتیاده گردهاند. سپس به مگ ان
آبزار تحلیلی به,برزسی شش دسته از پلاظطرهایاس9- صفایج س زبان فارسی پرداختيم گه
بیشتر در ارتباط با رشتهها رویکردها نظریهها و فناوریهای علمی بهکار میروند و چگونگی
شکلگیری آنها را .تمیتوان "حاصل فرایندهای "وندافزایی یا ترکیب؛ دانشت؛ این ساختارها
عباسات از: ۱. [اسم مشناس -عالاسم ناش م۳۹ ام کاس دش زاسه -شتاس -
ادا 7 سم -نگان. | ال[استم نگاقت و #6 [اسم نگل [اسم -نگان -ائه ]1 3 [اشتم -
کاو -ی]/[ [اسم - کافت - ی] و 1. [اسم - کاو - ی]/ [اسم - کاو -انه]
با بهزهگیری .از طرسوارههای مرتبه #وج نشان دانیم که این شش دسکه ال صفتها حاضل
جانظیتی بل سوارهها ,خسف اقه حاصل اشتقاق ی وتذاقزایی :نی یاکهقای ادسته خکستوسوم
و پنجم, ستاک گذشته مصدرهای «شناختن»» «نگاشتن» و «کافتن» به ترتیب جانشین ستاک
حال این مصدرها در اسم متناظر میشود؛ در واژههای دسته دوم چهارم و ششم, پسوند -
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
انه» جایگزین پسوند « ی» در اسم متناظر میشود. هر دسته از این اسمها (همچون
زبانشناسی» رمزنگاری» روانکاوی) و صفتهای نسبی متناظر با آنها (همچون زبانشناختی/
آن طرحواره از افزودن وندی به طرحواره دیگر ساخته نمیشود؛ بلکه از جانشین کردن طرح-
وارهای با طرحواره دیگر ساخته میشود. این رابطه جانشینی میان طرحوارهها به کمک ابزاری
تحلیلی بهنام «طرحوارههای مرتبه دوم» بیان و تبیین میشود. بر این پایه رابطه جانشینی میان
اسمهای دارای ساختار [اسم - شناس - ی) [اسم - نگار - ی] و [اسم - کاو - ی] با صفتهای
نسبی متناظر با آنها را به کمک شش طرحواره مرتبه دوم که آورده میشود» نشان میدهیم:
<[مرتبط با/ مبتنی بر ز/5۳8] +> رم [60071-1]- [7] ]> که <ر/5۳2 + رز نقهدع/- ]| ]>
<[مرتبط با/ مبتنی بر :/5۳3۸] + زم[ع:608-0[- +[ ۳]]> ک </5۳0 ۳ ورزنعهع- [۳] ]>
<ز[مرتبط با/ مبتنی بر ,/5۳32] + رم[فال280- دل] ]> < <را ات51 + روز هی ]>
<ز[مرتبط با/ مبتنی بر :/8۳:8۸] +۳ زم[807-026ع- +[0] ]> > <ر/5۳2 + ورزانستهعع- ]| ]>
<امرتبط با/ مبتنی بر /83:۸] ۶ پو[ناگه»ا- ]| > < ح//532 جه ورز 10 0 ]>
<ر[مرتبط با/مبتنی بر :/5۳8] + زم[ع160۷-20- []] > 5 <ر/53۳ + ور[ 60- ]| ]>
شيوه شکلگیری واژههای حاصل از این طرحوارهها را نمیتوان با رویکرد اشتقاقی به
حوزه ساختواژه توضیح داد؛ یعنی نمیتوان گفت یک دسته از این واژهها از دسته دیگر مشتق
شدهاند و حاصل فرایند وندافزاییاند. برای نمونه» نمیتوان گفت صفتهای «زبانشناختی و
زبانشناسانه» از افزودن وندی به اسم «زبانشناسی» بهدست آمدهاند؛ بلکه باید گفت که این
صفتها به ترتیب حاصل جایگزین کردن ستاک گذشته (یعنی «شناخت)) با ستاک حال (یعنی
«شناس») یا جایگزینی پسوند.«- انه» با پسوند «- ی» هستند. این واقعیت در کنار بسیاری دیگر
اق شوامدی گه بری ی گمکارانش دی حوزه اساخسوازه ساختی,مطرح کردهان دلیلی. اسب بای
رد رویکرد اشتقاقی به حوزه ساختواژه از یک سو و اثبات رویکرد ساختبنیاد از سوی دیگر.
در پایان؛ گفتنی است که نوآوری و دستاورد اصلی این پژوهش این است که توانسته با
نگاهی نو و به کمک یک ابزار تحلیلی بیرون از رویکرد اشتقاقی رایج» نحوه شکلگیری
صفتهای نسبی متناظر با ساختارهای [اسم - شناس/ نگار/ کاو - ی] را به صورت علمی تبیین
کند. این ابزار تحلیلی که طرحواره مرتبه دوم نامیده میشود. تنها در رویکرد ساختبنیاد و
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
بیش وآذههای این کجقول ککوه فرفههت ونان وازگافا ای "است:
* بامشادی» پارسا و شادی انصاریان (۱۳۹۶). «تبیین ساختارهای ناپایگانی زبان فارسی در
کاربردی در مطالعات زبان. دانشگاه تهران. انتشار به صورت لوح فشرده.
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
رهای زباتی دورد ۱ فسار ۱ (یایی ۰00 فروردین داردهشت 1
در آموزش واژههای مشتق و مرکب فارسی برای فارسیآموزان». نخستین همایش
واکاوی مناب عآموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان. بهکوشش مهینناز میردهقان. چ
بامشادی» پارسا و فریبا قطره (۱۳۹۹). «چندمعنایی پسوند «- ی» فارسی: کندوکاوی در
چارچوب ساختواژه ساختی». جستارهای زبانی. د ۸ ش ۷ صص ۲۸۹-۲۹۵
بامشادی» پارسا و همکاران (۱۳۹۷). «چندمعنایی پسوند «-انه» فارسی: رویکرد ساختواژه
ساختی» مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران. د ٩.ش ۲۲. صص ۳۹-۲۱
رفیعی, عادل (۱۳۹۱). «صرف ساخت محور: شواهدی از فرایندهای واژه سازی در زبان
فارسی». هشتمین هماش زبانشناسی ایران. دانشگاه علامه طباطبائی. صص ۰۳۳۹-۳۲۷
رفیعی عادل و سارا ترابی (۱۳۹۳). «ورائت و انگیختگی رابطه صورت و معنی در واژگان:
نمونههایی از واژهسازی زبان فارسی». علم زیان. د.۲. ش ۳. صص ۶ - 14
صادقی, علیاشرف (۱۳۷۲)(شیوهها و امکانات واژهسازی در زان فارسی معاصر ۱۰
عباسی» زهرا (۱۳۹۹). «واژه های غیربسیط فارسی در صرف واژگانی و صرف ساختی».
عظیمدخت. ذلیخا و عادل رفیعی (۱۳۹۵). «واژههای مرکب مختوم به ستاک حال از منظر
صرف ساختی: مورد [ - یاب)». چهارمین همایش ملی صرف. بهکوشش شهرام مدرس
خیابانی و فریبا قطره. تهران: نويسه پارسی. صص ۱۶۳- ۰۱۷۰
کلباسی» ایران (۱۳۹۱). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. چ ۵. تهران: پژوهشگاه
معروف, یحیی و مسلم خزلی (۱۳۹۲). «نقد روانشناسی شخصیت در اشعار متنبی». ادب
نجفیان» آرزو و همکاران (۱۳۹۶). «صرف کاربردشناختی پسوندهای نسبت در زبان
هاشمی زرجآباد» حسین (۱۳۹۳) «بازنگاهی به پسوند - گری با نگاهی به دادههایی از
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
پارسا بامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
آذربایجانی». پژوهشهای زبانشناسی تطببقی. د 4. ش ۷. صص ۲۱۷-۱۹۳
:۸ بعع لگ 0۵۰ 00۵۵/۵ ۵۵ ۴۵۵/۵۵ ۷۵۳۵ .(1976) 36 کامصوج۸
مش با جاکگ ۵۶ وصدوام2 15۵ .(2018) ۳۰ بطاقط6 ۵۶ .۳ بنققطاعصه 8
آ ۵ 1۱۶۹۵6 ۰وعمامطام 30 ماع احد۲0 عطا صنطانی صمناه ماو
هط نط-د30 عمنصنهاوت (ک2015) یک مصقضققهش 6 ۳ بنفمطاعصهه 8
00۹1 ۵۴ 100/0۶6 عطا حنطان صقزع۳ هرز کی مزع 010 م10
0] بص۵تطع1 معط ۲و واندندتا 2016۰ مهوت 28 جنک عهمسوعسا ۱
۵ 200۳0۵6 0100-2560 اقصم ۸۵ .(2016) یگ مققتدعهش 6 .۳ بنققطاعهه 8
40 ل۵ط200 ۷ عل صعند۳ ۵۶ عصنطقما ۵ ما حصوناهناممه ها هد وعمامط م0
7۵۹1108 ۵۳۱ ۲۵712۳۵۵6 ,720110۵ ۳۹1 ۵ 2۵020285 ۰ ع ۳ همهم
نفاطاد6 86 ونطط5 .2016 0006 19-20 بر2 بام) کام م70 780507
۲ وصهفرامم ۵ط ۳ .(2018) .٩ بنصملقعلومش 13۵2 ع 5 بصقامکصش۸ :۳ بفوهطعصه 8
۰ بواز هآ 00۳۵0 :000 .رومام م0 منم 0 .(2010) 6۰ مزنه80ظ
,60[ل2/0 .۳.0 10 ۰ مفصصه6 متا ساکص۲0 ه ۰۹۹۹/۳۵0۵ .(2015) سس
,71۵۲11۵/10 ۸ :۷۵۲-۳۵۲7۵۱10 ,(609) معصنقط ۳ عک صع8ا0 .5 بمعکزع 0
6 :36010/801 .(188-202 ۰م0۳) 1 ۷۵۱۰ مرو هزم جععموعسما عط زم امم 7۵
50 60.1 ع وعاعزمم1 بش جآ رومام 3/0 صمناعساحد۲* .(2016) سس
:تحص .(424448 .مرط) وعومامطم 0 که 11000006 ععلتصطصع) 15۵6 بوعله)
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
۰ 1۵ 06۲6/۰ هه 130000 :۱۷/0۳5 ۶و صمناعنساکد0) ۵ط ۳۲ .(2018) سا و
(8 10010 ۲۵۵1۳۵1۵۸ ۱۵ ۸0۵۵5 :70۳۵ ۵7 00 706 ,(له) زنه0ظ
عط) هنز ماگ 0۳06۶ فصمعع5 مه عامط ۵ط1 .(2015) ۳ منصنفق/3 ۶ سس و
هاگ .2 62 اردکهواگ ۵ با بش8 با ها ۷78 عاصسم) که «متعساحدی)
58 ناطع 10 .(47-66 0۰ ) ۷/0۳۵5 ۲0 ۵7 5008 ب(ح0)
عک ۲عانهظ قاط دا ۰ تصصعاطم۳ آهع قاط صه هه ناهد نو ص۲۵ .(2007) 0 30۰ ٩
0 00700 .(23-101 .0 ۳) وزام موی 060 موعلع) صمدطامعول عصنامو۳
4 ع امد واناط از 72008 ات800 مه هگ هط .(1892) 0۰ بعو۵ ۳ ٩
ع6اوم1 ۵ از نمع- که عطا اه 10۵6 مد ۸۵ .(2015) 13 بلقطهز مه اعد ٩
193-7 .20 .(7) 4 60169 3ع 11ااع سا رم متماقل نصدزندط م۸ عصمد
)20۳9100 2/000 :1 ۷/0۳۵ ۵۳ 51۳۱۳۵ ,20۵/0۵ 76 .(2012) 7 مفففقطلم ٩
[۳۵۳۶12 10] واگ لمات مه کعانمه 13 ۲۵۶ عاتاکهاآ معط .ر.وه
آمدونها ص0۳۳ فص لماصعوصمه تصفعه ما عمکفموعد «(ر2013) ۷۰ بطافمنهاهمم ۴۳ ٩
6۰ 2 1و0 ام ام مد ۵ دورد عخصمصصقط فعکدط هدک ۵ 16۳ ععمعل 0
ططخلنانن وعوامط وحم ااناهم0 ۳۵ (2014) ۵ بناعتعطگ عک با م۵ ٩
-193 .2(.80) 5 716۵16 ۸۵۵۶ عم رد خصعمعاقنل ۷/۲5 مصعوم ٩ زطا 1/0
دعنا 2 عم م0 ۵ط .(2016) 72 ماقنط6 6 .8 بصقط ۴0۳ بش مصقکدنه< ٩
6 ۴/۵۵۹۵ ۵۵ کعلا نع 1 ۵7 مهو م70 ۰ صعنه۲ صز کعاکدد ع دناد
18۸1315 ۲0۵8716 :1/006 ۲0۱۳۵۵ ۵ ۵ رو هام2 ۸۵0 .(2008) 3۰ مداد ٩
عل 3/1000 ۵۵6 ۷ :3001/3100 70/06۰ رومام ومظ و مامام م11 عط هه
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
1 پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
0 ۳۵۳۹۵۵ 106 کل نوعمامطام 1/0 مناد .(2012) بش م۴ ٩
7۳۵1 8۳ 7 ۳۳۵2228۶ ,(60) سقف هد اع 0 /1-ط1 36۰ 1۵ معی ۳۳0 صمناق ۳
راز 700] نقطهادط ]1 اعصسدان۸ نصقحط 1 .(327-336 ۰م8) انوس ده مومسم
0 ۳۵۳۵۵ ۵۶ 2000 نام 0ص ععصعاطها* .(2015) یک منط10۵ عک بش هط *
ع8ع 13 م۳ مصعلومص ها صمنا۵۳۵ ۵۳۵ کم دو۵ ۹ .(ط1993) بش۸ بنطیعلدگک ٩
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
جنارهای رای دور ۰۱۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۵), فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ 08
] 0۶ ۸21۳55 ۵ط)۲ دز معمصحطا5 0۳06۶ 00ععک او عم 15۵
,163۵۵ انانده نتنآ خاطدطاه 8 منطهطاک +حعفاذنعهناآ ز عاحلنوص۲ 1۰۳۳۵
ب] ,16۳۵ ونواندجه ۷ نصن] ناطدعطا 8 تنماک محعنادندعهناآ ها توص 2.۳
7 م۹۵۵۵" و 0۵601 عطا راممد ۵ دز ولد امعم عطا ۶و عحممم 1656
,زه80) برع مامط 30 ماع اعد که کرو ۵06 عطا نان "عقصطاد
۵ ۵۳6۴ هز ۳6۳۹120 هنز کعس اد مزع وامطاممص عصود عصنموتمهد 1۵۳ (2018
6 طلعنط ۷ کقص اعد له م56 1۵60 عم کع تاد عحعطا بط صنعامته
00۹021 ۳۵13160 تولف همع نو دهم 0۳۵ ۵۳ ۷۵ که داد هه فعصتاعل
۳ آ۵۵۱ معا مهد صه که 1۵62۳6 اطع 0۳6 عطا هز فعومامهه عنه ,فص 5
۵ 12160 عحد واامد نوم اقطا حادم آمعنوماوطام مد ععحطا عمنصنمامه
(1) :ع0 از متام ع۹عط 1 بکعزعمامصطع) فص دعط معط مکعصنامنمعنل مهد
68 136۴ 200 [زسهع0-6] عه هد عطا از کصمد (2) بکجنا 20
جزعط) لاصد [60-1ل-0] عسه0د غطا از کصه0د (3) اند لهدمناهاه1
۲و طعاد اصع عم عطا از معصزطهم کز ص00 2 بعخناعهاد 26 عل ۳۹۲ عطا 1۵
8 کز 566۵ کنطا ۲و ااطاناه 156 بز که عطا هه (0۳ص) همطل
:5۳2 عصاووناد 10 طاعص 0 /عصزامنعنل ما5 2] + روف و عمصل ولا ]
0 هه ,206065 ما۲۵ دنو مد 3۵ حقط مهد عطق 156
60-6 | -صه 7 رعتاکنموصنا) ااحوا-صه هر فعن هن ) خ+حمصا-صه م7
-1۵۷0 ( له عمط ردم) ناما هه( وعمامط ردم) +حوص6 |-۵ 13
67 ۹60۵ 10110۳2 عطا روط ۵۶ فعاصسمععد ۲۵ صی عصاادم ۵ ع6۵ط 1
0.26 5 مهم تلنقه-ط ٩ مطاش نو دوم 00 #
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
هه پارسا پامشادی و همکار نش طرحوارههای مرتیه دوم در... 7
دعتاکه عط) ۶و عصعاد ۷۵۳۳ عطا 6۳۵6۵ مرنطاحصوتاماهی عتامصع نوم ۵ کز 106
حز 5۳24 0۵ 1۵/2960 12100ع3] + ما۳0 ول ] ]> که حر/5۳2 جه روز نقه هکل وله ]>
حور[ ر/5۳3 0۵ ۵/2۵60 ]۳۵12100 مرو[ عم -ه ۱60 ورل۳] ]> که <ر/5۳ + ورز قمع | ]>
موع۵* معا طاع عطا طانس معمتطهی کز صمم ه اناد عخاه تغل فصمععد عطا 13
60108 0۳ 00 اعد دنه 2 عصنامصعل سود و ص00 ما 9 تلد عط ومد رنطامعیی)
<[ 5۳26 دنوامد /ع درد 10۶ برع مامصطع/ ماع عکناصع 0 ]۵ ورز نع | ]>
هه کق6ع5 2000021 ۳۵ ها وه مدید کنطا ع6ط مرنطحصنماه عنامصسعنوهتوم 15۵6
<ر[ /52 0۵ 1۵/۳۵۶۵۵ 0ع121ع۳] + مو[ناله 2 ول د] ]> که حر/52 ۲ رز هی | ]>
<ر[ 52 0۵ 1۵/۳2۶0 12100ع۳] + و [ع 080-00 ول د] ]> که حر/5۳2 ۳ رز نع | ]>
:5625 0۳6۶ ۹60۵۵ ۵ 300۷6 عطا که عامصمه هه دز 1۲1۵6
20 00-6( نامع محطای ) نسا لمع 0و( ومع مصطای) نع ص00
ماد ۵۳6 عطا طا۳ معص همه کز صنامصق بعستهاک عنام ول لنطا عطا 10
زنل عقاتاصنه ج عصتامصعل صمه ج 0 ۵ ۹ که عطا هد رعدولممی)
8 رام /عصاوود ۶0۳ فاعم / اد مج /عصنامنعنل عکلناصهی ها ۲ ورزن 60 مزا >
:1 هه دز 200065 ۵۵120۹ داز ومد قصعطعد کنط) او عامصمه ص۸
-۵- 1۵۷۵ (عفاولهسد مدا رد۳ ) نناگوماعسه 2 ( عند واه سمطاه دم 1۵0-0
6 ۶٩ دادم مزع مامح عطا بوک کمصعط 5 وله فصمععد 10110۳6 15۵
<[ 5۳2/4 0۵ 0ع10/۳2۶8 0ع121ع] جک میم [ع60-20- بو[ ]> که حر ات5 ۲ ۵ و3 ] ]>
<[ ,5۳۸ 0۵ 0ع10/028 12100ع۳] + ررزناکه 1 رل ]| > د <را ات5 ۴ و0 | ]>
۳ او متا ولمصد اعد عند اعقصعطه +عل فوصمععد؛ اقطا بط لدم 6ط1
6 10۳۵0 عنه کعسساد دامع همکد عط طعنط ۷ صز و۳۵ عطا عصنصندامه
[۷2002عل0 عطا ععاناه بطع0 مه لمدمتان اعد عطا اقطا اکعووه معلق کالنوه
65 26 16 طامرم طعباه طعقط ۳ حز و۳ عط صتقایه واعصنتصصم صف مطعق مه
0 131۱ ۲۱م۸ ۱۸۵۱۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 10:35 آ2 ۱۲۲۰۵۵۵۲۵5۵۶۱۲ 1۲۵۳ 00۳/۱۵۵۵60
| هدف از پژوهش پیش رو آن است که ضمن معرفی مفهوم طرح واره های مرتبه دوم در نظریه ساخت واژه ساختی ( Booij, 2010, 2018 ) از آن در تحلیل چند ساختار ساخت واژی زبان فارسی استفاده شود و نحوه شکل گیری این ساختارها را تبیین کند. طرح واره مرتبه دوم را مجموعه ای از دو یا چند طرح واره دانسته اند که میان آن ها رابطه جانشینی برقرار است که در این پژوهش به منزله ابزاری برای تحلیل سه ساختاری که بیشتر در حوزه های مربوط به رشته ها، گرایش ها و فناوری های علمی کاربرد دارند، استفاده می شوند. این ساختارها عبارت اند از: 1. اسم های دارای ساختار [اسم شناسی ی] و صفت های نسبی متناظر با آن ها؛ 2. اسم های دارای ساختار [اسم نگار ی] و صفت های نسبی متناظر با آن ها و 3. اسم های دارای ساختار [اسم کاوی ی] و صفت های نسبی متناظر با آن ها. یافته های پژوهش بیانگر آن است که مفهوم طرح واره مرتبه دوم ابزار مناسب و کارآمدی برای تحلیل این ساختارها بوده است و رویکرد ساخت بنیاد خلاف رویکرد اشتقاقی که توانایی تبیین اینچنین ساختارهایی را ندارد به خوبی می تواند چگونگی شکل گیری این ساختارها را برای ما تبیین کند. |
34,846 | 495784 | کیفیت پروپوزال تهیه شده توسط
دانشجو. پیشمطالعه و مشارکت فعال در مباحث کلاسی نیز معیارهای مهم دیگری هستتند: کا
دانشگاههای مورد بررسی در ارزشیابی درس لحاظ میکنند. این یافته اهمیت استفاده از روشهای
واکاوی عناصر برنامه درسی روش تحقیق در دانشگاههای برتر جهان ... ۳
ارزشیابی فرایندمحور و عملکردی و در نظر گرفتن ارزشیابی بهعنوان بخشی از فرایند یادگیری را
بر اساس یافتههای پژوهش حاضر پیشنهادهای زیر به استادان درس روش تحقیق و برنامهریزان
۱- توجه بیشتر به مباحث مربوط به روش کیفی و اجتناب از کمّیگرایی صرف در محتوای درس.
۲- آشناکردن دانشجویان با ماهیت علم و مبانی فلسفی روشهای پژوهش.
۳- آموزش اصول اخلاقی پژوهش به دانشجویان و تلاش برای ایجاد تعهد در آنها نسبت به این
۴- آموزش نحوه نگارش علمی به دانشجویان و بهبود مهارتهای نوشتاری آنها.
۵- استفاده از روشهای فعال تدریس مانند روشهای مسئلهمخور و پروژهمحور در آموزش درس
۶- تدارک آن دسته از تجارب یادگیری.کهعلاوه بر کمک به:دانشجویان در یادگیری نحوه طراحی
۷- تأکید بیشتر بر ارزشیابی فرایندمحوزواعملکزادی, و پزهیز ازروشهای ارزشیابی حافظهمحور.
[۵ 70 اعدا .کع ۳6۳ عناهانلهن صز بجانازطهناه< وصه صنفنند ۷ .(2012) 36۰ مطعلهدعها۸
050108 13000107 ۵۶ ۸65 .(2015) 10 3/۰ وطاهع ی مط .7 ,اع510 وت ۷۰ مط0قن۸00
ونط5 2۳ م5 000۰ .۵63/73۳01650 0۵ کاصعصصم ۶۵ کعصنوصنزم +حعطلج) ناکناهاد 200
01 عط) ۶ 00۳0۵۳80 .(2009) .2 .17 ماگلنهط5 ع م۸ .۸ م56 لا نفک مظ مفنطهاا۳ ع[ع۸
06710۳۳۵۲۵ عطا 05 (عنناعزطاه فص عانعن ملمدمناوصم) کلمطاعص کمعصمععد 0۶
40 عنص ادا که کلومطاعص موم و عکسای عطا صز کاصعفنی ععصعلنع فص عصناععسی
<۳آ] .7-33 ,(2)6 8۷۵1۵0۰ وصه صمناتصاعصاگ ۶و دسا 7 واهاقت0 +حقاکه ماک ۵1 واه 170
8 06۳8720216 ۵ کومط اعد حلجقع۳۶ عصنط13 .(2006) ۰ سا ,۳6100 ۵4 و1 0۰ ملظ
18 0۶ هس30 آمدمناهصصاص] مهو مه عصنصع1 ع همم عخاه صه وصاکت 5۳0605
6 .1016765081 06 ۷67 کلمطاعهی (لقع:۳ صق6 .(2003) .0 مصفصعلهاط گ بش ,86550
-070[601 ۵ کصزک ازع 1010 مطاعص حلجهعع۳ عصنط162 .(2012) .۸ کل ,72605 2 ول کل رقذاقناهدظ
5و و [م 700 م۸ معا هم 0۳ کصمنا معا نمعنای ععدعم وه عکسی عمط 0ععد 0
۶۴ پژوهشهای برنامه درسی» دور یازدهم» شماره دوم پیاپی ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰
0۵8 ۲116۳۵10۳6 اهاط 1و عزعولدص۵-۸ا2/0 ۸ .(2020) .0 ,کعنط1 :6 و.ظ مطانط5 ,3۰ 58۳0/۰
۳۵۵85 کزوتولمسظ او حمصنصنام 2 :1/6005 حا جع 9ع 1
579-5 ,(24)4 ,5000108 .حلجو ۳۶6 وصه عصنصندی ,کاعزع 500010 .(1990) .ی .8 ,88655
40 6۵05 نعوصنط12 بوعماملامطاع ددع38 .(1981) 30 محعصلناطظ ۸۶ مک بظ ,8655 اظ
0- 8۳۵016 ۵286752 50 100عع0 ۵ ۵ 6۹۲ عطا دز اقط ۷۷ .(2016) .5 36 متعهنسقه)
1 0۶ 700۵1 126۳2005۵1 6ط1 معط 0مک2 -6 10 بخ وصنص 10
1365062055 مطعق ره عنامصهعدم ۸ +حلمطاعصه ددع عصنط12 .(2007) به واه
٩ 0۶ 10261 156 .(2013) .3 ,۷۵10۰ ۷۵۵ ۸8 ,۷7 .6 بط[ 10۷۵0090 ول .37 و0۵0۵
۲و عطنطع102 .200065 "عاصودد 0۳ کلومطاعصه حعععع عصنطعد) ما اه مره 10160
7 6طا 5 ا۵ط ۷۷ .(2017) ۷۷۰ 0 بل 10۵0060 گ .8 0 مقاعط500 بل .له صقن
8 2۳00 70308 هو نامک بعکم لماع و۳۵6 ۵ کصمنامع06۳ باه ۳
105 طل۳ق6:ع۳ عصنط103 .(2010) ۷۰ 1 بآ 3/66۷1 ۵ ول ,11606قق0) م۸ ۷۰ رف6ا00۵
ماع دز طامهع60ی که لمصو7 +کصمناما۶م نمعن) نوطامعممع معط جز کععسسی
۳۵۶276 310ع] مطم ععمطا ۵۶ اناد عنص عوهت آهدونککه وم عاطهاکص60 .(2018) ک1 .ظ ,اعنصهه1
548-4 ,(41)5 مط0ناق 0 هرز 1/6100 2 حل ۵56۳ ۶و مه سمل لمدمنامد 6ص «وعم00010ط1ع
6080308 کل مطاعص حل ۳۵ 0 1630۳6 عطا ۵۶ عنعمطاصرد ۸ .(2014) .۸ 36 موعاحد۳
38 ۵ (لع200703 00۳-160 0عاصع- 0006 ۸ .(2004) .7 معط هط عم و۳ 10 ,3۳0338
195-۰ ,(28)2 مط0ناق۳۵ عونت ود +عطاس۳ ۵۶ آمص 30 +کلو ماع ح ۳۳۶62۳
ع-۳1 تصهتطع 1 بصسانهنست که کامعدم0 مصه کعامنمصط عزعهطظ .(2016) .کل مطهعندزه ۷ نطاه۳
16960 جعزد16 ع130زم 00 ۶ م۲۵ 15۵ .(2017) کل .31 رفن06 6 ,.ل2 ۳612۵030
و 70۳۵1 ره .6 1و8 حز ککهع 2۳6 اوه ویک ده کم ۳ اکزنا اک 0 0۳۵ 8560
.[۳6۳۹13 10] .188-199 ,(35) 10 .ق5516 لهدمنا۵ ۳۵ صز ددع۸
1۵۳6 ۸000068 وه کاصعصصوافک۸ عصنواماکی5 .(2018) ۳۰ مصاک7 ۸۶ ریگ ,۳191069
66 عهصنصدم.] وصه عصنط162 که رسک م3000 ۸ .(2020) 8 مقماک ۵ .۸ 8 ,6۳۵8
۶ وصنط62 1 .36۳۹060065 خصعونک لمصه وله۳ فص کامعدم6 خصقادمصصگ +005 2/0
,703355677 .10 10 1.6208۰ 2۳010-32560 .(2008) 8 ناش 6۶ .17 .1 ,7033856 ۷۷۰۰ 1108
,(۳5) 108011 .8 .3 بم ,36600066 ۷۵0 بل ,الن3/60 .30 36 ,108۵ .36 ,5060005 ۰[
-485 .00 .60 370) رعمامصط فده کدمنافتصصصی تمصمناق 600 0۳ حلجعم که ۲006004
0 ,هو ,06 ها نصا نطسه656 3۵۵021 .(2019) سا عمط 2 و.ظ بظ ,7005505
و 1006008 ده عهدد 156 ,(80) 6060 36 سا صز معنفولقصه خصعاصم) .(2008) .7 مطعنل7
65 ال صنق0 10۳58 .(2020) .5 3/0020 :6 .۳ مصقاگ هدک .13 .۸ تقق1٩ .۸ 1۵660
4 70۳۵1 8200۵1 وعمامطارعم فصه صمنفصله صز وعمامامطعصه جع عصنطجم) که
۸ نوصنط 162 ( 3۵:3۳ ۶و ص00 156 .(2020) 8 رفزقط 30 ۸ مک مقنک1 ن۵9 11۵ ,36 منصد 1۳
له 5060665 ۳۵۵0052 صز 005 3/6 حل و650 دز ماو وداج 1 1۵۳ ۳۳۵۵/۵۵
<] .118-136 ,(45) 23 ,۷۳۵۵ فصه دل5۳ع3 نام و اجه 1 وند متا ۵1 نموت امتصصنظ
واکاوی عناصر برنامه درسی روش تحقیق در دانشگاههای برتر جهان ... ۶۵
6 :13006۳9 مصه کمع :۲۳ که عمنصدمآ .(2014) بط ,وعلز/۷ ۵ .3 بصن و10 وطتتاطالنگ1
7021 داک0ز8 057و 6 دق ۳96 مدع 50 هنم 1۵۳ عسحلی آهزعمع دم د اه ادعص 00۵100
عطا هز عصنصوم]آ ععط صعاط م2۳ فعاد ومد +عاامصهم0) .(2005) بط مصعصناطعا 6۶ یگ مفاطاعنآ
,(49)3 مطل۳ق3656 آهدمناه۵ که آمدسو3 صهنمصتوصیک مصنفص10 عمط 3/6 حلجعع 3
6 ۶و عدنط103 عطا وصنادع 13۵50 .(2007) 31۰ مفصنهکی110 ۵4 ,۰ 310۷۳002 م13 10113030
۳۵۵00۹1 ۵۶ ص30 واه ب1۳۵۵ ها ۳۵۵05 موصه رعمامط و2 صز برع 2/0000
7706۶-040 .(2016) .3 ,13/13080226 ۵۶ و 3 ,۸0011382306 و۳ مفلتا0حط1/13
.(016 ۳۵۵10 05نع 3۵ ماع قس/3 ۵۶ و5 ععم۲ ج) کلممطا5 صهاصعصعاط اج ما۳۷
.6 10] :51-62 ,(34) 9 ۳۷۵1020 وصه مدآ ۵4 ص70 واه
:20 3/350 .(علننای ععا) عم 10610 صصلهنست ر2001) 7 مفاعاد/1
۳آ] 20112000۰ 5۸7/1 تصوحطع 1 بعمتصصه21 حساشهنست0 ما ما10 م۸ .(2008) .17 مفاعاق/1
600 6ص ععصنهده ع مه هذ عصتصصهام لیهست .(2015) ۷۰ .3 و0 ۲عاقه 6۶ و13 ,1/3110
وه 5عطوو م۸ 1560۳65 لهس (2011) ههام0 م .36 مفف0قحقطمص0طع/1
,لقع سزصصه کامععدم عطا که عصنامعاولهند. "عامعوی ودنآ .(2015) 34 م 1/06
,(20)7 ,8006۵10 +عطو1 دز عصنطد1 موم ع مهن هه عنهاناهدی ,اهع0۳ع3]
واه (ع0ق۳:6 ۵۵0 1[ ۵ .(2008) ۳۰ مصعصناطاما ۶ .۳ مقلقزط19۷ مت 01600۵۰ .36 1/06
۵15 1126 مهو هز دعزا اه تنل هه ناه امد "ها ص50 بجانهه نت 107 ۵۵۵ رز
6 ۳۵۵0021 ص1۳2 نز برع 3600010 که وصنطعد1 عطا عصنوعن م8 .(2006) ویک مفزه27
136-5 ,(47) 12 ,کعنانص۵ ۳ 0صه معدمن5 من م5 ۵۶ 2/0001 ۵1 آفصس30 چاه
۵ ۸00702065 2۳00۵1 موصد [م0ع60ط1 .(2011) .36 فلز ۵ ,1 81۵017206 مج بش۸ ق1278
[65 10] ق2001 5۸0/7 نصهحطع 1 بمناق ۳۵ معطع 7 هنز 06610060 صشهنست0
5 و130 27۳028 ۳۶۵2۳0 اه ک معط عسه ی عطا وصنهونک 13 .(2004) 8 ,808۳20
۰ ع36 0۶ 00زع۳ ۵۶1۵۳۵ 6 وصه کعنانه نهد ححطاع و کاصعصحدمعل0 کعتصمفصتا ۶و
,4 :16525 باعل عاطمصنهاعنه #وصه صمناهاه +عطونط ده کعلعناه ۶و صمعلام)
۸ :۵۲۶ ۳۶6۵۳6 عصنط۵) 1۵۳ دعزع ما5 معط .(2012) سا بل مصنلدعم8 ۵ م۸ .0 :)0101
+2 ,(15)4 وق 500010 +صمطم 1۵۶ 31/6005 .(1981) .0 ,ع5م8
۳۵۶27 وصنطه) عنم ۳و فطع .(2020) 34 مکعصنصصست نله 6 کل ,58۵55
1-4 ,0063100 صز 3/6100 عغ دلوم ۵۶ ما30 هدمناه ص136 «وع ۵00010
00 06۲ اعنط هز کمای توص اتقو حصحلنهنستت .(1997-1998) .36 مسن2ه ۷ :۸ وت ,5200360
.[۳6۳91 10] .151-165 ,(7)24-25 ,قعانصم ۲۳ ون نصت] ملظ ۵۶ ص70 ولاف
60 دازا موه امط اون هصنصوع.آ .(2009) ۷۷7۰ .ی ول 16۵0050 :6 .3 0 ,52610076
-90 ,(36)2 ,0108 ر25 ۵۶ وصنط 102 .ععلو هناد امد اط عع160 ما کعوصعط عکسی 6005
.5 کل ,5061۷67 و3 .7 2161018 م۸ ۰ مالتقکل 8 م۸ .5 رق7690ظ ملا ۰ وتزعاق0ظ وس .ل باق ۷:16
40 (1695 0136۳5 200) 0۳6 00265 6و 5006 2۳6 ۷چط ۸ .(2004) بش با مگامدعمد5
91-7 ,(31)2 ,8 010ن 2 ۶و وصنط 13 بحلججمیمم مزع مامح روم صز
0 مطنط 1۵2 و امه عطا ۶ عاماد 156 .(2011) .8 مطعنل 1۵ ۸8۶ ,3 ,03۳065 وس ,1۸۷73806
67ع7 صز عنونن5 عسعلنه نیعم و ک00ه10 +کعصعنی لقنممد عطا جز 161005
۶۶ پژوهشهای برنامه درسی» دوره یازدهم» شماره دوم» پیاپی ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰
1ع 1300 کلمط اعد و۳۶ عصنط1 توصنمل بط عصنصممعت .(1995) یک ,۸۵۵
,(20)2 ,ط00۵0 دون جز کعنوندک هزوم حلتدععع۲ 0عدمزدعنصصیم ج صز صمناهم00 02۳
61005 :2۳ع9ع3 6 اه کاوعصلط واه و6 عط اه نونک 1 م۸
گر 310052 0عع52 تصعکسداک حممل وس ۳ #نصمداداکت معق7< 22عج محمسطا۸ امعم صسدم۸
1 8۳0۲ 0هه 06۷610066۴ عطا صز عل[م خصقاممصطنط هه قام صف حل0قع:۳ ,ول 1۸00
5 ام 0۶ ۲عطاسته عطا ,۵۳6۲5 حلق ۳65 ۵1 6ص عطا که معا ناد و1002 .کعتاعن0و5
7اه ۵۴ 06۷۵1006۵۲ عطا هصزدکهدعه 1۵۳ 0منادصه عنه اعع0 حلتع۳ وصه ,کلفصهاوز اهامای صز
1 1651 عمط اصقا دمص هه کز مومع 60[ ماد وصه #عاه اه ۳۵11 نموم 1۳۶ ۰ع 500
و61 لاله اه اطاعنها ع7ق 05 ماع ۳68 واقاا دوع کدم۲ کرک ناه 0 +عطاونط امک عع5 هه
1و عمط عطا عازمع 1 کو1161 سمصنامنعنل ۶و عهصد: ۳106 ج ععموت فصه صمناف اه +عطونط و
و کادعع[ه مستلنهنسه فص ماه ۵۳ 166 عطا عمط کومطاعص حلجقع:ع۳ وصنط3 ]1
6 0 ۵۳۵ عزگنادع 50 0۳6 1۵۳ 0660 ه کز معط هصه عنعصعاجه امد کز کعکسای کلامطاعص (ل2۳ 166
جصتالنهزست0 ع6اه 62 ما امه هت ۷۵۹ ,16۳۵۲0۳6 وروی کنط1 مکومطاع ی ۳620 ۵1 بزهمعد0001
و نز6۳5 نت 1۵ 136 اه 77و مامح تدم اه 610 عطا صز عنام عاه دوع کل مطاعم حلت ۳56 ۵1 کاصعصع[م
0 کعنانتاعه عصنصع1 ,کلامطاعط عصنطه) ,کاصعاصم مکلهمع عطا رکنطا نم عصنل ۳ ۷۵۳۵۰ عطا ۶و
ع) 0۶ کعناز۳ع ۷نصت ۵2۵ ۵۳ 7ع 10 ما25 صز جع هنارک کومطاعص حل و۳5 عط و کو ماع اصعص که
67 هز ۱۶60 ۵۹ 600 زد هه اصعصم ج وصه همه عادو ۸ ۵۰عصتصعجه ۵۳۵ ۷0۳1۵
6 6100۶ ۳۵۶6270 01 کع 1130 رک نع 50۷ ۳۵۵ مع عنام ۵۶5 0اه .وود کنط ۵۵۵۲ ۲۵
3 5۵166 1۵ ۶۵۵ ۷/۵۶ سنا مد عزدممام وحاوصنو م۸ +ععناژعه نهد ۵۳۵ ۶۰۳1۵5 عط) کج ععکعسیی
1 05۲ ۳6 و دععطق1 اد 156 ۷۳۵۰ عط ۵۶ دعنازده تخص ۵۵ 200 عصمصه ۳۵۵ کعناز نصا
"ازع بت 36 1۳۵۳ نها 0 ۲36 6۲۵ برع مام یل وم ۵۶ 10م2 عطا صز 05 ماع حل ق۳۳96 01 کعکعیی
677 ,۵۷۵13166 ۷۷۵۳۵ کععتاطاهالروی عطا ۵۶ کاصعصعلاه جستاحهنسته صنقص 1۷6 مص6ط1 بکعازدط ۸
۰ ۲ 96551060کق هه ,کعتانتنامه عهصنصهع1 محمطاعص هسطع مکاصعاصی مکلهمع "عصشنونسه
40 عطا اه کلومطاعط حلجوع:ع۲ عصنطج) ۶و علدمع وحعفصخم عطا ,کعصناوص عطا ۵۳ معط
1 200 0عز9ع۵ ۵ ت۷مط کاصعلی عصنطجع) عجعم ععصقا دمص که ص00 منعطا یز کعناز 103
۵ 6۲005 ق۲۵۶6 عنگنادعنی م۷9 حلکزم معنلنصح؟ کاصعوی عصتاقص رومام روم ص حلجهع 168
وکللماه حل2۳ع5 موصه عسملستطا آمعنضس "عصعمی عصمصقطصه ممفصعصمصعطام مزع ما مدا عم ص106
6 ۵۲ ماطعاصم از کظ۸ مزع ماما رد2 صز لسع وعس نناصعن5 بوک غود عصخلفس فصه
عطا 0051067108 .کعاه1 زرد 1۵1021 عطا حز 0عع عم ع60 لماع لجع ۳68 عتاهتاصهو 0هه
6 که کادع ص616 3 0۵ 1۵00560 کععن هلوک عط وک مطاعص حل م۳656 6 نها صهحان ۲ اصعاصمی
,36351۳66 200 کعساکق36 رک300 61 ,کعاطاهن۷ مصهزدعل ,عمط هه عصمناععی حلجهع 169
1و ۲6۳0۳۵۲۵0 رکعناکناهاد هنا دمص وصه عناموععل ,عزتحلقصه فصه صمناعلای خاعل معصنامصدد
4655 حلتعع۶ع۲ ۲و کعم 0ععنقن1 لاصو اکمص 156 ع 0 ۳00۳۲ حلجقعع۳ 0هه کال9 16
,1316۳361105 ,65 تتاکق 36 ۳۳062160 عصناعصذ ,کصعزععل کم عص همع -زعهو فصه آمامعص مه ۷6۳6
,1651805 نامع -صنطاز مکصعتععل ولد فص منامنع-۳۵ مصهزدعل لعنرماج؟ مه
6 ع8) ۶ خصعاصم عطا ما ده ۷۷۳ مصهزدعل برعسه فصه مصهزععل 0۳۳۵1۵0 مصعزدع01
0 1020۶5 مزع و[ مصع نزمه ۵۳ 1۵0860 هط کععناطاهللوی معکنمری عطا ,حمطاع حلتد 168
ند 8 0 نله مصقطهنیآ ۶ بوانده نستا مینست دمنام ۳۵ «مطون7 صز اصعونی .8.0 1۰
,210 8ن00۳6۶00) صقعطهاعا ۶و بونونستا موعمامطوو2 فصه صمناق800 ۶م واله۳ ما22
مزب ندا 60 دی مصقطدک1 0۶ تخت موعمامط رد2 وصه صمناع ۳۵ که جالس۳ ومکععگو 0۳ اصماکزده۸ 3۰
ف 2 220 ۵ 0و5 مک فینصت م۸ یمام رد2 وصه صمناق ۳۵ که ولسج۳ ممککهگوم عاهنموک۸ ۰٩
0 ,وک۲00ع ۳۵۶ عناهانلهنی ۲و ععمی خدعمطکنل مکلامطاعصد عناهانلهن که کدمناعناممه
م,وکزد همه هه دمن عنام هاهل ,دعس اعصذ وصناصصد5 مکصمناععو حلعتجع8ع۳ ع نا نله
06 36۲009 ع۷ناهاتنلهه ۶و 8ع0 0ع نکن و1۳ عمط 156 ۵۵ 100۳
0 52۵6 هه ,معط فعصمتع مکناتهصه عمط امه مصطه ,نع مدع 01360
6 ,۳۴۶270 1۵ کع 200702 ع۷ناهاتاصعی هه عج نله ۵۸۵ عصخامعععجم صز ,۳۵۳۲6۳0۳۵
6 1136 وزرع 10 مطل عم صز کومطاعص حل۳عع9ع۳ ۷۵0005 که کاعزطانی 536 6 ۵۵ 0ع ۵۶ کعع مارد
1و و0نا72 مصه مکنطاه 7۳۵۶270 مطلتق ۳۵۶ ۵۶ کدمناقل0صم؟ لمعنطاممعملنطم عطا ,ععصعنضی ۶و
۷۵08 ۲و جمتاقهصنطصی ه عفن کعنازد مه نهد 5610060 عط1 مکاوم۲ حلج:۳ لهزع ام 05
وناز 6 نصا 5616060 6ط] ۶و 3/051 216۳۹۰ اععزطانک اصق ۳۵10۷ عطا عصناصعصمم 1۵۳ کفمطاعص وصنط3]
6 50006016 وه کامطاع 1006-02540 مه ,۵عکه -عزم۳م ,00016-03360 وقصا1 0ع
0 عطا ,0ع0۷6ع2/076 .کصمزکعنهکنل م۲ ععله یز عاصنناخدم واع ناه ما 0ععدسمصه ولطهنط
05 ۷۲اه هصترسف ,0۳0005 حلتع۳۶ ۳۵8 که کعنانسناه کهصنصع1 اعد 0ع1مصذ شوه
8 16و ۸2۸ کصلزعد علعناسه م50 ۵ 8 ,داعزم رم طلجعع۳6۶ صنامع هه 0۵ نز
50060 ۵۲ ۵ انامه عصماصنطا وانمهننس ,دعنوندی مزع مامطل عم صذ عصناهصنناحهم ,11606
10۳8۰ 200 ,کا همع ده 7چلماع ۳6 کباه عصتوسی معنوعس ندنام صز 0عادع عم کز رهز
41 1۳36 ,28963560 که کلامطاعص اکن هه 100۶60 دععطقلاید معکنممی عطا و۸
7 36 86سن سل عنع کامعصصعزدکد عطا ۵۳ 0عع02 عصمل عع ممناعد اه که کومطاعص صمصصم
6 200 ع نله 3۵۲ ام ۳6۷2160 کعنوه ععمعط) که عالنیم+ 1656 +عصعجه 6 0هه
عنطا که ,عکتبام 613005 حلعموع۶ع۳ عطا عصنطجع) حز ۵عحعفزعصی 6 فلدمطاک جع ما کعط 200۳02
27 1۵ 66۵ 06610065 جسلننسه ,۳۵۳6۳0۳6 ۶0۳10۰ عطا صذ کعنازکه نس ۵۵ ۵۳ ععق عط) کز
۳9626 و کط 100200 60۳601 وصه لمعنطممعمانطم که ماهس اععزطاناک حاعناد ۵ 2۳6200 10۳6
,2000000 ۳ معصحلنهنسه کلومطاع لجع عصنصعندعل صعطم ععنطاه حلجه۶ع۲ مصه
8 ع 506 "عاصع 5 که ا مدع 6ص عمط ما ماه عمط حدم لامک کح هنارک 161005
10و۳6 0 0160 کاصعوج5 ععاقس ما 0 ع نو عم کعا ناه عصنصع1 ع ناه ,3/0606 داماد
6 0#لنام 5۳ کامع که 0عکد -ع همم فصه عم عفم-ععی ممم وللقهنط مجعصعخوصنه
0 :86 10م روم ععسام کل ماع حلجعع 165 :نا زو هت ۵ کاصعص اه مسن ان تحت :075 (1۳6
| هدف پژوهش حاضر مطالعه عناصر برنامه درسی روش تحقیق در دوره تحصیلات تکمیلی رشته روان شناسی در دانشگاه های برتر جهان است. در این پژوهش بر اساس نمونه گیری هدفمند 13 طرح درس روش تحقیق از 13 دانشگاه برتر جهان در رشته روان شناسی انتخاب و بر اساس هدف، محتوا، روش تدریس، فعالیت های یادگیری و ارزشیابی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. روش پژوهش حاضر کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا است. نتایج پژوهش نشان می دهد دانشگاه های مورد مطالعه در آموزش درس روش تحقیق اهدافی از قبیل آشنایی با روش های مختلف تحقیق برای درک پدیده های روان شناسی، یادگیری نحوه طراحی و انجام تحقیق در پژوهش های روان شناسی، ارتقای مهارت های تفکر انتقادی و یافتن و خواندن تحقیقات علمی روان شناسی را دنبال می کنند. در مباحث مربوط به روش تحقیق کمّی، انواع روش های تحقیق کمّی، ابزار و اندازه گیری و تفسیر و نوشتن گزارش پژوهش و در مباحث پیرامون روش تحقیق کیفی، انواع روش های تحقیق کیفی و ابزار جمع آوری داده های کیفی (مصاحبه و مشاهده) از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. در مباحث مشترک بین هر دو رویکرد، ماهیت علم و مبانی فلسفی تحقیق و اخلاق در پژوهش، از اهمیت ویژه ای برخوردار بودند. رایج ترین روش برای تدریس درس روش تحقیق ترکیب روش سخنرانی با روش مسئله محور و پروژه محور است و مهم ترین فعالیت یادگیری انجام پروژه های تحقیقی فردی و گروهی در طول ترم است. دانشگاه های مورد مطالعه از شیوه های مختلفی به منظور ارزشیابی درس استفاده می کنند که رایج ترین شیوه، ارزشیابی بر اساس تکالیف انجام شده در طول ترم و آزمون کتبی است. |
11,497 | 328055 | دگاه کارشناسان
مواد و روشها: روش تحقیق از نظر هدف کاربردی, از نظر
استراتژی توصیفی و از نظر مسیر اجرا همبستگی بود که
محقق ساخته بود که با توجه به تحقیقات مختلف و
شد و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ ٩۸/. گزارش شد.
شهر آنهران در رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی با
پرسشنامه بین همه به شکل حضوری توزیع شد و از این
در این پژوهش از آمار توصیفی به منظور طبقه بندی
نمرات. بررسی فراوانی و شاخصهای گرایش به مرکز و از
نتایج : نتایج تحقیق نشان داد که بین اجرای برنامه
۱۰ نقش برنامه خصوصیسازی بر توسعه ورزشهای همگانی از دیدگاه کارشناسان
است و ناگفته نماند که سرمایه گذاری در ایجاد هر فضای
ورزشی منجر به ایجاد ارزش افزوده آن مکان می شود. با این
کشورها رای ور بدمرطله آخراه قرآمده است وراز آن بد
فهرست حدود ۳۰۰۰ شرکت دولتی و متعلق به دولت, به
تعادل اقتصادی و استفاده بهینه از امکانات ,و منابع» فراهم
جدید مدنظر قرار می دهد و احمدوند(۱۳۷۴) معتقد است که
انتقال سازمانی در فرایند خصوصی سازی باید بر اساس اهداه
بهبود و ارتقای نظام مدیریت. کنترل, هدایت. مهارت و نظارت
تحلیل آثار خصوصی سازی در سازمان تربیت بدنی می گوید
بیشتر و بهره وری بیشتر می شود. رضوی(۱۳۸۳) بر ضرورت
اجرای برنامه خصوصی سازی در ورزش کشور تاکید می کند و
معتقد است که ورزش قهرمانی بایستی از تمرکز بخش دولتی
موجب توسعه و افزایش بهره وری و بهینه سازی ورزش این
دارایی های ورزشی نشان دادند که رقابت. منافع مالی و
نبود واقع گرایی را موجب کندی اجرای مرحله های اقدامات و
مثبت خصوصی سازی در ورزش های آبی و تفریحی را بیشتر
از اثرات منفی آن ارزیابی کردند. آمولاوان و ابراهیم(۲۰۰۵) با
کارایی تولید را کاهش ولی رفاه اجتماعی را افزایش می دهد.
رفاه اقتصادی و اجتماعی در تسهیلات ورزشی می دانند. تی
پژوهشهای کاربردی مدیریت و علوم زیستی در ورزشی ۹
گسترش ورزش نزد اقشار مردم و همچنین ابزاری در جهت
موضوع است که آیا بین اجرای برنامه خصوصی سازی و توسعه
ورزش های همگانی ارتباطی وجود دارد؟ و به طور جزئی در
صدد بررسی این است که آیا اجرای برنامه خصوصی سازی
ساختار ورزشهای همگانی و بهبود وضعیت اشتغال را در پی
از آنجایی که بخش ورزشهای همگانی با طیف وسیعی از
افراد جامعه در ارتباط است لذا هر نوع تصمیم و
روش تحقیق از نظر هدف کاربردی, از نظر استراتژی توصیفی
و از نظر مسیر اجرا همبستگی بود که به روش میدانی انجام
سطح شهر تهران در رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی با
پرسشنامه بین همه به شکل حضوری توزیع شد و از این ین
تحقیق, پرسشنامهای با ۲۴ سوال تهیه و تنظیم شده بود. این
حاوی ۳۴ سوّال ۵ گزینهای بود. روایی پرسشنامه به وسیله ۸
گردید که برابر با ٩۰/۸ محاسبه شد. از آمار توصیفی برای
واریانس و ... استفاده شده است. از آمار استنباطی برای تجزیه
و تحلیل فرضیه های تحقیق با استفاده از آزمون ضریب
همچنین از نرم افزار 5055.18 برای تجزیه و تحلیل داده ها
۸نفر(۸۸۵) از افراد تحقیق را مرد و ۵نفر(۱۵/) آنها را زنان
تشکیل دادند که از این بین, 11۲۷ بین۳۰-۴۰ سال: 1۴۳ بین
آنها (۲۳نفر) دارای مدرک دکترا بودند. که ۳۳/ آنها بین
یافته های تحقیق همانطور که در جدول ( آمده است. در
۲ همچنین یافته های تحقیق گویای آن است که بین مولفه-
خصوصی سازی تمامی عوامل موثر بر توعه ورزش همگانی در
۳ اما یافتههای تحفیق نشان داد که بین مولفه های
۹ نقش برنامه خصوصی سازی بر توسعه ورزشهای همگانی از دیدگاه کارشناسان
جدول (۱) نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون برای مولفههای خصوصیسازی و مولفههای توسعه ورزش همگانی
به طور نظری در نظام های سرمایه ای محض, واگذاری تمام
فعالیت های اقتصادی به مکانیزم بازار» همراه با حداقل دخالت
دولت ارائه می شود و در بعد نهایی دیگر اقتصادی متمرکز و
دهه های ۱۹۶۰ و ۰۱۹۷۰ به ویژه در کشوّزهای دراحال
توسعه دوره مداخلات بیش از حد دولت ها در امور اقتصادی
اجتماعی به بخش خصوصی است. این واگذاری و انتقال باعث
کاهش کارمندان و در نهایت کاهش اندازه آدولت می شود که
از اولین گام ها در مسیر خصوصی سازی» می توان از گسترش
سازی نام برد. در همین راستا تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه
بر توسعه ورزش های همگانی می پردازد که از نتایج آن چنین
برمی آید که به طور کلی شرایط لازم برای خصوصی سازی
می تواند تاثیر مستقیم بر توسعه ورزش های همگانی داشته
از بین ۶ متغیر مورد نظر این تحقیق,» متغیرهای کارایی
پژوهشهای کاربردی مدیریت و علوم زیستی در ورزشی ۹۳
ساختار اقتصادی قرار دارند. علاوه بر آن نتایج تحقیق حاضر
همگانی خواهد شد که با هدف توسعه و تحول ساختار
اقتصادی در یک راستا میباشد. این یافته بسیار قابل تأمل
است چون در متن قانون خصوصی سازی در ورزش اشاره ای
به ورزش همگانی نشده است و فقط ورزش قهرمانی در محور
توجه این قانون بوده است. اما نتیجه این تحقیق گویای آن
است که حتی خدمات عمومی ورزشی در جامعه نیز بهتر است
در جهت خصوصی سازی پیش روند. علاوه بر آن» نتایج موید
آن است که خصوصیسازی منجر به بهینه سازی و افزایش
خصوصیسازی همخوانی دارد. البته برخی از نتایج نیز از جمله
همخوانی نداشت که علت احتمالی آن میتواند بی تجربگی و
پاسخ داده بودن و البته در زمان انجام تحقیق مذکور هنوز
برنامه خصوصی سازی در مراحل اولیه اجرا بود و بدیهی است
که در زمان اجرای تحقیق فوق الذکر هنوز نتایج مثبتی به
دست نيامده بود و در نتیجه می تواند به عنوان.یکی از,عومل
بود و تأمین پشتوانه مالی برنامه ها می تواند منجر به افزایش
مهمتزی در ششارکت غمومی و بهینهسای داشت که: از آن»
بهینه را فراهم میکند. چون کمبود امکانات یکی از دلایل
عدم رشد ورزش در کشورهای مختلف از جمله ایران است.
سرانه فضای ورزشی کشور در بسیاری از نقاط هنوز به حد
قابل قبول نرسیده است و بسیاری از شهرهای کشور با فقر
جمعیتی حدود ۷ میلیون نفر با مشکل امکانات و تجهیزات
ورزشی کافی روبروست و طبیعی است که فقدان فضای کافی
برای ورزش منجر به نقصان در مشارکت جامعه در ورزش می
گردد. لذا همانطور که نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد
اینطور میتوان بیان کرد که قوانین و مقرراتی که دولت برای
منجر به اصلاح ساختار ورزش همگانی میشوند. در واقع ورود
ریسک و خطرات جدی همراه است. چون با خصوصی نمودن
خواهد آمد که نتیجه آن اجتناب مردم از حضور در این اماکن
خواهد بود و شکست درآمدزایی خود می تواند عامل مهمی
سازی شود. پس مسلما وضع قوانینی در ایجاد حمایت و
[. نفوی» مهدی. (۱۳۷۴). خصوصیسازی از نئوری نا عمل. مجموعه
۳ علی اکبر. مهدی. (۱۳۸۲). خصوصیسازی از برنامه اول توسعه
روند آن طی برنامه پنجساله اول اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی,ج |
٩ خوشخبر امیر. (۱۳۷۷). بررسی و نحلیل آثار خصوصیسازی در
سازمان تربیت بدنی. پایان نامه کارشناسی ارشد., دانشگاه علوم و
۹ نقش برنامه خصوصی سازی بر توسعه ورزشهای همگانی از دیدگاه کارشناسان
شرکت مخابرات ایران در مورد تأثیر خصوصیسازی ب رکارآیی. پایان
بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
جزئی در سازمان بنادر وکشتیرانی جمهوری اسلامی ایران[اداره کل
۵ شمسایی ثبی» عبدی هادی و بلوچی رامین. (۱۳۸۸). بررسی
وضعیت باشگاه های ورزشی خصوصی شهر ایلام با تاکید بر اشتغال
۶ عارفیان, پداله. (۱۳۸۴). بررسی سیاست خصوصی سازی و موائع
و مشکلات آن در تربیت بدنی از دیدگاه مدیران ورزشی مازندران,
۷ عبداله پور احمد. (۱۳۷۳). بررسی آثار خصوصیسازی شرکت -
های سهامی نکاچوپ بر کارآیی آن. پایان نامه کارشناسی ارشده
۸ عربی خسرو. (۱۳۷۶). بررسی اثر صنعت بر عملکرد پس از
٩ کشکر سارا پویانفر علیرضا و نقوی وجیهه. (۱۳۹۰). بررسی
واگذارشده سازمان تربیت بدنی. اولین همایش ملی تربیت بدنی و
سیستم جم عآوری و حمل مواد زاید و رت و روب شهری بر
.(1989) .6 .ل ,82466۲ و8 ۳۰ بل و096 فافط2 .24
- نود رم ,15 310۰ رازه نصتا امسداه و۸ دوعص نصعهد 1۸۷
| هدف: این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین اجرای برنامه خصوصیسازی و توسعه ورزشهای همگانی از دیدگاه کارشناسان انجام گرفت. مواد و روشها: روش تحقیق از نظر هدف کاربردی، از نظر استراتژی توصیفی و از نظر مسیر اجرا همبستگی بود که به روش میدانی انجام گرفت. ابزار اندازهگیری، پرسشنامه محقق ساخته بود که با توجه به تحقیقات مختلف و اهداف خصوصیسازی و توسعه ورزش همگانی تهیه شد. روایی پرسشنامه بهوسیله تعدادی از اساتید مجرب تایید شد و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ 89/. گزارش شد. جامعه آماری تحقیق را تمامی اساتید دانشگاههای سطح شهر تهران در رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی با گرایش مدیریت و برنامهریزی تشکیل دادند(N=42 ) که پرسشنامه بین همه به شکل حضوری توزیع شد و از این بین 33 نفر پرسشنامه را برگشت دادند. در این پژوهش از آمار توصیفی به منظور طبقه بندی نمرات، بررسی فراوانی و شاخصهای گرایش به مرکز و از آمار استنباطی برای محاسبه ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره بهمنظور آزمون فرضیهها استفاده گردید. نتایج : نتایج تحقیق نشان داد که بین اجرای برنامه خصوصیسازی و توسعه ورزشهای همگانی رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که بین مولفههای خصوصیسازی و میزان مشارکت عمومی، اصلاح ساختار ورزشهای همگانی، بهینه سازی و کارایی واحدهای مدیریتی رابطه معنیداری وجود دارد ولی بین مولفههای خصوصیسازی و کیفیت خدمات و بهبود وضعیت اشتغال رابطه معنیداری وجود ندارد |
42,137 | 446839 | تثیر کتابدرمانی بر مهارتهای اجتماعی کودکان دختر و پسر ۷-۱۲
سال عضو فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر تهران
هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین تأئیزکتاب درمانی.بز مهارتهای اجتماعی دختران و پسران
۷-۲ سال اعضای فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام گرفته است.
روش: این مطالعه از نوع پژوهشهای" کاربردی است و به زوش"تجربی با طرح پیش آزمون-
پس آزمون با گروه کنترل.انجام شده؛اشت. ۶۰ عضو فعال کتابخانه با به کارگیری روش نمونه گیری
غیرتصادفی هدفمند» انتخاب شدند. ابزار گردآوزی داذهها پرسشنامه مهارتهای اجتماعی «گرشام و
الیوت» (۱۹۹۹) بود. جلسات کتابدرمانی پر ازاوی» گروه آزمایشی«به قدت ۱۴ جلسه ۴۵ دقیقهای؛ دو
یافتهها: نتایج حاصل به وسيله آزمون / مستقل بررسی شد و یافتههای حاصل در سطح معناداری
(۰.۰۵ >0) نشان داد که کتابدرمانی بر مهارتهای اجتماعی کودکان به طور کلی و در ابعاد
همکاری» همدلی» خویشتن دازی و ابراز وجود مور بوده و بین میزان تأثیر این جلسات بر
مهارتهای اجتماعی دختران و پسران» تفاوت معناداری وجود نداشته است.
نتیجه گیری: با توجه به یافتههای پژوهش, میتوان از جلسات. کتابدرمانی به عنوان روش ارتقای
سطح ابعاد مختلف مهارتهای اجتماعی کودکان بهره گرفت و آن را در مراکز مختلف مانشد
مدارس» مراکز پیشدبستانی» مهدهای کودک» کانون پرورش فکری و ... به کار برد.
۱. کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه الزهرا (س) نویسنده مسئول:
۶ / کتابداری و اطلاعرسانی - جلد ۱۷ شماره ۳
کلیدواژهها: کتاب» کتابدرمانی» کتابخوانی؛ مهارتهای اجتماعی؛ کودک» کانون پرورش فکری
لازمه سلامتی» شادابی» رشد طبیعی و شکوفایی افراد در دور کودکی و چهبسا
بزرگسالی» رسیدگی و توجه به مسائل آنها در دوران کودکی است. کتابهای متناسب با
شرایط و نیازهای کودکان, فرصت لازم را برای پاسخگویی به نیازها از طریقی افزایش
شناخت آنان نسبت به خود و محیط اطراف فراهم میآورد. پاسخگویی به نیازها و
رغبتهای کودکان, چگونگی باورها شخصیت و رفتارهای آنها را در بزرگسالی شکل
میدهد. خواندن کتابهای مناسب» کودکان را تشویق:میکند تا درباره مشکلات و
تجربیات خود صحبت کنند. شخصیتهای کتاب میتوانند.بهکودکان کمک کنند تابا
شناسایی افکار و احساسات خود؛نسبت به رفع مشکلات خویش اقدام کنند (گلادینگ
در کتاب درمانی» کودکان افکار خود را به طور غیرمستقیم» از طریقی شخصیت
کتابهای داستان به اشتراک میگذارند. کتاپدرمانی به اصلاح نگرشها تغییر در
رفتازها و پروزش استعذادها کسگ نی کل (دی رک + *۲۰۱). از آنجا که رونذ
کتابدرمانی مرحله به مرحله انجام میشود. به سبب نداشتن مهارت و تجربه و نیز
ذهنیتهای متفاوت. کودکان به تنهایی نمیتوانند این فزایند«را: هدایت کنند. در نتیجه.
حضور تسهیل گر ضروری به نظر میرسد. کتابدار,و یا درمانگر با طرح سوال و
بحثهای پیوسته درباره شخصيتها و تجربههای قهرمانان و روشن کردن مفاهیم عینی
و ضمنی» ذهن و احساس کودکان را به طور منسجم هدایت میکند. چنانچه سوالها و
بحثهای گروهی اشتیاق کودک را برانگیزد کودک بهتر میتواند بین تجربههای
شخصی خود و حوادث داستان, پیوند و ارتباط برقرار کند.
از آنجا که کتابداران بر منابع اطلاعاتی کتابخانه دسترسی و آگاهی دارند» میتوانند
به کمک متون آموزنده و از طریق افزایش درک و شناخت در کودکان» نگرشها و رفتار
آنها را تغییر دهند. علاوه بر آن» میتوانند از طریق منابع تخیلی مثل داستان» شعر درام»
سرگذشتنامه و خودسرگذشتنامه که عرصه نمایش رفتارهای فرد هستند به طور
غیرمستقیم در راهنمایی و هدایت کودکان و نوجوانان» مشارکت کنند. نقش کتابداران
بیشتر از نوع کتابدرمانی تکاملی است و جنبه پیشگیرانه دارد. در این رویکرد» هدف
رشد و تکامل فرد است و هنوز مشکلی برای فرد رخ نداده است. به همین سبب»
اطلاعات لازم در اختیار افراد قرار میگیرد تا قادر باشند در برابر مشکلات راهحلهای
مناسب پیدا کنند یا در اصل با آن مشکل مواجه نشوند. با چنین رویکردی,» کتابداران
باید به دنبال منابع مناسب با توجه به مشکلات رایج و پیش روی جامعه باشند. این
موارد و اطلاعات مربوط به آن» با نیازسنجی مناسب از جامعه کتابخانهها قابل پیگیری
است (تبریزی, ۱۳۸۸: ۵۴)ااک 0 (۱۹۹۳) ول دی را براق استفاده از
کتابدرمانی بیان کرده است که افزایش نخودآگاهی فرد. بالارفتن درک و همدلی با
کاربرد کتابدرمانی از نظر «روبین»(نقل در؛شلمانیندوشن, ۱۳۷۵) به سه قسمت
۱. کاربرد موسسهای: منظور از «کاربرد موسسهای» استفاده از کتاب در بیمارستانها
۲ کاربرد بالینی: برای کسانی مورد استفاده قرار میگیرد که مشکلات رفتاری و
عاطفی دارند. هدف میتواند تغییر زفتار و کاهش نگرانیها و دادن بینش و بصیرت
باشد. این کار توسط پزشک معالج يا یک کتابدار انجام میگیرد که در بیشتر موارد»
۲ کاویره رشدی: متظور از آت؛ استفاده از کتاب برای افراد عادی و بهنجار است.
که علاوه بر تأمین بهداشت روانی» به خودشکوفایی آنها نیز کسک میکند. این نوع
کتاب درمانی بیشتر به رشد سلامت طبیعی کمک میکند و مزیت آن در این است که
میتوان نگرانیها را شناسایی و قبل از به وجود آمدن مشکلات, به مسائل رسیدگی و
با توجه به این مطالب, کتاب درمانی میتواند هدفهای مختلفی داشته باشد. در این
پژوهش میتوان هدف کتابدرمانی را از نوع کتابدرمانی رشدی دانست که به
خواننده تجربیاتی جدید برای حل مشکلاتی که در آینده با آنها مواجه خواهد شده ارائه
میشود. همچنین» برای پرورش رشد عادی» درک خود و بهداشت روانی کودکان.
از این رو متخصصان علم اطلاعات و دانششناسی به عنوان افرادی که به التزام
حرفه و تخصص خود با گستره وسیعی از انواع کتاب سر و کار دارند و همچنین به
سبب تعامل پیوسته با افراد مختلف در مخیط کتابخانه و مکانهای پژوهشی و آموزشی,.
میتوانند با ایجاد ارتباط با کاربران و افراد مراجعه کننده؛ نقش برجسته و متفاوتی در امر
کتابدرمانی داشته باشند. این نقشها میتواند دزحد توصيه یک کتاب ساده برای
سرگرم شدن فرد و یا استفاده از کتابهای خاص موضوعی يا داستانی برای آموزش
از طریق کتابهای کودکان میتوان مهارتهای مختلفی از قبیل مهارتهای
اجتماعی» مهارت حل مسئله و مهارت خودآگاهی را به کودکان آموخت (مللی, ۱۳۸۶).
مهارتهای اجتماعی,» رفتارهایی هشتند کهآرشد آنها میتواند به عملکرد موثر و مفید
فرد در اجتماع کمک کند و سبب عملکرد مناسب اجتماعی کودک شود (حاجبابایی»
۴ برخورداری از مهارتهای اجتماعی به کودکان کمک میکند تا از تواناییهای
خود به نحو مطلوب تری استفاده کنند. کودکان برخوردار از مهارتهای اجتماعی به
آسانی میتوانند با اجتماع خویش سازگار شوند و تعارضهای روانی را از بین ببرند و
به شکلی کارآمد با مشکلات خود مقابله کنند. از سویی دیگر کودکان با کمبود
مهارتهای اجتماعی» نه تنها خود از این کمبود رنج میبرند بلکه با رفتارهای نامناسب
و تکانشی خود مزاحمت برای دیگران ایجاد میکنند. در نتیجه» کودک به سبب این
کمبود از جمع دوستان و همسالان طرد خواهد شد و بیشتر در معرض آسیبهای
اجتماعی و فشار گروه همسالان قرار میگیرد زیرا مهارت و قاطعیت لازم را برای
مقابله با این فشارها ندارد (برادران؛ ۱۳۹۰). وجود مهارتهای اجتماعی در کودکان
برای بهبود روابط با دیگران و حل مشکلات خود بهویژه در بزرگسالی, مسئله مهمی به
در پژوهش حاضر تأثیر کتابدرمانی بر مهارتهای اجتماعی کودکان بررسی
میشود. پژوهشهایی که تاکنون در موضوع کتابدرمانی انجام شده» بیشتر گروههای
ویژهای از افراد جامعه» مانند کودکان کمتلوان ,ده یا ناشنوا افسرده» تکانشگر,
پرخاشگر و ... را مورد مطالعه قرآر داده و به کودکان عادی کمتر پرداختهاند. افزون بر
آن, مشخص نیست به طور خاص کتابدرمانی تا چه میزان میتواند در آموزش
مهارتهای اجتماعی (مانند همکاری» همدلی» خویشتنداری و ابراز وجود) به کودکان
عادی که ویژگیهای روحی واروانی آنها برگرفته:از بافت ویژه به لحاظ فرهنگی,
تربیتی و آموزشی و ... است» مژثر بامباراین نله پژوهش حاضر بررسی تأثیر
جلسات کتاب درمانی بر مهارتهای اجتماعی کودکان ایرانی ۷-۱۲ ساله است. این
پژوهش در پی آن است که دریابد آیا میتوان از کتابدرمانی به عنوان یک روش مفید
برای پیشگیری از بروزامشکلات مربوط به زندگی اجتماعی و اصلاح نگرش و رفتار
کودکان استفاده کرد؟ افزون بر آن با اراشه پیشنهادهایی» گامهای عملی -هر چند
کوچک - را برای کشف کاربردهای بالقوه کتابدرمانی برداشته است.
هدف کلی از انجام پژوهش, تعیین تأثیر کتابدرمانی بر میزان مهارتهای اجتماعی
دختران و پسران ۷-۱۲ سال عضو فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و
برای رسیدن به هدف پژوهش, بر اساس مبانی نظری پژوهش و با تکیه بر مطالصات
انجام شده در حوزه کتابدرمانی» یک فرضیه و یک سوال به شرح زیر مطرح میشود:
فرضيه پژوهش: کتابدرمانی بر مهارتهای اجتماعی دختران و پسران ۷-۱۲ سال
عضو فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و ابعاد آن (همکاری,
سوّال پژوهش: آیا بین دختران و پسران ۷-۱۲ سال عضو فعال کتابخانه کانون
پرورش فکری کودکان و نوجوانان, از نظر میزان تأثیر کتابدرمانی بر مهارتهای
اجتماعی و ابعاد آن (همکاری» همدلی, خویشتنداری» ابراز وجود) تفاوت معناداری
پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی است. برای انجام پژوهش و
گردآوری دادهها از طرح تجربی پیش آزمون - پسآزمون همراه با گروه کنترل استفاده
شد و آزمودنیها به صورت نمونهگیری غیرتصادفیهدفمند انتخاب شدند. در
نمونهگیری هدفمند» پژوهشگر تلاش میکند بر اساسن قضاوت و نظر کارشناسی خود
نمونهای را قفاب کید که تا سل اسان ویزگیهای جاسه زاقسی را داشته باشد.
بنابراین» پژوهشگر نمونه را مبتنی بر کسانی انتخاب میکند که فکر میکند برای مطالعه
مورد نظر مناسب هستند. این روش زمانی به کار میرود که تعداد افتراد دارای ویژگی
یا شرایط لازم در زمینه مورد مطالعه» مخدود باشد (میرزایی» ۱۸۰:۱۳۸۸). از آنجا که
تعداد اعضای فعال مورد مطالعه در کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
محدود و فقط همین تعداد برای ار آزمایشی منا ب بود.» نمونهگیری به روش
با توجه به ماهیت و اهداف پژوهش, مطالعه اولیهای درباره اعضای فعال این
کتابخانه صورت گرفت و مشخص شد که در گروه سنی ۷ تا ۱۲ سال تنها ۶۰ نفر عضو
فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بودند. با توجه به محدود بودن
تعداد افراد برخوردار از ویژگیهای مورد نظر این پژوهش» در مجموع هید نماد
عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند که به صورت کاملا تصادفی» ۳۰ نفر به عنوان گروه
آزمایش و ۳۰ نفر به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند. از دو گروه آزمایش و
کنترل» آزمون مهارت اجتماعی (پیش آزمون) به عمل آمد و سپس ۱۲ عنوان کتاب
داستانی که بر ۴ مقوله مهارتهای اجتماعی (همکاری» همدلی, ابراز وجود.
خویشتن داری) تأکید داشت به مدت ۱۲ جلسه توسط محقق برای گروه آزمایش
خوانده شد. در ادامه» دوباره از دو گروه آزمایش و کنترل» آزمون مهارتهای اجتماعی
(پس آزمون) به عمل آمد. ۱۲ جلسه برای جلسات کتابدرمانی و ۲ جلسه برای انجام
پیشآزمون و پس آزمون (پاسخگویی به پرسشنامه توسط کودکان) در نظر گرفته شد.
ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه مهارتهای اجختماعی «گرشام و الیوت» (۱۹۹۹) بود
که برای انجام پیشآزمون و پسآزمون استفاده شد. محقق تک تک سژالها را برای
کودکان خوانده و کودکان شرکش, کسوطر پژوهشایوآن سوالات پاسخ دادند. برای
جلوگیری از بروز مشکلات در فرایند انجام کار برخی واژههای دشوار که از سطح
درک کودکان فراتر بود» توضیح داده شد.«در موازدی کنه.,کوزدکان در پاسخگویی به
پرسشنامه مشکل داشتند. به شکل انفرادی به آنان در.پاسخگویی به پرسش کمک شده
نتایج جدول اعتبار سیستم درجهبندی مهارتهای اجتماعی برای استفاده در ایران
بررسی شده و ضریب آلفای کرونباخ از ۰/۷۷ تا ۰/۹۳ متغیر بوده است که نشانگر
پایایی مطلوب پرسشنامه بوده و با ضریبهای پایایی در نظام اصلی «گرشام و الیوت»
قابل مقایسه است (شاهی» ۱۳۸۶؛ خوشنظر» ۱۳۸۳؛ شهیم»۱۳۷۸). در پژوهش حاضس
به منظور محاسبه همسانی درونی سوالها پرسشنامه مهارتهای اجتماعی» ضریب
آلفای کرونباخ برای کل سوالها محاسبه شد و ضریب آلفای برابر با ۸۱۴/ به دست
آمد که مید پایایی مناسب ابزار پژوهش است. در این پرسشنامه, پاسخ سرالها به
صورت بسته و در قالب طیف لیکرت ۵ نقطهای» ارائه شده است.
۲ / کتابداری و اطلاعرسانی - جلد ۱۷ شماره ۳
نخست نمونه پژوهش و دادههای مربوط به متغیرهای پژوهش توصیف و در ادامه.
نتایج آزمونهای آماری ارائه و به فرضیه و پرسش پژوهش پرداخته میشود.
به منظور شناخت بیشتر و ارائه تصویری از ویژگیهای جمعیتشناختی جامعه
مورد پژوهش, اطلاعات مربوط به استفاده از آمار توصیفی بررسی شد.
بررسی توزیع فراوانی و درصد گروههای آزمایش و کنترل بر حسب جنسیت
شرکتکنندگان در این پژوهش» دختران و پسران"*۷-۱۳ ساله عضو فعال کانون
پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر تهران بودند. جدوّل ۱ تعداد دختران و پسران
و دراضف فراوانی, آنها را درگووه ماگاززگایش و نگ جسیت آنان نشان
جدول ۱. توزیع فراوانی و درصل فراوانی گروه آزمایش و کنترل بر حسب جنسیت
چنان که در جدول ۱ مشاهده میشلود. تعداد دخترّان آدر گروه آزمایش (پیش آزمون
و پس آزمون)» چهارده نفر و تعداد پسران در این گروه (پیشآزمون و پسآزمون)»
شانزده نفر است که در مجموع سی نفر جامعه آماری را تشکیل میدهند. بر این اساس»
تعداد کل دختران و پسران در هر دو گروه ۶۰ نفر است.
آمار توصیفی پیش آزمون و پس آزمون در گروه آزمایش و کنترل
در این قسمت آمار توصیفی پیشآزمون و پسآزمون در دو گروه آزمایش و کنترل
ارائه میشود که در ابتدا هر یک از ابعاد مهارتهای اجتماعی به تفکیک و سپس
جدول ۲ میانگین, انحراف معیار» چولگی و کشیدگی مهارتهای اجتماعی و ابعاد
آن را در دو گروه آزمایش و کنترل نشان میدهد. ضریب چولگی و ضریب کشیدگی,
دو شاخص اساسی توزیع دادهها هستند که با داشتن این شاخصها تا حدودی میتوان
جدول ۲. شاخصهای آماری پیش آزمون - پسآزمون مهارتهای اجتماعی در دو گروه آزمایش و
۴ / کتابداری و اطلاعرسانی - جلد ۱۷ شماره ۳
در حالت کلی چنانچه کجی و کشیدگی در بازه (۰۲ ۲-) نباشند. توزیع دادهها
نرمال نیست. در جدول ۲ میزان چولگی و کشیدگی در هر چهار قسمت» نشان میدهد
نمرهها بهنجاری مناسبی داشته و چولگی و کشیدگی زیادتر از حد ندارند. چنان که در
جدول مشاهده میشود. در گروه آزمایش,» میانگین به دست آمده از انجام پسآزمون در
مقایسهبا میانگین, بهادست آمله در اش آزموتهکمتر برد اکهمیانگین کمتر به معنای
وضعیت بهتر است. آمار توصیفی نشان میدهند تغییر چندانی در نمرههای ابعاد
همکاری» همدلی» خویشتنداری و ابراز وجود دختران و پسران در گروه کنترل وجود
ندارد اما تفاوت میانگینهای گراوه آزمایش در پیش آزشون» واپس آزمون نشاندهنده
پس از توصیف آماری هر .یک از ابعاد» به طور کلی مهارتهای اجتماعی بررسی
شده. میانگین پیش آزمون مهارتهای اجتماغی در گنروه آزمایش ۱۰۳/۲۶ با انحراف
است. این میانگین درشگوو4 آزمایشی پس اق گذراندن ,دوره ازماینی برابر است با ۸۳/۴
با انحراف معیار ۵/۹۶ و در گروه کنترل بدون گذراندن دوره آزمایشی ۹۵/۸ با انحراف
معیار ۳/۹۶ است. میانگین گروه آزمایش در پسآزمون» از میانگین پیشآزمون این گروه
بالاتر بوده است که بیانگر تأثیر جلسات کنآبدرمانی اس. این در حالی است که
میانگین گروه کنترل در پیش آزمون و پس آزمون تغییر زیادی نداشته است. این کاهش
نمرهها در گروه آزمایش نشانگر تأثیر جلسات کتابدرمانی بر کودکان مورد مطالعه
۱. چنان که ذکر شد با توجه به نحوه شمارهگذاری سطوح گویهها میانگین کمتر به معنای وضعیت بهتر است.
برای آزمون فرضیه و پاسخ به سوال پژوهش» نخست هر یک از ابعاد مهارتهای
اجتماعی به طور جداگانه مورد توجه قرار گرفت» سپس مهارتهای اجتماعی به طور
فرضيه پژوهش: کتاب درمانی بر مهارتهای اجتماعی دختران و پسران ۷-۱۲ سال
عضو فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ابعاد همکاری,
جدول ۳ نتایج آزمون 1 مستقل برای سنجش تفاوت مهارتهای اجتماعی و ابعاد آن
در گروه آزمایش و کنترل پیش از بزگزاری جات کتابدرمانی را نشان میدهد: از
آنجا که یکی از پیشفرضهای آزمون پازامتریک 4:آزمون آرلون" است ابتدا از این
جدول ۳ آزمون 1 مستقل:برای سنجش تفاوت مهارتهای اجتماعی آدو گروه پیش از برگزاری
میزان به دست آمده از آزمون لون نشان میدهد شرط همگونی واریانسها برقرار
است. مطابق با جدول ۳ نتایج به دست آمده از آزمون 1 و سطح معناداری آنها که
بزرگتر از ۵*/* است» میانگین گروه آزمایش و گروه کنترل پیش از برگزاری نشان
میدهد تفاوت دو گروه در این مرحله معنادار نیست. این اجه خلاتیتا یرآ دارد که
۶ / کتابداری و اطلاعرسانی - جلد ۱۷ شماره ۳
قبل از برگزاری جلسات کتابدرمانی» بین دو گروه آزمایش و کنترل از لحاظ
جدول ۴ نتایج آزمون 4 مستقل برای سنجش تفاوت میانگین دو گروه آزمایش و
کنترل را پس از برگزاری جلسات کتابدرمانی در زمينه مهارتهای اجتماعی و ابعاد
جدول ۴. آزمون 1 مستقل برای سنجش تفاوت میانگین مهارتهای اجتماعی دو گروه پس از
طبق آنچه در جدول ۴ مشاهده میشود؛ آزمون:7 با سطح معناداری به دست آمده
(۷0>/*۵)» نشان میدهد تفاوت درو کروگ اد 6الست به این معا که بسا توجنه به
میانگینهای به دست آمده» با سطح اطمینان 744 و میزان خطای ۰0۳۰/۰۱ میزان
مهارتهای اجتماعی و ابعاد آن در گروه آزمایش پس از اجرای جلسات کتابدرمانی
نسبت به پیش از اجرای جلسات کتاب درمانی "تفاوت معنادار داشته است. به عبارت
دیگر جلسات کتابدرمانی در میزان مهارتهای اجتماعی دختران و پسران ۷-۱۲
سال» به طور کلی و در هر یک از ابعاد تأثیر مثبت داشته و موجب تقویت و ارتقای آنها
سوال پژوهش: آیا بین دختران و پسران ۷-۱۲ سال عضو فعال کتابخانه کانون
پرورش فکری کودکان و نوجوانان, از نظر میزان تأثیر کتابدرمانی بر مهارتهای
اجتماغی و ابعاد آن (همکاری» همدلی» خویشتن داری» ابراز وجود) تفاوت معنادار
برای پاسخ به این سوال» از آزمون 4 استفاده شد. برای اطمینان از همگونی
واریانسها آزمون /(لون) به عمل آمد که نتایج بر همگونی واریانسها دلالت داشت.
جدول ۵ نتایج آزمون 7و 1 مستقل را برای بررسی تأثیر جلسات کتابدزسانی (در
جدول ۵. آزمون 1 مستقل برای بررسی تأثیر جنسیت گروه آزمایش بر مهارتهای اجتماعی در
آزمون 1 با سطح معناداری آن نشان میدهد در مهارتهای اجتماعی و همه ابعاد آن
(۰/۰۵< 7) است و این تفاوت معنادار نیشت. بر این اساس» بین دختران و پسران
گروه آزمایش تفاوت معناداری در مرحله پس آزمون از نظر مهارتهای اجتماعی و ابعاد
آن دیده نمیشود. به عبارت دیگر میزان تأثیر جلسات کتابدرمانی بر مهارتهای
اجتماعی دختران و پسران مورد مطالعه و ابعاد آن به لحاظ آماری یکسان بوده و از این
در سالهای گذشته» پژوهشهایی دربار کتابدرمانی انجام شده است که هر یک از
منظرها رویکردها و با روشهای متفاوتی آن را مورد مطالعه قرار دادهاند. در این
پژوهش, تأثیر جلسات کتابدرمانی بر تقویت مهارتهای اجتماعی دختران و پسران ۷
تا ۱۲ سال بررسی و سعی شد به این سوّال کلی پاسخ داده شود که ایا کتابدرمانی بر
مهارتهای اجتماعی کودکان و نوجوانان تأثیر دارد؟ برای یافتن پاسخ» پرسشها و
۸ / کتابداری و اطلاعرسانی - جلد ۱۷ شماره ۳
فرضیههایی تدوین و بررسی شد. با توجه به نتایج به دست آمده» بین گروههای
آزمایش و کنترل در پسآزمون از نظر میانگین تفاوت قابل ملاحظهای دیده شد. با
توجه به یافتهها میتوان نتیجه گرفت که جلسات کتابدرمانی تأثیر معناداری بر
مهارتهای اجتماعی گروه آزمایش (در مقایسه با گروه کنترل) داشته است. این تأثیر در
هر یک از ابعاد مهارتهای اجتماعی یعنی همکاری» همدلی» خویشتنداری و ابراز
وجود نیز قابل مشاهده بوده است. این در حالی است که در پژوهش حاضر بر مبنای
نتایج هد فسیت آملای در عملکرد گروه کنترل تغییر معناداری مشاهده نشد. یافتههای این
پژوهش با نتایج پژوهشهای پیشین (شهمراد» ۱۳۹۱؛ میردامادی» ۱۳۸۹؛ تاکانوری»
۷۱ چمینتی و ترلیواس» ۱۹۹۵ و,شتمن» ۱۹۹۹) که از کتابهای داستانی به عنوان
وسیلهای برای کاهش مشکلات رفتاری کودکان و افزایش مهارتهای اجتماعی و
همچنین» سعی شد به فرضيه پژوهش که بر وجود تفاوت معنادار بین دختران و
پسران ۷-۱۲ سال عضو فعّال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از نظر
میزان تأنیر کتابدرمانی بر مهارتهای اجتماعی اشاره دارد پاسخ داده شود. با توجه به
نتایج به دست آمده ب ین دختران و پسران تفاوات.معناداری در پس آزمون از نظ
مهارتهای اجتماعی و ابعاد آن دیده نشد. نتایج با قسته هدر ایق ,خشی از توهش
با یافتههای پژوهش «میرزاپورطومارآغاج» (۱۳۸۹) همسو نیست. در یافتههای جانبی
پژوهش وی مشاهده شید که میزآن تأثیر کتابدرمانی بر دخترآن بیثشتر از پسران بوده
است؛ در حالی که در پژوهش حاضر در میزان تأثیر کتابدرمانی بین دختران و پسران
اگرچه اختلال و مشکل مورد نظر روش پژوهش و شیو کاربرد و ساختار داستان
در مطالعات ذکر شده متفاوت از هم است.» یافتهها به طور کلی نشان میدهند که
کتابهای داستانی میتوانند به عنوان ابزاری مور در جهت تغییر و جهتدهی رفتار
به نظر میرسد داستانهای به کار گرفته شده در پژوهشها شیوههای مناسب
برخورد در موقعیتهای مختلف را به کودکان نشان میدهند و میتوانند رفتارهای
جدید را به آنان آموزش دهند. در واقع» رفتارهایی را که در خزانه رفتاری آنها وجود
داشته است بهبود و سامان بخشیده؛ آنها را در عمل به شیوهای خاص برانگیزاند و با
انجام موفقیت آمیز یک مهارت توسط قهرمان داستان» رفتارهای مثبت او (مانشد
همکاری» همدلی, ابراز وجود و خویشتنداری) را به طور غیرمستقیم بهبود میبخشند.
کودکان در جلسات کتابدرمانی این فرصت را مییابند که به واسطه شخصیتهای
داستانی با واکنشهای تازه و کاربردی آشنا شوند. فضای استعارهای داستانها آنها را
برای عمل به آموختههای خود آماده ساخته و سرانجام قانونی شخصی که هر کدام از
آنها بر اساس پیام داستان برای خود ساختهاند» در اموقعیتهای مشابه با موقعیتهای
داستان, رفتار آنها را به سمت فتارهای رز دانظا رز ناگایکند (هفنن ۲۰۰۳).
بنابراین» در پژوهش حاضر نیز جلسات: کتاب درمانی از این طریقی توانسته است بر
مهارتهای اجتماعی کودکان ۷ تا ۱۲ سال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
یادگرفتن از آنها تغییر احساس انزوا و تنهایی» بیان تجربههای شخصی و کسب بینش
نسبت به رفتار خود همچنین احتمال تجربه گزینههای جدید رفتاری را فراهم کند
(شتمن» ۱۹۹۹). ویژگیهای برجسته برنامه حاضر از جمله اجرای جلسات به صورت
گروهی» تشریح هر یک از ابعاد مهارتهای اجتماعی برای کودکان به کمک ربط دادن
به شخصیتهای داستان, نشان دادن تصاوّیّر قرائت بخشی از داستان توسط کودکان,
قصهسازی گروهی» میتواند به تأثیرهای کتابدرمانی کمک کند. در پژوهش حاضر
طبق مشاهدات پژوهشگر کودکان در انجام دادن این فعالیتها علاقه زیادی از خود
نشان میدادند که به نظر میرسد در جلب دقت فراگیری موضوعات توسط آنها تأثیر
داشته است. شیوه انجام پژوهش فعلی به صورت برگزاری جلسه گروهی کتابدرمانی
و خواندن منابع کتابدرمانی با صدای بلند توسط کتابدرمانگر (پژوهشگر) و سپس
بحث و گفتگو درباره مطالب خوانده شده بود؛ ولی در پژوهشهای انجام شده توسط
ماهالیک و کیولیگان (۱۹۸۸)» اسکوگین (۱۹۸۹)» ولرشیم (۱۹۹۹)» اگلز (۱۹۹۱)» لیدرن
و دیگرات (۱۹۹۴) جیمسون (۱۹۹۵) اسمیت و دیگران: (۱۹۹۷) ار و دیگران
(۲۰۰۳) فلوید و دیگران (۲۰۰۴) منابع کتابدرمانی در اختیار آزمودنیها قرار گرفت»
بود تا به صورت غیرحضوری آنها را مطالعه کنند. اما در نهایت» مرور نتایج به دست
آمده از تحقیقات داخلی و خارجی با شکلهای مختلف اجرا و مقایسه آنها با نتایج
تحقیق حاضر, بر موثر بودن روشهای مختلف کتابدرمانی دلالت دارد.
به طور کلی» برخورداری از مهارتهای اجتماعی,» به کودکان فرصت میدهد تا در
عرصههای گوناگون مانند تعامل با دیگران انجام فعالیتهای گروهی, دوستیابی و
کمک به دیگران؛ فعال و سازنده عمل کنند. استفاده از کتاب به عنوان ابزاری برای
آموزش مهارتهای پیشگیری يا مقابله با مشکلات و به عنوا یک راه مکمل درمانی
برای برخورداری از سلامت روانی» باید مورد توجه کتابداران؛ روانشناسان» اولیای
مدرسه و خانوداه قرار بگیرد. از اینری کتابداران دز کتابخانهها میتوانند از طریی
برگزاری جلسات کتابخوانی و کتابدرمانی» مهارتهای اجتماعی سالم را به کودکان
آموزش دهند و به پیشگیری از بروز برخیامشکلات.رفتاری کمک کنند یا در روند
مداوای آنها مشارکت داشته باشند. بنابراین» برخورداری و تقویت مهارتهای اجتماعی
در کودکان, سبب پذپزفته شدن از سوی همسالان آنها شده وارشئد اجتماعیشان را
هموارتر میکند. در این" شرایط آست که بهداشت روآنی آنها نأمین میشود.
بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش, پیشنهادهای زیر مطرح میشود:
- طبق نتایج به دست آمده در پژوهش حاضر, جلسات کتابدرمانی بر مهارتهای
اجتماعی کودکان موئثر است. از اینرو» پیشنهاد میشود در راستای بهبود و تقویت
بهداشت روانی کودکان و نوجوانان کتابهای داستانی مناسب در زمینههای مختلف در
کتابخانههای مدارس, کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان یک وسیلهه
- با توجه به کم و محدود بودن منابع برای اجرا و دنبال کردن اهمداف
کتاب درمانی» پيشنهاد میشود تولیدکننشدگان کتابهای کودکان و نوجوانان؛ تألیف
داستان هایی با اهداف درمان را مورد توجه بیشتری قرار دهند و در این زمینه از
کتابداران» مشاوران و روانشناسان بهره گیرند. در همین راستا پیشنهاد میشود
بستههای آموزشی استاندارد شده مرتبط با مهارتهای اجتماعی متناسب با ردههای
- نظر به اهمیت نقش کتابداران به عنوان افرادی که با انواع کتاب سروکار داشته و
با مهارتهای مرتبط با آن آشنایی کامل دازند پيشنهاد میشود اقدام به تأسیس بلی؛
کتابدرمانی با حضور کتابدار برای اجرای مستمر برنامههای کتابدرمانی و
داستان خوانی با همکاری مددکاران و روانشناسان» مورد توجه برنامهریزان در این باره
قرار گیرد. در این راستا انجمن کتابداری و اطلاعرشانی اینران و شاخههای استانی
میتواند در جهت فراهم ساختن بستر مناسب برای اجرای چنین فعالیتهایی در انواع
کتابخانهها از جمله کتابخانههای عمومی.و آموزشگاهی. اقدام و فعالیت کند.
- به سبب ارتباط عمیق کودکان با شخصیتهای داستانی» پیشنهاد میشود
برنامههای کتابدرمانی در تمام دور تحصیلی: در کتابخانههای مدارس و کانون پرورش
فکری کودکان و نوجوانان تدوین و مدت زمانی برای مطالعه هدفدار» بحث و گفتگو
درباره شخصیتهای داستان در زمینه بهبود و یا ارتقای مهارتهای اجتماعی کودکان و
- اهمیت دادن ناشران کشور به ترجمه و تألیف متون تخصصی کتابدرمانی
متناسب با نیازها و مقتضیات فرهنگ ملی کشور از دیگر پیشنهادهای این پژوهش
- پیشنهاد میشود با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش و نتایج تحقیقات یگنر
دربار کتابدرمانی و مهارتهای اجتماعی, شرایط برگزاری جلسات کتابدرمانی در
- برادران؛ فخرالملوک (۱۳۹۰). «تأثی رآموزش مهارت اجتماعی بر پایگاه اجتماعی و سازگاری
اجتماعی و عاطفی دانشآموزان اشدایی شهر نهران». پایاننامه کارشناسی ارشده» دانشکده
- جانبزرگی» مسعود و دیگران (۱۳۸۷).آموزش اخلاق» رفتار اجتماعی و قانونپذیری به کودکان,
- حاجبابایی» مرتضی (۱۳۷۴). «معرفی مقیاس رشد و سازش اجتماعی کودکان و نوجوانان».
- خوشنظر, اصغر (۱۳۸۳). «هنجاریابی مقیاس درجهبندی مهنارتهای اجنماعی (5705) در
کودکان پیشدبستانی شسهز تهران»: پایتاننامه کارشناستی ارشد/دانشکده علوم تربیشی و
- ریاحینیا نصرت و علی عظیمی,۱۳۹۱(۰). مبانی» نظریهها وکاربزد کتابدرمانی. تهران: چاپار,
- شاهی» یوسف و دیگران (۱۳۸۸). «مقایسه نها زتای.اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش آموزان
نشانگان داون مدارس استثنایی شهر تهران». فصلنامه انديشه و رفتار» ۱۲-۲۵:)۳(۱۴.
- شهمراد. پریوش (۱۳۹۱). «تأثیر قصه گویی بر توجه و تمرکز دیداری» شنیداری و مهارتهای
اجتماعی کودکان دبستانی»..پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی,
- شهیم. سیما (۱۳۷۸). «بررسی روایی .- پایای مقیاس درجهبندی مهارتهای اجتماعی در گروهی
از کودکان دبستانی شیراز». مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشکده شهید چمران اهواز ۳(۵):
- علیشاهرودی» فروغ (۱۳۸۸). «کتاب همچون یک درمان بخش, کتابدرمانی رشدی برای
- کارتلج» جی و میلبرن» جی . اف (۱۳۸۵). آموزش مهارتهای اجتماعی به کودکان. مترجم
- گلدارد» کاترین و گلدارد. دیوید (۱۳۸۲). راهنمای عملی مشاوره با کودکان. مترجم مینو پرنیانی.
- مللی» مریم (۱۳۸۶). «أثی رآموزش مهارتهای اجتماعی با استفاده از داستان د رکاهش اختلالات
رفتاری دانشآموزان دختر عقب مانده ذهن یآموزشپذیر سنین ۱۹-۱۳ ساله شهر تهران).
پایاننامه کارشناسیارشد» دانشکده روانشناسی و علوماجتماعی» دانشگاه علوم بهزیستی و
- میردامادی» مرضیه (۱۳۸۹). ااتأتیر قصهدرمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان پیش دبستانی
ناسازگار - نافرمان». پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده روانشناسی و علوماجتماعی» دانشگاه
- میرزاپور طومار آغاج» زیبا (۱۳۸۹). «بررسی تأثی رکتابدرسانی ب رکاهش افسردگ ی کودکان
سرطانی تحت درمان در بیمارستان محک تهران». پایاننامه کارشناسیارشد. دانشکده روانشناسی
- میرزایی» خلیل (۱۳۸۸). پژوهش, پژوهشگری و پژوهشامهنویسی. تهران: جامعهشناسان.
- نصرتنظامی» عفت (۱۳۸۰). «سنجش و مقایسه میزان مهارت اجتماعی دا شآموزان دختر و
پسر ناشنوا (مقطع ابندایی) شهر تهران»:پایاننامه کارشناسی ارشد,اذانشکده روانشناسی و علوم
66 بصعلوانط۲ ۳۵15 بش10 هل ما5 ۶و عحتآ عناهمهط 1 .(2001) بظ مطوقاحه) -
[۵ز5۵۵ ۰۶ کاععلاه ۳۵۵۲۵1 فصه عانصیو6 .(01995) .5 ,فق00ا1 عک 0 مفاطنصنطا0 -
بل انطه 01و ما01 مدمآ وصه م6۳ جه عصنصنهن داماد
100 اهاط عزعداع1 عطا 10۵۳ وم عطامناطنط (2010) با کل ,ف6اعز1-
:4 016 12نه۸۷ .237 3۳ بوازکه دنا صمعنط3/0 حاد۵ ۳۲
۰ ک 37۵06 11۵۳60 :۵۵۵ 310۳ .کوظ طعا10 .(1998) 3/۰ ۳0۶ -
500001 10۳ بومه 0 امزاطانظ 1و و۸26 عط1 .(99[1ل0 .6 ,ق6104 ک 1 .5 موهصنوفهاه -
عامعز .لفتسقم درد عصناهی کااماد آهزمومک .(1990) .٩ .کواونااط عگ .36 ۳۰ متقط 068 -
6 1۵ 3107216118 7٩ ۷۶6 16 0۳ ۹۷00071 ,17۵01۵ .(2003) .34 معطال11-
[۲(/2[[070(10) ۲۵/۵ ۹۵۵ 0:۵ ۷۸/6 0۶ 8 ]رما ۵7 اععآه 16 +مههاعط
10010۵1 0عطعناطانامن] بو ومع عامع ی ۵ ۲۵۱۵ ۱۵۶ ۳۵/۵۳۵۵۳۱۰۲
:۸۵116 [عصنا-00] هنصنع ۷ ۷/۵۹۲ ماهنت هنصنع ۷ ۷/۵۵۲ مصواهاهدوز
116۷6110 10۳ علنجی نامهم ه نعمنصنه1 علاماگ لآهنممگ .(1982) بش بل لام -
6 طز 31011010 ۵۶ عامظ عط1 .(2011) 0.۸ ,6عها 00 6۶ .36 مطاوط0ط1/0-
,10202۰ 0۶ وازده نصتا 1۵ ماهتا عطا خز کهآ نوم ۳۳۵0 دنرگ
]ما۲ دعکنا طازس ۲0۵06 صحعلانط۲ همزما11۵ + وم مطامناطانطظ .(2010) 34۰ مفافله 02 -
م62 101 1صزظ ع ما۸ ۶و ا60 ۲ عط1 .(2008) ظ دک زا عک 2 5161۵ -
103-17۰ :(58)1 ,تعطامطا رد۳ دام دروم1 موس حز عصنصونام۳ کاصنا۲ ده
10۳۴ ۵1160008 معط )زانط مهد عاموط ماعطخاه5 .(2011) با منانهازممه 1 -
6۰ - 1862 :(30) ,کعمص6ن50 ۵و مهطه8 هه آهنمم5 - 2نو۳۳۵۵
| هدف : پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر کتاب درمانی بر مهارت های اجتماعی دختران و پسران 12-7 سال اعضای فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام گرفته است. روش : این مطالعه از نوع پژوهش های کاربردی است و به روش تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شده است. 60 عضو فعال کتابخانه با به کارگیری روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند، انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه مهارت های اجتماعی «گرشام و الیوت» (1999) بود. جلسات کتاب درمانی بر روی گروه آزمایش به مدت 14 جلسه 45 دقیقه ای، دو بار در هفته اجرا شد. یافته ها : نتایج حاصل به وسیله آزمون t مستقل بررسی شد و یافته های حاصل در سطح معناداری (0.05 p<) نشان داد که کتاب درمانی بر مهارت های اجتماعی کودکان به طور کلی و در ابعاد همکاری، همدلی، خویشتن داری و ابراز وجود مؤثر بوده و بین میزان تأثیر این جلسات بر مهارت های اجتماعی دختران و پسران، تفاوت معناداری وجود نداشته است. نتیجه گیری : با توجه به یافته های پژوهش، می توان از جلسات کتاب درمانی به عنوان روش ارتقای سطح ابعاد مختلف مهارت های اجتماعی کودکان بهره گرفت و آن را در مراکز مختلف مانند مدارس، مراکز پیش دبستانی، مهدهای کودک، کانون پرورش فکری و ... به کار برد. |
1,494 | 510926 | با توجه به توصیف نظری و آماری صورت
گرفته در این مطالعه و ضرایب بهدستآمده. اجّهت اثربخشی بیشتر بخش آموزش بر رشد درآمد
سرانه» میباید سرمایه گذاری بر روی عامل انسانی» ملاک و مبنای سیاستگذاریها قرار گیرد.
همچنین لازم است که با اتخاذ سیاستهای مناسب جهت توسعه علمی بهمنظور رشد اقتصادی,
در زمینه آموزش عالی متناسب با الگوهای ارتقا نظام آموزشی» سرمایهگذاری بیشتری به عمل آید.
11 ارزیابی کیفیت. برابری.../ مبینا زارعی, سید پرویز جلیلی کامجو مسعود جلیلی و یونس نادمی
ازآنجاکه آموزش فنی و حرفهای نسبت به آموزش عمومی, پرهزینهتر میباشد و با توجه به تأثیر مثبت
آن بر درآمد سرانه استان موردانظر و استانهای همجوار: ظروری اس کهدولت دز تخصیض منایع
مالی, توجه ویژهای بر این نوع آموزش داشته باشد. همچنین ارتقا کیفیت آموزش و ایجاد فرصتهای
عادلانه برای دسترسی به آموزش باکیفیت در اقشار کمدرآمد جامعه؛ پیشنهاد میشود.
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره سوم - پاییز ۱۴۰۱ ۲۴۱
افشاری» زهرا؛ شیرین بخش, شمس اللّه و ابراهیمی سیده نثار (۱۳۹۱). بررسی مقایسهای اثر اندازه
بهینه هزینههای مصرفی و سرمایهگذاری دولت بر شاخص توسعه انسانی (مطالعه کشورهای توسعه
یافته و درحال توسعه). پژوهشهای رشد و نوسعه اقتصادی, ۸(۲): ۳۷-۵۰
افقه, سید مرتضی؛ آهنگری, عبدالمجید و عسکری پور» حسین (۱۳۹۹). برآورد شاخص توسعه انسانی
استانهای ایران و بررسی تأثیر آن بر رشد اقتصادی با استفاده از منطق فازی. مجله علمی پژوهشی
آقایی. مجید؛ رضاقلی زاده» مهدیه و باقری, فریده (۱۳۹۲). بررسی تأثیر سرمایه انسانی بر رشد
اقتصادی در استانهای ایران. فصلنامه پژوهش و برنامهریزی د رآموزش عالی, ۱۹ (۱): ۲۱-۴۴
آلعمران» رویا و آلعمران سید علی (۱۳۹۸). بررسی تأثیر آموزش عالی زنان بر رشد اقتصادی ایران.
حاجبی, الناز و رزمی» محمدجواد (۱۳۹۵). تأثیر آموزش عالی زنان بر رشد اقتصادی کشورهای
منتخب عضو اوپک و شمال آفریقا. تحقیقات مدلسازی اقتصادی, ۶ (۲۴): ۰۱۷۵-۲۰۰
شهبازی» کیومرث و حسنی. محمد (۱۳۹۱). تأثیر سطوح مختلف آموزشی بر رشد اقتصادی در کشور
صالحی, محمدجواد (۱۳۸۱). تأثیر.سزمایه انسانی بر رشد اقتصادی" ایران. فصلنامه پژوهش و
غفوری» مانداناه خداپرست مشهدی» مهدی؛ سلیمی فر» مصطفی و کاظمی» مصطفی (۱۳۹۵)
اندازه گیری کارآیی خارجی آموزش رسمی و بررسی آثار آن بر رشد اقتصاد ایران طی سالهای
۰۱۳۵۴۲ پژوهش های رشداو توشعه بایدارل سّال هفدهم, شماره ۴.
قیاسی مجتبی؛ سرلک. احمد و غفاری, هادی (۱۳۹۷). سرمایه انسانی و رشد اقتصادی استانهای
کلائی دارابی» رضا و تقوایی یزدی» مریم (۱۳۹۷). ارائه مدل ابعاد آموزشی و پژوهشی مراکز رشد و
تأثیر آن بر توسعه پایدار دانشگاهها. مطالعات برنامهریز یآموزشی» ۱۴(۷): ۰۱۴۶-۱۷۱
لطفی, عباسعلی و جلایر لاپین؛ زینب (۱۳۹۷). جایگاه آموزشوپرورش و ارتباط آن با توسعه اقتصادی
مجمع, شهره و عزلتی مقدم فاطمه (۱۳۹۱). توسعه انسانی» جچنسیت و آموزش عالی در کشورهای
اسلامی (با تأکید بر جامعه ایران). رهیافت. شّماره ۵۱: ۲۹-۴۰
مسعودی, عصمت و جواهری» منوچهر (۱۳۸۲). تحلیل دسترسی به فرصتهای برابر در توسعه آموزش
عالی دولتی در کشور. پژوهش و برنامهرپزی د رآموزش عالی» شماره ۲۷ و ۲۸.
۲۳۲ ارزیابی کیفیت. برابری.../ مبینا زارعی, سید پرویز جلیلی کامجو, مسعود جلیلی و یونس نادمی
مشکی, مهدی (۱۳۹۰). تعیین عوامل موثر بر عملکرد شرکتهای بورسی با استفاده از روش
گشتاورهای تعمیمیافته و حداقل مربعات تعميمپیافته برآوردی. مجله پیشرفتهای حسابداری
مقصودی, فرشته (۱۳۹۳). نقش آموزشهای فنی حرفهای در اقتصاد کشور و توسعه کسبوکار. کار
منجذب محمدرضا و نصرتی» رضا (۱۳۹۷) مدلهای اقتصادسنجی پیشرفته همراه با ایویوز و استتا.
ندیری» محمد و محمدی, تیمور (۱۳۹۰). بررسی تأثیر ساختارهای نهادی بر رشد اقتصادی با روش
/) دادههای تابلویی پویا. فصلنامه مدلسازی اقتصادی» سال پنجم» شماره ۳: ۱-۲۴.
آن بر رشد اقتصادی کشورهای درحال توسعه ب رگزیده. آموزش عالی ایران, ۶ (۱): ۸۵-۱۰۶
یاوری» کاظم و اشرافزاده» سید حمیدرضا (۱۳۸۴). یکپارچگی اقتصادی کشورهای درحال توسعه؛
کاربرد مدل جاذبه با دادههای تلفیقی به روش /۲3/8) و همگرایی. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی.
55 13606 0۳ 600۵05 ۵۶ کمعهای دنل و عاعائه ۵ط1 .(2011) .36 ما۸
وه آقازطری 1۲0۵۵ .(2018) 34.7۰ ,300۵ط3/0 2 کل مطقلاتا 11.36.۸ معدون0ون5 مت ,زنه
5 و 0ا[1ظ بونه صع۵۳۵] گم علمت 156 تصماعفمله8 صذ کحمجعد طام موی عنصمص00
120002 وه 600۵005 ۵1 006065 هنود 156 .(2002) ۷۷۰ ,300/00 6 مطهزمص۸
27-8۰ :(38)4 ,65و50 3066100601 ۶و لصا[ بقنک۸ ص 5و۲ع 05
اه 6021 اعصز عطا که 1006 ۴عطامص۸ .(3995) 06۴ظ 0۵ هه 36 روصقازعس۸
29-1 :68 ,60061168 و [ح دوعص کادع 6۳۳۵۳-009 ۵۴ دمحم
6 نقاهل آعصوم 1۵۶ صمنای 000 ۵1 کاع عصم5 .(1991) .5 م5000 ۸ .3 ۸11300
277-7 ,58 .نت5 80 م8 مادص مامصه ما منهنا مد صه صه ععصعلنه ماه
1 )م2 ۵طا اه ر0عع 1 ۳۵0۳0 عط1 .(2003) م2 مصناحه/1-ز-هلاه5 6 ,۷ مفل0هاس۸ه
5۰ عم ۷16 صطو3 بهاه1 [06ق2 9۶ کزکوندصش۸ 0066 .(2008) 8۰ مفوقالندط
5۳605 .۳۵8۳6531055 هام -ععمی صجز طام نع هه لعازمی هصق .(0999) ۰ ,هط
[هاج7< وصه عمد) صز ۳0/۲ع عنص م60 هه صمناف ۳۵ .(2020) ۳۰ مصعاعحنک1 2 .3 ب6ک3 زنط
.)4 ,کقعج۸ 8 دام 6۵10 ۵۶ ما7 156 و متعنط ۳۵۵ وصنصمهع] +ععخصمامی
6۳0 ع 6۲009 هه 6002005 666 1154 ۵ط1 .(2019) 34۰ منلصقط 2 ,۰ مقطع/هانا0ظ
6562 ۸020660 ۵۶ مد سول م2000 1316۳ نامع ناک از آمععاصصه ص۸ نعفمول۸ صز
کدمنانتاو۲ خصعصمص 0ص کدمنانوصی نصا «ر1998) 0صمط بک مصه بط ,اهاط
.115-143 :87 ق۳006 ۵۶ م70 .حلع وم حاحل امصعی نصحصرل
هوشمند. محمود؛ حسن نژاد حسین و قزلباش, اعظم (۱۳۹۲). سرمایهگذاری در آموزشوپرورش و
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره سوم - پاییز ۱۴۰۱ ۳۲۳
٩۸ :ع[300ع5 وقفصخم صقتصهتص 1 صز صمنف له ۶و نی 156 .(2018) .37 .2 بوزصمطاح
0 .71 ,لقاع نآ ۵۳۵ 370 ,عزوتونعس۸ ۳0066 .(2012) 17۰ ۷۷۰ ,6طعع6۳
7 :156۳ هزم ۵ ۷۵۵۳۵ وصه کدی لمدمناق ۳۵ عناعهاهه۳ .(2019) .0 .۸ ,110۵۵8
0 1316۳2001 ۶ لقدس30 «وتاهموه فصه شوه تفدمناه اه صز حجق96 01
10 طلازت عقصصمه فص طاصنع عنصمصمعه نصا اک۳۵۳۵۵ .(2005) بط بقع مه[
5-46 ,(9)6 ,قص0عع0ظ فصه ص21 که نموت عط1 بصوومم خصعصم 0010
۸ :6۳0 3050906 فص صمنعصصط صمناق۵ج معطع .رطحق/3 ,2019) 8۰ مطشآ
0 0016۳۵۲۵ 1016۳2000۵ ماک 2019 15 مفصنط صز کنعواحص۸ [۵ع م۳۳
8۳0/5 6۲0006 1۵ 600005 او صمناطصصی 6ط1 .(2016) .ی لفط :6 .7 .۸ ,ق210۳
22-1 :(5)2 ,5060665 عفص 00 که آمدس 70 هنحص 270 ۳۵۵۵ ۳۷1066
6۳0 6۲006 ۵ هی لعااذمی صقص73 .(2018) 1۰ مععنها ۸ 6 کل مفتق0صع0
0 60 7۰دمناه 60 صقطا عمط تعااهص کنههاک معط 10065 نعنه۸ ده ک- ناگ نز
-0051 200 احقصخم که کاعائه عطا 666۵ یناک .(2003) ۰ منامنعمععهد ۳2
:(7)4 ,۳005 106610061 ۵1 7عز8۵ بط/مع عنصمدمع 0۵ صمتاف 600 ااحقص۳م
9 ۶٩ و5۳ ع20 دم ۸ 600000 ها قنلهتو قصه ناموت .(2015) 1۰ ۳۰ بجعاگم]0
اواژاهناوه 7ع00عع وصنسعدع/3 .(2018) .5 .ظ ,3/6096 6۶ ول کل ونقطاجه3۳0 بط .5 وفاهو8
1 لف0ه 3000305 کعنتاهام 43 هز کوصع06 ۳۵ کدمععع تصمناق وه
0 لقازطی صقصط ۵1 ۲۵16 156 .(2018) .ک بان هصن لگ وک ,۳31133 3107 :38 مفصهنسگ
3/3125 نص 30۵0 ممس 30 .۸-3 که ص حا نمی عنص مدع 05 کنفهمی صمناه 00۷ص
۳ 210۳۶ یه 000 زان نکم .(2008) ۳۰ با بععاآ ۵ بط ,7058 106 :بل و8
7021 12۳86۰ 2۳6 1 فده 7٩ اوط دع ۵ کاهاگه مگ اف حاعل امصدم نصحصرل آهناهمی
| هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی تأثیر متغیرهای آموزش برابر، آموزش فراگیر، ترویج فرصت ها و آموزش باکیفیت بر توسعه پایدار در بین خانوارهای شهری در استان های ایران در دوره 139 8 -1390 است. در این پژوهش، از پانل پویای تصادفی با کاربرد مدل گشتاورهای تعمیم یافته فضایی دوربین SGMM-DPD-SDM با کاربرد ضرایب دومرحله ای آرلانو- باور/ بوندل – باند، به منظور برآورد مدل اقتصادسنجی، همچنین برای تعیین ماتریس مجاورت، از روش مجاورت و همبستگی در قالب یک ماتریس مربعی 30 در 30 استفاده شده، و نتایج، نشان می دهد که ضریب برآوردی وقفه زمانی درآمد سرانه، مثبت و معنادار است. مشاهده می شود که میانگین وزنی درآمد سرانه هر استان، بر درآمد سرانه استان مورد مطالعه، مؤثر بوده، به طوری که هر چه استانهای مجاور، درآمد سرانه بالاتری داشته باشند، درآمد سرانه آن استان نیز بیشتر خواهد بود و میزان اثرگذاری آن به مقدار 04/1 است. ضرایب برآورد شده برای متغیرهای آموزش برابر، آموزش فراگیر، ترویج فرصت ها و آموزش باکیفیت، دارای اثر مثبت بر توسعه پایدارند. همچنین این متغیرها، دارای اثرات مجاورت و فضایی بر درآمد سرانه هستند. در بین متغیرهای فضایی دوربین، همه متغیرها معنادارند که نشان دهنده وجود و تأیید اثر فضایی متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته است. |
22,530 | 451377 | کلیدواژهها: آموزش تنظیم هیجان, اختلال اضطراب اجتماعی» بازداریهیجانی» سوگیری توجه
۱.آنویسنده مسئول: دانشجوی دکترای روانشناسی,» دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی» دانشگاه محقق اردبیلی»
۲ استاد روانشناسی» روانشناسی» دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی» دانشگاه محقق اردبیلی» اردبیل» ایران.
۳ دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه آزاد اردبیل» اردبیل» ایران.
۴ کارشناس ارشد مشاوره خانواده» دانشگاه محقق اردبلی» اردبیل» ایران. 081811.6017) 12۳868221672
۵. کارشناس ارشد روانشناسی بالینی» دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی» دانشگاه محقق اردبیلی اردبیل» ایران.
بهزاد تقیپور سجاد بشرپور رقیه برزگران, نرجس زارع و نعمت زالی کرهناب
اختلال اضطراب اجتماعی» مهمترین و ناتوانکنندهترین اختلال اضطرابی است» که اشاره به
ترس پایدار از موقعیتهای اجتماعی داشته که به انزوای اجتماعی» و در صورت عام انجام
مداخلات درمانی به صورت ناتوانکننده به تشدید تنش و اضطراب در موقعیتها و فعالیت
های روزمره نیز منجر میشود(پولانزیک» سلوم» سوگایا کی ! و همکاران؛ ۲۰۱۵). ایسن افسراد
تصور میکنند که طرف مقابل گفتگو آنها را رد میکند يا با او مخالشست میکند. بنابراین» از
موقعیتهای اجتماعی اجتناب میکنند و سطوح بالایی از استرسهای مکرر را تجربه میکنند
(فارمن ی کاشندان ۰ ۲۹۱۵): استلال اضطراب: اجتمامی.با کیفیت زندگی .و عملکرد شغلی پاییق
و با انواع متفاوتی از اختلالات پزشکی و روانی همراه است (واشبورن» ویلسون» روتز آرنیک
وفارکقس ۶).این اختلال چهارمین اختلال روانی شایع در آمریکا است» همچنین
بررسیهای همهگیرشناسی شیوع این اختلال را در زنان بیشتر از مردان گزارش کرده است
یکی از عوامل مرتبط با اختلال اضطراب اجتماعی سازه سوگیریهای توجهست. بدین معنا
که توجه این بیماران به جای تمرکز بر موقعیت و ارزیایی نحوه واکنش مناسب» بر تهدیدآمیز
بودن آن موقعیت معطوف شده» و در نتیجه سوگیریمنفی نسبت به موقعیتها و رفتارهای
اجتماعی داشته و آنها را خطرناک قلمداد میکنند. افراد مضطرب سسوگیری توجه افراطی
نسمت به میجرکهایی تهدید کننله یشان می هنت این اقراف مستم آن هسیتنل کل سه ویو
برخی رخدادها بهطور انتخابی توجه و از بقیه موارد صرفنظر کنند. آنهنا با اینکار تلاش
میکنند ثابت کنند که اگر چه موقعیت خود را ترسآور تلقی میکنند» اما این ترس را برای
نخوذ موچه ذانسته,والذا زاکششان/ ٩ رستی اک ارو آباینگا ۶ ۲۰۱۵). اگر آنها توس نخود را
به غلط موجه نشان دهند» اضطرابشان با این واکنش انتخابی تقویت میشود و بدین ترتیب دور
باطلی از اضطراب بهوجود میآید که یک سوی آن ادراک تحریفشده آنها از موقعیتهای
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و ... ۴۳۳
اجتماعی و عملکردی است که در آن قرار دارند و سوی دیگرش سو برداشت از عملکرد
خود در آن موقعیت و برداشت منفی از واکنش دیگر افراد نسبت به عملکردشان است که به
تشدید اضطراب اجتماعی و عملکردی در آنها منتهی میشود (کریستوفرسن» ۲۰۱۶).
از غوامل دیگز مرتبط با اققلال اضطراب اجتماغی سازه بسازداری فیجانی است(گراس »
۵). معیارهای تشخیصی برای اختلال اضطراب اجتماعی حاکی از تغییر مشکلات مربوط
به هیجان و وابسته به خود است در واقم مشکلات مربوط به تنظیم هیجان در این اختلال هم
در سطح درون فردی و هم در سطح برون فردی گزارش شاه است (جزایری» موریسون,
گلدین و گروس, ۲۰۱۵). بازداری هیجانی به کاهش ابراز عاطفی چه به صورت ارادی مانند
بازداری فعال و چه به صورت غیر ارادی اطلاق میشود این سازه به منزله تمایل به بازداری و
سرکوب هیجان تجربه شده است. افراد دارای طرخواره بازداری هیجانی محدودیتهای
بیشتری در ابراز هیجان خود نشان داده و از بیان هیجان و گفتگو درباره آنها به شدت
گریزانند. از لخاظ عاطفی بیتفاوات بوگهرابیشتر خوایشن دارههستند؛ آیسن آفسراد معمولا
دلسوزی و محبت خود را بیان نمیکنند و اغلب تمایلات ستیزهجویانه خود را سرکوب
میکنند. همچنین فعالیت بیش از اندازه سیستم بازداری به صفات شخصیتی اضطرابی»
حساسیت زیاد نسبت به محرکهای تهدیدکننده و رفتارهای مرتبط با اضطراب مانند
نشخوارفکری و نگرانی منجر میشود. در مقابل توانمند بودن افراد از نظر هیجانی» مقابله آنها
را با رخدادهای چالشانگیز زندگی آسان کرده و موجب ارتقای بهداشت روان آنها میشود
یکی از رویکردهای مبتنی بر رواندرمانی آموزش تنظیم هیجانی است. این شیوه از آموزش
شامل همه راهبردهای آگاهانه و غیرآگاهانه است که در جهت افزایش و حفظ مولّفههای
هیجانی مثبت و کاهش مولّفههای منفبی بهکازآبرده میشود (گراشن» ۲۰۱۵). دشواری در تنظیم
هیجانها یک مشخصه اساسی است که با آ یبهای روانشناختی متنوع در طی زندگی
مشخص میشود (فرناندز جزایری و گراس, ۲۰۱۶). از متداولترین راهبردهای تنظیم هیجان
۴۴ بهزاد تقیپور» سجاد بشرپور رقیه برزگران نرجس زارع و نعمت زالی کرهناب
راهبردهای شناختی تنظیم هیجان است (دساتنیک» بلبهار» نولت» کراولی ! و همکاران» ۲۰۱۷).
این راهبردها به دو دسته مثبت (پذیرش» تمرکز مجدد مثبت» برنامهریزی,» بازارزیابی مثست.
اتخاذ دیدگاه) و منفضی (سرزنش خود و دیگران» فاجعهانگاری, نشخوار فکری) تقسیم
میشوند» راهبردهای مثبت تنظیم هیجانی با کاهش هیجانهای منفی و افزایش بهزیستی
روانشناختی و راهبردهای منفی تنظیم هیجانی با جلوههای از هیجانهای منفی از قبیل
افسردگی و اضطراب, رابطه دارد. شیوع بالای اختلالات اضطرابی و سایر مشکلات هیجانی
موجب شده که محققان به عوامل مرتبط با این مشکلات توجه کنند. یکی از این عوامل» وجود
نوعی اختلال در نظم هیجانی است (گراس» ۲۰۱۵).آموزش فرایندهای شناختی تنظیم هیجان
به این افراد کمک میکنند تا بتوانند» مدیریت به نظم در آوردن هیجانها را بر عهده گرفته و از
این طریق در تنظیم هیجانها بعد از مواجه با رویدادهای استرسزا توانا شوند(گرانفسکی و
کرایج " ۶)) بنابراین» با توجه به این حقیقت که بیمّاران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی
در معرض تهدید سوگیری توجه و بازداری هیجانی قرار دارند. و مطالعه تحقیقات پژوهشی از
قبیل تحقیقات تاسیانیانگ و یومانس ۲۰۱۸(۳)» روبینفالکون» وبر» کایشون» اچستر" و
همکاران (۲۰۱۸)» گای» ژانگ» وی» دونگ* و همکازان (۲۰۱۷)» خوسلا* (۲۰۱۷)» کیم و لی"
(۲۰۱۷)» گرانفسکی و کرایج (۲۰۱۶) و وآنگ» لی»کوینون» ی" و همکاران؛ (۲۰۱۶) نشان
میدهد که این شیوه از آموزش میتواند باعث به نظم در آوردن هیجانها کاستن از سطوح
استرس و اضطراب و مشکلات افراد در حوزههای روانشناختی شود. بر همین اساس این
فرضیه در مطالعه حاضر آزمون شد که آموزش تنظیم هیجان موجب کاهش سوگیری توجه و
بازداری هیجانی در زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی میشود.
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و ... ۳۵
طرح اين پژوهش نیمهآزمایشی و با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل» و به لحاظ
هدف کاربردی است. جامعه پژوهش شامل تمامی زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بود
که به مراکز جامع سلامت شهر اردبیل در پاییز ۱۳۹۸ مراجعه کرده بودند. در روش
نیمه آزمایشی حداقل هر کدام از گروههای مداخله و کنترل میتواند ۱۵ نفر در نظر گرفت.
بنابراین» از بین جامعه فوق تعداد ۳۰ نفر به شیوه روش نمونهگیری در دسترس انتخاب و به
صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل جایگزین شدند. برای انتخاب بیماران؛ کليه
مراجعان به مرکز جامع سلامت ابتدا توسط پزشکان مرکز مورد معاینه و در صورت داشتن
علائم مشکوک به اختلال اضطراب اجتماعی به روانشناس مرکز ارجاع و سپس تشخیص
نهایی توسط روانشناس با استفاده از مصاحبه بالینی بر اساس معیارهای تشخیصی -/15۸
کداده شد. معیارهای ورود شامل: تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی» نداشتن اختلالهای
همبود عدم دریافت درمانهای روانشناختی یا دارویی» داشتن مدرک تحصیلی حداقل دیپلم»
همچنین معیارهای خروج شامل: غیبت حتی یک جلسه ذر جلسه درمان در گروه آزمایش و
بروز استرس حاد در جریان مداخله بود. در این پژوهش از ابزارهای زیر استفاده شده است.
نرمافزار دات. پروب: اين آزمون توسطهایافه بای «تورویر) تدوین شیده استته در
این برنامه دو مستطیل در سمت چپ و راست مانیتور و یک نقطع مرکزی به عنوان نقطه ثاببت
در مرکز صفحه وجود دارد. داخل مستطیلها جملهها و واژههای تهدیدکننده و خشی روی
نمایشگر به صورت همرمان"و»بزای: قفدت. کمی,ارائه امشوند. سپس,دو کلمه ناپدید شده و
یک محرک هدف (*) جای یکی از کلمات ظاهر میشود. کلمات در دو گروه ۴۰ کوششی
ارائه میشوند. برای نمرهگذاری ابتدا یک علامت * به مدت ۵۰۰ میلی ثانیه در وسط صفحه
رایانه برای تثبیت کانون توجه؛آزمودنی ارائه میشد. در ادامه دو محرک (واژه) که یکی دارای
بار هیجانی تهدیدآمیز مثل سخنرانی و دیگری یک کلمه خنثی مثل سیب بود. یکی در سمت
چپ و دیگری در سمت راست ظاهر میشد. پس از ۶۰۰ میلی ثانیه دو محرک ناپدید شده و
یک پروپ (در اینجا فلش رو به بالا و رو به پایین) به جای یکی از دو محرک خشی و
۴۶ بهزاد تقیپور» سجاد بشرپور رقیه برزگران نرجس زارع و نعمت زالی کرهناب
تهدیدکننده ارائه میشد. نیمی از پروپها جانشین محرک خشی و نیمی دیگر جانشین
محرکهای تهدیدآمیز میشدند. آزمودنی باید جهت پروپ را بهطور صحیحی مشخص کند.
اگر زمانی که پروپ جانشین محرکهای مرتبط با تهدید شده» زمان واکنش آزمودنی کمتر از
حالت جانشینی پروپ به جای محرکهای خنثی بود در این صورت آزمودنی سوگیری توجه
نسبت به محرکهای مرتبط با تهدید را نشان میدهد. در چنین وضعیتی اگر آزمودنی به
محرک تهدیدآمیز بیش از حد توجه کند. به این معنا است که محتوای واژههای تهدیدکشده»
توجه آزمودنی را بیشتر از واژههای خشی جلب کرده است» در مقابل اگر زمان واکنش
آزمودنی هنگامی که پروپ جانشین محرکهای خنثی شده کمتر از حالت جانشینی پروپ به
جای محرکهای مرتبط با تهدید باشد. .در چنین حالتی آزمودنی اجتناب توجه نسبت به
محرکهای مرتبط با تهدید را نشان میدهد. بدین ترتیب زمان واکنش سریعتر به محرک
مربوط به تهدید در مقایسه با واکنش به محرک خشی سوگیری توجه تعریف شده است
(تونشد ,از دوک ۲۰*۱) در ایرلولالوغ هو #شتاب بوشگوای: دایگهفر و غابداآنزاده (۱۳۹۶)
پایایی این آزمون را به روش آلفای کرونباخ:۰/۷۴ گزارش کردند. در این پژوهش پایایی آزمون
پرسشنامه بازداری هیجان آ:بازداری هیجانی .راجر و نجاریان " (۱۴)۱۹۸۷گویه دو گزینهای
است که به صورت درست و غلط نمرهگذاری میشود. به گزینه درست و غلط به ترتیب نمره
۱ و صفر تعلق میگیرد. حداقل و حداکثر نمره در بازداری هیجانی صفر و ۱۴ است. نمره بالا
نشاندهنده آن است که شرکتکننده هیجانهای خود را بازداری میکند. بازداری هیجانی یکی
از زیر مقیاسهای پرسشنامه کنترل هیجانی لت که در این تحقی ق آصرفا از مقیاس
بازدارزیهیجانی آین پرسشنامه اسفاده شدا* اش بابا/ #ازدازق هیجانی با استفاده ار زوش
ضریب آلفای کرونباخ ۰/۷۷ گزارش شده است (راجر و نجاریتان» ۱۹۸۹). همچنین پایایی
مقیاس بازداری هیجانی در ایران توسط نامدار سرابیان و خاتون ذبیحی حصاری (۱۳۹۸) با
استفاده از روش آلفای کرونباخ ۱ گزارش شده است. پایایی بازداری هیجانی در پژوهش
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و ...
حاضر با استفاده از روش آلفای کرونباخ ۰/۷۵ به دست آمد.
روند مداخله: بعد از انتخاب بیماران ابتدا از پرسشنامه بازداری هیجانی و نرمافزار دات
پروب برای بهدست آوردن نمرههای پیشآزمون قبل از اجرای جلسههای آموزش بر روی
شرکتکنندگان به اجرا در آمد. برای اقناع گروه کنترل به آنها تعهد کتبی داده شد که بعد از
دورههای آموزشی تنظیم هیجان خدمات روانشناختی و مداخلات درمانی به صورت کاملا
رایگان برای آنها ارائه خواهد شد. سپس جلسات درمانی بر اساس یک طرح از پیش تعین
شده به مدت ۸ هفته بر روی شرکتکنندگان گروه آزمایش اجرا شد. این در حالی بود که
شرکت کنت دکان + گروه کنترل هیچ مداخلهای را دریافت نکردند. پس از اتمام جلسات درمان,
شرکتکنندگان هر دو گروه برای بهدست آوردن نمرههای پسنآزمون توسط پرسشنامههای
مذکون مجددا ارزیابی شدند. در این پژوهش اموزش تنظیم هیجان بر اساس مدل گراس,»
مبتنی بر پروتکل ارائه شده توسط گراس, طی ۸ جلسه ۰٩ دقیقهای روی گروه دریافتکننده
۱ برقراری معارفه و آشنایی, اشتراک اهصداف برقراری رابطه بهینه مشخص کردن
ارتب_اط جلشات آموزشی با تمام اعضای گروه مابین اعضاوبا. اهداف خود از
درمانی» شامل توضیح قوانین گروه» برقراری روانشناس بشرکت در گروه
۲ انتضاب ارائه آموزشق هیجانی؛ شناخت هیجان و توانایی تشخیص ارائه گزارش از بیان
موقعیت موقعیتهای برانگیزاننده از طریقی هیجانات طبیعصی و هیجانات مختلف
آموزش تفاوت عملکرد انواع هیجانها مشکلساز و توانایی در موقیتهای
اطلاعات راجع به ابعاد گوناگون هیجان تمایز میان هیجانات برانگیزاننده
بهزاد تقیپور» سجاد بشرپور رقیه برزگران نرجس زارع و نعمت زالی کرهناب
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و ...
آمارههای توصیفی تحقیق (میانگین و انحراف استاندارد) نمرات سوگیری توجه و بازداری
هیجانی دو گروه آزمایش و کنترل در دو مرحله پیشآزمون و پسآزمون در جدول (۲) ارائه
برای تحلیل استنباطی نتایج از تخلیل کوواریّانس استفاده"شد. از این رو از آزمون کولموگراف
اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن توزیع نمرات استفاده شد که نتایج نشان داد تفاوت
معناداری بین توزیع نمرات با توزیع نرمال پیشآزمون سوگیری توجه (18-۰/۲۵٩) و بازداری
هیجانی (918-۰/۳۹) و پسآزمون سوگیری توجه (918-۰/۳۴) او بازداری هیجانی (18-۰/۳۱ه)
وجود ندارد. از این رو فرض نرمال بودن توزیع نمرات تأیید شد. علاوه بر این برای بررسی
نسها از آزمون.لوین استفاده شد که نتایج انشان داد که در مرحله پیش آزمسون
سوگیری توجه (۰/۳۴-وی ۳-۱/۹۳)» بازداری هیجان (۰/۲۸-وزی ۳-۱/۵۵)» و پسآزمون
سوگیری توجه (۰/۳۲*-و8زی ۳-۱/۴۲)» بازدازی هیجانی (۰/۳۵-و1ی ۳-۱/۲۴)» پیش فضرض
برابری واریانسها مورد تأیید است. همچنین از سطح معناداری تعامل گروه و پیشآزمونها
برای بررسی همگنی شیب رگرسیون استفاده شد که با توجه به نتایچ بهدست آمده
مفروضههای همگنی شیب رگرسیون رد نشد. با تأیید این فرضیهها امکان تحلیل کوواریانس
فراهم شده در جدول سه نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره ارائه شده است. با توجه به نتایج
جدول(۳) هر چهار آماره یعنی اثرپیلایی» لامبدای ویلکز اثرهتلینگ و بزرگترین ریشه روی
سم بهزاد تقیپورن سجاد بشرپور رقیه برزگران نرجس زارع و نعمت زالی کرهناب
جدول ۳: تحلیل کوواریانس چندمتغیره برای مقایسه میانگینهای سوگیری توجه و بازداری هیجان
در جدول (۴) نتایج تحلیل کواریانس تک متغیره در جهت بررسی اثربخشی آموزش تنظیم
هیجان بر سوگیری توجه و بازداری هیجانی در گروههای آزمایشی و کنترل ارائه شده است. با
توجه به نتایج جدول ۴ تفاوت معناداری:پین نمرات پس آزمون سوگیری توجه (۳-۱۶۷/۲۷)
و بازداری هیجان (۳-۱۸۸/۳۲) وجود:دارد (۳-۰/۰۱). بنابراین» فرضيه پژوهش مبنی بر
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر کاهش سوگیری توجه و بازداری هیجان زنان مبتلا به
جدول ۴: تحلیل کوواریانس تک متغیره برای مقایسه میانگینهای سوگیری توجه و بازداری هیجان
منبع تغیرات متغیر وابسته . 1 ز ۳ هد ۱
۹ بازداری ههجان ۰ ۷۲/۹۳ ۱ ۴۳۹۳ ۳ ۲۴ ۱۸
هدف از پژوهش بررسی اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و بازداری هیجان
زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بود. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش تنظیم هیجان
میتواند کاهش معناداری در سوگیری توجه زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ایجاد کند.
این نتایج به صورت غیر مستقیم همسو با نتایج گراس (۲۰۱۵)» جزایری و همکاران» (۲۰۱۵)
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و ... ۵۱
و فرناندز و همکاران (۲۰۱۶)است. در تبیین این نتیجه میتوان بیان کرد که شواهد بالینی و
پژوهشی متعددی وجود دارد که نشاندهنده نقض سوگیری توجه بیماران مبتلا به اختلالات
اضطرابی است در واقع بیماران مضطرب نسبت به سایر افراد در گروه بهنجار بیشتر بسه
محرکهای تهدیدآمیز توجه نشان میدهند این گفتار همسو با مدلهای مفهومی اضطراب
است که اعتقاد دارند این بیماران واکنشهای غیر طبیعی افراطی نسبت به محرکهای
تهدیدآمیز دارند. نظریههای شناختی نیز در زمینه سببشناسی اختلالات اضطرابی بر نقشش
توجه سوگیرانه و منفی تأکید دارند که قضاوت در حيطه رخدادها را منحرف ساخته و باعث
تشدید علائم اضطراب میشود (آوو و سینگر ۲۰۱۵). این توجه افراطی در بیماران مبتلا به
اختلال اضطراب اجتماعی خود را به شکل سو برداشت از رفتارهای دیگران و خود به هنگام
انجام عملکرد در حضور دیگران نشان میدهد: که به ایجاد موجی از هیجانات منفی و
اضطراب در این بیماران منجر میشود. در آموزش تنظیم هیجان بیماران یاد میگیرند که
چگونه به اصلاح سوگیریهای منفی با استفاده از راهبردهای سازگارانه تنظیم هیجان اقدام
کنند در این شیوه از آموزش بیماران این توانایی را بهدست میآوزند که با بودن در زمان حال,
به جای واکتش افراطی و سوگیرانه نسبت به موقعیتهای که از نظر آنها تهدیدآمیز است و
هیجانات خود. ادراک واقعبینانهتری از میزان تهدید و هیجانات خود داشته باشند در آمسوزش
تنظیم هیجان بیماران توانایی به کنترل در آوردن هیجاناتشان در زمانها و موقعیتهای مختلف
عملکردی را با تمرین عینی و مشاهده خود بیمار از میزان سوگیری نسبت به محرکهای
تهدیدآمیز و میزان تهدیدآمیز بودن آنها به هنگام وجود هیجان مثبنت و منفی بهدست
میآورند» در مجموع استفاده از راهبردهای سازگارانه تنظیم هیجان آشنایی با انواع مختلف
هیجانها و نقش آنها در میزان تهدیدآمیز بودن موقعیتهای اجتماعی و توانایی مدیریت آنها
میزان سوگیری توجه به محرکهای تهدیدآمیژ را در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی
نتایج پژوهش همچنین نشان داد که تفاوت معناداری نیز بین میانگین نمرات پسآزمون
گروه آزمایش و کنترل در مقیاس بازداری هیجان وجود دارد و افراد گروه آزمایش بازداری
هیجانی کمتری را نسبت به گروه کنترل گزارش کردند این تفاوت ناشی از اثربخشی آموزش
تنظیم هیجان بر بازداری هیجانی گروه آزمایش است. این نتایج همسو با نشایج روبینفالکونو
۵۲ بهزاد تقیپور سجاد بشرپور رقیه برزگران نرجس زارع و نعمت زالی کرهناب
همکاران (۲۰۱۸)» خوساا (۲۰۱۷) و وانگو همکاران, (۲۰۱۶) است. در تبیین این نتایج
میتوان بیان کرد که هیجان عامل مهمی در تعیین سلامتی و داشتن عملکرد موفق در تعاملات
اجتماعی است و نقص در آن با اختلالات اجتماعی و انزوای اجتماعی ارتباط دارد. افراد
مضطرب در بیان هیجانی دچار مشکل بوده و ابراز هیجانی کمتری را نسبت به سایر افراد از
خود نشان میدهند» افرادی که به هنگام رویارویی با تنشها و تضادها سعی در تنظیم و کنترل
احساسات خود دارند و هیجانهای خود را ابراز نمیکنند و بیشتر از طریقی بازداری
روانشناختی با تجارب استرسزا مقابله میکنند دچار آشفتگی هیجانی میشوند که این امر
سلامت روان و جسم آنها را تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین» عدم نظمدهی به هیجانها به
تداخل در اراک کقرل فره بر رویدادهای تنش زاژگنجر میشیلظ (گراس, ۲۶۱۵): افراه مبتلا بسه
اختلال اضطراب اجتماعی با بازداری هیجانی آفرّاطی"رقتارهای منفی از قبیل نشخوار نسبت به
محرکهای تهدیدکننده را به صورت افراطی در خود پرورش داده و به اجتناب از
موقعیتهایی میپردازند که به قضاوت در خصوص عملکرد آنها منجر میشود. در آمسوزش
تنظیم هیجان بیماران یادمیگیرند که چگونهبه ابراز هیجانی در موقعیتهای مختلف چه به
صورت تخیلی و چه به صورت واقعی اقدام کنند. در این شیوه از آموزش, بیماران با ابسراز
هیجانی در زمان حال از انتقال هیجانی (در اینجا هیجان منفی بروز نشده در موقعیتهای
اجتماعی) و ترس شناختی به دیگر موقعیتهای مشابه جلوگیری کردند و از نشخوار و نگرانی
افراطی آنها در خصوص عملکرد اجتماعی کاسته شد. در آموزش تنظیم هیجان با
توانمندشدن بیماران از نظر هیجانی» مقابله آنها با رخدادهای چالشانگیز زندگی (در اینجا
عملکرد در مقابل رخدادهای و موقعیتهای اجتماعی و عملکردی) آسان شده و موجب
میشود تا آنها ابراز هیجانی بیشتر و مثبتترانسبت به موقعیتهای تهدیدکننده داشته باشند. با
آموزش تنظیم هیجان و شناخت هیجانها این بیماران در رویارویی با رخدادهای تهدیدکنشده»
از محدودیتهای این تحقیق نداشتن برنامهای در جهت پیگیری اثربخشی آموزش تنظیم
هیجان در طی زمان» استفاده از روش نمونهگیری در دسترس» محدودیت جعرافیایی»
محدودیت جامعه آماری (زنان مبتلا به اخختلال اضطراب اجتماعی)» محدودیت در تعمسیم
یافتهها وخودگزارشدهی بود. بنابراین» درجهت افزایش روایی بیرونی پيشنهاد میشود که این
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و ... ۵۳
تحقیق با جامعه و محدوده جعرافیایی متفاوت و به روش نمونهگیری تصادفی اجرا شود. در
بخش پيشنهاد کاربردی نیز با توجه به اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و
بازداریهیجانی زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی پيشنهاد میشود که بهمنظور بهبود این
متغیرها از این شیوه آموزشی در مراکز جامع سلامت و درمانی استفاده بهینه شود.
از کليه افراد شرکت کننده در این پژوهش و همچنین از مسئولان محترم مرکز جامع سلامت
البوغیبش» سعید.» شتاببوشهری؛ ناهید. دانشفر, افخم و عابدانزاده ازسول (۱۳۹۶). بررسی
زمان عکسالعمل در تکلیف همخوان و ناهمخوان اثر استروپ در سالمندان. مجله دانشگاه
نامدار امیر» سرابیان» سعید و خاتونذبیحی حصاری, نرجس (۱۳۹۸). رابطه کنترلهیجانی و
نظمجوییهیجان با رضایت زناشویی«در زوجین ۰۳۰-۴۵ ساله. مجله دانشکده پزشکی
,۸60202206 لصه بش بحططص0ه1 یاه ,زحطعطعباه 08 اع اک پیگ بطاقزهطاطاع ۸100
عادها آهنل یدمع هه خصعصهممه ها عص هماع و اصعکدهه۸ .(2017)
16) 66-74 :(11)7 ,اه 70 جونهک وزو هه 00 لاه عطا هز معا
ما اهنا «نعط) وصه جاعتصه وصد م6 دز دمعهزط بومصهاممیت .(2015) 1 ممهوهند 0ص 1۰ معن۸
,۳۵2705 200 ۳۰ برع ۳۵۵۵ :36 ,نز006 1 بعاا۵ه٩ ب.چ بخقطه861-8 بیش مکانصادد16
:4 ونرع ۶۹۵۴/0/0 و201 موی ۴۵ط م۸ تکاصع 16 مه صز صمناهاع متام .ر2017)
0067۵100ع 50685 20 جانتاتقههه مکصناگ .(2015) 1.8 بصقلط م۴ هه بکبش۸ ,۳۵۳۵۳
,۳۹61101080 ۸۵71010 آ0 7001 م2 ودره ککعع و0 ۵و0 ۵ عم مقنل بواعتجصه آهنمود
5 ۸ :ص210 آنع3 صمنامت .(2016) بل ,6085 هه 1 مطعنقهقها. کل ,۳۵۲۵۵۵62
بآ 7300 ۲۵87/6 مصتقصمل 3306 2 0 عناععم عم عتافعمصعهنل
ق۵1۵0 .(2017) 0.1 ,ق0600 0ص ۷۷۰ ق3105 6 بف۷۷6 .5.36 بقصقط72 ۷.8۳.۰ 68
۵۴ بهزاد تقیپور» سجاد بشرپور رقیه برزگران نرجس زارع و نعمت زالی کرهناب
58 2016 200 3۵31116006 مااومرصنه آهنمود بصوناهامعم صمنامصه نموم 06۵6
7 ۰/0۵1 .أعلوم صمنادنلوع عامخفاهم مایا دنوامد عحعصنطع هنز 165005868
5 06۳6 هه کهاه خصعسه تصمناهاموه۴ صمنامت .(2015) بل ,603055
آهز0۵د 200 معناندومه عنام6 ۸ نصمناقای۴۵ صمتامت ب(2015) بل بل ,6036088
۲ هام ع6ط1 .(2015) بل ,0۳085 فصه ۳.۴ ,و001 مکش مط8810 3/00 لا مزت6نه1828
,۹/۵ 0۳۳۵۲۸ لقن واعنسه لهنمود هز صمناهلیه صمنامصه کصه صمتامصه
10-۵ اممطع5 ها اعد موعلامم کصعناندم2017(.۳) لیگ بعما هه لیگ منک
بروناوم وصه نصا 16۶ فصمنامناصصها نطام6 وصد ععصعناندمط .(2017) 34۰ مقادمطگ
233-0۰ :(63)3 رومام اوط ۵7 جوم ۸ (م 200 7 موم عصاهم
1 ۵81۵11070 ۵۱۱۱۵101 ۵۱۵ ۵۵۵/101 کهاط ۸101100 .(2016) 1 ماس
اهنا ها 13000۶ ۶و ععتوعل عطا 0۳ کزفعط 1 م1600 موجه ددع2
.(07) .5 م6102 30160-11068 #صه بش۸ کل مقتاطع۱/012 ,ل بدقاح0 ,13 .0 ,ق10۵0
عطاسنط) 2116 عجناناع ۳ ۵۳ عام عنادمصعهنل کصعص عطا فص صمناهآوی صمتامصط
:(41)2 ,6960 وه 710 0216و بصمزددمعل هه جاعنجصه آهنومد از کاص 16 م20
[هد 00100 6۵6 مرنطعط ۵130 .(2019) .1۰٩ مصماقططط وه یگ مصقاطاهندگ بیش ,118۳080
70۵1 [112200 ۵۷۰ 0[ هر 45 ۵ 20 از ناهد تماق هه آماصم
(5 لا 1671) :614-623 :(62)7 بقع همع 7و ونووح ممطاعم 2
.(2015) شا ب06طم8 هه بش۸ بعه) بشما مد واگ بش0۸ متشگ ,0۰۷ مکلوقصقها۵ ۳
آهادع ۳ ۶و ععصعاه ۳0 ۵۳1۵0۳6 عطا که کلدواف مها ۸۵ :۲۵۷۵۳ ات۳۵ هام۸
345-6۰ :(56)3 بوومام لوط وان اموممو/ ملق فص صححفانط هز +علجمعنل
اجاهنجصه آهنمو5 ۵۶ 00666 0۵ وود ۸ .(2014) بقل مفقنطاق/3 هه بظ ماع
0 طز امعصاعس زود آهدمزددگاممم طا صوناهاعمه هاز وصه داد عصاک 2308
-64 :(4)2 نگ لمع اه 0 اند ند نآعاا زج بعحولهع ۱/2 اج کصمنانتاقه 0۳5108
6[ ۵۷۷ 2 ۲ ۷۵11012100 هه ماع اعصمه 16 .(0989) .8 مصعقزه< هه .0 بهعم۴
.845-3۰ :(10)8 بدع 2:00 1020 جک وا ناهد مک 1۳ مدمه صمنامص ههد 10۳
8 ,10036 سا ,6ا612080 ,06806 بط بطصطفنگ بل ,۷/6 بل ,۳۵10006 -صزطا ۴۸
[ه دندمآ .(2018) 7.30 ,1/1160 0ص ل.ل بصص3 ,3.۸ ,000600 .۳ بصع م72
دعاداعد0ه لدعم عطا ۵۵ صمزددعمعل ۵۳۴ وصدطا عمط عنانصیمه ۶ ماه
52-90 :(271)4 +6960 وم لوط 7٩ آمو سول اقا متام
11۵۵۵۰۲ اعع0 5400 0۵ 00امه۴ .(2015) 8.8 هه علعملش5 ملظ ,لع5240
آمطامعله از #عاهنمم دق قعنط ما۸ .(2001) 1۰ فلا هه 7.36 ,10600
۵ 321675 :1180060 بواناهم0 ۳۳ عصنا 30۳0 .(2018) کل ,ق09 ۷ ۵ص 8۰ معط -تصهزه 1
اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و ... ۵۵
.لامک ,6مهآ 800 .ل.ل نگ یلآ بعقت ۴ 01 ب6ق]آ .۷.8 ب۷605کل 11 ,66 .5.3 ,۷۷۵08
:وونل عنصعم ان اصناهم هنز عصنصنده صوناهادوه صمامصه ۳و انحاکط .(2016)
آما ۰/7 ]00۵۳۵[ 70۳۵ بخقد6 توانانط هه عاد معط روط 0ع0ص6ل ۳
۳ 1360 .(2016) سلگل ,112000655 200 .کل بعنصط .36 ,۵65 .0 ,۷71180 .10 بطتاططاکق/۱۹
0 .08و00 لفط +۵ صمع فصه مصمندد تمعن بتعلمقنل واعنجصه آهنمود هنز 1100
0 51۵۲ ,310.2 , ۷۵1.16 کعنوبط5 آمعنعمامط و۳ ..
7( 5002 ۲۵ ۷۷۵۵۵ دز 1052012000 (ه ص۳۰0 وصه کهنظ
0۴ 01۳6016655 عطا عصنصمه ۵ ۳۵۹5 وود قنطا ۵۶ مومسم 6ط1
۳ ۵۵۵ جر اهاط آهممنامت فصه ععنظ صمناصخش۸ جه جمنخهآو ۳
68 6000160 ۳۳۵5 تووجی هام مره نهد کنط 1 دمن واعنجصه آهزهود
عنطا ۶و ما0 نها 56 رامع امصمه طان دوم هه ا8عا-6 0۳
۷181160 کاص6 هم +علمعنل عنصوم عاهصع عامطی عط ۵عع تمه ۳۵۹ ود
6 ]02060 بانط .2019 مه الب دز عنصناه طانم۲ عزعمعطع ۲0 انطعلس۸
[ها 6 م0 6ط1 دامع امه هه آهام موه آهدوه ۵ ماعمع که
عانط معصنصنه دای متام کم عاعع۳ 8 عطا 1۵0۵۵۵ ۳۷۵۳۵ متامتع
[ه ۳00 ص262 1001-۳۳۵6501 موف 1۵00۵0 20۲ و۳ نامع امدم
8 10۳ 0031-1681 بافعا-6 0 صز 60 666 کصعنم مد نصا صمناهازطا هه
۶و کلزدواهمه 2216 1ب وه کنو تاغل هل اههد ۳۵۳۵ 3210 ماع
0 06 13 500765 0۳ 651ا-اقوم همهم 1 اناد 165۵ بععصقنحد 0
0 8و8 ص۸۲ ۴ کعصمامصصرد جز کععص گنل خصعکنصهند ۳۵۳۵ معط اخقطا
۰ ]00۵۵ فصه آمام موه 36660 رمع ماما زطامطصز آهدمنامط
«اععع2 2/0 ۶ واندت دنا موعمامطا روط دز موی هط حمطانش عصنوص و۹۳0 1۰
00 802 )1386 ناراطع مها معط بصع بانطهلج۸ , نانطهلی۸
1۳۵ بلاطعلج۸ بنانطدلجش۸ و۱0۳2 ۵۳۶ وانده نا موعمامطرو۲ ۶و م۳ 2
بازطاهلوجش۸ بانطعلم۸ عنصقعادط دمم ۶و وانه دنا باهنصناه رومامطاعرووط ملد 315 .3
1 بااطدلج۸ بنانطدلحش۸ طاععطعدط0/< ۵۶ ودنآ امعنصناه وعمامطاوو2 31۸ .5
6 ۳6066 صقه عصنصنه1 صمناهآی ۸۵ صمنامصط عطا اقطا 0ع۵ ۵ ایهم معط 1
۷۵۵۵۵ هنز 1200 هط لمصمتامط فوصه ععنط صمنخصن۸ که کصمامصصرد
1 6 ۶و کعو و عطا ما عمش 100 باهش آهنهم5
۵ 0 اعد کصعز0 که مه که 160 مود 06 صقه عصنصنه جمناه ای 10 مگ و5۳0
[وزهو50 لژ 0عط۵ حز 11200 هطاصز همه فصه ععنط صمناصعااه 160060
| هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سوگیری توجه و بازداری هیچان زنان مبتلا به اضطراب اجتماعی بود. این مطالعه نیمه آزمایشی با استفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بود که به مراکز جامع سلامت شهر اردبیل در پاییز سال 1398 مراجعه کرده بودند، 30 نفر با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب، و به طور تصادفی در دو گروه برابر آزمایش و گواه جایگزین شدند. گروه آزمایشی طی 8 هفته تحت آموزش تنظیم هیجان قرار گرفت، و در این مدت بر گروه گواه، هیچ مداخله ی اعمال نشد. برای جمع آوری داده ها از نرم افزار دات پروب و پرسشنامه بازداری هیجان مورد استفاده قرار گرفت. داده ها با استفاده از روش های آماری توصیفی و تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده از مقایسه پس آزمون دو گروه نشان داد که نمرات پس آزمون سوگیری توجه و کنترل هیچان گروه آزمایش و کنترل تفاوت معنی داری داشت. این نتایج نشان دادند که آموزش تنظیم هیجان موجب کاهش نمرات سوگیری توجه و بازداری هیچان زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی شد. مطابق با یافته های پژوهش حاضر می توان آموزش تنظیم هیجان را به عنوان یک روش موثر در جهت کاهش سوگیری توجه و بازداری هیجان زنان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی پیشنهاد کرد. |
39,323 | 458611 | از
بین ۱۰ نقطهضعف, 71(بیکاری وعدم اشتغال اهالی شهرستانهای مرزی با نمره نهایی ۰/۱۳
4 (ضعف زیرساختهای ازتباطی در مناطق مرزی با نمره نهایی ۰/۱۲ )و79 (مهاجرت
مرزنشینان به شهرها و کمبود نیروی متخصص در مناطق مرزی با نمره نهایی ۰/۱۰) نیز
این ماتریس برای بررسی عوامل خارجی مورد استفاده قرار میگیرد و شامل چهارستون
است که برای تهیه و ساخت آن ابتدا مهمترین عوامل کلیدی و تأثیرگذار خارجی فراروی
شهرستانهای مرزی استان شامل:۰ افرصت و۱۰ تهدید تهیه و فهرست آنها در ستون ۱
تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
جدول قرارمی گیرد. در ستون دوم جدول با توجه به میزان اهمیت و حساسیت هر عامل,
با مقایسه این عوامل با یکدیگر ضریب اهمیتی بین صفرتا ابه آن عامل اختصاص داده
میشود؛ این ضرایب باید بهگونهای باشند که مجموع ضرایب هر عامل بیش از انباشد(ستون
بهدستآمده نرمال میشود و برای این کار میانگینهای بهدستآمده را باهم جمع و تکتک
میانگینها را بر این مجموع تقسیم میگردد و با این کار ستونی حاصل میشود که مجموع
عناصر آن ۱ میباشد). در ستون سوم با توجه به واکنش عالی یا از حد متوسط بالاتر به
ترتیب نمره۴ پا۲ اختصاص داده میشود(مقوله فرصتها) اما اگر واکنش در حد متوسط و
یا ضعیف است به ترتیب نمره ۲یا۱ (مقوله تهدیدها) منظور میشود و در ستون ۴ از
حاصلضرب. ضریب هر عامل در نمره آن. نمره نهایی بهدستآمده در جدول شماره(۲ )
قرارگرفته است. در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی اگر نمره نهایی بیش از۲/۵باشد؛ بدین
معنی است که فرصتهای پیش روی شهرستانهای مرزی بر تهدیدهای آن غلبه دارند و
اگر این امتیاز کمتر از ۲/۵باشد. نشاندهنده غلبه تهدیدها بر فرصتهاست.در ماتریس
ارزیابی عوامل خارجی اگر نمره نهایی بیش از۲/۵باشد» بدین معنی است که فرصتهای
پیش روی شهرستانهای مرزی بر تهدیدهای آن غلبه. دارند و اگر این امتیاز کمتر
از۲/۵باشد. نشاندهنده غلبه تهدیدها برافرضتهاست و با توجه.به این که مجموع نمره نهایی
غوامل خارجی برابر۳/۲(فرضتهالا روا ات ۱/۳) ۰ داز این است که جمغ
نمره نهایی ماتریس ارزیابی عوامل خارجی بالاتر از خدامتوسظ(۲/۵) است؛ همچنین مقایسه
فرصتها و تهدیدها نشان میدهد که فرصتها بر تهدیدها و موانع اساسی موجود در مناطق
2- امنترین مسیر و نزدیک بودن به بغداد و ۶
تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی(۳:۳۳) و از ابین ۱۰ فرصت. مقولههای04 (حاکمیت
احزاب و جریانهای اسلامی و قومی هم سو با جمهوری اسلامی ایران در عراق با نمره نهایی
40۵ 9(دسترسی به بازار مصرف عراق و افزایش تولید و صادرات غیرنفتی با نمره
نهایی ۰/۰۶۵) و 010 (عتبات عالیات و وجود مرقد مطهر شش تن از ائمه معصومین
علیهالسلام در عراق با نمره نهایی ۰/۰۶۵.)» 01 (داشتن طولانیترین مرز زمینی و همجواری
با سه استان دیالی» واسط و میان عراق باانمره نهایی ۰/۰۶۰ ) و 02 (نزدیک و امنترین
مسیر به بغداد و ۶ استان دیگر با نمره نهایی ۰/۰۶ ) بهعنوان فرصتهای کلیدی و از بین ۱۰
تهدید مقولههای 1 1(حضور نظامی و امنیتی کشورهای فرا منطقهای و منطقهای در عراق و
استانهای همجوار با نمره نهایی ۰/۰۶۵ )» 72 (نفوذ و سرمایهگذاری سیاسی, فرهنگی,
اقتصادی و تجاری کشورهای غربی و منطقه در عراق با نمره نهایی ۰/۰۶۰ ) و13 (فعالیت
گروههای تکفیری بهویژه داعش در عراق با نمره نهایی ۰/۰۶۰) در ردههای اول و دوم قرار
دارند و مهمترین عوامل کلیدی تأثیرگذار در بین تهدیدات خارجی فراروی شهرستانهای
مرزی استان میباشند. نتایج بهدستآمده از ارزیابی ماتریسهای ارزیابی عوامل داخلی و
خارجی در رابطه با شهرستانهای مرزی استان ایلام نشان میدهد که نقاط قوت داخلی و
فرصتهای خارجی نسبت به نقاط ضعف و تهدیدات از برتری نسبی برخوردارند. بهرهگیری
مناسب از نقاط قوت و فرصتها میتواند وضعیت شهرستانهای مرزی را بهبود و موانع
اساسی و تهدیدها را رفع و به فرصت تبدیل نماید.
از ترکیب ماتریسهای ارزیابی داخلی خارجی» ماتریس 1۳ تشکیل و روی محور افقی (۸
ها) جمع نمرههای نهایی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (۳]) و روی محور عمودی (۷ ها)
جمع نمرههای نهایی ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (۳:۳) نوشتهشده است. در این
ماتریس جمع نمرههای نهایی عوامل داخلی بر روی محور ها از ۱ تا ۱/۹۹ نشاندهنده
شسف:داغلی سازمان:۲ تا :۲/۹۹ نشان دهنده: رقم مقوسظ و از ۲۳ ۴ نقان دهنده وضع
عالی آن است. جمع نمرههای نهایی ماتریس عوامل خارجی بر روی محور ۷ ها از ۱ تا ۱/۹۹
نقان دهسه ضمف سازمان 8۳ ۷1۹۹ آنشان دهنده رقم متوسط. ز از ۴ ۱6 ۴ بیانگر این:است
که در قضخ عالی فرازداد (هیوید:۲۳۹۵۳۸). در این پژوهشی نمره تهایی ماتریسی عوافل
داخلی ۲/۶۶ و نمره نهایی ماتریس عوامل خارجی ۳/۲ است که نمره نهایی هر دو عامل
داخلی و خارجی نشان میدهد که نقاط قوت داخلی و فرصتهای خارجی شهرستانهای
مرزی استان نسبت به نقاط ضعف داخلی و تهدیدات بیرونی از برتری نسبی برخوردارند و
تلاقی دو نمره نهایی عوامل داخلی و خارجی به ماتریس داخلی خارجی (۴!) منتهی میشود
و نقطه مشخصشده در نموذا رمع ترا گرفتن شلیرگطان چا#هجرزی: استان از میان
موقعیتهای چهارگانه (تهاجمی» محافظهکارانه. تنوع و تدافعی)» در نیمساز ناحیه اول و در
موقعیت تهاجمی (50) نشان میدهد که موقعیت مذکور بیانگر این است که برای حفظ و
ارتقای وضعیت موجود در شهرستانهای مرزی استان باید با استفاده حداکثری از قوتها و
فرصتها بیشازپیش بهسوی راهبردهای تهاجمی گام برداشت و با توجه به قابلیتها و
توانمندیهای موجود در شهرستانهای مرزی استان ایلام» توسعه و افزایش تولید در
بخشهای کشاورزی,» دامپروری» نفت و گاز و همچنین رسوخ در بازار مصرف عراق و توسعه
فصلنامه( علمی- پژوهشی) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
در این مدل؛ با استفاده از جدولهای تجزیهوتحلیل عوامل خارجی و داخلی و ترکیب
آنها میتوان نقاط قوت و ضعف تهدیدها و فرصتها را به تعداد کمتری از عوامل محدود
کرد. این کار با بررسی دوباره وزنهای هر یک از عوامل موجود در جدولهای تجزیهوتحلیل
عوامل داخلی و خارجی, انجام میشود و بااهمیتترین عوامل موجود در این دو جدول از
حیث وزن موردتوجه قرارمی گیرد.(هانگرو ویلن۱۳۸۹۰ :۱۳۷) و در این الگو با استفاده از
جدولهای تجزیهوتحلیل عوامل داخلی و خارجی و ترکیب آنها مهمترین عوامل راهبردی
در مناطق مرزی استان ایلام که از وزن و تأثیرگذاری بیشتری برخوردارند موقعیت راهبردی
مناطق مرزی مذکور تعیین می گردد که مهمترین عوامل راهبردی عبارتنداز: ۱۰ عامل داخلی
استراتژیک نشاندهندهی دو بعد داخلی/(توان ما ۳8 ۲یامزیت رقابتی 0۸و دو بعد
خارجی (ثبات محیط ۴1:8 قدرت صنعتی 415 میباشد (فردآر. دیوید۱۳۹۵۰: ۳۶۸) که
نمره نهایی مولفههای معرف توان مالی (٩۳) با مجموع امتیاز ۰۱/۲ رقابتی /0) با مجموع
امتیاز ۰/۵۶ از شاخصهای عوامل داخلی مناطق مرزی میباشند و دو عامل استحکام و توان
(15) با مجموع امتیاز ۱/۲۶ و ثبات محیط (15 ) با مجموع امتیاز ۰/۸۷ از شاخصهای
عوامل خارجی است. پس از ارزیابی» عوامل مزبور بهصورت کمی تبدیل و به شرح زیر محاسبه
میشوند. جمع جبری میانگینهای امتیاز ضعفها و قوتهای عوامل داخلی موقعیت روی
محور ۷ ها را تعیین مینماید که پس از جمع جبری عوامل داخلی, عدد ۰/۶۴ به دست
میآید. ۰/۶۴- (۰/۵۶-)+۱/۲۰ جمع جبری میانگینهای امتیاز فرصتها و تهدیدات موقعیت
روی محور ۸5 ها را تعیین مینماید که پس از جمع جبری عوامل خارجی عدد ۰/۳۹ به
دست میآید.۰/۳۹-(۰/۸۷-)+۱/۲۶ مقادیر بهدستآمده به نمودار منتقل میگردد که نتیجه
نقطه تلاقی موقعیت راهبردی مناطق مرزی استان در ناحیهی تهاجمی 50 را نشان میدهد.
از مقادیر کمی محاسبهشده مطابق نمودار (۷) استنباط میشود که شهرستانهای مرزی
تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
فصلنامه( علمی- پژوهشی) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
استان در موقعیت تهاجمی قرار دارند که ماتریس ارزیابی عوامل داخلی خارجی (۴!) نیز
قبلا این وضعیت را تائید کرده است؛ بنابراین مناطق مذکور دارای رشد پایدار و از مزیتهای
رقابتی عمدهای برخوردارند. با توجه به یافتههای پژوهش, قوتها در میان عوامل داخلی و
فرصتها در میان عوامل خارجی بیشترین امتیاز را به خود اختصاص دادهاند. لذا جهت
ارتقای وضعیت فعلی مرز استان باید با حداکثر استفاده از فرصتها و قوتها بر نقاط ضعف
داخلی غلبه و از تهدیدهای خارجی اجتناب شود و بیشازپیش بهسوی راهبردهای تهاجمی
گام برداشت. همچنین سهم هریک از راهبردیهای چهارگانه در موقعیت مناطق مرزی
مرقعیتا #پاجمی : -100 ۷ (55 )/51 + 756/.- 1.26« ده 5
3 -100 ۷( 55 ) /2وب موقعیت تدافعی : 12/79 5۸4
با توجه به موارد فوق بیشترین درصد متعلق به استفاده. از راهبردهای تهاجمی
محافظه کارانه(۱۸/۵۳درصد)ز: تدافگی (2 ۷۷ (یهرا ٩ درل وکام بعدینقاط ضعف و قوت
#تهدیدها و فرصتهای شناساییشده در سلولهای عاتریس81707 وارد. و راهبردهای
چهارگانه (50,۷۷70,۷۷71,517 ) بهینه و ترکیبی استخراج و پیشنهاد گردیده
ماتریس دارای٩ خانه (۴ خانه عوامل راهبردی»۴ خانه راهبردها و یکخانه سفید) است که
پس از تیه فهرست هریک از نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصتها و تهدیدهای خارجی,
تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
آنها را در سلولهای مربوط به خود نوشته و از تداخل و تلاقی هریک از عوامل با یکدیگر
و تجزیهوتحلیل چگونگی تأثیر متقابل عوامل راهبردی چهارگانه (نقاط قوت. ضعفها
فرصتها و تهدیدها ) فراروی شهرستانهای مرزی استان بر یکدیگر زمینه تدوین چهار
راهبرد متفاوت زیر برای آنها فراهم میشود. (جدول شماره۴). با توجه به اینکه
شهرستانهای مرزی استان در ناحیه اول و در موقعیت تهاجمی قرار دارند اتخاذ راهبردهای
) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
ن و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
پژوهش حاضر باهدف تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی شهرستانهای مرزی استان ایلام
و با استفاده از الگوی 5۷701 و روش توصیفی - پیمایشی انجام گرفته است. نتایج مطالعه
صورت گرفته نشان میدهد که شهرستانهای مرزی استان ایلام بر اساس ماتریس ارزیابی
عوامل داخلی, ازلحاظ عوامل داخلی قوتها بر ضعفها و در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی,
فرصتها بر تهدیدها برتری دارند و نمره نهایی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی آنها
بیشازحد متوسط (۲/۵) و به ترتیب ۲۱۶۶ و ۲ ۳۱ میباشد. همچنین ماتریس داخلی
خارجی (1۳۳) محل قرار گرفتن شهرستانهای مرزی استان را در نیمساز ناحیه اول و موقعیت
تهاجمی (50) را نشان میدهد. سپس با بررسی دوپاره وزنهای هر یک از عوامل
ماتریسهای ارزیابی عوامل داخلی و خارجی» میتوان نقاط قوت. نقاط ضعف تهدیدها و
فرصتها را به تعداد کمتری از عوامل محدود و یا بهعبارتدیگر باید عواملی که از اهمیت
بالاتر و از حیث وزن سنگینتر میباشند به جدول ماتریس عوامل راهبردی( 5۳/۸64 )
منتقل میشوند. بر این اساس عوامل,راهبزهی تأثیرگذار بز شهرستانهای مرزی استان به
۰ عامل راهبردی (۱۰ عامل داخلی و۱۰۰ عامل خارجی) کمی شده تقلیل مییابند و از
تداخل و تلاقی دوبهدو میان هریک از موّلفههای فرصت و تهدید با هریک از مولفههای قوت
و ضعف ۴ راهبرد تهاجمی:۵ راهبرد با رگا ای و ۷ راهبرد تدافعی شکل
میگیرند که از بین راهبردهای چهارگانه» راهبرد تهاجمی با ۳۹/۸۱ درصد بالاترین سهم را
دارد و راهبردهای رقابتی (۸70)با ۲۸/۸۵ درصل محافظهکارانه (57 )با ۱۸/۵۳ درصد و
تدافعی ۲۸7۳ با ۱۲/۷۹ در رتبههای بعدی میباشند؛ بنابراین شهرستانهای مرزی استان در
موقعیت راهبردی تهاجمی (()5):قرار دارند و با حداکثر استفاده از نقاط قوت داخلی, باید
حداکثر بهرهبرداری از فرصتهای محیط خارجی انجام گیرد و ۴ راهبرد پیشنهادی تهاجمی(
0 ) زیر در اولویت قرار دارند: ۰۱ بهرهبرداری از منابع کشاورزی» معدنی نفت و گاز با به
کار گرفتن نیروهای بومی منطقه برای توسعه صادرات و رسوخ بیشازپیش در بازار مصرف
غراق, 7 توسعه تفاونیها و ضنایغ تبدیلی فر شهرستانهای مرزی باقابلیت+ضادراتی ۳
بهرهبرداری حداکثری از تجانس و همگرایی فرهنگی, مذهبی و تاریخی بین اهالی دوسویه
مرز و همچنین ظرفیتهای اقتصادی و سیاسی در درون جامعه عراق برای بسط و توسعه
افکار تقریبی و روابط با آن کشور. ۴. معرفی اسلام ناب محمدی (ص) به مردم عراق» زوار
خارجی متعدد از مرز و استفاده از این ظرفیت و جریانات همسو در داخل عراق برای توسعه
عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران» با توجه به تکثر و تنوع بازیگران داخلی» منطقهای و
فرا منطقهای رقیب و یا مخالف جمهوری اسلامی در محیط خارجی (عراق)» در کنار
راهبردهای تهاجمی از سایر راهبردها بهویژه راهبردهای رقابتی (57) و محافظهکارانه
(70) نیز بهصورت همزمان و با اولویتهای ذکرشده بهره گرفت. ضمنا بهمنظور پیادهسازی
راهبردهای مذکور باید اقدامات و زمینههای لازم را از جمله پیشنهادهای اجرایی و عملیاتی
۱ بهمنظور بهرهبرداری حداکثری از ظرفیتهای موجود در دوسویه مرز (امنیت مطلوب
مرز استان نسبت به مرز سایر استانهای غربی» کشش بازار مصرف عراق و... ) تبدیل منطقه
ویژه اقتصادی مهران به منطقه آزاد تجاری, احداث ۲ گذر مرزی (چنگوله و چلات) و ایجاد
بازارچههای مرزی هلاله شمالی (روبری مرز.استان دیالی عراق) و چلات (مقابل شهرعلی
غربی از توابع استان میسان) عراق در.اولویت پیگیری سازمانهای. ذیصلاح در مرکز قرار
گیرند. ضمنا ایجاد مرزهای رسمی چنگوله و چلات. استان ایلام را به شاهراه جنوب شرقی
عراق و مسیر ترانزیتی بسیار بااهّمّیت بصره.- بغداد متصّلی,می کند:
۲) حداکثر استفاده از قدرت نرم وادیپلماشی عمومی جا.ا» با بهرهگیری از ظرفیت سران
عشیرهها (با توجه نفوذ و جایگاه آنها در بافت حاکم بر جامعه عراق) و سایر گروههای
مرجع (نخبگان سیاسی, فرهنگی و..) برای توسعه و تعمیق روابط بین دو کشور و مقابله با
تهاجم فرهنگی - سیاسی محور عربی (کشورهای مرتجع عرب» جریان تکفیری, بعتیها
فرقههای انحرافی شیعه)- عبری و غربی با اولویت استانهای همجوار با عراق.
0 تسریع ذر اجراعبربهایر ها ما لوصا ایدم آب کرمسیری (نتقال آب
رودخانه سیروان در کردستان به شهرستانهای مرزی استانهای کرمانشاه و ایلام). در
صورت تکمیل (زنجیره انتقال آب و-) این پروژه» توسعه پایدار آب وخاک و افزایش
اشتغال اهالی مناطق مرزی و صادرات را بهدنبال دارد و گامی اساسی در راستای جهش
تولید و توسعه کشاورزی آبی و بخش صنعت در مناطق مرزی میباشد.
۲۲ با توجه به حجم بالای صادرات کالا و تردد زوار از مسیر گمرک بهرامآباد
مهران به بدره عراق و بهمنظور حداکثر بهرهبرداری از امنیت مطلوب دو سوی مرز
همجواری با سه استان عراق و...انتقال منطقه ویژهی اقتصادی از مکان فعلی (هماکنون
تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
در کنار پایانه مسافری گمرک قرار دارد) به قلاویزان و یا چنگوله ضروری است. در صورت
تحقق این مهم و با تردد کامیونها از مسیرایلام-ملکشاهی- بان رحمان-قلاویزان یا
چنگوله ضمن کاستن از تعطیلی منطقه اقتصادی مهران در مناسبتها (راهپیمایی اربعین
و تردد بیش از نیمی از زوار از مرز رسمی مهران و..) نقلوانتقال با سهولت بیشتری
صورت میگیرد. در صورت عدم تحقق بند فوق (عدم انتقال منطقه ویژه اقتصادی به
چنگوله ) پیشنهاد میشود احداث بازارچه مرزی چنگوله در دستور کار قرار گیرد.
۳) معرفی مزیتهای نسبی مناطق مرزی استان به متقاضیان سرمایهگذاری در داخل و
خارج کشور با توجه به دارا بودن طولانیترین مرز زمینی امن با کشور عراق, ظرفیتهای
بالفعل و بالقوه برای سرمایهگذاری در زمینههای مختلف ازجمله : کشاورزی» صنعتی,
۱) بهمنظور افزایش بیشازپیش نقلوانتقال کالا و مسافر به عراق و همچنین مدیریت
مطلوب بار ترافیکی محورهای مواصلاتی استان» احداث و تکمیل پروژههای زیر در
۲) احداث راه دسترسی محور چوار-روستای قبله-پل گدار خوش- سهراه شهید کشوری-
هلاله شمالی ( یاچوار- تنکه بیواالییوشالی) که دراورت "ادا میتواند بفعنوان
مسیر دوم ترده به کرمانشاه (جوار قاط نبا )نیز مورداستفاده قراز می-
گیرد که بار ترافیکی مسیر مهران- ایلام- حمیل-کرمانشاه را نیز کاهش میدهد؛ لازم به
ذکر است تا قبل از روی کار آمدن حزب بعث در عراق» منطقهی مرزی میمک و هلاله ی
شمالی - مندلی عراق در کنار مرز مهران- بدره عراق یکی از مهمترین معبرهای اصلی
تردد اهالی استان برای سفر به.عراق و بهویژه بغداد بود. داشتن نزدیکترین فاصله با بغداد
قرابت دینی و فرهنگی اهالی دوسویه مرز (شیعهمذهب و..) از ویژگیهای بارز آن میباشد
که برای معرفی اهمیت. قابلیتها و جایگاه راهبردی این منطقه نیاز به یک کار پژوهشی
۴) تکمیل پروژههای مسیر چلات- دهلران- مورموری- آبدانان- دره شهر- پلدختر-
۵) احداث راهآهن اندیمشک - شهرستان دهلران - علی غربی (عراق)
۶) ضرورت احداث راهآهن مسیر کرمانشاه -- ایلام- عتبات عالیات - سوریه- تا سواحل
۷) حداکثر استفاده از همکاری و همگرایی میان دو کشور برای فراهم آوردن دسترسی
آسانتر به بازار مصرف سوریه و کشورهای ساحل مدیترانه و... از طریق کریدور شرق به
غرب (مرز مهران - آلبوکمال - سواحل سوریه - دریای مدیترانه) با رفع موانع قانونی
۸) برابر مطالعات و بررسیهای صورت گرفته توسط نگارنده, قبل از حاکمیت رژیم بعث.
مرز مهران - بدره (منطقه اقتصادی و پایانه مرزی سردار شهید سلیمانی در بهرامآباد مهران)
یکی از گذرگاههای مرزی برای تردد زمینی زوار به عربستان و انجام مناسک حج بوده و
تردد از آن مسبوق به سابقه میباشد و در صورت فراهم شدن بسترهای آن و تغییر رویکرد
رژیم آل سعود می تواند زمینه تردد زمینی زوار داخلی و خارجی به مکه و همچنین بهعنوان
پلی برای صادرات کالاهای استان های نیمه غربی کشور به کشورهای حوزه ی خلیج فارس
با توجه به بررسیهای صورت گرفته در زمینه تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطق
مرزی جمهوری اسلامی ایران و عراق (مطالعه موردی: شهرستانهای مرزی استان ایلام)»
میتوان اينگونه نتیجه گرفت که تاکنون "در این زمینه پژوهش و کار متمرکزی صورت
نگرفته است و آنچه این پژوهش را از سایرین متمایز میشازد: تقوبت نگرش راهبردی,
تعیین موقعیت و سهم هریک از راهبردهای چهارگانه در مناطق مرزی استان میباشد و
مهمترین محدودیتهایی آن عبارتند آز:۱+فقر پیشینه مطالغات انجامشده در این زمینه ۲.
انتخاب رواانجام مسایحبد با کارشناسای خل با مکوهات گرد جدول مارم ۲"دازای
تجربه. تخصص در حوزههای مختلف و آشنا به تحولات دوسویه مرز). در حوزه پژوهشی نیز
پیشنهاد میشود. به شناخت ظرفیتهای بالفعل و بالقوه مناطق مرزی و توسعه روابط بین
دو کشور ایران و عراق و همچنین سایر کشورهای همسایه, نقش مناطق مرزی اقتصاد
مقاومتی و خنتیسازی تحریمها مطالعات تکمیلی انجام.گیرد. با توجه به متفاوت بودن
وضعیت مناطق مرزی در هر استان» ترتیبی اتخاذ شود که ضمن بازشناسی ضعفها و
تهدیدهای هر منطقه, بهتناسب از نقاط قوت فرصتهای موجود حداکثر بهرهبرداری به عمل
تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
) مطالعات راهبردی بسیج/ سال بیست سوم/ شماره ۸۸/ پاییز ۱۳۹۹
۱.احمدی نوحدانی, سیروس ودیگران (۱۳۹۶). تأّثیر شکل هندسی مرزبرامنیت مرزهای غربی
۲ زرقانی» هادی؛ اعظمی, هادی, لطفی» امین (۱۳۹۲). بررسی شیوه هاوسیاستهای مد بریت
مرزها و نقش آن درامنیت مرز نمونه موردی: مرزهای شرقی ایران (خراسان رضوی)» مجله
جغرافیا و توسعه ناخیه ات ایرآن دور (۱ شماره ۲۰ ۰۸۸
۳ زرقانی» سید هادی؛ جان پرور محسن, صالح آبادی» ریحانه. جهان بین» افشین» (۱۳۹۵). شبکه
حسگر بی سیم؛ راهبرد جدید کنترل و مدیریت مرزهای کشور جهت برقراری نظم و
۴ سازماق برنامه وبودجه. (۱۳۷۸). آولین گزارش ملی توسعه آنسائی جمهوری اسلامی آیران.
۱. اخباری, محمد؛ نامی محمدحسن, (۱۳۸۹). جغرافیای مرز باتاکیدبرمرزهای ایران» چاپ دوم
۲ پیرس ورابینسون» (۱۳۹۳). برنامهریزی و مدیریت استراتژیک. ترجمه سهراب خلیلی
۳ چارلز شوانک. (۱۳۷۰). مبانی تصمیم گیری استراتژیک. ترجمه عباس منوریان» تهران» مرکز
۴ دیوید فردآر» (۱۳۹۵). مدیریت استراتژیک» ترجمه علی پارسائیان وسیدمحمد اعرابی» تهران,
۵. صفوی: یحبی: (۱۳۸۴). مقدمه(ا) ابر سدرافتای نطامی) ایران: تهران: انتشارات سازمان
۶ عزتی» عزت ال (۱۳۶۸). جغرافیای نظامی ایران. تهران: امیرکبیر.
۷ علی احمدی» علیرضا؛ فتح ال مهدی, تاج الدین, ایرج. (۱۳۹۱). نگرش جامع برمدیریت
۸ فردآر دیوید. (۲۹۵). مدیربت استراتژیک» ترجمهعلی پارسائیان وسیدمحمداعرابی, تهران»
٩ هانگر»ه جیدیوید؛ توماس ال ویلن»؛ (۱۳۸۹). مبانیمدیریت استراتژیک. ترجمه
۰ مجتهد زاده پیروز» (۱۳۸۹). سیاستهای مرزی و مرزهای بینالمللی. ترجمه دکتر
۱ میرحیدر درّه» (۱۳۸۰). مبانی جغرافیای سیاسی, تهران: انتشارات سمت.
سایت مرکز آمار ایران». (۱۳۹۷). خلاصه گزارش فابل جغرافیایی. درگاه ملی آمار (تاریخ
(2020) 7 بقسط۸ گ رن ۸ مصقطکل کمصقطکل م۸ مصقطکل رل ,زل1.۸
-۳21 01 5000 ۲236 2 :30۳00 600015 2 0۵ ۳6 او دخع 0 ۳1100 01
6 هط +علعناحه عنطا عان 10 ,عاممعم فصه عع502 0 10235
40 502366 ۵۳ عمط 0۳06۳ عصتاهن م۸ 00۳65۰ م26 (ر2014)
006۴ ۶ 116۳0۳۵0 15062086 (2010) همه معغا کی 3/3 4۰
0(۰) ,[ع880 ,21366 +6 [ع ,ما عصنطتمط بصع تفگ و716 ,36 ,5.13000
40 206۶ انز - وصماسع0 0۶۳ صعنصع ماک -صعسعس۸ فصه طعزاه2- ۲026
,۳3672 2 821136[ ,تا[6 3 ,3779 ب610870ن3 و تق0توتگت3 6.7160۵
-۲6 3۵70 0صه 50۶۲ ,0۳۵6۲5 نوم م20 :۳۵00۵1 ,3۳0006 جز وصسا 100
۷اام2ع 60 ۵۶ ععاانص م0 لمدمناه1< ,زعصنلص0] معع[ع5 ,عم وس صز 00۳۵68
تبیین و ارزیابی موقعیت راهبردی مناطقمرزی جمهوری اسلامی ابران و عراق (مطالعه موردی:شهرستانهای مرزی استان ایلام)/ رحیم پیری
| بافروپاشی رژیم بعث عراق،ژئوپلتیک وساختار قدرت سیاسی آن کشوردگرگون وباجابجایی متغیرهای تاثیرگذارنقطه ی عطف وفصل نوینی درروابط بین دوکشور ایران وعراق دراستان های جدارمرز به وی ژه استان ایلام شکل گرفت؛ که این امرضرورت بازتعریف مرزو اتخاذ راهبردهای متناسب با تحولات مزبوررا اجتناب ناپذیر ساخته و تحقیق حاضر بر آن است که باتحلیل مؤلفه های ماتریسSWOT (نقاط قوت وضعف،فرصت هاوتهدیدها )،به این پرسش پاسخ دهد که از بین راهبردهای چهارگانه(تهاجمی ،تدافعی،محافظه کارانه ورقابتی)، شهرستان های مرزی استان ایلام درکدام موقعیت راهبردی قراردارند؟ این پژوهش درروش،گردآوری وتحلیل داده هامبتنی برترکیب دورهیافت کیفی وکمی است که با کاربست مدل SWOT وروش توصیفی – پیمایشی انجام گرفته و هدف اصلی آن تبیین وارزیابی موقعیت راهبردی شهرستان های مرزی استان ایلام می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهدکه موقعیت راهبردی مناطق مرزی استان درناحیه تهاجمی) SO ( قرارداردواز 24 راهبرد قابل اجرا،راهبردهای رسوخ بیش ازپیش دربازارمصرف عراق،توسعه صادرات،افزایش سرمایه گذاری وتولیددربخش های کشاورزی،دامپروری،نفت وگاز(درمیادین مشترک)وهم چنین بهره برداری حداکثری ازهمبستگی وهمگرایی فرهنگی ومذهبی اهالی دوسوی مرزبرای توسعه وگسترش روابط درعرصه های مختلف دراولویت نخست قرار دارند. |
46,899 | 396166 | ذهن
«چیز متفکر» است و ویژگی اصلی آن تفکر آگاهانه است. ذهن هیچگونه ویزگی فیزیکی
اعم از بار الکتریکی» جرم و حتی مکان ندارد. مطابق با نظر آفرینشگرایان» نفس/ذهن»
توسط خدا و در اوایل تکامل بدن» از خارج از بدن» افاضه میشود و در طول زندگی شخص
با بدن متحد میگردد و در عین حال» بقا نفس به هیچ روی در گرو استمرار بدن نیست.
تصویری که آفرینش گرایان از هستی عرضه میکنند. جهانی است انباشته از دو جوهر
مستقل» منفک و متباین بالذات که هیچ وجه مشترکی با هم ندارند. آفرینشگرایی و
دوگانهانگاری منبعث از آن» با مشکلات بزرگی مواجهه است. بزرگترین مسئله, معضل تعامل
ذهن- بدن است. ذهن که فاقد هرگونه ویژگی فیزیکی:است» چگونه میتواند عامل ایجاد
یک رویداد در مغز و بدن فیزیکی باشد؟ فرض روح بخاری در غده صنوبری شکل قلب برای
توجیه این تعامل» فاقد ویژگی وضوح و تمایزی است که:دکارت در فلسفه خود بر آنها اصرار
وقتی هیچ پاسخی به پرسش «چگونه» ارائه نشد. آفرینشگرایی ضربه قاطعی خورد.
برخی طرفداران آفرینش گرایی درباره تعامل؛علّی میان ذهن-بدن معتقد شدند این مورد از
روابط علی میتواند با نمونه «برخورد دو توپ بیلیارد» توصیف شوند. به این صورت که دو
توپ در برخورد با هم به دو سوی مخالف پرتاب میشود. اما دیوید هیوم نشان داد که در
مورد تعامل علّی ذهن و بدن این مورد صادق نیست. زیرا به روشنی میدانیم که دو توپ
یک عمل شبیه به هم انجام میدهند درحالی که بنابر فرض آفرینش گرایان» ذهن و بدن دو
جوهر متفاوت هستند." معضل دیگر وابستگی عمیق و فراگیر فرآیندهای ذهنی به شرایط
اشکالات بسیاری به دوگانهانگاری دکارتی وارد است که شرح آن در اين مقاله نمیگنجد. برای بحث تفصیلی میتوانید
به منبع زیر رجوع کنید: ریونزکرافت» ایان» ترجمه حسین شبخ رضایی» انتشارات سروش» چاپ دوم» ۱۳۹۲: صص۲۸-
۲ قائلان به دوگانهانگاری» تلاشهای زیادی جهت توجیه رابطه ذهن- بدن کردهاند که میتوان به نظریه توازی
مالبرانش, دیدگاه اتحاد جوهری اسپینوزا و هماهنگی پیش بنیاد لایب نیتس اشاره کرد که از سوی فیلسوفان بسدی
بدنی است. اکر ید بدن يا سیسم عصبی مختل شود ممکن است ذهن فاقد برخی ورودیهای
حسی شود. آفرینش گرایان پاسخ قانع کنندهای به این پرسشها ندارند. یکی دیگر از
اعتراضات و اشکالات به آفرینش گرایی زمانی رخ مینماید که بخواهیم آن را با فرآیند
تکامل بیولوژیکی گره بزنیم. سوال این است: چگونه نفس مشخصا ایجاد شده توسط خدا با
این موضوع جور در میآید که در فرآیند تکامل» مغز حیوانات بر اثر نیازهای طبیمی
پیچیده تر و قویتر ۵ شدهاند و ,فلا به بازتولی ذهنی در در سطح بالاتر میتو روشن است که
آفرینش محور در ارائه پلیع به پرسشها از یک سو و طرح مبانی فیزیک جدید راه را برای
گسترش ایدههای فیزیکالیستی تقلیل محور به عنوان پاسخی نهایی به اين پرسشها گشود.
هسته اصلی ايده فیزیکالیسم و تقلیلگزایی این است که موجودات در هر پیچیدگی
سیستمی, از موجودات و اجزا سادهتر فیزیکی تشکیل شدهاند. مفهوم کلیدی برای فهم
تقلیل گرایی مفهوم «چیزی نیست جز»"است. به این ترتیب» موجودات پیچیده چیزی جز
موجودات سادهتر نیستند. جهان تصویری و هستیشناسی فیزیکالسيم بر مبنای وحدت
انگاری»" جهانی یکپارچه و یکنواخت را تصویر میکند که از سطوح ریز ساختاری ذرات
بنیادین» تا سیستمهای پیچیده و بزرگ که سطوح و لایههای آن را تشکیل میدهد. همه و
همه یک واقعیت واحد هستند و آن فیزیک است. آرمان مدافعان فیزیکالیسم تقلیلی» طرح
یک نظریه واحذ وربقیانی ,فیزیکی آبیگ که با آگهفاده آز آن گر نداد کمی از قوائین»توضیم و
تبیین کاملی از هر آنچه در جهان است ارائه دهند." براین آساس: در مورذ ذهن انسان: ایده
این است که ذهن چیزی نیست جز عملکرد پیچیده سلولهای عصبی مغز که مطابق با
قوانین استاندارد فیزیک و شیمی عمل میکند. با توقف فعالیت مغز فرآیند تجزیه و نابودی
۱ البته ریچارد سوئین برن در کتاب «تکامل نفس»» دفاع جانانهای از دوگانهانگاری آفرینشی میکند و با وجود اين»
تکامل را نیز رد نمیکند. با این حال» به بحث از تضاد میان تکامل و آفرینش ورودی نمیکند. از سوی دیگر» آلوین
پلانتینگا, به شدت بر تکامل بیولوژیکی میتازد و هرگونه پذیرش تکامل را در تضاد با آفرینش الهی قلمداد میکند.
48 ,8۳655 1۳6005 :010۳0 مصمنانفه 0معنه ملنامگ عطا ۵۶ ۷۵1۵0 156 ,ع ص5۳ #حعطنظ
1 ,3۳695 اند نصتآ 010۵ :010۳0 مصکنامسخق1< وصد مصمزعنام۴ مععصعنک معصناصه21 صزن۸
5 ۳۵۷۷۱۵96 رویکرد نوخاستهگرایی به مسئله ذهن در پاسخ... ۵۵
بدن آغاز میشود و انسان همچون هر موجود فیزیکی دیگر پایان میپذیرد. مفهوم «چیزی
نیست جز»» دربرگیرنده مفهوم «همان» در فیزیکالیسم معناشناختی و نظریههای اینهمانی
نیز هست. به این ترتیب» در فیزیکالیسم معناشناختی» گفتگو درباره عواطف و احساسات در
روانشناسی» چیزی جز کوتاهترین راه گفتگو درباره رفتار قابل مشاهده انسان نیست. این ایده
را رفتارگرایی منطقی ! نامیدهاند." رفتارگرایی با مشکلات فراوانی همچون دوری بودن» حذف
ذهن و ناتوانی در تبیین آگاهی روبرو شد و جای خود را به نظریههای اینهمانی داد." نقطه
آغاز این نظریهها ملاحظه سادهای بود که بر تمایز فرگه میان معنا و مصداق مبتنی بود: ولو
اینکه یک اصطلاح روان شناختی را نتوان به زبان فیزیکی برگرداند» باز این امکان وجود دارد
کیک اصطلاح روان شناختی ویک اسطلاح فیزیکی برچیژز واحذی ,ذلالت کتند, پس آیلاه
اصلی اینهمانی بسیار ساده است: حالات ذهنی» «همان» حالات فیزیکی مغز هستند.۴
دو استدلال تحققپذیری چندگانه" و مونیسم خلاف قاغده نظریه اینهمانی نوعی را با
شکست مواجه نمود. بنابر تحققپذیری چندگانه» یک رویداد ذهنی میتواند به چند حالت
مختلف تحقق یابد." از سوی درگ رگ وارگای موم لفط فاعده: ولو اینکه تمام
رویدادهای ذهنی» رویدادهای فیزیکی باشند (مونیسم)» قلمرو امور ذهنی از شمول قوانین
سفت و سخت خارج است (خلاف قاعده بودن امور ذهنی). بدینسان قوانینی که بیانگر
این نوع استدلالات به برافتادن فیزیکالیسم تقلیلی و طرح گونههای متفاوتی از نظریههای
غیرتقلیلی منتهی شد. ایده فیزیکالیسم غیرتقلیلی ضمن پایبندی به اصول فیزیکالیسم» امکان
تقلیل ویژگیهای ذهنی به ویژگیهای فیزیکی را نفی میکرد. این ایده اینهمانی مصداقی"
است که طبق آن همه رویدادها و در نتیجه رویدادهای ذهنی نیز رویدادهای فیزیکی
هستند."" این ایده نیز ضمن در برداشتن مشکلات قبلی با نقدهای فراوانی"همچون استدلال
نشانگر صلب کریپکی !" از میدان به در شد. فیزیکالیسم ایدههای دیگری چون مدل تقلیل
بوانازطاهمناهم۲ 1/1016 .5 6-1 :1992۵ 836066۲۵۵ : 26-35 :1988 فمصقلطا) .4
نیکلی ۱ ؛ کارکردگرایی؟ و و ابتنا؟ ۷ نیز بر اساس مفهوم «چیزی نیست جز» مطرح نموده
است. اما هر کدام از این ایدهها با مشکلات بسیاری در تبیین پدیده آگاهی و چگونگی تقلیل
امور ذهنی مواجه هستند. مدل تقلیل نیگلی» اصولا در بیان اینکه ویژگی ذهنی» چیزی نیست
جز امور فیزیکی» هیچ توفیقی نداشته است» زیرا اولا بر تقلیل تشوریها متمرکز است در
حالی که در فلسفه ذهن, بحث بر سر تقلیل ویژگیهای ذهنی به فیزیکی است و ثانیا این
مدل به شبه پدیدارگرایی منجر میشود که اساسا وجود و اثر علّی ویژگیهای ذهنی را منکر
میشود. کارکردگرایی نیز با بیان اینکه ویژگی ذهنی «چیزی نیست جز» تحقق نقش علّی
آنها رابطه امر ذهنی با امر فیزیکی را با مفهوم تحقق یافتن " توضیح میدهد.* کارکردگرایی
کارکردگرایی با وجود رفع انتقاداتی همچون شبه پدیدارگرایی و تحقق چندگانه در تبیین
آگاهی با گرفتاری مواجه است." به اعتقاد بسیاری از فیلسوفان در مورد آگاهی شاید بتوان
تقلیل علّی انجام داد, اما نمیتوان بیآنکه اصل مفیهوم از دست برود تقلیل هستیشناختی
انجام دهیم. به عبارت دیگر حتی اگر آگاهی کاملا به لحاظ علی توسط رفتار نورونی تبیین
شود اين کار نشان نمیدهد که آگاهی؛«چیزی نیست جز» رفتار نورونی."
شاید ایده ابتنا, آخرین تلاش فیزیکالیستی برای توضیح ذهن بدون حذف آن باشد. ایده
اصلی ابتنا این است که اکر تکلفی وی کی ذبی ۳ سلاو ثابت کنیا: آنگاه به
صورت خودکار تمام حالات ذهنی را نیز ثابت کردهاید." اما این.ایده نیز بنا به دلایلی برای
توصیف رابطه ذهن و بدن ناکافی به نظر میرسد. اول اینکه بر مبنای تعریف ابتنا» ویژگی-
های ذهنی آزاد و مستقل نیستند و بنابراین» ابتنا در بهترین حالت ادعایی فراتر از تقلیل-
گرایی ندارد." دوم اين که این ایده در سازگاری و تلائم با بیشتر نظریات کلاسیک درباره
مسئله ذهن- بدن است که کاملا متفاوت از یکدیگر و حتی متعارض با یکدیگرند."" بنابراین؛
۶ استدلالهایی همچون زامبیها اتاق چینی» کله آپوک و... در رد کار کردگرایی مطرح شدهاند که در این مقاله به آن ها
ها نمیپردازيم. برای بحث تفصیلی میتوانید به منبع زیر مراجعه کنید: سرل. جان» درآمدی کوتاه به ذهن» ترجمه محمد
ال مثلا اینهمانی نوعی, دربردارنده ایده ابتنا است در حالی که این ایده نیز فیزیکالسیم کمینه است که شبیه به نظریه
شبه پدیدارگرایی است. ابتنا حتی در سازگاری با نظریات دوگانهانگاری نظیر موازاتگرایی است. اين ایده حتی در
7 ۳۵۷۷۱۵96 رویکرد نوخاستهگرایی به مسئله ذهن در پاسخ... ۵۷
ابتنا تهد مشترک بیشتر نظریههای متفاوت در باب مسئله ذهن-بدن است و خود موضعی
نیست که بتواند مستقلا به این مسئله بپردازد.! فیزیکالیسم تقلیلگرا هميشه با این مشکل
مواجه است که آیا دو پدیده کاملا متمایز وجود دارد یا فقط یکی است؟ و اگر واقعا دو پدیده
وجود دارد راهی برای تقلیل هستیشناختی یکی به دیگری وجود ندارد. پس این ثنویت
قول, همه اثر علّی در جهان توسط ابژههای فیزیکی رخ میدهد. این مسئله با عنوان «بستار
علّی فیزیکی»" مطرح شده است. این سخن به این معنی است که در فرآیتد تکامل
بیولوژیکی» انتخاب طبیعی صرفا بر روی ساختارهای فیزیکی عمل میکند و بر این اساس»
تفکر آگاهانه به هیچ وجه نمیتواند به انتخاب تکاملی بیانجامد و از اين رو فقط از طریق
تصادف روی داده است. این مسئلهای است که با دلایلی زیاد از سوی خداباوران» آفرینش-
گرایان و الهیات کلامی مردود است. مجموعه این معضلات بیپاسخ به طرح نظریههای
مفهوم نوخاستگی " و تئوریهای مربوظ بهآن, در جریان اضلی فلسفه معاصر که بیشترین
عرصه آن به نظریههای فیزیکالیستی مربوط میشود پدید آمده است. اگر چه سرآغاز
نوخاسته گرایی به اثر منطقی جان استورات میل با عنوان سیستمم منطق " باز میگردد. اما
نوخاسته گرایی انگلیسی در ۱۹۲۰ با آثار مهمی از ساموئل الکساندر با عنوان فضا زمان و
آلوهیت" (۱۹۲۲):سی. ال. لوید مرکاق با عتواکامل توخاگلینه" (۱۹۲۳) + وسی: دی براد
نظریات نوخاستهگرایی» فلسفه اخلاق» فلسفه هنر و.... نیز بکار میرود و بنابراین» میتوان فهمید که خود نظریهای
۳ از منظر ریشهشناسی» واژه 131306780101 در اواخر قرن ۱۶ از واژه 1۳106۲86 از زبان فرانسوی میانه و در زبان لاتین
از ۳:۳6۲8676- ۳16۲80 اخذ شده است که به معنای به پا خاستن و يا خارج شدن از چیزی به کار گرفته شده است
(1 :2016 8ن۷1020). این واژه دزامعنای عام" به عمل خارج شدن یا برآمدن از چیزی یا بیرون زدن از لایهای
پوشیده و پنهان» و نیز به معنی خارج شدن و ظهور ناگهانی نیز بکار میرود ( 0200071080 -/۷116002
(416102). اما در اصطلاح شناسی» مفهوم 1300۲8001 به معنای برآمدن ساختاری نوپدید و نوظهور از سیستمهای
پیچیده به کار میرود. این اصطلاح اولین بار توسط اقبال لاهوری به بالندگی ترجمه شد (لاهوری ۱۳۸۸: ۱۸۹).
محمود خاتمی آن را به نشأتگرایی ترجمه کرده است (خاتمی ۱۳۸۶: ۲۱۱ اما وحید دستجردی آن را به نوخاسته-
آع 52 06 هه 16 ,50266 .5 108 ۵۶ 5516 156 .4
با عنوان ذهن و جایگاه آن در طبیعت (۱۹۲۵)» پا به گستره فضای فلسفی معاصر نهاد."
پراگماتیسمهایی مانند ویلیام جیمز جان دیوئی و جی. اج مید و... مفاهیمی بسیار نزدیک به
نکته حائز اهمیت این است که تئوریهای الکساندر مورگان و براد در بستر مباحثات میان
حیاتگرایی ؟ و ماشین گرایی* صورتبندی شده است. بر اساس حیاتگرایی - که نوعی از
نظریههای آفرینش محور است پدیدههای انداموار بدون توسل به موّلفههای غیرفیزیکی که
به موجودات حیاتمند زندگی میبخشد قابل تبیین نیست. برجستهترین مدافعان حیاتگرایی؛
هانس دریچ * و هنری برگسون" بودند. هانس دریچ» مراحل تکامل* را مفروض داشته و
میگوید موّلفههای غیرفیزیکی برای تبیین فرایند حیات ضروری هستند. هنری برگسون بر
مفهوم! تأکید دارد که در واقع» نیروی محرکهای است که عهدهدار ایجاد اشکال جدید حیات
است. از سوی دیگر و بر اساس ماشین گزایی» هرشی و زخدادی حتی پدیدههای انداموار
زیستی» به نحو مکانیکی قابل توضیح و تبیین است: نوخاستهگرایی هر دو دیدگاه
حیاتگرایی و ماشین گرایی را مردود.و گزینه سومی را ارائه میدهد.
بر اساس نوخاسته گرایی» همه موجودات اعم از انداموار و بیجان از عناصر و موّلفههای
بنيادین یکسان و واحدی ایجاد شدهاند» اما میان پدیدههای فیزیکی» زیستی و غیرفیزیکی
تفاوتهایی مربوط به هریک وجود دارد و بنابراین» میبایست تبیینهای متفاوتی در خصوص
هر یک ارائه داد."" در این بخش به تبیین اصول و مفاهیم نوخاستهگرایی میپردازيم و بعد از
آن» مسئله ذهن و بدن را در این نظریه مورد بررسی قرار میدهيم.
جیگون کیم در مقاله خود نام افراد دیگری را نیز در جمع نوخاسته گرایان اولیه آورده است. برای مطالعه نگاه کنید به:
6 دز 8۳۲۵۵ .200115136۳5 عنصعو دش 106۳ ,1999 1116۲96166 5686 11066 م6280[ +16
نوخاسته گرایی چارچوب مفهومی و مبانی خاصی دارد که آن را از فیزیکالیسم معاصر و
دوگانهانگاری دکارتی متمایز میکند. در واقع» این مفاهیم شاخصههای یک امر نوخاسته را
اولین اصل و شاخصه امور نوخاسته» ویژگیهای سیستمی! هستند. بنابر تعریف پذیرفته شده»
شده» یک ویژگی سیستمی است» اگر و تنها اگر یک سیستم و نه اجزای سیستم آن را دارا
باشد." برای نمونه, ویژگی تنفس برای یک اندامواره زیستشناختی یک ویژگی سیستمی
است زیرا این ویژگی مربوط به کل اندامواره زیستشناختی میشود و سلولهای این
مفهوم مهم دیگر در تئوریهای نوخاسته گرایی این ایده است. که در جریان زمان» به طور
متناوب برخی ویژگیهای حقیقتا بدیع اوانو"ابه وجود میآیند.لوید مرگان بدیع بودن را یک
خصوصیت زمانی معرفی میکند به.این معنا که از زمان خاصی به بعد مصداق مییاید و
پیش از آن دارای مصداقی تبوگلست؟ ین ترنیی ی ها سیستمی اعم از اینکهه
نوخاسته با برآیند باشند. از زمان تشکیل سیستم متناظر به بعد مصداق پیدا میکنند و از این
رو بدیع هستند. مورگان ذهن و آگاهی را برجستهترین مثالهای ظهور ویزگیهای جدید
یکی از مهمترین شاخضههای تئوریهای نوخاستّه گرایی» دیدگاه,لایهایبه طبیست * است.
این دیدگاه میگوید هر چیز در طبیعت بر اساسویژگیهای خاص خودش, به لایهای
خاص از واقعیت متعلق است. این سطوح:و لایههای وجودی» سلسلهای از پیچیدگی فزاینده
۴ ریچارد اسپنسر- اسمیت» بدیع بودن را چنین تعریف میکند: ویژگی 7 در سیستمی مانند 1۲ بدیع و نو ظهور است اگر
اگر ۲ دارای ویژگی ۳ شده باشد» و ویژگی *۳ از همان نوع ویژگی ۳ محقق نشده باشد به طوری که هرگونه ترکیبی از
66 01 10۵5 01 اجه 130 .6 1 3/10۳8۵0 .5
۱ فکل میدهند که با مرتبه ظهور و تحققشان در جریان تکامل, مطابق است و از این روه
بسته به میزان پیچیدگی سیستمی هر سطح» در علوم خاص طبقهبندی میشوند. بر این
اساس و طبق شاخصه طبیعتگرایی» ویژگیهای مورد بررسی در فیزیک ذرات بنیادی
پایینترین سطح ویژگیها را میسازند و سطوح بالاتر به ویژگیهای مورد بررسی در هر یک
از علوم خاص تخصیص داده میشوند. نکته جالب توجه اینکه فیزیکالیسم تقلیلی معاصر نیز
مفهوم اساسی دیگر در آثار نوخاستهگرایان کلاسیک» مفهوم تعیّن گرایی ۲ است که در ارتباط
با مفهوم پیشبینیناپذیری است. در دوره نوخاسته گرایان انگلیسی» فرض بر این بود که اين
دو مفهوم ناسازگارند. جهان هستی يا غیرمتعین و پیشبینیناپذیر است یا اینکه متعین و
پیشبینیپذیر است. با وجود اين» نوخاستهگرایان معاصر استدلال میکنند که جهان میتواند
همزمان ضمن متعیّن بودن» پیشبینیناپذیر باشد. این دیدگاه امروزه به نحو کلی پذیرفته
شده است. پیشبینیناپذیری» یک مفوم معرفتشناختی .و متعیّن بودن یک مفهوم
هستیشناختی است. بر این اساس» محدودیتهای بنیادینی برای اختمال پیشبینی وجود
دار و علی الاصول " حتی پدیدههای متعین میتوانند پیشبینیناپذیر باشند. برای تبیین ایده
نوخاسته گرایان لازم است میان دوگونه «تعیّنگرایی همزمان» و «نعیّنگرایی در زمان»
تمایز قایل شویم. ایده تعیّنگرایی همزمان» آن چیزی است که معمولا با واژه وابستگی" به
سطح پایه در ارتباط است به این بیان که تحت شرایط اولیه مشابه» رویدادهای مشابه رخ
خواهند داد و ساختارهای مشابه ظهور خواهند کرد. بنابراین» تعیّنگرایی همزمان به این
معنی است که ویژگیها و آرایش رفتاری سیستم به نحو «نومولوژیکالی»" وابسته به سطح
ریزساختاری آن است. تفاوتی در ویژگیهای سیستم نمیتواند وجود داشتهباشد بدون اينکه
تفاوتهایی در ریزساختارها به وجود آمده باشد. این شکلی است از آنچه به عنوان «ابتنا»
معرفی شده نکتد نمی کد وکوک رخ لیات که فیل ول نوخاستهگرا تسینگرایی
۱ هامفریز دیدگاه لایهای را به صورت زیر بیان کرده است: سلسلهمراتبی از سطوح ویژگیها با نامهای 1.0 تا .1 وجود
دارد. از ان میان این سطوح» دست کم یک سطح مجزا به هر یک از علوم خاص نسبت داده میشود. 8لز6 1307
قوانین مربوط به کل و جز در یک سیستم فیزیکی . :310001016۵117 .5
۹ ریگرد نوخاسته گرایی به مسظله ذهن در باس ۱
همزمان را با دیدگاه طبیعتگرایانه پذیرفتهاند. برای مثال» ممکن است ادعا کنیم که میتوان
دو سیستم از لحاظ ریز ساختار این همان با ویژگیهای متفاوتی داشته باشیم» اما یکی از این
ساختارها باید بتواند این تفاوت در ویژگیها را از طریق برخی فاکتورهای فراطبیعی تبیین
کند يا اینکه بپذیریم که ویژگیها میتوانند بدون دلیل خاصی تغییر کنند و متفاوت باشند."
تعیّنگرایی همزمان در آثار نوخاستهگرایان انگلیسی بخصوص براد قابل بررسی است. براد
به نحو روشنی بیان میکند که همه سیستمهای با ریز ساختارهای این همان» دارای
ویژگیهای خاص شبیه به هم هستند و بنابراین» ویژگیهای سیستم توسط ریز ساختارها
متعیّن میشود." در مقابل» تعیّن گرایی در زمان برای تئوریهای متمایل به تکامل نوخاستگی
اهمیت دارد اما در فلسفه ذهن معاصر جایگاهی ندارد و بنابراین» از توضیح آن خودداری
همانطور که پیش از این بیان شد» در میان تمام مفاهیم گفته شده در تحلیل نوخاستهگرایی»
مفهوم تقلیلناپذیری" نقش اصلی و.محوری را ایفا میکند: زیرا اساسا تئوری نوخاستهگرایی
رقیب و منتقد اصلی تئوریهای تقلیلگرایی و رویکردهای. مختلف آن است که موجبیت.»
پیشبینیپذیری به همراه توانایی تبیین رخدادها جز اصلی عناصر تشکیلدهنده این
تئوریها است.؟ از نظر نوخاستهگرایان» رویداد و با ویژگی نوخاسته را نمیتوان حتی با داشتن
کاملترین معرفت از اجزا سیستم بر مبنای ویژگیهای سطح پایه پیشبینی و تبیین کرد."
مطابق با نظر براده به طور فرضی قوانین نوخاسته در شیمی و زیستشناسی میتوانند در
واقع تقلیلپذیر باشند. او چنین میگوید: در قلمرو فیزیکی این مسئله همواره ثابت است که
به نحو منطقی ممکن است ظهور قوانین نوخاسته به علت نقص معرفتی ما از ریز ساختارها و
یا از نارسایی زبان ریاضیاتی ما باشد و بنابراین» این ویژگیها تقلیلپذیر باشند.* اما قوانینی
که کیفیات پدیداری يا ثانویه رابا ویژگیهای فیزیکی پیوند میدهند ضرورتا تقلیلناپذیر
هستند. زیرا کیفیات پدیداری به نحو رفتاری قابل تحلیل" نیستند و بنابراین نمیتوانند
استنتاجی از رفتار ساختارهای مرتبط باشند." از سوی دیگر» حتی ویژگیهای سیستمی که
۲ شناخت ۰ ۱6ط 0 ۳۵ ما دص ومد هاوگ 1۳۵ 62
را ها ایا ار از و ار وا دراه 0
قابل تحلیل به طور رف رفتاری هستند میتوانند تقلیل تاپذي تلقی شوند. این در موردی است که
رفتارهای اجزا سیستم را که بر ویژگی سیستمی مبتنی ! میشوند را نمیتوان علی الاصول
از طریق رفتار اجزا در دیگر سیستمها استنتاج نمود. بنابراین» اگر رفتار اجزا استنتاج نشده
باشد هیچ کدام از ویژگیهایی که مبتنی بر این اجزا است نمیتواند استنتاج شده باشد." بر
تقلیلناپذیری: ویژگی سیستمی ۸ تقلیلناپذیر است اگر (۱) غیر قابل تحلیل به طور رفتاری
باشد و یا (۲) رفتار خاص اجزا سیستم» که بر ویژگیهای سیستمی مبتنی میشوند از رفتار
این اجزا در سیستمهای مجزا یا سادهتر قابل استنتاج نباشد.
با تعریفی که از تقلیلناپذیری ارائه شد به نظر میرسد مفهوم پیشبینیناپذیری" نیز تا
حدودی روشن گردید. باید گفت مهمترین شکل پیشبینیناپذیری همان تقلیلناپذیری است.
همانطور که پیش از این بیان شد پیشبینیناپذیری عمدتا یک مفهوم معرفتشناختی
است. از سوی دیگر» موجبیت و پیشبینیپذیری شاخصههایی.برای ویژگیهایی است که
برآیند اجزا سازنده سیستم خود هستند و بنابراین» در سیستمهایی که ویژگیهای آن
نوخاسته است نوعی پیشبینیناپذیری وجود دارد. نوخاسته گرایان حالتی از پیشبینیناپذیری
را مد نظر دارند که در آن ویژگی نوخاسته اصولّا با کاملترین دانش ما از ریز ساختارهای
اجزا سازنده سیستم قابل پیشبینی نیست. کاملترین دانش به دلیل هستیشناسانهای نظر
دارد که عدم شناخت ویژگی نوخاسته مربوط به محدودیت يا عدم محدودیت دانش ما نیست
بلکه امر نوخاسته «علیالاصول» پیشبینیناپذیر است» به این معنی که قابل استنتاج نیست.
اما امر به همین جا ختم نمیشود و نوع دیگری از ویژگیهای سیستمی مطرح میشود که با
وجود این که تن به تعیّن و موجبیت میدهد با این حال» پیشبینیناپذیر است از آن جهت
که دور از انتظار؟ است. این به,این معنی,است که علم فیزی*با تمام قوانین خود قادر به
تبیین پدیدهای مانند حیات و آگاهی نیست زیرا با توجه به این قوانین چنین پدیدهای در
جهان کاملا فیزیکی غیرمنتظره است. بر این اساس» پیشبینیناپذیری به صورت زیر تعریف
3 ۵۶۱۵96 رویکرد نوخاستهگرایی به مسئله ذهن در پاسخ... ۶۳
ویزگی سیستمی ۸ پیشبینیناپذیر است اگر (۱) پیش از اولین تحققاش تقلیلناپذیر
باشد و یا (۲) ساختاری که محقق میشود پیش از اولین ظهورش پیشبینیناپذیر باشد."
اکنون با توجه به مبانی و مفاهیم ذکر شده» تعریف یک واقعیت نوخاسته را میتوان به
ویژگی 15 متعلق به سطح 11 نسبت به ویژگیهای ر3آتا ,13 متعلق به سطح بآ نوخاسته
است اگر و تنها اگر: سیستمی» بدیع» به لحاظ کارکردی تقلیلناپذیر پیشبینیناپذیر و در
عین حال, متعین و وابسته به ویژگیهای 0۱ تا و0 باشد.
هستی در تلقی نوخاسته گرایی و در تقابل با دو نظریه آفرینشگرایی و تقلیلگرایی»
واقعیتی واحد پویا" و در عین حال, دارای سلسله مراتب غیر تقلیلی است. هستی در این
تصویر نه متباین و تفکیکی و نه واحد یکنواخت است بلکه جهانی تشکیکی و سیال است
که در سیلان خود مراتب وجودی خود زا.به ظهور میرساند. سلسله مراتب موجودات در اين
دیدگاه به یکدیگر وابسته و در عین.حال مستقل هستندو از این رو سطوح بالای واقعیت
علیرغم اینکه از سیستم پیچیده فیزیکی برمیخیزند و به آن وابستهاند. در عین حال واقعیاتی
مستقل و غیرقابل تقلیل هی کپیاشی نوخاسته گرا این« که وقتی عناصر معینی
به نحو خاص و سیستمی با یکدیگر ترکیب و مرتبط شدند» چیزهایی اساسا جدید و
غیرمنتظره ظهور مییابند» چیزهایی که منحصرا براساس دانش ما از آن عناصر قابل
پیشبینی نیست. مفهوم کلیدی در نوخاستهگرایی این است که واقعیت نوخاسته «افزوده از
خارج»" نیست» بلکه نتیجه طبیعی ترکیب و ارتباط سیستمی همان عناصر است.
اکنون پرسش این است که آیا میتوان ذهن را به مثابه امری نوخاسته تلقی کرد. پاسخ به
این سوّال مستلزم آن است که ذهن و به ویژه آگاهی واجد تمام شاخصههای نوخاستگی
باشد. در مورد ذهن» ایده این است که آگاهی فکر اراده و.. نتیجه طبیعی ساختار و کارکرد
مغز و سیستم عصبی انسان است. بر این اساس» آگاهی» امری است که مبتنی بر سیستم
واحد بدن است نه اینکه اجزا و سلولهای عصبی خود دارای آگاهی باشند. از سوی دیگر,
آگاهی در زمان خاصی از فرایند تکامل تعیین یافته است و پیش از آن مصداقی نداشته است
و از این رو آگاهی امری بدیع است. از نظر نوخاستهگرایان» در نقطهای از فرآیند تکامل
شداخت اد 001ص ۵ م6 معوو مه کتاو وگ ۲۳۵ 64
حیات» ارگانیسم مادی در سطح خاصی از پیچیدگی سیستمی» آرایش خاصی به خود میگیرد
و چیزی اساسا جدید ظهور میکند که همان آگاهی است. اين تغییر بنیادین چیست و دقیقا
چه چیزی به طور بدیع ظهور میکند؟ این تغییر به سه نحو قابل تفسیر است: یکم اینکه
آنچه در این سطح جدید وجودشناختی ظهور میکند ویژگیهای ذهنی» رویدادهای ذهنی و
به طور خاص تجربههای آگاهانه است. این ویژگیها تقلیلناپذيرند. با وجود اين» توان علّی
برای این ویژگیها در نظر گرفته نمیشود. این ایده برداشتی مادیانگارانه از نوخاستهگرایی
است و غالبا در فیزیکالیسم غیرتقلیلی جای میگیرد. فیزیکالیستهایی مانند جیگون کیم
ضمن انتقاد از آن معتقدند. عدم وجود توانایی علّی به نوعی پذیرش تقلیلگرایی است.
پاسخ دوم این است که علاوه بر ظهور ویژگیهای جدید در سیستم بیولوژیکی» هر ویژگی
توخاسته تأثیر علی بذیعی بر کارکردرهمان سیسهی دارد که موچب آگاهی شده است:۱
بنابراین» هنگام ظهور رویدادهای ذهنی» آشکارا رویدادهایی در ریزساختارهای فیزیکی روی
میدهد که در عدم حضور آن رویدادها زخ نمیدهد. این "مسئله مهمی است که در تئوری-
های مادیانگارانه حضور ندارد. آلاین#مستله با عنوا#«علیت,رولبه پایین»" یاد میشود. به
این ترتیب» سطوح بالاتر ذهنی اثرات علّی بر آنچه در سطوح پایینتر,عصبی مغز روی داده
است اعمال میکنند. این دقیقا آن چیزی است که فیزیکالیستها در اصل الکساندر
میپذيزند: «موجود بودن یعنی داشتن توانایی علّی» زیرا در غیر این صورت» این ویژگیها
صرفا متعاقب حالات فیزیکی در مغز روی میدهند. که مستلزم شبه پدیدارگرایی است. با
وجود اين» بسیاری از فیلسوفان معتقدند مفهوم علیت رو به پایین مبهم است و از این رو این
نسخه از نوخاستهگرایی را میتوان نوعی «فیزیکالیسم غیر تقلیلی»" و یا تشوری «اشخاص
فیزیکی نوخاسته»؟ نامید." بر اساس این دیدگاه» علیرغم وجود ویژگیهای نوخاسته
غیرتقلیلی» شخص غیرفیزیکی با تجربه یکپارچه آگاهی وجود ندارد. بلکه شخص انسان
متشکل از ماده فیزیکی است وانه چیز دیگر. بنابراین» وقتی گفته میشود شخص واجد
تجربه آگاهی است. به این معنا است که بدن به عنوان یک کل» واجد تجربه آگاهی شده
اما تعبیر سوم از امر نوخاسته آن است که وقتی آگاهی در فرآیند تکامل سیستم بیولوژیکی
رخ میدهد» نه تنها ویژگیها و توان علّی جدیده بلکه فردی جدید با تجربه آگاهی بوجود
میآید و ارگانیسم مورد بحث بدن این فرد آگاه میشود. این ایده نوخاستهگرایی جوهری! یا
نوخاسته گرایی فردی است. بنابر نوخاستهگرایی جوهری» ظهور افراد آگاه» وابسته و مبتنی بر
ارگانیسم مادی برآمده از آن است اما اين فرد جدید متشکل از هیچ موّلفه فیزیکی نیست. در
واقع» فرد جدید یک ذات غیر مادی توخاسته است." یک خود نوخاسته که با کلیتی یکپارچه
و تقسیمناپذیر» تجربهگر انواع مختلفی از حالات و رویدادها است. این نوع از نوخاستهگرایی
با آفرینتشگزایی: همخوای است و از این رو «خوگانهانگاری نوخاسته»" هم نامیده میشود:
بر این اساس» هرگاه یک فرد آگاه فعلی را انجام میدهد بخشی از علّیت رویدادهای فیزیکی
نیست: بلکه خودش یک مبدا قاعلیراست.؟ به:اشی ترتیب: توخاستهگرایان جوهری اضل
بستار فیزیکی را رد میکنند و معتقدند علّیت اسوژه» بخشی از زنجیره رویدادهای فیزیکی
میتوان گفت آگاهی در این دیدگاه» به مثابه واقعیتی نوخاسته امری است که در سلسله
مراتب تکامل سیستمی بدن فیزیکی» به نحو بدیع و بدون پیشبینیپذیری (از شناخت هویت
آگاه به دلیل اینکه اول شخص است) به ظهور میرسد و ضمن تقلیلناپذیری به سطح پایه.
دارای توانایی علّی است. این نوّعی جدیدی,از دوگانهانگاری است که سعی دارد تباین میان
امر مادی و ذهنی را به حداقل رسانده/با تطویرایک,چهان واحد اما تشکیکی؛ وجود آگاهی و
ذهن غیر فیزیکی را در جهان فیزیکی تبیین کند. بر این اساس» ماده در درون خود گرایش
امتیازات نوخاسته گرایی در برابر آفرینش گرایی و تقلیل گرایی
نوخاسته گرایی با تأکیند بر نسخه نهایی آن» که از آن به عنوان «خود نوخاسته» یا
دوگانهانگاری نوخاسته یاد شد برخلاف آفرینش گرایی» نمیپذیرد که ذهن و تواناییهایش
خارج از سیستم بیولوژیکی انسان به وجود:مادی او افاضه شده باشد بلکه نفس, به طور
طبیعی با توجه به سازمان مناسب فیزیکی و عملکرد بدن و مغز ظهور مییاید. لازم به ذکر
است اگرچه ایده نوخاسته گرایی نسبتا نوپدید است اما تمایل خاصی به «انتقال باوری»*
فاد انتقال باوری ای است که مطابق با آن» نفس هر فرد به عنوان نتیجه روند طبیعصی
تولید مثل» به نحوی از پدر و مادر مشتق منده آسته:۱ این ایده آشکارا با آفرینش گرایی» که
نفس را موجودی حادث که آفرینش آن را در چارچوب «خلق از عدم» میفهمد. در تضاد
است. نوخاستهگرایی همچنین در مقابل اشکالات وارد بر آفرینش گرایی مصون است و حتی
در برخی موارد» قادر به تبدیل مسائل مشکلساز به سود خود است. از نظر نوخاستهگرایان؛
اگر چه ما فاقد بینش روشنی از چگونگی ایجاد ذهن توسط مغز هستیم» اما با توجه به اینکه
روابط علّی میان ذهن و مغز از ابتدای شکلگیری بدن» سامان یافته است» دیگر نیازی نیست
این مسئله به عنوان یک فرض جداگانه در نظر گرفته شود. به این ترتیب» نحوه تعامل ذهن
با بدن بهتر از آفرینش گرایی فهمیده میشود. از سوی دیگر نوخاسته گرایی مشکلی با اذهان
حیوانات ندارد. چیزی که در دوگانهانگاری دکارتی نفی میشود. زیرا حیوانات نیز مناسب با
بان خود ذهنی دارند . که توسط ی شاه آیگیرد. علاوه ۳ ین نوخاسته-
تمیرات زتیکی که بد وید خرگی سم سیردت کسترش باقته به
نوخاستگی ذهن /نفس منتهی میشود.و این ذهن است که در درک دقیق از محیط زیست و
پاسخ به آن موجب افزایش سازگاری بیولوژیکی,» بقا و تولید مثل میشود. این واکنشها به
محیط در سطحی بالاتر به حفاظت از تغییرات ژنتیکی و تسس #امعه منجر میشود." فرد
نوخاسته با بدن و مغز خود در ارتباط پایدار است و توان علّی و فعالیتهای آن عمیقا وابسته
به شرایط و عملکرد بدن و مغز است. برخلاف آفرینش گرایی» خود نوخاسته» قدیم یا حادث و
به صورت افاضه از خارج از بدن نیست بلکه حادث در بدن است.
نوخاسته گرایی برخلاف تقلیل گرایی» به دنبال تقلیل یا حذف پدیدههای ذهنی به سود
عناصر مادی نیست. بلکه با پذیرش خودها و افراد نوخاسته نشان میدهد که پذیرش تجربه
ویژگیهای ذهنی بدون وجود فرد تجربهگر سخنی مهمل است. از نظر نوخاستهگرایی» این
فرد جدید «اینهمان» با بدنی که از آن برخاسته نیست. نوخاستهگرایی ایده «چیزی نیست
جز» تقلیل گرایی را به ایده «چیزی افزون بر» ارتقا میدهد. در واقع» از نظر نوخاستهگرایی
۱ آگوستین از مدافعان ایده انتقال باوری بوده است و به نظر او فهم چگونگی انتقال گناه نخستین در فرزندان آدم و
حوا جز یا این ایده قابل فهم نیست. برای بحث تفصیلی نگاه کنید به: بیورک راسل. سی.» هوش مصنوعی و روح»
ترجمه میترا سرحدی» اطلاعات حکمت و معرفت» شماره ۷ آبان ۱۳۹۳
7 ۵۶۷۱۵96 رویکرد نوخاستهگرایی به مسئله ذهن در پاسخ... ۶۷
برخلاف تقلیل گرایی» نخستین تعیین ویژگیهای آگاهی مقتضی به وجود آمدن سوژههای
تجربه است و بنابراین» تقلیل با تمام صورتبندیهای متفاوت آن رد میشود. برخلاف تقلیل-
گرایی» نوخاستهگرایی در برابر شکاف تبیینی درمانده نمیماند. پاسخ نوخاستهگرایی به شکاف
تبیینی دو گونه است. اول» این مسئله که چگونه طبیعت بر پایه چیزی کاملا متفاوت قادر به
تولید این پدیده جدید است» شایسته حیرت و رازناکی است و بنابراین» صرفا بر اساس
وضمیت شناخی ,و نقص غلمی ما است ایق رویکردنوخاستهگرایی میرفتتاشناخس نا دارق
بر این اساس» آگاهی در موجودات حیاتمند انکار نمیشود و در عین حال با توجه به
اینکه آگاهی برآمده از بدن فیزیکی (ست: امری ,کاملا متباین با آن قلمداد نشده و از این روه
این دو در هم تنیده هستند و به صورت ترکیبی عمل میکنند. به عبارت دیگر هر فعل
انسان مجموعی از فعالیت ذهن و بدن با هم است. لذا رابطه این دوه رابطهای تعاملی است
که در آن هر رویداد ذهنی مبتنی برارویندادهایی در مغزافیزیکی است و از سوی دیگر
رویدادهای فیزیکی دارای مبدا علی ذهنی مستقل هستند.. یکی از مهمترین معضلات
هستی شناختی و انسانشناختی نظریههای فیزیکالیستی» مسئله بقا انسان بعد از مرگ است
که تقلیل گرایی ذر بزابر آن عوما سناکت انیت امااتویخاسته گرایی#د کانهانگارانه با تقرب به
در این مقاله» به روش توصیفی- تحلیلی- انتقادی دو جریان اصلی در فلسفه ذهن را مورد
بررسی و نقد قرار دادیم. اگر چه جریان آفرینشگرایی با محورینت دوگانهانگاری پیروان
زیادی داشته است اما با اصول هستیشناختی خود در پاسخ به مسئله تعامل ذهن و بدن
میدان را ترک گفته و عملا سکوت اختیا نموده است, قرامقأبل» جریان جایگزین یعنی
فیزیکالیسم نیز به جای حل مسئله» با طرحدیدگاههای حذفگرایانه و تقلیل گرایانه بیشتر به
پاک کردن صورت مسئله دستزده است و در نهایت هم با طرح فیزیکالیسم غیر تقلیلی» که
شامل کارکردگرایی و ابتنا است باز هم در حل مسائلی همچون شکاف تبیینی» آگاهی
پدیداری» علّیت ذهنی و... پاسخ قانع کنندهای ارائه نداده است. فیزیکالیسم اسم جنسی است
بای تمام آرا و نظریاتی که همگی سرآن ن هستند که تمام ساختارهای ریز و درشت و
سیستمهای برآمده از این ساختارها به نحو بنیادینی فیزیکی هستند و امری خارج از ماده
فیزیکی وجود ندارد. نوخاستهگرایی به عنوان رقیب اصلی فیزیکالیسم با ارائه مبانی و مفاهیم
خود راه میانهای را بین آفرینش گرایی و تقلیل گرایی باز نموده است.
نوخاسته گرایی نظریهای است غیرتقلیلی و غیرمحاسبهای که دقیقا در تقابل با فیزیکالیسم
است. با وجود اين» سعی میکند با حفظ برخی مبانی هر یک از نظریههای یاد شده پاسخ
مناسبی به مسئله ذهن بیاید. نوخاسته گرایی رابطه بدن و ذهن را رابطه دو سطح واقعیت
میداند که در آن ذهن علیرغم اینکه از بدن مادی برخاسته و بر آن مبتنی است در عین
حال غیرقابل تقلیل بدا آن استه در واقع بدن فپزیگی: سینتمی سیال و پویا است ه:ذر
بالاترین سطح پیچیدگی سیستمی» موجب ظهور ذهن و آگاهی میشود. بنابراین نظریه
طبیعت و ماده در درون خود و در سطوح زیستی» گرایش به فراتر رفتن از خود و تحول به
آگاهی دارد. نوخاسته گرایی در صورتبندی خود نوخاسته» نظریهای دوگانهانگار است که به
آفرینش گرایی نزدیک میشود و برخی از"معضلات آن را؛پاشخ.میدهد و از سوبی دیگر با
تقرب به برخی مفاهیم فیزیکالیستی» گزارشی قابل پذیرش از تکامل بیولوژیکی و همینطور
نحوه ایجاد ذهن از سیستم مغزی و عصبی ارائه میدهد. این نظریه در وجه مشترک سه ایده
کلی آن» مبتنی بر تشکیکی بودن واقعیت است و تفکیکی بودن - به مانند دوگانهانگاری
آفرینش گرایانه - یا وحدت و یکنواخت بودن-به مانند فیزیکالیسم - را بر نمیتابد و به
افلاطون» دوره آثا رافلاطون, جلد سوم» ترجمه محمدحسن لطفی» تهران: شرکت سهامی انتشارات
بیورک راسل. سی.» هونس مصنوعی و روح» ترجمه میترا سرحدی» اطلاعات حکمت و معرفت.
دی هارت» ویلیام و دیگران» فلسفه نس ترجمه امیر دیوانی» انتشارات سروش, ۰۱۳۸۱
ریون زکرافت» ایان, فلسفه ذهن, ترجمه حسین شیخ رضایی» تهران: موسسه فرهنگی صراط چاپ
سرل» جان» درآمد ی کوتاه به ذهن, ترجمه محمد یوسفی» تهران: نشر نی» چاپ اول» ۰۱۳۹۲
لاهوری» اقبال, با زسازی اندیشه اسلامی, ترجمه محمد بقایی» انتشارات فردوس» چاپ دوم
نویرات. اتو فیزیکالسيم. ترجمه علی مرتضویان» فصلنامه فلسفی» ادبی» فرهنگی ارغنون» سال دوم؛
۰ ,94118 ,(.605) .[ متفگ ۵۶ .7 ,۴10۲ مش ,38604671375
3۰ ,23/013 111/7 هدز هه م 1صناح /ععساص /د 60 0 وگ صهاد .مها //نااط ,70015
و و5000 عقق0 ۸ :7۳۵0۵6 ۵ 1 1006 کاز 0۳۵ ۳۱۵۲9۲۶۵ .۸[.۳ 8008001
بأتاق8 820ع1۳ 00000 10000 ,7706 1 عع0ام 716 0۳۵ 70 7۳۵۵ .هط
)10 و/( 00035 +2 ع7۳26ظ ,ات113۵ 0۳۵ 310 .110 و۲0 1۳006۲ ,1۳6
0 ,1360 ماد ۳00 ج که و5 صز ,1720 و00 ول 0 ,6۲5 له 0
0 ]0 1105060101 066 6 00 0نام0 ,۹600 ما22 ملوصقاط 60
,(2001) 300000 560000 ,قاع۷ 0۵00 فوومع۸ ۵۵ کرهععط ,0لق102 102210505
1[ ۷1۵ 3205 2۳۵0۵ ۸ منصد5 مصطقحکاطن2 6 ,2 اع هط مفنصق11 ۳1
6 00 :7360716 ۳۵۲9۵۲6۵ منصش5 مطقاعاطان2 عم .3 [ع2۳0 0 ,فص11۵ ۳1
9 0 6۵5 50066 ]٩ وانسعن0 ۳ 07 +5008 منک وغل ,۳۵۵0
1 [نم3 بصمل نف بر ۳3۵۲96۵2 وا ,ص۷0 ماه 15:
,66 غگه بطام1050نط8 نز ر عم ناگ 2۵ ,۹۳۱۵۲9666 و8 ,1۲3036556
و /2 600/07 2 لزع نی عم 060 0://۷ط تصمقنوه عصنلصه 5337-5345 بطم ,64 .۷0
.271283 ,(608۰) .8 1066۲ 6 وس وطاعالذی صز عنام فرط ع0 «م] سوواط
برآمر 81050 ع1 13 3601120011 0۵ ,۳3116۲961166 ,5060611167166 736800۰ و158
,2510500 :2/055 (ع0ع) کل 8 ,6۲ 3/3002 ۵ .3 ,تعلتق0) صذ 17000 ۰۳
,271293 ,0۳655 داومطاقان2 ۵۶ بوازدهخصت] نطوسداعن2 .3/00 عط 200 مععدعن5
0 17110-000 136 011 ب(5390 ۸۵ :۷۷۵۳1۵ آمعزور 2 0 1 17130 ,7268009 ,160
3۳9,8۰ 3/71 :3/۸ ,عع 0 02 00800۰ آما 17 هه
6 .8۳685 6۷ ۷۵51 :301067 17210۰ ]0 ردامرمکو1ن/طظ مد0عع72 ملک
1 ,ول 201050 ۵۶ هنم م۳ #متصهاک ,۶80۵11 ماعصت7 16010
و2013 و3 لطال ۷۷۵0 ۲۵۷8100 50051006 20040 بف24 وش ع7 0 عتاطم
۳2۳ / ۵11813 ۲06001 / 0/0165 0.00 مگ ماد 1010 //:0
6 ۵0 70021 عغ صنلطاعتها 3/6 صقططظ جح فعداعزاطم صمزو۳ع ۷ لقصنط ,(صقا معا ک)
۰ ,۳1300611 ,3/20 ۵۶ تحطاممکمانطط دز ددع10 رصع م0 ,(ع0ع)
و از 136 دز ۵00116۳60 ,106 اکن 136 ,۷۵/00 ۳1۵۳90۲۸ 1/0682
,83 36۷16۷۲ لهعنطام2۳01050 ع5 1 ,5012 0 56 ۵ ععانت 1۲ ۵ ۹۷۳۵۵ ,کق 1509 ,اعهد21
9 00 0۶ 50066 ]۵ ۲۵* هل7 بصقصا2 ۶ ۶۵0 ,ص006
6عن5000 3/6501 (ع0ع) .ی ,3/۵06 ۵ 3 500106 و17 باقن۳۵ هنز "عزقه اومرر72
,3۳695 013/65012 17007 +عزام ص30 .17 ۷۵۳۴ ,م5060 که چطممکملنط2 عطا
7واز ۲706 02107۵ :010۳0 ماه 7۵۸ 0۵ مماوناع۶ ,6۵ ععگ مصاکنش۸ محعصاصج01
-111 :67 66و50 [قعنط ام 201050 رورکااه ۳۵۵0 جه وموبط ,م۸ عو هانگ
۰ و5 ۷7۵1 وط0نانصع00) 200 ۳۵0 13 ,۵۲96116 ]٩ ۹۷۵۳۵6۵ م۸ مصقامعا5
,8010900 ۵۶ هنلعمملی 3 ادمتصقهاک بو عناهنعرط۶2 ,اعنصه 1 .دزاما5
:00 ,200000 16۷860 بللاهگ ع ]0 8۷۵/00 300,706 مع هار5
| مساله ذهن- بدن و چگونگی وجود امر ذهنی در جهان فیزیکی یکی از مهم ترین مسائل در تاریخ اندیشه بشری است و دیدگاه های فراوانی برای تبیین آن عرضه شده است. آفرینش گرایی و دوگانه انگاری منبعث از ان، در تبیین نحوه تعامل ذهن- بدن و موفقیتی نداشتند. همین ناکامی باعث طرح دیدگاه های فیزیکالیستی و نظریات تقلیلی شد. در این نظریه ویژگی های ذهنی حذف یا در بهترین حالت به امر فیزیکی قابل تقلیل است. اما پاسخ های فیزیکالیسم نیز تنها به حذف صورت مساله منجر شده و توان تبیین نحوه وجود ویژگی های غیر فیزیکی در جهان فیزیکی را نداشته است. در این میان نظریه نوخاسته گرایی پاسخی جدیدی به این مساله پیش روی نهاده است. بر اساس نوخاسته گرایی ذهن و ویژگی های ذهنی برآمده از فرآیند تکامل بدن فیزیکی است و در عین حال غیر قابل تقلیل به آن است. به عبارت دیگر بدن فیزیکی، سیستمی سیال و پویا است که در بالاترین سطح پیچیدگی سیستمی، موجب ظهور ذهن و اگاهی می شود. همچنین این نظریه مزیت هایی در تقابل با دوگانه انگاری و تقلیل گرایی در تبیین ارتباط ذهن-بدن دارد، زیرا برخلاف آفرینش گرایی ضمن پذیرش دوگانگی، تصویری از تکامل بیولوژیکی ذهن و ارتباط آن با مغز ارائه می کند و از سوی دیگر ضمن پذیرش فیزیکالیسم و تکامل طبیعی تقلیل گرایی را مردود می شمارد. |
51,148 | 414518 | سایر محققین نیز انگیزهی لذت و رفع نیازهای
عاطفی, بهداشت روانی و گذران اوقات فراغت را برای افراد جوان و دانشجویان عنوان نمودند. در
صورتی که بزرگسالان با توجه به شراییط سنی خود بیشتر با هدف افزایش قوای زندگی» کنترل وزن
و دیگر عوامل سلامتی در فعالیتهای ورزشی شرکت میجویند (2014 ,فطذ۸2)
سبک رهبری يا مدیریت تعیین کنندهی جو فرهنگ و راهبردهای حاکم بر سازمان است. سبک
رهبری مجموعهای از نگرشها صفات و مهارتهای مدیران است که بر پایهی چهار عامل نظام
ارزشها اعتماد به کارمندان, تمایلات رهبری و احساس امنیت در موقعیتهای مبهم شکل میگیرد.
محققان ثابت کردهاند که رهبران میتوانند عامل تمایز در سازمان باشند (68101» 2005). انگیزش
یک فرایند زنجیرهای است که با احساس نیاز پا احساس کمبود و محرومیت شروع می شود سپس
خواست را به دنبال میآورد و موجب تنش و کنش بهسوی هدفی میشود که محصول آن رفتار نیل
فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه؛ سال دهم شماره سوم پاییز ۱۳۹۸ ۶۸۹
به سسف استته قوالی این فرایدد همکی اس جر به آرظای فیاز شود بنابرایی انگیرهها موچبپ
تشویق و تحریک فرد به انجام یک کار يا رفتار میشود در حالی که انگیزش یک خواست کلی را
منعکس مینماید. در تمام تحقیقات. انگیزش هنوز جایگاه تنبیه و تشویق به عنوان انگیزههای بسیار
قوی مطرح میباشد و در این رابطه پول به عنوان ابزاری برای اعطای پاداش مطرح بوده» اما تنها
بین جامعهپذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی
۱- مدل ارتباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه
۲- بین جامعه پذیری با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت اثر
تحقیق حاضر از لحاظ هدف» کاربردی است. نوع تحقیق, توصیفی و به صورت علی و معلولی می
باشد. به لحاظ گردآوری دادهها میدانی و روش گردآوری اطلاعات با ابزار پرسشنامه میباشد.
جامعهی مورد نظر این تحقیق را یمام بانوان کارمند دلنشگاه آزاد اسلامی مرودشت سال ۱۳۹۶
تشکیل میدهند که با توجه به اطلاعات جمعآوری شده» تعداد آنها ۱۰۶ نفر میباشد که با توجه
به روش نمونهگیری کل شمار کلیه افراد جامعه آماری بهعنوان نمونهی پژوهش انتخاب شدند.
به منظور سنجش جامعهپذیری از پرسشنامهی استاندارد (2014 ,12070701۳2) استفاده شد که
توسط (2005 ,ن818112۳۵) معرفی شده است. این پرسشنامه در ایران توسط نادی و همکاران (2009)
ترجمه:و اغتباریانی شده و ضریب پایانی آن برایرنیا 4۹۰ یهدست آمده:است. این پرسشنامه. خاوی
۰ سوال جهت سنجش چهار بعد: آموزشی(۱ تا ۵)» تفاهم (۶ تا ۱۰)» حمایت همکاران(۱۱ تا ۱۵)»
۷۰ ار تباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه ...
پرسشنامهی انگیزههای مشارکت زنان در ورزش که توسط مرتضایی و همکاران در سال 2014
ساخته شده است. استفاده شد. این پرسشنامه دارای ۳۷ سوّال میباشد و هدف آن بررسی انگیزهی
زنان از مشارکت در ورزش با ابعاد مختلف لذت و آرامش(۶ سوال) ؛کسب موفقیت و شناخت(۴سوال)»
بعد اجتماعی(۷ سوال)» تناسب اندام(۳سوال)»سلامتی و بهداشت(۵ سوال)» برتری طلبی(۳ سوال)»
پیشگیری و کرمان بیماریهار۶ سوال)ومهارت(۴ سوال) میباشندذر این تحقیق پایایی آن بواساسی
اطلاعات و دادههای استخراج شده با استفاده از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد
بررسی قرار گرفت. در بخش آمار توصیفی بر اساس شاخصهای تمایل مرکزی به محاسبهی میانگین
و انخرافت استاندارد: استفاده شد. در بخ آمار استقاطی براتی اتجزیه.و تحلیل اطلاغات او دادههای
بهدست آمده از تحلیل مسیر و معادلات ساختاری استفاده شد. کار تجزیه و تحلیل آماری نیز به
کمک نرم افزار ۲۲ 5۳85 و نرم افزارالیزرل تشخه ۸۸۸ وادر سطح معنی داری ۰/۰۵ انجام گرفت.
جامعه پذیری: فرآیندی است که از طریق آن فرد سازمان را از بیگانه به عضو موئر و هماهنگ
به منظور سنجش جامعه پذیری از پرسشنامه استاندارد تائورمینا (1994) استفاده شد که توسط
انگیزش: میزان موقعیتهای پیشرفتی که افزاد با توجه به اهداف خود تکلیف به آق دست می-
یابند» تحت تأثیر هدف گرایی فضای انگیزشی و توانایی بهکارگیری اطلاعات مقایسهی اجتماعی در
ارزیابی دشواری تکلیف و شایستگی قرار میگیرد که از آن به.عنوان انگیزش پیشرفت یاد میشود
فضای انگیزشی تکلیف محور: در فضای انگیزشی تکلیف محور مربی ورزشکاران را تشویق می-
کند تا سختکوش باشند» پیشرفت کنند به دیگران برای یادگیری بهتر کمک کنند و برای مشارکت
هرکدام از بازیکنان در تیم ارزش قائل شوند (3۵۷1۷ :8 ۰3762 2004).
فضای انگیزشی خودمحور: در این فضا فردی که عمل اشتباه و ضعیف داشته باشد تنبیه میشود.
به ورزشکارانی که توانایی بیشتری دارند. توجه بیشتری میشود. مربی افراد را به رقابت تشویق
میکند و بر مقایسهی اجتماعی تأکید میکند (3/:110۲ » 2006). به منظور سنجش انگیزش از
پرسشنامهی انگیزههای مشارکت زنان در ورزش که توسط مرتضایی و همکاران در سال ۱۳۹۳
فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه؛ سال دهم شماره سوم پاییز ۱۳۹۸ ۷۱
ساخته شده است استفاده خواهد شد. این پرسشنامه دارای ۳۷ سوال میباشد و هدف آن بررسی
انگیزه زنان از مشارکت در ورزش از ابعاد مختلف (لذت و آرامش» کسب موفقیت و شناخت. بعد
اجتماعی, تناسب اندام» سلامتی و بهداشت. برتری طلبی, پیشگیری و درمان بیماریها مهارت)
مشارکت: مشارکت به غتوان ذخالت ذر موقعیتهای تعریف: شدهی زندگی او شامل تعامل
فیزیکی» اجتماعی و خود مشغولی در فعالیتها است . آلن پیرو: مشارکت کردن به معنای سهمی
در چیزی یافتن و از آن سود بردن و یا در گروهی شرکت جستن و بنابراین با آن همکاری داشتن
مشارکت ورزشی: شامل شرکت آگاهانهی افراد به صورت مشارکت کننده و یا تماشاچی که با هم
ارتباط متقابل دارند. این مشارکت میتواند با انگیزههای متفاوتی نظیر تعامل اجتماعی لذث و نشاط
پیشگیری و درمان, کاهش فشار روانی» کنترل وزن؛ روابط شغلی و زندگی سالم ایجاد شود
از پرسشنامهی استاندارد تائورمطا 19950 استفاده شد وبا مههاست از میانگین تمزهی سوال
۱ا ۲۰ که بعد: آموزشی از پاسخ به: پکوالاه نایم ماه ار پاسخ به سوّالات ۶ تا ۰۱۰ حمایت
همکاران از پاسخ به سوالات ۱۱ ۱۵۷ رصح انیا آ بو پاسع یه سوالات ۱۶ ۶ ۲۰ بهدست
از پرسشنامهی استاندارد مرتضایی (2014) استّفاده شده که عبارت است از میانگین نمرهی
سوّال ۱ تا ۳۷ میباشد که ابعاد مختلف (لذت و آرامش» کسب موفقیت و شناخت. بعد اجتماعی.
تناسب اندام» سلامتی و بهداشت. برتری طلبی» پیشگیری و درمان بیماریها مهارت مورد اندازه
در جدول (۱) سن نمونه آماری پژوهش مشخص شده است. همانگونه که مشاهده میشود
بیشتر افراد شرکت کننده در این تحقیق را افرادی تشکیل میدهند که گروه سنی از ۲۱ تا ۴۰
۷۲ ارتباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه ...
فرضیهی فرعی اول: مدل ارتباط علی بین جامعهپذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان
زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت از برازش مطلوبی برخوردار است.
در بخش آمار استنباطی برای برقراری روابط علّی متغیرهای مستقل با متغیرهای وابسته. مدل
پیشنهادی با استفاده از نرم افزار لیزرل ویراست: ۸,۸ با تحلیل مسیر مورد آزمون قرار گرفتند. این
روش تجزیه و تحلیل چند متغیره از قویترین روشهای تجزیه و تحلیل درتحقیقات علوم رفتاری و
اجتماعی است؛ زیرا ماهیت اين گونه موضوعات چند متغیره است و نمیتوان آنها را با شیوهی دو
متغیری حل کرد. تجزیه و تحلیل چند متغیره به یکسری روشهای تجزیه و تحلیل اطلاق میشود
که ویژگیهای اصلی آن تجزیه وتحلیل 12 متغیرمستقل و 1 متغیر وابسته است. این روش» ترکیب
پیچیدهای است از تجزیه و تحلیل عاملی و رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیرکه مدلهای علّی
معلولی را تجزیه و تحلیل میکند. در مدلهای علی» ابتدا باید.مدل اولیه را آزمایش کرد. بدین
منظور از معیارهای برازش مدل استفاده میشود, در ,این تحقیق نیز شاخسهای متعددی برای
شاخصهای برازش مدل مفهومی تحقیق حاضر در جدول شمارهی ۲ ارائه شدهاند. همان گونه
که در جدول شمارهی ۲ مشاهده میشود. با توجه به شاخصهای برازش گزارش شده مدل مفهومی
این پژوهش دارای سطح برازش مطلویی میباشد. بنابراین» در مدل ارتباط علی بین جامعهپذیری و
انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت. می توان گفت که مدل
فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه: سال دهم: شماره سوم: پاییز ۱۳۹۸ ۷۳
حص های برازش ما5 ۸ ۲ ]3۳ ۱ ]6۳ 0۳1۱ ۱ ]۴۸۳۲
مذل مقهومی اتجقیق حاضر ۹۶ ۱ ۵۸ ۱۰/۹۶ ۱۰/۹۹ ۰/۹۶
1 0اح کید ,30000 احمن زوس .رژ5ععد ,036. 51 1غصعهنو5ستنطع
نمودار ۱- مقادیر ضرایب استانگاو5 شده #هاصل از رالگویابی معادلات ساختاری
۷۴ ارتباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه ...
بعد از اینکه برازش مدل بهطور منطقی با دادهها تأیید شد.» معناداری اجزای مدل و روابط بین
متغیزها نیز ارزیابی میشود. به منظوز تأیید: یا زد فرضیات از ضرایب استاندارد. و آعداد معناداری
استفاده میشود. منظور از عدد معناداری در نرم.افزار لیزرل همان مفهوم 518 در نرم افزار 5095
می باشد؛ با این تفاوت که برای معنادار بودن یک ضریب» عدد معنادار یا نباید بزرگتر از ۱/۹۶ یا
کوچکتر از ۱/۹۶- باشد و در کل برای تأیید پاررد فرضیات تحقیق بهکار میرود. عدد معناداری هر
چهقدر از ۱/۹۶ بزرگتر باشد نشان دهندهی آن است که متغیر مستقل اثر قویتری روی متغیر
وابسته دارد. منظور از ضریب استاندارد بارهای عاملی میباشد هر چه بار عاملی بزرگتر و به عدد
یک نزدیکتر باشد. یعنی متغیر مشاهده شده (سوال) بهتر میتواند متغیر مکنون يا پنهان را تبیین
نماید و به معنای اثرگذاری بیشتر متغیر مستقل بر متغیر وابسته است. اگر این مقدار کمتر از ۰/۳
باشد» متوسط؛ اگر بین ۰/۳ تا ۰/۶ باشد» خوب و اگر بالای ۰/۶ باشد» عالی است (8۳290۳» 2010).
فرضیهی فرعی دوم: بین جامعهپذیری با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی
فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه؛ سال دهم شماره سوم پاییز ۱۳۹۸ ۷۵
همانطورکه در شکل ۱ نیز مشاهده میشود» با توجه به این که آمارهی ۲ آزمون روابط که باید
مقداری بزرگتر از ۱/۹۶ و یا کوچکتر از ۱/۹۶- باشد. در آزمون فرضیهی فرعی دوم مقدار آماره
۱ بزرگتر از مقدار بحرانی (۱/۹۶) است. لذا تأثیرگذاری معنادار بین جامعهپذیری با مشارکت
ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت با توجه به نتایج حاصله پذیرفته میشود.
شکل ۱- نتایج آزمون تحلیل مسیر تأثیر جامعه پذیری با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی
اندازهی ضریب اثر گزارش شدهی جامعهپذیری بر مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد
اسلامی مرودشت برابر با ۰/۵۰ بوده و به لحاظ:آماری معنیدار میباشد. به این معنی که جامعه
پذیری بر مشارکت ورزشی کارکنان ازن دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت تأثیر معنادار دارد. همچنین
با توجه به مقدار تی که در شکل۱ آورده شده است. میتوان موّلفههای موجود در مولفهی جامعه-
پذیری را زیر مجموعهی مناسبی برای مولفهی مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی
بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
رابطهی معناداری وجود دارد. این يافتهها با یافتههای هزبری (2016)» نخعی نژاد و بسطامی (2017)
» شمسی (2015)» سانز والدمروس و انجلس (2012)» کاندریک و همکاران (2013)» رمضان نژاد و
همکاران (2010)» ایگلی و همکاران (2011) همخوانی دارد. با بررسی پژوهشهای انجام شده در این
زمینه, از جمله پژوهشی که شمسی (2015) با عنوان تبیین نقش عوامل جامعهپذیری در توسعهی
مشارکت ورزشی نشان داد که جامعهپذیری بر مشارکت ورزشی تأثیر مثبت و معنیداری دارد. با
توجه به این که ورزش و انجام فعالیت ورزشی مورد توجه خیلی از زنان میباشد هرچه حمایت
خانوادهها ۰ دوستان» همکاران از انجام فعالیتهای ورزشی بیشتر باشد» پس مشارکت کارکنان زن
۷۶ ار تباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه ...
برای انجام فعالیت ورزشی بیشتر خواهد بود . کما این که در جامعهپذیری عاملی چون رسانههای
گروهی همچون تلویزیون» رادیو و روزنامهها همواره ورزش را بهدلیل پرمخاطب بودن آن مورد توجه
قرار میدهند. در این بین از نقش آنها در ایجاد انگیزه برای کارکنان زن نمیتوان غافل شد. هر
چند توجه بیشتر به ورزش کارکنان زن در دانشگاه با برپایی مسابقات مختلف ورزشی» باعث افزایش
انگیزههای ورزشی کارکنان زن میشود در یک جمع بندی کلی میتوان گفت که عوامل متعددی
در مشارکت ورزشی کارکنان زن موّئرند. که در این بین نقش خانواده» دوستان» مدارس و معلمان
اندازهی ضریب اثر گزارش شده انگیزش بر مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی
مرودشت برابر با ۶۸/*بوده و به لحاظ آماری معنیدار میباشد. به این معنی که انگیزش بر مشارکت
ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت تأثیر معناداری دارد. این يافتهها با یافتههای
سلیمانی و همکاران (2014)» پارسامهر (2012 )» رمضانی آبادی(1993)» کاندریک و همکاران
(2013)» رمضان نژاد و همکاران (2010)» ایگلی و همکاران(2011) همخوانی دارد. در تبیین این یافته
میتوان گفت که انگیزش کلید انجام هر کاری در ورزش است که باعث میشود به رفتار ورزشی
افراد جهت دهد و آن را تداوم بخشد.. از اینرو انگیزه» باعث میشود که فرد برای رسیدن به هدفی
که از ورزش کردن دارد به طور مداوم درحال تلاش باشد که این امر با میزان فعالیت بدنی فرد
مرتبط خواهد بود. پس انگیزش به مشارکت ورزشی افزاد جهت میدهد و میزان مشارکت زنان با
آنگیزهی آنان ذر آرتباط است» هر چند زناری یکی اما متفاوتی یه آنجام فعالیتهای ورزشی
میپردازند انگیژههایی چوی عوامل تشرمنتی: اجتممی: فرهنگی اسگاه اما آنچه کمسلم استا ایج
است که جایگاه زنان در ورزش و حضور آنها در ورزش همیشه با محدودیتهایی همراه است که
بررسی عوامل انگیزاننده و تقویت این عوامل, خود میتواند باعث حضور چشمگیر زنان در عرصهی
ورزش شود. همسویی تحقیقات ذکر شده با: تحقیق ,حاضر و نتیجهی به دست آمده مبنی بر این که
قامل آنگیزش بر مشارکت ورزشی کاواکنان زق دانشگاه آزاه اسلامی وأحن مروذشت اثرمعتاداری دارذ
با توجه به شاخصهای برازش گزارش شده. مدل مفهومی این پژوهش دارای سطح برازش
مطلوبی میباشد. بنابراین» در مدل ارتباط علی بین جامعهپذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی
کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت. میتوان گفت که مدل مفهومی معنادار میباشد.
این یافتهها با یافتههای هزبری (2016)» نخعی نژاد و بسطامی (2017) » شمسی (2015» سانز
والدمروس و انجلس (2012) کاندریک و همکاران (2013) رمضان نژاد و همکاران (2010)» ایگلی
و همکاران (2011)» گومز وهمکاران(2009) همخوانی دارد. جی و همکاران (2010) در کتاب خود
فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه؛ سال دهم شماره سوم پاییز ۱۳۹۸ ۷۷
تحت عنوان ورزش و سلامت عنوان کردند که ورزش اثرات متفاوتی بر سلامتی انسان دارد و یکی از
مهمترین اثرات آن اثرات روحی- روانی است که از طریق مشارکت در فعالیتهای ورزشی و تأثیر-
پذیری از سایر همراهان در ورزش حاصل میشود بهطوری که نقش هم تیمیها و همراهی آنها برای
انگیزش و مشارکت ورزشی بسیار موّئر میباشد. با یافتههای این پژوهش که نقش حمایت همکاران
را مثبت ارزیابی میکند هم سو میباشد. در تبیین این یافته میتوان گفت ورزشکار شدن دارای
الزاماتی است که فرد باید علاوه بر توان بدنی آنها را در جامعه فراگیرد و از این رو است که
جامعهشناسان ورزش در بررسی رفتار کسانی که ورزش میکنند به این نکته توجه دارند که ورزش
همچون الگوی رفتاری دیگر تحت تأثیر عوامل جامعهپذیری و انگیزشی قرار دارد. هر چند نتایج
تحقیق حاضر نشان میدهد. کارکنان زن در محیط اداری و دانشگاهی کار میکنند و جهت حفظ
سلامتی و کسب نشاط تحت تأثیر عواملی چون دوستان» خانواده» همکاران و دانشجویان قرار گرفته
و میل و گرایش به انجام فعالیتهای ورزشی پیدا میکنند. با این حال جامعهپذیری ورزشی کارکنان
زن فرایندی است که به واسطهی آن زنان, دانش و آگاهی لازم برای مشارکت مور و فعال در
عرضههای ورزشی را کسب میکنند 13 اهلد ۲ این فرایند اثرگذارند: میتواند به
پیشرفت مداخلات موئر برای پذیرش,و تداوم فعالیتهای ورزشیو ادامه زندگی فعال کارکنان زن
کمک کند. از طرف دیگر بدون انگیزهی امکان فعالیتهای موّر ورزشی-آموزشی از بین خواهد
رفت. پس عوامل جامعهپذیری و انگیزشی نقش بسیار مهمی در فعالیت ورزشی زنان ایفا میکنند.
براساس نتایج بهدست آمده از فرضیهی اصلی یعنی ازتباط علی بین جامعهپذیری و انگیزش با
مشار کت ورزشی کار کنان رن دانشگاه آزاذ اسلامی واحه سروطشت پیشنهاد میشود:
کلاسها و کارگاههای مرتبط با ورزش و انگیزههای مشارکت ورزشی در دانشگاه آزاد برگزار شود.
همچنین برگزاری برنامههای ورزشی سرگرم کننده و لذتبخش برای کارکنان زن» میتواند بر
در ارتباط با جامعهپذیری با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت پیشنهاد
میشود» آگاهیهای لازم برای کارکنان زن از طریق عوامل اثر گذار اجتماعی بر انگیزهی مشارکت
ورزشی فراهم شود. این آگاهسازی از طریق تهیه کاتالوگ و بروشورهای ورزشی در سازمان» پخش
برنامههای مشوق انگیزهی مشارکت ورزشی در روزنامه, رادیو و تلویزیون میتواند انجام شود.
در ارتباط با مدل ارتباط علی بین جامعهپذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن
دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت پیشنهاد میشود با ایجاد فرهنگ ورزشی در دانشگاه» کار کنان
را هم عقیده نمایند. تا همگر نگرش یکسان و مثبتی نسبت به فعالیتهای ورزشی داشته باشند.
۷۸ ار تباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه ...
فرهنگسازی از طریق برگزاری مسابقههای ورزشی و بهوجود آوردن رقابت سازنده» برگزاری
همایشهای ورزشی در سطح کارکنان» ایجاد تیمهای ورزشی کارکنان در رشتههای مختلف ورزشی
آهن500 #صه اسان ۶و عام۴ ع6ط1 .(2015) ۴ مخمطمل۸ 0ص۸ یه منصطاق11 ماگ منصنی۸-
آا تسا 0۳ هز ۳۵16 06۵5 ۳5۲ 6ط1 امک ص ۷۵۵۵ که ناه طخ2 عط ۵۹ ۳0۳5
6۰ 5001 0۶ ۳۳۵۷۵0 ۵ط۲ 1۵۳ ۳0۵۵0 مصقحط 16 بطالد6ط
4 0۳0۲655 50021122005 عط هز 60 دا ص0۷۳ کامممی ۸۲6 .(2010) کل مک ,863005-
16108:06۳6 2 26زع امه +عصم۶ 1 کنعوندصه عناهننهدی ۸ +کعلهص صعخعص۸ صفنگ۸
281-30 ,(41)2 ,500065 81206 ۵۶4 ص70 مدمه ناهن و5 ۶00۳۲ 0۶
مورحم 5۵ ۵۶ ۷0 آهنمازم ۸. (2011) .۸ ,علطاونزه8 بط 1163156 بش۸ ق3300 :۷۷ بکاع86-
۳ راد 36962۳5 باممل5 که علزکاه کاصع 20016 ههور که دمنامتنتهن و5 واه
,66 ,286 01 31060066 .(2011) 8 .0 و076 8 و۳ .ظ ,3/1610 ۷۷۰ .17 م1800ظ و1 والق-
امم0ل و200 هزوم ۵۶ ناهام ععنوجمه مود عوعلامه ۵۵ عع۵د مهد
فا مرکنسگل 600 120216 خواه ,عصن 1/0 ۵1۵ مغانوامننگانش هماع -
:08 :(109) 2 .310 کعمدن50 طا 1۵ عک موم 5 اه آهصسه. ع10ظ (2018) غمعفواکوطظ حصاعسک
۵ 145 .00 ,4 1556 ,3 ۷6۵7 .حلنوع۶ع۲ مزع م[منه50
۵۳2022021 مصمناهعنلقنود لمدمنه2نصهع 0 .(2010) ۷۰ منا0ط7 ویک بقاگ ول ویک
891169 (720060 ما تقط6ط ۰ منطافعصعسنن لمدمنمتنصدوجه فصه صمنای 1۵000
0 565 05اه نله و5 لهدمناهمنصهع 0۳ +معناهن و5 ما هنز .(2009) ۳۰ سل و01062ی6-
207 .00 ,310.2 ۷۵1.46 بوصم کععصزعتاظ ۶و مسا مروانله 00 ]۲
0 عصم5 8666 منطعدمنادام3 عطا که روک ۸ .(2016) کل ,امه 71-
6 صز کعنونا5 1316۳5 مدمناه و2 کادومک حلا۵ ٩ ۵۶ ۳0/3 عطا از ۳30۳5
126-۰ 00۰ ,1395 ,تساک ,3 310۰ ,8 ۷۵1۳6 مکعناتصه ۲۳
۳3 .(2013) .8 ,+علعنط5 6۶ ی ,۳۳(۵-۸/۵0016 ول وغلنواصن5 و3 000۳ک1-
5۰ ۲3006 هز کاصع5000 ا00۳ی عصمصد انامه آمعتعحطام ک اصعلد فص 130112۵100
6 .0۳6221221005 (عمامصطع) طاوهنط صز عسعله فصه ععناه) دمناعناهن و5 لدم ناهن مد
۶۶ 6[م8 ۵طا عصنصنهام۳ .(2017) بع منصقاعقطظ 200 7 ,0وز6< عودطااه 77-
6 ,200 زنط اه عبر[ مس ند مننص 3/6 عدمصه ناهن ناه کدوک هزم 106610 ص ما۳3
,30۵15 ۵۶ 66010 عط دز ععصعنی امد که اصعصمواع 00 عط ۵۳ ععصععکصی امصمناهد 5۲
فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه؛ سال دهم شماره سوم پاییز ۱۳۹۸ ۷۹
0 0۳61۵05 [۵ 3/0020 رز 11166065 عه۸ .(2004) .5 و3۵ ۵ لا و2ا776-
4 7021 6ط1 1۳۵0۰ نع م6 نوک کم صمنمنامج۸ صش۸ و۸ آهزدط0
مر ند ۲۵12005 عطا عصناهعنای 10 .(2012) .۲ کاس 1 عطا ص۸ .36 ,تطعصد ۳ج 72-
.33-6۰ :(26) 3 حلتدععط عصندسا 3 .کعنان ناه عاممر 5 صز صهماهمنناسوم هه لمازمی هنود
6 عصناهع0دع13۷ (2009) .وله اتقطهه1 بط مقتصتصفصطهط مظ ,0ه9ز[16< نصمعصمهج-
1 50078 ,503065 00007 هذ امه عنام هز کاصهمنفناسه۳ :کط 10۵0
4 و5000 .(2010) بش۸ ب5 باق قق1 ۵۶ و8 بقنصنصهصطهط مس ,۹0ز ۵7۵00 ۵-
,۳۵۳2۵86160 500۳1 بلله 1۵۳۶ 500۳ صز کاصهمنفتجهم کم کعخمص فص کهاک عنص 500060
6 06۵6۵ 10055م3 ع6ط1 (2018)منطهک صقطط م۸ عصط که ۳ مصعاک10 صزعق8-
:5 و 36۳600055 هن اهن56۵ مد مناد منصهع0۳ عط وصه ککعصزم م13 مدومن عنصع0۳
:5 ,(2018 ۷ 7202) 1 عنعک 7 ۷۵۵ ما50 قصه صمنق۳۵0 آمعنووط2 کم عمصصدک 156
۳300075 آهن0م5 قصه دسا 6۵6۵ منطاعممتهاعمط 16 .(2014) ۸ مق نصقص وعام5-
1371 ۵1 دزوعطا 2/2916 8۳0۵۵۰ فک ها کوک 6زا 20 صز ۸۷۵6۵ ۵1 5 م3۳00
0 36968۳0 ,506066 ۵۶ نصا مکعقانصقط۳3 ۶و جله۳ مون تا کعسدل1/00
عمط جز 3۳3000۳5 «ماه2نلهنو5 مهم عامط عطا وصنصنمامی۳ .(2015) ک۸ مافصقط5-
.(اان6 صقطدگفآ و5 عقق) م2200 امک ۳ ۷۵۵ ۵۶ 126۸1006۲
7۰ 7110 32865 ,28 300067 ,7 ۷۵1۵۵6 بکعزو 5 601 1/3286
[هز رام ۵۶ 0۳۵0۳5 لهاصه2 .(2012) .2 وعاعوصه بش۸ ۷31006605 بکا-و۸- 2 3 ک-
5۰) 11 .2/6006 :6 عع منک کا 500 و سول مکاصع 105 موه طاکنصه رگ صز چاا از
500 01 ۳30075 311۵06 ۵۶ مام8 ۵ط) عصندن06 .(2015) ۳۰ م20 ط هط نز 1-
6 8 5و6 1/3165 .۹0 که/1 هذ کمک ط ما۵ ٩ صز صمناه اجه صذ ۳۳00۳6۵۳
500665 5001 0ص ص۵۵0 نزو وط2 ۶و ناهد ووطن۸ ۵4 نخصتا 31007
۳ 0۵105 17006751300108 (2008) 8۰ کل وتقاا2 ی ی مط 0 3/13 .36 8۰ ۸1150
مزع 10مدر75 رعمامط و2۲ صعنومهصع) عنام عم معط صمنامصتصهععل- امد و نمعنضجمه
[وعز5رطام 00109601 موصه ملنط رز کعنواعمی لهادهد3 :(2015) ب# ,850065 2 وس و30 ۷-
[3عز5رط2 0صه 300005 جوز قطع8 گم لمصسوت هدم0هد 136 مکنک واه صه-هاعص ۵ ناه
۸۰ ار تباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه ...
| هدف از اجرای تحقیق حاضر، بررسی ارتباط علی بین جامعه پذیری و انگیزش با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت بود.اینتحقیق توصیفی و از نوع علی و معلولی و به روش میدانی است. با توجه به محدود بودن جامعه آماری، کل جامعه (173 نفر)به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسش نامه ی استاندارد جامعه پذیری تائورمینا (2014) با 20 سؤال با ضریب پایایی 90/0 و پرسش نامه های انگیزش و مشارکت ورزشی مرتضایی و همکاران(2014) با 37 سؤال با ضریب پایایی 93/0 استفاده شده است. در روش آمار توصیفی از فراوانی، درصد، میانگین و در آمار استنباطی از آزمون کلموگروف اسمیرنوف، آزمون تحلیل مسیر و مدل معادلات ساختاری استفاده شد. کار تجزیه و تحلیل آماری نیز به کمک نرم افزار 22-SPSS و نرم افزار لیزرل نسخه 8.8 در سطح معنی داری 05/0 انجام گرفت. نتایج نشان داد که بین جامعه پذیری با مشارکت ورزشی کارکنان زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت رابطه ی علی معناداری وجود دارد( T=6/81 , B=0/50 ). با توجه به شاخص های برازش گزارش شده، مدل مفهومی این پژوهش دارای سطح برازش مطلوبی می باشد. جامعه پذیری و انگیزش ورزشی کارکنان زن، فراگردی است که به واسطه ی آن زنان، دانش و آگاهی های لازم و انگیزش را به منظور مشارکت مؤثر و فعال در عرص های ورزشی کسب می کنند. |
19,632 | 371172 | )
0 005۲ جز 004 0136۳ صقط +عطاهم هط کدی مناوت کل 1000
صف کع دنو عط۲ ۲۵ وصنودمع۸ تصمزعا 0 .کادع ۲۵۲۵0
رسول غابدانزاده و همکاران: تأثیر بازخورد هنجاری بر اجرا و یادگیری تکلیف پرتابی: نقش شایستگی ادراکشده
فرد در مورد اجرای مهارت در حین و يا پس از
مثبت در رابطه با اجرای افراد» منجر به ارتقا خود
بلوک تمرینی» فراتر و یا پائین تر از حد واقعی
فصلنامه علمی - تخصصی عصب - روانشناسی» سال دوم شماره ۲» (پیاپی ۵)» تابستان ۱۳۹۵
رسول غابدانزاده و همکاران: تأثیر بازخورد هنجاری بر اجرا و یادگیری تکلیف پرتابی: نقش شایستگی ادراکشده
شانه با دست غیر برتر خود به داخل اهدافی که
تعیین شد. آنها در پشت خطی که به فاصله سه
شعاع به ترتیب ۲۰ ۳۰ ۸۰ ۵۰ ۹ ۷۰ ۸۰
صفر به پرتایی داده شد که کیسه لوبیا خارج از
فصلنامه علمی - تخصصی عصب - روانشناسی» سال دوم شماره ۲» (پیاپی ۵)» تابستان ۱۳۹۵
و هر بلوک به ترتیب ۱۰ ثانیه و ۳ دقیقه
بینائی از فاصله ۳ متری با دست غیر برتر کیسه
ل عابدانزاده و همکاران: تأثیر بازخورد هنجا اجرا و یادگیرقیاتکلیف پرتاییدانقشن شایستگی اذراکشده
رمق پدايراده ی ر ابیز با زمر رک اج از پزدایی ن ی
جدول ۱. میانگین و انحراف استاندارد هر یک از گروههای پژوهش در مراحل مختلف آزمون
متغیر مراحل آزمون میانگین (3/5) مراحل آزمون انحراف استاندارد (570)
گروه | پیشآزمون | جلسه | جلسه . پسآزمون | یادداری | پیشآزمون | جلسه ۱ جلسه | پسآزمون یاد داری
هنجاری ۸/۱۳ ۷ | ۳۳۲/۸۷ ۱۵/۳ ۱۳۴۴/۳ ۱۸/۱ ۶ ۵/۸۴ ۲۳۳/۰۸ ۳۹۹۱
کنترل ۶/۶ ۲۷۹/۹۳۱۳ ۱۳/۶ ۱۳۴۳/۳ ۱۳/۴ ۰/۳۴ ۵/۲ ۲۳۳/۷۹ ۲۴/۱
هنجاری ۳۳/۳ ۱۳۲ ۱۹۳/۸ ۹۹/۲ ۱.۳/۶ ۶۹۷ ۱۷/۳۱ ۲۴/۱ ۱/۸ ۷/۱۹
کنترل ۳۱/۰۷ ۱ ۷/۵۳ ۸۸ ۶۵ ۱۵/۴۳ ۲۱۳۳۰۷ ۱۰/۴۷ ۱۳/۳۳
نتایج آزمون آماری تحلیل واریانس: مرکب هنجاری/کنترل) و عامل درون آزمودنی (مراحل
دوراهه با اندازهگیری مکرر (مراحل .آزمون) .۵۰ آزمون شامل*#پیشآزمون» جلسه اول اکتساب»
(گروه بازخورد هنجاری» کنترل) ۲(شایشتگی مجلسه دوم اکتساب» پسآزمون و آزمون یاد داری)
ادراکشده بالا و پایین)۲ با عوامل بین آزمودنیق در کال شمار۲ نشان ذاذه شد:
جدول ۲. نتایج آزمون تحلیل واریانس مرکب دوراهه ۲-۲-۵ با اندازهگیری مکرر برای بررسی تأثیر بازخورد هنجاری بر اکتساب و یادگیری
شاخصهای آماری منبع مجموع ۰ درجه آزادی | میانگین مجذورات | 1 سطح | ضریب اتا
مراحل آزمون - گروه ۲ ۱۳/۵۸ ۱۸۳ ۷/۳۱ ۱/۱۵ ۴ ۵
مراحل آزمون - گروه ۱ - گروه ۲ ۱۳۱۳/۳۲ ۷۸۳ ۸/۳۳ ۱/۳۳ ۳۹ ۲
گروه ۱: منظور گروه شایستگی ادراکشده بالا و پایین بدون در نظر گرفتن عامل بازخورد هنجاری است. گروه ۲: منظور گروه بازخورد هنجاری و کنترل بدون در نظر
فصلنامه علمی - تخصصی عصب - روانشناسی» سال دوم شماره ۲» (پیاپی ۵)» تابستان ۱۳۹۵
یاددا ری« پس آزمون اکتساب ۲ اکتساب ۱ پیش آزمون
شکل 1-میانگین و انحراف استانتازه رات گزوههای تحقیق در مزاحل مختلف آزمون
رسول غابدانزاده و همکاران: تأثیر بازخورد هنجاری بر اجرا و یادگیری تکلیف پرتابی: نقش شایستگی ادراکشده
چند نکته بود: در ابتدا مشخص شد که به نظر
مثبت باشد و اجرا را بالاتر از حد واقعی خودش
فصلنامه علمی - تخصصی عصب - روانشناسی» سال دوم شماره ۲» (پیاپی ۵)» تابستان ۱۳۹۵
باور به بهتر بودن از حد میانگین, منجر به بالا
دارد و نتایج پژوهش حاضر نشان داد که با فراهم
تأکید به بهتر بودن آنها میتوان اثر مثبتی را بر
رسول غابدانزاده و همکاران: تأثیر بازخورد هنجاری بر اجرا و یادگیری تکلیف پرتابی: نقش شایستگی ادراکشده
دانست که به درونی نشدن کانون توجه و یا حتی
و از طریق پرسشنامه نیز تائید شده که افراد در
فصلنامه علمی - تخصصی عصب - روانشناسی» سال دوم شماره ۲» (پیاپی ۵)» تابستان ۱۳۹۵
حراکتی ذاشته: باشند: ی با آیجاد: پاور به بهتز پون
رسول غابدانزاده و همکاران: تأثیر بازخورد هنجاری بر اجرا و یادگیری تکلیف پرتابی: نقش شایستگی ادراکشده
فصلنامه علمی - تخصصی عصب - روانشناسی» سال دوم شماره ۲ (پیاپی ۵)» تابستان ۱۳۹۵
رسول غابدانزاده و همکاران: تأثیر بازخورد هنجاری بر اجرا و یادگیری تکلیف پرتابی: نقش شایستگی ادراکشده
| هدف از پژوهش حاضر تعیین تأثیر بازخورد هنجاری با توجه به سطح شایستگی ادراک شده بر اجرا و یادگیری تکلیف پرتابی در دانش آموزان پسر شهر اهواز بود. به این منظور، 60 نفر به صورت در دسترس و هدفمند انتخاب و در دو گروه شایستگی ادراک شده بالا (15 نفر بازخورد هنجاری و 15 نفر کنترل) و پایین (15 نفر بازخورد هنجاری و 15 نفر کنترل) قرار گرفتند. مرحله اکتساب در دو جلسه متوالی با 100 کوشش (5 بلوک 10 کوششی در هر جلسه) انجام شد. پس آزمون (20 کوشش و بدون ارائه بازخورد) بلافاصله پس از پایان جلسه دوم و آزمون یادداری 48 ساعت بعد انجام شد. نتایج تحلیل واریانس مرکب با اندازه گیری مکرر نشان داد که بازخورد هنجاری در بین گروه شایستگی ادراک شده بالا و پایین دارای تأثیر متفاوتی نبود (05/0 |
29,747 | 520332 | شیوه پژوهش به روش کتابخانهای و اسنادی و پابهره گیری از کتب حقوقی و فقهی
انجامشده است. اصول سازمانهای ادازی درحکومت اسلامی منبعث از مبانی دینی است
و دارای خصوصیاتی چون بنیادین؛ ریشهای» کلی وعام مستمر و دائمی ارشادی و عملی
است. در حقیقت توجه به اصول سازمانهای اداری اسلامی منجر به شکوفایی سازمان و
محیط اجتماعی شده و استقرار آن موجب جلوگیری از تضییع حقوق و سواستفاده ازقدرت
کلیدواژ هها: سازمان. دولت. اصول سازمانهای اداری» امام خمینی» حاکمیت
۱.دانشیار» گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد تهران مرکزی» تهران» ایران.(نویسنده مسئول)
۲. دانشآموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی» گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی» دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد
پژوهشنامه متین اسال بیست و چهار اشماره نودو پنج / تابستان ۱۴۰۱/صص ۵۳-۸۰
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
در هر جامعه, تعدادی سازمانهای عمومی وجود دارد که درمجموع دستگاههای اداری
آن را تشکیل میدهند. دولتها برای اجرای وظایف خود نیازمند به ایجاد سازمانهای
اداری هستند که در حقیقت آنها تسهیل کننده و توسعهدهنده اعمال اجرایی دولت بوده و
بهعبارتدیگر ابزار اجرای اعمال سیاسی و اجرایی آن بهحساب میآیند. «سازمان» عبارت
است از مجموعهای از افراد که برای تحقق اهدافی معین همکاری میکنند و سازمانهای
موفق. کارکرد يا خدماتی باارزش به محیط خود ارائه میدهند. مطالعه و بررسی سازمان:
صلاحیت و وظایف آن در حیطه حقوق آداری است: ذر حقوق اداری سازمانها از جایگاه
ویژهای برخوردارند و دولتها طبق مفهوم حقوق (قانون) اداری ملزم به تعیین روابط و
سازوکارهای شکل گیری آنها هستند. سازمانها از منظر حقوق از یکسری اصول و قواعد
دموکراتیک و فنی تبعیت میکنند. که این اصول درنهایت باعث ایجاد و رعایت انضباط در
دستگاه» یکپارچگی و انسجام» قانونمندی و مردمی بوّدن آن می گردد. در حقوق اداری
ایران بهموجب اصل هشتادوبگ فانوشاسی» مج وهای اسلامی میتواند تصویب
اساسنامههای سازمانهای اداری را به دولت واگذار نماید که در این صورت اساسنامههای
مصوب دولت میبایست به لحاظ انطباق با شرع و قانون اساسی به تأیید شورای نگهبان
برسند؛ زیرا طبق اصل چهارم قانون اساسی» کلیه قوانین و مقررات جزایی؛ مدنی» اقتصادی,
مالی اداری و... میبایشست بر طبق قوانین و مقررات اسلامی باشد. این اصل بر اطلاق
عموم همه اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است و تشخیص آن بر عهده
فقهای شورای نگهبان است. لذا شناخت اصول سازمانهای اداری در حکومت اسلامی
ضرورتی اجتناب ناپذیر است؛ از طرفی با توجه به نظرات امام خمینی بهعنوان معمار انقلاب
اسلامی ایران و یکی از برجستهترین فقهای معاصر ضروری است این اصول نیز بر مبنای
پژوهش های انجام شده در ارتباط با موضوع را می توان به دو دسته تقسیم بندی نمود؛
نخست مطالعاتی که در آنها به بررسی برخی از اصول حقوق اداری از منظر متون اسلامی
پرداخته شده است؛ مانند «امکان سنجی نظارت بر اشتباه مقام اداری در حقوق اداری ایران
با رویکردی به فقه امامیه و نظام حقوقی ایران» (ویژه و افشاری ۰)۱۳۹۵ «قراردادهای اداری
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی: اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی.... ۵۵
از منظر فقه مذاهب اسلامی» (عباسی و حسینی ۰۱۳۹۶ «عوامل بروز فساد اداری از دیدگاه
اسلام» (صالحی ۱۳۹۹) و دسته دوم مقالاتی است که کلیات حقوق اداری را از منظر فقه و
متون اسلامی مورد کاوش قرار داده اند مانند: «اسلامی سازی در حقوق اداری از نظر قرآن
و اسلام» (ولی زاده ۱۴۰۰)» «(اصول نوین حقوق اداری در پرتوی نهج البلاغه»(درخشان ۰۱۴۰۰
«اصول حقوق اداری در سنت و سیره معصومین ؟» (زارعی ۱۳۹۶). در هر دو دسته پژوهش
خلا تبیین دقیق قواعد حاکم بر اصول اداری دیده می شود و کمتر با نگاه تخصصی به
مفهوم سازمان های اداری در حکومت اسلامی پرداخته شده است؛ لذا در این پژوهش ابتدا
به پررسی مفهوم سازمان و پیشینه آن در اسلام پرداختهشده و در ادامه اصول سازمانهای
اداری مطرح و مبانی اسلامی آن متناسبسازی شده است. شیوه پژوهش در این تحقیق به
روش کتابخانهای و اسنادی با بهره گیریی .از کتب حقوقی و فقهی است تا از این رهگذر به
در این بخش به بررسی واژگان کاربردی موردپژوهشن پرداخته میشود. هدف از بررسی آن
رسیدن به فهم مشترک و پرهیز از برداشتهای متفاوت است.
در ادبیات حقوقی ایران (دولت» به دو معنا به کار رفته است. نخست دولت به معنای
خاص که به دولتمردان کشور گفته میشود و سازمانهای اداری و اجرایی را دربرمی گیرد.
دوم دولت به معنای عام که مترادف با حکومت است و شامل تمامی سازمانهای اجرایی.
قضایی و قانون گذاری میشود و وصف بارز آن حاکمیت. سلطه در روابط داخلی و
بینالمللی است (کاتوزیان ۱۳۹۴: ۴۲- ۴۱) . با توجه به اصل سوم قانون اساسی» دولت جمهوری
اسلامی ایران ملزم به ایجاد نظام صحیح اداری و حذف تشکیلات غیرضروری است؛
لذا سازمانهای اداری نیز بهتبع آن با توجه به اصول مطلوب حقوقی ایجاد و سازماندهی
گلرواند.. از طرفی دولتها برای ایجاد نظام صحیح اداری نیازمند «خطمشی» هستند. در
حقیقت «سازمانها» در راستای خطمشی عمومی حکومتها ایجاد میشوند. خطمشی
عمومی» اصولی هستند که بهوسیله مراجع ذیصلاح کشور وضعشدهاند و بهعنوان یک
الکگی و راقتما اقدامات و فعالیتهای لازم در جامعه را رهبری میکنند؛ بهعبارتیدیگر
خطمشیهای عمومی یک سلسله اصول و موازینی هستند که اجزای موجود در نظام کشور
را باهم هماهنگ میسازند. این اصول ممکن است بهصراحت در قوانین و مقررات انعکاس
یافته باشند و یا بهطور تلویحی مطرح گردیده و انعکاس قانونی نداشته باشند. لازم به ذکر
است خطمشی عمومی با «استراتژی» متفاوت است؛ استراتژی الگوی تصمیمها در یک
سازمان است که اهداف سازمان را دربرمی گیرد. درواقع قلمرو استراتژی سازمان است.
درحالی که خطمشی عمومی جامعه را دربرمی گیرد و روابط حکومت و ملت را شامل
بنابراین سازمانهای عمومی و ماختارهای/رسمیآدر هر کشور بر اساس قانون اساسی
که مشخ صکننده خطوط کلسی و نخوه عملکرد آنهاست؛ انجاموظیفه میکند. «الگو
بودن» قانون اساسی در این زمینه بدین علت است که قانون مذکور بر عقاید و ارزشهای
پایدار جامعه استوار بوده و منعکش کننده اعتقاداتآو نظراتی است که اساس و پایههای
حکومت را تشکیل میدهند. لذا قانون اساسی نقش هریک از سازمانها و میزان دخالتشان
را در خطمشی گذاری عمومی معین.م زاو با,توجه به مواد و اصول آن. اهداف و
وظایف سازمانها «مشروعیت» يافته و ضمانت اجرایی پیدا می کنند (الوانی ۱۳۹۶: ۱۱۶). در
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز» وظایف و خطمشیهای عمومی دولت بر طبق
اصول یک و دوم مشخص و مبنای آنها در اصل سوم وظایف دولت جمهوری اسلامی
ایران تبیین شده است؛ اما باید در نظرآداشت که تصوّر دولت و حکومت بدون تصور اداره
و سازمان ممکن نیست؛ لذا دولت به مفهوم اخص در حیطه حقوق اداری بررسی میشود
و صلاحیت و اصول سازمانها نیز ناظر به این مفهوم است.
برای سازمان تعاریف گوناگونی آورده شده است که بهطور خلاصه میتوان گفت «سازمان»
یکنهاد اجتماعی مبتنی بر هدف است و ساختار آن بهطور آ گاهانه طرحریزیشده است و
دارای دستگاههای فعال و هماهنگ بوده که با محیط خارج ارتباط دارد (نجاری ۱۳۹۷: ۰)۱۹۰
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی: اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۰ ۵۷
همچنین میتوان بیان نمود «سازمان» مجموعهای از ساختار و تشکیلات. عوامل تکنیکی و
فنی نیروی انسانی و مدیریت است که با هماهنگی خاصی برای رسیدن به هدفی مشترک
به فعالیت و تلاش میپردازند (الوانی ۱۳۷۹: ۲۴). در حقیقت هر سازمان دو وجه دارد:
نخست صورت اجتماعی (انسانها بهصورت افراد و گروههای انسانی در روابط متقابل
آنها) و دوم وجه مادی که شامل عناصر مادی. فیزیکی و غیرانسانی؛ مانند مکان. ابزار
مقررات و قواعد و ... است. بهعبارتدیگن هر سازمان دارای یک ساخت (قالب) ویک
کارکرد است. قالب سازمان بهوسیله نمودار نشان داده میشود؛ مانند سازمان آب تهران که
داری مجمع عمومی. هیئتمدیره» مدیرعامل تا یک کنتور نویس, حسابدار مشاور و ...
است. از طرفی کارکرد آن. تأمین آب سالم آشامیدنی ارزانقیمت برای ساکنین شهر تهران
است (خدمت عمومی)(انصاری ۱۳۹۲: ۳۶-۳۷). سازمان در این پژوهش ترکیبی از تعریف
سازمان بهعنوان یکنهاد اجتماعی مبتنی بر هدف و مجموعهای از ساختار تشکیلات.
«اداره» یک سازمان اداری است که برای تیلب هدفی که معمولا نع عمومی را در
بردارد؛ به وجود میآید؛ مانند وزارت آموزشوپرورش که برای تنظیم و اجرای سیاستهای
دولت طبق قانون تشکیل شده اسّت یا دانشگاه تهزان که برای تربیت متخصص در رشتههای
گوناگون ایجادشده است؛ بنابراین بهطورکلی «آداره» عبارت است از مجموعه واحدهای
سازمانیافتهای که وظیفه آنها تأمین منافع و نیازمندیهای عمومی است. در این تعریف
معنای اعم اداره مترادف با مجموعه نظام اداری یک کشور است. در این صورت نهتنها
بخش اداری قوه مجریه بلکه بخش اداری قوه مقننه و قضائیه را نیز دربرمی گیرد؛ اما
در معنی اخص نیز شامل عدهای از اشخاص اداری است. یعنی سازمانهای معینی که
دارای شخصیت حقوقی هستند. مانند خود دولت که بزرگ ترین شخص حقوقی است
یا شرکتهای دولتی که هرکدام شخصیت حقوقی جدای از دولت و جدای از یکدیگر
دارند و یا حتی شهرداریها که عامل اجرایی شخصیت حقوقی شهرها میباشند. ازاینرو
مطالعه سازمانها در حقوق و نظام اداری مربوط به بخش عمومی است؛ اما بهطور استثنایی
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
در مواردی که سازمان خصوصی به نمایندگی بخش عمومی. مصدر فعالیتهایی به نفع
مردم میشوند نیز موضوع بررسی حقوق (قانون) اداری قرار می گیرند (انصاری ۱۳۹۲: ۴۰). از
آنجایی که حکومتهای امروزی قدرت و مشروعیت خود را از مردم می گیرند و در برابر
آنها مسئولیت دارند بهمنظور نیل به حل مسائل و مشکلات پیچیده اجتماعی و نیازهای
روزافزون عمومی نیاز به ایجاد سازمان دارند. درواقع سازمان (اداره) در اين پژوهش عامل
اجرای قدرت دولتی محسوب میشوند که نفع عمومی را دنبال مینمایند. (نفع عمومی»
عبارت است از منافع افراد و آحاد جامعه که بر اساس معیارهایی مانند قانون اکثریت. نظام
پارلمانی و مانند آنها تعیین میشود؛ بدین ترتیب نفع عمومی لزوما مجموع منافع تمامی
افراد جامعه نیست بلکه در ایدثئالترین حالت مصلحتی است که در جامعه. جمع کثیری
سود میبرند. امنیت. آزادی, بهداشلت. آپوزش موضوعاتیاند که بهعنوان نفع عمومی
اصولا در مفهوم کلاسیک سازمان عبارت آست.از اجتماعی از انسانها و ابزارها که برای
رسیدن به اهداف سازمانی بهطور مشتروک اقتّالیت مب کنند. هدف سازمانها در این دیدگاه
مصرف و سود بیشتر است و درنهایت هدف سازمان اداری رسیدن به نفع حداکثری دولت
و در ایدثالترین حالت نع عمومی دنیوی است و هیچ رسالتی در جهت سازندگی جامعه
در جهت رشد و تعالی معنوی و زندگی اخروی ندارد. درحالی که در سازمانهای اداری
اسلامی علاوه بر اینکه برای پیش بردن اهداف برون و درونسازمانی و خیر عمومی تلاش
میکند؛ با توجه به بیش مکتبی و اجتماعی و الهی خود نیازهای معنوی انسان را نیز
تشخیص میدهد و برای رفع نیازهای معنوی و آمادگی برای زندگی اخروی تلاش میکند.
بهعبارتدیگر سازمان اسلامی در جهت ارزشهای الهی و در راستای رشد و بالندگی
انسان قرار دارد. در این سازمان کوشش افراد تنها در جهت رسیدن به اهداف سازمان
نیست بلکه شرط قبولی درآمد مشروع بهحساب میآید و از طرفی رفتار سازمان دارای جنبه
معنوی و انگیزه الهی است (مشبکی ۱۳۸۰: ۲۰۷). نظام جمهوری اسلامی ایران بر مبنای فلسفه
سیاسی اسلام استوار است؛ درواقع این فلسفه سیاسی باورهایی عمیق, عقبه نظام خطمشی
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی: اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی.... ٩۵۹
گذاری را دربرمی گیرد. در نظام سیاسی اسلام مهمترین مأخذ تولید ابزارهای سیاسی و
اداری و بهطورکلی مبنای خطمشیهای عمومی در قرآن و سنت. عقل و اجماع است
اداره به معنای سازمان بزرگ و معقول در ادبیات بینالمللی» «بوروکراسی» است که در
فارسی به «دیوانسالاری» تعبیر میشود (انصاری ۱۳۹۲: ۴). ایران دارای یکی از قدیمیترین
نظامهای اداری دنیاست. بروکراسی (دیوانسالاری) در زمان مادها بر اساس دو اصل آموزش
و کارآموزی تحت نظر استادان فن برای پستهای اداری و تجربه نظامند در پست یا مقام
دولتی از طریق تخصصی کردن نقش, سلسلهمراتب سازمانی و وحدت نظام فرماندهی
عملیاتی و توسعهای را بر عهده داش داریوش امبّلاتخات اداری چون ثبات محیط
اداری. اجرای قانون جهانشمول داریوش» خط مشیهای مقابله با بوروکراسی و اتلاف
منابع. مصلحتاندیشی در ارتباطهای سازمانی وعملکرد. مدیریتی را انجام داد. پس از
هخامنشیان, سلوکیان قانونهای یونانی,راجایگری قانونهای پیشین کردند و اداره دولت
با سبک یونانیان را اتخاذ نمودند. در عهد ساسانیان برای ایجاد اتحاد ملی اصول مرکزیت
هخامنشی با مذهب تواّم شند. از تغییرات مهم این دوره» متمرکز کردن نظام اداری بود و
اداره امور عمومی بر عهده چند اداره به نام «دیوان») سپرده میشد. نظام اداری پس از ورود
اعراب به ایران دستخوش تغییراتی شد. البته تخوّل جدی در آن مشاهده نشد. عدم جدایی
بین امور مذهبی و دولت. نظام حکومتی متمرکز. تبعیت از فرمان خلفا و ... از ویژگی مهم
این دوره به شمار میآید. با از بین رفتن حکومت عباسیان و روی کارآمدن مغولان. نظام
اداری حداقلی از بین رفت و فقط در زمان ایلخانان و به کمک وزرای ایرانی. سازمانهای
کموبیش منظمی ایجاد شد. سازمان اداری در زمان صفوی تغییر و تحول چندانی پیدا نکرد
و ویژگی متمایز آن تشکیل مجلس اعلا بهعنوان یکنهاد مشورتی است. از طرفی نظام
اداری در اين دوره بسیار گسترده بود و تمام اختیارات در دست شخص شاه بود. سازمان
اداری در زمان قاجار تغییرات اندکی پیدا کرد و عملکرد دیوانسالاری دولتی در این دوره
بسیار محدود و هدف اصلی آن جمعآوری مالیات و حقوق گمرکی بود. اولین سازماندهی
دولت به شکل نوین در زمان ناصرالدینشاه اتفاق افتاد؛ ازجمله این اصلاحات اداری
میتوان به سازماندهی مجدد وزاتخانهها. گزارش سالانه فعالیت دولتی» محل رسیدگی
به امور جاری مردم و ... اشاره کرد. در دوره پهلوی اول دیوانسالاری با الگو گرفتن از
انگلستان گسترش یافت. نظام اداری متمرکز در دستور اول برنامه اصلاحات اداری این
دوره بود ه و تصمیمات در مرکز اتخاذ می گردید؛ اما در اين نظام توافق بین جامعه خطمشی
گذار پایین بود. در دوره پهلوی دوم به دلیل دخالتهای مستقیم شاه بر امر سازمانها توانایی
عمل مستقیم سازمانهای دولتی بهشدت ضعیف گردید. درنهایت با شکلگیری انقلاب
اسلامی ۱۳۵۷ با توجه به تأثیر عواملی مانند تحول در اندیشه سیاسی و دیدگاههای مربوط
به دولت و حدود آن» تغییر در ساختاز سیاسی گروهها و شکل گیری گرایشهای سیاسی
متفاوت و احساس نیاز نسبت به:کارآملای و موثر بودن نقش,دولت در حل مسائل اقتصادی
و اجتماعی برای حفظ آرمانهای انقلاب و تأمین نیازهّای همگانی و رفاه و ... تغییرات
عمیقی در نظام اداری و سازمان به وجود:آمد (قلی پوز ۳۹-۴۲::۱۳۹۵).
بهطورکلی «دستگاه اداری ایران شامل سازمان قوه مرکزی» سازمان شهرستانها. شورای
محلی, مسسات عمومی و نظامهای صنفی و حرفهای است . این سازمانها از منظر
سازمانی و حقوقی از یکرشته اصول فنی و دموکراتیک پیروی می کنند»(طباطبایی موتمنی
۳ درواقع هرگاه جامعه و مردم دریابند که سازمانی برخلاف منافع عمومی گام
برمیدارد. سازمان ارج اجتماعیاش را ازدستداده و اعتماد مردم از آن سلب میگردد.
سازمان باید خود را از جهت اخلاقی در مقابل جامعه متعهد بداند و معیارهای عدالت و
انصاف را راهنمای عملکرد خود قرار دهد. هر سازمانی در بخش عمومی علاوه بر هدف
قانونی و مشخص خود دارای مسئولیتها و تعهدات اجتماعی» فرهنگی و اخلاقی در مقابل
جامعه است (الوانی ۱۳۹۶: ۱۲۶). اهم اصول سازمانی مزبور عبارتند از: اصل حاکمیت قانون.
اصل سلسلهمراتب» اصل تمرکز و عدم تمرکز اصل شخصیت حقوقی. اصل مشورت در
تصمی مگیری» اصل مدیریت علمی و اصل مسئولیت مأموران دولت.
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۶۱
اصل حاکمیت قانون يا قانونی بودن» بنیادیترین و مهمتریسن اصل نظام حقوق اداری به
شمار میآید که میتوان سایر اصول را در پرتو همین اصل تحلیل نمود (هداوند ۱۳۹۴: ۸۶-
۵ مفهوم این اصل آن است که مقامهای اداری تکلیف دارند همواره در اخذ و اجرای
تصمیم و اعمال خود (خواه ناظر به فرد يا افراد مشخص باشد مانند احکام و تصمیمهای
شخصی و انفرادی و خواه ناظر به امور مثل بخشنامههای اداری و آییننامهها) قوانین را
رعایت نمایند. در حقیقت این اصل منشأ گرفته از تفکر آزادیطلبی بوده که بیان میکند
افراد در برابر دولت امنیت داشته باشند و هیچ مقام و منصب اداری و سازمانی نتواند حقوق
و آزادی آنها را پایمال کند. این اصل از قوانین اداری با عناوینی چون اصول تفوق قانون.
اصل حاکمیت قانون. اصل قانونی بودن و اصل مشروعیت به کاربرده میشود (طباطبایی
موتمنی ۱۳۹۳: ۴۴۱ -۴۳۹). اصول حاکم برسازمان؛ حقوقی يا فنی است. منظور از مبانی
حقوقی هر سازمان آن است که ایجاد هر سازمان خواه دولتی و عمومی و خواه خصوصی
اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی بای بهموجب قانون باشد. قوائین اساسی و عادی هر کشور
معمولا حدود و قلمرو صلاحیت هر سازمانی را معین میسازد:(انصاری ۱۳۹۲: ۲٩).
نخستین موضوع مرتبط با اصل حاکمیت قانون اعمال صحیح قواعد و مقررات در
مراحل وضع و اجراست (پروین ۱۳۹۳: ۲). در حقیقت قانونمندی از ابعاد عدالت اجتماعی
است و قانون زمانی که عادلانه باشد میتواند متابعت آن را از افراد جامعه طلب نماید .
عادلانه بودن قانون به این است که منبع قانون؛ قانون گذاران و مجریان آن عادل باشند.
دو سازوکار اصلی در اختیار دولتها برای تحقق عدالت. سازوکار قانون. سازمانها و
نهادهاست . دولتها موظفند علاوه بر طراحی عادلانه و صحیح خطمشیها رویههای
ساختاری سازمانها را درست طراحی کنند تا امکان اجرای خطمشیها و قانونها را داشته
باشند. بهعبارتدیگر دولتها باید با خلق و ایجاد سازمانهای دموکراتیک برای تمامی
مردم فرصتهای برابر ایجاد کنند و نسبت به نیاز آنها حساس باشند و خود را موظف به
پاسخگو بودن به مردم نمایند (قلی پور ۱۳۹۵: ۲۹۳-۲۹۹). برای یک دولت قانونمند این امر
بسیار حیاتی است که اداره به قانون احترام بگذارد و از همه قواعد حاکم بر وی تبعیت
کند. یک سازمان و اداره باید از سلسلهمراتب قواعد و قوانینی مدون که در موقعیتهای
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
گوناگون اعمال میشوند پیروی کند. در این سلسلهمراتب قانون اساسی و شرع در برترین
جایگاه قرار دارند و در مرتبه دوم قوانین مصوب مجلس و دیگر قوانین موضوعه ایستادهاند
(هداوند و مشهدی ۱۳۹۵: ۸۵-۸۷). ازلحاظ حقوقی «ضمانت اجرای این اصل, بطلان ویاعدم
نفوذ اعمال و تصمیمهای مقامات عمومی است؛ یعنی اگر تصمیمی اتخاذشده به گونهای
مخالف و مغایر قانون و مقررات باشد. تصمیم و اعمال حقوقی مزبور اصلا وجود پیدا
نمی کند. مطابق قوانین افراد نمیتوانند به بطلان تصمیمهای اداری استناد کنند مگر اینکه
بطلان مزبور بهوسیله خود اداره و یا دیوان عدالت اداری اعلام گردد» (طباطبایی موتمنی
در اسلام نیز اصل حاکمیت قانون پذیرفتهشده است؛ زیرا یکی از اهداف اصلی بعئشت
انبیا الهی و نزول کتب آسمانی تبعیت.اعضای اجامعه:از قوانین الهی بوده است. بر همین
اساس قرآن کریم نیز با اشاره:به فلسفه رسالت انبیا همین.غایت برجسته و اساسی را از
مهمترین رسالت ایشان برمیشمازد (الرحمن:۸- ۷) (پروین ۱۳۹۳: ۳۹۵). قرآن درعینحال در
تبیین وضع قوانین الهی. علت وجودی این قوانین راپیشگیری از ایجاد بیقانونی در جامعه و
بهتبع آن طغیان و ظلم به ابنای بشر میداند (هاشمی ۱۱۲.:۱۳۸۳). در اسلام حق قانونگذاری
خاص خداوند متعال است (توحید در تشریع) و چنانچه شخص يا اشخاصی بخواهند قانون
وضع نمایند تنها در صورتی پذیرفته اسست که با دلیل و حجت شرعی واگذاری چنین حقی
به آنان از طرف خداوند متعال اثبات شود. البته تعیین محدوده و کیفیت و شرایط و موانع
در جامعه ایران قانون حاکم» قانون اسلام؛است؛ زیرا منبع آن را مردم پذیرفتهاند (اصل
یکم قانون اساسی) لذا قانون میتواند امرونهی نماید و عمل به آن نیز عادلانه است.
علامه محمدتقی جعفری میگوید: «زندگی اجتماعی انسانها دارای قوانین و مقرراتی
است که برای امکانپذیر بودن زندگی و بهبود آن وضعشدهاند. رفتار مطابق با آن قوانین
«عدالت» و تخلف از آنها یا بیتفاوتی در برابر آن «ظلم» است» (فروزنده و جوکار ۱۳۹۷:
۱۱-۰ همچنین امام خمینی ویژگی حکومت اسلامی را قانونمند بودن آن میداند.
ایشان میگوید: «يک حکومتباشد که برای قانون متواضع باشد. یعنی سر پیش قانون فرود
بیاورد»(امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۴: ۳۲۸-۳۲۹). (حکومت اسلامی یعنی يک حکومت مبتنی بر
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۰ ۶۳
عدل و دمکراسی و متکی بر قواعد و قوانین اسلام»(امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۵: ۱۳۳). همچنین
امام خمینی درباره تبعیت دولت از قانون خطاب به اسدالله علم میگوید: «تخلف از قوانین
اسلام و قانون اساسی و قوانین موضوعه مجلس شورا برای شخص جنابعالی و دولت ایجاد
مسئولیت شدید در پیشگاه مقدس خداوند قادر قاهر و نزد ملت مسلمان و قانون خواهد
کرد»(امام خمینی ۱۳۸۵ج ۱: ۸۰). اصل حاکمیت قانون از اصولی است که بقا و دوام نظام
اجتماعی بر آن بنیان گذاشتهشده است؛ بنابراین تمامی سازمانهای اداری موظف به پیروی
از قانون هستند به دلیل اینکه حقوق افراد از تعرض مقامات عمومصی مصون مانده و اين
مقامات نتوانند افراد را از حقوق قانونی خود محروم سازند چراکه موظف به اجرای عادلانه
قوانین میباشند و بیتوجهی به آن ظلم است که در اسلام عملی قبیح محسوب میشود و
اصل سلسلهمراتب یکی از خصوضیات اصلی سازقمانهای؛اداری به شمار میآید. در
عمل سلسلهمراتب را میتوان با سازماندهی,و ساختار سازمانی مرتبط دانست که مشتمل
بر مجموعه روابط. مقررات و قوانینی است که فعالیتهای افراد سازمان را برای کسب
اهداف مشترک سازمانی شکل میدهد. ساختار هر سازمان تعیین کننده میزان توان آن در
پاسخگویی به چالشهای محیّطی,و اداری اسست,و می بایست :بر خسب نیازهای سازمان
شکل گیرد (رضائیان ۱۳۹۶: ۳۰۴-۳۰۵). در حقیقت سلسلهمراتب جریان اختیار و مسئولیت
است که به خط فرماندهی و گزارش دهی در سازمان منجر میشود؛ لذا سلسلهمراتب از
فروع اصل اختیار و مسئولیت است که ساختار عمودی سازمان را ایجاد مینماید؛ بدین
ترتیب که هر گروه و دستهای از افراد که اختیارات تقریبا یکسانی دارند. یک سطح يا مرتبه
سازمانی را شکل میدهند و اگر سطوح, طبقات و ردههای سازمانی به ترتیب چیده شوند
سلسلهمراتب سازمانی تشکیل میشود و نوع آن به عواملی چون حیطه نظارت و تعداد نیروی
اساس اختیار رسمی در یک سازمان اسلامی و مشروعیت از حاکمیت الهی و فرماندهی
وحدانی ناشی میشود. «یا ایا الذین امنوا آطبخوا ال و أطیّوا سول و آولي الاثر منکم»
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
(نسا:۵۹). سلسله فرماندهی در اسلام؛ خدا پیامبر ۳۱ امامان معصوم (علهیم السلام) و
ولایتفقیه بهعنوان نماینده امام است. لزوم رعایت سلسلهمراتب در سیره معصومین ۲ به
چشم میخورد مثل دستور حضرت علی ! به کارگزار خود مبنی بر اطاعت از مافوق و
کسب اجازه از او در کارهای مهم و حساس (شریف رضی ۱۳۵۹: نامه ۵). همچنین ایشان در
ارتباط با اطاعت از مافوق خود و رعایت سلسلهمراتب اداری می گوید: «هر که از مافوقش
اطاعت کند. زیردستانش از او نیز اطاعت خواهند کرد»! (آمدی تمیمی ۱۴۱۰: ۳۴۵). از طرفی
در سازمان اسلامی عدم رعایت سلسلهمراتب و اطاعت نکردن از مافوق فقط یک تخلف
اداری نیست بلکه یک گناه محسوب شده و ظلمی است که بهراحتی از آن نمیتوان
گذشت. حضرت امیرالمژمنین میفرمایند: «مردم ستمگر سه نشانهدارند؛ با نافرمانی به
مافوق خود ستم و ظلم مینمایند. با قهر و غلبه بر زیردستان ظلم روا میدارند و پشتیبان
امام خمینی درباره اصل سلسلهمراتب م ی گوید: «هیچ نظام و سازمانی نمیتواند بدون
فرمانبرداری درست اداره شوه با وجود:نافرمانیدز یک سازمان بهترین برنامهها و تدابیر
منفعل و خنثی میشود» و ازاینرو ایشان می گوید: «حفظ نظام» یکی از واجبات شرعیه و
عقلیه است)» (امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۱۱: ۴۹۴) . ایشان همچنین به هدف اصل سلسلهمراتب که
همان نظم است. اشاره مینمایند و میگوید: «همه جامعه نظم لازم دارد. اگر نظم از کار
برداشته بشود جامعه از بین میرود» (امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۴۹۴:۱۱).
باید توجه داشت که مهمترین هدف اصول سازمان اداری توجه به منفعت عامه است؛
لذا در اسلام مردم يا اکثریت آنها این منفعت را تعیین نمی کنند و این خداوند. رسول او
و امامان ۲ و درنهایت ولی جامعه است که آن را تشخیص میدهد. خداوند در سوره انعام
میفرماید: (اگر از بیشتر کسانی که در روی زمین هستند. اطاعت نمایی» تو را از راه خدا
گمراه میکنند؛ زیرا تنها از گمان پیروی میکنند و تخمین و حدس واهی میزنند» (انعام:
۶ از همین روست که خداوند برای خروج بندگان از سرگردانی مصالح و مفاسد را از
طریق شریعت الهی به بندگان اعلام کرده است (داناییفرد ۱۳۹۵: ۴۳۲). به همین دلیل است
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۰ ۶۵
که امام خمینی معتقد به اصل نفی ولایت در سلسلهمراتب است و می گوید: «ولایت اداری
در اسلام نیست و کارمندان و مسئولین در ادارات فقط مسئولیت دارند که بر طبق مقررات
اداره و دولت اسلامی عمل کنند و ولایتی بر کسی و چیزی ندارند؛ و اگر بر خلاف موازین
شرعی يا قانونی عمل نمایند» دیگران میتوانند بدون ایجاد هرج و مرج و فساد به آنان تذکر
دهند» (امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۱۷: ۲۱۸). با توجه به مطالب مذکور میتوان بیان داشست که در
سازمانهای اداری اصل سلسلهمراتب به دلیل ایجاد نظم و پرهیز از سواستفاده از حدود
قدرت و اختیار و تمیز مسئولیت هرکدام از مقامات و توجه به نفع عمومی باید موردتوجه
خاص قرار گیرد که همگی بر مبنای اسلامی استوار است.
تمرکز یک نوع سیستم سازمانی»:اداری و سیاسی است که در آن حق تصمیم گیری درباره
کلیه امور مهم و اساسی در دست دولت بهعنوان بالاترین شخص حقوقی کشور جمع شده
است (انصاری ۱۳۹۲: ۱۳۰). درصوّرتی که در نظام عدماتمرکشز این قدرت تصمیم گیری در
رأس هرم سازمانی جمع نشده و تصمیم گیرندگان افراد معدودی نیستند. بلکه قدرت مزبور
در سطوح مختلف سیاسی, اداری يا سازمانی يا جغرافیایی دیگری غیر از مرکزیت توزیع
گردیده است. لذا عدم تمرکز سیستمی است که بهموجب آن دولت به سایر شخصیتهای
حقوقی اعم از فنی. محلی و خصوصی اجازه میدهد که برخی از خدمات عمومی را
شخصا تصدی و اداره نمایند؛ بنابراین عدم تمرکز عبارت است از انتقال بخشی از اختیارات
قوه مرکزی به یک مرجع صلاحیتدار محلی یا فنی طبق قانون. رژیم اداری ایران مبتنی بر
ترکیبی از اصل تمرکز و عدم تمرکز است (انصاری ۱۳۹۲: ۱۴۱). به عبارت سادهتر» عدم تمرکز
اداری. نظامی مبتنی بر پذیرش وجود گروههای مستقل دارنده شخصیت حقوقی همراه با
هرگاه اختیار (اقتدار سازمانی) در یک فرد یا در سطح بالای سازمان تجمع يافته باشد؛ یعنی
حق تصمیم گیری و دستور تصمیم گیری و دستور دهی در یک فرد یا یک سطح در سازمان
باشد. تمرکز سازمانی وجود دارد و بالعکس هرچه اقتدار و اختیار سازمانی در افراد متعدد و یا
در سطوح مختلف سازمان توزیعشده باشد. عدم تمرکز سازمانی وجود دارد. البته مفهوم تمرکز
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
و عدم تمرکز سازمانی از مفاهیم نسبی بوده و در مقایسه با سازمانهای دیگر معنی پیدا میکند
و میزان آن بستگی به شرایط مختلف سازمانی دارد (فیضی ۱۳۷۸: ۱۳۵-۱۳۷
در حقیقت هدف اصلی از ایجاد تمرکز یا عدم تمرکز اداری را میتوان در مفهوم اصل
عدالت و اصل مشورت جستجو نمود. عدالت در مفهوم موردبحث. به عدالت بهمنزله
«وضع بایسته» نزدیک است. در این نظر عدالت وضعیتی است شایسته و بایسته که در
اجتماع باید برقرار باشد . بهعبارتدیگر, فلسفه ایجاد حکومت در اسلام؛ عدالت است و
این مسئله با مشروعیت حکومت پیوند می خورد. لذا عدالت اجتماعی در سطح جامعه و
عدالت سازمانی از اهداف مهم و اساسی یک سازمان اداری به شمار میآید. از همین
روست که شهید صدر مهمترین دلیل دخالت دولت در عرصه اقتصاد را ایجاد بسترهای
مناسب برای تحقق عدالت اجتماعی میداند(فروزنده دهکردی و جوکار ۱۳۹۷: ۱۰۲-۱۰۷).
عدالت شرط ضروری موفقیت در هرگونه برنامهریزی؛اجتماعی است و در مقیاس کلی
عدالت شرط وجود. استمرار و پایذاری هر مجموعه برنامهریزیشده و ساخت مند است.
ضرورت عدالت در نظامهای اداری از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ زیرا این نظام موتور
محرک و تسهیل کننده فعالیتهای سایر حوزههاست (قلی,پوز ۱۳۹۵: ۲۹۱).
امام خمینی می گوید: «تمام تشکیلاتی که دز اسلام از صدر اسلام تا حالا بوده است.
البته اقامه عدل است»(امام خمینی ۱۳۸۵ج ۲۰: ۲۹۸). همچنین «(عهده دار شدن حکومت فی
حد ذاته شأن و مقامی نیست؛ بلکه وسيله انجاموظيفه اجرای احکام و برقراری نظام عادلانه
اسلام است» (امام خمینی ۱۳۵۷: ۵۴)؛ لذا توجه به اصل تمرکز و عدم تمرکز در سازمانهای
اداری ضرورتی اجتنابناپذیر است چرا که مبنای آنرا میتوان عدالت دانست. در اسلام
حکوست و عدالت تفکیکناپذیرند و حکومتی موردقبول است که در خدمت عدالت
باشد و الا آن حکومت به رسمیت شناخته نمیشود. در حقیقت اجرای عدالت باعث
آبادی سرزمینها جلب حمایت مردمی. ریش ه کن شدن فقر و ناداری مردم و بینیازی
آنها میشود و این رسالت تمرکز و عدم تمرکز بهعنوان اصلی مهم در اسلام است که در
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۰ ۶۷
ایده مشارکت دادن افراد و مراجعین در تصمیم گیریهای اداری» نتيجه تفکرات دموکراتیک
است و به مردم این اجازه را میدهد که بتوانند بر اعمال و اقدامات اداره از نزدیک نظارت
داشته باشند. از مهمترین دلایل مشارکت دادن و اخذ مشورت از افراد و گروههای صاحب
نفع در تصمی مگیریهای اداری را میتوان در مفاهیمی مانند رعایت آزادی دفاع (بهموجب
آن افراد و گروهها میبایست قبلا از اهداف و مقاصد اداره آ گاهی يافته تا بتوانند بهدرستی
و بهموقع از حقوق و منافع خود دفاع کنند)» توجه به نیازها و آمال عمومی (مصلحت جمعی
اقتضا میکند از اخذ تصمیمهایی که با افکار و نیازهای عمومی در تضاد است. اجتناب
شود)» ایجاد حسن تفاهم میان سازمان اداری و مراجعین (نتیجه این تفاهم این است که افراد
نفع عمومی را منفعت خود دانسته و برای آن دلسوزی میکنند) و ارتقای دموکراسی (عدم
پنهان کاری و جدایی مردم از جریانات عمومی و اداری) جستجو کرد (طباطبایی موتمنی
عدم تمرکز اداری سنتیترین روش مشارکت مردمی,.است که در آن مردم از راه انتخاب
نمایندگانی در اداره کارها مشارکت میکنند. امشورت خواستن پیش از گرفتن تصمیم که
معمولا شامل رایزنی و همفکری با نمایندگاناشتخاص و یا گروههای صاحب نفع است.
همچنین نظرسنجی (تحقیق عمومی) نوعی مشورت همگانی است که در آن از افراد خواسته
میشود که با بیان نظرات و عقاید خود در تصمیم گیری شرکت. کنند تا پس از روشن شدن
نظر حقیقی مردم. بر اساس آن تصمیم گرفته شود تا «کنترل تصمیمانت اداری» اتفاق افتد
بهعبارتدیگر, هدف مشورآت در وهله نخست تکمیل يا روشن کردن اطاعت اداره
است. این نوع مضورت معمولابا اهلفن و گروههای متخصص انجام میشود و هدف از
آن. تصمیم گیسری صحیح با توجه به آرا و عقاید افراد مطلع و بصیر است؛ بهعنوان نمونه.
مشورت با سازمان نظام پزشکی در امور مربوط به پزشکان. هدف دیگر مشورت در وهله
دوم. حفظ حقوق و منفعت افراد است . مشورت با افراد به آنان این امکان را میدهد که
بتوانند افکار و نظرات خود را پیش از تصمیم گیری مقامهای اداری, به اطلاع آنها برسانند
مانند شرکت نمایندگان کارگران در تدوین قوانین استخدامی و کارگری. نکته قابلتوجه این
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
است که تأثیر تشورت برحسب اختیارات طرف مشورت و زمان دخالت او فرق می کند.
چنانچه مشورت بعد از اخذ تصمیم باشد جنبه ارزیابی و قضاوت بعدی خواهد داشت و در
این صورت نمیتوان ادعا کرد که افراد درگرفتن تصمیم دخالتی داشتهاند. از طرفی اصول و
قواعد مشورت ایجاب میکند که نباید مدت زمان زیادی بین مشورت و اخذ تصمیم فاصله
نباشد؛ زیرا ممکن است با گذشت زمان تغییری در عوامل تصمیمی اتفاق بیفتد. همچنین
بعذ:انظر سقورتی: ادازه آنباید: در ارکان موضوعی که قبلا بهاشور گذاشتهشده است تغییر
بدهد مگر آنکه بخواهد مشورت را تجدید نماید و لازم به ذکر است طبق قواعد حقوق
اداری» مشورتهای اداری محرمانه تلقی میشوند (طباطبایی متمنی ۱۳۹۳: ۴۹۴-۴۹۶) .
متأسفانه در حقوق اداری ایران تحقیق عمومی سابقهای ندارد و نظرخواهی در امور
اداری جدی نیست و هر جا که قانون مشورت:را برای اخذ تصمیمات اداری لازم دانسته.
یا در آن تشریفات «آیین اداری».رعایت نمیشود یا فاقد ضمانت اجرایی کافی است. اين
در حالی است که در آموزههای ای ی ایرامورت امش هکت در آمور تا کید فراوانی شده
است. ازجمله در سوره شورا آیه سی او هشتم خداوند میفرماید. وشیرخ: کسناشی اهسعنک
که هر کاری که میخواهند انجام دهند برای آنها شورایی تشکیل میدهند تا پیرامونش
مشورت نمایند. همچنین در سخنان پیامپر اکرم ۲۱ و ائمه معصومین " نیز فراوان به شور
و مشورت اشارهشده است. پیامیر اص؟ میفرمایند: «هیچ پشتیبانی قویتر از مشورت و هیچ
عقلی بهتر از تفکر و تدبیر نیست»(مجلسی ۱۴۰۳ ج ۰۱۵ بخش چهازم ۱۰۰). حضرت علی "۶ نیز
درباره مشورت میفرمایند: «مشورت نمودن همان هدایت و راهنمایی است»(شریف رضی
با توجه به متون دینی. شورا ازنظر اسلام بر دو قسم (مفوض) و «غیرمفوض»
تقسیمبندی میشود. شورای مفوض» شورایی است که با مطرح کردن مسائل و موضوعات
مطرحشده در میان اعضا به شور و مشورت میپردازد و سپس نظر واحدی را اتخاذ میکند
و این نظر به دلیل ماهیت شورای موردبحث» تصمیم محسوب میگردد و عمل به آن لازم
و ضروری است. شورای غیر مفوض» شورایی است که قدرت و قوه اجرا به او تفویض
نشده و درواقع شورایی است که با مطرح کردن مسائل و موضوعات در میان اعضا به شور و
مشورت میپردازد و نظر واحدی را اتخاذ کرده و بهصورت پیشنهادی به مقام اجرایی اعلام
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۰ ٩۶۹
میکند. اگر این پیشنهاد موردقبول مقام اجرایی واقع شد و آن را مطابق با مصالح تشخیص
داد. عمل می کند؛ در غیر این صورت. الزامی در عمل به آن پیشنهاد نخواهد بود. بدین
ترتیب مشورت نوعی تصمیم گیری مشارکتی را به وجود میآورد (الوانی ۱۳۹۶: ۱۴۹).
امام خمینی درباره ضرورت مشورت در تصمیمات اداری میگوید: «در امور مهمه
با کارشناسان مشورت کنید و جانب احتیاط را مراعات نمایید» (امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۱۸:
۷ بهطورکلی, ایشان مشورت را در دو قالب ساختار (نهادها) و کارگزار (افراد) نهادینه
کردهاند. در شکل ساختاری آن میتوان به تشکیل شوراهای گوناگونی چون مجمع
تشخیص مصلحت نظام و در بحث فردی مشورت میتوان به توجه ایشان به رای و نظر
صاحبنظران در تصمیمگیریهای گوناگون مانند امور اجتماعی, اقتصادی و ... اشاره
کرد (غفاری و علیزاده ۱۳۹۰: ۴ در حقیقت امام بر این باور بودند که نظرات شورایی و
مشورتی برای رهبر (مدیر یا سازمان) جنبه اظریقیت دارد: بهعبارتدیگر در انديشه امام علم
به همه ابعاد امور جامعه از عهده یک تفر خارج است؛ لذا رای کارگزاران و حاکمان لازم
است تا در امور مملکتی مشورت نمایند (ر.ک.به::امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۱۵: ۲۶۸ ج ۱۸: ۷)؛
بنابراین سازمانها برای پیشبرد اهداف خود و؛اتخاذ تصمیمهای مناسب و همچنین ضمانت
اجرایی بیشتر تصمیمات به اصل مشورت:نیازمند ند؛ چراکه توجه به این اصل حافظ منافع
و حقوق افراد و سازمانهاست . چنانچه در دین مبین اسلام نیز مشورت از اهمیت ویژهای
برخوردار است. سازمانهایی که از راهنمایی و مشورت سود میبرند. کمتر دچار انحراف
«مدیریت علمی» روش برخورد منظم و منطقی با مسائل سازمانها بهمنظور یافتن مناسبترین
راه برای انجام هر کاری است و بر کسب اطلاع دقیق و کامل ازآنچه می گذرد و نتایجی که
براثر هرگونه تغییر حاصل میشود. تا کید می کند (متدین ۱۳۹۷: ۱۹). در حقیقت یک سازمان
میبایست با توجه به این اصل» ایجاد و اداره شود؛ بنابراین روش علمی باید جانشین روش
تجربه و خطا گردد و بامطالعه علمی بهترین روش انجام کار را پیدا و بهصورت دستورالعمل
به کارکنان ابلاغ کرد. استفاده از روشها و فنون علمی» منجر به انتخاب افرادی میشود که
مهارت و تواناییهای لازم برای انجام موثر و موفقی تآمیز آن را داشته باشند. (اصل تخصص
و شایستهسالاری) همچنین بر طبق اصول مدیریت علمی, آموزش و تربیت کارکنان باید
در حقیقت این اصل, ریشه در «عقلانیست در تصمیم گیری» دارد. اسلام دینی
عقل گراست که سیستم آن با عقل و منطق سازگار است؛ بنابراین بسیاری از آیات قرآن.
انسان را دعوت به تفکر در نفس خویش و طبیعت پیرامونش کرده است (بقره: ۱۶۴). انسان
در آموزههای اسلامی با تفکر به تجزیهوتحلیل معلومات خود دست میزند و با اصلاح و
دین واقعی هم شامل نقل است و هم شامل علم و عقل. چنین دینی از تشکیل حکومت
و به سعادت رساندن انسان در دنیا و آخرت و اداره شئون امت چیزی کم ندارد؛ عقل
هم در مسائل فردی منبع دين است و هم در مسائل اجتماعی . مسئله رهبری و مدیریت
جامعه نیز یک امر عقلی است و اگر پرفرض در آیات و زوایات حکم صریحی درباره آن
نیامده باشد. عقل سلیم بهصورت واضحی به آن حکم میکند و همین حکم عقلی دستور
خداست (جوادی آملی ۳۸۳۰:۱۳۷۸ -۳۷۹)؛ لذا تا کید امام خمینی بر نقش متخصصین و
پافشاری بر نظر آنان؛ نشانگر حساب ویژهای است که برای عنصر عقلانیت در تصمیم قائل
بودند. ازاین روست که ایشان می گوید: «متخصصین تصمیم خود را خواهند گرفت»(امام
خمینی ۱۳۸۵ج ۵: ۴۳-۴ درواقع توجه به مدیریت علمی. رفتارها روشها فنون.
ابزانن ساختارها و الگوها را ایجاد يا بهبود میبخشد و به رفع مسائل و مشکلات و نیازهای
جامعه پرداخته که خود منجر به ارتباطات موق در سازمان, افزایش کارآیی, بهبود عملکرد
کارکنان و طراحی الگوی مژثر و کارآامد در برنامهریزی. سازماندهی. تصمیمگیری و
اعطای شخصیت حقوقی به سازمان یک ضرورت اجتماعی است و اهمیت آن. جایی
است که در جامعه و زندگی حقوقی, دولت تنها شخصیت حقوقی به شمار نمیآید بلکه
سازمانهای دیگری نیز وجود دارند که قانون برای آنها شخصیت حقوقی میشناسد و
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۷۱
میتوانند» طرف حق و تکلیف قرار گيرند و بهتبع آن مسئولیتهایی نیز پیدا کنند. مسلما
بدون شناخت شخصیت حقوقی سازمانها شناسایی اهلیت برای برخورداری از حقوق
مدنی (حق تمتع و حق استیفا)؛ مشکلات بزرگی به وجود میآید. شخصیت حقوقی به این
معناست که گروهی از اشخاص طبیعی برای رسیدن به مقصود مشترکی همکاری می کنند.
منافع مشترک دارند و اين منافع موردحمایت رسمی و قانونی است و این منافع متعلق به
اشخاص نیست (طباطبایی موتمنی ۱۳۹۳: ۲۷۸- ۲۷۶). عبارت «شخصیت حقوقی) در متون
فقهی وجود ندارد؛ اما فقها عناوینی چون «جهت عامه» و «مصالح عامه» را مترداف با این
اصطلاح میدانند و به ذکر مصادیق آن بسنده کردهاند. بهعنوان نمونه شهید اول برای تبیین
صحت وصیت برای جهت عامه مساجد و مدارس را بهعنوان دو مصداق مطرح میکند
(شهید اول بیتا ج ۵: ۱۹-۲۰). همچنین صاحب جواهر و سید محمدکاظم یزدی نیز مساجد
را از مصادیق مشترکات عمومی و.جهت عامه دانستهاند (نجفی,۱۳۹۳ج ۲۸: ۲۹-۷۹؛ طباطبایی
یزدی بیتااج ۱۹:۲)؛ لذا اشخاص حقوّقی جدید مانند بانکها شرکتها سازمانها از منظر
ارتکازات خردمندان بهمنزله توسههای در مصادیق عناوین حقوقی عصر تشریع است و از
مصادیق واقعی جهات عامه شمرده میشود. ازاینرو با امضا و تقریر شارع و پذیرفتن قابلیت
تملک برای اين جهات عامه و عناوین حقوقی از اظرف ایشان اعتبار شرعی موجودیت
اشخاص حقوقی جدید به اثبات میرسد (آقا نظری ۱۳۹۶: ۹۵) امام خمینی شخصیت حقوقی
را پذیرفته و بهعنوان نمونه در مورد معاملات بانکی میگوید: «معامله جایزی که با افراد
حقیقی مسلمان صحیح است. انجام آن با پانک نیز صحیح میباشد»(امام خمینی ۱۳۷۹ ج ۲
و ۱: ۹۸۳)؛ و همچنین ایشان در پاسخ به استفتانی در باب مسائل فوق می گوید: «شرکت
میتواند شخصیت حقوقی داشته باشد و مراعات مقررات دولت اسلامی لازم است» (امام
خمینی ۱۳۷۶ج ۲۴۶:۲) از سوی دیگر یکی از آثار شخصیت حقوقی سازمان» داشتن مسئولیت
مدنی برای خود و اعمال مستخدمین خود است؛ بنابراین در راستای اصل حاکمیت قانون
و اصل نظارت قضایی بر سازمان (اداره) فعالیت سازمانها بر اصل مسئولیت مدنی استوار
است. همانند هر عمل انسان, سازمان نیز به جهت ایجاد خسارت به افراد و گروهها در
هنگام ارائه خدمات عمومی مسئولیت مدنی دارد. مسئولیت مدنی که به معنای تکلیف به
پاسخگویی و جبران خسارت از دیگری است که میتواند ناشی از نقض قرارداد شامل عدم
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
انجام تعهد. تأخیر در انجام آن و عدم تسلیم مال مورد تعهد و ... (مسئولیت مدنی قراردادی)
یا خارج از قرارداد (مسئولیت مدنی غیر قراردادی یا قهری) باشد که در حقوق عمومی و
اداری شامل نقض قوانین و مقررات يا تخلف در اجرای آنها تجاوز یا سواستفاده از
اختیارات يا خودداری از انجام وظایف قانونی می گردد که موجب تضییع حقوق يا سبب
ورود خسارت به اشخاص میشود (عباسی ۱۳۹۳: ۳۴-۳۵) . هدف از مسئولیت مدنی عبارت
است از احقاق حق و جبران خسارت وارده. جلب رضایت زیاندیده. برقراری عدالت و
برای جبران خسارت. نخست باید زیان و خسارتی وجود داشته باشد. زیان را نقص
در اموال» سلب يا از دست رفتن منفعتی مسلم و يا آسیب بهسلامت. حیثیت یا عواطف
اشخاص تعریف میکنند (کاتوزیان ۱۳۶۹: ۱۲۴). ماده یکم قانون مسئولیت مدنی درباره زیان
میگوید: «هر کس بدون مجوزقانونی عمدا پا درنتتجه بی|احتیاطی به جان یا سلامتی يا
مال یا آزادی یا حیثیت يا شهرت تجارتی يا به هر حق دیگر که بهموجب قانون برای افراد
ایجاد گردیده لطمهای وارد نماید که موجب ضررمادی پا معنوی دیگری شود. مسئول
جبران خسارت ناشی از عمل خود میپاشد» . لازم به ذکر است که هر سازمان در قبال
اعمال و زیانهای وارده ناشی از کارکنان و مستخدمین خود نیز دارای مسئولیت مدنی
است؛ بنابراین خسارتی که ناشی از تقصیر و خطای مستخدم است. وقتی از طرف سازمان
قابل جبران است که تقصیر مزبور تقصیر اداري سازمان راتشکیل دهد و وقتی مستخدم
مسئول پرداخت خسارت است که تقصیر شخصی او مطرح باشد (طباطبایی متمنی ۱۳۹۳:
۰ ۶ . برای جبران خسارت» زیان باید ذازای ویژگیهایی چون مسلم مستقیم, خاص
و غیرعادی بودن و همچنین زیان باید به یک حق يا نفع قانونی و مشروع تعرض کرده باشد
و زیان وارده باید قابل جبران يا ارزیابی با پول باشد (عباسی ۱۳۹۳: ۴۴). در دین مبین اسلام؛
مسئولیت یکی از مهمترین مسائلی است که از ویژگیهای فطری انسان نشأت گرفته است و
در منطق قرآن. پدیده مسئولیت واجد خصيصه شخصی است و با صراحت ویژگی شخصی
بودن انسان را تبیین میکند. آیاتی چون ۱۶۴ سوره انعام» ۳۸ مدثر به این امر اشاره دارد
که مسئولیت هرکس درگرو اعمال خویش است. قاعده لا ضرر ازجمله قواعد فقهی مشهور
است که لزوم جبران ضرر و داشتن مسئولیت مدنی را بیان میکند. قاعده «تسبیب» یکی
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۰ ۷۳
از عناوین خاص موجب مسئولیت مدنی است و بیان میدارد شخصی که بهطور مستقیم
در از بین بردن مال و جان يا کسر شأن یا حیثیت و دیگر صدمات روحی نقش نداشته؛ ولی
در ایجاد آن سببسازی و زمینهسازی کرده است. فقیهان اعمال این شخص را اتلاف به
تسبیب و او را از این حیث ضامن خسارت به بار آمده میدانند. البته در تسبیب متلف در
صورتی ضامن است که در فعل خود مرتکب تقصیر شده باشد (باریکلو ۱۳۸۷: ۰۱۸۵
همچنین یکی دیگر از مبانی مسئولیت مدنی در حقوق اسلام اصل عدالت است که در
حقیقت مکمل بنیان ضمان است؛ زیرا قانون گذار اسلام هیچ صدمه و زیانی را جبران نشده
باقی نمی گذارد. تفویض اختیار و مسئولیت خواهی از لوازم اداره امور است؛ لذا رفتار هیچ
مسئولی نباید از دید مسئول بالا تر مخفی بماند. سپردن مسئولیتها به افراد واجد اهلیت و سپس
موافقت ایشان و پیگیری عملکرد کارگزاران و مسئولیت خواهی از ایشان مهمترین ویژگی مدیر
توانا و تابع اصول است. امام خمینی,می گوید: «شما دراهر مقامی که هستید... و افرادی که
درايین دستگاهها مشغول خدمت هستنّد ... همه آنها سول هستند»(امام خمینی ۱۳۸۵ ج ۱۶:
۰ بنابراین یکی از اصول مسلم حقوق عمومی معاصر اعتباراشخصیت حقوقی و داشتن
مسئولیت مدتی برایق دولتها و بهتبع آن برای اداره یا سازمان است. عدالت حکم می کند
که تصمیم منصفانه و منطقی در مورد خسارت ناشی از اعمال زیانآور سازمان و مستخدمین
آن وجود داشته باشد و هریک به میزان تقصیر واقعی خود و نسبت به سهمی که در ایجاد
خسارت داشتهاند. مسئول باشند چنانچه مبانی و ریشههای آن در اسلام ملاحظه گردیده و
دفاع و حمایت از آن موجب بسط عدالت می گردد؛ در حقیقت توجه به مسئولیت مدنی منجر
توجه به اصول سازمانهای اداری بهعنوان یکی از ارکان مهم در انجام وظایف دولتها
که در راستای خطمشی عمومی حکومتها ایجاد میشود. دارای اهمیت فراوانی است؛
زیرا زمانی یک سازمان به اهداف خود در کوتاهمدت و بلندمدت دست پیدا خواهد کرد
که از اصول مطلوبی پیروی کند. در حقوق اداری ایران؛ طبق اصل هشتادوپنج قانون
اساسی, حق ایجاد سازمان از طرف مجلس به دولت دادهشده است که ارزیابی و مطابقت
سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
اساسنامههای آن با شرع وقائون: برعهده شورای تگهبان است. اضول سازمانهای ادازی
در نظام اسلامی از مبانی دینی نشأت میگیرد در حقیقت برخی از این اصول مانند قانون و
برخی شبه قانونند؛ بدین معنا که در شرایط خاص در صورت تزاحم میتوان اجرا و تحقق
آن را بهطور موقت به تأخیر انداخت . از آنجایی که هیچیک از افراد جامعه نمیتوانند دور
از سیطره نظام اداری زندگی کنند. پس میتوان بهضرورت اهمیت نظام اداری سالم و قوی
پی برد. در حقیقت هدف غایی از تشکیل سازمانهای اداری ارائه خدمت بهتر به شهروندان
است؛ لذا اهم اصول سازمانهای اداری عبارتند از حاکمیت قانون» سلسلهمراتب» تمرکز
و عدم تمرکز, مشورت. مدیریت علمی و مسئولیت مدنی. درنهایت این اصول حکومت
اسلامی را ذر ذستیابی به عدالت اجتماعی یاری می کنند.
۱. برای زدودن زوایای پنهان در تصمیم گیریآو اجرای هر چهبهتر امور و مشارکت
مردم. سازوکارهای قانونی بهرهمندی از اصل مشورت در اساسنامههای سازمانها
۲ شورای نگهبان در بررسی و مطابقت اساسنامههای سازمانهای اداری با شرع و
- آمدی تمیمی» عبدالواحد. (۱۴۱۰ ق) غورالحکم.» قم: نشر دارالکتب الاسلامی.
- آقانظری» حسن. (۱۳۹۶) «بررسی فقهی-حقوقی شخصیت حقوقی»» مجله حقوق
- الوانی» سید مهدی. (۱۳۹۶) تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولتی» تهران: انتشارات
- انصاری» ولیالله.(۱۳۹۲) کلبات حقوق اداری» تهران: نشر میزان» چاپ دهم.
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۷۵
- امام خمینی» سید روحالله. (۱۳۷۶) استفتانات. قم: انتشارات اسلامی.
۰ (۱۳۷۹) تحریر الوسیله تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی اد»
۳ .۰ (۱۳۸۵) صحیفه امام (دوره ۲۲ جلدی)» تهران: مژسسه تنظیم و نشر آثار
- باریکلی علیرضا. (۱۳۸۷) هسئو بت مدفی, تهران: نشر میزان.
- پروین» خیرالله. (۱۳۹۳) هبانی حقوق عموهی, تهران: انتشارات سمت» چاپ دوم.
- تاجر, مهدی. (پاییز و زمستان ۱۳۹۳) «جایگاه عقل در فهم دین اسلام ازنظر استاد
- داناییفرد» حسن. (۱۳۹۵) ذمضتهای مدیریتی در دخش دو ی تهران: انتشارات سمت.
- رضائیان؛ علی. (۱۳۹۶) هبانی ساز مان و مدبریت. تهران: انتشارات سمت» چاپ بیستم.
- زارعی» جعفر.(۱۳۹۶) «اصول حقوق اداری در سنت و سیره معصومین»» اند یشههای
- شریف رضی,» محمد بن حسین.(۱۳۵۹) ذهج البلاغه, ترجمه فیض الاسلام» تهران:
- شهید اول, شمسالدین ین محمد مکی عاملی. (بیتا) اللمعه الد مشقیه قم: چاپخانه
- صالحی» مصطفی.(۱۳۹۹) «عوامل بروز فساد اداری از دیدگاه اسلام» قاذون پاو» دوره
- طباطبایی مژتمنی,» منوچهر. (۱۳۹۳) حقوق اداری» تهران: انتشارات سمت» چاپ
- طباطبایی پزدی» سید محمدکاظم (بیتا). ملحقات المر و ه الو نقی, قم: انتشارات داوری.
عباسی» بیژن.(۱۳۹۳) «بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی اداره»» فصلنامه حقوق اداری»
عباسی» بیژن و سید مجتبی حسینی الموسوی.(۱۳۹۶) «قراردادهای اداری از منظر فقه
غفاری» زاهد علیزاده» قدسی. (۱۳۹۰)«جایگاه و ابعاد مشورت در سیره عملی امام خمینی
۱». فصلنامه پژو هشنامه انقلاب اسلاهی, تهران شماره اول» صص ۰۱۲۵-۱۴۹
فروزنده دهکردی, لطفالله و علیاکبر جوکار.(۱۳۹۷) مدیریت اسلامی و الگوهای
فیضی» طاهره. (۱۳۷۸) مبانی ساز مان و هدیویت» تهران: نشر دانشگاه پیام نور» چاپ هفتم.
قلی پور رحمتالله. (۱۳۹۵) جالشهای نظام ادار ی. بررسی مور دی ابران. تهران:
کاتوزیان» ناصر.(۹ ۱۳۶) حقوق قدتی ضمان قهر ی تهران: نشر دانشگاه تهران.
متدین» محمدمهدی. (۱۳۹۷) تحلیبل هزینه و هنفعت. تهران: انتشارات آها» چاپ سوم.
مدنی» سید محمود. (۱۳۹۳) احکام مضلحتی در فقه اسلامی, مشهد: انتشارات آستان
مجلسی» محمدباقر,(۱۴۰۳ ق) بحار الافواز» بیروت: نشر دار الاحیا التراث العربی.
مشبکی,» اصغر.(۱۳۸۰) هدیویت رفتار سازهافی, تهران: نشر ترمه» چاپ دوم.
هاشمی» محمد. (۱۳۸۳) اسلام و حقوق سشو» تهران: شرکت سهامی انتشار.
هداوند. مهدی. (۱۳۹۴) حقوق اداری تطببقی, تهران: انتشارات سمت» چاپ پنجم.
هداوند.» مهدی وعلی مشهدی. (۱۳۹۵) اصول حقوق اداری در برتو آرا دیوان
نجاری» رضا. (۱۳۹۷) هبانی هدیریت اسلاهی, تهران: نشر دانشگاه پیام نور» چاپ
نجفی» محمدحسن. (۱۳۹۲ق) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام» تهران: نشر
احمدرضا خزایی. فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۰ ۷۷
دا وی رده خسیق((:۱۴۸۸) «اسلامی سازی در حقوق اداری از نظر قرآن و اسلام»» تحقبقات
- ویژه» محمدرضا و فاطمه افشار.(۱۳۹۵) «امکانسنجی نظارت بر اشتباه مقام اداری در
حقوق اداری ایران با رویکردی به فقه امامیه و نظام حقوقی ایران»» پژوهشنامه حقوق
-م۲ لزان 20۷6 نت2 ۵۶ ۳۵۷1۵ 002۵6 (2013) مصفزنط منحهطام۸ -
3061 بقع 5۵۵۵۵ مراتقسل) ها عم تتصه۸ , وانانط تم ود
-۸0* (2016) ۸1-1/0821۰ نصزهدد0 17 زطهازه/3 0و5 لصه صدزنط منحهطاط۸ -
-عزساز کامزوناه عنصمادا ۶و عا عم عط 0 کاعمادمه 100151۵06
[2عع1 ۵۲ 1۵۷۵۷۷ معا اه ادعب 70 (2016) بصمدعقل1 مضسعتها< حطع۸ -
(۳67512 13) 87-112۰ 00۰ 31054۰ وه وک 01 لقصس ول وانله 000
0 2-ع1ع2 200 عمعلمس موند76 (2016) منقط/3 فعچدگ منصع۸1۳ -
( ۳۵۳۹۵0 1) 60000۰ 2151 موم تطدا بط امک معط یتلوم امحعصس ام
-ع20 5 ۳۵0 نصهحط 1 متام ی تاط سم ععکسم تنل 260 (2016). ۰
15 معصنطادناط۳ و6٩ +صعحط ] اصعصع 1/2 ص06 («2000).ی. ی -
-[1 :00 م5 ۷۵1۰ 72262 (0بص) 2/1 ممصسصقعط 3/0 نو عصحقطاگ مناعمه -
27 :0 مسعک له تتعسقی (0990) فنطه۷ تحلوطا۸ منصنصع1 عفونصسه -
:1 ,120 2002-15120۷6 ۳ 68 تل2 6620 (2013) مطمالنلنه ۷۷ مضسهعم۸ -
0آ) عم نت۳06 3/220 + صقحط 1 واه 7 (2008) بمعتل۸ مملاقهظ -
۸ پژوهشنامه متین سال بیست و چهارم / شماره نود و پنج / تابستان ۱۴۰۱/ صص ۵۳-۸۰
-عع 16 نامع ۵ 30/6625 222863622 (2016) +صمعکه1 1 م۳۵۳0 نقصه1 -
(36120 1) 2۰ وهه 1 ۷۵۵۴ ما۳0 هگ + صقحط ]" 0
عل 0 12۳ ۵16 متفه 01 دام مهتم 310 (2021) 22۰ مصقطعطله100 -
-224 .00 ,18 310۰ ,ق5191 ۷اه مادص 002 , طعطعماد8-له زطها٩ اه اطاعنا
-ع1/2028 2040 وهی 0 ۳ کلعاهصسم۳0 (1999) مطععطه] مخینه۳ -
-۳6 ص[) بصمنان1ه 73 معصتطکتاط۳ بوازده ی نصتآ 2100۶ حصه هط 1" 13622
-2 2 7571276 (2017) .ما۸ نل۸ سعکاول مطعله ام نوم60طع1 عوممتنسد۳ -
8۰ ت۳0 بچاژ 70 2100۶ حصع ۳۵ +صق0ط 1 بکلع0 و 15 هصه اصعصووه
8 دنل وه انوم عط 1 (2011) + تحلوج0 مطعلمهتنن۸ مفنطه72 عمط -
21۵و 726 , فنصنعصمطگا حصعصآ که عقنا مادم عطا هن دی و
۷:16 6۰تاقکز ]12۳۹ معط 1 ماع عتصملعا عا که تفصسمز لمع
:162 ,ها ع 2 کت توش 0022/6 (2014) 300۰ مفصه ۵2 -
-8 ات۸ 01 دعا متس (2016) ۰ تطفمططاحه/3 نن۸ عگ 3/600 11802209 -
- 78 26 0 تم تحص ۳۸ سا۲ 6 ۶ عموتصم 0 علخ اطع ۵ 0۷۵
(۳۵۲۹1۵ ۵) ۳0100۰ 4 مخ مزا 11 روصم کل معط ]1 مععلم
-۳ :1660۵0 کاطونگ فص70 قصه سولعل (2004) +فمسصقط 3/0 منصعطاعه11 -
0 0ع1 م0 مقطعدله 5 له رله/2 (1980) مصنط دمص ۵ عمععم منلظ۸ م1 -
-01ا۳ طعو5 :ص۲2طع 1 قحلم 2نم۳ بط ۵0عاماعسه منممط ما5 بط ۵عانوه
18۳2 :00 و22 اه رد۷ (2000) + طقاا۵ ۸۳ معامص۸ 0۳200[ -
:1632 بععاص نع 006 07 کاطلو اد 07 (1990) معققا٩ مصقل02امگ -
احمدرضا خزایی, فاطمه عرب احمدی:اهم اصول حاکم بر سازمانهای اداری و متناسبسازی... ۷۹
13 «عصنطکناط۳ 3/720 معط 1 علاط 0۶ نع (014ف)ی. ی -
(۵ز۹ ۳۵ 13) 11۵05۰ 20 عنصقادآ و0 2:22 (0997). ۰
-نصعادآ-لاه طاماعله/7-لد 120 +گدزه)٩ معللنعم ۷۷ -له 7 (2011). ی -
آ) 110200۶۰ ۳ امک نت۸ نصعتحط 1 ملنوو ۲ رد۷ (1978). ی -
سار عتصم اک هل معمتل ا عم (3 1 20) + مصطه 3 ۵عرعک مخصق0ق1/1 -
۸1-2 تانسنهظ یو مشسلم وظ (1983) +عنودظ ممصسصحقط3/0 منعنازه/2 -
-ط16 ملد رلقسه 262۵1 20 00۶۱ (2017) زفط 3/1 ممسص 3/0 2/006 -
(۳6۲۹1۵ 13) ناه 0دمعع5 وق حتطکتا بط حعص 1 +صعحط 1"
32001 :165۳۵۵ ولگ له له 720 (2013) +صمعکق۳3 ممصصقط3/0 دنه -
:۰ ما62 1/2282 عتسع لک ۶ علقاصص۳092 (2017) معتعط مضعزها< -
-۳۳ اسقه5 تصقط 1 ,120 علطم 07 کعتعه8ظ (2013) طمااستمطکط مصععجع۳ -
,5 عع 2 للقحل 0 تعا برد 26ات۸ (2016) ۰ جععص ٩600 ناه -
(36۳۹12۵ صل) 170۰ 370 مد۳6۹ اند نت معط 1 +تصععط 1 وود عحی
2/2228 هه 0و تاهعتسه 05 ۵۳ ملع ه ص۳02 (2016) .نن۸ مصعنم2عظ۴ -
ع 1 10 00103 2116 نصتمصلج ۵۲ ۳۵0۳ (2018) معکماد3 منطعلدگ
۰ ت6۲ 000 ,۷۵1۵6 خلا ۲۵۱ یز 00 ,ماد کو عتا 000
-160 ,7۸ ۸007۹0217۷6 (2013) .حطعطامصق3 منص2 3/0 نعه ما2 12"
۸-281 ۸۸/2 (۵) تفگ معط 3/0 0 ودک من0 ۵3 نعه ماه اه 1"
جاک ۲و عم توصه )مود 136 صن صمکق 0۲۳ عععام 6ط1* (2011) 1/000۰ عزه 1"
-ع 12 (ط 1/0 5222 ۰ (شطل) قط2/0 + ح۳۳016 01 بعز 0 هزوم 36 1۳۵
(۵ز۳6۹ 13) 105-121۰ 00۰ 6اه ۷۷ وه صصاب۸ 41 مضه 310۰40 معصنعه
-واعنمتصله کصما هز ععلماعنصد ٩ وا مطانه عنام عنصتصله عطا هزم انم0 1
-و ره لهعع1 5 ۳20 مه ععصعل دعس ز هصق ما عم رصم هه ۳165 1۵۷ 06
۰ 5۵32 ,1 ت۵6 تفع 173 وله م0 عم لماع نصا
12۷ 2015۵06 13 تاه ص1٩ (2022) صهد 10۹ م20 2ن۵1 ۷
۰ 47 310۰ بل ق1566 12۳ ت79 ماه ومع صدس0 که ع نامهم عطا
حلهصصتاگ عطا هل 12 0206 ۹و۸ کم ۳168 (2016) حعکهل منعحو2
85-9۰ .00 ,12 310۰ وه نیا کاطعی 70 ,قاط مصصاآ عطا که وه ۷۷ 0ص
| دولت ها برای اجرای مسئولیت های حاکمیتی و اجتماعی خود؛ نیازمند به ایجاد سازمان برای خدمت یا نفع عمومی هستند. سازمان ها در مقام وضع و اجرا دارای یکسری اصول و قواعد هستند. این اصول ماهیتی فرا سازمانی دارند، یعنی هم در درون و هم در بیرون سازمان وجود داشته و می توان از آن ها استفاده نمود. اهم این اصول عبارتند از حاکمیت قانون، سلسله مراتب، تمرکز و عدم تمرکز، مشورت، مدیریت علمی، مسئولیت مدنی. از آنجایی که این اصول در انضباط، انسجام، قانونمندی و مردمی بودن دستگاه های اجرایی نقش مهمی دارند؛ لذا ضروری است مفاهیم آن بر اساس موازین اسلامی متناسب سازی گردد. شیوه پژوهش به روش کتابخانه ای و اسنادی و با بهره گیری از کتب حقوقی و فقهی انجام شده است. اصول سازمان های اداری در حکومت اسلامی منبعث از مبانی دینی است و دارای خصوصیاتی چون بنیادین، ریشه ای، کلی و عام، مستمر و دائمی، ارشادی و عملی است. در حقیقت توجه به اصول سازمان های اداری اسلامی منجر به شکوفایی سازمان و محیط اجتماعی شده و استقرار آن موجب جلوگیری از تضییع حقوق و سوءاستفاده از قدرت و برقراری مفهوم عدالت، نظم و مسئولیت می گردد. |
25,088 | 442689 | 48 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۹7۵1۵6 - (وع 68 چگ عصنط 12 ععق نع سق۲ 30۳۵۵80 ۵۶ لمصسا 3 هد 13۵0
,02 وزازک 706 ۸20 عنصهادآ مطعص۳۵ظ صقعط نا مطعناو۳ که اصعصاحد1360 منطح1ط هلون۸
40 ع ناک مطعصعرظ صعطنا) مطکناودط ۶و ادع 10602 2۳۵650 کصاکزدک۸ ,قاط 2/00
36۶۶۵86 کطهند عطا ۵۷۵۳ ما آهناصعکعه دز خصعلد دوه عامهم مه عصندومط مصمنتقاعصد 1۳
6 دز ۲۵16 6 ص066 ج عمط تفه اقطا کعناوعز عطا او ع00 200 ماعا-اععو نها ما ماع نود
8 ۳۵1300 عطا فص ۷۵۳۵۶ هم «ملقطع0 (۳ک) معمم عاصعصعک عطا دز ععزمطل خصعلدنحوم
کاز ۶و (انله 0 ۵۶ یندم اتدمع بعث) کععصعی عتاصقصع5 خصه ۶۵۳۵ ه گم 527 عطا 0666۵
65 0251310۳ صقنص۳۵ ۶و خعومصز عطا ماه لجع کنطا جعاصم عطا صز کدمناهملامی
6 .ط1200ک022 صز کاصعله وه ۶و مدمناع[عد عاهفم و حمصه عطا ۵۳۵ عع0ع م0 تومعمی عتاصقصع5
۶و 5۵16000 عا م00۳0 ۵ط ۵۳ ند ۶ 26106 ۵۶ 1006 پوصعنشمم که ععمعالصنذ 0۳002616
۵ ,5000 ۵طا مه عصنه عطا الغل2 10 ۵۱۳۰ که 0ع0۵عع0۵ ۵5 52 ما عم از کاصعلد ناوه
00ج ۵۶ و5۳ صقن حلغزم دحتم ومد گم معطاه ه عصنوحاصز اکع ماه عم
۳085 .127615 دننام اصعمعاکنه که ۵11 که وود اه دوع صقن انم عاصصناتعم هدمصه
۳ و [ع0مص (1995) "فطاطان50 که [[۵ کع 5۳ نو کزوع غو0محط (1996) کستعلصنزک 0۳ 2۶60 260 لقصه ۷۵۳۵
6 ز ۵۲۵ ج که اصعله شوه 0۵6 ۳۵۵ عم عز معط 56۳۵ مک وی عط7 صمنایگندعدلن
دز 0۳0۶۵۵۲ 56۳206 که کصمنتوصم عطا ۵۶ عقبه عصنعط فص عع10ممصطل عطا عصنتهط بعهه ای 133
67366۲806 6 ۵۵۷۵۵ ما کتطا قصه کامصعله ضوع عادتمه ,عاه مه عط معلع5 ۵ بمکععع1
4 11610 200 [ع10۷ پردعن تام اقطا 0ع۳۵1 معله کاآناکه 156 بعطه اععجها ۵طا ۵ اما 50۳4 ۵ 1۳۵
کادعله ناو 00۵16 مه کصندومل ۵۳ ععصعتاکص هه عبهط هی کحعصمعا1 ععهتعصها همه 5037
5 20 13505 5۵ 1۵۳ لماع 06 صف رفن5 امعم عطا که کعصنوص2 156 52۰ ۵ ۲6:06
1 0۳0۷6۶ ۵ 1238286 ۳۵۳۵6۵ ه که طاعنای۳ عصنط102 فصه صمناعاعصدن ۵1 26108 ۵0۳ صز
0۳0۶007 5626 و ۲16 لمنصعععه عطغ وصناطاوناطاونط بط تبون عنط بمکلظ۸ .کععصعغ همم مه ععزم
5626 06 اعصز ۵ فعلنصصی هدنل ما معط 6 صف عاصعلد ضوع عاهم مدمه هصناعز[هد
5۰ گه 20 مدز وصه صمانصتاعل عط) حز کمز هط 0۳500
,216705 ۷ن0ا60 200۳00۳۵16 کصزکوم نا یز ع[م۳ نامع هه کقط ۵۳۵۶ ۲و (۳ک) لمکم عتاصعصعک5
لماکت 00۳ نع لمدمناهامصعل جذ حعلنصند ۵۳ لهص۵6ز معبذ وکص رمع کم ععی صز المع میم
۵ 8 و۸007 .(20102 ی ,78308) کعن0و۳5م عاصفصع5 فص کممنقطعط لمصمنهملزم عنعطا صز معققنه
و 061۳۵۵۲ ع۵ط] دز 57۳ ,(2010) 62-۷20۳ هکنآ هه ,8061169-۳۳۵۵ ,لاناک رمک حعصع
6 ۵۶ ۲6۶۲ عطا تمط وصنممطاد فصه صمناعصتگ عاز هدک صده مصعاز آهنجه[ ع(مطم عطا ام وصنصدعص عطا
6 ۲0۳۳۵ ۳۵۲ کعاهاد (2009) ۷۷۰ معصقط7 صز فعنن (2006) ۷۷ .0عاعمعصز 06 لالز صعاز
5۰ ع136 ۵1 162065 عن0مکون عناصحصع5 عصنا ومد اه ععتهع کز ععزمطل ۷0۳۵
560666 لمدمنافی ملام ۶و دودعم عطام عطا ما 0عن وامععل عم کعنون5 فکمه عتاصقصعک5
05 ۲6۳6 60060۳ عتاصقصعک نتفای چ جز 6۶طعع۵ جععصصه و1۳ خقطا کصعاز هه[
40 ع0:5ع ۷۵۲۵۶ عطا عامهعه ۳۵۶ عانعن کعصتعصه و5 ۵۶ 6860006 معکخاندمم 06 فلی عنقملزی
1۵۳۵۲65 6ط) 06۵56 کز کنط .عومجم 57۳ ع زوم ج هه 68206 ۵ 3۵6 ۲0۷1۵6
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
6 ۷۲ 5عقملام عاه1 عطا هه 26۰ ,عک0عن2 م0000 م167ظ0۳0 که طلعنای ۷۵۳۵۹5 08206 3
م63 :2008 ,76186 +6 (عدع6 ص10 :1998 مصماعصناسد2 ,عامصهه 60۳ کتعامای 5
۳225130 0ص م2 1آکههن هدیم موی عتاصقصع5 ۲و ععصقا دمص عطا ما ف۵عموعئه عبهط (2009
عطا حز میا 0ع1006 عاصعله دوه صمتهاعهه هه ,کص رد-62 عناکنداعصنا-ععمیی 06086 ,500065
(1998) 22۳008105 .13062865 کعم0ه کعنلمعممم خصعمعاکنل عمط ام فص ۵۳ فص کعاهدمنانل
۰) 61066 مه دعممنکنل عنلومدممم اعد ۴و عتد هس فصو 16 عللهکانم عطا" خقطا دعحعا0عل0
1 ۵ ,26 مقطه 2 200۲ ۵8 صفه ۳۳۵ 0۳ ععصعاصهد عطا عتماعهه ما دعطعاز جمتماعصوه 2 1۶ .(78
داهن عطا هصرع 00۷ 1۵۳ ععقنع 12 نموه عطا جز کعکحطام ۵۳ ۵۳5 ۶و کاصعلد وه عاقممصصه عطا
6۲ از ۲8 0ع890021ه کز عسوطه و۳۳۳ط صمزععتصه عطا هط 8206 06 فلمطی عط/عطک مامععدم
۵ ۳٩ 0۳0۶۵۵ 56۳۳26 عصد؟ عط +عتعمده امد ابقس ع05/ع 5 ,عکنمعطاه :لمکم 6806 0۳ ع۷تاژد00
عطا ۶٩ اعدمصطز عطا دامع ندز لجع کنطا ,11626 .عط0 موجه عطا ماص اجعا ععسامی عطا ۳۵۵ ۷۳۵
۰ ۴ 5616010۵ عاقم مدمه عطا هه عمط نچومعمم عفن اصعصگ5 65 هن 1۳281010
11020۹1[ عطا جز 527 ۶و مدع معط ام عطا فمععنامد مطم عصه اک عطا عم (ر0987) نعلهندک
۵۵/۵826 ۵۶ 00۵/0 ۵ که (87فل0) منعلمهنگ +کو۷۵۳ ۲ه سمتمطط
۰ 0۳۳ 009106 06 فص اقطا ۵۳۵ +عطامصهه انم ععای ولا ۷۵۲۵ عمط ج صعط 0۳065
07 0۳۵۷۵ ۷۳6۵۵ (1993) م1 بط وعصزم ال ۵۹5 ببومکو 0 عناصعصعک صا 156 ,11066
7 لاب 00600 ۲۵8 لعتط عصصع عم[ مصمطم ج تجومعم2م ۶و جلوجده (957ل) کنطاحنط 10۵
۷۷ص رفن۷ فعصتعل ۵ععط کقط صصع 156 بکعتهو 5۵ تماصعصوعی فصععصده 0و5
1 200 ,(2004) «0اعصناجه2 ,(2000) مقطصنل52۳ ,(1996) عاناطاظ ,(3995) کطاطانن5 که ناد ,کتق1م او
ه حاعنط۳۷ لاژ۳ عصتصهعز ۵۶ هه خصعاعاعممه ۵ که لومعم عتاصمص56 فمصتاعل (1993) ما .(2010)
56۳20 عطا هسناهعنادع ۷ص ملخصیانصوند 2۵10 عنطا صز ععتومی عطا معمصدصه (3995) کعطاانن5
,66 ,6۵۲6 ۵۵66۲0 ,075611674 م0710 06605 202831 ۵۲۵5۶ ۵۶ 67 00 امع۳ع چ ۵۶ 0۳0500
,501716۷110 ,070۷106 1076 وتأکل10۷ ,۳۵۲1096 و500۲ وطاع50ن۵ 26001060 ,۵۲۳۳۳۵9۸۶ ,0۳۳۵۵
:802205ع۳ق ۳۳66 ماصز وم عصعصعد فعنندععلن معله 116 ۷۵1۵۰ ,۷۳۵۴۲99 50۳۵۵۲۵۰
۰ 560۵6 ۵۶ عنعولدصه عناعناعهنا-ععمی ما 0[عت آمعوز عطا ۶ ما عصعع5 دمناهاعص2 1۳
40 تفس 0۳050065 عفاصهصع5 مصمصعز ,عده اععتها چ ماه ععهتعصها ععسامک و ۳۵ هستماعصهی علنط ۷
6۰ 137661 عطا صز عهددکع عطا هسناهاعههاعنصد توتخصعنوععصی هه عصنفصهاک 0و معنص ۲۵
07 56۳۳۵16 عصق5 عطا مه دععمعمعطکنه عناعندعصنا-ععمی معدعنععصذ مطم ر3998) صماعصناد 0
حلتق۲۵۶ 10۵۳ کعوصنلوصن؟ له ۵۶ ععصقامصصز عطا معطوتلطونط مصعنلقا7 فصه طاعناو2۴2 0666۵
7 0صه 1۵ ع۳ه صعناهاآ وصه طاعناع۳ مدمه عاصعلد وه مهم اقطا معصنعل 176 دعنوده صمناهاعصد0
6.8) 6008 ملع ۶و افععلنلما۵م1* عحه طعنط کدمزدعصیه هه ۳۵۶۹5 6060 ۵۵۵6 0616625
.48-64 .00) "عادعص دمص لمع[ خصعمکنل و۷ ع۷هط جقه رم صعنلهاآ ع۳ ۷5۰ ۸ ۳۳م
ه 0ع1 اعناطاونط ,م2 اعصد0 ۵ ۵ وومعمم عتصعصع5 عصنطها ۵۳ :۳ چ جز (2009) 51۵0۲
0621 5 ۲مهاکعهن 0صه ,103706۲5 ,23636۲5 رقتعفتا فناهنی عطا حلعنط تا طلکزم کصعاطامم ۵۶ 11067
-00 0۶ اتهم 6ط) ۵۳۵ طعناع۳2 صز کعنوو5م۳م ۵۲ ککعصعته 7 0عاعا (2008) صععطاع7 هه 1-7660
,0 کنطا هط 06025۵16 م0 عخاصعصع5 اه کعنونی ناتدای صنا-ک 005 ,110۷۷6۷63
-627 00ه 30۵۶ ,۷6۲65 5006 بعبز ,0۳06655 طمناهاعصدن عطا صز ۵عطاممصد 06 ما مان دز ملهعصعع صز
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
ما ۵۲ مد متهاعههی هز 52 ۵۵ کعنن50 ,کوع1ع 31662 ,رامع عمها عاصز ۵ععت 06 صف ک ص505
6۰ 0۳ 0۳69666 ۲زع) 0ع1عل ما اصقاممصطز آلناد کز خز ممصعصهمصعحام عععط) عاهاعهه
۲و 5606 منامام ۶و مدع مصعطام عطا ما ۵عن جامععل عجه کعنفون 5 ومک مت عاصعصعک
6 غلنام حلعنط ۲ معط و60 عتاصعصع5 صنقای چ صز تعطاععما مه لاصو اقطا عصعاز هه[
۵ دوز 01106۵00 هط 0ع00ن1ع0 (0998) صماعوصناسد2 لداعم کعصتاعصو5 ۵۶ 622006 ۵۳ ع۷ناند00
7 ,16۳۳۵ ,عناصقصع5 عطا عجج کصمنعاهد لنممدمناعمازم فصه واعمممم لععناعنهاد ۵۳ ملهتس۳ ,کتاصقصع5
011062 ,(2002) کطاانس5 ۵ هام۸ ۶۵۳۵۶۰ خصعخناعصی عنعطا 0666 کصمناعصصی آهناعتاهاد
۶8 ع6طا عصمصسه فصد مکعنعملام» فصه علومد عطا ۵۳۵۵ عدمناهاه عتاصقص۹* 100165
08 لع00۳0۵ه ع ناه صع ۵2 3۵۵ چوم موم عاصعصگد 0ع نحل (ر2004) جنعامصنک .225 .م) ف معط
لب اه هه از ۶۳ص ,۲۷۵۶۵ ناد ملام» حعانا 02 ه لا امد 0عاه همه دز ۲۵۶۵ عطا خقطا 01۵۵
۵ صذ" خقطا 0ع1د (20102) 6 ,ع0ق78 .(33-34 .0م) وه ۵۶ اند هچ جز 0 مه 6 صفیه طعنط/
داز کز 1۲ ۷۵۲۵۰ 2006 ۵طا 1۵۶ 66206 ۵۶ عتتعوم فتاه وصنطامد کز معط ولمم عتاصق ص56
منلنط2 .(192 .ص) "صمناهنمدکه عتاصعصع5 حعلنهنادم معلنصند ج 3۹۷6 اقطا دعنعملامی عناعنع دهدن
6 57۷ 0096۳۷۵۵ 6 افص از ۳اط ,گاهعاز ۵۳۵ هو توص عطا صم عاطنعزی امد عز 57۳ خقطا ۵عامد (2010)
0 کطدمناف 110 عع جمتاععصصم 500086 ه دز عمط نا کاعنسعهنا خهطا مععل عز 1
5 ۷۲۳۵۲ عصنصصعاعل0 0[ کدمنانعع لمدمناق لام معصعاز لمع[ گم دعنلمعممم عتاصقصعد
5 326 کطمناسعع: عععطا بط ۵مصنصصعععل عجه احطا عم ملزم رمع وعکصم ماقطام طکزتم تالم 13
کز حلعنط۷ وصنصدع ۵۶ 1۵۳۵ ۵ ۵ کعلع ومعوم عتاهفهعک چ" امد غامد (2000) تما
5 2۳20161260 صعائه ,وعاقما[ی ۶و کعنعی امصعاعنعدم ه که وانصخمم عطا عمط 0ع ناهام
7 5062667 کاز ۵1 علونقنااد عطا ۶و جمزدکع مه عطا کز صمتاعصت؟ ااحمصفم 0۶6 0هه ,68206 ۵۳ ع06ز005
,(1998) 227008100 که ناه کتقاما5 ص36 .(50 بص) "مهن عتامفصعد۳م عصهو5 ک۵00 10 ۷167
6 مه 6 ٩ عز 57 اقا 0616۷6 (2008) 860026 ,(2002) صماقص3 مضه ر2001) عطاطانن5
۷۵۵۲ عطا عصزطسععل 1۵۶ کلمطاعصد لصفم ۵ 6ج صمناغام106 فص جمنقامصدم)
1 آ132 کممناهنممکعه ع۷اهععط مصه ع۷تازدمم ۵۶ تجعسه علن ج کعلو حلاص «متقامصدم) +حعصنصه 16۳
40 ج ۵۶ تنعل دمن مععنعمم عطا کز صمنقامصعل ک6 6۳ معط ح ام حصی والدس هد ۷0۳۵5
٩ 0عله 0۳ ۳۳228 ع121م0صع0 عناعتدعصن ج تچلده امد کقط 70و ۸ هدنل ه صز عه واعم عز خقطا
از از 0عاهنمععه عصنصع عناعاکد + عنه 00 عطا عاوعلاه خقطا وصنصعص عتتقامصصی
,صفل۳۳) کصمتغامصصی خصعمکنل خبط هصتصهعص عتمامصعل عصعک عطا عهط تفص کمک
(عط ۷ ۵۳۵ ج اه عصنصعص عطا عز صمتاهامصعل0 (0989) ۷:۵00۹۵۵ ما م۸ .(2003 مف39 جع
80 3251310۳5 156 .0۷6026 لمدمنامصه ما معهاه عصتصدعص ۶و خصعصمصصهی عطا 0ع00ه کقط
کز ۲۳۵ ۷۷۵۳۵ 50۳۲۵ ۲۳6 1۵۳ اصعله شوه صه عکومحل ما صعطا علطاهصه 00 کوصتصعص عنهامصصی ۲و
1۵۳866۰ 6 0۵ 0عع0000 امعلگه عطا ۵1 کعصع هنز عادسعه ع۳مص حاعحص تنماک
:22513105 1۵۳ ۳۵۹۵۳۵5 ع هکت اکمص عطا اعمصله عم کعسفصمنانل صمتقاعهصدن +۵ لهناعطزانط
05 ۳۵2۲ علنط ۶ کز فنط1 یام ۵ صقط) +عطاه ۷۵۳۵۶ 0ع131مکز ۵۵ 1۵005 کعسقدمنانل ۲6۹6 ,50۵۷6۲
,۳3513105 12665 کنطا وصه ,لعف ع۳ه ارعطا حعنطم صز جعاصی عطا ما عاماع موصتصدعص اصعتعگکنه ع۷هط
۵۲۵1 ۵۶ 1304 ۵ 3 ووسقدمناعنل لممعستلنط ج صز ۵۲۵۶۵ عطا ۶و اصعلد نداوه هه عطا وصنا ۵ معصه مطم
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
۵ 6605 1210۳کصد0 عط ۲ صمنااآعصدن عادهه ,عاطاهامعه صه ۲۳۵06۶ ما ,هط +عطاه عطا 0۵
0 ,کناهزونا۲ ,هنز ,عناقفصعد۳م معناصفصع5 معناهادنرد ملهنعمامطاصوصمصت لقع مامصمطم +عفزعصی
0 ,کاصعل2 ۷ تو6 220۳00216 اکمص عطا ۵ص هف عطک/عط اقطا 5۵ ت17 ۵ص اک ۵۵ ۵۶ اعد تمحقلنه
5 له اعصنلنط ,717066 مععصعنونه 17 عطا ما عصتصععص 0عومعاصز کممطاحج عطا فوعصی کتطا
,(2009) ۷۷ ,78308 ۵ ههام۸ وم عتاصعصع5 وصنوا مهن دمص ناد عوزم۳م 000
<نط 000065 جع ۵ عمتا ماه هنز غامد هتسه 2 کوعام وم دمم مهد ۶و کدعط 2۳/2
1165 [ه1670 عقت 1۵ 50 ما06 ما کعصعع[ ععمع 1 معط یف فصه کعوننانه
,(20100 ون ,780308 :2004 ,۷۵08) 500۵ کقط هکم عناصقصع5 ۵۳ حلجقع9ع7۲ که ,1۳36۳610۳6
۵10 0۳۳ص ۶۲۳3 کممهاعصدی ع0ز 0۳0 امد مل کعفمدمنانل آممعصنلنط ولنمنعمعه فصه لهداعصنام 0
70۷060 کوصنصع 3 عطا ۵۳ عصنوا۵ بط وواخصعنوع 6002 ۷0۳05 کم ععلقمتم عتصعصعی عطا
6 1۵ 225166۵ 6 201 تفص ارع امصزهنه عطا هز ۵۳۵ ه که عنم عتصقعصع5 عطا ,کعنتعصمنانل0
0 0۳0۶0۵۲ 56۳۳2006 ۵۶ عم عطا مملع0عل0 ما #ععد عماهاعهدن فصد لعج ععه نع 130 نموه
۰ 3۵۳86 6 از کعسقانا ۷۵۵ 1 کاصعل تنوه عهسم مه عکممحل ما علطه عنه تعطا اهطا
4 6۳ تا ۵ 276 136۳6 ,30/66 المع صنامصمص #عنون ی ۵ع6ط عمط عقط 3ومکمم عتاصقصع5
ع) اقا 0ع0۹21صع0 (1998) صماعصنسع2 وان نکندعصنا-ععمی فعصاههی 0660 عه3 هط کعن0ن 5
6 عط] 5۵۷6 000 17110۲6531071016 کز حلعفخطم مخصعله وه صعنله1 کاز وصه 1۲0۲6۹16 ۷۵۳۵ حاعناع ۳۳
,0۳0500165 56۳۵26 56 عاع 20۳ مضه حاعناعت معنونی ر2000) هطصنفندک معطحعطظ لوکوم عتاصقصع5
56۳۵6 خقطا اه عممصعل مصعنله فصه طاعناعط۳ +۶۵ عصده عطا نله ر2001) نللعصمط-نصنصع10 علنط
0 (2006) بوعد3/0 مه مهن .کععهدع 1 موی علطها نع صصت ۵۹ کصحدم 50 تقع5 ۵۳ 0۳0۹۵۵
۵4 وصنو عم ,عوعصنطا0) وصه حاکناود۳ عع 6 کر هم همم عتاصعصع5 عطا ۵عحقعصصیمی
0 عط) صز حملنصند وانند؟ عجه کصوصمصک-2ع2 که کعنومکمم عاصعفصع5 فص «منتهطط نمدمنیملزی
4 0۳۹۵۵ 56۳۳۵06 ۵۳ امععدم عطا ۵۳ عصاخصمی کعنوجدد ۶و +عطاصه0 چ معله عجه 156۳6
07 5626 فعتقصصم (2016 ,2012) صدهکقق/2-نصزه5 130 بصع حز که معنسی 066۵ 8۵۷6
وح"طنین معناب /[۸۵۲/۱//۱-۵-1071۵[1/** 630768100 عط ۳00060 فص صعند2 فص طکنای۳ 06/۵۵
40 ۵10 عنطا ۵۵عط جمزعنگدم 0۳۵۷6۵۲ ۵ ۳000 عتاصقص5"" عط 1۵۶ اصعلد وه عاهسم 00۳0
که 625۳۴ 0۳0۹-03۷6 مه 0000660 (2013) نطهه0 فصه منصعلعه 7 مصقنفمصط۸ .ک0ع0300
,7710556-3325 مقنصصعطاقق11 .موم نا صعصع5 و عع0ع 1 مصل تمصع[ ۳۳۲۰ دععععه ۵ 00ط1ع
واألا۲5 ,0۳۵۵ و۳1۳ بعکا60 که کامعلد دوه ع 0 ۵۶ وم مه عتاصعصعک عط موی (ر2013) خعع0 ۳ فصه
56-۳20 عطا کوصتعصصی مطه مه کعنفندی جمتاق سوه ۵۵ ۵۵۳ ]۹ ۹۳۵ ۲۵۳۹۵۵۳۶۵ ,0۳6016
40 مهنک2 طلنم عدملند ۷۵۳۵ طلعنطت صعزده2 فصه داعناعدط ۵ععط 362۳-50055 ۵۲ 0۳0500
6021605 86۳5120 معط وصه طاعتاعم۳ حصذ دوع مد که عصنوصت کعلوزیه ,ر2006) ت21
5۰ 56206 گنل تمد عطا که کعههاع 12 خامط هنز علطمععمقط عاصن امد للتمصصممه عجه
4077 56۵6 "و۷60 طاعناوم۲ عطا ۶و وصنطد عطا معصتصعجه (2014) ماومهکد7 فصه ووممک 1/20
عل ق۵۵2۵ 12۵8 ۵۵ مععککه کاز مصه طلعد مت موصه عسنصوع1 هل عطا طاهنوتطا
6 0ع21ع08ع انز (2015) صهحمعمقه۸ فصه ماممنط اتعتصم 8۳۲ صعزفه2 چ هنز کع 200۳00۳۵16
6 ۵۶ ۵۵6 ,110۷6۷63 ۰۳۳۵۵۵۵۰ ۷۷۳۵ عطا ۶و وومدمم عاصعصهد عطا ۵۷۵۳ عتصمع ۵۶ 111606
1 0۳0۶۵۵ 56206 6 و ع0ه ره 006ن ام عم نادع صز چانفنا هم ع۷هط منود 0عدمناصع که
حذ 31075 که عطا 67 کاصعله شوه عاق موم حصصه عطا وصناعلع5 0۳ عمط ۷۵1۵ ۷۵۳۵۹5
واه عطا خصعصع امه فص معع عطا 86 ما کامصکعااد فد خمعععم عطا ب06ل 1۳
ع هصا5۵16 0۳ ع08ع1 م0 5۳۲ ۶و عمط عطا هصنادعناکه ۷ص بط 0مع م0 عتصفعصعی که کعنوند
6 کطدمناکع00 ۳:20 1011008 عطا مهد عنطا 10 همه یز کاصعله شوه عاه م0 00ه
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
3۵۷6 6ع1608مط وومعمعم عتاصقصه5 اععمصنو +ماماعصه صعتنصتا عطا فعمل ماه خقط 1.10
7 ز کاصعله اوه هو م5216 مهم مدمه عطا 0 از
01 از کاصه[2ناوه 6 هم مه هدما ععصهاکصز (ع16 معناممم عاصهصننجدم عطا کع0 2.0
۵ ۳۹6۲ 113 کاصعله شوه عاه مدمه عصندممل ععصع حالص حون ۶و کواع "عاصهصنناخهم عطا 3.13006
7 0678730216 ۲منطع5 ص۳6 عحامصز ی عنطا صز عصناهمنناحدم کاعزطاد 156
۵ که اعناع۳۸ وسنط122 فصه دعنونک «دمنهاعص1۳ عصنممزفص کاصعلندد 3۸ ۳۵۲ که [[۳۵ که کععصند
0 1206و ۵1 کاصعلندید آله 6۳6 ک[ع 10 3۸ فصد 5۸ 0۳ هنز عاصهصنتخدم عط1 ععقعصه.آ ۳۵۳۵۵۵
۷۵۲۵ ۳6۵۲ 200 بعهه ۵1 7625 22-35 200 0ععد 20 کاصهصنناخدم عط1 مصقط0 ۵۶ باز نت
عنطا صز 165 طاهسه۷ 0062107 که 0ع0زعدم 201 ۵۲۵ +ع0صعع فصه عهه ,عمط ,کع[۵ 19 فصه کع1۳۵[6
۹6 ۵ دز و166 عنص عفد منکن طلازم عاصهصنتادم کصندومطل 1۵۶ جمکق۲ 1656
6 ط کاصعله اوه عاقم مه کصنعممطل ۵۳ ععص 6 اکصذ هه ع۷قط صف وومعنتامرم جنعطا معط
6 ۷۹8216 1۵ کز 5۳07 هم 16108 ۵ ماصز کاصعلی 3۸ عصناوننله 1۵۶ مه ۵ ,علزدعط
6 0۷ کاصعله اوه ۳2۹۲6 م2ه هنکمم جه عع و ع تاکز جع عمط صف تون که کواعنا صقن مزعطا
-62 ۵۲ 067 مق کهصتوحاعصن خ۸ص؟ ععزمحل-0اصت نحص عطا عصنتهط اعع صمناهاعصده صعان6ک ۸
ب1ع۳ ماصز صعنو۳ع2 ۳۵۵ جمناهاعصدن عط] ک00۳6ه ما ۵عمصعنععل و5۳ خصعجماکنه طلانم کحنقم د0 5
5 طلع62 26 لهصه ۵ عط) هصتاک و30 ,610 عطا هنز کاعصه عطا ۵ صعننع ۳۵۹5 ۵۲ ۵ععتساعصی 156
5 19۲ عط) ماقطا «عاک۸ وانونند مساعصی فصه نامهیم لمهمع 06۳ کاز کم عزققط عط ۵۵ 1160
۵ 500060۲6 21۸ 25 که صامع 521600 ۵ ما تفه عق۶ ادا عطا ,0ص کنطا 10 .0110160
065 116 ۵ 061060 5۲ املزم عط1 مصعطا که که نت م۸ عنصعاعا خه کعنونمک مناج [کهه 1۳
32960 ,1106۷6۲ ۷۵۲۵۵۰ ۷66 +عطاه عطا فصه صمتعلعصو عناوم ماصز معزع2 هصزدک 300 1۵۳ عده
و۳6۳۹ ماصز حکناوع 0006560 اقطا عصعاز عطا مادعا املزم عطا 0ص #عصنقاطاه الوم عطا
6 1۵ 8۷60 ۷۷۵۶5 1651 0ع1ع کم 1656 ادعا عطا ۵ تمصع کح هه عاه مه ۵م ۸676
067600۵1 کاز ۵1 عزعهط عطا ۵۳ صعاز کاععا حلععع ع2حلععه ما صعطغ هصنکهوم مولع عطا هنز عاوصه
-1۳66[7 1۳8681 عطا دز طعنطت (06۸ع6) داعناومطظ ما۸ اه ص00 که کم 166
8 طاوناع۳2 صهععصم۸ ۶و فناصتی مععصقلهط هه عوحها چلده عطا هه مطعناومت ۶و عناهی عاطعلند 27
0 کول از 40ص ,طعناع۳ ۶و کحاوی 0عکا 1061 اعمص عطا واطه دمم کز 606۸ فاصم عطا که صععمحل
0) ۵۶۷۲ ۵۶ ۵۳۵۶ صمنللنص 520 صقطا ع۳مص کصتقاصی کحاص۳م 156 بطاکنایم۳ ۶و ۵۳0۳۵ +عطاه ۵۵۵۷ 1۵
0001۵7 مصمناعن؟ مصع50016 هصمصه 0علزنل چللفوه عز از وصه (1990-2015 موعبز طعقع ۵۳۵۵ زانط
7 علطهانده از ععلهس نازدانددعه هه عمند کاآ معاع) عنصعلهه هه ,6۷۹0206۲5 ,138221065
6 ماصز اوعد 00مع کعتنع صعااه طلعنط رععای10[م)) ۷۵۳۵۶ وصنفصحامسک 1۵۳ حلجع5 خصعنصع دم
۰ 56۳۵6 کاز که [۷7۵1 که ۷۵۳۵ 2 که عکت 0صه ص16
0 دلع نا 0عشاوه ۵۳۵ اکعا 000معاصز عطا ۶۵۶ وی عنطا صز ۵۵۵ ۷۵۳۵۶ موجه 1۳5۵
۵۳۹ 60056/371 ,عاصسقته مت کص 362-۹002 ۵۴ کشقم عصمگ بکاه۷۷ صقن
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
0 ۳۵۲6 ]۵ ,716 ,1 561) ۷۷۵۳۵5 عاهصند ۵۶ 6۶ ۵ ه که [[۳۵ که (ع 0086006/00
1عنل ط 0مصنصعاع0 66۵ ۵۵ ۷۳۵۶ معط اه رلعشعط 07 عدع6 معتناندوص) هط 6 52 1۳5۵
:(2001) نا[ع00مظ-نصنصع10 :(ر1995) کطاطنن5 :(1993) م1 :(1991) جنعلعصنک که طلعجه 1696276۳5
6 13676 ,۷۷۵۲۵5 60060 2006 ما منوج 15.ر2006) معنک2 مه ص30 :ر2004) صماعصناد 2
41 ۷۷۵۳۵۶ ۵۳861 2۳028 ۵۳۲۵۶ عآهمنزد که ع هت ه که [[۵ که کص دوع که کنقم عمط عصمک
1۵۳ 10110128 ع۳] ,600 عنطا 1۵ .و5 0۳69601 عطا صز ۵عصنصصعاعل هه 0عامع از 606 و5۳ جنعط
:کتاستا652 13 0207۵ 156 ص ی 1001460 6۳۵ ۷۵۳5 هدمع کم کنعم عصمک وصعاک اک ۵ط 1.10
۳6۳۹1۵ وه داعناع۳ عصد5 عطا 06۵0 اکتص ۷۵۳۵۹ مت 1001660 156 کمک ۵۶ م00 ۸2 م۸
6 ع۳ ۲ عتقطاه جنعم کص 62-505 لقع ۶ ۷۵۳۵۶ عطا خقطا عسه عملهه ما رصعاک اعد عطا 2.10
صتا 1001660 ۷۷۵۲۵ کعصتصهع صعزد۳ع۳ فصه عناوم جنعط ۵۲۳ رعصتصعص آهدمناهامصعل0
5۰ مصنلده صهز26۳ ما حاعناوم۳ فص مطعنلو و0060 ۵۶ فصن 1
:۲۵۵۲ ۵9 1۵۵۷/۹۵۶۵ :۲۵۵۹1۵۵ :۵ [00۵۲۳۳۵/۲۵9) ۷۳۵۹۶ عطا عصندوم جعاغ3.۸
عطا ,600 کنطا 10 عصنصاع۵ ما ۷6۳6 کمنتقطع 5۳ معط ,(ع10 58 :۵6107160 66 1/6
560 ۷۵۳۵ ۲36۳ حانم کعای منزیم واصنفص خقطا ۶۵۳۵۹۶ عط) ۵۶ نله 0۶ یاهع مکنکناند00
6 ,۷۵۲۵ 1۵7861 ( له 1۵۶ 0060۸ دز دامن ععاعملامی 00ص عصه عممصن۸ 006۸ عطا دز
1 عط] رز 7063160 ۷۵۳۵ حلعنط ۶ ۵۳۵۵ ۲6 ,110766 بصن ۵عملزم ۵۳۵ کعصه 6۳و1۳ اکمط 1۵07
65 17۳16۳6۲ ۳/۵63 ۵۳ (رصتامط ۵ که ۲عککز 220 ۷6۲6 ج کق عتاذعز بع.ع) (لععع 50 او کاخدم اصععققنل از از
6 ۷۷6۲6 136۲6 بع 53 عطا ملعم 606 رفعتصهد/ اعد بهبع) لام ۵۳ مقلناهمند که
0 لفط اکن[ ۲6۵ صز رصنع عکناو 31۳1/۳0۵0 .ع.ع) کصمل فعلصدصحه حنعط هه کصمناهن 200۳
-ظ۷۷ ۵۳ ۷۵۲۵ پمقزاند۸ مه (1996 .ع.ع) کعاعل که اعد عععی اصهع1عج نز ,0و۸ ۳۵1 که 536 عط]
0-85 8ع6اف10[م 20 ۵۵ ۶005 1 عطق اعنا عطا وم معنهه 6۳6 (تومط بعبع) متفه
6 0068 6826 مغ نموه عنه کعاهملام عبتنعوم عط1 606۸ حز عصنهع< فصه خمعصصمع طکذبم
10 [هن0ع0و م00 حخزم 0۳68610 عنه ععای ملای اعد هه 0010 ۵06
"12016 1۰ 100 20 011060165 0-0۲0۳۲۲19 ۷۷1۲ 90۷۵۲۲۱۵۲۱۲ 071۵ ۳۴9116 17 00)
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
۵ 006 عطا ۶و مناهمل[مه عطا ده عصزع160 وصه 5۳ ۶و منم کزدعماه (1995) "عطامانسگ 4.۳110
۵ ععز 0 -10[ لح هصنتهط اکعا جمناهاعهدن حصعان-56 ه ,۵۳۵۹ اعوجها ۵طا عصناعلهد ما۸
ونم 13056 01060 6۶1 156 بطعناع۳2 ماصز صعز۳ع۳ ۳۵ «مناهاعصده عطا ککع00۳ه ما ۵عصعزدع0 ۵5
۳ نحل معطا] 30۳ .و5۳ ماگنه خبط کدمناهامصعل عصع5 عطا عمط طعنط کصحط 0 رک- 16
1 ( 07 ( ۰ ۲۲۵۴ (۵ :5۳ و۵۷۱۳ ۷۵۲۳۵۶
۰ 0171101 1617 7٩ 00۹۵ ۵7۵2۹ 060161102 مس 1۵46 نومه جما هک 128
بن لتان نابو ۰" مطلق یک خانواده بهخاطر عقاید سیاسیشان است .
۵۵۰ کز از عطا صز عونمم دعب تاههااه عطا ۶و عده معامصعه 3006 عط ۵ ص566 کل از م۸
6 1 2116۳۵6 هه طلعناگ بعهنککهبع ۶و ععگکه عطا عمنصنصنصه ما عفد کوت۶ عتمصعانه کنط1
0 عطا از کاجع یه عطا زرط ملع ۵۳۵ انعط ماعاعتاعصم ۵۳۵ عصعاز عطا اند ععده وال۳۵
۵۳ 0ص نامهیم نم م06۳2 کاز ۶ه عزعهط عطا ۵۳ صعاز لقع عم لههه ۵ 0ع1 ۳0065 ۵۳۵ 156
640 هذ 0۳6221260 ۳۵۳۵ مس دم رد-6 0۳ عم معا عصعاز عطا مادعا ۵طا 13
۵ ۶ ۵۳۶۳۲۲۵۵ عطا واه اعتصنصلت حاو ام معحعطاقع قاعل عطا عحطا ,2 ما ۸ 1۳۵۳۵ 16-6۳0۵
8 ع0ا هل ۹00۷۵ که (727 ۵ ۸ 0۵ مصناصتع صعاز وه 20۳ فعلطها عامهمع5 صز 0عممصصنی
"13016 2. ۳0۷۲۷۵, ۲۵۶۵۲ ۵ ۲۳3۵ 007۲610/15 1 11215 9700 ۸
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
[2 016001200 جره 02860 عاصعلهندوه ععمل کاصهصننادم عطا خصعاجه هط ما 5005 2 13016
۳ 0050۲ ,ازع بعل) عکطع5 عخاصعصع5 عط) عصعلفنعصی احامطز ۵۳۵۹5 موجه که کعصنصه 1۳
عناوم عط] خصعامره هط ما اه 0ص ما ماحل عطا عاصععجم معله 1۲ .دعایمولزم معط که (وانند اه
6 ۳656 ع[۳] ,5ع0ز63ظ .کاصعله دوه هصنعممل علنطم کعنیملزی ۷۵۲۵۶۲ اعوجها عطا فععفنعصی
اعاصدمنناحدم ۵ط ۵ ۲:06 ط از 5.۳ ما هصنهاه+ ععزمط ۷۵۳۵ خصعماکنل عطا عصنصعاعل ما حاقل
۰ معا ۶و کاصعصمصصی عطا کع 200 ما معتقل ۵ 6۳6 کعصنفوص لمعصعع عطا ,1۳56۵
۳ ۶و [ع0م (1995) "500009 که [۷/۵1 که 57 ۶و دزوعطاممچط (0996) کسنقاعصنک جه 60قط ,1۳6۳۲610۳6
5 ۷۷۵۲09 1۵7861 ۵۵ هاق0 نکصناهتع ععتطا ماصز معاعلها که کعصنفص لمعصعع مصمنایگندعدلن
۰ ل2اتاع2 ۵۲۵ ۵۲۵۶ 1ععجها ۵۵ 2اق3 ,و52 ع نامع حلکز ۵۳۵5 مها ۵۵ 12۵ :و52 ع۷ازد00
۵ 5۳0 ۵1 16105 هه ولمم عاصهصنناهم عصصفغنعصی فعاعلدده معله ۳۵۲۵ قاعل طلعناد رمکل۸
1 ع0[6 ,۷۷ ۳6 0۳ کاصهصننخدم عطا و ععصعصدوصم لل 0۵۳2 عطا مافقل ۸ .کععصقحصصو عم نعطا عحقعصصیمی
6۳ که ۷۷۵11 که پومعنمتامم عنعطا عصعفزعصی بط عمط ععده فص نممصعع جز ععده معتقل 120 ۷۵5
+ ع۳] ۵1 کصنه ۲۵ ععنطه ما ععصعل زب اصعنتکنه 0۳006 ما و5 ۶و 110105
(1996) نانک ره 60ق2ط 260 نهد ۷6۲۵ همقل 0عم همع عطا مقاقل عطا هصنگندعدل معال۸
6 30096 16 .00اه کل 5۳ ۶و موم (0995) "دننک که ۷۵1۱ که 5۳ ۵1 کزوع 500
۷۵۳۵ 12۳861 حلعقه 7ع0زقط0 5۲ کاصدمنناتوم عطا مادعا ۵طا صز ۵۳۵۶ موجه عطا 1۵۳ عاصعلدنداوه
6238 هدنام مصعل کاذ اعاز عصعانعصی صقط +عطج مععصعاصع5 عطا صز کعنی ملزم کاز ۲۵ 761300
3 0110216 (عع200 ۰ع.0) ۵۳۵۹ اعوتها عطا عتعطم کصعاز اعما ععمط) ۶و ععی حذ وواعصناجمی۸
۵ 0۳۵6۴ هرز 585 ع انوم 3 عاصعله ناوه عط ععممحل ما فعمعمنه عمع ههام0 ,۷۷۵۳۵۹ عاژد00
61 ع ا (لعنط ۶ صز عصعاز ا۵عا عطا تم ععی 1۵ مععطصعاصع5 0[6ط معا اه ععصعد عننووم عطا جعتصم
کاصع[2ندوه عط) ععممطل ۵ ۵ععمنه ۵۲۵ عاصمصنتاحعم ۷۵۳۵۵ عجناهععد طکزم عاعمل[[م ۷۵۳۵5
6 ,۷۵۳۵۶ 00۵1 حلازم عاه0ل[م ۷0۳05 اعوتها عطا 0۳۵ کعصعان ادعا عطا کم ععف صا .5 1682006
عا ۵۵۷۵۲ ۵ 0۳06۳ دز و5۳ [۵ع 0627 خقطا عامعله ضوع عطا ععمما ما معمعصه ع ۳ کاصهمننانه0
ع 4 13 21601 وه +عطامصه ععمحل توعطا کذ معا هب 0 بععصعاصع5 عامطای عطا و ععصع5 [10۵
۵ مه عصتصهع نمدمنهامصعل ده 0ع25ط اعناز خصعلد شوه عطا ععمطل وعطا اقطا 0عهعممصعل عنط ,52
4 عم ععزمل ۳ز6ط۲ ,77606 .عای مل[م از و ععصعک نا صمحصع5 عطا عصعغنعصی اامطاز ۵۳۵ 10۳861
6 ۵ ع۳۶ع5 0000516 صق عمط ععزمط معط 0معاعصذ پاک عطا که ععصعی عتصفصع5 عطا عصم
۵ 0۳106۲5 اقطا 26 له فحنطا عطا ععمل عاصصنناحهم عطا کز معععف لاله صز ,وال۳۵
ع06] ۵۶ ع28د6۶ خطهن عط) #ع۷صی ما معلند وعطا مکععزمل عاق م2000 که کاصعلد ی نحوه 0۳6601۵0
4 لام ععزمطل ه ناد 13۵۳610۳6 فصه مکصعاز الم ح جع هه ۳۵۵۵ عط۲ ۳۵۹5 66اه عنطا ععدهع0
مغ 0ص 10۷61 عناوم جنزعطا مه دوع۵[1 مدع مکاصدصنناسدم عمط عط) او عع ص06 1۳۵
0۳۵۶6۲۵0 کز ۷۵۳۵۶ ع06ز05م ۲3 عناق ملام ۳۵5 )موجه عطا ع۳عط ۶ عصعاز عطا هز و5 ۵۶ 116105
6 627-57702005 01 تنم 6۷۵۳ ۵ 1360+ کصعاز عطا مادعا 6۵ صز ,610۲6 0عدمخاصعص کش .3 ع[طج 1
,6 :از سامگ 060عطز ماع 67 هه ,2 ما ۸ ۶۲۵۵ منامع-صعاز ۵عا همه ه ص ۵ععنصعع 0۳
16-8۵0 ۳6 ۵1 صعاز اوستا ۵ط۲ ما ملع ععلطها 11108 عطا صز ۸3 ,عامصهعجه 1۵۳
۷۵۲۶6 107961 1۳۵ ۷۳۵۲۵ 11۵۹ ۵ 1 007600۹8 عآماس. بط عم 0۵1۹ .3 6اه 1
10121" 04 2 ۳4 12 34 373 ۸4 ۸1 /5 11
491 18 24 22 17 19 20 18 17 16
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
49.7 22 16 18 23 21 20 22 23 ۳316
16 6 4090 4596 م57 م5290 53096 _ م5596 5796
6 ع۳ ۲ زرط (49.196) کاصعلد وه عاه 00ص هنکمم 0۶ امعم عطا اقط کممطی 3 عاطج 1
۷ (49.796) کاصعلد اوه 00۳۵16 ۳ممقصذ هدومن ۵۲ خصع عم عطا ۵ ععمل 7و۷ که کاصه م02۳0
7 ع6 لا 20ه کععزمحل عاهم مه هط کاصصنناخوم عامطام عط ۵۶ کلعط ,۵۳۵۹ +عطاه 12 کععی حلعباه رز
عاطع500 3۸ مه 5۸ ۶و ععصعصصوعم عطا ععصصی 1۵ مععزمل عاهم ۳ ممعصذ عفهص کلهط
200700۵6 ۵طا رکصعاز 696 صز ولد که 26106 معط طان وصملد 16615 بوومعنناممم خصعهاقنه
:6 1۵1108 عطا صز ۵عاقهلبطها کز سعطا برط عمط اصعلد ندوه
1[ 06125 ۵1۲ 0۵ ]0۲0 00۲01001۹ ]۵ 1۵۲۹ 1 630166 600۳۵161 0۲1۵6 ۸۲ .4 13016
5 05116 1۸۳3 ۵110601۵ ۵۲۵5 10۳961 13۵ ۷۷۳۵۲۵ 1168 1۳6 13 5۳00
(م6096) 6 (80960) 8 (7096) 14 .۰ (4096) 8 024
8 0۳۳ (42.0796) کادع0ی ۵5۸ ۶و عع ق0610 للد 0 عطا 4 16 هنز 5۳0۵ ک۸
05 "عاصه مادم ود انعم .(6.2796ک) کاصعلوی 31۸ معط +ععل ۶ کم کاصعله شوه عام 00۳02
200700۳۵6 کصلدهمطل جز ص006 1۳۳ کم ععصقصص وم عطا مرکاصعمنه ۸ عصمصه نی ۶و
.(66026) 5000605 15 صقط) +ععله ۸ ک۳۵ (م43.979) عاصعله نوم
6 ۳۵۷ کاصهمنناندم عطا ,5 ع206عع 0 /ع وم طلکزم کص دم 02-۲ کم عععی 1
5 0056 166 ۷0۳۵5۰ ع نیع از عنعملام ۵۳۵5 موجه عطا عحعطای عصعاز عطا صز کاصعلهندوع
6 و5000 ۵۶ 16108 نعطا فصه [ع عونمم فعطا که داعم مقاصهصنناجدم عمط عطا بط
اقاصهمنتاحدم مه عصطعاز جز ععزمطل اصعلد نوم عاقهممحمصصه ,علنطتصهع2 ب5 12016 هز 070000
5 عاژو0م 200 2682076 62086 کتقم دمص کهع زر عط ص حون که کو1ع حعطا هه 0۳06
3۵۵۲1۱96 00175 13607-۹1۵11 136 111 0062001165 ۵,6 بط 056 ۳۳۵/۵۹ م5 6اطا13
101 3 1 ۳3 ۳1 2 371 ۸3 ۸2 1157
:55 22 27 25 34 17 35 23 9 16
۳3156 31 17 5 23 6 15 13 18 33:
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
)7790( ۰ )4290( )1290( )5790( 0590 )3790 3290 45960 6
5ع6ل ع00۳00۳۵1ه هط عاصهمنناوم عامطم عطا او علسنطا-0 +عمصله خقطا هرهامعنه 5 116
06125 ۳۵1۲ 0۲۵0-003۵ 0۲61001۹ ]۵ ۵۲۹ 13 630166 600۵106 ۸00۲۵۲1۵۵ 6۰ 13016
5 0511۷6 ۵۳۵ ۵901۷6 60۲19 0175 1160۲-۹1۵11 136 13 500
۸ ۲۳۵۲ ۵۵66۲ ۷۷۵8 (48.196) کاصعوی 2۸ ۶و ععصمص دمم الندع 0۷ عطا اقطا کل ۳۵۷ 6 13016
6 173016 ,کاصع0ن۳ 3۸ دمص وی که ک0لع2 "عاصهمننادم عطا حدم .(م62.789۵) ص506
اقاصه00اح2م ۵ ۵ ۶060 طذم 5۳ ما عصنهاه ععزمط خصعلد شوه عامع نم مه ۵۳ قاعل 070065
۲۳۵۲ 06710۳۵۲۵ 6۵۲ هط (69.996) کاصعلد 15 ,6 علطه1 ۵۵ 0عفقظ8 رو ۵۶ 110105
6 ۲۲و۳۵ کاصهصنناحدم عطا ,دک ع 0021/0620 طک کص 32-0 ۵۶ کععف 130
"عاصهمنناتهم ع1مطت۶ عط۲ که کالنوم 156 .5۲ [و 2600 هه عتمهعد هس ام عصع هنز کاصعلد نوم
06 186۳ که ۷۵ که ,و5۳0 ۵۶ 261065 ۵۶ تعنامم نعط که کوعل0 نع ,0610۵6
ع6[طاه1 حز 50۵ له عجه کععق خلعباک ز 37و50 ۶و 26105 وصه ووصعننامم که فص هنز ععزمطل +صعلد اوه
06 ۵, 6۹۳۷۵ 600۲۵۲1۵۲6 05 ]۷۷۵ 05 ,00760005 ع ما ۳۵۵ بط 0ع 05 0۵,1۹5 .7 6ااه1
65 136 ۷۷۳3۵۲۵ 116۵ 136 1 ۹۵۵ ۲٩ 06145 ۳3۵۲ ۵ 0۵06 ۲0۲0۹5 ۵۲۳۹ 1۱
(6096) 6 (80960) 8 (70960) 14 (6096) 12 (3596) 14 (6596) 26 21
(5096) 5 (80960) 8 (6596) 13 (4596) ٩9 (4596) 18 (5596) 22 2
(30960) 3 (5096) 5 (4096) 8 (40960) 8 (6096) 24 (4096) 16 1322
(6096) 6 (90960) 9 (75960) 15 (65960) 13 _ (3096) 12 (7096) 28 133
(5096) 5 (10096) 10 (75960) 15 (6596) 13 (3096) 12 (62960) 25 ۳2
(3096) 3 (10096) 10 (6596) 13 (1096) 2 (6296) 25 (3796) 15 ۳4
172 26 )6590( 14 )3590( 9)4590( 17 )8590( 9 )9096( 0
3و ۰ 2018 506۲ ,22 19906 ,6 ۷۵16 - 60 6ب ما16 ععمع 1 خع۳۵۳۵۵ که فسات م۵0 1310
13 21 )5290( 19 )4790( 9 )4590( 12 )6090( 7 )7090( 5 )5090(
12 27 )6790( 13 )3290( 10 )5090( 17 )8590( 8 )8096( 9 )900
13 25 )6290( 14 )3590( 11 )5590( 14 )7090( 7)7090( 7700
71 13 )3290( 27 )6790( 63090 7 3590 4 )4090( 3 )0
74 11 )2790( 297290 52590 20 4 )4090( 2 )200
2 17 )4290( 23 )5790( 84090 2-0 7 )7090( 2 )200(
4 18 )4590( 22 )5290( 63090 12 )6090( 7 )70960( 5 )500(
12 26 )6590( 14 )3590( 11 )55960( 15 )7590( 8 )8090( 70
14 20 )5090( 20 )5090( 8 )409۵( ۰12 )6090( 5 )50960( 7 )700(
11 23 )5790( 17 )4290( 10 )5090( 13 )6590( 77090-600
114 26 )6590( 14 )3590( 12 )6090( 14 )7090( 9 )9096( 5 )50
1 23 )5790( 17 )4290( 13 )6590( 10 )5090( 8 )8096( 20
3 25 )6200( 15 )3790( 9 )4590( 16 )8090( 9 )9096( 7700
1۵ 076 ۵۳ ۳۵۷۵۵1 و50 عناهع 06 / اه از ۵۳۹ ۵۳861 02 عاقل ,7 12016 صز دمحا م۸
7 13016 ,وعل۸ .کععزمحل عاه مه فقط (43.390 .۷ م52.196) عاصهصنفناجهم علمطام عطا کم کلقط عطا
(60.7596) کاصع 000 2۸ ۶٩ ععصق م00 نلد 00 عطا نونمم عاصهصنناحعم عص حدم ,5 ت50
۸ 230۳8 و50 ۶ 16105 عاصهصنناحدم عصناممعع5 .(م42.896) کاصعفی ۸طظ حقطا 06۲ ۷6۲6
1۳۳ صقطا کاآنادع۲ 066۲ لعنصت معصنق۵۳ (72.196) کاصعلند 15 مدا کلهع7۷ 7 1206 ,کا ص506
5 5اطع21 ناو عکومحل وق کاصمنتحعم عط ,ک۲طک اعد حلخزم کص ددع0 ۵۲ کععی 13
6[ عطا بط نوم صععمحل 16 ۶۵۳۵۶۰ دنهد حلخم عامماام کلم موجه عطا ععطانی عصعاز عطا
200700۳۵6 دزعطا که ۷/611 که ود ۵۲ 10ع ۵۶ نموم نعطا که کوعل201ع۳ ,کاصهمننانه0
دز 0۳01060 نله عجه کعقق جلعنی یز اند که ک10عتا موصه تعنامم که عصصعا صز ععزمل خصعلدناوه
6 ,2۳۳۷۵ 60۲۵۲1۵۲6 65 [[۷۵ 95 ,0۲6-00115 ۳۵,۵ 1۳۵ بط 0ع ۳05 ۳0۵/۵۸۹۵ .8 13016
۵65 136 ۷۷۳3۵۲۵ 1168 13۵ 1 ۹۵۵ ]٩ 6145 1۳3۵۲ ۵ 0۵06۵ "۲0۲۵۹5 1۵۲۳۹۵ 1۱
(9096) 9 (10096) 10 (9596) 19 (6096) 12 (2296) 9 (7796) 31 3
(6096) 6 (9096) 9۹ (7596) 15 (65960) 13 (3096) 12 (7096) 28 24
(6096) 6 (7096) 7 (6596) 13 (55960) 11 (4096) 16 (6096) 24 131
(6096) 6 (7096) 7 (6596) 13 (3596) 7 (5096) 20 (5096) 20 1324
(8096) 8 (10096) 10 (9096) 18 (8096) 16 (1596) 6 (8596) 34 ۳1
(4096) 4 (9096) ۹ (6596) 13 (4996) 8 (4706) 19 (52096) 21 ۳3
(6096) 6 (10096) 10 (8096) 16 (4596) ٩ (3706) 15 (62096) 25 11
174 19 )47960( 21)5290( 8)4090( 11 )5590( 9 )9090( 2 )2090(
4 ۰ 2018 506۲ ,22 19906 ,6 ۵16 - 63 6ب ما16 ععمع م1 جع۳۵۳۵۵ که فسات م۵0 1310
(4096) 4 (4096) 4 (40960) 8 (م3096) 6 (6596) 26 (3596) 14 11
(5096) 5 (40960) 4 (45960) 9 (4096) 8 (5790) 23 (42090) 17 14
(3096) 3 (م6096) 6 (4596) 9 (3596) 7 (6096) 24 (40096) 16 12
(4096) 4 (80960) 8 (6096) 12 (3596) 7 (52960) 21 (47060) 19 13
(7096) 7 (10096) 10 (8596) 17 (90960) 18 (12960) 5 (8796) 35 ۱۹1
(5096) 5 (60960) 6 (5596) 11 (3096) 6 (57960) 23 (42060) 17 ۱
(5096) 5 (3096) 3 (40960) 8 (65960) 13 (4700) 19 (52960) 21 11
(3096) 3 (40960) 4 (35960) 7 (م4096) 8 (62960) 25 (37096) 15 13
(5096) 5 (80960) 8 (6596) 13 (65960) 13 (3596) 14 (6596) 26 112
(7096) 7 (90960) 9 (8096) 16 (55960) 11 (32060) 13 (6790) 27 13(
(7096) 7 (10096) 10 (85960) 17 (7090) 14 (22960) 9 (7796) 31 12
(3096) 3 (10096) 10 (6596) 13 (60960) 12 (37060) 15 (6296) 25 114
40 (37.996 .۷5 55.796) کاصهصنتوم عامطام عطا ۵۶ کلوخنط-۵ اعمصله اقطا کل 8 13016
۸ 200 5۸ ۰۶ 0610۳۵۴ عطا عتعصهی 1۵ بکعکف عم خاصعص عطا هز عععنمطل عاع م0 0ه
(49.196) کاصع0ن0د ۸ظ کععی طلعنای صز خقطا ماه کغلنقع عطا رریصعنامدم حنعطا هصنل مه کاصهمنناحه0
,5۳0 0۶ 16105 "عاصهمنفناحهم وصعفنعدم) .(62.0196) عاصعفی 21۸ صقعطا ععصعصدتصم +ععلد ۶ هط
.(426) 500605 1۳۳۰ صقطا کاآنادع3 066۶ لعصت معصنهااه (رم70.796) کاصعلونی 15
41 ۷۷01 16 0 کاصه لاس7 عط) اه ع دح سا 2 (ند 0
6[ عطا 02 کاصهصنناحدم عطا که عع دق 0610۳ [۵۳21 0۷ عطا رکااندعت لهصز عطا عم حمصصک 16
8 ع06] هز 0۳696160 کز رفن ۵۶ 0108 عنعطا که ۷۷۵1 که عناوم جزعطا وصعلنعطی مادعا
17 66 ]۷۳۵1 95 0 ع0۲۵]10 13۵1۲ ۲۵۲۵۲۵۲۹۰۲۵90۲۹9 ۵ ]٩ 0۲۵۳۵۵ ]۲60۲ ]0۵۲۵ 9۰ 13016
85 و0016 عاقم و۸00 کععزمطح 6 56 هذ ۸08۷6۲5 لها10
0605 15 ۹۳06015 1۳۳ کاصع0 ند ۰3۸۵ عاصعلند هط ۳31 16
6۳ و ۳82701695 ,قاصهمننادم عطا که ععصح و06 [ل2 0۵ ده عاعل ,9 12016 هزمح م۸
6 عطا ۲و لفط عطا صقطا عم کنط ج اقطا ۳۵۷۵160 وی که 26108 عنعطا که ۳۵۲۱ که توطعن۳0۵م
8 ع6لنط ۶ 5ع1ق 0110 ۵۳۵۶۲ نموه عطا ۵۶ دععصعی عناصعصع5 عطا ۵عحمغزعصی (396ک) کاصهمن 02۳
6 ۳۵06 کاصعود 53۸ ۵1 45.446 ,[ع12۷ وصعنتممم عاصصنتاخم عصعل حدم +کاصعله نموه
6 ]۱۷۵۲۵ ع۳) هط عم توص کنط1 کاصعو نی 3۸ 1۵۶ 60.39۵ کم عسعنا عنطا علنطتم مععزمال
6 ۷ ععزمل صعله شوه عامم مه مواافهنط +کاصعوجی 31۸ صقعطا +ععله ۳ ک۵ ۶ کاصعوی 5۸ ۶و
4 47.396 ۳۵۲ ۲۵۷۵۵10۵0 کاآناه۳ 1۳6 ,حون ۶و 0105 معط عصنلوتمه مادعا ع[مطم عطا هز کاصهم00 02۳
کنط1 .5000605 15 1۵۳ 69.696 ک۷۵ عسوا عنطا علنطانم عععزمط عاهنم و 0صه عهص کاصع00طد ,]1۳۳
۰ 15 صقطا +ععله ۳ حاعحص ۵5 کاصع0 5 1۳۳۲۰ ۶و عع ص00 آند 0 عطا اقطا ۵0 عاه نز
"ومع ند ۳22512107 صقن1۳9 و امعنه عطا عاده نایز ۵ ۳۵۳۵ فد عنطا که کعناعزاه 16۵
6 .ط1200ک022 صز کاصعلد وه ۶و مدمناعاعد عامفم و حمصه عطا ۵۳۵ عع0ع1 ما معمی عتاصقصع5
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
1 ۹۵1۵000 00۵16 00۳ه عطا ۵۵ فد که ک0لعط فصه [ع۷ع1 منوشمه نم مدز 0۳02616
6 1۵۳ کزوولهصهه هاعل ۶و عالاه 15۵ ۵ که 006202160 ۷۵85 57۳ ما 06 ط از عاصعلد ناوه
5اطع[2 اوه ۳۵۲6م ره وصنزکومحل و اصع عم عطا اعدا 0ع[: ۵۷ و5۳ عتاندوم از ۵۳۵۵ 1عع )1
1 0۱۷ کامدعله نو ع0۳۵ ۳0ص هصنکومل که خصع عم 6 ما ععمل و دز اهتدم عمط عطا
2700۳00۵6 هصندومل ۵۳ کاصهمننادم عطا اه ععصحص عم نل0۷۵۳2 ۵طا ,156۳610۲6 مکعقیق طلعناد صز
اقاصصلننا تم ۳6 0۳ عاعل ,معلظ۸ .16 طهزععل ولنند؟ ک۶۷۵ کععی طلعنی دز 5۳ ۵ ۳۶06۲ 3 از کاصعلد ناو
و عع۵ 06710۳ 0۷۵۳21 عطا هط عم 5 صامع عنطا صذ #ممعنتگممم نعطا عصخعغزعصی ,0610۳۵66
۸ 0۶ |1۵۷۵ پودعناممم «عطونط عطا معط فصه ,کاصعلوندی خ2 صعطا مععلق ۷ ۵۹8 کاصعونی ۸ظ
6 0 قاهل ,2/0760۷60 .52 ۵ ۳6:06 3 از کصعله نموه عاهم مدمه هصنهعاعی ععصع نم اکصذ نله عاصعونی
6۵1 106 409012760 صنامتع عنطا صز و50 ۶و کواعا جزعطا عهصنلدع۲ ,ععص 061 "عاصهمنناند0
5۳07 ۵۲ کو[عزا خدعمماگنه ما۳9 ه که :کاصع0ی 15 صقط) +ععل ۷ ک۷۷۵ کاصعو5 1۳۳۰ ۵1 06710۳۵۵۵
۰ 16 ۳۵۹061 ۵3 1صعلج شوه ۵1 دمناع1ع5 ماقم و صصه 00 #ععع اکصذ کاصعونی 31۸ عدمصه
6 ۶و کلا0نطا-۵ اعمصله اقطا 0عهامعنه و5۳ ع نامع 6/0 دوم ۵ ۵۳۵۹5 موجه ۵۵ 18۵
[[۳۵ع0 ع] ,الناوع۲ ه که 0صه ,ععی 0عدمتاصعص عطا هنز دععزمطا عاهخم مره هط اهتدم ع[مط
عنطا یز 5۳ ما ۳۶066 از کاصعلد نو عامصم مه همطل ۵۳ کاصهمنناجدم عطا اه ععص۵ 0610۳
اب۲6 6ط] 0۳010606 اقاصهصنتحدم عصنلجدع مکعلزوع8 عا تنعل ماطعاجه نع ۳ع ۵ ۵ ,۷۷۵5 20تا0 8۲
5 ,۸190 .5000605 3۸ صقطا جععله ۳ و۶۷ وی 53۸ ۶و ععصع ص06 للد 0 عطا اقطا 16۷2160
60165 عاه 00۳ص هنکمم جز کاصعوی 1۳۳ صقطا ععصقص 0010 6۷عط هط کاصع0ند
که ۷6۱1 که 167۷61 بمعننامم +عطونط اعاصعوی 37۸ ۶و ععممناکصز عطا عععی طلعنه هنز ,1۳6۳۵10۳6
01 1 21601 ناو6 ۶و مناع[ع5 عاعح وحصه هه کاصعلونی 31۸۵ دمص تون که کواعط خصععقننه
6 ۶و کلقط عطا صقطا عم اقطا ۵0ع0 نی وک نیع /ل همم حاز 005 موجه ۵۵ 186
کا0ه 02000 عط) ۶و ععصمحصدمگ عم للد هب0 عطا ,156۳61026 بکععزمحل عاهم مه هط کاصهصنتحدم عامطم
۰[ که ,0691۳2016 براننه؟ ک۵/ کععی طلعباک جر 57۳ ما ۳69066 3 که له نموه عا هم مره هصنعومل 0۵
۲۵ 06116۲ ۷۵5 کاصعو ند 3۸ ۶و ععمعص دمم ننده 0 عطا ووصعنخامم عاصهصنتخدم حدم
50605 15 ,ص006 31۸ عدمصت وی نم 26106 "عاصهمصنتاحدم عصناجدی< ممکنظ۸ مکاصعلندد ه۸ظ
و عع ده اکصز عطا ردععی عوعطا صز و ااصن و6056 کاصعو ند 1۳۳ صقطا کال 667 لعحص ۵ عصنعا 0
58006015 3/۸ 3۳0۳8 50007 ۶و ک10ع خصعجمالنه که ۵1۱ که [ع10 تمرم +عطونط "عاصعوندی 2۸
۰[ که ,5تا000 دز 50 ۵ ۳۵۶0601 6 6ج ندوه ۶و غامد عاعنم م دص عطا
6 معط که ۲۵-005 اعمصله خقطا ۲۵۷۵۵1۵0 و5۳ لمخناعد ح از ۷۳۵5 موجه ۵۵ 186
6 ۶٩ 06710۳۵۲۵ 0۷۵۳۵11 عطا ,کتظ1 کععیق 0عد نامع عطا صز مععزمحل عاهم مه فقط کاصهمنناد0م
441 2 1۵ ,ک۷۳۵ 6۳00 کنط «ز 5۳ ما ۳:06 خن عاصعلد وه عهم م6 مصه هصنعممطل ۵۳ کاصهم02۳00
65 لباک صز ۲۳۵۳ 5۳0۵۵ بمعنناممم "عاصهصنناحدم عصنلنده کالددم+ عطا ومکل۸ .01691۳2016 ماطعابجمع
و [167۷6 پوممناممم +عطونط عطا عحطی وصه ,کاصع0 50 3۸ صقطا ععصعصو عم +عملم ۳ فقط کاصعلوی ۸طظ
5 ,۲ع2/]0760۷76 .58 ۵ ۲۵060 از کصعله شوه همم صصه هصنماعد ععصع که ۵نل عاصعفنی 31۸
7 0۲ 11615 خصععقانه عمط وصه مکاصعلنی 18۳۳1 صقط کالن 66۳ عتص معصنهاطاه کاصعون ی
۰ ۵ ۳۵۹06 ۵13 1 صعله شوه ۶ دمناع1ع5 ماقم مه 0۵ مدع اکصذ کاصعوی 31۸۵ عدمصه
۲6۳ ۵1 95ع2701ع۳ مادعا ۷/۵16 عطا 00 کاصهصنناخدم عطا اه ععصعصو عم للد0۵ عطا اعد[ ۸
مادم عط) ۶و کلقط عطا صقطا عمط زط ج اقطا ۳۵۷۵۵160 پوونه که 20105 حزعط که ۵11 که 0۳۵0650
عاصهمننادم ۵ط) او ععمعصدمم [ل۵ 0۳۵ عطا خمطا ععای توص عنطا وصه مکععزمحل عاقفم و صصه 1۵06
6 ۷ ععزمل صعلد وه عاعمومصه ۵1 عالنوع۲ عطا ,کعلزدعط بعهد 276 بنانند؟ ۳۵۶ ۵۲ع علمطم عطا
4 06710۳۵6 0۷۵۲۵1 عطا اهطا مد [106 ومعنشممم نعط وصوعفنعصی مکاصهصنناحدم عمط
50065 3/۸ ۶٩ دننام +عطونط عطا ,ت1۳ بکاصعوی 2۸ ۶ اقطا صقطا 66۳ ک۵ کاصعوی 31۸
7( ععزمحل اصعلد تناو عاقم هه منم معط بط کاصعله نموه عاهسم مه کصندهمحل #ععصه نامز
دز 5800608 15 ۶و ععممصدما تم عطا خقطا ۵0عم توص وود که عواعا سنعطا وصنا نمی معاصدصنتادم عطا۲
۸ 2۳0۳8 ۳۵ ۶و 10105 خصعمهاکنل مالناوم۲ ۵ که فصه ,کاصع0نطه 1۳۳1 1و اقطا صقطا 66۳ 1063
۰ ۵ ۳1۵8 کاصعلده شوه عاه 0 مه کهصنکممطل ۵۵ عع که هه هط کاصع0نی
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
۳ 0۶ 01۵486 "عععصندن «متهاعصدن عط اقطا ۵عمط5 وی کخمععصجم عطا که کوصنفصط ۵ط1
66 کعاقمل[م عطا فص ک0زتقطع 57۳ ۵۲و۵۳ 0666 صمناها۵ عطا ۶و عصتوصما عوهت حنعطا 200
5 ,066256 بع 620 06 20۵۲ هس خصعاه کنطا ,11066 بعهد 2 اعمطصله کم اعاصیم عطا هذ کععصعو
۳۶ 2200 1200عصدن یز کاصعله وه غه جمناع[عد عاهسم مه عطا ۵۳ اعقمطز امعع ه کقط 527
عطا 1۵ 0عمنازعطع5 0۳6 06 ۵ 0عع کععصند +ماقاعصد ,17 ۵ 51 ۵ عهدکدع خطهن عطا عصنوعصیم
1 کقط معله 0ص دنا عم 5ص عمط عاطازکع مه 06 ام2 امه عنععز کنط 1۵۳ ,۷۵۳۵۹ ۵1 ۵0۳5طع 52
۵۶5 56056 56۵6 صتقاجی مه 6سس2 ۵۳۵ ععسامک خ 6۵ط ۷۷ بدمتاعصصوگصذ وحفصمتنل کم حدم ه ص066
40۲6 210۳5 1ع0ه عط گز مکعمعصها اموحما عطا صز 5۳ تنل طاژ کاصعله خوه ۷۵ صتقط 10۳۵
7( اکناز 13362865 ۵ 0666۵ ععطعمماقنل عطا ععنلمه۲ امط تاحفص وعطا ,52 که عع و10 مصطل همه
از ,50 67۰ وه 006 ۵1 ععقام عطا صز کاصعل نموه 6و5 عکت تفص تعط) معط هه کصمتاهامصع0 00 عصنراه۲
04 1۵ ا55۵7ع6 کز 0۳0500 عناصعحصع5 اه عصمتنوصی عطا ۶و وه وصاعط اقطا فمعحلهی 6 مهف
۵ ۲۳ 50۲۵ ۵ 1۳۵۳۵ 655286 امه عطا ۵۷۵۶ ما عنطلا هه کاصعلد دوه عامسه ,ق2002 ۲۳۵
۲زمط ۵ 7۲۵۶060 از عاصصنناسدم عطا ۶و ععصعمو عم عطا عنم مه ,۳۳6۳۵۳6
۲130 عطا که وصنوصماد موه عمط وصه 5۳ ۶و 86و10 مصل "عاصعلوندی ۸ اقطا 0علد ۳66 بووعن 0۳
5 ع3 1۵ 566۹5 امعاصم عطا هز کعاعملام عط) ۵1 کععصعک عناصقصع5 وصه کم قطع0 52 ۵۳۵5 06660
6 16۲ص امد نی کاصعوی ۸ ,کاصعونی 3۸ ما صمعسعصصهی صز ,1566106 +کاصعلونده 3۸ صقطا
,11335" .177طاهزوع0 عاصعله شوه منم اعصهی حزعطا بط ۳۵5 ععهقع 132 ععسامک عطا ۵۶ 7و5و0 عتاصقصهع5
8ع عع 0 ع اگطز فص کاصعلون ی 31۸ ۵1 [1۵6 پیمعنتلمم +عطونط عطا معط عفحاعصی صف عد0
1و 5ل1۵1 «زعطا ۲۵ ۲۳:06 از عاصعصنناخدم عطا ۶و ععممصسوخوم عطا که عندولقصه عطا ,وال۳۵
5 ۲۳۵۳ +ععلهع طلعطت ۷۵5 کاصع00ه 1۳۳ ۶ عع قمع للد 00 عطا خقطا 0اه تاذ فد
5 صقطا 1655 اطعا 87621 ۵ ما ,06 ۵ عصهعع5 52 ۶و ععو عم مصل "عاصعلونی 18۳۲ قبط 0صه ,500060
05 گه 0۳0500 عناصقع5 هد نوماه هنز نم ج امع ص506 1۳۳۲ ,۷۵۳۵۵ عطاه 12 ص506
عا جز کعنق مایم خنعطا ۵1 کععدعی عتاصفصع5 عطا 0ص هط 5.۳ ۷005 6665 نها عطا مه
7 ۵۳۵۶ 1328286 عع۳ا50 عطا اه معط عناصقصعک عط) +عتعصدی امد وی وعطا ,6۳610۳6 هی
1 0۳01060 هو ۶ه عازمد صز خقطا 0عوحاعصمه عط صف از ,13606 کاصعلد نموه صمناه[عصدی معط
6 ۹61608 ۵۵ 7۵16 ۵ کتتقام 500 ۵۶ کلاعطظ خصمعنکنل جنعطا ,کاصعلای 31۸ هدمصه
81 طوزای۳۵ عطزدفهدع۸ .(2011) بش۸ مفطهه0 60 بل مفصقل۷۵20 .۸ مصقنفهسط۸
1 7۳0۹۵۵۲ عنامقصع5 که مهنع 13 0005-1065 چ طاو0طا م25 عصفصعک ۶ عع ۹010
وا 6007 ب0ع ۳6-6720 بر0م۳05م عناصقصع5 فص ععصع عم عناصعصعک .(2008) 36۰ ,6اعتفص01عط
1 3۳05۵۵۷ ع 56200 عط۲ 0۷۵7 عصعی اه عممع الصا 154۵ .(ر2015) ۳۰ مصحمعمقط۸ ۸۶ ۵۰ ,4ام0زظ
1093-7۰ ,(4) 6 ,56161166 50010 ۸100 1 ۰۳۵۵0۹۵۰۸2۵6۵۶ ۷۷۵۶۵ 1۳۵
۰ ۹۵۲۷۵۲ :6۵۳۵۵۵ ۷6 فعطامه فصه منم عتاصمص5* .(1996) ۷۷۰ معاتاطاباظ
1-۰ ,(85)1-2 ب6[و۳[1010 ۵۲۲۵۵۳۹۵ ۷۵۵۲ ]1 711[030۳7 :ع9 زنط 0۳۹۵
.(200) .3 ,0۲له 6۵-۷ معتسل] ۸۵ و.ظ ,61169-3۳0700ظ ,2 وصللنطانا-روممصعع0 معصعع
[2 136۳۵0 ص600 :1009 و00 عومو 1 عناوم ۵ کعطعمو مه 00320 عنم
۰ 56۵16 ۵۶ 2206635 10 هاعس ۳ .(2008) لک وع6قطع7 6 1۳ م1766
5۰ ا 7506 0210۳۵ :100009 .1934-1951 کنو 2 1 200675 .(1957) 8 .ل ۳۳۲
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
.(1 ار 6 ۵ 71۳0060 ۸ .(21.)2003< ,فصهتلگ مسط ,تقط0مط .۷ ,۳۳0۵۳6۵5
1 0۳050۵ 56۳2006 (2013) .30 مناعق۵ ۷ ۵ 5.3 ,تا12250/ 11055۵00-1 ,26 11386018۰
323-۰ ,(3) 4 ,۷۵۲1۵ کعلاک تساو 1 #عنامرح۸ 04ه وسصوعا
2206 27۶۵۵7 عتاصعصع5 که دمناصنه9ع 12 ۸" .(2012) 36۰ .5 مصناکق1/2- 1105561
۵1 137280286 صقلو26 هنز کدمناهم0ل1م) فصه معا ۶و عسضناک عتاصعفصعک5 عطا دز
.[36۳1 710] 1-22 ,(2) 3 ,کاع21016 ۳۳۵۲۹۹۵۲ 6۶ 068 و0۳
136 .(2016) .۸ رفن5۳2 6۶ .ظط و۵5۵ ,3 وتقنکقنط ,3 .5 ,ت0۱ 1/125- 11055600
06 .زک م۸ عندواهنط ۸ بصعن2 صذ صمتاقامصطمع ما م25 عتصعصعک کم دعع80۳۵
بازد 1706۳ 020086 نععلو )۲ کع نکاس و۲ #عزآمرمش 1۵ 600۲۵ .(2002) یک 11۵5۲0۰
و [۵دع001 عفادم عقنل 1۳6 :۷۵۳ عطا صز اع صتعصا «م اج عطا ۳ و۳۵ .(1993) 8۰ ,10
:762۳0108 0۳۵ 70 ,(05۰) نلاعص0ظ-نصنصع10 ۳۰ 6 ,ص۳۳ .ی ,تععلقط 26 10 0۳05090/۰ ع0اهه 560
۳۳1۵05 کصتصهزمه8 ص70 نصعلماعمس۸ .157-174 .وم) 7رهاع اک 30۳۵ ۵۲ ۳۵۳۵۲
۶ 10 بعقنا ۵ کعنومک وی عناصقصع5 وصنعصخط :معط عنومعموم لع ۲000 .(2000) .ظ ,ت10
۰ 7170097607 عزفرام۸۲ ۹0۳۶۴ 00۳۵۰ ۵ ۷۷۵۳۵۶ ,(مف) صمافهنهگ .77 6 7عاله11
5 «اوزاع32 ۵۶ منم عتاصعصع5 عصنطه1 .(2014) 36 ماگ7 ۸ و3 ,1/2500
۵ حلل 2007002160685 ع0امطله تعاس1 هه امه ها فص عم ومد 1007 عطا طلعتمتطا
149-6 ,(2) 5 ,کع1نا5 ۲0ع ۹۳۵ ۳۵996 1 ۸20665 اعط0م ۳۳۰ صهزده 80
6 ۳9115 ۲ 6۵۲۲۵۲۵ وتا :1/209 0۵ 2010۹۶ .(1998) بش۸ مط810 32700
6 0تطاکنا 20 کصتصهزدعط صطامو3 نصعلجعکع ۸ ۰و 0ط0ع7 000 معط
0 20500937 عتا م56 + وصهصصمه 5 عطاه جامعه هنز خصعاصمه وا م۲۵" .(2004) بش مطماعصناجه۳
131-6۰ ,(1) 9 کتک تاو نا قبسا 60 ]۹ 10۲1۵110۳۵0۲۵1 616206۰ عاصقصه5
۰ 10707 16 11۵ 1818218 06۹27۰ ۵1۹۶۹5 ۵۳۵۱۱۱ 00165 و777 .(2009) .ی زانط
167000 ,17670060 0۶ ۲72067 ,6060۶6۳6۵ کعناعنداعهنآ ۶5ا0م0) عط که معصنوعع2۳۵
02806 ۸ نکعاعت2۳0۳0 وه طاعناوسط صز کعنومی220 عناصعصعک .(2000) 1۰ مقطصنفند5
:000 0001106010۰ ,001160۲207166 ولا 007 0۳۳0865۰ ۵۳۵ ۹۷۵۲۵۶" .(1991) .7.36 مناعهن5
75-6۰ ,(1) 9 ,7608 .3/6008 ۵۶ عاندتا ۶۵۳ حل۳هع5 156 .(1996) .7.36 متتقاعصنک
7 196076۰ 0604 60۲۵۹۵ ,1096096 70 7۳۵۸۵ .(2004) 7.36 متقاعهند
168ص. نخصعحصطصوحز مه نامه 1100 عطا عمنلحصیکد5* .(2009) 0 ماخه 510۳
40 ع۲79 0070۶ ,(08ع) 62-660 530 .2 6 ,68 62-10 عم 2۰ منزطاع6ط بش 0 وم منم عتاصعمهد
۰) 7۲۵۹1016 ۱۵ 1796 ۲۵۲۵۷۶ و120۳ ۹۳۵ 7۳۵۳۹1۵۵ ۱۵ و120۳ ۲م ع5 قاط 60۲ :9 1۳۲۵۳۶10
۰ :۵۳۵ 310۷ ۳۵/0012 م01 ۸ :۳۲۹00 5006 .(2010) .0 ماته 516
۳۲ ع16 ابا عطا ۶و ععهه عطا 0۵ نععلظممم عاصعصه5 وصد عدمناعماام* .(0995) .36 ,دططانس5
1-3۰ و(1) 2 ۹۲۵9096۰ ۳۳۲0 8۰ مطاع 6 هاتا ص00
10۳۰ 6306066 00۳05 +کعمعطا عم وصه کعفمعطا ععص از 020 «(2001) 34۰ مکط ات5
ب۳8 هنز رعو1مع8 هم کهصاون5 ۵۶ کلامطاعمد ع هقی 1۳۵ (2002) 3 ,فطاطانن5
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
105 :612005 ۸160/7161 ۷۵۲۵ که عادو 11 کسام ر2001) بط منااعدوطظ-نصنصع 10"
۰ آ9 1[ ۵۵ ۲۲۵۶۵۵6۶ ۹۵۳۵۳۹۶ ]٩ بر 0ع که -ک 0۲ ۸ .(2004) 0۰ ,۷۵8
با وواند 6۳ نت جامطاهگ ,کتععطا 5 6 عهص 0مطعنامصطتا
6 بط 2۳0۶0۵65 عتامقصع5 ۶ بفندک عاعه 60020 مک -عا م00 ۸ .(2006) .3 م1۸۹6
4زا ۹6۰ 1۵7 ناه فصه ععقتعمد1 ۵۶ 0186 .(0989) 1.6 ۷۷1۵۵0۷50۵۰
۸ :5702۳۹ 2660 مضه ,۳۳۶۵۵۶ عناصعصعک مصصنافملام6 .(2006) 1۰ ات30 که مسطظ ,0قن2
با ع25167.2 ۰1۵۲ ۲۲۵://۷۷۷۷۷ :1۳0 56 ,306 30100018۳ 62۴0 0055-19
0 0۳0۹0۵۰ عتامقصع5 اه کعنفوند 0ع2 0 - فاصم ۵۲ ازع ۸ .(20108) سا مقطقا7
[ 70۳۳۵۲ 005003۰ عناصق 56۳ ۵1 وی 0عع2 -عتای هی ۸ .(20106) سک 70۵08
۰ ۷۵۵۵ 3۳ /۳۹۲ فصه وم عتاصقصع5 ن+ععنا م2 .(2009) ۷۷۰ مقهصقا7
| In translation, choosing appropriate equivalent is essential to convey the right message from source-text to target-text, and one of the issues that may have a determinative role in appropriate equivalent choice is the semantic prosody (SP) behavior of words and the relation existing between the SP of a word and semantic senses (i.e. negativity, positivity or neutrality) of its collocations in the context. This research explored the impact of Iranian translator trainees' semantic prosody knowledge on the appropriate selection of equivalents in translation. The probable influence of proficiency level or fields of study on the appropriate selection of equivalents with respect to SP was concentrated as well. To fulfill the aims of the study, a translation test including a number of near-synonym pairs with different SPs was administered among participants with different fields of study as well as different proficiency levels. Findings were analyzed based on Sinclair's (1996) hypothesis of SP as well as Stubbs' (1995) model of SP classification. The study showed where there is more than one equivalent of a word in another language, having the knowledge and being aware of the conditions of semantic prosody is necessary to select the appropriate, accurate equivalents and thus to convey the exact message from a source text to the target one. The results also revealed that proficiency level and field of study among language learners can have an influence on choosing appropriate equivalents with respect to SP. The findings of the present study can be beneficial for the instructors and learners in both fields of translation and Teaching English as a Foreign Language to improve equivalent choice appropriateness. Also, this study by highlighting the essential role of semantic prosody in selecting appropriate equivalents can be beneficial to dictionary compilers to include semantic prosody behaviors in the definition and information of words. |
1,254 | 456670 | روایتهای اين
منظومه, جدال بین خوبی و بدی است؛و نگارگر نیز سعی: کرده همپای با مضمون. به بازنمایی
خیر و شر و طبقات اجتماعی مختلف» از.والاترین طبقه که.خاقن پیامبران الهی و امامان است»
تا طبقات درباری» مردمان عادی و انسانهاقی دونمرتبه آوّگناهکاران بپردازد. از این روی» این
اثر ضمن مصورسازی متن ادبی این روایت بیهمتا منبعی ارزشمند در خوانش فرهنگ و
ادبیات عامه دوس کنات است که تلاقی دیدگاه شاعر و نگارگر راادر دو وجه حماسی و
مذهبی و حساسیتهای آنها را دز نمایش طبقات اجتماعی مختلف آنشان میدهد. هدف این
پژوهش, ضمن خوانش طبقات اجتماعی و انواع شخصیت پردازیها در متن و تصویر نسخه
ن پژوهش برگرفته از پاياننامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر با عنوان شیر بازنمایی جامگان در
شمایلنگاری بزرگان دینی (مکاتبنگارگری عصر میانه ایران) است که توسط نویسنده اول و به راهنمایی
۱ دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه نیشابور نیشابور ایران:
۲ استادیار گروه پژوهش هشن دانشگاه نیشابور نیشابور ایران (نویستده مسقول):
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
مصور خحاوراننامهه موجود در کاخ گلستان» شناسایی و تطبیق نوع پوشاک آنها در تصاویر
است تا لایههای پنهان فرهنگ آن روزگار را شناسایی کند. پرسش این است که چه
شخصیتهایی در متن و تصویر نسخه خاوراننامه نقش بسته است؟ و چه ارتباطی بین انواع
پوشاک در توصیف و بازنمایی شخصیتها در نگارههای نسخه خاوراننامه وجود دارد؟ نتایج
تحقیق نشان میدهند که شخصیتهای نسخه خاوراننامه برحسب وجوه ادبی و طبقات
اجتماعی » در دو حوزه متن و تصویر دارای گونههای متنوع و مشابهی هستند؛ لیکن در ترسیم
پوشاک. بهدلیل فقدان اطلاعات لازم در متن ادبی» نگارگر از رسم زمانه و فرهنگ عامه آن
روزگار بهره برده است. این تحقیق از حیث هدف بنیادین - کاربردی و از نظر روش, استقرایی
واژههای کلیدی: مکتب نگارگری شیراز ترکمان» خاوراننامه. مطالعات تطبیقی هنر و
آثار نگارگری ایران همواره همگام با#ادبیات فارستی رشد؛کرده و اسنادی ارزشمند
جهت شناسایی ذائقه ادبی» هنری و همچنین فرهنگ او ادبیات عامه دوران خود بهشمار
میآیند. یکی از بحثبرانگیزترین این آثار» نسخه,مصور خاوراننامه است که علاوه بر
دارا بودن ویژگیهای فوق» از همآمیزی چندین؛وجه ادبی بهرهمند است. این نسخه از
متون برجسته حماسههای دینی فارسی است که تلاقی دیدگاه هنرمند را در دو وجه
حماسی و مذهبی و حساسیتهای او را در نمایش شخصیتهای مختلف از والاترین
مرتبه تا پستترین جایگاهآنشان؛ میذهد و .از این خیث».اطلاعاتی مهم در شناخت
فرهنگ و ادبیات عامه آن روزگار در اختیار میگذارد. هدف از این پژوهش» ضمن
خوانش انواع شخصیتها درامتن و اتصویر نسخه خاوراننامه شناسایی نوع پوشاک
شخصيتها برحسب جایگاه و مراتب اجتماعیآنهاست. پرسش این است: چه طبقات
اجتماعی و شخصیت پردازیهایی در متن و تصوير نسخه خاوارننامه بهکار رفته است؟
و چه ارتباطی بین شخصیتهای داستان و نوع پوشاک آنها در نگارههای نسخه مربوط
وجود دارد؟ بهنظر میرسد نگارگر نسخه خاوراننامه تحتتأثیر اعتقادات شدید
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
مذهبی» در بعضی از وجوه حماسی پا مذهبی اغراق کرده و به بعضی توجهی نداشته
منابع مرتبط با این پژوهش در سه دسته: ادبیات» نگارگری و پیوند متن و تصوير قابل
تفکیک و بررسی هستند. در دسته نخست. ازجمله آثار مهم کتاب تازیاننامه پارسی
است که خلاصه متن ادبی حاوراننامه را ارائه میدهد (خوسفی» ۱۳۸۲). در حوزه
ادبیات عامه» کتاب بوطیقای قصههای بلند عامیانه فارسی (رمانس عام) اطلاعات مفیدی
را درخصوص ادبیات فولکلور و موجودات تخیلی شرح داده است (۱۳۹۸). همچنین
کتاب شناخت اساطیر ایران (هینلزه ۱۳۹۷ ترجمه آموزگار و تفضلی» ۱۳۶۸)»
مجموعهای جامع از اسطورههای ایرانباستان را؛در؛اختیار ما قرار میدهد. نیز زبان و
ادبیات داستانی عامه ایران تألیفت"حسین ذوالفقاری سل ۱۳۹۴۲ که در زمینه فولکلور و
انواع آن گستره و اهمیت ویژگیهای ادب عامه و ادب رسمی و سیر مطالعات و
تحقیقات ادب عامه ارائه شده است. از همین نویسنده مقاله «ادبیات داستانی عامیانه»
(۱۳۹۱) در دانشنامه فرهنگ مردم ایران به اچاپ رسیده, که دارای اهمیت است.
همینطور مقاله «شخصیتپردازی در ادبیات داستانی» که توسط مهدی حجوانی
(۱۳۸۱) درباره شخصیت پردازی و شگردهاییبرای موفقیت در شخصیتپردازی انجام
همچون «واکاوی لایههای معنایی در نگارههای نسخه خاوراننامه با رویکرد آنکولوژی»
(اخوانی و محمودی, ۱۳۹۷). که به تحلیل و مغنایابی,نگارههای خاوراننامه بهصورت
روشمند و با استفاده از نظریهای جدید در حوزه نقد هنری میپردازد. محمد معمارزاده
در مقاله «خاوراننامه از منظر هنر نگارگری, با تأکید بر عوامل مثر در شکلگیری اثر
هنری و تحلیل نمادهای آن» ضمن تبیین عوامل موثر در آفرینش نگارهها تحلیل نمادها
و مفاهیم آن را نیز مدنظر قرار داده است (۱۳۹۰). عطاشیبانی در پژوهش «تصویرآفرینی
بلاغی در خاوراننامه ابنحسام خوسفی» (۱۳۹۲) به بررسی متن کتاب با روش آماری
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
و سپس تحلیل محتوا پرداخته و معتقد است که ابنحسام بیشترین استفاده از هنر بیانی
تشبیه متن و تصوير را در خدمت موضوع حماسی و بیان باورهای دینی خود انجام داده
است. مقالهه محمودی و حاجحسینی با عنوان: «تقابل خیر و شر در نگارههای
خاوراننامه و شاهنامه؛ با رویکرد نقد کهنالگو» (۱۳۹۳) به تطبیق مضامین خیر و شر
در نگارههای دو نسخه خاوراننامه و شاهنامه اشاره میکند و «جلوههای حماسی, ملی
و مذهبی در نگارههای خاوراننامه مکتب شیراز» که نگارههای خحاوراننامه را از منظر
تطابق نمادشناسی با شاهنامه فردوسی بررسی کرده است (شریعت» ۱۳۸۸). مقاله
«تجلی پوشاک دوره آلبویه در نگارگری مکتب شیراز دور تیموری» نیز به بررسی
تأثیرات پوشاک آلبویه در نگارگری تیموری پرداخته است (حکمآبادی» ۱۳۹۵).
در دسته مطالعه تطبیقی متن و تصویر کتاب همگامی نفاشی با ادبیات در ایران
(اشرفی» ۱۳۶۸) موجود است که به ریشههای همگامی ادبیات و نگارگری از عصر
تاریخ میانه تا دوره قاجار میپردازد. همچنین «بررسی پیوند"وگسست بین متن شاهنامه
بایسنغری و نگارههای آن» (رجیینیازآبادی و فرخفر ۱۳۹۸) و «پیوند ادبیات و
نگارگری» (آلبوغبیش و آشتیانیعراقی» ۱۳۹۷) هر .یک بهنوعی همگامی متن و تصویر
را در متون ادبی خاص مورد مطالعه قرار دادهاند. لیکن .در جست وجوهای انجامشده»
منبعی که به تطبیق متن و تصوير نسخه خحاوراننامه پرداخته باشد. یافت نشد؛ لذا این
پژوهش ضمن خوانش همگامی متن و تضویر با رویکردی متفاوت به شناسایی
شخصیتهای نسخه خاوارننامه و نوع جامگان آنها در قیاس با رسم آن روزگار می
روش تحقیق و جامعه آماری: این پژوهش در دسته پژوهشهای کمّی و کیفی قرار
میگیرد. هدف آن بنیادین - کاربردی» روش ن؛استقرایی و شیوه گردآوری اطلاعات
کتابخانهای - اسنادی است. آجامعه آماری تحقیق را قدیمترین و نفیسترین نسخه
موجود از خاوراننامه تشکیل میدهد که در کتابخانه کاخ گلستان (شماره۷۵۷۰ موزه
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
دانشی را که به مطالعه راه و رسم زندگی طبقات پایین جامعه میپردازد فولکلور گویند
(8.47 ,1981 ,11۵۳11۵0۵؛ عباسی» ۰۱۳۹۸ ص.۶۱). یکی از بخشهای فولکلوریک
ادبیات شفاهی و مهمترین بخش آن («ادبیات داستانی» عامه است که مواردی همچون
افسانه و اسطوره» حکایت. متل, مثل, داستان» لطیفه, نقل و نقلآواز» چیستانها. ضرب
المثلها و داستانهای عامه را دربر میگیرند (ذوالفقاری» ۱۳۹۱ ص.۳۰۰). آنچه امروزه
بهعنوان قصه در حوزه ادبیات فارسی در فضای تاریخی و اجتماعی در دست است از
سقت ملق بازآفریتی, به: جای.مانده است..قطعا این میراکگ:در فرهنگه سباست, و ین
این مرز و بوم و گاه تعامل با فرهنگ ملل فاتح ريشه دارد. ایرانیان خلق حماسه را در
برابر هجوم بیگانگان تجربه کردند و منابع مکتوب یا فولکورهای شفاهی در یاد آنان
برجای مانده است (عباسی, ۲۲۳۹۲ صر الا گر ر 8ا ار برابر فولکلور شفاهی
قرار دارد و به جای چیزهای مسموع :و شنیدهشده با چیزهای مشهود سروکار دارد
(300 .2 ,1972 ,ط00780؛ عباسشی» ۱۳۹۸ ص.۶۴):پزاهمیتترین بخش فولکلور مادی
و شفاهی آداب و رسوم و آیینهاست که .بخشی.از آن در نسخه خاوراننامه ترکمانان
هنگامی که تیمور بر ایران تسلط یافت. ترکمانان آققویونلو و قراقویونلو در شمال غربی
ایران روی کار آمدند و نواحی باختری ایران را به تصرف خود در آوردند (رضایی,
۸ ص.۲۸۲). ترکمانان به پیروی از تیموریان» درتبریز و بغداد و شیراز کارگاههای
سلطنتی برپا کردند و هنرمندان محلی و غیرمحلی را به خدمت گرفتند. پس از تسلط بر
شیراز بر سبک کتابنگاری غیردرباری این شهر تحولی پدیدار شد. در ابتدا ترکمانان از
ویژگیهای هنری آلجلایر و مکتب هرات پیروی میکردند.» ولی پس از گذشت یک
دهه, ویژگیهای خاص خود را پیدا کردند که مفسر نگره و آداب ترکمانان و سیمای
زمانهشان بود. مکتب ترکمانان در ابتدا با مکتب شیراز دور تیموری دوشادوش حرکت
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
میگرق و سپس با مک ابلیاتی شیراز. ترکیب فند: زازنده ۱۳۹۷ ای ۲۳۱ ۳۳۱):
سبک تازه با ویژگیهایی چون طراحی و ترکیببندی بیپیرایه و منظر طبیعی و معماری
ساده» برای تولید نسخ متعدد مناسب بود. از ویژگیهای آن پیکرههای فربه با سرهای
بزرگ» شکلبندی ابرها گل و بوت» صخره و درختان به شیوهای از طراحی بود که خط
رآ تاکین کمتری داشت و زمینه با رنگبندی ملایم دیده میشود ( ,1958 ,1۹0010800
9 .00). رابینسون» نگارگری به نام فرهاد را واضع این سبک میداند
(رابینسون»۲۰۰۰ ترجمه عدل» ۰۱۳۷۹ ص.۳۴). این همان نگارگری است که با
همکاری دستیارانش نسخه خاوراننامه» شاهکار مکتب شیراز ترکمان را مصور کرده
حاوراننامه ازجمله متون حماتیآدینی است که.قرن نهم"هنجژّی اينحسام خوسفی آن
را به تقلید از شاهنامه فردوسی در ۲۲۵۰۰ بیت به نظم درآورد و شرح سفرها و
جنگهای حضرت علی 2 بّه همرراه یازانشی با پادشاهان و تجادوگران, دیوان و اژدهاست
(حقشناس» ۰۱۳۹۰ ص.۰۶۶ ۶۷). بهسبب وفور" بیان اعتقادات شیعه در اشعار ابنحسام
میتوان دیوان او را مهمترین تجلیگاه منظوم اعتقادات شیعه در ادب فارسی بهشمار
همزمان با زندگی شاعر مصور و تدوین شده شامل ۶۴۵ ورق (در اصل ۶۸۵ بوده)» با
کاغذ ختایی به قطم ۳۳۸/۵۲۷/۵ سانتیمتر که درحال.حاضر در کتابخانه کاخ گلستان
تهران نگهداری میشود. این نسخه دارای ۱۵۵ قطعه نقاشی است که۴۰ قطعه آن در
مجموغههایی اروپایی و آمریکا بر ]را کنو لو هیا منیا پیرجندی» ۳۸۱ ص.ف 07:
۴. شخصیت پردازی در محتوای ادبی و تصویری نسخه خاوراننامه
اشخاص ساختهشدهای که در داستان یا تصویر ظاهر میشوند» شخصیت نام دارند.
شخصیتپردازی یکی از مولفههای اصلی داستان است که به قدرت هنری نویسنده
اشاره دارد و مهمترین و تا حدودی اصلیترین عنصر داستانی است (حجوانی»۰۱۳۸۰
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
ص.۷۷). مخلوق ذهن نویسنده و هنرمند ممکن است هميشه انسان باشد. خلق چنین
شخصیتهایی را که برای خواننده در حوز داستان (یا در حوزه تصویر) تقریبا مثل
آنچه در ادامه میآید» تجزیه و تحلیل ویژگیهای شخصیتپردازی در محتوای ادبی و
۱-۴. محتوای ادبی: مطالعه محتوای ادبی نسخه خاوراننامه این فرضیه را مطرح
میکند که احتمالا ریشه: شکل گیری شخسیتهای داستان به قورانی, پیش از غصز
ترکمانان و به دوران کهن بازمی گردد. لیکن از آنجایی که ریشهیابی این مبحث, ما را از
اهداف مقاله دور میسازد. در این بخش شخصیتهای داستان معرفی شده و برحسب
قابلیتهای آنها تفکیک و بررسی میشوند: این دستهها به ترتیب بررسی عبارت
هستند از: طبقات اجتماعی» جنسیت» گروّه"اسنی,» وّخوه ادبی و موجودات فرازمینی.
الف) طبقات اجتماعی: این طبقهبندی» به ترتیب اهمیت شخصيتها عبارت است
از: ۱) طبقه روحانی و مذهبی» ۲) طبقه درباری» ۳) طبقه پهلوانان» ۴) طبقه سپاهی و
لشکری و ۵) طبقه مردمان عادی. طبقه اروحانیونشامل حضرت محمد ۲ص حضرت
علی 2 حضرت سلیمان 2؟ و حضرت خضر ( هستند. پهلوانان عبارتاند از: حضرت
علی ۲ و یاران باوفای ایشان همچون مالک .اشتر قفی» ابوالمحجن, سعدوقاص» عمر و
امیه عمروین معدی کرب. در متن از ۳۵ پهلوان هم از سپاه اسلام و هم از سپاه کفار نام
برده شده است. طبقه درباری را پادشاهانی که در داستان به آنها اشاره شده همچون
قباد (شاه خاوران)» " جمشنیدشام " صلصالشاه؛ "قطار» نوادر شاه تشکیل میدهند.
درمجموع شانزده پادشاه در داستان نام برده شده که بعضی از این شخصيتها وجود
خارجی ندارند و صرفا باید به دید خماسی به؛آنها نگریسته شود. طبقه سپاهیان شامل
لشکریان حضرت و سپاه کفارند و از بیشتر نقاط جهان گرد آمدهاند. لشکر کفار
را ۲۱ سپاه تشکیل میدهد که با لشکر مسلمانان به مبارزه پرداختند. طبقه مردمان عادی
را افرادی تشکیل میدهند که بعد از پیروزی سپاهیان اسلام در جنگها دعوت
حضرت را برای اسلام آوردن» پذیرفتند و حافظ جان و مال خود میشدند. در طول
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
ب) جنسیت: در این دستهبندی» شخصیتها به دو گروه کلی زنان و مردان تقسیم
میشوند:, نات ذر ذاستان: عل ی نامه بذی سیمای: متقارت (ذارنده از طرفی, هرا شاغر
بهطور کلی سخن میگوید آنها را بدعهد و بیوفا و ناراست و مکار و سخنچین
معرفی میکند و از طرف دیگر در اصل داستان, زنان؛ باشرم و حیا و وفادار, نیکیگرا و
دلیر برمیشمارد» (حقشناس» ۰۱۳۷۸ ص. ۲ ۱۶۲)؛ مثل گلاندام دختر کامکار وزیر
متشاد گه همسر ایقالسعجن اس ز دلافروز دتر توادرقناه که مسر اسعلوقاضی
است. تنها زن بیوفای خاوراننامه» گلچهره دختر جمشیدشاه است که همسر مالک
اشتر نیز هست. در داستان به هفت شخصیت زن اشاره شده و ده بار از زنان صحبت
شده است. در توصیف مردان, به غیر از سپاهان در جای دیگر به مردان اشاره نشده
ج وجوه ادبی: سه وجه عاشقانه امذهبی او حماسی را میتوان در متن ادبی
خاوراننامه تفکیک کرد. سه روایت عاشقانه در:داستان وجود دارد. «در وجه عاشقانه
هیچ اثر هنری اگرچه به نهایت.کمال فنی ارسیده باشد نمیتواند از افکار غنایی و غزلی
خالی باشد (صفا ۰۱۳۷۸ ص.۳۵). عشق و عاشقی الابهلای جنگهای سخت قدم به
میدان میگذارد و حماسهای زیبا «میآفریند. اولین داستان: عشقی, داستان دلدادگی
دلافروز (دختر نوادر شاه) به سعدوقاص کماندار معروف سپاه اسلام است (حقشناس»
۸ ص.۱۶۶). در بخش متون حماسی اینّللنظومه» ۷۶ وجه حماسی وجود دارد. در
اینجا شاعر با داستانهای پهلوانی معمول روبهرو نیست. بلکه خود داستانی جدید
خلق میکند. ممکن است شاعر حماسهسرا موضوع .خود را.از تاریخ روزگار پیشین یا
از لحظات تاریخی حیات قوم اخذ کرده باشد (همان» ص.۵۲). در بخش متون مذهبی
نیز» ۴۴ داستان به چشم میخورد. درااين دوران «نظم حماسههای دینی رایج و اشعار
مذهبی شیعیان از رونق ویژهای برخوردار گشت. درواقعم موقعیت اجتماعی و سیاسی
ایران آن دوره در مضامین شعری» تغییراتی بهوجود آورد و در اعین توسعه اشعار
مذهبی» با رواج فن معما و مضامین عرفانی با کاهش اشعار حماسی روبهرو هستیم»
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
د) گروه سنی: طبقهبندی گروه سنی در نسخه خاوراننامه به سه گروه اصلی
جوانان» میانسالان و کهنسالان محدود میشود. جوانان شامل: دختران و زنان و
حضرت علی ۷ و بعضی از یاران ایشان هستند؛ گروه میانسالان: پیامبر۱؟ و پادشاهان
را شامل میشود و گروه کهنسالان: پنج مرد کهنسال در داستان نام برده شده است.
۰) موجودات فرازمینی: نبرد قهرمانان تنها محدود به جنگ با پهلوانان» شاهان یا
عیاران شریر نیست و گاه با اشخاص يا موجودات خیالی است که زاییده ذهن و انديشه
بدوی انسان هستند. ريشه این موجودات را باید باور و ذهنیت هر قوم و اغلب در
داستانهای نامکتوب» که ابزار انتقال آن سنت بوده یافت که برای قابلباورپذیر کردن
آن. انسان را به موجودی فراطبیعی ؛تبدیل میکند. نیمهانسانها: دسته بزرگی از شریران
هستند و ظاهری انسانی با اجزای بدن خیّوّانات: در آنان دیده میشود. دیوها غولها و
شیاطین بدنی انسان و چهرهای زشت و*هراسنناک دارند که" سبب گمراهی قهرمانان
میشوند. آنان کافرند و قدرت فراطبیعی دارند (عباسی» ۰۱۳۹۸ صص. ۳۲۳۳۱۹).
دوالپایان: از شریرهای نیمهحیوانی قصهها هستند. فیلگوشان:؛از شریران هستند که تمام
جثه آنان پوشیده از مو و دوگوش بزرگ دارند: بوزینگان, برهنگان» زردرویان: آنان نیز
در جزایر زندگی میکنند. حیوانات شگفتانگیز.این حیوانات کاملا خیالی هستند و
وجود خارجی ندارند و نام یا ظاهرشان از جهان خارجی وام گرفته که مهمترین آنان
اژدها زاغها و زنبورها هستند (همان» ص.۳۴۸ ۳۴۹). دیو در جایگاه شرارت اقامت
دارد. کینهتوزی و دشمنی» آویژگی اصلی"دیوان شاهنامه.است. که در خاوراننامه نیز
چنین است (هینلز ۱۹۷۳ ترجمه آموزگار و تفضلی» ۱۳۶۸ ص.۷۲). در خحاوراننامه.
حضرت علی4؟ یازده بار با"دیوان آجنگیده" است. این انیروهای پلید بیش از شاهان
خاورزمین به سپاهیان اسلام ضرر رساندند. گاهی در هیبتی بسیار زشت و مخلوطی از
چند حیوان ظاهر و گاه از چشم انسان ناپدید میشوند. اما ویژگی بارز دیوان
خاوراننامه» آتش افروختن است. حضرت علی 2 هفت بار با اژدها جنگیده است.
یاریرسانان: در قصهها قهرمانان در مسیر سفر یا آزمونهای دشوار با اشخاص یاری-
رسان مواجه میشوند که گاه با یک خبر راهنمایی یا بخشیدن شی جادویی یا واقعی
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
به قهرمانان یاری میرسانند. یاریرسانان مقدس شامل فرشتگان» پیامبران» ائمه و
بزرگان دین اسلام, قهرمانان اساطیری و پیران نوری هستند (عباسی» ۱۳۹۸ ص.۴۱۶).
یاریرسانان دارای سیمایی انسانی هستند و بسیار پرقدرت و مرموز و نفوذناپذيرند.
فرشتگان: بهترین و ناپیداترین یاریگران قهرمان قصه هستند و اغلب دارای سیمایی
انسانی و در چهره مردان ظاهر میشوند و آنان نامیران و همهچیزدان و قدسیاند
(همان» ص.۴۶۴). فرشتگان حاضر در داستان خاوراننامه سروش غیبی با عنوان فرشته
هاتف هستند که در نگاره معراج حضرت رسول حضور دارند «هاتف یا جبریل همان
سروش است و از طرف خداوند یاریگر قهرمان سپاه اسلام میباشد و هرجا پهلوان به
سختی میافتد و از خداوند طلب یاری میکند. هاتف به یاری آنها میشتابد. مثل
راهنمای هاتف در کوه بلور به علی ۲ يا راهنمایی حضرت در پیدا کردن قنبر که در
داستان سه بار جبرئیل به کمک حضرت"علی #آمه) (حقشناس» ۱۳۷۸ ص. ۱۸۲
۳) پیامبران: گروهی دیگر*از" پاریرسانان.هسشند که«نقش آنان راهنمایی و یا
بخشندگی قهرمانان است و مهمترّین آنان حضرت سلیمان) خضر و محمد ۳۱؟ هستند
سه شخصیت در داستان خاوراننامه خضور دارند: یاریرسانان واقعی: آنان در
دنیای واقعی حضور دارند مانند گیاهان, حیوانات و اشیا هستند که ویژگی انساننمایانه
دارند و گویی ذیشعورند و مأموریت دارند قهزمان داستان را در آزمونها یاری رسانند.
مهمترین این حیوانات اسب» شتر فیل» آهو مار» ماهی سگه عقاب. مرغابی و اژدها
هستند که قدرت جادویی "دارند. اسب. مهمترین؛ این حیوانات است و معمولا قهرمانان
حماسی دارای اسبی خاص هستند (همان» ص.۴۶۵). «اسبها نیز در میدان نبرد نقش
مهمی دارند. همپای پهلوانان در خوادث "تخت و هولناک. در زیر تیر و تیغ و
عمودهای گران و سنگین ایستادگی میکنند. پهلوان اسب خاوراننامه. دلدل اسب
حضرت علی ۵ است» (حقشناس» ۰۱۳۷۸ ص.۱۳۵) و ذوالفقار حضرت علی ۵ که
این دو هديه پیامبر به حضرت است که قدرتی فرازمینی دارند.
۲-۴. محتوای تصویری: بررسی نگارهها نشان از آن دارد که هر پنج طبقه: طبقات
اجتماعی» جنسیت» گروه سنی» وجوه ادبی و موجودات فرازمینی در تصاویر قابل
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
تفکیک و بررسی هستند. اما آنچه بهطور کلی مشهود است در برخی طبقهبندیها گاه
اغراق فراوانی شده و در بعضی دیگر کمتر توجهی صورت گرفته است.
الف) طبقات اجتماعی: در تصویر نیز همچون متن» طبقهبندی شامل طبقه روحانیان
(نگاره ۱- الف) که سه شخصیت مهم مذهبی ازجمله حضرت محمد **-, حضرت علی
2 و حضرت خضر ۴۱ به تصویر کشیده شده است. طبقه درباری شامل دوازده پادشاه
(نگاره ۱- ج)» طبقه پهلوانان شامل سیزده پهلوان (نگاره ۱- ب)» طبقه سپاهی شامل ۶۸
نگاره سپاهیان (نگاره ۱- د) میشود. از این حیث تفاوتی بین دو گروه متن و تصویر
وجود ندارد و شخصیتهای موجود در متن» در نگارهها نیز تکرار شده است. مهمترین
تفاوت موجود. فقدان گروه مردمان عادی است که نگارهای از آن نقش نبسته است! به
برخی از شخصيتها همچون حضرت علی 4 و برخی از یاران بیشتر پرداخته شده
است و برخی دیگر همچون پادشاهان و پهلوانان چاه کفار کمتر حضور دارند.
ب) جنسیت: در بخش تصویری خاوراننامه» پیکرهها به دو بخش زنان و مردان
تقسیم میشوند. تقریبا در تمامی نگارهها مردان به تصویر کشیده شدهاند» لیکن تصویر
زنان فقط در پنج نگار داستان "خاوراننامه که شامل نگارهی از پای درآمدن پادشاه
بهدست. ابوالمحجن, کشته شدق قطار رل ند گر محضر امیرمومتان 2 دختر
جمشیدشاه با ندیمهها مجلس عقد در محضر امیرمومنان! عمروامیه و صلصال در
برابر آتش را روایت میکنند. آمده است (نگارههای ۲- الف و ۲- ب).
ج) وجوه ادبی: در این گروه» وجوه بهترتیب اهمیت در نسخه. شامل سه وجه
حماسی, مذهبی و عاشقانه میشوند: آدر این نسنخه.بانودنگازه بیش از همه به وجه
حماسی پرداخته شده» سپس وجه مذهبی با پانزده نگاره و درنهایت به وجه عاشقانه با
د) گروه سنی: در خاوراننامه» تفاوت سنی چندانی در شخصيتها دیده نمیشود.
درمجموع سه گروه: جوانان (نگاره ۴- الف)» میانسالان (نگاره ۴- ب) و کهنسالان
۰) موجودات فرازمینی: این طبقه» موجودات فرازمینی و موجودات عجیبالخلقه
را تشکیل میدهد. همانطور که در بخش محتوای ادبی توضیح داده شده در تصویر نیز
موجودات فرازمینی» هاتف يا جبریل (نگاره ۵- الف) به تصویر کشیده شدهاند. ذلدّل و
شمشیر حضرت (نگاره ۵ ب) که در سی نگاره دیده میشوند و در سه نگاره دلدل
موضوع اصلی نگاره است. موجودات عجیبالخلقه بهوفور نقش شدهاند که شامل
صحنههای مبارزه حضرت علی ۲ با آنهاست (نگاره ۵ ب و ۵- ج)» شامل نه نگاره
دیوان و چهار نگاره صحنهه مبارز حضرت با اژدها میشود.
جدول ۱: مطالعه تطبیقی شخصیتپردازی در محتوای ادبی و تصویری نسخه خاوراننامه
ماک 200 بوجع 116۳ ه مادعا وق که نی 000226 :1 عاطج 1
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی ...
از شناسایی و تفکیک شخصیتهای خاوراننامه , در ادو حوزه متن و تصویر,
خوانش کیفیت پوشاک هر طبقه ضروری است. به این منظور از هر پنج طبقه موجود
(طبقات اجتماعی» جنسیت. گروه سنی» وجوه ادبی و موجودات فرازمینی)» نگارههای
مربوط تفکیک و برحسب معیارهای تحلیل» بررسی میشوند. جامعه آماری را
نگارههای نسخه نحاوراننامه «موجود در کتابخان کاخ گلستان تشکیل میدهند که با
توجه به محدود بودن نگارهها و به منظور ارتقای کیفیت نتایج پژوهش, تمامی نگارهها
مورد مطالعه قرار میگیرند. در اینجا:بهدلیل امحدودیت فضای مقاله از هر بخش چند
نگاره بهعنوان نمونه نمایش داده میشنود (تصاویر ۱ تا ۵).
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
الف) بزرگان دینی: در آمدن خضر نبی ۴۱ به یاری ب) پهلوانان: مهتران سپاه در محضر حضرت امیر
:65 عاونا اصمام مر 15۶۵ (۸۵ جز و عطا که نص۸ تععوعط 156 (8
۵ 0۳ط1 6۵طم2۳0 ۵ ۵1 عصنصی 1۳5۵ ز[۸ او ررج7 ام ممرمعمرد ما
م5 ۵۶ اساه» 1۳6 +ععناسای 156 (0 68 «ع3۳ع3/2 136 ۵۶ 10005
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی ... مهین اللهی و همکار
ب)زنان: دختر جمشیدشاه و ج) زنان و مردان: عمرو امیه و
۸ تصعص 156 (۸ هل :۷0۵6۵ 156 رطظ :۳۵6۵ مه صعص طامطظ 0
06 00ه حلهروقستا 0 حاهط5 فخطاعصه7 1و لهعاه5 0ص حلهووهستآ سس۸
الف) وجه حماسی: مبارزه ۰ ب) وجه مذهبی: یاران خضرت
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
الف) جوانان: نبرد امیر لا در ب( میانسالان: نگاره رهایی ک کهنسالان: حضرت امیر نت در
۵ نطادهبز 756 (۸ :0010-280 156 (ظ 1 :وله 6۵ط7 0
(۸5) منص۸ ۶ 02116 6 ۶ 6۳۵00 اف 6 ۶و ددع5 ز سنصه۸
الف) فرشتگان: معراج خضرت اب) ذیوان: تحضرت یرل آدر ج) اژدها: حضرت امیر در نبرد
208 106 ر۸ چا حتص۸ :06 6ط7 (ظ ات۸ نصمهدل 36۵ 0
3۳061 06 0۶ جوزکمعع ۸ 6 ۲ ۷۵۳ 116 مخ داز 216 ۲06
0 :5 عساع ۳ کعس هه هساک 0 که نمی هنوگ معا هاگ
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
از آنجایی که مسئله این پژوهش بر گوناگونی پوشاک برحسب نوع شخصیتهای
نسخه خاوراننامه تمرکز دارد» عناصر پوشاک در سه گروه تنپوشها سرپوشها و
پاپوشها تفکیک و بررسی میشوند. در رابطه با پوشاک ترکمانان ضروری است با
پوشاک عصر ایلخانی و تیموری آشنا شد که مهرآسا غیبی در کتاب هشت هزاز سال
پوشاک اقوام ایرانی (۱۳۹۸)» تمامی اجزای پوشاک را نام برده و توضیح داده است.
همینطور به منابعی همچون پوشاک در ایرانزمین (۱۳۸۳)» فرهنگ الیسه مسلمانان
(۱۳۵۹) و پوشاک ایرانیان (۱۳۸۳)» که برخی دیگر از اجزای پوشاک و تزیینات خاص
۱-۱-۵. پوشاک مرسوم در عصر ترکمانان: پیش از بررسی و بازخوانی نوع
پوشاک شخصيتها در نسخه"خاوراننامه.. لازم؛ است "وّظعیت پوشاک مرسوم ال
روزگار معرفی شود و با استناد به وضعیت پوشش.آن دوران» تغییر و تحول جامگان در
شخصیتهای نسخه خاوراننامه موردانقد. و بررسی,قزار گیرد: پوشاک مرسوم در عصر
تن پوشها: ۱. پیراهن بلند: این پیراهن را زیر قبا میپوشیدند و به بلندی قبا بود. با
آستینهای بلند و تنگ که از زیر اآستین قبلدیده میشد. ۲. قبا یا تنپوشرو: این
تنپوش بلند و کوتاه با آستینهایی کوتاه و بعضی بلند و يقه مایل که تا زیربغل که با
بندینک بسقه: میشد: 9۳ جههسحال ورف انیا رد طه یکی مرخ لبههای جلوی رها
حاشيه پوستدوزی شده بود. ۴. عبا و ردا: این تنپوش برای خروج از منزل استفاده
بیشد ی استینهاق دراز داشت. ۵. شلوار: شلوازها در بالا. گشاد و از زیرزانو بهتدریج
تنگ میشد و در چکمههای ساقبلند فرو میرفت. ۶. کمربند: در این دوران کمربند از
اجزای اصلی و تزیینی جامگان مردان و زنان بود. تنپوش بانوان: شامل ۱. پیراهن بلند»
جلوباز که يقد آن تا کمر باز و با دکمه بسته میشد. با آستینهای بلند که از زیر آستین
قبا دیده میشد. ۲. قبای که با آستین بلند و کوتاه نشان داده, بلندی آن تا مچ پا میرسد.
۳ جبهای بسیار گشاد و بلند که بالاتنه آن بهصورت اریب در زیر بغل بسته میشد
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
متین, ۱۳۸۳ صص.۱۷۷ - ۱۹۱). اجزای تنپوش دوران ترکمانان که پیرو تنپوشهای
سرپوشها: ۱. کلاه: پوشش سر ترکمانان معمولا کلاهی کروی و مخروطیشکل
است و گاهی قبهمانند و دور آن دستاری رنگی پیچیده میشد. ۲. عمامه یا دستار: در
این دوره» عمامه کمکم جای کلاهها را گرفت. زیرا کلاه را نشانی از کفر و الحاد و
دستار و عمامه را نمادی از ایمان به اسلام میدانستند. در این دوران دستار به دور کلاه
پیچیده میشد. ۳ تاج: از سرپوشهای مهم اين دوران که با تزیینات بسیار مجلل بود
که در مرکز این تاجها قبه مانند و دور آن را لبههای بلند طلایی فرا گرفته است
(غیبی» ۰۱۳۹۸ صص.۳۶۵۳۶۲؛ سیمز ۱۹۹۲ ترجمه متین, ۰۱۳۸۳ ص.۱۸۴). سرپوش
بانوان ترکمانان شامل: ۱. چادر: پوشش مهم بانوان و شبیه به چادرنماز امروزی و
نیمدایرهای بود. ۲. کلاه و تاج کلاه: که ملمیه کلاه ام ردان 0 عصراست. ۳. روسری يا
لچک: که بهصورت مثلثی در سایزهای بزرگ يا کوچک بانوار یا تاجی بر روی سر
میبستند. ۴. مقنعه: از پوششهای اطتلی» سربانوان»؛که بل,اشکال مختلف به دور سر
خود میبستند (غیبی» ۰۱۳۹۸ میض.۷۷۷-۳۷۴) ۵۷ دستار: درلاین دوره زنان نیز گاهی از
پاپوشها: کفش, نیمچکمه و چکمه؛ پوشش پا در این دوران به صورت کفشهای
رویه کوتاه و یا چکمه و نیمچکمه (بوت) بود و گاهی مردان خوشپوش کفشهای
رنگی با پارچههای گلدار بهبا میکردند (غیبی»: ۱۳۹۸ صن.۳۶۶). پاپوش بانوان اغلب
بهدلیل بلند بودن لباس آنان دیده نمیشود و گاه شبیه به کفش و نیم چکمه مردان است.
۱-۲-۱-۵. طبقات اجتماعی : الف) گروه بزرگان دینی: سرپوش مورد استفاده
بزرگان دینی» عمامه یا دستار است. جامه حضرت خضر ۴۲؟ شامل پیراهنی بلند که تا
قوزک پا و جلوباز است. آستینها گشاد و بلند تا مچ دست به رنگ سبز صدری است
و جبهای زربفت مشکی از آستینهای کوتاه و حاشیهای پوست در سرتاسر عبا تشکیل
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
شده است. تنپوش حضرت علی ۲ از پیراهن بلند با آستینهای گشاد و بلند تا مچ
دست. به رنگ آبی لاجوردی است که تزییناتی طلاییرنگ دارد و عبا با آستینهای
کوتاه و تزیینات طلایی نقش شده است. شخصیتها کفش يا چکمههای ساق بلند و
نوکتیز به: پا دارند (تضویر ۶ الف). اب) پهلوانان: عمامه پا دستاز بر اسر ادارند.
تنپوش حضرت علی ۵ شامل پیراهنی بلند با یه گرد. کرمرنگ با آستینهای گشاد و
بلند تا مچ دست است. جبهای جلوباز که حاشیههای اسلیمی و ختایی در پایین جامه و
دور یقه تا شانهها به رنگ طلایی دارد و حاشيه پوست سرتاسری دارد تشکیل شده
است. جامه دیگر یاران نیز پیراهن بلند با يقه گرد و آستینهای تنگ تا مچ دست به
رنگ نارنجی است و دراعهای زرد رنگ با آستین کوتاه بر تن دارند که کمربندی روی
آن میبستند و در دو طرف پهلو از کمر تا پایین لباس چاک دارد و پیراهن نارنجی از
زیر آن دیده میشود. کفش يا چکمههای ساقبلند؛ و نوکتیز است (تصویر ۶ ب). ج)
درباریان: پادشاه تاج بر سر دازد: جامهاش» پیراهنی سبز اتیزه با یقه گرد و قبایی بلند
جلوباز با یقههفت به رنگ خردلی, با تزیینات طلاییرنگ در دور یقه و پیشسینه
کمربندی که روی آن بسته شده است. جبه یا بالاپوشی با؛آستینهای بلند تا مچ دست
است به رنگ آبی لاجوردی و حاشیهای پوشت سرتأسر عبااو تزییناتی دوریقه تا روی
سرشانه و آستین و پایین حاشيه لباس با طرحهای اسلیمی و ختایی به رنگ طلایی
تشکیل میشود. فیگورها چون نشستهاند. کفشهای آنها دیده نمیشود (تصویر ۶ ج).
د) سپاهیان: تمامی سپاهیان حاضر در نسخه کلاهخود بر سر دارند. جامه سپاهیان از
پیراهن بلند با آستین تنگ "وبلندی آناتا مچ دست است وب رنگ آبی یا خردلی است.
دراعه با آستین کوتاه به رنگهای قهوهای نارنجی سبز صدری و تزییناتی در دور یقه
وجود دارد و بعضی هم قبا برتن دازند و کمربدی روی دراعه و قبا بسته شده است.
تمامی پاپوشها چکمه ساقبلند و نوکتیز است (تصویر۶ د). و) مردمان عادی: در
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
الف)پوشاک بزرگان ب) پوشاک پهلوانان ج) پوشاک د) پوشاک سپاهیان
(۸10۴5) 2۳26۲5 ۲۳6 ۵۶ کعوعقل آهنمم5 عط) صز عطامل که 106 :6 ع هزم
مخروطیشکل است و دستاری بااتزیین پر است. جامه #مروامیه پیراهنی به رنگ زرد
است که دامن آن را به کمزالباس وضل کرده» با آستین تنگ و,بلند تا مچ دست و عبای
به رنگ آبی لاجوردی با آستینهای کوتاه" و.دامن عبّا زاابا کمربند جمع کرده است و
دور یقه تا سرشانه و آستینها و خاشيه جامه دارای"تزییناتی طلاییرنگ اسلیمی و
ختایی است و کمربندی روی آن بسته شده است. جامه دیگران» پیراهنهای طرحدار به
رنگ عنابی و آبی فیروزهای با آستینهای بلند تا مچ دست و دراعهای از زیر گردن تا
بالای شکم با دکمه بسته.شده, و به رنگهای آبی لاجوردی و تارنجی است با آستین
کوتاه که دور یقه تا سرشانه و آستینها و حاشيه جامه دارای تزییناتی طلاییرنگ دارد
و دو طرف آن از کمر تا انتهای لباس آچاکدار, است و کمربندی روی آن بسته شده
است. شلوار عمروامیه از زانو تا مچ پا تنگ است. پاپوش شامل کفشهایی با رويه
کوتاه و نوک تیز و چکمههای ساقبلند و نوک تیز است (تصویر۷- الف). ب) زنان: در
نگاره دختر جمشیدشاه سرپوش بانوان شامل روسری توریشکل با عرقچینی که
تزیینات طلایی و دستمالی به دور سر بسته و دنبال بلند آن پشت سر آویزان است. در
نگاره دیگر بانوی آن مقنعه بلند سفیدی با چادری بلند با پارچهای طرحدار دیده
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی ... مهین اللهی و همکار
میشود که دستمالی را جلوی دهان خود گرفته است. در نگاره دختر جمشیدشاه» جامه
بانوان پیراهنی به رنگ نارنجی است که قد آن تا قوزک پاست و قبایی به رنگ قهوهای
تیره که جلوباز است و به وسيله دکمههای طلایی بسته شده و تزییناتی طلاییرنگ بر
روی دامن لباس تعبیه شده است. زنان دارای آستینهای تنگ که بلندی آن تا مچ دست
است و بعضی با آستین کوتاه به تصویر کشیده شدهاند. جبه یا بالاپوشی به رنگ زرد و
با تزیینات طلاییرنگ که با آستینهای بلند و دارای حاشيه سرتاسر پوست است و
ع۲۳ ۵۶ عنام[ (۸ ع 1 ۵۶ 8 نطامل0 (ظ
(0۳5 ی۸) ۳۵۳6 0صه 6۵ ۳و منامتع عط جز عصنطامل او ع0و1 :7 عسسعا ۳
۳-۲-۱-۵ وجوه ادبی: الف) وجه حماسی: در این نگارههاه حضرت علی 0)
عمامه بر سر دارد درخالی, که تمامی سپاهیان کلاهخود پوشیدهانده جامه حضرت علی
۵ از پیراهن بلند به نگ نارنجی با آستینهای گشاد و "بلندی. است که تا مچ دست
میرسد. قبایی به رنگ سبز خاکستری و عبای آبیرنگ با آستینهای کوتاه و تزییناتی
دور یقه تا سرشانه و آستین دارد که کمربندی روی آنبسته شده و دامن عبا با آن جمع
شده است. پاپوش» چکمههای ساقبلند و نوکتیز که رنگی از طرحداز است
(تصویرهمالف). نگارههای مورد بررسی در این بخش از پژوهش به رشادتها و
دلاوریهای حضرت علی ۵ میپردازد» اما نکته قابل توجه این است که حضرت با
لباس روزمره بدون لباس نبرد به میدان میرود درحالی که شخص مقابل لباس رزم بر
دارد. ب) وجه مذهبی: سرپوش حضرت شامل عمامهای است که دنباله آن دور
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
صورت را گرفته است. تنپوش پیامبر۴۱؟ پیراهنی به رنگ قهوهای تیره بلند با
آستینهای گشاد و بلندی است که تا مچ دست میرسد؛ همراه با قبای به رنگ سبز
خاکستری» جلوباز و با آستینهای گشاد و بلند و بالاپوشی به رنگ آبی لاجوردی است
که دارای تزیینات فراوانی است و حضرت دستمال سفیدرنگی در دست دارند. بهدلیل
نشسته بودن فیگور پاپوش دیده نمیشود (تصویر مب). ج) وجه عاشقانه: سرپوش
مردان عمامه است و سرپوش بانوان روسری توریشکل که با مروارید در زیرگلو بسته
شده همراه با دستمالی که دور سر بسته شده و دنبال آن پشت سر آویزان است. عروس
و داماد جامهشان پیراهنی به رنگ زرد و بنفش روشن است. قبای جلوباز به رنگ
نارنجی و آبیبنفش که با دکمه بسته شده با آستین کوتاه مصور شده است؛ جامه داماد
تزییناتی در دور یقه و سرشانه و حاشیهای سرتاسر آن دیده میشود. کمربندی هم به
(10۳5ه) ۳65طعع 116۳27 بط عصنطامل ۶و ع170 :8 عجسع ۳
۴-۲-۱-۵ گروه سنی: الف) خوانان: یوش "جوانان دستار و کلاههای نمدی
مخروطیشکل همراه با تزیینات است. جامه آنها از پیراهن بلند سبز خاکستری با یقد
گرد و قبایی با يقه هفت به رنگ خردلی و جلوباز است که با دکمه بسته میشود و
داخل شلوار قرار گرفته است با آستینهای تنگ و بلندی که تا مچ دست میرسد؛
شلوارهای گشاد و بلند که در مچ پا تنگ شده؛ مرد جوانی که دلدل را نگه داشته قبای
بلندی به رنگ نارنجی دارد که لبههای دامن قبایش به کمربند وصل شده و دامن سیاه-
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
رنگ طرحدارش دیده میشود و شلوار کوتاهی که تا زانو است. بر تن دارد. اغلب
جوانان کفشهای با رویه کوتاه به پا دارند (تصویر ٩ - الف). ب) میانسالان: بعضی از
فیگورهای میانسال عمامه و بعضی کلاه نمدی مخروطی بر سر دارند. جامه دو مرد
جلوی تصویر قبایی به رنگ نارنجی و آبی است که جلو باز و به صورت اریب در زیر
بغل بسته شده است.» جبه یا بالاپوشی به رنگ بنفش روشن و مشکی به تن دارند که
یکی حاشيه سرتاسری پوست دارد و دیگری تزیینات بسیاری دور یقه تا سرشانه»
آستین» دور مچ و حاشيه پایین دامن که طلاییرنگ است؛ و آستینهای آن انگشتان
دست را پوشانده است. فیگورها چکمههای ساق بلند و نوکتیز به پا دارند (تصویر ٩ -
ب). ج) کهنسالان: سرپوش کهنسالان عمامه است. جامه مرد کهنسال» پیراهن بلندی
با یه هفت و به رنگ قهوهای و جلوباز است که با دکمه بسته میشود؛ و جبه یا
بالاپوشی به رنگ قهوهای که حاشيه پوتت" سرتاتتوق دارد و آستین بلندی که انگشتان
دست را پوشانده است. پیکراق" کهن شال.:جکمههای نثاقتلند و نوکتیز به پا دارند
کعط ما0 (۸ -ع01 ون ۵۶ 0101665 (ظ ۰ عطا ۶4و کعطاماع 0
(2130۲۶) 2۳261675 که مناهتع عهد عط) ه عصنطامل ۲و ع10 :9 عسع ۳
۵-۲-۱-۵. گروه موجودات فرازمینی: الف) فرشتگان: فرشته کلاه تاجمانندی بر
سر دارند. تنپوش فرشته شامل پیراهن طرحدار قهوهایرنگ با آستینهای بلند و گشاد
است و قبای بلندی که با يقه هفت به رنگ سبز خاکستری و آستین گشاد همراه است.
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
جبهای به رنگ گلبهی با یقه برگردان به رنگ آبی طرحدار آستینهای کوتاه و تزییناتی
دور یقه» در حاشيه دامن و شالی بلند که دور کمر بسته و دنبالههای آن آویزان است و
شلوار گشاد قهوهایرنگ و جوراب حریر به پا دارند (تصویر۱۰- الف). ب) دیوان: این
گروه» فاقد سرپوش و تنپوشاند. فقط دامنی کوتاهی تا زانو که با کمربندی بسته شده
داع8 37 0۲ 65 مان (۸ 5لزعل که وع ام[ (ظ
(1305اه) 5ع 0 هساک واه که مناهتع عطا صذ عصنطامل که 106 :10 ععز۲
۱۶. طبقات اجتماعی و شخصیتپردازیهای نسخه خاوراننامه در متن و
تصویر: شخصیتهای خاوراننامه براساس متن ادبی نسخه در پنج دسته کلی: طبقات
اجتماعی» جنسیت» گروه اسنی» وجه ادبی و موجودات فرازمینی تفکیک میشوند. این
دستهبندی در تصاویر نسخه مصور خاوراننامه موجود در کاخ گلستان نیز تکرار شده
۶ همگامی نوع پوشاک در محتوای ادبی و تصویری: در تحلیل همگامی نوع
پوشاک در دو حوزه متن و تصویر نتایج متفاوتی بهدست آمک. در متن ادبی نحاوراننامه
تنها به توصیف شخصیتها پرداخته شده و اشارهای به نوع پوشاک و يا انواع آن نشده
است. هنرمند نگارگر احتمالا با توجه به رسم زمانه و با تکیه بر دانش و اعتقادات خود.
دانسته نقالان به هنگام نقل داستان, اطلاعات عجایبنامهنویسان» سفرنامهنویسان و
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
توصیفات کتب مقدس دینی» به ترسیم پوشاک شخصیتها پرداخته و از پوشاک دور
تیموری در انواع تنپوشها سرپوشها و پاپوشها الهام گرفته است.
۳۶ ارتباط نوع پوشاک خاوراننامه با پوشاک مرسوم آن روزگار: نوع پوشاک
شخصيتها بهخصوص شخصیتهای مذهبی کاملا اشرافی و دارای تزیینات فراوان
است و با نوع جامگان ترکمانان و تیموریان که همزمان با هم در غرب و شرق ایران
۴-۶ ارتباط نوع پوشاک خاوراننامه با شخصیت پردازیهای آن: الف) طبقات
اجتماعی: درمورد پوشاک بزرگان دینی باید گفت که خلاف تصور اولیه» تمامی
شخصیتهای دینی با لباسهای فاخر گرانبها و تزیینات تصویر شدهاند و هیچگونه
سادگی در آنها بهکار نرفته است. تزیین لباس شخصیتها شامل نقوش اسلیمی و
ختایی است که در حاشيه لباسها دور یقهها و سر دست لباسها به چشم میخورد و
گاه» پارچه تنپوشها از جنس زربفت و ظرحدار بوده است. در اغلب نگارهها رنگ و
اجزای پوشاک شخصیتهای دینی و درباریان (به جز تاج) مشترک است. همچنین» در
جامه بزرگان دینی و درباریان» نوعی اجبه یا بالاپوش باحاشیهای شبیه پوست و
تزییتاتی ذر ذوریقه و سردسفا استین دی ان رد. آب) #هنسیت: پوشاک مرذان با
شلواری که از زانو تا مچ پا تنگ است. دامن جامه که با کمربند بالا بسته شده و کاربرد
سرپوشی از عمامه یا دستار که باا تزیین بر همراه اشت.» آمده است. پوشاک زنان
درباری» روسری توری با تزیین مرواریدی که در زیرگلو بسته میشود همراه با لباسی
قاخر است. پرشاک زناق هرا #راشبیام باوشتیااها لد به س و دستمالی روی
دهان است. ج) وجوه ادبی: پوشاک حضرت علی ۲ در وجه حماسی و در میدان نبرده
پوشاک روزمره و بدون هیچگونه زره جنگی یا کلاهخود و یا هرگونه وسیله دفاعی
است. درصورتی که فرد مقابل حضرت» کلاهخود بر سر دارد. چکمههای حضرت به
رنگ زرد است و فرد مقابل» چکمههای ساقبلند و طرحدار به پا دارد. در وجه مذهبی.
البسه پیامبر۴۱؟ با تزیینات فراوان همراه است و دستمالی به دست دارد. تنها نگارهای که
به وجه عاشقانه اشاره دارد مجلس عقد با حضور حضرت علیل؟ است که لباس
عروس و داماد شبیه دیگر لباسهای موجود است و هیچ تفاوتی با دیگر جامگان ندارد
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
هر دو جوراب سفید به پا دارند و حتی لباس داماد از لباس عروس تزیینات بیشتری
دارد! د) گروه سنی: نوع جامگان گروه سنی جوانان با بقیه شخصیتها متفاوت است.
خلاف دیگران» جامگان این گروه کوتاه است و شلوار بهطور کامل دیده میشود که آن
هم بهصورت راسته در مچ پا جمع شده است. علاوه بر این کاربرد کلاه نمدی
مخروطی, شلواری که در روی زانو جمع شده و پاپوشی با رويه کوتاه که نوک آن گرد
است» دیده میشود. در رده سنی میانسالان کاربرد قبا همراه با بالاپوشی که حاشيه
پوست دارد و آستینهای آن بلند است و انگشتان را پوشانده» مشهود است. همچنین,
سرپوشی متفاوت که کلاهی از جنس نمد گنبدیشکل دارد» دیده میشود. در رده سنی
کهنسالان هم جبهای با حاشيه پوست و آستینهای بلند که انگشتان دست را پوشاند»
ترسیم شده است. ه) موجودات فرازمینی: فرشتگان» تاجی زیبا بر سر و بالاپوشی با یقه
شالی بسته به دور کمر و پاپوش حریرآدارند. دیوان بالاتنهای برهنه و فقط دامنی به پا
جدول ۲: تنوع پوشاک در شخصیت پردازیهای نسخه خحاوراننامه (نگارندگان)
(10۳5ا) 1۳۵۷۵۳۵۵63 0۳ کعامه هل عطا حز وصنطامل کم واعزند ۷ :2 116
بزرگان | حضرت خضر و | پیراهن بلند جلوبازه جبه زربفت | حضرت خضر چکمه
دینی 0 عمامه یا | با حاشيه پوست بلند و نوکتیز
4 درباریان | تلج پیراهنی بلند به رنگ زرد که با | شخصیتها در حالت
4 و جبّه یا بالاپوشی زربف با | پاپوش آنها دیده
پهلوانان | حضرت علی! | قبا کرمرنگ و جبه یا بالاپوشی . | چکمههای نوکتیز
عمامه حجیم با یک | به رنگ آبی لاجوردی با تزیینات | به رنگ مشکی
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی ...۰ مهین اللهی و همکار
سپاهیان | کلاهخود بیوافن رژرترنگ یاتباق باریچی | کی اساقبلتترو
که هر دو با کمربندی بالا جمع | رويه کوتاه پاشنه بلند
شده» پیراهن و قبایی که با نوک تیز رنگ مشکی.
روسری توزی که به- | پیراهن بلند و قبایی جلوباز که با | چکمههای ساقبلند
سيله مروارید در دکمه" بسته "شده "و" جبه يا به رنگ مشکی و
و فرد مقابل هم | با کمربندی به بالا جمع شده نوکتیز و زردرنگ
کلاه خود فرد مقابل پیراهن و قبا و به پا دارد. فرد مقابل
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
مذهبی | حضرت محمد! ۲ | پیراهن و قبای جلوباز و جبه يا | پاپوشها دیده
عمامهای حجیم با دو |بالاپوشی با تزیینات فراوان | نمیشود.
عاشقانه | سرپوش داماد عمامه |داماد: پیراهن» قبای با راب
پیراهن ایقهگرد. و کوتاه و قبای | شلوار راسته که در
عمامهای با دنباله " | پیژاهی بلند جلوباز سپایرنگی که | و چکمه ساقبلند و
با دکمه بسته شده و جبه یا نوکتیز و سیاهرنگ
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
این پژوهش ضمن خوانش محتوای ادبی نسخه حاوراننامه و بررسی نگارههای
قدیمترین و ممتازترین نسخه مصور خاوراننامه موجود در کتابخانه کاخ گلستان» به
خوانش و قیاس شخصيتها در محتوای ادبی و تصویری نسخه خاوراننامه و نوع
پوشاک آنها پرداخته و در پایان؛ نوع پوشاک را با رسم و فرهنگ عامه ترکمانان تطبیق
یافتههای پژوهش در بخش تطبیق شخصيتها دز محتوای ادبی و تصویری بیانگر
این نکتهها هستند: شخصيتها در محتوای ادبی و"تصویری» در گروه طبقات اجتماعی
تا حد بسیاری با هم مطابقت دارند» لیکن.در بخش تصویر, از طبقه مردمان عادی هیچ
شخصیتی ترسیم نشده است. شخصیتها.در گروه مردان متن و تصویر کاملا با هم
مطابقت دارند. لیکن در حوزه تصویر به گروه زنان توجه کمی شده است. گروه سنی
شخصيتها در متن و تصویره بهطور واضح مشخص نیست. در تصویرسازیها بیشتر
به شخصیتهای موجود در وجه حماسی"مذهبی توجه شده و به وجه عاشقانه کمتر
پرداخته شده است. مهمترین شخصیت وجه حماسی مذهبی را حضرت علی ۲ تشکیل
میدهد که سوه اصلی نگارههاست.آبه شخصیتهایی موجودات فرازمینی در تصویر
بیشتر از متن پرداخته شده است. نوع جامگانی که در نسخه خحاوارننامه مصور شده
کاملا با پوشاک مرسوم و متداول دوران حاکمیت ترکمانان؛ برابر است. اين نوع پوشش
با نوع جامگان تیموریان که همزمان با ترکمانان بر بخش شرقی ایران حکومت
میکردند نیز مشابه است و تمامی اجزا ازقبیل سرپوشها تنپوشها پاپوشها کاملا
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
یکسان است. در ترسیم البسه شخصیتهای مذهبی تمامی اجزای پوشاک بهجز
در بخش شناسایی انواع پوشاک» ارزیابیها برحسب طبقهبندی انواع شخصیتها
انجام شد. در گروه طبقات اجتماعی, پوشاک شخصیتهای مذهبی, درباریان و پهلوانان
به غیر از سرپوشها مشترک هستند. جامگان حضرت علی ۲ در قیاس با دیگر
شخصيتها در همه طبقات اجتماعی, بیشترین تنوع را دارد. از نکتههای قابلتوجه در
مصورسازی نسخه خاوراننامه اینکه از طبق مردمان عادی هیچ شخصیتی ترسیم نشده
است تا بتوان نوع جامگان آنان را ارزیاییکرد. در گروه مردان و زنان در نوع تنپوش
زنان و مردان تفاوتی وجود ندارد؛ هر چند که تعداد شخصیتهای زنان در تصویر
بسیار اندک است. در گروه سنی» تفکیک نوع جامگان شخصيتها برحسب گروه سنی
واضح نیست و تشخیص سن شخصیتها دشوار است. ولی در رده سنی جوانان
پوشاک متفاوتی دیده میشود. دز گروه وجوه ادبی و در دنننتهآنگارههای وجه حماسی,
سپاهیان در صحنههای نبرد کلاهخود و.وسایل جنگی.بر تن دارنده درحالی که حضرت
علی ۲ با جامگان متداول با آنها به "مبارزه میپردازد. دراوجه مذهبی پوشاک بزرگان
دینی خلاف تصور به هیچ عنوان ساده نیسنت و دارای تزیینات فراوان است. در دو
نگاره موجود با وجه عاشقانه, لباس زنان از مردان سادهتر است. در گروه موجودات
فرازمینی» جامگان فرشتگان همانند االبسه شخحضیتهای, مذهبی دارای تزیینات فراوان
است و تنها تفاوت در داشتن تاج بال و نداشتن پاپوش است. دیوان نیز بهجز دامن
نتيجه: نهایی اینکه: در مقن, ادبی تخارارانانامه: بشتتر به توصیف: شحسیتها پرداخته
شده و شرحی بر نوع جامگان آنها نيامده است در.تطبیق نوع جامگانی که در نسخه
خاوارننامه مصور شده با پوشاک مرسئوم و متداول دوران حاکمیت ترکمانان» اشتراکات
بسیاری مشهود است که نشان از الهام هنرمند در ترسیم جامگان شخصیتهای متنوع
نسنله شاوارنتامه دارد؟ شقهمانی که. بنبایه روایثهایش, به ادواق پیش اق فرکبانات
برمیگردد لیکن ترسیم جامگان شخصیتهای آن. متعلق به فرهنگ عامه ایرانیان در
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
1 ی. (۱۳۸۹). پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران. تهران: سمت.
آلبوغبیش, ع.ا.» و آشتیانی عراقی» ن. (۱۳۹۷). پیوند ادبیات و نگارگری؛ خوانش نطبیقی لیلی و
مجنون جامی و نگارهای از مظفرعلی. پژوهشهای ادبیات تطبیقی, ۰۱ ۵۸-۳۱
اخوانی» س» و محمودی» ف. (۱۳۹۷). واکاویی لایههای معنایی در نگارههای نسخه
خحاوراننامه با رویکرد آیکونولوژی. هنرهای زیبا هنرهای تجسمی ۰۲ ۳۴-۲۳
اشرفی» م.م. (۱۳۶۷). همگامی نقاشی با ادبیات در ایران (از سده ششم یا یازدهم هجری
پاکباز ر. (۱۳۹۷). نقاشی ایران: از دیرباز تا امروز. تهران: زرین.
حجوانی» م. (۱۳۸۰). شحصیتپردازی در ادبیات داستانی (گزارش دهمین نشست نقد آثار
حقشناس» ش. (۱۳۷۸). داستان داستانها [تأملی«ب ر"تخاوراننامه اینحسام خوسفی). شیراز:
حکمآبادی» عا. (۱۳۹۵). نجلی پوشاک دوره آلبویه در نگارگری,.مکتب شیراز دوره نیموری.
خوسفی بیرجندی, ا.ح. (۱۳۸۱). خاوراننامه. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خوسفی, م. (۱۳۸۲). تازياننام پارسی. ترجمه ح. ا. مرادی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
خوشحال دستجردی» ط. (۱۳۸۰). بازتاب حماسی در دیوان ابن حسام حوسفی. نشریه ادبیات
دزی» ر. (۱۳۵۹). فرهنگ البسه مسلمانان. ترجمه ح. ع. هروی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر
رابینسون. ب. و. (۲۱۰۰). بررسی نقاشی ایرائی» هنر و جامعه در جهان ایرانی. ترجمه ش.
رجبی نیازآبادی» ا» و فرخفر ف. (۱۳۹۸). بررسی پیوند و گسست بین متن شاهنامه پایسنغری
رضایی,» ع. (۱۳۷۸). تاریخ ده هزار ساله ایران. تهران: اقبال.
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
سیمز ا. (۱۹۹۲). دور مغول و تیموریان پوشاک در ایران زمین (مصور). ترجمهه پ. متین
(۱۳۸۳). در دانشنامه ایرانیکا. صص ۱۷۷ - ۱۹۱. زیر نظر ا. یارشاطر. تهران: امیرکبیر.
شریعت» ز. (۱۳۸۸). جلوههای حماسی, ملی و مذهبی در نگارههای خاوراننامه مکتب شیراز.
عباسی» س. (۱۳۹۸). بوطیقای قصههای بلند عامیانه فارسی (رمانس عام). تهران: روزگار.
عطاشیبانی» ف. (۱۳۹۲). تصویرآفرینی بلاغی در خاوراننامه اينحسام خوسفی. بهار ادب.
غیبی» م. (۱۳۹۸). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.
محمودی» ف.» و حاجحسینی» (۱۳۹۳). تقابل خحیر و شر در نگارههای خاوراننامه و
معمارزاده» م. (۱۳۹۰). خاورانتامه از منظر,هنرانگارگری»"با"تأکید بر عوامل موثر در
شک لگیری اثر هنری و تحلیل نمادها ی آن. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان» ٩۰۱ ۱۶۲-
میرصادقی, ج. (۱۳۷۶). ادبیات داستان ی قضه »آرمانس داستان کوتاه, رمان. تهران: سخن.
نصرتی» م. (۱۳۸۱). نگاهی به دو اث رآرزنده. ماه هثر, ۰۴۷ ۱۳۳-۱۱۸
هینلزه ج. (۱۹۷۳). شناحت اساطیر ایران" ترجمهژ. آموزگار و ا. تفضلی (۱۳۶۸). تهران:
ل) (ع۳۵۳۵۳۲ [86067۵) ۵/6۶5 1 267510 و1۵۵ 7٩۰ و206 .(2019) .5 مففهطط۸
ع) صز کتعرها عناصمصع5 که کزدواهس۸ .(2019) ۳۰ 3/000 ۸ یک ,320 ۸
6 300۳02 [هزع10مد0عز صه طازی عصه اا-صه 3 هط عط که کصمناد اعدا از
6 0666 علصنا عط1 .(2019) .31 مود نصعنطع۸ ع م۸ مطاعنططع ۸1۳
۵ 200 نصدل دزم فصه چلنا که عصنامه< عنهتعصصمه یعصتاصندم هه
31-۰ بل ,636076 10070۳6 00700۲۵۵ بننظ۸ حعگگه 32 بط هصناهندم
6 1۳۵۲۱ 1 1106۳۵۵۳۵ ۷16 001112 ]٩ 110۵/9 زک .(1989) .36 بنکهحطاع۸
(62 لام ۶ نکجع۳ ماصز ۵عتقاعصه) رقم ر سدع معا 0۳ لاد
100 ۵۶ اما عطا صز وناز [0۵عط3 .(2013) ۳۰ ,امرگ
بازشناسی فولکلور مادی (پوشاک) در ترسیم سیمای اشخاص داستانی... ۰ مهین اللهی و همکار
9 0 0019 ۲17۵1۵۱٩ 1510 ۵ 1۱ 6۶60۲6 .(2011) ۷۰ ,200 ات۸
1250-2-۰ 15107 ]٩ ۹۳۶۳/۱۵۳۵ 0۵ 07۱ 7۳6 .(1994) .5 2100 6 مظاک وطنهاظ
6 0۷ ژدجه۳ متصذ ۵عتقاعهه) عصقاتی وطتطامله ماع1 .(1981) بط ,ذ2ع1
3006 8 نز200 ۵۶ چصه م0 156 .رنیج م3 زن۸
80 111۳۵۵۲۵۲۰ ۵ :116 ام 00۵4 2010۲6 .(3972) 36 8 ,1207508۰
6 1700 ]٩ ۸۶0 ]۹ ۷۵۲۹ ۳۵۵۵۳۵ 29/0 .(2020) 36 مفطوعطی
10۳۳ معط 0۶ ۳۵00۳۲ ج) 0 صز نمی هش .(2002) 34۰ مفصهزه۳
71-3 ,48 و800 را 10 ۸00165205 0۵ 0106 .رصمزدکعک نی
۵۳ 1۵۲ ۳۵ ۵۲۱ ۲۵6۲۵ 51۵۲168 ]٩ ماک .(2000) بط5 ,1130-5360۵85
1 بط ژکبه۳ ماصذ 0عتماعصه) رووامطاار موزع2 .(1973) بظ بل ,و1106
۸7۳63 ۳۵ ۶ وصنطامل عطا ۶و صمناهاکهتصهه عط1 .(2017) بش بش۸ ,11009۵۵06
6 06000 فنسصنا عطا ۳۵۵ اممط5 معنطاک عط۲ ۵۶ مصناهندم عط صز 0600
۸11۳ 0ن710 روط ات۳ ماصز ۵عتماعمه) 70210-106 .(2004) 31 مناع05طک1
که و اعنصن2 .رد۳ ۵۵ ۳۵۷۵۲-7۲۵۲۵ .(2003) 17 بش۸ منلصهزنط عمط
5 739۵ 165 صز هماع 11 عزمه ۸ .(2002) با مخ عزاعه1 لمططدمط1
-57 بل ول510 17710067 8770730 :ک6 7۵6 ۵۳۵ 100۳ 1٩ امه سل ص01
صز له 200 000ع ۶و صمنانده 000 ۵ .(2015) م۸ مفط 11۵-۳105 +۵ و۳۰ مف0تا0 1/30
1[ صه ۵5 بطاعصمصطهطاک هه (اعصحصصه 1۵ که کعصنم ول عطا
,انم ۵۶ ع انعم عم عط ۳۵۵ حعص فص ص1۵ «(2012) 34 مطع0ه 1/۵2
41 ۴٩ ۷۲۵۲ عطا که ما1۵ عطا وصصعاکصز دماج عطا 0۳ کزعقطاصصه طازتم
-162 ,19 ,500165 5010-۳۵ ۳0۲۳۵۹0 .کامطا هرک کاز که کادتواهصج عطا 0ص
.(۳3۳ 0ل) [110۷۵ و500 5۳307۲۳ ,۳01107166 ولل 5107 :۳7600 .(1998) .ل مفط068 2/5۵
-118 ,47 ,17070 ۸۲۲ ۷۵۳۵۰ 16 هه ۵ که 100 ج ععلج] .(2002) .36 منا1705۳۵
.(۳3۵۳51 0ل) بر۹ه ۵۵ ۳۵1 اک 0۱ :00219 1۳0۳01 .(2019) 8 836022
۲0 ۲۳6 208ع 10۷65 ,(2020) ۳۰ متقگطا۵ ۳۳ ۸ وس ,ف۵0ط2-۸ق3 هط
داز 200 (اعصقصطقطاک خحماوصد 802 ۵۳۲ اما عطا 66۵عط هدنل هه
سال ٩»شساره ۳۷) فرورداین و اردیبهشنت. ۱۴:۱ دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه
.۰( 00) (3 ب[۷۵) 1700 ]٩ و0ا۹نا ۵۲ع 70-1۶۵ .(1999) بش۸ ,116786
7 و001 367۲5107 16 ]٩ 00101096 0268071006 ۸ .(1958) ۷۷7۰ .8 38۵018900
5۰ 100 .(۸۵1 .5۳ بط نکجه۳ متصز ۵عتقاعهه) ونوا جمتعاومطظ معط
5۰ ۳۵۳۵0۷91 .(91 ۳83 )7۳07 1 و۳1۵ 016 .(2000) 2۸۰ مقکه5
5 ونط5 هنز عاعاگه عبامزهناه فص هدنهد زمت .(2010) .7 ما 50۵۳۵
,61005 م1 فصه آمعد0/< عطا حل بعز ۰1۵1۳۵6 .(0992) ۰ مفصنگ
65 ع3 1 ۳۳۵۳) ,785 .0 ,۷7/8 00ه 778-784 .00 ,7/7 10160۰ 016ه0م معط
.(/ .8 بط زکجه۳ ماصز ۵عتماعهه) (عنوعمملعیده ععنصه۳ا صز ععلعناجه ۶و
ناد خمعجی عط1 ب(نوجه۳ حل) (1 با۷0) ۳10 .(2013) بل7 مفتقودگا70
ب( ۵0 111۵۲0۵6۰ ۵۳۵ 1۵996 م00 7700 .(2016) .1۳ مفتقودگا70
| منظومه خاوران نامه اثری بی بدیل در حوزه ادبیات و نگارگری است که از هم آمیزی دو وجه حماسی و مذهبی شکل گرفته و بدعتی در تاریخ ادب و هنر ایران نهاده است. روایت های این منظومه، جدال بین خوبی و بدی است و نگارگر نیز، سعی کرده هم پای با مضمون، به بازنمایی خیر و شر و طبقات اجتماعی مختلف، از والاترین طبقه که خاص پیامبران الهی و امامان است، تا طبقات درباری، مردمان عادی و انسان های دون مرتبه و گناهکاران بپردازد. از این روی، این اثر ضمن مصورسازیِ متن ادبی این روایت بی همتا، منبعی ارزشمند در خوانش فرهنگ و ادبیات عامه در عصر ترکمانان است که تلاقی دیدگاه شاعر و نگارگر را در دو وجه حماسی و مذهبی و حساسیت های آن ها را در نمایش طبقات اجتماعی مختلف نشان می دهد. هدف این پژوهش، ضمن خوانش طبقات اجتماعی و انواع شخصیت پردازی ها در متن و تصویرِ نسخه مصور خاوران نامه موجود در کاخ گلستان، شناسایی و تطبیق نوع پوشاک آن ها در تصاویر است تا لایه های پنهان فرهنگ آن روزگار را شناسایی کند. پرسش این است که چه شخصیت هایی در متن و تصویر نسخه خاوران نامه نقش بسته است؟ و چه ارتباطی بین انواع پوشاک در توصیف و بازنمایی شخصیت ها در نگاره های نسخه خاوران نامه وجود دارد؟ نتایج تحقیق نشان می دهند که شخصیت های نسخه خاوران نامه برحسب وجوه ادبی و طبقات اجتماعی ، در دو حوزه متن و تصویر دارای گونه های متنوع و مشابهی هستند؛ لیکن در ترسیم پوشاک، به دلیل فقدان اطلاعات لازم در متن ادبی، نگارگر از رسم زمانه و فرهنگ عامه آن روزگار بهره برده است. این تحقیق از حیث هدف بنیادین کاربردی و از نظر روش، استقرایی با رویکرد تطبیقی است. |
24,073 | 449492 | برای گرد آوری دادهها از پرسشنامهای (فهرست) "محقق-ساخته"شامل ۳۳۹ گویه (اسم, فعل» صفت و قید) استفاده شد. در
طراحی پرسشنامه صرفا واژههایی انتخاب شدند که در کردی کلهری هم از واژه کردی و هم معادل فارسی آنها استفاده میشود. نتایج
نشان میدهد در همه مقوللات بررسیشده» میزان استفاده از واژههای بومی بسیار بیشتر از وامواژههای معادل فارسی است. همچنین» بین
میزان وامگیری از مقولات بررسیشده» تفاوت آشکاری دیده نمیشود» در حالی که در همه رویکردهای سلسلهمراتب وام گیری
(1988 ,۵7 گاه1 جع 130۵۹05 :2000 ص105 :2010 ,تعلله1- 1761167 مقوله نحوی اسم قابلیت بالاتری
برای وام گیری نشان میدهد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد دلایل دیگری بهغیر از جایگاه سلسلهمراتبی واژهها مانند خلا واژگانی» در
وامگیری دخیل هستند. بنابراین» رویکرد این پژوهش بدیلی تازه برای رویکردهای سلسلهمراتبی قلمداد میشود.
- دانشجوی دکتری زبانشناسی» واحد ایلام» دانشگاه آزاد اسلامی» ایلام» ایران 00000 32نلمصوز_د اک
استادیار گروه زبانشناسی» واحد ایلام» دانشگاه آزاد اسلامی» ایلام» ایران (نویسنده مسئول) زع 3 1 ۵1 هدمع
5 0۳6۵006 عطا ام عصطع عطا موس عانعن عنم دععع۸ 0065 صه کز کنط7 مصقطعنو ۵۶ بوازد تا ,102020 ۲00
1 ۳6اه 200 ۷0۳ عنط 001020 مغ صعطاه انوم طعنطای ,(310-270/4.0- 8 /کمعصع نا /ع و کصمصحصمعخهی//نصخطا) عکصععنا صصناط۸
واه نمعمصطمع از عقب ۳۵۵/۵۳ بصه هز از ععصقطه انصیه وعطی ۳اط از خنوعی وعط) که هدمل که کعطاه طزم
۹۲ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان» سال دوازدهم شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲» بهار و تابستان ۱۳۹۹
پژوهشگران مختلف از اصطلاحات متفاوتی برای تعریف وام گیری بهره گرفتهاند. به همین دلیل» همانند بسیاری از مسائل و
مفاهیم بنیادی» درباره تعریف وام گیری نیز در بین پژوهشگران اجماع وجود ندارد. توماسن" و کافمن " (1988:37) وام گیری را
انضمام برخی اقلام و مولفههای زبان خارجی در زبان بومی از سوی گویشوران زبان میدانند. اگرچه زبان بومی حفظ میشود.
انضمام مولفههای جدید تغییر کرده است. به عقیده آنها واژهها اولین عناصری هستند که وام گرفته میشوند. اگر دوزبانگی در
جامعه ای گسترده باشد و همچنین» شاهد فشار فرهنگی بلندمدت زبان غالب باشیم» ممکن است ویژگی های ساختاری شامل
واجی» نحوی و تصریفی زبان مسلط نیز وارد زبان زیرین " شوند. آنها معتقدند تمام ویژگیهای زبانی قابلیت وام گیری دارند؛ اما
در عمل احتمال وام گیری عناصر زبانی برابر نیست. به عبارت دیگر» برخی عناصر سهل تر و برخی دشوارتر از زبانی وارد زبان
دیگر میشوند. بر این اساس» آنها قائل بهنوعی سلسلهمراتب در وام گیری هستند که در ادامه به آن اشاره میشود. مطالعه همزمانی
پدیده وام گیری بهطور عمده در قرن پیستم آغاز شد. پژوهشهای اولیه غالبا بر روی ارائه فهرستی از اقلام وارداتی در زبانها
متم رکز بودند و می کوشیدند تاریخچه مختصری از وام گیری هر کدام از واژهها را ارائه دهند (1906 ,53۵۷6 46 52[76702).
در این پژوهشها غالبا تمرکز روی یک جفت از زبانها است که در آنها اغلب شاهد وام گیری یکطرفه از زبان غالب هستیم
(2010 ,۲ع1۳۵116۲89-10211). در پژوهشهای اولیه» موضوع همسانی یا یکپارچه سازی تلفظی وامواژهها براساس قواعد زبان
پذیرا گاهی مطرح میشد؛ اما یکپارچگی صرفی و نحوی این اقلام وارداتی هنوز مطرح نبود (2010 ,1۳۵11678-7021167).
بلومفیلد " (1933)» ها وگن*(1950) و واینرایچ * (1953) بنیان گذاران موضوع تماس زبانی " قلمداد میشوند (-1۳۵1]6۲8"
0 ,12[[6۲). در ابتدا تم رکز پژوهشها بهطوز طبیعی روی وام گیری وا ژگانی بود؛ زیرا این پدیده هم فراوان رخ میدهد و
هم برای مردم ملموس است. این پژوهشگران موضوع وام گیری عناصر ساختاری زبان را نیز مطرح کردند» هرچند اذعان داشتند
وا ژگان زبانها در مقایسه با عناصر دستوری و واجی بهمراتب بیشتر در معرض وام گیری هستند (2010 ,1۳۵11678-7021167).
متأثر از این پژوهشگران» پژوهشهای بعدی به جای تمرکز بر نتیجه وام گیری بر فرایند وام گیری و اصول آن تم رکز کردند.
برخی به دنبال کشف قواعد دستوری بودند که وام گیری واژگانی را محدود کند و برخی دیگر مانشد موراوسیکک*(1978)
می کوشیدند جهانیهای وام گیری را با استفاده از مقیاسهای تلویحی استخراج کنند (2010 ,17611078-308116۲). پژوهشگرانی
مانند میوسکن * (1981) براساس میزان قابلیت وام گیری عناصر زبانی سعی؛ کردند سلسلهمراتب وام گیری را ارائه دهند که در آن
میزان سهولت يا دشواری وام گیری عناصر زبانی مختلف مشخص باشد. بر این اساس» در اواخر دهه هشتاد افرادی مانند
پاپلاک "" و همکاران (1988) با انجام مطالعات کمّی بر پا پیکرههای زبانی گسترده کوشیدند بهصورت تجربی صحت
سلسله مراتبها و جهانیهای تلویحی پیش از خود را به چالش بکشند. همچنین» آنها وام گیری اقلام مختلف زبانی را در
سر دم دنر جل 0 0۵ بح ع ها سر
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در کردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ان
گروههای مختلف اجتماعی بررسی کردند. در این میان» اثر مهم توماسن و کافمن (1988) نقطه عطفی در موضوع تماس زبانی
دانسته میشود. در این پژوهش» شاهد ارائه چارچوب و تحلیل جامعی از پدیدههای مختلف مانند تماس زبانی» وام گیری»
تداخل»! تغییر رمز" زبانهای پیجین» کریول و آمیخته " هستیم. ایندو از اولین کسانی هستند که بر نقش عوامل بیرونی مانشد
تماس زبانی در تغییر زبانی تأکید کردند و در تحلیلهای خود شواهد بی شماری از تغییرات زبانی ناشی از تماس زبانی ارائه
کردند. پژوهشهای متأخرتر بر جنبههای کاربردی و روانی وام گیری متم رکز شدهاند. پرینس * (1988) برای نخستین بار
موضوع وام گیری کاربردی را مطرح کرد. او کوشید تا محدوديتها و جنبههای کاربردی وام گیری را بررسی کند. در ادامه
پژوهشهایی صورت گرفت که» برای مثال» نشانههای کلامی یا موضوع گفتار دو زبانهها تداخل و غیره را بررسی کردند
( 6 نطماصقام0 20010 مصععا +1997 مصقعزد۳0ی :1998 ,فق2/80 :1996 ب,زذهمطظ ع0 :1990 ,قطمصتاد5
4 ,۳10120:)). در دهه هشتاد» تمایل غالب کشف محدودیتهای مرتبط با وام گیری بود. همان طور که اشاره کردیم
وام گیری واژگانی از وام گیری ساختاری امکانپذیرتر و سهلتر است. میوسکن * (2000:170) رویکردهای مختلف به این
موضوع را بررسی کرده است. در همه این رویکردها مقوله نحوی اسم قابلیت بالاتری برای وام گیری نشان میدهد» در حالی که
صفت» حرف اضافه» عبارات ربطی و ضمیر در ساختار سلسلهمراتبی در سطوح پایینتر قرار می گیرند؛ بنابراین» امکان وام گیری
آنها کم و کمتر میشود (1981 ,8//51667). آپل " و میوسکن (1987) عقیده دارند در نظامهای مختلف زبانی» هر میزان که
عناصر آن نظام به هم وابسته تر باشند» احتمال وام گینری در آن زمینه کمتر میشنود. همچنین» عناصری مانند فعل که رابطه
همنشینی قوی با ارکان جمله دارد به احتمال زیاد در برآبر وام گیری مقاومت میکند. ماتراس (1998) دلایل متفاوتی برای
قابلیت وام گیری عناصر زبانی بر می شمارد. او به دو عامل ارجاعی بودنو وابستگی ساختاری اشاره می کند. به نظر ماتراس
(1998)» عناصری که ثبات ارجاعی دارند به احتمال زیاد در معرض وام گیری قرار میگیرند و عناصر دارای معنای ارجاعی
مبهم و وابستگی ساختاری قویتر را دشوارتر بتوان وام گرفت. دیگران نیز هیچ عنصر زبانی را مصون از وام گیری نمیدانند. در
چار چوب ارائه شده توماسن و کافمن (1988)» عامل اجتماعی مهم در کیفیت و میزان وام گیری» شدت تماس و تعامل زبانی
قلمداد میشود: به هر میزان که شدت تماس زبانی بیشتر باشد» فشار فرهنگی زبان زبرین"(غالب) بیشتر میشود؛ بنابراین» به میزان
بیشتری از وام گیری منجر میشود. افزون بر اين» آنها بر نزدیکی زبانها از لحاظ ردهشناختی نیز بهمثابه عامل تأثیرگذار دیگر
تأگید کردهاند. بر این آساس» توفاسن و کافمن (988:73 1ازیجهمی گیرنه هوگچه وابستگی ساختاری بیشتر باشد تساس ژبانی
باید شدیدتر باشد تا منجر به وام گیری شود. همچنین» در شرایطی که شدت و میزان تماس برابر باشد» عناصر سطوح پایینتر قبل
در سطوح ابتدایی» وام گیری محدود به سطح واژگانی است و شاهد ورود عناصر ساختاری به زبان پذیرا نیستیم. در سطح
دوم» برخی واژههای نقشی مانند عبارات ربطی و قیدها نیز بهصورت قرضی وارد زبان زیرین (پذیرا) میشوند (,۳۵11679-1021167]"
۹۴ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان» سال دوازدهم شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲» بهار و تابستان ۱۳۹۹
0). در سطح سوم» شاهد وام گیری حروف اضافه و مقدار کمی وام گیری ساختاری هستیم. وندهای اشتقاقی گاهی بهغیر از
کلمات وارداتی با برخی ریشههای بومی نیز به کار میروند. میلر" (1997) استفاده از پسوندهای اشتقاقی فرانسوی در انگلیسی
میانه را بهنوعی وام گیری ساختاری محدود قلمداد میکند. در وامگیری در سطوح بالاتر» ویژگیهای ساختاری عمده مانند تغییر
ساختار نحوی يا منطبقشدن مدخل واجی» صرفی و نحوی زبان پذیرا از لحاظ شخص, شمار» جنس, حالت و غیره با زبان غالب
مصداق وام گیری ساختاری دانسته میشود تا جایی که زبان حاصل را نوعی زبان آميخته محسوب میکنند. در چنین زبانهایی با
وضعیتی روبهرو هستیم که زبان حاصل ترکیبی از ساختار دستوری (زبان زیرین) و واژگان زبان دیگر (زبرین یا غالب) است (
0 ,للم 1۳۵1]0۲۹-30 :1997 ,130102800 :1994 ,کنا2/۵ :8 ۲ع6لاه8). زبان میچیف؟ که در آن دستور اسمی مبتشی بر
زبان فرانسوی و دستور فعلی مبتنی بر زبان کری" است» نیز نوعی زبان آمیخته تلقی میشود که شدت وام گیری در آن بسیار زیاد
است (2010 ,1۳۵116۲9-3021167). علیرغم اینکه بالغ بر ۷۵ درصد از وا ژگان زبان انگلیسی فرانسوی هستند؛ اما انگلیسی زبانی
آميخته قلمداد نمیشود؛ زیرا اکثر واژگان پایه بومی هستند (2010 ,17611079-121[167).توماسن و کافمن (1988) گزارش
کردهاند صرفا هفت درصد از واژگان پایه زبان انگلیسی وارداتی هستند. در موقعیتهایی که شاهد وام گیری شدید و تأثیر زیاد
زبان غالب بر واژگان و ساختار زبان پذیرا هستیم» شاید نتوان بهراحتی تشخیص داد آیا آنچه رخ داده است با عنوان وامگیری
میزان وام گیری در برخی زبانها آنچنان وسیع است. که منجر به درهم تنی دگی؛زبانی میشود. زبانهای درهمتنیده" حالتی را
پدید میآورند که دو بخش از دو زبان» یک زبان جدید را تشکیل میدهند. در چنین مواقعی دستور زبان عمدتا برگرفته از زبان
زیرین است و بیشتر واژگان متعلق به زبان غالب. باکر(2003) و میکینز"(2013) چنین زبانهایی را اسمی-فعلی " مینامند. در
چنین زبانهایی» اسم و قواعد مربوط به گروه اسمی مبتنی بر زبان غالب هستند. در حالی که فعل و قواعد حاکم بر گروه فعلی نیز
مبتنی بر زبان بومی (زیرین) هستند.وام گیری واژگانی زبان ترکیبی جدید از زبان غالب به معنای این نیست که زبان غالب
بهتنهایی تأمین کننده وا ژگان زبان ترکیبی جدید است. همچنین» دستور زبان زبانهای آمیخته عمدتا مبتنی بر زبان بومی است؛ اما
ممکن است عناصر دستوری زبان غالب نیز در آن یافت شود. زبان انگلورومانی " نمونهای از زبانهای آمیخته دستور-واژگان"
است که دستور زبان آن براساس زبان انگلیسی و واژگان آن مبتنی بر زبان رومانی است که هنوز در بریتانیا و ایالات متحده
آمریکا به آن تکلم میشود (2015 ,له۷611۷0111). این زبان» زبانی صمیمی و درون گروهی است که برای تعاملات عمومی از
آن استفاده نمیشود. مدپا لنگرا" نمونهای ذیگر اززباناف اوه دستواریوافگانی است: که بر پايه (ذستور زبان) کوچیوا" و
(واژ گان) اسپانیولی بنا شده است و در اکوادر مرکزی در تعاملات روزمره درون گروهی به آن تکلم میشود ( ,ف۷۵110011[18
5). زبانهای اسمی-فعلی نوع خاصی از زبانهای آميخته هستند که وام گیری زبان جدید بر پایه دستور زبان- واژگان نیست.
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در کردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ۹۵
بلکه اسم و قواعد مربوط به گروه اسمی از یکی از زبانهای مادر (زبان غالب) و فعل و قواعد مربوط به ساختمان فعلی از دیگر
زبان مادری (زبان بومی) گرفته شدهاند (1997 ,3816166۲ :2015 ,ف1لذم۷7۵11). زبان میچیف نمونهای از این گونه زبانها
قلمداد میشود که گروه کوچکی از مردم جامعه مهتیس! در کانادا به آن تکلم می کنند (1997 ,13216166۲). اسامی و نظام اسمی
این زبان آميخته برگرفته از فرانسوی است و افعال و نظام فعلی نیز برگرفته از زبان کری است ( ,3816166۲ :2015 ,ف۷۵11011[8
7). در نهایت» زبان گورینجی کریول" در طبقه زبانهای آمیخته اسمی-فعلی قرار می گیرد. گروه کوچکی از مردم
گورینجی در استرالیا از این زبان استفاده میکنند. نسل جدید این جامعه کوچکک زبانی اکنون این زبان را بهمثابه زبان اول فرا
می گیرند» حال آنکه نسل قبلی به زبان گورینجی تکلم می کردند ( 2015 ,۷11/118 :2013 ,1/62108). کریول که خود
بر پایه زبان انگلیسی درست شده است» زبان غالب است. اکثر بومیان شمال استرالیا اکنون به این زبان تکلم میکنند. اسامی زبان
کریول گورینجی عمدتا از زبان گورینجی وام گیری شدهاند و افعال و قواعد مربوط به ساختمان گروه فعلی عمدتا برگرفته از
در پژوهشهای متأخرتر بیشتر تا کید بر اثرات وام گیری است. ماتراس و شبیبی " (2007) موضوع وام گیری ساختاری را در
مجموعهای از زبانهای متنوع بررسی کردهاند. آنها بین وام گیری ماده زبانی " و وام گیری الگوی زبانی* تمایز قائل میشوند.
منظور از ماد زبانی خود واژهها هستند و منظور از گرفتن الگوزبانی واردشدن ساختار» توزیع و انطباق معنی است بدون اینکه
خود واژه وارد زبان پذیرا شده باشد (2007:15 ,[8866). بهتدریج» شاچد ان وویکزد پژوهشگران از دستور زبان به موضوع
کاربرد و کلام بودیم. سلمونز (1990)» فولر*(2001) و استولز "و استولز*(1996) همگی سعی کردند به جنبههای کلامی و
کاربردی وام گیری توجه کنند. موضوعهای دیگری نیز در ارتباط با وام گیری مطرح است. برخی پژوهشگران میخواهند بدانند
چگونه و چه زمانی عناصر قرضی وارد زبان پذیرا میشوند و اینکه عناصر قرضی چگونه و با چه سرعتی در نظام زبان و در بین
گروههای مختلف پذیرفته میشوند. ارزیابی و نگرش گویشوران زبان به عناصر وارداتی موضوع دیگری است که اخیرا برخی
پژوهشگران به آن توجه کردهاند و میکوشند نگرش مثبت يا منفی گروههای مختلف اجتماعی را به این عناصر بررسی کنند
(2010 ,لاله 1۳۵11079-1). پژوهشگرانی مانند واینرایچ (1953) و بعدها کسانی مانند لبافی* (1972) بر تأثیر عوامل اجتماعی
در وام گیری متمرکز بودهاند و کوشیدهاند تا عناصر وام گرفتهشده را در بستر ساختار اجتماعی بررسی کنند. افزون بر این» آنها
محدودیتهای ساختاری وام گیری را نیز بررسی کردهاند تا مشخص شود کدام عناصر قابلیت وامگیری بیشتر يا کمتری دارند.
نغ زگوی کهن و عبدالمالکی (۱۳۹۳) وام گیری فعلی را در بر خی زبانها مانند فارسی» کردی و ترکی آذری بررسی کردهاند. آنها
چهار راهکار درج مستقیم» درج غیرمستقیم» همکرد و وا مگیری معنایی را در این سه زبان کاویدهاند. نتایج نشان داد زبان فارسی
از همه این راهکارها بهغیر از درج مستقیم» استفاده میکند. در مقابل» در زبان کردی» عمدتا گویشوران از دو روش درج مستقیم
۹۶ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان» سال دوازدهم شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲» بهار و تابستان ۱۳۹۹
و وام گیری معنایی برای استفاده از افعال وارداتی زبان فارسی (زبان غالب) استفاده میکنند. نغ زگوی کهن و عبدالمالکی (۱۳۹۳)
این موضوع را به همخانوادهبودن دو زبان فارسی و کردی نسبت میدهند. در نهایت» برخلاف زبان گردی» در زبان ترکی» برای
انطباق افعال وارداتی فارسی» از درج مستقیم استفاده نمیشود» بلکه گویشوران آذریزبان عمدتا از درج غیرمستقیم و وامگیری
معنایی بهره می برند تا افعال وارداتی فارسی را در ترکی بیان کنند. در این پژوهش, راهکارهای مختلف در مواجه با اقلام
واژگانی از زبانهای غالب بررسی شده است و اساسا به موضوع تماس زبانی و میزان تأثیرپذیری زبانها از همدیگر پرداخته نشده
است. بهطور کلی» پژوهشهای اند کی درباره تأثیرپذیری واژگانی و ساختاری زبان کردی (زبان پذیرا) و زبان فارسی (زبان
غالب) صورت گرفته است. در ادامه سه پژوهش نسبتا مرتبط معرفی شدهاند.
فراستی و همکاران (۱۳۹۸) موضوع تماس زبانی کردزبانان کلهری را در تهران با زبان فارسی بررسی کردهاند. افراد مدنظر
این پژوهش سی گویشور کلهریزبان مقیم تهران بودند که با استفاده از ابزار پرسشنامه وضعیت میزان تأثیرپذیری آنها از زبان
غالب (فارسی) بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان میدهد بیشترین فرسایش و تغییر زبانی در افراد جوان زیر بیستسال صورت
گرفته است. همچنین» در ارتباط با متغیر جنسیت» زبان کردی زنان بیشتر از مردان متأثر از زبان فارسی بوده است. این تغییر و
تأثیرپذیری بهویژه در حوزه واژهها (در مقایسه با نحو) بیشتر گزارش شده است. در پژوهشی مشابه» محمودی (۱۳۸۷) موضوع
تماس زبانی بین زبان غالب فارسی و زبان گردی سورانی افنراد گردزبان مقیم تهران را در حوزههای صداها صرف» نحو و
واژگان بررسی کرده است. اونیز بهویژه به تأثیر دو اد( ورجنسیت,پراداخته/است. نتایج نشان میدهد مردان جوان بیشترین
تأثیرپذیری را از زبان فارسی داشتهاند. همچنین» واژگان گردی سورانی بیشتر از دیگر سطوح زبانی از زبان فارسی تأثیر پذیرفته
است. به نظر نگارندگان پژوهش حاضر نتایج این دو پژوهش را نمیتوان به کل زبان کردی تعمیم داد؛ زیرا شرایط حاکم بر
جامعه مهاجر و میزان تماس زبانی آنها با زبان غالب با وضعیتی که در خود جوامع کردزبان حاکم است» اساسا تفاوت دارد. در
نهایت» ویسی ! (201.3) نیز علل زوال زبانی را در میان کردهای ایران» بهویژه گویشوران کردی کلهری» بررسی کرده است. او
عوامل موثر در تأثیرپذیری فراوان گردی کلهری از زبان فارسی را به موضوعهایی مانند اعتبار و پرستیژ اجتماعی زبان فارسی و
داشتن نگرش منفی به زبان مادری» و نیز کارایی زبان فارسی نسبت میدهد.
بر این اساس» پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان وام گیری (از زبان فارسی) در مقولات واژگانی اصلی (وا ژگان پایه) در
کردی کلهری صورت گرفته است. براساس وضعیت حاکم بر رابطه دو زبان فارسی و کردی (کلهری)» زبان فارسی زبان غالب
(وامدهنده» زبرین) و کردی کلهری زبان پذیرا (وام گیرنده» زیزین) قلمداد میشوند. مقولات اسم» فعل» صفت و قید در کردی
کلهری بررسی شدهاند تا مشخص شود در کدام مقوله گویشوران گردی کلهری بیشتر از واژههای بومی (یا وامواژه فارسی)
استفاده می کنند. از آنجا که در بین افراد یکدستی و همگونی وجود ندارد» آنها براساس متغیرهای سن» جنسیت و تحصیلات
طبقهبندی شدند تا میزان استفاده از کلمات بومی و قرضی در هر گروه مشخص شود. براساس سه متغیر فوق» افراد شرکت کننده
به هشت گروه تقسیم شدند: مردان/ زنان باسواد جوان» مردان/ زنان باسواد مسن» مردان/ زنان بیسواد جوان و مردان/ زنان
بیسواد مسن. افراد شرکت کننده باسواد در این پژوهش همگی تحصیلات دانشگاهی دارند و افراد موسوم به بیسواد کسانی
هستند که سواد خواندن و نوشتن ندارند؛ اما قادر هستند فارسی را بهصورت روان تکلم کنند. افراد جوان شر کت کننده در
پژوهش بین محدوده سنی ۲۰ تا ۳۵ سال قرار دارند و افراد مسن شرکت کننده بین ۵۰ تا ۷۰ هستند. برای شرکت در مصاحبه و
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در کردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ۷
پاسخ دادن به پرسشها از هر گروه ۱۰ نفر و مجموعا ۸۰ نفر به گویههای طراحیشده پاسخ دادند. افراد پاسخدهنده از شهرستان
ایوان انتخاب شدهاند و همگی به کردی کلهری (بهمثابه زبان مادری) تکلم میکنند و در عین حال این افراد کاملا به زبان فارسی
تسلط دارند. بهصورت روزمره» هریکک از این افراد از فارسی و کردی بهصورت تکمیلی در موقعیتهای مختلف استفاده
در این پژوهش» از پرسشنامهای (فهرست) محقق - ساخته استفاده شده است تا مشخص شود گروههای مختلف به چه میزان
از کلمات بومی يا وارداتی استفاده می کنند. این فهرست شامل ۳۳۹ گویه (کلمه) است. ۱۷۹ اسم در زبان گردی بررسی شده
است تا به این ترتیب مشخص شود آیا از واژه بومی استفاده میشود يا از معادل وارداتی آن از زبان فارسی. در این پژوهش» اسم
را برمبنای حوزه معنایی به گروههایی مانند اسامی مربوط به اشیا اندامهای بدن» کشاورزی و دامداری» علمی و تکنولوژی و غیره
تفکیکک کردیم. بررسی پیشینه موضوع نشان میدهد در حوزههای مختلف معنایی میزان وام گیری متفاوت است. برای مثال» در
همین پژوهش مشخص شد در حوزههای معنایی علم و تکنولوژی» اقتصاد» سیاست و اجتماع در کردی جنوبی تقریبا تمام واژهها
فارسی هستند و معادل کردی وجود ندارد؛ بنابراین» چنین واژههایی از پژوهش کنار گذاشته شدند؛ زیرا بین متغیرهای اجتماعی و
میزان استفاده از آنها نمیتوان رابطهای برقرار کرد. به عبارت دیگر در این حوزهها خلا واژگانی سبب شده است گویشوران
گردی جنوبی فارغ از زمینه اجتماعی خود اقدام به پرکردن خلأ با استفاده از وامواژههای فارسی کنند. در مقابل» در حوزههای
دیگر (واژگان پایه) مانند کشاورزی و دامداری» انامی حیوانات, اسامی انذامهایبلان, اشیا اسامی فامیلی» نام آواها و غیره هم از
واژه زبان گردی و هم از وامواژه زبان فارسی بهتناوب استفاده میشود. هدف این پژوهش» بررسی همین موضوع در گروههای
هشت گانه هدف است. به عبارت دیگر برای برقراری رابظه بین متغیرهای سن» جنسیت و سطح تحصیلات با رفتار زبانی
گویشوران (وام گیری يا استفاده از واژه بومی)» شرط لازم این است که افراد بتوانند از بین واژه بومی و وامواژه فارسی معادل آن»
دست به انتخاب بزنند. به همین دلیل» وامواژههای فارسی که در نتیجه خلا واژگانی وارد زبان کردی کلهری شدهاند» و تعداد
آنها بسیار فرآوان است؛ از قلمرو ایق پووهش کنار گذاشته شدهاندلابه قمیق ترتیب) تعداذ ۶ فعل (ساده مر کب و کمکی) در
کردی کلهری انتخاب شدند تا معلوم شود آیا افراد گروههای مختلف از فعل کردی يا وامواژه فارسی معادل آن در تعاملات
زره بهره میبرند. در ارتباط با صفت» ۳۱ صفت در زبان کردی انتخاب شدند که گروههای هدف در ارتباط با استفاده از
کلمه کردی يا معادل فارسی آن بررسی شدند. از آنجا که در ۷ نمونه» مانند شیرین» ترش» در دو زبان از یک کلم مشت رک
استفاده میشود؛ بنابراین» این واژهها کنار گذاشته شدنداو درانهایت» ۲۴ صفت بررسی شدند. تعداد ۳۶ قید شامل قید زمان»
مکان» تکرار» کمیّت» تشدید و حالت انتخاب شدند تا افراد گروههای مختلف از بین کلمه کردی و وامواژه معادل فارسی آن
انتخاب کنند. ملاک ما برای انتخاب قیدها نقش آنها بوده است» حتی اگر مقوله نحوی آنها قید ذاتی نبوده باشد. قیدهایی که در
۱ میدانیم که زبان کردی و فارسی واژههای مشت رک فراوانی دارند که ممکن است نتیجه وام گیری نباشند و بهخاطر ريشه مشت رک ایندو زبان ایرانی باشد. نکتهای که
در اینجا ممکن است مطرح شود این است که چگونه میتوان بین وامواژههای فارسی و کلمات بومی کردی تمایز قائل شد. در ارتباط با این مسئله چنین گفته میشود
که موضوع تمایز واژههای بومی و غیربومی زبانها فقط مختص به زبان گردی نیست و تقریبا براساس توانش زبانی خود» گویشوران زبان قادر به شناسایی واژههای
بومی و غیربومی زبان هستند. در ارتباط با این پژوهش, نگارندگان پژوهش حاضر هر دو هم گویشور بومی گردی کلهری هستند و هم دانش تخصصی زبانشناسی
برای تشخیص واژههای بومی و غیربومی را دارند؛ بنابراین» این موضوع تا حد زیادی برای نگارندگان پژوهش حاضر مشخص است. نکته مهمتر در این ارتباط این است
که» همان طور که پیشتر گفته شد» در پژوهش حاضر شرط لازم برای انتخاب واژهها این است که هم وامواژه فارسی و هم واژه بومی باید موجود باشند (نداشتن خلا
وا ژگانی). بنابراین» اصولا در اینجا مشکلی در ارتباط با واژههای مشترکک وجود ندارد؛ زیرا چنین واژههانی در فهرست گنجانده نشدهاند.
۹۸ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان» سال دوازدهم شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲» بهار و تابستان ۱۳۹۹
نتیجه خلا واژگانی وارد کردی کلهری شدند و در این زبان فاقد معادل هستند در این فهرست قرار نگرفشد. پس از اطمینان از
اعتبار فهرست واژههای انتخاب شده) پژوهشگران خود دادهها را جمع آوری کردند. فهرستی که از واژگان پايه کردی کلهری در
چهار مقوله اصلی تهیه شده بود به ترتیب با افراد مدنظر بررسی شدند. برای هر واژه چندین بافت در نظر گرفته میشد و از افراد
خواسته میشد تا واژه مدنظر (بومی یا معادل فارسی آن) را در آنجا انتخاب کنند. گاهی مشاهده میشد یک گویشور در برخی
موقعیتها از واژه گردی و در برخی موقعیتهای دیگر از وام واه فارسی معادل آن بهره میبرد. در چنبن مواقعی» فراوانی وازه
استفا دهشنده از جانبافره تعیین کننده حالت غالب قلمداد میشد: از طرف فیگن سعی میشد آتخاب» از بین کلم کردی یا
فارسی» در حالت بینشان و عادی مبنای پژوهش حاضر قرار بگیرد. تقریبا بهطور متوسط برای استخراج دادهها از هر نفر یک
ساعت زمان صرف میشد. افراد مدنظر با آگاهی از هدف پژوهش و با علاقه و رضایت به پرسشهای پژوهشگران در ارتباط با
استفاده از کلمات (پایه) بومی یا وامواژههای فارسی پاسخ میدادند. پس از جمعآوری دادهها با استفاده از نرمافزار آماری
اسپیاساس (نسخه ۲۳)» دادهها تحلیل شدند. از آنالیز واریانس سهعاملی استفاده شد تا رابطه بین متغیر وابسته پژوهش (انتخاب
واه گردی يا معادل فارسی آن) با متغیرهای مستقل پژوهش یعنی سن» جنسیت» و سطح تحصیلات مشخص شود.
در این پژوهش» در مجموع ۹ اسم در زبان کردی بررسی شد تا امشخص شود آیا افراد گروههای مختلف (هشت گروه) از
واژه بومی استفاده میکنند یا معادل فارسی آن را به کار میبرند. این اسامی در.حوزههای معنایی مختلف مانند اسامی مربوط به
اشیا اندامهای بدن» کشاورزی و دامداری» علمی و تکنولوژی و غیره هستند. همان طواز: که در مقدمه گفته شد براساس اهداف
پژوهش حاضر واژههایی که در کردی خلا واژگانی دازند و صرفا از وامواژه فازسی استفاده می شود کنار گذاشته شدند." بر این
اساس» فقط برای ۴ مورد» گویشوران کردی کلهری هم از کلمه بومی و هم از وامواژه معادل آن از زبان فارسی بهتناوب
استفاده میکنند. نمونههایی از این اسامی عبارتاند از: درزی (122721) (سوزن)؛ آجت (2[21) (ظرف)؛ شیو (516۷0)
(پیراهن)؛ خوا (16۷/8) (نمکد)؛ خا (8) (تخم مرغ)؛ کیسل (161501) (لاکپشت)؛ کلنجی (1ز1012) (عقرب)؛ کلگاه
(1620183) (گوساله)؛ ورن (۷7۵۳2010) (قوچ)؛ چم (11010ح) (رودخانسه)؛ درون (1307۷/2010) (دره)؛ پس (0885) (دام-
گوسفند)؛ دوار (1727) (سیاهچادر)؛ رین (۲1778010) (گله)؛ تیول (1۵1ع]) (پیشانی)؛ مل ([13۵1) (گردن)؛ قل (4/۵1) (با)؛
قاپ (420) (ساق پا)؛ خالو (21[1) (دایی)؛ میسگک (13111۵8) (عمه- خاله)؛ خو یشک (87/2781016) (خواهر)؛ دویت
جدول ۱ آمار توصیفی گروههای مختلف را در ارتباط با میزان به کارگیری کلمه بومی (در مقابل وامواژه فارسی) نشان میدهد.
۱ تعیین اینکه اینها وامواژه هستند یا بهواسطه نزدیکی خویشاوندی صرفا واژههای مشت رک محسوب میشوند يا حتی فارسی از کردی آنها را به عاریت گرفته باشد
خارج از قلمرو پژوهش حاضر است. واژههای مشترکک در دو زبان در راستای تحقق اهداف این پژوهش نمیتوانند به ما کمک کنند؛ بنابراین» کنار گذاشته شدهاند.
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در گردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ۹
جدول ۱- میزان استفاده از اسامی بومی زبان کردی در افراد براساس جنسیت, تحصیلات و سن
و۸ 00 34۵0 ,6060 0۵ 32860 کسام 1< داعنوس عصادتا ام دمنای نع و3 1۳6 -1 عاطاه 1
باسواد ۳۵-۰ ۱ ۲ ۱۸ جنسیت و سن: (032. :918)
ونان ۷۵ ۱ ۸۵۵ ۷۳۳۹۵ تحصیلات و سن: (000. :18و)
پیسواد ۳۵-۰ ۱ ۴ ۹ جسیت» تحصیلات و سن: ( :518
جدول ۱ نشان میدهد کمترین میزان استفاده از اسامیگوزبان کلم به زنا باسواد جوان تعلق دارد (۵۷,۰۲/) و زنان و مردان
بیسواد مسن نیز بیشترین میزان استفاده از واژههای (اسم) زبان کردی را به خود اختصاص دادهاند (هر گروه بیش از ۸ به
عبارت دیگر زنان جوان باسواد در حدود ۴۳/ از واژههای فارسی برای اشاره به:اسامی مختلف استفاده کردهاند» در حالی که در
مردان و زنان پیسواد مسن این میزان کمتر از ۸۳ است: لمودار ۱ بهصورات گوّیاتریتفتاوتهای گروههای مختلف را نشان
نمودار ۱- میزان استفاده از اسم بومی در هشت گروه هدف
5 13۳86۲ اون ۵طا بط م3 داعنلوسگل عصنعتا او دنا 00 وصو 3 1-156 هزم
این نمودار بهروشنی نشان میدهد میزان اختلاف زنان و مردان باسواد جوان (ستون آبی) در مقایسه با همتایان مسنتر خود
(ستون قرمز) بیشتر است. زنان باسواد مسن فقط به میزان 7۲,۴۵ بیشتر از مردان باسواد مسن از اسم فارسی استفاده کردهاند حال
آنکه اختلاف مردان و زنان باسواد جوان چیزی در حدود ۱۳ درصد است. این موضوع نشان میدهد سن و تحصیلات (بالا) در
مقایسه با عامل جنسیت نقش مهمتری ایفا کرده است. اما این موضوع برای زنان و مردان بیسواد جوان دیده نمیشود (ستون
۱۰ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان» سال دوازدهم» شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲» بهار و تابستان ۱۳۹۹
سبز). مشاهده میشود اختلاف این دو گروه در میزان استفاده از وامواژههای فارسی (در اینجا اسم) کمتر از ۱/ است. پس در این
دو گروه» تحصیلات (پایین) در مقایسه با دو عامل دیگر (سن و جنسیت) عامل موثرتری دانسته میشود. میزان استفاده از
واژههای فارسی در دو گروه مردان و زنان پیسواد مسن کمتر از ۲/ گزارش شده است. نزدیکی عملکرد این دو گروه عمدتا
ناشی از غامل تحصیلات (پایین) است؛ زیرا اول اینکه» مردان و زنان اين گروه تقریبا عملکرد یکسانی دارند و این به معنای بیاثر
بودن جنسیت آنهاست و دوم اینکه» مقایسه عملکرد این دو گروه با همتایان جوان خود نشان میدهد اختلاف این افراد ناچیز
است و چنین نتیجه گیری می شود که عامل سن هم خیلی تأثیرگذار نبوده است» اگرچه تأثیر آن اند کی از جنسیت بیشتر بوده
در ارتباط با میزان استفاده از فعل کردی يا احیانا معادل فارسی آن» تعداد ۳۶ فعل» ساده» مر کب و کمکی, از میان افعال
پربسامد کردی کلهری انتخاب شدند. برخی از این افعال عبارتاند از:
چگن (11۵8۵1)) (رفتن)؛ زانسن (221195۵10) (دانستن)؛ وتن (۷۷/201۵11) (گفتن)؛ سنن (52011۵11) (خریدن)؛ خفتن
((2۳2011۵1) (خوابیدن)؛ قوتانن (01۷۵1211۵10) (سرفهزدن)؛ پشمانن (095110877011) (عطسهزدن)؛ کفتن (1)2011۵10) (افتادن)؛
رمانن (۲31321۵11) (خراب کردن)؛ شکانن (91101681۵10) (شکستن)؛ شوردن (5[170011) (شستن)؛ خسن (۷۵8۵1)
(انداختن)؛ کل کردن (16۵704۵0 16۵1) (فرستادن)؛ نایه زیو (0۷8/260 1127/610) (زمین گذاشتن)؛ قصیه کردن ( 0۵5778
0 (حرفزدن)؛ جرهاوردن (1121۷۳01۵10 87[) (اذیتم کردن)؛ دان له زیو ( 2 76 17 18/810) (زمین خوردن).
جدول ۲ آمار بهدست آمده در ارتباط با به کار گیری افعال بومی یا وارداتی (از فارسی) را در افراد مدنظر نشان میدهد.
جدول ۲- میزان استفاده از افعال بومی زبان کردی در افراد براساس جنسیت., تحصیلات و سن
عو ۸ 200 34۵0 ,6006۳ ده 32560 0۶5 ۷۶ داعنلس عصزعنا 4و دمناهد 05 وصو ۳ 156 -2 عا 13
باسواد ۳۵-۰ ۱ ۶ ۳۴۴۵ جنسیت و سن: (377. :18و)
زنان ۷۰-۵۰ ۱ ۵ ۴۰ تحصیلات و سن: (003. :18و)
یسواه ۳۵-۰ ۱ ۶ ۱۴۸۶ جنسیت» تحصیلات و سن: ( :518
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در گردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ۹
این جدول نشان میدهد زنان باسواد جوان بیشترین میزان استفاده از افعال فارسی را به خود اختصاص دادهاند (۸۱۳۰۴۴/). از
طرف دیگر مردان و زنان بیسواد مسن در تمامی موارد از افعال کردی بهره گرفتهاند.! بهطور کلی» در مقایسه با اسم (جدول
۱ در اینجا در تمام گروهها به نسبت از میزان بالاتری از افعال بومی استفاده شده است. در بیشتر گروهها افراد مصاحبهشونده
بالاتر از 7۹۰ از افعال کردی بهره گرفتهاند. نمودار ۲ جزئیات موضوع را بهصورت بهتری به تصویر کشیده است.
نمودار ۲- میزان استفاده از فعل بومی در هشت گروه هدف
5 13۳801 اون بط ۷۳05 5و۳ عسنزدتاآ او دما 00 رد3 15۵ -2 هزم
بهغیر از دو گروه زنان و مردان باسواد جوان» در سایر گروهها تفاوت ناچیزی بین زنان و مردان در ارتباط با میزان استفاده از
افعال کردی (یا فازسی) مشاهده میشود. این اخسلده ار زان گوا کین ۸۲۷۳ و در مردان و زنان بیسواد جوان
کمتر از 4۱ است. مردان و زئان بیسواد مسن تب عملک۹9کاملا مشابهی داشتثلبه چبالت دیگر» بهغیر از دو گروه اول» جنسیت
عامل خیلی تأثیرگذاری در به کارگیری فعل بومی یا وارداتی محسوب نمی شود. مقایسه زنان باسواد جوان و مسن مشخص
میکند عامل سن در این دو گروه تا حدودی (۶,۳۹/) موثر بوده است. به عبارتی» زنان باسواد مسن بیشتر شبیه مردان باسواد مسن
صحبت میکنند تا همتایان جوان خود. به این ترتیب» در دو گروه» شاهد غلبه عامل سن بر عامل جنسیت هستیم. مقايسه چهار
گروه آخره یعنی مردان و زنان بیسواد مسن و مردان و زنان بیسواد جوان» نشان میدهد نه عامل جنسیت و نه عامل سن در این
افراد مهم تلقی نمیشود. در همه این گروه ها دز کمتر از ۲/ شاهد استفاده از افعال فارسی هستیم. بر این اساس» در مقایسه با
گروههای باسواد متوجه میشویم تفاوت حاصل صرفا به عامل تحصیلات مرتبط دانسته میشود. بنابراین» در ارتباط با وا گیری»
در گروههای مختلف نمیتوان توجیه یکسانی ارآئه کرد در برخلی گروّهنا عامل سن» در برخی دیگر عامل جنیست یا
تحصیلات و گاهی نیز ترکیبی از این عوامل برجستهتر میشوند.
میزان استفاده از واژههای بومی و فارسی برای بیان صفتها نیز بررسی شدند. صفتهای بسیار زیادی از فارسی وارد گردی
کلهری شدهاند که عمدتا ناشی از تماس زبانی هستند. کلماتی مانند قشنگ» زیبا »گران وارزان نمونه کوچکی از این دسته
هستند. از ظرف دیگر) از واژههای بومی فراوانی همچنان براق بیان صفت در کردی کلهری استفاده میشود: برخی از این واژهها
عبارتاند از: دریژ (1۵11210) (دراز)؛ لیژ (1220) (کج)؛ کل (16۷/۵1) (کوتاه)؛ بر (020۳2) (بلند)؛ قیو (887) (بزرگک)؛ گورا
۱ جدولها و نمودارهای این مقاله میزان استفاده از واژههای کردی کلهری را نشان میدهند. برای نشاندادن میزان استفاده از واژههای زبان غالب (فارسی) عدد
بهدست آمده رای میزان استفاده واژههای بومی را از عدد صد کم میکنیم و عددی که به دست میآید میزان استفاده گویشوران کردی کلهری از وامواژه های زبان
فارسی است؛ برای مثال» در اینجا (۱۰۰-۸۶/۶۶-۱۳/۴۴) عدد ۱۳/۴۴ میزان استفاده از افعال فارسی را نشان میدهد.
۱۲ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان سال دوازدهم» شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹
(80172) (بزرگک)؛ بیوچگک (11۵8ع011) (کوچک)؛ پیس (828) (کثیف)؛ گن (82010) (بد)؛ وشا (۷۷۵5112) (گشاد)؛ خس
(۳209() (غلیظ)؛ قرتن (371311) (خسیس)؛ تیل (117201ا) (تلخ)؛ تفت (۵11]) (تند)؛ شور (512117) (بلند)؛ سور (5117) (شور).
برای این واژهها» گویشوران کردی کلهری از معادل فارسی آنها نیز بهتناوب در جاهای مختلف استفاده می کنند. همان طور که
اشاره شد گروه اول در این پژوهش کنار گذاشته شدند و صرفا واژههای گروه دوم هستند که میتوانند از منظر اهداف این
پژوهش پيامد داشته باشند. جدول ۳ میزان استفاده از صفتهای بومی (در برابر وامواژه فارسی معادل آن) را نشان میدهد.
جدول ۳- میزان استفاده از صفتهای بومی زبان کردی در افراد براساس جنسیت. تحصیلات و سن
و 200 ۳0۵00 ,معلصعی ده معط کعنمزو۸ داعنلوسکل عصذعتا ام صمناطا 0 وصو ۳۳ 6ط71 -3 عاطج 1
باسواد ۳۵-۰ ۱ ۵۳ ۱۳/۹۲ جنسیت و سن: (512. :18ه)
زنان ۷۵۰ ۱ ۸۵ ۳ تحصیلات و سن: (000. :18)
بیسواد ۳۵-۰ ۱ 1/۵۰ 0 جنسیت» تحصیلات و سن: ( :8اه
همانند دو مقوله اسم و فعل» زنان باسواد جوان بیشترین (۴۱,۶۷/) و مردان بیسواد مسن کمترین میزان استفاده از واژههای
وارداتی فارسی (۸۳:۷۵) برای پیات صفتها را در کردی گلهر یگ ود اخحتظیاص دادهاند. همانتد مقولات بررسیشده قبلی؛
میزان استفاده از واژههای بومی در افراد بیسواد و مسن از بقیه بیشتر است. نمودار ۳ جزئیات گروههای مختلف را نشان میدهد.
نمودار ۳- میزان استفاده از صفت بومی در هشت گروه هدف
130860۲5 اطاوزت ۵طا روط کعنعزو۸ دعنلوسکل عصفعتا او دمناط0ع0 وصو 3 6ط 1 -3 ونم
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در کردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری زا
نمودار ۳ نشان میدهد اول اینکه» در کل میزان استفاده از واژههای بومی در گروههای مختلف بسیار بالاست و دوم اینکه»
بهغیر از دو گروه زنان و مردان باسواد جوان» در بقیه گروهها مردان و زنان عملکرد بسیار نزدیکی داشتهاند. میزان تفاوت مردان و
زنان باسواد مسن» ۱,۲۵/ است. این تفاوت در مردان و زنان بیسواد جوان و مسن بهترتیب ۲,۵/ و ۸۰,۴۲ است. به همین دلیل,»
جنسیت در کل عامل موثری در استفاده از واژههای کردی برای بیان صفت قلمداد نمیشود (518*.276). در مقابل» با مقایسه
دو گروه بیسواد و باسواد متوجه میشویم در چهار گروه بیسواد» افراد همگی بالاتر از 1۹۰ از واژههای کردی برای بیان صفت
بهره بردهاند» در حالی که در چهارگروه باسواد شاهد تنوعات بیشتری هستیم و همان طور که میبینیم زنان باسواد جوان به میزان
۷ و مردان باسواد جوان به میزان ۳۲,۵ از وامواژههای زبان غالب (فارسی) برای بیان صفت در کردی کلهری استفاده
کردهاند. بر این اساس» این گونه نتیجه گیری میشود که تحصیلات نقش مهمی در تنوعات حاصل از به کارگیری واژههای بومی
و وارداتی (فارسی) برای بیان صفت در کردی کلهری دارد. همچنین» مقایسه افراد از منظر سن نیز نشان میدهد در افراد
تحصیل کرده در مقایسه با افراد فاقد تحصیلات» سن عامل مهمتری قلمداد میشود. میزان اختلاف مردان باسواد جوان و مسن در
به کار گیری صفتهای بومی کردی کلهری ۱۵/ بوده است. مردان باسواد جوان در مقایسه با همتایان مسن خود به میزان پانزده
درصد کمتر از صفتهای کردی بهره گرفتهاند. این میزان در زنان#اسواد جوان و سسن 7۲۲,۹۲ است. در مقابل» همان طور که
جدول ۳ نشان میدهد» تفاوت مردان بیسواد جوان و مسن ۸۶,۲۵ وادر زنان ۸۳۰۳۳ است. بنابراین» نتابج نشان میدهد تحصیلات
در افراد جوان در مقایسه با افراد مسن منجر به صورتبندیهای متنوع تری میشود. به همین دلیل» سن هم بهتنهایی و هم در
تعامل با تحصیلات عامل مهمی در تنوعات حاصل از میزان استفاده از صفتهای کردی يا وامواژه های فارسی محسوب میشود.
قید بهمثابه چهارمین مقوله واژگانی نیز در این پژوهش بررسی شد. همان طور که که در مقدمه ذکر شد. تعداد ۳۶ قید شامل
قید زمان» مکان» تکرار» کمیّت» تشدید و حالت انتخاب شدند تا افراد گروههای مختلف از بین کلمه کردی و وامواژه معادل
فارسی آن انتخاب کنند. قیدهایی که در نتیجه خلا واژگانی وارد کردی کلهری شدند و در این زبان فاقد معادل هستند در این
فهرست قرار نگرفتند. برخی از این قبد-واژهها در گردی کلهری عبارتاند از: دی وکه (دیروز) (01780[620)» پا رکه (پارسال)
(027160)» سو (فردا) (511)» دوسو (پس فردا) (1۵511)» شوه کی (صبح) (5111172061)» ایواره (غروب) (61727)» ایره
(اینجا) (678)» اوره (آنجا) (01۷780)» دیشت (بیرون) (06[/5111)» هیتاهیت (بهطور مداوم) (16(/121167/1)» له بان یک
(پشتسرهم) ۷80 0۵06 12)» قیری (مقداری) (28176)» بری (تعدادی) (09۵76)» جگی (کمی) (۵86[)» فره (زیاد) (3720])»
لبه (زیاد) (120020)» وه چفتو (حالت کج) (01-]11201) ۷۷20)» وه پشتو (بهطرف پشت) (07-]065[7 720).
جدول ۴ آمار بهدست آمده از شر کت کنندهها را درارتباط با میزان استفاده از قیدهای کردی یا وامواژههای معادل فارسی آنها را
۱.۴ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان سال دوازدهم» شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹
جدول ۴- میزان استفاده از قیدهای بومی زبان کردی در افراد براساس جنسیت» تحصیلات و سن
و 200 304۵05 ,معلصعی ده #مععظ دطاو ۸0 طعنوسا وصفعتا او دون 00 و3۳ 356 22 16
بیسواد ۳۵-۰ لد ۱ ۴ جنسیت و تحصیلات: (29. :918)
باسواد ۳۵-۰ ۱ در ۴ تحصیلات و سن: (003. :18)
زنان ۷-۵۰ لد ۷ ۷ 6 جنسیت» تحصیلات و سن: ( :وله
این جدول نشان میدهد زنان بیسواد مسن بیشترین (۸۹۸,۸۸) و زنان باسواد جوان کمترین (۸۶۰,۸۳) میزان استفاده از
واژههای کردی برای بیان قید را به خود اختصاص کاظاندکگلن کل 5 ول ۴نشان میدهد افراد بیسواه (زن و مرد؛
جوان و مسن) در مقایسه با افراد باسواد از میزان خیلی بیشتری از واژههای بومی:برای بیان قید استفاده میکنند. در نمودار ۴»
توضیحات بیشتری درباره عملکرد هشت گروه مدنظر در ارتباط با استفاده از قیدهای بومی یا وامواژهای فارسی ارائه میشود.
نمودار ۴- میزان استفاده از قید بومی در هشت گروه هدف
5 13۳86۲ اهنت ۵ط) روط دطو ۸00 طعنلوسطل عصنعتا و دمنا 050 و3 156 -2 هزم
در اینجا نیز تقریبا شاهد ظهور الگوی مربوط به صفت هستیم. افراد تحصیل کرده جوان بیشترین میزان استفاده از واژههای
فارسی برای بیان قید را به خود اختصاص دادهاند (۳۹,۱۷/ و ۳۰۰۲۸/ به ترتیب برای زنان و مردان). مقایسه گروههای مختلف
نشان میدهد جنسیت فقط در ايندو گروه تا حدی موثر بوده است (تفاوت ٩۸,۸ درصدی)؛ اما جنسیت در دیگر گروهها منجر
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در کردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ۵
به تفاوت زیادی نشده است. به عبارت دیگر در گردی کلهری صرفا زنان و مردان باسواد جوان تا حدی (در اینجا در ارتباط با
قید) با هم متفاوت صحبت میکنند. در حالی که مردان و زنان باسواد مسن و مردان و زنان بیسواد جوان و یا مسن بیشتر شبیه هم
صحبت میکنند. این ادعا در جدول ۴ در ارتباط با عدد بهدست آمده برای جنسیت (130. :518) و تعامل جنسیت با سن ( :518
8) تأیید میشود. در مقابل» مقایسه تفاوتهای ظاهرشده در ارتباط با به کارگیری واژههای بومی و فارسی برای بیان قید در
کردی کلهری درخورتوجه هستند. بالاترین میزان استفاده از قیدهای کردی در میان گروههای باسواد 7۸۳,۳۳ و متعلق به مردان
باسواد مسن است؛ اما کمترین میزان استفاده قیدهای گردی در میان گروههای بیسواد متعلق به مردان بیسواد مسن (۸۹۱,۱۱/)
است. بر این اساس» در ار تباط با تأثیر تحصیلات در به کا رگیری قیدهای کردی يا معادل فارسی آنها آمار محاسبهشده ( :58
0) ادعاهای مطرحشده در ارتباط با تأثیر عامل تحصیلات را تأیید میکند. همچنین» نتایج فوق نشان میدهند عامل سن در
افراد باسواد جوان منجر به تفاوت رفتار زبانی آنها (وام گیری پا استفاده از قیدهای گردی) شده است. افراد باسواد جوان در
مقایسه با افراد باسواد مسن بهصورت چشمگیری بیشتر به وام گیری واژههای فارسی برای بیان قید روی آوردهاند. اما همین عامل
در افراد بیسواد جوان منجر به چنین تفاوتی نشده است. این دو گروه تقریبا به یک میزان از عبارات قیدی کردی (کلهری)
استفاده کردهاند. مقايسه عملکرد گروههای مختلف در ارتباط با تعامل دو عامل تحصیلات و سن نشان میدهد تفاوتهای بین
تاکنون عملکرد هشت گروه هدف در میزان استفاده از مقولاتواژگانی گردی یا وامواژههای فارسی بهصورت مجزا بررسی
شدند. در نمودار ۵ عملکرد افراد در چهار مقوله به تفکیک جنیست (زنان و مردان) در چهار مقوله اسم» فعل» صفت و قید ارائه
نمودار ۵- مقايسه عملکرد چهار گروه زنان در چهار مقوله بررسیشده
665 1005082160 3۳0۳ عطا ح کی ۳۵۵6 ۳۵۱۵۰ اه صمعضسدمص) 156 -5 هزم
نمودار ۵ عملکرد چهار گروه زنان را در ارتباط با میزان استفاده از کلمات بومی کردی کلهری برای بیان اسم» فعل» صفت و
قید با یکدیگر مقایسه کرده است. چند نکته در ارتباط با این نمودار درخورتوجه است. اول اینکه» افراد باسواد جوان و مسن
به ترتیب کمترین میزان استفاده از انواع کلمات گردی کلهری را به خود اختصاص دادهاند. در مقابل» افراد بیسواد بالاترین
۱.۶ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان سال دوازدهم» شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹
میزان بهره گیری از واژههای کردی را به خود اختصاص دادهاند. دوم اینکه» زنان در تمام گروههای فوق در مقوله فعل میزان
بالاتری از واژههای کردی را به کار بردهاند. در ادامه همین مقایسه در چهار گروه مردان به تفکیک تحصیلات و سن انجام شده
نمودار ۶- مقايسه عملکرد چهار گروه مردان در چهار مقوله بررسیشده
1۷۵۹8210665 30۳ 6طا ص موی 3۵16 ۳۹۵ او مهم 6ط 1 -6 و۲
در اینجا نیز الگوی ظاهرشده تقریبا مشابه نتایج گروه زنان است. افراد باسواد در مقایسه با افراد بیسواد کمتر از واژههای
کردی استفاده کردهاند. همچنین» افراد جوان در مقایسه با همتایان مسن خود تمایل بیشتری به استفاده از واژههای فارسی از خود
نشان دادهاند» هرچند این تمایل در میان افراد باسواد جوان نسبت به افراد بیسواد جوان بیشتر است. در نهایت» در همه گروهها
افراد تمایل داشته اند کمتر از افعال وارداتی استفاده کنند. در عین حال در همین مقوله فعل نیز شاهد تأثیرگذاری دو عامل
تحصیلات و سن هستیم» هرچند تفاوتهای ظاهرشده در مقوله فعل به اندازه تفاوتهای حاصلشده در دیگر مقولات (اسم»
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان استفاده از کلمههای بومی يا وامواژههای معادل فارسی آنها در کردی کلهری است. افراد
پاسخدهنده که به تفکیک جنسیت» تحصیلات و سن به هشت گروه تقسیم شدند به پرسشهای این پژوهش پاسخ دادند. نتایج
نشان داد در همه مقولات بررسی شده شامل اسم» فعل» صفت و قید» میزان استفاده افراد تمام گروهها از واژههای بومی بسیار بیشتر
از وامواژههای معادل فارسی است. همان طور که دیدیم (نمودارهای ۱ تا ۶) در همه مقولات بررسیشده» افراد پاسخدهنده بیشتر
از ۵۰ درصد از واژههای بومی استفاده کردهاند. حتی عواملی مانند تحصیلات» سن و جنسیت نیز باعث نشده است آنها وامواژهها
را مطلقا جایگزین واژههای بومی کنند. نتایج نشان میدهد در افراد پاسخدهنده (هشت گروه) حداقل از 7۵۷,۰۲ تا 1۱۰۰ از
موارد بنابر جنسیت» سطح تحصیلات و سن از واژههای بومی استفاده کردهاند تا چهار مقوله اسم» فعل» صفت و قید را در کردی
کلهری بیان کنند. نکن مهمی که لام به توضیح است این استا که نگارنداگان پژوهش حاضتر ادعا ندارند دز کردی کلهری
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در کردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ۱۷
مقولات مذ کور یعنی اسم» فعل» صفت و قید» بیشتر با کلمههای بومی بیان میشوند» بلکه کاملا برعکس, با یک بررسی ساده و
همچنین براساس شم زبانی روشن میشود میزان استفاده از وامواژههای فارسی بهویژه در افراد تحصیل کرده و جوان بسیار فراوان
است. موضوع کلیدی برای حل این تناقض در مقدمه شرح داده شد. همان طور که گفته شد در طراحی پرسشنامه صرفا
واژههایی انتخاب شدند که گویشوران کردی کلهری هم از واژه کردی و هم از معادل فارسی آن بهتناوب استفاده می کردند. بر
ای اساس+ خبل عقلیم واخواژههایی که از فارسی گرفه شدهاند و برای آنها معادلی در این زبان ساخته نشده است» خلا واژگانی»
در قلمرو پژوهش موجود نیستند. از طرف دیگر واژههای بسیاری هستند که در گردی و فارسی بهواسطه همخانوادهبودن این دو
زبان مشت رک هستند» چنین کلماتی نیز مدنظر قرار نگرفتند؛ زیرا براساس اهداف این پژوهش فاقد پیامد خاصی هستند. برای
فهمیدن این موضوع که بهطور کلی چه میزان از واژههای گردی کلهری بومی و چقدر وارداتی (از فارسی) هستند» نیاز به انجام
پژوهشهایی پیکرهمحور مبتنی بر پیکرههای عظیم زبانی است. نتایج چنین پژوهشهایی قطعا با نتایج حاصل از پژوهش حاضر
متفاوت خواهد بود. بنابراین» همین موضوع بهمثابه پیشنهادی برای پژوهشهای آتی در اینجا مطرح میشود.
موضوع مهمی که در مقدمه معرفی شد سلسلهمراتب وام گیری و تفاوت مقولات مختلف در وام گیری بود (-761678]
,2003 ,803106۲ :2009 ,فق2/30 :2000 مصعکافت/2 :1988 مصقصگنه۳ 13 6 130۵905 :2010 ,معلله1
3 ,۸]62628). در همه این رویکردها مقوله نحوی اسم قابلیت بالاتری برای وام گیری نشان میدهد» در حالی که صفت»
حرف اضافه» عبارات ربطی و ضمیر در ساختار سلسلهمراتبی در سطوح پایین تر قرار دارند؛ بنابراین» امکان وام گیری آنها کم و
کمتر میشود. نتایج بهدست آمده از گردی کلهری نشان میدهد عوامل دیگری بهغیر از سلسلهمراتب وام گیری ممکن است
دخیل باشند. همان طور که مطرح شد داشتن بان( تخل وا زگانی بستال وگن پهاهت. اگر در زبانی خخلا باشد» طبیعتا زود
پر میشود. مقولات نقشی بهواسطه اينکه مجموعههای بشتهای هستند و هر زبانی بهطور طبیعی واژههای لازم برای بیان آنها را
دارد» وام گیری در اینجا بهسختی رخ میدهد؛ اما برای مقولات محتوایی مانند اسم با مجموعه بازی مواجه هستیم که بسیار پویا
است و هر لحظه ممکن است عضوی به آن افزوده شود» طبیعی است وام گیری در اینجا سادهتر صورت میپذیرد. اما اگر در زبان
زیرین (بومی) واژه داشته باشیم» امکان وام گیری کمتر میشود. نتایج بهدستآمده از پژوهش حاضر نشان داد در کردی کلهری
در این موارد» گویشوران هنوز به استفاده از واژه بومی (حتی اسم) تمایل بیشتری نشان میدهند. براساس یافتههای این پژوهش» به
هر میزان مجموعه بازتر باشد» احتمال وام گیری بیشتر است. در مقایسه با اسم» فعل مجموعه نسبتا بستهتری است. در هیچ زبانی
افعال از اسامی بیشتر نیستند» نتایج حاصل از پژوهش حاضر این موضوع راادر ارتباط با فعل و اسم تا حدودی تأیید میکند (میزان
استفاده از افعال بومی از فارسی در مقایسه با اسم اندکی بیشتر است)؛ اما برای پیبردن به وضعیت میزان وام گیری اسم و فعل در
زبان کردی کلهری» همان طور که گفته شد باید پژوهشی پیکرهمحور مبتنی بر پیکرههای بزرگک زبانی انجام داد. پیشبینی
میشود در پژوهش پیکرهمحور میزان وام گیری اسم در مقایسه با فعل بسیار بیشتر از میزان ثبتشده در این پژوهش باشد؛ زیرا که
در این پژوهش افراد از بین مجموعههای بسته اقدام به انتخاب کردهاند. در ارتباط با صفت و قید نیز نتایج این پژوهش تا حدودی
همراستا با اسم و فعل بود (نمودارهای ۵ و۶). به عبارت دیگر نه تنها در اسم و فعل» بلکه در صفت و قید نیز افراد پاسخدهنده
عمدتا از واژه بومی استفاده میکنند تا وامواژه فارسی. بر این اساس» چنین نتیجه گیری میشود که در عمل تفاوت چندانی در
میزان وامگیری در چهار مقوله بررسیشده در کردی کلهری دیده نمیشود و ادعا میشود جایگاه متفاوت چهار مقوله
۱۸ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان» سال دوازدهم» شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲» بهار و تابستان ۱۳۹۹
بررسیشده در سلسلهمراتب وام گیری عملا منجر به تفاوتهای آشکار در نحوه و میزان وام گیری این مقولات نشده است.
بنابراین» تحلیل و رویکرد این پژوهش بدیلی تازه برای همه رویکردهای سلسلهمراتبی مذ کور قلمداد میشود.
همان طور که پیشتر گفته شد» براساس رویکرد سلسلهمراتبی برخی عناصر زبانی سهلتر و برخی دشوارتر وارد زبان هدف
میشوند. بهطور کلی مقولات نقشی (ضمایر» عبارات ربطی» مفاهیم تصریفی و غیره) و فعلی در برابر وام گیری مقاومت بیشتری
از خود نشان میدهند» در حالی که مقولاتی مانند اسم و صفت با سهولت بیشتری وارد زبان وام گیرنده میشوند. چنین زبانهایی
گاهی زبانهای آمیخته» دستور زبان-واژگانی و یا اسمی-فعلی نامیده میشوند ( :2013 ,8ص0ل2ع/2 :2015 ,ف1۵[ذم۷۵[1
3 ,16166۲ 82). یافتههای این پژوهش نشان میدهد کردی کلهری مشمول این طبقات دانسته نمیشود؛ زیرا هنوز هم
گویشوران گردی کلهری» فارغ از جنیست» سطح تحصیلات و سن» عمدتا تمایل دارند از واژههای بومی استفاده کشد. البته به
شرطی که زبان کردی خلا واژگانی نداشته باشد. به عبارت دیگر نتایج بهدس تآمده ثابت نمی کند اسم و قواعد مربوط به گروه
اسمی همگی از زبان غالب و فعل و قواعد گروه فعلی همگی متعلق به زبان کردی کلهری باشند. همان طور که مشاهده شد»
نمودارهای 7 هتنها اسامی بلکه اقعال استفادهشده افراد پاسخدهنده نیز عمدئا بومی هستند و دز صورت وجود واژه دزازبان
بومی» اصولا گویشوران تمایلی برای استفاده از وام واژه ندارند. بنابراین» براساس نتایج این پژوهش و با توجه به نوع ابزار
استفادهشده» پرسش نامه زبانی مانند کردی کلهری دسترراانطلز گین(ا9) یا اسمی-فعلی (87۷7) دانسته نمیشود. البنه» همان
طور که پیشتر گفته شد» ممکن است پژوهشهای پیکره محور نتایج پژوهش حاضتر را تأیید نکنند. پيامد مهمی که پژوهش
حاضر دارد این است که برای مقابله با ورود واژههای بیگانه به زبان» در اینجا گردی کلهری, باید به ساختن واژه در زبانها بومی
مبادرت کرد. در مقولات نقشی, بهعلت اینکه معمولا با مجموعههای بسته مواجه هستیم که زبانها واژههای مرتبط را دارند»
کمتر شاهد وام گیری هستیم. در مقابل» در مقولاتی مانند اسم» زبانهای بومی برای مقابله با خیل عظیم واژههای وارداتی نیاز مبرم
به واژهسازی براساس قابلیتها و ابزارهای آن زبان دارند. در ارتباظ باافعل» صفت و قید» چون با مجموعههای نسبتا بستهتری
مواجه هستیم» میزان وام گیری در مقایسه با اسم در کردی کلهری کمتر است. نتایج این پژوهش برای اتخاذ رویکرد مناسب برای
مقابله با ورود واژههای بیگانه به زبان گردی بسیار مفید است. لازمه عملیاتیشدن نتایج چنین پژوهشی» تقویت فعالیتهای
فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ارتباط با زبانهای بومی يا تأسیس چنین مرکزی برای کمک به حفظ و بقای زبانهای بومی
فراستی» شهلا؛ کوروش صابری» و هیوا ویسی.(۱۳۹۸). فرسایش و تغییرات زبانی در کردی کلهری ایلامیهای مقیم تهران.
محمودی» علی (۱۳۸۷) بررسی فرسایش و تغییرات زبانی در زبان کردهای سردشتی مقیم تهران. یایان نامد
نغ زگوی کهن» مهرداد و علی عبدالمالکی (۱۳۹۳). وام گیری فعلی در زبانهای فارسی» کردی و ترکی آذربایجانی. پژوهشهای
0 :1۵00۳ بوکتلمونانط 0۵ معم مه عومسو 70 .ر87فل) صععافو312 .2 2 بج ,اعمص۸
میزان وام گیری در مقولات واژگانی اصلی براساس رویکرد سلسلهمراتب وام گیری در کردی کلهری شهرام جمالی و حبیب گوهری ۱۹
2655 ۶و کاعمکه لزع ماو +ععدعع عم فصه هزم عاصز ععمدعه1.2 .(1996) 8۰ ,تععلماط
9-۰ ,49 وسا ۲0۵1160۲ ۵سا عآومام مر وا مک .کعع نیما ۵ عحنس ۶و
۲-1 ۵۵ ۳6 - ]۲71707٩ کا9ع11ع9 7۳6 ۹۷۳۰ 0۳۶۳ ]٩ 1۵۳99۴ ۸ .(3997) .2 ,عغامادط
5۰ 6۳5 700] 021070 :۵۳ 316۷ د0ع 27 00۵۵101 ۳۲۳۵٩ 199
53667 .8 فصه ,کق2/20 ۰ 1 +کصعا کرک کنامصمد ماه که ک6ع2اع 133 3/060 .(2003) 8۰ علاط
67 16 ۹۵۳ 310 6 الط .(107-150) 260606 1996 ۳۵۵ 7۳6 ,(ع۳9)
404 ,(.۳09) 3/09 .2 00ه 8067 2 دا 120000 .(3994) ک2/00 .31 6 .8 ,ع6اماهط
:16702 عس۸ .(1-11) و10۲1 عومصسومها 1 کعنهیی ۶ کل ععومسو 1
0 ع6 ام اعصنط ,خام17 :3۵۳۵ 310 709096۰ .(1933) سل م10عنلصه10ط
عع 6۷10860 [ه ۲1510۳ دمص فص ععدعع 00۳ .(2004) معماعای .7 ع سا مفصمتصعامن)
107-۰ ,(2) 7 0۵91001 0۳۵ 10996 مساو آنط مطاعنصهمک کعجنظ کمصعناطظ
04 1 ۹۳۷۵۲۴ ۵۹60۲۹۵۴ ۲0۳۳۹۹۶۵ ۳۵و۳۵ 006310 1996 ۸ ۷ وزذهمه5 106
جاع 07 اعنآع۳ :08 حذ تنعل عتامصعددم که عاممصم 1656 .(2001) 36۰ .7 ,۳116۳
351-3۰ ,(2) 39 ک6عتسو 2 مصفصصعی عنصه 1 وعصص2 حذ ماقم عکسمکنه
عل .۸ دا .داعم فصه ,کعصنوصت؟ ,کعنعکز نععمعصه1 معنص هصندکع2۳۵ .(31997) ۳۰ 60305862
-225) 067506610065 06 5 تا و ]روط کت م وتا نظ رز عله 70۳ ,ومع [[م کل ۳۰ .7 گ 6300
210-2 ,26 0/9096 00۳0۵۰ عناعنناعسنا ۵۶ کنعروامصه 156 .(ر1950) ۰ مصعع 11۵
5۰ 1۷252 ک2600 ۵۳ جنک نت نمنطام 01و هانط2 ک 0 ع وم کل و ام مک .(ر3972) ۷۷۰ ,1۵00
۰ مب [۵2ع20 8730۳ ۵۶ کلدعنص. فصه کمعقنوممد ععصدعت1 .ر3998) .۷ ,1/30
آمغلد5 .[ هه 2/0065 ۰٩ 1۵ 00۵۵8۰ من ص0۳ .(2007) 36 مفطنطهطک فهصه ۷۰ ,1/30۵8
5۰ آا و7۵06 007۵ :0070 .(337-149) نطو ۸ اصمعا۵ ۴ «(۳0۵۰)
3 ,1138061210 .3 ,3/860 8۰ ,کزاع 2/0۵ .5 چا بامسکل نروس .(ر2013) ۳۰ مکصتمادع/2
40 ,۵100اکس۸ م#اک۸ مفعز ۸ ۳۵۳۵ 1۵9۵96۶ ۵۹۳۵ ۲۹۵۵ 1۵۳9۵965 00۳۵۵۲ ,(۳0۹)
6 0 کعن گناد 500۵۵ 36۰ ۵۶ بمهعم1 آمزعمامطام مه 165۵ «ر3997) .0 .ی ,2/1166
0 ]٩ کله 1706۲۶ ,(80۰) 676600678 7 10 هام6 ععهمدعهم] .(3978) .۸ ۳۰ معازی 1/0۳۵
عطا حز حاعنصهمک5 فصه هن اع0] .ومع و۸ اعط حذ کصفهمک جع عحشع0 .(1981) .8 مصععادنو/1
86 :0۳1086 ۲30 006-9۰ 1٩ روماممرن ۸ اععع50 آمسومانطظ .(2000) 8۰ ماک 1
0۳069565 عناعناعصنا هصه کعاولعجری لهنضه5 عط1 .(1988) +3806 .0 عع تمعلصه5 .10 ,یک ,800134
08606 0۵۶ 00۳۵۵8 عط1 تعوصعط عنامصعد نم 0۵ .(1988) ۳۰ ۳۵ ,80306
۵۳86 ع286اع 12 ۵۶ ۳۵6066 +عصعاخدم صمنامممتصنذ علاط .ر2001) 36 .بط مصععتا
55-0 ,(1) 30 بش50 1 6و6و7 صعحفانط آمتعستلنط تمصع یط 1"
,(.۳09) [ععله5 بل 0صه 65 ۷.3/20 10 ص026 هه 2/06 نصقما ۶ 1068 .(2007) .7 باعماد5
6 :۵۳٩ 370 6 صناجه86 .(15-29) ع100عع70ع0 6ک و ۳055-11 1۵ 0۲۳۵1۵ هه 600
۱۱۰ پژوهشهای زبانشناسی» دانشگاه اصفهان» سال دوازدهم» شماره اول» شماره ترتیبی ۲۲» بهار و تابستان ۱۳۹۹
40 00۳۵۶۵8 ,عصنط۳ی 006 تعصفاحفهص عکسمعنله لمتعسنانط (3990) .3 مکصمصله5
475-۰ ,28 55و71 معا لاهن صعفعص ۸ص عی عصمک صز ععصعع عم
۷۷۵۳۵۶ عط۳۳] 7700671005 ۳۵۲ 1 ۷۵۵۲۵۵۲ ۳۳۵۳۹۲۵ 06 .(1906) .37.7 ,6۳۵6 106 002علد5
6 ۸۷6252006 هه عنصع0هل۸ عماززاملصندمک1 معل مععسنا هط ۷ +صعل جع عس۸ ۰[طا10
-عتصه مک بقعل 3/50 زا ومسسطعلخصع تناس۳ .(0996) علماگ 1 ه ب وقأآما5
10 ع 1 1 نو م2۳ ع5) 50730160۵4 7ع کنو ۳ ۸
30 تعاس۸ ۰6۲۹6616۰ 1۵۵۲ ۸ :1۵۳9۵965 00۳۵۵۲ ب(1997) بی یک ,13030350"
6 ۵۵11200۳۰۹ 0۳۳۵۶ 709096 (1988) صعصگنشگا 1 6 کیک ,130۵۹502"
,(۳5) ۷7۵۳۹6676 .7 چ 05۵0 0۰ .7 ,360 .3 0 500۵8 .(2010) .7 ,تعاله 1۳611675-1"
01 عع ]11۵۲ 7136 ۹۳۹10ع۹ 1۵۳9۹9۴ ۹۵۵۳۵ 00۵ 05۲ ۵ کعتف۵شک وتهاسط۷۵
با انج/3 3316۳۵6 :عم ماع معط عاانوص110 .(74-90) کد0نمعتامرصه 0۵ه ر0۲ع]1
:2 م001هلنط2 /سعل جع اعس۸. +کعو موم 170 ی کعامع 0 ,21029108 .(2015) ۷۰ مفهاازم ۷۵11
۰ :73386 15۵ 0/1۵۶۰ 1 1.09965 .(1953) .تآ فصن ۸۷
:نیم۳۳ هسنصهع.آ 0۳ مسا معط هصه خصعصسعع ۳02 11 مصمتنعنو۸ 12 .(2013) .17 ,ذفن ۸۷
ناک منک جز صمنهاممععنه بط ص12 حذ کتععلهع وک طاعنوستگ1 ۵۶ رفن5 عقق0 ۸
[ 16 :0070 .568 و1 ۲۵۳۵۶۵ ۵ 1۵۲۵0۱ ۸۱ .(2003) .0 ,۷۷00
| هدف پژوهش حاضر بررسی میزان وام گیری مقولات واژگانی اصلی در کُردیِ کلهری است. مقولات اسم، فعل، صفت و قید در کُردیِ کلهری بررسی شدند تا مشخص شود در کدام مقوله گویشوران کُردیِ کلهری بیشتر از واژه های بومی یا وام واژه فارسی استفاده می کنند. براساس متغیرهای سن، جنسیت و تحصیلات، افراد به هشت گروه تفکیک شدند تا میزان استفاده از کلمه های بومی و قرضی در هر گروه مشخص شود. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه ای (فهرست) محقق-ساخته شامل 339 گویه (اسم، فعل، صفت و قید) استفاده شد. در طراحی پرسش نامه صرفاً واژه هایی انتخاب شدند که در کُردیِ کلهری هم از واژه کُردی و هم معادل فارسی آنها استفاده می شود. نتایج نشان می دهد در همه مقولات بررسی شده، میزان استفاده از واژه های بومی بسیار بیشتر از وام واژه های معادل فارسی است. همچنین، بین میزان وام گیری از مقولات بررسی شده، تفاوت آشکاری دیده نمی شود، در حالی که در همه رویکردهای سلسله مراتب وام گیری (Treffers-Daller, 2010; Muysken, 2000; Thomason & Kaufman, 1988)، مقوله نحوی اسم قابلیت بالاتری برای وام گیری نشان می دهد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد دلایل دیگری به غیر از جایگاه سلسله مراتبی واژه ها، مانند خلأ واژگانی، در وام گیری دخیل هستند. بنابراین، رویکرد این پژوهش بدیلی تازه برای رویکردهای سلسله مراتبی قلمداد می شود. |
54,265 | 475130 | واژههای کلیدی: قالی, لچک و ترنج شکارگاه گرفت و گیر» صفویه
۲-دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی» گرایش نقاشی ایرانی» دانشکده هنر و معماری, دانشگاه تربیت مدرس, تهران»ایران.
۳-دانشیا رگروه نقاشی,» دانشکده هنر و معماری, دانشگاه تربیت مدرس, تهران»ایران (نویسنده مسئول). ۱۲.ع .۲۷۳۱۵۲۵۵۵۲65
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲» تابستان ۱۴۰۰ شماره پیاپی: ۳۱
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره پیای:: ۳۹
دوره شکل گیرد؛ که تنوع در طرح» اندازه وتوکیب بندی یکی
انواع مختلفی است که ازآن جمله میتوان به لچک وترنج
یکی ازاین نمونهها. صحنه گرفت و گیرو شکار مربوط به
ارائه نشده است . در پژوهش حاضر-که با هدف تبیین شیوه
پرداخته شود و با تجزیه و تحلیل قسمتهای مختلف نقشه
دوره صفویه صورت گرفته است. اما با توجه به بررسیهای
تقشه آین قالیها تجزیه و تجلیل نشده است: قالی محفوظ
مکتب فرانسه» روی این قالی و تحلیل و سنجش وارزیابی
آن. درخصوص طرح قالی» صرفا به این مورد اشاره دارد
وجلال شاهانه توام با بزم پدید نيامده است؛ بلکه این طرح
نادانی و شکارتمنیات نفسانی و مادی و قربت انسان به
گرفت و گیر نمونههایی را ازدوران باستان تا پس ازدوره
صفویه معرفی نموده و جلوه هایی ازاین نقوش را ازنظرتنوع
دقیق روش طراحی این قالی است؛ موضوعی که با توجه به
پژوهش به صورت کیفی و با استفاده از روش تحلیل
گرهدار با نقشه از پیش طراحی شده تولید میشده است؛
فرش سالم و کاملی به جای نمانده است که برپایه آن بتوان
هشت ضلعی» مربع» مثلث و خط کوفی و وجود حاشیه از
باگذراز خطوط صاف هندسی به خطوط نرم شروع شده و
دوره صفوی رایج بوده است» همان طور که تناسبات و
چند لایه نقش درفرش تفکیک الگوی سراسری و کلی فرش
به ساختارهای اصلی و فرعی است. به عبارت دیگر درنظر
هم پوتشانی. نموّذ و زیبایی طرح برروی یک دیگرقرا رگرفته و
گرفت و گیروصحنه شکار قالی لچک و ترنجی است که در
اطلاق نام سنگشکو به این قالیها زمانی شروع شد که یکی
راادامه دادهاند که مشتمل است بردو طرح لچک وترنج و
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲» تابستان ۱۴۰۰ شماره پیاپی: ۳۱
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره پیای:: ۳۹
به شباهت نقش فرشته و اژدهای قالی سنگشکو موجود در
سه لایه دارد (جدول ۱). لایه اول واگیره ترنج است. تقسیم
بندی و طراحی واگیره ترنج به روش یک هشتم صورت گرفته
و پس ازتکراربه صورت یک چهارم درآمده است. لایه دوم
توسازی و طراحی فضای داخلی ترنج است. در لایه دوم با
تصویر۱-قالی لچک وترنج گرفت و گیروشکارگاه» موزه مهو کیوتو, زاپن (11411]).
صحنههای گرفت و گیرو شکا رکه نقش غالب درزمینه این
قالی را به خود اختصاص دادهاند. درادامه به تحلیل اجزای
شده است . شکل ترنج درطرحهای منحنی, دایره یا دایره
طرح یک چهارم آن»عینا یا با تغییراتی چند. با نوعی نقش و
رن گآمیزی به نام لچک در چهارطرف زمینه بافته میشود.
ترنج اغلب با طرحهای اسلیمی وگل و بوتههای گوناگون و
شاخ وبرگ های ظریف و زیبا و خوش ترکیب تزیین میشود»
طرح گرفت و گیردو اژدها قرا رگرفته است و بدین ترتیب.
آن نوشته شده باشد. کتیبهها معمولا به زبان فارسی يا
کتیبه فرشها عبارتند از: آیات و سورههای قرآن؛ که در
اول, واگیره کتیبه به روش یک چهارم طراحی شده و پس از
تکمیل درلایه دوم به روش یک دوم توسازی و تزیین شده
جدول ۲. کتیبههای مورد استفاده درقالی لچک وترنج محفوظ درموزه میهورنگارندگان).
است که به روش یک دوم طراحی شده است. کتیبههای
این قالی به لحاظ رنگ بندی و جزییات طرح درقسمت بالا
داخل ترنج است . سرترنج به روش یک دوم طراحی شده
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره پیای:: ۳۹
جدول ۲ .سرترنج مورد استفاده درقالی لچک وترنج, محفوظ درموزه میهورنگارندگان).
است اما دارای رنگبندی سراسری است و دو فرشته را به
است. هم چنین» رنگ سرترنج درقسمت بالا و پایین باهم
«لچک شکلی سه گوش است که در چهارطرف زمینه قالی
رنگ وبا هیبتی رستمانه» تیری رها کرده است که به گرگ
دو پا بلند شده است- به کمند انداخته؛ اما هنو زکمندرا
نکشیده و محکم نکرده است . سوارکاردیگری -که محکم بر
شکارچیان برپشت اسب به عقب برگشته و تیری را رها کرده
یا کمندی را به گردن شکار انداختهاند؛ که بدین صورت.
زمینه قالی «قسمت اصلی سطح میانه قالی است که برروی
بین لچکهاو ترنج قالی؛ زمینه اطلاق میشود. با توجه به
صحنه گرفت و گیراستفاده شود. به آن قالی لچک وترنج
طراحی دولایه است . روش طراحی زمینه به صورت یک
چهارم است و درلایه اول, با استفاده ازبند ختایی وگلها و
غنچهها و برگ ها زمینه قالی تزیین شده است» سپس درلایه
بخشی جدایی ناپذی راز طرح زمینه هستند. پس ا زکامل
شدن نقشه زمینه قالی به روش یک چهارم» نقشه یک بار
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره پیای:: ۳۹
جدول ۵.مقایسه طرح قسمت ابتداوانتهای قالی لچک وترنج محفوظ درموزه
اصطلاح, به صحنههای نبرد میان دو یا چند حیوان اطلاق
استفاده شده است . علت توجه به نقوش گرفت و گیرو
جدول ۶. جزییات صحنه های گرفت و گیرو شکارد رقالی لچک وترنج, محفوظ درموزه میهورنگارندگان).
نقش جهان محلی برای تفریح و سرگرمی و برپایی مراسم
گزارش کرده است: بازیافت: شاردن از جنگ افظا مین و
گاو نردراصفهان پاد میکند و مینویسد «سبب این که رها
نمیکنند تا گاو نربا شیربجنگد و از خود دفاع کند این است
اوضاع فرهنگی و اجتماعی دوره صفویه به دست میاید. این
که این نقشهها ابداع این دوره هستند و صحنههای شکار
شد» مشخص شد که شصت و هشت نمونه ازآنها دارای
حاشیه و دو نمونه ازقالیهای یاد شده نیزدارای هفت ردیف
این بررسی نشان داد بیشترین فراوانی به میزان ۸۲ درصد
که هرکدام ازآن ها دارای طرح ورنگ بندی متفاوتی است
یک دوم نقشه قالی, به صورت یک دوم تکمیل شده است؛
طول یک دوم نقشه قالی همانند حاشیه خارجی به صورت
یک دوم تکمیل شده است. حاشیه اصلی دارای طرحی دو
لاله اسق ,هر لایه اول «قابهای جاقیه دریگ بجهازم نققه
قالی طراحی وفضای بین آنها تزیین شده است. سپس در
برای یک دوم نقشه قالی و به روش سراسری صورت گرفته
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲» تابستان ۱۴۰۰ شماره پیاپی: ۳۱
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره پیای:: ۳۹
هفت ردیف چ پنجردیف چ چهار ردیف چ سه رئنیف 8
نمودارا .بررسی درصد فراوانی ردیفهای حاشیه درتعداد ۸۳ نمونه ازقالیهای دوره صفویه (نگارندگان).
تصوی ر۳- تجزیه وتحلیل طرح حاشیه درقالی لچک وترنج محفوظ درموزه میهورنگارندگان).
ترکیب بندی کلی نقشه به روش یک چهارم صورت گرفته
ترنج» کنتیبه و سرترنج وفرم کلی آنها مشخص شده است.
سپس, زمینه قالی با استفاده ازنقوش ختایی تزیین شده و
نقوش گرفت و گیربه آن افزوده شده است. محل قرارگیری
حاشیه با استفاده ازنقوش گرفت و گیراژدها و سیمرغ تزیین
کوچک قالی نیزبا استفاده از نقوش ختایی و به روش
باقی مانده است. درلایه دوم » نقشه یک باردرجهت طول
زمینه به حالت یک دوم درآمده است (جدول ۵). قابهای
طاووس -که درون قاب حاشیه به صورت قرینه روبه روی
هم قرار دارند- و صحنه گرفت و گیردو حیوان» که به
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲» تابستان ۱۴۰۰ شماره پیاپی: ۳۱
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره پیای:: ۳۹
(جدول ۱). رنگ بندی قالی نیزبه روش سراسری انجام شده
دارد. رنگ سرترنج پایین وبالا نیزتفاوت دارد و به شیوه
سراسری انجام شده است (جدول ۳). با توجه به یافتههای
فوق مشخص میشود که طرح این قالی دارای ترکیب بندی
سه لایه است و اگرچه به صورت یک چهارم به نظرمی رسد؛
اما تجزیه و تحلیل نقشه نشان میدهد که. در نهایت. به
روش سراسری سامان یافته و بافت آن با استفاده ازنقشه
درمورد شیوه طراحی این قالی این است که این شیوه
ترنج قالی دارای ترکیب سه لایه است. واگیره آن» به صورت
قابی است که به صورت یک چهارم طراحی شده است: لایه
یک دوم است. لایه سوم رنگ بندی این کتیبهها است؛
به گونهای که رنگ کتیبه بالا وپایین ترنج باهم قفاوت دارد
و به ان جلوه سراسری میدهد. ه رکدام ازسرترنجها نیزبه
سراسری است و دو فرشته را به صورت قرینه نشان میدهد
است. بهلحاظ رنگ بندی نیزرنگ سرترنج با ترنج, حاشیه و
شمشیر, شکارگرگ با تیر و کمان و شکاربزکوهی با کمند.
باتوجه به ترکیب بندی خاص این قالی که نقوش شکاررا
داده ونقوش گرفت و گیررا درزمینه قالی -که دارای فضایی
که گربه سانانی که با حیوانات حلال گوشت درزمینه قالی
سه لایه است . درلایه اول» نقشه لچک و ترنج با ترکیب بندی
یک چهارم طراحی شده و صحنههای گرفت و گیربه زمینه
لایه دوم نقشه یک بارد رجهت طول قالی تکرارشده» وبا
ایجاد تغیّیردر جزییات غنچهها و برگ ها و هم چنین» افزودن
اصلی نقشه به صورت یک دوم درآمده است. درلایه سوم»
ادها به قاب مرکزی ترنج به صورت سراسری افزوده شده
ترنج رایج است» واین نقشهها به روش یک چهارم طراحی
و بافته میشوند. درهنگام بافت, نقشه این قالی به صورت
تقوی ناد بهاره (۱۳۸۷). تجلی نقوش گرفت و گیردرفرش دوره
فرش ایران (ازدوره صفوبان تا پایان قرن سیزدهم هجری). رساله
مکاتب هرات و شیرازاز نیمه دوم سده نهم تا آغازین سالهای سده
فریه. ر. دبلیو (۴ ۱۳۷).هنرها یایران ترجمه پرویزمرزبان» تهران:
میرزایی» عبدالله وعارف پور» فاطمه (۱۳۹۲). معرفی و بررسی انواع
روش های تهیه نقشه فرش درتبریز, جلوه هن ر, شماره ۰۸۶-۷۷۰۱۰
68 1180516 ۶ وفنه5 ۸ .(2019) 3/۰ بطهت۵ ۸۳ -
.(512 ۳6ص 16) .رز /0ص7] کعععل 3/0 +هزطکه 1" :1220
تو2ع۸ ۳ ععه ۵ تمعن ۲" ,ره 220 24 مه 201
« ۳ 06016۶ اع مسق 21280 ۳۵۵ نصدعط 1 ,هاعر ی
-007 10 ب 2006 6 :3070108121 .(2005) .0 باهمله/2 -
-36 ها 16) مصتهنگ قصه حتسد2 تصصعط 1" ,جوا ماو
.(0)) 8 .36 همه مطمطاک :36 .36 .5 نصنصمه 3/2 -
اه 5) ۳398 ۲و 00 مه عسعه + عط عستوفند5
.(2019) .۸ .3 نطهزمط پیش بش۸ ننک بسک ,ععنه2/2 -
-6 200 0۵08 .(2013) ۳۰ ماو ممگع۸ .۸ مفنه 3/2 -
- 306, ۸. )2008(. 4 5۳۷۵( ۵۳ 7۳673101 ۵11 1
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲» تابستان ۱۴۰۰ شماره پیاپی: ۳۱
جلوه هنر سال ۱۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره پیای:: ۳۹
1 16 1 فوسا 000 0۸۵ #زسم هک ۸2 1٩ درم
361۵ عط ۵۶ صمنانعص 1 عط1 .(2020) .1 ,تا0لفهط5 -
-110 ع-له 2 نصعتطع 1 .رنططاج۸ صدزنظ وط 0عغ مامت
ع طع۲2* 0۶ مها کنصه/3 .(2008) 85۰ فدص مطهه 1 -
6 0۶ موزیع1 عط1 .(2012) :۷ منصه8ع11 ۸ مطعطع ]1 -
هصقاناه 2/606 عط۲ ۶و +عمعی» عللند تمصنصه عط صز 110
,063 0/5عع011 0/0 / دز ۵ط ۳ // :قاط 17831
-3/1 3/1100 16 دز 010 کعصع5 13۳08 وصه دهم ؟ آمسنع۸
-ر8800 ز 20 1۳۵ کصه تمه 01 اجه عطا دز ۵۵1۵۵ کز عمجم امه ها کعصعع5 عصخط وصه خعطصمه تعنص که عکد 156"
0 ۲ ۳/۵۳۵ 56665 06 امعم عنصهادا عمط ها نامه عحعط) او کامععد0ه امن وه آمعزع ما مطا ود ۵ ) ۳۵15 2100
بآ 065180 6 ۲ج ۵0000 و۵6 ۵۳۵ وعطا مومتعم #وز مگ عطا صز معط 1 باعل ۵۵6 هه عصتاصنهم 1
-6 1 ,65180 110/6۴ 02 0۳ کمااهم ۵ عصاط مصم ۵۳۵ کعصعع5 وصاطاع 2 امصنصه وصد عصتاصط موصعم قنط) وس
202 0۳ 3/560 36050 ۲56 ص امه عط) او هم عطا هز کنطا که عامصعه صخ دون 3/0021 وصد +عصم0 فصه مصمنانعل
0 1۳6 2040 باه واهموع نا مردعل که ومطاعم حلعدصعع عط معصرج اهاصعمسعل ۸ ج که کز حعنط ۳ مطجدعقم قنط) 10
آوس تسا منک وا اهاتاهو سوم ۵۹5 کنعواهصد حاعل حاعجوعع۳ عط 1 م36 نا م۵ صمنامعاام عاعل ۳و
-۷۵ 200 6ا تساک عطا ما80 ,کسام کنطا ۳۵۶ معلسعلوصها5 صوزکعل اعمی صعنصه۳آ عصناعنه ک لو هگ ده 2860 کندواهصه
اداندم عدعط 9۶ طاعقه معط 1 .0ص ان فعل که طععه قصد وال ۷۵۳۵ اعمه 1 3/050 عط او داد و60 105
مع زد6 0 دنل وصه وا وج روص 0ع 2 واهمه ه۵ ۳ حصعندعل
06 36 ا 8صاواعط مک مط 0 عطا صز 0ع هم اه امه عطا و کاصعصوصصصم هام عص تمه 16نط ۷
سطاع در 6 ام ۵ اطع 50 رواد اهدص عطا مومع ام2ط وصه 30۳6 دوز هل متا مدمناص نصا مصوز11ه0 6
ع مع 165 6۳60 وه 2-1 ققط امه کنط) اقطا ۵۵0 ماد اطع 6 1 مهم اعصده عطا همع تحعل صنوعع 0۵
[06۵1 16 ,51286 دنط) ا۸ اعمه عط او تقو 2 کعازمی 06 و1109 هلحم هد عمج دعلاعصز طعنط ۳ مصعندعل +عها 86۳۵1
-[602 1 ,10621100 +ع0ه 6 دص اعد مکصزع قح عطا ۲و ععزد 156 بان کو عاعو 2 کم مادم عطا او صمناندو مهم
20 اعمرقه عطا ۶و وصمتعاعط 156 .56800 عجق 0 امعمعع ازع مصه ,حصونا احل ع مر نآ مصمناقصا م1109
وقله ۳2۶ 065 067 عط 02 106۵00 1۵ از از وصملد فص نموه آمصصنصه از انامه نعاهطکل از ند مععل
۳ ,کی کل 21 مه حاع ماگ وصه جمعحعل از 0ص مععل که دص 0۳6۳ 6 ص666 مهد عط) فص معصنص ال
5 تماه دگل 6 نحل 6۳6 اعمسق عطا و ۳06و امد 6ط 1 واه معصخقد: دمص ع ) مادم 0۳اه ۵ )1
-110 نقاهداگا 0۶ ومع ام ه 0 تام عمط وصقد جاصنط ۵ عصصوه عط عونعص معدرد 156 ومطاعحه ازع ۵ط) همان
ما5 1102 ع0 650 2۳2 صه 15 200 مععل دز موز املع عط و عمهمرد 6اطقاند 2 15۵ +صعندعل 10/6۳ آل۵ 0 ص2۳ ققط مکی
6021110 ا هد 6 هه در نامرد عط) دمص جوا هو عطا 6 قآ صونا اهوم عط) علو نحص دمص عطا دعوماعصه هط
6 ۳۵۵160 ۵06 اجاصصم ک دوز هلو مه عط لا ۲و واه عطا امد م5026 0۶136 هط وعزمع0
وا 136 1 65ع قح +مصن ۹ مععهاد دنط) ۸ وال ادها ۵ ) ۹ معده اور کز هم 6طا ها 5660۵0 156 10
۵ 136 هط 2 ۵ ۵۵000 5 وحم ععامهط عط ۲و صعزدصل عطا موصد یط ای عطا نه لوصه عط اه 16265 وصه کلوس 0۶
6 06200666 ۷۵ 16106 که 306۶ 6 1 6زحص کمصمع5 6ط 1 بمعهاد کنط که 16660 مصمه معلح عم کعص 6 006۳
6۰ ع6 ) 106 هد بواعناصه عمج زدعل کعاغاوط امصخصه ۵ص عحص 6 0۳67 عط) عوزحص حعطاه طاععه وصنمط؟ رام نع رد
0 ع 1 0 ,0۲6 ع دا ۲ دمص مه عطا او عصسد 6 علوحص عمط جع اند #عععام کاعوصد ۵ عط امه حصمناعزمعل عطا موکل۸
ابا0 36 1۵ 0ع تفع 0۳۵6۳۲ ۵ مععنهه عمط توعط اقط خاعباک مه ,6 امن 6 کم دم اعصز ۳۵ که 0اه عاعومد
05 ۲0۲118 هط دجع جع معزحعل اعمه عط معوهاگ دنطا خ۸ عمصقطاد تعاقو-ع 0
221110 6 01 ع 20 اه 6 وصد 15ج ععحدو ماه هو عز اعمه معط او اه هط -عصه عطا جها ونطا 156 10
0۳ 6۵60 مخله دز امه عط او عصمامه عط1 عم اه ددمود لا 0 660106 عصععک امه عطا عصندد ۵0ع1ه مععل کز
6 02 0010۳ 1۳6 م6صقط5 حقانصاد ه کقط اعنط نی مصوز هموح عطغ ۳و عصعط امحصع عطا او «مامه عطا ما موه صا وا ماد
1166 معا دز 0زا دوع 6 )0۲ 0 0ص 0010
کز 2۳61 کنط) اه معنععل ۵ط) مدرد 5 اعمعده عطا و عاحعو 2 صععلها حقط از مداد مدوصنفص5 مه عطا ما عصنوجممع۸
-06 18 ۳۵۵۵۵ کاز 2040 وواعن ون عم نصهع 0 کن از اقط) کمک هم عط و هندواهصه 156 رها عععط و فعحمصه0
0 علنطا 624 دز هد دنطا ۶و معنحعل عطا واه عسنط اصقا دمص 15۵ امه عط )او اه 6اعا رصم 2 عصاکت 10۳۵۵
0 ,معط مصوناهعمصع نا محصوزااهلوعه که اعد ماقم عط او کاصعصمصص0ه عطا هز اصعحعمم معله عز صعندعل
2 5 از 16نط ۳ م0 اطع نع-ع ده حز کل وه ها دموا معسطا و دمن اقصزط همع چ کقط املع اعمحی عط 1 وهی
6 5 ازع طعنط ۳ موز اهوم ۵ط) ۳و عم تمصع عطا صز عصاطاع2 کصمعدحل ۶۵ عطا او هام صه کز مها ونطا 1۵
1651860 ۵6 ۵ کز حاعنط 02۳ رها 6051 عطا نها ععحط ع هط کم متامعصا 156۵ مععصه رم اه 0 صه صوزاند 160
- 16 اند تن 1/00 121 120 معا ند بش وصه اس 0۲۸ و۵0 ۳ معصاصنم ۳ نصا کاس نحص اکآ جز اصعل م5 ۳3 بط زل۸ -2
181 ب6ع تط م۸ وصه اس۸ 0۲ وال۳۵ دنه ۳ ۲و اصعحصا 1602 جرمک ۳۳۵ عنم مکش هه 11۵8552 حصهمگل ممصحصعط32/0
هه اه مهد 2 حاعاحد :انفمسط .(مطا مه تلود و درک ۲0) صه مصقتط6 1 وان نت کععد0 1/0
ع لهج 2 کح هصق ماقم نعامطکل ج نامع مصصی نله او 3001600 عط دز ها ومع 156 مه 0۲ تام 2
ع 610 200 2006 01100 8 6 )۶ ما0 عمط م5 کصونامحص محعط او دمامه عط دانعاصه جعرما ونطا 156 مد
0 50 200 561606 #وامه ومع 2 عمط ام ومطاعحه مصمعع-عهه عطا همکد #عمعنععل عحه عصوناه مومت 15۵
-ط0ع 106 9۳ حاعقه 6۵ اصعله دوه عحه کصونا نمو سنا مععزه که فصسع) دا «جمامه اصعم تنل از واه سا عحصصرد کاعومه
186(۷ ,2/23 10 .120065 06۳ وصه ,دص جوز اوعد مک عمصمع صز هط مومع اعهط عط صز دعصصع5 افلمصنصه عماهط
1 16 ناه مدمه کل جوز 1 هل محر نآ عط جمامه کدی ک۸ کعصع 5 معط او طععه 15 بوصمصحصقط هدز 2 1اه 6 هط
0 بصع 1651 اصفصنصمل ج حقط ود عطا ما0 +وصامواعهط عط صز دعصعع5 عصناطی 5 6ط) وصه علوط عطا مصونالل مه ۵ط)
0 0ع 1651 110067 0۷۳211 مه طا 1065 نامگ و وصساوتعاعهط ه از عم مععل کز عصمه عطا علزحص ممدمد ۵ط 1
6۰ 6 1 2161006 0ص وه وهی 00 حف وصخاصسط ۵1۶ م50 2 د6 وصتاصسط حمف ۲ :کعصع 5 عص اهاط 066
48 ,565 ار 136و روک اوح ها 00 اق مه مومع کنطا ح عص هط که ک معط ۵ 2116100 عصا حدم 0۳ م۳ 16
2661 1۳6 صز ۳۵۵1۹۵ کاز فقط اقط مه آهناصععه جنه هه عماصط که اعوزطانه عطا حز موصط ۵ هندگ عط و 651 از 106۵
600 8230 1۵ 21/23 01 ۷۵۵ واصنامه عطا 63 ۳ عم کعصطا عمط جز واعط 6ص کعنص مه و ص۲۳ بصع ۲و عسحانه
مق هل ع- اک طع2 21ج 01رد 2 660 معله عقط ععط 1 بعله مد "وونل امد عطا دای دسا وصه کسام عصاطع2 عطا عامصم 0۳ معهه
66605 عسا ۳۳ متفه وصه مامم وصه اصع هقعاص هه ۵ 10۳ میوگ
ما 0 حز هط دز موم 10 نهندگ عط و صمتاهنند آهنممد هه امساه عط که رود عط) 0 #معساعل ۵ص ۷/۵۵۲
دنا 1 021105 1ع 0 0۳ کعمعزدعل فص اهتدم معصخصحط امصنصه ۶و دعصعع5 فص امد عطا که کاعصمعد عنام هرد 6
-اصساط 02 ی 100 ۳62ص اعصسعه عطا اه صعزحعل عطا دز ناهد عم ان عماج امطصمه آمصنصه و کع ص5۳ هه 60 0۵
6 1۵ 0۵561 660 کقط ,ت60 وه 0زا واطهامد عم ملق صنصه 0۶ 216 ع 1 مومسم کنطا ۳۵۶ بحاع هه 0۵ 5۳6065 138
0 که نصه 0021 آحاهط ۳6 کاطع 2ص ناه ۳ موم امعم کنطا ص کعصصع5 عا وج 00 معط 2 که صعندعل ای
18 60 136 ۵۲ ۵6 مکلج مه حعنط مکعسهه 06 بتهصا عم محمصنطا وه حاع مگ هه کصمعععل 66 216 36
1 60 20 11 ,060 5 ع اه کصع کل ومع عصتاصط وصه خمطاصصه تحص ان هی عطا عصنل ده
02 136 0۵ 0۳02100 برا 120 نماد ۵۳۵ 5665 21 مه تمصنصه مضه وصتاط ۵ط 1 لومعم عنطا کج ماج حادم 3696
زنل ععه ومع ا هط اعصسیه عطا که رما فص ص00 عطی اج عم عط 1 بصع تععل دما موم هه عم 2 15 کاعم
(6ط ۳ ,00۳6۳5 عزحصز گام عمط ۸ مود کنطا او نومه عجونص عطا عمسعلزحص6 حانماعل معندعل او عصع)
7 2 ققط (عنط ۳ مود عط) ۶و ما2 عط) صز ککنامصد عصاصط عط ۳۵۳ قصه مهد عط که عاحدم عدماعص ع۵ط) جع
6 0 205 ,لیگ عمط اعصرعقه عط۲ صز داهصتصه کهصحه اهاهط 1 0ص ند انا ۳ اقط وعلوساعصمه 6 صقع از م5026
بوصم عجه طعقط ۳ مولهصنصه آهعنط) توح ص66 کاقطامه عنم 36۲6 مکعکقه 596 0 6 /110/0 کتصاص 6 ۲و کاصم ۵ط1
166ص ع دص ۶ محص 2 ناک وه عع2ر5 عا 62 ۵ 0ج ده
5288 مطعندصل وحم نس مومع واه ۳۳ بصع تدصل 0 3/0021 ود م۲0 ماع رد۲ :5 0/رع1۳
| استفاده از صحنه های گرفت و گیر و شکار، ریشه در هنر ایران باستان دارد و با مفاهیم اسطوره ای و آیینی این نقوش در ارتباط است. در دوره اسلامی نیز این صحنه ها، ابتدا، در نقاشی و کتاب آرایی استفاده شده است و سپس، در دوره صفویه در طراحی نقشه های قالی به طور گسترده بازتاب یافته است. در این دوره، صحنه های گرفت و گیر و شکار با نقشه قالی های افشان، ترنجی و لچک و ترنج ترکیب شده است که نمونه موجود در موزه میهو در ژاپن، یکی از آن هاست. در این جستار، سعی شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، شیوه طراحی نقشه این قالی تبیین گردد. پژوهش حاضر، ضمن بررسی اجزای مختلف نقشه قالی محفوظ در موزه میهو، که عبارتند از: لچک، ترنج، کتیبه، سرترنج، حاشیه و زمینه، به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که، از چه روشی در طراحی نقشه قالی مذکور استفاده شده است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که، نقشه این قالی دارای طرحی چند لایه است. طراحی لایه اول، که طرح لچک و ترنج است، به صورت یک چهارم صورت گرفته است. سپس، در لایه دوم، طرح یک بار در طول تکرار شده و با تغییرات جزیی در قسمت انتهای زمینه، نقشه به صورت یک دوم درآمده است. سپس، در لایه سوم، طرح قالی یک بار در عرض تکرار شده و صحنه گرفت و گیر دو اژدها به قاب مرکزی ترنج به روش سراسری افزوده شده است. بنابراین، هنگام بافت، نقشه قالی به طور کامل در اختیار بافنده قرار گرفته است. |
17,079 | 472006 | نتایچ حاصل از مطالعات توصیفی- تحلیلی نگارندگان منوید آن است که مبنای اين اقدام
مغایر با اصول بنیادین حقوق بینالملل بوده و توقیف محمولههای نفتی و ممانست از حرکت
ازادانه کشتیها در تعارض با قواعد حقوق دریاها مصوئیت دولتها و نیز قواعد حقوق بشری
تحریم نفتی؛ تحریم یکجانیه؛ تحریم سپاه پاسداران انقلاب اشلامی؛ حقوق بینالملل» قرار
مقاله پیشرو» برگرفته از گزارش پژوهشی نویسندگان با عنوان «صدور قرار توقیف نفتکشهای ایرانی از منظر حقوق
بینالملل» است که توسط پژوهشگاه قوه قضاییه در مرداد ۱۳۹۹ منتشر شد. نگارندگان این مقاله بر خود لازم میدانند از
همکاری دکتر مهشید آجلی لاهیجی در نگارش گزارش پژوهشی مذکور» تشکر کنند.
۶ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
کشور آمریکا از نخستین سالهای پس از انقلاب شکوهمند اسلامی با حربه تحریم سعی در
تحمیل سیاستهای خود بر کشور ایران داشته است؛ بهویژه پس از خروج از برنامه جامع اقدام
مشترک (برجام) در نوامبر ۲۰۱۸ از راههای مختلف, ازجمله تلاش برای ممانعت از پایان
تحریم تسلیحاتی ایران» اقدام در راستای بازگرداندن مجدد تحریمهای شورای امنیت و وضع و
اعمال شدیدترین تحریمهای یکجانبه درپی اعمال سیاست فشار حداکثری بر دولت و جامعه
ایران برآمده است. اقدام دادگاه ناحيه کلمبیای ایالات متحده در صدور قرار توقیف
نفتکشهای ایرانی در دوم جولای ۲۰۲۰ یکی دیگر از اقدامات قابل بحث دولت ایالات
متحده است. دادگاه مزبور در قرار صادره مدعی است منافع حاصل از صنعت نفت و انرز
ایران» در تأمین مالی فعالیتهای سپاه پاسداران» بهویژه نیروهای قدس» نقش دارد. با توجه به
این که آمریکا پیش از اين» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را سازمانی تروریستی بهشمار
آورده و اشخاص, اموال و شرکتهای تابعه اصلی وافرعی.آن را در فهرست تحریمهای خود
قرار داده بود در قرار صادره نیز سعی دسانلات: 4۱ دارد که.این کشتیها از سوی شرکتهای
تحت نظر سپاه پاسداران به خدمت گرفته شدهاند و سود حاصل از این تبادلات تجاری» صرف
اقدامات ادعایی این سازمان علیه آمریکا اشخاص آمریکایی و اموال آنها میشود ( 290101 .تا
6-4 .عم :2020 مقنطصمام) که اعناعن 156۰ 50۵۳ 601). بر این اساس, این مقاله در
جستوجوی پاسخ به اين پرسش اصلی برآمده است که اقدام دادگاه داخلی آمریکا در صدور
قرار توقیف علیه نفتکشهای ایرانی خامل بنزین به ونزوئلا در جولای ۲۰۲۰ از منظر اصول
و قواعد حقوق بینالملل چگونه ارزیابی میشود؟ در مقام پاسخ فرضيه این پژوهش مبتنی بر
آن است که این اقدام دادگاه آمریکایی, نهتنها نمودی از توسعه یکجانبهگرایی ایالات متحده
آمریکاست که میتواند در مغایرت با بنیان نظام حقوقی بینالمللی قرار گیرد. بلکه از بمد
قواعد حقوق بینالملل درباره خقوق دریاها حقوق بشر و نیز مصونیتهای در نظر گرفته برای
دولتها نیز شايسته تأمل است. در راستای پاسخ به این پرسش و ارزیابی فرضيه مطروحه»
پژوهش پیشرو بر مبنای ارزیابی اقدام داد گاه آمریکا؛در صدور قرار توقیف این نفتکشها با
توجه به اصول و قواعد مربوطه در حقوق بینّالملل ساختاربندی"شده است. بهاین ترتیب» این
ین اقدام با اهداف و اصول منشور ملل متحد. آثار برآمده از
صدور و يا اجرای قرار توقیف نفتکشها را با برخی قواعد حقوق دریاها مصونیت دولتها
و میزان تطابق آن با تعهدات دولتها در نظام بینالمللی حقوق بشر بررسی خواهد کرد.
تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفت کشهای ایرانی حامل بنزین به ونزوثلا ۶
۱ صدور قرار توقیف محمولههای نفتکشهای حامل نفت ایران از منظر
تا پیش از پذیرش سند برجام» تحریم کشتیرانی» به معنای امکان بازرسی و توقیف کشتیهای
مظنون ایرانی و یا ممانعت از حرکت آزادانه آنها ضمن قطعنامههای شورای امنیت و به تبع ان
در قوانین تحریمی اتحاديه اروپا و سایر کشورها ازجمله آمریکا وجود داشت (ر,ک: ضیایی و
رشیدی, ۱۳۹۵). اما به موجب این سند بخش زیادی از تحریمهای شورای امنیت و دیگر نهادها و
کشورها در زمينه کشتیرانی برطرف شد ( ,3-4 ,1.3 5600۳8 ,1 ۸6۴ ,21 ب0۵7۵ ,2015 1۳00۸
7-5 ,44). بدیهی است آنچه در این برهه زمانی تحت عنوان تحریمهای اقتصادی و ازجمله
تحریم بر صادرات نفت و یا تحریم تردد کشتیها بر جمهوری اسلامی ایران اعمال میشود. نه
در راستای تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد. بلکه نوعی اقدام یکجانبه از سوی
ایالات متحده آمریکاست که هدف از وضع و اعمال آنها نه استقرار صلح و امنیت بینالمللی»
بلکه انگیزههای سیاسی و تحمیل سیاستهای خود. بر ایران است. درباره میزان مشروعیت
قانونی اینگونه اقدامات تحریمی» میان, دولتها بحث ,و اختلاف نظرهای زیادی مطرح
شده است (رشیدی, ۱۳۹۵ ۱۲۴. چنانکه طرفداران اعمال تحریمهای یکجانبه عمدتا برای توجیه
عمل خود به اصل حاکمیت دولتها دز آزادی برقراریی یا قطع:همکاری اقتصادی استناد
میکنند؛ در مقابل, این اصل از اطرف مخالفان تحریمهای یکجانبه نیز برای اثبات نامشروع
بودن این تحریمها بهکار گرفته میشود و چنین استدلال میگردد که دولت هدف تحریم نیز
دارای حاکمیت است و از این جهت قدزت انحصاری تنظیّم روابط اقتصادی خویش را بدون
دخالت فشار خارجی داراست (حبیبی مجنده. ۱۳۹۲ ۸۴۸. در واقع» مخالفان تحمیل تحریمهای
یکجانبه با رویکردی دیگر به اصل حاکمیت. وضع تحریمها را مغایر با آن میدانند. «از اصل
حاکمیت. اصل عدم مداخله منبعث میگردد» (حکمتی, ۱۳۹۳ ۱۰۴. این اصل, بهعنوان یک حق.
مورد اجماع حقوقی آمیان دوّلتها قرار"دارد.(ظریف و امیرزایی, ۱۳۷۶: ۷٩) و در اسناد مختلف
بینالمللی» ازجمله منشور حقوق و تکالیف اقتصادی دولتها و اعلاميه غیرمجاز بودن مداخله
در امور داخلی دولتها و حمایت ازاستقلال او,حاکمیت آنها مورد تأکید قرار گرفته است
(2 ۸۳۷ ,1965 ,۸/85/2131 .006 10 :32 ۸۳۳۵ ,1974 ,۸/825/328 206 آ#نا). دیوان بینالمللی
دادگستری نیز در بخشی از رأی فعالیتهای نظامی و شبهنظامی نیکاراگوئه در این باره بیان
میدارد: (با توجه به یک قاعده عموما پذیرفتهشده این اصل, همه دولتها یا گروهی از
دولتها را از مداخله مستقیم یا غیرمستقیم در امور داخلی یا خارجی دولتهای دیگر باز
میدارد. منظور از مداخله منعشده» مداخله در اموری است که اصل حاکمیت دولتها به هر
دولتی اجازه میدهد آزادانه برای خود تصمیم بگیرد. یکی از اینها انتخاب نظام سیاسی.
۳ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی و تنظیم سیاست خارجی است. زمانیکه از روشهای اجبار
درخصوص چنین انتخابهایی استفاده شود. مداخله نادرست است» (205 .۳۵۲8 ,1986 ,1۴3). با
توجه به این مقدمات میتوان گفت دولتها با یکدیگر حاکمیت برابر دارند و هیچ دولتی
نمیتواند بدون رضایت سار دولتها در امور داخلی آنها مداخله و حاکمیتشان را نقض کند.
کشورهای ایران و ونزوئلا بهعنوان حاکمیتهای برابر و مستقل» میتوانند آزادانه و بدون
هیچگونه فشار خارجی با یکدیگر روابط اقتصادی برقرار کنند و عمل آمریکا در ممانعت از
این اقدام که امری کاملا داخلی و در صلاحیت مقامات دو کشور ایران و ونزوئلاست. مخالف
اصل حاکمیت کشورها و اصل عدم مداخله در امور داخلی آنها شمرده میشود. افزون بر این
آمریکا با اعمال تحریمهای یکجانبه اقتصادی علیه ایران» تعهد خود در معاهده الجزایر (0۹۸۱)
مبنی بر منع مداخله در امور داخلی ایران و لغو تمامی تحریمهای اقتصادی را نادیده انگاشته
استدلال مخالفان تحریمهای یکجانبه.در اثبات غیرقانونی بودن تحریمهای یکجانیه به
استناد اصل حاکمیت. بهویژه در زمینه تختریمهای فراسرزمینی یا ثانویه از اعتبار بیشتری
برخوردار است؛ زیرا اگرچه نمیتوان؛به تضمیم دولت تحرایمکننده مبنی بر خواست آن به قطع
رابطه خود با دولتی دیگر خدشه وارد:کرد؛ اما آن دولت نمیتواند در روابط اقتصادی دولت
مهمتر آنکه اقدام آمریکا در" تروریستی دانستن سپاه پاسداران؛انقلاب اسلامی بنا بر همین
اصل برابری حاکمیت که یکی از پایههای.نظام حقوق بینالملل امروز را تشکیل میدهد. فاقد
مشروعیت است؛ زیرا تروریستی نامیدن نیروی نظامی رسمی یک کشور که تجلیبخش
حاکمیت آن است و اقدامات تحریمی علیه آن بهصورت یکجانبه با این اصل حقوق
۲. صدور قرار توقیف محمولههای نفتکشهای حامل نفت ایران از منظر
ازجمله طرحهایی که بهمنظور حفظ صلح و امنیت بینالمللی ارائه و مطرح شده است. طرح
افتیت دستهجمعی است. اسیت جمعی بهسسای سجسوعهای: از مضجارها: قراعد.ی ساختارها
برای حفظ ثبات و آرامش بینالمللی است. مبنای نظريه امنیت جمعی آن است که دولتها
بهتدریج این نکته را دریافتند که امنیت هریک در گروی امنیت سایر دولتهاست. هدف نظام
امثیت جمعی» تأمین امثبت بای همه از واه سرکوب متجاوز است و یکی از.ضتروریات اصلی
تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفت کشهای ایرانی حامل بنزین به ونزوثلا ی
تحقق این هدف, وجود ساختاری حقوقی و تشکیلاتی برای اقدام علیه متجاوز است (زالپورن
۳ ۶۱-۶ بر این اساس» به هنگام تشکیل سازمان ملل متحد. بهمنظور اقدام سریع و فوری
جامعه بینالمللی در رفع موارد تهدید یا نقض صلح و امنیت بینالمللی» شورای امنیت سازمان
ملل متحد برای انجام هرگونه اقدام مقتضی تشکیل شده است. تشخیص مصادیق تروریسم
بهعنوان عامل برهم زننده صلح و امنیت بینالمللی و تعیین اقدامات لازم برای مقابله با آن» در
وهله نخست. در اختیار این نهاد است؛ درحالی که مبنای اصلی صدور قرار توقیف مذکور در
دادگاه آمریکا برقراری ارتباط میان درآمدهای حاصل از صادرات نفت ایران با اقدامات سپاه
پاسداران انقلاب اسلامی است که بهزعم آمریکا گروهی تروریستی شمرده میشود. با این
مقدمات و با در نظر آوردن اينکه به موجب ماده ۲۴ منشور ملل متحد. مسئولیت اوليه حفظ
صلح و امنیت بینالمللی با شورای امنیت سازمان ملل است. میتوان استدلال کرد که ادعای
تروریستی بودن سپاه پاسداران» زمانی که شورای امنیت بهعنوان مرجع اصلی احراز
وضعیتهای ناقض صلح و امنیت بینالمللی (39 ,25 .۸۵ ,1945 ,۵۲16۲ ص320 افطل در
این زمینه تصمیمی نگرفته است. با اساس,تشکیل سازمان ملل متحد و روح حاکم بر آن که
درپی ممانعت از اقدامات یکجانبه و خودسرانه دولتها و حفظ امنیت جمعی است. در تنافی
۳ صدور قرار توقیف محمولههای نفتکشهای حامل نفت ایران از منظر
قرار توقیف صادره در دادگاه آمریکا درصورتیکه به متوقف ساختن نفتکشهای ایرانی در
حال حرکت به سوی ونزوئلا در مناطق دریای آزاد بينجامد. برخی از اصول عرفی حقوق
دریاها ازجمله آزادی دریانوردی در آبهای آزاد را نقض میکند (ضیایی و رشیدی ۱۳۹۵: ۱۰۵-
۶ آزادی دریانوردی در*دریاهای, آزاد که ذاتی این منطقه دریایی است» ایجاب میکند هیچ
کشوری حق اعمال حاکمیت بر این منطقه را نداشته باشد. اگر کشتیها بهغنوان مهمترین
وسایل اجرای اصل آزادی دریانژردی, تحت,صلاحیت دولتی به غیر از دولت صاحبپرچم
قرار گيرند. این آزادی, خیالی بیش انخواهلهپود. چنانکه دیران دایمی دادگستری بینالمللی به
درستی در قضیه کشتی لوتوس, این موضوع را مطرح ساخت که به جز در برخی موارد
استثنایی شناختهشده در حقوق بینالملل, کشتیها در دریای آزاه تحت صلاحیت هیچ
اقتداری به جز کشور صاحب پرچم قرار نمیگیرند (25 :1927 ,[۳01). قابلیت توقیف کشتیها
در دریای آزاد. استثنایی بر اصل آزادی دریانوردی بوده و ازاینرو لازم است به طریقی مضیق
تفسیر شود. بر این اساس, مطابق با قواعد حقوق دریاها عمل بازرسی و نیز توقیف در دریای
۶۳۴ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
آزاد توسط سایر کشورها تنها توسط کشتیهای نظامی آنها و صرفا زمانی میتواند انجام شود
که دلایل معقولی برای توقیف یا بازرسی وجود داشته باشد (کرمزاده و عابدینی, ۱۳۹۹: ۱۱۵). به سخن
دیگر قابلیت بازرسی و توقیف کشتیهای خارجی توسط دولتی جز دولت صاحبپرچم» بر
مبنای قواعد کنوانسیون حقوق دریاها و نیز عرف بینالمللی» ناظر بر وضعیتهایی است که
یک کشتی مظنون به تجارت برده» دزدی دریایی» قاچاق غیرقانونی مواد مخدر و روانگردان»
پخش امواج رادیویی غیرمجاز و یا کشتی بدون تابعیت يا با پرچم تقلبی باشد. مورد دیگسر
زمانی است که یک کشتی با مبدا حرکت از مناطق دریایی یک کشور خاص با نقض قواعد آن
کشور ساحلی در آبهای داخلی دریای سرزمینی, منطقه نظارت یا منطقه انحصاری اقتصادی
آن, تحت تعقیب فوری کشتیهای کشور ساحلی قرار گرفته باشد. جز در موارد یادشده»
توقیف و بازرسی کشتیها در دریای آزاد باید پس از اخذ رضایت دولت صاحبپرچم انجام
شود (کرمزاده و عابدینی. ۱۳۹۹: ۱۱۶). رويه قضایی دیوان بینالمللی حقوق دریاها (ایتلوس) نیز در
قضيه مطروخه توسط پاناما غلیه ایتالیا درستیاژگهاین,وزافانیت است که «هرگوته نداخله
در امر دریانوردی کشتیهای خارجی و یا.هرگونه اعمال صلاحیت بر این کشتیها در دریای
آزاد» ناقض اصل آزادی دریانوردی بوده؛ مگر آنکه توسط کنوانسیون حقوق دریاها یا دیگر
معاهدات بینالمللی قابل توجیه باشد» (222 .0۵7۵ ,2019 ,111.08)»؛ ختی دیوان در این قضیه بر
این باور است که نه تنها مداخله فیزیکی» مثل اقدام به توقیف. موجب نقض آزادی دریانوردی
میشود بلکه هر عملی که فعالیتهای یک کشتی را در دریای آزاد تحت صلاحیت کشوری
غیر از کشور صاحبپرچم قرار دهد. به اغیر از موارد استثنایی مطروحه در کنوانسیون یا دیگر
معاهدات بینالمللی» میتواند ناقض اصل"آزادی:درینانوردّیی قرار گیرد ( .2۲۸ ,2019 ,17105
3) براساس رأی ایتلوس» اصل صلاحیت انحصاری کشور صاحبپرچم» عنصر ذاتی آزادی
دریانوردی است. اين اصل, نهتنها اعمال صلاحیت اجرایی کشور خارجی را بر کشتیهای
دیگر کشورها ممنوع میکند؛ بلکه اگر دولتی قوانین کیفری و عزفی.خود را بر دریاهای آزاد
اعمال کرده و فعالیتهای کشتیها در این منطقه را جرمانگاری نماید. مرتکب نقض آزادی
دریانوردی شده است. بر اين.اساس» دیوان 3ر این قضیه ایتالیا را به استناد صدور حکم
توقیف کشتی پانامایی و درخواست برّای اجرّای آن و در نهایت"توقیف کشتی» ناقض بند ۱
ماده ۸۷ کنوانسیون اعلام کرد (230 ,225 .08:85 ,2019 ,171.05).
بهاینترتیب» انجام امور عادی تجاری و شفافیت در نوع محموله کشتیهایی که در طول
مسیر دریایی خود پرچم ایران را برافراشته و از آبهای ایران به مقصد ونزوئلا حرکت
کردهاند. عمل این کشتیها را مشمول هیچیک از استثناهای اصل آزادی دریانوردی در دریای
آزاد قرار نداده و مانع از اعطای حق بازرسی و توقیف آن کشتیها به سایر دولتها ازجمله
تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفت کشهای ایرانی حامل بنزین به ونزوثلا ۶۵
آمریکا خواهد شد. همچنین بنا بر رأی یادشده از ایتلوس در سال ۲۰۱۹ میان پاناما و ایتالیا
حختی صرف صدور قرار توقیف محمولههای این کشتیها و اعمال فراسرزمینی قواعد داخلی
آمریکا بر فعالیتهای کشتیهای ایرانی در دریای آزاده نقض اصل عرفی آزادی دریانوردی
حتی کشور آمریکا به:مروجب: قراغد: حقوق:ذریاها امکان: ترقیفت: نقتکشهای ایزانی اذز
حال عبور از دریای سرزمینی خود را ندارد؛ زیرا رژیم حاکم بر دریای سرزمینی» رژیم عبور
بیضرر اسیت: مواذ ۱۷ تا ۱۹ کنوانسیون ۱۹۸۲ محقرق دریاها به تعریف حق غبور پنضبرن بو
استثنائات تعلیق این حق پرداختهاند و ماده ۱۹ مقرر میدارد: «عبور بیضرر است؛ مادامی که
مخل صلح نظم عمومی و یا امنیت کشور ساحلی نباشد» ((19)1 ۸:۷ ۳۰ ,1982 ,003101-05)؛
سپس به بیان اعمالی میپردازد که در صورت انجام آنها توسط کشتیها در دریای سرزمینی.
حق عبور بیضرر آنها قابل تعلیق است ((19)2 ۸:۵ .0 ,1982 ,178101.05) این حق در خلال
تمامی دورهای که مفهوم دریای سرزمینی,شکلآمی گرفت.».به طور گستردهای مورد قبول بوده
است (چرچیل و لو ۱۳۸۷: ۱۱۶) و یک حق عرفی برای کشتیهای کشورهای خارجی تلقی میشود.
کشورهای ساحلی جز در مواردی که به امنیت و نظم عمومی آنها مربوط است» نمیتوانند
دولت آمریکا در قوانین تخریمی نخود»برای توجیه اتحریمهای یکجانبه علیه ایران از
اقدامات ایران بهعنوان تهدیدی برای منافع ملع کشورش یاد کرده است و در قرار توقیف
صادره پیشگفته نیز مدعی شد منافع خاصل از فروش نفت این کشتیها صرف فعالیتهای
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی میشوههک آمال وال کی بر منافع آمریکا شهروندان
آمریکایی و اعمال آنهاست و بهاینترتیب» عمل خود را از نظر قانونی توجیه میکند؛ حتی اگر
حرکت آزادانه کشتیهای ایران را تهدیدی علیه امنیت آمریکا تلقی کنیم» باید توجه داشت که
از نظر دیوان بینالمللی آدادگستری "در دغوای سکوهای آنفتی.استنباط میشود که صرف تصور
تهدید منافع ملی, دلیلی برای اعمال اقدامات اجرایی نخواهد بود و این تهدیدها باید به
ضورت عینی او وافعی به: اثبات ارس #کغیلاین اور هر اقدامی برای مقابله با این
۱ ازجمله اعمال مندرج در ماده ۱۹ عهدنامه ۱۹۸۲ حقوق دریاها که مخل صلح, نظم عمومی و امنیت کشور ساحلی هستند.
عبارتاند از: ۱. هرگونه استفاده از زور علیه حاکمیت» تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی کشور ساحلی؛ ۲. هرگونه استفاده یا
تمرین با اسلحه از هر نوع؛ ۳ هر عملی بهمنظور جمعآوری اطلاعات به ضرر دفاع یا امنیت کشور ساحلی؛ ۴. هر نوع تبلیغ
بهمنظور اخحلال در دفاع و یا امنیت کشور ساحلی و... .
۶۶ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
در نتیجه, منع ورود کشتیهای حامل نفت از ایران یا به مقصد ایران به آبهای سرزمینی و
بازرسی آنها در موردی که تهدیدی واقعی علیه امنیت و نظم عمومی کشور ساحلی شمرده
تمیشود؛ باق عرفی عبزن بیضرز این اکشییها اسفا یرت دارد.
بنابراین» افزون بر آنکه نفس تحریم سپاه پاسداران از منظر اصول منشور ملل متحد فاقد
مشروعیت است. آثار تبعی این اقدام با تعهدات آمریکا به رعایت اصول و قواعد حقوق
دریاها منافات داشته است (24 ,(2)7 ,(2)1 .۸75 ,1945 ,67ا۳هدا0 کطمناه1< 0عانطت]).
۴ صدور قرار توقیف نفتکشهای حامل فرآوردههای نفتی ایران از منظر
یکی از نکات شايسته تأمل درباره قرار صادره در دادگاه ایالات متحده» ماهیت عملیات انتقال
فرآوردههای نفتی ایران توسط نفتکشهای ابلا»" «برینگ», «پاندی»" و «لونام" به کشور
ونزولاست. براساس قاعدهه عام مصونیت دولت. هر دولتی متعهد است از اعمال صلاحیت
قضایی بر آعمال و اموال سایر دولتها پرهیز کند. در دکترین و رویه قضایی» مصونیت دولت
غالبا بهعنوان تجلی اصل برابری دولتها تلقی.شده است (خضری, ۱۳۹۲: ۱۱۳).
درباره مصونیت دولت, در گذشته. ايده مصونیت مطلق به طوز کلی پذیرفته شده بود؛ اما با
مشارکت بیشتر دولتها وانهادهای دولتی در فعالیتهای تجاری, از اوایل قرن بیستم» تغییراتی
در این زمینه پدید آمد و نظريه مصونیت محدود شکل:گرفت. توضیح آنکه به موجب این
نظریه, دولتها تنها در اعمال حاکمیتی و نه تصدی خود. از مصونیت. برخوردارند ( ,16۵[60/5[6
9 :2012). عمل حاکمیتی» عملی است که بهوستيله آن» ارگانهای دولت متوسل به شیوه
دستور منع و قاعدهگذاری یکجانبه شده و اراده آمرانه نهاد دولت آشکار میشود (واعظی, ۱۳۹۴:
۰ بهموجب تعریف دیگری, اعمال حاکمیتی را میتوان چنین توصیف کرد: اعمالی که در
چهارچوب آنها دستگاه دولتی براساس قدرت فرماندهی خود از سیطره حقوق عادی خارج
میشود؛ زیرا اعمال وی شبیه اعمال اشخاص خصوصی نیست (واعظی, ۱۳۹۴: ۲۰۰).
احترام به مصونیت اعمال حاکمیتی دولتها در امر دریانوردی نیز مورد توجه قرار گرفته
و تجلی آن در مصونیت کشتیهای دولتی و یا جنگی هر دولت. بهعنوان ابزار اعمال حاکمیت
آن, از اعمال حاکمیت دیگر دولتها تجلی یافته است. بارزترین جلوه مصونیت کشتیهای
جنگی از هرگونه تعقیب دیگر دولتها در بعد مدنی و کیفری آن است (ضیایی بیگدلی, ۱۳۸۵:
۹ در همین چهارچوب. کشتیهای دولتی غیرتجاری هم معاف از رسیدگی و مصون از
تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفت کشهای ایرانی حامل بنزین به ونزوثلا ۶۷
هرگونه توقیف هستند؛ اگرچه از مصونیتهای دیگر مقرر برای کشتیهای جنگی برخوردار
نیستند (ضیایی بیگدلی, ۱۳۸۵: ۳۲۰). از دیگر امتیازات در نظر گرفته شده برای کشتیهای دولتی
غیرتجاری» مصونیت آنها از بازدید و بازرسی است (ضیایی پیگدلی, ۱۳۸۵: ۳۵۵).
در راستای نظريه مصونیت محدود. اعمال غیرحاکمیتی دولتها که از آن با عنوان اعمال
تصدی نیز یاد میشود.» مشمول اصل مصونیت اعمال دولتها قرار نمیگیرند. دولت هميشه از
قدرت فرماندهی خود بهره نبرده» بلکه در برخی مواقع همچون شخص خصوصی به اداره
اموال خود میپردازد؛ امری که غالبا در قراردادها اتفاق افتاده و این همان عمل تصدی است
(واعظی, ۱۳۹۴: ۲۰۰). به دیگر سخن, زمانی که نهاد دولتی بهعنوان دارنده بخشی از اقتدار قو
مجریه ظهور میکند عمل حاکمیتی است؛ اما گاهی اوقات اعمال دارای ماهیتی تصدیگرایانه
بوده و دولت بهمثابه عمل مدیر و مسئول مالی خدمات عمومی ظهور کرده و شبیه اعمال
اشخاص خصوصی عمل میکند (واعظی. ۱۳۹۴: ۲۰۱). بر همین اساس, در حال حاضر در رویه
قضایی دادگاههای داخلی کشورهای مختلف میتوان آرایی.را دید که درباره اعمال تصدیگری
دولتها با استناد به اصل مصونیت محدود. مصونیت مطلق.دولت را کنار گذارده و به رسیدگی
به ماهیت دعاوی مطروحه پرداختهاند (64-65 :2005 ,8206۵9). تمیز اعمال حاکمیتی و تصدی
نیز براساس دو معیار ماهیت و هدف انجام میشود (426 :2008 ,ل1/). به عبارتی دیگر مطابق
با بند «ج» ماده ۱۹ کنوانسیون مللامتحد آدر؛مصونیت دولتها که.میتوان آن را تدوین قواعد
عرفی در این حوزه دانست» اموال مورد استفاده یا بهمنظور استفاده برای اهداف تجاری از
قاعده مصونیت دولت مستثنا میشوند و میتوانند تحت اقدامات اجرایی قرار گیرند ( 171164
,2004 ,2۳۵06۳ معط #صه کماهاک هتسسگ امصمنانوعست ده ص06 کصماج21
19)0) ماده ۲ این کنوانسیون نیز در تمیز اعمال تجاری آشکارا به دو معیار ماهیت و هدف
اشاره کرده است ( 7561۲ 200 512165 ۵1 65نا نس آمصمنا نو نس 0۳ صصناصه 0 کصمناق7٩ منت
بر این مبنا در مرخله نخست شاید بتوان چنین"گفت که تجارت نفت وافزآوردههای نفتی
میان دو دولت ایران و ونزوئلا راامیبایست در زمره اعمالتصدی دولت جمهوری اسلامی
ایران بهشمار آورد؛ چراکه عمل مزبور در ردیف اعمالی شمرده شده که توسط اشخاص
خصوصی, یزاقابلیت اعمال دالود ایرور؟ نداغله اشقاطی "حصوصضی بمویه اشقاس طقزفی
در تجارت نفت بسیار شایع بوده و حتی میتوان گفت که بخش خصوصی بسیار بیش از
۳2500 آهنعصصم؟ ه کز دمنامکصد 0۳ عحخاصم کج 6۶ عم تنعل 1۵ :2 ما۸ 1۰
۳ ۵0۳۵ عطا ۵۶ عفد عطا ما واختمهصخم عفهه عط فلوداد عنم ,(0) 1 03۳28
۳ ۵۳۵ ۵ ۵ا فعتقم عطا گز اصنامعه ماصذ صعماه ۵ص معله 10دمطاه ع5ومجام کاذ ا0اط ,1۳305209
کز 00056 اهط) م1۵۳9 عط) ۵۶ عاهاک عطا کم ععناهمم عطا حز بگز ۵۳ ,287660 50 عنهط دمص
ب0 5 0۳ اععجاصم عطا کم ماوقا هل عصصم دود 36۵ وصنصتصصاعل مت اصج 1۵10
۶۸ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
بخش دولتی در تجارت مزبور درگیر است. نتیجه آنکه, ممکن است چنین گفت که فارغ از
سایر مسائل» قرار صادره برای توقیف کشتیهای حامل فرآوردههای نفتی ایران برای ونزوثلا و
اجرای آن از منظر حقوق بینالملل منعی نخواهد داشت؛ زیرا کشتیهای مزبور درگیر اعمال
تصدی برای جمهوری اسلامی ایران بوده و فاقد مصونیت شمرده میشوند.
با وجود این به نظر میرسد توجه به صرف ماهیت عمل و امکان انجام آن توسط
اشخاص خصوصی بهمنظور احتساب عمل بهعنوان تصدیگری, در تمامی موارد و بهصورت
عمومی» چندان صحیح نباشد. بلکه, شایستهتر آن است تا بهمنظور شناسایی عمل دولت
بهعنوان عمل تصدیگری يا عمل حاکمیتی» هر عمل بهصورت موردی بررسی شود. بر این
مبنا معامله بین ایران و ونزوئلا نیز صرفنظر از امکان انجام توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی
خصوصی, باید در چهارچوب شرایط ویژه خود بررسی گردد. همانگونه که میدانیم یکی از
بارزترین جلوههای استقلال هر دولت. اختیار و آزادی آن دولت در اعمال اراده خود و تعیین
آزاد مسیر حیات سیاسی, اجتماعی» اقتصادی وافرهنگی خوایش بهنمایندگی از مردم تبعه آن
دولت است؛ اصولی که نمونه روشن آن.در مفهوم حاکمیت.و حق تعیین سرنوشت خارجی
در حقوق عمومی» حاکمیت بهمعنای قدرت برتر قدرت مافوق و قدرت انحصاری هر
دولت بهشمار میرود (خیایی بیگذلی,۱۳۸۵: ۲۰۹+ حاکمیت»أن اقدرت برتری است که بر کشور و
اتباع آن اقتدار بیرقیب داشته و همگان در داخلکشنور از آن اطاعت میکنند. در سیاست و
روابط خارجی تجلی حاکمیت شناسایی "و به رسمیت شناختن اعمال قدرت یک دولت توسط
دیگر کشورها و مراجع صالح بینالمللی است (نصرتیاو محمدی, ۱۳۹۵: ۴۵).
در تعریف دیگری, حاکمیت را میتوان حق انحصاری حکومت برای استفاده از زور یا
قدرت مشروع بهشمار آورد. در این راستا حکومتها براساس اختیارات و اقتداری که به
طریق دموکراتیک یا دیگر روشهای مرسوم کسب کردهاند. قدرت و سلطه مشروع خود را بر
مردم خویش اعمال کرده و تابع هیچ قدرت و عامل بیرونی محدودکنندهای نیستند؛ مگر درباره
آن دسته از تعهداتی که با اراده و استفاده از حاکمیتخود به آنها پیوستهاند (نصرتی و محمدی,
در همین راستا همچنان که اشاره شد جلوه دیگر استقلال دولتها در برخورداری آنها از
امکان اعمال حق تعیین سرنوشت بهنمایندگی از مردم خود تجلی یافته است. ماده یک مشترک
بین میثاق حقوق مدنی و سیاسی و میثاق حقوق اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی فوق» تعریفی
(همه مردم از حق تعیین سرنوشت برخوردار بوده و بر این اساس میتوانند آزادانه
تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفت کشهای ایرانی حامل بنزین به ونزوثلا ۳
وضعیت سیاسیشان را تعیین نموده و آزادانه توسعه اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی خویش را
به سخن بهتر و با توجه به تحولات دهه ۱۹۶۰ میلادی» در حق بر تعیین سرنوشت مورد
تأکید در میثاقین, نهتنها ضرورت رهایی جوامع مستعمره از سلطه استعمار بلکه ممانعت از
دخالت دولتهای خارجی در امور داخلی کشورهای مستقل و سرنوشت ملتهای آنها نیز
مورد توجه قرار گرفته است. اعلامي اصول حقوق بینالملل حاکم بر روابط دوستانه و
همکاری میان دولتها مصوب ۱۹۷۰ مجمع عمومی سازمان ملل هم در میان مصادیق اعمال
حق بر تعیین سرنوشت خارجی برای مردم» اینچنین به منع سلطه» انقیاد و استثمار بیگانه
«... سلطه, انقیاد و استثمار بیگانه بر مردمان مانعی بزرگ بر سر راه ارتقای صلح و امنیت
بینالمللی تلقی شده و مجمع بر این باور است که ,حقوق برابر و حق بر تعیین سرنوشت مردم
سهم عمدهای از حقوق بینالملل معاصر زا.به خود اختصاص داده است. بنابراین» اجرای موئثر
آن دارای اهمیت والایی برای؛ارتقای,رواتط دوستانه بین دولتها بر مبنای اصل حاکمیت برابر
بر این اساس» بدیهی است.که دولت جمهوری اسلامی ایرانانیزابهمانند دیگر دولتها از
این حق برخوردار است تا بنابه اقتضای منافغ ملی و اهذاف در نظر گرفته شده در راستای
سیاستهای بینالمللی و داخلی خود به تصمیمگیری و عمل درباره نحوه فروش منابع طبیعی
خویش اقدام کند. فروش نفت و فرآوردههای نفتی از شریانهای اصلی تأمین درآمد برای
جمهوری اسلامی ایران بهشمار میآید ۷ بر این مبناانظر به اهمیت درآمد حاصل از فروش
نفت و فرآوردههای نفتی بر تأمین منابع مالی مورد نیاز کشور بهمنظور تأمین بودجه لازم برای
پیشبرد برنامههای سیایسی, لوتطادتی و اجتماغی کشور.غمل تجارت نف را از هت تغیار
هدف. در شمار اعمال حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران قرار میدهد. بر این مبنا حتی میتوان
نفتکشهای حامل فرآوردههای صادراتی به ونزوثلا را نیز بهعنوان عامل اعمال وظایف
حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران در تأمین منابع مالی آمورد.نیاز خود برای اعمال حاکمیت موثر
خویش و تضمین اعمال آزادانه حق تعبین سرنوشت خود در پیشبرد آزادانه برنامههای توسعهه
سیاسی, اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی خود دانسته و مشمول مصونیت از توقیف مقرر برای
آزبرای تمرنهبراسامی گزازش کهیه شتا توسط سازعان ایک ور سا ۱ اراس :15/۴ دروسنف از توض ال ال
داخلی ایران را تشکیل داده است. همچنین سهم نفت از کل درآمدهای صادراتی اقتصاد ایران ۵۶ درصد برآورد شده است
۷۰ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
۵ صدور قرار توقیف نفتکشهای ایرانی و نقض حقوق بشر مردم ونزوئثلا
صرفنظر از سایر موارد مطرحشده درباره قرار توقیف نفتکشهای ایرانی» یکی از جنبههای
قابل تأمل در این زمینه نگریستن به این اقدام از منظر نقض حقوق بشر مردم ونزوئلاست.
جمهوری بولیواری ونزوئلا همانند جمهوری اسلامی ایران. به دلیل اتخاذ سیاستهای مستقل,»
تحت تحریمهای یکجانبه و ظالمانه ایالات متحده آمریکا قرار داشته که این مسئله در کنار
آفت شدید قیمت نفت» دولت این کشور را با مشکلات فراوانی در تأمین نیازهای اولیه مردم
خود روبهرو ساخته است. بنا بر مطالعات انجامشده در دانشگاه جانهاپکینز در سال ۰۲۰۲۰
کشور ونزوئلا از نظر میزان نرخ تورم با تورم ساليان ۲۴۹۹ درصد.» در جایگاه اول پرتورمترین
کشورهای جهان قرار دارد (ایسنا ۱۳۹۹) و این کشور را با کمبود شدید مواد غذایی و داروی
قطعی برق و سیل عظیمی از مهاجرت به خارج روبهرو ساخته است.
در این میان» یک عامل بر شدت بحران موجود در ونزوئلا افزوده و آن چیزی نیست جز
زمینگیر شدن بخش اعظم صنعت تولید فرآوردههای,نفتی,کشور مزبور که مدتی است به دلیل
تحریمهای ایالات متحده آمریکا از دسترسی به مواد و تجهیزات ضروری برای حفظ ظرفیت
تولید خود محروم مانده است (2020 ,له .6۲ :8 86۵0)؛ مسئلهای که به نوبه خود بر مشکلات
اختلال در تأمین فرآوردههای" نفتی آمورد نیاز ونزوثلا؛ نهتنهاابا ایجاد مشکل در تأمین
سوخت مورد نیاز ناوگان حملونقل داخلی» ارسال مواد غذایی از مزارع و مراکز تولیدی به
مراکز مصرف را با مشکل رونهرو ساخته"(2020 ,8۵۲5 بلکه با ایجاد اختلال در تأمین برق
مورد نیاز مراکز درمانی و سوخت ناوگان حملونقل پزشکی» ارتباط مردم با پزشکان و استفاده
از خدمات بیمارستانها را نیز مختل کرده است (2020 بله .2۲ :۵ 6۵0۳)؛ کمبودهایی که
به ترتیب تهدیدی جدی در دسترسی به حق بر غذای کافی (11 ۸۲۵ ,1966 ب10۳507)» همچنین
حق بر سلامت (12 1۳0۳8071966,1۵0) و ختق بر خیات! مردمونزوثلا ((۸۲۸۰ ,1966 ,1060018
1 آن هم با توجه به شیوع ویروس کرونا بهشمار میروند. این در حالی است که به سبب
جایگاه رفیع حقوق بشر پس از تشکیل سازمان ملل, همه دولتها و سازمانهای بینالمللی
مکلف به اجرای تعهدات حقوق بشری هستند. اصلیترین مبنای این تعهد منشور سازمان ملل
است که به موجب آن. دولتها سازمان ملل و ارکان ذیربط آن الزام دارند در جهت ارتقای
سطح زندگی, حق اشتغال» توسعه امور اقتصادی و اجتماعی» بهداشت عمومی و احترام و
رعایت حقوق بشر گام بردارند (55-56 .۸:۵ ,1945 ,20۵/۱60 31۵0005 01100(). ماد ۲ میئاق
۱ نقض حق حیات صرفا از طریق اعدام و کشتار انجام نمیشود. بلکه ممانعت از تأمین وسایل ضروری برای معاش, بهمثابه
نقض این حق است (126 :2020 ,7302020650 ۵۶ ,3/۳26 مفاطاعه1).
تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفتکشهای ایرانی حامل بنزین به ونزوثلا ۷
حقوق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی (۱۹۶۶ نیز بر همکاری و تعاون بینالمللی در اجرای
تعهدات این میثاق دلالت دارد (۸۳۳2 .۳ ,1966 ,1085078) ۱
در این راستا در شرایطی که دیگر دولتها تحت فشار و نفوذ دولت ایالات متحده از
ارسال مواد شیمیایی و تجهیزات پالایشگاهی مورد نیاز صنعت نفت ونزوئلا خودداری
نمودهاند اقدام شجاعانه ایران در فرستادن چند فروند نفتکش حامل فرآوردههای نفتی و
تجهیزات پالایشگاهی به بنادر این کشور با وجود تهدیدات ناوگان دریایی ایالات متحده با
تأثیری که دستکم برای مدت یک ماه بر بهبود تأمین سوخت مورد نیاز ونزوئلا و در نتیجه.
تضمین مناسبتر حق دسترسی به غذای کافی» حق بر سلامت و حق بر حیات مردم کشور
مزبور دارد از منظر حقوق بشری, قابل ارزیابی و تقدیر است.
کمکهای انساندوستانه, ارائه مواد یا کمکهای تدارکاتی با اهداف بشردوستانه است که به
طور معمول در برابر یک بحران انسانی مانند بلایای طبیعی و يا فجایعی که انسان خود مسبب
آث است. انجام شده و هدف اصلی از آن,هم نجات زندگی افراد» کاهش درد و رنج و حفظ
کرامت انسانی آنهاست. به سخن بهتر و.صرفنظر از دیگر جوانب, با عنایت به تأثیر مثبت
اقدام ایران در ارسال تجهیزات و مواد. نفتی.برای آونزوئلا بر بهبود وضعیت مردم این کشور
درباره دسترسی به حقوق بشر خود» میبایست اقدام جمهوری ااسلامی ایران را حرکتی
بشردوستانه نیز بهشمار آورد. #رایق مبنا هرگونه اختلال ذر فرایند! دسترسی مردم ونزوثلا به
محموله این نفتکشها را در حقیقت باید اقدامایاللات متحده امریکا در جلوگیری از تضمین
حقوق بشر مردم ونزوئلا توسط دولت این کشور بهویژه مواد ۱۱ و ۱۲ میثناق حقوق اجتماعی,
اقتصادی و فرهنگی و بند ۱ از ماد ۶ میثاق حقوق مدنی وآشیاسی برشمرد.
صدور قرار توقیف کشتیهای ایرانی حامل بنزین به ونزوئلا افزون بر اینکه در مغایرت با
قاعده اصلی حقوق دریاها مبنی بر آزادی کشتیراتی است. به دلیل اختلال در فرایند مشروع
روابط تجاری اقتصادی دو کشور مستقل ایران و ونزوئلا با برخی اصول بنیادین حقوق
بینالملل مثل اصل حاکمیت و غلام مداخلهدر امور داخلی کشورها در تعارض است.
افزون بر اين» به دلیل اينکه عواید حاصل از صادرات نفت ایران در تأمین بودجهه کشور
بهعنوان امری حاکمیتی نقش چشمگیری دارد. عمل صادرات نفت را میتوان بر مبنای معیار
هدف, امری حاکمیتی دانست و ازاینرو صدور قرار توقیف محمولههای نفتی ایران نمونه
روشنی از نقض قاعده عرفی مصونیت دولتهاست. بر مبنای قواعد حقوق بشری نیز, اعمال
۱. برای مطالعه بیشتر ر.ک: زمانی و زنگنه شهرکی, ۱۳۹۲: ۳۷-۳۵
۷۲ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
تحریمهایی که بر تأمین نیازهای اوليه زندگی مردم کشور هدف تحریم اثرگذار است. تعهد به
تضمین اجرای حقوق بشر را نقض میکند. با توجه به اثبات غیرقانونی بودن اقدامات کشور
آمریکا در تحمیل تحریمهای یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران و در مقام ارائه راهکار
برای مقابله با اینگونه اقدامات و همچنین پیشگیری از وضع تحریمهای جدید. افزون بر طرح
دعوا در دیوان بینالمللی دادگستری که هماکنون در مرحله رسیدگی قرار دارد طرح دعوا در
دیوان داوری دعاوی ایران و آمریکا به استناد نقض تعهد به عدم مداخله در معاهدات الجزایر
نیز از قابلیت بررسی برخوردار است. البته در نخستین سالهای پس از پذیرش بيانیه الجزایر و
اعمال تحریمهای جدید از سوی آمریکا دعوایی درباره این موضوع در پروندهای با عنوان
الف-۳۰ در این دیوان مطرح شده که همچنان در حال رسیدگی است.
همچنین محاکم داخلی کشور ایران بر مبنای «قانون صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی
ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولتهای خارجی» اصلاحی سال ۱۳۹۱ از این
ارسالکننده مخمولههای نفتی رسید؟ کنیا اگرظ در اینهارد: بولیل نبود اسوال قابل
توقیف متعلق به دولت آمریکا در خاک ایران افق چندان روشنی در مسیر اجرای احکام صادره
دیده نمیشود. در همین راستا اگرچه کشور ایران میتواندادر محاکم.داخلی آمریکا به قرار
توقیف یادشده اعتراض و يا شکوائیهای علینه دولت آمریکا مبنشی بر تحمیل تحریمهای
غیرقانونی ارائه کند اما این اقدامانیز دار غمل بهشرله انصرآف رز مطونیت تلقی و با توجه به
قوانین آمریکا احتمال موفقیت در چنینآاعوایی چندان امیلابتخش نخواهد بود.
راهکار پیشنهادی دیگر ترغیب شرکتشهای خحصوص ی یگانه مالک نفتکشهای حامل
فرآوردههای ایران؛ به طرح دعوای مسئولیت مدنی در محاکم آمریکا به دلیل خسارت مادی
وارده ناشی از توقف کشتیها به آنهاست. البته باید توجه داشت که با عنایت به برخی قوانین
موجود در کشور آمریکا که اشخاص حقیقی و .حقوقی مظنون به؛دور زدن تحریمهای ایران را
مرتکب عملی غیرقانونی اعلام کردهاند. بسیاری از این شرکتهای خارجی بهسادگی برای
طرح اینگونه دعاوی مجاب نشده و حتی این احتمال وجود دارد که در صورت به نتیجه
نرسیدن دعوی» اقدام مزبور با بالا بردن خطر همکاری آینده شرکتهای کشتیرانی خصوصی
بیگانه با ایران» چندان به سود منافع کشور ما تلقی نگردد.
همچنین,» ارسال نامه رسمی به دبیرکل سازمان ملل متحد و ریاست شورای امنیت و
گزارشگر موضوعی اقدامات قهری یکجانبه نیز قابل بررسی است. گفتنی است که دولت
ونزوثلا پیش از این» از دادستان دیوان بینالمللی کیفری درخواست کرده تابه تحریمهای
یکجانبه علیه این کشور بهعنوان جنایت علیه بشریت رسیدگی کند؛ شکایتی که میتواند در
تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفتکشهای ایرانی حامل بنزین به ونزوثلا ۷۳
صورت پذیرش دادستان» به آغاز تحقیقات و به دادگاه کشاندن عامل این جنایت, با توجه به
اثر منفی اختلال در انتقال فرآوردههای ایران به ونزوئلا در وضعیت بهرهبرداری از بسیاری
تأسیسات زیربنایی کشور اخیر در حوزههایی همچون تأمین سوخت مورد نیاز برای تداوم
فعالیت شبکه حملونقل و مراکز درمانی و به تبع آن در خطر قرار گرفتن برخی حقوق اساسی
مردم ونزوثلا همچون حق بر دسترسی به غذای کافی» حق بر سلامت و حق بر حیات» بسیار
۱ ا«بالاترین تورم متعلق به کدام کشورهاست؟» (۱۶ تیر ۱۳۹۹). خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)» دست 1
۲ چرچیل» رابین و آلن لو (۱۳۸۷). حقوق بینالملل دریاها (ترجمه: بهمن آقایی)» تهران: کتابخانه گنج دانش.
۳ خبیبی انجنده: امخمد (۱۳۹۲). «تخریم اقتضادی هجانبه ز ال #هاکمیت دیلگها» در: زمانی» سید قاسم (۱۳۹۲). جامند
۴ حکمتی» فاطمه (۱۳۹۳). تحریم رسانهای از منظر حقوق بینالملل با تأکید بر توقف پخش برنامههای ماهوارهای ایران, پایان
بیست و یکم» مجموعه اقالات اهذایی به استاد دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی. تهران؛
۵ خضری, سیدمرتضی (۱۳۹۱). (تصوئیت دولت از نگاه حقوق بینالملل» پژوهشنامه اندیشههای حقوقی, سال اول, شماره
۰۱۴۶-۳۳ [ط .0203 لاه / تزع ه فا ز, ول ه یز 01109://01۳۵ل, (تاریخ بازیابی: ۱۳۹۹).
۶ رشیدی, مهناز (۱۳۹۵). تحریم نفتی ایران از منظر حقوق بینلملل» تهران: مسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر
۷ زالپور» خسرو (۱۳۸۳). «نظام امنیت دسته جمعی و,سازمان ملل متخد- مورد عراق» رواق انديشه. شماره ۳۱ ۷۲-۵۵
که 0// 0/87/000۳ 1اه اوح /عصفهه ع ها 0 0۳0 /حن کح دزد //:0ط
۸ زمانی قاسم؛ جعفر زنگنه شهرکی (۱۳۹۲). «تحریمهای بینالمللی ناقض حقوق بشر: از چالش مشروعیت حقوقی تا
٩ ضیایی» سیدیاسر؛ مهناز رشیدی (۱۳۹۵). «تحریم کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق بینالملل»» مجله
حقوقی بینالمللی, دوره ۳۳ شماره ۵۴: ۱۲۳-۹۱ ۸3/۸6.2016.20721 ]1022066/01 :001
۱ ظریف» محمدجواد؛ سعید میرزایی (۱۳۷۶). «تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران»» مجله سیاست خارجی, سال یازدهم
شماره ۱: ۲۶-۵ [16_34884.01001ع1۳/2۳. 5[ ۵اه زکم3110://10.1* (تاریخ بازیابی: ۱۳۹۹).
۳ کرمزاده» سیامک؛ عبداله عابدینی (۱۳۹۹). «تحلیل حقوقی توقیف نفتکش گریس ۱ در آبهای سرزمینی جبلالطارق»»
۳ نصرتی» حمیدرضا؛ حمیدرضا محمدی (۱۳۹۵). «تبیین مفهوم تداوم یا فرسایش حاکمیت دولت ملّی»» مجلّه پزوهشهای
جغرافیای سیاسی, سال ۱ شماره ۴ : ۰۶۵-۴۱ ۷1:4.64175 .10.22067/08 :3201
۴ واعظی, سیدمجتبی (۱۳۹۴). «معیار عمل حاکمیت در حقوق اداری ایران» مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیران, دوره ۷
۷۴ مطالعات حقوق انرژی, دور ۷ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰
,7.0۷ [717116711010110 171 01130۷۵۲۹۷ 7117177107110 51016 716 .(2005) 1 ۳۰ ,کقعاهه8 .15
65 ۳060تآ ۵ط۲* .(2020) بطکعصحصقصطدل طاعزعهت مغ عن 2/00 صقطعنظط بطاعصع۳۵ باطعه1 .16
و کدمنهامز۷ ما دعنلهعاهاندتآ ۳۳۵ :ص۳ا که عزاطمع3 عنصقاو عطا اعصندعد کصمناددگ5
6۷۵10 151006 ۵۲ 6۹60۳63 001۱۵۲۵0۳۹۶ ۵۲ امد سمل ,تعاطهنط صعصس33 [2 1310۳۵00
.(2020 :69860عع۸) ماع صها لططط. 77797 دنه اف ز//+ق0اط 117-142 :5 310۰ 2 1۵۰
1اه اصه جز وعنازنم۸ سعانتنصههو2 فصه سصن< عصنصععصم) عععع .(1986) 167 .17
.4 3600۲5 6[ ماطع لت ,رخ عص۸ ۵۶ کعاهاک #عننصتآ ۶۰ هنهدهزه) هدهد م21
وماها5 #عاندتاآ ۶۰ ص۳ا ۶م عناطام م8 عنصهادآ) ما2 نز0۵0 وصنصعصم) ععف6 .(2003) 67 .18
.(1966) ,(106028) قاطهنط آهناناه2 وصه آذجن 0 اصقص 00 30620 19
.(1966) ,(10۳5014) کاطاونط لدسعاس اوصه آهنهم5 معنصمصمعطظ 0 اصقصع 0 آهدوناه 106 .20
700860 :(بحاه1 ۲۰ فص ۳) عکق0) ما۹0 21/۷ 6ط1 .(2019) 11105 .21
6 0ص انآ عاهاگ ,ت16 156 دک مصصت ص۳۳۵ 6 عونت فلومطک* .(2012) 34 دزد .23
,1 77010015 17100 ]0 607۳004 2106 م1 ,عاطونط صحست آهاص ص۳0 و صمنا 0۳6
:60 ۵) ,60فا زد 01_0_ط بوصم / 65/0011 06/1 افص 0 //+ق قاط 1-34 :16 1۷۵۰
0 صعنصه۳ا لمدم0ع1< عط او عامط عطا فوصه کاصعصهمو۸ صمزعیع 00 ک ص۳۵ .(2008) 3 مقق/3 .24
70۳۳۵ 1650۳665 200۵1 ,نگ صهنم جع مک فصه اصعصم 06610 عنصمصمطظ +وصفصصمع
ز 8:0 267 1 حمل نا هه باص جع نز 6ص روص نک م6 آهانعن0// :05
۰ .370 .۸ .56765 .3605 2613 ,9 .370 یلا3 ,تما کیک عطا ۵۶ ععه0) 156 .(1927) 25.7617
9ععها 50 ۳6۵1 ۹۷۵۵022 .(2020 ,31 )0 ععص۸ 3/۰ :2 200۶ .6 مش ب0ع 26.701
اه 16 طهاند ۸ رک معاباع ۸ 023000 کحسفه 0۳0 نس 061 ۳۵۵0۵
- 65-00۳ ع ها مج ای تا میگ ت13 یمد /3-1000 606201 -کحس هم مدا -ک/6 1۳۵0650/31
سل عم ماک ۳۵۵۱" .(2020 ,8 تخصه) 62وصقص۳ بع هه ,صفصنصعگ ۴ 36۰ ,36 3۶۵05۰ .27
-0۳12865 61-53 /کزک واه 30 /ع 0۳ کزی ۰ //:09اط ناه ماطدانه۸ مکلک) رکقاع ۷62 هذ ۲00-19
,8۳۵067 منعط1 فص کماهاک او کمنانصسحصصگ امدمنانکنست ۵۳ ص606 کصمنق٩ 0 عانصت].32
.(982) ,(17810105) 562 عطا ۵۶ ها عطا جه ص056 کصمناه1< 0عانصت] .33
0 ما5 معاندتا .(2020) هنطصمام) غو عخطعنه که اسمع عخطعن کعاهاک منت .34
اه ماطملنو ۸ ب1:20-0-01791 عفققع بط زا عط ۳۵ ۵۳ اصتقاصس۲
| ایالات متحده آمریکا در جولای 2020، از طریق صدور قرار توقیف محموله نفت کش های ایرانی در حال حرکت به ونزوئلا، درپی ایجاد اختلال در روابط اقتصادی- تجاری ایران با ونزوئلا برآمد. مبنای صدور این تصمیم، ادعای ارتباط میان درآمد حاصل از بخش انرژی ایران در فعالیت های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و وابستگی برخی شرکت های نفتی به این نهاد اعلام شد که آمریکا پیش تر، آن را به ادعای تروریستی بودن، در فهرست تحریم های خود قرار داده بود. به دلیل اهمیت این موضوع در منافع ملی کشورمان، وضعیت حقوقی صدور قرار توقیف محموله های نفتی ایران توسط آمریکا از منظر حقوق بین الملل، پرسش اصلی این نوشتار است. نتایج حاصل از مطالعات توصیفی- تحلیلی نگارندگان مؤید آن است که مبنای این اقدام مغایر با اصول بنیادین حقوق بین الملل بوده و توقیف محموله های نفتی و ممانعت از حرکت آزادانه کشتی ها در تعارض با قواعد حقوق دریاها، مصونیت دولت ها و نیز قواعد حقوق بشری است. |
12,056 | 517889 | مقدمه مجتمعهای تجاری شهرها بر اساس خوانش ادراکات ذهنی شهروندان است و این
نماهای شهری از جمله عناصر مهم شکلدهنده به هویت شهرها هستند که در ایجاد موضوع را در کالید نماهای تجاری شهر قزوین بررسی میکند. «همچنین, یا توجه یه
محیطی مطلوب و پرارزش نقش کلیدی دارند. کیفیت کالبدی نماهای شهری
بهخضوص ابنيه تجاری برای جذب اقشار متلف در دنیانرقایتی امروزی شهرها امجتمعهای تجاری بیشتر بانوان « هستند؛ جهت کنترل نتایج تحقیق, این کرو
واجد اهمیت است. ادراک ذهتی مطلوب از نماهای تجاری به لحاظ جنبههای شهروندان موزد مطالعه قرار گرفتند. سوّالهای تحقیق عبارت است از اینکه:
اقتصادی شهر دارایی پرارزشی محسوب میشود که عوامل مختلفی بر شکلگیری ۰ *ادراک ذهنی مخاطبان آشنا و اشنا درباره کیفیت معناشناختی نماهای معماری
آن تأثیرگذارند. معماران باید برای ایجاد تصویری مطلوب از طرح خود در اذهان ۰ مجتمعهای تجاری شهر قزوین :
شهروندان تلاش کنند. تلاش در جهت ایجاد ادراک ذهنی مثبت در نظر شهروندان ۰ -خاطرات و ذهنیات مخاطبان آشنا و نااشنا با ابنيه تجاری شهر قزوین چه تأثیری بر
از سویی در ایجاد دلبستگی به مکان و حفظ هویت معماری و از سوی دیگر» به ور تفاوت کیفیت ادراک ذهنی از نمای ابنیه خواهد داشت؟
خاص توسعه بازار رقابتی کاربریهای تجاری دارای اهمیت فراوانی است؛ زیرا یکی ها یی
از عوامل تأثیرگذار بر الگوی رفتاری مفعریان در اتخاب مقصد خریه ارریهای 8 پمشینه تحمیق
آدراکشنده واتصویر ذهتی خود با فیگران است کدرا ند,ریای به کیفیت کالبری تتطالعاتی که رویکزه تساج وا دادههای تحاضل از آنها مرتبظ بااموضوع پژوهش
وابسته است. بر این اساس» هدف مطالعه حاضر سنجش کیفیت کالبدی در نماهای ۰ پیش رو است میتواند در دو دسته مورد بررسی قرار گیرد: ادراکات ذهنی و نماهای
رز ۵۷ روا و تس ات زره ورد 0 ۹2 ی
معماری. نظریات ادراکی با تأکید بر اهمیت ادراک انسان در جهت شکل دادن به یک
مدل ذهنی,» پیوندی میان نحوه شکلگیری تصویر و عناصر مور بر آن با کیفیات مورد
انتظار در محیط (زیبایی» خوانایی» سرزندگی» معنا خاطرهانگیزی و...) برقرار میکنند
[۲۶] اپلیارد با همکاری لینچ و جان مار (۱۹۶۳) در تحقیقی با عنوان «دید از جاده»
بر ادراک بصری محیط در ارتباط با حرکت سواره در مقیاس شهر تأکید کردند [۲.]
بنتلی (۱۹۸۵) تعابیر و تفاسیر مردم از مکان را در ایجاد مناسبات بصری مور دانسته
که میتواند در سه زمینه خوانایی در فرم و عملکرد» گوناگونی و انعطافپذیری در
مقیاسهای بزرگ و کوچک به پاسخدهی محیط بینجامد [۵.] وی برای بررسی
تناسبات در نما عواملی همچون ریتمهای افقی و عمودی» خطوط آسمان» جزئیات
دیوار» پنجرهها درها و عناصر همکف را مورد توجه قرار داده است [۵]. لینچ هویت
مکان را تجلی منسجم ذهنی درنتیجه ارتباط متقابل شخص و مکان و پیوند میان
محیط و فرایندهای ادراک و شناخت میداند که بازشناسی مکانی متمایز از طریق
خاطره تجارب گذشته حاصل آن است و موجب سهولت در شناخت محیط خواهد شد
[۳۰]. چپمن نیز ایجاد دلبستگی عاطفی در نتيجه استمرار تجربه بصری و فضایی و
تعامل انسان با محیط را در شکلدهی به هویت مکانی مور میداند که به واسطه آن»
بخشی از فضا متمایز میشود: (۶]. مطالنه یج و اپلیارد تشان میدهذ اراک ذهتی
شهروندان حاوی هویت محیط قابل روّیت و نیز ارزشهای محیطی ادراکشده توسط
ناظران است [۱۳]. کاپلان تئوری ترجیحات افراد در محیط بصری را مطرح میکند.
این تئوری بر این پیشفرض بنا شده است که مردم برای برقراری ارتباط با محیط
پیرامون«قوتیاز پانهای ذارنده اقراکت ,واقتناخت.,وقتی که این فواتیاز براذور د مان
آگاهی منطبق باشند به چهار عامل تبدیل میشوند. این دو سطح از آگاهی را میتوان
به دو مقوله ادراک سریع و متوسط و ادراک استنباطی خلاصه کرد ایام تکوانایی)
رمزآلودگی و پیچیدگی به عنوان شاخصهای ترجیحات محیطی در این توری مطرح
هستند. بنابراین» میتوان گفت که محیطهایی با بیشترین جذابیت زیباییشناسی
پیچیدگی و رازآلودگی کافی جهت تحریک کنجکاوی دارند و دزاغین حال» سسظوحی
از انسجاموخواناین را ارائه میذهنذ تا موجب سرذرگمی برای افراد ۲۱۳2۵
در زمینه نماهای معماری» نظریات هارالد دایلمان (۱۹۷۷)» ردولف آرنهایم (۱۹۷۵])
کوین لینچ (۱۹۸۱): رابرت استرن (۱۹۷۷) و برایان لاوسون (۲۹۰۱)*قائل باشاره
است. لفمیر و همکاران (۲۰۱۸) در بررسی ارتباط فضای مثبت و منفی در نمای
ساختمان» منظر نماهای شهری را همچون رویهای انتزاعی-ادراکی بر سیستم عصبی
شهر معرفی میکنند [۱۷]. ارتقای هویت منظر معماری در نماهای معاصر در قالب
موّلفههای زیباییشناسی» کالبدی» محیطی و معنایی در پژوهش خدامیپور و
همکاران (۱۳۹۹) مورد توجه قرار گرفته است [۱۴]. عالمرائی و همکاران (۱۴۰۰)
معنای نماهای آپارتمانهای مسکونی شهر اردبیل را أردیدگاه ساکنان٩با کاربژد
مصاحبه عمیق و نیمهساختاریافته بررسی کردهاند که نتایج آن در قالب مدل مفهومی
ارائه شده است [۱]. معتمدینژاد و سعیدیمفرد (۱۴۰۰) در ارزیابی تأثیرات بصری
نمای ساختمانها بر منظر طبیعی به روش توصیفی تحلیلی و برداشت میدانی» نتایج
تحقیق را قر قالب بررسی تمونه موزذی ارائه قاذهاند [۲۱]+ وحدتمللب و گکلوان
(۳۹۹) ترجیحات بصری در نماهای مسکونی خانههای تاریخی تبریز را با ابزار
پرسشنامه مطالعه کرده و نتیجه میگیرند که تنوع: غنای بسری و کاریزد عناضر.
منحنی تأثیر بیشتری نسبت به سایر کیفیات نماهای معماری دارند [۳۴]. فردپور و
همکاران (۱۴۰۰) در بررسی نمای ساختمانهای دور پهلوی اول و دوم در شهر
تهران با ابزار پرسشنامه و بهرهگیری از نظرات متخصصان نتیجه میگیرند که بین
غنای تناسبات فرمی و فرایند ادراک نمای ساختمان توسط مخاطب ارتباط وجود ذارد
[٩]. ت اخیر بیشتر نماهای مسکونی را مورد توجه قرار دادهاند و یا عوامل متعدد
موئر بر کیفیت نماهای شهری را به صورت گذرا مطالعه کردهاند. آنچه پژوهش حاضر
جهت رونق و سرزندگی شهر و تأثیر بر اقتصاد شهری و گسترش بحث در
رابطه با تأثیر پیشزمینه ذهنی مخاطبان در ادراک نماهای تجاری است که از طریق
مصاحبه با مخاطبانی انجام گرفته است که درجات متفاوتی از شناخت نماهای تجاری
برداشت معنا از نما: نمای یک بنا میتواند برای انسان تداعیگر «معنا» باشد که
مشتمل بر سه گونه شکلی؛ کارکردی و عاطفی است [۳۲]. معنای شکلی» آن شکلی
است که ناظر پس از تماشای نما به آن توجه کرده و در ذهن خود تداعی میکند. برای
مثال» نمای ساختمان ممکن است یادآور خانههای کویری» دورنمای کویر» روستاهای
آن نواحی و موضوعات مرتبط باشد. گاهی نما معنای شکلی دیگری نیز برای انسان
تداعی میکند که میتوان آن را نوعی «معنای شکلی تشبیهی» يا «معنای شکلی
استعارهای» نام نهاد. معنای کارکردی» پیامی است که پس از دیدن نما برای ناظر
تداعی میشود؛ سخنی که با زبان بیزبانی با آدمی بازگو میشود. پیامهای یک بنا
میتواند بازگوی مطالب گوناگون باشد. بنابراین» معانی پیامی مختلفی را میتوان
برای یک نما در نظر گرفت. یکی از انواع پیامهای نما کارکرد بناست [۳۲]. اگر نما
بتواند بیانگر خوب محتوای درونی خود و عملکردش باشد دارای «معنای کار کردی»
است. برداشت «معنای کار کردی» ارتباط زیادی با الگوهای ذهنی مردم دارد؛ چراکه
مردم در هر جامعه؛ الگوی ذهنی خاصی برای بناهای گوناگون دارند. معنای عاطفی
عبارت است از: عاطفه, احساس و حالت خاصی که پس از تماشای نما در انسان به
وجود میآید. هر نمایی با توجه به حالت خود تأثیرات متفاوت و مفاهیم ویژهای را در
فرد تداعی میکند و عاطفهای را در او شکل میدهد. این تأثیر حادث شده همان
«معنای عاطفی» است [۳۲]. توصیفهایی نظیر نمای سنگین و باوقاره نمای
متواضع» نمای باصلابت» نمای سبک» نمای خشن» نمای شفاف و... همگی بیانگر
خالتهای گوناگونی است که افراد مختلف از نماهای متفاوت برداشت میکند و در
ادراکات ذهنی: ادراک» فرایند آگاهی است که در نتیجه اطلاعات دریافتشده از
مخیط آتوسط دریافت کنندههای ادراکی در ذهن ضبط میشود [۳۰]. ادراک بیشتر
دگیگزایانهراست قا عینی؛ به این معنا که رفتارها عمدتا مبتنی بر اعتقادات و
نگرشهای ذهنی و انه:اطلاغات عینی است [۴]. ادراک حسی» ماهیت حضوری
داشته و زمانی.حاصل میشود که ابزارهای ادراکی (حواس انسان) با پدیده بیرونی
تماس و اتضال/ذارند اما هنگامی که این اتصال از میان رفت» به ادراک ذهنی بدل
میشود [۳۹]. به اینترتیب» اولین کنش ناظر با مکان از طریق کالبد عینی آن صورت
میگیرد. ابتدا حواس پنجگانه اطلاعات شی را دریافت میکند و سپس» صورتی از
آن شی در ذهن نقش میپندد [۲۳۲]. وجه قابل|دراک کیفیات محیطی که بهراحتی با
حواس قابل بازشناسی و تجربه است» به واسطه خاطرات و عواطف موجب یگانگی
ناظر با مکان میشود [۳۲]. به اعتقاد رلف (۱۹۷۶) محیط محرکهای متعددی را
آرائه مولدهد و نار برای کنش مطلوب باید آنها را بهدرستی معنا کند [۲۸].
هویت مکان, حاصل ارتباط متقابل ادراکات و ابعاد فیزیکی محیط است که
تمایزبخشی مشخص از فضا نتیجه آن است [۲۸].هویت مکان در بستر زمان و متأثر
از تکوین خاطره در ادراک انیسان ایجاد میشود که بر اساس شکلگیری تصاویر
ازجاعپذیره قابل تین" انست*[05] ادراک: فرایندی فعال و خودآگاه بوده که تصویر
کلی موضوع را تحلیل و ساختاردهی میکند [۱۸]. مبنای اضلی نظام ادراکی انسان,
اطلاعات درپافتی از محیط توسط حواس است [۱۶]. به عقيده رلف تجارب مکانی
زمانمند و خاطرهمدارند [۳۴]. در حقیقت خاستگاه هویت معماری را نه در خود مکان,
بلکه در تجربه انسان آلکان باید جستوجو کرد [۲۲]. ساختار ادراکی شامل ذریافت
ذهنی مشاهدهگر از محیط درک خوانایی کالبدی, مکانی» زمانی و تشخیص عناصر
هویتبخش است [۲۶]. تعابیر و تفسیرهای مردم از یک مکان» مناسبت بصری ایجاد
میکند که میتواند پاسخدهندگی را در سه سطح توسط پشتیبانی از خوانا بودن فرم و
عملکرد گوناگونی و انعطافپذیری در مقیاس کوچک و بزرگ تقویت کند [۵].
توجه به کیفیت ادراک شهروندان از جدارههای شهری میتواند از آشفتگی بصری
جلوگیری کرده و حس تعلق مکانی به شهر را تقویت کند. تصاویری که از محیط در
ذهن انسان شکل میگیرد حاصل جریانی دوجانبه بین او و محیط است. در این
فرایند, ناظر دادههای دریافتی از محیط را در ذهن منظم کرده و علاوه بر اجزای
محیط نظم يا رابطه میان آنها را نیز در ذهن خود به تصویر کشیده و به آن معنا
میبخشد [۲۰]. به اينترتیب» تصویر هر جز از محیط شهری ممکن است در ذهن
شهروندان متفاوت باشد و کیفیت آن با توجه به تعلق افراد به گروههای مختلف سنی,
زمینه فرهنگی,» شغل» روحیات يا میزان آشنایی آنها با محیط متفاوت است. علاوه بر
نقاط افتراق» تصویر ذهنی عمومی يا مشترک نیز وجود دارد که شامل برداشتهای
ذهنی مشابه است [۲۳]. تصویر ذهنی یا فضای وجودی ذهن [۲۳] به عنوان کلیت
بههمپیوستهای از نمادها و نشانههاست که حتی پس از ترک محیط نیز در خاطر
انسان میماند و مفاهیم» ارزشها و معانی را واقعیت میبخشد [۲۷]. شکلگیری
منظر ذهنی از هر پدیدهای نظامی سلسلهمراتبی دارد که ابتدا نقاط گرهی ادراک شده
و مس جزقات حون ان قاطا قراگرقه میشوزت [:1 اراک فطل یه
برداشتهاباورها ور انتظازاتی ابیت که فر از سحیط پیزامون ود خاشته و خازی
تمامی دادههایی است که فرد تا آن زمان رات با و در ذهن خود انباشته است. «سه
مولفه کارکرد, تظاهر بیرونی و معنا سه رکن هم ارزش در آفرینش تصویر ذهنی از
محیط کالبدی است» [۳۳]. فریتز استیل عوامل کالبدی تأثیرگذار در ادراک را اندازه»
درجه محصوریت» تضاد تناسب مقیاس انسانی, فاصله, بافت» رنگ» بو صدا و تنوع
برس میات خیچنی,خصوسیانی مات تازرخ کول باکت وا داز رتمتاره
اسیان ایساد راب میرک با یگانهاسگ (] زاگ آتیز قبوزات کی زا مفترتریی
عامل هویت مکان میشناسد و معتقد است معنا را باید در ادراکات ذهنی و تجربه
اسان از مکان جستوج کرد [۳۵]. یریخ اساس آدزاک هش میتواند با
شاخصهای تداعی خاطرات گذشته و معانی فرهنگی و مذهبی ارزیابی شود.
باید ادراکات مردم را شناخت و برای آنها جایگاه شایستهای در نظر گرفت و در قبال
تحقق آنها مسئولیتپذیر بود [۴]. نمیتوان بدون اشراف کافی به فرایند درک مردم
از محیط ورببازوگار ی سارت مه برنامهریزی«سجیط کرد (۲۵ )از آنجا مر
پذیرای بیشترین استفادهکنندگان با سطوح مختلف فرهنگه» تجربه و آشنایی با مکان
است [۱۳], بنابراین» فرایند احساس, ادراک و شناخت محیطی» مهمترین ابعاد شایان
توجه در طراحی محیط را تشکیل میدهد. برای ساختن محیط متناسب با نیازهای
و رارررزیتی 20224 (3)3 ۷۹۱ زا لیات ماه بر ید اه و
ادراکی شهروندان باید شناخت صحیح از رابطه انسان و محیط داشت. به بیانی» در
طراحی محیطی شناخت تأثیر شکل عناصر بر سطوح مختلف احساسی و ادراکی
روش تحقیق در این پژوهش آمیختهای از روشهای توصیفی تحلیلی و نظريه
زمینهای به روش اشتراوس و کوربین (۱۹۹۸) است (شکل ۱). عناصر کلیدی نظریه
زمینهای شامل نمونهگیری نظری» مقايسه ثابت» کدگذاری باز؛ کدگذاری محوری,
یادآوری و اشباع نظری است. از آنجا که پژوهش حاضر به دنبال کسب دیدگاههای
جدید در زمينه تحقیق ادراکات ذهنی از نماهای ساختمانی است» روش تئوری
زمینهای اتخاذ شده است. در این روش» پژوهش بدون فرضیه و با طرح سوالهایی
کلی آغاز میشود و مجموعهای از روشهای اسنادی و میدانی برای گردآوری
اطلاعات به کار گرفته خواهد شد. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه,
پژوهش سه مرحله کدگذاری شامل کدگذاری باز, محوری و انتخابی اتخاذ
شد. در قدم اول (کدگذاری باز) متن کليه مصاحبهها به صورت جداگانه و با جزئیات
کامل مورد مطالعه قرار گرفت و مفاهیم و سپس» مقولههای آن استخراج شد. در گام
دوم (کدگذاری محوری) به منظور یکپارچهسازی نتایج, مقولههای استخراجشده از
هر مصاحبه با یکدیگر و با مقولههای سایر مصاحبهها مقایسه شد.
برای هر.مقوله ذرصورت؛ لزوم ازیرمقوله: خصوصیات بو ابعلد تعزیف شد: سپین, در
موطه کذگذاری انقایی؛ مقولهها اناد آنها مقایسه و یگپارچد شذند و ذستهبنی
نهایی حاصل شد. در این مرحله اطلاعات لازم جهت استخراج مدل مفهومی دادهها به
از آنجا که ادراک ذهنی واجد محتوای چندبعدی و ذهنی بوده و متأثر از عوامل متعدد و
متغیر است» نمیتوان با ابزارهای کمی بهآسانی آن را اندازگیری کرد؛ بنیراین
کردند. این رهیافت سلسلهای از رویههای نظاممند را به کار میگیرد :
بر استقرا درباره پديده مورد مطالعه ارائه کند [۳۱]. گردآوری دادهها با ابزار مصاحبه
نیمهساختاریافته در دو مرحله مقدماتی و نهایی از کاربران و ناظران این نماها و از میا
عموو رم ضورنت اگزفته, استار تیاور این خالی که مخورهای ,اضلی رن
مشخص شده و از قبل در مورد آن تصمیمگیری شده بود گاهی با توجه به مباحث
مطرحشده از سوی مصاحبهشوندگان» مصاحبه را تا حدی آزاد گذاشته و اجازه داده
میشد تا آنان از تجربه خود در حیطه موضوع بگویند.
جامعه نمونه به صورت تصادفی منظم در دو دسته شهروندان قزوینی (مخا
و مخاطبان ناآشنا با مجتمعهای مورد بررسی انتخاب شدند. مخاطبان ناشن از بین
ساکنان دو شهر رشت و تهران انتخاب شدند. علت انتخاب این دو شهر یافتن
تفارشهای اختیالی هرباستهای ان خ کرومبنا بواتفارت ای من انتظارات ری
پیشزمینههای ساکنان این دو شهر بود. ابنيه تجاری مورد سوّال شامل ۱۳ مجتمع
تجاری در شهر قزوین است. با توجه به پژوهشهای پیشین درخصوص حدود حجم
نمونه در اين نوع روش تحقیق, تعداد ۳۰ مصاحبهشونده انتخاب شد که شامل ۱۵
مخاطب آشنا و ۱۵ مخاطب ناأشنا بود. برای کنترل نتایج تحقیق» بازه سنی پاسخگویان
محدود شد؛ به طوری که مخاطبان آشنا در محدوده سنی ۲۰ تا ۵۵ سال انتخاب شدند
تا پیشزمینهها و خاطره ذهنی شهروندان در شکلگیری ادراک ذهنی مورد بررسی قرار
رز ۵۷ روا و تس ات زره ورد 0 ۹ کی
گیرد. مخاطبان ناشنا که تجربه و شناخت قبلی از نماهای تجاری منت
در محدوده سنی ۲۰ تا ۳۰ سال انتخاب شدند یعنی در هر ۵ سال تفاوت سنی» ۷ نفر
پاسخگو که تعداد مطلوبی برای اتکا به نتایج محسوب میشود. پاسخدهندگان آشنا در
گروههای شغلی فرهنگی, خانهدار, غیرشاغل و دانشجو و پاسخدهندگان اشنا بیشتر
دانشجویان مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشتههای تحصیلی بازرگانی»
مدیریک ومتماری بودند ,شاخ و آفبناتی کروه آخیرربا ۱۳ تمایی قاری امطالعاتی از
طریق ارائه جدولی حاوی تصاویر و مشخصات این نماها و توضیحات شفاهی محققان
به اعضای گروه مشارکتکننده صورت گرفت. مصاحبهها تا زمانی ادامه یافت کد
دیدگاههای جدید از سوی اين دو گروه ارائه میشد. بنابراین» حجم نمونه متأثر از حد
اشباع نظری بوده است. از آنجا که جنسیت بر ادراک ذهنی موئر است و از آنجا که هدف
مطالعه؛ یافتن تفاوتها و شباهتهای ادراک ذهتی مخاطبان آشتا و ناآشنا با نماهای
معماری است» جامعه آماری را یک گروه جنسیتی تشکیل میدهند و به این سیب که
به طور خاص, نماهای تجاری» موضوع تحقیق است و بانوان ارتباط بیشتری با این
دسته از ابنيه شهری دارند این گروه مورد مطالعه قرار گرفتند. طول مدت مصاحبهها
بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بوده و زمان انجام آن را مصاحبهشوندگان تعیین میکردند.
در مرحله اول» پاسخهای هر مصاحبهشونده در کاربرگهای جداگانه در دو گروه
مخاطبان آشنا و اشنا پیادهسازی شد و کدگذاری به روش باز صورت گرفت که شامل
استخراج مفاهیم اولیه بود. در مرحله دوم» مقولات عمده به روش کدگذاری محوری
استخراج شدند. به اینترتیب که ویژگیها و مفاهیم از متن پاسخها استخراج شد. در
این مرحله مفاهیم حاصل از دادههای مخاطبان ناآشنا مورد بررسیآفقایشهای قرر
گرفته و شباهتها و تفاوتهای آنها دستهبندی شد. در مرحله سوم» کدگذاری
ضورت گرفت که نتيخه آن؛ تعیین مقوله هسته بود. در این مطالو لاش اه
است تا مدل اخنشده از دادهها در چارچوب نظریه زمینهای در اراظالا کنیا
نما و ادراکات ذهنی (به طور ویژه درخصوص نماهای تجاری و همچنین» گسترش
بحث ازطریق مقایسه میان ادراکات گروههای مختلف استفادهکنندگان به لحاظ
تأثیرگذاری پيشینه ذهنی و محل سکونت آنان) ترسیم» توصیف و تشریح شود.
درگیزی اطولانی مت پژوهشگران با موضوع و فرایند ولاتی مصاخبههای مقدماتی*
مصاحبههای نهایی» پیادهسازی و تحلیل و تفسیر دادهها از عوامل باورپذیری و تأیید
اعتبار دادههای کیفی تحقیق حاضر است. به اینترتیب که پس از مصاحبههای
مقدماتی: از مشارکتکنندگان خواسته شد تا یافتههای کلی را ارزیایی کنند و درباره
صحت آن به زعم خودشان نظر بدهند. در کنار موارد یادشده» مشاهده مستمر و دقیق
میدان مطالعه و گزارههای پاسخگویان نیز بر اعتبار دادههای حاصل افزوده است. به
علاوه تلاش بر آن بود تا کدهای متعدد از خلال مصاحبهها آورده شود. همچنین,
یافتههای تحقیق از طریق مقایسه با نتایج مطالعات پیشین که ذکر برخی از آنها در
پیشینه تحقیق رفته است» اعتبارسنجی شد. واضح است که توصیفات غنی و عمیق» در
انتقالپذیری و کاربردپذیری نتایج پژوهش حاضر در محیطهای مشابه مور خواهد بود.
دراين پژوهش ۱۳ مجتمع تجاری از شهر قزوین در گروه ۴ طبقه به بالا انتخاب شدند.
گزینش نمونهها از طریق بررسی مراکز تجاری شهر قزوین و دستهبندی آنها به ۴
گروه صورت گرفت: ۱- مراکز خرید مدرن که همگی چهار طبقه به بالا هستند؛ ۲-
پاساژهای قدیمی یکطبقه با زیرزمین و بدون نما؛۴- مجتمعهای تجاری تفریحی؛ ۴-
بازارهای سنتی. در این دستهبندی» گروه ۱ بیشترین فراوانی را داشته (۱۳ مجتمع) و با
موضوع مطالعه حاضر درخصوص بررسی نمای ابنيه تجاری هماهنگ است. موقعیت و
تصاویر تموقههاعل مطالعاتیعکه در ۶ منطقه از مناطق ۱۹ گانه شهر قزوین پراکندهانده
شکل ۲: نقشه موقعیت مکانی مجتمعهای تجاری, در مناطق ۱۹ گانه شهر قزوین
این پژوهش به دنبال یافتن ادراک ذهنی مخاطبان آشنا و ناآشنا درباره کیفیت معناشناختی
نماهای معماری مجتمعهای تجاری شهر قزوین و بررسی موّلفههای دخیل در قوت و
ضعف ادراک ذهنی مخاطبان است- در این پژوهش تأثیر خاطرات و ذهنیات مخاطبان
آشنا و ناأشنا بر کیفیت ادراک ذهنی از نماهای ابنيه تجاری بررسی شد و درنهایت» مدل
مفهومی مناسب برای ادراک ذهنی مخاطبان آشنا و ناشن از نماهای تجاری ترسیم شد.
در این پژوهش با سه گروه شامل مردم ساکن قزوین» به عنوان آشنایان با نماهای تجاری
این کمن سردم قهر رشق ورتمران :به عنزان ناآفتتایان با ان تماقا مسلالیه افو لین
تفکیک مردم ناأشنا در دو شهر تهران و رشت سنجش تأثیر مقیاس شهر و خاطرات ذهنی
متفاوت در بررسی کیفیتهای معناشناختی نماهای تجاری است. روند مصاحبه شامل سه
مرحله بود: در مرحله اول از پاسخدهندگان خواسته شد که نماهای تجاری را رتبهبندی
ورام رزیتری 7 2022 [و ۲۱۱۱( ۱۱ لیات نت روز رسد را و
کنند و در مرحله بعد از آنها خواسته شد که دلیل رتبهبندی خود را اعلام کنند و درنهایت
در مرحله سوم از آنها خواسته شد تصویری از دو نمایی که بالاترین و پایینترین نمره را
گرفته ترسیم کنند. انتخاب روش ترسیم تصویر ذهنی» به اتکای نتا ات لینچ
(۱۹۹۲) درخصوص مصاحبههای عمیق با شهروندان برای درک سیمای شهر تا رسیدن
به نقشه ذهنی ]۱۹[ و روش پینهیرو (۱۹۹۸) برای ترسیم نقشهشناختی طرحگونه
برزیلیها از جهان انجام گرفته است ]۲۵[ تحلیل دادهها در این پژوهش در سه مرحله
انجام شد. در مرحله اول کدگذاری باز (زیرمقولهها) از مصاحبهها و همچنین» تصاویر
ترسیمی توسط پاسخدهندگان استخراج شد. در مرحله دوم کدگذاری محوری (مقولات)
انجام شد و درنهایت» کدگذاری گزینش (مقولات هستهای) استخراج شد. نمونهای از
نمای پاساژ الغدیر چون از بچگی اونجا رفتم و اون موقعها پاساژی به اون صورت نبود از همه های کلاستر همین الغدیر بود. بهجز اون» ایرانیان و فردوسی
تداعی خاطره کودکی ۱۰ هم حس خوبی به من می۵۵.
در عین روزآمد نبودن | توضیح پژوهشگران: مصاحبهشوندگان تجربه ذهنی خود را از اولین پاساژ شهر قزوین که امروز به خلاف گذشته» روزآمدی خود را از دست داده به خاطر
ترجیح میدم دوست خودم رو به خلیجفارس ببرم چون مرکز تجاریهای بزرگ با نمای شیشهای و طبقات زیاد رو دوست دارم. وقتی ارتفاع زیاد باشه؛ نمای
قیاس و مصالح توضیح پژوهشگران: درک مصاحبهشوندگان از مقیاس بزرگ و برخی مصالح ازقبیل نمای تمام شیشهای برای مرکز تجاری» تصویری شیک امروزی و
پرابهت بود که به نظر آنها رم نمامی دا ها
۱ مهروماه: پلهها و آسانسور از بیرون مشخص هست و داخل باکس شیشهایه. ما میتونیم اونها رو ببینیم؛ اونها هم میتونن ما رو ببینن و این خیلی دلنشینه.
ی 9 ۹ بل دید توضیح پژوهشگران:اقمیت نمایشفضای داخلی در طراحی نمای خارجی بنا ازطریق شتفافیت نما ازجمله ترجیحات مصاحبهشوندگان در توصیف نمای
ایرانیان رو تا الان دقت نکرده پودم که زیاد نمای قشنگی نداره چون هميشه از پیادهرو وارد شدیم و نما رو از دور ندیدیم؛ ولی خود مجتمع به خاطر مغازههایی
اولویت منظر پیاده که داره خیلی آذمها رو چذل یکنه:
در تصویر ذهتی توضیح پژوهشگران: مصاحبشوندگار در آرز ای فلا منظزور و نزدیک در حالت سواره و پیاده توجه دارند که اراک ذهنی متفاوتی را ایجاد
پلههایی که در ورودی ستاره شهر هست مکان آدمهاییه که اصلا اونجا کاری ندارن و اونجا میشینن و يا جلوش بساط پهن میکنن» ولی مجتمعهای دیگه
منظرورودی توضیح پژوهشگران: قابلیت نما و منظر ورودي طراحیشده و عناصر نما ازقبیل پلههای ورودی در شکلدهی به منظر اجتماعی آتی بنا مورد توجه
رنگ و مصالح نامناسب ۰ | پارس: رنگ نامناسب و عدم شفافیت مثل فروشگاه زنجیرهای میماند و شباهتی به پاساژ نداره
تداعی معماری ایرانی | داریوش: من را به یاد ستونها و سرستونهای تخت چمشید میاندازه برام جذاب و خاطرهانگیزه
کسلکنندگی,بینشاطی, ۲۰۰ نمای داربوش حس کسلکنندهای منتقل میکنه و اصلا من رو جذب نمیکنه که بخوام علاقه داشته باشم بدونم داخلش چه خبره. همون نما همه انرژی
سردی مصالح وبیسلمقگی نماهای آلومینیومی رو دوست ندارم؛ستاره شهر و پارس. اما بههرحال این کاری هست که برای مجتمع تجاریها انجام میدن.
حس هراس و دلهره تاره شهر: یاد آتشنشانی افتادم دیدمش؛ به خاطر رنگی که استفاده کرده. اصولا هرچی آتشنشانی دیدم فرم سادهای داره مثل اين. صلبیتش این رو به
۳ تداعیگری فرم من رسوند. ستونهایی که جلوی درش آوردهه حس هراس و همون آتشنشانی رو میده.
۱۰ درک تناسب عملکردی با | زو : آوم زیم توزه تصو اک مات ما4
۳ نور: لدم نمیتونه تصور کنه حجم وسیعی از آدمها بخوان جلوی این باشنده ته من حس میکنم خیلی شیکوییک باید بای وازد این بثایشی یک ری
8 ۳۳۶ فونت و تبلیغات که بناهای تجاری روشون دارن» این نداره. یکم حس هتل رو هم میتونه برسونه چون تکرار و ریتم که بناهای هتل دارن» این هم داره:
التقاطی بودن و آشفتگی ۲۰۰ نارون؛ نظرم اینه که نما تناسب خاصی نداره. همهچی قروقاطی شده. هر چیزی که یه جا دیدن و خوششون اومده یک قسمتی قرار دادن.
ا توجه به جزیات پاساژ نور خیلی شیک هست فکر شده هست به جزئیات خیلی توجه شده
البرز: حس خوب و متفاوتی داره انگار دوتا ساختمان جدا هستند که به هم تکیه دادند
3 تداعی معانی پاساژ نور: شبید ایستگاه فضایی طراحی شده
ت نیایش : خطوط روی نما شبیه سیمهای گیتار شده و جالب هستند
۱ انریا اس کنر یرت برد 0 ۳۹ و میتی
جدول ۲ نمونههایی از ترسیمات دستی مخاطبان آشنا و ناآشنا را نشان میدهد از نما را بازنمایی میکند. زیرمقولات استنباطشده از ترسیمات» جنبههای اشتراک
میان مطلوبترین و نامطلوبترین نماها در ذهن آنان انتخاب شده است. خطوط و برخی ویژگیهای شکلی-کالبدی در اذراک ذهنی مخاطبان آشنا و ناآشنا را آشکار
رنگهای مورد استفاده در ترسیمات» جنبههای مثبت و منفی کیفیتهای معنایی میکند.
چدول وه تصاو یدانق سط ماسح کیان ان تماهای تفای ماه
زیرمقولات: اهمیت رنگ در تصویر ذهنی/ بیمعنایی و ابهام/ غناصر اضافی آو بیمنا/ مقیاس بزرگ و جلوهکنندگی/ قرینگی و تکرار| نشانهها,
علائم و تبلیغات/ گستردگی در جداره شهری/ بیزویهای؛غناصر تگزاری/ نظم و ترتیب درا گیب امصالح ,واهتدسه/ غلبه شیشه در نماادوتکه
بودن نما / استفاده از خطوط غمودی و افقی تکرار میت هیدسه خطوط دّاقوصیف,نها/ استفاده از اجام هندسی متنوع/توجه بهجزئیات/
در فرایندانجام مصاحبه» مبنای سنجش کیفیت معنایی نماهای تجاری قزوین» رتبهبندی ...و جدول ۶ به بررسی مقایسهای و کمی این کیفیت معنایی میپردازد. رتبهبندی با توجه
آنها بوده که در مراحل بعدی به دلایل و جنبههای کیفیات معنایی مثبت و منفی پرداخته . به تعداد ۱۳ بزای مورد مطالعه به گونهای است که رتبه ۱ بالاترین کیا
شده است:براین اساس؛ جدولهای ۳تا۵ این رتبهبندی را از دیدگاه مخاقابان مر داد ۱ ضمیظترین عوج نما وی خاطبان آشنا و ناآشنا ارزیابی شده است.
نارون ۱ ایرانیان نور | داریوش | فردوسی استاره شهر خلیجفارس ۱ الغدیر | مهرماه ۱ پارس | نیایش ۱ البرز طوبی
پاسخگو۱ ۲ ۱۲ ۳ ۷ ۱ ۶ ۸ ۳ ۴ ۱ ۷ ۵ ۳ ۹
پاسخگو۲ ۱ ۱۱ ۲ ۲ ۹ ۵ ۱ ۳۲ ۷ ۸ ۵ ۴ ۳
پاسخگو ۳ ۱ ۱۲ ۶ ۱ ۹ 1 ۴ ۱ ۸ ۵ ۷ 7 ۹ ۱
پاسخگو۴ | ۸ ۹ ۳ ۱ ۶ ۱ ۲ ۳۲ ۵ ۳ ۱ ۲ ۷
پاسخگو۵ ۶ ۷ ۹ ۹ ۳ ۱ ۵ ( ۲ ۷ ۱ ۸ 3
پاسخگرو ۱۰۶ ۹ ۵ ۷ ۱ ۲ ۱ ۳ ۳ ۳ ۲ ۸
پاسخگو۷ ۱ ۱۰ ۴ ۷ ۸ ۱ ۱ ۶ ۹ ۵ ۲ ۳ ۲ ۳
پاسخگو۸ ۱ ۱۱ ۹ ۳ ۳۲ ۳ ۸ ۵ ۳ ۱ ۷ ۱ ۲ ۶
پاسخگو٩ | ۵ ۳ ۴ ۸ ۶ ۲ ۷ ۱ ۱ ۱ ۲ ۳ ۹
۲ ۴ ۱ ۳ ۲ ۹ ۱ ۲ ۵ ۳ ۶ ۷ ۸
پاسخگو۱۱۱ ۰ ۸ ۶ ۵ ۷ ۱ ۲ ۱ ۱ ۳ ۳ ۹ ۲ ۴
پاسخگو ۰۰۱۱۲ ۷ ۹ ۶ ۸ ۵ ۳۲ ۲ ۱ ۳ ۳ ۱
پاسخگو ۱۱۳ ۷ 7 ۸ ۳ ۹ ۶ ۵ ۱ ۱ ۳ ۲ ۴ ۲
پاسخگو۱۹۴ ۵ ۳ ۷ 1 ۱ ۲ ۳ ۶ ۷۱ ۸ ۱ ۹
پاسخگو۱۱۵ ۰ ۸ ۹ ۱ ۶ ۷ ۲ 1 ۱ ۴ ۳ ۱ ۲ ۵
پاسخگو۱۱۶ ۰ ٩ ۲ ۱ ۳ ۲ ۳ 0 ۵ ۱ ۴ ۸ ۷
پاسخگو ۰۱۱۷ ۳ ۸ ۶ ۵ ۷ ۳ ۲ ۱ ۹ ۲ ۱ ۴ ۱
جمع امتیازها ۱ ۱۳۵ ۱۷ ۲ ۱۳۰ 1۱۵ ۳ ۸۳ ۳۳ ۱۷ ۸۵ ۴ ۸ ۳۶
ورام رزیتری 7 (3)3 ۷۹۱ [ واه ی تا لیر ود را ۹
جدول ۶: اولویتبندی نماهای مجتمعهای تجاری قزوین از دیدگاه پاسخدهندگان و مقایسه کمی- کیفی نماها
آولویت بندی مجتمع اي تجاری شهر قزوین از دیدگاه آشنایان و
اولوینت یی مچتمع هاق تچاری از دیدگاه مریم پناکلان تپلران وم
رز ۵۷ روا و تس ات زره ورد 0 هت ورام رم
تحلیل مصاحبههای پیادهسازیشده در فرایند کدگذاری باز منجر به استخراج
۳ زیرمقولنه ازننگاه مخاطبان آشسنا 8۶ زیرمقولنهافرانگاه متخاظبان تهرانی:و ۴۷
مشترف,ذرمیای بانب گویان اف تا دربافک اه اس کذدز مرحلته کذگذازی
محوری مر قان یت 1۸ مقوله اصالی ملق دی شانده وین این مقولات رنه
بعد کالبدی,» کارکردی و عاطفی دستهبندی شد. جدولهای ۸ تا ۱۱ مقولات و
زیرمقولات بهدستآمده در دو مرحله کدگذاری باز و محوری را نشان میدهد.
مقوله هسته پژوهش با سه زیربخش «ویژگی شکل و کالبد نما» «ویژگی
کارکردی نما» و «ویژگی عاطفی نما» در فرایند کدگذاری گزینشی استنتاج شد.
شکل ۳ اولویتبندی نماها از دیدگاه آشنایان و ناآشنایان را معرفی میکند.
جدول ۷ به معرفی کیفیتهای معنایی نماهای مجتمعهای تجاری قزوین میپردازد که به ترتیب اولویتپندی از دیدگاه کل پاسخدهندگان ارائه شده است.
جدول ۷: اولویتبندی نهایی نماهای مجتمعهای تجاری قزوین از دیدگاه کل پاسخدهندگان
اولویت مجتمعهای تجاری کیفیتهای معنایی ( آشنایان) کیفیتهای معنایی (ناآشنایان)
اهر زیالشفالیت با است از سس یت 3 ماگ فیک و منظم یرد فاخن رن فا جالب ات 7 طزاحی هد
۱ بااپهت / ورودی جذاب/ فضاسازی ورودی / 1 1
پ مان با مات اطلاق/ ۱۱۰۰۰۱۱۰۰۹۸ روز/ خطوط موجود در نما مثل سیم گیتار است
رنگ مناسب/ طراحی مناسب/ استفاده از خطوط منحنی و موازی/ ساختمان
شبیه قلعه/ استفاده از احجام متنوع شامل استوانه و مکعب / توجه به
رنگ جالب/ شبیه زیردریایی/ تلفیق چند نوع متریال و طراحی خوب/ سا
ی سرت آدم نمیتونه تصور کنه حجم وسیعی از آدمها بخوان جلوی اين باشند؛ نه من
حس میکنم خیلی شیکوپیک باید بیای وارد این بنا بشی. یک سری فونت و
تبلیغات که بناهای تجاری روشون دارن» این نداره. یکم حس هثل رو هم
میتونه برسونه چون تکرار و ریتم که بناهای هتل دارن» این هم داره.
۳ تجاریهای بزرگ با نمای شیشهای و طبقات زیاد رو ۱ نمای متریال جذاب است
۴ له و هی دیشهای بت دس کم بودن برج ونهای فیشهای جذاب است/برهم زفن نظم جالب است/
چذاب اهست ای اورودی تجمعی ای ۹ : ۹ ی
شیشنهای و جذاب/شغافیت/ تر کیب حجمی متاسب/ حس خوبی دارد انگار دو ساختمان بهم تکیه کردهاند
ورام رزیتری 20227 ,(3)3 ۷۵۱ زوا ناوات رنه ود را 6
چون هميشه از پیادهرو وارد شدیم و نما رو از دور
نمای پاساز الغدیر چون از بچگی اونجا رفتم و اون
طراحی خوب/ پنجرههای زیاد نور خوبی دارد و دلباز به نظر میآید.
نامناسب بودن شکل و شلوغی بیشازحد/ ضربدری ای جلوی نما زشت
است / شکل ناموزون نظرم اینه که نما تناسب خاصی نداره. همهچی
قروقاطی شده. هر چیزی که یه جا دیدن و خوششون اومده, یک قسمتی
میلههای جلوی نما شبیه زندان هست/ خطوط عمودی شبیه زندان
نمای داریوش حس کسلکنندهای منتقل میکنه و اصلا من رو جذب
که بخوام علاقه داقته باقتم بخونم داخلش چه خبره:همون نما
رنگ نامناسب و ورودی نامناسب بیروح/ طراحی کسلکننده و قدیمی
نماهای آلومینیومی رو دوست ندارم؛ یاد آتشنشانی افتادم دیدمش؛ به
خاطر زنگی که استفاده کرده. اسولا هرچی آتشنشانی ذیدم؛ قرم سادای
الم اکن هی ها نو بات نی رون ورد را و 19 و را رررزیتی
جدول ۸: زیرمقولات و مقولات ادراکات ذهنی مخاطبان آشنا با نماهای تجاری قزوین
۱ رگ ۲ اهمیت رنگ در تصویر ذهنی از محل و توصیف آن
۳ 7 سایهروشن از طریق پروخالی کردن و بازی با نور
۳ هندسه ۹ خطوط کج و نامرتب و مغشوش و عناصر الحاقی بیمعنا
۹ قابلیت رابطه بظری با فضای شهری به واسطه کاربرد وسیع شیشه
۶ جزئی از کل بودن | ۲۰ تاهماهنگی بجزم و کل
۸ خوانایی ۲۳۶ غنای بصری به واسطه تفاوت سبکی و تمایز با بافت
۳۹ شفافیت و استفاده گسترده از شیشه و عدم صلب بودن نما
۱ مقیاس ۳ اولویت قابلیت بصری مقیاس پیاده به سواره
ارررز ی ری ۶ 2022 ر ( ۱۱ لیات نت روز رسد را و
تداوم استفاده و اثرگذاری دید و منظر بر تصویر ذهنی
شادی و هیجان به خاطر نمود عملکرد از روی نما
دلبستگی و حس تعلق به واسطه بعد مسافت تا محل سکونت
حس صمیمیت ناشی از ایجاد عناصر طبیعی آب و گیاه
الم اکن هی ها نو بات نی رون ورد را و هت و را رررزیتی
جدول ۹: زیرمقولات و مقولات ادراکات ذهنی مخاطبان ناآشنا با نماهای تجاری قزوین (ساکنان تهران)
۱ رنگ ۳ یی و عدم تناسب عملکردی با معیار سردی و کدری رنگها
۹ ۱ سردی مصالح و بیسلیقگی در عین رواج رویه موجود
۴ حجم و فرم ۴ | پویایی و سبکی فرم
۵ ۱ نظم و ترتیب در ترکیب رنگ و مصالح
۰ نجزلی از کل نون ۶ رامش و قراز با معیار رنگ و مصالح:اخد میانی یکنواختی و آشفتگی
۶ چیرگی بخش از فرم ۱ ۱۰۱۷ تکراری بودن و عدم خلاقیت
۹ ایجاد ارتباط ۵ | عناصر و خصلتهای دعوت کننده
۶ | درگ تناسب عملکردی با معیار تشانهها تبلیغات و علائم
۸ | سنگینی, تقارن» رسمیت؛ اقتدار و اصالت بهمنایه ناخماهنگی عملکزدی
۱ تناسب کارکردی ین درک تناسب عملکردی با معیار رنگ و مصالح
۴ | حس ناخوشایندی حاصل از ناهماهنگی کالبد با عملکرد
مر رزیتری 4 2022 [و ۲۱۱۱( ۱۱ لیات نت روز رسد را و
متداد و گستردگی در جداره شهری و نمایانی در شهر
پویایی و حسزندگی با معیار شقافیت مصالح و روّیت فعالیتهای درونی
جدول ۱۰: زیرمقولات و مقولات ادراکات ذهنی مخاطبان ناآشنا با نماهای تجاری قزوین (ساکنان رشت)
الم اکن هی ها نو بات نی رون ورد را و ۳۹۹ و را رررزیتی
۶ ۱ خاص بودن و تمایز هندسه از ساختار معمول
۷ | خطوط کج و بیمعنا به صورت عناصر الحاقی بدون هماهنگی
۱ | تنوع و ترکیب احجام (مثل استوانه و کعب و غیره)
۰ موم ۶ ۱ جذابیت در به هم زدن نظم
۷ | جذابیت در کازبرد احجام متنوع مثل استوانه و مکعب
با ی خطوط و چنسه تتاغی گر (سیم کیتان استگاقضایی؛ رداق و)
۸ | رنگ و مصالح خاص تداعی گر ( قرمز و آلکوباند. تداعی مراکز خرید قدیمی)
۰ ۱ احجام تداعیگر (ستونهای ورودی: تداعی مراکز خرید قدیمی)
ورام رزیتری 7 2022 زور۲۱ ( ۱۱۱ لیات نت روز رسد را و
جدول ۱۱: زیرمقولات و مقولات ادراکات ذهنی مخاطبان ناآشنا با نماهای تجاری قزوین (ساکنان رشت و تهران)
۱ رنگ ۱ زیبایی» یکدستی و گرمی رنگهای مختلف و هماهنگی ساختار
۳ پنجرههای زیاد و گسترده و غلبه شيشه در نما و جذابیت بصری
5 عناصر الحاقی بدون هماهنگی و عناصر اضافی و بیمعنا
۵ تداعی کالبدی و احجامی که شباهت به چیزی خاص دارند
مجتمع امکان ایجاد تداعی استعاری را برای بیننده فراهم میکند. بعضی
جتمهای تجازی ازجمله الق یر رتبهه بالایبی فرردهبنتی ذریافت نکردتت اما
ع را به عنوان یکی از اولین پاساژهای قزوین, تداعی کننده
است. توصیفهایی نظی بنا مثل بیمارستان است مانند زندان استیت؛ شبیه" », خاطرات کودکی میدان چنین» مجتمع تجاری فردوسی
گیتار, قلسه ایستگاه فضایی, زیردریایی و امشال آن یا توصیفاتنی همچونخم ساکن قزوینرتبه ۷ را کسب کرده ولی مردم رشت نمره ۱۳ و مردم تهران به
شدن, تکیه دادن به هم و... شاهد این مطلب است که افراد ناآشنا به آن رتبه ۱۱ دادند و این اختلاف به این دلیل است که افراد آشنا این مجتمع را
دلیل ندال دارای الگوهایی از معماری ایرانی- اسلامی دانستند که مطابق با بافت تاریخی
خلیجفارس» البرز, مهر و ماه ایرانیان» نارون» طوبی» داریوش» فردوسی» الغدیر
تاره شهر پارس است: در افراد ناآشتا تداعیهای استعاری بیش از افراد آشنا
زمینه ذهنی از این مجتمعها آنها را با الگوهای ذهنی خود
قایسه میکنند و با توجه به این اندوخته | و کليه بزهمیدان است و همچنین فضاسازی جلوی مجتمع شامل عقب رفتگی و
اجزای سازنده آن» به برداشت معنا میپردازن بهجنبههای مبلمان و فضای سبز و آبنما را از نکات مثبت این مجتمع معرفی نمودند اما
کالیدی بنا توجه کرده و اگر در جایی واق با معنا تداعیشده در ذهن افراد ناآشنا هیچیک از | زمینههای ذهنی را ندارند و لذا در ردهبندی
بیننده هماهنگ نباشد. نسبت به آن واکنش منفی نشان میدهند. درواقع» . رتب تر برای آن قائل بودند. یکی از مهمترین فاکتورهای ارزیابی
براساس تشوری ترجیحات محیطی کاپلان در افراد ناآشنا ادراک سریع اتفاق کیفیت معنایی مجتمعهای تجاری برای افراد آشنا توجه به فضاهای اجتماعپذیر
ای کالب دی بیشتر خوذنمایبی منکند؟ اما در افراد شتا انکان: اورودیها فبامل عقبرفتگی ها مبلمان» فضای یواست واتوچنه به منظز
ادراک متوسط و استنباطی بیشتر است و درنتیجه» ابعاد کارکردی و عاطفی بیشتر
سورداتوجه قزارری یسرد اما اقراد ما در وه ه اول ماد کارکبروی را مورد توجه
قرار میدهند. بعضی از مجتمعهای تجاری مانند نور بیشترین تداعیهای
استعاری مانند قلعه زیردریایی» ایستگاه فضایی» کابین جلوی قطار و... را به خود
اختصاص داده است. در این مجتمعها نسبت به سایر مجتمعهای تجاری از
احجام خالصتری مثل استوانه و مکعب استفاده شده و درمقابل سایر
مجتمعهای تجاری, دارای ترکیب احجام است. تشخیص احجام خالص در این
پیاده و اجتماعپذیری فضای ورودی از مهمترین عوامل ارزیابی شد. بهطوری که
برخی مجتمعها ازنظر کالید قابلتوجه نبودند ولی ازنظر کار کرد ورودی بسیار
ب ارزیابی شدند. مهمترین عواملی که سبب عدم مطلوبیت نماهای تجاری
شد رنگ و مصالح نامناسب» هندسه نامنظم» ابهام» بیهویتی, داشتن عناصر
الحاقی و اضافی و... است. با تحلیل تصاویر رسم شده توسط پاسخگویان
مهمترین فاکتورها رنگ» هندسه تنوع احجام, توجه بهجزئیات» استفاده گسترده
از شيشه» توجه به ورودی و خطوط افقی و عمودی تکرارشونده هستند.
رز ۵۷ روا و تس ات زره ورد 0 ۱۳۹ کی
با توجه به تحلیل دادههای حاصل از مصاحبه با افراد آشنا و نان مشخص شد
اولین و مهمترین عوامل در مطلوبیت نماهای تجاری از دیدگاه افراد آشنا در
مقوله هستهای کارکردی بوده و ابعاد کالبدی و عاطفی در مرحله بعدی قرار
دار از دیدگاه اراد نآ تا بیش رین و مهم ترین عاسل تأفیرگنذاز در سطلوییت
نماهای تجاری در مقوله هستهای کالبدی قرار دارد و شامل مقولههایی همچون
فرم وهتدسه تنوع اج ام رنگ و مضالح میشود: از دید افراد آتا در مقوله
دی مقولههایی مثل عناصر فیزیکی موجود در طراحی نما مانند
ورودیهای تعریف شده و همچنین» منظر طراحی شده در ارتباط با نما در
برای ورودی و استفاده از آبنما و فضای سبز در ورودی اهمیت پیدا میکند. به
بیان دیگر منظر پیاده در ترکیب با طراحی نما در شکلگیری تصویر ذهنی
افراد آشنا نقش پررنگی دارد. به عبارتی» طراحی منظر ورودی» بخشی از مستله
طراحی نما است که در ارزیابیها به طور مشخص مورد توجه پاسخگویان قرار
گرفته است. در مقوله هستهای کالبدی تنوع احجام و جذابیت هندسه و فرم نما
از دیدگاه افراد آشنا اهمیت پیدا میکند و در بسد عاطفی خاطرهانگیزی و
پناذآوزی مسمازی گذشنه و استقاقه از الگوهای معمازی ایرات اساامی ازآفینگاه
اراد آقستابا ان تماخای تجاری بنشفرین اهمیت پا میکند. خر گزوه
آشنایان و ناآشنایان در خصوص مقوله هستهای کالبدی توافق دارند و مقولههایی
همچون فرم» هندسه» تنوع احجام و مصالح را در مطلوبیت نماهای تجاری دارای
درنهایت از بحث و بررسی و تحلیل مقولات موجود در کدگذاری محوری,
طبقهبندی سهگانه شامل مقولات علی» تعاملی و پیامدی شکل گرفت که
درنهایت» مدل پژوهش را تعیین کرد. شایان یادآوری است شرایط علی» تعاملی
و پیامدی به عنوان مفاهیم خاص تئوری زمینهای در این گام استفاده شدهاند. به
بیان دیگر» برای تحلیل دادهها از مسیر و مفاهیم اشتراوس و کوربین شامل سه
شیوه کدگذاری (باز محوری و گزینشی) و مدل پارادایمی که دربردارنده شرایط
علی» تعاملی و پیامدهاست» استفاده شده است. جدول ۱۲ این طبقهبندی را ارائه
۱ رنگ/ مصالح / نور/هندسه/ حجم و فرم/ تنوع /سایهروشن / گرمی
۱ انتّقال معنا/ هوین/ خاطو/ مروت / تیم ی / نوتالزی/ دلنشینی
۳ سرزندگی/ حس تعلق / بیگانگی/ جنبوجوش/ شادی و هیجان
شرایط علی» تعاملی و پیامدی منجر به شکلگیری مقوله هسته پژوهش شده که در قالب"مدل پارادایمی در شکل ۴ به نمایش گذاشته شده است.
چ رن / مصالح /نور/ هندسه/ حجم و فرم) تنوع/سایه روشن/ گرمی
شرایط پیامدی ویژگی جز و کل/ / مقیاس/ الحاقی/ توازن/ خط آسمان
نار شان میدهد|دراک ذهنی مخاطبان آشنا و اشنا درباره کیفیت معناشناختی
نماهای معماری مجتمعهای تجاری شهر قزوین دارای تفاوتها و شباهتهای معناداری
است. تفاوتها بیشتر به جنبههای عاطفی و پس از آن» کارکردی مربوط است و
شباهتها در ادراکات ذهنی به ویژگیهای شکلی- کالبدی نماها ارتباط دارد. جنبه
عاطفی در شکلدهی به ادراک ذهنی مخاطبان آشنا بالاترین اهمیت را دارد. به طور
کلی, شهروندان قزوینی نسبت به نماهای تجاری شهر, گاه با وجود اذعان به ترکیببندی
و هندسه نامناسب» کهنگی و فرتوتی و... نظر کلی مثبتتری نسبت به سایر پاسخگویان
دارند. تفاوت تصور و انتظارات این دسته مخاطبان از نمای تجاری مطلوب» وابستگی به
زمینه ذهنی آنان درباره الگوهای متداول نمای تجاری و برداشت عمومی شهروندان
محل سکونت مخاطبان دارد. این نکته از تفاوتهای موجود در پاسخهای ساکنان رشت
و تهران آشکار شد. حس غریبگی نسبت به مشاهده نمای سراسر شیشه به عنوان تجاری
و متناسب دانستن آن برای نمای اداری و مسکونی و در مقابل معقول دانستن نمای
سراسر شيشه در برخی دیگر از مصاحبهها نشان از نقش بارز ترجیحات کالبدی- کارکردی
در محیطهای متفاوت دارد که بزادراگ ذهتی ساکنان آن اثرگذار است: همچنین تفاوت
مقیاس محیظ و انتظار از مقیاس نما وجه بارزی است که در پاسخهای مضاحبهشوندگان
تهرانی نسبت به سایر پاسخگویان آشکار شد. شاخصهای ابعاد بنا اندازد محوطه
ورودی» ارتفاع بنا و هت و عظمت در نظر مخاطبان تهرانی از اهمیت بیشتری برخوردار
بوده است که علت توجه بیشتر به آن نسبت به ساکنان رشت و قزوین» تمایز بیشتر با
بستر محیطی این پاسخدهندگان است. به عبارتی» مقیاس شهر (کلانمقیاس» متوسط
مقیاس) از عوامل مهم در شکلگیری ادراک ذهنی از مطلوبیت معایی نماهای شهری
شکل ۵: نمودار کیفیات معناشناختی مخاطبان آشنا و ناآشناذر شهزهای مقیاس کوچک و بزرگ
نتایج نشان میدهد سه ویژگی کالبدی» کارکردی و عاطفی بهانحای مختلف
تجتاری افرگنذار بوده است» به اینترتیب کنه ادراک ذهنی مخا یا
تحت تأثیر هر سه گروه ویژگیهای عاطفی, کالبدی و کارکردی است.
همچنین» ادراک مخاطبان ناأشنا در هر دو مقیاس شهرهای بزرگ و متوسط
کالبدی و کارکردی بوده است. شکل ۵ و جدول ۱۳ نشان میدهند آنچه
سببتفاوت ادراک در مخاطبان آشنا و ناآشنا شده» ویژگیهای عاطفی بوده
و آنچه تفاوت ادراک را در مخاطبان مجتمعهای تجاری ساکن در شهرهای
جدول ۱۳: تفاوتها و شباهتهای ادراک ذهنی مخاطبان آشنا و ناآشنا در شهرهای بزرگ و متوسط مقیاس
نتيجه نهایی آن است که در میان زیربخشهای کیفیات معنایی» اگرچه
کیفیات عاطفی دز تعدیل نگرش منفی و آذراک ذقنی نأمطل وب از نماهایی
تجاری برای مخاطبان آشنا موّثر بوده است اما کیفیات کالبدی و پس از آن»
کارکردی عوامل مهمتر و عامتر در ادراک ذهنی مطلوب برای مخاطبان
سا وناآشتا است که بیان آن کیقیات عاطقی مظلوب خواهدبود:
قرضد فش ارکت آنویسنده اول و تویسنده قوم, (نویسننده هستولی) اقر این
رز ۵۷ روا و تس ات زره ورد 0 هت ورام رم
-3 ,۸ ۴۱۳۱۲۵۲ ۵۷ 1130513160 503606۰ 0۳ ععدساع ها 71۳۵ :8 500ها
6 :۱۷۸ ,۲3۲086 .0۳ ۳۵ 0 ۳۵86 1۳۵ .(1992) ۴۰ رط۷۳ا
۳۵۳ ۴۰ 1۳۵ 1360۳ 0۳۲ 00/ ۳۵۲۲۰ 1۳30513160 ۵۷ 83۳۳۵ ۰
انوا 1۳۵ ۵۳ ۴۷۵۱2000 .5 ۱۸۵۲۵۲۵ 53601 ,۱/۸ ۵0 ز۹ ۱۵۵۳۵۵۱۳
:030۵ ع256)) ۱3056206 اهساد 1۳6 ۵۳ کع اهاط ۲ عامع۳اه
-5650 1۳۱۳۵8 / 06 عع3ام 0۶ 1۵۲۲۳۵0۳ 1۳۵ 5۰ ۱۵۷۶۵۷۷۵
-۸۲ :16۳۳۵ .3 ۲۱۵۳۱۳۵ 1۲۳۵۵ 1۵ ۱۵635 ۶ ۴۱۵۶ 1۳۵ بل ما۲
ع ماد 082608 ۵۴ /ذژاهنان 1۳6 2۱3۲6/۱۳8 ۱۰ ۱۷۰ 8367۵0
-۱۵ ۱۵۵۶۵ ۵۷ 1۳30513160 .1655655عع3ام 300 366 ا۲ ۴۰ ما۸۵
-۸۲۲۳۱۵ :1۵۳۵0 230۳ ,۱۷۵۵ را ا2۲ع۵ ۱۷۵۳۵ ,۵ ۱۷۰ ۲۱۵۳۳۳۵۵۱
-18 .2 ۷۵۱۰ 8608۲30۳۷۰ 05 8610 1۳۵ ۱ 10625 ۸6 ۳۰ زعیاوا۵ 5
:6 0213۷6 0۳ کزعد8 .(1998) .ل ,۱۳ظ 0۲ 8 .۸ رککنا5۳۳
6 آه ۷زا2ا0 1۳6 ۱۳ ۲۵۱۵ 1۳۵۱۲ 300 5اام/۸ ۱۲۵۳ ۱۷۰ 130213626
6 ۱۷۵۶82۳6 .ل زازه 50۳ ,۴ زا۸۱0۲ بش۸ زوسا۲ع ها م2
-06۲ 026081 0۳ 06۲۶0۵0۷۵ 1۳۵ ۳۵۲۱ 51۳6615 0۲۵۳ 0۲ 132065
6 86 ۱۵۱۳۳م۴ .5 2 زادادل ,۸/۸ ۴۳۲۵۷۶۲۵۵ ,0 اطداخ۱۸2 ,۱۸ راطاخد3۳ا۸ [1]
-۸۳ :5۳00۷ ۲356) ۷۱۵۷۷ 0۴ 00۱۳3 ۲۵060۵۲ 1۳۵ 1۳۵۳۵ 303۲۳65
5 ۱۳۷۵۲۹ :718۳۵0 .503665 ۱۲۳۵۳ ۵۳ کافرا۸۳ ۲۰ 82۳۵۷0 [2]
6 ۳ ۳۵۲۳۵۵۳ 1۳۵ ۱ 01۳۵۲66۵ 200 66006۲ .۸ 830033020 [3]
-01۵۳ 1۳۵ ۱۵۵9۷۲۱۳۵ ۲۰ (ااطه2 ,2 ۵02000000 ,۳۷ 86۳20000۲ [ه]
العزامم۸ 12۳۵۰ 0۳ 22 0151۲61 :5۳00۷ ۵56 ۵ رکع اهاط
۳۵۲-۲ ۱۳] :2019 1806۳۵0108۷۰ 300 506066 0۳ ۱۳۱۷۵۲۹ :16۲۵0 .8
-۳ع ۱۵۳-۲۱۵06 1۵ 65ع3ام 300 5ع زا۱۵۲۵ 05 662000 ۵۰ ۳۳۵۵۳۵۵ [6]
-الا :12۳۳۵۳ .11 ۷۵۱۰ 06۳۵۵۵۰ 0102/۵۲ ۸۰ ۸۰ 06۵۵۵ [7]
68 عا 300 عع3ام ۵۶ 56۶6 ۵۶ م0۳۲۵ 1۳6 .5 ۱۷۰ ۴۵۱۵۳۵۲ [8]
5 ۲۵۵0۳۵6 1۳۵ 1۰ ۱۷۰ ۱۷۸۵۳۵۵۷۱۳۹۵0 ۲ اهدطهادا۵۵ رک سوم ۲۳۵ [9]
:5 2021 ۸۲۳۳3۳۹۳۵۳۲ 06۲005۰ |۳2 560000 300 8۲۶۲ 1۳۵ ۱۳
۲۵۲۱۵0۱ 1۵۲ ععدام عاط 2 اهاعه 2 6۳62308 ۰ ۵۲اا6۵ [10]
-0۳ 0۶ 06۷6100۵۳1 1۳۵ 1۵۲ 1۳۳۵۶۵۱05 زان ۵۶۷٩ ۱۷۰ .5 ۳۵۵6۱ 3
۸ :6 ۵۴ ۵0006۲1۲۵ 1۳6 :(1989) ,۵0۱۵0 8 8 ,۴۵۵۱۵0 [02]
۳ 0۷2۵۱02300 60۲۱۵۵۲۵۷6 ۱۷۰ 22۲61 رلا 82۲۵0 ,۸ ۷۵201 ۴۵۲۱۳۳۱ [13]
6 0۴ ۷۱۵۷۷ ۵۶ 00۱۳۳ 1۳۵ 1۲۵۲۳ 50366 0۲۵۵ ۵۶ 06۲۵00 1۳6
۳ ۴۷۵۱2۵0 .5 5۳۵۲۳۱۲۵۳ ۱۷۸۵۵۵ ,۲۷ زانطد2 ,۸ ۴۱۵۵۵۵۵۲۲ [14]
-86 065180 ۱۲۳30 ۱۵ 7۳۵0۲۷ 83046۲0۵ ۵۴ 200عزامم۸ بش اها
۴۵ ۵۷ 1۳30513160 1۳60۲۷۰ ما۸۲ ۵۳ 062000 .ل 8 ها
.(208) ۱۰ 5006۲ 8 .لا ردادد۲ ,۳ واعاها .۵0 و6 اع مها
| هدف پژوهش حاضر یافتن ادراک ذهنی مخاطبان آشنا و ناآشنا درباره کیفیت معناشناختی نماهای معماری مجتمع های تجاری و بررسی تفاوت کیفیت ادراک ذهنی مخاطبان تحت تأثیر خاطرات و ذهنیات از نمای ابنیه تجاری شهر قزوین است. روش تحقیق آمیخته ای از روش های توصیفی تحلیلی و نظریه زمینه ای است. گردآوری داده ها با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته از کاربران و ناظران این نماها و از میان عموم مردم صورت گرفته است. جامعه نمونه به صورت تصادفی منظم در دو دسته شهروندان قزوینی (مخاطبان آشنا) و مخاطبان ناآشنا با مجتمع های مورد بررسی انتخاب شدند. مخاطبان ناآشنا از بین ساکنان دو شهر رشت و تهران انتخاب شدند. علت انتخاب این دو شهر، یافتن تفاوت های احتمالی در پاسخ های این دو گروه بنابر تفاوت مقیاس شهر، انتظارات و پیش زمینه های ساکنان این دو شهر بود. ابنیه تجاری مورد سؤال شامل تمامی 13 مجتمع تجاری شهر قزوین است. نتایج تحقیق نشان می دهد ادراک ذهنی مخاطبان آشنا و ناآشنا درباره کیفیت معناشناختی نماهای معماری مجتمع های تجاری شهر قزوین دارای تفاوت ها و شباهت های معناداری است. تفاوت ها عمدتاً به جنبه های عاطفی و پس ازآن، کارکردی مربوط است و شباهت ها در ادراکات ذهنی به ویژگی های شکلی- کالبدی نماها ارتباط دارد. درنهایت در میان زیربخشهای کیفیات معنایی، اگرچه کیفیات عاطفی در تعدیل نگرش منفی و ادراک ذهنی نامطلوب از نماهای تجاری برای مخاطبان آشنا مؤثر بوده اما کیفیات کالبدی و پس ازآن کارکردی، عوامل مهم تر و عام تر در ادراک ذهنی مطلوب برای مخاطبان آشنا و ناآشنا است که پیامد آن کیفیات عاطفی مطلوب خواهد بود. |
17,152 | 475040 | شهادت از راه دور در مقایسه با شهادت حضوری نمیتواند فرصت ارزیابی رفتار و صداقت شاهد
را برای قضات فراهم آورد و با عدم توازن میان منافع طرفهای رسیدگی» دادرسی منصفانه را تضمین
نمیکند (2012:1195 ,10۶:۵2). از طرفی نقض اصل بیواسطگی است که براساس آن شهادت باید
۲- ۲. حمایت از شهود در قانون آئین دادرسی کیفری
حمایت از شهود در نظام دادرسی اسلامی در مواردیکه امنیت شاهد در معرض خطر و تهدید
باشد امری پذیرفته شده است و مغایرتی با مقررات شرعی و فقهی؛ندارد. بهبیان دیگر اگر ادای
شهادت برای مثال موجب غسر و حرج و یا ضرر و مشقت تلقی شود» از باب وجوب مقدمه امر
واجب, باید همان حاکمیت که شاهد را ملزم به ادای شهادت میکند. برنامههای متنوع یادشده را
برای حمایت از جان و مال و ناموس شاهد در معرض خطر مقرر میدارد و این امر مغایرتی با
موازین اسلامی و تدارک پیشبینی شده آن در حقوق موضوعه را ندارد (موذنزادگان و رئوفیاننائینی,
۵۰ ۲۱). قانون آئین دادرسی کیفری ایران نیز منطبق با موازین و مقررات شرعی و فقهی و
مقررات بینالمللی» حمایت از شهود را مدنظر داشته و در زمینههای مختلف» شهود را موردحمایت
قرار داده است. برنامهها و تدابیر امنیتی در حمایت از شهود و مطلعان از نظر قانونگذار دور نمانده
و موادی از قانون آئین دادرسی کیفری بههمین منظور اختصاص یافته است. در تبصره ۲ ماده ۲۰۴
قانون آئین دادرسی کیفری» تحقیق از شهود و مطلعان بهصورت الکترونیکی و با رعایت مقررات
درخصوص دادرسی الکترونیکی پذیرفته شده است و به منظور رعایت حقوق دفاعی متهم و ضرورت
مواجهه وی با شهود» بهعنوان یکی از الزامات دادرسی عادلانه و منصفانه استماع شهادت شهود و
مطلعان بهصورت الکترونیکی محدود به مواردی است که دلیل پرونده منحصربه گواهی گواهان و
مطلعان نباشد. علاوهبر اين» ماده ۲۱۴ قانون آئین دادرسی کیفری» حفظ امنیت شهود و مطلعان و
رفع خطر از آنان را ضروری دانسته و اتخاذ تدابیر لازم در این زمینه را از تکالیف مقام قضانی
۱۹۲ فصلنامه علمی دیدگاههای حقوق قضایی (دوره ۰۲۶ شمار ۰۹۵ پاییز ۱۴۰۰)
رسیدگیکننده دانسته است. در همین زمینه» آئیننامه اجرایی حمایت از شهود و مطلعان مشتمل بر
۸ ماده و ۷ تبصره در تاریخ ۹۴/۱۰/۲۶ به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید و از تاریخ تصویب
لازمالاجرا شده است. این برنامههای حمایتی» محدود به جرائم خاصی نیست و در مورد کلیه شهود
و مطلعان در معرضش خطر و تهدید قابلاجرا خواهد بود.
محرومیت متهم از رویارویی با شهود و عدم امکان طرح پرسش از آنان؛ به حق متهم در تدارک
دفاع موثر از خود لطمه میرساند. هنگامیکه در راستای اجراییکردن برنامههای حمایتی» چهره و
هویت شاهد افشا نمیشود و متهم نیز از هویت وی بیاطلاع میماند» این حق مخدوش میشود؛
زیرا همواره این احتمال وجود دارد که متهم توانایی خدشه بر شرایط شاهد را داشته باشد» اما با
مخفیماندن هویت وی» این حق از او سلب میشود و امکان تعرض و ایراد را از دست خواهد داد.
بررسی مواد مربوط به حفاظت از شهود در اساسنامه و آئین دادرسی و ادله دیوان کیفری بینالمللی
نشان میدهد که هرجا اتخاذ تدابیر و اعمال برنامههای"حمایتی از شهود مقرر شده» صراحتا قید شده
است که اين اقدامات نباید منافی و یا معارض با حقوق متهم باشد. بههمین جهت» در محاکمات
کیفری بینالمللی تلاش میشود راهکارهایی اتخاذ شود که با حفظ امنیت شهود.» حقوق دفاعی متهم
نیز رعایت شود. مخفیماندن هویت شهود» بهعنوان استثنائی بر اصل در جرائم مهم و سازمانيافته
فراملی و تروریستی پذیرفته شده است و کليه جرائم را دربر نمیگیرد؛ چراکه اهمیت کشف جرائم
سازمانیافته و فراملی و تروریستی» ایجاب میکند تا شهادت در پروندههای مذکور نیز به حق» واجد
اهمیت دانسته شده و برای جلوگیری از تکرار و استمرار این اعمال مجرمانه» بیشترین حمایت از
ادله اثبات جرم بهعمل آید. بنابراین» با وجود تعارض اقدامات حمایتی از شهود با حقوق دفاعی
متهم» راهکارهایی مانند برقراری ارتباط از طریق ویدئو کنفرانس» ارائه شهادت از پشت حائل
فیزیکی تعبیهشده میان متهم و شاهد. ارائه شهادت با تغییر صدا ویا چهره مبدل» قائلشدن حق جرح
شاهد برای وکیل متهم میتوان این تعارضات را به حداقل ممکن رساند (رئوفیان و حسنزادهمحمدی
۹ و ۱:۷). هرچند برنامهها و تدابیر حمایت از شهود مغایر با حقوق دفاعی متهم
است؛ لیکن در جرائم مهم و با توجه به مصلحت جامعه و ضرورت حمایت از شهود بهمنظور ترغیب
آنان به بیان اطلاعات خود در جهت کشف جرم» امری ضروری و اجتنابناپذیر است؛ ولی در زمان
اجرای این برنامهها با استفاده از شیوههای اعلامشده» باید تلاش شود حقوق متهم نیز رعایت شود
وبین حمایت از شهود و حفظ حقوق متهم تعادل برقرار شود.
اعتبارسنجی و ارزش گذاری شهادت شهود گمنام در قانون آئین دادرسی کیفری ... (آشوری و همکاران) ۹۵۳
۱-۳-۲. تقابل اخفای هویت شاهد با حق پرسش متهم از گواهان
حق متهم برای سوال از شهود علیه خود در مرحله تحقیقات مقدماتی وقتی که هویت شاهد ناشناخته
باشد با محدودیتهایی مواجه است. عدم افشای هویت در جهت حمایت از شاهد ولی در تعارض
با حقوق متهم خواهد بود. با توجه به اينکه با رویارویی شاهد و متهم - چه بهصورت فیزیکی و چه
از طریق ارتباط از راه دور - هویت شهود قابلشناسایی است» درصورت وجود احتمال خطر برای
شهود درنتیجه افشای هویت» مقام قضانی موظف است از مواجهه آنها جلوگیری بهعمل آورد؛ مگر
اینکه بهنحوی با استفاده از تدابیری همچون تغبیر قیافه» تغییر صدا و ... از شناختهشدن شاهد
جلوگیری شود (295 :2011 -2010 ,31000/0۶۵ 92 بلهطنصصم1] 0عه/(). در حهت حمایت از
شهود و مطلعان و حفظ امنیت آنان ماده ۲۱۴ قانون آئین دادرسی کیفری مقرر داشته: «... درصورت
وجود خطر جانی يا حیئیتی یا ضرر مالی برای شاهد يا مطلع و یا خانواده آنان» بازپرس بهمنظور
حمایت از شاهد يا مطلع میتواند از مواجهه حضوری شاهد یا مطلع با متهم» افشای اطلاعات
مربوط به هویت آنان خودداری کند و اظهارت شهود يا مطلعان را بدون ذکر هویت آنها و یا در
خارج از دادسرا با وسایل ارتباط از راه دور استماع کند». در تبصرههای ماده قانونی مذکور ضمن
تسری مقررات مزبور بهمرحله دادرسی در دادگاه» مقررشده ترتیبات مندرج در ماده مذکور باید
بهنحوی صورت پذیرد که منافی با حقوق دفاعی متهم نباشد.
بند ۵ ماده ۶۷ اساسنامه دیوان کیفری بینالمللی مقررداشته: «در مواردیکه مطابق این اساسنامه
ارانه: ادله و یا اطلاعات, ممکن است ماگ رییگکیظ کهورگ ائسبت به امثیت شاهن:یا خانواده او
شود دادستان میتواند در رابطه با مراحل رسیدگی قبل از شروع دادرسی, از ارائه آن ادله یا اطلاعات
امتناع ورزیده و بهجای آن» صرفا خلاصهای از آنها را ارانه دهد. چنین ترتیبی باید بهنحوی صورت
گیرد که منافی و یا معارض با حقوق متهم و نیز یک دادرسی بیطرفانه و منصافانه نباشد. از مقایسه
بند ۵ ماده ۶۷ اساسنامه با ماده ۲۱۴ قانون آئین دادرسی کیفری این نتیجه حاصل می شود که: اولا
نحوه نگارش و بیان مقرارت مربوط به زمانیکه خطر نسبت به امنیت شاهد وجود داشته باشد در
بند ۵ ماده ۶۷ اساسنامه با ماده ۲۱۴ متفاوت است؛ چراکه در ماده ۲۱۴ به بیم خطر جانی يا حیثیتی
و یا ضرر مالی برای شاهد يا مطلع و یا خانواده آنان اشاره شده» ولی بند ۵ ماده ۶۷ خطرات بزرگ
نسبت به امنیت شاهد را بیان کرده است. انیا در اساستامه با وجود خطر بزرگ برای شاهد» دادستان
نمیتواند آن ادله یا اطلاعات (اظهارات شاهد) را ارائه دهد و صرفا میتواند خلاصهای از آن را ارائه
دهددرحالیکه ماده ۲۱۴ چنین قیدی ندارد. ثالثا- ممنوعیت مربوط به ارائه اطلاعات شاهدی که
ممکن است منجربه خطر نسبت به امنیت وی شود در اساسنامه صرفا مرحله رسیدگی پیش از شروع
۱۹۴ فصلنامه علمی دیدگاههای حقوق قضایی (دوره ۰۲۶ شمار ۰۹۵ پاییز ۱۴۰۰)
دادرسی را دربر میگیرد و طبیعتا درصورت استناد دادستان دیوان کیفری بینالمللی به چنین ادلهای
در مرحله دادرسی» باید هویت وی برای متهم روشن شود تا متهم بتواند از خود دفاع کند ولی در
ماده ۲۱۴ این ممنوعیت کلیه مراحل فرایند رسیدگی کیفری اعماز تحقیقات مقدماتی و دادرسی را
۳ استناد به شهادت شهود گمنام در رویه دیوان کیفری بینالمللی
با توجه به اینکه در اساسنامه و آئین دادرسی و ادله دیوان کیفری بینالمللی رعایت حقوق متهم
و منافع شهود» با هم مدنظر قرار گرفته است از شهود گمنام بهصورت محدود و در شرایط اضطراری
استفاده میشود. از طرفی شهادت شهود گمنام بدون حضور متهم استماع میشود و حق متهم نسبت
به مواجهه» ارزیابی و پرسش از شاهد که در اساسنامه دادگاههای بینالمللی تصریح شده لطمه
میبیند (2011:329 ,5ط0)). در محاکمات کیفری بینالمللی اتخاذ اقدامات حمایتی برای شهود
از طریق عدم افشای هویت آنان نخستینبار در پرونده تادیچ مطرح شد. اعضای شعبه دادرسی ضمن
اذعان به اینکه شهادت شهود ناشناس حق متهم بر پرسش از شهود را محدود میکند بر آن شدند که
تنها در شرایط استئنائی و خاص آن را بهعنوان اقدام موثر دادگاه برای حمایت از شهود بپذیرند. در
پرونده بلاسکیچ نیز نظر دادگاه بر این قرار گرفت که شهود باید طی دادرسی مقدماتی و تا مدت
معقولی پیش از محاکمه در دادگاه مورد حمایت باشند» وّلی پس از آن زمان حق متهم بر دادرسی
عادلانه باید مقدم شود و این ناشپاشی شاهد زاحط ماشرایط اتتائی نفی میکند. بر این اساس؛
به دادستان اجازه داده شد که تنها طی مرحله مقدماتی نام شهود را از متهم پنهان نگه دارد» ولی باید
در فرصتی کافی پیش از محاکمه اطلاعات را در اختیار او قرار دهد (فضانلی» ۱۳۹۲: ۴۴۷ و
۸). طبق ماده ۵۶ اساسنامه دادگاه کیفری بینالمللی دادستان مکلف است شعبه مقدماتی را برای
اخذ اظهارات شاهدی که ممکن است. متعاقبا دز جلسه دادرسی دز دسترس نباشد. آگاه کند و اگر
شعبه مقدماتی تصمیم دیگری اتخاذ نکند دادستان باید اطلاعات درخصوص این امر را در اختیار
متهم نیز قرار دهد. همچنین شعبه مقدماتی میتواند به صلاحدید خود و بدون آگاهی متهم» مبادرت
به انجام اقداماتی بهمنظور اخذ شهادت شاهدی کند که متعاقبا ممکن است در دسترس نباشد. بند۲
ماده ۶۳ آئین دادرسی و ادله دادگاه کیفری بینالمللی مقرر میدارد: «هر شعبه مجاز است» نسبت
به مرتبط بودن يا قابلپذیرش بودن کليه ادله ارائهشده» ارزیابی آزادانهای داشته باشد». اساسا در
دادرسیهای بینالمللی هیچ سلسلهمراتبی بین ادله وجود نداشته» چرا دادگاه کیفری بینالمللی
ارزش اثباتی ادله را تعیین میکند. در اساسنامه و آئین دادرسی و ادله دیوان کیفری بینالمللی آزادی
ارائه هرگونه دلیل ازجمله استناد به شهادت شهود گمنام وجود دارد؛ ولی استناد به اینگونه دلایل
اعتبارسنجی و ارزش گذاری شهادت شهود گمنام در قانون آئین دادرسی کیفری ... (آشوری و همکاران) ۹۵۵
بهعنوان مستند محکومیت درصورتی است که منافاتی با حقوق دفاعی متهم نداشته و مغایر با
الزامات دادرسی عادلانه و منصفانه نباشد. ضمن اینکه شرایط و قواعد رسیدگی و نحوه و چگونگی
استناد به شهادت شهود گمنام ضمن اتخاذ تدابیر حمایتی برای شهود مشخص شده است و بیشتر
معطوف به مراحل پیش از رسیدگی دادگاه است و چنانچه این دلایل از سوی دادستان در مرحله
دادگاه ارائه شود باید امکان پرسش برای متهم فراهم شود. از طرفی راهکارهای حمایت از شهود با
رعایت حقوق دفاعی متهم دقیقا مشخص شده است. در هر صورت ارزش اثباتی و تأثیر گواهی
گواهان نیز برعهده دادگاه قرار دارد و بهعنوان دلیل قطعی درنظر گرفته نشده است. دیوان کیفری
بینالمللی درخصوص شرایط اعتبار و ارزش اثباتی شهادت شهود گمنام مقررات و قواعد ویژهای
دارد و اساسا در رویه دیوان» شهادت شهود گمنام بهصورت منفرد و مستقل برای اثبات حقیقت کافی
نیست و دلیل قطعی محکومیت بهشمار نمیروند و شهود با هویت معلوم که خود طرف دعوا نباشند
و نفعی هم در نتیجه رسیدگی نداشته باشند» از اعتبار پالاتری نسبت به شهود گمنام برخوردار هستند
و اگر اظهارات این شهود بهصورت شهادتنامه مکتوب باشد و مخفیماندن هویت در تعارض با
حقوق دفاعی متهم قرار گیرد در ارزیابی چنین شهادتنامههایی امکان پرسش و به چالش کشیدن
شهود توسط متهم را درنظر میگیرند و از جهت اثباتی ارزش کمتری نسبت به شهود با هویت معلوم
برای شهادت آنان قائلاند. هرچند اساسنامه و آئین دادرسی و ادله دیوان کیفری بینالمللی الزامی به
پذیرش شهادت شهود گمنام پیشبینی نکرده و طبقهبندی مشخصی از ادله ارائهشده در جهت اثبات
ادعا نیز بیان نکرده است؛ ولی رویه قضانی حاکم در دیوان کیفری بینالمللی دلالت بر این دارد که
با توجه به اهمیت جرائم در صلاحیت دیوان و لزوم حمایت از شهود و رعایت حقوق متهم و اینکه
ممنوعیتی در استفاده از شهود گمنام وجود ندارد» درخصوص ارزش اثباتی شهادت این شهود اتخاذ
تصمیم میکنند؛ چراکه براساس بند ۲ ماده ۶۳ آئین دادرسی و ادّلهادیوان هر شعبه میتواند نسبت
به قابلپذیرش بودن کلیه ادله اراهشده ارزیابی آزادانهای داشته باشد. از نظر دیوان اروپایی حقوق
بشر نیز اگر امکان پرسش از شهود در دادگاه وجود نداشته باشد و شهادت آنان بهعنوان تنها دلیل
محکومیت درنظر گرفته شود و يا چنانچه وکیل متهم» فرصت مواجهه با شهود پیدا نکند و یا هنگام
پرسش متقابل» فقط صدای شاهد شنیده شود» بدون آنکه مستقیما مواجههای میان آنها صورت
۴ ارزش اثباتی شهادت شهود با هویت ناشناخته در قانون آئین دادرسی کیفری
اهمیت نقش و مشارکت گواه در رسیدگیهای کیفری مربوط ادله اثبات است؛ چراکه یکی از
مهمترین دلایل مورداستفاده در امور کیفری» گواهی گواهان است که بهلحاظ ضرورت کشف جرم
۵۶ فصلنامه علمی دیدگاههای حقوق قضایی (دوره ۰۲۶ شمار ۰۹۵ پاییز ۱۴۰۰)
و واقعیت و تأمین امنیت در جامعه بهمنظور اثبات جرائم» زیاد مورداستفاده قرار میگیرد و استناد به
آن بستگی به اعتبار شهادت شهود دارد و بههمین دلیل ارزش و اعتبار شهادت همواره بهدلایل
مختلف از سوی طرفین دعوای کیفری مورد تردید واقع میشود. سنجش» ارزشگذاری و میزان
اعتبار شهادت شهود بهمنظور استناد در رسیدگی کیفری و در چارچوب اصول دادرسی عادلانه بهویژه
رعایت حقوق متهم مبنی بر حق پرسش از شهود و جرح آنان؛ یکی از موضوعات مهم و مورد بحث
و مناقشه است که ازجمله آن مراعات کردن امنیت شهود و حقوق متهم و تاثیر آن در اعتبار و استناد
به شهادت است. در نگاه کلی» میتوان گفت آنچه باید در استماع و اعتماد بر شهادت شهود مورد
ملاحظه قرار گیرد» اثبات اتهام مورد رسیدگی به دور از هرگونه تردید معقول است. بر این اساس»
تکیه بر گواهی یک شاهد ناشناس بدون هیچ دلیلی دیگر» حتی اگر بهلحاظ نظری» برای محکوم
کردن متهم کافی دانسته شود» نمیتواند واجد آن معیار اثبات باشد. بنابراین» ناشناس بودن شاهد؛
بهطورکلی» بهنفع عدالت نیست؛ زیرا میتواند ارزش اثباتی شهادتهای بسیار مهم را کاهش دهد.
پس بهتر است» از توسل به این شیوه خودداری شود (فضائلی» ۱۳۹۲: ۴۴۹). بنابراین شهودی که
اظهارات آنان بهصورت مکتوب اخذ شده» ولی هویت آنان بر متهم يا وکیل وی مخفی بوده است و
حق پرسش و مواجه با شهود نیز از متهم سلب شده است» نمیتواند ارزش اثباتی مشابه با شهادت
شهود با هویت معلوم داشته باشد؛ اما از آنجا که دادگاه متيتواند هر ذلیلی را که دارای ارزش اثباتی
است» موردپذیرش قرار دهد اظهارات مکتوب شهود نیز قابلیت پذیرش دارند؛ لیکن ارزش اثباتی
آن همسنگ با شهادت شهود نخواهد بود و ارزیانی و میزان ارزش اثباتی آن برعهده دادگاه است»
چراکه حضور شهود در دادگاه و مواجهه با متهم از اصول دادرسی است و فقدان این شرایط موجحب
تنزل شهادت بهعنوان یک ادله اصلی برای محکومیت متهم خواهد بود البته این امر مانع از آن
نیست که نتوان برای اظهارات چنین شهودی ارزش اثباتی قائل شد؛ بلکه میتواند بهعنوان قرائن و
امارات موردتوجه مرجع قضائی قرار گیرد. در قانون آنین دادرسنی کیفری کشورمان» درخصوص
ارزش اثباتی و تأثیر شهادت شهودی که هویت آنان بر متهم یا وکیل وی مخفی مانده» اشارهای نشده
است و قانونگذار تفکیکی از جهت ارزش اثباتی بین شهود با هویت ناشناخته و شهود با هویت
معلوم قائل نشده است. هرچند عبارت کلی «منافی با حقوق متهم نباشد»» در تبصره ۲ ماده ۲۱۴
قانون آئین دادرسی کیفری میتواند مانع از پذیرش شهادت شهود گمنام که متهم با آنها مواجهه
نشده» همسنگ با شهادت شهود با نام باشد. بهعبارت دیگر گواهی شهود گمنام» موضوعیت ندارد
و دادگاه الزامی به پذیرش آن بهعنوان دلیل قطعی ندارد و نمیتواند بهتنهایی مستند حکم محکومیت
قرار گیرد» مگر اینکه به ضمیمه سایر قرائن و امارات موجود در پرونده سبب حصول علم قاضی شود.
اعتبارسنجی و ارزش گذاری شهادت شهود گمنام در قانون آئین دادرسی کیفری ... (آشوری و همکاران) ۱۵۷
بناپراین میتوان گفت که ارزش اثباتی شهادت شهود گمنام» به تشخیص دادگاه است؛ چراکه با توجه
به سکوت قانون آئین دادرسی کیفری درخصوص میزان ارزش و تأثیر شهادت شهود در صدور حکم
محکومیت» میتوان به ماده ۲۴۱ قانون آئین دادرسی مدنی تمسک جست که صراحتا تشخیص
ارزش و تاثیر گواهی گواهان را برعهده دادگاه قرار داده است. پس ارزیابی و تأثیر گواهی شهود گمنام
بهتشخیص دادگاه بوده و شهادت چنین شاهدی نمیتواند ارزش اثباتی همسنگ و همردیف با
شهودی که هویت آنان بر متهم روشن است و امکان مواجهه و پرسش از شهود برای متهم فراهم
با توجه به نوپا بودن برنامه گمنام ماندن هویت شهود بهعنوان یکی از تدابیر حمایت از شهود در
قانون آئین دادرسی کیفری و عدم تأسیس دفتر انجمن حمایت از شهود در دادگستریهای سراسر
کشور رویه واحدی در استفاده از این تدبیر وجود ندارد. در مراجع قضانی کشور شهود کمتر
تقاضای مخفیماندن هویت خود را میکنند و مراجخ قصانی نیز با توجه به فراهم نبودن ابزارها و
امکانات کافی, تمایلی به استفاده از اين نبیر ندارند. طبیعتا درخصوص نحوه ارزیابی و
ارزشگذاری شهادت شهود گمنام نیز رویهها متفاوت است. از طرفی راهکارها و ابزارهای مشخص
و دقیقی که امکان مواجهه متهم با شهود گمنام» پرسش و به چالش کشیدن شهود با هویت ناشناخته
توسط متهم فراهم نشده است و شرایط شهادت شهود شرعی بهعنوان دلیل قطعی در شرع مقدس
اسلام نیز بهنحوی است که عملا یا احراز اوصاف شهود شرعی مشکل بوده یا شهود حاضر فاقد آن
شرایط هستند و اینکه قضات در اثبات اتهام میتوانند به مودای علم خود که از طریق متعارف حاصل
میشود. عمل کنند» بیشتر ترجیح میدهند اظهارات شهود فاقد شرایط شرعی شهادت را
مستمسکی برای رسیدن به علم لحاظ کرده و آن را مستند حکم محکومیت متهم قرار دهند. شهادت
شهود گمنام که بهمراتب بیشتر از شهود با هویت معلوم موردتردید و انکار متهمان قرار میگيرند»
چنانچه امکان مواجهه و پرسش متهم از آنان نیز بهطریق مقتضی فراهم نشود» از ارزش و اعتبار
کمتری از جهت اثباتی برخوردارند. بههمین جهت. دادگاهها بیشتر تمایل دارند که صرف شهادت
شهود را کافی برای صدور حکم محکومیت ندانند و اساسا شهادت شهود ولو با هویت معلوم را
بهعنوان وسیلهای برای رسیدن به علم خود مورد استفاده قرار دهند و در آرای خود به شهادت شهود
به ضميمهه قرانن و امارات منعکس در پرونده استناد میکنند که در واقع مستند حکم محکومیت
همان علم قاضی است» نه شهادت شهود؛ بنابراین در رویه قضائی کشورمان میتوان گفت که علم
قاضی بیش از سایر دلایل مورد استناد قرار میگیرد. با این اوصاف نمیتوان قائل به این نظر شد که
۱۹۸ فصلنامه علمی دیدگاههای حقوق قضایی (دوره ۰۲۶ شمار ۰۹۵ پاییز ۱۴۰۰)
در محاکم ایران شهادت شهود گمنام بهتنهایی برای صدور حکم محکومیت کافی باشد. پس بهترین
راهحل» استفاده از این شهود بهعنوان وسیلهای برای حصول علم قاضی است. از آنجا که قانونگذار
نیز ارزش گواهی شهود گمنام را مشخص نکرده است» اعتبار آن را باید بهتشخیص دادگاه واگذار
کنیم که درصورت عدم امکان مواجهه شهود گمنام با متهم در دادگاه» نمیتوان ارزشی بیش از اماره
قضانی برای آن قائل شد. بهنظر میرسد با توجه به مقررات فعلی و تا زمان فراهمشدن سازوکارهای
لازم در استفاده از شهود گمنام با رعایت حقوق دفاعی متهم» رویه قضانی ارزش و اعتبار شهادت
شهود گمنام را چه بهصورت تغییر هویت و چه با اخذ اظهارات آنان در پرگههای کددار» درصورتیکه
امکان مواجهه متهم با شهود ولو به نحو غیرمستقیم از طریق سامانهها و تجهیزات الکترونیکی فراهم
نشود. بهعنوان اطلاعاتی که در کنار سایر قرائن و امارات میتواند در حصول علم قضات موثر و
مستند قرار گیرد, لحاظ میکند. بهعبارت دیگر با شرایط مورد اشاره شهادت شهود گمنام طریقیت
دارد و دلیل قطعی محسوب نشده و فاقد جنبه موضوعیت برای محکومیت متهم تلقی میشود.
مخفیکردن هویت شهود و مطلعان از متهم» بهعنوان یکی از تدابیر اتخاذشده برای رفع خطر از
شهود و مطلعان نباید منافی با حقوق متهم او مغایر با الزامات دادرسی عادلانه و منصفانه باشد؛
بنابراین باید سعی شود که اولا محاود شود؛ بلایننحو که استفاده از شهود گمنام بهلحاظ تعارض با
حقوق دفاعی متهم باید به وجود خطر بزرگ نسبت به شاهد و صرفا در جرائم مهم محدود شود و
مخفیماندن هویت شاهد» صرفا مربوط به مرحله تحقیقات مقدماتی باشد تا چنانچه دادستان يا
شاکی در دادگاه به شهادت چنین شهودی استناد کند امکان پرسش و مواجهه متهم با شهود فراهم
شود و الا ارزش و اعتبار گواهی همردیف با شهادت شناخته شده تلقی نشود و باید بهتشخیص
دادگاه بهعنوان اطلاعاتی که میتواند به ضميمه سایر قرائن و امارات موجود در پرونده مستند علم
قاضی قرار گیرد» ارزشگذاری شوند. ثائیا امکان پرسش از شهود برای متهم فراهم شود. طبیعتا
چنانچه امکان مواجهه و جرح شهود ولو از طریق وسایل الکترونیکی برای متهم فراهم نشود شهادت
چنین شهودی نباید همسنگ و همردیف با شهود با هویت معلوم باشد و بهتنهایی مستند حکم
محکومیت متهم قرار گیرد. با این وصف در پرتو دادرسی عادلانه اعتبار گواهی شهود گمنام تا حد
اماره قضانی که میتواند به ضمیمه سایر دلایل مستند علم قرار گیرد» تنزل پیدا میکند. درحال
حاضر با توجه به توسعه دادرسی الکترونیکی و ایجاد سامانههای هوشمند در قوه قضائیه» بهمنظور
حفظ امنیت شهود و رعایت حقوق دفاعی متهمان لازم است تدابیری اتخاذ شود تا بتوان ضمن
اخفای هویت شهودی که در معرض هرگونه خطر هستند» شهادت آنان استماع شود و حق متهم
اعتبارسنجی و ارزش گذاری شهادت شهود گمنام در قانون آئین دادرسی کیفری ... (آشوری و همکاران) ۹۵۹
مبنی بر پرسش از آنان نیز مورد رعایت قرار گیرد. در چنین شرایطی, ارائه اطلاعات شاهد بدون اعلام
هویت وی که در غیاب متهم استماع شده» در قالب اماره قضائی علیه متهم ارزشگذاری شود نه
بهعنوان شاهد يا گواه. بهنظر میرسد رویه قضائی نیز تمایل بر این دارد که شهادت شهودی که هویت
آنان در تمام مراحل دادرسی بر متهم مخفی مانده و امکان پرسش از آنان برای متهم نیز فراهم نشده
است را در کنار سایر دلایل که میتواند در حصول و تحقق علم قاضی کمک کند. لحاظ نماید و
جنبه طریقیت و نه موضوعیت داشتن برای آن قائل شود.
۱۶۰ فصلنامه علمی دیدگاههای حقوق قضایی (دوره ۰۲۶ شمار ۰۹۵ پاییز ۱۴۰۰)
< آشوری» محمد (۱۳۸۸)» آئین دادرسی کیفری» جلد دوم تهران: انتشارات سمت.
< آشوری, محمد (۱۳۸۳)» حقوق بشرو مفاهیم مساوات. انصاف و عدالت. چاپ اول» تهران: نشر گرایش.
رئوفیان» حمید؛ ابوالفضل حسنزادهمحمدی (۱۳۸۹)» «حمایت از شهود در چالش با حقوق دفاعی متهم»»
مجله حقوقی دادگستری» شماره ۰۷۱ سال ۰۷۴ صفحات ۳٩ تا ۰۱۰۹
زاپالا سالواتوره (۱۳۹۲)» حقوق بشر در محاکمات کیفری بینالمللی؛ ترجمه: حسین آقایی جنتمکان؛
فضائلی» مصطفی (۱۳۹۲)» دادرسی عادلانه محاکمات کیفری بینالملل؛ تهران: انتشارات شهر دانش.
لوک والین (۱۳۸۵)» «قربانیان و شهود در حقوق بینالملل از حمایت تا حق بیان» ترجمه: توکل حبیبزاده»
؛مجتبی جعفری» مجله حقوق بین المللی» شماره ۳۴ نشریه مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری»
دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد وین (۱۳۸۸)» بهترین راهکارها برای حمایت از شهود در
پروندههای کیفری» ترجمه: معاونت حقوقی و توسعه قضانی قوه قضائیه» تهران: انتشار» روزنامه رسمی
موذن زادگان, حسنعلی؛ حمید رئوفیان نائینی (۱۳۹۰)» «حمایت از امنیت شهود در فرایند دادرسی کیفری»»
فصلنامه دیدگاههای حقوق قضائی» شماره ۰۵۶ زمستان» تهران سال شانزدهم؛صفحه ۲۰۳ تا ۲۲۶
۳ عاه 7720000 عولع لس نصن م۹۵ ,(2011) وصدوصهد وصعاه ,عطصهم) <
۳ ,(۵5) معط عنفما< ع۵ حوطعطک .۸۵ حصعئلل ۷ عصا لعمتصس) لعصمقععصی مد
وا صوطا۲) ۳۳6-7 عط که عام۶ عط ۶ کندولعمه لو م5 ۵ ,(2009) صممصنگ کع 5 ع30 ۰ <<
عط ۶و 3:66 جصنوت۳ عطل نصز و100 عطا کم دفعوعم وصناومقط عطا صز
بکلو ماع طع ۸ و(مع1) ماگ موی مق ما5 موق ماتاو0) لمصنصت) لمم 13۳20
٩ کععه)) اممنصاس) هز و۲052 کحعص ۳ لمحدعز ۹ ,(2012) 2۰ عصد3۳ م1200
۲۷26۶ ,3۶20 عحصاعد۸ ه رومامصط 1 عصنفهیکصی0ع4: ع۵ت] م۵ لعوم3:0
۸۵/۵600 تافو امس (2010-2011) اعکخقه10 حعنا بلوطتصصعتا صنعو3 . <
| یکی از تدابیر اتخاذ شده برای حمایت از شهود در اساسنامه دیوان کیفری بین المللی و قانون آیین دادرسی کشورمان،مخفی نگه داشتن هویت آنان می باشد.حق متهم مبنی بر مواجهه و پرسش از شهود نیز از الزامات دادرسی عادلانه است.پس امنیت شهود و رعایت حقوق دفاعی متهم هر دو واجد اهمیت است و نمی توان در جهت امنیت شهود،حق متهم را نادیده گرفت و یا جهت رعایت حقوق دفاعی متهم نسبت به امنیت شاهد در معرض خطر و تهدید بی توجه بود.راجع به اعتبار و ارزش اثباتی شهادت شهود ناشناس،این سوال مطرح می شود که ارزش و اعتبار و شهادت آنان تا چه میزان ارزش گذاری می شوند؟ قانون آیین دادرسی کیفری در مورد اعتبارسنجی و ارزش شهادت شهود گمنام و اینکه آیا چنین شهادتی می تواند به تنهایی مستند حکم محکومیت قرار گیرد،ساکت است.بنظر می رسد ارزش و اعتبار گواهی شهود گمنام چنانچه امکان مواجهه و به چالش کشیدن شهود برای متهم فراهم نشود،همسنگ و هم ردیف شهود با هویت معلوم نباشد.در مقاله حاضر اعتبار سنجی و ارزش گذاری شهود گمنام در پرتو نظام حاکم بر ادله،حقوق دفاعی متهم و امنیت شهود به روش تحلیلی،تفسیری،تطبیقی و کاربردی با بهره گیری از منابع داخلی و خارجی مورد بررسی قرار گرفته است. |
48,449 | 471465 | برای این منظور با ۱۵نفر از خبرگان حوزههای مختلف دولتی» دانشگاهی و بخش خصوصی,
مصاحبه عمیق نیمهساختارمند به عمل آمد و مصاحبهها.تا دستیابی به اشباع نظری دادهها ادامه یافت. قابلیت اعتبار مصاحبهها از
طریق روش مثلثسازی به تأیید رسید. برای تحلیل دادهها نیز از روش استراوس و کوربین استفاده شد.
یافتهها: مدل بومی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی, از عوامل گوناگونی تأثیر میپذیرد. این عوامل به سه دسته طبقهبندی
شدند که عبارتاند از: شرایط علّی (ضعف مهارتهای مدیریتی, اداره سنتی کسبوکارها و ضعف در سازمانسازی» ضعف در تدوین و
اجرای استراتژیهای مدیریت بازار و غیره)» مداخلهگر (تأمین منابع مالی» درک درست تصمیمسازان و سیاستگذاران» تناسب زنجیره
تولید با صنایع بالادستی و غیره) و زمینهای (دغدغههای اجتماعی -فرهنگی» سیاسی» تکنولوژیکی و غیره). برای این عوامل میتوان
در دو سطح کلان و بنگاه» پیامدهای مختلفی مطرح کرد.
نتیجه گیری: کنشهای شناساییشده بهعنوان موّلفههای راهبردی در مدل عبارتاند از: دغدغههای حوزه فروش» تولید و تأمین»
ضعف برندینگ و هویتسازی» ضعف جذب نیروی توانمند و کاهش توان رقابتی بنگاه که در نهایت به بیانگیزگی فعالان» کاهش
اشتغال پایدار» ایجاد مانع روانی برای تازه واردان در سطح کلان و افزایش بدهیهای مالی تعدیل نیروی انسانی» کاهش ارزش ویژه
برنده کاهش ارزش داراییها و اعتبار بنگاه و تشدید اختلاف میان شرکای کلیدی در سطح بنگاه منجر میشوند.
کلیدواژهها: رکود, بنگاه صنعتی» صنایع غذایی و دارویی» مدیریت صنعتی» نظریه دادهبنیاد.
استناد: امیری» صبا؛ نادری» نادر؛ محمدیفر یوسف؛ رضایی» بیژن (۱۳۹۹). تدوین موّلفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و
3 تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
امروزه بهدلیل تغییرات بنیادی ایجادشده در محیط رقابتی صنایع» از قبیل فرایند جهانی شدن تجارت» کوتاه شدن عمر
محصولات» تغییرات سریع فناوری و افزایش تعداد رقبا شاهد رقابت صنایع در سطح جهان هستیم (میرحبیبی,
فارسیجانی» مدیری و خلیلی دامغانی» ۱۳۹۷: ۱۰۲). این در حالی است که بنگاههای صنعتی» ستون فقرات صنایع
(فارسیجانی» حبیبی و سلطانی» ۱۳۹۰: ۵)» تأمینکنندگان اشتغال و پیشرو در ابداع فناوریهای جدید هستند (اسوتلیسیک»
جکلیک و برگر, ۲۰۰۷: ۳۸). این بنگاهها ابزاری هستند که اقتصادهای تولیدی را در فرایند تخصصی کردن تولید
بهسمت محصولاتی که دارای قدرت رقابتی بیشتری هستند» سوق میدهد و وزنه تعادلی در مقابل رکود و سقوط هستند
(هولمز, استون و بریدفورد" ۳۰۱۰ ۱۸۷). بنگاههای صنعتی در هر کشور برای اشتغالزایی» سرمایه گذاری و بهبود
بهرهوری فرصتهای بسیاری فراهم میکنند (کریسی و اسجوکویست؟, ۳۰۱۲ ۱۱۳). بنابراین» هر زمان کاهش منابع و
خروجی صنایع با کاهش مقیاس عملیات همراه شود رشد متوقف شده و بنگاه صنعتی راکد میشود.
بر اساس سند چشمانداز بیستساله» برخورداری از سلامت» رفاه و امنیت غذایی و دارویی از جمله ویژگیهای جامعه
ایرانی در افق چشمانداز است که در نقشه جامع علمی کشور نیز به این موضوع تأکید شده است (شیوا آقازاده و حیدری»
۶ ۶ و با توجه به اینکه تغییر» مهمترین خصیصهای است که صنایع با آن روبهرو هستند (صفری» زندیه و خان
محمدی, ۱۳۹۷: ۳۶۸) کمک به ادامه حیات بنگاههای صنعتی غذایی و:دارویی» از راههای موّثر برای تحرکبخشیدن به
فعالیتهای مولد تأمین نیازهای جامعه» حضور در بازارهای جهانی و کاهش بیکاری در کشور است (شایقی» ۱۳۸۶: ۳۶).
از سوی دیگر اشتغال از جمله موضوعهای تال خاکغلورالست: لایه گزارش مرکز آمار ایران (۱۳۹۸) ترخ
بیکاری در کشور در پاییز ۹۸ برابر با ۱۰/۰۶ درصد و سهم اشتغال در بخش صنعت در پاییز ۹۸ برابر با ۳۱/۲ درصد بوده
است (گزارش نتایج آمارگیری نیروی کار» ۱۳۹۸). همچنین بر اساس آمار شرکت شهرکهای صنعتی ایران» نزدیک به
۷ درصد از بنگاههای صنعتی مستقر در شهرکها و نواحی صنعتی کشور با ظرفیتی کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت اسمی
مشغول به فعالیت هستند که از این تعداد» حدود ۱۷ درصد از بنگاهها بهطور کلی راکد هستند (نظری» حسین قلی پور
سلیمانی و موسوی نقبی» ۱۳۹۶: ۸). بر اساساين آمارها علیرغم وجود پتانسیلهای صنعتی» این حوزه با موانع جدی
روبهروست. این مسئله بهویژه در استان کرمانشاه که در پاییز ۹۸ نرخ بیکاری ۱۶/۳ درصد را تجربه کرده» محسوستر
است (گزارش نتایج آمارگیری نیروی کار ۱۳۹۸). بر اساس آخرین آمار موجود» ۱۰۲۲ بنگاه صنعتی در استان کرمانشاه
دارای پروانه بهرهبرداری هستند که از میان آنها ۲۶۱ بنگاه راکد هستند. از ۲۶۱ بنگاه راکد استان» ۹٩۷ بنگاه در گروه
صنعتی غذایی و دارویی با اشتغال ۲۱۷۰ نفر قرار دارند.
بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی راکد انباشتهای از سرمایههای بدون استفاده هستند که سبب اتلاف منابع و
افزایش درصد بیکاری میشوند. این مسئله به ایجاد فضایی ناپایدار و نامطمئن برای متقاضیان سرمایهگذاری در بخش
صنعت و انحراف آن به بخشهای دلالی و شکل گرفتن ساختار اقتصادی غیرمولد در کشور منجر شده است. از این رو
۱. این مقاله برگرفته از رساله دکتری است و سازمان صنایع کوچک و شرکت شهرکهای صنعتی استان کرمانشاه از آن حمایت مادی و معنوی کرده است.
0 عم 51006 ,7101065 .3 7 عم 6زاع3[ ,0نع5۷ .2
با توجه به اینکه در استان کرمانشاه تعداد بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی راکد درخور توجه است و تصمیمسازان
بهطور عمده بر اساس پارادایمهای کوتاهمدت عمل میکنند که بهجای رفع مشکلات به مقروض شدن بیشتر آنها منجر
میشود پژوهش حاضر با هدف شناخت عمیقتر و تدوین موّلفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی و
طراخی مدل بومی آتجامشده منت بررسیهنده, صنایع غذایی و دآرویی است که بر تولید تاخالمی داغلی و آهتقال کشور
تأثیر بسیاری داشته (ترکمانی و ذوقیپور» ۱۳۸۶)» ضمن اینکه تضمین ایمنی و کیفیت مواد غذایی و دارویی برای مصرف
در جامعه» هميشه در اولویت بوده است (صفایی قادیکلائی و غلامرضاتبار دیوکلائی» ۱۳۹۳: ۵۳۶).
در ادامه, ابتدا پیشینه نظری و پیشینه تجربی پژوهش بررسی شده و جمعبندی آنها بیان شده است. سپس
روششناسی با تشریح روش پژوهش» جامعه بررسیشده» روش تجزیه و تحلیل و موارد مرتبط دیگر معرفی شد و
گامهای اجرایی پژوهش ,ذر قالب یک فلوچارت تشریح شذ. یقن پعدیتجزيه و قعلیل باقاهای عاصل از حساعیقها
و اسناد یادداشتها و اظهارات مسئولان و فعالان این حوزه است که در آن یافتهها در قالب جدولهای طبقهبندیشده و
روایتهای گفتاری و پیشینه تجربی مرتبط با هر زیرمقوله و در نهایت» طراحی مدل بومی ارائه شدند. در بخش پایانی» در
راستای بهبود وضعیت بنگاههای راکد. به ارائه نتیجهگیری و پیشنهادهای کاربردی و آتی پرداخته شده است.
در رابطه با صنعت تعریفهای مختلفی وجود دارد که یکی از تعریفهای جامع این است: صنعت مجموعه تغییرات
غیرطبیعی است که توسط انسانها بر مواد طبیعی انجام میشود تا ارزشن افزوده بیشتری ایجاد کند (لی و متبازاق ۸
۸ ۳۳۴ امروزه صنعت در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال نقش مهمی دارد و بهعنوان منبع اصلی نوآوری شناخته
میشود (مرکز تحقیقات و نوآوری اتحادیه آروپا: ۵ تجربه کشورهای توسعهيافته صنعتی نشان میدهد که افزایش
چشمگیر ارزش افزوده بخش صنعت در تولید ناخالص داخلی در کنار بسیاری از تغییرات شایان توجه در عرصه سیاسی,
اجتماعی و فرهنگی, در زمره دستاوردهای شاخص توسعه صنعتی تلقی میشود و بنگاههای صنعتی در تقویت
نوآوریهای فناورانه و بهبود فرصتهای اشتغال نقش بسزایی دارند (زوکپلی هسنان و موتارآ: ۵
اهمیت بنگاههای صنعتی در ایران را میتوان از دو بعد کمّی و کیفی بررسی کرد. از بد کمّی درصد شاغلان
بنگاههای صنعتی شایان توجه استا. از بعد کیفی نیز این بنگاهها میتوانند بهعنوان آبزاری مناسب برای خصوصیسازی
در نظر گرفته شوند (نظری» حسینقلیپور سلیمانی و موسوی نقابی» ۱۳۹۶: ۷). اگرچه شروع فعالیت هر بنگاه صنعتی به
اشتغال تعداد زیادی نیروی انسانی منجر میشود» اما فقط راهاندازی بنگاه» بیانگر اشتغالزایی و بهطور لزوم گامی در
راستای حل معضل بیکاری نیست بلکه دوره حیات پذیرفتنی بنگاهها عاملی اساسی در ایجاد اشتغال اثرگذار و درآمدزایی
توسط آنها تلقی میشود (مدهوشی و رضایی, ۱۳۹۴: ۳۸). در این بین» عوامل متعددی میتوانند بر حیات و بقای بنگاهها
تأثیر بگذارند. این عوامل را میتوان به چهار گروه متغیرهای مربوط به صنعت متغیرهای مربوط به بنگاه» متغیرهای
5 ۳۵۳۵۵62 ۵۶ دمناق 100 وصه د جع 2۵۶ نیع 0060 .2 عع فآ .1
۱43 تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
مربوط به شاغلان صنعت و متغیرهای مربوط به هزینههای بنگاه تقسیمبندی کرد (ویکاس» اسینالو و خوزها ۱۷
شایان ذکر است» تقاضای مشتریان برای محصولات غذایی و دارویی پیچیده است» در مدت زمان کوتاهی تغییر میکند و
بعضی مواقع نیز پیشبینیناپذیر است. در نتیجه بنگاههای فعال در صنعت غذا و دارو باید به این تغییرات واکنش سریعی
نشان دهند. توسعه محصولات در صنعت غذا و دارو فرایندی پرمخاطره است و تعداد زیادی از این محصولات در مرحله
راهاندازی و رشد شکست میخورند بهنحوی که از ده محصول» هفت محصول طی ۱۸ الی ۲۶ ماه با شکست روبهرو
میشوند (سیرپیسکی» رایت و شارپ » ۲۰۰۰: ۷۸۰). صنایع غذایی و دارویی از جمله صنایعی هستند که در تامین
تقاضاهای اساسی و اولیه جوامع نقش شایان توجهی دارند» این دسته از صنایع در واقع تأمینکننده کالاهای مصرفی
مه ه ۳ ۸ .۰ ۸ ۰ 9 ع ع
هستند (فرکوک» لاموری و کاربن » ۲۰۱۷: ۵۶۹). کشور ایران نیز بهدلیل در اختیار داشتن تنوع اقلیمی, گستردگی
فعالیتهای عرصه کشاورزی و صنایع تبدیلی و تقاضای رو به رشد بازار داخلی دارای مزیت نسبی در حوزه مواد غذایی
است. همچنین در حوزه صنایع دارویی» رشد شایان توجهی صورت گرفته و ارزش افزوده فراوان آن» این صنعت را به
یکی از صنایع مزیتدار تبدیل کرده است (سحابی و ذوالفقاری, ۱۳۹۴: ۸۰).
رکود بهمعنای حالت سکون در اقتصاد یا فعالیت اقتصادی است اد ۵ رکود پدیده پیچیدهای است که
میتواند نتیجه ترکیبی از پیامدهای حوادث و اتفاقات و رویدادها باشد که در داخل يا خارج بنگاه رخ داده است. به دلیل
اینکه رکود میتواند بهصورت تدریجی رخ دهله شناخت ودرک آن سخت بوده و به ادراک مدیران ارشد از علل رکود بر
میگردد (ایراندوست» ۱۳۹۳: ۲۰). یکی از اقدامهای بزرگ و خطرناک در مقابله با رکود بهعنوان یک بحران, نادیده
گرفتن آن است (بنیگنو و فورنارو ۲۰۱۸: ۱۳۳۲). ریشه رکود در پنگاهها میتواند از نوع رکود مربوط به صنعت یا رکود
مربوط به بنگاه باشد. هنگامی که اندازه و رشد صنعت کاهش مییابد؛ تمامی بنگاههای موجود در صنعت با رکود مواجه
میشوند. در مقابل» در رکود مربوط به بنگاه» صنعت در حال رشد و رونق بوده» اما بنگاه بهعلت مسائل داخلی با رکود
مواجه شده است. در صورتی که ريشه رکود به بنگاه مربوط باشد و شاخصهای عملکردی بنگاه از متوسط شاخصهای
صنعت بسیار پایینتر باشد نیاز به تغییرات راهیردی «ضروت/لیشتری ميیأید, شناسایی علل وقوع رکود مقدم بر تعیین
راهکارهای باز احیا است (ایراندوست» ۱۳۹۳: ۱۹). رکود در بنگاه صنعتی سبب میشود هزینه تمامشده تولید کالا در
مقایسه با بنگاههای رقیب بیشتر شود که در نتیجه» بنگاه توان رقابتی خود را در مقابل سایر رقبا از دست خواهد داد و
همه این موارد میتوانند در بلندمدت بنگاه را به ورطه ورشکستگی بکشانند. در سطح ملی رکود بنگاههای صنعتی سبب
میشود که از سرمایه ملی کشور بهدرستی استفاده نشود و بهرهوری کلی صنایع کاهش یابد در نتیجه میزان صادرات به
خارج کاهش یافته و در مقابل میزان واردات افزایش مییابد (بال" ۲۰۱۴ ۷).
6 1( ع ۷ بفاعزم۳عز) .2 6 عم 8۹1۳۵010 ,کقغلز ٩ 1۰
جدول ۱. خلاصه بررسی پیشینه تجربی مرتبط با موضوع پژوهش
شود که سبب افزایش سهم اشتغال در صنعت میشود. همچنین
افزایش نرخ دستمزد یکی از دلایلی است که میتواند به رکود
حمایت نکردن از نیروی انسانی» نبود قوانین حمایتی مناسب در
بخشهای دولتی و خصوصی, نبود آموزش و مهارت کافی و نبود
سختگیرانه تورم بالا و تشدید رقابت میان بنگاههای صنعتی از
عوامل مهم رکود هستند. نتایج نشان میدهند که بنگاههای راکد
در زمان رکود میتوانند رشد را دنبال کنند و بیشتر صنایع بهجای
نگرش ضیف در رابطه با مشتریان از علل اثرگذار در شکست
قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسبوکار» دشواری
وی پژوهشهای داخلی و خارجی مرتبط با موضوع پرداخته شده است (جدول ۱).
ادامه جدول ۱. خلاصه بررسی پیشینه تجربی مرتبط با موضوع پژوهش
برای رسیدن به چابکی زنجیره تأمین پایدار در صنعت» باید
وسیعی از اقدامها را شامل میشود که در مراحل چهارگانه
بنگاههای صنعتی در سطح خرد و افزایش سهم آنها در
بر اساس واکاوی پیشینه تجربی, در تعدادی از پژوهشهای داخلی فقط به بررسی مشکلات کسبوکارها پرداخته
شده» اما پژوهشی که با رویکرد کیفی به شناسایی موّلفههای رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی و بررسی ارتباط
این مولفهها و آراق: یکستلی بومی پرذاخته,باقد: انجام تشه است. از سوی ,یگ برزسی پیشینه خازجی نیزنشان
میدهد فضای کسبوکار در کشورهای آسیایی با کشورهای غربی تفاوت دارد» این در حالی است که چارچوبها قوانین»
زیرساختها و اکوسیستم کسبوکار در کشور ایران با سایر کشورهای آسیایی نیز تفاوت چشمگیری دارد از این رو نتایج
آنها برای استفاده در ایران به بومیسازی نیاز دارد. با بررسی موشکافانهتر میتوان دریافت که در بیشتر پژوهشها
موّلفههای پرتکرار مانند «بستر فرهنگی - اجتماعی» «تأمین مالی و سرمایه»» «وضعیت بازاریابی و فروش»»
«مهارتهای مدیریتی» و «اشتغال نیروی انسانی» بهعنوان اجزای مهم بررسی شدهاند و از موّلفههایی مانند
«حمایتهای پشتیبانی»» «خدمات مشاورهای»» «مسائل حقوقی و شراکت» «درک درست برنامهریزان» «برندینگ و
هویتسازی»» «مسائل روانی رکود بنگاههای صنعتی» و «اهمیت امکانسنجی» غفلت شده است که در این پژوهش به
آنها پرداخته شد. در نهایت با تحلیل و تعمیق در پیشینه میتوان گفت اغلب پژوهشهای انجامشده نتوانستهاند بین مدل
پژوهش و تئوریهای موجود پیوند و ارتباط مناسبی برقرار کنند» بسیاری از عوامل و متغیرها را بهطورکامل شناسایی و
بررسی نکردهاند و فاقد نمونه کافی برای تعمیم و تحلیل نتایج هستند. از این رو انجام پژوهش حاضر در راستای پر
کردن شکاف موجود در مبانی نظری و پیشینه پژوهش از اهمیت بسیار برخوردار بوده است.
از آنجا که هدف این پژوهش» توسعه علم و کمک به برنامهریزان برای آگاهی از موّلفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی
غذایی و دارویی است» این پژوهش توسعهای - کاربردی بوده که بهصورت کیفی انجام شده است. روش پژوهش» کیفی
از نوع نظریه دادهبنياد است. خردمایه بهکارگیری این راهبرد به کاربری آن باز میگردد» زیرا از یک سو در زمینه رکود
بنگاههای صنعتی در حوزه مواد غذایی و دارویی؛ مدل جامعی که دغدغههای بومی را در نظر گرفته باشد وجود ندارد و از
سوی دیگر روش نظریه دادهبنیاد برای مدلسازی و نظریهپردازی در حوزه مفاهیم و پدیدههای نوظهور کارا است.
بنابراین روشمندی نظریه دادهبنیاد بر پایه نظر مشارکتکنندگان و اهتمام به مجموعهای از قضایا و مدلهای آزمونپذیر»
به انتخاب این راهبرد منجر شده است. از آنجا که این نظریه در دادهها بنیان دارد» در خصوص نظریهای که از نظریههای
موجود اقتباس گرفته شده يا تطبیق داده میشود» تبیین بهتری ارائه میدهد (داناییفرد» الوانی و آذر» ۱۳۹۱). قلمرو زمانی
انجام پژوهش از خرداد ۱۳۹۷ تا مهر ۱۳۹۸ بود که گامهای اجرایی ای در شکل ۱ نشان داده شده است.
پرسشهای اصلی پژوهش حاضر این بود که مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی چه مواردی
هستند؟ چه ارتباطی میان این مولفهها وجود دارد؟ به بیان دیگر مدلی که این موّلفهها را به یکدیگر مرتبط سازد به چه
صورت است؟ چه پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت بنگاههای صنعتی راکد پیشنهاد میشود؟
۱۹۰ تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
گردآوری و اعتبارسنجی آمار کمّی مربوط به پژوهش در کشور و
تدوین و اصلاح پروتکل و پرسشهای مصاحبه شناسایی جامعه مورد مطالعه برای انجام مصاحبه
هماهنگی با افراد کلیدی مطلع و اظهارات قبلی احصاشده و مطالعه چندین باره برای
مصاحبه (روش نمونهگهری کلوله ۸ احصای کدهای باز و طبقهها (مقایسه مداوم)
شکل ۱. فلوچارت گامهای اجرایی پژوهش در راستای تدوین مدل رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
مسئله رکود بنگاههای صنعتی در کل کشور معضلی بزرگ محسوب میشود. از این رو بهدلیل اینکه استان
کرمانشاه در چند سال اخیر بالاترین میزان بیکاری را داشته و درصد بالایی از بنگاههای صنعتی آن راکد هستنده
بهعنوان قلمرو مکانی پژوهش انتخاب شد. جامعه مورد مطالعه مدیران بنگاههای صنعتی (بخش خصوصی) اساتید.
متخصصان بخش دولتی و خبرگان در استان کرمانشاه» در حوزه صنایع غذایی و دارویی بودند. برای انتخاب نمونه. از
روشهای نمونهگیری قضاوتی و گلوله برفی استفاده شد. در نمونهگیری گلولهبرفی, پس از هر مصاحبه؛ از آنان خواسته
شد تا افراد صاحب نظر را معرفی کنند از این رو بهجز چند نفر نخست.» سار افراد کلیدی مطلع را متخصصان
سازمان / نهاد/ دستگاه سابقه فعالیت (سال) جنسیت تحصیلات سن کد
خانه صنعت معدن و تجارت استان ۱۵ مرد کارشناسی ۵۵ ۸
مذیرقامل ,بنگاه حنتتتی فتال ۷ مرد کارشناسی آرهه ۴۳۳ ۸۳
مدیر اجرایی بنگاه صنعتی راکد ۴ مرد کارشناسی ۴۵ ۸۴
مدیر فنی بنگاه صنعتی راکد ۶ مرد کارشناسی ارشد ۴۳۳ ۸۵
سازمان صنعت» معدن و تجارت استان 3 مرد کارشناسی ارشد ۴۱ ۸۶
مدیرعامل واحد صنعتی راکد ۶ مرد کارشناسی ارشد ۳۳ ۸۷
پژوهشگر فعال (صاحب نظر) استان ۶ زد کازشناسی ازشن ۵۶ ۸۸
پارک علم و فناوری استان ال مرد دکتری ۳ ۸۹
معاونت اقتصاذی: استانذازی کرمانشاه ۷۷ 5 فکارشناشی ازشند ۴۴ ۸۰
مدیر بازرگانی واحد صنعتی راکد ۱ مرد کارشناس ارشد ۴۷ ۸۱
مدیرعامل واحد صنعتی راکد ۵ زن کارشناسی ارشد ۳۷ ۸۱۲
سازمان صنعت» معدن و تجارت استان ۳۲ مرد کارشناسی ۴۵ ۸۳
کفایت نمونهگیری از طریق اشباع نظری دادهها محقق شد: بنابرآین» نمونّهگیری تاامصاحبه پانزدهم که مدل به حد
ساخت و اشباع رسیده ادامه پیدا کرد. در اين مرحله دیگر داده جدیدی به مدل اضافه نشد. دادهها از طریق انجام
مصاحبههای عمیق نیمهساختارمند و بررسی اسناد بالادستی» یادداشتها اظهارات مسئولان» خبرگان و فعالان حوزه
جمعآوری شدند. اعتبار مصاحبهها از روش مثلثسازی» مطرح کردن پرسشها به چند روش و استفاده از چند
مصاحبهکننده تأیید شد. برای آگاهی از میزان پایایی از روش کدگذاری مجدد و «درصد توافق درون موضوعی» بهرهگیری
شد (بیابانگرد» ۱۳۸۲: ۲۷). بر این اساس» روش محاسبه پایایی بین کدگذاریهای انجام گرفته بر اساس رابطه زیر بود:
که در آن» 3 تعداد موارد کدگذاریشده توسط دو کدگذار است که بین آنها توافق وجود داشته باشد 37۱ تعداد کلی
موارد کدگذاریشده توسط کدگذار اول و 37۲ تعداد کلی موارد کدگذاریشده توسط کدگذار دوم است. در صورتی کد
میزان این شاخص از ۶۰ درصد بیشتر شود. قابلیت اعتماد کدگذاریها تأیید میشود و میتوان ادعا کرد که میزان پایایی
۱۹:۲ تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
تحلیل مصاحبهها مناسب است (بیابانگرد» ۱۳۸۲: ۲۸). بدین منظور برای محاسبه» از یک پژوهشگر مسلط دیگر
درخواست شد تا سه مصاحبه را کدگذاری کند. درصد توافق درون موضوعی که بهعنوان شاخص پایایی تحلیل بهکار
میرود.» با استفاده از فرمول نامبرده ۷۲ درصد شد. با توجه به اینکه این میزان پایایی بیشتر از ۶۰ درصد است. قابلیت
اعتماد کدگذاریها تأیید میشود و میتوان ادعا کرد که پایایی تحلیل مصاحبههای کنونی مناسب است (جدول ۳). شایان
ذکر است برای اعتبارسنجی مدل پس از تدوین آن» از روش مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شد که بر اساس آن؛
۷ نفر از خبرگان موضوع آزمون شدند و اعتبار مدل را ارزیابی کردند.
بر اساس نتایج آزمون تحلیل عاملی تأییدی» همه پرسشهای مبتنی بر زیرمقولهها بارهای عاملی پذیرفتنی و
معناداری داشتند. قابلیت ترکیبی +1ن) برای تمامی مقولهها بیشتر آن مامت آمد. همچنین میانگین واریانس
استخراج شده (7ه) برای تمامی زیرمقولدها شترا یط محا یاس هبار همگرایی مناسبی را نشان میدهد
شکل ۲. مدل معادلات ساختاری رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
برای تجزیه و تحلیل این گونه پژوهشها سه طرح وجود دارد که عبارتاند از: رهیافت ظموری گلاسر" (۱۹۹۲)
یا ۰ ۰ ۲ ۵ ۹ ۳ ۸ ۸ ۰ ۸
رهیافت نظاممند استراوس و کوربین (۱۹۹۸) و رهیافت ساختی چارمز (۲۰۰۰) که در این پژوهش از روش استراوس و
در این پژوهش, با توجه به طرح نظاممند با تحلیل محتوای متون» از کدگذاری استفاده شد و فهرستی از کدها استخراج
شدند و با پیوند دادن کدها به هم» مفاهیم اولیه شکل گرفت. در این مرحله ۲۳۰ کد از پانزده مصاحبه و بررسی
یادداشته| و اسناد استخراج شدند. با مقایسه و طبقهبندی کدهای مشابه» ۱۱۸ مفهوم استخراج شدند و در نهایت با
طبقهبندی مفاهیم مشابه, ۳۲ زیرمقوله (با احتساب مقوله محوری) به دست آمده است.
این مقولهها که حاصل شرایط علّی هستند رویدادهانی را دربرمیگیرند که به وقوع يا گسترش پدیده محوری میانجامد
(استراوس و کوربین» ۱۴ ۳۰( تعدادی از مفاهیم مهم مستخرج در این مقولهها در جدول ۴ ارائه شدهاند.
مقوله . زیرمقولهها مفاهیم نمونهای از شواهد گفتاری پیشینه تجربی مرتبط
۱ ضعف دانش و مهارتهای انسانی | برایم جالب بود شخصی که . - ریهان و بدیشا (۲۰۱۸) بر نقش نبود
۲ ضعف دانش و مهارتهای فنی بهعنوان مدیرعامل پنگاه صنعتی ۲ مهارت کافی در رکود کسبوکارها
۳ ضعف دانش و مهارتهای ادراکی | انتخاب شده بوه با سادهترین | تأکید کردند.
۴ کمتجربگی و مسئولیتناپذیری . | اصول مدیریت منابع انسانی یا ۱ - بنزازوئا و همکاران (۲۰۱۵) بر نقش
مذاکره کردن آشنا نبوّدو فقط | مهارتهای مدیریتی در عملکرد
حرف مشتریان را بیدلیل تأیید بنگاههای صنعتی تأکید داشتند.
ادامه جدول ۶. مفاهیم و شواهد گفتاری شرایط علّی پژوهش
ادامه جدول ۶. مفاهیم و شواهد گفتاری شرایط علّی پژوهش
«رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی» بهعنوان پدیده محوری پژوهش انتخاب شد. بر اساس نتایج بهدستآمده»
زمانی که مقولههای علّی. بستر ایجاد و رشد بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی را با مشکل مواجه کنند. به رکود این
۱۹۹ تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
ضعف در مهارتهای مدیریتی» کار تیمی و اختلاف شرکا به کاهش سرمایه اجتماعی میان مدیران» متخصصان و
کارگران بنگاه صنعتی منجر میشود و فضای اعتماد متقابل را از میان میبرد. همچنین با توجه به یکی از تساریف
مدیریت که هنر و مهارت انجام کار و بهوسیله دیگران است» در صورتی که این هنر و مهارت وجود نداشته باشد همه
فرایندهای زنجیره تولید در بنگاه با مشکل مواجه شده و رکود را بهدنبال دارد. نبود تنوع» تجربه و دانش کافی برای انجام
کارهای تیمی منسجم نیز به هدر رفتن حجم زیادی هزینه زمان و انرژی منجر میشود.
ضعف زیرساختهای قانونی و سیاستگذاری اصلیترین بستری است که بهطور عمده در کنترل مدیران بنگاه
نیست. بهطور مثال فرایند صدور مجوز و دریافت تأییدیههای معاونت غذا و دارو پرپیچ و خم و زمانبر است» بهطوری که
صاحبان بنگاهها را از ادامه فرایند ناامید میکند و آنها ترجیح میدهند بنگاه خود را بدون اخذ این مجوزها بهصورت
غیرقانونی و محدود دنبال کنند که در اين شرایط از اولویت کار اصلی به اولویت دوم یا سوم تبدیل خواهد شد.
از طرفی» اجرا نشدن دقیق و صحیح برنامههای مصوب و تغییرات مدیریتی» سبب میشود فرایند حمایت از
صنعتگران ناتمام باقی بمانده ضعف سازوکارهای مشاورهای بههمراه ضعف حمایتهای پشتیبانی کافی متشکل از
سازمانها ,دستگاههای اجرایی: مشاوران مجرب و متخصص, گلکههای پقتیبانی ضعیف مادی: .خانوادگی ,و کازی همه
به پیمودن مسیرهای اشتباه و طولانی توسط مدیران بنگاهها منجر میشود که رکود آنها را در پی خواهد داشت.
کمبود یا فقدان تجهیزات و امکانات مناسب اعم از فضای فیزیکی, تجهیزات و ماشین آلات باعث میشود فرایند
تولید با وقفه جدی مواجه شود زیرا صدور مجوزها به فضای کارگاهی متناسب با استانداردها بستگی دارد و بهطور عمده
تجهیزات موجود بسیار قدیمی و با سطح فناوری پایین هستند. همچنین هزینه خرید تجهیزات جدید بسیار زیاد است.
مجموع این عوامل موجب میشود بنگاه صنعتی غذایی و دارویی با مشکلهای جدی مواجه باشد که یکی از مشکلات
بیتوجهی به ضرورت امکانسنجی فنی» اقتصادی و بازاری موجب میشود کسبوکارها بهدرستی بررسی نشوند و
بهدنبال آن» حجم بسیار زیاد سرمایه و زمان برای راهاندازی کسبوکاری هزینه شود که از ابتدا توجیه اقتصادی نداشته
است. در نهایت» ضعف در استراتژیهای مدیریت بازار یکی از موّلفههای مهم و پرتکرار بود که باعث میشود محصولات
از طریق کانالهای واسطه منفعتطلب توزیع شوند.و بهطور عمده با روشهای قیمتگذاری» تبلیغات و توزیع نامناسب و
اشتباه وارد بازاری شوند که تقاضای مناسبی برای آنها پیشبینی نشده است به بیان دیگر برنامه پژوهش و تحلیل بازار
شفاف و صحیحی برای محصولات تدوین نشده است. در نهایت» این عوامل که بهعنوان شرایط علّی تشریح شدنده سبب
این مقولهها نشانگر زنجیرهای از شرایط محیطی هستند که بر راهبردها تأثیر میگذارند (استراوس و کوربین» ۲۰۱۴).
تعدادی از مفاهیم مستخرج مهم در این مقولهها در جدول ۵ ارائه شدهاند.
۱ فردمحور بودن برنامهریزیهای | با وجود اینکه محصولات تولیدی | - ریمان و بدیشا (۲۰۱۸) بر نقشش
مدیریتی کارخانه ما بسیار باکیفیت است. اما | حمایستهای اجتماعی در رکود
این مقولهها نشانگر زنجیرهای از روابط خاص هستند که بر راهبردها اثر میگذارند (استراوس و کوربین» ۲۰۱۴). تسدادی
از مفاهیم مستخرج مهم در این مقولهها در جدول ۶ ارائه شدهاند.
این مقوله برای کنترل» اداره و برخورد با پدیده محوری راهبردهایی ارائه میدهد (استراوس و کوربین» ۲۰۱۴). تعدادی از
مفاهیم مستخرج مهم در این مقولهها بههمراه شواهد گفتاری آنها در جدول ۷ ارائه شدهاند.
پیامدهای مدل به دو دسته پیامدهای سطح کلان و بنگاه تقسیم شده است (جدول ۸).
ار تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
پس از کدگذاری باز در فرایند کدگذاری محوری» میان مقولهها مقایسه مداوم! انجام گرفت تا روابط بین مقولهها و
مقولههای فرعی توسعه داده شود. همزمان با انجام کدگذاری باز و محوری» الگویی ساخته شد که حاکی از ارتباط بین
مقولهها و مقولههای فرعی است. زمانی که این ارتباطها توسعه داده شدنده از رویه کدگذاری انتخابی استفاده شد تا ادغام
مقولهها در قالب یک نظریه نوظهور تسهیل شود. در پژوهش حاضر, مدل پارادایمی توسعه داده شده که روابط میان
موّلفهها و مقولهها با دادههای فرایند پژوهش» در آن به تصویر کشیده شده است (شکل ۳). شایان ذکر است مژلفههای
این مدل پارادایمی» متشکل از دستهبندی زیرمقولههای مستخرج از مصاحبهها و یافتههای پژوهش و موّلفههای
اشارهشده در پیشینه تجربی هستند که در جدولهای ۴ تا ۸ نیز بهصورت جداگانه برای هر زیرمقوله دستهبندی و تشریح
شدند. به بیان دیگر این تطبیق با پیشینه تجربی» موجب اعتباربخشی بیشتر به مدل بومی شده است. برخی زیرمقولهها
نیز که در پیشینههای تجربی بررسی نشده بودنده نوأوری و دانشافزایی ویژه پژوهش حاضر هستند.
: -مشگافت حقوگی واختلاف شرکاه - درگ درست تصمیمبسازان و -چالشهای ارتباطی دو جوژه فروش ظ
سا اخاره خی کسي: وکارها وضتق ان چالشهای عملکردی در جوژه تولید
ذ ! در سازمانسازی -تناسب ونجیره تولیدیا مسنایع - جالشهای عملکزدی در حوزه تأمین
ی 1 -ض درزیرسافتهای وی و حچقعف برندینگ و ههیتسازی ظ
۰ اه توا و چالشهای اچضاعن فرهکی ]هو هه و و وا
در این سطح» سعی شد با کنار هم قرار دادن مقولهها حول مقوله محوری» یک روایت اصلی» بر اساس نظریه برای پدیده
ارائه شود. روایت زیر نتایج برآمده از کدگذاری انتخابی برای پدیده رکود بنگاههای صنعتی مواد غذایی و دارویی در استان
«ضعف مهارتهای مدیریتی» مشکلات حقوقی و اختلاف شرکا اداره سنتی کسبوکارها و ضعف در
سازمانسازی» ضعف در زیرساختهای قانونی و سیاستگذاری» ضعف سازوکارهای مشاورهای» کمبود/ فقدان/
عدم تناسب امکانات و تجهیزات. ضعف حمایتهای پشتیبانی». ضعف در تدوین و اجرای استراتژیهای مدیریت
بازاره و ضعف در امکانسنجی تأسیس زمینهساز رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی هستند. راهبردهای مننج
از این پدیده» شامل مواردی مانند مشکلات ارتباطی در حوزه فروش,» مشکلات عملکردی در حوزه تولید,
مشکلات عملکردی در حوزه تأمین» ضعف برندینگ» ضعف در جذب نیروی توانمند و کاهش توان رقابت بنگاه
است که از عواملی چون تأمین منابع مالی» حمایتهای بخش دولتی و خصوصی» درک درست تصمیمسازان و
تناسب زنجیره تولید با صنایع بالادستی تأثیر پذیرفته است. این مهم در فضایی پیچیده و چندیسدی اجتماعی -
فرهنگی, سیاسی, اقتصادی و تکنولوژیکی رخ میدهد که گروههای زیادی با اهداف, ارزشها انگیزهها و منافع
متفاوت در شکلگیری آن نقش دارند. در نهایت» بیانگیزگی فعالان بنگاههای صنعتی» ایجاد مانع روانی ورود
برای تازهواردان و کاهش اشتغال پایدار بهعنوان پیامدهای کلان و افزایش بدهیهای مالی تعدیل نیروی انسانی,
کاهش ارزش ویژه برند»ه کاهش ارزش و اعتبار بنگاه و تشدید اختلاف بین شرکای کلیدی بهعنوان پیامدهای
امروزه فعالیت بنگاههای صنعتی در محیطهای بویا و متلاطم با استفاده از شدت رقابت» اوضاع متزلزل بازار» تغییرات
سریع فناوری و چرخه عمر کوتاهتر محصولات توصیف میشود (حاجیپور و غلامزاده» ۱۳۹۱: ۸۸). از آنجا که فعالیت
بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی به ایجاد اشتغال پایدار» افزایش درآمد و بهبود فضای کسبوکار استان منجر میشود.
توجه به توسعه آنها حیاتی است. این مسئله بهطور ویژه در استان کرمانشاه که با وجود قابلیتهای فراوان در حوزه
صنعت با درصد بیکاری بالایی مواجه است» از اهمیتی مضاعف برخوردار است. از اين رو در پژوهش حاضر به تدوین
موّلفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی در قلمرو استان کرمانشاه پرداخته شد. بدین منظور پس از
تحلیل محتوای متون با نمونه بررسیشده متشکل از خبرگان و مدیران بنگاههای صنعتی» موّلفهها و بومیسازی این
پدیده بررسی شده و ۱۱۸ مفهوم استخراج شد. نتایج بهاجمال نشان میدهند» موضوع توسعه بنگاههای صنعتی غذایی و
دارویی» علیرغم مزایای بیشماری که دارد» پیچیده و چندیّ#دی است و مهمترین مقولههای علّی شناختهشده شامل
«ضعف مهارتهای مدیریتی»» مشکلات حقوقی و اختلاف شرکا» اداره سنتی کسبوکارها و ضعف در
سازمانسازی»» «ضعف زیرساختهای قانونی و سیاستگذاری»» «ضعف سازوکارهای مشاورهای» «کمبود یا فقدان
تجهیزات و امکانات مناسب»» «ضعف حمایتهای پشتیبانی» «ضعف در تدوین و اجرای استراتژیهای مدیریت بازار» و
«ضعف در امکانسنجی تأسیس» هستند. بهطور مثال مدیریت صحیح بازار این امکان را برای بنگاه فراهم میکند تا
نیازهای بازار و مشتریان را در ارتباط با ارائه خدمات بازاریابی و بهخصوص آمیخته بازاریابی در نظر گیرد و برآورده کند در
۱۹4 تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
حالی که غفلت از این موّلفه سبب رکود بنگاه میشود. نتایج این بخش از پژوهش با نتایج پژوهشهای ریهان و بدیشا
(۲۰۱۸)» لیلجا و همکاران (۲۰۱۶)» بنزازوتا و همکاران (۲۰۱۵)» فاتوکی (۲۰۱۴)» سرفراز و همکاران (۱۳۹۸)» گزارش
پایش ملی محیط کسبوکار ایران (۱۳۹۸) تاکی و همکاران (۱۳۹۷)» فرهادی و همکاران (۱۳۹۷)» حقیقی کفاش و
همکاران (۱۳۹۶) و فرخ و همکاران (۱۳۹۶) همخوانی داشت. در این پژوهشها نیز بر این عوامل بهعنوان عوامل رکود و
تضعیف کسبوکارها اشاره شده است. واضح است همه شرایط علّی بیانشده باعث میشوند هسته مرکزی این پژوهش
یعنی «رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی» ایجاد شود. رکود بنگاههای صنعتی بهمعنای کاهش سرعت رشد این
بنگاهها و در حالت منفیتر تعطیلی کامل آنهاست. دغدغههای بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی پیرامون این مسئله
قرار میگیرند. مقولههای راهبردی پژوهش که از مقوله محوری منتج میشوند از شرایط زمینهای و مداخلهگر نیز تأثیر
میپذيرند. شرایط مداخله گر مدل عبارت از پنج مقوله «تأمین منابع مالی» «حمایتهای بخش دولتی» «حمایتهای
بخش خصوصی»» «درک درست تصمیمسازان و سیاست گذاران» و «تناسب زنجیره تولید با صنایع بالادستی استان»
بوده و شرایط زمینهای متشکل از دغدغههای «اجتماعی - فرهنگی»» «سیاسی»» «اقتصادی» و «تکنولوژیکی» استان
کرمانشاه است. نتایج پژوهشهای ریهان و بدیشا (۲۰۱۸) پتراکیس و همکاران (۲۰۱۷) لیلجا و همکاران (۲۰۱۶)»
بنزازوتا و همکاران (۲۰۱۵)» گزارش پایش ملی محیط کسبوکار ایران (۱۳۹۸)» فرخ و همکاران (۱۳۹۶)» حقیقی کفاش
و همکاران (۱۳۹۵) و حسنقلیپور و همکاران (۱۳۹۴) با زیرمقولههای شناساییشده بهعنوان شرایط زمینهای همسویی
داشته و همگی بر تأثیر بسترهای محیطی بر عملکرد کسبوکارها تأکید کردهاند. همچنین نتایج پژوهشهای ریهان و
بدیشا (۲۰۱۸)» لیلجا و همکاران (۲۰۱۶) بنزازوتا و همکاران (۲۰۱۵)» گزارش پایش ملی محیط کسبوکار ایران (۱۳۹۸)»
فرخ و همکاران (۱۳۹۶)» رضوی و همکاران (۱۳۹۶) و حسنقلیپور و همکاران (۱۳۹۴) زیرمقولههای شناساییشده
بهعنوان شرایط مداخلهگر را تأیید کردند و این زیرمقولهها را بهعنوان عوامل اثرگذار بر کسبوکارها و بنگاههای صنعتی
بررسی کردهاند. به هر میزان مشکلات عملکرد و ارتباطی در حوزه تولید و فروش بیشتر باشد. به اهمیت و ضرورت
برندینگ و هویتسازی بیتوجهی شود احتمال جذب نیروی انسانی توانمند کمتر باشد» توان رقابت بنگاه کاهش یابد و
مشکلات عملکردی در حوزه تأمین بیشتر باشد» رکود بنگاههای صنعتی غذانی و دارویی تشدید میشود. برای مثال,
بنگاههای صنعتی بهطور عمده برای تطبیق محصولات خود با تقاضای بازار و تغییرات پرسرعت فناوری» از دانش روز
بیبهره هستند که همین مسئله سبب مشکل ارتباطی در فروش و رکود این بنگاهها میشود. همچنین در محیط بهشدت
رقابتی صنعت غذایی» حفظ و توسعه سهم بازار نتیجه عملکرد برند است که «ضعف برندینگ و هویتسازی» بهعنوان
یکی از راهبردها در این پژوهش شناسایی شده است» زیرا برندسازی نخست زمینهای برای توسعه راههای منحصر به فرد
برای ارائه ارزشهای والاتر به مشتریان ایجاد میکند و دوم اینکه به کمک آن میتوان بهطور همزمان به اثربخشی درون
سازمانی و انطباق مناسب با محیط بیرونی دست یافت. یافتههای این بخش با نتایج بهدستآمده از پژوهشهای
هایگوچی و شیمادا (۲۰۱۹) ریهان و بدیشا (۲۰۱۸) لیلجا و همکاران (۲۰۱۶) گزارش پایش ملی محیط کسبوکار ایران
(۱۳۹۸)» فرخ و همکاران (۱۳۹۶) و حسنقلیپور و همکاران (۱۳۹۴)» بهویژه در بخش مشکلات مرتبط با فروش همسویی
دارند. در نهایت راهبردها در سطح کلان و سطح بنگاه» پیامدهایی خواهند داشت. پیامدهای سطح کلان شامل
بیانگیزگی فعالان این بخش, ایجاد مانع روانی ورود برای تازهواردان و کاهش اشتغال پایدار و پیامدهای سطح بنگاه
شامل افزایش بدهیهای مالی تعدیل نیروی انسانی, کاهش ارزش ویژه برنده کاهش ارزش داراییها و اعتبار بنگاه و
تشدید اختلاف بین شرکای کلیدی است. نتایج بهدستآمده بهعنوان پیامدهای سطح کلان با نتایج پژوهشهای
هایگوچی و شیمادا (۲۰۱۹)» فرخ و همکاران (۱۳۹۶) و حسنقلیپور و همکاران (۱۳۹۴) همخوانی دارد. همچنین نتایج
پژوهشهای هایگوچی و شیمادا (۲۰۱۹) و فرخ و همکاران (۱۳۹۶)» زیرمقولههای شناساییشده بهعنوان پیامدهای سطح
گفتنی است» برخی از مولفههای (زیرمقولههای) بررسیشده در زمره نوآوری پژوهش قرار دارند. زیرا در
پژوهشهای پیشین به نقش و اهمیت آنها اشارهای نشده بود که عبارتاند از: ضعف سازوکارهای مشاورهای» ضعف در
امکانسنجی تأسیس (بهعنوان شرایط علّی4 ضعف برندینگ و هویتسازی (بهعنوان کنش/ راهبرد) و کاهش ارزش ویژه
برند» کاهش ارزش اعتبار و داراییهای بنگاه و تشدید اختلاف بین شرکای کلیدی (بهعنوان پيامدها). این موّلفهها از
دستاوردها و نتایج دانشافزایی این پژوهش بهدلیل تأثیر آنها در فرایند رکود بنگاههای صنعتی هستند.
از آنجا که بنگاههای صنعتی بهویژه در حوزه غذایی و دارویی که بیشترین تعداد بنگاههای صنعتی در استان کرمانشاه را
تشکیل میدهند و نقش بسیار راهبردی و مهمی در زندگی شهروندان دارند. پرداختن به موّلفههای کلیدی رکود آنها
ضرورتی اجتنابناپذیر است که در این پژوهش به آن پرداخته شد:امید است.سیاستگذاران و تصممیمگیران استانی و
کشوری» مدیران بنگاههای صنعتی» مسئولان برنامهریز و پژوهشگران از نتایج بهدستآمده استفاده کنند. در نهایت
پیشنهادهای کاربردی بهدلیل بهبود وضعیت بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی راکد عبارتاند از:
* ایجاد شبکههای همکاری میان بنگاههای صنعتی بهمنظور تکمیل زنجیره ارزش و اشتراک منابع و پتانسیلها؛
۹ بهکارگیری ظرفیتهای بدون استفاده کارخانهها با رویکرد استراتژی تولید بدون کارخانه برای کاهش
۹ حفاظت از جریانهای نقدی کوتاهمدت در بنگاه (تولید درآمد)» واگذاری یا فروش مجموعه داراییها (تقلیل
* افزایش تعداد صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر با رویکرد اعطای حمایت مالی با شرایط مناسب (تنفس
* استفاده از روش تأمین مالی جمعی (کراد فاندینگ) برای تأمین مالی بنگاههای صنعتی؛
۹ ایجاد زیرساختهای لازم برای اشتراک دانش فنی بنگاههای صنعتی راکد به سرمایهگذاران بخش خصوصی؛
* افزایش سطح بازارگرایی در بنگاهها بهعنوان یک هدف مهم و استراتژیک؛
ایجاد قوانین الزامآور در راستای ندادن مجوز در گروه محصولات تولیدی اشباع شده؛
۱۹۹ تدوین موّلفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و داروبی
۹ تسهیل فرایند راهاندازی واحدهای پژوهش و توسعه در بنگاههای صنعتی.
* نبود معیارهای روشن و شفاف برای ارزیابی کیفیت و قدرت دادهها؛
در نهایت» میتوان پيشنهادها برای انجام پژوهشهای آتی را به شرح زیر بیان کرد:
۰ استفاده از روشهای تصمیمگیری چندممیاره از جمله فرایند تحلیل شبکهای و روشهای دیگر برای
٩ انجام پژوهشهای تطبیقی مشابه برای؛ بنچمارک مدل رکود در حوزههای مختلف صنعت مانند: صنایع
شیمیایی و سلولزی» صنایع برق و الکترونیک و غیره» بنچمارک مدل رکود در استانهای مختلف و بنچمارک
* تدوین مدلهای فرایندی رکود بنگاههای صنعتی در سطح کلان و سطح بنگاه.
۰ بهکارگیری سایر روششناسیهای کیفی و ترکیبی از جمله تحلیل تم» مالتی گراندد توری و غیره رای ارائه
* تدوین الگوی بازنوآوری (بازاحیای) بنگاههای صنعتی راکد» مبتنی.بر مدل,رکود ارائهشده در پژوهش حاضر.
این پژوهش حاصل رساله دکتری دانشجوی کارآفرینی دانشگاه رازی است. در پایان» از حمایتهای مادی و معنوی
سازمان صنایع کوچک و شرکت شهرکهای صنعتی استان کرمانشاه قدردانی میشود.
ایران دوست» منصور (۱۳۹۳)الگوی رابطه بين راهبردهای احیا و عملکرد در شرایط رکود اقتصادی [شرکتهای بورس اوراق بهادار
تهران) پایاننامه دکتری. دانشکده حساداری و میریت. دانشگاه علامه طباطبایی.
پیابانگرد, اسماعیل (۱۳۸۲) روشهای تحقیق در علومانسانی واجتماعی. تهران: موسسه کتاب مهربان نشر.
تاکی» الهام؛ رضاییزاده» مرتضی؛ نوتاش, هادی (۱۳۹۷). شناسایی شایستگیهای بازدارنده پایداری کارآفرینان کسبوکارهای
کوچک و متوسط (کسبوکارهای فعال در صنایع غذایی). توسعه کارآفرشی. ۱۱ (۲)» ۳۰۰-۲۸۱
ترکمانی» جواد؛ ذوقیپور آمنه (۱۳۸۶). عوامل موّثر بر عرضه صادرات فرآوردههای صنایع غذایی ایران.اقتصاد کشاورزی, ۴ (4۷
حاجیپور بهمن؛ غلامزاده, رسول (۱۳۹۱). بررسی تأثیر سبک و مقیاس ورود به بازار بر سودآوری شرکتها در صنایع غذایی و
حقیقی کفاش, مهدی؛ حاجیپور» بهمن؛ مظلومی, نادر؛ مومنی» مصطفی (۱۳۹۵). الگوسازی عوامل اثرگذار بر قابلیت نوآوری در
حسنقلیپور» طهمورث؛ بهمنی» محمود؛ ایروانی» محمدجواد؛ آقازاده» هاشم؛ انوشه مرتضی (۱۳۹۴). طراحی مدل توسعه بازار صنایع
کوچک و متوسط (صنایع غذایی و آشامیدنی). توسعه کارآفرینی» ۸ (۱)» ۰۴۰-۲۱
داناییفرد» حسن؛ الوانی» سید مهدی؛ آذر عادل (۱۳۹۱). روششناسی پژوه شسکیفی در مدیریت. تهران: انتشارات صفار - اشرافی.
رضوی» مصطفی؛ کریمی» بهروز؛ رفیعی راد داوود (۱۳۹۶). مطالعه موّلفههای تأثیرگذار بر تأمین مالی شرکتهای کوچک و متوسط
در زنجیرههای تأمین قطعهسازی خودرو. مدیریت صنعنی. ٩ (۳)» ۴۳۵- ۴۵۴
سحابی» بهرام؛ ذوالفقاری» مهدی (۱۳۹۴). توسعه مدلی نوین جهت اندازهگیری ریسک بازاری شاخص صنایع غذایی و دارویی با
استفاده از مدلهای تلفیقی ۸1077)-ما رکوف: اقتساد شللص: ۹۱ (۴): ۱۱۱۷۹
سرفراز, امیرهمایون؛ شجاعی,» امیر عباس؛ عابدزاده میر داود (۱۳۹۸). اولویتبندیهای استراتژیهای سازمانی با بهکارگیری مدل
71 و فرایند تحلیل شبکهای گروهی فازی (شرکت تولید مواد اولیه دارویی). مدیریت صنعنی» ۱۱ (۳)» ۵۴۳- ۵۶۰.
شایقی, محمد (۱۳۸۶). تفش صنایع کوچک و متوسط در توسعه صادرات. تهران: انتشارات آریا
شیوا آیدا؛ آقازاده» هاشم؛ حیدری» علی (۱۳۹۶). بررسی تأثیر بازارگرایی اکتّشافی و بهرهبردارانه بر نوآوری و عملکرد بنگاه» مطالعه
غنایی با استفاده از فرایند تحلیل شبکهای فازی (شرکتهای منتحب تولیدی فراوردههای گوشتی استان مازندران).
صفری» حسین؛ زندیه» مصطفی؛ خانمحمدی, احسان (۱۳۹۷)ارائه کارت امتیازی متوازن منابع انسانی مبتنی بر شبیهسازی
فارسیجانی» حسن؛ حبیبی» لیلی؛ سلطانی» هومان (۱۳۹۰). نقش خوشههای صنعتی بنگاههای تولیدی کوچک و متوسط در دستیابی
به تولید در کلاس جهانی» مطالعه موردی: خوشه طلای تهران. چشمندار مدیریت بازرگانی» ۱۰ (۴)» ۶۴-۴۷
فرخ» شیما؛ کردنائیچ» اسدالله؛ خداداد حسینی حمید؛ زالی» محمدرضا (۱۳۹۶). شناسایی الگوی رشد کسبوکارهای کوچک و
متوسط در صنعت غذایی ایران» با استفاده از نظریه برخاسته از دادهها. توسعه کارآفرینی, ۱۰ (4)۳ ۴۳۷۵-۴۵۷
فرهادی, فرهاد؛ تقیزاده یزدی» محمدرضا؛ موّمنی» منصور؛ سجادی, سید مجتبی (۱۳۹۷). ارائه مدل چابکی زنجیره تأمین پایدار در
صنعت آجر استان اصفهان. مدیریت صنعنی» ۱۰ (۳» ۳۳۵- ۳۵۲
مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی و پایش اصل ۴۴ مرکز پژوهشهای اتاق ایران (۱۳۹۸) گزارش پایش ملی محیط کسب وکا رایران
-8960832 890809610 8390809610 99639010896۸۵790 89634-9۵1 نا ک نحل // :۳05
مرکز آمار ایران (۱۳۹۸). گزارش طر حآمارگیری نیرو ی کار ۹۸. بازیابی شده در ۱ اردیبهشت ۹۹. موجود در:
1۹۸ تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
مدهوشی,» مهرداد؛ رضایی, فائقه (۱۳۹۴). بررسی تأثیر اندازه شرکت و نرخ رشد صنعت بر بقای شرکتهای تازهوارد صنایع برق و
به تولید در کلاس جهانی در صنایع الکترونیک خانگی. مدیریت صنعنی. ۱۰ (۱)» ۰۱۲۰-۱۰۱
نظری» محسن؛ حسینقلی پور» طهمورث؛ سلیمانی» غلامرضا؛ موسوی نقابی» مجتبی (۱۳۹۶). توسعه شبکههای بینبنگاهی راهکار
بهکارگیری ظرفیت بلااستفاده بنگاههای کوچک و متوسط تولیدی. مدیریت بهرهوری. ۱۰ (۴۰) ۴۷-۷.
,60065 0۳63 ح نیع خمعجی عطا ۲۳۵ ععقفس0 ص16 -عدمآ «(2014) .36 سا ملظ
,(3) 85 ,520165 6071076 ]۵ 2010 106 .1۳05 صمناقصعهاک .(2018) سا ۳۵۵۲۵۶ 6 .ی ,0ط8ن3860
عطا عصناهند دماح عطا وعصنطعناطهاعط .(2015) 0 مقل۵ط۸ 6 .0 مصتقصمزوج۸ مش۸ ,38607۵703
,۵ ,7۵۲۳1۵۵/1۵ ۸۵۲/۲۵۲ 2 6عل۸ ص کععفم عاصع 0غ معط هه تلمصک ۵۶ عم
:16۵ .501611665 50101 000 کعمتمسست ۳۵ 1 121005 36:0 (2004) با م0823 هط
6 13۵9۴ ع4 9۳0 م0۲ ۸ :و1320 0ع0 نو و 600۶۳ .(2006) کل متقصحفطش
ع وستماموجط نعنومع6 صز هبسک کوعطنزعتاظ 3167 .(2012) 0 مافنآناووز5 6۶ ,. ,عناقذتطا0
-110 ,(1) 43 ,0167196 0۳۵ 670۸ بقا22 10۷۵1 لقطمنعع۸ وصنعتاآ هبسک که کاص ص166
:5 8 ماهس ۵۶ عم 5 معقصم/31 .(2000) ۵۰ ,متقطاک .3 ق۷۷۳۳ مک لزنم عن0
۰ 71707109 1 05 120, 66116۲۵ ۳1۲16۵ ماصع همع 0200 20 ۵۳۲ ععف 156
1 ۳۵۹۵۵۲۲۲ ۵1100106٩ ]٩ رو0 11210001 .(2012) .۸ م۸ 6 .3 مفصهان۸ م7 12802661370
26۳۹107 113) .ک05هن1ط2 ددع۸ -تدگد5 تصعحطع 1 محاعه و مره 6 ۲0۱۳۳۵ ,11۵710961166
ور 0۳۵ ۸۲ .(2015) درمز عنم عم وس کم مناج مصصآ وصه لومعم 1۵۳ آوعدع ی -ع 160
۳ ,و۵ ۵۲۵9۲۵۲۲ ۳۳۵۲۵۷۵۳ ۵6 10 00۳0100000 وک ۲٩ 066۲ 04 عام عط ۲٩
8 .(2018) 3 .5 بفن20زه5 6 3 1/1006 بط 3 ۷3۵20 لع20منطاهه1 ,۳ ,۳3۳20
6۰ 1313380 ۵۶ وا و13 806 عطا جز 2/0061 جنلنه۸ صنقطا) وامصک عاطاهصنهاهنگ
٩ ۴ 106001200۳ .(2017) 8 .37 مفله7 8 ول 7705560 ۵0۵0۵0ط۳ م۸ ,زنع 1۳۵۳۵۳۵ ویک ,۳3706
,0 ۳۵۵0 صقنص۳] صز کم ۳6 0معزک-ص 3600 فصه امک 20۳ ۳۵00۳4 6030/3
۳6۲۹107 1) .457-475 ,(3) 10 70ع1001ع0ع7 رتاک ۳۳0۲ معط 1 0عصمنی عطصاکتد
0 للقص5 ۵۶ +عاعحل نع وهز ۵۶ 6[ عط1 .(2010) 3۳ منصهااهگ 6 سل باطنط11۵ ول رفصهزن۳۵۳
4 ۲ع1ع1 165۳25 :80٩ عقف مصصنا۳000م 5کق-۵ ۳۵۳1 ما عصنوعنطه هنز کععم هه 1600
حااباه5 صز کم 00۳6 صحخفعص مصه تقد ۳#اعط گم عنم عطا ۶م کععتی 156 .(2014) 0۰ مفغاما۳
6 ۵٩ ۳۵0۶6۵ 12168۳200 0366۵ / 16۵0 .(2017) ۷۰ ,0۵70026 6۶ یک ,123003۵ بش۸ ,۳6۲۲۵0
5۰ 5000106 :وعللد ۷ 3/001 +کاعرا م۸ و7۳0 6۳۳۵۶۵ ]٩ کعزعه8 .(1992) .8 مععقای
5 ع6 3/1000 .(2016) .34 مفطع3/00 ۵۶ .٩ منصنامامه/3 .ظ ,تتا0مززه11 ,36 محافهگگهگا نطعنطاهد11
,16 6[ 7/07096716711 38171635 1309۰ 3۳0۵۵ عطا ص نلنطدصه) صمناجمصصآ هصنعا۸
علق5 200 عاواد ده اسهم که معلکه عط1 .(2012) بجظ مطعل۵تصقامطی 6 ,.ظ ,ختا0مززه11
87-4 ,63 ,00771716766 ,کعفتافتوصز تمعنصعط فصه 1000 هرز اهوم عادوم 0۳
.(2015) .3 ماع کطو۸0 6۶ بل 206 تقطع۸ ل 36 مفصق1۳3 ,36 منصقصتطهظط ول وسامصتامطی صهدع11
40 ۳000 صز کعضاک0 1 3/600 فصه المسک «م 310061 خصعصم 10610 اععاحه/3 هصندهنزد 1
(26751071 1) .21-40 ,(1) 8 0 ع1001ع0ع10 مرتکع ع0ع 3 ما1 106
[دتسا5 0صه ,م1061 لعنساع۵ 13 رنناو8 هس10 .(2019) .6 مقلقصنطاک .٩ مفنطتاع1
-3۳09://000.078/10.1007/978 +عاطهلند۸ ,(3 معامقطا)) هعنک۸ فص هنع۸ ح جمناق م1 کص 1۳
0 وطزعت [۵ اه ۳۵ 2۵ ۵۶ عن هه ۸ .(2010) ,۳ ,3781010۳0 6 بآ ,51006 و.8 11015068
1 ع 0 5۳۵19165 60۷۵۲ 366۵ 3۵1011050 ۹۲ 20100۳ .(2014) 34 ما200 1۳۵۵
۶ 50001 ,کنوعط1 70ط3 ,0077100/65 3۵96 ماگ ۳0ع71 فشک عکص) مماککععع 7
(۳675107 11) 165۵۰ کته تنصنا نعه داماد 1 عصهان۸ اعصععقص/3 مصه وصتاصامی۸
7 6 ألا65 3 5۳۵ ۳۵۲۲۵ 1.0007 ۳۵ ]٩ کاآاده7 ۹۲۲۵ ۸۳۹۳۵۲۲ .(2019) حعاصع) کعناعناها5 1۳۵
/5[ ها 8.1۳/80 2327.0۳ 305://۷۷ +عاطاهلنه ۸ .13 اه ,2020 ,20 لفتص۸ ۵۵ 00۵۲۵۵ع3 .98
عطا 1۵00۶۲ ما اعد مه 232/۸787 ۶ صمناهنامص۸ .(2018) کل مصععقطاعه 2/0 ۸۵ .۷ شآ
۲۵۳۳۳06۶ ماه عطا هنز صماممفه صنعط امد عاطاههنهاکنده 0۵۳05 ماه توص اهنا از
5۰ 260117119 11 5۳۵۵9165 6۳0۵ .(2016) .6 ,6۲8ص هناگ 6 مس ,0678 0هنا5 3 مقزلذ]آ
[00لع5 کوعدزعتاظ هد مناه 106 هصنم ص7۵ مصمناهاعنستصف۸ کععصزعتظ صز کزوعط 1 82610۳
7 200 576 صقصصی ۵۲ خعاکه عطا وصناهع ند 13 .(2015) 3۰ منعد2ع8 6 ,3 مخطفتا1/3050
0 وان ع1ه کاعصن وم 20 3/2700 صذ فعتصعصصی #باعط که دنه عطا ۵۵ ۲۵۲6 00/۵
(۳67۹1071 171) .37-54 ,(37) 13 ,5165 10096121 70۵ .کعناعحاوصذ کعنطمعلام
ع[م3 ۵ وصنصندا مت .(2018) .کل مفصقطاعص 3 نلنامط 6 ,3 ,300 .1۳ مفصهزنکد۳ .0 2/5۵
3۳1000 صز هصنسطا )2/20 کعقاع ۷۷۵۳1۵ ۵۶ امصعصصنعاک۸ ۳ه صنقط۲ بچامدنگ ۳2160ع 13
(۳6۲۹107 1) .101-120 ,(1) 10 100961116712 [0 7100 کعفاک و13 ععصهنا مه 1065
۱۷۰ تدوین مولفههای اصلی رکود بنگاههای صنعتی غذایی و دارویی
6 .(2017) ب37 ملط208 نبهعتا2/0 6۶ 6 منصقصزع[ه5 ول بختا0 1105560-8010 ,3 مفتق1182
0 للقصد ۰۶ دی 0ععست ۵ ععنلنای ۵ نامک ه پکعاو 2 علصه ۲ عاصز ۵۶ امعم 00610
2۲۵۵۲ ۲٩ ,70۵ 00۳۵۲ ما معط 0256 عاعل کهصن 2۳ +عمعم هه 160-20
6 :6۳0۲ اصقطدعهاد ما آتمسنامه ۳۳0۳ .(2017) .1 کل ماگمه ۵ ی .0 وکنطت82[ه۷ و .8 ق8061
۰ -97 ,(3) 2 ,10۷16096 ۶ (۵]7۵۷۵0۲ ,70۳۵ معححلنه هه کدمناحطناعصز ۵۶ ۲۵16
دلع27 79 ۸ مط 801910065 1 509۵10 0۳0101۵ ۳۵۳۵/۵ .(2018) .13 یک مقطعنونظ 6۶ وگ ,1087نق13
۳۵۵0 جزع۸ 156 مطوع0هاعمهطظ صذ نمی عع 1 ۵۵ عتع مقس ۳۵۵0۵ ۵۵ 08067
011-86 6-7 2018/12/3301 / 010205 0-0 / عم دمن لوصا ند //+عصط ۰ +عاطهلاند ۸
.0651 13ع ه 8 - هدن هدع ها ددص وم اصصته - علح۳0
4 ۳30200006 عطا وصناعگ۸ دمماد۳ عطا نونک .(2017) .2 مفشجنهگهط 6 .ظ نصنف1 ,3 م3۵78
70001 ,کصنقط) زاهک کاسو2 عبتامصهمان۸ هز کععم ۳2 2/600 خفصه الفسک5
7 1۳36۷۲۵۲ که کاصقصنص 1366 .(2014) .7 منقاما از حوطاهاه2هصعامطای 6 .۸ مفعق1مغانو هی نعواد5
55 ۵/0۲6 عناحاهعه و2 عصنعتد کصتقط امه 1۵۵۵ که نانطامهنهاعی عط ههزدیع که
06 ۳3۳۵۵ ه هصندم2۳0 .(2018) 8۰ منفقصصقط/تصعطکت 6 .36 مطعن00ق7 1 مفندکد5
40 :5۳007 ع۶6ق0) 0عع5-0 صمتقلحهنک عصععرک عنصفصوط <ه معط ومع مک فعمعلدط
1 ع6 لا ۵258 1۵۳ 0061 207 ج که م0610 .(2016) 34 منتقطعدلاه7 2 .8 منطهطد5
6۸6-7 0ع اهاط عصنعت علصز عخصن لمعاممصسفطام فصه 1۵۵۵ عطا ۵1 عاعز
8 13 دعزع 5021 عطا وصملصقط .(2019) .10 3۰ مطع0 ۸06023 2 م۸ .۸ منعدزمط5 .1 بش۸ مققتدکند5
8 00093 ۸ و5 ععق6 عطل ععع 20 31606 معا لاس۸ ۳2 هه 5۷۵
۳6۲۹1071 13) .543-560 ,(3) 11 1009671670 700101 .(کلهنعق/2 هط ماه ه 0 2 1و
7:۵۲۵۵۲۵۱ ,60076۲۵۲6۵ 00۳00۲۵6 ,مقس 33028661 .(2005) 8.5 بتع جع 5
:12 206۵10011۵7۰ 620071 13 13080165 16۵1 0۳۵ ]۲۳۳۵1 ۳۵۱۵ 706 .(2008) .36 منطاهعهط5
40 30107۵10۲۲ ۵1 05۲ص عطا عصناهع ناد 13 .(2017) .۸ ق1670 2 1 مطاع20تقطاو۸ م۸ مقنطا5
040 :5000 ععق0 ,36۳10۳۵6 فصه 200 مصص حصنط جه ص06 اعماح/2 ماد امد
67 20ن129 ۵ 1٩ 44 علعناس۸ متعاصع6 وصمنص3/0 فص دمناهص که عنصمص0 ۳ وصه کعنعناهاک
]۹ ۳۹۵۲۵۲۲ و ۹/۵۲۵۲ ۳۷1۳۵۲۱۵۲۱۲ 38111685 20001 .(2019) تمصع ددع39 01
89634-646 نا کتا 6 فطل // +فصقط نصز عاطاعلند ۸ 06۲1۵۵۰ ۳۸۵۵۸۵۳) ۲1398٩ [[م ع1
1۶ 3/37 36000760 .98 3600 60زم2 ععناعناها5 30۳66 12007 .(2019) 360 ۵۶ تعاصع) کعناعناهاک
.98-3 398/021 1/ 15/0/2705 ها70۲/زع ۲ قص 0 // :509 نز عاطقلند ۸ .2009
76010665 :36۹۵0۲ 0۵1110106 ]٩ 80365 .(2014) .7 مصفط۲م6 ی .۸ ,ککتا51۳2
40 1۳0۳۲ 52/85 ۶ هدنهد 130۵00 .(2007) بش۸ متعوناظ ه مش بکنافل73 .3 عنعنلاع5۷
5 وناز مصنماداگ عطا و1100 .(2018) 1 مطفق10< جه .3 ,ط3678667۵06 وس رفلق]"
65 5000 0296 ,۳360۳66035 ککعطزعتاظ 3/600 فصه للفسک که کععصع مهم
۳6۲۹107 171) .281-300 ,(2) 11 ,0606100124 رت ۳۵0۳ افو 3۳۵۵۵ عط) حذ
5 07005 1۵۵۵ 0۶ اوه عطا عهناعنلد دماج۲۳ .ر2007) .۸ ,مممنطع720 6 ول متصقصا 1"
7200عع۳صذ صنقط بواممناد ۵۶ اعدمسا 1656 .(2017) بش۸ ,عک0ل و2 و0لتا810۵ کل ,ر635از/
۵۲]۵۳۵6 [7/0۳۵0۳۵ 27۳ ماج 1۵۵ کلتا عمط مخ لمح ص20
۰ ع06تا37 27-30 لها مقطع3/00 ,و10 1۵11196 ۵۳۵ نم ما۸ عاطنه|ط
5 هذ 20 مصصز ععز بصع عگ صمناینصصصم)) .(2015) 34 متقاط3/0 عگ .٩ 11350۵ ,7 مخاصعغللن 7
| هدف: در پژوهش حاضر، به تدوین مؤلفه های اصلی رکود بنگاه های صنعتی غذایی و دارویی با هدف طراحی مدل بومی پرداخته شده است. قلمرو مکانی این پژوهش، استان کرمانشاه است. روش: مدل پژوهش بر اساس راهبرد کیفی «نظریه داده بنیاد» تدوین شده است. برای گردآوری داده ها، از روش نمونه گیری قضاوتی و روش گلوله برفی استفاده شد. برای این منظور، با 15نفر از خبرگان حوزه های مختلف دولتی، دانشگاهی و بخش خصوصی، مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند به عمل آمد و مصاحبه ها تا دستیابی به اشباع نظری داد ه ها، ادامه یافت. قابلیت اعتبار مصاحبه ها از طریق روش مثلث سازی به تأیید رسید. برای تحلیل داده ها نیز، از روش استراوس و کوربین استفاده شد. یافته ها: مدل بومی رکود بنگاه های صنعتی غذایی و دارویی، از عوامل گوناگونی تأثیر می پذیرد. این عوامل به سه دسته طبقه بندی شدند که عبارت اند از: شرایط علّی (ضعف مهارت های مدیریتی، اداره سنتی کسب وکارها و ضعف در سازمان سازی، ضعف در تدوین و اجرای استراتژی های مدیریت بازار و غیره)، مداخله گر (تأمین منابع مالی، درک درست تصمیم سازان و سیاست گذاران، تناسب زنجیره تولید با صنایع بالادستی و غیره) و زمینه ای (دغدغه های اجتماعی فرهنگی، سیاسی، تکنولوژیکی و غیره). برای این عوامل می توان در دو سطح کلان و بنگاه، پیامدهای مختلفی مطرح کرد. نتیجه گیری: کنش های شناسایی شده به عنوان مؤلفه های راهبردی در مدل عبارت اند از: دغدغه های حوزه فروش، تولید و تأمین، ضعف برندینگ و هویت سازی، ضعف جذب نیروی توانمند و کاهش توان رقابتی بنگاه که در نهایت به بی انگیزگی فعالان، کاهش اشتغال پایدار، ایجاد مانع روانی برای تازه واردان در سطح کلان و افزایش بدهی های مالی، تعدیل نیروی انسانی، کاهش ارزش ویژه برند، کاهش ارزش دارایی ها و اعتبار بنگاه و تشدید اختلاف میان شرکای کلیدی در سطح بنگاه منجر می شوند. |
54,348 | 476464 | واژههای کلیدی: معماری اجتماعی, فضای آموزشی, طراحی معماری پایدار کیفیت محیطی.
"این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد خانم صدیقه رضایی است که به راهنمایی دکتر سمیه بیطرف در دانشگاه علوم و توسعه پایدار آریا انجام شده است.
آنگونه که میدانیم آموزش, به عنوان یکی از اساسیترین سازوکارهای جامعه در راستای توسعه پایدار به انسانهای جامعنگر با تفکر سیستمی و بینش میان و
فرا رشتهای, آگاه» خلاق و مشارکت جو نیاز دارد. از این روتولید منابع انسانی واجد شرایط فوق, نیازمند گسترش آموزش در راستای توسعه پایدار است که این امر
خود:از/برزگترین چانشهای تباوم حیات است. بنابرانی عواغل سوتر در بهبود کیفیت آموزش: در اتطباق باعبانی علمی آن است تا ,بتوائه:آن را با انسجام و انتظام
پیشبینی شده» از نسلی به نسل دیگر انتقال دهد(انتصاری و همکاران؛ ۱۳۹۴). در این باره نتيجه آموزش» ارتقا بینش» بصیرت. معرفت و شناخت نیروی انسانی» به
منظور اجرای وظایف و در نهایت دستیابی به اهداف با کارایی و ثمربخشی بالاتر است (دره زرشکی, ۱۳۹۹).
با توجه به اینکه انسان در تمام دوران زندگی خویش در حال یادگیری است؛ آموزش از دو جهت کمی و کیفی هميشه رو به گسترش بوده است. گسترش کمی
ن» نتيجه افزایش سریع جمعیت و اعتقاد مردم به امر آموزش است.گسترش کیفی آن» نتیجه پیشرفت سریع علوم رشد و توسعه تکنولوژی و نیاز به تربیت افراد ماهر
خر سطوح مختلف تخصصی آسنت: که با:فرنظرگرقتن ابعاه اجتماغی انسان ,و تیاز ویب آموزش, میل به شکوفایی یکی از مراحن بالای:هرمآنیازقای آنسانی بشنمار
میآین(قادری :و غریبی؛ ۱۳۸۷)! چنین رویکردی باعبه ارنقا سیشت و شخصیت اجتیامی: کسب,سهارتهای ااجتاعی :و حزفهای: افزایشن حین همکاری و کاهنقل
ناهنجاریهای اجتماعی میگردد و تعاملات اجتماعی در بستر پایداری اجتماعی در جامعه گسترانده میشود. همچنین آموزش معماری» به خاطر ارتباط مستقیم با
بهبود شرایط زیستی و توسعه کالبدی, واجد اهمیت است. در اين زمینه» پایداری اجتماعی در مقیاس معماری, فضا را مورد بحث قرار داده و با بررسی نیازها و
رفتارهای انسان طراحی را در جهت ارتباط انسان و محیط مصنوع برای مدت طولانی سوق میدهد(کیان|رئی و همکاران» ۱۳۹۰).در صورت برقراری این ارتباط توجه
به نیازهای اساسی در طراحی معماری, ارتقا کیفیت فضایی و اولویت بندی کیفيتها با توجه به کاربری فضا با تاکید بر نیازهای عالی انسان, وهمخوانی الگوهای
پژوهشهای انجام گرفته در این زمینه قابل تقسیم به دو بخش کالبدی و معنایی در داخل و خارج ایران است. بیطرف و نقدبیشی؛ مطالعه کیفی در مورد کیفیت
محیطی و کالید مطلوب فضاهای: آموزقنی معماری اتجام:دادند و یه تقریمسولقههای: اثرگذار در ارتقا قیقیت قشاهای: آموزتنی پرذاختهاند: این مولفهها شامل
ویژگیهای کالبدی همچون کیفیت محیطی, امنیت. نور رنگ و مبلمان در فضای آموزشی هستند(بیطرف و نقدبیشی,۲۰۱۵). حسن زاده و همکارانش در رابطه با
تجربه محیطی در آموزش معماری؛ مدرنیته را حضور قدرتمند رسانهها در زندگی» عرصه معماری و شکل دهنده رابطه انسان و محیط و متاثر از آموزش دانستند. از
اینروه جهت بررسی تاثیر رسانه بر آموزش معماری به نظرسنجی از دانشجویان پرداختند که نتایج بیانگر تاثیر رسانهها بر خواستهها و علایق دانشجویان معماری است
که منجر به تجربه فضایی» قابلیتها و معضلات محیطی مرتبط با طراحی است. همچنین در ساختار نظام آموزشی, تاثیر نوع نگاه به فرایند آموزش معماری سبب
آشکار شدن ذوادیدگاه سنتی و مدرن ذر آموزش معماری است: ازای رواد رمینه نطامهای فکری کی بر سنت و مذرن گرایی در آموزش معماری به بررسی:تاثیر
گرجنی ,دز مورد:ظراحی دانشکده معماری متتاسب با آموزش مارعل گسترش بیط شاملبلاشد چشیگیر ,ذاتش و تکنولوژی:اشازه کزده و مسیز جذیدی
برای معماری و هنری که سالها سینه به سینه متشکل, متکامل و متحول شده» تعریف کرده است. بطوری که با پیدایش سبکهای جدید و گرایشات متنوع در جامعه.
نیاز به فراهم کردن زمينه رشد استعدادهای بالقوه جامعه به نظر میرسد(گرجی, ۱۳۸۹). در همین راستا با نگاه روانشناسی محیطی» گروتر معتقد است. رفتار
استفاده کنندگان با محیط کالبدی ارتباط تنگاتنگ دارد. علت حس بیگانگی آنسان با محیط توجه بیش از حد طراحان به فرم و جنبههای زیباشناختی آن است که
سبب چشم پوشی از نیازهای واقعی استفاده کنندگان شده است. براین اساس» توجه به رفتار انسان در محیط روزمره» سبب آشنایی طراحان با تاثیرات محیط کالبدی
بر رفتار انسان میگردد. لذا محیطهای طراحی شده میبایست بیش از پیش با نیازها و فرهنگ کاربران سازگاری پیدا کند(گروتر۱۳۸۳۰). مدنی پور نیز در زمينه
ازبابی مولقههای کیفی تاثیرگنان بر تعاملات اجتمای کصمتایها رکولن هی تاره فرخرقی کال ان تغاملگت احعماعی .یه:عتوان یکی از تیازهای انبناشی اننان ااره
کرده که ات بالقوه بسیاری در سلامت افراد جامعه دارد؛ که یکی از اهداف مهم خلق
زیر بر کارایی مولفههای کیفی شازنده فضاهای اضلی و روابظ بایدار اسان تا کید دارد, هنجویی هدف سنجش تعاملای آجتیاغی درقضا با اسقاب شاخضهای
کیفی محیطی و با تأکید بر تئوری خلق مکان است. که معیارها و زیر معیارهایی جهت ارزیابی این شاخصها در فضاها تدوین شده است(مدنی پور ۱۳۸۴). در
پژوهشهای انجام گرفته در خارج از ایران در پژوهشی که به بررسی مفهوم جو اجتماعی در محیطهای یادگیری و دلایل عدمتوجه کافی بهآن پرداخته شد نشان داد
ات منفی بر کیفیت یادگیری دانشآموزان دارد و راههای ایجاد جو اجتماعی مناسب. جهت بهبود یادگیری دانشآموزان را
بررسی نموده است(آلودی» ۲۰۱۰). در پژوهشی دیگری با موضوع مفاهیم تعامل میان معلم و دانشآموز مناسببودن محیط یادگیری, الزامات یادگیری و عوامل موثر
در بهبود یادگیری و پساز آن سهم تعامل میان معلم و دانشآموز را در بهبود سطح یادگیری از طریق تهیهو توزیع پرسشنامههای تعامل معلم و دانشآموز خصوصیات
محیط یادگیری, الزامات یادگیری و پرسشنامهی عوامل موثر در بهبود یادگیری مورد بررسی قرار داده و نتیجه گرفته که میان تعامل معلم و دانشآموز» مناسببودن
محیط یادگیری و الزامات یادگیری با بهبود سطح یادگیری دانشآموزان رابطهی معناداری وجود دارد(احمد و همکاران» ۲۰۱۷).
همچنین در مطالعات انجام شده در مورد محیطهای یادگیری تعاملی و نقش این محیطها در ایجاد و بهبود رفتارهای اجتماعی» از طریق دو مولفه آموزشی
دورهم جمعشدن و ایجاد گروههای تعاملی در دانشآموزان ابتدایی پرداخته شد» نتایج نشان داد دانشآموزان شرکتکننده در گردهمایی میزان رفتار اجتماعی خود
را بهمیزان قابلتوجهی, بیشاز دانشآموزانی که مشارکت ندارند. افزایش میدهند و پساز بررسی گروههای تعاملی, تفاوت قابلتوجهی بین
آزمایش و کنترل مشاهده نشده است. در این زمینه پیامدهای آموزشی در ایجاد زمینههای یادگیری مناسب برای رشد رفتار اجتماعی دانشآموزان مورد بررسی قرار
گرفته است(گالئو و همکاران» ۲۰۱۸). همچنین در زمینه محیطهای یادگیری همبستگی مثبت بین محیطهای نوآورانه یادگیری و یادگیری عمیق دانش آموزان
گزارش شده است(یانگ۲۰۲۰). با توجه به عدم وجود رویکردهای جامع در بعد کمی و کیفی آموزش معماری» این پژوهش در ادامه پژوهش های انجام گرفته در پی
آرائه رآهکارهایی برای بازنگری الگوهای خلاقانه طراحی مجموعه آموزشی پویا و بدون خضار در تلفیق و تعامل با فضاهای بیرونی با تأکید بر کار عمیق با تاکید بر
قلمروهای فردی و جمعی جهت آموزش های آکادمیک و غیرآکادمیک برای همه افراد با رویکرد عدالت اجتماعی است که برقراری ارتباطی قوی بین فضاهای مثبت
و منفی محیط تامین این پایداری را با ارتقا سطح آموزش و تقویت ارتباطات اجتماعی تسهیل مینماید.
با توجه به آنچه گفته شد و انزوای رو به افزایش اقشار مختلف جامعه در عرصه های مختلف, لزوم توجه به ارتقا کیفیت آموزش با تاکید بر تعاملات پایدار
اجتماعی با تاکید بر قلمروهای فضایی در حيطه فردی و اجتماعی مورد توجه است. در این راستا بررسی مولفههای اثر گذار بر آموزش معماری با تاکید بر تعاملات
موثر و سازنده اجتماعی که از ملزومات یادگیری و کار عمیق در فضای آموزش است. تبیین میگردد. در حقیقت. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان اهمیت
مولفههای اثرگذار بر کیفیت آموزش معماری با تاکید بر بهبود تعاملات اجتماعی و ارتباط پایدار میان محیط و انسان در فضایی اجتماع پذیر است که با بهره گیری از
با توجه به آنچه گفته شد موضوع تحقیق حول این سوالات شکل یافت: ۱- از دیدگاه متخصصان چگونه اجتماعپذیری و معماری اجتماعی بر کیفیت آموزش
معماری و انجام کار عمیق اثر گذار است؟ ۲- مولفههای موثر بر کالبد فضاهای آموزشی معماری تعامل پذیر چگونه در قالب یک مدل کاربردی قابل دسته بندی و
پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت و ویژگیهای کلی» کیفی و کمی به صورت توامان است. در بخش اول تحقیق بر اساس مطالعات کتابخانهای و مصاحبه با
صاحبنظران و خبرگان آموزش معماری و مشاهدات میدانی به روش کتابخانهای و پیمایشی انجام شده است. در بخش دوم به روش علی- مقایسهای و تهيه پرسشنامه
با روش تحلیل عاملی به ارزشگذاری و مقایسه اهمیت مولفهها پرداخته شده است. مطالعات کتابخانهای و بررسی دیدگاه صاحبنظران» مشاهدات و مطالعات میدانی
و مصاحبه با صاحب نظران, دانشجویان و استادان دانشگاه از جمله روشهای جمعآوری اطلاعات در این تحقیق بوده است. سپس تجزیه و تحلیل دادهها طی چند
مرحله انجام گرفته که در آن داده ها با بهکارگیری شیوهها و ابزارهای گردآوری در نمونه آماری فراهم آمدند. جامعه آماری این تحقیق, دانشجویان معماری به خاطر
دستیابی به دیدگاه ها و راهکارهای معمارانه تر بوده است. از این میان ۱۰۰ پرسششونده به صورت هدفمند با رعایت تنوع در ویژگیهای فردی مانند سن» جنس»
رشته, وضعیت تاهل انتخاب شد. برای برآورد حجم نمونه از جدول مورگان و فرمول کوکران استفاده شد. پرسشنامه در غالب ۳۵ سوال طراحی شد. سوالات با مقیاس
لیکرت با چهارگزینه بیشترین تا کمترین تاثیر در کیفیت آموزش در نظر گرفته شدند. از آنجا که پس از طرح سوالات پرسشنامه, سوالات توسط چند تن از اساتید و
خبرگاه آموزش معماری بررسی شد. دارای روایی صوری و محتوایی است. پرسشنامه دارای ۷۸ آیتم است که با تحلیل عاملی اکتشافی اعتباریایی شد. قبل از استفاده
از روش تحلیل عاملی؛ ضرایب همبستگی بین سوالات پرسشنامه بررسی وباز بالا بودن آن اطمینان حاصل شد. این ضریب 1)8/10-۰.۵۶۵ است که چون نزدیک به
یک است. دادههای مورد نظر یعنی اندازه نمونه برای تحلیّلآغاملی مثاسب اسّت. مقدار آزمون بارقلت نیز نشان میدهد خی دو بهنجار برابر است با ۱/۷۶۹ که از ۲
کوچکتز استزجدول۱):.پس ازتباظ معناداربین متغیرها و انکان لابقا امقحلیل له اه #یچهه؟ بز اساس جمیستگی متغیرها قابل حصول استت:
جدول ۱- نتایج اولیه آزمون هکل لدرویت اتید وا روا ابر سخکایهب ال گوید (تناخندنگارندگان)
سپس دادهها بر اساس مطالعات آماری خلاصه سازی» دسته بندی و پردازش شدند تا امکان تحلیل و تعیین میزان اهمیت آنها و در نهایت ارائه راهکارهای طراحی
آنگونه که میدانیم معماری فرآیندی فرهنگی و تاثیرگذار بر ذهنیت جوامع بشری همراه با پیچیدگیهای منحصر به فرد است که بیشتر در جریان تعاملات
اجتماعی شکل ميیابد. اين پیچیدگیها در جوامعی که چالشهای تاریخی فرهنگی بیشتری ب
معماری, قابلیت دگرگونی اجتماعی دارد؛ معماران بنا به تعبیر متفکران» پیشگامان جامعهاند که نقش اثرگذار بر تمدن جوامع دارند. در این راستا آموزش» یادگیری و
تقا سطح فکر جوامع به عهده دارند. آنگونه که میدانیم آموزش؛ تجربهای مبتنی بر یادگیری است که به
مفهوم تغییر دانش, نگرش و تعامل افراد با یکدیگر است. این امر مستلزم استفاده از برنامههای پیشبینی شدهای است که شایستگیهای موجود در افراد را تقویت
کند و موجب کسب دانش, مهارت و تواناییهای تازه در فرد میگردد.
بهگونهای که بهبود عملکرد فرد را تسهیل مینماید (سیدجوادین» ۱۳۸۱). شکل گیری و تکوین نظام تربیتی از ابتدا تاکنون براساس مقتضیاتی همچون نظامهای
آموزشی, سیاسی اجتماعی و تحولات جهانی متغیر بوده است(کیانی, ۱۳۹۱). از نظر لوبی کان تمام مکانهایی که انسان برای تامین خواسته خود در فراگیری؛ از آنها
گذاشته اند از اهمیت بیشتری برخوردار است. از آنجا که
به تبع آن فضاهای آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ار
استفاده می کند مدرسه نام دارد. این مکانها علاوه بر یادگیری, برای فهم و ادراک دلایل وجود مناسبتهای دو جانبه و روابط بین انسان و اجتماع و طبیعت نیز
مورد استفاده قرار می گیرند. زیرا طراحی معماری فضاهای آموزشی امروز در جهان بر اساس یادگیری مادام العمر(تداوم)» مسئولیت پذیری و تجمع گرایی شکل مییابد.
مطالعات نشان داده علیرغم نگاه منفرد به طراحی فضاهای آموزشی و تفکیک آنها از فضاهای جمعی, رابطهای معنادار بین کیفیت آموزش و طراحی فضاهای آموزشی
جمعی در فضاهای زیستی وجود دارد. فضاهای آموزشی به عنوان سازهای درون جامعه و در پیوند به آن عمل میکند. بر این اساس؛ فضای آموزشی با توجه به امکانات
میتواند به اشکال گوناگون کاملا متمرکز نیمه متمرکز کاملا پراکنده, اقماری با مرکزیت واحد» به شکل تقسیم دانشگاهی, در گستره منطقه ای با مرکزیت واحد
سازمان یابد. با توجه به این دستهبندی, چگونگی سازمانیابی فضایی دانشگاهها؛ میزان تمرکز جمعیت » میزان توسعه و رشد اقتصادی » سطح و نوع تکنولوژی »
موقعیت جغرافیایی » دستیابی به زمین ارزان » دلایل سیاسی و اجتماعی و حقوقی ویژه ۰ پراکندگی قطبهای اقتصادی و تولید در داخل یک منطقه مشخص میگردد.
در این رابطه اگر واه مشارکت را به معنای درگیری و تجمع برای منظوری خاص تعریف کنیم؛ درمجموع جوهره اصلی آن درگیری, فعالیت وتأثیرپذیری است(علویتبار
۹ اگر مشارکت مردم را به معنای همکاری داوطلبانه و ارادی آنها در فرآیند توسعه بدانیم؛ مشارکت مردم در روند توسعه از چنان اعتباری برخوردار است که
توسعه را معادل مشارکت دانستهاند. مشارکت؛ فرآیند تصمیمگیری و حل مشکل است.
درباره افراد و گروههایی بهکار میرود که منافع؛ علایق. تخصص و دیدگاههای مختلف دارند و برای نفعرساندن به کسانی کار میکنند که تصمیمها و اقدامات
بعدیشان بر آنها تأثیرگذار خواهد بود. در این رابطه اجتماعی شدن فرآیندی است که در آن هنجارها مهارتها انگیزهها نگرشهاو رفتارهای فرد شکل میگیرد تا
ایفای نقش کنونی یا آتی او در جامعه مناسب و مطلوب شناخته شود که یکی از مژّلفههای اصلی رشد اجتماعی بین افراد به خصوص نوجوانان دانسته شده است. در
این باره صاحب نظران؛ تعلیم و تربیت را محصول تعامل طبیعت. تربیت. ورائت, محیط. طبیعت و تجربه دانسته اند. با این تعریف. نقش فراگیر محیطهایی که دانش
پژوهان در آن حضور مییابند بیش از پیش مشخص میشود. از طرف دیگر برقراری سطح مناسبی از تعاملات جمعی در محیطهای زندگی نیز به عنوان یکی از
مولنههای موز بز کیفیت زندگی متأتر از ویژگی های سحیط اسان ساخت است: آنچه بیشتر تسقیقات اسان و سحیط در ارتبّاط با تعاملات جمعی موزه:برزسی قزاز
داده قاملات جسی درفشاهای عمومی ,اس رمطالعات تربی ایام ده نقان مسجه که ,سمطهای ,متخ بزاقربرای توجوانان بان زا افقاهای مروت آن بو
خصوص فضاهای سبز ترکیب شوند تا شرایط فیزیکی ایجاد نمایند که پاسخ های رفتاری مثبتی مانند وابستگی مکانی یا هویت مکانی را موجب شود. در حقیقت
محیط؛ که درآن مردم» برنامهها و فعالیتهای خود را انجام میدهند. برخوردار از روابطی دو سویه است. افراد محیط را متاثر مینمایند و محیط افراد را تحت
قرار میدهد.از طرفی بهبود روابط اجتماعی در فضا با میزان موفقیت فضا متناسب است. همچنین اجتماع پذیری در فضا بر پايه نیاز افراد به حس تعلق اجتماعی
و تعامل با یکدیگر است. بنابراین فضاهایی به لحاظ تعاملات اجتماعاتی موّفقتر و:اجتماع پذیّرترندکه,از"تعامل پویاآموزش محیطی تبادل آزاد اطلاعات در قالب
نمایش و آموزش مهارتها »کسب تجارب محیظی, امکان بیان خاای نراگورم 8 ,یی مهمترین وظيفه آموزش, قرازدان قرذ ذر انجتماع از طریق
زشد حش مسئولیت است, لذا فرآیند موره بحث باید از ابمان بای میا نظیر تعامل مگ يا گوشارن محیط با خلاقیت؛ قعامل محیط با قرایند یادگیری
مورد بررسی قرار گیرد: تا ماحصل کار بعتی فضای فیزیکی مگهطآموزگالمی ممنشیواان نگهیهای آموزشی با فضای قیزیکی اجتماع پذیر باشد. درزمينه
مطالعات معماری جمعی, یکی از مسائل قابل بررسی, تعدد نامهایی همچون برنامهدهی مشارکتی» معماری جمعی طراحی جمعی» معماری اجتماعی و معماری
از میان تعاریف طرح شده» سه رویکرد معماری جمعی, معماری مشارکتی و معماری اجتماعی دارای ادبیات نظری مستحکمتری هستند و به عنوان جریانهای
عمومی مشارکتی در معماری قابل بازشناسی هستند. معماری جمعی نیز دخالت کاربران در طرخح» با استفاده از فهم و دریافت ارزش های فرهنگی آنهاست. براین
اساس» وجه تمایز معماری جمعی با دیگر رویکردها در تعریف کاربران است. بررسی رویکردها در این باره نشان می دهد در فرایند طراحی معماری اجتماعی, افراد
بیشتر در شروع و اجرای پروژه درگیر هستند در حالیکه در معماری مشارکتی افراد در فازهای مختلف فرایند. دخالت داده می شوند.این در حالی است که نمونههای
معماری جمعی از کاربران برای فهم ارزشها نیازها و ایدهها بهره میگیرد و ممکن است به طور مستقیمآدر برخی مراحل شرکت داده نشوند(قنبران» جعفری» ۱۳۹۳).
در این باره معماری ای که با درنظ رگرفتن اوضاع فرهنگی و ایدئولوژیک حاکم بر جامعه؛ ظرف مناسبی برای پاسخگویی به نیازها و تمایلات انسانی فراهم می آورد.
برای ایجاد حس تعلق و علاقهمندی مخاطب جذاب تر و جمع پذیرتر خواهد بود. به این ترتیب با زندگی در چنین فضاهایی که با فرهنگ و رفتارهای اجتماع انطباق
ذارده تأمین استانداردهای کیفی زندگی» ارتباط آنسان و معماری ولگ 9۵ فرهنگ و آدراک ععلامی ارتقا مییاید.
آنگونه که میدانیم چند دهه از مطرح شدن مقوله پایداری در عرصه معماری میگذرد و راهکارهای بسیاری برای تکامل آن ارائه شده است. معماران در اقلیمها
وسترهای مقکلف تراشکنه هماهتگیهای مسبازی:درانی رانا اامجیط یجان کسیق ربا استقادد از انکانات سر مرح وانوجه بهاصول ملزاعی از ین گاد رواتشنانهش
و کالبدی به ایجاد شرایط محیطی مطلوب برای کاربران بپردازند. در حقیقت هدف نهایی طراحی پایدار یافتن راههای مفید کمی. کیفی» کالبدی و روانشناختی برای
تسهیل زندگی کاربران است. دراین باره سه اصل طراحی پایداره حفظ و بقای منابع. طراحی بر اساس چرخه زندگی و طراحی انسان محور است. با این توضیح؛
فضاهای آموزشی جز جدایی ناپذیرکلان شهرها هستندکه در آن» مشکل عدم تعاملات موثر اجتماعی» حفظ محیط زیست. ترافیک و هزینههای تاسیسات شهری
طراحی رو به گسترش است. تعیین معیارهای طراحی فضاهای عمومی آموزشی از لحاظ کمی و کیفی و ارائه راهکارهای ترویج آن از مهمترین موراد است(حسن زاده
و همکاران» ۱۳۹۵). در اين باره» آسیبهای ناشی از طراحی نادرست فضاهای آموزشی به لحاظ کمی وکیفی, می تواند برای خود و ساکنان مناطق اطراف نیز آسیب
رسان باشد. آسیبهای روانی» انسانی» اجتماعی و منطقه ای؛ نتيجه عدم توجه به طراحی درست فضاهای آموزشی بر مقوله هایی چون امنیت, پاسخ دهی, حس مکان
آسیبهایی که منجر به ترک یا تخریب محیط میشود. در این بین پایداری اجتماعی, ارزشی اجتماعی ناشی از با هم بودن عموم مردم و فعالیتهای گروهی
است که ارتباط مستقیم با طراحی فضاهای آموزشی دارد. به طوری که میزان مقبولیت و استفاده ساکنین از این فضاها مستقیما بر افزایش يا کاهش سرمایه اجتماعی
موثز خواهد بوذ. بتابراین عوامل کالبد» پیشبینی و خلق رویداذهای اجتماغی از غوامل تأثیرگذار در حضوز و تعامل اجتماعی افراذ ذر این محیطهاست که:ذر ارتقا
حس تعلق به مکان مور است( دانشپور وچرخچیان ۱۳۸۶). همچنین کیفیت کالبدی فضای عمومی وابسته به وجود عناصر طبیعی است که منجر به افزایش هیجان
و سرزندگی محیط: امکان النتراحته تجارب خوشنایند و سلامت بیشتر بای :مردم میشودز وایت:۱۹۸۰): در این رانظه عوامل اثرگذار در ارتقا جنبههای کالبدی
فضاهای عمومی عبارتند از یادمانها پلهها: آبتماها و سایر عوامل موّئر در تشویق انسانها در محیط. همچنین تعین ویکپارچگی فضا ابعاد» تتاسبات؛ انعطافپذیری:
فرم» هندسه. مصالح محصوریت. بدنهها پیوستگی کالبدی و فضایی. از جمله عوامل اثرگذار در این راستا هستند. ایجاد فرصتهای کالبدی مناسب جهت نشستن,
مکث و تأمل بیشتر در فضا فضاهای کانونی جهت تجمع افراد مثل ایستگاه اتوبوس, زمین بازی» مکان غذا خوردن, ورودیهای دعوت کننده. دسترسی به فضا به
لحاظ بصری و کالبدی» پیش بینی عناصر عملکردی در کنار ابعاد زیبایی شناسانه آن» راهها و ارتباطات فضایی مناسب در هدایت مردم به درون فضا خوانایی و وضوح
فضایی» کنترل دسترسی وسایل نقلیه و امنیت پیاده» تعریف بدنهها و هویت جدارهها ارتباط با سیستم حمل ونقل شهری و پیشبینی فعالیتهای جاذب از عوامل
موثر در پاسخگویی فضاهای عمومی هستند(پاکزاد,۱۳۸۵). از آنجا که تأمین نیاز انسان به دوست داشتن و در کنار جمع بودن مستلزم وجود یک قرارگاه کالبدی
است جو آرام؛ وجود عوامل طبیعی حریم فضا و کنترل وسایل نقلیه از جمله موارد تأمینکننده نیاز انسان به امنیت و حضور در اینگونه فضاها نسان مبتنی
بر تماس مستقیم با محیط بیانگر تجربه مستقیم فضا مردم و فعالیتهای اجتماعی چون تعامل, گردهمایی, قدم زدن» بازی» تفریح و در کنار آن ورزش» فعالیتهای
جسمی و امکان رقابت است که در ایجاد تصویر ذهنی مطلوب افراد از فضا پویایی و هیجان» کسب تجارب جدید و آموزش محیطی, نقش مستقیم دارد.
از دیگر نیازها فراهم بودن امکان مشاهده و نظارت دیگران و اتفاقات و رویدادهای پیرامون که یکی از عوامل تعیین کننده در میزان پاسخگو بودن فضاست. در
کنار آن نیاز انسان به پیچیدگی و امکان کشف فضا میتواند توسط خلق فضاها و منظرهای متنوع, فعالیتهای گوناگون باهدف تأمین تنوع, جاذبه و تجارب گوناگون
و ایجاد حرکت در بازدیدکنندگان از فضا به وجود آید. نیاز به امنیت با عواملی چون رویت پذیری فضا امکان ادراک محیط. ایجاد تصور از مکان و ارزشهای زیبایی
شناسانه مکان و تهایتا کنترل مکان با استفاده از اتکال مختلف مکائیکی :و طبیعی قابل تأمین است(ذانشپور وچرخچیان,۱۳۸۶).: ذر این باره جان لنگ با اظرح
موضوع کنش متقابل انسان و محیط به نفی موقعیت انفعالی انسان در فضای شهری پرداخته و حرکت در محیط را مهمترین عامل شناخت محیط و طرح ذهنی
میداند. وی همچنین به چگونگی دریافت آدمی از فضا و عوامل محیطی تأثیرگذار پرداخته است. اینکه تصورات مردم از محیط نوعی طرحواره ذهنی است که به
رفتارها و فعالیتهایشان در عرصه عمومی شکل میبخشد. به عبارت دیگر اگر مردم به تماس اجتماعی نیاز داشته باشند» در هر محیط زمينه آن را فراهم میکنند.
در حقیقت رابطه متقابل اجتماعی برای پاسخ به نیازهای انسان به پیوندجویی و احساس تعلق به مکان یک ضرورت است که دلیل بر مطلوب بودن تعامل اجتماعی
است. دلیل دیگر این است که فعالیتهایی چون تعامل با دیگران و مشاهده فعالی های مردم. با به وجود آوردن زمینههای اجتماعی شدن به رشد فردی انسان کمک
پس از بررسی مولفههای اثرگذار پایداری اجتماعی فضاهای آموزشی؛ شاخصهای موثر کالبدی و غیرکالبدی در ارتقا معیارهای عینی, ذهنی » فرهنگی
و اجتماعی قابل دسته بندی است(جدول۳). معیارهای عینی مولفههایی 5 به صورت تقیم و کالبدی قابل ارزیابی هستند. ابعاد اندازه»
موقعیت ورودی نسبت به فضا ارگونومی, استاندارهای فضایی, میزان نور(طبیعی و مصنوعی)» مبلمان, رنگه نوع و بافت مصالح و توجه به زیست بوم
آزین جملهاند. این معیارها به صورت مصخص قابل اندازن ۲ ۴۴ کیه را کی بشتر بر اساس انتظارات افراد مختلف و آدراک آیشان از
محیط تفرینف میشود: متغیرهنای اضلی در این دسته کی ری سوب لاهن اضرلی ۹ گر است. تبلیغات. طرحهای آنگیزاننده تضوغ آمنیت.
خوانایی, آسایش محیطی از مولفههای این گروه هستند. گروه سوم,معیاژاقگای متّاثر»از شرایط فرهنگی جامعه است و با توجه به رسوم» قوانین و خاطرات
مشترک شهروندان تغییر میکند. وجود عناصر نمادین فرهنگی, خاطره انگرگی, حس تعلق, ارتباط با طبیعی, خدمات و عملکردهای رفاهی در این
گروه قرار دارند. در این راستا مهم ترین عوامل موثر بر شاخص طراحی فضایی پایدار شامل موارد زیر است.
اف مصالج: آنگونه کسیداتیم کارترد مسا میلش کف ساخسیای واقفی؟ را آزدیک ظرح فیلوشی مهایر میکند: :در این ,بازه ویژگیهای رذاتی یزاف سصالج
و شيوه بکارگیری آنها نقش تعیین کنندهه در تعریف فرّم وافضای معماری ذارد: در ههیان زمینه آگوست ره منقشلشت که.با جلال و شکوه راستی است که بنا زیبایی
بدست می آورد. منظور از راستی يا صداقت. تعریف فرم بر پایه مواد و مصالح و استفاده مناسب از آن است.
رنگ: رنگ به عنوان عنصر تفکیک ناپذیر معماری تأثیر فراوانی بر روحیه و رفتار؛ کاربران و ساختمانها دارد. همچنین حالات روانی آنها را تحت تأثیر قرار
میدهد. در فضاهای آموزشی» نیز رنگ فضاها وتجهیزات آموزشی به دلیل شرایط سنی و روحی افراد مهم است. بین استفاده از رنگها و زندگی عاطفی افراد حالتی
موازی وجود دارد.کودکان بیشتر رنگ های اشباع شده و خالص را میپسندند چون برایشان ساده و جذاب است و خیلی سریع نسبت به تفاوتهای جزئی نور و رنگ
حساسیت نشان میدهند. به عنوان مثال کودکان با رنگهای طبیعت و زمینههای رنگهای پوستی انسان رابطه بهتری برقرار میکنند. با اینکه این رنگها جز رنگهای
اضلی نیستتد: آنجه ابیت خازهاین است ک رن ارزتن ذاتی :ذاز و خازای خصوسیاتحرکت و هایت انس رنکهای گرم ریک کنتنم سیب فعالیت و جقت و
جوش, الهام بخش روشنی و شادی زندگی و مولد حرکت و برعکس رنگ های سرد موجب حالت های انفعالی. سکون و بیحرکتی و تلقین کننده غم و اندوه
ب- نور: بهره گیری از نور روز برای سلامتی جسم و روح انسان مفید و ضروری است. در فضاهای نیمه تاریک» اشیا را با وضوح کمتری دیده میشود. از این رو
آگاهی از دست رفته ما با تصور و تخیل پرمیشود. البته بسته به عملکرد فضا میزان روشنایی تعیین میشود. بخش مرکزی اتاقها که فضای حرکت است و فضاهای
آموزشی رس بایسته روشی و سرزنده باخته. اما خن ها افضاهای بازی سئین پانینتژ برای خیال انگیژ بوقن میتوانه تیم تاریک انقخاب شون (آ ررقم 11۳۹۱
چ- صوت: استفاده از نجواها و نغمههای موسیقی در فضاهای عمومی نمایشگاهی وآموزشی» رستوران» تالارها و کافی شاپ متداول است. البته گاهی به دلیل
عدم آشنایی با ارگونومی, این صدا بجای تلطیف فضا موجب برهم زدن آرامش وگفتگوی مخاطب میشود. برای گوش دادن به موسیقی ملایم حین غذا خوردن در
فضای رستوران» انجام کارهای گروهی,کلاسهای آموزشی و فضای بسته به طوری که بتوان مکالمه آرام هم داشت. حدود دامنه صدای منبع صوتی موسیقی بایستی
د- ارگونومی مبلمان: فضای دسترسی به مبلمان, میز وصندلیها از طریق مسیرهای عبوری باید دارای عرض حداقل ۹۰سانتی متر باشد. همچنین عرض
مسیرهای عبوری, فضای لازم جهت نشستن, پشت میز را در بر میگیرد. در پشت هر صندلی باید حداقل ۷۵ سانتی متر فضای باز وجود داشته باشد تا امکان بیرون
کشیدن صندلی برای نشستن پشت میز فراهم گردد. میزها باید به گونهای باشد که حداقل فضای زانو را در ارتفاع» عرض و عمق مناسب فراهم سازد. صندلی ها
سبک بوده و آسان جابه جا شوند. نشیمنگاه صندلی شیب کمی به عقب داشته باشد تا وزن بدن رابه عقب صندلی انتقال دهد. صندلی دارای ۶۰ سانتیمتر طول و۶۰
سانتیمتر غرض باشد. فاصله غموذدی نشیمنگاه صنذلی با زیر سطح فوقانی میز متناسب باشد.
و- تاثیر فرم در طراحی: در زیباشناختی فرم؛ تظاهر حسی و واضح یک شی بیانی است که خود را در معرض قضاوت قرار میدهد. فرم در طبیعت مستنده
یعنی متأثر از محتوای خود است. پس نمی-توان به میل خود آنرا تغییر داد. فضا به وسيله عناصری که آن را محدود کرده اند مشخص میشود. این عناصر وارتباطشان
با یکدیگر هستند که شخصیت یک فضا را میسازند و به فضا فرم میدهند. اگر بخواهیم نظم در دنیای وسیع فرمها بوجودآید. اولین قدم تقسیم فرم ها به دو دسته
فرم های باقاعده و بی قاعده است. فرم های باقاعده تابع قوانین هندسی است. چراکه ذهن میتواند با اطلاعات کمی این فرمها را تکمیل و بازسازی کند. فرم مفهومی
ذهنی است وبرای وجود نیاز به چیزی است که بتواند آن را نشان دهد.
۰- طراحی فضاهای آموزشی: ضمن برخوداری از نظم هندسی و سادگی فرم برای تمامی مقاطع و تناسبات داخلی» تاثیر قابل توجهی در انعطافپذیری
ساختمان دارد. هویت کالبدی یک فضای آموزشی مطلوب متاثر از انعطاف پذیری فضا مهندسی» شرایط اقلیمی و موقعیت های جغرافیایی است. معیار در این باره»
ی- ایجاد هوبت در فضا: فضا عامل اساسی در معماری و تملک فضاست. تملک فضا به معنی دیدن بنا و یافتن کلید فهم و شناخت آن است. در این باره کليه
حواس و عواطف انسان دخالت دارند تا ارگانیسم انسان از نظر توانائی آدراک فضا تکامل یابد. موضوع شناخت فضا در نکات زیر قابل خلاصه است: اول تجربی بودن
برداشتها. دوم گسترهای که فضا در آن فهم میشود. سوم مخاطب. در
یقت مقماری از محموعها خلاها, فضاهایبسته: و فضای حاخلیکه انسانها هر آن زیست
میکنند» مشتق میشود؛ تا زمانی که دیدن فضا عامل اساسیدر معماری است. معماریخوب. معماری است که دارایفضای داخلی باشد و انسان را جذب و تربیت
با توجه آنچه در مورد اهمیت رویکرد اجتماع پذیری و پایداری در فضای آموزشی مطرح شد. کليه موارد مربوط بخش مطالعات انجام گرفته در (جدول ۳) جمع
1 اتوجه به تراگم جععیت محیط مدلطر برای. | 1اتوجه به اتسال قضاها یه هم از طریق ۱اتوجه یه همجواری های سایت
طراحی جهت استقیال همگالی هرجه بیشتر | راشروها ۲)نامین دسترسی ها
و یاس یه نیاز پایداری اجتماعی ۲)توجه به آشیود ای بسط و گسترش ۳)استقاده از قرم هایی پا فضاهای پر د خالی
فضاهای داخلیزیسط قضایی.ئور «چشم, انذازی | جهت افزایش فضای عضومی با ر جهت
۳الستقاد از آیده های جدید وی یدیل از ۳تامین آسایش, در طول, روز ۴ایجاد پویایی در عین ایستایی
طریق برگزاری عسلیقات طرلحی:معماری ۴)عتاق يه همجواری قفاها صاسات ۵)توجه یه شاخصه ساق قرههگی بر ساختار
جدول ۳- مهم ترین معیارهای موثر بر کیفیت فضاهای آموزشی با رویکرد تعاملات پایدار اجتماعی حاصل از مطالعات کیفی انجام شده(ماخذ : نگارندگان)
بعذ از گزدآوری ذاذههای:مطالحات کیفی و تلویق,پرسقنامف» الختساص نمره.بهمقیاس سنجههای پرسفنتامنه» مولغهقا یذ تفکیک,واره انرم: افزاراکسن شذقا با
شاخض شناخت مخاظب: سوالاتی در جهت شناخت مخاطب و انتظارات کلی از فضای. آنوزشی,
نجاکه سوالات در جهت شناخت مخاطب از فضای آموزشی با رویکرد تعاملات پایدار اجتماعی است. با تحلیل
۱ شاخص معیارهای ذهنی: سوالاتی برای تشخیص معیارهای ذهنی مخاطب برای رسیدن به معیارهای طراحی مطلوب و رضایت بیشتر از فضا.
۲ شاخص تعاملات اجتماعی: سوالاتی مربوط به بررسی میزان تعاملات اجتماعی در گروههای جمعی؛ برای اطمینان از میزان استقبال افراد.
۳ شاخص طراحی فضایی: سوالاتی برای رسیدن به راهکارهای کالبدی مطلوب در طراحی فضا.
۴ شاخص آموزش: سوالات درمورد وضعیت فضاهای آموزشی فعلی و میزان موفقیت و تامین رضایت استفاده کننده از آنها,
سپس بررسی عامل ها و دسته بندی مولفههای زیر مجموعه آنها توسط ۲۵ سوال و ۷۸ گویه به صورتی که در(جدول۴) ارائه شده انجام گرفت.
ارزیابی شد. ۳۲.۱/ آنها نیز یک سوم نمره را دادند که
احساس تعلق و ارتباط ذهنی با فضا زیاد ارزیابی شد.
ین نیاز با توجه به آهداف پروژه ریاد آرزیابی شد 71۳۳,۱
بالا بودن ارتفاع طبقات از سطح زمین در احساس مثبت
۳۱ از افراد ارزش ۴ از ۵ برای دسترسی آسان را
خوانایی و وضوح در مسیریابی دارای تاثیر بسیار زیاد بر
میزان بهرهوری از این نوع آموزش نیز بسیار بالا ارزیابی
خوانایی بر کیفیت آموزش و رضایت از محیط بسیار زیاد
کاربری و القای ورود به فضای آموزشی زیاد ارزیابی شد.
جدول ۴- مهمترین معیارهای موثر بر کیفیت فضاهای آموزشی با رویکرد تعاملات پایدار اجتماعی حاصل از مطالعات کمی انجام شده(ماخذ : نگارندگان)
فضاهای آموزشی فعلی شان(بیش از ۵۰/ پاسخدهندگان از فضای آموزشین خود راضی نیستند)» به میزان ۵۶/ تمایل به آموزش مطالب جدید دارند و علاقمند به
شرکت در فعالیتهای آموزشی به صورت گروهی هستند(به میزان ۵۳/) و آن را مفید ارزیابی کردند. علاق 7۲۵ آنها نیز در این زمینه بسیار زیاد ارزیابی شد. همچنین
میزان اقبان ,ری کلاسقاق غمومی لسبت به کلانی ,ها آنقرای ,ید مبیزاق ههار برقع از آفرادتماین ذارنت مان بیکتری را قر آرقباطرا-فیگران نکنرانند الآ رو
برقراری به موقع روابط دوستانه از نظر بیشتر پرسش شوندگان مهم ارزیابی شد. در بررسی شاخص معیارهای ذهنی و طراحی فضایی نیز به ترتیب عناصر زیبایی فرم
و عناضر فضایی 7۸۵ برگزاری کلاسها و کارگاهها در فضای باز 4۸۳میلمان 7۸۰ با تاکید بر گروههای ۴ نفزه؛ نور پزدازی 4/۷۸ خوانایی 4/۷۳:حس تعلق به مان
درصد» محوطه سازی ۷۰ امنیت /۶۸ بالا بودن ارتفاع از سطح زمین 1۵۹ رنگ آمیزی 1۵۷ پویایی 4۵۵ اعتماد اجتماعی 4۵۳ دسترسی 4۵۰ نمادهای
با توجه به بررسی که در مورد شاخص ها انجام شد؛ شاخص شناخت مخاطب, بهعنوان یکی از مهمترین شاخصها بخاطر یکنواختی و همسانی درصد تمام گویهها
در حدود 4۵۰ به عنوان یکی از اصول پایهای طراحی معماری فضاهای جمعی به منظور ارتقا میزان رضایتمندی کاربران مطرح شد. در خصوص شاخص تعاملات
اجتماعی, حدود ۵۶ درصد پاسخ دهندگان تمایل به آموزش مطالب جدید به صورت جمعی دارند. از این رو طراحی فضای آموزشی به جهت افزایش روحیه اجتماع
پذیری با محاسبه میانگین نتایج مربوط به سوالات عامل تعاملات اجتماعی حدود ۵۳درصد مورد تایید قرار گرفت که به منزله تایید سوال اصلی تحقیق در خصوص
تعاملات پایدار و هم افزاینده در طراحی فضاهای آموزشی است. در مورد شاخص آموزش, با توجه به اینکه بیش از 1۵۰ پاسخدهندگان از فضای آموزشی خود
راضی نیستند؛ لزوم توجه و بازنگری معیارهای عینی و ذهنی در مورد کالبد فضای آموزشی ضروری به نظر میرسد. در میان عاملهای ذهنی, حس تعلق به مکان
7 درصد. امنیت /۶۸ وخوانایی ۷۳/ با بیشترین تاثیر ارزیابی شدند. شاخص طراحی فضایی نیز به ترتیب زیبایی فرم و عناصر فضایی با 4۸۵ برگزاری کلاسها و
کارگاهها در فضای باز 4۸۳ مبلمان 4۸۰ نورپردازی 4۷۸ خوانایی 7۷۳ و محوطه سازی 7۷۰ ارزیایی شدند. توجه به شاخص های نام برده بر حسب میزان اهمیتشان
در طراحی در زمينه ارتقا میزان رضایتمندی از فضای آموزشی موثر است. همچنین مولفههای نورپردازی» خوانایی و محوطه سازی به دلیل همپوشانی عملکرد و
معبارقای بای اقتقاسانه از وله موضوقات مورک تزیه خن طواجی,مجموقاهای آموزنبی است: یچیق قامنرژباق با عون مقتماندق فر قضنانمزایس پا حسن
تعلق به مکان؛ باتوجه به اهمیت مدت زمان اولیه در شروع شکل گیری تعاملات موثر در فضای آموزشی تأثیر بسزایی در شکل گیری, دوام و افزایش سطح تعاملات
با موه هد جممپیدی مظنمان اتسام گرقه نظری شمان آماری ویع عامی مر مقمطالمفامل اعفراقیی الب بابلا احممامی ,۳ات مزا رهای امس ات
ظراخی فضایی و ۵- آموزش مغرفی شد. در بخش تخلیل یافتهها علخ آماری پورگ تخلیل هار گرفت و اهسیت مولفه ای آثرگذار بر فضای: آموزشی امغماریق :با
رویکرد تعاملات اجتماعی بررسی و تحلیل شد. با توجه به نتایج بدست آمده و اهداف و ضرورت های پژوهش و کاهش روابط اجتماعی و دور شدن افراد فعال از زندگی
جمعی؟اهذف این پروژه اراقه پیشتهاذات راخبرذی برای افزایش رادار ای در موطعو آموزشنی به جهت افزایش کیفیت آموزش است. همخوانی
فضای آموزشی با نیازهای کاربران از اصلیترین اهداف اين پروژه بوده است. زیرا انسان موجودی اجتماعی و در تعامل با دیگران تعریف میشود. در جامعه امروز
انسانها به دبا عرضه:ها با هویتی خاص و سعطف: مستتا د#لیوگ ره بتوانند به تیا#سسیگ یبا تعریف:فضایی دعوت کتندم: تام :با آرافش: زمينه
مناسبی برای آموزش و تعامل در این راستا ایجاد کند.
این فضاها با چنین قابلیتی عنضر مهمی در فضای شهری آبقا میشند. ی ور بهینگ تکنولوژی در سیستم. آموزش: کارایی و انقطاف فضای آموزشی را
افزایش می دهد. ارتقا شیوه های یادگیری مداوم در یادگیرندگان و ارتقایّادگیریهای رسمی و غیررسمی در داخل و خارج از فضای آموزش را ممکن ساخته است.
بنابراین برای ارتقا کیفی آموزش که متاثر از کیفیت فضایی است. می بایست طراحی و کیفیت آن کنترل شود. در این امر شاخصها به عنوان ابزار ارزیابی روند طراحی
و معیارها به عنوان ارزشیابی محصول طراحی عمل میکنند. همچنین از آنجا که محیطهای آموزشی غالبا ارائه دهنده نمادهایی از ارزشها عقاید و رفتارهای اجتماعی
هستند لذا میتواند فرصت مناسبی برای افراد باشد که در آن به احراز و تثبیت هویت خود بپردازند. هرچه مشترکات هویتی افراد بیشتر باشد پیوندهای اجتماعی
ارتباطات اجتامی + تعاملات و در تهاینت پاندازی اجتواعسشت ظ اا ی از آیناباره مولههای ای او تقاطات اجتماغی,فعالیتاهای ذازطلبانه«میگا ر کته رسساتل
زیست محیطی و اقلیمی نیز ازجمله عوامل اثرگذار بر پایداری فضاهای آموزشی و ارتقا سطح تعاملات افراد هستند. از این رو مدت زمان حضور افراد در محل و نوع
در صورت بسترسازی برای ایجاد امنیت اجتماعی, عواملی مانند همبستگی اجتماعی, اعتماد اجتماعی, توسعه اجتماعی, رفاه اجتماعی, نظم اجتماعی, ارتباطات
اجتماعی و مشارکت نیز ایجاد می گردد. از طرفی جنبه اجتماعی و فعألیتهای جاری در فضا در کنر ابعاد شکلی و زیبایی بصری که تجربه حرکت توسط انسان در
قروق افظاسته آوقوامن موز هر ای بازه ذاشته «هنده آنستاسکیب غمنلکزرهها برتقالیتها برای ایجاق,وحاتفضایی ید کتتراق بستر اسلنی اقاقلوت: آاچتبای انست.
همچنین ایجاد فضاهای شخصیتر و خودمانیتر فرصتهای لازم برای ایجاد همبستگی اجتماعی» از موفقیت بیشتری برخوردار خواهند بود. فضاهایی که درآن با
تقویت انجمنهای محلی و نمایش ارزشهای فرهنگی بتوان تعاملات و مراودات اجتماعی را افزایش داد. این منابع؛ اعتماد. همدلی, تفاهم و ارزش های مشترکی است
کلدشیگه نسانی راجضامی رایدرهم مقطل سکس کار رد همیستگی بعلی دز فضامای آسورشی را با تأثیرگذازی در ارتقاشانمیهای هویت ررهسارهای ااجتیاعی
شاخص های پایداری اجتماعی می شود. از این رو اینگونه نتیجه می شود که کیفیت های فضایی و امکانات و تجهیزات محیطی نقش مهمی را تداوم
پایداری فضاهای آموزشی دارد که در(جدول ۵) مهمترین الگوها و راهکارهای طراحی معماری فضاهای آموزشی با تاکید بر تعاملات اجتماعی مطرح شده است.
ارائه محیط آموزشی متناسب با شرایط اقتصادی و اجتما: 5
افزایش کیفیت آموزش با ار یط آمورسین پا رای ایو ماع مرک
۱ یر سم ری کل ره فراظرآقرفه مات تاکید بر حس مکان محیط
ام مرس 0 ۷ افزایش جذابیتهای بصری در طراحی برای استقبال بیشتر مخاطبان
استفاده از رنگ و فرمهای بصری جذاب در فضاهای جمعی
برگزاری جمع های آنلاین در فضای مجازی به جهت افزاش مشارکت و پویایی اجتماعات
بری عرصههای همگانی از درون تودههای کالبدی, کنترل جداره فعال و مدیری
کنتزل فرماهندسی فضا و تسهیلات کالیدی و تنوع استفاده جتنی
مبلمان. کلاسن سا براسانی مضرب۴زیر اسایی اطلاعات سستخرج از پرسشنامه)
آسایش اقلیمی و پاسخگویی به الزامات طراحی بومگرا کنترل نور و سایه
ایجاد حس حضور از طریق دورکاری و برگزاری کلاسهای مجازی برای ارتباط پیاپی مخاطبان با
تشکیل فضاهای جمعی و گروهی در فضای باز به جهت افزایش صمیمیت در کنار توجه به پروتکل
تاکید بر قانونمندی فضاهای آموزشی با استفاده ار فرم های مربع و مستطیل
استفاده از فرمهای شاخص برای افزایش جذابیت نما از بیرون محوطه
بالاتر بودن مجموعه اصلی از سطح خیابان برای افزایش جذابیت بصری و جلب توجه برای رهگذران
مکانیابی پنجره های فضاهای اداری برای بیشترین نظارت بر دانش آموزان
طراحی فضاهای داخلی و راهروها بدون نقاط کور و دور از دید
طراحی فضای کمدها به گونه ای که ازدحام سبب ایجاد آسیب نشود
به حداقل رساندن تعداد ورودی ها به منظور ایجاد کنترل بیشتر بر ورود و خروج
ایجاد فضاهایی با تقویت حس تعلق و کاهش احتمال خرابکاری
افزایش تدابیر امنیتی از طریق سیستم هوشمند برای کنترل بیشتر بر مجموعه و سیستم مدارب
نزدیک بودن به خطوط تاکسی, مترو و بلوار ها و بزرگراه ها
برگزاری کلاسها بهصورت دورکاری و عدم نیاز به حضور فیزیکی
بک ک گ پک اک گ یگ اگ کگ گ گیگ یگ کک ع اک کی و کی که کک ک ک و یک
استفاده از المان های فرهنگی با کاربری محیط مانند مجسمه های مربوط به بزرگان و المانهای
استفاده از آب و آب نما به عنوان عنصری حیات بخش
استفاده از گیاهان و گل های زینتی رنگارنگ در ورودی و در معرض دید
کاشت درختان مانند بید مجنون و سایه انداز برای جمع شدن کاربران
تاکید بر محوریت بنا با روش همخوانی محوطه و باغچه ها با فرم اصلی
استفاده از ایده حیاط مرکزی که با اقلیم تهران نیز هماهنگ است.
عرصه بندی فضاهایی که کاربری های یکسانی باهم دارند مانند فضاهای ادارای » فضاهای آموزش
استفاده از تناژ های رنگی هم خانواده برای عرصه های مختلف
طراحی اصولی و طبق برنامه برای طرح فضاها و عرصه های مختلف
استفاده از مبلمان گرد برای جمع های گروهی با تاکید بر جمع گرایی
استفاده از مبلمان راختتر با رنگهای پر نشاط در کلاسهای تئوری
استفاده از مبلمان رسمی برای کلاس های تئوری با تاکید بر سیستم استاد و شاگردی
استفاده از مبلمان ۴۰ نفره برای جمع ها و کلاس های تئوری گروهی
همخوانی مبلمان با طراحی عرصه از نظر رنگ و سبک طراحی
ایجاد فضای سبز برای افزایش نشاط در مجموعه و احترام به تمهیدات بهداشتی
استفاده از فرمهای برای افزایش هیجان در فضاهای ارتباطی یا فضای باز
ایجاد,خلاقیت در طراحی,با استفاده از تنوع هایی در رنگ و فرم
استفاده از فضاهای پر و خالی برای افزایش پویایی فضا و پرورش حس خلاقیت و کنجکاوی
ایجاد انسجام و هماهنگی میان کفپوش, نما عناصر معماری و مبلمان
تطبیق محیط با نقشههای ذهنی افراد شامل تغییر محیط کالبدی برای پاسخ به تغییر فعالیتها و
طراحی فضاهایی با کاربری یکسان در یک محدوده فضایی تعریف شده
تداوم و همترازی با مسیر اصلی به صورت مستقیم تا جای ممکن
تأکید بر مسیرها و ورودی با استفاده از تغییر رنگ» نور پردازی.ستون رواق و تغییر ارتفاع سقف
آشنایی با محیط کلی مجموعه از طریق سیستم هوشمند در فضای مجازی قبل از ورود به مجموعه
جهت جنوب به شمال بهترین جهت برای استفاده از نور طبیعی است و بهترین شرایط را برای ایجاد
نور طبیعی داخل ساختمان را محیا مینماید. برای گرم کردن در زمستان و سرد کردن در
تابستان,لازم است نمای اصلی ساختمان به طرف جنوب قرار داده شود.
۷ استفاده از مصالحی که نور را از خود عبور بدهد
استفاده از نور و سایه طبیعی فضای باز از طریق جهت گیری صحیح ساختمان
۷ استفاده از وید ها و فضاهای روباز در مرکز بنا
حول ۵-جمم دی ,زاشکارقای :طزاحخی,معمازی ,قضاقای موی ,با ؛تاکیر براتقاملاق پایقاراجماغی(ماغتانگارننگات)
۱( آزموده. مریم(۱۳۹۱)» سیمای ارتباطی؛ نمای مدیا در میدان بزرگ شهر مجله منظر شماره ۰۲۰ چاپ دوم» دوره چهارم. تهران.
لش نی مریم(۱۳۹۴)» بررسی نقش معماری در طراحی فضاهای شهری» نمونه موردی فضاهای آموزشی مدرن» فصلنامه
۳ پاکزاد. جهانشاه (۱۳۸۵)» سیمای شهر آنچه کوین لینچ از آن میفهمید. نشریه آبادی» ۵۳ ص ۲۵-۲۰
4 حسنزاده کامران؛ سلیمی, سیمین؛حسینی, مصطفی(۱۳۹۵)» طراحی آموزشکده با رویکرد اجتماعی در تعامل با مبانی توسعه پایدار» چهارمین کنفرانس ملی
توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی معماری و شهرسازی» تهران» موسسه آموزش عالی مهر اروند.
۵ دانشپور» سید عبدالهادی؛ چرخچیان, مریم(۱۳۸۶)» فضاهای عمومی و عوامل موّثر بر حیات جمعی, باغ نظر ۰۷ص ۱۹-۲۸
دره زرشکی» محمدحسین؛ نوری» احسان؛ توکلی فرد» محمد مهدی؛ صفدری زاده» محمدجواد(۱۳۹۹)» ارزیابی و نقد شیوههای آموزش در مدارس معماری
معاصر هشتمین کنفرانس ملی مهندسی عمران» معماری و توسعه شهری پایدار ایران. تهران.
۷ اسیذجواین»سیذ رضا( ۱۳۸۱ مبانی و کازبرذهای مندیریت متابع:اشنانی و اموز کازکنان:انتشازت آنگاه»:چاپ اول» تهران:
۸ عظمتی, حمیدرضا؛ نصیری» محمد هادی(۱۳۹۲)» رابطه پایداری اجتماعی و فضای آموزشی» همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری» بوکان» شرکت سازه
3 علویتبار» علیرضا(۱۳۷۹) بررزسین الگوی مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها (تجارب جهانی و ایران)» جلد اول» تهران» سازمان شهرداریها.
۰ قادری» مهدی؛ غریبی» حسن (۱۳۸۷)» تعلیم و تربیت در انديشه فارابی و دورکیم » ۱۳۸۷ شماره ۱۳۰.
۱ قنبران, قبذالخمید؛ جعفری, مرضيه (۱۳۹۳)» بررسی غوام ال مژئوبر تما" املع اجتماغی در میان ساکنان مخله مسکوتی» تمونه:مسورذی:مخله
۲۳ کامل نیا حامد (۱۳۸۹) نگرشی نو به طراحی محیط های یادگیّرّی, نشریه معماری و فرهنگ:۱۳. صفحه ۴۱.
۳ کیانارنی» منصوره؛ طالبی» زینب؛ شبانی, امیرحسین (۱۳۹۰)» چالشهای آموزش معماری در؛روند تبدیل ایده و طرحمایه به طرح معماری» دو فصلنامه پژوهش
هنر دانشگاه هنر اصفهان» سال اول» شماره۲ ۰ ص ۴۵ -۵۶
۶ کیانی, محمدیوسف(۱۳۹۱)» معماری ایران دوره اسلامی. تهاران» سازمان مطالقه)ظ تدوین کثب علوّم آنسانی دانشگاهها.
۵ گرجی مهلبانی, یوسف(۱۳۸۹)» آموزش معماری امروز و چالشهای آینده. فناوری آموزش: ۴ ۰۴ ۰۲ ص ۰۱۳۶-۱۲۵
٩ گزوتزیورگ(۱۳۸۳)ژیبایی شناسی در معماری, دانشگاه شهین .بو ییه و رح ۶ات رات سبخان تور » تهران:
۷ لنگ. جان (۱۳۸۹)» آفرینش نظریه معماری» نقش علوم رفتاری در طراحی محیط ترجمه علیرضا عینی فر دانشگاه تهران» تهران.
۸ مدنیپور علی(۱۳۷۹)» طراحی فضای شهری,» ترجمه فرهاد مرتضایی» شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.
٩ مدنیپور علی(۱۳۸۴ )» طراحی فضای شهری» نگرشی بر فرآیندی اجتماعی و مکانی» شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری» تهران.
با 20006 داعبام0ه عنق0 ۲ صمل ۳۳۵ بوط ۷ خطمعهع عسمگ تکاص مجح هس16 ۶و عامصناه آهنهو که عصنصعع 156 .(2010) ۸۷۷ منومان۸ .20
۰ ,۳60 عع50160 مصطعزد16 آهاصعصصوعز حصکظ و صدناهع 5۵ وعو وم اهوم م۸ عناهاناهد0 عط1 .(2015) ۸ منطعزطلوطعه1< فصه 5 کومانطظ .21
8 )۲0۳3۵0726 1008 مکصصنعاصز اصعلوی ک-عطاعی 1 .(2017) 2.۳ طعالساطا۸ فصه شک مصسقعطهطگ فص اه مفعسط۸ عطح .22
8 00620 506066 داعفا ۵ ۲ ۵1 هس36 اگم عصنص لاعف نی منطعصمخهام۲ عنعطی وصه خصعص دمص
۳۳۵۶۵۵۱۵1 ک نحل انط حز کاصعصدمزحصت عصنصسمعا عامههاها عطا که اععمصهگ ,(2018) 1 +مصندو 3 هه ۸ مصفسف6 فص با بمععلالده .23
(159-168) .5206.49 ۳116 10۳ اع6زم2 ,16 دماعصنطاعه ۷۷ «دععه رگ صقطانا المسر5 ۶و عکنا آهنهم5 عط1 ,(1980) ۷۷ معاچط ۷۷ .24
5 نت16 مععل 20۶ کامعصسص تحص مسا عنام مصصز کم کعمصعل اند عط1 ,(2020) ۷۷ فصصا بظ فصعاع ۲10 مه ۴ ,ع۵ 3 .25
(693-720) 6.47 ات1086 آهدمناه ۳۵ صعنلع۸ 156 حصمنا عم "هامعانط ده هه
| آنگونه که می دانیم مهمترین رکن توسعه جامعه در ابعاد مختلف؛ آموزش است که زمینه تعالی فرد و جامعه را پدید می آورد. با توجه به رشد کمی و کیفی آموزش و نقش فراگیر آن در حفظ و تداوم ارتباط محیط و انسان در عصر کنونی؛ توجه به ارتقاء کیفیت آموزش با رویکرد تعاملات پایدار و هم افزاینده اجتماعی با تاکید بر قلمروهای فضایی مهم می نماید. از اینرو حمایت و حفاظت مخاطب در فضا از طریق حضور مداوم افراد، زمینه پایداری فضای آموزشی را فراهم می آورد. در این راستا هدف این مقاله واکاوی معیارهای اثرگذار بر کیفیت آموزش معماری اجتماعی با تاکید بر ارتباط پایدار و هم افزاینده محیط و انسان در فضا با بهره گیری از راهکارهای خلاقانه است. این تحقیق به لحاظ هدف، بنیادی و بر حسب نحوه گردآوری داده ها؛ توصیفی و علی- مقایسه ای است. در مرحله اول بررسی مهم ترین مولفه های اثرگذار بر معماری اجتماع پذیر به روش کتابخانه ای و مطالعات میدانی به کمک پرسشنامه باز با صاحب نظران آموزش معماری انجام شد. سپس با توزیع پرسشنامه پژوهشگر ساخته و تطابق آن با نیاز مخاطبان و هماهنگی بستر طرح به پالایش اطلاعات در این باره پرداخته شد. در انتها به روش تحلیل عاملی دسته بندی و ارزش گذاری مولفه های اثرگذار در فضای آموزشی انجام گرفت. معیارهای منتج از مطالعات نظری بر اساس پنج عامل 1- شناخت مخاطب 2- معیارهای ذهنی 3- تعاملات اجتماعی4- طراحی فضایی و 5- آموزش دسته بندی شد. نتیجه مطالعات آماری نشان داد عامل طراحی فضایی(زیبایی فرم و عناصر فضایی و طراحی در فضای باز) با حدود 80% و سپس عامل معیارهای ذهنی(حس تعلق و امنیت) با حدود 70% بیشترین تاثیر را در این زمینه داراست. بنابراین ارائه راهکارهای طراحی معماری با تاکید بر فرصت ها و توجه به کیفیت فضایی، امکانات و تجهیزات محیطی با تاکید بر شاخص تعاملات اجتماعی، به دلیل توجه به فضاهای مشارکت پذیر با احترام به قلمرو افراد، به منظور ارتقاءکیفیت آموزش، ایجاد زمینه انجام کار عمیق و سرزندگی فضایی به عنوان مهره گمشده فضاهای آموزشی مورد نظر قرار گرفت. |
1,803 | 510909 | بدین منظور در این مقاله رابطه میان نرخ ارز و تراز تجاری د راقتصاد
ایران» با در نظ رگرفتن تفش شاخص تجارت درون صنعت ی که مشخ صکننده ساختار تعامل صنعت و تجارت
است. د رقالب مدل رگرسیون گذار ملایم برای دوره زمائ ,۱۳۸۰:۴ ۲ ۱۳۹۷:۴ مورد بررسی قرا رگرفت. نتایج
حاصل ا زاين مدل؛ نشان داد که ضریب اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری در هر مقطع زمانی تحت تأثیر میزان
شاخص درون صنعتی قرار دارد؛ به نحو ی که هر چه این شاخ صکمتر باشده ات رافزایش نرخ ارز بر تراز تجاری,
کمتر است و هر چه این شاخص بهبود یابده میزان اين اثرگذاری» بیشتر است. این امر بدان معنا است که
زمانی میتوان از نتایج مثبت تضعیف ارزش پولی بر تراز تجاری بهره مند شد که قدرت رقابت تولیدات داخلی
واژگان کلیدی: نرخ ارز حقیقی» تراز تجاری» مدل رگرسیون گذار ملایم» شاخص تجارت دورن
۱ دکترای اقتصاد عضو هیأت علمی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی 077ع.1ن۳1301.133010527[/)281702
ذکترای اقتصاد: اسجاهبار کرو اقتصاده:دانشکنه آمور اقتصامی:مدیریت و امورساتی بدانشگاساته
۳ دکترای اقتصاد از موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی 81۳0211.6070 1001۳۵0151602 .ع
۳۴ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
بررسی سیاستهایی که به بهبود تراز تجاری منجر شود به عنوان یکی از استراتژیهای راهبردی
رشد اقتصادی» همواره مورد توجه محافل سیاستگذاری و آکادمیک بوده» و یکی از این سیاستها
تغییرات نرخ ارز به منظور بهبود تراز تجاری کشور است که همواره مورد مناقشه دو گروه قرار دارد.
گروه اول» به استناد مبانی نظری کلاسیک, مدافع افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی به منظور
توسعه صادرات هستند ولی گروه دیگر اعتقاد دارند که چالشهای فعلی بخش صادرات و واردات
ایران» تنها با افزایش نرخ ارز حل نخواهد شد و نقش عواملی از جمله وابستگی صادرات به کالاهای
وارداتی و افزایش هزینههای تولید از مجرای تضعیف پول را از جمله دلایل مخالفت خود با این
مبانی نظری مرتبط با اقتصاد کلان کشورهای در حال توسعه و مشاهدات تجربی در این گونه
کشورها نشان میدهد که اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری» به مسائل متعددی بستگی دارد. از جمله
نحوه تعامل بازارهای صادراتی و وارداتی هر کشور. برای مثال ممکن است در اقتصاد یک کشور نوع
کالاهای صادراتی و نوع کالاهای وارداتی با هم متفاوت باشند» و انتظار بر آن است که در هر صنعت
چنین اقتصادی, قدرمطلق تراز تجاری بالااباشد وآدر مقابل,دز کشور دیگره نوع کالاهای وارداتی و
صادراتی به هم شباهت زیادی داشته باشد؛و تراز تجاری در«هر صنعت آن» به صفر نزدیک باشد.
انتظار بر آن است که در اثر افزایش نرخ ارز در کشورهایی که از نوع اول هستند. میزان تأثیرپذیری
تراز تجاری از تضعیف نرخ ارز اندک باشد؛ چراکه کشش واردات آنها اندک خواهد بود و اقتصاد این
کشورها قدرت جایگزینی برای واردات ندارد. ذر مقابل دز کشورهای نوع دوم که قابلیت جانشینی
واردات با تولیدات داخلی را دارند» تراز تجاری» از منظر واردات» بهبود خواهد یافت (باقری پرمهره
۷ این بحث. مرتبط به ساختار تجاری و صنعتی کشورها است که از طریق محاسبه شاخص
در این مقاله. بنا بر آن است که نقش شاخص آتجارت درون صنعتی, در تعامل میان نرخ ارز
حقیقی بر تراز تجاری ایران مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور در بخش اول این پژوهش, به
مبانی نظری و مروری بر ادبیات تجربی مبحث اثر گذاری نرخ ارز بر تراز تجاری پرداخته خواهد شد.
بخش دوم» به تحلیل های آماری متغیرهای تحقیق اختصاص دارد و در بخش سوم معرفی مبانی
الگوهای اقتصاد سنجی مورد استفاده.در این پژوهش آرائّه خواهد شد. در بخش چهارم» نتایج حاصل
از تخمین مدل همراه با آزمون های خوبی برازش گزارش می شود. در این بخش, با استفاده از الگوهای
یه کار گرقه شوب این سوال, پاسخ خاذه میشره که آیارذر اققساه آیران: ميتای رانطه قطمی و
پذیری تراز تجاری از نرخ های ارز داشت و بر اساس آن» سیاستهای ارزی را تنظیم
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۳۵
کرد و یا اینکه سایر عوامل مانند شاخص تجارت درون صنعتی را باید در سیاستگذاری رصد کرد. در
صورت اثبات اثرگذاری این دو شاخص بر تعامل نرخ ارز و تراز تجاری» با استفاده از مدل رگرسیون
گذار ملایم» یک مدل غیرخطی برای رصد تعامل این دو متغیر تخمین زده خواهد شد. در انتها بخش
پنجم به نتایج و ارائه پیشنهادهای, سیاستی اختصاص خواهد داشت.
یکی از عوامل مهم در تصمیم گیری در مورد وضعیت نظام ارزی در هر کشور توجه به تعامل میان
نرخ های ارز و وضعیت تراز تجاری است. در نظریات سنتی سیاست. کاهش ارزش پول ملی از جمله
راهکارهای موثر برای مقابله با کسری تجاری است. با افزایش نرخ ارز» مخارج مصرف کنندگان از
کالاهای خارجی به سمت مصرف کالاهای داخلی منتقل شده و در نتیجه, با افزایش صادرات و کاهش
واردات. تراز تجاری بهبود مییابد. این نوع نگاه در برخی از مطالعات. با دیده تردید نگریسته شد.
در این بخش, ابتدا دیدگاههای متفاوتی که در ادبیات نظری بر این دیدگاه سنتی صورت گرفته.
مطرح خواهد شد و سپس در بخش دوم این قسمت. به مرور مطالعات تجربی خارجی و داخلی که
به بررسی رابطه نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری پرداختند» اشاره میشود.
طی قرنهای شانزدهم تا هجدهم» سیستم اقتصادی غالب اکثر کشورهای صنعتی» مرکانتالیسم بود.
در رویکره مرکانتلیست ها در نجا لا فرض رگ که هت یک ملت:ممدتا بهتوانایی
داشتن فلزات گرانبها مانند طلا و نقره بستگی دارد. در اختیار داشتن این فلزات از طریق حمایت از
صادرات و تشویق اکتشافات فلزات در قاره آمریکا.و از طرف دیگر سرکوب واردات از طریق وضع
تعرفههای بیش از حد. صورت گرفت. پس از تقریبا شهقرن بیثباتی و شکست اقتصادی, مرکانتیلیسم
به شدت مورد انتقاد آنچه بعدها به عنوان "نظریه استاندارد تجارت بین الملل" شناخته شد. واقع
گردید. :با ردیابی سیر تکامام ری استاندارد, رمیتوان دریافت که نومه به سالهای ۱۷۹۷۶ و
۷ و انتشار کتاب «ثروت ملل» آدام اسمیت و کتاب «اصول اقتصاد سیاسی و مالیات» دیوید
ریکاردو باز میگردد. موضوع بخش مهمی از این دو کتاب نظریه تجارت آزاد براساس موفقیت بی
سابقه انگلستان در زمینههای مربوط به صنعت و تجارت است (2014 ,.[۵ 21 ۸1 00۵8 ۸).
شاید بتوان ادعا کرد که اولین نگاه نظری به رابطه میان نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری» در تئوری
استاندارد تجارت بین الملل! شکل گرفته که بر اساس آن» وضعیت تجارت با یک منطق ساده به نرخ
۳۶ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
ارز حقیقی مرتبط شده است. بر اساس این تئوری» با ثبات سایر متغیرها نوسانات در نرخ ارز حقیقی,
می تواند ارزش و میزان تجارت را تغییر دهد. اگر نرخ ارز حقیقی افزایش یابد» خانوارهای داخلی به
ازای یک واحد فروش کالای داخلی به خارجیان» می توانند مقدار کمتری کالای وارداتی خریداری
کنند و در عوض» قدرت خرید خانوارهای خارجی از کالاهای صادراتی بیشتر می شود که نتیجه این
تغییرات. بهبود وضعیت تراز تجاری خواهد بود. این نگاه به رابطه بین نرخ ارز و تراز تجاری» ابتدا با
مقاله اصلی بیکردایک (1920 ,ع)[13121)6۲0) ظاهر شد و با مطالعه رابینسون (1947 ,۵1080)
اعتقاد بر این است که این سه مقاله, به عنوان منابع مدل شناخته شده!/13۳7 یا رویکرد "کشش
تغییرات نسبی قیمت ناشی از تغییر نرخ ارز است (2009 ,5120).
بعدها «لرنر»۲ در دهه ۰۱۹۴۰ این تئوری را با در نظر گرفتن کشش قیمتی واردات و صادرات به
عنوان عوامل ابزاری در اندازه گیری اثرگذاری تغییرات نرخ ارز حقیقی بر تراز تجاری» بسط داد. در
واقع» وی در بررسیهای خود. به جای تمرکز بر حجم فیزیکی صادرات و واردات» به حجم حقیقی
آنها اهمیت داد. این تعریف بعدها به شرط «مارشال- لرنر»۲ معروف شد (باقری پرمهر ۱۳۹۷).
براساس شرط مارشال- لرنر» کاهش ارزش پول» به شرط آنکه مجموع کشش واردات و تقاضای
صادرات. بزرگتر از یک باشد» به واسطه ارزان تررشدن کالای صادراتی و افزایش حجم صادرات و نیز
گران تر شدن کالای وارداتی و کاهش حجم آن. در بلندمدت به افزایش تراز تجاری منجر میشود.
شایان ذکر است که این شرط دو پیش فرض را در نظر میگیرد:
هنگام اعمال سیاست کاهش ارزش پول» تراز تجاری برقرار بوده است؛
سه دهه بعد تئوری «منحنی جی» توسط مگی (1973 ,8/12866) مطرح شد که در آن. نگاهی
پویا به شرط مارشال- لرنر و دنبال کردن مسیر زمانی تغییرات تراز تجاری به واسطه تغییرات نرخهای
ارز منعکس شده است: دهواق مات نشان میداده ممکن است شرط ما شالدلرتر رای بهبوه راز
تجاری به واسطه افزایش نرخ ارز برقرار باشد. اما این بهبود- حداقل در کوتاه مدت- حاصل نمیشود.
زیرا تغییرات نرخ ارز میتواند در لحظهای از زمان انجام گیرد حال آنکه درک و نامگذاری عوامل اين
شرط بعد از مرگ مارشال در سال ۱۹۳۴ واقع شد؛ زیرا وی پدر مبحث کششها بود و «آبا لرنر»؟ به
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۳۷
بسط آن در تجارت پرداخته بود. بنابراین ملاحظات. با تضعیف ارزش پول» بدتر شدن تراز تجاری در
کوتاه مدت و بهبود احتمالی آن در بلندمدت. انتظار میرود (2004 ,142102 200 (8210۵0).
البته در بلندمدت. میتوان با قاطعیت بیشتری در مورد افزایش حجم صادرات و کاهش حجم
واردات و بنابراین» بهبود تراز تجاری مقداری نظر داد اما باید به تأثیر منفی هزینهای نیز توجه داشت؛
زیرا با وجود کاهش مقدار واردات. ممکن است. به واسطه افزایش قیمت واردات» هزینه واردات کاهش
نیابد و بنابراین» اثر خالص تضعیف ارزش پول به رقابت. اثر مقداری و اثر هزینهای بر تراز تجاری
پستگنی خواهه داشت: که:در شرظ مارشنال لرثر تبلر میکند (باقری پرمهره ۱۳۹۷):
علاوه یر چالش برقرار شدن شرط مارشال-لرتر در کوقاه مصثه از زاویای دیگر هم به این قرط با
دیده تردید نگریسته شد. درست است که کاهش ارزش پول ملی امکان دارد از طریق افزایش قیمت
نسبی کالاهای خارجی و افزایش رقابت پذیری بین المللی صنایع داخلی و انتقال مخارج از کالاهای
خارجی به کالاهای داخلی موجب گسترش فعالیت های اقتصادی داخلی گردد اما باید در نظر داشت
که موفقیت اجرای سیاست کاهش ارزش پول ملی برای بهبود تراز تجاری تا حد زیادی به قرار گرفتن
تقاضا در مسیر صحیح و وجود ظرفیت های مناسب در این ارتباط بستگی دارد؛ به گونهای که اگر
تولید داخلی پاسخگوی نیازهای داخلی نباشد. مکانیزم اثرگذاری کاهش ارزش پول بر کاهش واردات.
علاوه بر اين» بحث دیگری که در کنار موارد فوق مطرح میشود نقش سطح توسعه کشورها در
تعامل میان نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری است. سطوح توسعه یافتگی یک کشور خود را در ساختار
تولید و تجارت هر کشور انعکاس میدهد و این ساختار بر تعامل ارز و تراز تجاری اثر میگذارد. برای
روش شدن این موضوع, به معرفی شاخص تجارت درون صنعتی میپردازيم که میتوانند انعکاس
دمه ۱۹۷۰+ نظریاتی در حوزد اقتصادی الملای مظرح که تجارت را به ساختار ضنعتی یک
کشور مربوط می کرد. یکی از این امبااحک که زمینهاارقباط این ,دو حوزه زا قزاهم کرد مطرحشذن
شاخص "تجارت درون صنعتی"" (111) بود که با بررسی آن» در واقع» ساختار صنعتی اقتصاد یک
برای تشریح این شاخص, مثالی میآوریم. در یک اقتصاد» ممکن است نوع کالاهای صادراتی و
نوع کالاهای وارداتی با هم متفاوت باشند. دز کشورهای در حال توسعه, امکان دارد تنها صادرات مواد
اولیه صورت گیرد و در مقابل» واردات این کشور تنها کالاهای صنعتی باشد. بنابراین» انتظار بر آن
است که در هر بخش آن کشور انحراف تراز تجاری بالا باشد. در مقابل ممکن است در یک اقتصاد
۳۸ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
دیگر- که.معمولا کشورهای توسعه یافته میتوانند مشمول آن باشنن-نوغ کالاهاتی وارداتی و صاذراتی
به هم شباهت زیادی داشته باشد و تراز تجاری در هر بخش آن به صفر نزدیک باشد. تفاوت این
ساختارهای تولیدی و تجاری» با شاخصی با عنوان شاخص تجارت دورن صنعتی قابل اندازه گیری
است. براساس کار گروبل و لیود (1975 ,1.6۳۵۲ .2 ۸۳۳۵ 1070 200 [۳06))». شاخص تجارت
که در آن زک و ع:۸1 به ترتیب بیانگر صادرات و واردات در بخشهای 1 در زمان ۲ هستند. میزان
ایغ شاخ هی بین صفورد یکمخواقن بوک کا«فر ریک از این آغفادببانگی خومجالت جف ی هستننه
وقتی مقدار این شاخص در حالت حدی صفر قرار می گیرد که در هر صنعت فقط صادرات و یا فقط
واردات داشته باشیم» به این ترتیب انحراف تراز تجاری در هر صنعت به اندازه صادرات آن صنعت و
یا واردات آن خواهد بود پس بدین ترتیب صورت و مخرج در کسر آورده شده در فرمول بالا با هم
برابر می شوند و میزان شاخص صفر می شود. در حالت حدی دیگر اگر در هر صنعت به همان اندازه
که صادرات داریم» واردات همان کالا هم صورت بگیرد» پس صورت کسر فوق صفر میشود و میزان
شاخص یک خواهد. شد که بیانگر حداکنلا تجاگورو نی در یک اقتصاد است. انتظار بر آن
است که در اثر افزایش نرخ ارز کشورهایی با شاخص پایین میزان تأثیرپذیری تراز تجاری از تضعیف
نرخ ارز اندک باشد چرا که کشش وا ریا ال است و وگ گر جایگزینی برای واردات ندارد:
در مقابل کشورهای با شاخمر یک گیگ واسطه ابر یگ قابلینگگ یی واردات با تولیدات
داخلی را دارند و تراز آنان از منظر وارگاتولوبر قشوامگگافت قرط پرمهر: ۱۳۹۷
لازم به ذکر است اندازه گیری تجارت درون صنعت برای مدت طولانی به عنوان یک مسئله حل
نشده مورد توجه قرار گرفته است. چندین معیار تجارت درون صنعت پیشنهاد و تصحیح شده است.
بیشترین استفاده از این شاخص, شاخص گروبل و لوید است که نشاندهنده نسبت تجارت درون
صنعت در کل تجارت است و در این پژوهش مورد استفاده قرار خواهد گرفت. آکوینو ( ,۸۹0
8) اصلاحی برای شاخص اصلی گروبل-لوید را پیشنهاد میکند. با این فرض که اثر ناپایداری در
همه بخشهای تجاری باید در نظر گرفته شود. اما هنوز بسیاری از تحقیقات فروض آکوینو را نمی
لورشر و وولتر!» یک روش اصلاحی را براساس در نظر گرفتن عدام تعادل تجارت دو طرفه پيشنهاد
میکنند. برگسترند (1983 ,36۲8817300) با تغییر جریان واردات و صادرات» به منظور توزیع عدم
تعادل تجاری در صنایع خاص, شاخص گروبل و لوید را اصلاح میکند اما این رویکردها نیز خالی از
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۳۹
ایراد نبود و توسط برخی اقتصاددانان مانند میلنر و گرین اوی ( 1981 ,2/1067 200 /[ 6۳66۵۷2
7 6) مورد انتقاد قرار گرفتند. در آخر وونا (1991 ,۲7012)» استدلالهای مربوط به نیاز شاخص
گروبل- لوید را نادرست تلقی کرد و این بحث طولانی را به پایان رسانید ( 200 ۸۳۳627160
در این قسمت. به مرور چند مطالعه خارجی و داخلی در زمینه تعامل نرخ ارز و تراز تجاری می پردازیم.
ات بلندمدت و کوتاه مدت تغییرات نرخ ارز بر تراز تجاری خالص
در آفریقای جنوبی پرداخت و اثرات آن را با اثرات قیمت و درآمد خارجی و داخلی مقایسه نمود.
تنایج این مقاله پا اسفاده از دادههای سالقه از 1۹۷۶ ۱۹ 2۷۷ و رویگره توویع نود رگرسیین
برداری باوقفه, نشان داد». کششهای بلندمدت نرخ ارز در تراز تجاری خالص, بیشتر از
راکوویچ و همکاران (2020 ,.[۵ 64 12[160۷12)» در مقاله خود» رابطه بین نرخ ارز واقعی و عدم
تعادل تجارت خارجی را در کشورهای بالکان غربی و کشورهای اروپای مرکزی و شرقی بررسی کردند.
یافته های آنان نشان داد که در طول یک بحران اقتصادی» نمیتوان کسری تجاری را با کاهش ارزش
پول تنظیم نمود. علاوه بر اين» آنها نشان دادند: که هنگام.بروز بحران اقتصادی, به جای تعدیل نرخ
ارزه سایر عوامل مانند هزینههای دولت. نقش پررنگ تری برای عبور از بحران دارند.
هنگ هوانگ (2016 ,171028 ۳108)» در مقاله ای تحت عنوان «نقش نرخ ارز در حمایت از
تراز تجاری در ویتنام» برای تحلیل اثرات کوتاه مدت و بلندمدت نرخ ارز بر تراز تجاری ویتنام» از
مدل خودرگرسیون چندمتغیره برداری ساختاری! (517۸14) و مدل تصحیح خطای برداری ۲
(/۷۳23) برای داده های ماهانه طی سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۵ استفاده کزده است. نتایج پژوهش
وی» نشان میدهد که در کوتاه مدت» نرخ ارز اثرات بسیار محدودی بر جریانهای تجاری دارد؛ و در
افق پلبدمدته بر واردات حقیفی:,تاثیری نمی کذ راما تأآتیر قویمنرر ضافرانت:دازد.
آیوبویی و همکاران (2014 ,.۵1 6۸ 1701001)» تأثیر تغییرات نرخ ارز در تراز پرداختها در نیجریه
ظبی دوره: ۹۱۹۴۱ ۲*۱۷ زا برری کرکنده تجریه تخل آثان بر اسان یگسلن تصحیج قطان
برداری چند متغیره صورت گرفت و بر طبق نتایج» یک رابطه تعادل بلندمدت میان نرخ ارز تراز
۴۰ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
تخارق ,و سیر متغیرهای مل یافت وراصاییزشان ,داد هلت فو سویه ای مسیاق بوخ آرق واتزاز
تجاری وجود دارد و یک شوک ارزی در میان مدت. اثر مثبت و در بلندمدت. اثر منفی بر تراز تجاری
خواهد داشت اما براساس تجزیه واریانس ها تغییرات تراز تجاری» به میزان اندکی از تغییرات نرخ ارز
خارروبی (2011 ,01 161127701)» در مقاله ای تحت عنوان «تراز تجاری و نرخ ارز حقیقی» برای
بازه زمانی ۱۹۸۵-۲۰۰۸ به این نتیجه رسید که کشورهایی که میتوانند تراز تجاری خود را از طریق
کاهش نرخ ارز حقیقی موثر بهبود بخشند. آنهایی هستند که دارای شاخص تجارت درون صنعتی بالا
و شاخصن وارداق بری ضادرات اناک باشند, تتایج این مطالعه:تشان, دادن کشورهای زیادی وجود
دارند که می توانند با استفاده از نرخ ارز به عنوان یک ابزار سیاستی» تراز تجاری و رشد خود را افزایش
دهند. به عنوان مثال, ایالات متحده» بیشتر از ژاپن از کاهش نرخ ارز حقیقی سود خواهد برد زیرا
شاخص واردات بری صادرات این دو کشور نسبتا مشابه است. اما شاخص تجارت درون صنعتی در
آبالات تاکسا بالاقر است: و ربا یخفی کیگری از تتانج قشاق خاک کد«قر کشوری مانقه چین با
شاخص نسبکا اندک تجارت دورن صنعتی» افزایش نرخ ارز حقیقی» سیاست کارآمدی در بهبود تراز
تجاری نخواهد بود. توابع تخمینی این مطالعه و متغیرهای مورد استفاده در آن» در پژوهش حاضر
مورد استفاده قرار گرفته است؛ اگرچه روش,مورد استفاده در.آن؛ متفاوت از مطالعه خاررویی است.
بیگی و مهدوی (۱۳۹۸)» در مقالهای با غنوان "رابطه نرخ ارز باتراز تجاری ایران تحت شرایط
نااطمینانی (رویکرد غیرخطی)"۰ به بررسی رابطه میان نرخ ارز و تراز تجاری در شرایط نااطمینانی
پرداختند. برای این منظور ابتداشاخض توکلبی بیثباتی اقتضادی با امتفاده از متغیرهای شاخص
قیمت مصرفکننده» ذخایر ارزی» نرخ ارز» کسری:بودجه و نرزخ سود سپردههای بلندمدت محاسبه
شدمو تقاییبا استفاده از رهیافت ما رکرف-سوئیچ که نشان مدهد که بیثبانی اققساد کلان جر
ایران» قابلتفکیک به دو رژیم شامل بیثباتی بالا (رژیم ۱) و پایین (رژیم ۲) بوده» و اثر مستقیم نرخ
ارز حقیقی بر تراز تجاری در هر دو رژیم» مثبت و معنادار است؛ پعنی با افزایش نرخ ارز تراز تجاری
در هر دو رژیم بهبود مییابد. اثر بیثباتی اقتصاد کلان بر رابطه نرخ ارز با تراز تجاری در هر دو رژیم
منفی و معنادار است. منفی بودن این ضریلب در دو رژیم»این؛معنی را دارد که بیثباتی اقتصاد کلان.
موجب کاهش اثر نرخ ارز بر تراز تجاری ایران میشود.
باقری پرمهر (۱۳۹۷)» در مطالعهای با عنوان "بررسی نقش تجارت درون صنعتی و وابستگی
صادرات به کالاهای وارداتی در رابطه میان نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری" به بررسی رابطه میان نرخ
ارز و تراز تجاری در اقتصاد ایران با در نظر گرفتن نقش شاخص وابستگی صادرات به واردات و شاخص
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۴۳
تجارت درون صنعتی در قالب مدل رگرسیون گذار گسسته برای دوره زمانی ۱۳۸۰:۴ تا ۱۳۹۵:۴
پرداخت. نتایج مدل مربوط به شاخص وابستگی صادرات به کالاهای وارداتی؛ نشان داد که شکست
ساختاری در تعامل نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری رخ داده» و میزان اثرگذاری نرخ ارز قبل از نقطه
شکست. مثبت ولی بدون معنا بوده و این میزان اثرگذاری بعد از شکست. منفی و معنادار است. در
مدل مربوط به شاخص تجارت درون صنعتی نیز میزان اثرگذاری نرخ ارز قبل از نقطه شکست. منفی
و این میزان اترگذاری بعد از شکسته میت اما بی مسا استد.این تتیجه: دور از انتظار نیسته زیر
در سطوح اندک شاخص تجارت درون صنعتی, با افزایش نرخ ارز حقیقی, قدرت جانشینی واردات
کمتر خواهد بود و کشش واردات نسبت به نرخ ارز اندک است و وضعیت تراز تجاری» بدتر میشود.
با بالارفتن این شاخص؛ انتظار بر آن است که این اثر منفی تعدیل شود.
لطفعلی پور و بازرگان (۱۳۹۵)» در مقاله ای تحت عنوان "بررسی آثار تغییرات نرخ ارز حقیقی
موّئره,ساقرات و وارقاض بر راز نجاری ایرای آ با استفاده از ذاذههای سالانه خوره: ۱۳۷۲-۹۰ بر قالب
مدل تصحیح خطای برداری (/۷103)» تغییرات نرخ ارز حقیقی موئر بر تراز تجاری ایران و شرکای
تجاری را بررسی کردند و نتایج این مطالعه نشان داد که در کوتاهمدت. نوسانات نرخ ارز حقیقی
موثر تنها برای کشور آلمان» به کاهش تراز تجاری» و در بلندمدت» برای کشور ایتالیا به افزایش تراز
رجبیان و سلیمی فر (۱۳۹۴)» در مقالهای, تحت عنوان "تأثیر نرخ ارز حقیقی بر تراز تجاری
غیرنفتی (مقایسه تجربه ایران و ترکله)" در بارّهزمانی ۳۵۹۱۳۹۱ پاباستفاده از معادله تراز تجاری,
بر مبنای الگوی اصلاح شده رز و یلن! و با به کارگیری دادههای سالانه. به بررسی اثر نرخ ارز بر تراز
تجاری ایران و ترکیه پرداختند. در این مطالعه» به منظور تعیین روابط بلندمدت و پویاییهای کوتاه
مدت میان تراز تجاری غیرنفتی ایران با متغیرهای نرخ ارز حقیقی,» تولید ناخالص داخلی ایران و تولید
ناخالص داخلی ترکیه: از الگوی خود بازکیی با وگفیهای نوی ۲ (:۸2) استفاده شده است: با
توجه به تأثیرگذاری مثبت تغییرات نرخ ارز حقیقی بر تراز تجاری در کوتاه مدت. سیاست کاهش
ارزش پول ملی» میتواند به عنوان یک سیاست تأثیرگذار در بهبود بخشیدن به روند تراز تجارت
غیرنفتی ایزان و ترکیه مود استفاد؟ کیاشگذداراا امه شم الا موجن شیر تباط مستاداری بین
نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری مشاهده نشد. همچنین تغییرات تولید ناخالص داخلی ایران» اثر منفی
و تولید ناخالص داخلی ترکیه. اثر مثبت قابل توجهی بر تراز تجاری ایران در کوتاه مدت و بلندمدت
۳ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
راسخی و همکاران (۱۳۹۳)» در مقالهای تحت عنوان "واکنش نامتقارن غیرخطی ارز حقیقی نرخ
تغییرات به تراز تجاری: مطالعه موردی ایران " در بازه زمانی ۱۳۵۲-۱۳۸۸ با استفاده از مدل رگرسیون
انتقال ملایم! (5714)» به بررسی رفتار تراز تجاری ایران در رابطه با نرخ ارز میپردازند. نتایج مطالعه
آنان نشان میدهد که نرخ ارز حقیقی به صورت غیرخطی و نامتقارن بر تراز تجاری ایران موّثر است
و ارزشگذاری بیش از حد پول داخلی» اثر منفی بر تراز تجاری کشور دارد.
مطالعات بسیاری در ایران برای بررسی اثر مارشال-لرنر صورت گرفته است که برخی به تأیید و
برخی به رد این اثر پرداختند. با توجه به آنکه بسیاری از این مطالعات. مربوط به پیش از دهه ۱۳۹۰
و تغییر رفتار شدید نرخ ارز حقیقی است. و به ذکر آنها در این پژوهش» نیازی نبود.۲
یکی از چالش های بررسی پژوهش حاضر دسترسی به آمار مورد نیاز جهت تخمین مدل بوده است.
در این قسمت به توضیح نحوه استخراج هریک از دادهها میپردازيم. در هر قسمت سعی شده به
نکاتی که میتواند به بهتر شدن استخراج داده ها در طول مطالعات آتی کمک نماید اشاره شود.
این نسبت که در مدلهای تخمینی به عنوان متغیر وابسته به کار برده شده» از تقسیم تراز تجاری
(تفاوت ارزش ریالی صادارت و واردات گمرکی) به قیمت جاری بر هزینه ناخالص داخلی به قیمت
جاری به دست آمده است. در این تحقیق» برای؛استخراج آمار فصلی تزاز تجاری» به جای استفاده از
آمار فصلی حساب های ملی که آمار فصلی آن از فصل اول سال ۱۳۶۷ در حساب های ملی بانک
مرکزی موجود بوده» از آمار گمرک مرکز آممار از سال ۱۳۸۰ به صورت فصلی, استفاده شده است.
علت این انتخاب - با وجود آنکه به کاهش دوره تخمینی و کم آشدن درجه آزادی مدل برآوردی منجر
می شود - آن بوده که در تراز تجاری حساب های ملی صادرات نفت هم در بخش صادرات وارد شده
است و بنابراین» تراز مذکور نمیتواند انعکاس دهنده جایگاه بازرگانی کشور باشد. در نمودار زیر
۲ برای مروری بر این مطالعات ر.ک: راسخی و همکاران» ۰.۱۳۹۳
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۴۳۳
همان طور که مشاهده میشود»:درافصل دوم سال ۱۳۸۱ نمودار.فوق. کاهش شدیدی داشته که
علت آن» کاهش بیش ۵۰ درصدی خالض "ظادرات در این فضل"نسبت به فصل گذشته بوده است.
صرف نظر از این فصل, به طور«متوسط؛ تزاز تجاری در دهه ۰۱۳۸۰ رشد؛قدرمطلقی ۱۳ درصدی را
در هر فصل نسبت به فصل قبل خود تجربه کرد و نوسانات آن اندک بوده و رشد فصلی تولید نیز
نسبت به فصل قبل به صورت متوسط ۵ درصد:بوده, و ین روند» به:ایجاد یک روند صعودی در داده
های مربوط به نسبت تراز تجاری به تولید منجر,شده است.
در دهه ۰۱۳۹۰ تراز تجاری نوسانات شدیدتری داشته» و برای مثال» تراز تجاری در دهه ۱۳۹۰
تا انتهای سال ۱۳۹۷ که دوزه موزد بررسی :در این پژژهش بوده:بهظور متوسط رکه اقدر مظلقی ۴۹
درصدی را در هر فصل نسبت به فصل قبل خود تجربه کرده» و نوسانات آن شدیدتر از دهه گذشته
بوده و رشد فصلی تولید نیز نسبت به فصل قبل, به صورت متوسط ۴ درصد بوده است. همان طور
کهملاحظه میشنون یه واسطه ائرانق اولیه مخت برجام از سالن ۱۳۹۵ تا اواسط ۱۳۹۵ به دلیل سیر
صعودی تراز تجاری» نسبت تراز تجاری به تولید.افزایشی بوده» و بعد روند نسبتا نزولی داشته و در
فصل آخر سال ۰۱۳۹۷ تراز تجاری, رشد ۱۵۷ درصدی داشته که به پرش نمودار در انتهای دوره مورد
قش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
نرخ ارز حقیقی» از ضرب نرخ ارز اسمی در نسبت شاخص قیمت داخلی بر شاخص قیمت خارجی, به
دست می آید. برای ساخت این متغیر آمار نرخ ارز اسمی و شاخص قیمت داخلی» از سایت بانک
مرکزی استخراج شده» و شاخص قیمت داخلی مورد استفاده در این برآورد» شاخص قیمت
مصزف کنندوبر .باه سال 1۳۹۶و آمار آن یه صورت قصلی از سال ۱۳۸۳ موجوق بودمبو بنابزاینه
با استفاده از رشد معکوس شاخص قیمت مصرف کننده بر پایه سال ۱۳۸۳ نسبت به فصل مشابه
سال قبل, برای سال های ۱۳۸۰ الی ۰۱۳۸۳ به صورت فصلی داده سازی شده» و برای شاخص
قیمت های خارجی نیز از شاخص قیمت مصرف کننده ایالات متحده آمریکا استفاده شد که آمار آن
در نمودار ۲ روند نرخ ارز حقیقی آورده شده» و همان طور که ملاحظه میشود. از اوایل دهه
۰ تا انتهای فصل دوم ۰۱۳۹۰ روند نرخ ارز حقیقی نزولی» و بنابراین» افزایش تورم به طور میانگین,
بیش از افزایش نرخ ارز و شاخص تورم قیمت های خارجی بوده است.
۵ و بک که له و بک هت له و که هو که بح ۹ ک که 0۵ کج
6 2 5 5 6 6 5 ۶ 5 و و 6 که ه و 5 ۶ 5 5 5 6 6 6
ج 7ج 6 8 جاک ۹:8 55۵ 23 8 2۶ 5 8
0 00 09 0 0 00 0۵:09 6۵۵ و6 6۵ و6 ۵۵ ۵۵ 66 6 و۵ ۵۵ و۵ ۵۵ ۵6
۵۳ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۳۵ ۵ 0 ۳ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵۵ ۵ ۳۵ ۵ ۵ ۵
بم اب ب ب ب بد برد نی بای بر ی ب بد هی بد بي بی بر پم
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۳۵
در دهه ۱۳۸۰ به واسطه افزایش قیمت نفت و فضای باثبات اقتصادی, با وجود اجرایی شدن
یکسان سازی نرخ ارز بویژه در نیمه اول این دهه. فضای بازار ارز آرام تر بود؛ اما اعمال برخی سیاست
ها بویژه در سال های پایانی این دهه شرایط افزایش چشمگیر قیمت ارز را در سالهای ابتدایی دهه
۰ فراهم آورد. از جمله این سیاستها میتوان به اجرایی شدن قانون هدفمند کردن پارانهها در
سال پایانی دهه ۰۱۳۸۰ سیاست های نامطلوب پولی که به آشفتگی شدید بازار پولی در این دوره
منجر شد و یا بی انضباطی مالی اشاره کرد که تغییرات متغیرهای اساسی در راستای افزایش نرخ ارز
در سال ۱۳۹۶ نگرانی عوامل اقتصادی از تصمیم رئیس جمهوری ایالات متحده در مورد خروج
از برجام» زمزمههای تک نرخی شدن ارز و افزایش نرخ ارز بر اساس تورم که در سال ۱۳۹۶ پررنگ تر
شده اعلام حمایت بخشهایی از دولت از افزایش نرخ ارز نیز در کنار سیاستهای مالی و پولی نامناسب
دولت در این سال, انتظارات تورمی ارز و افزایش تقاضای سفته بازی را در میان عوامل خرد و کلان
بازار تشدید کرد. بنابراین در این سال» نرخ ارز بازار» به شدت افزایش یافت.
منظور از درآمد کشورهای خارجی» متوسط وزنی درآمد کشورهای عمدهای است که ایران طی دوران
تحقیق» بیشترین صاذرات را به آن کش ان ات بای اه منشلور ذر هر سال؛ ۱۰ کشوز کد
بیشتزین صادرات ایران به آنها صورگکرفت رال ۹۳۹۱۵۱۳۸۰ گشخص شد: این ۱۰ کشور از
جذاول توزیع صاذرات گمرکی برکنظب گووه. که دوش وال آماری گزارش اقتصادی و
ترازنامه بانک مرکزی هر ساله منتشر میشود» استخراج شدند. این کشورها به ترتیب تعداد سالهایی
که جز ۱۰ کشور عمده طرف مبادله با آیرآن محسوب میشدند. عبارتند از: امارات متحده عربی,
عراق, هند چین» افغانستان» ترکیه. پاکستان, زاپن» ایتالیا آذربایجان» کره جنوبی و آلمان (مجموعا
۳ کشور). با توجه به عدم وجود آمار فصلی برای آذربایجان» پاکستان» افغانستان» امارات متحده
عربی و عراق» این کشورها از فهرست حذف شدند. برای کشورهای ژاپن و هند در برخی سالها آمار
قصلی موجوه نیود. که با استفاده از آماز سالیانه آمایفصلی اه سار کد #یراین در نهایت: آمار
این دو کشور همراه با آلمان» ایتالیا کره جنوبی» ترکیه و چین برای ساخت متغیر درآمد کشورهای
طرف صادراتی ایران» مورد استفاده قرار گرفت؛ به این نحو که وزن صادرات به هر یک از کشورها
نسبت به مجموع ۷ کشور به عنوان وزن هر کشور استخراج شد. برای آمار درآمد کشورها از آمار
توّلیت ناخالس ,خاخلی حقیفی شاخس سازی کنده کذذر آن تاخض درسال ۱۰۵۲۰۲۰ اسشساز
۴۶ بررسی نقش شاخص تجارت ... / سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
بانک اطلاعاتی بانک جهانی استفاده شد. در نهایت» جمع وزنی این شاخص به عنوان شاخص درآمدی
کشورهای خارجی طرف مبادله صادراتی ایران» مورد استفاده قرار گرفت.
این متغیر برای کنترل تقاضای واردات به عنوان یک متغیر کنترلی در مدل وارد می شود و شامل
مجموع مصرف خصوصی, مصرف عمومی دولت و سرمایه گذاری ناخالص است. برای ساخت این داده»
از داده های فصلی حساب های ملی به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ که در سایت بانک مرکزی در دسترس
است» استفاده شد و با توجه به اینکه این آمار از فصل اول سال ۱۳۸۳ موجود است برای سالهای
۰ الی ۰۱۳۸۳ یا استفاده از رشد های فصلی اقلام حساب های ملی بر اساس آمار حساب های
ملی بهاقیمت قابتسال 4۳۸۳ برای سه سال مذکون:داده ساری شند.
همان ظور که:در بخش قبل توضیم داده کی این شاچگی: یکی انشاخضهایی است: که میتواند بازتایی
از ساختار تجاری یک کشور باشد و بر قابلیت جانشیتیی کالقای داخلی و خارجی اشاره دارد. برای مثال,
کشوری که اقلام ضادراتی ذ وارداتیاار ۷ هم امقفارت امیهک - مکلا الا رکننده مواد اولیه و انرژی و
واردکننده محصولات نهاییاند- با کشوری که اقلام صادراتی و وارداتی آن مشابه هستند را در نظر می
گیریم. در کشور نوع اول» احتمالا تراز تجاری هر صنعت متوازن نیست و در کشور نوع دوم» تراز تجاری هر
صنعت تقریبا متوازن است. در کشور نوع اول» نسبت مجموع قدرمطلق تراز هر صنعت به مجموع واردات
و صادرات کشور نزدیک به یک و در کشور نوع.دوم» این نسبت.به صفر نزدیک خواهد بود.
در این پژوهش» از شاخص گروبل و لیوید" (1975 ,00 20۵ 0۳۵061)) که پیش تر معرفی
گردید استفاده شده است. با استفاده از آمار ارزش صادرات و واردات ثبت شده در سالنامه آمار
بازرگانی خارجی ایران در سطح 1510 چهار رقمی. طی سالهای ۱۳۸۰ تا فصل چهارم سال ۰۱۳۹۷
قابل دسترس در درگاه خلیع آهاوسموکز و آطار ايرانيشا خصن زنجارت دون صنکتی ساخته شد. که روند
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۴۳۷
هو ک و هو ع هد وک رن وه ک هد هو ع هد موجن
ی 5 5 5 6 ۶ 5۶ ٩ 6 و 6 8 6 6 5 6 8 6 8 ۶ 6 ه 6
۳ ما ها مه ک هه هه و و و وه ح هی مه و کچ و هه 2 و و8
چ جچ ۵ 0۵ 9۵ ۵ ۵ ٩۵ ٩ ٩ 66 و6 ۵6۵ وه وه وه وه وه وه وه وه وه وه و6
۹ ۹۳ ۹۵ ۳ ۹۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۹ 6 6 6 6 6 کح کح 6
ب ب ب ب ب ب ب ب ب ب ب ب ب بد ربب ب بر بر بر رب
متوسط این شاخص در دوره مورد بررسی ۷ بوده» و همان طور که از نمودار مشخص است.
در نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ نسبت به نیمه اول و بهبود يافته. و با این حال رقم این شاخص در ایران
برای بررسی نقش ساختار تجارت و صنعت بر رابطه میان نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری» مدلهایی از
جنس مدلهای گذار مناسب است که در"ایّن تحقیق موردانتفاده قرار گرفته است. بر طبق این
مدل ها رابطه دو متغیر- در اینجا نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری-میتواند یک رابطه ثابت خطی نباشد
و به واسطه متغیر سومی- در اینجا شاخصهای ساختار تجارت و صنعت- تغییر کند. براین اساس»
روابط مورد نظر در قالب مدل های رگرسیون انتقال ملایم! (5714)» تخمین زده میشود که در آن
در اثر تغییرات متغیر سوم» رابطه دو متغیر با سرعتی آرام تعدیل میشود.
مدل رگرسیونی انتقال ملایم» یک مدل رگرسیونی غیرخطی,است که میتوان آن را به عنوان
یک شکل توسعه یافته از مدل رگرسیونی تغییر وضعیت که توسط واتس" و باکون " معرفی شد تلقی
۴۸ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
کراد: ذر این مذل لزوما همد فرآینهها ذارای تغییرات: ندید« حول انقطه: استانه نبوقه,و تغییرات. ذر
0۱۱ لا + (ع ,/( 5) ۳( *0) + ۷۷ 17 < با
۲۱( 2سغ 1 ۰ برع رع 1 وغل رس روسعلز مل) > ۷۷2
در این رابطه» ع/[ متغیر درونزا - در این پژوهش نسبت تراز تجاری به تولید-ع1 متغیرهای برونزا
-مانند نرخ ارز حقیقی و درآمد کشورهای خارجی-. :7 و0 بردارهای پارامترها و عکمتغیر انتقال - در
اینجا شاخص تجارت درون صنعتی است - که تغییرات آن» باعث تغییر ضریب متغیرهای برآوردگر
میگردد. متغیر انتقال, میتواند وقفه متغیر درونزا یا یکی از متغیرهای برونزا یا حتی متغیر سومی
خارج از مدل باشد. تابع (2 ,/[ ,ع5) / نیز تابع انتقال خوانده میشود که مقدار آن» میتواند بین صفر
و یک باشد. بر این اساس» ضرایب مدل 8714 بین مقادیر 77 و 8 + 77 در نوسان خواهد بود. در تابع
انتقال (که یک تابع کران دار بر حسب متغیر گذار 5۶ است)» 7 و ۴ نیز به ترتیب» پارامتر شیب! و
پارامتر موقعیت؟۲ میباشند. پارامتر شیب» سرعت انتقال بین دو رژیم را مشخص میکند و پارامتر
موقعیت. نیز تعیین کننده حد آستانه بین این دو زژیم اشت. مقدار متغیر انتقال و تابع انتقال, الگوی
تابع انتقال به صورت لاجستیک فرض» و به شکل زیر تعریف می گردد:
۳( [[( -ع) 111 #حاسهه +1)] < 0 می) ۶
در واقع با جایگزین نمودن تابع گذاران ریگ اگفااودشدل 57 به مدل 577 لاجستیک
(1].8578) دست می یابیم. در تخمین الگو معمولا دو حالت در نظر گرفته می شود: حالتی که < ار
1 یعنی (1.8771) باشد و حالتی 2 < آریعنی (1.8782) باشد. در.حالت نخست. پارامترهای
( ,)۳ ۵ + 77 به صوزت«تابعی ایکنواخت؟ از 52 است و.بین 77 و01 + 17 تغییر می کند.
به طورکلی» میتوان گفت که مدل 1.5114 دارای دو رژیم بالایی و پایینی است که رفتار پارامترها
در دو رژیم» متفاوت از یکدیگر است. به عبارت دیگر این مدل برای مدل سازی رفتار نامتقارن
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۳۹
در حالت دیگر (2 > )» پارامترهای (ع ,/7,ع7)5/ 6 + 77 به صورت متقارن! حول مقدار
میانی 22/2 + ر6 تغییر مییابد. در واقع» یک مدل جایگزین برای 1.5772 وجود دارد که مدل
8 نمایی (۳877) خوانده می شود. ۳871 دارای دو رژیم بالا و یک رژیم میانی است که
پارامترها دارای رفتار مشابهی در دو رژیم حدی میباشند و در رژیم میانی» رفتاری متفاوت از دو
رژیم دیگر از خود نشان میدهند. در واقع» می توان گفت این مدل, برای مدل سازی متغیرهایی که
رفتار متقارن از خود نشان میدهند. مدلی ایده آل محسوب میشود.
در این پژوهش, برای پاسخ به این سوال که "آیا ساختار تجارت بر رابطه میان نرخ ارز حقیقی و
نسبت تراز تجاری بر تولید موّثر است؟" شاخص وابستگی صادرات به واردات» ساخته شده و بر این
اساس» تخمینی با استفاده از این شاخص انجام خواهد شد. تصریح مدل با استفاه از کار خارروبی
(2011 ,ط1)02) انجام پذیرفت؛ اگرچه برای تخمین» از روش رگرسیون گذار ملایم استفاده
شد. با توجه به محدودیت دسترسی به دادههای فصلی تجارت گمرکی, برای فصلهای پیش از دهه
۰ دوره زمانی هر دو تخمین فصل اوّل ۱۳۸۰اتاافصل چهازم ۱۳۹۷ است.
در ابتدا با توجه به بررسی فرضیه غیرخطی بودن رابطه میان نرخ ارز حقیقی و نسبت تراز تجاری
بر تولید» تخمینها بر اساس مدل رگرسیون انتقال8لایلانجام خواهد گرفت. متغیرهای استفاده شده
در این پژوهش که در بخش ۲ به طور مبسوط بررسی شدند» به قرار زیر است:
در این قسمت. به تشریح نحوه تخمین مدلها برای ارزیابی اثر تغییرات نرخ ارز بر نسبت تراز
تجاری به تولید پرداخته میشود. برای تخمینمدل رگرسیون گذار ملایم» با در نظر گرفتن شاخص
تجارت بین صنعتی» هر مرحله به طور مختصر توضیح داده میشود و نتایج بررسیهای پژوهش از هر
۵۰ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
در مرحله اول, ابتدا می باید مانایی متغیرها ارزیابی شود. در واقع» پیش از ورود به بخش تخمین
مدل, باید از این موضوع که درجه انباشت متغیرهای مدل یکسان هستند. اطمینان حاصل شود. برای
این منظور از آزمون مانایی دیکی فولر! تعمیم یافته بهره گرفته شده است. این آزمون» به صورت های
مختلف و ممکن, بر اساس معنی دار بودن هر یک از عوامل جبری (مقادیر ثابت و روند) در مدل
زمون میگردد. آزمون دیکی فولر برای تمام متغیرها به صورت وارد کردن عرض از مبدا و روند انجام
شده» و حاصل آن» در جدول ۲ نشان داده شده است.
با درنظر گرفتن ۱ آماره ۸107 2۳۵۳ | آماره ۸1۳
و روند تفاضل گیری مرتبه اول ۰ ۶ را ۶۳
با درنظر گرفتن م۲ ۰ آماره ۸03 ۱ 200 | آماره ۸707
و روند تفاضل گیری مرتبه اول 1 ۸۴ ۰ ۵۹
همان طور که ملاحظه میشود. تمامی متغیرها انباشت از درجه ۱ هستند و از آنجایی که هدف
پژوهش» بررسی روابط بلندمدت متغیرها است. بدون تفاضل گیری» وارد مدل خواهند شد. سوی
دیگر انجام آزمون هم انباشتگی» نشان از آن دارد که چهبراساس هر دو معیار مقادیر ویژه و تریس.
در مرحله دوم بایه متیر انتقال و رکه بییه اشخص رود متیر اتتقال این سلشاغصض
وابستگی صادرات به واردات است که وقفه بهینه آن حین تخمین توسط نرم افزار انتخاب میشود. در
این نخمین انم افزانه مالفا لصا مین وق اتقحات رکزهم اشیت)
در مرحله سوم بعد ازبررسی غیرخطی بودن مدل نرم افزار تعداد رژیمها!ژا تعیین خواهد کرد.
برای آزمون غیرخطی بودن معادله» با فرض؛آنکه شاخص تجارت درون صنعتی متغیر گذار باشد
(54 * روط + 3و * وط + 52 * و )۶ *رط +00
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۵۱
که در آن» برای آزمون 7101 از آامین بسط تیلور استفاده می شود (10[<0 برای تمام 1<[). بنابراین»
رد شدن فرض صفر به معنای وجود رابطه غیرخطی میان متغیر توضیحی و متغیر وابسته است. بنا
بر جدول زیر روابط غیرخطی میان متغیرها با فرض بسط مرحله تیلور تا مرحله ۴ با توجه به میزان
آماره آزمون که کمتر از ۵ درصد بوده قابل قبول می باشد و بنابراین» یک مدل غیرخطی است.
ارزش احتمال آماره 1 درجه آزادی مقدار آماره 1 فرضیه صفر
در مرحله چهارم. تعیین پارامترها توسط نرم افزار انجام می گیرد. پارامترهای 2 و 1 به ترتیب,
نقطه حد آستانه و پارامتر سرعت تغییر آستانه یا همان سرعت تعدیل هستند که نرم افزار برای تخمیر
آن» ابتدا به ازای ارزشهای مختلف هر کدام» مجموع مجذور باقیمانده ها را محاسبه میکند و ارزش
هایی که میتوانند این عدد را حداقل کنند.» به عنوّان پارامترهای مدل آنتخاب می شوند. طبق برآورد
نرم افزار» میزان پارامتر 2 و نیز معنادار بوده» و بنابراین» چهارچوب مدل,» مناسب تصریح» و در
جدول ۴ نتایج مدل آورده شدّه است و امکان تخمین مدل رگرسیون گذار ملایم نیز وجود دارد.
۵۲ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
معیارهای خوبی برازش مدل ازجمله ضریب تعیین (۰,۶۲)» آزمون باقی ماندن بخش غیرخطی
در مدل و آزمون ثبات پارامتر گذار ملایم» همگی نشان از خوبی برازش مدل دارد. در ضمن» تمامی
در بخش گذار ضریب ارز حقیقی در بخش خطی, منفی و در بخش غیرخطی, مثبت است ولی
ود منم اس ار نهایی آیق ظریبمیباقشد کدیا ترجه بهتایع کار نام قابل مین اس بعایر
نتایج مدل ضریب اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری در هر مقطع, تحت تأثیر میزان شاخص بین
صنعتی قرار دارد؛ به نحوی که هر چه این شاخص کمتر باشد - یعنی قدرت رقابت صادراتی در هر
بخش کمتر است و بخشها یک صادرکننده و یا واردکننده کالا هستند -اثر افزایش نرخ ارز بر تراز
تجاری» کمتر و هر چه این شاخص بهبود یابد. میزان این اثرگذاری بیشتر است. با توجه به مباحث
گفته شده در قسمت مبانی نظری» این نتیجه. دور از انتظار نبوده» که در نمودار زیر» روند ضریب
اثرگذاری نرخ ازز جقیقی بز تراز تجارق و نیز شاخص تجارت:بین اصنعتی,آوزدهرشفه است,
نمودار ۴. روند ضریب اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری با شاخص تجارت درون صنعتی
6 5 5 6 85 6 9.5 9.5 6 5 5 و8 و ۶ 6 6
چاه ها ک 6 6 مه 6 ٩ آکیمه هی ها ک وه هد 6
وه که که ها 9۳۵ که وه و6 هه وه وه وه وه وه وه 6
۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵۵ ۵۳۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵ ۵
ب ب ب بد یه ب بد ی بد ب ی بد بو بر بر بم یم
شاخص تجارت درون صنعتی ضریب اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری ۰۰۶*۹۹
بنابراین» زمانی که قدرت رقابت در بخشهای مختلف صنعتی کشور اندک است. به نحوی که
تنها واردکننده یک محصول هستیم و توان تولیدی اندکی در آن بخش داریم» سیاست کاهش ارزش
پول» نمی تواند کمکی چندانی بهانهبود روابط تجاری کند. این موضوع از این لحاظ قابل تأمل است
که گوشزد میکند» به جای مجادله بر سر تعیین نرخ بهینه ارز بهتر است سیاستگذاران حامی افزایش
نرخ ارز شرایط رقابتی را در بخشهای مختلف صنعتی بهبود بخشند و بعد از آن, از حربه کاهش
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۵۳
ارزش پول ملی برای بهبود تراز تجاری استفاده کنند. در ضمن» در آخرین دورهها -که آمارها
موجودند- روند این شاخص و متعاقبا ضریب اثرگذاری آن» نزولی است.
هدف از انجام این پژوهش؛ ارائه تصویری از رابطه میان نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری بود. علت بررسی
این موضوع, مناقشه موجود در محافل سیاسی و علمی کشور در مورد تعیین نرخ ارز بهینه است که
در مورد آن» برخی به ارزشگذاری نرخ ارز» کمتر از حد واقعی و برخی به ارزشگذاری بیش از حد آن
معتقدند و بنابراین» دو تجویز سیاستی متفاوت از سوی این دوگروه در مورد بازار ارز صورت می گیرد.
برای این منظور با توجه به مبانی نظری موجود که رابطه نرخ ارز و تراز تجاری را به ساختارهای
میننگی و قجاری کتتوزها مربوط میکتنه مذل رگزسیون گذار ملایم با متغیر انققال شاخ تبارت
دورن صنعتی تخمین زده شد. نتایج تخمینها وجود رابطه مثبت میان نرخ ارز حقیقی و نسبت تراز
تجاری به تولید را تأیید کرد. باید توجه داشت که در سطوح پایین شاخص تجارت درون صنعتی,
ضریب اثرگذاری نرخ ارز حقیقی بر نسبت تراز تجاری به تولید اندک است و با افزایش شاخص -که
به معنای بهبود قدرت صادرات در بخشهای؛مختلف است-ایق ضریب افزایش مییاید.
بنابراین» توصیه میشود که پیش از مجادله بر سر تعیین نرخ ارز بهینه» سیاستهای تجاری به
سمت یافتن مجاری تقویت شاخس مج رد او ود شا؛ به نحوی که قدرت ضادرات
در بخش های مختلف افزایش یابد» زیرا همان طور که مطرح شد.» در وضعیت فعلی» با قدرت رقابت
اندک صنایع با رقبای خارجی» افزایش نرخ ارز نمیتواند اثر موئری بر بهبود تراز تجاری داشته باشد.
با توجه به نتایج تحقیق» در شرایط فعلی ساختار صنعتی و تجاری, سیاست تضعیف ارزش پول,
نمی قواند وضعیت تراز تجاری را بهبود قابل ملاگسنن لام ای گملکرد شرط مارشال-لرثر در اقتضاد
یکی از این پیش فرض ها آن است که ظرفیت تولیدی» به حدی بالا باشد که با افزایش نرخ ارز
و افزایش تقاضای داخلی و خارجی از کالای ایرانی بدنه تولیدی کشور توان پاسخگویی به این افزایش
تقاضا را داشنته باشد. در رای فعلی افتصاد از محایملی تباس بازارهای مالی اوطولی» وضعیت افضاتی
کسب و کار و پررنگ بودن عدم اطمینان در بازارهای مختلف افزایش ارز حقیقی,» نمیتواند به تنهایی
سمت عرضه را تحریک کند و بنابراین» به تحریک تولید و صاذرات و کاهش واردات منجر شود.
۵۴ بررسی نقش شاخص تجارت ... / سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
ابوالحسن بیگی» هانا و مهدوی, ابوالقاسم (۱۳۹۸). رابطه نرخ ارز با تراز تجاری ایران تحت شرایط
ااطمینانی (رویکرد:غیرخطی) فصلنامه: علمی مطالعات کاربرذی اقتصاد ایزان» ذوره :4 شماره
باقری پرمهر شعله (۱۳۹۷). بررسی نقش تجارت بین صنعتی و وابستگی صادرات به کالاهای وارداتی
در رابطه میان نرخ ارز حقیقی و تراز تجاری. طرح پژوهشی معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی» معادن
برقی اسکویی» م.؛ کازرونی ع.؛ سلمانی ب. و خداوردیزاده». ص. (۱۳۹۶). اثرات نامتقارن تراز تجاری
نسبت به نرخ پس انداز و نرخ ارز موثر حقیقی: رویکرد مارکوف سوئیچینگ. فصلنامه تحقیقات
راسخی. س» منتظری, م. و پاشازانوس, پ. (۱۳۹۳) واکنش غیرخطی نامتقارن تراز تجاری به
تغییرات نرخ حقیقی ارز: مطالعه موردی ایران. فصلنامه سیاست های مالی و اقتصادی» سال دوم
رجبیان, م. و سلیمی فر م. (۱۳۹۴). تأثیرانرخ ارز حقیقی .بر تراز تجاری غیرنفتی (مقایسه تجربه
ایران و ترکیه). فضلنامه راهبرد. ساللسیه و ارم ماگ۷ ۷: زهستان: ۲۷۵-۲۹۴
فرح بخش, ندا (۱۳۹۲). رابطه نرخ ارز با بخش تجارت خارجی ایران. اولین همایش الکترونیکی ملی
لطفعلی پور م. و بازرگان» ب. (۱۳۹۵). بررسی آثار تغییرات نرخ ارز حخقیقی موثر» صادرات و واردات
بر تراز تجاری ایران. فصلنامه پژوهش های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)» سال شانزدهم شماره
محمدی» ح. و آریابد. آ. (۱۳۹۱). بررسی اثر تعدیل نرخ ارز بر روند تجاری ایران و کره جنوبی
(منحنی [ شکل) فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران, شماره ۵۲: ۰۱۶۹-۱۸۲
موسوی محسنی, ر.؛ جلایی ع. و سعیدی فر م. (۱۳۸۴). اثرهای جهانی شدن اقتصاد بر تجارت
عو ماه ۶و اعلاه 1۳۵ .(2014) .34 ,فعنن۸ نزم77 +2 .۳ مفتقطاو7 .0 ,نت۸ کقطط۸
۳:5 ۳۵۷1۵۲۰ 60۳0۵ مزع م1 مصمحطا ۸ +ععصقلهط 006 0۵0 06605
6 ۵٩0 7۵16 عع ماه [۵م۲ هو عاعللط .(2013) .5 مقاملهط22 +2 م۸ ,۸008
3۵1 ]۹ ,70۳۳۵ ۸0 بقع< م2۳ ععصعز 0 عمط +ععصعلهط
:6 نحص که خصعص 3/6 .(2003) ۰ظ فصن ۶ .ظ صقن تصصه
بقاهل 6۵06 صعنلآ ۵۶ کزوولمصعص۸ 51007۰ ۳۵ مل 6۳۲۵ ۸7
فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال بیست و دوم - شماره دوم - تابستان ۱۴۰۱ ۵۵
6 م۸ :7-06 156 .(2004) قطاهط حصصقاس۸ ۸ .36 ,960066 0-ندهطاهطظ
1377-8۰ :(36)13 ۷۵۰٩ ,707۵5 ۳۲۵۳0۶ 6 #ماره 7 ,0710/6 0عز م۸ 1۵۷0۲۰
6 :6 10ج 0206 عط هه هناهام عنم معصعط مه ۵ط1 «ر2011) .37 وومصوحطلد 8
م7۸ (ع07ع8ع 7 881655 0۵ ۳0۲065 ۸1160 ۹۲ ,30۳۵ صعاعفاع ارت ۵1
:6 ز 50602115200 [۷۵۳۵6۵ .(2009) 8 ,772۵ 6 ب ,02002716110 وش ق8۳60
316۵1 وصه 65ع6ز 0 عمزط صا «کاومیه که اصعاصمه امصطز عطا 0 معصعل زب
ع 2286 ۵ ۵۶ ماه عط1 .(2014) ععنل۸ ززم17 6:26 ,.ل مطق۳۵0 بش۸ سفلقط1
0 71360۲ 71۳6 :71۳006 73۳0-7020 .(1975) .8 اهنآ 6۶ ب17 ,6۳۵6
06 5000۳۳8 هز عاهط ععمم لا ۶و علمط عط1 .(2016) سل ,و7302 ۲۳۵۵
6 200 [۵ 13۳۵005 ۵۶ عغهتعصا عامدم هی بصع هز ععصعلدظ
5۰ 7806۴ 1۸7۶۹8 خصعصا 1060 کعنصمصم ۳ نمدمنمص ۳ص کعنفوندگ
عمط 0۳ 0۳60205ع0 عا۵ ععصما ره که اعدمسا «(2014) 0۰ محاقاگ3/0 ۸ .36 170666
0110165ع:3 0096111 بقع 77 ۳۵ ععدعل زب لمعسنمصط +اصعص دم ۵1 ععصعله
05 1302 .(2017) ۸۷7۰20160 6 ۰ ,3016005 با لقنو دطاص۸ بط مقعل 1۳۵۸
0۰ ,06136 50666 [۵ 313000 .مداد 6۲ط6 ام 0 عطا 0۶ 1۳306
0۵۲۵۲ 875 ۳۵۲۵۰ عع ماه مهد عطا وصه ععصعلهط عفعه 156 ر2011) .ظ فطاناه هط
آهازمی 200 عع32130 ۳306 ,دعا۲۵ ععمصقط ده [۵عط .(2013) کل «ططهز0 ۶ .0 مق0ع 1000
22-6۰ :66 881165 ۵۵ 68 0110ع۳3 ]0 (م سمت معنگ۸ حذ 1105
۰ 3/۵75 ,نامع 1300 خلحص 3 ال صذ کزوتحاهم۸ 51 .(2005) 3/۰ ,عنا1۵
7006۳57 086 )۲ ی ۳60110161 567165 711165 1160مرحم .(2004) سل م16
کاعلاع عصمعدز عط وصه [ع۷ع1 ععخم مععصقل عنام عوصعاط .(2021) ۰ ,ق2700
1-4 ,(1)2 ,۳6011017165 ۶ 881695 زک منگ۸ مگ رز ععصعلهط 0306
0 نها ۵6+ عوصمطاده معا عوصع اه معط .(2013) 1۰ م280۵ 2 .۸ مق[م0109
۶و 3/600 0 منلدعصعی ۸ تععطصی صعنگم۸ صحقطهک طاناگ صز ععصعلهط 0206
عطا 0۶ اع2مصز 156 .(2020) 3/۰ بکفط 7 :6 .0 ,فلا مصنفهل .0 مغناعزظط 3 مخزن0عازمگ
۵ صز عزعی عنصومصمع عطا عصنسل ععصحلمطاصن عفهی مون ۶ عطا ۵ عا ععصمعحاه
۳۵86076۲ ۳6011017116 بکع ناهام صععاله3 معا ۸۷ عطا ۹ص کعاهاد 606۳ 817 30
331366 1۳206 عطا 00 ععمقحا6 عاقط عوصع اه کاعنط 15۵ .(2004) 1۰ معکلهنه5
۵۶ بررسی نقش شاخص تجارت ... | سیدهادی موسوی نیک. شعله باقری پرمهر و الهام خیراندیش
4و ععق 156 نععصعلهط عون عط وصه کعاه ععصع ار «ر2001) 1۵۳ مک ۶ .2 ,۷/1809
40 ۲316 672086 [36۵ .(2008) 1۰ ,601-16 ۵ ولا ,۷۷۵-30 :2 ۹6-108
,711۲۳۵0۵ بق 2/۵1 ۵۳۵ ۳0 آمعسنصصه صش۸ نصنطاعصونهام۲ ععصعلهط 0806
130-7 :310.8 ,3 7۵ ,17009664 000 ککع اعسظ ۱٩ هس70
| همواره بحث ارتباط میان تغییرات نرخ ارز و تراز تجاری، یکی از موضوعات پرمجادله در ادبیات نظری و محافل سیاستگذاری بوده است. رویکرد جدید در ادبیات نظری و کارهای تجربی، نشان از آن دارد که تعامل این دو متغیر، به مسائل متعددی، ازجمله نحوه تعامل بازارهای صادراتی و وارداتی هر کشور و یا میزان وابستگی تولید کالای صادراتی به واردات بستگی دارد. بدین منظور در این مقاله، رابطه میان نرخ ارز و تراز تجاری در اقتصاد ایران، با در نظر گرفتن نقش شاخص تجارت درون صنعتی که مشخص کننده ساختار تعامل صنعت و تجارت است، در قالب مدل رگرسیون گذار ملایم برای دوره زمانی 1380:4 تا 1397:4 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این مدل، نشان داد که ضریب اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری در هر مقطع زمانی تحت تأثیر میزان شاخص درون صنعتی قرار دارد؛ به نحوی که هر چه این شاخص کمتر باشد، اثر افزایش نرخ ارز بر تراز تجاری، کمتر است و هر چه این شاخص بهبود یابد، میزان این اثرگذاری، بیشتر است. این امر، بدان معنا است که زمانی می توان از نتایج مثبت تضعیف ارزش پولی بر تراز تجاری بهره مند شد که قدرت رقابت تولیدات داخلی با کالاهای مشابه خارجی در هر بخش، افزایش یابد. |
25,108 | 402178 | برای پرهیز از گفتن بعضی از چیزها نیز بهکار برده میشود. بعضی از چیزها به زبان آورده
نمیشوند. نه بدین دلیل که نمیتوان آنها را گفت؛ بلکه بدین دلیل که مردم در باره آن چیزها
صحبت نمیکنند؛ یا اگر هم درباره آنها صحبت شود به شیوه غیرمستقیمی به آنها اشاره
می شود». یعنی وقتی که در کلام از تابوها پرهیز میکنيم و دست به خوشایندسازی میزنیم
درحقیقت ساختار و رافبرد گفتان خود را اصلاح: کردهایم ی این جبران کلام نامناسب است که به
آن حسن تعبیر میگویيم. حسن تعبیر و تابو در زبان دو موضوع نسبی هستند (وارداف, ۶۲۰۰۹
3 بهمن زندی و همکاران بررسی اجتماعی- شناختی تابو و... 8
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
1: جستارهای زبانی دور ٩. شماره ٩ (پیاپی 4۸)» بهمن و اسفند 9
ترجمه امینی» ۱۳۹۳: ۳۸۳-۳۸۰). بدخشان و موسوی حسن تعبیر رابه شیوه زیر معرفی کردهاند:
«به گویی از دو واژه یونانی 20 به معنی «خوب» و 170176 به معنی «گفتار» تشکیل شده است. به
عبارت بهتر این ترکیب به معنای گفتار نیک است و در زبان فارسی, با عنوان بهگویی شناخته می-
شود. واژههای به گویانه بهعنوان جایگزین برای واژه های ناخوشایند بهکار میروند» (۱۳۹۳: ۱-
۲) آلن و بریج! حسن تعبیر را سازو کاری آبرونگهدار میدانند. طبق نظر آنها «به گویی برای
جلو گیری از تهدید وجهه" اجتماعی و در واقع از دست دادن وجهه اجتماعی گوینده, مخاطب و
شخص ثالث, بهعنوان جایگزین برای یک عبارت ناخوشایند بهکار میرود» (۱۹۹۱: ۱۹). دادههای
این تحقیق بخشی از رایجترین عبارت» اصطلاحات و ضربالمتلهایی هستند که در زبانهای
فارسی و انگلیسی استفاده میشوند. با توجه به رویکرد اجتماعی و مولفههای دستور
زبانشناسی شناختی به شیوه تحلیلی .و توصیفی به تجزیه و تحلیل دادهها پرداختهايم.
مقایسههای کمّی" و کیفی" را برای بررسی شباهتها* و تفاوتهای" دی زبان ارائه کردهایم. سعی
شده است ماهیت ساختار ذهنی"" گویشوران انگلیسی و فارسی را در تشکیل و کاربرد
ساختارهای یادشده با توجه به اصول اجتماعی - شناختی بررسی کنیم. به این منظور با استفاده
از شیوه اسنادی» کتابخانهای» جستوجوی الکترونیکی» ی اینترنتی؛ دادهها را گردآوری کردیم و
از کتب مرتبط در رابطه با انواع اصطلاحات و ضربالمثلها در دی زبان نیز بهره گرفتیم. فرضيه
تحقیق به این صورت است که اگرچه آدز روساخت و بازنمود عینی گویشوران دو زبان در
کاربرد عبارات» اصطلاحات و ضرربالمثلها تفاوتهایی در رابطه با تابو و حسن تعبیر دیده
مررشیهه آبا ی جیوساکه قمی رن وبان مفامی سار مشابهی ار تقاط اجضاعی شاخ
وجود دارند که این مفاهیم از طریق استعارهها در ذهن و زبان گویشوران کدگذاری میشوند. در
این مطالعه ما به این پرسش پاشخ خواهیم داد که تابو و خسن تعبیر بر مینای کدام طرحوارهها در
ذهن گویشوران دو زبان شکل گرفتهاند و در هر زبان از چه زوایایی به این دو موضوع اجتماعی
در اینجا به آثار و پژوهشهای انجامشده در رابطه با موضوع تحقیق میپردازيم. این مطالعات
عموما در حوزه اجتماعی به موضوعات تابو و حسن تعبیر در ایران و سایر کشورها مربوط
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
میشوند. همچنین» برخی دیگر با موضوعات شناختی ارتباط دارند. با توجه به پیشینههای
اراکشده: پادآون, ميشويم. 4 دی تطیق حاقس اسطااغات ی شوبالمتها ان دی ریگرد
اجتماعی و شناختی با توجه به موّلفههای این دو رویکرد بررسی شدهاند که نوعی بررسی
مقابلهای برای مقایسه در زبانهای انگلیسی و فارسی برای کشف تفاوتها و شباهتهای
اصطلاحات مشابه در دی زبان» صورت گرفته است. به این منظور تمرکز تحلیلها بر روی
موضوعات تأابو و حسن تعبیر است که پیش از اين» پژوهشی چندوجهی با این شکل انجام نشده
شریفی و دارچینیان بروز زبانی دشواژهها را در ترجمه به فارسی مطالعه و نتایج استفاده از
آنها را در جامعه بررسی کررهاند وین ]ظاره ليادگنه کارسپتایوها در شام جوایع
بشری بیان داشتهاند که در ترجمه متون از دیگر زبانها به فارسی میتوان تابوها را به انواع
مختلفی طبقهبندی کرد؛ زیرا تابوها فرهنگ وابسته هستند و تابوی مطلق وجود ندارد. به این
ترتیب» موضوع تابو در ترجمه باید مد نظر قرار گیرد و:از شیوههایی مثل حذف, تغییر» تعدیل,
جایگزینی» عامتر کردن کلمات. سانسور و خودسانسوری برای ارائه ترجمهای بهتر بهره برد. پس
در موضوع ترجمه در نظر گرفتن دشواژهها پیش از ترجمه متون بسیار مهم است (شریفی و
دارچینیان؛ ۱۳۸۸ ۸۱۲۷ ۰۱۳۹ ۱۶۰ رضانی و مقیمیع"به ملالعه استعارههای مفهومی با رویکرد
شناختی پرداخته و مصادیق آن را در ضربالمثلهای فارسی تجزیه و تحلیل کردهاند. آنها با
تجه رب میا اراک ی ناش ذهنی انساق کهتهاند که اتساق: قامژاهی افو ااناعی ی
غیرملموس را درک کند و درک هیچ تجربه عینی و مشترکی بین انسانها بدون مفهومسازی
استغازی:اشکاق پدیی فیسس اپ استحازقا بانب بابلویتاتی مقهومی باقیقت: تثایم بورسی ها
تشتان ناده است که /که تفین استمارلها بح مر هط وی سل ها و جوامعم است: و چیژّی سطحی
نیست. این نوع بررسی بنا بر نظر آنها به ما امکان میدهد تا شیوه شکلگیری ضربالمثلها و
نوغ تفکر جوامع را مطالعه کنیم (رضایی و مقیمی, ۱۳۹۲: ۹۱ ۸۰۱ ۱۱۳) یگانه و افرشی با
روگرکی فاکش استعارفقای جرا وان کریمبورسی گراغاف: آنها تلا کریدانه به
این پرسش پاسخ دهند که در قرآن تا چه اندازهای الفاظ جهتی در معنای استعاری بهکار گرفته
3 بهمن زندی و همکاران بررسی اجتماعی- شناختی تابو و... 8
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
1: جستارهای زیانی دوره ۰4 شماره ٩ (پیاپی 4۸)» بهمن و اسفند ۱۳۹۷
شدهاند. بر این اساس, آنها شصت شاهد را جمعآوری کردهاند که «در آنها جهتها بهعنوان
حوزههای شناختی مبدا» بهکار رفته و بدین وسیله مفاهیمی مانند منزلت, برتری» خیر و برکت
تبیین شدهاند. آنها نتیجه گرفتهاند که «واژههایی که به لحاظ مفهومی از جایگاه بنیادی و مبنا
برخوردارند در بیان استعاری بهکار رفتهاند. بر این اساس هفت واژه جهتنما و چهارده اسم-
نگاشت دز قرآن شکل گرفته است»: این موارد که ماهیتی انتزاعی دارند در قالب استعازه توصیف
شدهاند (یگانه و افراشی, ۱۳۹۵: ۰۱۹۳ ۲۰۹). سبزواری انواع چندمعنایی را در زبان فارسی معیار
بررسی کرده و این مطالعه را با رویکردی شناختی انجام داده است. وی بیان کرده است که در
مطالعهای توصیفی, انواع چند معنایی بر اساس طبقهبندی ایوانز در زبانشناسی شتاختی تحلیل
شده است. ابتدا انواع چندمعنایی در این چارچوب در زبان انگلیسی بررسی شده و مسائلی چون
ارتباط شبکهای» معنای مرکزی» طرحوارهها دانش غیرزبانی و دایر د المعارفی در الگوی شناختی
مطرح شدهاند. سپس سه نوع چندمعنایی در این زبان معرفی شده است: ۱- مفهومی, ۲- واژگانی,
۳- بیناواژگانی. وی پس از این معرفی» موارد یادشده را در زبان فارسی معیار تجزیه و تحلیل
کرده است. او همچنین نتیجه گرفته است که تقسیمبندی یادشده بر اساس رویکرد شناختی در
زبان فارسی نیز قابل بررسی و تعمیم است. وی این نوع رویکرد شناختی را در تحلیل موضوع با
رویکردهای نظری و تحلیلهای پیشین مقایسه کرده است (سبزواری» ۱۳۹۷: ۰۲۵۱ ۲۹۷).
وارن" در مطالعهای نقش به گویی را در تعبیر عبارات بررسی کرده است. او بیان کرده است که
در دهههای گذشته زیانشقساق اعتقاه ,داقت: کلیات:معانی ی تقاسیهلیقی, دارش اما کم کم
مشخص شد که معنی کلمات پویاست و در شرایط مختلف این موضوع قابل بررسی است. به این
دلیل که محتوای معنایی هر عبارت شامل مشخصههایی است که معنای آن عبارت را از یک سری
مشخصههای درونی به مجموعهای از ویژگیهای بیرونی ارتباط میدهد. ما میتوانیم شکل
ظاهری یک کلمه یا عبارت را باایک مرجع خاص انطباق دهیم. اما بعضی اوقات انطباق یک به یک
میان صورت و معنی و نیز مرجع کلمات و عبارات پیدا نمیشود. یکی از این شرایط کاربرد حسن
تعبیر در عبارات است (128-130 :1992 ,۷/2:760). سرسپو فرناندز* استراتژیهای استفاده از
5 با در نخ فتن ملاحظات ادب و وجه افراد را مطالعه و بیان کرده است که کاربرد به
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
گویی برای ملایم تر کردن موقعیتهای دور از ادب و پرهیز از دشواژه است. او بحث حسن
تعبیر را با این راهبرد در چارچوب نظريه ادب براون و لوینسون بررسی و نتیجهگیری کرده است
که به گویی زوشی است که میتواند مقاهیم ادب را در گفتمان افراد تقویت کند ی از لحاظ اچتماعی
و فرهنگی رویدادی است که وجه افراد را در ارتباطات و تعامل با یکدیگر حفظ خواهد کرد ( 2,۰۰۰
77-9 :2005, ت40 مف۳). گآیو؟ بررسی اجتماعی در رابطه با انواع تابو در زبان انگلیسی انجام
داده است. وی عنوان کرده است که در هر جامعهای عبارات و کلماتی وجود دارند که نمیتوان در
گفتار یا نوشتار یا به صورت عمومی و در جمع افراد از آنها بهصورت مستقیم استفاده کرد. وی
این موارد :را قابی دانسته ی بیان داشته است که برای ایق آتابیفا میتوان ذستهبتدیهایی ازائه نان
وی معتقد است برای کاستن از بار عاطفی منفی این عبارات کافی است که به جای آنها از عبارات
بهگوییشده استفاده کنیم. هر دی مورد یعنی تابو و حسن تعبیر میتوانند بر افراد تأثیر بگذارند.
راهکاری دیگر برای کم کردن تأثیر منفی تابوها استفاده از عبارات غیرمستقیم است. پس به این
شیوهها:باید از تابیها پرهیز کرد کل به اقا سا یاهزار نامه وازد نشلود ی کلام افراد تقین آمیز
و زننده نباشد (2310-2314 :2013 ,ه:6). هآئیف سامیز" در یک بررسی مقابلهای اسامی
حیوانات و اصطلاحات مربوط به آنها را در.دو زبان انگلیسی و عربی مطالعه و این تحقیق را به
صورت شناختی در اصطلاحات و ضربالمثلهای این دو زبان تجزیه و تحلیل کرده است. وی در
این تحقیق به اسامی و عبارات مرتبط با خیواناتی مانند سگ و اسب پرداخته است. او مدل لیکاف
و ترنر را انتخاب کرده و از الگوهای اسپربر و ویلسون و نیز هسیه نیز بهره برده است. وی از
این رویکردها برای تجزیه و تحلیل و فهم بهتر مفاهیم موجود در اصطلاحات و ضربالمثلها
استفاده کرده است تا بتواند دورنما و پیشینهای از کاربرد آنها را بهدست آورد. وی به مباحث
استعاره و مجاز موجود در اصطلاخات وارد شده و گفته که تعداد.۲۰ ضربالمثل از دی زبان را
انتخاب کرده است که زیر ساخت آنها در هر دو زبان مشابه یکدیگر است؛ اما آنها در روساخت
زبانی با یکدیگر تفاوت دارند. وی بیان کرده است که این ضربالمثلها از لحاظ فرهنگی, اجتماعی
و شناختی بسیار ارزشمند و غنی هستند و از یک نسل به نسل بعدی به ارث رسیدهاند ( 118
3 بهمن زندی و همکاران بررس ی اختماغی-فنتاخت ی تابو و... 7
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
1: جستارهای زبانی دور ٩. شماره ٩ (پیاپی 4۸)» بهمن و اسفند 9
چاچوب نظری در این تحقیق مبانی اجتماعی - شناختی است. در حوزه اجتماعی ماهیت تابو یا
حسن تعبیر بودن عبارات و نیز کاربرد متغیرهای اجتماعی" را در ساختار اصطلاحات بررسی
میکنيم و فراوانی حضور این متغیرها را در ساختار معنایی آنها در فارسی و انگلیسی مقایسه
خواهیم کرد. این متغیرهای اجتماعی عبارتاند از سن"" جنسیت"» سطح تحصیلات*,
صمیمیت*, طبقه اجتماعی!, شغل", مکان جغرافیایی", گروه قومی*", سبک:", قدرت"" و زمان"".
هرچه افراد در اجتماع متغیرهای اجتماعی مشابهتری داشته باشند» تفاوتهای اجتماعی و زبانی
آنها کمتر میشود و از لحاظ شخصیت بیشتر به یکدیگر نزدیک میشوند. مثلا اگر طرفین تعامل
همگی مرد باشند. در رده سنی نزدیکی به هم قرار داشته باشند. صمیمیت آنها با یکدیگر بیشتر
باشد» سطح تحصیلاتشان به هم نزدیکتر ق شغلشان مانند هم باشد در طبقات اجتماعی مشابهی
قرار داشته باشند يا اینکه سایر متغیرهای اجتماعی آنها بهطور کلی با هم مشابه یا نزدیک باشد.
در این صورت نسبت یه یکدیگر احساس راحتی و نزدیکی بیشتری دارند و این احتمال وجود دارد
که بیشتر از تابوها در کلام خود استفاده کنند. در مباحث شناختی از انواع طرحوارههای تصویری
استفاده خواهیم کرد که بر اساس نظریات ایوانز و گرین (2006)» جانسون (1987) و صاحب-
نظران ایرانی همچون صفوی (۱۳۹۲) و راسخ مهند (۱۳۹۶)»/ طرحوارههای تصوری ۷ مورد
هستند: ۱. طرحواره حجمی: تصور پدیدههای ذهنی به شکل یک حجم دو يا سه بعدی. این طرح-
واره حاصل تجربه زندگی ما در فضای جهان هستی است. به اين ترتیب میتوان تصور کرد که
درون یک حجم نیز چیزی وجود داشته باشد یا بیرون از آن حجم قرار گرفته باشد. برای مثال:
«تو دلش هیچی نیست». ۲. طرحواره حرکتی: تصور پدیدههای ذهنی با ماهیت حرکت یعنی پدیده-
های متحرک باشد. این حرکت دارای ابتدا و این و مسیر است. ماهیّت پنیدههای متحرک ایدهای
را به ما میدهد تا تصور کنیم این پدیدهها دارای نوعی: حرکت هستند؛ در حالی که
نمیتوانند حرکت کنند. حرکت مبدا زا به مقصد متصتل میکند»:برای مثال بر لب جوی نشین و گذر
عمر ببین. ۳. طرحواره قدرتی: چنانچه در مقابل رخ دادن پدیدهای مانعی بهوجود آید یا نیرویی در
پدیدهای سبب تغییر شود» پس این طرحواره شامل طرحوارههای اجبار» مانع. کنار زدن مانع»
توانمندی» نیروی متقابل است. یعنی در برخی از موارد از مانع نمیشود عبور کرد: چوب لای
چرخش کردند. در برخی از موارد تغییر مسیر امکان دارد و میتوان از کنار موانع ایجادشده
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
عبور کرد: از کنار این حرفا باید گذشت. در مواردی هم می توان مانع را از سر راه برداشت:
بالاخره دشمن را از سر راه بر میدارم. گاهی نیروی مقابل به این صورت وجود دارد: زدی
ضربتی» ضربتی نوش کن.۶. طرحواره شی: در این طرحواره همانطور که اشیا ویژگیهایی مانند
شکل, اندازه» رنگ و غیره دارند» پدیدههای ذهنی نیز میتوانند این ویژگیها را داشته باشند؛ یعنی
میتوان برای آنها کمیت یا کیفیت را متصور شد و درست مانند اشیا در باره آنها صحبت کرد:
عقلش خوب کار میکنه. ۵. طرحواره سطحی: پدیدههای ذهنی میتوانند مانند یک سطح دو بعدی
تصور شوند که یک شی يا فردی خاص با متصور شدن یک پديده ذهنی روی آن سطح قرار
میگیرد: دست رو دلم نزار. ۹. طرحواره مالکیت: همانطور که در واقعیت چیزی يا کسی به شخص
دیگری تعلق دارد در پدیدههای ذهنی نیز میتوان این مالکیت و تعلق را برای شخص يا چیزی
متصور شد. یعنی یک پدیده ذهنی ماننداشخصی است که چیزی متعلق به اوست و یا صاحب
چیزی میشود: هوش مصنوعی قابلیتهای چشم گیری دارد. ۷ طرحواره رویداد: هر پدیدهای در
واقعیت در بردارنده یک رویداد است و برای پدیدههای ذهنی نیز میتوان تصور کرد اتفاقی روی
میدهد و این رویداد ذهنی را میتوان با پدیدههای عینی انطباق داد. این طرحواره مانند موارد دیگر
حاصل تجربههای بدنمند انسان از محیط اطراف است: چند وقتی هست که دلم گرفته. درواقع همه
طرحوارههای بالا از انطباق پدیدههای ذهنی با پدیدههای عینی هستند و همان طور که گفته شد از
تجربههای بدنمند انسان نشئّت میگیرند و حاصل تعامل بشر با محیط اطراف هستند.
در این پژوهش برای پاسخگویی به پرسش تحقیق دادهها را در ۱۵ گروه ۲ تایی بررسی خواهیم
گروه ۱: عالطا 2 ۵ 50 ای پدر سگ: هر دو اصطلاح تابو هستند. در ساختار اصطلاح
انگلیسی متغیر اجتماعی جنسیت که به سگ ماده اشاره دارد بهکار رفته است. متغیر دیگر سبک
است که در انگلیسی غیر رسمی است؛ زیرا این اصطلاح درموقعیتهای رسمی کاربرد ندارد. در
انگلیسی طرحواره مالکیت مشهود است؛ زیرا توله متعلق به یک سگ ماده است. در اصطلاح
فارسی نیز متغیر جنسیت داریم؛ اما به جنس نر اشاره دارد. سبک نیز غیررسمی است. طرحواره
مالکیت را هم داریم که توله متعلق به یک سگ نر است. هر دی اصطلاح استعاره از شخصی
3 بهمن زندی و همکاران بررسی اجتماعی- شناختی تابو و... 8
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
سنارقای رای دوره ٩. شماره ٩ (پیاپی 4۸)» بهمن و اسفند ۱۳۹۷
هستند که ویژگیهای بدی را از خود بروز داده است.
گروه ۲: للفطا ۷:11 06/018 و باردار بودن: هر دو به گویی هستند. در انگلیسی و فارسی
متغیر جنسیت مربوط به مونث داریم. سبک به رسمی نزدیکتر است. سن که به افراد بالغ مربوط
است. زمان هم به دوره نه ماهگی حاملگی اشاره دارد. هر دی طرحواره شامل این موارد هستند:
حجمی» یعنی کودک درون شکم است؛ قدرتی» نوزاد به حجم بزرگی تشبیه شده است که مادر آن
را تحمل می کند (طرحواره تصویری توانمندی)؛ شی اشاره به بزرگی بهسبب جنین؛ مالکیت.
بچهای که متعلق به یک مادر است؛ رویداد» پدیده وجود نوزاد و رشد آن. هر دو اصطلاح استعاره
گروه ۳: ۳۵۲۵۵ 276 در2ل دنل و پایش لب گور است: انگلیسی بهگویی, اما فارسی
تابوست. در انگلیسی این متغیرها را میبينيم: سبک که به رسمی نزدیکتر است. سن که عموما
برای افراد مسن در نظر گرفته میشود. زمان نیز بهصورت روزهای پایانی نمود پیدا کرده است.
نس فارسی متغیرهای .سبک که غگو رسای اس اک براطل افراقا مس :در انظر گرفته اشده:
مشهود هستند. در انگلیسی این طرحوارهها را داریم: حجمی» فرد در فضای زمانی خاصی برای
ادامه زندگی قرار دارد؛ حرکتی فرد در طول زمان در حال حرکت به سمت مرگ است؛ قدرتی» فرد
نمیتواند سرنوشت خود را در برابر مرگ تعیین کند؛ شی زمان مانند اشیایی هستند که میتوان
آنها را شمرد؛ سطحی» روزها بر بروتق سطح زمان در خال حرکت و شمرده شدن هستند؛
مالکیت. روزها و زمان به عمر فرد تعلق دارند؛ رویداد» پدیده نزدیک شدن به مرگ رخ میدهد. در
فارسی به این طرحوارهها بر میخوریم: حجمی, گور به شکل یک حجم که جسد درون آن قرار
میگیرد؛ حرکتی, فرد در حال حرکت به سمت قبر است؛ قدرتی؛ فرد به سمت گور خود میرود و
نمیتواند جلو مرگ را بگیرد؛ شی قبر مانند محبسی است که پای فرد بهتدریج به آن نزدیک می-
شود؛ سطحی, لبه قبر به صورت یک سطح در نظر گرفته شده است؛ مالکیت. گور متعلق به فرد
خاصی است؛ رویداد» پدیده و فرایند زندگی او مرگرا نشان میدهد. در انگلیسی این اصطلاح
استعاره از فرایند نزدیک شدن به مرگ است و در فارسی این اصطلاح استعاره از شخصی است
گروه ۶: 2162818 1102010 و نسل کشی: انگلیسی به گویی و فارسی تابوست. در انگلیسی و
فارسی این متغیرها را داریم:سبک که رسمی است..طبقه اجتماعی که بهسطوح پایین مربوط
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
: بهمن زندی و همکارات بررس ی اختماغل ی شاخ ماب یبد 7
است. مکان که جغرافیای خاصی مورد تعرض قرار میگیرد. گروه قومی ضعیف تحت تهاجم
گروه قومی قوی است. قدرت برتر به قدرت پایینتر غلبه میکند. مذهبی که در اقلیت است یا
ضعیفتر از لحاظ قوای نظامی است, مغلوب میشود. در انگلیسی و فارسی هر هفت طرحواره
حضور دارند: حجمی, فضایی که در آن پاکسازی يا نسلکشی صورت میپذیرد. حرکتی». حرکت
به سمت از بین بردن گروهی خاص. قدرتی» گروه نمیتواند از خود دفاع کند و مغلوب میشود.
نقتیو: محلزناگی ی افواه؛ایخ آقییم مانضش:اظیاای,سگاق آنها پاکسساژی میشوت با افراه مان
جاندارانی بیدفاع کشته میشوند. سطحی,» پاکسازی بر روی یک سطح که همان محل زندگی
آنهاست انجام میشود یا کشتن افراد یا اعمال زور علیه آنها در سطح جامعه آنها صورت
میپذیرد. مالکیت. مکان در حقیقت متعلق به قوم ضعیف است. رویداد» پدیده جنایتکارانهای علیه
قومی اتفاق میافتد. هر دو اصطلاح استعاره از فرایند مردم کشی و تحمیل زور به یک قوم خاص
گروه ۵: لاه 6 آذهمره 200 ۲۵۵ 116 50206 و چوب معلم گل است هر که نخورد خل است:
انگلیسی و فارسی بهگویی هستند. در انگلیسی این متغیرها را داریم: سن مربوط به کودکان است.
سبک به غیررسمی است. قدرت در دستوالدین یا معلمان در نظر گرفته میشود. سطح
تحصیلات برای کودکان خردسال که محصل نیستند یا کودکانی است که در مدرسه تحصیل
میکنند. در فارسی متغیرها شامل این موارد است: سن مربوط به کودکان است. سبک رسمی
است. قفزت اس دست معلمان است: لو حصگلاتوا ی گواگکانی است که دس مدزسه تحصیل
میکنند. طبقه اجتماعی سوادآموختگان جامعه هستند. شغل مربوط به دانشآموزان و معلمان
آنهاست. مکان جغرافیایی مدرسه در نظر گرفته میشود. در انگلیسی ٩ طرحواره داریم: الف)
حرکتی, حرکت ترکه جهت تنبیه. ب) قدرتی» اعمال قدرت والدین ایا معلم برای تنبیه.ج) شی
اشاره بهتنکه که نماد تنییه کزدن استه۵) سطحی, سطم: دس یا پای کزدک جهت تنبیه: ۵)
مالکیت. بچهای که متعلق به یک والدین است. و) رویداد» پديده تنبیه کودک بازیگوش. در فارسی ۷
طرحواره دیده میشود: الف)حجمی» حجم یک کلاس درس در نظر گرفته شده. ب)حرکتی وج)
قدرتی مانند مورد قبل. د) شی اشاره به چوب که نماد تنبیه کردن است و مانند گل است. ه)
سطحی, و)رویداد مانند مورد قبل. ز) مالکیت» دانشآموزانی که تعلق به کلاس یک معلم خاص
دارند. هر دق اصطلاح استعاره از تنبیهی که باید صورت پذیرد و مفید است.
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
1: جستارهای زیانی دوره ۰4 شماره ٩ (پیاپی 4۸)» بهمن و اسفند ۱۳۹۷
گروه 1: 176۵1٩ 0667 1 836 و آه ندارد که با ناله سودا کند: انگلیسی به گویی و فارسی تابو
هستند. متغیرها در انگلیسی: سبک. رسمی. طبقه اجتماعی سطح پایین. مکان خیابانی خاص. شغل
افراد ورشکسته. قدرت افراد ضعیف. در فارسی: سبک غیررسمی. طبقه اجتماعی سطح پایین.
مکان بازار یا محل معامله. شغل افراد بیکار یا ورشکسته. قدرت افراد با توان مالی کم. طرحوارهها
در انگلیسی: حجمی: فضایی که خیابان است و محل رفت و آمد افراد ورشکسته يا دادگاه مربوطه
در آن قرار دارد. قدرتی: فرد نمیتواند بدون پول کاری کند. سطحی, سطح خیابان مورد نظر.
مالکیت» چیزی به آنها تعلق ندارد. در فارسی: قدرتی فرد نمیتواند بدون پول کاری کند. شی.
مبادله کالا در نظر گرفته میشود. مالکیت. چیزی به آنها تعلق ندارد. رویداد» پدیده خرید و
فروش اتفاق نمیافتد به دلیل فقر. هر دو اصطلاح استعاره از مردم تنگدست يا بیپول است.
گروه ۷: 05[ 1361/02 و جویای کار::هر دو به گویی هستند. انگلیسی و فارسی این متغیرها
را دارد: سن, مربوط به افراد بالغ. سبکه رسمی. شغل, به دنبال کار جدید بودن. طرحواره ها از
این قرارند: انگلیسی: حجمی؛ دو کار مانند حجمی در نظر گرفته شدهاند که فرد میان آنها قرار
گرفته است. حرکتی» جابهجایی میان دی کار. قدرتی» شخص توانایی پیدا کردن کار جدید را در
خود احساس میکند. شی دو کار مثل دق چیز هستند که فرد در بین آنهاست. رویداد» پدیده
جستوجو برای کار جدید در حال اتفاق افتادن است. فارسی: حرکتی» حرکت به سمت کار جدید.
قدرتی» شخص توانایی پیدا کردن کار جدید را در خود احساس میکند. شی کار مانند شی ای
است که افراد به دنبال آن میگردند. رویداد» پديده جستوجو برای کار در حال اتفاق افتادن است.
گروه ۸: 1186۲ 118111 و دست کج بودن: اصطلاح انگلیسی به گویی است اما اصطلاح فارسی
تابوست. در انگلیسی این متغیرها بهکار رفتهاند: سبک در بهکار گیزی این اصطلاح به غیررسمی
نزدیکتر است. عموما به طبقه اجتماعی که در سطح پایینی قرار دارند و دزد هستند مرتبط
میشود. شغل افراد دزدی و جیببری است. در فارسی سبک در بهکار گیری این اصطلاح به
غیررسمی نزدیکتر است. عموما به طبقه اجتماعی که در سطح پایینی قرار دارند و دزد هستند
مرتبط میشود. شغل افراد دزدی و جیببری است. در انگلیسی ۶ طرحواره داریم: قدرتی» فرد با
انگشتانی چابک قادر به دزدی و جیببری است. شی انگشتان فرد مانند شی سبک در نظر
گرفته شده است. مالکیت» انگشتان به یک دزد تعلق دارد. رویداد» دزدی اتفاق میافتد. در فارسی
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
طرحوارههای زیر را داریم: قدرتی» فرد میتواند دزدی کند. مالکیت» دست به دزد تعلق دارد.
رویداد» دزدی اتفاق میافتد. هر دی اصطلاح استعاره از فرد دزد هستند.
گروه ٩: 113005 800 11080۲5 له 86 و دست و پا چلفتی بودن: انگلیسی به گویی است؛ اما
فارسی تابوست. متغیرهای اجتماعی در انگلیسی و فارسی سبک در بهکار گیری این اصطلاح به
غیررسمی نزدیکتر است. صمیمیت: معمولا افراد صمیمی این اصطلاح را برای هم بیشتر بهکار
میبرند. سه طرحواره در انگلیسی و فارسی داریم: قدرتی» مالکیت. و رویداد. فرد بیدستوپا قادر
به انجام کار خاصی نیست. انگشتان به یک فرد بیدستوپا و بیعرضه تعلق دارند یا دست و پا
سیگ فرب خاشیری بیعرههضلی دآرک. کاری خاقیاناتقای میاقف هرق اسطلاج استایه و
گروه 1۳:۱۰ ۳ و گورت را گم کن: اصطلاحات انگلیسی و فارسی تابو هستند. در هر دی
سه متغیر صمیمیت» سبک و قدرت را داریم.و در فارسی متغیر مکان جغرافیایی هم دیده میشود.
در رابطه با صمیمیت میتواند هم برای افرادی که با هم دوست هستند هم برای کسانی که با هم
دشمن هستند بهکار رود. سبک در بهکار گیری این اصطلاح غیررسمی است. درباره قدرت کسی
که این اصطلاح را بهکار میبرد غلبه بیشتری بر مخاطب دارد. در فارسی مکان جغرافیایی به گور
اشاره دارد. هم درانگلیسی و هم در فارسی دو طرحواره حرکتی و قدرتی را داریم. حرکتی» فرد از
مکانی و شخصی باید فاصله بگیرد. قدرتی, مخاطب توان کمتری نسبت به گوینده برای مقابله با
این اصطلاح دارد. هر دو اصطلاح استعاره از دور شدن از کسی است.
گروه ۱۱: 13۷108 1162 و بی بند و بار: اصطلاح انگلیسی به گویی» اما فارسی تابوست. در هر
دو فقط متغیر سبک را داریم که سبک در بهکار گیری این اصطلاح به غیررسمی نزدیکتر است.
در هر دو» طرحواره قدرتی و رویداد را داریم. فرد بیقیدوبند قادر به انجام کار مثبتی نیست. فرد
حدود و قواعدی را در رویدادهای زندگی رعایت نمیکند. این دی اصطلاح استعاره از فرد لاابالی و
گروه ۱۲: 0:۵۲ 106 9:10 ۵00100021 ی خالیبند: اصطلاح انگلیسی بهگویی, اما فارسی
تابوست. در هر دو تنها یک متغیر سبک را داریم. سبک در بهکار گیری این اصطلاحات به
غیررسمی نزدیکتر است. در انگلیسی طرحوارههای قدرتی» شی و رویداد مشاهده میشود. فرد
نمیتواند یا نمیخواهد راست بگوید. انگار به یک کالای بیارزش اشاره میشود؛ یعنی دروغ یک
3 بهمن زندی و همکاران بررسی اجتماعی- شناختی تابو و... 8
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
سنارقای رای دوره ٩. شماره ٩ (پیاپی 4۸)» بهمن و اسفند ۱۳۹۷
کالاست. دروغگویی اتفاق میافتد؛ اما در فارسی طرحواره مالکیت هم داریم. در شی به غلاف یک
اسلحه اشاره شده است. مالکیت. غلاف اسلحه به فرد تعلق دارد. در رویداد فرد حدود و قواعدی
را در رویدادهای زندگی رعایت نمیکند. هر دو اصطلاح استعاره از فرد لافزن و دروغگو هستند.
گروه ۱۳: ۷/۵۲۴ (ع4016 ع113 100 و خر حمالی کردن: هر دو اصطلاح تابو هستند. متغیرهای
سبکه قدرت و شغل در دو اصطلاح دیده میشوند. سبک در بهکار گیری این اصطلاح غیررسمی
است. شخص ضعیفتر برای افراد قدرتمندتر باید بهسختی کار کند. شغل این اصطلاح به مشاغل
گوناگون اشاره دارد. دو طرحواره قدرتی و رویداد را هم در دو اصطلاح داریم. فرد مجبور است
به دلایلی این کارها را انجام دهد و توان ندارد آن را تغییر دهد. کار سخت و بدون مزد خوب برای
شخصی انجام میشود. دو اصطلاح استعاره از کار سخت و بدون مزد خوب است.
گروه ۱۶: 21116824 ۱1۷۵11 و روشن دل: هر دو اصطلاح به گویی هستند. در هر دو تنها
یک متغیر سبک را داریم. سبک در بهکار گیری این اصطلاحات به رسمی نزدیکتر است. در
انگلیسی طرحوارههای قدرتی, مالکیت و رویداد را داریم. شخص توانایی دیدن را ندارد. شخص
صاحب چشنمان بینا ئیست: پدسیقااتران #گیدن اتفاق 62 اسیگ#ن فارسی ظرحواره حجعی
را هم داریم: دل مانند حجمی در نظر گرفته شده است که در آن نور میتاید. بقیه طرحوارهها مانند
انگلیسی است. هن دق اصطلاح اسار او کی گ #طا کی
گروه ۱۵: 2۵11684 121211 و عقبافتاده: اصطلاح انگلیسی بهگویی اما فارسی تابوست.
در انگلیسی یک متغیر سبک را داریم: سبک در بهکار گیری این اصطلاح به رسمی نزدیکتر است.
در فارسی سبک و تحصیلات مشاهده میشود. سبک در بهکار گیری این اصطلاح به غیررسمی
نزدیکتر است و میتواند درباره کسانی باشد که تحصیلات بسیار پایینی دارند. در انگلیسی طرح-
وارهها به این شکل هستند: قدرتی» حجمی, سطحی, مالکیت. رویداد: فرد نمیتواند یا ذهن خود
فعالیت عادی و رفتاری مناسب انجام دهد. ذهن را مانند حجمی.در نظر گرفته که محتویات آن
تافص است. میتوان ذهن را ماد ی تم ککورههم/ کالی] ان الاعاتی است که:باید روی آن
قرار بگیرد. فرد صاحب ذهنی است که مشکل دارد. نوعی عقب ماندگی اتفاق میافتد. در فارسی
متغیرها این موارد هستند: قدرتی» حجمی, حرکتی» مالکیت و رویداد. در مورد حرکتی فرد در
مسیر پیشرفت نسبت به دیگران عقبتر است. سایر موارد مانند انگلیسی است. انگلیسی اصطلاح
استفاره:اق فود عقبافتانه ذهفی اسه؛ قاروسی اصطام استتارد از قودی اس گهاتقص , چسمی:
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
هدف اصلی تحقیق روشن کردن وجوه اشتراک و افتراق کاربرد پدیدههای اجتماعی و زبانی تابو
و حسن تعبیر در عبارات؛ اصطلاحات و ضربالمثلهای فارسی و انگلیسی بود. دیدیم که در هر
گروه با توجه به تعداد مولفههای موجود در ویژگیهای اجتماعی و شناختی» با در نظر گرفتن
متغیرهای اجتماعی, تابو یا بهگویی بودن اصطلاحها انواع طرحوارهها با توجه به ساختار
اصطلاح, گاهی دو اصطلاح در انگلیسی و فارسی در رو ساخت يا ساختار کلمات موجود کاملا با
هم تفاوت داشتند. گاهی با هم شباهت داشتند و در موارد دیگر میزانی از شباهت و تفاوت دیده
میشد که این شباهتها و تفاوتها بیشتز:در روساخت یعنی کلمات و عبارات تشکیلدهنده
اصطلاحها مشهود بود. اگرچه در روساخت و بازنمود عینی اهل دی.زبان در کاربرد عبارات.
اصطلاحات و ضربالمثلها تفاوتهایی در رابطه با تابو و حسن تعبیر دیده میشود؛ اما در
زیرساخت ذهنی اهل زبان مفاهیم بسیار مشابهی از لحاظ اجتماعی - شناختی وجود دارند که این
مفاهیم از طریق استعارهها در ذهن و زبان گویشوران کد گذاری میشوند. درحقیقت هر اصطلاح
نقغی آستغاره مفهومی زا در سلفتار چود داربهگ یانما رگغیرهی پیوند بین زیرساخت آن
اصطلاح از لحاظ معنایی و رق ساخت آل یعنی لمات تشکیلبهنده آن است. زیرساخت يا همان
موضوع و معنای اجتماعی - شناختی در هر جفت از اصطلاحها بسیار به هم شباهت دارد.
بنابراین» مفهوم و موضوع واحد است و تنها شیوهه پرداختن به این مفاهیم با یکدیگر تفاوت دارد.
یعنی زمانی که استعاره شکل میگیرد با توجه به موّلفههای اجتماعی - شناختی که بررسی کردیم
افراد. از کلمات ای ترکییهای متفاوتی برای بیان اموضو ی اسهانه یکنن. آپین ادن ری ساخت
بازنمود عینی و ساختار هر مورد متفاوت میشود. پرسش تحقیق این بود که تابو و حسن تعبیر
بر مبنای کدام طرحوارهها در ذهن گویشوران دی زبان شکل گرفتهاند و در هر زبان از چه
زوایایی به این دو موضوع اجتماعی پرداخته شده است؟ بیشترین طرحوارههایی که در تشکیل این
اصطلاحات استفاده شدهاند طرحوارههای قدرتی؛ رویداد». شی و مالکیت هستند. طرحوارههای
حجمی حرکتی و سطحی در درجات پایینتری استفاده شدهاند. این موضوع نشان میدهد که
بیشتر اصطلاحات به یک رویداد خاص اشاره دارند و فردی يا چیزی توان انجام امر خاصی را
3 بهمن زندی و همکاران بررس ی اختماغی-فنتاخت ی تابو و... 7
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
1: جستارهای زیانی دوره ۰4 شماره ٩ (پیاپی 4۸)» بهمن و اسفند ۱۳۹۷
دارد یا ندارد. در این اصطلاحات یک شی خاص مد نظر قرار گرفته است یا چیزی به کسی يا
مکانی تعلق دارد. میتوان گفت همه طرحوارهها با درجات مختلف در تشکیل اصطلاحات نقش ایفا
میکنند و همین طرحوارهها در کاربرد نیز دخالت دارند؛ یعنی افرد بر مبنای نوع موضوعی که در
تم دارق اسطلا ی وا انتقاب میکنن که طرییاودهای الوم رای بیان ,موضوعوا:داوا باون
این امر بهصورت خودکار در ذهن اتفاق میافتد. بهطور کلی در مباحث مطرحشده در این پژوهش
دو موضوع تابو و حسن تعبیر را در ساختارهای اصطلاحات انگلیسی و فارسی با یکدیگر مقایسه
کردیم که این مقایسه با توجه به عوامل اجتماعی و تأثیر طرحوارههای تصویری در علم شناختی
بود. مجموعه این نوع بررسی با سایر پژوهشهای دیگر این تفاوت را دارد که سایر پژوهشها
مبالست: یانشنمروا بارسیویگ کی ی نجناگاته: بووشی گنای یکی بووسی آقها بازیکیگی
متفاوت است. اما در این پژوهش مجموعه یادشده به شکل واحد جمعآوری شده است که خود
نشاندهنده فصل مشترک مباحث مختلف زبانشناسی است و ارتباط این علوم را با یکدیگر بهتر
به نمایش میگذارد. با توجه به مولفههای اجتماعی - شناختی که بررسی کردیم و با در نظر
گرفتن فرهنگ و آداب و رسوم هر کشور و منطقه؛ افراد از کلمات و ترکیبهای متفاوتی برای بیان
موضوع استفاده میکنند. پس در روساخت بازنمود عینی و ساختار هر مورد متفاوت میشود.
گاهی افراد از یک زاويه دید واحد به موضوع نگاه میکنند و گاهی هم این زاويه دید شامل چند
موضوع میشود. در هر حال میتوان گفت همه طرحوازهها با درجات مختلف در تشکیل
اصطلاحات نقش ایفا میکنند و در کاربرد نیز دخالت دارند؛ یعنی افرد بر مبنای نوع موضوعی که
در ذهن دارند اصطلاحی را انتخاب میکنند که طرحوارههای لازم برای بیان موضوع را دارا باشد.
ضمنا نوع کاربرد و ساختار مورد استفاده بر مبنای تابو یا حسن تعبیر به موضعگیری افراد بر
آسناس اصول ادب بسنتکی کا یگ وگایفنلرسل پیش یل انیم اجتهاعی ی شناختی زا نقنان
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
: بهمن زندی و همکارات بررس ی اختماغل ی شاخ ماب یبد 7
* بدخشان, ابراهیم و سجاد موسوی (۱۳۹۳). «بررسی زبانشناختی به گویی در زبان
* چگنی, ابراهیم (۸۳۸۶. فرهنگ توصدفی آموزش زبان و زبان شناسی کاربردی. تهران:
راسخ مهند» محمد (۱۳۹۶) درآمدی بر زبانشناسی شناختی نظربهها و مفاهیم. تهران:
وضایی » محمداینزجیی مقیمی (۱۳۹۲): «بررسسی استعارههای مفهوکتی* در ضربالمتلهای
فارسی». مطالعا ت "زان ی ای سا کش ۸ صط ۹۹ ۱ب
سبزواری» مهدی (۱۳۹۷). «بررسی انواع چندمعنایی در فارسی معیار با رویکرد شناختی»..
شریفی, شهلا و فهیمه (الهام) دارچینیان (۱۳۸۸). «بررسی نمود زبانی تابو در ترجمه به
فارسی و پیامدهای آن». زبان شناسی و گویش های خراسان دانشکده ادبیات و علوم
صفوی؛ کورش (۱۳۹۲). درآمدی بر معناشناسی. تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
نارای رای دورد 4افتما رد.۹ ای 2۸ امن اند 7
* فضایی, یوسف (۱۳۸۷). «مفهوم تابو و اقسام آن». چیستا. ش ۲۹۲. صص ۶۸ -1۳.
* وارداف, رونالد (۲۰۰۹). درآمدی بر جامعهشناسی زبان. ترجمه رضا امینی (۱۳۹۳). تهران:
* یگانه فاطمه و آزیتا افراشی (۱۳۹۵) «استعارههای جهتی در قرآن با رویکرد شناختی».
5 7:60 ۵۱8۵86 :30/1073 ۳0/1013110۵ ,(1991) مععلوسظ بک عک بکا بسدال۸ ٩
0 مره ۵۶ 200ع ۷۹ص عناکنسعهنا" ,(2014) م30 یک عک ۳ بصقطقط 30 ٩
[۳۵۳۹1۵ 10] :1-26 :۳0 .(5)1 ۷۷۵1۰ .63600612 3610100 عمع سا معند۳ دز
0 رد۸ 0۵ 76008 ۵۵۹8 ۵7 160۵ 1۵۵ .(2005) ۰ مفصعیعط ٩
6 لمه ددعمعاناممر هل کعنععامه عناکنصاوگ* .(۰)2005 ۳۰ م۳062 ممع ٩
نع منت و120 ۸ دا 1 16و۲0 م(2006) بصع 36 62 ۷ بخه۳۷۵ و
48-3۰ :۳0 .252 ۷۹۱۰ +۲810 فصن داز ۹ص امععصی 13000 * .(2008) بل منههم ۳ ٩
4 716070 معا ممطه عناوم که وفدد عناکنعمنامممد ۸" «(2013) بط ,م6۵ ٩
2310-24 :۳0 .12 .3.210 ۷۹۵1۰ .وعز اک عومرع سا ۵ معط
عزطادن۸ مه حاکناعمط صز دلمصنصه صنقاعه که ولد ندومن ۸۵ (2016) .1 متععسدک کنو ٩
18131168 00۱۵ ۵۱8086 [۵ 70۵ ۵ 12110۵10 ,50 عخاه همم خ۸ نخط 0۳0
,1760018 ۵7 فا0ه8 80۵0 6 110۵0 ۳6 0 5000 76 ب(0987) 34 بطمکصط30 ۸
۰ م0عه ۲ کرادت نمهمنط۲ بجوم هه منم هه 1
,12/۵ 0:۵ 11208 (ح۵ع) آهاه ۳۵۵ .نآ ها حعناصعصعگ عنجخنصوم .(1988) .6 کاها ۰
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
بهمن زندی و همکاران بررسی اجتماعی- شناختی تابو و... 7
۰ رازه نت همقتوص] +عناهممصقنو 1 هماع 5100 بح مه امه 7
۵ ,هاگ .۵.1 ,00۵ ۲08106 ۵7 ۳0۵/0۵ .(1987) ۷۷۰ بط بتععاعقعهما ۰
عم نع وه م0 2096 «ممهس۸ ممسوسمل 3999 حمصعصما ٩
000 نکات] و۳0۵۳ ۵7 ده و0 004 (2004) ۰ 0۵0۵ ٩
5 ,711881165 ۳۵8۱116 1۵ 710201107۱ :۸ .(2015) .38 بفصقط3/0 طاعممط۴ ه
0۳5 ماع آها عم ۵۶ دامع تاکز م۸ .(2013) منصنطع3/0 21۰ ۶ .32 بفننق۴۵2 ٩
[3۵۳۹1۵ 10] :91-116 :8.8۳0 ۷۵۰ ناههامظ نموطم2 اعنه امم ۰17 دطا مغ مقند ۳۲
۳۵۳۹۵۵ محعلصهاد رز معمرن دراوم ۵۶ دصمناهعناکه دز م۸ .(2017) 323 هدک ه
251-۰ :20 .(9)3 ۷۹۵۱۰ .36960 8610160 ع#ههع م7 دم ومد ع نهیم ۳۲3
16 هه امش نماد تصوعط 1 0۵۳/05۰ 1۵ ۸۶7/۳۵۵۵۲۱ .(2013) ۴ شهنمک ٩
علاااع 110 ۵۶ د20عنا 1۵5 مخ" ,(2009) مصقنصنط0ه1 ۳ عک بط بقکهط5 ٩
0 00۹60066686 کاز هه صقاکط. ماصذ همنقافصهن هرز 12000 ۳و
0] .127-141 :80 1 ۷۵۱ ۴0۵۵0 ۵7 6اه 004 کعناعنمسهسا ۰7 عجمه 2
آبرط 1732512160 .821163 :1و2و5 10 7/00/10 ۸۶ 2006(۰) بظ مطع ۷۷2۳۵۵0 ٩
<آ] 50016۹۰ ماب هه دعاسم ۲3 که عانه نهآ تصععطع7 (2014) بط منصنصه
1301061 1۵-8:/ کال فرع آمممک م1 و7 ۸۵ (2010) مس و
08 ۵ ماه عطا احوطاه کی [اعا دص تاه ۹/5۵۲ .(1992) ۰ .8 ,۷۷69 ٩
2۵ ۳ 2۳ سا بوا10 حز ماع مدومن ,(2016) , نطاحوکش۸ .۸ ۶ ۳۰ مدع ٩
و 123020 ۸ ما3 روگ 2 183۲0۳ 12 2 اکمخفکه اد ۱۳۳ ام هک م فاص اصه ۲
| در این پژوهش تابو و حسن تعبیر با دیدگاهی اجتماعی شناختی بررسی شده اند. مطالعه در ساختارهای اصطلاحات فارسی و انگلیسی صورت پذیرفته و 15 جفت (30 مورد) از آن ها با هم مقایسه شده اند. مباحث اجتماعی مانند انواع متغیرهای اجتماعی، تابو و حسن تعبیر، موضوعات شناختی شامل کاربرد طرح واره ها، و استعاره ها در این بررسی لحاظ شده اند. هدف اصلی روشن کردن شباهت ها و تفاوت های موجود در دو زبان است و به روش تحلیلی و توصیفی داده ها تجزیه و تحلیل شده اند. نتایج نشان داده است که اصطلاحات حاوی تابو به انواع اصطلاحات دیگری تبدیل می شوند که دارای «به گویی» باشند تا برای پذیرش در اجتماع خوشایند شوند. متغیرهای سبک، جنسیت، سن، شغل، طبقۀ اجتماعی و قدرت، و طرح واره های قدرتی، رویداد، شیء و مالکیت بیشترین کاربرد را در ساختار اصطلاحات داشته اند. گاهی افراد از یک زاویۀ دید به موضوع نگاه می کنند، گاهی این زاویه شامل چند موضوع می شود و بر مبنای موضوعی که در ذهن دارند اصطلاحی انتخاب می شود که طرح واره های مناسب را داشته باشد . اصطلاحات در دو زبان زیرساخت معنایی و موضوع مشابهی را دارند؛ اما در روساخت، بازنمود عینی و ساختار هر مورد متفاوت می شود. |
8,053 | 469197 | براساس نتایج
پژوهش بهنظر میرسد هرچه فرایندها و دستورالعملهای مجلات علمی-پژوهشی سادهتر و -
فهمشدنیتر باشند. این امر میتواند به رضایتمندی پژوهشگران منجر شود. آنچه بر اعتبار و کیفیت
مجلات میافزاید». کیفیت مقالات چاپ شده است و پیچیدگی فرایندها و ساختارها نمیتواند به افزایش
کیفیت و اعتبار مجلات کمک کند. در بحث"ساختار اجزایی به موضوع دسترسی به نسخههای
الکترونیکی و چاپی مقالات نیز توجه کتیم که میتواند به رضایت پژوهشگران منجر شود. خوشبختانه
درباره بیشتر مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی,» نسخههای الکترونیکی بهصورت رایگان در پایگاه
از دیگر یافتههای پژوهش میتوان به تأثیر مولفه اعتمادسازی در مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی
بر رضایتمندی پژوهشگران اشارهکلاسدل زره کی ای مهرد لاکال و همکاران (۲۰۱۸)
نیز مولفه اطمینان و اعتماد بهعنوان مژلفهای تأنیرگذا رات زضایتمندی پژوهشگران گزارش شده است.
این موضوع نشان میدهد اگر مجلات حس اعتماد را در پژوهشگران در زمینه خدمات خود تقویت
کنند و پژوهشگران حس کنند مجله در قبال تمامی پژوهشگران خدمات باکیفیت مشابه ارائه میدهد
و براساس ضوابط عمل میکند» اسکه را خوبات | آن مجله رضایت خواهند داشت. تنها در برخی از
مواره ازسمله تبت واقی نال بخ دریافت و پدیرش مقالاک پخوهندگران می اند 4 صداقت گزارشهای
مجلات صحه بگذارند اما در برخی موارد نیز پژوهشگران از این موضوع شکایت دارند که برخی مجلات
مقالاتی با تاریخ پذیرش بعد از تاریخ پیژش کقالات ایشان را چاپا کردهاند. این موضوع در صورت
واقعیتداشتن میتواند دو دلیل داشته باشد: در نگاه اول بهنظر میرسد چاپ مقالات در مجله مدنظر
براساس اولویت مقالات پذیرش شده صورت نمی گیرد؛ بااینحال این موضوع میتواند بهدلیل ثبتنشدن
تاریخ واقعی مقالات پذیرششده نیز باشد تا به این صورت مجلات مدنظر از میزان تخیر نشر خود
بکاهند. حال این موضوع به هر دلیلی اتفاق افتاده باشد پا اینکه بهصورت غیرواقعی پژوهشگر آن را
حس کرده باشد میتواند بر رضایت پژوهشگر از خدمات مجله تأثیر منفی بگذارد؛ البته احساس
اعتماد پژوهشگر تنها به این مقولهها ختم نمیشود و اعتماد به فرایند داوری و همچنین به احساس
عسگری: ارتباط بین کیفیت خدمات مجلات علمی - پژوهشی... 1۳۵
امنیت پژوهشگر در تعاملات خود با کارکنان» پایگاه اینترنتی و... درباره موضوع و یافتههای پژوهش و
همچنین پرداخت هزينه داوری و چاپ نیز باید توجه کرد.
همچنین روزآمدی مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی تأثیر مثبت بر رضایتمندی پژوهشگران
داشت. یکی از مهمترین بخشهای روزآمدی, بحث اعتبار بینالمللی مجلات است. این موضوع را باید
درنظر داشت که مجلات علمی-پژوهشی رسالت بهاشتراکگذاشتن اطلاعات علمی را در حوزههای
مختلف ازجمله علوم ورزشی برای پژوهشگران سراسر جهان برعهده دارند؛ بههمیندلیل» نهتنها
پژوهشگران کشورهای گوناگون باید مقالات مجلات مختلف را مطالعه کنند بلکه باید مقالات خود را
در آنها چاپ کنند؛ بااینحال بهدلیل برخی محدودیتها بهندرت میتوان مقالهای از پژوهشگران
خارجی (حتی کشورهای مسلمان و فارسیزبان) در مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی یافت و
خروجی این مجلات فقط پژوهشگران داخلی را در برمیگیرد. بهنظر میرسد اگر بخواهیم رضایت
بیشتر پژوهشگران داخلی را بهدست آوریم و همچنین پژوهشگران خارجی را مجاب به چاپ مقالات
خود در مجلات داخلی کنیم» باید ابا رفغ محدودیتها به بحث کیفیت:خدمات مجلات نگاه ویژهتر و
بینالمللی داشته باشیم. تا سطح وانگیکه" الاک ۹۶9 ایس با سایر مجلات کشورهاتی
دیگر مشخص شود. بحث روزآمدی میتواند شامل استفاده از فتاوریهای روز نیز باشد. درباره این
مقوله میتوان اشاره کرد که در برخی مجلات هنوز رويه سنتی برای فرایندهای بررسی مقالات وجود
دارد. علاوهبراین: در مجلات مستبربلامالملی کات ماب اقالاگردر قالبهای مختلف از جملد
مقالات پژوهشی اصیل مقالات مروری» مقالات کوتاه و... میپردازند و علاوهبراین شمارههای ویژهای
را به موضوعات کاربردی اختصاص میدهند که مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی میباید از آنها
الگوبرداری کنند تا با ارائه خدمات بهروزتر شاهد رضایت بیشتر پژوهشگران باشیم. همچنین مولفه
کارکنان که دربرگيرنده رفتاردرک و.دانش کارکنان اجرایی و خداماتدهنده به پژوهشگران است.
تأثیر معناداری بر رضایتمندی پژوهشگران ندارد. این موضوع نشان میدهد که رضایتمندی
پژوهشگران از کیفیت خدمات مجلات بیشتر معطوف به مقاله و فرایند ارزیابی و چاپ آن است؛ البته
این موضوع را نیز باید در ذهن داشت که محتوای"خدمات مجلات علمی-پژوهشی با سایر انواع خدمات
بهنوعی متفاوت است. در سایر خدمات معمولا مشتری با ارائهدهنده خدمت ارتباط حضوری و مجازی
بیشتری دارد؛ درحالی که درباره خدمات مجلات این موضوع آنچنان دیده نمیشود و در مواردی
درمجموع براساس نتایج پژوهش باید گفت کیفیت خدمات مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی
تأثیری مثبت و قوی بر رضایتمندی پژوهشگران دارد و این موضوع درباره چهار بعد سرعت پاسخ گویی
ساختار اجرایی» اعتمادسازی و روزآمدی نیز صادق است و تنها مولفه کارمندان تأثیر معناداری بر
1.۶ مطالعات مد بریت ورزشی,» دوره ۰۱۳ شماره ۶۴ بهمن و اسفند ۱۳۹۹
رضایتمندی پژوهشگران ندارد. اگرچه کیفیت خدمات شاید بیشتر درباره بازارهای رقابتی معنا و مفهوم
مییابد و در بازارهای انحصاری کمتر به آن توجه میشود. آنچه بهوفور در گذشته اتفاق افتاده است.
تبدیل بازارهای انحصاری به بازارهای رقابتی است؛ برای نمونه میتوان از وضعیت تحصیل در دانشگاه-
های ایران نام برد. دور از ذهن نیست که در آینده مجلات علمی- پژوهشی ایران نیز براساس میزان
اشتبادات بمقالات آنها رتلبدی شون کههر این ,«حالت مجلات همیشه بایدمقالات باکیفیتاتژی
راچاپ کند فا میزان استنادات بیشتر و درنتیجه اعتبار بیشتری داشتهیاشند.:در کنار این مجلات:
مجلات بخش خصوصی نیز بهعنوان یک اهرم فشار میتوانند به رقابتیترشدن بازار مجلات علمی
بیفزایند. در چنین وضعیتی آنچه اهمیت دارد این است که مجلات مقالات باکیفیتتری را چاپ کنند
و حتی ممکن است اعتبار علمی خود را به هر دلیلی از دست دهند. بهطور قطع زمانی که تعداد
پژوهشگران بیشتری مقالات با سطح علمی بالاتری را به یک مجله ارسال کنند» یک مجله قدرت
انتخاب بیشتری داره و این موضوع تنها د یط اتیاو ایند که پژوهشگران از کیفیت خدمات
یک مجله رضایت داشته باشند؛ بههمیندلیل» به مسئولان اجرایی«مجلات توصیه میشود در هر
شرایطی به رضایت پژوهشگران از خدمات مجله توجه کنند و به تسهیل فرایندها و ساختار افزایش
مطالعات گوناگونی دز زمينه کیفیترخدهات مجلات #علمیگپژوهشی و تأثیر آن بر رضایتمندی
مشتریان در حوزههای مختلف ازجمله خدمات بانکداری» بیمارستان» بیمه. حملونقل, مسافرت» ورزش
و... انجام شدهاند که در بیشتر آنها بر تأثیر کیغفیتآخداقمات .و ابعاد آن بر رضایتمندی مشتریان تأکید
شده است؛ بااینحال پژوهشگران در حوزه خدمات پژوهشی کمتر بر موضوع کیفیت خدمات و رضایت
مندی مشتریان تمرکز کردهاند؛ تا جایی که تاکنون پژوهشی مشاهده نشده است که در آن به کیفیت
خدمات مجلات علمی-پژوهشی و تأثیر آن بر رضایتمندی پژوهشگران پرداخته شده باشد.
در پژوهش حاضر به موضوع کیفیت خدمات در مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی توجه شد و تأثیر
آن بر رضایتمندی پژوهشگران بررسی شد. براساس نتایج پژوهش» کیفیت خدمات مجلات و چهار
مولف سرعت پاسخگویی, ساختار اجرایی. اغتمادسازی و روزآمدی تأثیر مثبت و معناداری بر
1 5007۲ ۵۶ کزورواهس۸ .(2014) .17 منصها[20۹۵ عم مج .۸ منطهاظ .ظ رد۸ :1
,500165 61 86 3/1302 500۳1 506066۰ 500۳1 00 حلجق ۳6 که آمصسوز ح ومطعناطم کعلعنا۳ه
عا حز اااه م1 +6 ماعنه او عم ۸ .(2004) .۸ مقصقاصنا 2 .0 .7 مصتاحق/3 .۸ مفا0عع8 ۰ .2
01 ٩ تافو 56۳66 6طا هماسفد2/0 .(2010) ۰ ۷۷ مصفا 6 اب ,7۵ 8۳66
5-4 ,22 ,16168 95عزعتاظ ۳۳۵۵620 بصمناغلونله فص اصعصمماععل عفد +عصماصهط
[2 16۳۵00 دز ۵۶ کنک ادص 50060106 ۸ .(2008) م۸ یک مقفاهاک ۸ مج 36۰ 1032۳00
21-4 ,(1) 77 50060106 فاکتعا فطل هه 2۳۵ +علمصسوز 115
4 6[ ۵۵۵0۳ عطا عدامع 150 .(2019) بک منفقفصل۸ 6 بل بفقفقط۸ ولا م۳0
5 06310۳۵1 0صه 1200 نهد ععهام 666 صمنقاهد صز ععهام ما اصعصطهااد
(367۹1۵ حث) 51-66 ,23 مقن3/]60 کادو 50 صز ادص عع 1/30
61 تاو ۵۶ 0۳0۳005 ۲۳۵ وصفرو 5 .(2018) .ک منصهطاهطاک عه ,36 مانطعهط8 سظ مذزق۳3۵۳
1 ع ۸306 :807 ععق6) 0۳10 -10 1۸۵ ۵ مناد امک ص00 هز کمعز بصع که
1 5007۲ .(7007679] نص1/300 فنطهطک صوزندطحدم۸ که دعننلفد؟ وصه هام
ما جز 30اه +عمصماعتن 0صه ای مزع عدع0 1 .(2019) بی ,۳1۳۵۵2۵
40 ۸۲۲ ۵۶ ص70 بکعنون5 عع یمن3 ۵۶ فاص هش ماع کل
براحغامحا صذ کوقاعل صمناعناط2 .(2015) .36 مخصقفصطمط 2 .ظ هوکش ,1 مفطعفقطی
3/328676 500۳1 ۶و طلوعع #عنامص۸ +کمطص۳ط دنله مدوم که کلفصنوز
4 100۳8 برط کععراهصه آمناعناهاد 0ص 1/6005 .(2011) 36۰ ماتفطایع۸ :2 وس مطع0ه2ززه۲
218 :ص02طع1 ,50665 لقع فصه برع مامصطعامنط هنز برع مامامطاعص حلجدع 19
ناطانام 0۶ 05 3) ناه 67 ماک 00 ناهن عع 5 01 ۳20 .(2017) 37۰3/۰ ماه د0طص16
و ۵ ا70 [ه 1316۳2000 حادم عفص مدمه لعس 0۳0 روک خ۸ تعماصهط هن عصصم 560۳
,6 0۶ ناه 1۵۳ 00601 ۸ .(2018) 31 بش۸ مطافقانص۸ ۸ با ,1105560000
500۳8 ۵۳301013۳ صز عصنادمننادم کعطقم) کو معصمصهمعم دامز هه صمنادگعندد
125-۰ ,40 ,506665 500 ۶و دول آهدوزوم۳۳۵1 چام یکعسی ناه
.(۵۵0 8۳) 2/۸076 اه دمام 200 .(0999) .ی ,عداعصس۸ ۸ و8 ,101166
6 600۵10 8 مزع 6 01 1066100621 .(2018) کل مصنقلعگ ول وفطی70 و.37 ,لق6لق.]
5 16 3/30386160 تفت لها10 06۳506006 له ۳۵۵ موم تفه
0106 0612760 ماطعاطم ۵۶ غامد 3105 :(2010) 3.7 مفصقزت 6۶ ,7 ,273896۳1
,(13)4 ب6عطع50 صمناقصصمگد] فص انا مصقعنص ۳ که م7 عکتاصعنی وصنطعزاطا20
7 م.(2008) .لا منصنصه5 ۵ 8 ,ذعتا0لقلهط5 .۸ بلعقطق53 مظ 17007055373
۴عحاونط صز خص6ص 0 ۳مصز 1۵۳ کقعحه دز ما خصعصکد6 0 اند
97-0 ,49 ,806300 ۴عطعن1 صز وصنتصصعلا2 مصه لدع بیع ز 56۳ حلجه 18
الاو 56۳۷66 +عصماعتن عهصنسکهع گ ههام۸0 .(2002) سا م06 گ مش م0۵
7-۰ ,(3)1 ,56166 هنحص عنصعادآ ۵۶ مصسوت دمص 6ص +ملصهط عنصعاعآ هز رک
,1.20260 ۵۶ ,.10 ,۷۷۵11320261308 دظ ,01۳86 ۵طک1 مگ 70030620 و۰ وقطق 23 ماه
الاو 56۳۷66 وتنام اممطی صعععط منطعصونهاه موعامهیمی عط1 .(2016) .80
نع ۵1 0لن اج ۸ +کعز 56۳ قاط ۵۳ آمدمناق 000 1۵۳ لاوما هه مصصنادگعندد
1۳۸ مطالعات مد بریت ورزشی,» دوره ۰۱۳ شماره ۶۴ بهمن و اسفند ۱۳۹۹
و کزدولصه 50610606 ۸ .(2018) .۸ مطع8ق10 ۵ م۸ .۸ م1586 ,3 ,5008 [ع2۵ع38 .18
5005 طز 1/3028661 جمناقه ۳ص ماک هنز کحعطلجععع۲ کععصعن5 500۳۲ صقعنصهنز
کا[] .067506006 365620 اوانلهی م56 .(2004) یک ,عانط ۷۷ ۵۶ ب.ظ ,ر۲ع106عصط5 .19
عسگری» بهمن. و قاسمی» حمید. (۱۳۹۹). ارتباط بین کیفیت خدمات
عسگری: ارتباط بین کیفیت خدمات مجلات علمی - پژوهشی... 1۳۹
زا 500 صز ناد ععز مک عطا 660 منطعد مادام 15۵
0 309626 6ط) صه کعدعن5 ا۶ م5 اه کلفم 30
6 ,(83]7) بااز 706۳ 37007 22200 مادص ع 2/202 500۶۲ که ص56 .26.0 1۰
,(03]7) و706 21007 ص3۵ ,طع286 3/120 500۳1 که «مو ق2۳16 عاهنمعع۸ .2
الاو عع56۳ ۲5۵ 0666 منطعصدونهاه. عط عامع50 ۵ ۲۵ ۳۵۶ ومد کنط کم ععممم 156
.5 هه هم بط صمناهعنادد حع لومعم عطا فصد دععصعنی ام کم کلمصسوز عگناصعنی صز
0 7516۵16٩ بط عامصد5 لمنعنهاد عطا هه #عاعاعد 6۳6 کحعطلجععم 345 ,وله
اتقو ععزب۳ع5 عطا ۶و کعحنمصدصناععی علهمعحل 36567 محلتقعیع۳ کنطا 15 موصنامهدد
6 ۵۵ 01160005 قاقل که مق ۷۵۳۵ شناد معطجدعقع فص علمصسوز عنکناصعند
0.94 ۵00 0.91 ۵۵ صنلاهناه حنعطا فصه فعصگصی صععط کقط ونفنادی
0 داعم صوناداعومم م0 عمک) کلومطاعص لمعناعنهاد آهاصممکصذ ۹ص عناطی6 1
ع اقطا 50۵۵ انم 156 بکزواهصه هاعل 2۵۳ مکی ۵۳۵ (1عو مه صمناهدوه سنا
7 معط 0۵ کاعاگه تولاصیگندهند فص عخنعمم ققط علمصسوز عکتصعنی ۶ ناهد
4 لنل [06ط06۳۹0 ا0اط ,ند +عطج م۳ عط 0۳ خعاگه خصیکندوند هط عصخعومد مه
کنط ۵۶ کالاوم۲ ۲۵۵ ۵ عصنو+مع۸ دمناهعنادد +ع جع عطا 0۳ که اصفیگندوند ۵ 56
67 ۵ 1686 کلمفمسوز عقتاصعند که وهی ععنعی عطا صز ععععوطز عطا مطجهع 18
6 ۳۵۲۵۵۷6 که طلعناک کلهمدسوز هط 1۵۳ کععصعنو حدم عناوم 6هط هی طعنطم صمناه ند
| این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین کیفیت خدمات مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی و رضایتمندی پژوهشگران با استفاده از تحلیل مسیر انجام شد. همچنین با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک، 345 پژوهشگر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. در این پژوهش، پرسشنامه های پژوهشگرساخته کیفیت خدمات مجلات علمی-پژوهشی و رضایتمندی پژوهشگران به عنوان ابزار گردآوری داده ها به کار رفتند که روایی آن ها تأیید شد و پایایی آن ها به ترتیب برابر با 91/0 و 94/0 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی ( ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری ) استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که کیفیت خدمات مجلات علمی-پژوهشی علوم ورزشی تأثیر مثبت و معناداری بر رضایتمندی پژوهشگران داشت. همچنین مؤلفه های سرعت پاسخ گویی، ساختار اجرایی، اعتمادپذیری و روزآمدی تأثیر معناداری بر رضایتمندی پژوهشگران داشتند و تنها مؤلفه کارکنان تأثیر معناداری بر رضایتمندی پژوهشگران نداشت. براساس نتایج این پژوهش، افزایش کیفیت خدمات مجلات علمی-پژوهشی به رضایتمندی پژوهشگران منتج می شود که می تواند پیامدهای مثبتی ازجمله دریافت مقالات باکیفیت را برای مجله به همراه داشته باشد. |
52,539 | 318400 | واژههای کلیدی: فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات؛ فرهنگک رشتهای و دانشگاهی؛
امروزه فن آوریهای اطلاعات و ار تباطات نقش مهمی در تحولات اقتصادی و اجتماعی
ایفا می کنند و این نقش روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند. کامپیوترها به طور وسیعی
ظرفیت دسترسی به دادهها و منابع اطلاعاتی را افزایش:دادهاند بانک جهانی در تعریف
فنآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی(1۳7) می گوید: «مجموعه فعالیتهایی که به وسیله
ابزارهای الکترونیکی» نمایش, انتقال و پردازشن اطلاعات را تسهیل کرده است. فن آوریهای
اطلاعاتی و ارتباطی به تکنولوژیهایی گفته میشود. که افراد برای سهیم شدن» جمع آوری و
توزیع اطلاعات و ارتباطات به وسیله کامپیوتر و شبکه کامپیوتری (اینترنت) از آنها استفاده
دانشگاهها نیز درخلال این سالها در استفاده از کامپیوترها بیبهره نمانده و شاهد رشد
استفاده از آنها بودهايم هرچند در ابتدا کامپیوترها به عنوان ابزاری کمکی وارد مراکز آموزشی
شدند ولی با رشد فن آوری اطلاعات و ارتباطات شاهد خودنمایی هرچه بیشتر آن به ویژه
اما استفاده از کامپیوتر و فن آوریهای نوین مرتبط با آن از سوی همگان یکسان نیست و
توجه به اینکه چرا برخی افراد فن آوری کامپیوتر را قبول دارند و بعضی دیگر آن را طرد
میکنند از مباحث چالش برانگیز ومورد علاقه تحقیقات نظامهای اطلاعاتی است اینکه چرا
برخی افراد مشتاقانه از کامپیوترها استفاده می کنند و از کار با آن لذت میبرند و عدهای دیگر
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۰۷
کمتر از این وسیله بهره برده يا در کار با آن دچار اضطراب میشوند. این موضوع به متغیرهای
بسیاری مرتبط است که همبستگی بین آنها بررسی شده است. از جمله این عوامل میتوان از
سن» جنسیت» میزان تحصیلات» رشته تحصیلی (بکرز و اشمیت» ۲۰۰۳) فرهنگث» تجارب قبلی
کار با کامپیوتر و داشتن کامپیوتر شخصی,» هوش» منبع کنترل و خود انگاره و نگرش به
کامپیوتر (کتوز و فرانسیس به نقل از فرانسیس و همکاران» ۲۰۰۰) نام برد.
دو رکن اصلی این فن آوریها کامپیوتر و اینترنت است که رابطه میان دسترسی متفاوت
افراد در رشتههای تحصیلی و این فن آوریها نیز موضوع تحقیقات بسیاری بوده» که بر بررسی
شکاف دیجیتالی متمرکز شده بودند. برای مثال چنین مطرح شده است که ممکن است
فرهنگکهای رشتهای متفاوت استفاده کنند گان به رفتارهای اطلاعیابی متفاوتی نیز رهنمون شود
(اسدی» ۱۳۸۲). بنابراین تم رکز بر میزان استفاده از فن آوریهای نوین اطلاعات در میان
دانشجویان علوم انسانی و فنی و مهندسی ودلایل تفاوتها در استفاده موضوع اصلی اين تحقیق
نتایج تحقیق پورطرق (۱۳۸۵) دربازه میزان استفاده از اینترنت توسط دانشجویان نیز نشان
دهنده آن است که هنجارمندی رفتارهای اینترنتی دانشجویان فنی مهندسی و کشاورزی بسیار
بیشتر از هنجارمندی اینترنتی دانشجویان علوم پایه و انسانی است همچنین تحقیق دیگری نشان
میدهد که میانگین هنجار رفتار اینترنتی استادان در گروههای علمی فنی - مهندسی و علوم
همچنین در پژوهش رفتار اطلاع یابی پژوهشی اعضای هیأت علمی رشتههای مختلف علوم
پایه - فنی مهندسی و علوم انسانی نیز تفاوتهای معناداری در استفاده از اینترنت میان
گروههای علمی نمایش داده شده است. در حالی که همگان بر این اعتقادند برای بقای فردی
در عصر اطلاعات سواد اطلاعاتی الزامی است. با ورود این فنآوریها روش سنتی آموزش
عالی و فعالیتهای علمی آن با چالشی جدی مواجه گشته و تغییرات عمدهای در آن ایجاد
شده است. بهرهمندی از اين فن آوریهای جدید سبب گشته تا از تجارب دیگران استفاده و از
انجام پژوهشهای تکراری جلوگیری کنیم. از طریق این فن آوریها علاوه براینکه در مسیر
کارهای انجام شده دیگر پژوهشگران قرار می گیریم میتوانیم با متخصصان هر حوزه نیز به
۸ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
تبادل انديشه و بحث و گفت وگو بپردازیم. این درحالی است که نزدیک به ۲ میلیون دانشجو
در کشور درحال تحصیلاند اما سهم سرانه هر دانشجو در دسترسی به اینترنت کم و محدود به
۸ بایت در ثانیه است درحالیکه ۸۰ درصد امور آینده جهان به فن آوری اطلاعات وابسته خواهد
شد و تأخیر در استفاده از آنها باعث میشود تا دانشجویان و فارغالتحصیلان دانشگاهی نتوانند
از امکانات علمی جهانی بهرهمند شوند یا سهمی در پژوهشهای جهانی داشته باشند
از این دیدگاه دلنتی و اسکات معتقدند: «اینترنت و پست الکترونیکی ماهیت ارتباطات را
تغییر دادهاند و بخش عظیمی از دانش در فضای سایبر قرار گرفته است و زمان و فاصله دیگر
موانع دانش و ارتباطات نیستند (به نقل از فاضلی» ۱۴:۱۳۸۳).
بنابراین يافتهها و دستاوردهای علمی و فنی همه جوامع را به چالش میطلبد و به نهادهای
گوناگون به ویژه نهاد آموزش و پرورش بیش از هر دستگاه دیگری هشدار میدهد که برای
رویارویی با چنین تحولاتی لازم استخود را مجهز و آماده سازند این آمادگی بیش از همه
باید در عرصه تفکر و پژوهش تحقق یابد» چرا که اگر فکر پدیدهای درونی جامعه نشده باشد
و به صورت درونزا از بطن و متن جامعه برنخیزد» القااو اعمال آن از برون چارهساز و
سامانبپخش نخواهد شد امروزه صاحب دانش و اطلاعات بودن آن هم اطلاعاتی که از کمیت
و کیفیت خوب برخوردار باشد قدرت محسوب میشود و قدرت یک کشور به این مسأله
بستگی دارد. از طرفی برای داشتن اطلاعات و ذانش روز نیارب استفاده از فن آوریهای نوین
مانند رایانه و اینترنت محسوس است: با اين اوصاف در این تحقیق قصد بر آن است که در
مورد استفاده از کامپیوتر و اینترننت به عنوان دو رکن اصلی فن آوریهای اطلاعات و
ارتباطات» به مطالعه پرداخته و علل تفاوت در استفاده از آن را میان دانشجویان فنی- مهندسی
و علوم انسانی بررسی کنیم. این پژوهش قصد پاسخگویی به این سوال اصلی را دارد: «چه
عواملی در به وجود آوردن تفاوت در استفاده از کامپیوتر و اینترنت بین دانشجویان دو رشته
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۰۹
۱- یافتن تفاوتها و تشابهها در استفاده از تکنولوژیهای نوین ارتباطی میان دانشجویان
علوم انسانی و فنی- مهندسی در سطح دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر؛
۲- تبیین عوامل موثر بر استفاده از فن آوریهای اطلاعات و ار تباطات در میان این دو دسته
۳- تبیین علل فرصتهای نابراپر در استفاده از فن آوریهای اطلاعات و ار تباطات.
به اعتقاد بسیاری از دانشمندان مختلف علوم اجتماعی دنا از اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی وارد
عصر نوینی شده است. در جامعه معاصر عرصههای مخلتف زندگی انسان آنچنان دگرگون
شده که فهم و درک چیستی و چرایی آن با به کارگیری صرف مفاهیم و نظریههای متعلق به
دوران قبل عملی نیست. دنیا و عصر معاصر معمولا با اصطلاحات جدیدی توصیف و تبیین
میشود: جهانیشدن» عصر انفجار اطلاعات» پست مدرنیسم» عصر رسانهها جامعه اطلاعات و
جامعه شبکهای تنها برخی از مفاهیم جدیدند (معتمدنژاد» ۱۳۸۴: ۶۹).
مرور ادبیات موجود نشان میدهد یک عامل مشخص و موثر در تمام نظریهپردازیها قابل
شناسایی است» هرچند میزان اثرگذاری آن در درون مدلهایی متفاوت (از تکعاملی
جب رگرایانه تا چندعاملی نسبت گرایانه) موزد تحلیل قرار میگیرد. این عامل هميشه اثرگذار
تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی (1078) است. در اینجا پس از تعریف فن آوریهای
اطلاعات و ارتباطات تشریح اثرات:آن رابطه متقابل آنها با جهان علم و دانش به بحث گذاشته
میشود (بل» ۱۳۸۲: ۳۵). همان گونه که ذکر شد بسیاری از دانشمندان معتقدند که جامعه و
دوران معاصر بشری کم و بیش تحت تأأثیر 1075 به نحوی دگرگون شده که فهم آن مستلزم
ابداع مفاهیم و تئوریهای جدید است. تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی (1075) مجموعه
وسیع و متنوعی از فن آوریهاست که برای برقراری ارتباط بین انسانها (ارسال و دریافت انواع
پیامهای کلامی» صوتی و تصویری و نیز برای تولید» انتشار» نگهداری و بازیابی اطلاعات به
۰ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
کار میروند. 10175 ترکیبی از سختافزار» نرمافزار» رسانهها و حتی سیستمهای پخش و
توزیع اطلاعات و محتوا را در بر می گیرد (کاستلز» ۱۳۸۰: ۲۱۹).
نگرشهای جاری نسبت به فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات را میتوان بر روی طیفی
قرار داد که از خوشبینی امیدوارانه تا واقع گرایی و تا بدبینی مأیوسانه نوسان دارد. برخی
نظریهپردازان فن آوریهای ارتباطی را عامل ایجاد یک یوتوپیای دیجیتالی میدانند که در آن
همه استعدادهای نهفته و سر کوب شده انسانها امکان شکوفا شدن مییاید (عطاران» ۱۳۸۶:
4۹ 5 تکنولوژیهایی خنثی هستند و کاربرد و اثر نهایی آنها به تعامل دیالکتیکی
تکنولوژی و جامعه وابسته است و از این رو عواملی نظیر فرهنگه» نظام حقوقی و آگاهی و
اراده انسانی نقش تعیین کنندهای در نحوه مصرف و اثرگذاری تکنولوژیها دارند.
اما اصطلاح جامعه اطلاعاتی» معرّف پیشرفت و گسترش فن آوریهای نوین اطلاعاتی است
که حول محور اطلاعات اساس و بنیاد جامعه را تشکیل میدهد. مارتین تعریفی از جامعه
اطلاعاتی ارائه داده است که عبارت اشست از: جامعه اطلاعاتی» جامعهای است که در آن
کیفیت زندگی» همانند چشماندازهای تحول اجتماعی و توسعه اقتصادی» به میزان رو به
تزایدی به اطلاعات و بهرهبرداری از آن وایسته شده است. در ادامه وی بر این باور است که در
چنین جامعهای استانداردهای زندگی» الگوهای کار و فراغت» نظام آموزشی و بازار کار به
میزان محسوسی تحتالشعاع پیشرفتهایی قرار گرفته که در قلمرو اطلاعات و دانش روی داده
فورستر در زمینه سیر تحولی جامعه بر این باور است که در دههی ۱۹۹۰ مردم با ساعات
کار کمتر بازده کاری بیشتری دارند و کارهای اداری» بدون تبادل کاغذ صورت میپذیرد»
درست مانند کلبه الکترونیکی که در این دهه بیش از یک افسانه است (فورستر» ۲۵:۱۹۹۲).
لازمه جریان تبادل اطلاعات در جامعه اطلاعاتی وجود یک زیرساخت ارتباطی است که
بتواند حجم وسیعی از اطلاعات را در شبکهای گسترده مبادله کند. پیشرفت تکنولوژیهای
اطلاعاتی یک عامل بسیار مهم در توسعه جامعه اطلاعاتی است که این تکنولوژی را شامل دو
قسمت (قدرت کامپیوتری و توانایی انتقال) میتوان در نظر گرفت. محسنی در ارتباط با
دیدگاه زیر ساخت فنی اجتماعی در جامعه اطلاعاتی طبقهبندی زیر را ارائه داده است:
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۱۱
کاستلز در آخرین کتاب خود درباره اینترنت (۲۰۰۱» ۲۵۸-۲۶۰) به نظامهای آموزشی
معاصر که شکاف دیجیتالی مبتنی بر شکاف علمی را تأیید میکنند» حمله نسبتا شدیدی دارد.
انتقاد کاستلز بر این عقیده عمومی استوار است که آموزش و یاد گیری مادام العمر منابع اساسی
را برای جوانان به وجود آورده و این منابع نیز به نوبه خود به کیفیت کار افراد و رشد و توسعه
شخصی آنها کمک میکند. به اعتقاد او بسیاری از مدارس در کشورهای در حال توسعه و
حتی در کشورهای بیشتر توسعه یافته» کارکردی در حد محل تجمع کودکان و جوانان را
بهره گیری از کامپیوتر و اینترنت همچنان که پیشتر ذکر شد» نوعی توانمندی است. امروزه
دیگر این فن آوریهای اطلاعاتی و ارتباطی یکی از مهمترین راههای رسیدن به یک جامعه
علمی هم محسوب میشوند. عاهای از صاحب نظران بر این باورند که استفاده از این
فن آوریها چه در بیرون و چه درون کلاس درس, در ارتقا آموزش و یادگیری و پژوهش
اعضای هیأت علمی و دانشجویان و محققان نقش بهسزایی دارد و نادیده گرفتن آن نیز فقط به
شکافهای دیجیتالی در عرصه دانشگاهها دامن خواهد زد. بخشی از چارچوب نظری این
تحقیق بر اساس رویکرد «فرهنگک دانشگاهی» شکل گرفته است. دیدگاهی که با رویکردی
متفاوت و نه صرفا سختافزارانه نشان میدهند که چگوّنه فرد دانشگاهی بر اساس باورها
هنجارها ارزش و فضای نمادین و نظام معتایی دانشگاهیاش» سبکک نوشتن» روششناسی و در
نهایت نگرش ارتباطی خود را انتخاب میکند و این که چگونه این تمایزها مرزهای نمادین
موسسات آموزشی را حتی در استفاده از فنآوریهای اطلاعات و ارتباطات نیز ترسیم میکند.
در این تحقیق با توجه به این دیدگاه برای سنجش نوع نگرش رشتهای دو دسته از
دانشجویان علوم انسانی و فنی - مهندسی نسبت به کار و استفاده از کامپیوتر و اینترنت متغیری
به نام «فرهنگک رشتهای» ساخته شد تا میزان تأثیر رشتههای دانشگاهی و هویت و فرهنگکشان
در نگرش دانشجویان اندازه گیری و رابطه آن با بهره گیری از کامپیوتر سنجیده شود. همچنین
۲ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
در این تحقیق به بحث جامعهپذیری دانشگاهی که موضوع اساسی در آن نحوهی انتقال
فرهنگ دانشگاهی است نیز توجه میشود. چون به نظر بوردیو» روشهای کسب دانش» به
دست آوردن عادات روحی خاص» روش طرح پرسش و مسأله و رسیدن به موضع گیریهای
نظری مهمترین دستاوردهای یک نظام آموزشی است (بیرو ۱۳۷۶: ۱۱۵).
البته در زمینه جامعهپذیری دانشگاهی عوامل مختلفی دخالت دارند و همه چیز را نباید به
نهاد دانشگاه محدود کرد. اگر چه نهادهای علمی و آموزشی نقش مهمی در انتقال فرهنگث
دانشگاهی و باورها و ارزشهای مربوط به آن دارند. اما همانند دیگر ابعاد فرهنگک» فرهنگ
دانشگاهی هم از رسانهها خانواده و محیط اجتماعی تأثیر میگذارد و هرکدام به نوعی بر
شکل گیری و تکوین نوع خاصی از نظام ارزشهای فرهنگک دانشگاهی تأ کید میکند. بنابراین
بر اساس این نظریه» متغیر حمایت و تشویق اطرافیان که میتوانند موجب شود دانشجویان
تمایل بیشتری به کار با کامپیوتر پیدا کنند»ساخته شد. دلیل دیگر ساختن این متغیر» توجه به
نگرش ارتباطی» متغیر دیگر این تحقیق است. چون نگرشها جنبه مهمی از زندگی عاطفی
انسانها را تشکیل میدهند. اولا افراد نسبت به اشیا» اشخاصن و انديشهها نظر خاصی دارند که
این نظرها تعیین کنندهی شیوه برخورد افراد با اشیا یا اشخاص را میسازد. پس لازم است که
نگرش نیز به عنوان یک عامل مهم مورد بررسی قرار گیرد. نگرش کاربران احتمالا میتواند بر
تمایل آنها در استفاده از کامپیوتر تاثیر بگذارد (نومن و گربن؛ ۲۰۰۰). بنابراین جنبه هراس از
کامپیوتر در این بخش قابل بررسی است» این که به چه میزان دانشجویان دو رشته در استفاده از
این فن آوریها دچار ترس یا اضطراب کامپیوتری میشوند و به چه میزان نگرششان بر میزان
میزان دسترسی به فن آوریهای اطلاعاتی و ارتباطی نیز عامل بسیار مهم دیگری است که
کم و کیف استفاده از این فن آوری را تحت تأثیر قرار میدهد. واضح است که نداشتن
امکانات کافی» شانس کسب مهارت و انگیزهی کافی برای کار با این فن آوریها را از افراد
سلب میکند. چگونگی توزیع امکانات به خانواده و محیط آموزشی باز می گردد. همچنین با
توجه به تشوری کنش ارتباطی هابرماس و این پیشفرض که افکار عمومی در میدان
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۱۳
گفت وگوی آزاد شکل می گیرد و بر این اساس که همه اثربخشی آن عمیقا به کیفیت, قابلیت
دسترسی و رسانش اطلاعات بستگی دارد (وبستر. ۲۲۱:۱۳۸۳) متغیر میزان دسترسی به کامپیوتر
اما تأثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی هم به عنوان یک متغیر مستقل بر استفاده از
فن آوریهای اطلاعاتی و ارتباطی مورد ارزیابی می گیرد که مربوط به شرایط نابرابر اقتصادی
میان طبقات مختلف جامعه است و همانطور که تنیکورد» نوهو و آولین مطرح کردند در یک
نظام اجتماعی با افزایش نشر اطلاعات بخشهایی از جمعیت که پایگاه اقتصادی» اجتماعی
بالاتری دارند سریع تر و بیشتر از بخشهایی که از پایگاه پائینتری برخوردارند به کسب
اطلاعات میپردازند و در نتیجه چنین فرآیندی شکاف آگاهی میان دو بخش از جامعه افزایش
با توجه به این توضیحات متغیرهای,مستفل این تجفیق عبارتند از: حمایت و تشویق
اطرافیان» فرهنگ رشتهای» نگرش ارتباطی نسبت به این فن آوریها (ترس از تکنولوژی)»
میزان دسترسی به فن آوریها و پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده و متغیر وابسته این تحقیق
در این مطالعه از روش تکمقی ی چا هی فاد اشها التسجعت آماری این تحقیق همه
دانشجویان دختر و پسر مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد اشلامی واحد شوشتر در نیم سال اول
تحصیلی ۱۳۸۸-۸۹ هستند که از این تعداد» ۴۰۲ نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقهای از
نوع انتساب متناسب با حجم با استفاده از فرمول کوکران (کوپره ۱۹۹۶ ترجمه رفیعپور» ۱۳۸۳)
انتخاب شدند. اما با توجه به اینکه تعداد ۱۸ پرسشنامه به صورت ناقص پر شده بود؛ تجزیه و
تحلیل نهایی بر روی ۴ نفر از دانشجویان انجام پذیرفت.
۴ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
برای گردآوری اطلاعات تحقیق» از یک پرسشنامهی خود-گزارشی ! محقق ساخته استفاده
شد. این پرسشنامه در سه بخش تنظیم شد: بخش اول» اطلاعات مربوط به ویژگیهای فردی
دانشجویان (جنس» سن و پایگاه اقتصادی- اجتماعی)» بخش دوم مربوط به اندازه گیری میزان
بهرهمندی دانشجویان از فنآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و بخش سوم» مربوط به متغیرهای
مستقل تحقیق میباشد. روایی محتوایی و ظاهری ابزار پژوهش, با استفاده از نظرات متخصصان
و محققان جامعهشناسی پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری تأیید شد. ضریب پایایی آلفای
کرونباخ این پرسشنامه بر روی ۰ دانشجو مورد تأیید قرار گرفت.
۳ درصد پاسخگویان مرد و ۵۴/۷ درصد زن بودهاند. همچنین ۳۲/۸ درصد پاسخگویان
در گروه تحصیلی فنی- مهندسی و ۶۷/۲ درصد در گروه تحصیلی علوم انسانی مشغول به
تحصیل بودهاند. ۵۳/۱ درصد دانشجویان در خوابگاه و ۴۶/۹ درصل در منزل سکونت داشتهاند.
۱ درصد پاسخگویان خود را متعلق به طبقه خیلی بالا یا مرفه» ۱۰/۷ درصد طبقه بالا ۷۱/۳
درصد طبقه متوسط. ۹/۱ درصد طبقه پایین"و ۱/۶ درصد طبقه خیلی پایین میدانند.
یافتههای جدول شماره ۱ نشان میدهد. که در میان انواع فعالیتهای کامپیوتری» استفاده از
فایلهای موسیقی با میانگین ۳/۴۷ (از نمره ۰-۵) بیشترین میزان بهرهمندی را نشان میدهد.
پس از آن بهترتیب» استفاده از سیدیهای آموزشی (۲/۵۸)» تایپ کردن و کار با نرمافزار
0 و [عع۳2 (۲/۴۱)» بازیهای کامپیوتری (۱/۷۸) و کار با نرمافزارهای تخصصی مربوط
به رشته خود (۱/۷۲) قرار دارند. پایین ترین میزان بهرهمندی نیز به برنامهنویسی با میانگین ۰/۹۹
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۱۵
جدول شماره ۱- توزیع فراوانی» میانگین» انحراف معیار و وار بانس میزان بهرهمندی
استفاده از فایلهای موسیقی ۳۱۷۹ ۳۸۱ ۲۳.۹ ۵۷ ۴ ۶۸ ۳۳۷ 1۳۶ ۳1۴
کار .با اسکتر و پزینتر ۵7۲ ۶ ۱ ۱۷۶۹۸ ۱۶۴ ۱۱۵۱۱۳۷/۵ ۱۱۴۹ ۲۲۴۶
یافتههای جدول شماره ۲ نشان میدهد که در میان انواع فعالیتهای اینترنتی» کار با
موتورهای جستجو نظیر یاهو و گوگل بامیانگین ۳/۶۵ (از نمره ۰-۵) بیشترین میزان
بهرهمندی را نشان میدهد. پس از آن بهترتیب» جستجوی درسی و پژوهشی (۳/۴۷)» گردش
تفریحی و س رگرمی (۲/۹۰)» به دست آوردن اخبار فرهنگی- اجتماعی (۲/۷۵)» به دست
آوردن اخبار سیاسی - اقتصادی (۲/۶۵) و دانلود فیلم » موسیقی و تصوير (۲/۴۷) قرار دارند.
پایین ترین میزان بهرهمندی نیز به استفاده تجاری مانند خرید و فروش از طریتی اینترنت و
وبلاگ شخصی با میانگین ۱/۲۹ (از نمره ۰-۵) تعلّق دارد.
۶ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
جدول شماره ۲- توزیع فراوانی» میانگین» انحراف معیار و وار بانس میزان بهرهمندی
انواع فعالیتهای اینترنتی ّ ار 4 ۷ 4 5 4 سا ی
نامه الکترونیکی (ایمیل) ۰ ۱۱۹۸ ۱۸۵ ۱۱۲۵ ۱۱۳۸ ۲۳۶ ۲۳۴ ۱۱۴ ۳۲
وبلاگگ شخصی ۲ ۱۵۸ ۱۱۱۸ ۱۱۷۹ ۱۳۶ ۱۲۹۱۴۶۶۸ ۱۱۴۹ ۲۳۳
گفتگوی اینترنتی (چت) ۱۱۱۶ ۱۱۶۵ ۱۸۶ ۴۷ ۱۴۱۵ ۱۱۵۴ ۱۹۷۱ ۲:۹۳
پچتجوی آقرسی ی پژوششنی ۹ ۱۲۸۷ ۱۲۷۴ ۱۱۳ ۱۷۹ ۸ ۳۴۷ ۱۲۳ ۱۵۲
کردتین نظریجین ,وس رگزمی ۱۲۲۹۴ ۱۲۵۳ ۱۱۲۵۱۶۴ ۷۶ ۱۲۵ ۱۴۷ ۲۸
بهدست آوزدن اخبار ورزشی ۱۷۱۷۵ ۲۸ ۱۹اه ۳۲۶ ۲۸ ۱۱۷۶ ۳۱۲
دانلود فیلم » موسیقی و تصویر | :۱۱۱۳ ۱۱۵۸ ۱۲۹۵ ۱۱۱۸ ۱۱۶۶۱۵۰ ۲۴۷ ۱۱۵۹ ۲۵۶۴
۳- نگرش دانشجویان نسبت به فناوری اطلاعات و ار تباطات
همان گونه که در جدول شماره ۳ مشاهده مینماییم» بالاترین میزان موافقت با گویهها یا
مقولههای نگرش نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات» به ترتیب مربوط به گویههای «اینترنت
زمان جستجوی اطلاعات را کم میکند» با میانگین ۴/۰۶ و «بسیاری از مطالب در اینترنت به
سهولت در دسترس است و تجربیات علمی در سطح وسیع جهانی حاصل میشود؛ با میانگین
۳ و «فاصله زمانی بین تولید اطلاعات و استفاده از آن با کمک اینترنت کاهش مییابد» با
میانگین ۳/۸۵ از نمره ۱-۵ میباشد. همچنین پایینترین میزان موافقت با گویههای نگرش نسبت
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۱۷
به فناوری اطلاعات و ار تباطات, بهترتیب مربوط به گویههای «فکر نمی کنم بتوانم از پس یک
درس کامپیوتری به خوبی برآیم» با میانگین ۰ و «گذراندن درسهای مربوط به کامپیوتر
برایم آزاردهنده است؛ با میانگین ۲/۶۵ و «تا جایی که ممکن باشد از کامپیوتر برای حل
مشکلات درسیام استفاده نمی کنم» با میانگین ۲/۶۵ از نمره ۱-۵ است.
جدول شماره ۳- توزیع فراوانی» میانگین» انحراف معیار و واریانس گویههای نگرش
۸ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
۴- فرهنگت رشنهای در رابطه با فناوری اطلاعات و ار تباطات
همان گونه که در جدول شماره ۴ مشاهده مینماییم» میانگین موافقت با گویهی «در رشته
دانشگاهی ما استفاده از کامپیوتر و نمودارها برای بیان غبارات و پژوهشها دشوار است» ۰۲/۸۰
میانگین موافقت با گویهی «مرور صفحات وب جز لاینفشک پژوهش دانشجویان رشته ما
است» ۳/۲۵ میانگین موافقت با گویهی ازبان انگلیسی و زیاضی حاکم بر کامپیوتر برای
رشتهی ما بیگانه است» ۲/۴۱ و میانگین موافقت.با گویهتی «دّر رشتهمان نیاز خاصی به کامپیوتر
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۱۹
جدول شماره ۴- توزیع فراوانی» میانگین» انحراف معیار و واربانس گوبههای فرهنگکت
۶- تشویق و حمایت اطرافیان در کار با کامپیوتر و اینترنت
مطابق با یافتههای جدول شماره ۵ میانگین موافقت با گویهی «برای یادگیری کامپیوتر از
حمایت والدینم برخوردارم» ۳/۱۵ میانگین موافقت با گویهی «دوستان نزدیکم مرا برای کار
با کامپیوتر تشویق میکنند» ۳/۰۵ میانگین موافقت با گویهی «استادانم برای کار با کامپیوتر
تشویقم می کنند» ۲/۷۹ و میانگین موافقت با گویهی «دانشگاهمان امکانات لازم برای کار با
کامپیوتر را برایم فراهم کرده است» ۲/۹۹ از نمره ۱-۵ میباشد.
۰ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
جدول شماره ۵- توزیع فراوانی» میانگین» انحراف معیار و واریانس گویههای تشویق و
کار با کامپیوتر را برایم فراهم | ۹۹ ۱ ۱۷۳۰۰ ۱۱۱۵۱۳۱۶ ۱۱۱۵ ۵,۴ ۱ ۲۸۹ | ۱۱۳۲ ۱۷۶
داوری درباره فرضیه اول: بین فرهنگ رشتهای دانشجویان نسبت به کامپیوتر و میزان
بهره گیری از این فن آوری رابطه معنیدار وجود دارد.
جدول شماره ۶- رگرسیون میزان بهرهمندی از کامپیوتر بر فرهنگک رشتهای
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۲۱
مطابق با جدول شماره ۶ ضریب همبستگی فرهنگک رشتهای کل دانشجویان نسبت به
کامپیوتر و میزان بهره گیری از کامپیوتر به اندازه ۰/۳۵۲ است. نسبتی از واریانس متغیر استفاده
از فن آوری ارتباطی که توسط فرهنگک رشتهای تبیین شده است؛ معادل ۰/۱۲ میباشد. این
عرض از مبدا معادل ۳۸/۲۴ است. به این معنا که اگر فرهنگک رشتهای ثابت نگه داشته شود»
پایه استفاده از بهرهمندی از کامپیوتر به اندازه ۳۸/۲۴ است. حال اگر متغیر فرهنگک رشتهای
وارد تحلیل شود؛ شواهد نشان میدهد که به ازای هر واحد افزایش در متغیر فرهنگک رشتهای»
به اندازه ۰/۵۸ واحد تغییر مثبت در متغیر استفاده از بهرهمندی از کامپیوتر قابل تخمین است. به
طور کلی شواهد به دست آمده و مقدار 14 و500276 +1 و مقایسه بین دو دسته از دانشجویان هم
نشان میدهد که فرهنگک رشتهای دانشجویان علوم آنسانی موجب بهره گیری کمتر آنان از این
داوری درباره فرضیه دوم: بین پایگاه اقتصادی<* اجتماغی خانواده و میزان بهره گیری
جدول شماره ۷- رگرسیون میزان بهرهمندی از کامپیوتر بر پایگاه اقتصادی- اجتماعی
کل دانشجویان | ۰/۲۴۳ ۵۹ ۵۷ پایگاه اقتصادی- ۶ ۲۵/۶۵ ال
۲ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
مطابق با جدول شماره 4۷ ضریب همبستگی پایگاه اقتصادی- اجتماعی کل دانشجویان و
میزان بهرهمندی از کامپیوتر به اندازه ۰/۲۴ است. نسبتی از واریانس متغیر استفاده از بهرهمندی
از کامپیوتر که توسط پایگاه اقتصادی- اجتماعی تبیین شده است؛ معادل ۰/۰۶ میباشد. این
عرض از مبدا معادل ۴۳/۹۱ است. به این معنا که اگر پایگاه اقتصادی- اجتماعی ثابت نگه
داشته شود پایه استفاده از فن آوری ارتباطی به اندازه ۴۳/۹۱ است. حال اگر متغیر پایگاه
اقتصادی- اجتماعی وارد تحلیل شود؛ شواهد نشان میدهد که به ازای هر واحد افزایش در
متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی به اندازه ۱/۱ واحد تغیبر مثبت در متغیر استفاده از بهرهمندی از
کامپیوتر قابل تخمین است. به طور کلی شواهد به دست آمده فرضیه مارا تایید میکند. با
توجه به میزان 14 و 500276 14 میتوان گفت تاثیرگذاری پایگاه اقتصادی- اجتماعی بر روی
بهرهمندی از کامپیوتر در میان دانشجویان علوم انسانی» بیشتر از فنی- مهندسی است.
داوری درباره فرضیه سوم: بین حمایت و تشویق اطرافیان و بهره گیری از این فن آوری
جدول شماره ۸- رگرسیون میزان بهرهمندی از کامپیوتر بر میزان حمایت و تشویق
فتی- ۳۹۹ ۵۰ ۱۳۶ حمایت و ۵/۷ ۴۳۵ آیشاین
علوم ۳ 9۹ ۴و درو حمایت و ۹/۹۳۳ ۱۳۱/۳۴۷ ره
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۲۳
مطابق با جدول شماره ۸ ضریب همبستگی حمایت و تشویق اطرافیان کل دانشجویان و
میزان بهرهمندی از کامپیوتر به اندازه ۰/۳۵ است. نسبتی از واریانس متغیر استفاده از کامپیوتر
که توسط حمایت و تشویق اطرافیان تبیین شده است معادل ۰/۱۲ میباشد. این مقدار معنادار
عرض از مبدا معادل ۳۳/۴۸ است. به این معنا که اگر حمایت و تشویق اطرافیان ثابت نگه
داشته شود» پایه استفاده از کامپیوتر به اندازه ۳۳/۴۸ است. حال اگر متغیر حمایت و تشویق
اطرافیان وارد تحلیل شود شواهد نشان میدهد که به ازای هر واحد افزایش در متغیر حمایت و
تشویق اطرافیان به اندازه ۱/۸ واحد تغییر مثبت در متغیر استفاده از کامپیوتر قابل تخمین است.
به طور کلی شواهد به دست آمده با توجه به مقدار 3 و 540276 1 نشان میدهد که
دانشجویان علوم انسانی در مقایسه با فنی< مهندسی حمایت کمتری برای کار با کامپیوتر از
داوری درباره فرضیه چهارم: بین میزان دسترسی به کامپیوتر و بهره گیری افراد از این
جدول شماره ٩- رگرسیون میزان بهره گیری از کامپیوتر بر میزان دسترسی به
فنی- ۸ ۱۰/۲۵۸ ۰/۲۵۵ | میزان دسترسی ۷ ۱۷۹/۲۳۰ ی
۴ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
مطابق با جدول شماره ٩» ضریب همبستگی میزان دسترسی به کامپیوتر کل دانشجویان و
میزان بهره گیری از کامپیوتر به اندازه ۰/۴۳ است. نسبتی از واریانس متغیر استفاده از کامپیوتر
که توسط میزان دسترسی به کامپیوتر تبیین شده است معادل ۰/۱۸ میباشد. این مقدار معنادار
عرض از مبدا معادل ۳۵/۳۲ است. به این معنا که اگر میزان دسترسی به کامپیوتر ثابت نگه
داشته شود» پایه بهرهمندی از کامپیو تر به اندازه ۳۵/۳۲ است. حال اگر متغیر میزان دسترسی به
کامپیوتر وارد تحلیل شود؛ شواهد نشان میدهد که به ازای هر واحد افزایش در متغیر میزان
دسترسی به کامپیوتر به اندازه ۲/۳ واحد تغییر مثبت در متغیر استفاده از کامپیوتر قابل تخمین
است. در مقایسه این دو گروه و با توجه مقدار 3 و 500276 74 نیز میتوان گفت دانشجویان
علوم انسانی در مقایسه با فنی- مهندسیها» سطح دسترسی پایینتری به کامپیوتر دارند.
داوری درباره فرضیه پنجم: بین نگرش ارتباطی و بهره گیری از کامپیوتر رابطه وجود
جدول شماره ۱۰- رگرسیون میزان بهرهمندی از کامپیوتر بر نگرش ارتباطی
رشتههای | ۱۰/۳۴۹ ۰/۱۲۲ ۸ 41 ۲۲| ۱۳۱/۲۱۷ ۵/۹۵۳ ۱۳۱/۶۳۵ ععل
رشتههای ۰ ۰/۹۶ ۹۱ 01 | ۱۳۶۸۸۶ ۱۷/۶۴ ۱۱۸/۵۱ عحل
کل ۷ ۰/۱۲۰ ۱۸ 01 | ۱۳۱/۹۸۴ ۸/۸۷۲ ۱۵۴/۵۹۱۱ ۳
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۲۵
مطابق با جدول شماره ۱۰» ضریب همبستگی نگرش ارتباطی کل دانشجویان و میزان
بهرهمندی از کامپیوتر به اندازه ۰/۳۵ است. نسبتی از واریانس متغیر استفاده از کامپیوتر که
توسط نگرش ارتباطی تبیین شده است؛ معادل ۰/۱۲ است. این مقدار معنادار است.
عرض از مبدا معادل ۳۱/۹۸ است. به این معنا که اگر نگرش ارتباطی ثابت نگه داشته شود»
پایه استفاده از کامپیوتر به اندازه ۳۱/۹۸ است. حال اگر متغیر نگرش ارتباطی وارد تحلیل شود؛
شواهد نشان میدهد که به ازای هر واحد افزایش در متغیر نگرش ارتباطی به اندازه ۰/۷۵ واحد
تغییر مثبت در متغیر استفاده از از کامپیوتر قابل تخمین است. به طور کلی شواهد به دست آمده
از مقایسه دو دسته از دانشجویان فرضیه ما را تایید میکند. با توجه به مقدار 3 و 500276 ۰13
دانشجویان علوم انسانی نگرش ارتباطی منفیتری نسبت به کار با کامپیوتر نسبت به فنی-
این تحقیق با هدف بررسی مقایسهای میزان بهره گیری از کامپیوتر به عنوان رکن اصلی این
فن آوریها میان دانشجویان رشتههای علوم:انسانی و فنی- مهندسی صورت گرفته است. در این
تحقیق در حد توان سعی شده به برخی عوامل که میتوانند این بهره گیری را تحت تاثیر قرار
دهتد پرداخته شود. به اعتقاد ایشا ره رما بسا از رخ هعسوت عواملی نظیر سن» چنسیت»
میزان تحصیلات» رشته تحصیلی» و فرهنگ تجارب قبلی کار با کامپیوتر» دسترسی به
کامپیوتر» تیپ شخصیتی» جهت گیری تحصیلی و شغلی و نگرش نسبت به بهره گیری از
کامپیوتر تاثیرگذار است. در مجموع» همه این نکات منجر به نوعی نابرابری در بهره گیری و
استفاده از این فن آوری نوین اطلاعاتی میشود. بنابراین و با توجه به این نظریات فرضیاتی
شکل و مورد آزمون قرار گرفت. شواهد تجربی تا حدی دلالت بر تایید دستگاه نظری این
نظریه پردازان رویکرد شکاف دیجیتالی سطح دسترسی نابرابر به این فن آوریها را یکی از
علل اصلی این نابرابریها میدانند. بنابراین با توجه به این موضوع سطح دسترسی دو دسته
۶ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
دانشجویان به این فن آوریها سنجیده شد. یکی دیگر از ابعاد مورد توجه در این تحقیق
موضوع پایگاه اقتصادی- اجتماعی افراد بود که همواره یکی از موارد مورد توجه نظریه
پردازان شکاف دیجیتالی در دسترسی نابرابر به این فن آوریها بوده و آنها بر این اعتقادند که
همواره کسانی که از نظر اقتصادی- اجتماعی وضعیت مناسب تری دارند» دسترسی مناسبتری
نیز به این فن آوریها دارند که این موضوع نیز تایید شد.
بسیاری از نظریهپردازان حوزه جامعهشناسی علم» معتقدند که جایگاه و نقش فرد در
فرایندها و فعالیتهای دانشگاهی» آموزشی و پژوهشی» توسط فرهنگ دانشگاهیاش معین
میشود» و عملا فرد نمیتواند از مرزها و استانداردهای فرهنگک رشتهای» سازمانی» نهادی و
گفتمانی فرهنگک علمی و دانشگاهی جامعه خاص خود سرپیچی و تخطی کند. به تعبیر تونی
بچر» رشتههای مخلتف دانشگاهی هر کدام اجتماعات متفاوتی هستند که مانند یک قبیله مرزها
و قلمروهای خاص خود را دارند. بنابراین از این منظر» به بررسی فرهنگک رشتهای دانشجویان و
ارتباط آن با استفاده از این فن آوریها پرداختیم که بر این اساس مشخص شد که در سطح
دانشگاهی دانشجویان فنی - مهندسی بسیار بیش از علوم انسانیها به کار با این فن آوریها
رهنمون میشوند. بنابراین میتوان گفت فرهنگ رشتهای درارشتههای علوم طبیعی و علوم
در جمعبندی تئوریهای این تحقیق هم باید گفت که هر کدام بخشی از واقعیت را توضیح
میدهند. نگرشهای جاری نسبت به فن آوریهای اطلاعات و ار تباطات بر طیفی از خوشبینی
امیدوارانه تا بدبینی مایوسانه نوسان دارد. بزخی نظریه پردازان فن آوریهای اطلاعات و
ارتباطات را عامل ایجاد یک یوتوپیای دیجیتالی میدانند که در آن همه استعدادها نهفته و
سر کوب شده انسانها امکان شکوفاشدن مییابد. اما این تنها بخشی از واقعیت است و نباید
فراموش کرد که اثر نهایی این فن آوریها به تعامل دیالکتیکی تکنولوژی و جامعه وابسته است.
عواملی چون فرهنگه» نظام آموزشی» نظام حقوقی و آگاهی و ارادهی انسانی» نقشش
تعیین کنندهای در نحوه مصرف و اثرگذاری این فن آوریها دارند.
تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات / ۱۲۷
این مقاله مستخرج از طرح «تحلیل میزان بهرهمندی دانشجویان از فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات» است
که با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر انجام شده است.
اسدی» مریم (۱۳۸۲) «مطالعه تأثیر استفاده از اینترنت بر رفتار اطلاعیابی - پژوهشی اعضای
هیأت علمی رشتههای مختلف علوم پایه و مهندسی و انسانی» پایاننامه کارشناسی ارشد
بل» دانیل (۱۳۸۲) آینده تکنولوژی» ترجمه احمد علیقلیان» تهران: وزارت امور خارجه» چاپ
بیرو آلن (۱۳۷۶)» دایره المعارف علوم اجتماعی» ترجمه باقر ساروخانی» تهران: انتشارات
پورطرق» آزیتا (۱۳۸۵) «بررسی عوامل اجتماعی موئز بر میزان استفاده از اینترنت و تأثیر آن بر
عملکرد علمی دانشجویان دانشگاه آزاد» پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد
فاضلی نعمتالله (۱۳۸۳) «نگاهی به جهانی شدن و روندهای جهانی در تحولات آموزش عالی
و وضعیت آموزش عالی ایران»» فصلنامه علوم اجتماعی» شماره ۲۵» صص ۴۳-۱
عطاران» محمد (۱۳۸۶) جهانی شدن و فن آوری اطلاعات و تعلیم و تربیت» موسسه توسعه
کاسلتز مانوئل (۱۳۸۰) عصر اطلاعات: اقتصاد جامعه و فرهنگک (ظهور جامعه شبکهای)»
ترجمه احد علقلیان و افشین خاکباز» جلد اول» تهران: طرح نو» چاپ سوم.
محسنی» منوچهر (۱۳۸۰) جامعهشناسی جامعه اطلاعاتی» تهران: نشر دیدار» چاپ اول.
معتمدنژاد» کاظم (۱۳۸۴) جامعه اطلاعاتی (اندیشههای بنیادی)» تهران: مرکز پژوهشهای
۸ / فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی» سال ششم» شماره (۱۸)» پاییز ۱۳۹۱
معتمدنژاد» کاظم (۱۳۷۹) حق دسترسی همگانی به اطلاعات در قرن بیست و یکم (گزارشی از
سومین کنگره بینالمللی یونسکو درباره اخلاق اطلاعات) تهران: کمیسیون ملی یونسکو در
وبستر فرانک (۱۳۸۳) نظریههای جامعه اطلاعاتی» ترجمه اسماعیل قدیمی» انتشارات قصیده
ویندال و همکاران (۱۳۷۶) کاربرد نظریههای ارتباطات» ترجمه علیرضا دهقان» مر کز مطالعات
67یا 200 ۳061666 تعاا ۵0 ((2003) خونصط5 . 6 . 1 2 . [ علاط
785-7 . 6.۳8 , 310 ۷۵1 70۹ 210۳ عظ 0ق۳۳ حذ جعایصصم ر "رواع م۸
,800 ماه ۹ص ما20 فصه اعصعاص عط1 .(2008) .بط ,تعطصنطظ
5 ]01676 عطا ۵ کصمناعانعط لدع اعممحعاصز عط1 «ر2001) ۰ 34 و عللعاعد)
0 نادنم 156 ,(2000) 70265 صهکناک .11 م۷۵06 .7 و عنافع1 . [ و۳۳۵2
2 0۳۳0۲۵۳ : نعلفه عل م۸ معاحاصصم ۵۶ 00ز۷6۹ 17606 عطا که ونونند ی
اک02 :تام عطا ۵۳۵۲۵ علنهنه۸ (2000) معط عون ب 3 مه صقستته11
0۲ : اصعاصم بزط دمناعناص من علهعی ان معصس کهآ 0۳ ۵۶ صمناعلونند ۷
473-1 .۳۳ , 16 . [۷7۵ , [7070۵ 363۵107 1۳0۵۵ نز
0 006۲۲ دمناه 0ص و خصعصعع هه عنن تعلننل عانعن (2005) .ص و 110۳۵5
5۰ ااژ 6۳ نس ععو ای +ععلوطاصه0 بع01010 اع ۲ ع از ۲06
| امروزه فن آوری های اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در تحولات اقتصادی و اجتماعی ایفا می کنند و این نقش روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند. کامپیوترها به طور وسیعی ظرفیت دسترسی به داده ها و منابع اطلاعاتی را افزایش داده اند. این تحقیق با هدف بررسی مقایسه ای میزان بهره مندی از کامپیوتر به عنوان رکن اصلی این فن آوری ها در میان دانشجویان رشته های علوم انسانی و فنی- مهندسی صورت گرفته است و سعی کرده به برخی عوامل که این بهره گیری را تحت تاثیر قرار داده بپردازد.در این تحقیق با روش پیمایشی و تکنیک پرسشنامه 384 دانشجوی مقطع کارشناسی و سال آخر دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر انتخاب و مورد سوال قرار گرفتند. یافته ها نشان می دهد که فرهنگ رشته ای دانشجویان علوم انسانی موجب بهره گیری کمتر آنان از این فن آوری می شود. همچنین تاثیرگذاری پایگاه اقتصادی- اجتماعی بر روی بهره مندی از کامپیوتر در میان دانشجویان علوم انسانی بیشتر از فنی- مهندسی است. از سوی دیگر دانشجویان علوم انسانی در مقایسه با فنی- مهندسی حمایت کمتری برای کار با کامپیوتر از اطرافیان خویش دریافت می کنند.همچنین دانشجویان علوم انسانی در مقایسه با فنی- مهندسی ها سطح دسترسی پایین تری به کامپیوتر دارند. |
35,090 | 484233 | خروجی مدرسه یک مدیر دارای هویت حرفهای دانشآموزان آگاه» خلاق و توانمندی
هستند که در آینده میتوانند خدمات باارزشی به جامعه و دیگران ارائه کنند.»
مقوله هسته: هویت حرفهای مدیر مذرسه بهمتابه «درک خود بهعنوان یک حرفهای: کاتالیزور
تعیین مقوله هسته پژوهش در مطالعات نظریه زمینهای در مرحله کدگذاری گزینشی انجام میشود.
در این مرحله, هدف یکپارچه کردن دادههاست که بر پايه آن مضمون عمده پژوهش مشخص و مهمترین
درونمايه آن نیز انتخاب میشود. در این زمینه باید قدرت تحلیل وجود داشته باشد و سایر مقولات را
نیز دربرگیرد. سایر مقولات نیز حول این مقوله در یک مدل ظاهر میشوند که مدل پارادایمیک نام دارد.
مقوله هسته تعیینشده عبارت است از هویت حرفهای مدیر مدرسه بهمثابه «درک خود بهعنوان یک
در شکل ۱ مدل نهایی شرایط علّی, زمینهای و مداخله گر راهبردها و پيامدها همچنین مقوله هسته
پدیده هویت حرفهای مدیر مدرسه مستخرج از نرمافزار مکس کیودا آورده شده است.
1 بازنمایی معنایی پدیده هویت حرفهای مدیران مدارس متوسطه واراهمدلی پارادایمیگک
که وب نا و کرش جر ای ظرفیت حول ای ۰ بعش مرها 9
کب نوارب خوفهان ۱ انتارت در ور خر مسر( تخیموشت:
۰ 8 هو قلیشي و قامل حرفه ای ببممي ات نوی
حول ی و اوهمرد فرورعرهای ماه راسریه ی وس و
با رویط اي ستی بر درک یل افو 7 سفن
شکل ۱. مدل پديده هویت حرفهای مدیران مدارس متوسطه, مستخرج از نرمافزار مکس کیودا
در مدل پارادایمیک پژوهش (شکل,۲)؛کنشگران دا زگیز در هویت حرفهاي مدیر مدرسه این پدیده
را بهمثابه «درک خود بهعنوان یک حرفهای: کاتالیزور پیشرفت حرفهای» درک و حس میکنند.
هماندیشی و تعامل حرشهای (توسحه رفتارهای مشارکتی کسب تجارب حرفهای, مشارکت در امور حرقه)
روایط اتساتی میهی بر درک متقایل (مذاگره و حل تعارض:؛ دهدود درک متقابل)
شکل ۲. مدل پارادایمیک: هویت حرفهای مدیر مدرسه بهمثابه درک خود بهعنوان یک حرفهای: کاتالیزور پیشرفت حرفهای
بازنمایی معنایی پدید4 هویت حوقهای مدیران مدلرسی متوسطه وارانههدلی پارادایمیک [1
پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد و مولفههای هویت حرفهای مدیران مدارس
متوسطه و ارائه مدلی پارادایمیک انجام شد. در نتيجه مصاحبه با ۲۴ نفر از مدیران
مذارین متسه مقل پا راداسیگ سب ایل شب برایظ قلی مرا را یط زمیتذای شرا یط
مداخله گر راهبردها و پیامدهای هویت حرفهای مدیران مدارس شناسایی شد و نتایجچ
یفقس تمه با یافتههای پژوهشهای وو (۲۰۱۳)» جرمولاجاوا و بوگدانوا (۲۰۱۷)»
تان "۳ (۲۰۱۴)» حجازی (۱۳۹۸)» توانگرزمین و لبادی (۱۳۹۳)» محمودی بورنگ و
نیقی (۱۳۹۸۷<«فروتی و خمکاران 0۳۹۸۵ اسپیلکوا* (۱۴ مایخ و همکاران
(۱۳۹۸) مطابقت دارد. امروزه داشتن قابلیت و توانمندی مهمترین شرط احراز موفقیت
و ماندگاری در هر حرفه است. این امر بهویژه در آموزشوپرورش و مدیریت مدارس»
اهمیت بالایی دارد. ازآنجاکه منبع نفوذ مدیران» هویت جرفهای آنهاست. با بررسی
پيشينه تحقیقات در این زمینه درمییابیم در نظامهای آموزشی اغلب کشورها بهویژه
کشورمان ایران به هویت حرفهای مدیران مدازس کمتر پرداخته شده است؛ بنابراین
ارائه مدل هویت حرفهای مدیران؛مدارس متوسطه تحقیقی است که تاکنون صورت
شرایط علی حاصل از یافتههاتی پژوهش شامل سه کد گزینشی دانش تخصصی,
مهارت حرفهای و فلسفه حرفه بود که با یافتههای پژوهشهای وو (۲۰۱۳)» جرمولاجاوا
ویوگمات وا (9 1۷۹ قان (۱۴ :۲ حجاری 11۳۹۸ و نوانگرومیی و لیادی (0۳۹۳)
مطابقت دارد. داش تخضصی در این مطالعه دانش اساستی و درک حرف مدیریت
مدرسه شناخته میشود و میتوان گفت داشتن تخصص در حرفه مدیریت مدرسه.
تحصیلات مرتبط با مدیریت آموزشی,» تجربه کاری موفق, تسلط علمی و مطالعه مستمر
منابع مدیریتی جدید از پارامترهای دانش تخصصیاند و از مهمترین شرایط سببساز
بهشمار میروند که در هویت حرفهای مدیر مدرسه تأثی رگذارند. وو (۲۰۱۳) دانش
حرفه را از عوامل موثر در هویت حرفهای میداند و جرمولاجاوا و بوگدانوا (۲۰۱۷) دانش
حرفهای را یکی از موّلفههای هویت حرفهای و تان (۲۰۱۴) تجربه با حرفه را یکی از
ابعاد رشد هویت حرفهای در نظر گرفتهاند. همچنین مهارت حرفهای توانایی استفاده
از دانش تخصصی و حرفهای است. بهبیاندیگر مهارت حرفهای مدیر مدرسه کلیه
مهارتهایی است که به مدیر مدرسه امکان میدهد ازطریق آن ضمن هماهنگی عناصر
و اجزای مدرسه. زمینه را برای رسیدن به اهداف سازمانی مهیا کند. ازجمله پارامترهای
مهارت حرفهای که در شکلگیری هویت حرفهای مدیر مدرسه اثرگذار است میتوان
1 بازنمایی معنایی پدیده هویت حرفهای مدیران مدارس متوسطه واراهمدلی پارادایمیگک
به مهارت ارتباطی» تعامل مناسب با کارکنان و دانشآموزان و اولیا آشنایی با روشهای
حل مسئله و داشتن مهارت تصمیمگیری» مهارت فناورانه و آشنایی با نرمافزارها و
سامانههای مدیریتی و آموزشی اشاره کرد. وو (۲۰۱۳) مهارت حرفهای را از عوامل موئر
در هویت حرفهای میداند و حجازی (۱۳۹۸) روابط صمیمی با معلمان و دانشآموزان
را از مولفههای هویت حرفهای دانسته است. فلسفه حرفه از دیگر شرایط علی موّثر
در پدیده هویت حرفهای مدیر مدرسه است که در حکم نظامی اعتقادی - که بنیان
حرفه مدیریت است -در نظر گرفته میشود و مدیریت مدرسه را از دیگر حرفههای
آموزشوپرورش متمایز میکند. رعایت الزامات اخلاق حرفهای» الگوبودن ازنظر اخلاقی و
دینی» اعتقاد به فلسفه آموزشوپرورش و تعهد برای تحقق اهداف مدیریت از پارامترهای
فلسفه حرفه است و میتوان آنها را شرایط موئر در هویت حرفهای مدیر مدرسه
دانست. توانگرزمین و لبادی (۱۳۹۳) اخلاق حرفهای را از مولفههای موّثر در هویت
شرایط زمینهای حاصل از یافتههای پژوهش شامل دو کد گزینشی ظرفیت حرفهای
و گرایش حرفهای بود که با یافتههای محمودی بورنگ و نبثی (۱۳۹۸)» جرمولاجاوا و
بوگدانوا (۲۰۱۷) و فروتن و همکاران (۱۳۹۸) مطابقت ذارد. ظرفیت حرفهای استعداد
و ویژگیهای مدیران مدرسه در ایده پردازی و نحو استفاده از توانمندیهای کارکنان
و امکانات موجود برای اداره بهتر مدرسه تعریف میشود و میتوان گفت ویژگیهای
شخصیتی, خلاقیت در مدرسه و خلق محیط پویا و فعال از پارامترهای ظرفیت حرفهای
است و از شرایط زمینهای موّثر در هویت حرفهای مدیر مدرسه بهشمار میرود. محمودی
بورنگ و نبگی (۱۳۹۸) خصوصیات فردی» شرایطه جوّ سازمانی و بافت کلی محیطی
را که معلم در آن مشغول به فعالیت انست.از عوامل موّثر در هویت حرفهای ذکر کرده
است. همچنین گرایش حرفهای رویکرد مدیر مدرسه در ترسیم چشمانداز و اهداف
آینده» تمایل او به تقویت احساس امید در کارکنان و توجه به توسعه حرفهای خود و
همکارانش تعریف میشود. ازجمله پارامترهای گرایش حرفهای, که در هویت حرفهای
مدیر مدرسه اثرگذار است. میتوان به تعادل رابطه و وظیفه و خلق فرهنگ همکارانه
حرفهای اشاره کرد. جرمولاجاوا و بوگدانوا (۲۰۱۷) همکاری با همکاران را یکی از
مولفههای هویت حرفهای بیان کرده است. همچنین فروتن و همکاران (۱۳۹۸) رعایت
مساوات و برابری در آموزش» مشاوره و ... را از نشانگرهای شناساییشده برای هویت
شرایط مداخلهگر حاصل از یافتههای پژوهش شامل دو کد گزینشی مدیریت
بازنمایی معنایی پدید4 هویت حوقهای مدیران مدلرسی متوسطه وارانههدلی پارادایمیک [1
روزسرگی و ساتارسازسانی بازها تدم روف کدبا بافتههای اسپیلکدا (1۷۳۱۴« متایقی
و همکاران (۱۳۹۸) مطابقت دارد. مدیریت روزمرگی ترجیح مدیران به حفظ وضعیت
موجود. فقدان پذیرش ایدههای جدید کارکنان و بیتفاوتی به موفقیت و پیشرفت
مدرسه تعریف میشود و میتوان گفت همرنگ همکاران» اجتناب از اجرای نقشهای
حرفهای, خودباختگی و فقدان اعتمادبهنفس از شرایط مداخله گر موثر در هویت حرفهای
مدیر مدرسه بهشمار میرود. اس پیلکوا (۲۰۱۴) اعتمادبهنفس را از مولفههای هویت
حرفهای بهشمار آورده است. همچنین ساختار سازمانی بازدارنده ساختاری با رویههای
افطافتایذیر است که یه اجرای دقیق استاندارهها بدون توجه به انتظارات و خواستههای
مدیران و فقدان شرایط و امکانات لازم برای افزایش تجربه آنها میپردازد. ازجمله
پارافترهای ساختار سازمانی بازدارنده که در هویت حرقهای مدیر مدرسه اثرگذار است
میتوان فراع حرقهای رشق حمایت سافمانی اقاره گری ممایخی وهمگاران
(۱۳۹۸) خردمتقوله خمایت نس ازمان #کعف ر#وغوالند شکل گیری هویت خرقهایی
راهبردهای حاصل از یافتههای پژوهش شامل دو:کد گزینشی هماندیشی و تعامل
حرفهای و روابط انسانی مبتنی بسر درک متقابل بود که با یافتههصای وو (۲۰۱۳) و
جرمولاخارا و بوگدانوا (۲۰۱۷قطاشت اگ ای اه یم ههتعاسل خرقهای آبزاری
برای دستیابی تعداد بیشتری از عقایدمگط کروهازبافراد در مدتزمانی کوتاه است
که ضمن درگیرکردن افراد و ایجاد احساس مشارکت. میتواند ارزش فراوانی برای
شناسایی قرصتها و مقابلهغا مشکلات بازمپانی داشته باشد, بهبارتی هماندیشی و
تعامل حرفهای بهسرعت باعث شکلگیری مفاهیم و ایدههای جدید میشود و میتوان
گفت توسعهه رفتارهای مشارکتی. کسب تجارب حرفهای و مشارکت در امور حرفه از
پارامترهای هماندیشی و تعامل حرفهای است و از راهبردهای موئر در هویت حرفهای
مدیر مدرسه بهشمار میرود. وو (۲۰۱۳) و جرمولاجاوا و بوگدانوا (۲۰۱۷) رفتارهای
مشارکتی حرفهای را از عوامل مور در هویست حرفهای ذکر کردهاند. همچنین روابط
انسانی مبتنی بر درک متقابل عبارت از درک متقابل, معنای مشترک و یادگیری جدید
میان افراد است. بهطوری که میتواند سبب حل اختلاف و ایجاد توافق و همچنین
کاهش تعارضات میان افراد شود. مدیری که در برقراری ارتباط توانمند است مهارتهای
ارتباطی و راهبردهایی متنوع خواهد داشت که میتواند از آنها استفاده کند و وقتی
افراد» موقعيتها و محتوا تغییر میکنند. او میتواند خلاق و انعطافپذیر باشد و از یک
رویکرد به رویکردی دیگر بپردازد. ازجمله پارامترهای روابط انسانی مبتنی بر درک
1 بازنمایی معنایی پدیده هویت حرفهای مدیران مدارس متوسطه واراهمدلی پارادایمیگک
متقابل, که بر هویت حرفهای مدیر مدرسه اثرگذار است. میتوان به بهبود درک متقابل
پیامدهای هویت حرفهای مدیران مدارس متوسطه شامل سه کد گزینشی الگوبودن
در حرفه. مجذوب حرفه بودن و غرور حرفهای است که با یافتههای پژوهشهای
حی_دری و رضایی (۱۳۹۱) و فروتن و همکاران (۱۳۹۸) مطابقت دارد. الگوبودن در
حرفه مدیریت مدرسه ابزاری توصیفکننده است و بهمنزله سرمشقی شایسته و قابل
تقلید برای همکاران بهشمار میرود؛ درواقع. دلالت بر نوعی آرمانگرایی دارد که مدیر
با خودارزیابی مداوم؛ آگاهی از نقشهای حرفهایاش و اداره کارکنان به نحو مطلوب
بهمنظور دستیابی به وضع مطلوب تلاش میکند. از پارامترهای پيامد الگوبودن در حرفه"
خودمدیریتی آگاهی به جایگاه حرفهای و توانمندی مدیریتی است که از هویت حرفهای
مدیران مدارس نشئت می گیرند. همچنین مجذوب حرفهه مدیریت بودن به میزان تمرکز
و غرقشدن مدیر در حرفهاش اشاره دازد و اینکه چه میزان حرفهاش را خوشایند ارزیابی
میکند بهنحوی که جداشدن از حرفه برای او دش وا است. ازجمله پارامترهای پيامد
مجذوب حرفه بودن» که از شکل گیری هویت حرفهای مدیر مدرسه ناشی میشود»
میتوان به احساس تعلق پذیری به حرفه, هماهنگی ارزشها با حرفه, علاقه و باور
به حرفه مدیریت. همسویی با حرفه و سودمندی حرفه اشاره کرد. حیدری و رضایی
(۱۳۹۱) حس تعلق و علاقه را از عوامل موئر در هویت حرفهای در نظر گرفتهاند. از دیگر
پیامدهای حاصل از پديده هویت حرفهاي مدیر مدرسه غرور حرفهای است. این موضوع
عبارت است از احساس شادابی و لذت عمیق همراه با رضایت از حرفه که سبب درگیری
و ایجاد انگیزه برای مذیر میشود بهگونهای که او خودش را متعلق به این حرفه میداند
و از اینکه مدیر مدرسه است به خود افتخار میکند. خوشبینی به آینده حرفه, حس
مفیدبودن در حرفه رضایتمندی از حرفه و افتخار به حرفه از پارامترهای غرور حرفهای
است و میتوان آنها را پيامد حاصل از هویت حرفهای مدیر مدرسه در نظر گرفت.
فروتن و همکاران (۱۳۹۸) رضایت فرد از شغلش را با هویت حرفهای مرتبط دانستهاند.
الگوی مفهومی این پژوهش میتواند مبنایی برای شکلگیری هویت حرفهای مدیران
مدارس متوسطه باشد. با توجه به مقوله اصلی شناساییشده در الگوی جامع ارائهشده
در این پژوهش, پیشنهاد میشود گروههای حرفهای و تخصصی مدیران مدارس تشکیل
شود که به ارائه طرحهای جدید در مدیریت مدرسه کمک شود و با اشتراکگذاشتن
تجارب خود سبب توسعه هویت حرفهای مدیر مدرسه شوند. همچنین آموزشوپرورش
همایشها و جلسات هماندیشی مرتبط با مدیریت مدرسه برگزار کند. این کار طبیعتا
بازنمایی معنایی پدریدط هویت حوغهای مدیران مارمی متوسطه وارله مدای پارادایمیک 1
در شکلگیری هویت حرفهای مدیران مدارس موّثر است و عاملی برای افزایش تجربه
به پژوهشگران بعدی پیشنهاد میشود وضعیت فعلی هویت حرفهای مدیران مدارس
را ارزیابی کنند و فاصله میان وضعیت موجود و وضعیت مطلوب هویت حرفهای مدیران
مدارس را مشخص کنند و به آسیبشناسی هویتی مدیران مدارس بپردازند.
8 استراوس, آنسلم و کوربین» جولیت. (۱۳۸۵). مبانی روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی» رویه لها و شیوهلاها (ترجمه بیوک محمدی).
8 امین مظفری» فاروق و یوسفی اقدم؛ رحیم. (۱۳۹۳). عوامل مور بر نقش مدیران گروههای آموزشی: مطالعه موردی دانشگاه تبریز.
فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی, ۰۷۲ ۱۴۳- ۰۱۶۵
8 ایمان زاده. علی و جعفریان, وحیده. (۱۳۹۸). هویت حرفهای دانشجویان تحصیلات تکمیلی آموزش و بهسازی منابع انسانی دانشگاه
تبریز: مطالعه پدیدار شناختی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی» ۰۲۰ ۵۷- ۸۰.
8اترانگرزمین.مژگان والبادی, زرا (۱۳۹۳)+بررسی رابطه وّلفههانی قویت خرفاتی پرسنتاران با مدیویت ان هفتمیق کتفرانمی:
ملی و اولین کنفرانس بینالمللی مدیریت دانش, ۲۹-۲۸ بهمنماه ۰۱۳۹۳ مرکز همایشهای بینالمللی شهید بهشتی تهران.
8 جلالی رستم. (۱۳۹۱). نمونهگیری در پژوهشهای کیفی. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت. ۴(۱)» ۳۱۰-۲۰
8 حجازی, اسد. (۱۳۹۷). تعیین ابصاد و مولفههای هویت حرفهای معلم تراز جمهوری اسلامی ایران. نشریه راهبردهای نوین
8 حیدری, حمید و رضایی» احمد. (۱۳۹۱). تحلیل جامعهشناختی هویت حرفهای دانشجویان مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه
8 رستمی» مجید و جوهرچی, محمد. (۱۳۹۶). تأثیر فرهنگسازمانی و :پاداشهای انگیزاننده بر فرآیند استفاده دانش در سازمان نمونه
موردبررسی: کادر اجرایی و دبیران شاغل در دبیرستانهای دخترانه منطقه.۱ تهران. فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری» ۱(۳)»
8 شیربگی, ناصر؛ نعمتی سمیه و ساعدی» رسئول. (۱۳۹۸). درک مفهوم پژوهشگری از دیدگاه اعضای هیئتعلمی. فصلنامه علمی
قعبداللهی, حسین. (۱۳۹۲). ویژگیهای عمومی و حرفهای مدیران مدارس متوسطهایران. فصلنامه تعلیم و تربیت» ۰۱۱۸ ۰۱۱۵-۹۳
8 فروتن» معین؛ رشادت جو حمیده و سامانی» سیامک. (۱۳۹۸). تدوین مدل آهویت حرفهای اعضای هیئتعلمی (موردمطالعه: اعضای
هیئتعلمی دانشگاههای آزاد اسلامی استان فارس). فصلتامه علمی< پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی» ۱(۱۰) ۲۴۱-۲۱۷
8 محمدی علیرضا. (۱۳۸۷). ارزشیابی برنامهریزی نیروی انسانی در آموزشوپرورش ایران و مشکلات آن. فصلنامه تعلیم و تربیت.
8 محمدپور احمد. (۱۳۸۹). فراروش (بنیانلاهای فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری). جامعهلاشناسان.
8 محمودپور بختیار؛ رحیمیان؛ حمید؛ عباس پور عباس و دلاور علی. (۱۳۹۱). بازشناسی چالشهای فراروی تجاریسازی پژوهشهای
ریت آموزشی با ارائه نظریه زمینهای. فصلنامه علمتی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی, ۳(۳)» ۲۶-۱.
سیون ی بوزنگ: محینف ورنگی« حمیزه: زاوها ا)+صواعلن مور بر خویب حرققای مطلم: مووری انظامسنله اقصلتانه قوس سا حرققای
8 مشایخی» بیتاه نوروش» ایرج؛ حجازی» رضوان و مومنی یانسری, ابوالفضل. (۱۳۹۸). بهسوی نظریهای برای فرآیند شکلگیری هویت
حرفهای حسابرسان داخلی: شواهدی از ایران. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت, ۲۹(۸)» ۴۱-۱۵
ابوری» معصومه؛ احمدی, فضلالله و کاظم نژاد» انوشیروان. (۱۳۹۷). برزخ تخصیلی؛ اصلیترین موانع کسب هویت خرفهای در
دانشجویان پرستاری: یک مطالحه: مزکز تحقیقات مراقبتاهانی پرسنتاری ذانشگاه غلوم:پزشکی ایزاق زتشریه پرستازی,ایزاق: ۰۱۱۲
۵ ن0 ۲22 جز ۲عوصعع 300 ععه اه عصونا تعاس وصناهنامع0 31 دمن تصعلز سکناک .ر2017) بح بلاع ددع۸ 8
825-841 ,(45)5 ,صنطاک1020 م۸ دما نفخ اصعصصمع 2/1 هام۳۵ ای تاه عنصنصل0ق
639 0://0۳0.00ط عسهعانا عطا ام مه ج ندعناصه۵ز آمدونککهگمم ماع عزاط0۵ .(2011) .7 عمط 8
5مااص00ز مدمه متصدوه فص آمدونکدهامتم کمانفوس۸ .(2018) .ظ مطمک1500005 2 ۳ ,ع40ا5 1 مکصقصهتا ۰ ,30068 8
374-39 ,(31)2 بلقدساول بونازطهاصوع۸ ۸ دوه دوعص انوس جر صمخهعناهتعصصی هه
ها /0اتا060ز 200 ۵۳6 ۵۶ کعنصص رل وصاامبه 156 نونمم دامز ۵0عع وم ما وصنوصممکمط ر2021) 1۰ مودع 8 ملا مصعط 8
0008/1023 :00 .1541-1571 ,(74)10 ,کصتاهاع8۸ ۲۳ باعل که وم ع ده ناکم
8 1۵۳ 65 تلع 0۳0 هه کعونصطع1 نامک عنتاهانای گم زعدظ .(2008) بش رککناه 5 ب بل بلط 00 8
۶و مسا و2 6ص موز کلمتصخی مودک صو حلعومک ص۳۳ .(2017) .3 1/016 2 مک و08 6 800
صش نکاعاد0) هدنام 106 ککموی کهآ اممحا5 او کعتص10 امدوزعکه]م0۳ .(2017) .7 3/۵0 6 36۰ 6۶ 800
.749-758 ,(45)3 ,صندا02005.] مغ مناد عنصنصفخ اصعص 3/02 دنه ۵ بعافدوناهط وصق 10۵005
رد1200 "علومرتمصضی که 0 عتاهههادره ۸ .(2020) .0 بل ق5680 2 با بح متعنه م8 ی له مصدمکسس 8
.31-53 ,(49)1 ,صنطاصه20م.1 مغ هدند صاخ دوعص آمصونه بل 2019 ما 1993 م6 1۵000
مداد م2002 ما12 فص اصعصانصصم) مدوزعکه] 0۳ ص10 آهدوزعکم]م0۳ .(2015) 1۰ :۷ بقصناع 7 8
1-2 ,(2)4 ,دمآ 0ص صصناه ۳۵0 حذ حلوموم ۹ 3106 ۵۶ آهد30
6 هام وصنوممالقا) ج دز صمناقص۳ ص1۵ امدهافه ۳۳ صمنمل م1 .(2017) .5 بصآهاه1 8
دازا ناگ رز دز //نعصاط برقابواعق رت مد مواهه تا مصونام۵گ معط کعاعق/0) دعحگ ۲۳۵۵۵
۲ ۶۳۵۵۵ کدمک9ع ۲ وگ تبوتاهحی موق 8۵ 200 سا دنه ها و60 1 آهدوزعیم 3۳0 .(2017) 0۰ ,13065 8
۶و کهامسدد صز کعطاوع صمناهساه +عطونط ام بخاصعوز امصونکک ۳۳۶ .3/1 ,2017) :1 مق 300200 ۸ ول مقاعزدامصز 8
عندعن5 داماد عط اه دودعم نادلگ دوعص واعنفمک جا عافدعامسک #صه حونط
۵0 6۳_۳۵ نت7 ۲ وااد100_ ادص ودک ]7496826/00 4 هت هه //نع0 قاط بر197-207 بطم بل با
بکامجعادم دنام تعنص ککمیی کعلما اممطی کم کعنتصعلز آمصمزعیع]م0۳ .(2017) 363 6۶ 00 عم با بطوکصاصز 8
ات5 200 امه صه +ععفرمای عکنا حاوسوطا کماخصز آهدوزکد وم عاهمتمصم وصناصعدم) .(2010) .ل معک0ع 8/0
.14-5 ,(2)3 ,2/06۲5 مق بت ] ما کعصقعل گاععرص الم 1 ۷۷۳۵۸ .(2014) .5 وصه16< 8
۳اه ۵ کدونعنعل وصنصنصهط +عصوناهامعد تعصی صماق ۳۵0 0ممطولنطا) وهط ععزصم-م2 .(2017) 8۰ من ,090006 8
۳ ۳۵105 00و نناک واه ععزبصم-م 2۳ .(2017) بع معصو 09 صمناقصه؟ وانصغز امدونککهمم فص 6۵10 عطا
,ها ککنل هم 00) صمناقصم؟ بصع نکمم فص ولعق عطا معاصه ما کصوزعتعل ود نصنصهط تعصوناص امد
:هم مصفم آممحا5 حهصخی #معصعخهصوده صق ص باصعلز اهدوزعکهگوتم و صمتامصهعص1 .(2017) .5 100650 8
.774-789 ,(45)5 ,صنطاک دم 1 ۸۶ مناد ندنوخ ا عم مص/2 آمصمتاه ۳۵0 رفن5 ععی #مماجم7
1.0205 هدوت کهآ ۶0۵۶ کعل دمم عم آهتاصهکعط نصنداه م0 156 .(2016) بخ ل وکصع 22 2 .3 .0 ,1055 8
162-76 ,(4)9 ,کنو 50 وسنسنه1۳ ود صمنام ۳۵ او لمصسوت اهنا آموطا5 ۵ 1۳0۵66 ها 0صهه
آماده دم 10ععل ۵۶ امس عطا ام وود عنخهاناو خر نکعطاه او اصعصمواععل انگااوسوطا 156 .(2014) 3/۰ .17 ,لاک 8
-مماعهرطام 37 0۶ بوازکه نتنآ 15۵ مدصناهمععنل و0 1) صمناه ماه +عطونط دز کعگای عنصعوهج اعنط جه کمنطاکد ۲۵1200
وونل ع داعم ادها 12228000 حمل تس زیم اصعاصم وهای سا اس کد و حصصص و آهاژون0//نعصکط برصامعصن]
5 2 مش اک اقا تضاک 0 داع 00 1 بوااص100 آهدوزدکه ]م0۳ ددع5 01 دهم 3000 .(2011) ۰ بو60ل زک 8
117-82 ,(5)2 ,5001۵6 5زط0 بکعنونصطل 16 عنم ام -اام5 ۸0
۳۵۵۵021 ددع1 سح وصنطهم یگس صععم لوصح عاغم تمصخم 130 .(2010) 13۰ ورد ۸:2 ۳ ,کعلنصااگ دق متاف 500 8
واه نصت] بجاژهه نصت] مدهناهامععنل و0 ) اصعص ماع 36 ص1۵ امدوزعکه 0 1۵۳ وصنام 5۵ .(2014) 2 .6 مصذ1 8
علهممصم اموط5 نامصده ایگععمعنه ۶و عکف 156 نکععناهمم صمناتصاعصی دز منحطکصفهم] ر2017) ۵۰ ,ص70 8
.790-805 ,(45)5 ,صنطا 1.02005 چ2 نادند نصفخ اصعصمعدص/3 نمدمنه ۳۵
,کزوع) 5 6۲)ق۸/2) کعط2ع 1 اصعوو5 گم صمنساعدم) ص16 +عطهع1 156 :19 ب۸۵۵ ۷۳۵ .(2015) سا ,۵۵ 8
[8963۸ 31903۸318719603۸ 6789/45968/173 2345 ۵10/1 ماکان /ق ندز //تعمط. بقاواعق ون ۶ نها
,001060 ۲266۲ ص106 امدمزدکه]۳۳۵ .(2016) .کل ژقعناوعم2 بخ .5 بش۸ و۲۳۹ سا .0 ,140061 ظ 34۰ ,1505 8
,306610060 اصعلندگ عوعلام0 او لمصسول. داد هام۳ و۸ امعلو نگ اع 3/0010 او اصعصطصعاصگ تعصه) لوصح
8 نز علمع5 داز امدونککهگممم ند امقنص هه ص6صعصی ادص «(2013) 8 .13 ۸۳۵۵۶ 8
3 0.1 0011 010/0010307 / بیاعم اکن کمن // قاط م(10/3 غو روصت مصمتاهوععنل ه00)
| هدف این پژوهش شناسایی ابعاد و مؤلفه های هویت حرفه ای مدیران مدارس متوسطه و ارائه مدلی پارادایمیک بود. روش شناسی انجام این پژوهش، کیفی و مشارکت کنندگان شامل کلیه مدیران مدارس متوسطه نواحی سه گانه شهرستان کرمانشاه که بر اساس قاعده اشباع نظری ۲۴ نفر مورد مصاحبه قرار گرفتند. داده ها با روش نظریه داده بنیاد و با کمک نرم افزار Maxqda تحلیل شد ند. یافته های نشان داد که شرایط علی پدیده هویت حرفه ای شامل دانش تخصصی، مهارت حرفه ای و فلسفه حرفه؛ شرایط زمینه ای شامل ظرفیت حرفه ای و گرایش حرفه ای؛ شرایط مداخله گر شامل مدیریت روزمر گی و ساختار سازمانی بازدارنده؛ راهبردهای مؤثر بر هویت حرفه ای شامل هم اندیشی و تعامل حرفه ای و روابط انسانی مبتنی بر درک متقابل و پیامدهای هویت حرفه ای الگو بودن در حرفه، غرور حرفه ای و مجذوب حرفه بودن بودند. سرانجام مقوله هسته پژوهش «هویت حرفه ای مدیر مدرسه به مثابه درک خود به عنوان یک حرفه ای: کاتالیزور پیشرفت حرفه ای» شکل گرفت که نسبت به سایر مقولات محوری انتزاعی تر و دارای جامعیت بالاتری است. درنهایت مضمون های محوری شناسایی شده در قالب مدل پارادایمیک اشتراوس و کوربین ترسیم شد. با توجه به نتایج مصاحبه با خبرگان می توان گفت، شکل گیری و توسعه هویت حرفه ای مدیران مدارس متوسطه امری ضروری است که سبب افزایش انگیزه، ارتقاء مهارت های مدیر و ارائه خدمات باارزش به جامعه و دیگران می گردد. |
23,980 | 502587 | تداخل زبانی! در جامعهشناسی زبان و آموزش زبان خارجی ناظر بر خطاهایی است که گوینده تحت
تأثیر زبانی دیگر مرتکب آن میشود (کریستال" ۲۰۰۸). تداخل زبانی را ذیل انتقال زبانی " بررسی
میکنند. انتقال زبانی دو صورت مثبت و منفی دارد. در انتقال مثبت» زبان مادری بهدلیل یکسانی در
برخی ویژگیهای زبانی» در امر ارتباط به کمک زبان هدف میآید و امر یادگیری و استفاده از زبان
دوم را راحتتر میکند. درمقابل» انتقال منفی يا همان تداخل زبانی ناظر بر کاربرد الگوها و قواصدی
از زبان مادری در زبان هدف است که منجر به خطاهای زبانی یا صورتهای زبانی نامناسب در زبان
هدف میشود (ریچاردز و اشمیت* ۲۰۰۲) بهنوان مالفقدان تکواژ صفت تفضیلی در زبان
آذری باعث میشود که برخی از گویشوران این زبان» جمله فارسی این دانشگاه از آن دانشگاه
بزرگتر است» را بهصورت «*اين دانشگاه از آن دانشگاه بزرگ است») کار ببرند. از آنجا که این
انتقال منفی بهصورت ناخودآگاه در ذهن سخنور رخ میدهد پدیده زبانی مذکور را «تداخل زبانی
ناخودآگاه» مینامند و موضوع پژوهش حاضر تداخل زبانی ناخوذآگاه زبان آذری در زبان فارسی
اهل زبان دارای دانش ناخودآگاه زبانی هستند که برپایه 1 زبان مادری را بدون خطا بهکار میبرند
و زبان مادری غالبا اولین زبانی است که گویشور در معرض آن قرار میگیرد. ازسوی دیگر زبان اول
زبانی است که گویشور نسبت به سازوکار نظام زبان اشراف کامل و دانش ناخودآگاه دارد. اغلب بین
زبان مادری و زبان اول همپوشانی وجود دارد. بههنگام نوشتن یا سخنگفتن به زبانی غیر از زبان
مادری معمولا خطاهایی رخ میدهد که اين خطاها از تسلط زبان مادری بر ناخودآگاه گوینده ناشی
میشود. گویندگان به زبان دوم همواره تحت تأثیرزبان اول خود قرار میگیرند و به همین دلیل دچار
تداخل زبانی میشوند. به هر میزان آشنایی آنها با زبان دوم کمتر باشد امکان تداخل زبانی بیشتر
زبان فارسی زبان فرهنگی همه اقوامی است که در فلات ایران زندگی میکنند و با این زبان با
هممیهنان خود سخن میگویند. زبان فارسی زبان همه ایرانیان نیست به همین دلیل اقوام
غیرفارسیزبان در سخن گفتن به این زبان» ناخودآگاه متأثر از نظام حاکم بر زبان مادری خود هستند
که اين تأثیر را در همه زمینههای آوایی» ساختواژی» نحوی و معنایی میبینيم. فقدان دانش زباني کافی
به زبان فارسی باعث میشود که ایرانیان غیرفارسیزبان بههنگام سخنگفتن يا نوشتن به زبان فارسی
ازنظر آوایی کلمات را بهگونهای تولید کنند که در آن» آواها ازنظر جایگاه تولید» نحوه تولید و دیگر
مشخصههای آوایی ازجمله مشخصههای زبرزنجیری همانند زبان مادری و متفاوت از زبان فارسی
معیار باشد. ازنظر ساختواژی در زمینههای تصریف و واژهسازی بخشی از قواعد ساختواژی زبان
مادری خود را حفظ میکنند و در چارچوب آن به واژهسازی و کلمهپردازی مبادرت میکنند. ازنظر
نحوی» تحت تأثیر زبان مادری خود آرایش عناصر نحوی در درون گروه و جمله را در زبان هدف
رعایت نمیکنند و آرایش سازههای نحوی را متناسب با ساختار نحوی زبان مادری خود تنظیم
میکنند. نیز ازنظر معنایی» معنایی را به کلمات و ترکیبات منتسب میکنند که در زبان هدف (فارسی)
تداخل زبانی بهدلیل فقدان انطباقي یکبهیک نظامهای آوایی» ساختواژی» نحوی و معنایی زبانها
رخ میدهد و در سخنگفتن و نوشتن به افراد کمسواد و پیسواد اختصاص ندارد. افراد تحصیلکرده و
حتی شاعران و نویسندگان هم از تداخل زبانی مصون نیستند. بیتی از خاقانی شاعر قرن ششم این
برفروزید چراغی و بجویید مگر به من روزفرورفته پسر باز دهید
«گونرباتمیش /013اطاسنع/) در آخوا صی باس پیچیده! و مرکب از طناع/به دو
معنی «روز» و (خورشید»» /1-/ دوم که واژهبست ملکی است وبن مضارع از مصدر /03130/
بهمعنی «غروبکردن» فرورفتن) و پسوند صفتساز /1015-/ است. این مجموعه در ترکیب با هم
اشاره به کسی دارد که (روش بهپایان رسیده يا خورشیلاش غروب کرد اس »آیکنایه از سیابختی
است. ترکیب آذری «روزفرورفته» در زبان فارسی رایج نیست و شاعر در چارچوب نظام واژهسازی
زبان مادری خود یعنی زبان آذری اجزای سازنده واژه را ترجمه کرده و بهکار برده است. تداخل زبانی
در بیت بالا باعث شده است شارحان خاقانی متوجه اصل موضوع نشوند و در شرح خود خطا کند.
کزازی (۱۳۹۱: ۱۲۳) آن را کنایه از پیری دانسته» درحالیکه خاقانی این قصیده را در ۲۵ سالگی
سروده است. سجادی (۱۳۸۹) هم آن را کنایه از بهسرآمدن عمر دانسته و در تداول مردم گناباد
بهمعنی غروب خورشید نوشته شده است (امیریمهر و همکاران» ۱۳۰۱).
میزان تداخل زبانی با میزان برخورداری از توانش زبانی و توانش ارتباطی در زبان دوم رابطه عکس
دارد. به هر میزان توانش زبانی ما در زبان دوم جامعتر باشد» به همان میزان تداخل زبانی زبان مادری
و درنتیجه خطاهای زبانی در استفاده از زبان دوم کمتر میشود. دلیل این امر به فاصلهگرفتن از فضای
عمومی زبان اول در گفتن و نوشتن به زبان دوم برمیگردد. به هر میزان گوینده در فضای عمومی زبان
مادری خود حضور داشته باشد به همان میزان امکان خلق عبارتهای ناآشنا بیشتر خواهد بود
بررسی کامل تداخل زبانی در دو زبان زمانی امکانپذیر است که دو زبان در جایگاه دو نظام
ارتباطي کامل ازنظر عناصر اولیه سازنده و شیوه ترکیب این عناصر در همه سطحهای زبان با هم
مقایسه شوند که در نتیجه آن زمینههای اختلاف در بین زبانها مشخص میشود. البته اگر مقایسه
زبانها را کامل انجام دهیم و زمینههای اختلاف زبانها و تداخل زبان را بشناسیم» فقط بخشی از
موضوع تداخل زبانی را روشن کردهایم. بخشهای دیگر ريشه در انديشه قومی و تفاوتهای فرهنگی
دارد که شاید بهسادگی قابلتبیین نباشد» ولی سایه سنگین آن را در خلق عبارتها و کلمههای ناآشنا
در زبان هدف و خلاف نظر گوینده میبینيم. زبان دريچه نگاه اهل زبان به هستی است و بخشی از
نگرش اهل زبان به هستی در زبان آنها هویدا است. عبارات و گونههای زبانی معطوف به جنسیت.
قدرت» ساختار اجتماعی» شيوه بیان روابط خویشاوندی,» تعداد رنگها و مواردی از این دست در
زبان» نشاندهنده باورهای قومی هستند که در قالب الفاظ تجلی مییابند. همچنین زبان بخشی از
فرهنگ است و اهل زبان برای بیان ویژگیهای فرهنگی الفاظی را خلق میکنند که ممکن است فقدان
این ویژگیها در زبان هدف و ترجمه آن مفاهیم موجب تداخل زبانی شود. بنابراین در بررسی تداخل
زبانی» علاوه بر مطالعه و مقایسه زبانها لازم است به باورهای قومی و فرهنگ اهل زبان توجه کنیم.
در ادام» شیوههای مختلف تداخل زبانی زبان آذری در زبان فارسی را مورد بررسی قرار میدهیم.
ابتدا لازم است خاطرنشان کنیم که گویشوران هر زبانی نظام آوایی زبان هدف را اصطلاحا
پومیسازی" میکنند (گوچ رن فرون " و باکر 1۲۵-۵۳۹۹ بسی در شوقن به دبان قرف
مطابق دانش نظام آوایی زبان مادری خود عمل میکنند. بومیسازی یک جریان است و در همه
سطوح زبانی دیده میشود. جریان بومیسازی با کسب توانش زبانی در زبان هدف ضعیفتر
میشود. البته تداخل زبانی در بخش نظام آوایی سختتر از دیگر سطحهای زبانی مرتفع میشود و
دلیل آن هم این است که نظام آوایی زبان از اولین جلوههای زبان است که اهل زبان حتی از پیش از
تولد در معرض آن هستند. به همین دلیل و بهاصطلاح عوام لهجه گوینده در اولین تماس زبانی
مشخص میشود. ازنظر ساختواژی» زبان آذری و فارسی نظامهای ساختواژی متفاوتی دارند که این
موضوع منشا تداخل زبانی از این حیث است. مثلا زبان آذری فاقد معادل پسوند تصریفی صفت و
قید تفضیلی در فارسی (-تر) است و به همین دلیل میبینیم گوینده آذری جمله «*او زود از ما
خوابید» را بهکار میبرد که در زبان فارسی بدساخت است. ازنظر نحوی» شاهد عبارتهایی مانند
«زنداییام برادرش» بهجای «برادر زنداییام» هستیم که مطابق قواعد نحوی آذری ساخته میشوند.
تداخل زبانی ازنظر معنایی بسامد بسیار بالایی دارد که گاهی هم نتایج بسیار ناخوشایندی بهدنبال
دارد. بهعنوان مثال «باز» در آذری بهمعنای «علاقهمند»» کلمه مستقلی است. در جمله آذری «من
بستنییه چوخ بازام» یعنی «من خیلی به بستنی علاقهمندم/ من بستنی خیلی دوست دارم». در
دادههای تحقیق به جملههایی مانند «او (به) مهمانی باز است» که لفظ «باز» را عینا با معدای آذری
آن بهکار میبرند. از طرف دیگر (-باز) در فارسی پسوند اشتقاقی است و تقریبا با همان معنای آذری
در کلمههایی مانند «کفترباز, قمارباز» که اشاره به شغل و علاقه دارد بهکار میرود. عدم درک تفاوت
«باز» در دو زبان در گفتگوی یک نقاش آذربایجانی و خانم صاحبخانه در تهران که دوست نگارنده
از نزدیک شاهد آن بوده» نزدیک بوده است کار را به شکایت بکشاند که با توضیح مفصل, ظاهرا
مسئله حل شده است. به این ترتیب که نقاش میخواسته گوشهای از خانهای را نقاشی کند که
صاحبخانه با پسر خردسالش در آن زندگی میکرده است. صاحبخانه مراقب بوده که پسربچه شلوغ
نکند و نقاش برای اطمینان دادن به صاحبخانه که از سروصدای بچه ناراحت نمیشود؛ میگوید:
«خواهرم اذیتش نکنید» من خودم بچه بازم!» و منظورش این بوده است که «من بچهها را دوست
دارم»). البته خانم در طول نقاشی بچه را به خانه مادرش میبرده است. حذف حرف اضافه از سوی
آذریزبانها بسیار رایج است و در ادامه مفصل به آن خواهیم پرداخت. گاهی در بیان مفهومی
ساختار آذری را به فارسی برمیگردانند که در فارسی آن مفهوم را بهشکلی دیگر بیان میکنند. مثلا
میگویند «ببین باران باز شد» که در فارسی کاملا با لفظ متضادی بیان میکنند و میگویند «ببین
تداخل زبانی ناشی از تفاوت فرهنگی نیز امر ارتباط زبانیارا مشکل میکند. مثلا «پای» در آذری
یعنی (سهم, خلعت. عیدی» است که به خصوص در عید نوروز پدران و برادران به دختران و خواهران
میدهند. در دادههای تحقیق به حملهه «من به عمههایم سهم بردم تهران» به این معنی است که «من
برای عمههایم که در تهران زندگی میکنند» عیدی بردم» که بدون فهم این امر فرهنگی جمله بالا قابل
پیشتر گفتیم که اندیشه قومی نیز میتواند در قالب زبان خودنمایی بکند و بهنوبه خود میتواند
نوعی تداخل زبانی بهوجود بیاورد؛ چراکه لفظ يا عبارتی در زبان برای بیان آن مفهوم و اندیشه خلق
میشود که ممکن است برگردان آن به زبان دیگری» گفته را نامفهوم بکند. در زبان آذری لفظ
(اسکیک» بهمعنی «کم» وسچازا بای «حقیر» است که بهعنوان صفتی برای انسان بهکار میبرند.
برخلاف گونههای آذری رایج در تبریز و خوی,» در گونه آذری رایج در زنجان این لفظ علاوهبر
معناهای بالا برای توصیف دختران بهکار میرود که بهمعنای «عزیز» و تلویحا بهمعنای «ضعیف و
قابلترحم» است. عبارت «خواهرت کم است. چشمش به راه است» به او سر بزن» ترجمه عبارت
آذری «اسکیکدی» گوزو یولدادی» اونا باش ویر» است و تلویحا نشان میدهد که باور بر این است
که دختران ضعیف هستند. جمله بالا را مرد تحصیلکردهای بهنقل از پدرش بیان کرده است. نیز
ضربالمثلها نماینده تفکر و تجربه قومی هستند که برگردان آنها به زبانی دیگر ازنظر معنایی گاه
ناقص و بیمعنی خواهد بود و به تداخل زبانی از جنس نگرش قومی خواهد انجامید.
دادههای تحقیق حاصل یادداشتهای سهساله است که نویسنده مستقیم آنها را از زبان گویشوران
آذری شنیده است. تعداد يادداشتها بسیار زیاد است که با طبقهبندی آنها و حذف موارد مشابه ۲۰۰
جمله و عبارت را برای بررسی تداخل زبانی آذری در فارسی حفظ کردیم. گفتگوهای خانوادگی.
فضای مجازی, گفتار و نوشتار دانشجویان و برنامههای رادیویی و تلویزیونی منابع دادههای ما هستند
و همین جا لازم میدانم از افرادی که نویسنده را در جمعآوری دادههتا پاری کردهاند. سپاسگزاری
کنم. زبان آذری فاقد گونه معیار است و گونههای زبانی آذری در شهرها و مناطق مختلف تفاوتهایی
با هم دارند. همچنین اين زبان فاقد یک نظام نوشتاری منسجم است. گونه زبانی مورد نظر در این
رایجترین شکلهای تداخل زبانی آذری در فارسی را در ادامه با آوردن نمونههایی از هر طبقه از
دادهها جداگانه بررسی میکنيم. این مقاله با احتساپ مقدمه بهعنوان بخش اول» ده بخش دارد که در
هشت طبقه مختلف انواع تداخل زبانی بسیار رایج را بررسی و معرفی کردهایم که بخشهای آتی
بهترتیب عبارتاند از: ۲. در حرف اضافه از نوع حذف يا استفاده نایجا از حرف اضافه؛ ۳. در فعل از
نوع ترجمه فعل آذری و ترجمه فعلهای اصطلاحی وتداخل معنايي چند به یک در فعل در کنار
معرفی چند فعل پربسامد دخیل در موضوع؛ ۴ در ترجمه لفظبهلفظ جمله آذری؛ ۵. در وجود لفظ
مشترک با معناهای متفاوت در دو زبنان؛ ۶. در,واژهسازی با آلگوی زبان مادری؛ ۷. در برگردان
اصطلاحها؛ ۸. در تداخل زبانی ویژه که درآن ساخت متممی آذری بهصورت مصدر+/-/ در فارسی
درمیآید؛ و ٩. در حضور نظام تصریف و قواعد نحوی زبان اول. در بخش پایانی نتیجهگیری را
در موضوع حرف اضافه» گویشوران آذری تحت تأثیر زبان مادری خود به دوشکل حذف حرف
اضافه یا استفاده از حرف اضافهای متفاوت دچار تداخل زبانی میشوند که در ادامه این دو موضوع را
زبانآذری فاقد حرف اضافه بهعنوان عنصر واژگانی مستقل است و در اين زبان برای نشاندادن نشش
گروههای اسمی از پسوندهای نقشنما استفاده میکنند. از طرف دیگر زبان فارسی در حال حاضر
یک زبان تحلیلی است که در آن برای نشاندادن نشش گروههای اسمی در جمله از حرف اضافه
استفاده میکنند. این تفاوت باعث میشود که آذریزبانها در سخنگفتن به فارسی بهخاطر فقدان
حرف اضافه در زبان مادری» حرف اضافه را حذف کنند و در برگرداندن پسوند نقشنما بهصورت
- *اینو نظر بگیر (اینو در نظر بگیر/ به این توجه کن!)
- *یخچال جا نبود. گذاشتیم بیرون (در یخچال جا نبود؛ گذاشتیم بیرون)
گویشوران آذری در استفاده از حرف اضافه فازسی دچار تداخل زبانی میشوند و دلیل آن هم فقدان
رابطه یکبهیک میان پسوندهای نشانه حالت ذر آذری با حرف اضافه مشخص در فارسی است.
بهعنوان مثال» پسوند نقشنمای /2-/ آذری در فارسی معادل حرفهای اضافه «برای» در به از توی
و داخل» جلوی» را به کسره اضافه» است. اين پسوند باتوجه به بافت آوایی به دو صورت[3-,3-] 5
گفتار ظاهر میاشود: مثالهای زیر موضوع استفاده نایجا از حرف اضافه را به خوپی نشان میدهند:
- *از اون عطر فردا میاری بهم (از اون عطر برام/برای من میاری)
*کرونا به تو استتنا قائل ميشه (کرونا برای تو استثنا قانل میشه)
#هاتحمت نامه امد یرای الم نامه آریل /(اتحمذ ناه داقق)
- *آره به شما جا ميشه (آره برای شما هست)
*مامان به ما شام پخت (مامان برای ما شام پخت)
*زود به برادرتون زن بگیرید (زود برای برادرتون زن بگیرید)
*به همه چیز جوک میسازند (با هو سر جوک میسازند)
*دوستانی که به من تقاضا کردند (دوستانی که از من تقاضا کرد)
*یه کم زعفران بریز به اين (یه کم زعفران بریز داخل /تو اين)
*چایی را به دایی بگیر (چایی را جلوي دایی بگیر)
تداخل زبانی مربوط به فعل در گفتار و نوشتار به فارسی ازسوی آذریزبانها شکلهای مختلفی دارد
تداخل در اینجا با ترجمه فعل آذری به فازسی و درنظرنگرفتن صورت رایج فعل مربوط در زبان
فارسی و تبدیل فعل مرب به فعل ساده و بالعکس و همچنین ترجمه لفظبهلفظ بخشهای همراه و
همکرد در فعل مرکب يا ترجمه یکی از بخشهای فعل مرکب و حفظ بخش دیگری دیده میشود.
*حلیم را خم کن تو دیگ (حلیم را بریز داخل دیگ)
*یه دعوا با شوهر بیچارهاش انداخت (با شوهر بیچارهاش دعوا کرد)
*تلویزیون را باز کن/ ببند (تلویزیون را روشن کن/ خاموش کن)
*تازه سالنش را باز کرده (تازه سالنش را افتتاح کرده)
*کاکوتی به بعضیها حساسیت میده (بعصیها به کاکوتی حساسیت دارند)
*اجازه دادند خبر آزادیم رابه خانوادهام بگویم (اجازه دادند خبر آزادیم راه به خانوادهام بدهم)
*سرکه/ عرق/ رب درآوردیم (سرکه انداختیم/ عرق گرفتیم/ رب درست کردیم)
*داییام ما را مهمان برد تهران (داییام ما را برد تهران» مهمانش شدیم)
*اگه سرده بخاری را بلند کنم (اگه هوا سرده بخاری را زیاد کنم)
گاهی اجزای فعل اصطلاحی آذری را لفظبهلفظ ترجمه و آن رابه همان شکل در زبان فارسی بهکار
*تقلب کردند» دست را بزن زمین"(تقلب کردند باژی را آدامه نده! [در بازی ورق])
*یک بار قاطی کرد به ما (یک بار از دست ماعصبانی شد)
*اين حرفت یک سیگار میبره (اين حرفت یک سیگار میخواهد)
*وسایل اضافه رو بذاریم زمین (وسایل اضافه را با خودمان نبریم)
*از شنیدن این خبر آدم بدنش میلرزه (از شنیدن این خبر آدم تتش میلرزه)
۱ (ازقضا اصطلاح «برزمینزدن» در شعر خاقانی هم آمده است: بر زمین زن صحبت این زاهدان جاه جوی/ مشتریصورت ولی
مریخسیرت در نهان. «برزمینزدن» معادل ترکی «یر وورماق» /۷11۳۹30 17672/ بهمعنی کنایی «رهاکردن و دورانداختن» است.
این اصطلاح در بیت بالا نیز دقیقا به همین معني «واگذاشتن و رهاکردن» بهکار رفته است: یعنی همراهی با این زاهدان را رها کن
- *پایم در اومده بود نتونستم بیام کلاس (پایم در رفته بود» نتونستم بیام کلاس)
گاهی فعل واحدی در زبان آذری معناهای متفاوتی دارد و آذریزبانها همه این معناها را فقط با یک
لفظ فارسی بیان میکنند که گویا این لفظ آشناترین معادل برای آنهاست و این امر موجب بدساختی
جمله در زبان فارسی است. ازجمله این فعلها میتوانیم به «اولماق» و «چیخماق» بهترتیب در
- *خونهشون پونک ميشه (خونهشون در [محلهه] پونک قرار دارد)
- *مطب دکتر در کوچه بالایی ميشه (مطب دکتر در کوچه بالایی واقع است)
- *اين محل دزد ميشه (در این محل دزد [هم] وجوددارد)
- *اینجا زیاد باد میشه؟ (اینجا زیاذ باد میوزد/ میاد)
- *زنجان زمستانها زیاد برف ميشه (زمستانها در زنجان برف زیاد میآید/ میبارد)
- *آره به شما جا ميشه هميشه (آره برای شما هميشه جا هست)
- *خونهشون زیاد دور نميشه (خونهشون زیاد دور نیست)
- *داییام حتما در مهمانی ميشه (داییام حتما در مهمانی است)
- *سه روز بود بیمارستان دراومدم (سه روز میشد که از بیمارستان مرخص شده بودم)
- *شرکت دراومدم رفتم تاکسی (از شرکت اخراجم کردند» رفتم [کار با] تاکسی [را شروع
- *زمین دراومد مستقیم رفت رختکن (از زمین که اخراج شد» یکراست رفت به رختکن)
- *دزد خونه دراومد» پلیس او را گرفت (دزد تا از خونه بیرون آمد» پلیس گرفتش)
و) کردن [در نقش همکرد در فعل مرکب]» مثلا در:
گویشوران زبان آذری گاهی کل مفهوم جمله را در زبان خود کلمهبهکلمه به آشناترین الفاظ فارسی در
ذهن خود برمیگردانند و تقریبا به همان ریب بهکار میبرند که لروّما توالی این الفاظ وساختارهای
نحوی در زبان فارسی رایج نیست. نتیجه این نوع تداخل زبانی» جملههایی ناقص» بیمعنا و گاهی
متفاوت ازنظر معنایی است. در ادامه» به نمونههایی از این جملهها میپردازیم که از بین دادههای
*تکهتکه خریدن» گرانتر ميشه (خردخرد خریدن [نیازهای روزانه] گرانتر از آب درمیآید)
- *چايي صبحونه تو لیوان میشه دیگه؟ (چايي صبحانه را تولیوان میخورند دیگه؟)
- *چایی را بگیر به دایی (چایی را به دایی تعارف کن)
- *از پشت شما باد رد شده (پشتتون باد خورده)
- *آقای نماینده» چرا عقبت را کردی به ما [آقای نماینده» چرا پشت به ما نشستی/ آقای
*من دیروز درآمدم بیرون (من از دیروز از خانه بیرون آمدهام)
برخی الفاظ در دو زبان آذری و فارسی مشترک هستند ولی معنای متفاوتی دارند. گویشوران
آذریزبان لفظهای مشترک را با معنای آذری در زبان فارسی بهکار میبرند که اين نوع تداخل زبانی
خیلی رایج است. در ادامه به مواردی از این دست از دادههای پژوهش اشاره میکنیم:
- *حتی مواد ضدعفونیکننده به خرج زندانی نمیخرند (حتی مواد ضدعفونیکننده به
- *من یه بار جوگیر شدم رفتم سه جفت خریدم اما هیچ استفاده نکردم (من یه بار جوگیر
*خبر قبولیتو شنیدم خیلی نئشه [نشنه] شدم (خبر قبولیتو شنیدم خیلی خوشحال شدم)
- *آدمی ۵۰۰۰ تومان دادیم (نفری ۰۰ ۰ تومان دادیم)
- *خانه پدرم سه مرتبه است (خانه پدرم سه طبقه است)
گویشوران زبان آذری گاهی مطابق قواعد واژهسازی زبان خود واژههایی را میسازند که این نوع
الگوهای واژهسازی يا واژهها در زبان فارسی رایج نیستند. برخی از شواهد مربوط به این بخش را از
*کم درست کن! تازهتازه درست کن! (کمتر درست:کنی؛ هميشه غذای تازه داری)
- *بهزوری میرم کربلا هر سال (زورکی/ بهزور هر سال به کربلا میروم)
تداخل زبانی در خصوص اصطلاحها هم مشابه موارد پیشین است که در آن اجزای سازنده اصطلاح
آذری را ترجمه و گاهی عغینا فر فارمنی بهکان میبرنن: در باللا در بحث فعلهای اصطلاحی در این باره
بحث کردیم و در ادامه نیز نمونههایی میبینيم که این مطلب را بهخوبی نشان میدهند:
- *شرکت ما یک کارگر میخواست به یک کارگر دیگه دست بده (شرکت ما یک کارگر لازم
داشت تا به کارگر دیگری کمک کنه) [«به کسی دست دادن» در آذری یعنی «کسی را
- *شامپو رو گذاشتم زمین (از خرید شامپو منصرف شدم) [زمین گذاشتن یعنی انتخاب
- *آی دهنتون تلخ بشه» چرا ما را اذیت میکنید؟ (خدا ازتون نگذره/کامتون تلخ بشه» چرا ما
*دیروز فلانی را آب کشیدم (دیروز فلانی را شستم گذاشتم کنار)
*آنقدر خوبه که نميشه هیچ اسمی روش گذاشت (آنقدر خوب است که نمیشود هیچ
۸ برگردان ساخت متممی آذری بهصورت مصدر + /1-/ درفارسی
آذریزبانها با بسامد بسیار بالا ترکیبهای اضافی با نقش متمم قیدی را در زبان خود بهصورت
مصدر بعلاوه پای معلوم (لل-/) در زبان فارسی بهکار میبرند که این ترکیبها با نقش مورد نظر در
- *رب دراوردنی خالهام خانه ما بود (در زمان درستکردن رب» خالهام در خانه ما بود)
- *باران باریدنی؛ ما بیرون بودیم (هنگام باران ما بیرون بودیم)
- *رسیدنی» زنگ زدیم (به وقت رسیدن زنگ زدیم/ زمان رسیدن زنگ زدیمابه محض اینکه
زبانهای آذری و فارسی نظامهای تصریف و ساختهای نحوی متفاوتی دارند که موجب میشود
آذریزبانها گاهی جملههای فارسی را در قالب تصریف يا قواعد نحوی آذری بیان کنند. در گفتار
آذریزبانها به زبان فارسی حضور اصوات آذری نیز بسیار قابل توجه است و این نوع تداخلهای
زبانی بسامد بسیار بالایی دارد. نمونههایی از تداخلهای زبانی از این دست را در ادامه میپینیم:
- *دوستاش پیششه (دوستانش پیشش هستند) [نبود مطابقه نهاد و فعل]
- *خیلی باصفالیه (خیلی باصفاست) [استفاده همزمان از قاعده صفتساز فارسی و آذری]
- *بیاد!/ *بیادیمدا (بیا دیگه/اومدم دیگه) [گفتگوی مادر و فرزند در پیادهرو و حضور
با بررسی تداخل زبانی زبان آذری در زبان فارسی در گفتار و نوشتار گویشوران آذریها براساس
دادههای گوناگون به اين نتیجه میرسیم که تدأخل زبانی دز همه لایههای چهارگانه زبان امکانپذیر
است. از سوی دیگر میزان تداخل زبانی با دانش زبانی گوینده از زبان هدف و در اینجا زبانفارسی
رابطه عکس دارد. به هر میزان اشراف گوینده به زبان فارسی بیشتر بأتد میزان تداخل کمتر خواهد
بود. تداخل زبانی زمانی صورت میگیرد که گوینده در فضای زباني زبان مادري خود قرار دارد و به
همین دلیل حضور زبان مادری را در گفتار و نوشتار او میتوان دید. تداخل زبانی مربوط به نظام آوایی
اولین و استوارترین نوع تداخل است که سختتر از حوزههای دیگر میتوانیم از آن پرهیز کنیم. دلیل
این امر این است که اطلاعات واجی اولین#ظلوه از تیلیقاز بان ند که اهل زبان در معصرض آن قرار
میگیرند و در زبانآموزی» زبانهای دیگر را در قالب نظام آوایی زبان مادری خود درک و تولید
میکنند. در مقابل» از تداخل زبانی ساختواژی» نحوی و معنایی راحتتر میتوان پرهیز کرد.
در این پژوهش هشت طبقه اصلی از رایجترین تداخلهای زبانی زبان آذری در زبان فارسی را معرفی
کردهايم و برای هر طبقه و زیرطبقههای آن مثالهایی را از بین دادههای پژوهش آوردهایم. گویشوران زبان
آذری هنگام سخنگفتن يا نوشتن به زبان فارسی با حذف حرف اضافه یا کاربرد نابجای حرف اضافه»
ترجمه فعل يا ترجمه فعلهای اصطلاحی و نیز با عدم تشخیص معناهای گوناگون یک فعل» ترجمه
کلمهبهکلمه جمله آذری به فارسی» استفاده از لفظ مشترک در دو زبان وعدم درک معناهای متفاوت آنها
واژهسازی در چارچوب قواعد زبان آذری» ترجمه اصطلاحها جملهسازی در چارچوب نظام تصریف و
نحوزبان مادری و به شکلهای گوناگون دیگر دچار تداخل زبانی میشوند.
بودن در بافتهای چندزبانه و فراگرفتن آسانتر چند زبان از بختیاریهای آدمی است که لازم
است متوجه اهمیت آن باشیم. متاسفانه در زنجان و بسیاری از شهرهای آذربایجان والدین اين فرصت
را از فرزندان خود دریغ میکنند و سعی میکنند با آنها به زبان فارسی سخن بگویند و ازآنجاییکه
غالبا به زبان فارسی اشراف لازم را ندارند؛ درنتیجه فرزندان آنها زبان مادری خود را فرا نمیگیرند و از
سوی دیگر فرزندان آنها به زبانی صحبت میکنند که بر اثر تداخلهای گوناگون زبان آذری دیگر
فارسی نیست» ازنظر آوایی کاملا زیر نفوذ زبان آذری است و از جنبههای دیگر هم کموبیش همین
مسئله به چشم میخورد. بنابراین به والدین آذریزبان پيشنهاد میکنیم که اجازه دهند فرزندانشان
زبان فارسی را از منابع مطمئنتر فرابگیرند و کودکان خود را از فراگرفتن زبان مادری که حق هر انسان
است محروم نکنند و این نعمت چندزبانگی را قدر بدانند.
دستاندرکاران شبکههای استانی صداوسیما بیاطلاع از تداخل زبانی و آثار مخرب آن در نابودی
زبانهای محلی, اقدام به تهيه برنامه و گزارشهای خبری میکنند که اگر کار به همین منوال پیش برود؛
نابودی زبانهای محلی, بهعنوان بخشی از میراث فرهنگی و فکری کشور در آینده نزدیک قابلپیشپیسی
است. در یک برنامه خبری» خبر زیر از تلویزیون شبکه استانی زنجان پخش میشود: «سازمان تامین
اجتماعي استان زنجان طی اعلامیهای اعلام ایلهدی». این سنبک زبانی سبکی رایج در شبکههای
استانی است که در آن کل ساختار زبانی فارسی و فقط فعل آن متفاوت است. خبر بالا نمونهای از
برنامههای شبکه استانی است که باعث میشود مردم به همین منوال و به همین سیاق سخن بگویند و آن
را بهزعم خود زبان آذری بدانند. رواج این گونه زبانی در شبکههای استانی آرامآرام زبانهای محلی را به
نابودی میکشاند. نتایج پژوهش حاطضر و پژوهشهای مشابه به متولیان برنامههای شبکه استانی
صداوسیما ضمن یادآوری مفهوم تداخل زبانی و زمینههای تداخل زبانی کمک میکند تا هوشمندانه
دست به تهيه برنامه و خبر بزنند و به حفظ و تقویت زبانهای محلی کمک کنند.
اميري مهر» حسن» جمیله اخیانی» محرم اسلامی و امیر مژمنی (۱۴۰۱). «تداخل زبانی ناخودآگاه پدیدهای
ناشناخته در شعر خاقانی». پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی. در نوبت چاپ,
خاقانی» بدیل بن علی (۱۳۹۱). دیوان خاقانی. تصحیح ضیاالدین سجادی» تهران: زوار.
سجادی» سیدضیاالدین (۱۳۸۹). فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی شروانی. ۲جلد»
کزازی» میرجلالالدین (۱۳۹۱). گزارش دشواریهای دیوان خاقانی. چ۷» تهران: نشر مرکز.
بو تطعناطا20 011 ملمهاط ,نوک 6۳ بجع 2 0040 کععنسو دنت ۵۱ ومونن2 ۸ .(2008) .۵ ماهاعسی
5۰ وا ز ده نت 0070 :00۳0 0 تعتسوعه عوم ومع ۲ رف 7۳۵ .(3994) .8 ,کنلاط
6 + نما 6۳6۵۲ مرووام 2۳0 و 0000۵ ر2011) دطامقت 1۳ مه و ,6۱۶9600۷6
۸0 ۹۳۵ و7600 ۲۵9۵9٩ 0۵ 19۵ .(2002) +ونصط5 .8 ۸۵ ی بل ,قطن
| در این پژوهش تداخل زبانی زبان آذری در زبان فارسی را مورد بررسی قرار داده ایم. داده های تحقیق، با توجه به شرحی درباره آن در متن مقاله، نشان می دهد که در همه سطح های زبانی تداخل زبانی صورت می گیرد و میزان تداخل زبانی با میزان دانش زبانی گویشوران در زبان هدف ارتباط عکس دارد. بررسی داده های پژوهش نشان می دهد که زمینه های تداخل زبانی بسیار گونه گون است که ما در این نوشته از کل داده ها، فقط ۲۰۰ جمله و عبارت را در قالب هشت طبقه بسیار رایج بررسی و معرفی کرده ایم. این هشت طبقه تداخل زبانی عبارت اند از: در حرف اضافه از نوع حذف یا استفاده نابجا از حرف اضافه، در فعل از نوع ترجمه فعل آذری و ترجمه فعل های اصطلاحی و تداخل معنایی چند به یک در فعل در کنار معرفی چند فعل پربسامد دخیل در موضوع، در ترجمه لفظ به لفظ جمله آذری، در وجود لفظ مشترک با معناهای متفاوت در دو زبان، در واژه سازی با الگوی زبان مادری، در برگردان اصطلاح ها، تداخل زبانی ویژه و نیز تداخل در حضور نظام تصریف و قواعد نحوی زبان اول را معرفی کرده ایم و برای هرکدام از این طبقه ها نمونه هایی را از داده های تحقیق آورده ایم. با توجه به نتایج این پژوهش به والدین آذری زبان که فاقد دانش زبانی کافی در فارسی هستند، پیشنهاد می کنیم با فرزندان خود به زبان مادری سخن بگویند که در غیر این صورت فرزندان آنها از امتیاز داشتن زبان مادری محروم می شوند و ازسوی دیگر زبانی را از والدین خود می آموزند که در اصل فارسی نیست. والدین اجازه دهند فرزندان آنها زبان فارسی را از منابع مطمئن تر بیاموزند که درنتیجه آن فرزندان آنها دو زبان را به طور کامل فراخواهند گرفت. شبکه های استانی آذری زبان صداوسیما می توانند ضمن آگاهی از زمینه های تداخل متقابل زبانی دو زبان آذری و فارسی، از نتایج این پژوهش در تهیه برنامه و گزارش و خبر بهره ببرند. |
12,123 | 517762 | مقدار
شار گردوخاک کسیلشنه: از سطخ ای باگادم ار مذل 008۲۳ امحایگ ند با بررسی گلباد دز مناطق
دارای شار گردوخاک بیشینه, مناطق تحت تأثیر هر یک از چشمههای گردوخاک بهصورت ماهانه بررسی شد.
درنهایت یک مورد مطالعاتی که در آن علاوه بر چشمههای گردوخاک کشورهای سوریه و عراق» چشمههای
گرموخاگک داخلی استان ایلام نیز ضان شدند: سرا رای ایج حاکی از آن است که مقداز گردوخاگ
در نیمه جنوبی و غربی استان ایلام بیشتر از سایر مناطق بوده و بیشترین گردوخاک نیز به ترتیب در فصلهای
بهار و تابستان در سطح استان مشاهدهشده است. در استان ایلام دو چشمه گردوخاک دارای شدت زیاد و خیلی
زیاد هستند که در جنوب و مرکز شهرستان دهلران و.مرکز شهرستان مهران واقع در غرب استان ایلام
واقعشدهاند. چشمه گردوخاک واقع در جنوب استان ایلام در همه فصول با شدت زیاد فعال بوده و دو استان ایلام
و خوزستان را تحت تأثیر قرار میدهد. چشمه گردوخاک واقع در جنوب غربی استان ایلام در فصول بهار» تابستان
و پاییز فعال است و گردوخاک را به استانهای ایلام و خوزستان و در بهار و تابستان علاوه بر این دو استان» به
واژگان کلیدی: گردوخاک استان ایلام» فرسایش بادی» ضخامت نوری هواویزها دید افقی.
2 فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی» دوره ۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
پدیده گردوخاک هنگامی رخ میدهد که بادهای متلاطم و قوی سبب جابهجایی ذرات ریز خاک خشک سطحی شوند.
توفانهای ماسه و گردوخاک کانون توجه بسیاری از دولتمردان و مجامع بینالمللی است زیرا بهداشت و سلامت» اراضی
کشاورزی» زیرساختها و بهطورکلی منابع زیستی و اقتصادی را تحت تأثیر قرار میدهند. توفانهای گردوخاک دارای
ویژگیهایی هستند که با استفاده از پایشهای زمینی و مدلهای عددی قابلبررسی میباشند (بهطور مثال سبحانی و
همکاران» ۱۳۹۹؛ تمسکی و همکاران» ۱۳۹۴). سرعتهای بیش از هفت متر بر ثانیه در ارتفاع ۱۰ متری در ایجاد شرایط
توفانی و شکلگیری گردوخاک نقش مهمی دارند. متوسط ارتفاع توفان گردوخاک بین ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ متر است (سانگ و
همکاران؛ ۲۰۰۷ گودی, ۶۳۰۱۴ تن و همکاران» ۲۰۱۴). تغییرات اقلیمی نیز یکی از عوامل مهمی است که سبب افزایش
خطر فرسایش بادی و توفانهای گردوخاک میگردد (یاراحمدی و همکاران؛ ۱۳۹۳). ایران یکی از کشورهایی است که
در قلب کمربند گردوخاک غرب آسیا قرار داشته و وقوع و استمرار پدیده خشکسالی در ایران» کشورهای منطقه و غرب
اسیا به همراه تأثیر دیگر عوامل محیطی» زمینهساز رخ داد بحرانهای منابع طبیعی و محیط زیستی در منطقه شده است,
بهطوری که امروز کشورمان با معضل جدی کمآبی و خشکسالی و رخدادهای مکرر و ماندگار گردوخاک روبرو است
(بروغانی و همکاران» ۱۳۹۸). در حال حاضر ۲۲ استان کشور با شدتهای متفاوت» تحت تأثیر این پدیده قرار دارند.
همچنین وقوع پدیده گردوخاک به فصل گرم سال محدود میشد ولی در چند سال اخیر در فصل زمستان هم وقوع این
پدیده گزارششده است (غفاری و نوری» ۲۰۱۶). موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی ایران» عامل وزش بادهای محلی
است که با توجه به زمان وزش و پهنه فعالیت آن دارای ویژگیهای متفاوتی است» در برخی مناطق به دلیل تداوم و
سرعت زیاد نمایان و فعالیتهای ساکنین منطقه را تحتالشعاع قرار میدهد؛ نمونه بارز آن در کشور دشت لوت است
(مصباح زاده و همکاران» ۱۳۹۹). شرایط زمینشناختی موجود در اطراف دشت لوت نقش بسزایی در گسترش جریانهای
استان ابلام که در غرب کشور ایران واقشده! است یگ اسان ای گاست که بهشدت در معرض رخدادهای
گردوخاک و خسارات ناشی از آن قرارگرفته است. خالدی (۱۳۹۲) نشان داد که خسارات ناشی از رخدادهای گردوخاک در
بخش کشاورزی شامل بخشهای دامی» زراعی و باغی در استان ایلام برای بازه زمانی ۱۳۸۵-۱۳۹۰ با توجه به
سنازیوهای تلف بین, ۲۹۱۴ تا ۱۷۴۵۸,میلبارد ربال بوده امست. همچنین زیان یکمروز تنطیلی ناشی از گزدوخاک بز
مبنای ارزشافزوده استانی برابر با ۱۱۱ میلیارد ریال و برمبنای ارزشافزوده کشوری برابر با ۶۹ میلیارد ریال برآورد شده
است. شوهانی و همکاران (۱۳۹۹) با استفاده از تحلیلهای آماری نشان دادند که در استان ایلام در بازه زمانی سالهای
۸ تا ۸۳۹۲ با افزایش غلظت ذرات معلق بیشتر از ۱۰ میکرون ناشی از حضور گردوخاک در جو تعداد بیماران
مراجعهکننده به بیمارستانها با بیماریهای قلبی-عروقی بهطور معناداری افزایشيافته است. عمارلوئی و همکاران
(۱۳۹۴) نیز با اندازهگیری غلظت ذرات معلق کوچکتر از ۸۰ ۲/۵ و ۱ میکرون برای سال ۱۳۹۱ به بررسی تعداد
مرگومیر ناشی از افزایش گردوخاک در شهر ایلام پرداختند. نتایج این مطالعات نشان داد با افزایش غلظت گردوخاک در
جو روند مرگومیر ناشی از بیماریهای تنفسی و قلبی-عروقی نیز افزایش پیدا میکند. حیدری و همکاران (۱۳۹۷) با
بررسی دادههای دیدبانی دوره آماری ۱۹۹۵-۲۰۱۵ در دو ایستگاه همدیدی ایلام و دهلران و تحلیلهای آماری نشان
دادند که با افزایش تعداد رخدادهای گردوخاک در این دو شهر تعداد مراجعات بیماریهای تنفسی بهطور معنیداری
مطالعات نشان داد که تعداد روزهای همراه با توفان گردوخاک در شهر ایلام از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ روند صعودی
داشته که به نظر میرسد ناشی از افزایش انتقال گردوخاک از نواحی غربی این استان در کشورهای عراق و سوریه باشد
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... نوت
که به دلیل خشک شدن بستر دریاچهها در این کشورها و تشدید فعالیت چشمههای گردوخاک در اين نواحی است
(مهریزی» ۲۰۲۲). کرمی و همکاران (۲۰۱۹) در مطالعهای با استفاده از مدلهای -71۸5۸ ,1/۸۲۳-۳7/1/7
0 ,33/3/8-850 ,700776۸6 ,01705 یک رخداد گردوخاک در تاریخ سوم تا ششم
ژوئیه ۲۰۱۶ را شبیهسازی کردند و نشان دادند عملکرد مدل 31۸5۸-6۳05 در پیشبینی غلظت گردوخاک نسبت به
سایر مدلها بهتر بوده است. همچنین با استفاده از تصاویر ماهوارهای و برونداد مدلهای 77۷58111 و ۰۷۳-006
منشا این توفان را در نواحی شرقی سوریه و بخشهای مرکزی عراق شناسایی کردند. مطالعات دیگری نشان داد که
غالبا سامانههای ایجادکننده بارش فاقد رطوبت میتوانند سبب گسیل و انتقال گردوخاک به نواحی غربی ایران شوند
(خوشحال دستجردی و همکاران» ۱۳۹۰). بحیرایی و همکاران (۱۳۹۰) نیز نشان دادند که با استقرار هسته کمفشار بر
روی دریای مدیترانه در ماه ژوئیه و نفوذ زبانههای کم ارتفاع روی بیابانهای عراق» سوریه و عربستان شرایط برای
گسیل و انتقال گردوخاک به سمت غرب ایران فراهم میشود. همچنین نشان دادند که بیشترین فراوانی رخدادهای
گردوخاک در شهر ایلام مربوط به ماه مه و در شهر دهلران مربوط به ماه ژوئیه است. علاوه بر اين عناصر اقلیمی مانند
دما و باد همبستگی معنیداری با تعداد روزهای گردوخاکی در این دو شهر دارند. با توجه به اینکه توفان گردوخاک ناشی
از فرسایش بادی میتواند منجر به تخریب سرزمین و سبب بیابانزایی شود (ژوه ۲۰۰۶)» میرحسینی و همکاران (۱۳۹۷)
میزان هدر رفت خاک غلظت گردوخاک را با استفاده از تونل باد و دستگاه 070 310۳00191 برای استان ایلام بررسی
کردند. ازآنجاکه فرسایش بادی در خاکهای مختلف متفاوت است و به بافت خاک» جرم مخصوص» ساختمان خاک» مواد
آلی» رطوبت خاک و شکل ذرات بستگی دارد (صالحی و همکاران» ۲۰۱۴ نتایج این مطالعه نشان داد که در استان ایلام
فرسایش در اراضی مرتعی با چرای بیشازحد دام بیشتر از سایر نواحی بوده و سبب از بین رفتن مواد آلی و کاهش
مقاومت خاک شده که بر اثر بارندگی و وزش بادهای تند بهشدت فرسایشمییابد. درنتیجه با کاهش پایداری بین
خاکدانهها خاک بهراحتی در معرض باد بردگی قرار میگیرد. برای تثبیت خاک و نیز افزایش پایداری و قطر خاکدانهها
استفاده از خاکپوشهای زیستی مرسوم شده است (قتورا و اونیجکو» ۲۰۱۵). با توجه به بررسی مقاومت فشاری»
پایداری خاکدانهها و تونل باد در استان ایلام ترکیبات پلیمر زانتان-کربنات کلسیم» پلیمر پلی ونیل استات-کربنات و
زانتان-پلی ونیل استات بهعنوان خاکپوش برای این استان مناسب است (بازگیر و نامداره ۱۳۹۶) و میتوان در
آرامی و همکاران (۱۳۹۶) با استفاده از ترکیب طیفهای بازتابی و گرمایی. 3101015 به مطالعه منشا توفانهای
گردوخاک در جنوب غرب ایران پرداختند. نتایج نشان داد که منطقه مرزی بین سوریه و عراق» غرب و جنوب غرب عراق,»
شمال شرق و شرق عربستان بهعنوان چشمههای اصّلی گردوخاگ مّظقه جنوب غرب کشور شناساییشدهاند و شرایط
همدیدی همزمان با رخدادهای گردوخاک, نقش برجسته سامانههای چرخندی را بهویژه در فصل گرم سال در گسیل و
انتقال گردوخاک نشان میدهد. رنجبر و همکاران (۱۳۹۷) با تهیه نقشه پوشش گیاهی و ریختشناسی استان ایلام و نیز
نمونهبرداری خاک از عمق ۰-۳۰ سانتیمتری در برخی نقاط استان و تلفیق آنها با نقشههای اقلیمی» چشمههای
بحرانی و فوق بحرانی گردوخاک در سطح استان را شناسایی کردند. بر این اساس منطقه بهرامآباد از بخش مرکزی
شهرستان مهران و مناطق ابوقریب و ابوغویر از بخش موسیان شهرستان دهلران بهعنوان چشمههای فوق بحرانی استان
بیشتر مطالعات انجامشده در ارتباط با گردوخاک در استان ایلام به بررسی میزان اثرپذیری این استان از چشمههای
گردوخاک کشور عراق واقع در غرب این استان و استان خوزستان واقع در جنوب استان ایلام پرداختهاند. هدف این مقاله
شناسایی چشمههای گردوخاک در داخل استان ایلام است. به این منظور از مجموعهای شامل دادههای ایستگاههای
۹ فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی, دور ۰۵5 شمار ۳, پاییز ۱۶۰۱
هواشناسی همدیدی استان ایلام» دادهها و محصولات ماهوارهای و برونداد مدل عددی گردوخاک 060۸747
استفادهشده است. همچنین بررسی عوامل موئر بر فعالسازی این چشمههای گردوخاک و چگونگی انتقال ذرات
گزفوخاک از محل این چشمها به مناطق اظراف نیو ازجمل اهداف جانبی این مطالعه است: ذرتهایت پس از شناسایی
چشمههای گردوخاک واقع در استان» یک مورد مطالعاتی که در آن این چشمهها نیز فعال بودهاند» مورد تحلیل و بررسی
در این مقاله نخست بهمنظور مطالعه فراوانی و شدت پدیده گردوخاک, شاخص توفان گردوخاک (1517۱) برای
ایستگاههای سرآبله» مهران» لومار ایلام» دهلران و درهشهر واقع در استان ایلام (شکل ۱) در بازه زمانی ۱۳۸۱-۱۳۹۶
موردبررسی قرارگرفته است. بهمنظور بررسی توزیع مکانی و زمانی گردوخاک در منطقه, عمق نوری هواویزها بهصورت
میانگین ماهانه و فصلی محاسبه و تحلیلشده است. علاوه بر آن تعداد روزهای همراه با رخدادهای گردوخاک که منجر
به کاهش دید افقی شده بر اساس طبقهبندی ایکائو" و ضمیمه ۳ دستورالعمل سازمان هواشناسی جهانی؟ در دودسته دید
افقی بین ۱۵۰۰ تا ۵۰۰۰ متر و بیشتر از ۵۰۰۰ متر بهصورت فصلی بررسیشده است. با توجه به اینکه سرعت باد و
خشکسالی دو عامل موّئر بر رخداد گردوخاک هستند؛ شاخص بادناکی نیز با توجه به مقادیر و بیشینه و کمینه تندی باد
و نیاز مطالعه حاضر در ۱۰ کلاس سرعت ۰-۵ ۵-۱۰ ۱-۱۵ ۱۵-۲۰ ۲۰-۲۵ ۲۵-۳۰ ۳-۳۵ ۳۵-۴۰ ۴-۴۵
۵۰-۵ متر بر ثانیه» تهیه و نتایج آن ارائهشده است. در ادامه شاخص خشکسالی 52۳1 بهصورت سالانه تحلیلشده
است. ازآنجاکه سرعت اصطکاکی کمیتی مهم ذر میزان گسیل گردوخاک از سطح بوده و اثر ناهمواری و سرعت باد را
ترکیب میکند میانگین سرعت اصطکاکی درس آستان ایلام نیز برزسیتندم است. در گام بعدی شار قائم گردوخاک
به تفکیک ماهانه» فصلی و سالانه مورد ارزیابی قرار گرفت و با استفاده از آن» موقعیت چشمههای فعال شناسایی و
معرفی شد. همچنین با بررسی گلباد در محل چشمههای شناساییشده» مناطق تحت تأثیر این چشمهها مشخص شدند.
بهمنظور بررسی دقیقتر چشمههای گردوخاک تعیینشده» رخداد گردوخاک روزهای ۲۴ و ۲۵ اسفند سال ۱۳۹۰ که در آن
این چشمهها نیز فعالیت داشتهاند. بررسی و تحلیل شد. در مورد مطالعاتی؛ میزان دید افقی در ایستگاههای استان ایلام و
تصویر ماهوارهای ارائهشده است. همچنین بهمنظور شناسایی الگوهای جوی حاکم بر منطقه در زمان رخداد این پدیده
گردوخاک تحلیل همدیدی انجامشده و درنهایت برای تعیین مسیر انتقال ذرات گردوخاک در جو مدل 17۷58111
بهصورت ماتریسی و به دو روش پیش رو و پسرو اجراشده است. شکل ۱ نمودار فرآیندی مراحل انجام کار را نشان
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... 5۷
معادله 151 از دهه ۹۰ میلادی برای تعیین شدت و فرکانس توفان گردوخاک به کار گرفتهشده است. شاخص 157
روشی مناسب برای پایش فرسایش بادی در مقیاس وسیع با استفاده از سوابق هواشناسی است. این شاخص ترکیبی از
سه نمایه روزهای توفانی با گردوخاک محلی (۱1.1۳) (کدهای ۰۷ تا ٩۰)» روزهای توفانی با گردوخاک متوسط
(۲۹/05) (کدهای ۳۰ تا ۳۲ و کد ۹۸) و روزهای توفانی با گردوخاک شدید (۲515) (کدهای ۳۳ تا ۳۵) است که
برمبنای تعداد دفعات ثبت کدهای پدیده گردوخاک در ایستگاههای همدیدی محاسبه میشوند. درنهایت برای محاسبه
)۱( [(ظ1,0 ۷ 0.05) + 105 + (۹۵5 ۷ 5)] 2 < [05
که در آن 151 شاخص توفان گردوخاک در 1 ایستگاه همدیدی منتخب است که در آنها رویداد گردوخاک در یک
بازه زمانی مشخص ضبط و مشاهدهشده است. مدتزمان موردنظر یک دوره نرمال» یک سال است اما میتواند چند ماه
در یک سال هم باشد. در جدول ۱ کدهای وضع هوای دیدبانیشده مرتبط با گردوخاک که بهصورت ساعتی ثبتشدهاند
مطابق با دستورالعملهای ۷۷۸/0 ارائهشده است. بر اساس این کدها در یک بازه زمانی ۱۵ ساله شاخص توفان
گردوخاک تعیین و درنهایت نسبت به ارائه الگوی تغییرات ماهانه» فصلی و سالانه گردوخاک موجود در جو و طبقهبندی
آنها در سطح استان در طی این دوره زمانی اقدام گردیده است.
جدول ۱. کدهای سازمان جهانی هواشناسی مرتبط با فرسایش بادی و پدیدههای توفانهای گردوخاک.
توفان گردوخاک اتفاق افتاده درگذشته (اتفاق افتاده در یک ساعت قبل از مشاهده يا در ایستگاه)
۰ _گردوخاک خفیف يا متوسط شن و ماسه همراه با کاهش میدان دید کمتر از ۱۰۰۰ متر اما بیشتر از ۲۰۰ متر
۱ _گردوخاک پایدار یا متوسط شن و ماسه همراه با کاهش میدان دید کمتر از ۱۰۰۰ متر اما بیشتر از ۲۰۰ متر
۲ _ شروع يا افزایش گردوخاک خفیف يا متوسط شن و ماسه همراه با کاهش میدان دید کمتر از ۱۰۰۰ متر اما بیشتر از ۲۰۰ متر
۳ _توفان گردوخاک شدید همراه با کاهش دید کمتر از ۲۰۰ متر
۸+ فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی» دوره ۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
۴ _توفان گردوخاک پایدار شدید همراه با کاهش دید کمتر از ۲۰۰ متر
۵ شروع با افزایش توفان گردوخاک شدید همراه با کاهش دید کمتر از ۲۰۰ متر
۸ رعدوبرق با گردوخاک و یا توفان شن و ماسه
یکی از مهمترین فرآیندهای طبیعی در مناطق نیمهخشک» خشک و فراخشک» فرسایش بادی است.
۲( شاخص بادناکی <سرعت باد * درصد فراوانی کلاسهای سرعت
در محاسبه شاخص بادناکی» سرعت و فراوانی باد همزمان در نظر گرفته میشوند؛ بنابراین هر چه این شاخص در هر
یک از کلاسهای سرعت باد بیشتر باشد قدرت فرسایندگی باد نیز بیشتر است. شاخص بادناکی میتواند در کلاسهای
مختلف سرعت مانند سرعت ۰-۵ 4۵-۱۰ ۱۰-۱۵ ۱۵-۲۰ متر بر ثانیه تهیه شود.
شاخص 58۳7 شاخص چند کمیتی است که در مقیاسهای زمانی مختلف از معادله ساده بیلان آب یعنی تفاوت بین
بارندگی و تبخیر و تعرق پتانسیل بر اساس رویکرد تورنتوایت استفاده مینماید. شاخص 5151 میتواند در مقیاسهای
زمانی ماهانه مانند ۱ #ر عم 1۳: ۲۴ و ۴۸ ماه محاسبه شنود. این شاخص میتواند برای پایش دورههای خشک و مرطظوب
مورداستفاده قرار گیرد. خشکسالی هنگامی شروع میشود که مقادیر شاخص به منفی یک برسد و با مثبت شدن آن
خاتمه مییاید (نصرتی: ۱۳۹۳) تحوه محاسبه: فاخگسیلنظ. م5 است اما در شاخغص 5۳81 مقادیر اختلاق
بین تبخیر و تعرق پتانسیل (087) و بارش شواک( نکاس وین ۲-۱۰).
10-2 مه 1.79 + 1210-52 7.7 107713 6754 فا ( ۳
در روابط بالا آ] دمای میانگین ماهانه» / ضریب وابستگی به آ و ][ شاخص گرما ٩[ ضریب تصحیح برحسب ماه و
عرض جغرافیایی» /371۸ تعداد روزهای ماه و 1 بیشینه تعداد ساعات تابش است.
جدول ۲. طبقات مختلف وضعیت رطوبتی بر اساس شاخص 51:1 (نصرتی» ۱۳۹۳)
طبقات ترسای ترسالی گر وکا گسطا ) رال ۴ شکسالی خشکسالی خشکسالی
مقدار شاخص ۲یا بیشتر ۹۹ ۱-۹ ۹ ۱ ۵۰ ۲- یا کمتر
بررسیها نشان داده که شاخص 58۳1 به دلیل استفاده از کمیتهای بیشتر و موثرتر در برآورد شدت خشکسالی
نتیجه بهتری را در بر دارد (ریچارد و هیم» ۲۰۰۲؛ ویسنت سرانو و همکاران» ۲۰۱۰؛ حسینی پژوه و همکاران» ۲۰۱۹) و
بنابراین در این مقاله از این شاخص جهت مطالعه خشکسالی استفاده گردیده است.
برای ایجاد پدیده گردوخاک» جو باید تلاطمی و ناپایدار باشد. سرعت اصطکاکی کمیتی است که چینش قائم باد را
نشان داده و بیانگر سرعت باد تلاطم و میزان پایداری جو است؛ بنابراین در بیشتر مدلها یک مقدار حدی برای سرعت
سحت کاشانی و همکاران 1 شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ۹
اصطکاکی در نظر گرفته میشود که مقادیر بزرگتر از آن نشاندهنده آغاز گسیل گردوخاک است. استفاده از سرعت باد
بزای محاسیه از گردواک را تسین باز جیلت (۱۹۷۸) بیان کرد الیو و وستقال (۲*۶۹) آزمایش عساسیت مدلهای
گسیل گردوخاک را با محاسبه شار هم با استفاده از سرعت باد و هم با استفاده از سرعت اصطکاکی انجام دادند و نتیجه
گرفتند که استفاده از سرعت اصطکاکی به مشاهدات نزدیکتر است. مقدار سرعت اصطکاکی با رابطه زیر محاسبه
که در آن *1 سرعت اصطکاکی, ۳0.4[ ثابت فون-کارمن» 7 سرعت باد میانگین در ارتفاع 7 برابر با ۱۰ متر و720
ول ناسمواری است و2 ظدار ااصااعشده برای, عحاسید اقرر تاهموازی, سطظع ابر کرناق باه است این یگهم اقا
یکسیام ارتفاع میانگین عناصر ناهمواری روی زمین در نظر گرفته میشود) که مقدار آن بر روی آبهای آزاد و سطوح
هموار حدود ۰/۰۰۰۲ متر بر روی مراتع باز و مسطح حدود ۰/۰۳ متر بر روی مزارع ۰/۱ تا ۰/۲۵ متر بر روی جنگلها
۵ تا ۱ متر بوده و مقادیر بیشتر از ۱ نشاندهنده مناطق کوهستانی با شیب بیشتر از ۳۰ است (پریگنت و همکاران,
زندر و همکاران (۲۰۰۳) طرحوارههای گسیل گردوخاک را ازنظر پیچیدگی به سه دسته طرحوارههای ساده» متوسط و
سخت تقسیم کردند. در مدلهای ساده» میزان شار برابز با توانی از سرعت باد یا سرعت اصطکاکی است که رابطه آن را
که در آن +۱ سرعت اصطکاکی» 1 توان با مقداری بین ۳ تا 1.4۵ سرعت اصطکاکی آستانه وبره ضریبی تجربی است.
در طرحوارههای متوسط مانند زندر و همکاران (۲:۰۳) اطلاعات فیزیکی فرسایش باد سادهشده با دادههای مشاهداتی
ماهوارهها از میزان گسیل ترکیب شده است. طرحوازقای تخت با پیچیده. طرحوارههای گسیل طیفی بر پایه فیزیک
در ادامه مقاله با استفاده از مدل 0020۸747 میزان گسیل گردوخاک از چشمههای مختلف استان ایلام با تعیین شار
قائم گردوخاک بهصورت ماهانه و سالانه تعیین میشود. دادههای موردنیاز در این بخش,» درصد پوشش گیاهی» بافت
خاک (۱۲ نوع متداول)» رطوبت خاک» سرعت اصطکاکی و سرعت باد در ارتفاع ۱۰ متری است که از دادههای زمینی با
مقیاس ۱۲۵۰۰۰۰ و دادههای جوی با تفکیک افقی ۵ کیلومتر بر روی یک شبکه محاسباتی که در مراحل قبل
آمادهسازی شده است» به دست میآید. مدل 700۸177 چشمههای بالقوه گردوخاک را بر پایه کسر فرسایشپذیر در
نظر میگیرد. شار قائم گردوخاک از سطح بهصورت زیر محاسبه میشود:
(۶) + < مولا ,(جلا - موتا) م1ل موکی0 < م۲
وا اه یه ایا سر کم و بو با من ۴ باه
که در آن: 2 ثابتی تجربی است و برابر چ 9 در نظر گرفتهشده»ورا سرعت باد تراز ۱۰ متری»۱ سرعت آستانه
برای فرسایش بادی ذره بهاندازه 0 است که در سرعتهای پایینتر از آن هیچ گسیلی صورت نمیگیرد.م5 کسر هر دسته
گردوخاک است که برای کوچکترین اندازه ذرات برابر ۰/۱ و برای سایر اندازهها برابر ۰/۲۵ در نظر گرفته میشود. 5
تابع فرسایشپذیری است که با رابطه زیر به دست میآید:
فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی دور ۰۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
ارتفاع بیشینه و کمینه توپوگرافی در فاصله ۱۰ درجه در ۱۰
یده گردوخاک در سطح استان ایلام دادههای دید افقی و کد
پدیده بکار رفته است. ازآنجاکه باد و بارش دو عامل مهم در وقوع رخداد گردوخاک هستند این دو کمیت نیز در
ایستگاههای همدیدی استان ایلام برای محاسبه دو شاخص خشکسالی و بادناکی مورداستفاده قرار گرفتند. کلیه
دادههای ایستگاهی با روش 110۷7 پهنهبندی شده و برای ترسیم نقشهها مورداستفاده قرار گرفتند. توزیع مکانی
داده ماهوارهای ضخامت نوری هواویزها! (۸010) در طولموج ۵۵۰ نانومتر سنجنده 101015۲ از ترکیب دو الگوریتم
4660 و 127861 12716 به ترتیب برای سطوح روشن و اراضی کشاورزی (لوی و همکاران» ۳۰۱۰؛ هسو و همکاران»
۴ شی و همکاران» ۲۰۱۳) باهدف بررسی توزیع مکانی و تغییرات ماهانه و فصلی مقادیر عمق نوری هواویزها در
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ۱
خاک» درصد پوشش گیاهی و فرسایشپذیری سرزمین که در مدل ۷۷1۹-2010600 مورداستفاده قرار میگیرد؛ بر روی
یک شبکه محاسباتی با تفکیک افقی ۵107 استخراجشده است. دادههای سرعت باد تراز ۱۰ متری و رطوبت خاک در
ساعت ]۱۲:۰۰ هرروز نیز از مقیاس کاهی دینامیکی دادههای ۳1۸-1771۳713 با مدل ۳ بهدستآمده
است. با استفاده از این کميتها نخست مقادیر شار روزانه» محاسبه و با میانگینگیری از اين مقادیر برای هرماه» مقادیر
برای تعیین مناطق تحت تأثیر چشمههای گردوخاک شناساییشده» گلباد این مناطق ترسیمشده است. ازآنجاکه در این
مناطق ایستگاه هواشناسی وجود ندارد» برای رسم گلباد از دادههای باد تراز ۱۰ متری باز تحلیلشده مقیاس کاهی شده»
در بخش مطالعه موردی دادههای دید افقی ایستگاههای همدیدی استان ایلام که کد پدیده مرتبط با گردوخاک
گزارش کردهاند و تصاویر 08 ماهواره 3156 استفادهشده است. در تحلیل همدیدی» کمیتهای میانگین فشار سطح
دریا ارتفاع ژئوپتانسیلی» دما و سرعت باد در تراز ۸۵۰ هکتوپاسکال از دادههای باز تحلیلشده ۳3۸5 بکار رفته است.
برای دادههای جوی موردنیاز در اجرای مدل ]77۷5811 از دادههای تحلیل ۲1۸5 با تفکیک افقی نیم درجه
میانگین شاخص توفان گردوخاک در شکل ۳ نشان دادهشده است. بیشترین مقادیر شاخص در مناطق جنوبی استان
ایلام مشاهده میشود. ازآنجاکه در این مقاله» هدف شناسایی چشمههای گردوخاک است» شاخص توفان گردوخاک
محلی نیز در شکل ۳ ب مشاهده میشود. الگوی مقادیر شاخص محلی نیز مشابه شاخص 157 (شکل ۳ الف) بوده» ولی
شکل ۳. الف) شاخص 257 ب) شاخص 1.3017 در ایستگاههای همدیدی استان ایلام برای دوره مطالعاتی ۱۳۹۹-۱۳۸۱
میانگین بلندمدت شاخص 157 برای ایستگاههای مختلف استان ایلام در دوره زمانی ۱۳۸۱-۱۳۹۶ به تفکیک
محاسبهشده و در نمودار شکل ۴ ارائهشده است. بیشترین مقادیر 151 مربوط به شهر دهلران بوده که در جنوب استان
واقعشده است. ایستگاه هواشناسی دهلران ازیکطرف در نزدیکی عراق و استان خوزستان قرار دارد و از طرف دیگر تحت
فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی دور ۰۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
تنیز چشمههای گردوخاک داخلی استان ایلام در نیمه جنوبی این استان واقعشده است.
شکل ۶. میانگین شاخص 157 در طول دوره ۱۳۹۹-۱۳۸۱ (۲۰۰۲-۲۰۱۷ میلادی) در استان ایلام
علاوه بر بررسی تغییرات مکانی شاخصهای گردوخاک, بهمنظور بررسی زمانی این کمیتها, میانگین فصلی شاخص
65 نیز در شکل ۵ نشان دادهشده است. همانطور که در شکل ۵ مشخص است بیشترین مقادیر مربوط به فصل
تابستان و سپس بهار است. در نواحی جنوبی شهرستان دهلران در تمام فصول مقادیر 1.38 زیاد است. در فصل بهار در
نواحی شمالی استان در شهرستانهای چرداول و ایوان نیز افزایش شاخص توفان گردوخاک محلی مشاهده میشود.
شکل ۵. میانگین فصلی شاخص 1.017 در دوره ۱۳۸۱-۱۳۹۹ (۲۰۰۲-۲۰۱۷ میلادی) برای الف) بهار» ب) تابستان» ج) پاییزن
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... 2۳
میزان شاخص بادناکی در نقاط مختلف استان ایلام برای کلاس باد ۵-۱۰ متر بر ثانیه (شکل ۶-الف) دارای مقدار
۲۲۰-۰ است. این در حالی است که برای کلاسهای باد ۲۵-۳۰ (شکل ۶-ه) و ۳۰-۳۵ (شکل ۶-و)» متر بر ثانیه
میزان شاخص بادناکی دارای مقدار ۵-۱۰ است. الگوی شاخص بادناکی در کلاس باد ۱۰-۱۵ (شکل ۶-ب) و ۱۵-۲۰
متر بر فانیه (شکل ۶-ج) در نواحی نیمه شمالی و جنوب شرق استان متمایز از سایر نقاط استان است. شایانذکر است
الگوی شاخص بادناکی در کلاس باد ۲۰-۲۵ متر بر ثانیه ([شکل ۶-د) در نیمه غربی استان متمایز از سایر نقاط استان
است. شاخص بادناکی استان ایلام برای کلاس باد ۳۰-۳۵ متر بر ثانیه» کلاس باد ۳۵-۴۰ متر بر ثانیه و شاخص
بادناکی استان ایلام برای کلاس باد ۴۰-۴۵ متر بر ثانیه و ۴۵-۵۰ متر بر ثانیه دارای الگوی مشابه شاخص بادناکی ۳۰-
شکل . میانگین شاخص بادناکی استان ایلام برای کلاس باد الف) ۵-۱۰ ب) ۰۱۶-۱۵ ج) ۱۵-۲۰ د) ۵۰۲۰-۲۵) ۲۵-۳۰ و)
استان ایلام علاوه بر چشمههای محلی گردوخاک» تحت تأثیر چشمههای خارج از استان نیز واقع میشود» وزش
بادهای جنوب شرقی بر فراز خلیجفارس ناشی از جبهه در مناطق جنوب غرب کشور شرایط را برای فعالسازی
چشمههای موجود در جنوب شرق خوزستان فراهم میکند (مهریزی و همکاران» ۳۰۲۲ کرمی و همکاران» ۲۰۱۹؛
خوشحال دستجردی و همکاران» ۱۳۹۰؛ بحیرایی» ۱۳۹۰) که این موضوع میتواند افزایش مقادیر عمق نوری هواویزها را
برای استان ایلام در پی داشته باشد. در ماههای سرد که فعالیت جبهههای جوی همراه با افزایش تندی باد سبب فعال
شنن چقتمههای گرذوخاگ میشنرده بنابراین .با توجه ید الگوی میانگین اشاخس, فصلی (1:0: بيشينه مقاذیر قامق
نوری هواویزها در محدوده ۵۵۰ نانومتر بهویژه در مناطق جنوب غرب و غرب استان ایلام مشاهده میشود (شکل ۷).
بهتدریج و با نزدیک شدن به فصل گرم سال و در سطح استان ایلام الگوی شکلگیری گردوخاک با وزش بادهای
شمالی» شمال غربی و کانالیزه شدن میدان باد ناشی از واداشت زمینشناختی بهویژه در منطقه بینالنهرین تقویت
3 فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی, دور ۰۵5 شمار ۳, پاییز ۱۶۰۱
میشود.شایان ذکر است عالازه پر ققال, شدن چشهههای,محلی گزدوهاک: الگوی وزش بادهای شمان تاستائحاکم بر
نواحی شرق سوریه» عراق و بیابان ربع الخالی عربستان منجر به افزایش تدریجی مقادیر عمق نوری هواویزها بهویژه در
مناطق غرب و جنوب غرب کشور و در پی آن استان ایلام میشود.
>۰۵ ۵ ت۷۲ ۶۹ ۹ع۶ ع۶ع۶ موع ۳ع۶ع و ۵۷ ۵۱۵۱۵۷ ۳۹۴۲۴۲۴۵۴۵۴۸۴۸
شکل ۷. میانگین فصلی ضخامت نوری هواویزها در محدوده ۵۵۰ نانومتر ۱۳۸۱-۱۳۹۹ (۲۰۰۲-۲۰۱۷ میلادی) برای الف)
بر اساس شکل ۸ گزارش تعداد روزهای گردوخاک به همراه کاهش دید بین ۱۵۰۰ تا ۵۰۰۰ متر طی بهار ۱۳۸۱-
۶ (۲۰۱۷-۲۰۰۲ میلادی) در نیمه جنوبی استان ایلام به بیش از ۱۵۰ روز در سال میرسد. همان گونه که در شکل
ب مشخص است. تعداد روزهای گردوخاکی با کاهش دید بین ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ متر بهصورت همگن و در سراسر استان
به بیش از ۱۵۰ روز میرسد. الگوی مشابه فصل بهار و البته با شدت بیشتر بهویژه در نواحی شمال غرب و جنوب شرق,
بر تعداد روزهای گردوخاکی با کاهش دید بین ۱۵۰۰ تا ۵۰۰۰ متر» حاکم است؛ بهطوریکه در مقایسه با فصل بهار
مناطق بیشتری از سطح استان گزارش تعداد روزهای بیش از ۱۵۰ روز با کاهش دید بین ۱۵۰۰ تا ۵۰۰۰ متر را دارند.
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ره
این در حالی است که تعداد روزهای گردوخاکی با کاهش دید بین ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ متر در سراسر استان به بیش از ۱۵۰
روز میرسد. در فصل پاییز تعداد روزهای گردوخاکی با دید بین ۱۵۰۰ تا ۵۰۰۰ متر در نواحی جنوبی استان بین ۵۰ تا ۸۰
روز متغیر است؛ هرچند الگوی توزیع آن مشابه فصل بهار و محدود به بخشهایی از جنوب استان و با شدت کمتر نواحی
شمال شرق استان میشود. شایانذکر است در فصل پاییز تعداد روزهای گردوخاک» همراه با توفان ماسه و یا گردوخاک
معلق در هوا که منجر به کاهش دید بین ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ متر گشتهاند» در نواحی یادشده و در مقایسه با محدوده دید
افقی ۱۵۰۰ تا ۵۰۰۰ متر افزایش مییابد. بهگونهای که در نواحی جنوب غرب استان به بیش از ۱۵۰ روز نیز میرسد.
روند کاهش دید افقی ناشی از پدیدههای مرتبط با گردوخاک در فصل زمستان از رژیم دیدهشده در فصل پاییز؛ اما با
شدت کمتری تبعیت میکند. بدینصورت که تعداد روزهای دارای کاهش دید بین ۱۵۰۰ متر تا ۵۰۰۰ متر و با فراوانی
بیش از ۵۰ تا ۸۰ روز محدود به مناطق کمتری در مقایسه با سایر فصول در نواحی جنوبی استان میشود. شایان ذکر است
که مناطق وسیعتری از جنوب استان با فراوانی تعداد روزهای گردوخاکی منجر به کاهش دید بین ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ متر
در مقایسه با کاهش دید بین ۱۵۰۰ متر تا ۵۰۰۰ درگیر هستند.
شکل ۸. تعداد روزهای گزارششده پدیده گردوخاک» همراه با توفان ماسه و یا گردوخاک معلق در هوا در سطح استان ایلام با
دید افقی بین ۱۵۰۰ و ۵۰۰۰ متر برای الف) بهار ب) تابستان» ج) پاییز, د) زمستان و ۵۰۰۰.تا ۱۰۰۰ برای ه) بهار» و) تابستان»
بر اساس شاخص 5۳۳7 در سالهای ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۶ شرایط خشکسالی در کل استان ایلام در شرایط نرمال است
(شکل 4). در سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ تقریبا تمام نواحی استان دارای شرایط خشکسالی متوسط تا شدید بودهاند. در
سال ۱۳۹۰ شرایط نرمال مشاهده شد اما در سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ شرایط خشکسالی ملایم در نیمه جنوبی استان
حکمفرما بوده است. در سال ۱۳۹۳ شرایط نرمال بوده است. در سه سال ۱۳۹۴, ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ شاخص 5۳۳1 شرایط
خشکسالی متوسط تا شدید را در سطح استان ایلام نشان میدهد.
3 فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی دور ۰۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
شکل ٩. شاخص :581 برای سال الف) ۰۱۳۸۱ ب) ۱۳۸۲ ج) ۰۱۳۸۳ ۵) ۱۳۸۶ ۵) ۱۳۸۵ و) ۱۳۸۹ ز) ۱۳۸۷ ح) ۹۳۸۸
ط) ۱۳۸۹ ی) ۱۳۹۰ ک) ۱۳۹۱ ۵) ۱۳۹۲ م) ۱۳۹۳ ن)۰۱۳۹۶ س) ۱۳۹۵ وع) ۱۳۹۹
مقادیر میانگین سرعت اصطکاکی در سطح استان ایلام در دوره مطالعاتی سالهای ۱۳۹۴-۱۳۹۱ در شکل ۱۰ نشان
دادهشده است. در محل رشتهکوههای زاگرس بیشترین مقادیر سرعت اصطکاکی مشاهده میشود که ناشی از وجود
ناهمواری زیاد به دلیل کوهستانی بودن منطقه است. کمترین میزان سرعت اصطکاکی نیز در منطقهای واقع در جنوب
شهرستان دهلران» مرز استانهای ایلام و خوزستان وجود دارد که به دلیل ارتفاع کمتر این منطقه است.
شکل ۱۰. میانگین سرعت اصطکاکی (13/5) در دوره مطالعاتی سالهای ۱۳۹۱-۱۳۹۶.
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ۷
شار قائم گردوخاک کشور خروجی مدل گسیل 00۸747 بهصورت میانگین ماهانه در شکل ۱۱ نشان دادهشده
است. میزان شار گردوخاک در ماه فروردین» نسبت به ماه اسفند هم در جنوب و هم در مرکز دهلران افزایش نشان
میدهد. بر اساس میانگین شار گردوخاک در ماه اردیرهشت. میزان گسیل گردوخاک نسبت به ماه فروردین بهشدت
افزایشیافته و شار گردوخاک در بخش وسیعتری از جنوب شهرستان دهلران مشاهده میشود. در این ماه علاوه بر نیمه
جنوبی دهلران از مرکز شهرستان مهران واقع در غرب استان ایلام نیز گردوخاک گسیل میشود. در ماه خرداد الگوی شار
گردوخاک نسبت به ماه اردیبهشت تغییر قابلتوجهی نشان نداده ولی مقادیر آن افزایشیافته است. در ماه تیر نسبت به
ماه خرداد مقادیر شار در جنوب دهلران اندکی کاهشیافته ولی در مرکز شهرستان مهران افزایشیافته است. الگوی شار
گردوخاک در ماه مرداد با ماه تیر تشابه زیادی دارد. بااینوجود در جنوب شهرستان دهلران کاهش نسبی گسیل
گردوخاک مشاهده میشود. مقادیر شار گردوخاک در ماه شهریور بسیار مشابه ماه مرداد است و تفاوت قابلملاحظهای
مشاهده نمیشود. در ماه مهر نسبت به شهریور مقادیر گسیل گردوخاک در شهرستان مهران کاهشیافته است. در ماه
آبان شار گردوخاک بهشدت کاهش مییابد که این کاهش در شهرستان مهران بسیار قابلتوجه است و فقط در منطقه
بسیار کوچکی در مرکز این شهرستان مقادیر بسیار کم شار گردوخاک مشاهده میشود. در ماه آذر میزان گسیل
گردوخاک در شهرستان دهلران کاهشیافته ولی در مهران اندکی افزایش نشان میدهد. در ماه دی مقادیر کوچک شار
در مرکز و جنوب شهرستان دهلران واقع در جنوب استان ایلام مشاهده میشود. الگوی شار گردوخاک در ماه پهمن
مشابه ماه دی است با اين تفاوت که میزان گسیل گردوخاک در ماه بهمن نسبت به ماه دی افزایش نشان میدهد. در ماه
اسفند مقادیر شار گردوخاک در جنوب شهرستان دهلران اندکی افزایشیافته است. میانگین فصلی شار قائم گردوخاک در
شکل ۱۳ نشان دادهشده است. نتایج نشان میدهد که بیشترین میزان شار قائم گردوخاک از شهرستان دهلران در فصل
بهار و از شهرستان مهران در فصل تابستان مشاهده میشود. کمترین مقدار گسیل گردوخاک در فصل زمستان رخداده
است» بهگونهای که در این فصل گسیل گردوخاک از شهرستان مهران صورت نمیگیرد. طبق معادله ۶ که چگونگی
محاسبه شار گردوخاک در مدل 600۸141 را نشان میدهد» میزان شار گردوخاک متناسب با توان بالای سرعت باد و
مقدار فرسایشپذیری خاک است. که خود تابعی از بافت خاک» پوشش گیاهی و رطوبت خاک است؛ بنابراین تغییر هر
یک از این عوامل بر مقدار شار گردوخاک گسیلشده از سطح تأثیرگذار است که در این میان سرعت باد بیشترین سهم را
دارد. دلیل تفاوت زمانی و مکانی مقدار شار گردوخاک» تغییر هر یک از اين عوامل میتواند باشد. بهطورکلی هدف از
محاسبه شار گردوخاک بررسی تلفیقی این عوامل در تعیین مقدار گردوخاکی:است که از واحد سطح در واحد زمان از
۸ فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی دور ۰۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
۳ ۳ 3 0» ۶ ۳ 9 7 ۸ 3 ۳ 0
شکل ۱۱. میانگین ماهانه شار قائم کردوخاک (ش) برای الف) فروردین» ب) اردیبهشت» ج) خرداد د) تیر» ۵) مرداد» و
شهریور» ز) مهر ح) آبان» ط) آذر ی) دی» ک) بهمن» ل) اسفند سالهای ۱۳۹۰ تا ۰۱۳۹۶
شکل ۱۲. میانگین شار قائم گردوخاک (یت) برای الف) بهار ب) تابستان» ج) پاییز و د) زمستان سالهای ۱۳۹۰ تا ۰۱۳۹۶
بهمنظور تعیین مناطق تحت تأثیر این چشمههای گردوخاک» تغییرات ماهانه سرعت و جهت باد در ارتفاع ۱۰ متری» در
دونقطه واقع در مناطقی که مقدار شار گردوخاک بیشینه است» در جنوب و جنوب غربی استان» در شکل ۱۳ نشان
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ۹
بررسی گلباد سالانه (شکل ۱۴) در ارتفاع ۱۰ متری در این نقاط نتیجه میدهد که در نقطه ۱ بادهای غالب» باد غربی
شمال شرقی و جنوب غربی هستند. در جنوب غربی استان ایلام باد جنوب غربی» شمال غربی» غربی» شمالی و شرقی
شکل ۱۶. گلباد در چشمه واقع در الف) جنوب و ب) جنوب غربی استان ایلام در سالهای ۱۳۹۶-۱۳۸۶
گلباد منطقه جنوب استان ایلام در ماههای مختلف سال در شکل ۱۵ نشان دادهشده است. در ماههای فصل زمستان
بیشترین فراوانی مربوط به بادهای شمال شرقی و پسازآن غربی است و بیشترین سرعت باد به مقدار ٩ تا ۱۲ متر بر
ثانیه نیز رسیده است. در فصل گرم بادهای غالب باد غربی و جنوب غربی هستند و بیشینه سرعت باد برابر ۱۲ تا ۱۵ متر
بر ثانیه است. بهطورکلی میتوان گفت در این منطقه سرعت باد در فصل گرم سال بیشتر است.
۳۰ فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی دور ۰۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
1/5 7 2124 12221 لکلا 125 12غو9 :629 6اع3 023
شکل ۱۵. گلباد در منطقه جنوب استان ایلام در ماه الف) دی ب) بهمن ج) اسفند د) فروردین ه) اردیبهشت و) خرداد ز) تیرح)
مرداد ط) شهریور ی) مهر ک) آبان ل) آذر سالهای ۱۳۹۶-۱۳۸۶
در شکل ۱۶ گلباد ماههای مختلف سال مربوط به منطقه جنوب غربی را نشان میدهد. در ماههای فصل سرد سال
بیشترین فراوانی مربوط به بادهای شرقی» شمال شرقی» جنوب غربی و شمال غربی است ولی در ماههای فصل تابستان
بادهای غالب شمال غربی» جنوب غربی و غربی هستند و سرعت باد به ۱۵ تا ۱۸ متر بر ثانیه نیز رسیده است.
0-3 3-6 6-9 9-12 12-15 15-18 18-21 21-24 247 1/5
شکل ۱5. گلباد در منطقه جنوب غربی استان ایلام در ماه الف) دی ب) بهمن ج) اسفند د) فروردین ه) اردیبهشت و) خرداد ز)
تیرح) مرداد ط) شهریور ی) مهر ک) آبان ل) آذر سالهای ۱۳۹۶-۱۳۸۶.
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ۳۱
مطالعه موردی (رویداد گردوخاک ۲۴ و ۲۵ اسفند سال ۱۳۹۰):
در روزهای ۲۱ تا ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۹۰ کاهش دید قابلتوجهی در بسیاری از ایستگاههای همدیدی سراسر کشور
گزارششده است. شکل ۱۷ الف دید افقی ایستگاههای همدیدی استان ایلام که با کد پدیدههای مرتبط با گردوخاک
همراه بوده را در ساعت ۱۲:۰۰]716 یا ۱۵ محلی در روز ۲۴ اسفندماه سال ۱۳۹۰ و شکل ۱۷ ب در روز ۲۵ اسفند را
نشان میدهد. در روز ۲۴ اسفند در بیشتر ایستگاههای واقع در استان ایلام» پدیده گردوخاک گزارششده است. دید افقی
کمتر از ۱۰۰۰ متر در ایستگاه آبدانان مشاهده میشود. در ایستگاههای درهشهر و دهلران نیز دید افقی به کمتر از ۲۵۰۰
متر رسیده است و در روز ۲۵ اسفند دید افقی در بیشتر ایستگاهها بهبوديافته است ولی همچنان در کلیه ایستگاهها بهجز
شکل ۱۷. الف دید افقی در ایستگاههای همدیدی استان ایلام در شاعت ۱۲:۰7 روز الف) ۲۶ و ب) ۲۵ اسفند سال
تصاویر ماهوارهای (شکل ۱۸) توده گردوخاک غلیظی (رنگ صورتی) را در هر دو روز ۲۴ و ۲۵ اسفند در مناطق مرکزی
آیران نشان میدهد. اگرچه به دلیل پوشش ابر در این مناطق وسعت ناحیه تحت تأثیر گردوخاک بهخوبی مشخص نیست
ولی در بخش وسیعی از استان ایلام بهویژه در روز ۲۴ اسفند گردوخاک مشاهده میشود.
شکل ۱۸. تصویر 136073 ماهواره 3/1862 در ساعت ۱۳:۰7 روز الف) ۲۶ اسفند ب) ۲۵ اسفند سال ۱۳۹۰
۳۲ فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی» دوره ۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
طی روزهای ۲۱ تا ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۹۰ گردوخاک استانهای واقع در جنوب غرب و غرب کشور بهتدریج
استانهای آذربایجان غربی» کردستان» همدان» لرستان» کهگیلویه و بویراحمد و نیز غرب استان فارس را با شدت کمتر
تحت تأثیر قرار داد. در روزهای پنجشنبه و جمعه معادل ۲۵ و ۲۶ اسفند ۱۳۹۰ در بیشتر استانهای کشور بهویژه
استانهای واقع در جنوب غرب» جنوب» جنوب شرق» شرق» شمال شرق» تهران و ایلام وزش باد شدید رخ داد. از طرفی
مطابق شکل ۱۱ استقرار جبهه به ترتیب در روز ۲۴ اسفند ۰۱۳۹۰ ساعت 160[] ۱۲:۰۰ در نواحی جنوب غرب کشور و ۲۵
اسفند ۱۳۹۰ ساعت ۱۲:۰۰][]6 در نواحی غرب و جنوب غرب کشور که همراه با تغییر سمت و سرعت میدان باد در
این نواحی بهخوبی نمایان است» شرایط را برای گسیل گردوخاک در کشور فراهم نمود که کاهش قابلتوجه دید افقی در
بسیاری از ایستگاههای همدیدی کشور طی روزهای ۲۴ و ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۹۰ مبین این مطلب است. این در حالی
است که سامانه بارشی ناشی از جبهه طی روزهای پنجشنبه ۲۵ اسفند تا ۲۷ اسفند ۱۳۹۰ منجر به بارش باران و برف در
نواحی شمال غرب بهویژه استانهای آذربایجان غربی» آذربایجان شرقی» اردبیل و کردستان شد.
شکل ۱۹. ارتفاع رئوپتانسیلی (متر پربندها) و دما (کلوین؛ بخش رنگی) در تراز *۸۵ میلی باری برای روز الف) ۲۶ و ب) ۲۵
بر روی سطح زمین نیز مطابق ۲۳۲۲۵۲ ۶0۱030 101 501۳26 116]661106. در روز ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ ساعت 7160
۰ استقرار مرکز کمفشار با هسته ۱۰۰۸ میلی بار بر روی مرزهای جنوب غرب کشور و از طرفی استقرار مرکز پرفشار
با هسته ۱۰۱۶ میلی بار بر نیمه جنوبی کشنوز شرایط را بر ایجاد شیو فشاری.قوی در نواحی جنوب غرب کشور فراهم
مینماید که در روز ۲۵ اسفند ۱۳۹۰ ساعت ۱۲:۰۰][1600 از شیو فشاری در نواحی جنوب غرب کشور کاسته شده و
بهتدریج شاهد شیو فشاری قابلتوجهی در نواحی شمال غرب کشوراناشی از استقرار هسته ۱۰۱۰ میلی بار بر روی
مرزهای شمال غرب و بهطور همزمان هسته ۹۹۶ میلی باری بر روی شمال شرق کشور خواهیم بود. شایانذکر است
ورود جبهه و استقرار آن در نواحی شمال غرب کشور با ایجاد شیو دمایی قابلتوجه و شکست میدان باد در منطقه همراه
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ۳۳
شکل ۲۰. وضعیت میدان فشار در سطح زمین برای روز الف) ۲۶ و ب) ۲۵ اسفند ۱۳۹۰ ساعت ۱۳:۰۰۲7۳0
برای اجرای مدل .11۷581 منطقهای شامل استان ایلام در نظر گرفته شد. با توجه به خروجی مدل به روش
پیشرو برای روز ۲۴ اسفند سال ۱۳۹۰ برای ۲۴ ساعت که در شکل ۲۱ نشان دادهشده» در صورت فعالیت چشمههای
گردوخاک موجود در جنوب استان» ذرات گردوخاک» تحت تأثیر جریانات شمال غربی وارد استان خوزستان شده و
گردوخاک مناطق مرکزی استان ایلام؛ تحت تأثیر جریانات جنوب شرقی وارد مناطق شمالی این استان میشوند.
شکل ۲۱. خروجی مدل 51.77 71۷ به روش پیشرو برای ساعت ۱۲:۰۰ روز ۲۶ اسفند سال ۱۳۹۰
خروجی مدل 71۷58111 به روش پسرو در شکل ۲۲ برای ۶ ساعت نشان میدهد که در رویداد ۲۴ اسفند سال
۰ باد غالب در شمال استان ایلام باد جنوبی بوده و احتمال ورود گردوخاک از جنوب استان وجود دارد. در نیمه
شکل ۲۲. خروجی مدل 581.17 11۷ به روش پسرو برای ساعت ۰17 ۱۲:۰ روز ۲۶ اسفند سال ۱۳۹۰
۳ فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی» دوره ۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
در این مقاله» مطالعهای جامع از گردوخاک در سطح استان ایلام با استفاده از مجموعهای از دادههای دیدبانی»
ماهوارهای و برونداد مدل عددی انجامشده که درنهایت به شناسایی چشمههای گردوخاک استان ایلام و مناطق تحت
تأثیر آنها منجر شده است. پس از بررسی گردوخاک در دوره مطالعاتی ۱۳۸۱ تا ۰۱۳۹۶ یک مورد پدیده شدید و فراگیر
گردوخاک که در آق تعداد زیادی از چشمههای گردوخاک در کشورهای سوریه» عراق و ایران ازجمله چشمههای
گردوخاک استان ایلام فعال بودهاند بررسیشده است. بررسی میانگین شاخصهای گردوخاک و گردوخاک محلی نشان
داد که مقادیر این شاخصها در نیمه جنوبی استان بیشتر از نیمه شمالی بوده است. بر اساس بررسی میانگین فصلی
شاخص 1.10۳ فراوانی پدیدههای گردوخاک محلی در دو فصل بهار و تابستان بیشتر بوده است. در شمال استان مقدار
این شاخص در فصل بهار اندکی بیشتر بوده و در مرکز استان در فصل تابستان نسبت به بهار اندکی بیشتر است. شاخص
بادناکی نشان میدهد که برخلاف شاخص 157 مقدار آن در نیمه شمالی استان در همه کلاسهای سرعت باد اندکی
بیشتر بوده است. مقادیر ۸00 در نیمه غربی و جنوبی استان ایلام بیشتر بوده و بیشینه آن مربوط به فصل بهار و
پسازآن تابستان است. فراوانی دید افقی کمتر در نیمه جنوبی استان بیشتر است و بیشترین فراوانی آن در فصل تابستان
و پسازآن بهار بوده است. شاخص 587۳1 نیز نشان میدهد که در برخی سالها مانند سال ۱۳۸۹ درحالی که در نیمه
جنوبی خشکسالی شدید مشاهدهشده» نیمه شمالی خشکسالی متوسط داشته است. الگوی میانگین کمیت سرعت
اصطکاکی در سطح استان بیشتر ناشی از ناهمواری است ولی بهطورکلی در نیمه شمالی بیشتر از نیمه جنوبی است که با
شاخص بادناکی نیز هماهنگ است. بررسی مقاذیر نار 9و ناک *الگوی ۸00 و ۵0571 خماهتگی دارد و بیشترین
مقدار آن در جنوب و جنوب غربی استان نشان دادهشده است. بهطورکلی در استان ایلام دو چشمه گردوخاک دارای
شدت زیاد و خیلی زیاد هستند که در جنوب (شهرستان دهلران) و جنوب غربی (شهرستان مهران) این استان واقعشدهاند.
چشمه واقع در جنوب استان ایلام که دارای بیشترین شدت است» در همه فصلها با شدت زیاد فعال است. باد غالب در
این منطقه در فصل بهار در جهت غربی» جنوب غربی» شمال شرقی و شمال غربی است که میتواند استانهای ایلام و
خوزستان را تحت تأثیر قرار دهد. در فصل تابستان باد غالب در چهت غربی» جنوب غربی و شمال شرقی است و در این
فصل نیز مناطقی از استان ایلام و استان خوزستان متأثر از این چشمه خواهند شد. در فصل پاییز بادهای شمال شرقی»
غربی و شرقی بر این منطقه حاکم بوده و در فصل زمستان وزش بادهای جنوب غربی غالب خواهد شد و در این دو
فصل نیز همچنان استان ایلام و استان خوزستان از گردوخاک برخاسته از این چشمه متأثر میشوند. چشمه دوم که در
جنوب غربی استان ایلام واقعشده است در فصول بهار تابستان و پاییز با شدت زیاد فعال است. با توجه به باد غالب در
فصل بهار و تابستان که در جهت غربی» جنوب غربی» شمال غربی و شمالی میوزد؛ استانهای ایلام» خوزستان و
لرستان تحت تأثیر این چشمه قرار میگیرند. در فصل پاییز بادهای شمالی» شمال غربی» شمال شرقی» شرقی و جنوب
غربی حاکم هستند و استانهای ایلام و خوزستان متأثر از این چشمه هستند.
:1 .177.8 7601611370 0صه .8 ماصقصت۳1 .7 بقافعت0 ) ات۳1۵ ۳۰ ,عع42لطیز ۷ ۸۵۶ (1
۵۳۷۷۵۶۲ 0۷6۲ 00500۳1 سل صمنا اکن عنام اعل که کدمناج 56۳ 1/110
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ره
0 3۳۷۵1200۳ .(2015) .3.۸ مطعصععممنودک۸ چگ بش۸ فطل متنطعه020 کل من۸113080 (2
-25)1(,1 ]۲۵16 ۵۳۵ ۳6۶0۵ ]٩ 7 مفلامطاعط وصتعدع5 عامص عصنکت که ما5 کل که عاند30
3100۳5۰ 28236 ۵۴ 17۵0۳ 011۳۵۵۰ 170 .(1997) .8 مفصهزنن۸ (3
0 "هل 120 ۶٩ ۳۵۵ ۵ط1 .(2014) بش۸ مصقفصسط5 6۶ .۳ 7387-8۵28 .0 م0002 00-ع1همنن۸ (4
328-3 ,143 م۳۶20 ۸۵۳0۶0۳۵716 معط صعاعنک عطا 0۷67 ناه ماک اعل
65 لا لم2015(.776) .کل نطها[م0دک۸ مت نف طقطه/2 صعنلنع۸ م۸ خعکد7 نفنصه7 م۸ نعملحقص۸ (5
0 و,لآ 57۳ .2013 ۵ 2012 00۲ 770 1 من صعلاآ هز فص ماد اعحل ما عل 22/10 ما فعا ناه
.۸ ,787387220 6 .3 مفنه ۸0 م۸ منصقطه اطع نو ص30 36 مطعع00 م۸ یک منصدح۸ (6
-1996) 76875 22 ز 1۳۵0 ۵۶ دمزعع۳ 651 اجامک صز کعنوندی #حقعقط اعتل ۶و عنعولقصه 156 .(2018)
0 عععتق ۵۴ 200ع 13650 .(2011) .۸ ماصفصاک۸ 34۰ معا مصسممعع هدک مطکل ماع همکد حطع۸ (7
6 51 .77۷58111 عصنعت 0360060 کنطا که وصناعومص فصه ما5 اعتل ۵1۲ دماج
عطا حذ 5625025 بچافتا-ط0ز هه اعتل از #عنهنمدعد عصعانهم کنکممصرد .(2008) بل مطقکاحه8 (8
5 تست له+عصنص فصه نهنصعطل ,لعزعمامنط .(2018) 0 مطعاکهزمط1 مقل9صه< 2۶ .36 ,تنهمهط (9
40 87066 صعلآ :۳۵۶ عقق ,کع 50۳ 500 اکتل ۵۶ صمتهمنانطاهای ۵۳ خمعاکمه
[هناعناهاد عاممصنر5 (2011) .17 مناوحصسط۸ ی .36.۸ ,ععدزهط .5.3.17 مفقهبج۸ .لآ بولع26تنطهظ5 (10
«(4)1 ,9609700 ۵۵ 1 01065 7200 مععصزمم صعلا هز صمصعصمصعطام اعحل که همه
عطا ۵۶ ۳۷۵1۵0 .(2019) .5 فص کقطا 80 ,36 منفدک۸ 72208206 .۳ م0۲۵0 36 مفصقطع80۳۵ (11
70۳۳۵۱ 0۳066۰ 1هتق8 صقع 10۳ هز اکتا ۵۶ و1۳ هنز و0 ۵۶ ۲1۵16
40 ع 1۲۵۵۲ 6۳۷۳۵۲۵۳۵۰ ]٩ 3۲۵۲۵۵۲ ۵۳۵ 0۹5ساآمم 305316 .(2009) 13 36 مفصق0مط0 (12
6۵6۲ مقنص ۳ لمدمنه1< ۵ ۵۶ 67 ومصقص عط عصنمصندوه
3-06 .(2022) 36۵ 139 ۵۶ سوک عطا امه ماع کهآ م۸ نمسطع/2 صقطلط (13
عازا[ع0-21م00ر57 .(2014) ۸.77 منصنطقط عه بش۸ بش زنط امتنطاعقو3020 بط بالط ک-طهلد۲ (14
001 ۳۳۹۲ 706 ب1۳۵۵ جعطاام5 هه جع ا یط امک صذ صمصعص معط ام اکحل که صمناهحاه 0
,720۷610017671 51011۵016 ۵۳۵ 36۹۵۳۵۶ ,710۳۵ ,70۳1510 وطوطاظه 6609۲ ۵۵ 0072۲۵۶۵
66 30۳۴ 3/06 فصه جنس عمط .(2016) 3 ,ات210 6 .10 رفتقاگهط6 (15
1527-7۰ ,(4)4 60067516 3/0 ص۸1 صذ کچه3 چا0 عط همقل
-891 ,20 لمکم .17325 بصمنک6۳0 فصن ۵ عنه کصوزدعنهه علعناسدم عصنط .(3977) .0.۸ ,عااعللن6 (ر16
,3۷۲۵۲۱۵۲۵ ]۵ ,70۳۵ 00610065۰ معط تعصماک افا1 (2009) یک بش۸ عنم (17
7716۲71۵07۵۰ ۳1۷1۲0۱۵۲۳ .06۲5 معنل طکلمعط مقفصتط فص اکتا 136967 .(2014) یک بش۸ 6و6 (18
بجافتال ۵۶ 1۳07 عطا ۵۶ عزدتوامس۸ (2015) 1۰ منصهزم۸ خه م۸ 6 ممطاک من0ع۵1ط1 ,3 مفتق0ن730 (19
,«(51)1 ,۲۶60۲ واه 96097 70۳۵۱ .معط عناطانام 0۵ ععگکه کاز وصه ععصنممم صعلآ هن کقه
1 ۸۵96۹6۲۲ .(2019) .۸ منط600م5 6 بطکل منلققاقمحط۸ ,.ل< مطتام2ق2 خصنهکو730 (20
۳ عوععنلوصز حمناهنزمعهه مد 0- انم 0عمنوحعمصهاه فصه ممناهاژصنم۳م 0ع2نوحقوصهاد
۰ 207 ,(25)6 ,00۳86۲۷۵07 آ(مگ ۵۳۵ ۵۶۵۲ ]٩ ,70۳۵ باعل 0600 ۵۲
7 0۳006۳66 آم۲050ع۸ (2004) بل ق1169 ۸6 .3/1 ,هنک و .5 و158 .2 مقافلآ (21
1-4 ,42 .56715 767016 06080 .1۳۵55 1۳۳ .کدمزعم۳ ماک هصناع ای
هه فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی دور ۰۵۶ شماره ۳ پاییز ۱۶۰۱
1 ۵۶ 1069082005 .(2019) بش۸ ,تقاط ۸۶ .۳ ,3100 و2 ,11337613 1105560 وگ مفطت۳8ه1۳ (22
1 6۵1 6 ۶ه صمتقعاحصند گم کزولعصه ععصعصواجعم عطا هه صعلا صز کصماد
«(4)2 ,776011 0۵ 201100 ۸۲ ]٩ 70۵ ۳۵0 ۵۶ 6:۲ صذ 50 اکحل 566۳6 ج اه 100615
6) 1۳۵0 ۵۴ 0۳۵۵65 6۶۲6۳۵ 0۵ 510۳ اکتا ۶و 66و10 عنصمط30 .(2012) کل 1۳۵160 (23
105-۰ ,(7)3 ,00۲6۲ 1700109 ۳60۳0۶ .( مه کصقص 16 هه صفاکع 12 مصعلا :و5
5 05۲ 16 ۵۶ عنعولقعه نامرک .(2012) بش۸ ,لافطا ,1۳ .5 ,3/1088 ول بلقطط5 1۳ (24
2-4 ,(2) 46 ,109 ,1۳۵۲۱۵۲۵ ۵۳۵ واه و660 .(2005 - 1987)
1 ل2مصنص 0م اند ۶ دی عطا ۶ وی ۸ (2001) با ,لقطهای ۷۷ ۵۶ ,36 شآ (25
6۷۵۲ اک 2009 (ع۳ق/2 ع۵ط ۵۶ دمص .(2011) .3 ,13006 6 .ظ راطحقطل۸ م۸ مفطهتطهد/3 (26
40 206۳۵۳۳۴ بواد ,5 6۲ عقوم مزع 61601 ,داعم و۳ آهعنامه [مکو جع 0۵ هزطدس۸ نفنهگ5
-1200 ۵۶ 10765082000 ص۸۳ .(2018) .34 منامغله107 6 .3 ,تزق822 .3 مفتقادمط ,3 مفصهف۵ط 3 (27
-1۴09 8 ۶و عع 02 ۸ نعمعج۸ 1680 صز فعما آزمک فصه جمناه ص006 0۵۲ ۵۵ 311601 عوتا
ناهام ۸۷۵۳0020 صمناهازمنع2۳ 0عمنفحعلوصهاک که خصعصکدعکع۸ .(2014) کل مفا۵ 3105 (28
,661665 ]۳3۷1۳۵۲۱۱۵۲1۸۵ بک۳۵۵7 1و کعامصناک ادن صز م1060 خطع 20 1۵۳ (50۳1)
عطا ۵۶ 300۵16 .(2005) .36 منط7 6 معط 1/370607608 و۳ رفن۸ ,1686 با وس 2۳860 (29
۹5 عطا انم ماع عطا +عب0 کدمنهع مشسو-نصعی فصه فضه صذ خاعصع1 دععصطاهام عنصع رمع
1-4 ,(110)09 ,۵۹0/1676 ۸ ,.کع رام 660 7۰ ۰ع1ع م5
106 .(2019) .36 مقزا< نصفاعمط بع .0 مطعاعهزم 1 31020 ,36 حنععهط .13 متقطازصم۴ (30
,(3) 26 ,368607 63671 0۳۵ 3096 [۵ [۵ 70 71۳00 عم صعلآ هز امک اعتل ۲و
1 دز 5[م36705 ۶ کععمقطل لمدم5 فص دمص که صمنادهناک :13 .(2013) م۸ مفلطاعقط ر31
40 0 2۲6۴۵ ]00 ,700۵ 30 .کععاها صممصقت1 1و عصنسل نی منطکصهناهام+ عاز وصه هزع۸
۶6۵ کععنوصز خطاعاو1۳ رسای - 5 6006 ۵1 ۳۵۶0 ۸ (2002) 7.8 609 6 8 ,قطان (32
بش ,تقطازط۴۵ مشطی منلقسعگا مهم مناطاواونظط م۸ بتقلعا ددع5 مک رنصقطکهغاهطع5 ر33
لآ ۳۵۲۵۹۵۲ کاع7 [ع10۷ 10۷۶ ۹۲ ۳۷۵1۵0 7200۲16۵1 7۳۵ .(2009) 36 هام85 نطعلد5
,31202 :6 ,.3 ,73137722060 .3 مصقنف ۹۳۵2 م۸ مقنصنطع 1/6802 ,3 منفقصط هد ٩ م۸ فص عطهطاک (ر34
0۵ کلفقطامصه ۲ ۳۵0 عهصعاهه اکتا ۵۶ فده عطا ۵۶ کندولقس۸ .(2012) ک1
,60 6۳6001601 ]٩ ۵۱ 70 بصمتععنصه اعحل لمعصنص 1۵۳ اعومه ۸ (2001) لا ممقطاک (ر35
عطا ۶ 6۷2200 لهس .(2013) .2 ,ناقل1 ولگ و1167 وگل م8۸۵1 ول 780308 وملا مفطاک (36
۸6 310۳ 0۷67 جمناهلنصندعه حاعل 1۵۳ اع دمم طامعل لفعناده [(معم۳عه عصاظ مععل 1/0115
۲۵16 ۳۵ 208ع 1350 .(2020) .17 ,عمط .۳ج منصقطمط5 .8 مفصق5۳00 .8 رفصقطامطاک (37
وان هل ص کاصعناهم حعلنهکهمنلجی که ما۵ دنه منلمانمعمط عط 0۳ +عاخهص عاعلهناحدم
165-67 ,(7)4 77020705 ,3۷1۳۵۲۵۳۵ ]٩ عافراه ۸ آ4 هگ ۲٩ ۵۱ 70 92۰ فص 88
۳00000 0صه عدناع2/00 .(2020) .5 مطع0ق72 طعلام ۳۵7 ,۰ تلوصق7 صهنیهکدک ,.ظ مفصقطاطامک5 (38
17-35 و(52)1 ,16۹207 واه 6097و 7170۵ بسا عاک6 ۷ صذ اع0
1 صوزک۸ اکد6 0۳ ۵۶ صمناعنگندکعدل ع ناماما .(2007) یک ,۷۷۵2۵8 6 .7 ,۷۷۵2۵8 7 5028۶ (39
5 85۲ا1 .(2016) م۸ ,تقطعع 208 6۶ بش۸ واص010۳طظ خطکع10 ۸ م,ن3002ک1 ون م1ف6ا۵کعهصد 1 (ر40
40 عصعادرد ماه مکصن عنام عمعع معصنعصع5 عامص۳ عصنکت. رصاعم فصه هصنماند0
صحت کاشانی و همکاران / شناسایی چشمههای بحرانی گردوخاک داخلی ... ۳۷
جابا50۵ هه ا50) :5000 ععق0 ۸ کاصعصعاه عتمسنل هه 310771 ۳ 02۶60 قاعل آمدمناهعو 0
27-44 ,(7)4 ,کل ۶ و 56731 3۵۵1۵ ]0 [ 70۳۳۵ 7۳00 .(17820 ۵۴ ۳۵5۲
۸ :2007 ۵ 1980 ۳۵۳ مصنطا) صز ما5 اعل ۶ وانعمعاهاآ (2014) سا مصن 6 مک مش .3 ص7۵ (41
1عبا70ل0 مقلهو- لس ۸ .(2010) .7.1 ,1006707650 6۶ .3.5 م8686 ,یگ و5677300- 1۵06 ر42
- 006 200 زمکصه 6۷200 دمناها عم 0عمنوحعلوصهاد عطا ند لد ماع ما عبنازعصع5 10060
عاهصناه ۶و ممعاگه عط71 (2014) .7 ,ماد م7 بش۸ لوط .ط منفق7< ول منفقحطم۸ حعلا (43
.( 0۶ 3/651 5001 مضه 6۵۲ عطا صز اقتل ۵۶ رو عقق ه) اصع۷ه اکتا عطا ۵۵ کصمناهته 110
40 3۳۵۳60۲ ا105 [72/0062 عط1 .(20030) .0 216۷0۵ ول متقنظ .60.5 76006 (44
70۳۳۵۱۲ .1087ماهسنا0) 05۲ 19905 فص رفن1 :2006 (ر0۳۵۸۵) جمناندهمع 12
| در این مقاله چشمه های بحرانی گردوخاک در استان ایلام شناسایی و عوامل محیطی مؤثر بر فعال سازی هر یک از آن ها تعیین شده است. با بررسی الگوی تغییرات مکانی و زمانی وقوع گردوخاک در این استان مناطق تحت تأثیر آن ها مشخص شده است. داده های مورد استفاده شامل داده های دیدبانی ایستگاه های همدیدی استان ایلام، ضخامت نوری هواویزها که محصول سنجنده MODIS، تصویر RGB ماهواره MSG، داده های بازتحلیل شده Era5 هستند. برای انجام این مطالعه شاخص توفان گردوخاک، شاخص بادناکی و شاخص خشکسالی در بازه زمانی 1396-1381محاسبه شده است. همچنین مدل GOCART به منظور تعیین میزان شار گردوخاک و مدل لاگرانژی HYSPLIT برای تعیین مسیر انتقال ذرات گردوخاک به کار گرفته شده اند. نتایج حاکی از آن است که چشمه گردوخاک واقع در جنوب استان ایلام در همه فصول با شدت زیاد فعال بوده و دو استان ایلام و خوزستان را تحت تأثیر قرار می دهد. چشمه گردوخاک واقع در جنوب غربی استان ایلام در فصول بهار، تابستان و پاییز فعال است و گردوخاک را به استان های ایلام و خوزستان و در بهار و تابستان علاوه بر این دو استان، به غرب استان لرستان نیز وارد می کند. همچنین بررسی سالانه فعالیت چشمه های گردوخاک نشان داد که در سال 1392 با شدت بیشتری نسبت به سال های دیگر فعال بوده اند. |
23,941 | 445635 | 216
۵ ۷۷/60۶5 0۵۵۵ منطعصمناهاع< عطا عصنمعناده ۷ص که فعصنه نی عنطا ناهسد ۸
5 تعاس۸ ۵۶ عع2 1016۳ ,عتعوا0 ۶07 31660 دناد آناع امک ,ععصع ص60 عنام نس ص00
1۳6020 (ع[ه۳ 103 مصه علق0ع1 397) 300 ۵۳۵ وود عنطا اه عاصدصننادم 156 بدمنععو۸ که [۵1
,5000 ۳6 ۵۶ ععومسام عطا [لقلب2 16 صقطدن هز کعانمتاعط ععدتعصط1 طعناع3 کم ک 16 ۳۳۲۰
6 ۵ ککع ۷/0 ده کعحنمصدمتاکی 5660 2006۳ ما مععاعه ۷6۳6 کاصومنتاحهم
40 (71۸) ونعنزطاس۸ ۶٩ عع 101020 ,(0۳) عسعماع 1۵۶ 31660 ,(58) صمنهاموعجلاه5 ,(50600)
9عن5800 5ا۳60م #عصسگصی 3/006 مهو ده بسک که الاک 156 .رههه) مدع هی ۸
6-8 اهطا عصناهدعه 6۸ که ۳۵۱۱ مه 5۳606 فصه ۷۷/16 مسا ۳۲۲ 6۵ منطعصونماه ۵طا
6 اقا 1۵۵۵ معله ۵۶ 1۲ بش طانم اوعد هه 5۳66 طلازم معماعصی ولعناند0 0
60 ۳6۷۵۵۵۲ صنطعصهنهله مد معلدع کعصوصا عطا 10 1۸ طانم فمعاماعصی مولع اند
عا عصن عم کعطل 3 هه 106۳5 3۳۰ 1۵۳ کدمناهناصطط هط تجونه عنط1 بهه۸ فصه 31۳6 م5 220
56-0 ,مدع 6 م۸ صمناه ص۲0 معاقخصحصص0 ما کوعصع :۷۷ :۳5و16
وانتاعزطاج۸ ۶ 10162266 ,ععما0 1۵۶ 21600 مصصناداحایع 5411 بصع 00 عنام نس ص00
,(00ع .نع )امن طامصنمج) تهکنصد ۵۳ طاهطا20 2 ,رازه ازع 0 ۲۵۱ زصح.ج) هفاص۸ دمط و2 ٩
0 ۲8۳۱ |ا۸ ۱۶13۳3۰ ۵۶ 0۳۷۵۲۶1۷ 2019 6 2252-048 :(۳۲۱۴) 155 ,2322-5343 :(00۱16) 1۱550
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 و
16 5 8۵۳۶0/131 370 ۳011108 10۳[ 3010 60/11/1۱01110318 10 ۷۱۱۱۱۱0۱1855 ۱۵3۳۸۵۳5۲ ]۲۲ 0۲ ۱۵۵6 ۱و۳ ۵ ماد
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 و
17 5 8۵۳۶0/131 370 ۳011108 10۳[ 3010 60/11/1۱01110318 10 ۷۱۱۱۱۱0۱1855 ۱۵3۳۸۵۳5۲ ]۲۲ 0۲ ۱۵۵6 ۱و۳ ۵ ماد
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 و
5۱۳010۳۵ ۳31100۱ ۱1۵۸69 ۵ ۴۲] ۱۵3۳۸۵۳۵ ۷۱۱۱011855 10 ۳01111۱0118318 37 1118۳ ۳۵11108 310 ۳۵۳5۵/31۷ 158
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
۳ 5 8۵۳۶001317 370 ۳0011108 110۳[ 3010 ۳011111۱01110318 10 ۷۱۱۱0/855 ۱۵۵۳۸۵۳5 ۲۲ 0۲ ۱۵۵6 ۱و۲ ماد
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
8 158 8۵۳5۵/317 310 ۳0111100 1118۳ 327 ۳01111۱0118318 10 ۷11011855 1۵2۳۸۵۳5 ]۴۲ ۵ ۱۵۸69 00۱ دبو۳ ما5
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
6 158 8۵۳5۵/317 310 ۳0111100 1118۳ 327 ۳01111۱0118318 10 ۷11011855 1۵2۳۸۵۳5 ]۴۲ ۵ ۱۵۸69 00۱ دبو۳ ما5
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
۳ 158 8۵۳5۵/317 310 ۳0111100 1118۳ 327 ۳01111۱0118318 10 ۷11011855 1۵2۳۸۵۳5 ]۴۲ ۵ ۱۵۸69 00۱ دبو۳ ما5
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
10 158 8۵۳5۵/317 310 ۳0111100 1118۳ 327 ۳01111۱0118318 10 ۷11011855 1۵2۳۸۵۳5 ]۴۲ ۵ ۱۵۸69 00۱ دبو۳ ما5
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
۳ 158 8۵۳5۵/317 310 ۳0111100 1118۳ 327 ۳01111۱0118318 10 ۷11011855 1۵2۳۸۵۳5 ]۴۲ ۵ ۱۵۸69 00۱ دبو۳ ما5
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 ۱/1
51۳610۳۵۱ ۲31100۱ ۱۸۵860 ۵ ۴۲] ۱۵3۳/1۵۳5 1110101055 10 ۳0111/8۱0110318 378 7۱16۳ ۳۵111۷8 310 ۳۵۳5۵/۵71 [15 08
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
51۳610۳۵۱ ۲31100۱ ۱۸۵860 ۵ ۴۲] ۱۵3۳/1۵۳5 1110101055 10 ۳0111/8۱0110318 378 7۱16۳ ۳۵111۷8 310 ۳۵۳5۵/۵71 [15 ۳۳۳
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
51۳610۳۵۱ ۲31100۱ ۱۸۵860 ۵ ۴۲] ۱۵3۳/1۵۳5 1110101055 10 ۳0111/8۱0110318 378 7۱16۳ ۳۵111۷8 310 ۳۵۳5۵/۵71 [15 ۳۳
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
51۳610۳۵۱ ۲31100۱ ۱۸۵860 ۵ ۴۲] ۱۵3۳/1۵۳5 1110101055 10 ۳0111/8۱0110318 378 7۱16۳ ۳۵111۷8 310 ۳۵۳5۵/۵71 [15 ۳۳۳
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
۳ 158 8۵۳5۵/317 310 ۳0111100 1118۳ 327 ۳01111۱0118318 10 ۷11011855 1۵2۳۸۵۳5 ]۴۲ ۵ ۱۵۸69 00۱ دبو۳ ما5
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 1
51۳610۳۵۱ ۲31100۱ ۱۸۵860 ۵ ۴۲] ۱۵3۳/1۵۳5 1110101055 10 ۳0111/8۱0110318 378 7۱16۳ ۳۵111۷8 310 ۳۵۳5۵/۵71 [15 ۵8
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 رو
51۳610۳۵۱ ۲31100۱ ۱۸۵860 ۵ ۴۲] ۱۵3۳/1۵۳5 1110101055 10 ۳0111/8۱0110318 378 7۱16۳ ۳۵111۷8 310 ۳۵۳5۵/۵71 [15 85
۷.۱101 8 .لا ,13000308 زاگ 00 ۳6۱ص ده 8 رو
| This study aimed at investigating the relationship between Willingness to Communicate and EFL learners’ Communication Apprehension, Self-perceived Communicative Competence, Self-regulation, Need for Closure, Tolerance of Ambiguity as well as Aggression. The participants of this study were 300 (197 female and 103 male) Iranian EFL learners of English language institutes in Isfahan. To fulfill the purpose of the study, participants were asked to answer seven questionnaires on Willingness to Communicate (WTC), Communication Apprehension (CA), Self-perceived Communicative Competence (SPCC), Self-regulation (SR), Need for Closure (NFC), Tolerance of Ambiguity (TA) and Aggression (Agg). The results of Structural Equation Modeling confirmed previous studies on the relationship between EFL learners’ WTC and SPCC as well as CA asserting that WTC was positively correlated with SPCC and negatively with CA. It was also found that WTC positively correlated with TA. However, the findings revealed no relationship between WTC and SR, NFC and Agg. This study had implications for EFL learners and teachers regarding the factors influencing WTC in language classrooms. |
44,971 | 401915 | کلید واژهها: چرایی و چیستی عشق سلوک عرفانی عرفان اسلامی, عشق مجازی.
۱ دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول)؛
۲ استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم؛ ۳ نحل ۵ دام هط [۵: نم ۳
۱۳۲ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
عشق مجازی از آنرو دارای اهمیت بررسی است که ممکن است در مراحل مختلف سلوک
عرفانی و در راه رسیدن به وحدت حقانی بر سالک عارض شود. عشقی که در ظاهر
مصداق کنرت است. با ماهیت سلوک عرفانی که اقتضای وحدت دارد. در تضاد است.
سالک با یک پارادوکس عینی مواجه میشود. ممکن است سطح معرفتی او چنان نباشد
که پاریگر وی.ذر حل آیق تضاد باشته از آیخ روممگق آست از سیر باز بماننه بنایرایق
عشق مجازی (انسانی) نیاز به تبیین معرفتی دارد. پیشینه بحث از عشق مجازی به آثار
افلاطون حکیم برمیگردد. وی در «ضیافت؛ از زبان فایدروس به کارکردهای عشق مجازی
آاره میکند؛ تشاتههای آن را برمیشمرد: و اسباب: آن, زا جسقوچو میکنند در سابع
اسلامی اولین کتاب مستقل در باب حب انسانی کتاب «الزهره) اثر ابن داوود اصفهانی فقیه
ظاهری مسلک قرن دوم است. در همین قرن دیلمی در «عطف الالف) نیز حب را به شکل
مطلق مورد بررسی قرار داده است. در قرن پنجم احمد غزالی اولین اثر مستقل در باب
عشق را به نگارش درمی آورد"انتوانح آلعشای) او رساله مختظری است که به عشق به
صورت مطلق میپردازد که قابل حمل بر دو صورت عشق انسانی و ربانی است. در طول
حیات عرفان اسلامی «عبهر العاشقین» روزبهان بقلی شیرازی اولین کتاب مستقل در
زمينه عشق انسانی آست. در ۹۷۰ ۹۷۲ گوا ارو اموضوغ صذها کتاب» رساله
و مقاله علمی است. در برخی از آثاره نسبت عشق انسانی با عشق ربانی نیز مورد مطالعه
قرار گرفته: اسث؛ اما جه: بداعت: و پشتیاز مجیلشد حاظر این است که اثزی توصیفی -
تحلیلی و در برخی موارد انتقادی است که به دنبال یافتن پاسخی برای فلسفه ابتلا به
عشق مجازی در مراحل مختلف سلوک عرفانی و نیز فلسفه اظهور آن در آثار عرفای
مسلمان از ابتدا تا پیش از ابن عربی است. این پژوهش که بر اساس شیوه هرمنوتیک
اصولیون شیعی است. بر این فرضیه استوار است. که عشق مجازی به سبب کارکردهای
ایجابی آن در عرفان عملی همواره مورد توصيه عرفای مسلمان بوده است.
عشق مصدر فعل «عشقمّه بعشمه عشقا و عشقا و تعشمه) به معنای «بسیار دوست
داشتن چیزی) است[ ۰۲۰ ص۱۱ ۶۰]. ابن منظور درلسان العرب» مینویسد: «العشق قرط
الح لحب)[۰۱۳۲ ص۶۳۵ بعنی عشق در گذشتن از حد دوستی است. همین معنا
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۳۳
در«مننهی /لارب» نیز آمده است با این تفاوت که صاحب منتهی الارب عشق را «مرض
وسواسی میداند که محبوب را به سوی خود میکشد (و این کشش به سبب) خلط و
تسلط فکر بر نیک پنداشتن بعض (از) صورت هست»[ ۰۴۴ ص ۸۳۷].
«مجاز» اسم مکان از ريشه «جوز» گرفته شده است. «جوز» به معنای پیمودن است که
اسم مکان آن به معنای محل عبور و راه گذر است[۰۱۱ ص۱۹۹]. در تاجالعروس«مجاز»
به معنای راه و طریقی است که از یک سوی آن به سوی دیگر پیموده شود. معنای دیگر
بدین ترتیب با ترکیب معنای لغوی عشق و مجازی معانی زیر حاصل میآید:
۱.دوست داشتنی که محل گذر است؛ یعنی فیالنفسه مطمح نظر نیست باید در آن
متوقف: نشد:و از آن گذشت؟ ۲ غشق پل است و به چیز دیگری میرساند. ۳:دوست
عشق در اصطلاح فلسفی «عرض) و*«کیف. نفشانی» است. یعنی حالتی است که
عارض بر نفس میشود. در عرفان نیز عشق عرض و در نتیجّه از احوالات است [۰۴۹
ص۸۸ در تعریف حال در «عوارف المعارف» چنین آمده است: «فالحّال سمی حالا
لتحوله» [۲۵ ص ۵۲۳]. یعنی:احال را به سبب تغییر و تحولش حال نامیدهاند.
عشق, در عصر نزول وحی برجستهترین لفظی بود که در انتقال مفاهیم شهوانی به کار
میرقت: ۵۹ ص۵۴]. با آنکه: به: افهان, لغتداتان این واژه براق انقکاس این معا وضع
نشده: است [۲۳: ص راو املدما رهاوهی سکاو هیال رای وا در این معتا حجث
موجه عارفان صدر اسلام برای پرهیز از استعمال آن در توصیف حب الهی بود. دلیل دیگر
عرفا برای این نوع پرهیز تهی بودن کلام الهی از این کلمه بود. بدین ترتیب واره عشق در
اقوال و احوال عرفا مهجور شد: اما دیگر معانی آن بهویژه واژه حب و مشتقات آن به وفور
در کلام خدا احادیث نبوی, کلام معصومین و اقوال عرفا پیدا بود. از سوی دیگر بهسختی
میتوان در این دو قرن ردپایی از توجه به عشق مجازی در اقوال عرفا پیدا کرد تا بتوان
بدان وسیله از فلسفه آن جستوجو کرد. از بدو ظهور وا حب در عرفان اسلامی بهویژه
در کلام «رابعه عدویه»[ ۰۶۲ ص۵] یا به قولی «ابوالمهاجر عمرو قیسی»[ ۰۲۲ ص۹۴] همواره
متعلق آن معشوق آسمانی خداوند یکتا بود؛ این در حالی است که در کتاب خدا که منبع
۳ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
اصلی, آرزیابی عارفان :ذر تشخیص, فرمنقی ,یا ناذرستی آلهامات و مکاشفاتهای استه عقق
مجازی به زیباترین صورت در زیباترین سوره آن - یوسف(ع) - به تصویر درآمده بود.
هرچه از عمر عرفان اسلامی میگذرد و هرچه این مکتب به دوران شکوفایی خود نزدیک
۴. فلسفه عدم ظهور عشق مجازی در سدههای اوليه عرفان اسلامی
عرفانپژوهان اساس تصوف را در ابتدای پیدایشش, خوف و ورع میدانند[ ۶۲ ص۵؛ ۳۰
صص ۵۲-۵۱]. عطار نیشابوری در تذکرهالاولیا «حسن بصری)» را اهل خوف شدید و ورع
میداند[۶۴ ص۳۶] که به تأیید واقعنگاران و تاریخپژوهان نیز رسیده است[۲۶.
صص ۱۱۳-۱۰۶]. این حالت نفسانی را میتوان نقطه مقابل عشق بهویژه عشق انسانی
دانست؛ عشقی که ذات و قوامش سرور و ابتهاج است[۲. صص ۳۵۱-۳۵۰] البته عشق را
لذت الیم و الم لذین دانستهان5ر ۲ص هامید عنیه وف عرفانی کاملا متمایز
است. دردی که درون خود لذت و سرور:دارد با خوف:زاهدانه تضادی کامل دارد. خوف با
قبض عرفانی و عشق با بسط آن رابطه دارد. بنایزاین اگر نقش حسن بصری در
شکلگیری عرفان اسلامی نادیده گرفته نشود» به دلیل: خوف شدید او که جایی برای
عشق, ربانی باقی انگذاشته استه به طریی واگ حابی رای عشی انساتی باقی نخواهد
ماند. هر چند برخی در تذکرههای خود میکوشند عشق انسانی» حتی در مرتبه ضعیفش
را به سرمنشا تصوف - حسن بصری - نسبت دهند. نسبتی که البته واقعیت تاریخی ندارد.
به عنوان نمونه, عطار در تذکرهالاولیای خویش نقل میکند. که خسن بصری بدون حضور
راید خملیه آغاز نمیکری و بالان متیر انمیرکم: معآهترتهای: بسیار بو ام اشیباندروای
حسن بصری با این پیرزن» مجادلههای, عرقانتشیارق» نشان دادن کرامتهایشان به یکدیگر,
کار را به جایی کشانده بود که#این صوفی بیغش بهافکر خواستگاری از رابعه میافتد که:با
همانگونه که بیان شد. مطالب فوق از عطار با واقعیتهای تاریخی منافات دارد اما
ممکن است این خود نشاندهنده آن باشد که بعد از قرون اولیه. عرفا بسیار دوست
داشتند برای نشان دادن تأثیر عشق مجازی در پیدایش عرفان اسلامی ردپایی پیدا
کنند. تفکری که عشق مجازی را با نگاهی کارکردگرایانه طربقی برای عشق ربانی
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۳۵
میدانست. در این جا» همین عشق را - مجازی - طریقی برای عرفان اسلامی میشمارد
تا بهآسانی بتوان حکم کرد که منشا عشق ربانی و عرفان یکی است و یا این گونه گفت
که عرفان همان عشق است و یا به صورت معتدلتری بتوان مانند شیمل و نیکلسون
گفت که عشق رکن رکین عرفان است[۶۳. ص ۱۳۵؛ ۰۴۲ ص ۳۷]
نتيجه تحلیلی که گذشت نشان میدهد که چون اساس شکلگیری عرفان اسلامی
با خوف زاهدانه بود» به همین دلیل مجالی برای ظهور عشق مجازی در آثار عرفانی
متقدم نبوده است. در بدو نظر این نتیجه بهترین دلیل تاریخی بر فلسفه عدم ظهور
عشق مجازی است. اما با کمی تحلیل عقلی نتيجه دیگری به وجود میآید. به لحاظ
منطقی نسبت بین خوف و عشق رابطه تضاد است نه تناقض. یعنی اجتماع این دو حالت
در آن واحد در محلی به نام نفس سالک محال است و این محال نیست که عارفی در
زمانی حالت خوف داشته باشد و در زمانی دیگر حال عشق. بلکه از رحمت الهی بسیار
بعید است که سالکان راهش را تنها مبتلا به خوف گرداند و از عشق خود چیزی هرچند
ضعیف به آنان نچشاند. و از سوی.دیگر به لحاظ روانشناختی.زندگی توأّم با خوف سلامت
روانی انسان را به مخاطره میاندازد+شاید از همین رو باشد" که خداوند سبحان امر میکند
که او را با خوف و رجا بخوان9[ لا اف ۳۵۳. نکته درک لته هر بیشتر موارد عارف
را با حالت غالبش توصیف میکنند از این رو او را اهل خوف یا اهل عشق میشمرند. اما
باید دانست که «اثبات شی نفی ماعدا» نمی کند؛ از این.رو نفس عارف به اعتبار زمآنهای
مختلف میتواند خوف و عشق را تجربه؛ کند. بنابراین در فلسفه عدم ظهور عشق مجازی
دیگر نمیتوان به دلیلی چون تضاد خوف و عشق تمسک جست. این تحلیل ممکن است
این گونه اشکال شود که اگر عارفی افزون بر خوف توانسته باشد عشق را نیز تجربه کند.
پس بهناچار این تجربه میبایست در اقوال و احوال او منعکس میشد و چون چنین نشده
اسق پس علنق عنم ظلهور عفقسی تواته وتضاد ان با نخوف ات
در پاسخ به اشکال فوق باید گفت که.این دلیل, اعم از مدعاست. علل مهم دیگری
نیز در این عدم ظهور نقش داشتهاند. نوع نگاه به عشق و تفسیری که از آن دارند» در
این عدم ظهور تأثیرگذار بوده است. در عصر شکلگیری عرفان, تفسیری که از عشق
بهویژه نوع مجازی آن میشد. بسیار متفاوتتر از تفسیر آن در دورههای بعدی, بهویژه
عصر شکوفایی بود. بنابراین کسانی که بر اساس تضاد خوف و عشق, عرفان را به دو
بخش غاشقانه: و عابدانه تقسیم کردهاند» گویا از این غوامل: غغلت: ورزیدهاند. به همین
۱۳۶ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
در اندیشه عرفای سدههای اولیه بهویژه مشایخ طبقه اول» تضاد و شکافی عمیق بین
عشق حقیقی و مجازی با تمام أشکال آن دیده میشود. این اندیشه عرفانی که هر که
حق را دوست داشته باشد دل به محبت غیر او نمیدهد و گاه برای آن» این آيه قرآن را
گواه میگیرند که «مّا جعل الله لرجل من قلبین فی جوفه» [الاأحزاب. ۴] بیکم و کاست
صوفيه نخستین گمان میکردند که عشق مجازی در تضادی کامل با عشق حقیقی
است؛ زیرا غیرت از صفات عشق است و معشوق حقیقی غیور است و برنمیتابد که
عاشقش دل به محبت دیگری دهد[ ۶۵ صص 1۱۱-۱۰ چنین عشقبازی» محکوم و عین
شرک و کفر است. در ولایت عشق ربانی هرگز مرغ عشق انسانی نمیپرد. این حکم را
میتوان بهراحتی از سیره عرفا کشف کرد. در داستان ابراهیم ادهم. عشق وی به پسرش
که پس از سالها بدو رسیده است؛ سبب مرگ این سر میشود. چنین داستانهایی در
اذبیات غرفانی و در سیره عرگااصلامی کم که برد گهای عرفانی از داستآنهای
قرآنی که در بیان زندگانی انبیاست. تنها دلیل نقلی این حکم ظاهری است که عشق
انسانی با عشق ربانی در تضاد است و مادام که که یکی باشد..به ضرورت دیگری نیست.
به عنوان نمونه جدایی جانگداز یعقوب از یوسف(علیهما السلام) یک حکمت بزرگ الهی
بود تا در طول این هجران» آتش عشق غریزی و محبت انسانی یوسف در دل
یعقوب(علیهما السلام) به سردی گراید تا این پدر در عشق ربانی به توحید ناب عرفانی
برسئ[۴۶» ص۶۴۷]. ذاستان حضرت ابراهیم(علیه السلام) نیز ماجرایی با همین حکمت
دارد. در «شرح تعرف» داستان.ذیح اسماعیل(علیه السلام) نیز بر اساس همین حکمت
۵- فلسفه ظهور عشق مجازی در عرفان اسلامی در آثار قرون میانی (قرن ۴- تا ۷)
در برخی از آثار عرفانی عشق به گونهای تفسیر شده است که قابل انطباق با هر دو
صورت انسانی و ربانی است [۴۹. ص۱۷]. پرسش اساسی آن است که چرا در اين آثار
بین عشق انسانی و ربانی اینهمانی برقرار شده است؟ تنها پاسخی که میتوان بر اساس
احوال و اقوال عرفا داد. این است که آنان توانستهاند افزون بر عشق ربانی عشق انسانی را
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۳۷
نیز تجربه کند و آنگاه با دقت در احوالات خود. حقیقت عشق انسانی را عین واقعیت عشق
ربانی بیابند. آنگاه از عشق به طور مطلق سخن گفتهاند تا قابل انطباق با هر دو صورت
انسانی و ربانی آن باشد. اما فرض دیگری که میگوید عارفان با دقت در احوالات عاشقان
مجازی و تطبیق آن با نشانههای عشق ربانی به عینیت این دو عشق حکم کردهاند. دور از
ذهن است. زیرا عارف بر اساس مواجید خود سخن میگوید نه براساس تحلیل یافتههای
دیگران» آنگونه که کار اهل نظر است. پس عارف زمانی میتواند به یکی بودن احکام عشق
ربانی و انسانی گواهی دهد که خود توانسته باشد هر دو صورتش را تجربه کند. با این
توصیف یکی از کلیدهای فهم علل ظهور عشق مجازی در آثار عرفانی پیدا میشود.
بدین ترتیب اگر عارف بتواند تجربه عشق مجازی داشته باشد پرسش اصلی آن است
که اين تجربه در چه مقطعی از سلوک عرفانی او رخ میهد و در هر مرتبه چه تأثیری
۵-۱-۱ . بررسی تأثیر عشق مجازی در مقاطع مختلف سلوک عرفانی
تجربه عشق مجازی ممکن است در این سه مقطع رخ بدهد: ۱.پیش از سلوک عرفانی
۲ اوایل سلوک عرفانی ۲ رام و مرفانی ها بو عرفانی. در هر یک از
این مقاطع تأثیر خاص خود را دارد که در مباحث آتی بررسی میشود.
۱-ا-ا-۵. عشق مجازی پیش از سلوک عرفانی و بررس یکیفیت تأثی رآن
عشق مجازی در هر مقطعی از زندگانی عرفانی روی دهد. تأثیر ویژهای دارد. تجربه این
عشق به اذعان بزرگان: تصوف تأثیر اشگرفی بر ورود به اساخت: قدسی عرفان دارد.
پيشينه این یر قارغرفان اسلامیببه قرآن مجید برمی گرداده آنعکاس داستان عشق آزيه
زیبایی مصر به حضرت یوسف در دوازدهمین سور قرآن مجید. مفسران و عشقپژوهان
را واداشت تا با جستوجو در احادیث و روایات. فرجام این عشق نافرجام در قرآأن را به
گونهای به تصویر کشند که حاصلش اين باشد: عشق مجازی سبب عشق ربانی است
[۵۳. ص۱۵۹؛ ۶۰ صص ۹۰-۸۹] و یا حداقل عشق انسانی سبب ورود به ساحت قدس
عرفانی است. آن ماری شیمل نیز داستان سلیمان و بلیقس را هم از داستآنهای
خاتقانه فراع ی مار آوردد آممکهر از ار تعجب میکند که چرا آیخ قضلا قرآنی هی
داستان شاعرآنهای را مانند بسیاری از افسانههای ایرانی در ذهن و انديشه لطیف
۱۳۸ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
شاعران ایرانی پدید نیاورده است[۰۴۲ صص ۷۳-۷۲]. در پاسخ به خانم شیمل باید گفت
برخلاف عهدین, هیچ جنبه عاشقآنهای در داستان بلقیس و سلیمان در قرآن دیده
نمیشود؛ بهویژه آنجایی که بلقیس هدایایی به سوی سلیمان گسیل میدارد و او بدون
هیچ عاطفهای هدایای ملکد سبا را پس میدهد و قاصدانش را انذار و هشدار میدهد. در
قرآن» سخنان حکیمانه و عاقلانه او به تصویر کشیده شده است. نه جنبه عاشقانه او
(النمل/ ۳۲ و ۳۴ و ۴۴). این ملکه بدون مشورت با بزرگان هیچ کاری را انجام نمیدهد
و بسیار بافراست و تدبیرگرست و از این روست که مسلمان میشود. نه از آن جهت که
عاشق سلیمان شده» در اثر عشق او هدایت شود؛ برخلاف داستان یوسف و زلیخا که در
آنجا عشق مایه هدایت است و در داستان بلقیس عقل هدایت گراست.
در احوالات عرفای سدههای اولیه «فضیل عیاض) بیش از همه مشهور است به این
که عشق عفیف انسانی را توانسته است تجربه کند [۴۷. ص۲۹۴؛ ۶۴. ص ۹۰؛ ۲۵
ص۳۸۰ ۶۱ ص ۵۰۵]. اما کسی این عغشق را سبب"توبه نصوح وی ندانسته است. حق
آن است که عشق: به مسای کاسوها ون ۸ هراس انقلاب روحی ری دانسته
شود. در احوالات فضیل» وی راهزنی است که به زنان و کودکان و سالخوردگان رحم
میکند و از کمبضاعتان چیزی به زور نمیگیرد. این عشق به معنای عام کلمه است که در
زندگانی وی موج میزند. اما عشق به معنای خاص کلمه نیز در زندگی او وجود دارد؛
دختری که او میخواهد به وصالش برسد. اینک فضیل قصد میکند که شبانه به دیدار
محخبوش بشتابد و هنگامی که از دیوازا منز ل "مچشوق بألارمیرود تا مخفیانه خود را به او
رساند. نوای روحانی کلام الهی چنان در دلش تأثیر میگذارد که برق عشق معشوق زمینی
را به شعلههای سوزان مق سمانی, تبدیل هی کندا بیمدالتی اس اگر حکم کنیم که
عشق در ورود این عارف ربانی به سلوک عرفانی بیتأثیر بوده است. شفقت و رحمت او به
مردم و عشق او به این دختر چنان زنگارهای غفلت را از دل این مرد آسمانی زدوده بود که
تنها با شنیدن یک آيه قرآنی منقلب ده وب جرگه اولیای ای میپیوندد.
در سیرهشناسی عرفای متأخر رد پای عشق مجازی پررنگتر است. طبق گزارش
«مجالس العشاق» - اثر گازرگاهی عارف قرن نهم - عارفی نبوده است که عشق مجازی را
تجربه نکرده باشد. در بسیاری از داستآنهای این کتاب عامل ورود به سلوک عرفانی
عشق مجازی است [۵۷: صضص ۲۵۳-۷۲]. هرچند برخی از مستتدات این کتاب موش
و گزارشهای آن غیرتاریخی است. اما این خود نشان میدهد که عرفا به تأثیر عشق
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۳۹
برخی از عرفا بیپروا پرده از راز عشق انسانی خود برداشتهاند. چنانچه نجمالدین
کبری - از اقطاب صوفیه و سرسلسله طريقه کبرویه - در کتاب («فوائح الجمال» عشق
ربانی خود را مدیون عشق مجازی خود میداند[ ۵۵ صص ۱۱-۹]. از تحلیل سخنان شیخ
ولیتراش - نجم کبری - اینگونه برمیآید که وی پس از تجربه عشق انسانی و ظاهر
شدن آثار این تجربه بر او از خواب و خوراک بازمیماند و از سویی کم خوردن و کم
خوابیدن کی از اسباب مکاشفه وی میشود. با انضمام این دو مقدمه میتوان نتیجه
گرفت که سیب اسلی مکاشتدای که برای او رخ فافاه و آو را از محبوب حقیقیشن آکاه
ساخته است. چیزی جز عشق انسانی نیست. به بیانی دیگر» عشق انسانی سبب ریاضات
نفسانی میشود و این ریاضات سبب مکاشفات و الهامات ربانی میگردد. بدین ترتیب
از اندیشههای روزبهان بقلی شیرازی در «عبهر العاشقین» میتوان این گونه برداشت کرد
که طهارت نفسانی و تهذیب باطن سبب عشق انسانی میشود و آخرین درجات عشق
انسانی منتهی به اولین درجات عشق ربانی میگردد. بنابراین از نظر روزبهان» عشق مجازی
علت قریب ورود به ساحت عرفانی و طهارت نفس علت بعید آن است1[ ۲۰ ص۳۸].
۵-۱-۱-۲. بررسی تأثیر عشق مجازی در اوایل و اواسط سلوک عرفانی
گفته شد که روزبهان بقلی شیرازی طهارت نفسانی را از اسباب عشق انسانی میداند. با
این توصیف علت عشق انسانی در اوایل سلوک عرفانی فهمیده میشود. به این صورت
که سالک در اوایل سلوک عرفانی به تهذیب نفس.و طهارت باطنی مشغول میشود و
این طهارت. علت اصلی عشق انسانی وی میشود. این تحلیل ظاهرا برخلاف برداشتی
است که: پیش از این گفته: شید لار انا #ناماضیازی لب سیر و سلوک عرفاتی بود و
در این جا سیر و سلوک عرفانی سبب عشق انسانی میشود. با کمی دقت اين تناقض
قابل رفع است. زیرا تیو هن و صورت. علت اصلی, طهارت نفس است. اما در اولی جهت
این طهارت در مسیر سیر عرفانی نیست و در دومی مسیر این طهارت در جهت سیر
در آثار عرفانی پس از سلوک عرفانی عشق انسانی دیده میشود. اما به شکل دقیق,
آشکار نیست که اين تجربه برای چه هنگام از سلوک عرفانی است. آیا برای اوایل یا
۱۵۰ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
اواسط آن است؟ اما از آنجایی که برخی از عرفا این عشق را در آخرین مرحله سیر
عرفانی هم تجربه نمودهاند» میتوان این عشق را برای مرتبههای پایینتر یعنی اواسط و
اوایل نیز ثابت کرد. این خود فرضیهای پیش روی عشقپژوهان میگذارد. فرضیهای که
میگوید به تعداد درجات عرفانی عشق انسانی وجود دارد. سالک در هر مرتبه از سلوک
عرفانی» نوعی از عشق انسانی را تجربه میکند که متمایز از مقامات بالاتر و ما دون خود
است. عشق انسانی عارف واصل با عشق انسانی سالکی که در اوایل یا اواسط سلوک
عرفانی قرار دارد یکی نیست. به ظاهر همه عشق انسانی را تجربه میکنند. اما این
عشق در هر مرحلهای از مراحل سلوک عرفانی از نظر ماهوی و شدت و حدت با مرحله
به نظر میرسد از بعد عملی, عشق مجازی, در اوایل سلوک عرفانی آزمونی است که در
آن سالک میزان پایبندی خود را به شریعت میسنجد. شریعتی که شاهراه طریقت است.
بدین ترتیب که اگر در مسیر عشق انسانی"تواست ظهازت نفسانی خود را آنگونه که شریعت
خواسته است. نگه دارد و خود را آلوده نسازد. به مرحله بالاتر؛راه پیدا میکند و اگر در این
آزمون با شکست مواجه شد. باید توبه کند تا سیر عرفانی را از نو آغاز کند.
به هر تقدیر عشق انسانی در اوایل:سلوک بسیار سختتر از عشق ربانی است. سالک
با یک پارادوکس عینی مواجه میشود. سطح معرفتی او چنان نیست که یاریگر وی در
حل این تضاد باشد. وی عشق را گناه میداند و گناه را با سلوک عرفانی در تضادی کامل
میبیند. از سوی دیگر از دام این گناه نیز نمیتواند خلاصی پیدا کند. ناامید و سرگردان
میشود و ممکن است در اثر همین ناامیدی و سرگردانی از سلوک عرفانی بازبماند. با
این تفسیر عشق انسانی میتواند از ,بعد نظری نیز رهزن عشق ربانی باشد. بنابراین
فلسفه این که عرفا گفتهاند عشق انسانی منهاج عشق ربانی است. این است که سالک
عاشق را مجهز به معرفتی کنند که از بعدآانظری» عشق انسانی را در تضاد با عشق ربانی
تیینه و از این طریق ,از سلوکپ بازگگاند ود این کته عانی به طور مطلق بو لایترط
صادق نیست. در اواسط سلوک عرفانی این عشق میتواند عاملی باشد که سالک را از
نسبت به فلسفه عشق مجازی در مسیر سلوک عرفانی به طور عمده دو دیدگاه وجود
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۹۵۹۱
دارد: ۱) دیدگاه وحدت وجودی ۲) دیدگاه کارکردگرایانه. اولی تفاوتی بین عشق حقیقی
و مجازی نمیبیند و حتی اطلاق واژه مجاز را هم بر چنین عشقهایی ناروا میداند و در
حقیقت دعوی اینهمانی دارد و دومی علت ظهور چنین عشقی را در کارکرد عمده آن
یعتی, طریقیتا: آن برای: عشق آلهی, جستقاوجو میکنن. اک نذیدکان کازکردگرآیاند را
بپذیریم» ظاهرا دیگر هیچ تفسیری برای فلسفه عشق مجازی عارف واصل نخواهیم
یافت. زیرا در عارفی که واصل است طریقیت چنین عشقی بیمعناست و اصلا جای
ظهور ندارد. بنابراین بهترین مبنایی که میتوان با آن عشق انسانی عارف واصل را توجیه
کرد. دیدگاه وحدت وجودی است. دیدگاهی که تلاش میکند بگوید عشقی جز عشق
از میان عرفای دور میانه. روزبهان بقلی شیرازی بیش از همه بدین معروف است که
خشق ,مجازی را خر سالی نچربه کرقو است کنقفارفی وال است [ ۸۶ص .کته قابل
تأمل آن است که شیخ شطاح در تفسیرفلسفه آعشق انسانی خود به بیان کارکردهای
عشق انسانی میپردازد و این "که"غشق انسانی طریق و مهاجی برای عشق ربانی است.
اما پیش از این گفته شد که علا ی ات واصل کیان با دیدگاه کارکردگرایانه
توجیه کرد. پس ناگزیر بابک کنتکاانشی شطاح اساییا گاید کا وت وجودی ندارد یا
اگر چنین دیدگاهی, دارد» نمینوانگش امش ار سر کند و یا آنکه چون عامه
مردم درک درستی نمیتوانند از مسئله غامضی چون وحدت وجود داشته باشند و از
سویی باید به اندازه ادراک مردم با آنها صحبت کرد ایشان به ناچار از دیدگاه
آنچه سبب تشکیک در صحت مطالب بالا میشود شرح عبهر العاشقین از عارفی
گقام: است که ,کر آنگبه: بهترین شکل با ذیگگاه کارکردگرابانه ید بیین فلسفه غشق
مجازی عارف واصل پرداخته اسّت. این آعارف گمنام تلاش میکند که بگوید اگر عارف
واصلی که به مقام جمعالجمعی رسیده است. عشق انسانی را تجربه نکند هرگز به مقام
آرشاد نخواقه رسيده زیر شراب حب: آلفی چتان مسناکننده آست کد اکن آرشاد: و
دستگیری دیگران را به عارف نخواهد داد. در این میان, تجربه عشق انسانی سبب
فروکش شدن شعلههای سوزان عشق ربانی میشود تا مستان می رب سرمدی را
هوشیاری بخشد تا آنها را در ارشاد زیر دستان توانا سازد[همان. ص۱۹۸].
با آنکه شرح این عارف گمنام بهترین تفسیری است که میتوان بر اساس دیدگاه
۱۹۲ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
کارکردگرایانه به فلسفه عشق انسانی عارف واصل داد و خود بهترین پاسخ عرفانی به
فلس ند زوخابت: ی آکرم آسبت آمنا این تسین متا برآافی یکت قسیم از آقسام غشق
مجازی صحیح است؛ یعنی عشق زن و مرد به یکدیگر که در آن زمینه ازدواج شرعی و
عرفی وجود دارد. اما از تفسیر سایر عشقهایی که چنین وصالی در آن متصور نیست.
ناتوان است. به عنوان نمونه نمیتوان با آن عشق احمد غزالی و امثال او را که عشق به
مذکر است. توجیه کرد. بنابراین بهترین مبنا در تفسیر عشق مجازی عارف واصل
در ارتباط با دومین سبب ظهور عشق مجازی در آثار عرفان اسلامی از قرون میانه به بعد
باید گفت عرفان اسلامی را در عصر ظهورش میتوان از دو بعد محتوایی و روششناسی
بررسی کرد. واکاوی احوال و اقوال عرفای این عضر نشان میدهد که محتوای عرفان
اسلامی در این دوره» گزارههای ارزشی *بودند...یعنی عرفانق اسلامی مجموعهای از
دستورالعملهایی بود که سالک با انجام دادن آنها.میتوانست به مقامات بالاتر و در
نهایت به حق نایل گردد. ماهیتی که میتوان آن راعرفان عملی نامید. همین دستورها
به ضميمه دستورهای دیگر در مشایخ طبقات بعدی با یک تغییر ظاهری ارائه میشد. در
این دوره عرفا سعی میکردند اقوال خود را مستند سازند. از آن رو دستورهای خود را به
مشایخ دوره قبل میرساندند؛ همانگونه که محدثان قول خود را به این صورت به پیامبر
یا معصومین میرساندند. «طبقات صوفیه» سلمی نمونهای از آتان این دوره است که بدین
شکل تدوین یافته استوکهبیانادنگر میلتوازا هساک غرفای ابمه اول اقوال و الزامات
خود راب کتاب:خدا تا اتبی اکرم ملستند ی کردند و,عرفای ظبقه ند اقوال نود .را
افزون بر این دو منبع به مشایخ پیشین نیز ارجاع میدادند. یعنی روش آنها در بیان
حقایق سلوکی بیشتر نقلی بود. شاید؛این امر به اقتضا و یا تحت تأثیر عصری بود که
مردمش عطش فراوانی برای استماع حدیث داشتند و برای آن اهمیت ویژهای قائل
بودند. این روش که حقایق سلوکی از زبان بزرگان نقل شود» در طول حیات عرفان
اسلامی محدود به قرن دوم و سوم نمیشود. عرفای قرون بعدی نیز این روش را
همچنان ادامه دادندل ۱۳] اما به طور نامحسوس تغییری در این روش ایجاد شد. مشایخ
دورههای بعدی دوست داشتند که به تحلیل و چرایی دستورها و الزامات سلوکی
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۹۳
بپردازند. آنها فرهیختگانی بودند که علم ظاهری را با علم باطنی پیوند میدادند و در
کنار علوم نقلی دل به علوم عقلی نیز میدادند. هرچند هیچ یک از این دو را برای
سلوک عرفانی کافی نمیدانستند. از قرن چهارم و پنجم به بعد یعنی عصر شروع
شکوفایی فلسفه اسلامی, دوره تغییر در روششناسی عرفای آشنا با این علوم نیز بود.
دورهای که عرفا سعی میکردند برای مشهودات خویش دلیل نیز بیاورندا ۵۳]. بیتردید
اگر نتوانیم بین این دو واقعه رابطه علّی برقرار کنیم هرگز نخواهیم توانست به فلسفه
نزدیکی فلسفه به عرفان اسلامی با آثار ابن سینا آغاز میشود. حی بن یقظان» رسالهالطیر
و سلامان و ابسلال سه رساله عرفانی اوست که با داستانهای کاملا تمثیلی به بیان حقایق
عرفانی میپردازد[ ۷ صص۱۳-۷]. شیخ الرئیس در «سلامان و ابسال) نمونهای از عشق
مجازی غیرعفیف را با زبانی کاملا نمادین به تطویر میکشد[۵۶. ص۳۶۷]. این رساله که
نسخه اصلی آن در دست نیست. به صورت بسیار مختصر در عبارات خواجه طوسی در شرح
اشارات انعکاس یافته است[ ۴۵ص ۴ دوع ید ۸ اسف عشق را برای ذات باری
تعالی جواهر عقلی» جواهر بسیط غیرزنده و به طور کلی برای تمام موجودات اثبات میکند؛
به ماهیتشناسی عشق مجازی (انسانی) میپردازد؛ انواع آن را؛بررسی میکند و پرده از
فلسفه آن برمیدارد[۸. ص۷۴]. وی در نمط نهم اشارات در بیان مقام عارفان چنان بحث
میکند که گویی خود حقیقتا در زمره قارفان است[۹. صقلّ ۳۶۷-۳۵۵].
تأثیر فلسفه بر عرفان با شیخ شهابالدین اسهروردی به کمال میرسد. این حکیم
اشراقی عقل و برهان را در راه وصول به حقیقت نیازمند عرفان میداند. رسالههای
عرفانی او نظیر «عقل سرخ»» «آواز پر جبرئیل»» «لغت موران»» و ... با زبانی کاملا نمادین
مخاطب خود را برای یک سفر عرفانی آماده میکند؛ از موانع و مشکلات آن طریق
سخن میگوید و در نهایت چون .پیری واصل, ارشاد سالک الی الله را به عهده
میگیرد[ ۰۴۰ صص ۱۷-۱؛ ۰۲۷ ص ۳۳-۷]. در «مونس العشاق» یا «فی حقیقه العشق»»
حسن. حزن و عشق را بردارانی از یک پدر میداند[ ۰۲۳۸ صص ۸-۷]. وی مانند افلاطون
جایگاه حسن را برتر از عشق نشان میدهد[ ۰۱۵ ص ۳۱۹]. شیخ اشراق عشق را به
مرشدی تشبیه میکند که میکوشد معشوقان مجازی را که در این داستان نماینده آنان
زلیخاست. در راه رسیدن به زیبایی و حسن حقیقی راهنمایی کند. بدین جهت کیفیت
۱۵۴ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
با ادغام فلسفه و عرفان در آثار سهروردی» عرفان نیز به فلسفه نزدیک میشود.
مشایخ صوفیه در آثار خود از اصطلاحات فلسفی استفاده میکنند. به عنوان نمونه. ربط
حادث با قدیم از مسائل غامض فلسفی است که روزبهان بقلی شیرازی در عبهرالعاشقین
تلاش میکند که برای آن راه حل عرفانی یابد. وی عشق مجازی (انسانی) را تنها ربط
حادث به قدیم میداند. این خود نشان میدهد که وی اولا با مسائلی فلسفی آشنا است
و ثانیا این آشنایی تا حدی بوده که وی دغدغههای فیلسوفان را نیز با خود داشته است.
احمد غزالی نیز در آثار خود از اصطلاحات فلسفی استفاده میکند. جوهر و عرض
نمونههایی از این اصطلاحات است که در تبیین ماهیت عشق از آن کمک میگیرد؛ دو
چون آب و گل مرا مصور کردند جانم عرض و عشق تو جوهر کردند
تقدیر و قضا قلم چو تر میکردند . عشق من و حسن تو برابر کردند
اوج نزدیکی عرفان به فلسفه در" آثار محیالداین ابن عربی تبلور یافته است.
هستیشناسی که پیشتر کار فولسوظ کارا کید آتار هسلخ نظر عارف نیز گشت.
پیش از او عشق آخرین درجه ون ضعود (عرفان عملی)بود و اینک در آثار او اولین
مرتبه قوس نزول است[۵۱؛ ص ۳۲]. با آنکه بهاتفاق کثیری از عرفانپژوهان محیالدین
در زمره اصحاب: فلسفه نیست[۳۹۲ )۸۵۷ ۷۳ اتوجه به: کاربرد اضطلاحات
فلسفی در آثارش و نیز با توسعه دادن آذر معنای فلسفه, شیخ اکبر را از جمله فیلسوفان
قرار دادهاند[۴۸. ص۱۴۶]. عارفی که به ظاهر از فیلسوفان (< شکاکان) تبری جسته
است [۰۱۰ ص ۳۲]» برای فهم آثارش مخاطبانش را مجبور به فراگیری فلسفه میکند.
هر آنچه پیشتر گفته شده تمهیدی برای بیان این مطلب است که با نزدیکی فلسفه به
عرفان و عرفان به فلسفه, ردپای عشق مجازی پررنگتر میشود. گویی با ماهیتشناسی
عشق مجازی و بررسی آثار» نشانهها کارکزدها در فلسفه و تجربه آن در عرفان, راه برای
ورود چنین عنصری به ساحت قدسی؛عرفان باز میشود. عرفا دیگر تضادی بین مجاز و
حقیقت نمیدیدند و اگر در مسیر سیر عرفانی خود نتوانسته بودند به چنین تجربهای نایل
آیند تا در اثر آن به انکار چنین عنصری بپردازند» اینک به مدد آشنایی با آثار فیلسوفان
حداقل آن را دیگر انکار نمیکنند. حال دیگر عارفانی که خود به چنین تجربهای دست
یافتند: با مذد اصطاهحات فلسفی به: سهولت از طریق ماهیتشناسی» بیان علل,تشانهها و
آثار آن» دیگران را در فهم چنین تجربهای یاری میرساندند.
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۹۵۵
۵-۱-۳. تمثیلی و نمادین بودن عشق مجازی از عشق حقیقی
انعکاس واژههایی که در غیر معانی حقیقیشان به کار رفتهاند» از ویژگیهای بارز متون
عرفان اسلامی است. اهل کشف و شهود با بهکارگیری زبان سمبلیک و نمادین افزون بر
اینکه حقایق عوالم بالا را بر حسگرایان پنهان میکردند. تلاش مینمودند تا اینچنین
دست شرور اهل ظاهر را از دامان خود کوتاه کنند. با این توصیف کتمان اسرار عالم بالا
از الزمات سلوکی بود که اگر پای سالکی در این مورد میلفزید. مطرود شیخ خود
میگشت و چند صباحی از سیر و سلوک بازمیماند[۳۹. صص۹۸].
بدین ترتیب لزوم کتمان اسرار طریقت از یک سو و لزوم راهنمایی مبتدیان از سوی
دیگر اهل سلوک را بر آن داشته که با تکیه بر قراینی که بین خود معهود و بر غیر
نامفهوم است در بیان مکاشفات به شکل نمادین و رمزگونه سخن بگویند. بدین ترتیب
مجموعهای از اصطلاحات نمادین و رمزی در بستر عرفان اسلامی شکل گرفت که برخی
را واداشت تا به رمزگشایی چنین اصطلاخاتی بپردازند. با تکیه بر این سیره عرفا برخی
فلسفه ظهور عشق مجازی در عرفان اسلامی را در نمادین و تمئیلی بودن زبان عارفان
اسلامی جستوجو میکنند و اینا کم می که عگالاتی که مضمون اصلی آنها
عشق عارف به معشوق زمی را اما نمادین هگ رکشت آهمه آنها به عشق
ربانی است. با این توصیف ظهور عباراتی که نشاندهنده عشق مجازی عارفان بود» در
آیینه رمزگردانی» تبدیل به عشق ربانی میشود. خال و ابروی معشوقان مجازی جای
خود را به جمال جمیل محبوب ازلیلیدهگیقالب ول یار زمینی کنایهای از اوضاف
فعلی معشوق آسمانی میشوند. به عنوان نمونه شیخ محمود شبستری در رمزگشایی
خود از عشق مجازی در معنای رخ و خط و خال معشوق مجازی مینویسد:۴۱. ص1۹۹
رخ انتجا نظگ سین غدانی اس * دراد از خط ساب گیرربایی اس
یز آن رخ نقطهی خر راسییا فهعلم ها الصا اسر کز و دور محیظ آست
در شرح دو بیت اخیر صائنالدین علی ترکه مینویست: «مراد به رخ مظهر است و
مراد به خال ذات مطلق است»[ ۰۲ صص ۲۰۴-۲۰۲]. ملای رومی نیز در دفتر اول مثنوی
خود دست به آفرینش یک داستان تمثیلی میزند؛ حکایت عشق پادشاه به کنيزک زیبا
[۲۲ ص ۴۰] نیز تفسیرها و تأویلات مختلفی در بین شارحان مثنوی داشته است [۳۲.
صص ۴۸-۴۷]. به هر تقدیر آنچه سرسلسله قصص مثنوی است. داستانی از عشق مجازی
اسنت که شارحان بالاتفاق آن را داستان رمزین و نمادین میدانند که مولانا از طریق آن
۵۶ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
خواسته سری از اسرار سلوک عرفانی را بگشاید. مولانا در این داستانسرایی تنها نبوده
است. عطار نیز بهوفور در آثارش از عشق مجازی به شکل تمئیلی و نمادین بهره برده
است. حکایت شیخ صنعانش در «منطق الطیر» نمونهای از یک داستان عشقی است که
مضامین عالی عرفانی را در خود منعکس میکند. عطار کوشش میکند تا با زبانی رمزی
با پردبرداری از داستان یک عشق مجازی, موانع و قواطع سلوک عرفانی را به تصویر
کشد؛ آنجا که عشق پیر پارسایی را به دختر ترسایی به نمایش میگذارد. داستانی که
شباهتی هر چند اندک به اسطوره فاوست اثر گوته دارد[۵۸» ص۱۷۹]. داستانی که
خیال و واقعیت, عشق و عرفان را چنان به هم تنیده است که مرزی بین اسطوره و عقل
باقی نمیماند. با این توصیف باید گفت بهناچار بین عشق مجازی و عشق ربانی
مناسبتهایی باید باشد که بتوان از لفظ یکی به معنای دیگری پی برد. افزون بر اینکه
در برخی از آثار عرفانی عشق به گونهای تفسیر شده است که قابل انطباق با هر دو
صورت انسانی و ربانی است. بنابراین اگزعارفی انتوانسته باشد عشق مجازی را تجربه
کند. پرسش اساسی آن است که:از کجا توانسته است به مشاتهت عشق انسانی و ربانی
حکم کند تا از الفاظ عشق مجازی اراده عشق ربانی کند. به نظر میرسد این حکم که
میگوید در هر متن غرفانی کرسخ ی لازوعشق مجازیاشگه مرا از آن اغشق ربانی است
به شکل موجبه جزئيه صحیح است نه به صورت مطلق» زیرا اگر قرینهای در کار نباشد
تا الفاظ عشق مجازی با آنبه عون اسلا که هاچ صورت :ظنی میتوان
حکم کرد که مراد از آن» عشق ربانی است"و اگر گفته شود که قرینه همان صاحب
سخن است و چون این الفاظ از زبان عارفان ربانی است. پس نمیتواند در بیان عشق
مجازی باشد؛ پاسخ آن است که پیشتر ثابت شد که عارفان ربانی نیز میتوانند عشق
مجازی را تجربه کنند. همین امکان تجربه. سبب میشود که تنها احتمال این داده شود
که مراد متکلم عشق ربانی است. در نتیجه نمیتوان حکم قطعی صادر کرد.
حکم اخیر نیز قابل مناقشه است؛ زیرا میتوان گفت اگر عباراتی که دربار عشق
مجازی است؛ قابل تأویل به عشق ربانی نباشد لازم میآید عارفی که باید مرشد باشد»
خود رهزنی کند؛ زیرا الفاظ عشق مجازی برانگیزاننده شهوت حیوانیاند و این میل
بزرگترین مانع در سلوک عرفانی است و از سوی دیگر با توجه به اینکه ادبیات عرفانی
متأاخر مشحون از عشق مجازی است؛ اگر مقصود عارف از بیان چنین الفاظی عشق
ربانی نباشد. لازم میآید ماهیت عرفان اسلامی منقلب شده باشد.
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۹۷
اشکال مذکور زمانی به وجود میآید که به شکل سالبه کلیه گفته شود که مراد از
عشق مجازی در عرفان اسلامی عشق ربانی نیست. به نظر می رسد این حکم به صورت
سالبه جزئیه صحیح باشد؛ یعنی اینگونه نیست که مقصود عارف هر جا که از عشق
مجازی سخن میگوید. عشق ربانی باشد و از سوی دیگر زمانی انقلاب در ماهیت عرفان
اسلامی به: وجود میآید: که: ماهیت غشق مجازی: را نشناخته باشیم. قطعا با شناخت
ماهیت عشق انسانی, دیگر تضادی بین عشق انسانی و ربانی نخواهد بود تا ما را وا دارد
که برای رفع آن به تمثیلی يا نمادین بودن چنین عشقهایی حکم دهیم.
براساس تتبع تاریخی» سالک در هر مرحله از سلوک عرفانی میتواند تجربهای از عشق
مجازی داشته باشد. البته ماهیت و فلسفه 1 در هر مرحله از سلوک عرفانی متفاوت و
متغایر از مراحل پیشین و پسین است. افزون برآن؛ اینکه تا پیش از ابن عربی دیدگاه
غالب به فلسفه عشق مجازی کارکردگرایانه است. یعنی عشق مجازی به سبب
کارکردهای ایجابی که در عرفان عملی.دارد میتواند.پلی برای رسیدن به عشق حقیقی
باشد. بر این اساس» عشق مخازو" ستب,ریاضات نفشنانی آمیشود و این ریاضات سبب
لطافت درون» مکاشفات و الهامات ربانی میگردد؛ بدین ترتیب عشق انسانی سبب ورود
به سلوک غرفانی میگردد: ذر اوایل هلو گر عرگانیی مسی مجازی آزمونی است. که:در آن
سالک میزان پایبندی خود را به شریعت میسنجد؛ شریعتی که شاهراه طریقت است. در
اواسط سلوک عرفانی این عشق میتواند عاملی باشد که سالک را از عالم کثرات به سوی
عالم وحدت میکشاند. در؛این. میان تجربه عشق انسانی برای عازف واصل که به مقام
جمعالجمعی رسیده است سبب فروکش شدن شعلههای سوزان عشق ربانی و سکر
حاصل از آن است؛ این گونه عشق مجازی سبب میشود عارف از مقام فنا به بقا راه یابد.
با اغماض از مورد اخیر دیدگاه کارکردگرایانه نمیتواند عشق مجازی عارف واصل را
تبیین کند: چرا که طریقیت چنین عشقی برای غارف واضل, بیمسناست: و اضلا جاتی
ظهور ندارد. بنابراین بهترین مبنایی که میتوان با آن عشق انسانی عارف واصل را توجیه
کرد دیدگاه وحدت وجودی است. از منظر کارکردگرایانه. عشق مجازی ماهیتی ابزارگونه
دارد و طریقیت این عشق برای عشق ربانی به صورت امکانی است؛ از این نظر چه بسا
عشقهای مجازی که به عشق ربانی منتهی نمیشوند. اما از دیدگاه وحدت وجودی که
۱۵۸ قلسفه و کلام اسلامی: سال پنجاه و دوم: شماره اول؛ بهار و تابستان ۱۳۹۸
عشق مجازی درآن فی نفسه لحاظ میشود. سالک به محض تجربه عشق انسانی به
غشق ربانی رسیده است و تنها باید تقص معرفتی خود را کامل کند.
۱ ابن بابویه, محمد بن علی (۱۳۷۶).المالی. چاپ ششم» تهران» ناشر کتابچی.
۲] ابن ترکه صائن الدین ( ۱۳۷۵). شرحکلشن راز. تهران»آفرینش.
۳ این سیعا: (1۳۹۲) :ارات والسییهات:چاپ سوم مه پوستان کتاب.
۱ این فارس,» ابوالحسین (۹۰ (. نر نما بیس /۹۷ جابقوم. قم مرکز ذراسات الخوزه
۳ ابن منظون محمد (۱۴۲۶). پشانالعرب بو مرسسه اعلهی للمطبوعات.
۳] اصفهانی» ابونعیم (۱۴۰۷). حليه الا ولیا و طیقات الاصفیا. چپ پنجم» بیروت. دارالکتاب العربی.
۵ افلاطون. (۱۳۶۷). چهار رساله. چاپ سوم» تهران» علمی و فرهنگی.
۱۶ (۱۳۵۱). پنج زساله. تهران بنگاه ترزجمه و نشر کتاب.
۷ الهی قمشهای, مهدی (۱۳۶۳). حکمت الهی عام و خاص. چاپ سوم جلد اول» تهران» اسلامی.
۸ بهایی» محمد بن حسین (۱۳۸۴). منهاج النجاح في ترجمه مفتاح الفلاح. چاپ ششم»
۹] بغدادی, ابوالبر کات (۱۳۷۳) المعتبر فی الحکمه. چاپ دوم اصفهان, دانشگاه اصفهان,
۰ بقلی شیرازی» روزبهان (۱۳۶۶). عبهرالعاشقین. با تصحیح هانری کرین و محمد معین,
۱ بلخی» مولانا جلال الدین (۱۳۷۹). مثنوی معنوی. چاپ چهارم» تهران» وزارت فرهنگ و
عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی ۱۹۵۹
۳ الجوزی, ابن قیم (۱۴۱۸) روضه المحبین و نزهه المشتاقین. چاپ دوم» بیروت انتشارات
۶ الجمال, روضه (۱۴۲۲). حياه الحسن البصری و مسيرته العلمیه. بیروت. دار الکلم الطیب.
۸] حقی برسوی» اسماعیل (؟). تفسیر روح البیان. بیروت. انتشارات دار الفکر.
۹] حسینی زبیدی» محمد مرتضی (۱۴۱۴). تاج العروس من جواه رالقاموس. بیروت. دارالفکر.
۳ رافپوری سح ۳۷۵7 شیاه القات, با تصحیح سصور گزوگه تیان امیر کر
۱] زرینکوب. عبدالحسین (۱۳۶۹)./رزش میراث صوفیه. چاپ ششم» تهران, انتشارات امیر کبیر.
۴ ستاری, جلال (۱۳۷۸). پژوهشی در قصه ی شیخ ضنعان و دختر ترسا. تهران» مرکز.
۵ سهروردی: شهاب الدین اوسنطل ۲رونار ر نجل دوم: قاهره: مکتبه
۶] سهروردی» شهابالدین یحیی (۱۳۸۸). لغت موران» تهران: انتشارات مولی» چاپ سوم.
۸ (۱۳۵۵) مجموطه تصمات شخ شرا ی "چاپ دوم#تهرآن, انجمن فلسفه ایران.
۹ (۱۳۸۸). فی الحاله الطفوليه: چاپ آشوم, تهران, انتشارات مولی.
۱] شبستری» شیخ محمود (۱۳۷۱). مجموعه آثار شیخ محمود شبستری. چاپ دوم؛ تهران,
۲۳] شیمل» آن ماری (۱۳۸۱). زن درعرفان و تصوف اسلامی. چاپ دوم تهران» موسسهی نشر
۴] صفیپور عبدالرحیم (؟) منتهی الارب فی لغت العرب. جلد سوم و چهارم» تهران»
۵] طوسی, خواجه نصیرالدین (۱۳۷۵). شرح اشارات و التنبیهات. قم البلاغه.
۶ طوسی, محمد بن زید (۱۳۸۲) قصه یوسف؛ الستین الجامع للطائف البسانین. چاپ
۷] عسقلانی, ابنحجر (۱۳۲۶). نهذیب التهذدیب. چاپ سنگی, حیدرآباد داثرالمعارف النظامیه.
۶۰ قسیله و کلام اسلای: تال یمجاهی جوم ساره اون بهار و تانستان 1۹۸
۸] عفیفی, ابوالعلا (۱۴۰۰). تعلیقات بر فصوص الحکم. چاپ دوم بیروت. دارالکتاب العربی.
۹] غزالی, احمد (۱۳۵۹) دو رساله عرفانی در عشق؛ سوانح العشاتی. تهران, کتابخانه منوچهری.
۵۰ 1۱۳۵۸ سجموع آنار فارس یاحسن قزانی. تهران: دانشگاد قهران,
۳ غزالی, امام محمد (؟). بحر المحبه فی اسرار الموده فی سوره یوسف. نجف. مکتب الاسلام.
۳)] غزالی» امام محمد (؟) احیا علوم/لدین. بیروت, نشر دارالکتاب العربی,
۴ کاکایی» قاسم. (۱۳۸۲). وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایست راکهارت. چاپ دوم
40۵ کبری, نجمالدین (۱۳۸۸). فوائح الجمال و فوانح الجلال. تهران» طهوری.
۶] کرین» هانری (۱۳۷۸).ابن سینا و تمقیل عرفانی. تهران» جامی.
۷] گاز رگاهی» امیر کمال الدین (۱۳۷۵). مجالس العشاتی. تهران» زرین.
4۹ لاهیجی, محمد (۱۳۷۴). مغاتیح الاعجاز فی شرح گلشن. تهران» سمیعی.
*] مستملی بخازی؛ اسماعبا *ووعو ال ای پم اسوت. تهران: اساطیر.
۱] میبدی» رشیدالدین (۱۳۵۷). کشف اسرار و عدتألابرار, تچاپ دوم, تهران» امیر کبیر.
۴ نیشابوری» فرید الدین عطار (۱۳۶۶). تذکره الاولیام. چاپ پنجم» تهران» زوار.
۷ هلال: محتند غنیهی (۱۳۹۲)« عقق عذری و حفنق صوقبانه». خجلهی کتاب ماه ادبیات:
۸] الهندی, حسام الدین. (۱۴۱۳) کن زالعمال فی سنن الاقوال والافعال. بیروت. موسسه الرساله.
| در متون عرفانی، عشق مجازی محبت شدیدی است که متعلق آن فردی از نوع انسان است. این عشق، تمام توجه عاشق را به معشوق معطوف می دارد؛ به گونه ای که عاشق جز معشوق نمی بیند و خواسته و اراده ای جز وصال و رضای او ندارد. پژوهش کتابخانهای پیش رو که با توصیف، تحلیل و نقد تدوین شده است، به چیستی عشق مجازی و چرایی ظهور و تأثیر آن در آثار عارفان مسلمان از ابتدای ظهور تصوف تا پیش از ابن عربی می پردازد؛ آنگاه با بررسی تأثیر ابن عشق در مراحل مختلف سلوک عرفانی به این نتیجه می رسد که بر اساس دیدگاه کارکردگرایانه، عشق مجازی سبب لطافت درون و آن نیز عامل ورود به سلوک عرفانی است؛ در اوایل سلوک، عشق مجازی آزمونی برای سنجش میزان پایبندی سالک به شریعت است؛ شریعتی که شاهراه طریقت است. در اواسط سلوک، عشق مجازی سبب گذر سالک از کثرات به وحدت است. برای عارف واصلی که به مقام جمع الجمعی رسیده، عشق مجازی سبب تعدیل عشق ربانی و آنگاه راه یابی او از مقام فنا به مقام بقاست. در نهایت سالک می تواند در هر مرحله از مراحل سلوک عرفانی عشق مجازی را تجربه کند که به لحاظ ماهوی و دلیل ظهور متمایز از مقامات مافوق و مادون است. |
25,870 | 489819 | واژه های کلایدی: حکو مت دینی, فرهنگ. مداخلهی حکو مت افتصاد فرهنگ.,
تاریخ دریافت: ۱۳۹۹,۱۱,/۱۸ تاریخ بازنگری: ۱۴۰۰/۰۸/۱۰ تاریخ پذابرش: ۱۴۰۰/۰۸/۱۸
فصلنامه راهبرد اجتماعی- فرهنگی. سال ۱۰ شماره ۴۰ پاییز ۱۴۰۰ صص ۵۶۶-۵۲۵
این یک مقاله دسترسی آزاد تحت مجو ز /310://0621۷660130۶۹.0۳8) 8۷-16-3710 606
یکی از مسائل بنیادی موجود در حوزهی مطالعات سیاست گذاری» حدود
مداخلههای دولت در عر صههای مختلف | ست. یکی از این عر صهها که پیرامون
حدود مداخلات دولت در آن, مباحث متنوع بسیاری وجود دارد» عرصهی فرهنگ
است. در کشورهای کاپیتالیستی» فرهنگ بههنر تقلیل پیدا میکند و سیاستگذاری
نیز به مواردی همچون؛ حمایت مالی تقلیل مییابد. اما در کشورهایی که فرهنگ.
جامع تعریف میشود (مثلا تعریف فرهننگ. به.کلان حوزهای شامل باورها
ارزشها هنجارها و نمادها)» و دوّلت احداکثری اسشت. مداخلهی حداکثری دولت
در فرهنگ پذیرفته شده است؛ لذا سهم فرهنگ و هنر,از بودجه عمومی نسبت به
پیرامون مداخله دولت در حوزهی فرهنگه نظریات مختلفی در طیسف کمینهگرا
(عدم مداخله یا حداقل مداخلهی دولت در فرهنگ یعنی حمایتگری) تا بیشینهگرا
(حداکثر مداخلهی دولت در فرهنگ یعنی تصدیگری) وجود دارد که ریشه در
تعریف آنها از فرهنگ و دولت دارد. در هرکدام از نظریات این طیف, تلاشی نظری
برای حل چالش حدود مداخلات دولت در فرهنگ به ثمر ذشسته |است. سیر تاریخ
دهههای گذشته نشان میدهد که نظرات پیرامون حدود مداخلهی دولت در فرهنگه به
سمت کاهش مداخلهی دولت. فعال نمودن و مشارکت دادن نهادهای مردمی و
داوطلبانه در عرصهی فرهنگ تمایل یافته است (باقریفرد. توکلی» و الوانی» ۱۳۹۴).
علاوه بر اين» ظرفیت خطمشی ادولت ها به مرور زمان کاهش پیدا کرده
است؛ خصو صی سازی» نهادهای فراملّی و اخیرا پلتفرمهایی مانند گوگل, همگی
ظرفیت خطمشی دولتها را کاهش دادهاند. به عنوان مثال, یونسکو و شاخصهای
فرهنگی آن برنامههای هزاره, فدرا سیونهای جهانی ورز شی و... همگی نشان از
اعمال حاکمیت نهادهای فراحکومتی بر یک حکومت است و حکومت باید مطابق
خطمشیهای این نهادهای فراحکومتی رفتار کند. پلتفرمها نیز به سبب ارائهی
خدماتی که سابقا تو سط دولتها ارائه می شد (مانند پول رمزنگاری شده» احراز
در جمهوری اسلامی ایران؛ فرهنگ حوزهی مو ضوعی بسیار مهمی است که
زیربنای سایر حوزهها و به مثابهی هوایی است که تنفس میکنیم (بیانات مقام
معظم رهبری در حرم مطهر رضویی» ۱۳۹۳/۱/۱). از طرف دیگر در کشور
چالش های نظری و عملی مختلفی در رابطهی فرهنگ و دولت وجود دارد که
برخی از آنها ریشهی داخلی و برخیآخارجی دارند. از جمله؛ سهم فرهنگ در
بود جهی عمومی کشور رابطهی.دولت با .بازیگران حوزهی فرهنگ (بخش
پرداختن به این چالش ها تعیین یک چارچوب برای عملکرد دولت در حوزهی
فرهنگ است. این پژوهش برای دستیابی.به چنین هدفی انجام میشود.
هدف این پژوهش» به صورت عام» پرداختن به رابطهی حکومت (دولت) و
فرهنگ است و به صورت اخحاص, بررسی خدود مداخلات حکومت دینی در
فرهنگ را دنبال میکند. برای"محدود شدن مو ضوع مقاله مداخله حکومت در سه
حوزهی اقتصاد فرهنگ, اجرای امور فرهنگی و حقوق فرهنگ انتخاب شده است.
مداخله نیز به سه سطح نظارت. حمایت و صدیگری محدود شاه سم لا
سوال این پژوهش عبارت است از اینکه: حدود مداخلهی دولت در اقتصاد فرهنگ,
اجرای امور فرهنگی و حقوق فرهنگ (س یاست گذاری» قانون گذاری و
البته با توجه به اينکه «حدود مداخلهی حکومت در فرهنگ» در هر پارادایم»
نسبت وئیقی با دیدگاه آن پارادایم به ۱-«علت (چرایی/خردمایه) ایجاد حکومت»
و ۲-«اثبات حق و وظیفهی مداخلهی حکومت در فرهنگ» دارد. در یافتهها به این
9 سوال فرعی اول: چرا باید حکومت وجود داشته باشد؟
9 سوال فرعی دوم: ایا حکومت حق و وظیفهی مداخله در عر صهی فرهنگ
9 سرال اصلی: حدود مداخلهی حکومت در اقتصاد فرهنگ, اجرای امور
خندان و امیری (۱۳۸۸) در مقالهای با ,غنوان «دزا مدی بر نقش فرهنگی دولت
دینی»» با نفی نگاه افراطی ستو«سیال سم (در خاضوصی«نقش دولت در فرهنگ) و
تفریطی لیبرالیسم و نقد شبهات روشنفکران ایرانی "ی با بررسی یک آیه از قرآن
کریم» یک حدیث نبوی (ص) و مصادیقی از سیرهی امیرالمومنین (ع)» سلسله
بایستههای پژوهشی در خصوصن نقش فرهنگی دولت دینی ارائه میکنند.
دا ناییفرد و جوانعلیآذر (۱۳۹۳) در مطالعهای با عنوان «بررسی تطبیقی
خردمايه وجود دولت از نگاه نظریههای غربی و منابع اسلامی»» به بررسی حدود
مداخلات دولت از منظر مکاتب غربی و منابع اسلامی پرداختهاند. به طور خلاصه»
تفاوت این دو رویکرد این اسست که:در غرب, منافع عامه. حدود مداخلات را
تعیین میکند» اما طبق منابع اسلامی» مصالح عامه تعیینکنندهی مداخلات است.
هرچند که مو ضوع اين مقاله بر شتر ناظر به عر صهی اقه صاد ۱ ست و به فرهنگ
نپرداخته است. اما در مقالهی حاضر, در حوزهی اقتصاد فرهنگ,» از نتایج این مقاله
باقریفرد» توکلی و الوانی (۱۳۹۴) در مقالهای با عنوان «سیاستگذاری فرهنگی
در دولت دینی» به تبیین رابطهی دولت و فرهنگ در مرحلهی اول سیاستگذاری
(تدوین سیا ست) پرداختهاند. آنها در این تبیین از | ستعارهی « شیب اجتماعی» به
عنوان راهبرد دولت در تدوین سیا ستهای فرهنگی ا ستفاده کردهاند. منظر تحلیلی
مقالهی حاضر با این مقاله متفاوت است؛ در مقالهی حاضر, در سه حوزهی اقتصاد.
حقوق و مدیریت به رابطهی دولت و فرهنگ پرداخته شده است؛ اما در مقالهی
باقریفرد و همکاران مبتنی بر مدل سه مرحلهای سیاستگذاری, به رابطهی دولت
و فرهنگ تنها در مرحلهی تدوین سیاست» پرداخته شده است. از ایدههای این مقاله
در حوزه حقوق و مدیریت. در مقالهی حاضر بهره گرفته شده است.
قانع» غیائی و قائمی (۱۳۹۸) در مقالهای با عنوان «حدود مداخله دولت در
فرهنگ در منابع دینی؛ مورد مطالعه: مو سوعه امام علی (ع)» و با روش اسنادی به اين
نتیجه ر سیدند که آموزش و تربیت» ار شاد مردم ایجاد ب ستر انجام فرائض و مقابله با
بدعت.» سطوح مداخلهی دولت در عرصهی فرهنگ را تعیین میکند. مسئلهی این
مقاله با مقاله حاضر مشترک است. اما تفاوت در آن است که در مقالهی حاضر علاوه
بر بررسی نظرات متخصصان مختلف دینی» دقت تحلیلی بیشتری به کار رفته است و
موضوع مداخله, در سه سطح نظارت» حمایت و تصدیگری و در سه حوزهی اقتصاد
ترآووی این مقاله در مقایسه با پیشینهی مو ضوع در این است که اين مقاله
صرفا ارائهی بایستههای پژوهشی يا تعیین معیارهای نحوهی مداخله نیست؛ بلکه
تلاش شاه است تا به موضوع حدود مداخلهی دولت در فرهنگ ورود کند.
همچنین تحلیل را منحصر به یک موضوع خاص مانند «تعیین سیاست» ندیده
است و سه کلانحوزهی اقتصاد فرهنگ, حقوق فرهنگ و اجرای امور فرهنگی را
فرهنگ در لغتنامهها دارای معانی مختلفی است و در میان اندیشمندان و مکاتب
مختلف علمی نیز توافق بر سر چیستی فرهنگ به طور دقیق» وجود ندارد. بنابراین»
تعریف نه شهی مهند سی فرهنگی 5 شور از فرهنگ» به عنوان تعریف مبنا انتخاب
مطابق بند اول از فصل اول (کلیات) نقشهی مهندسی فرهنگی کشور (مصوب
سالهای ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی)» فرهنگ نظاموارهای است
از «عقاید و باورهای اساسی» «ارزشها آداب و الگوهای رفتاری» ریشهدار و
دیرپا و «نمادها» و «مصئوعات» که ادراکات. رفتار و مناسبات جامعه را جهت و
شکل میدهد و هویت آن را میسازد (نقشه مهندسی فرهنگی).
واژهی «دولت» نیز دارای معانی مختلفی است. به صورت متعارف در کشور دولت
به معنای هیئت وزیران و کابینه است. اما در این مقاله» معنای دیگری از این واژه
در تعریفی که رهبر اقلا از دولنت.انشاام ی دار ند آن را یکی از مراحل
پنجگانهی تحقق اهداف انقلات اسلامی!۹. میدانند.(پایگاه اطلاعر سانی دفتر حفظ
و نشر آثار آیت ال العظمی خامنهای۱۳۹۵) و دولت را به قوهی مجریه محدود
نمیکنند؛ بلکه همه دستگاهها و نهادهای اداره کننده کشور را دولت میدانند
(پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت اه العظمی خامنهای» ۱۳۹۰).
دولت ادر لغتنامهی [کهفر زد به معنای «گروهی از ؛افراد دارای اقتدار [حقی
دستور دادن] برای اداره" یک کشور يا حکومت] (8 ,(000027ن4 071070) است.
دولت به طور طبیعی از سه قوهی مقننه؟ مجریه"و قضائیه آنتشکیل شده است.
بنابراین» هنگامی که از مناسبات دولت و فرهنگ حرف میزنیم» منظور ما از دولت.
صرفا قوه مجریه نی ست؛ بلکه تمام ارکان نظام مدنظر | ست (باقریفرد» توکلی» و
الوانی» ۱۳۹۴). بنابراین در این مقاله نیز همچون منابع ذکر شده در پر شینه» دولت
مداخلهی دولت اشسامل مکانیسمهایی است که دولت از طریق آنها بر
تصمیمات تأثیر میگذارد (2002 ,5210 :8 1۵10«ه5210). مداخله با مقرراتگذاری
و تنظیمگری امرتبط است؛ چراکه یکی از بخشهای اصلی در تعاریف تنظیمگری»
انواع مداخلات دولت در اقت صاد | ست. همچنین» بخش دیگری در تعاریف تنظیم
وجود دارد که حوزی آن را و سیعتر میکند و عبارت است از: انواع سازوکارهای
کنترل اجتماعی (اسماعیلیان و ناظمی» ۱۳۹۷). بنابراین رابطهی تنگاتنگی میان
این مفهوم خود از سه مفهوم سیاست گذازی, قانونگذاری و مقرراتگذاری تشکیل
شده است که در ذیل به تفکیک شرح داده شده.است.
سیاست "بیانیه ای از قصدآیا هدف"یا صرفا تصمیمی برای اقدام است. ,۲۹۵)
(2011. سیاست عمومی اعبارت است از سپاستی که از طرف عمومابه وسیلهی
حقوق عمومی! به وجود می ید؛"۲تا. بدسنت ادارهی امور عمومی"اجرا شود
سیاست عمومی, نماینده و بیانگر منافع و مصلحت عامهی مردم است. سیاستها
راهنمای عمل بوده و اولويتها را تعیین میکنند. سیاست عمومی نتیجهی تصمیمهای
مراجع ذیصلاح, پیرامون تخصیص و توزیع منابع و امکانات بخش عمومی (تبلور
خواستهها و انتظارات بخش عمومی) و برای مقابله و رفع یک مشکل عمومی هستند.
اگرچه سیا ستهای عمومی معمولا به صورت قانون و مقررات در میآیند؛ اما گاهی
صورت قانونی ندارند» ولی لازم است رعایت شوند. سياستها روشن سازندهی روح
مطالعهی بخش های غیردولتی (مانند هیشت های مذهبی, انجمن های ادبی -
هنری» گروههای آموزشی بخش خصوصی, خیریهها و...) هم در حوزهی مطالعه
سیاست گذارزی عمومی فرهنگی قرار میگیرد. سیاست فرهنگی فقط به ابزارهای
دولتی در عرصه فرهنگ محدود نمیشود؛ شامل بنيادها موسسات عمومی و
غیرانتفاعی هم میشود (اشتریان» ۱۳۹۱) بنابراین,سیاست فرهنگی, اقدامی دولتی در
حوزهی فرهنگ است. اما شامل بازاز و جامعهی مدنق نیز اننت (2004 ,20عنا۱/]26).
«(تعریف فرهنگ» تعیین میکند. سیاست/فژهنگنی باید به تأثیرات فعالیتهای دولتی
و غیردولتی توجه نماید که ناآگاهانه دارای پیامدهای فرهنگی هستند؛ یعنی علاوه
بر توجه به سیاستهای مستقیم» به سیاستهای غیرمستقیم هم توجه کند. بنابراین
سیاست فرهنگی میتواند یک نمودار سه بعدی باشد. بعد اول آن عبارت است از
سیاستهای دولتی در برابر سیاستهای غیردولتی. بعد دوم عبارت است از اینکه
آیا سياستها در پی تولید یک محصول فرهنگی-هنری هستند يا در پی فعالیتها
و بعد سوم اینکه این محصولات و تولیدات. سمبلیک هستند یا مادی ( سیا ست
هنری و مستقیم است يا رفاهی و غیرمستقیم). بدون ابهام» سیاست دولتی و
سمبلیک» «سیاست فرهنگی» است. در سایر موارد ابهام و اختلاف نظر وجود دارد
معرفتی جامعه را میتوان؛ میدان سیاستهای فرهنگی دانست. همه دولت-ملتها!
فارغ از نوع ایدئولوژی,» دارای سیاست فرهنگی خاص خودشان هستند. غالب
برنامههای فرهنگی آنها با هدف تأثیرگذاری» هدایت» تربیت و انتظام بخشی
کردارهای شهروندانشان تدوین و اجرا میشود. به تعبیر ریموند ویلیامزآدستکاری
ساختار احساس, کارویژهی اصلی سیاسنت فرهنگی است (فاضلی و قلیچ؛ ۱۳۹۲).
مقررات گذاری آعبارت است از «مکانیزم ایجاد کنترل عمومی بر نهادهای ارائه
کننده خدمات (عموما بخش غیردولتی) با هدف تأمین منافع عمومی و از طریق
تدوین و اجرای مجموعهای از استانداردها و ضوابط تخصصی)» و يا «مجموعهای
از مداخلات حاکمیتی توسط نهاد تنظیمگر (با استفاده از ابزار حقوقی, قانونی»
اقتصادی و [حتی اجتماعی]) با هدف تحقق اهداف اقتصادی يا اجتماعی (حتی)
تو سط بخش غیردولتی و تضمین منفعت عمومی). درواقع تنظیمگری یکی از پنج
ان دولت در کنار شئون «سیاستگذاری»» «تسهیل گری» «باز توزیع» و «ارائه کالا
و خدمات» است. نگاه سنتی این است که تنظیمگری مچگیر است و کاملا سلبی
عمل میکند. در حالیکه در نگاه مدرن» تنظیمگری هم مچ خلافکارها را میگیرد و
هم حرف دولت را به قواعد قابل اجرا تبدیل میکند و تضمین منفعت عمومی را
اس لل رین ,فلستهی رجورجی دولگهاااس که مق یگنت« علاز در چنییی
سار زیرکارکردهای تنظیمگری, علاوه بر وضع مقررات عبارتند از: آگاه
سازی» رصد: اعمال مقررات: داورای یلو وظته مجازات و تشویق؛ اززیابی
پیرامون منا سبات دولت و فرهنگ» تلاشهای نظری"+سیاری انجام شده است. در
این قسمت از پژوهش, این ادبیات مرورامیشوند و سپس در قسمت یافتهها
سه پارادایم اصلی در حوزهی نظرّیات*دولت وجود دارد این سه پارادایم عبارتند
- اداره امور عمومی ایا مدیریت دولتی ستتی: نقش دولت, تصدیگری
(طراحی و اجرای سیا ستگذاری,» متمرکز بر هدفی واحد که به صورت سیاسی
- مدیریت دولتی نوین! نقش دولت. حاکمیت و راهبری (به عنوان تسریع
کننده ثیروهای بازار) است. تأکید بر کوچکسازی ادولت و خصضوصیسازی است:
- خدمات عمومی نوین! نقش دولت. خدمت کردن (مذاکره بر سر منافع
میان شهروندان و گروههای اجتماعی و خلق ارزشهای م شترک) به جای هدایت
کردن است. دولت» زمینهی مشارکت شهروندان را آماده میکند (باقریفرد» توکلی,
متناظر با این سه پارادایم مدیریت دولتی ( سیا ستگذاری عمومی) که هم به
اجرا مرتبط هستند و هم به وضع قانون و مقرراتگذاری» «مک گوییگان») سه
گفتمان سیاست گذاری فرهنگی را مطرح میکند (باقریفرد» توکلی» و الوانی»
با سادهسازی بیش از حد. سه آصورتبندی, گفتمانی کل سیاست فرهنگی عبارتند
از: دولتی» بازاری و مدنی/ ارتباطی..این سه گفتمان,اسا.ست فرهنگی, همه دارای
گونههای متنوعی هستند و به هیچ وجه از نظر درونی یکدست و واحد نیستند
بی نظمی تحولات در حوزه فزهنگ و سیاست» محرک اصلی مداخله دولت بود. در
۱ شرایط گفتمانی در شکلهای مختلف حول ایرع ایده شکل گرفت که دولت-
ملت باید کل جامعه را اداره کند اقتصتاد را تنظیم کند و افراد مناسب را پرورش
دهد. این گفتمان حتی به صورت گسترده ای در درون جوامع سرمایه داری پیشرفته
به مثابه ابزاری که بتواند بحرانهای نیمه قرن بیستم را برطرف کند. پذیرفته شده بود.
اقتصاددانان کینزی و فوردگرا دخالت دولت در زمینه امور جامعه سرمایه داری را
مشروعیت بخشیدند و آن را توجیه کردند (فاضلی و قلیچ» ۱۳۹۲).
گفتمان بازارسازی يا آزادسازی» با سیاستهای «تاچریسم» و «ریگانیزم» در اروپا و
آمریکا آغاز شد. حمایت دولتها از هنر و محصولات فرهنگی کاسته شد و همه
امور فرهنگی به د ست نیروهای بازار سپرده شد. درواقع, منطق عر ضه و تقا ضا
تعیین کنندهی سیاستگذاری فرهنگی بود (باقریفرد توکلی و الوانی» ۱۳۹۴).
در این گفتمان, معتقدند فرایندهایی مانند مقرراتزدایی و خ صو صی سازی
منابع فرهنگی و ارتباطی» ناگزیر و لذا مطلوب است. فرض بر این است که
پراساس کارایی؛ بازی آزاد نیروهای بازار و مدیریت بخش خحصضصوضی ذاتا بر
دخالت سیاسی وستررویه بخش دولتی برتری دارد (فاضلی و قلیچ» ۱۳۹۲).
علاقه به نظریه و کاربرد «حوزه عمومی» در فضای سیاسی, به طور تنگاتنگی با
مفهوم (جامعه مدای مرتظ اسست. این دو مفهوم.(جامعهی مدنی و حوزهی
عمومی) نمونههای آرمانی هستند. حوزهی عمومی بهاشرایط مباحثه و نمایندگی
| شاره دارد و جامعهی مدنی (بخش سوم) فذضایی خارج از دولت و بازار | ست.
بخش وسیعی از سازمانهای هنزی .و-فرهنگی. در.جامعهی مدنی قرار دارند» جایی
که اهداف غیرانتفاعی پنداشته میشوند:(فاضلی و قلیچ» ۱۳۹۲). عامل تعیین
سیاستهای فرهنگی در این گفتمان, نه دولت و نه بازار, بلکه نهادهای مدنی و
۳-۲-۳. چرایی وجود حکومت و حدود مداخله یآن د راقتصاد فرهنگ
در جهان, به سبب اهمیت فرهنگ در ایجاد هویت ملی, دولتهای مختلف» در
حوزهی اقتصاد فرهنگ مداخله میکنند. اقتصاد فرهنگ در دههی ۱۹۶۰ با ارائهی
چارچوب تحلیلی برای تبیین مسسئلهی افزایش هزینههای دولتی در بخش هنر به
وجود آمد و توجیهی اقتصادی برای مداخلهی عمومی فراهم کرد (تمرکز اقتصاد
فرهنگ بر هنر و میراث فرهنگی است.) همزمان با ظهور اقتصاد فرهنگ» دولتها به
سبب شرایط پس از جنگه مسئولیت بخش هنر و میراث فرهنگی را برعهده گرفتند.
اما نوع مداخلهی آنها در حمایت از بخش هنر متفاوت | ست. در اروپا سازمانهای
هنری» معمولا توسط دولت های ملی, منطقهای و محلی تأمین مالی و مدیریت
میشوند. در ایالاات متحده, سازمانهای هنری غیرانتفاعی خصوصی و دولتی» هم به
صورت مستقیم از طریق اعتبارهای دولتی و هم به صورت غیرمستقیم از طریق
مشوقهای مالی حمایت میشوند. در بریتانیا علاوه بر مالکیت و مدیریت دولتی
موزهها کتابخانهها و اماکن میراث ملی» به سازمانهای هنری غیرانتفاعی خصو صی
یکی از م سائل بنیادی موجود در حوزهی مطالعات «فرایند سیا ستگذاری»»
چرایی نیاز به (یا خردمایهی اوجود) دولت (حکومت) و حدود مداخلههای آن
| ست. حدود مطلوب فعالیتهای دولت در هر گفتمان؛ ارتباط وثیقی با خردمایهی
وجود دولت (غایت و هدف ایجاد دولت) دارد. در نظریات غربی» سه دسته نظریه
وجود دارد که با تعیین هدف مطلوب برّای«دوّلت, حدود مطلوب فعالیتهای آن
شکل ۳. خردمایههای وجود حکومت و حدود مداخلهی آن در نظریات غربی
اولین و قدیمیترین رویکرد برای حل م شکل کارایی, بازارگرایان بودهاند. در برابر
آنان» جمعی از اندیشمندان اقتصاد و مدیریت با ارائهی فهرستی از مواردی که بازار
در آنها توانایی تخصیص بهینهی منابع (کارایی) را ندارد (یعنی موارد شکست
بازار)» تلاش کردند جایگاه دولت را تثبیت کنند. در پاسخ, بازارگرایان نیز فهرستی
از موارد شکاست دولت ارائه کردند. همچنین برخی دیگر از اند شمندان با تغییر
هدف از کارایی به پاسداشت ارزشهای عمومی, لزوم وجود دولت را تبیین
به طور کلی میتوان گفت که شکست بازار عدم توانمندی بازار در قیمتگذاری
کارا و در نتیجه عدم تخصیص بهینهی منابع است. در چنین مواقعی دولت باید با
دخالت در بازار ناکارایی را برطرف کند (دانایی فرد و جوانعلی آذر ۱۳۹۳). به
صورت جزئی» شکست بازار در سه حوزهی زیر عبارت است از:
الف - اقتصاد خرد؛ شسکست در تخصیص منابع (ناکارایی)» ب- اقتصاد
کلان» شکست در اشتغال منابع (بیکاری) 9 - اقتصاد توسعه؛ شکست در اهداف
بحران اقتصادی دههی ,۳۰ در.غرب از یک طرف و دورماندن شوروی از
بحران؛ باعث ایجاد نوعی الگوی جدید مداخلهی دولتی شد که امروزه با نام
«نظریه شکست بازار» مطرح می شود. رویکردهای "شکست بازار برخلاف سایر
مارکسیستها» که در پی انکار مبانی و نتایج رویکرد لیبرال بازارگرا بودند اساسا
از تأمل در متن اقتصاد سرمایهدازی و کاستیهای"آن برآمد و راهبردهایی برای
عبور از چالشهایی چون بحران ۱۸۲۸۱ارتلژه ,داد ار چوبی از سیاستها که بعذها
با نام «اقتصاد رفاه» شناخته شد. این ارویکرد با «کینز» آغاز شد (کاظمی, ۱۳۹۴).
«انقلاب کینز» و دولتگرایی در دههی ۷۰ و ۸۰ پس از چهل سال رو به افول نهاد
و گروهی از اقتصاددانان» حملهای علیه دولت گرایان به راه انداختند. این «ضد
انقلاب»ای محافظه کارانه و در عین حال نئولیبرالی علیه مداخلهی دولتی تلقی
میشود. مکتب اتریش و متحد نزد یک آن یعنی مکتب پولی (موذتاریسم/
نئوکلا سیکهای لیبرال) و نهایتا مکتب اقتصاد سیاسی شیکاگو یا نظریهی انتخاب
عمومی, عاملان این ضد انقلاب علیه مداخلهی دولتی بودند (کاظمی, ۱۳۹۴). ایده
گلیدی, شکست دولت این بود که دولت یک موجودیت تمافا گام ننطقی,» توانمند
و سالم نیست که مداخلهاش لزوما منجر به بهتر شدن وضعیت شود. اگر بازار
ضعفهایی دارد؛ دولت نیز میتوانده. ضعفهایی به مراتب جدیتر دا شته با شد
(قدوسی, ۱۳۸۴). بنابراین این دو نظری» ضعفهای بازار و دولت را می پذیرند.
اما بر سر نسبت دایرهی مداخله دولت و بازار اختلاف دارند.
رابطهی مطلوب دولت و بازار» همواره آغشته به مناقشات ایدئولوژیک بوده است
(کاظمی» ۱۳۹۴). در این میان, برخی رویکردها تلاش در ایجاد مدلی از ترکیب
مطلوب بازار و دولت به شکلی مکمل دارند:.یکی.از اين موارد که صرفا به موضوع
کارایی توجه نداشته و به ارزشنهای آغمومی میپزآدازد..نظریهی شکست ارزشهای
عمومی است. در این رویکرد. دولت.در حاشیه بازار نبوده و بلکه علاوه بر پوشش
موارد شکست بازار باید در سطحی بالاتر در مواردی که بازار و دولت کارامد
هستند. به بررسی و تأمین ارزشهای.عمومی بپردازد: بنابراین» اگر دو نظریهی قبل
در عرض هم هستند. این نظریه در سطحیبالاتره در طول آنها و به عنوان مکمل
آنها ست و نتایج حا صل از آن» بر نتایج دو نظریهی قبل ارجحیت دارد. شکست
اززش سمزمی زمانی. ۱ لت ک ترش ماما ناما ها بک اش در روابط اجتماعی:
بازار و یا خطمشیهای عمومی متجلی نباشند. (ذانایی فرد و جوانعلی آذر» ۱۳۹۵).
این نظریه فقط یک سری خطوط کلی تر سیم میکند و ابزاری برای سنجش
به سیاستگذار نمیدهد. تعریف و تشخیص «ارزشهای عمومی» روشن نیست و
بوزمن میپذیرد که کلمهی ارزشهای عمومی به واژهی «منافع عامه» توسعه پیدا
میکند. منافعی که معنای دقیقی از آن وجود ندارد و قانون گذاران» مجر یان.
داد گاه ها و... همگی» به زعم خود. براساس منافع عامه اقدام میکنند که این
اقدامات به سبب معنای روشن منافع عامه انجام نمیشود؛ بلکه این اقدامات به
خاطر قدرت نمادین زیادی است که این واژه از آن برخوردار است. بنابراین» برای
تحقق عملیاتی این نظریه علاوه بر الف- تعریف و تشخیص منافع عامه » ب-
تبیین ارزشهای کلیدی براساس آنها و رفع تعارض و تضاد درونی میان ارزشها
نیز لازم است و نمیتوان همچون غرب. برای حل این مسئله سراغ انتخاب اکثریت
ذر.ایق پزوقش از روشهای:| ستای:و تو صیفی -تحلیلی | ستفاذه گرقیده | ست:
روش اسنادی» روشی کیفی است که در آن فرد میکوشد تا با استفادهی نظام مند و
منظم از دادههای اسنادی» به کشف» استخراج, طبقهبندی و ارزیابی مطالب مرتبط
با موضوع پژوهش خود اقدام کند (صادقی و عرفان منش» ۱۳۹۴). از روش
توصیفی -تحلیلی نیز برای توصیف عینی و کیفی به صورت نظامدار استفاده
می شود. این روش غالبا بر روی متوون مکتوب, شفاهی و تصویری و در خصوص
مو ضوعی خاص انجام می شورد.(م تتخدمین ,حاشینی,,۱۳۹۴). با توجه به مر سوم
بودن این دو روش, از بیان تو ضیحات مب سوط در خ صوص این روشها صرف
نظر شده | است. در قسمت پرشینهی تحقیق, تعریف مفاهیم و مطالعات نظری از
روش اسنادی استفاده شده است.. در.قسمت يافتهها نیز از روش توصیفی -تحلیلی
۱-۵. پاسخ به سوال فرعی اول: چرایی ایجاد حکومت اسلامی
پیرامون این موضوع مباحث قرآنی» روایی» فقهی (از جمله در بحث قاعدهی
حرمت اختلال نظام جامعه و بحث ولایت فقیه)» فلسفی و عرفانی بسیاری شده
است که در زیر به برخی از آنها پرداخته میشود.
قا سمی (۱۳۸۸) در مقاله ای با عنوان «ادله قرآنی ضرورت حکومت» به ذکر
۴ دسته از یات پیرامون این موضوع میپردازد که به یکی از این آیات اشاره
میکنیم و برای تفصیل بیشتر» خوانندگان محترم را به این مقاله ارجاع میدهیم.
«فهرموهم باذن اللّه و قّل داود جالوت و آتاه اللّه امک و الحکمه و علمه
سا تاماقم آللد الناس پتسا بيي لفسّدّت ال و لک اللّه و قضل
علّی العالّمین» (بقره(۲): ۲۵۱)» این آید بیان" میکند که اگر حکومت قدرتمندی
در عیون اخبار الرضا(ع) آمده است که فضل بن شاذان میگوید؛ از امام رضا
(ع) پرسیدم که چرا برای جامعه اولوالامر قرار داده شده است و چرا باید از او
اطاعت شود. حضرت (علیه السلام) فرمودند: «برای علّتهای بسیاری چنین شده
است؛ ازجمله آنکه مردم هنگامی که برایشان محدودیّت و قانونی وضع شد و مأمور
به رعایت آن محدودیّت شدند. تنها در صورتی این کار را انجام میدهند که
شخصی امین برای آنان معین شود تا از حدود معیّن شده پا را فراتر نگذارند و
حقوق دیگران را نیز رعایت کنند وگرنه هیچکس از لذّتها و منفعتهایی که
برایش پیش آمده» حتی اگر موجب فساد و,تباهی و ضرر رسیدن به دیگران باشد.
دست برنمیدارد؛ دلیل دیگر آنکه هیچ ملّتی تست که رئیسی برای اداره زندگی
اجتماعی و مسائل دینی و دئیایی خود نداشته.باشد و پروردگار حکیم نیز مردم را
بدون فراهم کردن نیازمندیها و ای که پایداری اجتماغ؛آنان بستگی به آن دارد»
رها نمیکند. پیشوا به جامعه نظم میبخشد تا در پرتو هماهنگی جامعه, دشمنان را
بکشنده حقوق و غنیمت خود را از بیتالمال برگیرند.» نمازهای جمعه و جماعت
را برپا دارند و شر ستمگران را از سر مظلومان کم کنند» (ابن بابویه قمی» ۰۱۳۶۳
ایازم اما یی مار لاد ؟ ریت یل رسد وه
ولایت است: «ما معتقد به ولایت هستیم؛ و معتقدیم پیغمبر اکرم (ص) باید خلیفه
تعیین کند و تعیین هم کرده است. آیا تعیین خلیفه برای بیان احکام است؟ بیان
احکام [که] خلیفه نمیخواهد. خود آن حضرت بیان احکام میکرد. ... این که عقلا
لازم است خلیفه تعیین کند. برای حکومت است. ما خلیفه میخواهیم تا اجرای
قوانین کند. قانون مجری لازم دارد». علاوه بر این موضوع و استدلال عقلی» در
ادامه ایشان بیان میکنند که تجربه بشری (ایجاد قوهی مجریه در حکومتها)»
ضرورت اجرای احکام الهی و قوهی مجریه و اهمیت آن در تحقق رسالت (تعیین
۴ راهبرد اجتماعی - فرهنگی + سال ۱۰ + شماره ۴۰ + پاییز ۱۴۰۰
جانشین در غدیر مرادف اتمام رسالت باشد)» سیرهی رسول ال (ص) (که ایشان
هم مجری قوائین بودند)» همگی بیانگر این است که اعتقاد به ضرورت تشکیل
حکومت و برقراری دستگاه اجرا جزئی از ولایت است و مبارزه برای آن از اعتقاد
ایشان در ادامه دلایل لزوم تشکیل حکومت را به تفاصیل بیان میکنند که در
جدول ۱. دلایل لزوم تشکیل حکومت از منظر امام خمینی(ره)
۰ لزوم موسسات اجرایی (... قانون گذاری به تنهایی سعادت بشر را تامین نمی کند. پس از
تشریع قانون بایستی قوه مجریه ای به وجود آید ...).
* ضرورث استمرار اجرای اخکام(... آخکام اسلام مخذود بهزمان و مکانی نیست ...).
۱ احکام حاوی قوائین و مقرراتی است که یک نظام, کلی اجتماعی را می سازد.
۲ با دقت در ماهیت و کیفیت احکام,شرع در می یاییم که اجرای آن ها و عمل به
آن ها مستلزم تشکیل حکومت است (مانند اخکام مالی. احکام دفاع ملی؛ احکام
۰ لزوم انقلاب سیاسی (از بین برد شرک و فساد و اطاغوت)
۳-۵ پا سخ به سوّال فرعی دوم: حق و وظیفهی مداخلهی حکومت | سلامی در
پس از سخن از چرایی ایجاد حکومت اسلامی» این سوال مرتبط با بخش قبل پیش
میآید که «آیا حکومت حق دارد در عرصهی فرهنگ مداخله کند؟» و اگر پاسخ
طبق چارچوب فکری شهید مطهری!»", حق مداخلهی حکومت اسلامی در
حوزهی فرهنگ را به دو طریق مستقیم؛ یعنی مراجعه به «ایدئولوژی اسلامی»
(حوزهی بایدها و نبایدها) و غیرمستقیم؛ یعنی مراجعه به «جهان بینی اسلامی»
جدول ۲. اثبات حق مداخلهی حکومت در حوزهی فرهنگ از نگاه شهید مطهری اه
جخجوی گزاره ای که بر بخشی از خطبه ۱۳۱ نهج البلاغه
همچنین با توجه به استدلال زیر ثابت میشود که مداخلهی دولت در حوزهی
فرهنگ, نه تنها حق آن بلکه مهمترین وظیفهی آن است:
۰ مقدمه ۱: از نظر انسان شناسی اسلامی. روح انسان نسبت به جسم وی اصالت دارد.
* مقدمه ۲: نیازهای مادی به جسم انسان و نیازهای معنوی به روح او معطوف هستند.
۰ مقدمه ۳ نیازهای معنوی نسبت به نیازهای مادی اصالت: خواهد داشت.
۰ مقدمه ۶: نیازهای معنوی انسان در حوزه فرهنگی قرار می گیرند.
۰ مقدمه ۵: حکومت اسلامی بت به: تامین نیازهای انسان مکلف است.
البته سوال از اینکه دولت باید در فرهنگ مداخله کند يا خیر» سوال صحیحی
نیست زیرا همهی امور از جمله سیاستهای سلامت. سیاستهای صنعتی و...»
بعد فرهنگی دارند؛ لذا هیچ کس نمیتواند ادعا کند که ارادهی مداخله در فرهنگ
را نارق قولت چه:بضراقان چه نخواهه سین اه بان سید نداشته ,پاش هد
مطلوب باشد, چه نباشد. در هر حال» :در فرهنگ دخالت میکند (ذاتی دولت و
غیرارافی است). البته: اینکه دوالت ین راهن بذاله در فزهنگ را داره لزوما
به معنای مداخلهی حداکثری"و تضدیگری نیست.*لذا باییدبین مسئول بودن دولت
در فرهنگ (که خود را در مرحلهی تذوین سیا ستهای فرهنگی نشان میدهد) با
مجری بودن دولت. تفاوت قائل شد (باقریفرد» توکلی» و الوانی» ۱۳۹۴).
۳-۵. پاسخ به سوّال اصلی تحقیق: حدود مداخلهی حکومت اسلامی
۱-۳-۵. معیارهای مداخلهی فرهنگی حکومت از نگاه شهید مطهر ی"
شهید مطهری(ره) معتقد است؛ اسلام تنتیاست فرهنگیی لیبرالیسم و فاشیسم را تایید
نمیکند؛ بلکه معیارهای متفاوتی برای تعیین گسترهی آزادی در حوزهی فرهنگ
معرفی کرده است. دو معیار مطرح شده توسط ایشان عبارتند از (جمشیدی, ۱۳۹۳):
جدول ۴. معیارهای اسلامی تعیین گسترهی آزادی در حوزهی فرهنگ
۱-+روشتگری و مقابله با سنتها و عقایذ باطل۷ | در اسلام آزادی تقکر داریم ولی آزادی عقیده لزوما تایید
نمیشود زیرا عفاید دو دسته هستند؛ گونه ای مبتلی بر عقل
و تفکر اهستند که این اغقاید تایید میشوند اما بسیاری از
خقایذ مبنی بر تقگر تیعنذ مان عقایذ متتی ابر تقلیذ
مورد تایید تیستند. عقاید گونه ذوم مجال تفگر منطقی را از
بین میبرند و آلسان را دز باطل گرفتار میکنند, سیره پیامبران
الهمی از جمله حضرت ابراهیم (ع)» حضرت موسی (ع) و
پیامبر اکرم (ص) این بزده است که دز برابر عفاید باطل
حامعه معاصر خویش از جمله بت پرستی ایستادند و نه تلها
به آن احترام نگذاردتد بلکه با «موعظه», #حکمت؟ و «مجادله
۲-«مقابله با توطئه گری معرفتیا باززترین مصداق آن, مقابله با التقاط گری. امغرقتی
معیار دوم» عنوانی عام است واشامل بسیاری از حوزههای فرهنگی می شود؛ مانند
مقابله با کتب و سایر رسسانههای.ضتاله. همچنین این معیارها به نوعی بیانگر
به دلیل (قاغده تسلط انسانهنا بر اموال خود» و «روایاتی که از قیمتگذاری کالاها
تو سط شخصی غیر از صاحب کالا نهی میکنند»» برخی قائلند که اصل حاکم بر
مو ضوع» عدم جواز مداخلهی حکومت در اقتصاد است. در این زمینه فرمایشات
امام خمینی!۳؟ در جدول ذیل آورده شده است (دانایی فرد و جوانعلی آذر ۱۳۹۵).
جدول ۵. تحلیل فرمایشات امام خمینی۱<؟ پیرامون رابطهی حکومت و اقتصاد و اخذ مفاهیم محوری
۸ راهبرد اجتماعی - فرهنگی + سال ۱۰ + شماره ۴۰ + پاییز ۱۴۰۰
5 اشما که میخواهید. برای همه خدمت بکنید. برای چهل میلیوت جمعیت. یک دولت محدود | -نامشروع بودن مداخله
1 میتواند کار بکند: باید چهل میلیون جمعیت را دز صحنه تگه دارد: وانگهداری به این اسث که | دولت دز کازهایی که
و اشما بازار را میخواهید نگه دارید. بازار را شریک کنید در کارها بازار زا کثار نگذارید. پمثی, | بازاره خودش می تواند
|کارهایی که از بازاز نمیآید و معلوم است که نمیتواند بازار انجام بدهد. آن کارا را دول انجام | انجام دهد
,| یدهد. کارهایی که از بازار میآید. جلویش وا نگیرید؛ یعنی. مشروع هم تیست. آزادی مردم نباید. | -وجوب نظارت دولت بر
۶ | سلب بشود. دولت باید تظارت بکند. مثلّاه در کالامایی که میخواهند از خارج بیاورند مردم را | بازار
آزاد بگذارند. آن: قدری زا که میتوانند؛ هم خود دولت پیاوزه. هم مردم. لکن دولت نظارت کند
در اینکه یک کالاهایی که بر خلاف مصلحت جمهوری اسلامی است. بر خلاف شرع است. آنها
5 | دولت چنانچه کرارا تذکر دادهام بیشرکت ملت و توسعه بخشهای خصوصی جوشیده از طبقات | -توسعه و مشارکت بخش
: محروم مردم و همکاری با طبقات مختلف مردم با شکست مواجه خواهد شد. کشاندن امور به | های خصوصی بتخصصی
اسوی مالکیت دولت و کنار گذاشتن ملت, بیماری مهلکی است که پاید از آن اختراز شود ... تذکر | و متعهد او انقلابی در
ااين نکته مهم است که دخالت دادن کسانی که در امور تجارت واردند: از بازاریان محرومیت | راستای اخدمت به
3 کشیده و درد اسلام و انقلاب چشیده تا متخصصان وارد و مسلمان و متعهد از امور ضروری | مستضعفین
است. دولت و این دوستان باید دقیقا توجه کنند که آزادی بخش خصوصی به صورتی باشد تا | -همکاری دولت و مردم و
هر چه بهتر بشود به تفع مردم محروم و مستقعف کارکرد؛ ته چون گذشته تعدادی از خدا پیخبر | بخش های خصوصی به
در تمام امور تجاری و مالی مردم سلطه پیدا کنند. جای مالکیت دولتی
|بیهمکاری امثال بازان کارگرها- نمیدانم- ژارعین, بدون این قشرهای مختلفی که هستند کار از | -آزادگذاشتن بازاریان
1 پیش تمیرود. باید آنها هم وارد باشند در کار و کمک کتثد. کارهایی که: آنها میتوانند انجام | متعهد و تخاذم به کشور
رن | بدهند. انجام بدهنده مثلا بازرگانانی که میتوانقد کارهای بازرگائان متمهاا, ته هر چیز آنهایی که | -جلوگیری از دولتی کردن
|دراصدد اینائد که برای کشور خدمت بکنن آنها زا «ستکان را باز یگذازید خدمت بکنند, و همه چیز
2 افتبال این نباشید که می هر چیزی را دولتیاش کنید.نه قوژلتی دوایک حدووی اس آن حخدودی | -دولتی کردن امور فقط در
که مغلوم است. قانون هم معین کرده وگل مروم وا شرکت بدهیب پازار را کت بدهید. حدود ممین شذه اترسط
5 ضنایعی که مردم ازشان نمیآید. البته بای دولت پکند. کارهابی را که مر دم نمی توافظ انجام بدهند, -متروع بودن مداخله
1 دولت باید انجام بدهد. کارهایی که هم دولت میتواند اتچامپذهل, و همامردم هیتوانند انجام | دولت در کارهایی که مردم
لب بدهند. مردم را آزاد بگذارید که آنها بکنند؟ وتات هم بکني جلوقننزدم زا نگیربلففط یک | خودشان نمی توانند انجام
7 انظارتی بکنید که مبادا انحراف پیدا بشود. مبادا یک«وققی کالاهاتی؛بیاورند که مخالف با اسلام | دهند
از طرف دیگر برخی از آموزه های اسلامی مانند سیرهی پیامبر اکرم۴۱؟ و
مومت قواعد. فتاوای فقهی و ... دلالتهای صریح يا ضمنی بر ضعفهای
بازار دارند؛ ضعفهایی که باید با دخالت دولت برطرف شوند. احتکار و گران
فروشی, نمونهای از آنهاست (نهج البلاغه, نامه به مالک اشتر ۵۳). حال سوال
ایجاد میشود که با چه ملاکی» حکومت میتواند در اقتصاد و بازار مداخله کند؟
این ملاک مصلحت, (اعم از مصلحت اسلام, نظام اسلامی و مردم) است.
مصلحت بر اساس تمایلات اکثریت تعیین نمیشود؛ بلکه تأمین و تحقق ارادهی
الهی است که با استنباط فقیه زمان شناس حا صل می شود (دانایی فرد و جوانعلی
سوال بعدی این است که چگونه مصلحت عامه حفظ میشود. حفظ مصلحت
۲ عدم مخالقت با احکام اولیه او ثأنویه تا حد امکان مت
شکل ۳. ضوابط حفظ مصلحت عامه: (دانایی فرد و جوانعلی آذر ۱۳۹۵)
بناپراین» همانطور که در شکل آمده است. حدود مداخلات حکومت اسلامی در
اقتصاد فرهنگ را اهداف میانی و نهایی اسلام تعیین,میکند. تحقق يا حسن تحقق
این دو دسته اهداف, نیاز به اقدام. حکومتی (برنامهریزی و سیاستگذاری» اجرا و
نظارت) دارد. در اینجا برخلاف رویکرد شکست ارزشهای عمومی که ملاکش
منافع عامه است و برای تشخیص منافع عامه به آرا عمومی رجوع میکند. ملاک.
در اقتصاد فرهنگ» بازاریان متعهد و متخصص و مردم اگر توانایی انجام امور
را داشتند تحت نظارت حکومت (برای جلوگیری از انحرافاتی همچون احتکار و
گران فرو شی)» باید آزاد با شند. م شارکت مردم در امور اقت صادی فرهنگ» بسیار
لازم و ضروری است. حکومت نیز برای حفظ م صلحت عامه (م صلحت | سلام
نظام اسلامی و مردم) در امور اقتصاد فرهنگ مداخله (حمایت یا مجریگری)
میکند. ضوابط حفظ مصلحت عبارتند از: ۱. حفظ نظام اسلامی و کارآمدی آن ۲.
عدم مخالفت با احکام اولیه و ثانویه تا حد امکان, ۳. رعایت اهم و مهم در تزاحم
احکام و ۴. رعایت اهداف میانی اسلام (امنیت. عدالت» پیشرفت و رفاه» آزادی
و...) و رعایت اهداف نهایی اسلام (بسط توحید و عبودیت و تعالی بخشی به
انسانها). تحقق یا حسن تحقق این اهداف. نیازمند اقدام حکومتی (سیاست گذاری»
گاهی لازم است که برای یک هدف تربیتی» مانند ر شد یا برای حفظ فرهنگ
و هویت ملی» دولت مداخله کند و با سیاستهای حمایتی مستقیم و غیرممستقیم»
مثل یارانه از یک مجموعهی فرهنگی حمایت کند پا مجری یک فعالیت اقتصادی
در حوزهی فرهنگ شود. حاکم و اخکومت اسلامی» میتوانند با توجه به
مسئوليتها و وظایف فرهنگیای که برعهده دارند ورود کرده و زمینهی قرب و
تکامل جامعه را با مداخلات اقتصادی آدر حوزهی فزهنگ» فراهم کنند. موضوعات
مداخلهی اقتصادی میتواند؛ شامل تقاضا مشارکت» مصرف آثار فرهنگی» عرضه»
هزینهها و پارانههای تولید. مالیات, بازار؛کار هنرمندان» سازمان اقتصادی صنایع
خلاق, بازار آثار هنری» بورس تحصیلی و مالکیت معنوی (کپی رایت) در بازار
در حوزه های حقوق فرهنگ و اجرای امور فرهنگی در جامعه. به عنوان مثال
درمورد سلامت فرهنگی, امنیت فرهنگی, هویت فرهنگی, تنظیم روابط نهادهای
فرهنگی با سایر نهادهای اقتصادی» سیاسی, اجتماعی و امنیتی» ولی جامعه به
عنوان سرپرست جامعه, وظیفه و حق مداخله در امور را دارد و وظایف به صورت
در حوزهی اجرای امور فرهنگی ولی امر میتواند وظایف خود (در سطح نظارت.
حمایت و حتی ت صدیگری) را به کارگزاران حکومت در سازمانهای مختلف. و
همچنین گروه های مردمی (فعالان و کارآفرینان اجتماعی و فرهنگی)!" تفویض
کند. مداخله مردم در حوزه فرهنگ باید مورد توجه باشد؛ چراکه در بسیاری از
امور مردم مخاطب امر الهی هستند و مسئولیتها و وظایفی دارند. مردم مسئولیت
دارند که به اقامهی دسستورات الهی بپردازند؛ مانند اقامهی قسط و عدالت
فرهنگی.(؟ در تفسیر نمونه» ذیل آیهی ۲۵ سوره حدید!؟؟ آمده است: «نکته جالب
دیگر در جملهی «لیقوم الناس بالق سط)» این | ست که از خودجو شی مردم سخن
میگوید. نمیفرماید هدف این بوده که انبیا انسانها را وادار به اقامه قسط کننده
بلکه میگوید هدف اين بوده که مردم مجری قسط و عدل باشند! آری مهم این
است که مردم چنان ساخته شوند که خود مجری عدالت گردند و این راه را با پای
خویش بپویند» (مکارم شیرازی و همکاران؛ ۱۳۷۴ نقل از باقریفرد» توکلی و
ششمین همایش ملی نخبگان جوان؛ ۱۳۹۱/۰۷/۱۲)» «افسران جوان جنگ نرم»
(بیانات در دیدار اساتید دانشگاهها؛ ۱۳۸۸/۰۶/۰۸) و «آتش به اختیار» (بیانات در
دیدار جمعی از دانشجو یان؛ ۱۳۹۶/۰۳/۱۷) از رهبر معظم انقلاب» حکایت از
اهمیت مشارکت مردم دازد. باید توجه داشت که در شرایط آتش به اختیار ارتباط
سطح راهبردی مدیریت (ولی امر) با سطح تاکتیکی .و عملیاتی قطع نیست و مردم
میدانند که جهت حرکت ولی چگونه است (پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر
بنابراین وظیفهی مداخلهی حکومت. به معنای مداخلهی حداکثری و تصدی
گری نیست. البته نمیتوان به طورکلی قائل به دخالت حداقلی یا حداکثری شد؛
چراکه ممکن است شرایط به گونهای با شد که در برههای از زمان یا درخصوص
موضوعی خاص, علاوه بر وظایف حمایتی و نظارتی» نیاز به تصدیگری دولت
باشد (باقریفرد و همکاران, ۱۳۹۴). بنابراین در شرایطی که مصلحت اقتضا
میکند؛ مثلا شرایط و مقه ضیات زمان و مکان و همچنین اهمیت مو ضوع دولت
فراتر از نظارت و حمایت. در راستای تحقق مصلحت, باید متصدّی اجرای برخی
در حوزهی قانونگذاری, طبق نظر شهید صدراد؟ بخشی از قوانین اسلام» ثابت و
تغییرناپذیر هستند؛ این احکام» بخش ثابت قانون اساسی حکومت را تشکیل
میدهند و درمواردی که شریعت حکم الزام آوری مبنی بر وجوب یا حرمت
نداشسته باشلد؛ یعنی در حوزهی منطقهی الفراغ -که بخش منعطف در هر نظام
اقتصادی یا فرهنگی و... است- قانونگذاری بر عهدهی ولی امر است که میتواند
به قوهی مقننه (مجلس » شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام) تفویض
کند تا قوانین را مطابق مصلحت مردم وضع کنند. توضیح اینکه فارغ بودن این
منطقه به نسبت نصوص تشریعیموجود در دست ما.است نه دربارهی حکم. یعنی
این منطقه از جانب خداوند حکم دارد اما حکم الزامی(وجوب و حرمت) ندارد و
از این رو حوزهی مباحات بالمعنی الاغم (که شامل مکروه و مستحب نیز میشود)
را در بر میگیرد نه تنها مباح بالمعنی الاخص.منشتشا؛اين امر ماهیت متغیر اين
منطقه است. اسلام این منطقه را دراالختیارولی ام اقرار داده است تا آن را براساس
مصالح, مقتضیات زمان و اهداف شریعت پر کند (اسماعیلی اصغری, و رشیدی»
البته به این دیدگاه میتوان نقد. زیر را وارد: کرد:
«در فقه شیعه منطقه الفراغی که "خحالی از دلیل آعام یا خاص باشد و اصوا
م صالح مر سله به معنای م صالحی که فاقد نص عام يا خاص با شد. وجود ندارد.
چون پذیرش این امر به معنای نقص شریعت اسلامی است که با آیات کمال دین
و جاودانگی اسلام و خاتمیت شریعت در تعارض است» (آیت الّه مکارم شیرازی»
بنابراین بهتر است بدین صورت بیان کنیم که در همهی امور» نص جزئی یا
کلی و به تبع آن حکم وجود دارد. وظیفهی تطبیق مصادیق با آن موارد کلی برای
شناسایی حکم مصادیق و موارد جدید (مستحدثه)» بر عهده ولی فقیه است.
همچنین شهید صدر, نظریهی منطقه الفراغ را بیان کرد؛ زیرا معتقد بود که
احکام حکومتی با احکام الزامی شرعی تعارض پیدا میکند و میخواست این
چالش را رفع کند. اما نظر ایشان ایراد نظری و عملی دارد؛ از جمله ایرادهای
نظری این است که اولا تعارض نیست, بلکه تزاحم است و ثائیا احکام حکومتی را
خود شارع اجازه داده است پس احکام حکومتی, شرعی هستند. ایراد کاربردی اين
نظریه نیز این |ااست که این نظریه» کارکرد زیادی ندارد؛ زیرا بیشتر تعار ضات» در
حوزهی احکام الزامی با احکام حکومتی است نه احکام غیرالزامی با احکام
از نظر اسیل مثیرالدین, حسینی+ حاکم اسلامی دز منصب سرپرشتی, کل جامعه
ی اسلامی است و باید به نیابت از ائمه معصومین 6۳-۴۱ جامعه را به سمت
قرب و کمال پیش ببرد. ازاینرو احکامی, که از صادر میکند.» برنامهی تکامل
اجتماعی است و همراهی با آن برای همهی افراد.و نهادها الزامی است. دین تنها
در احکام و معارف خلا صهانمی شنود؛ بلکه ولایت و ارادهی اولیای الهی» یک رکن
| ساسی دین به شمار میرود. دامنهی وظایف و اختیارات حاکم | سلامی» ب سیار
گسترده (مطلقه) است و از لحاظ عقلی وانقلی نمیتواند. قید و شرط بپذیرد. حکم
حکومتی» نوعی د ستور و فرمان دینی است که خطاب به جامعه صادر می شود و
یک نحوه «تکلیف مشاع» را برعهدهی یک گروه می گذارد: این تکلیف» هم ناظر به
یک امر اجتماعی (تعبیر قرآنی «امر جامع»۱*) است و هم مکلف آن جمع و اجتماع
است و هم ثواب و عقاب آن مشاع است!۴. اسلام» اجکام و ضوابط لازم برای دو
دسته افعال را بیان کرده است: ۱- افعال سرپرستی کردن (ولایت/ اقامه)» ۲- افعال
سرپر ستی شدن (تولی/ اجرا). د ستهای از خطابهای شرعی (آیات و روایات)»
تبانگر وظایف عادی افراد است؛ مانند نحوهی نماز خواندن» حج گزاردن و... دسته
ی دوم خطابهای شرعی, بیانگر سرپرستی این امور است و احکام مربوط به اقامه
ی نماز ترویج روزه» مدیریت تجمیع و مصرف زکات و امارت حج را بیان میکند
۴ راهبرد اجتماعی - فرهنگی + سال ۱۰ + شماره ۴۰ + پاییز ۱۴۰۰
سطوح و مراتب ولایت از دیدگاه سید منیرالدین حسینی در جدول ذیل آورده
جدول ۶. سطوح و مراتب ولایت از نگاه سید منیرالدین حسینی
فرد ولایت فردی خود فرد (یا ولی شرعی آو) عقل» بلوغ حیات
در جمعبندی باید گفت که"ذر, حوژهی قانونگذاری" و سیاستگذاری کلان که
جهت دهی به قوانین میکنند؛ مانند قأنون" شارسی او ااسناد بالاد ستی ک شور ولی
جامعه» مسئولیت و حق مداخلهی.کامل دارد. لازم به ذکر است که وظیفهی
قانونگذاری در امور مختلف میتواند به قوهی مقننه (مجلس, شورای نگهبان و
مجمع تشخیص مصلحت نظام) فوانظ] شبواهایدر اسفیانتکت گذاری کلان نیز از
مشاوره نهادهای مختلفی مانند مجمع 7 شخیص م صلحت نظام و شوراهای عالی
(مانند شورای عالی فضای مجازی" "شنورای عآلی.انقلاب فرهنگی و...) استفاده
میشود و گاهی نیز سیاستگذاری به شوراهای عالی تفویض میشود.
حق مداخلهی حداکثری دارد. این امور نیز در حوزه های مختلف (بخش ها
سازمانها نهادها و امور مختلف)» به خود نهادها و بازیگران آن حوزه تفویض
حال این سوال پیش می آید که پیرامون تدوین سیاست, قانون و مقرره»
چگونه حق و وظیفهی حکومت برای مداخله با اختیار افراد در انتخاب مسیر
هدایت یا گمراهی تعارض پیدا نمیکند؟ باقریفرد و همکاران (۱۳۹۴) از استعاره
ی («شیب» برای پاسخ به این سوال استفاده کردهاند. در یک سطح شیبدار حرکت
به یک سمت شیب» سختتر و به سمت دیگر آسانتر و بدون احساس ناراحتی
است. همچنین, میتوان با کم و زیاد کردن زاویه شیب» سختی و آسانی حرکت به
دو سمت را مدیریت نمود!". به نظر میر سد؛ در فرایند سیاستگذاری فرهنگی.
دولت. نه باید و نه میتواند به اجبار فرهنگ جامعه را تغییر دهد؛ اما دولت
اسلامی هم باید و هم میتواند «شیب اجتماعی» را به گونهای قرار دهد که در
نتیجهی آن حرکت به سمت کمال, تسهیل گردیده و میل به بدی» سخت شود
در این دیدگاه» حدود مداخلهی دولت در تدوین سیاستها را عوامل موثر بر
اندازهی شیب اجتماعی تعیین میکند؛ امانند ظرفیت جامعه و مخاطب» اهمیت
موضوع و تعلق آن به یکی از احکام پنجگانه. بنابراین تعیین عوامل موثر بر اندازه
ی شیب اجتماعی و وزندهی بهآنهامهم اسشتادر نخضوص جایگاه مردم و
مشارکت نهادهای مردمی نیزابأی گفت؛ هرن نظّریههای غربی تأکید زیادی بر
نقش مردم دارند. اما باید توجه داشت. که:در؛جامعهی دینی که اصل بر اقامهی دین
است. میزان حضور مردم در تدوین سیاستها متناسب با زاویهی شیب در موضوع
مورد بحث تعیین میشود؛ چه بسا در موضوعی نباید به خواست مردم توجه نمود.
چنانچه مخالفت قطعی با نص دین داشته باشد و برعکس (باقریفرد توکلی و
سوال اصلی این مقاله, این است که حدود مداخلهی حکومت در سه بعد اقتصاد
فرهنگ» اجرای امور فرهنگی و حقوق فرهنگ چیست؟ این سوال در سه سطح از
در اقتصاد فرهنگ» در کنار حکومت» بازیگرانی به نام بازار (کارآفرینان
اقتصادی)!" و مردم (کارآفرینان فرهنگی اجتماعی) هستند. در اقتصاد فرهنگ.,
بازاریان متعهد و متخصص و مردم اگر توانایی انجام امور را داشتند تحت نظارت
حکومت (برای جلوگیری از انحرافاتی همچون احتکار و گران فروشی)»» باید آزاد
با شند. م شارکت مردم در امور اقت صادی فرهنگه» ب سیار لازم و ضروری | ست.
حکومت نیز برای حفظ مصلحت عامه (مصلحت اسلام» مصلحت نظام اسلامی,
مصلحت مردم) در امور اقتصاد فرهنگ, مداخله (حمایت و تصدیگری) میکند.
ضوابط حفظ مصلحت عبارتند از: ۱. حفظ نظام اسلامی و کارآمدی آن, ۲. عدم
مخالفت با احکام اولیه و ثانویه تا حد امکان, ۳ رعایت اهم و مهم در تزاحم
احکام و ۴. رعایت اهداف میانی اسلام (امنیت. عدالت. پیشرفت و رفاه» آزادی
و...) و رعایت اهداف نهایی اسلام (بسط توحید و عبودیت و تعالیبخشی به
انسانها). تحقق یا حسن تحقق این اهداف. نیازمند اقدام حکومتی (سیاست گذاری»
اجرا و نظارت) است. حدود مداخلات دولت اسلامی در اقتصاد فرهنگ را تحقق
در اقت صاد فرهنگ» اگر ضروروت؛و اصلحتی.وجود ندا شت نظارت دولت
(که همواره لازم است) کفایت میکند و از حمایت دولت(به این دلیل که میتواند
منجر به اخلال در قیمتگذاری و یا انحضاز شود)» صرفنظر شود. البته در موارد
ضرورت و مصلحت., حمایت و حتیع" تصددی گری (مجریگری و مداخلهی
حداکثری) لازم است؛ مثلا اسصایت ا؟ کس ی و کارهای فرختگی قاخلی در
رقابت با کسب و کارهای فرهنگی خارجی و ایجاد انحصار:برای کسب و کارهای
داخلی در این رقابت» يا ۲-تصدیگری اولیه در اموری که برای کشور لازم است
اما از دایرهی توان و میل بخش "خحصوصی خارج است؛ مانند ایجاد اکوسیستم
اویهی فناوری های نوین فرهنگی که هزینه و خطر پذیری بالایی برای بخش
خصو صی دارند. بنابراین» در اقتصاد فرهنگ, اصل با نظارت است و در صورت
در شرایط عدم تحقق مصلحت ی تا خد برآورقه اشکن صضوابط | تا نخدبرآورده شدق ضوابط
در حوزهی اجرای امور فرهنگی» شایسته است که مداخلهی مردم به صورت
حداکثری باشد. ولی امر نیز در مواقعی مسئولیت تصدّی برخی امور بر زمین مانده
را خواهد دا شت و میتواند م سئولیتهای خود (نظارت» حمایت و تصدیگری)
را به کارگزاران حکومت در سازمانهای مختلف» و همچنین گروههای مردمی
بنابراین» مداخلهی دولت در اجرای امور فرهنگی, حداکثری و تصدیگرایانه
نیست. البته نمیتوان به طورکلی, قائل به دخالت حداقلی یا حداکثری شد؛ چراکه
ممکن است شرایط به گونه ای باشتشد هدر برههای از زمان یا درخصوص
موضوعی خاص, علاوه بر وظایف حمایتی و. نظارتی» نیاز به تصدیگری دولت
با شد (باقریفرد» توکلی, والوّانی»۱۳۹۴۰). بنابراین؛در شتایطی که م صلحت عامّه
اق ضا کند ( ضوابط حفظ م صلخت دراینجا نیز م شابه اقت صاد فرهنگ | ست)»
دولت فراتر از نظارت و حمایت, باید متصدای برخی امور فرهنگی هم شود.
بنابراین مانند اقتصاد فرهنگ» در حوزه اجرا نیز همواره نظارت دولت لازم
است؛ چه بر اجرای امور فرهنگی توس ط سازمانها و چه مردم (کارآفرینان
اجتماعی و فرهنگی). حمایت دولت نیز از تشکلهای مردمی درصورت عدم
ایجاد مفسده لازم است که در واقع امحل تمایز اقتصاد و اجرا در اینجا ست که در
اقتصاد. | صل بر این |است که حمایت. م ضر می شود (مثلا انحدصار يا اخلال در
قیمت گذاری) اما در اجرا حمایت مگر در موارد خاصی مفید میشود. 7 صدی
گری دولت در حوزهی اجرا نیز همانند اقتصاد فرهنگ» در صورت ضرورت و
1 در شرایط عادی (تحقق مصالح) |[ / ۷ 8
سر سر در شرایط عدم تحقق مصلحت تا حد برآورده شدن ضوابط حفظ
در حوزهی قانونگذاری و سیاستگذاری کلان» ولی جامعه» مسئولیت و حق
مداخلهی کامل دارد. در همه امور» نص جزئی یا کلی و به تبع آن حکم وجود
دارد» وظیفهی تطبیق مصادیق با آن موارد کلی برای شناسایی حکم مصادیق و
موارد جدید (مستحدئثه)» بر عهدهی ولی فقیه است. لازم به ذکر است که وظیفه
قانون گذاری در امور مختلف میتواند. به قوه مقننه (مجلس, شورای نگهبان و
مجمع تشخیص مصلحت نظام) تفویض شود. در سیاست گذاری کلان نیز از
مشاورهی نهادهای مختلفی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام و شوراهای عالی
(مانند شورای عالی فضای مجازی نش رای"تآلی انقلاب فرهنگی و...) استفاده
میشود و گاهی نیز سیاست گذاری به شوراهای عالی تفویض میشود.
مداخلهی حداکثری دارد؛ اما اغلت ایر امور تین در حوزههای مختلف (بخشها
سازمانها نهادها و امور مختلف)» به خود.نهادها و بازیگران حکومتی آن حوزه
تفویض میشود. مشار کت ذینفعان (از بخش خصوصی و مردم) در
فقررات گذاری؛. نطظلوری دار دی زرا ولگ این فقر یاو موبوط یه انور جزتی و
اجرایی هستند و در راستای سیاست ها و قوانین بالاد ستی و ضع خواهند شد و
ثانی ذینفعان (بخش خصوصی و مردم) قرار است یا مجری این مقررات باشند و
خوزهی حقوق سیاستگذاری کلان و قانونگذاری / "۷ با لحاظ شیب اجتماعی
فرهنگ سیاستگذاری خرد و مقرراتگذاری ۷ با مشارکت سایر ذینفعان
۵ پنج مرحله عبارتند از: انقلاب اسلامی, نظام اسلامی (مردمسالاری دینی /جمهوری
( 1032895 3۳/05601617 6 00 2 زو جه1// :0 ط).
. گروههایی که دغدغهه اصلی آنها به جای منافع اقتصادی و سیاسی, اهداف فرهنگی و
۳ ایده از آقای محسن جوهری دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادی
۴ قّد أرسنا رسلنا بالیات و نا معهم الکتاب و المیزان لیم اس بالسّط ... (سوره
. اگر تکلیف زمین بماند. همه مکلفین مسئول هستند و هرایک به نسبت علم و قدرتش
مواخذه میشود و اگر تکلیف انجامشود» همه افراد در ثواب آن شریک هستند.
۷ شیب یک مفهوم ایستا نیست بلکه متنا سب با مو ضوع و مسئله, زاویه آن کم و زیاد
میشود. ممکن است در مواقعی نیاز باشد سختگیری کمتر و متناسب با موضوع
و مخاطب با تسهیل بیشتر و مدت زمان طولانی.تر اعمال شود. مفهوم شیب
چیزی فراتر از صرف بستر سازی و حمایت گری است. در بستر سازی» مفهوم
مثبت و ایجابی نهفته |ااست اما شیب هم بعد.ایجابی را شامل می شود و هم بعد
سماعیلی, محسن؛ اصغری, محمدرضا؛ رشیدی, رضا (۱۳۹۳)» تأملی در نظريه
منطقهالفراغ از منظر شهید صدر (ره) و نقدها و نقصهای آن. دانش حقوق
سماعیلی, محسن (۱۳۹۸ دی)» مصاجبه با موضوع نقد نظریه منطفه الفراغ شهید صدن
سماعیلیان ملیحه؛ ناظمی, امیر (۱۳۹۷)».ارائه الگویی.برای نهاد تنظیم گر رسانههای نوین
شتریان» کیومرث (۱۳۹۱) مقدمه ای بز روش سایاسشت گذاری فرهنگی. تهران:
لوانی» سید مهدی (۱۳۹۲)» تصمیم گیری و تعیین خطمشی دولتی. تهران: سمت.
مام خمینی» سید روح ال (۱۳۹۵)» صحيفه امام تهران: م سسه تنظیم و ذشر آثار امام
خمینی(س)» موجود دزآنرم افزار مجموعه آثارحضرت امام خمینی (س) شرکت
مام خمینی» سید روح الّه (۱۳۹۴) ولایت فقیه! حکومت اسلامی» تهران: موسسه تنظیم
مامیان؛ سیدمحمد صادق (۱۳۹۶)» نشست «تنظیمگری و بازطراحی دولت»» سیو سومین
نشست از سلسله نذشستهای گفتگوهای راهبردی در تاریخ ۵ بهمنماه ۱۳۹۵
در تالار تدبیر مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری, بازیابی شده در ۸
(۱۳۹۷)» نظام ملی تنظیمگری ۱. مفهوم تنظیمگری و ارتباط آن با نظام حکمرانی.
گزارش دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی (گروه مدیریت و تشکیلات) مرکز
فرهنگی در دولت دینی» حکومت اسلامی. سال ۲*۶ شماره ۷ پیاپی ۵ صص
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت ال العظمی خامنهای (۱۳۹۰)»
7 عل 7 06-۲061 50 / مزع دح هط زج // :۲0
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت ال العظمی خامنهای (۱۳۹۵)»
16171015 ۳0- 1۳/0/5 ز6 0 2 ما منوج // :0
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الّه العظمی خامنهای (۱۳۹۶)»
62 1 5006-0101 /۲ز ز6 0 2 ما نج //: 310
تاوز» روث (۱۳۹۵)درآمدی پیشرفته بر اقتصاد فرهنگی» ترجمه احتشام رشیدی و انسیه
جمشیدی, مهدی (۱۳۹۳)» نظریه فرهنگی استاد مطهری, تهران: سازمان انتشارات
حسینی» سیدشمسالدین و شفیعی, افسانه (۱۳۸۶)» تعامل دولت و بازار و رویکرد تنظیم
در اقتصاد ایران؛ تاملی در سیاستهاق ۳ اصل ۴ قانون اساسی. پژوهشها و
حسینی, سیدعلی (۱۳۹۶)» قواعد فقهی:فرهنگ و ارتباطات. تهران: دانشگاه امام صادق
خندان, علی اصغر و امیری, مسام (۱۳۸۸)».درآمدی بر نقش فرهنگی دولت دینی,
دانایی فرد» حسن (۱۳۹۵) گفتارهای جدید در خطمشی گذاری عمومی, تهران:
انایی فرد» حخسن؛ جوانعلی آذن مرضی (۷۳۹۳) برر سی تطبیقی خردمايه وجود دولت
از نگاه نظریههای غربی و منابع | سلامی, مدیریت | سلامی» سال ۲۲ شماره 4
دانایی فرد» حسن؛ جوانعلی آذر مرتضشی (۱۳۹۵) «خرد مایه دخالت دولت» در
گفتارهای جدید در خطم ش ی گذاری عمومی, تهران: دازشگاه امام صادق علیه
فاضلی,» نعمتالله و قلیچ» مرتضی (۱۳۹۲)» نگرشی نو به سیاست فرهنگی. تهران:
اسمی,» فرج ال (۱۳۸۸)» ادله قرآنی ضرورت حکومت. حکومت | سلامی, سال ۰۱۴
ان احمدعلی؛ غیائی» هادی و قائمی» عباس (۱۳۹۸)» حدود مداخله دولت در فرهنگ
در منابع دینی؛ مورد مطالعه: مو سوعه امام علی (ع) ۰ دین و ارتباطات. سال, ۶
قدوسی, حامد (۱۳۸۴)» شکست دولت یا شکست بازارگ» بازیابی شده در ۱ خرداد ۱۳۹۸
کاظمی» حجت (۱۳۹۴)» از شکست بازار تا شکست دولت. مناقشه بازارگرایان و دولت
گرایان در دوران مدرن» پژوهش سیاست نظری, شماره ۱۸ صص ۰۱۶۸-۱۲۷
مستخدمین حسینی» حمید (۱۳۹۴) مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی, کار و
نقشه مهندسی فرهنگی کشور مصوب سالهای ۱۳۹۰و ۱۳۹۱ شورای عالی انقلاب
6۰ ]۹ :71300۳6 0۳ 7700000 .(2016) بل ,و1008 مک بااعقص۸
,70۲1۵100 .ظ ,عن820ظ صز ۳0۳۳۵1۵0۵ بننا2۵" .ر2011) بل .ظ بش۸ ,قسعطا0)
6 دز 135 01 ۲عاع ۳ او 000۳66 ۵ط) 1۵۳ کنقعطا ۸۵ 6۳3۷1۳۵۲۱۵۲۵۰ 0۳12136 073 1
دنام طافق0ظ ۵۶ واز نصا عطا 65وی ماع ۵۶ والهه!
0 عمطتصصح21 لدسحل عصنادع 16" .(2011) بش .ی بعا ۷۷۵۵۲ مش ,طقنا۵ 1/1002
41 1۵۳۲۳ و0لهط3۵00" .(2002) ناط۸ بولک بحعاواه 2- لمات مقانمامعصند5
]۵0 ۳116 و 7۳020 .(2008) 2 +معطامماععحا0) ,304 .36 ند مقانگهداک
6 م.(2012) 59760860 8 00ه 21006 بل برقتعاع2 بانط ول ق1070
.365 با ز0 0صت] 040۳0 :01070 ۵۳۵۵191۰ ۲۳۵ و۸۵۵۹ :00۵۳۳۵۲۵
ص12 0مهس 3/05 روط فعماعهدی مودتسصماط مه عسعاس ,(2013) صمصنک مصع۳ط۸
بوناه2 لدسکلس" ,(2015) .34 ,نصه۸10 بش۸ بنامله13 :13 36 ملان۵؟ هط
7160۲1۵1001 و.ظ ,عن20ظ صز ۳0۳۳۵1۵0۵ ینا2۶۵" .(ر2011) سمل .ظ بش۸ مقسعطا0)
6 07 2012 وه 2011 200۳0۷60۵ ,زامعصه 00 بنناوم] م2 و ۲ععص او تعاس
0 1۳۵۳ :165۳۵ نزاوط عزاطط 1 65 ۳مع 01 20 .(2016) .13 مج3ععهصه1
۳۵026 ۵ 0۶ نی 0۳۳۵۵۳۵06 ۸" ,(2014) 34۰ متقعقناهصه 73 .3 ماج ععهصه 1
40 13606۶ ۸۷7۵۶1۵۲۵ ۵1 06506006 ۵ط ۳۵۵ عاهاد ۵طا ۶و ععمعاعنه او
(37675120 13) .41-74 ,(22)1 ,110096111604 7510716 ,و عم5 عنصو ادا
41 ۵۶۶ 73000۵6 ۵ط1 ,(2016) .36 بخ تعنله 70/2 .13 ,12026613۳0
40 طقص۳آ نصق0طع1 منناوط عناطیط 1 کعک م5 270 ه 106۳۷60
6 دز 135 01 38167 ۶و عع۳ععل ۵طا 1۵۳ کنفعطا ۸ 6۳3۷/۳۵/۱۵۲۰ 0۳1236 011 1
دام حافططظ ۶و وان نس عطا کمنوجی عاقاهجع کم اند
1360۷۲ ۵ط) ۵5 3۵1100055" ,(2014) .ج بنفنطعقط :.36 مخهطیک۸ :36 ,فاز۵ ۳5۳۵
0 کهناولاز) عاز 0ص +520 3/20 ۵۶ ۵۶ عطا صز حاهد ۸۵1-۳ ماع عصد/2
6 عوز0 ۶٩ اممزداند 6ط) از 1066107 .10666 22 ,2019) .34 مفانع ۳5۵
.(1316۳۷16/67 737000 نل۸) ,500۳ 5۳۵۳۵ ۳۲٩ ۵۳۵۵ 2۳00655 ۳3۵ ۲٩ ۲۳۵۲۷
م0۶ 300 وماداعع3 1۵۳ 2/0001 ۸" ,(2018) بش۸ منطع2ق31 :36 مصقنازه ۳5۳۵
505 ع1ع 5216 ,ما3 دمز 160 )عمط 0 32560 3/001 تمنعز ی منوی۸
6 ,1/6608 1۵۵6580 60۷۵۳۵۵۲ وصه صمنعاع3" ,(2017) .5 36 ,۳۳۵۳۳۵۵۵
۳ 06۲۵۳۲ 2۳۵۹:0002 عطا که الم ص10 عطا جز 2017 ,26 و۳6۳۵
(36۳۹1۵ 13) .اطع از .کی //:0اط ,نونک زو غاد 5
,(2018) .3 ,730301870 نت مط6 13/05۵30730 بش۸ هام7 بیک 36 مصقنص۵ط
5 0صه صمناقاعع3 ۵۶ 005601 156 1 5160 زگ بوتماهانع م۸ 3100621"
6 عع ]0 60۵۲۲۹۲۳۶ ,60۵۳۵۵ 0۶ صعادرک ۵طا ما هام۸
6 9۶ (0 ۳ 8202205 0۳ 0ص3 61عع دص /3) 0۶اعک 1 1ط ۵ 0۲۵۳ کعنویک
۰ :165720 رنننامم آمسعاس ۵ ,۵00۳00۶ ۵۶ ۸ ,(2013) 3/۰ مزاع :.3 مفاع ۳۵2
1 )۶66 اما 15۵ ,(2019) .۸ منصعقطی :1 ,ذفقنطی بش .۸ معصقطی
۶ و500 ععق) :ماگ5 عناوزژعنام۳ ۵ عصنا مه عصای صز 13۳۳۷6000
) .275-302 ,(26)1 0۱۱/۲۵0 ۶ 10و۳1 , همهم نن۸ صفعصا
:1۳۵ 3۵660 عنم ۵۲۵۲ ۵۳ ۵۳۵ 60۷۵۲۱۳۵۲۶ ,(2005) 17 مففولومط6
00۲۶01 136 01 ۵00 ۸" ,(2016) .۸ مفصنعق1< حاعزمطک1 :بآ ساومصقامطی
۵0۰ ۲۵۲۲۱/۲۹۴ ۵۳۵ 0۳۵ ]۹ ۳۷/6۶ ۳۵۵۳۵ ا 7 ,(2017) بش۸ مفصزع171055
0 عاها5 86۷۵۵۵ 00-006۳205 ۹۳۵۱" ,(2007) بش۸ عممقهطک یک یک نصزعکو170
1۳00 ۶٩ 44 عاعنس۸ عطا وصناحمعمط۴ حمننام7 عنعدظ عط) ماصز دمنامع 135
8نوزاط۵ نصعصوطگ1 فص تصقحطع 1 ,10 نلک ,(2016) 8 مفصنعص0ط ص۲۵
85 اسعات0 ۶و دمتمصامط ۵ط ,ر2017) بش۸ ط126006عل م3 اطعا طصقطه[
91-1 ,(4) 4 ,7۲76 و (ان0 لدناده 0 زکم 1-8 مسا هصنصعنده 3 ۶و عمونصط6 1
(36۲5120 17) .انوم تصقتطع1 معط 1 امسعلت اسقططها3/0 ,(2014) 36۰ منفخطعصه7
1۵2 -د 101031 0066۳ ما 161 اع6ا 0ج ۳۳۵۵ ,(2015) .17 مفطع 0
۵۶ ۵۳۵0 ۵ ۵ا موز ۸۵" ,(2014) بش۸ منصنع۵< داعزه 1
(۵0ز26۳9 0آ) .129-155 ,(6)1 وزوزط ,9عع 100 ما0 فص جعنزیع 1 :ععصم همع
ما ۵۶ ع16م دسا ۳۵ ۵ 10000000 ۸۵" ,(2009) 3/۰ مانص۸ بش۸ بش۸ ,1۳۵۵06۳
40 وصنصصح[2 لدسحل عصنادع 1" «ر2011) بش .ی ,۷۷۵۵6 مش ,طق 1/102۵
اازد 7006 006 :1.02000 .نز۶01 امسساس و36 .(2004) .7 مصفهنا16
۳۶۵2۳ 0۶ ۳۵۲۵۵ 6۵ط ۵ ۰10۵0 ,(2015) 3۰ مفصنمککم13 صنصعلط 1/05
5ممناوم جمناقنصتصصم ماه و لمفمص ۵ط1 ,(2015) .5 31 بنطدا1ک1<
عنص 151 عطا صز کلومطاعص وصخالغ ععدمعهطای که هلو عطا عصنصتمع
(26۳51۵ صت) 00200 وصه عحصای) ,کعنوناک عنصهایآ ۵۶ وان ۳
(767120 13) ۳۵۳02۰ 6 ماع :۷09 +کو اس ,60۷۵۲۳۳۵۳۵ ,(2012) ۰ظ ,ق887۷
12000612۷ 0۶ 65[م 2۳0 مزع 10 ۹/1000" ,(2015) 1۰ مطقعصقصصح۳۳ نک مفوعود5
31/00671730 01 1۳065 :5000 ۶ عکق0) :کمع منک نوک صز 1962۳3
بزامم مات ]۹ ۳۵۵۲۱۵۵/۶ ,(2008) .۸ ن20طهاه101 نصزیم۸ بط مضنصم۸ نطعلدک
01 1۵۳ 3۵05۵68" .(2002) ناط۸ ,ملک هام 2- ما2 مقانمادعصند5
,۳0][00 ع ۳1 و 7۳020 .(2008) 2 +معطام ما0 ,504 .36 اندل مقانگهداک
(ص2ز26۳ 1۵) م1 تصهحطع 1 مخرط۸ طاعتعصط فصه تونطعقط صحطط بط
6 م.(2012) 59760860 8 00ه 21006 بل رو تعاع2 بط ول ق1070
5۰ بمواز و6 70 01070 :01070 20۳۵۵191۰ ۳۵ و۸0 :60۵۳۳۵۵
:۲۵۶۵۵۲۶ 1۵۵0 11055 ,(2010) .8 م7056 ,کلنصنص10 :0 +عومط ,6۲ص
| دیدگاه های مختلفی پیرامون حدود مداخلات حکومت و حتی اصل مداخلات آن در حوزه فرهنگ مطرح شده است. مکاتب مختلف، با توجه به تعریفی که از فرهنگ دارند (از محدود کردن فرهنگ به هنر در یک سر طیف تا کلان یا همه جاحاضر در نظرگرفتن فرهنگ در سر دیگر طیف) و همچنین با توجه به تعریفی که از حکومت دارند (از نگاه حداقلی به حکومت در یک طرف طیف تا نگاه حداکثری به حکومت در طرف دیگر طیف)، موضع خاصی در این خصوص اتخاذ کرده اند. این پژوهش، تلاشی است برای رسیدن به پاسخ این سوال که مداخلات حکومت دینی در حوزه فرهنگ چه حدودی دارد؟ در این پژوهش، برای بررسی مفاهیم، پیشینه بحث و مطالعات نظری، از روش اسنادی استفاده شده است. سپس از طریق روش توصیفی-تحلیلی، حدود مداخلات حکومت دینی در سه سطح نظارت، حمایت و تصدی گری در حوزه های 1-اقتصاد فرهنگ، 2-اجرای امور فرهنگی و 3-حقوق فرهنگ (سیاست گذاری، قانون گذاری و مقررات گذاری فرهنگ)، تبیین شده است. در شرایط عادی، در حوزه اقتصاد فرهنگ، فقط نظارت تایید می شود و در حوزه اجرای امور فرهنگی، فقط تصدی گری تایید نمی شود، البته در شرایط غیرعادی (عدم تحقق مصالح عمومی)، یافته ها متفاوت است که در جمع بندی مقاله ذکر شده است. در حوزه حقوق فرهنگ، سطح نظارت و حمایت تایید می شود، سطح تصدی گری در سیاست گذاری کلان و قانون گذاری، باید با لحاظ شیب اجتماعی انجام شود و در سیاست گذاری خرد و مقررات گذاری، با مشارکت سایر ذینفعان انجام شود. |
10,988 | 328082 | ۱ استادیار دانشکده تربیت بدنی و علوم ورژشی«ذانشگاه فربیتت آذیر هي رجاین .نع 0 222212 200
۸۶ ارتباط بین هوش هیجانی» آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجوبان
این دوره» پویایی بیشتری از این گروههای سنی و صنفی
تحت تأأثیر عواملی چون دانش جدید» دستیابی به تحقیق و
توسعه» و علم و فناوری رو به تغییر است» کیفیت زندگی
اوقات فراغت و بسیاری از الگوها و هنجارهای جوانان و
جوانان و دانشجویان خود با نگاه به آینده فکر میکنند؛
یعنی» هم به آینده خود آنها و هم آینده جامعه به معنای
دانشجویان تلاش بر این است که به نوعی به فرهنگک جهانی
شمار دانشجویان همواره رو به افزایش بوده و بر اساس
دانشجویان» به نحوی که بتوانند زندگی سالم و همراه با
نشاطی داشته باشند» در اولویت قرار گرفته است ( :8 77211
در نیمقرن گذشته» بر بیماری» بیشتر از سلامتی و بر
ابعاد آن تکیه شده و به ویژگیهای انسان سالم و کامل
کمتر توجه شده است (2004 ,.41 6۶ 767[09610). اما اخیرا
با ظهور رویکرد جدیدی به نام «روانشناسی مثبت یا انسان
و نگاهها متوجه نقاط قوت و کمالات انسانی شده است. در
برای بهرهمندی از حالات روانی و جسمانی سالم و زندگی
تعریف مفاهیمی است که به تأمین سلامتی و شاد کامی افراد
و بهرهمندی آنها از زندگی سالم کمک کند. یکی از این
مفاهیم» مفهوم کیفیت زندگی است که در سه دهه گذشته»
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» دوره ۲ شماره ۲» تابستان ۱۳۹۲ ۸۷
برای تعریف و اندازه گیری عینی آن تلاش زیادی انجام
تعریف کرده و با موارد آشکار و مرتبط با معیارهای
وجود دارد که کیفیت زندگی را مترادف با شادی پا رضایت
فرد در نظر میگیرد و بر عوامل شناختی در ارزیابی کیفیت
زندگی» مانند هوش هیجانی» تا کید دارد (2006 ,قاذآ). کمپبل
به نقل از لیو (۲۰۰۶)» بین دو رویکرد عینی و ذهنی» رویکرد
پیچیده و چندبعدی است و در بررسی آن» هر دو مولفه عینی
و ذهنی را در نظر میگیرند (1995 ,36۲۳ 8 عع۳۵1).
مطرح است و در ارتقای آمادگی جسمانی و زفتار مسرتبط
بیماری و مرک نقشی اساسی ایفا میکند و تأثیرامئیتی بر
بیشتری دارد که کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی عمومی و
دقیق و عینی از خویشتن و استفاده از آن جهت فهم و
سایر افراد از جهت تفاوت در خلق, مزاج» انگیزه» هدف»
علاقه به دیگران و همدلی) اشاره میکند. توجه به مفهوم
نمیتواند بیان کننده علل موفقیت افراد در سر کار یا زندگی
باشد» چرا که میتوان افرادی را مشاهده کرد که ضریب
هوشی بالایی دارند و در تحصیل موفق بودهاند» اما در
افرادی خواهند برد که بتوانند به طور اثربخش با سایرین
ارتباط برقرا رکنند. در این زمینه هوش هیجانی یکی از
عواملی است که میتواند به میزان زیادی در روابط افراد
تعیین کننده توفیق یا عدم توفیق افراد» بهویژه مدیران است
۸۸ ارتباط بین هوش هیجانی» آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجوبان
است. ۸۰ درصد موفقیتها به عوامل دیگری وابسته است و
است که هوش هیجانی را تشکیل میدهند. از نظر تاریخی»
جنبه مکمل و مهم ماهیت انسان و انگیزش رفتارند. مطابق
بین فعالیت جسمانی و هوش هیجانی و کیفیت زندگی در
ایران مطالعهای مشاهده نشد و به نظر میرسد حوزه هیجانی
بعد عملکرد جسمانی بیشتر از سایر ابعاد آن بوده است و
پس از آن» به ترتیب» ابعاد درد بدنی» محدودیت ایفای
دارند که آنها را قادر به انجام کارهای بزرگک میکند
مفهوم کیفیت زند گی به مثابه شاخص مهمی از سلامتی
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» دوره ۲» شماره ۲» تابستان ۱۳۹۲ ۸۹
روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی بود و در آن ارتباط بین
نمونه گیری در این پژوهش به روش خوشهای و تصادفی
انجام شد. به این ترتیب که هر یک از دانشکدههای
ذانشگاه شهید. رجایی یک خوشه فرض شد و نمونه موارد
تصادفی و با تعیین حجم نمونه قبلی در هر طبقه انتخاب
شدند؛ به این صورت که اسامی تمامی دانشجویان در حال
انتخاب شد. در نهایت» به دانشجویان منتخب مراجعه شد و
اجرایی فعالیت بدنی از آنها بهعمل آمد. به استناد جدول
تعیین حجم نمونه مورگان» از جامعه ۴۰۰۰ نفری» ۳۸۰ نفر
تموله آماری انتخاب شند, بنابرایرخ» بر اساس نمون ه گیبرق
متناسب با حجم از دانشکدهه مکانیک ۲۰ نفر دختر و ۶۰ نفر
پسر دانشکده عمران ۲۰ نفر دختر و ۶۰ نفر پسر دانشکده
معماری *۱ نفر دختر و ۱۸ نفر پسر دانشکده برق و
کامپیوتر ۲۵ نفر دختر و ۴۶ نفر پسر دانشکده تربیت بدنی
و علوم ورزشی ۱۳ نفر دختر و ۱۰ نفر پسر» دانشکده علوم
انسانی ۱۷ نفر دختر و ۱۶ نفر پسر دانشکده علوم پایه ۳۵
نفر دختر و ۲۵ نفر پسر و در کل ۱۴۰ دختر و ۲۴۰ پسر
۹۰ ارتباط بین هوش هیجانی» آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجوبان
بخشی از دادههای مورد نیاز این پژوهش از طریق پرسشنامه
و بخشی دیگر از طریق اجرای پروتکل فعالیت جسمانی در
٩4 تا ۰/۸۶ دارد و برای افراد بالای ۱۶ سال مناسب است.
نمره آن مربوط به هر کدام از ملفهها و یک نمره کلی
را انتخاب کنده نمره پنج و چنانچه ب» ج» ده هرا
شا توده بدن" که دلالت بر ترکیب بدن داره که با
یک از نمرات اندازه گیری شده با استفاده از فرمول» به نمره
نمرات استاندارد شده 7 هر فرد در شاخص توده بدن»
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» دوره ۲» شماره ۲» تابستان ۱۳۹۲ ۹۱
شامل ۳۶سوال است و کیفیت زندگی را در ابعاد سلامت
استاندارد 36 -57 به منظور اندازه گیری کیفیت زندگی مر تبط
با سلامتی در مطالعات قبلی تأیید شده است (۰/۹- ۲-۰/۷).
به منظور سامان دادن و خلاصه کردن نمرات خام و
از کل نمونه آماری» حدود ۸۵ درصد مجرد و ۱۵ درصد
متأهل» ۷۵ درصد در مقطع کارشناسی و ۲۵ درصد در
شرکت کننده در پژوهش حاضر را به خود اختصاص داد و
نزدیک به ۷۵ درصد دانشجویان زیر ۲۵ سال سن داشتند.
همان گونه که جدول ۲ نشان میدهد.» از آنجا که هر
چه نمرات بهدست آمده در هر بعد از ابعاد هشت گانه
کیفیت زندگی به عدد ۱۰۰ نزدیکتر باشد» فرد از کیفیت
مولفهها هر دو گروه از شاخص (نمره ۱۰۰) فاصله دارند»
۹۲ ارتباط بین هوش هیجانی» آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجوبان
همان گونه که جدول ۴ نشان میدهد» در بین پنج
مولفه هوش هیجانی» هر دو گروه پسران و دختران در مولفه
خودانگیزشی میانگین نمره بالاتری دارند و در کل دانشجو یات
جدول ۵. مقايسه وضعیت هوش هیجانی دانشجویان دانشکدههای مختلف دانشگاه
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» دوره ۲» شماره ۲» تابستان ۱۳۹۲
برد کترلی انحراف معیار ۵۸۹ ۸۶ ۵۸۹ ۵۸۹ ۵۸۹ ۵۸۹ ۵۸۹
۹۴ ارتباط بین هوش هیجانی» آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجوبان
جدول ۷. مقایسه وضعیت آمادگی جسمانی دانشجویان دانشکدههای مختلف دانشگاه
جدول ۸ قابلیت پیشبینی کیفیت زند گی دانشجویان از طریق هوش هیجانی و آمادگی جسمانی
آموزشی آنها سبکک زندگی و جزآن در این فرایند یا
تغبیر و رابطه بین نسلها بهطور وسیعی بر کیفیت زندگی
دانشجویان تأثیر دارد. هر چه روند توسعه در جامعهای بیشتر
صورت گیرد کیفیت زند گی دانشجویان در آنجا سریع تر
جوان هوبت و فرهنگک جدیدتری ایجاد می کنند که لزوما
ارتباطات جهانی و نحوه گذران اوقات فراغشت هر یک در
آنها را در حال حاضر تحت تأثیر قرارمیدهد.» بلکه در حد
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» دوره ۲» شماره ۲» تابستان ۱۳۹۲ ۹۵
رجایی با توجه به نمره استاندارد (۱۰۰)» در حد متوسط
است و در این رابطه کیفیت زندگی دختران پایین تر از
پسران است. این يافته با نتایج پژوهش حبیبی سولا و
خستگی (با میانگین نمره ۵۳/۳۲) و دانشجویان دختر در بعد
در عوض, دانشجویان پسر و دختر در بعد عملکرد اجتماعی
به ترتیب (با میانگین نمره ۸۳/۶۹ و ۷۵/۴۹) بالاترین نمره
و دانشجویان برق در انرژی و خستگی از نمره میانگین
پایین تری در ابعاد کیفیت زندگی نسبت به دانشجویان دیگر
دبیر شهید رجایی» در تمامی مولفهها نسبت به دختران بالاتر
بود. این یافته با نتایج پژوهشی بیرامی و همکاران (۱۳۸۴) و
در تبیین این یافته میتوان گفت به نظر میرسد این
وضعیت تا حدودی به دلیل زمینه اجتماعی - تربیتی زنان و
اجتماعی ممکن است بر این یافته تأثیرگذار باشد. با توجه
بااحتیاط عمل کرد. ضمن اینکه در بین پنج مولفه موش
نمرات این مولفهها در دختران بود. از طرف دیگر میانگین
۹۶ ارتباط بین هوش هیجانی» آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجوبان
را دارد (0/**۱گ0). این نشایج با نتایج خام هه ل ۷۲
1611 ,3/285 ,62۳30۳086 و جاعن م5 31606 عطا او ععنط 15۵ .(1996) 34 مفلاعاعدن0
8.8 ,870۷ صل صکننامعغاک از عس۳۳ عطا وصن۲ مومسم نها حز عاصعوع[۸00 .(2002) ۰ ماع 1۸۷
بدنی دانشگاه در اوقات فراغت طراحی و اجرا گردد. به
ویژه در دانشکدهها و با جنسیت مختلف به فراخور نیاز و
دانشگاه که ما را در اجرای این پژوهش یاری کردند تشکر
6 ۵۶ کدمزععج خطاهنت دز ععصع ما۸0 :۷۵۵ ۷۷۵۳۵5 156 .(08ع) .1 مفطاق53728 00 ,8.۷ 1.27802
5۰ ۳0۳82 206 ,0665 150۶205 ررواعنم5 او دنا نو م3005 عط1 .(0993) .ی وعنانط .3
عالطا طلاز (له 3656 بورمته م2300 ۶۵۳ لمحصق/2 ۸ :قت۳۵0 هنز صعحلولنط) .(1997) .37 ,3006۷ بل 807069 4
:2 :وم ولنط) ۰ عدمناعصصم۲ ندطمل6 فصه 0۳1۵5 آمعمت +#معصصو نحص مگ صعطفلنط" .(1994) .5 فصعطمعاگ ب5
۰ ,۷7۵1605 ۵صه 1۰ ,ط110عغاگ جز بکعسقل ۵٩ عطا ۵۶ دمنا ص00 لهناهدک 156 .(1998) .0 ,6.3/8۹
۰ 10005 ,65 تا ۵۵۲۵ 7٩ ۵۶ کعنطمع0ع6 نکع213 [600 .(08ع)
,1.0000 وکلقنانظ (اق 150 812066 نع .(1976) 1۰ 7611678020۰ نک ,لله11 .7
0 رومام روم انوم همناد ۰*1 .(2004) بظ ,0006 7:16 ۳۳۵۵۶ :26 260190[ .1 ,۳۵6560 8
163-0 ب1 م41 ,5۵05 16 صذ پعمامط ۲ 0 107 125 :5005
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» دوره ۲» شماره ۲» تابستان ۱۳۹۲ ۹۷
۸6۵ با صمنا لا محصن۸ +عمامط و2 عبنازده2" .(2000) 36 هنحص معلنده .21.3۳.0 مصقصهناه5 .9
0206۳1 صز عکن[ ۵۶ هتقو 0عه ۵1 طالدعط صز ععصع تنل +علصع6 .(2005) .2 ,فصنل ۷۷/1 6۸ 7.36 ,ک30۳ .10
و عاکهع ج که صمناملنلند فصه 26۵100601" «ر2001) بله 6۳ بل ,601۵69 :7.1 ,000063 :0.3 وبقا 1138863 .11
167-۰ :25 ,11167606 [ه 100010 صه جنامدم 2 ۰ ععصمعنا تعنص تمصمتامصه
,686 ,کزو م۸ آمناعناهاک ۸ +عععج۸ صقاناه 1/600 کت صز کمای 100 عکنآ ۵۶ بونلفا0 .(2006) 8.6۰ نش .12
جز 3962۳ 60۰ 2/6396 فص صمننصهاع20 ها بعگنا ۶و ونلق0" .(1995) بل ,و260 :0 ,ععاع۳ .13
.5 - 44 :55 ۰ 00اهنودک۸ لمزعم[محل 2 صهخعص۸ مصکنصتاصه که عسص 2 ۵ط1 .(2000) 0۰ ,2616۹02 143
:8966 عقنا ۶و تلف صمناهعتصع0۳ 7701 ۷7۵۳۵ ۵ط 1 .(2004) موی صمنادعنصهع0۳ 770۵11 ۷۷۵۳1۵ .15
1403-7۰ :41 ,6 2/0000 6 ععدعن5 واعن م5 ۰ دمن همنصدع0۳ طااد170 1۷۷0۳1۵ عط ۳۵ +عمدم صمنان00
0 ,اناد ۴عل[ لمسطق< ۵۳۵ عکنجمه بجازعداصنعاج 00 مص ۷۹ اهنا و معط" .ر01998) .6 .0 مصقطناظ 16۰
۵ :6 0ع8ن از نهدمامصهه فص منطعجم. نمدمتحصصهاعص ۳ .(2005) .0 مفنقط2/05 6۶ ,3۳.1۷ 8705 .17
آهم ماه منصهع0۳ ۵۶ مصسمت ۰ ععصعاقصز تمصمعمعص ۶و عصنفوصاصفه عمط هه ۶۵۳ دمطدم لماصع001
40 ,ق1000 ,و156 +ععصعونااماصن لفصمتمصت" .(2004) 0.8 بممقتسق6 .8 ,۷وع0۷له5 :7.0 ,3/1863 .18
۹ مقدمی» مجید؟ حمیدی زاده» علی؛ چاووشی» سیدمحمدحسین (۱۳۹۰). «نقش موژلفههای هوش عاطفی در پیشبینی رفتار
شهروندی سازمانی کار کنان». نشریه پژوهشی توسعه اسانی پلیس, ۸ (۱۲۶۸۹:)۳۴.
۰ شعبانیبهار» غلامرضا؛ عرفانی» نصراله» عزیزی» احمدرضا (۱۳۹۱). «پیش بینی اثربخشی سازمانی بر اساس هوش هیجانی
مدیران ورزشی استان لرستان». پژوهشها ی کاربردی درمدیریت ورزشی,» شماره۴» ص ۹۸-۹۳.
۱ سلطانی فر عاطفه ( ۱۳۸۶). «هوش هیجانی». نشریه اصوّل بهداشت روآنی" شماره ٩. ص ۳۴-۳۵.
0 متا از 316 .10 صقطا عمط تعااقس صف کوطم ععصون1عاصذ نمدمنامصه .ر0995) لعنصه0 مصفصامی .22
40 0۳۵872۳ , 8صنص۵ 00۷۵1006۲ کللنماد عمعصعوزاعاصز تفصمتمصه ۶و اعومص دمح 156 .(2006) 8 ,85۳-0۵ .23
۰ - با زک نس 3 چگ ۸ عععا مقاعل ۵7 0عطعناطصدنا مصمتاصعاع۳ خصه خصعصع نج اصعلوند
ع وه بمطمناقگکناد5 ,2/0 لعناصعل عمج -صونای معط تصفصع1 عصنزعه77 .(2000) حصصط ,علاط .24
16026۲ ,علنداع۸0 که واند نت مصعادرد ماگ جهزدع 3 امنادمی اعاصق5ع1 ج 12671006۲
۵ نیکبخت نصر آبادی» علیرضا؛ مظلوم» سیدرضا؛ نثاری» مریم؛ گودرزی» فاطمه (۱۳۸۷). «ارتباط حیطههای نگرانی با کیفیت
زندگی دانشجویان». فصلنامه پژوهشکد؛ علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی» دوره هشتم» شماره اول.
.(2005) .ی ,۷۷۵۵8۲0 نس ,ف30006 سس 0۳6650 :1.0 ,005105 پ علنط80 :7.36 مکتاملهاج/3 :3.5 معاانطا5 .26
523-6 :(4) 141 ,عواملر25 لمنمو5 مه ص70 ۰ عصمنحامط نمدمک معا صآوصه عع دمص ندنام"
۷ آتشپور» سیدحمید (۱۳۸۴). «اضطراب» ماهیت» انواع و درمان». مجله بهداشت جهان» شماره سوم» ۲۲-۱۸
۸ عارفی» مژگان و رضویه اصغر (۱۳۸۲). «بررسی پرخاشگری آشکار و ارتباطی با سا زگای عاطفی- اجتماعی دان شآموزان
دختر و پسر دوره ابتدایی». داش و پژوهش در روانشناس یکاربردی» (۱۶): ۵.
۹ منصوری» بهزاد (۱۳۸۰). هنجاریابی آزمون هوش هیجانی سیبریا شرینگ در دانشجویان دانشگاههای تهران. پایاننامه
۰ شیخی,» محمدتقی (۱۳۸۱). «ارتباط میان دانشگاه» فرهنگک و نظام ارزشی جامعه تحلیلی از دید گاه جامعهشناسی». مجله
تخصصی زبان و ادبیات دانشکد ادبیات و علوم انسانی مشهد (دانشکده ادییات و علوم انسانی (مشهد)» بهار و تابستان ۳۴
۹۸ ارتباط بین هوش هیجانی» آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجوبان
۱ حبیبی سولا عقیل (۱۳۸۷). «ارتباط کیفیت زندگی با فعالیت جسمانی در سالمندان». فصلنامه پرستاری ایران» دور ۰۲۱
۷ احمدنژاد» محمود؛ حسنی» محمد؛ سپهریان آذر فیروزه (۱۳۹۱). «بررسی رابطه بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی کاری با
سا زگاری شغلی در بین معلمان رسمی و حتقالتدریس مقطع ابتدایی شهرستان سردشت در سال تحصیلی ۹۰-۹۱». پژوهش در
برنامهریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی- برنامهریزی درسی). ٩ (۳۲): ۱۳۶-۱۲۳
۳ بیرامی» منصور (۱۳۸۷). «بررسی اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر ابراز وجود. خودکارآمدی و سلامت روانی
دانش آموزان». پژوهشهای نوین روانشناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز)» ۱۱(۳): ۳۶-۱۹.
۴ مارنانی» محمد (۱۳۸۲). هنجارگزینی فهرست ویژگیهای هوش هیجانی پترایدز و فارنهام در بین دانشجویان و دانشآموزان
40 ناهن نزم؟ ,ععصعع انامه مهن" .(2002) بط بععدع3/0 :بل مصقصع زنط بسا ,تعلطکز1 .35
,25701087 له ع 2/202 0۶ م30 ۰ حلجوع:ع۳ 1۵۳ کدعلز هه کاع0مص,عصدتنصتع 3 +ععصعصصمحصم ععهام ۵۳
:6 مدز مممتامصه و۷۵۵۳ .(2002) .کی ,110006 .0 ماعاتق11 :31.36 وتفقصقلطع۸ بسآ.2 70702 .36
3۹۵50۲۲۶6 13۳9۵۵ بقت1۵0 لهمع فصه کععوعم صسععا مامنطاعصمتهام۲ فصه اصعصمملاععل علی5
۵۷۵/۵۵۷ ۲۵ 761200 عاز مه ععدمعنااعاصز هدام .(2004) 36 عص ۷۷ :7.0 ,3/6 :3.۸ مااعاد7ط .37
۸ کاشف, مجید؛ نظریان مادوانی» عباس (۱۳۹۱). تدوین نورم تربیت بدنی عمومی ۱ دانشجویان دانشگاه تربیت دبیر شهید
۹ افضلپور» محمداسماعیل؛ می رکاظمی» سیده عذرا (۱۳۸۱). «ارزیابی وضعیت جسمی و تهيه نورم آمادگی جسمانی
۵ 0۶ 0۳6۶ 651 دما آهعزدوطم ۶ ععند روط وصه +6006 معهه بط دمنکسه 02 .(2005) هد0ع5 بععا .420
۱ حمیدزاده» سعید (۱۳۸۶). «بررسی تأثیر برنامههای فعالیت گروهی بر روی کیفیت زندگی سالمندان در سال ۱۳۸۵. کنگره
وععت رز 1۵000210116۳6665" .(2003) کل ,۷۷۵0 پس وزج .8 ,12786 بش ,05 1-غان1ج2 بط مصناحق/3 .42
ک6عا اد 3۳۵۲ عطا که اصعص م10 100 عصنه -۵11 مزع مامطل ۶2 ما صمنعاعد حنعطا وصهه «مصط
:01687200 ن-11معلدمع فصه ععدعونااماصز لمدمنامهه ۳ن۳۵ .(2003) ...8 منااصق0 بسا ,08068 :6 ,50606 .43
17-۰ ,6767665 ]](1 7001001 گ ۲20۳۹۵۳۵٩ آمد سوت ۵11-۰ مدمه که دما نوم اصقا دمص
عنکنامع50 ۸ بعقنا بقل جع صنعصهوزانمتصز (مدمنامسط .(2003) .7.0 ,3/260 :7.8.۱ ق30۵۳ :7.۷ مفطل0 هل .44
2۶ 36۳۵۷1۵۲ ]5000 ]٩ ,70۳۳۵ ۰ ععصزمصقط فصه ععصععناامصز تمصمنامصه ۳۳۵۲ .(2003) بش۸ محقطصت۳ .45
,6 نامز تفصمامصه کاصعلوندی 6665 منطعصونهاه+ عطا وصنادعناکهتصز ۳۵۹ وی عنطا ۲و ع5ومام 6ط1
77 عنطا صز 1205ام00 137861 رونت هصنهنه۲۳ +عط 1 عموزمط منطمهطک صذ تقو عکنا وصه د5عصا
6 156 .06016 3859 جاجمعد ,1390-91 جع عنصعلوهه که جاننص خقطا که کاصعونی عطا ۶5۵16 ۵8
40 ۶۵ ۶۵۶ عصنامصصد5 ولصمفصد< فصه فعکن 5 علدها "عصدع 3/0 ما همه عامووعم 380 فعاعاهد ۳۵5
علصز مه اک-ه نبرک 5۳-36 بوانلهو عقنا صمعلای عاعل ۳ مقاداد عطا که فعصگکه ۵5 بوازد هن ۵ کعناانهد؟ ع1۳
6 ع2 وله 10 .وف ۳۵۹۵ چاه آمعنعوطم کم امماممم لمعناه۳م فصه عخفصدمناکصن ععصمعنااعاصز آمدمنامصه
40 020۳ع0 مملوصهاد هه مکصقعص مععقادع 06۳ و۳0 که خی 60 ۶۵۶5 کعناعناهاد عجنامزیععل صز مقاهل
نا عاصع0د ع0۳ع5 عهد 276 اقطا ۵۵ مک عصوص عطز بدمنعوهی عاطاهسه تخاس مکعناعناهای [هناصهتصز صز
5 ۲۳۵ 10۷6۲ ۳۵۹5 تاهتو عقنا عاحزع عط وصه (68-71) صعناعص ۵۹ (300) 5۳0۳6 علصز ۵حمه طان نتهده
هدنام اعلحزع صقطا جعممن ۵5 ععصمع زا فاص نمدمنامحه کرو0ط که ع50 عهد 20 بمکلظ۸ ناهن علنا
5 عال9ع۲ 106 ,لاس۳ ,کروط صقط ع0۳ع5 ۵86 کععص هز مععلدع 6۳۵ ازع عطا فص عع عنام از
بانلددو عگنا کاصعوی صمنان1ع۳م صی (020.278) ععصمعنااماصذ آهصمنامصه فصد (20.268م0) دععصا اقطا 50۳۵۵
7 کا عصصنها 00۳6۳ هه کعنانناه امممی که ههام کاوع 0 و هصنطعنامصمج عصح5 عط 1۲ ۰ر۵.۵۵1ک8)
ماو عکنا کاصعوج5 که وصن و مصذ ۵ تعاصی عصناهعصام روط کممطاعا 0 عصناهعصی فصه ععناه 500۳۲
,16۳۵0 ادزم ونطهط5 که از نصتآ مخصعصعع 3/02 و50 صز «مکیع2۳۶ ععصهاکزدک۸ 1۰
| هدف پژوهش، مطالعة ارتباط بین هوش هیجانی، آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی بود. جامعة آماری شامل تمامی دانشجویان سال تحصیلی 91-1390 دانشگاه و حدود 3859 نفر بود. به استناد جدول تعیین حجم نمونة مورگان، 380 نفر نمونة آماری انتخاب شدند. نمونه گیری به روش خوشه ای و تصادفی انجام شد. هر یک از دانشکده ها یک خوشه فرض شد و نمونة مورد نیاز به صورت تصادفی از این خوشه ها و متناسب با حجم دانشکده جمع آوری شد. از پرسشنامة کیفیت زندگی SF-36، هوش هیجانی سایبریا شرینگ و پروتکل اجرایی فعالیت بدنی در جمع آوری داده ها استفاده شد. در تحلیل داده ها، از آمار توصیفی (میانگین و درصد، فراوانی، انحراف معیار، انواع نمودار و جدول) و رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد وضعیت کلی نمرة میانگین کیفیت زندگی دانشجویان با توجه به نمرة شاخص (100) متوسط (71-68) است و در این رابطه کیفیت زندگی دختران، پایین تر از پسران است. همچنین، نمرة میانگین هوش هیجانی پسران، بالاتر از دختران است و دختران از آمادگی جسمانی پایین تری نسبت به پسران برخوردارند. نهایتاً نتایج نشان داد آمادگی جسمانی (268/0=β) و هوش هیجانی (278/0=β)، قابلیت پیش بینی کیفیت زندگی دانشجویان را دارد (001/0≥P). به نظر می رسد اجرای فوق برنامه های متنوع، همچون فعالیت های منظم ورزشی و تفریحی در ادارة تربیت بدنی همچنین برپایی کارگاه های مشاوره ای از طرف مرکز مشاوره، در بهبود کیفیت زندگی دانشجویان، به ویژه دختران، مناسب است. |
4,704 | 428019 | واژهای کلیدی: خمس, اصلاح مالیات بر درآمد شخصی, مالیات یکسان, مدل تعلدل عمومی
۱ این مقاله:مستخرج از زساله:ذکتری تویسنده مسغول مکانبات ذر:ذانشگاد منازنذران است:
۶۳۲ آرزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای..
میات در بسیاری از کشورها از مهمترین منابع تأمین مالی و ذر برخی کشوزها حتی به
عنوان اصلیترین ابزار کسب درامد دولت به شمار میرود. مالیاتها به لحاظ دارا بودن
نقش تعدیل کنندگی در اقتصاد» از ابزارهای مهم سیاستگذاری دولت به شمار میروند.
اثر مالیات بر توزیع درآمد به نوع سیستم مالیاتی اتخاذ شده در اقتصاد از لحاظ مستقیم
و غیر مستقیم بودن مالیاتها بستگی دارد. این مهم است که بین تاثیرات کوتاه مدت و
بلند مدت سیاست مالیاتی در رشد تمایز قائل شد. در کوتاه مدت سیاست مالیاتی
بوسیله تشویق به عرضه کار افزایش پسانداز و انباشت سرمایه. بهبود کارائی تخصیص
کار و سرمایه به تولید بر رشد اثر گذار است. در بلند مدت. یک بار این اثرات رخ داده
است. سیاست مالیاتی میتواند بر رشگ تأن#رداشته پاشخ تنها به نخوی که بر نرخ فرآیتد
پیشرفت. تکنولوژی. اثر دائمی آیگدازد. اب۱۵ بیش کلیرسد. ناتوانی تحقیقات
اقتصادی به ارائه اطلاعات روشن و دقیق در مورد اثرات اقتضادی سیاستهای مالیاتی.
سیاستمداران را سرخورده کرده است (ائورباخ! ۱۹۹۶). تغییر نرخها و شیوههای
مالیات ستانی به طرق گوناگون بر تولید و اقتصاد اثر میگذارد. میزان بازدهی حاصل از
کار تصمیم به استفاده از اوقات فراغت. بازنشستگی زود هنگام انصراف از کار یکی از
زوجین» پرهیز از پذیرش ریسک کارهای جدید و پا حختی خروج کار آفرینان از یک
کشور و سایر مواردی که اصطلاحا موجب کاهش عرضه میگردد و همچنین تاثیرپذیری
سرمایهگذاری یا متاثر شدن پشانداز و یا انتقال مضارف به. کالاهای لوکس و به عبارتی
اتلاف منابع مواردی از این تاثیرات است. لذا مطالعات بسیاری در این زمینه انجام شده.
مالیاتهای اسلامی از موضوعات مورد بحث در محافل دینی و علمی بوده و بسیاری
دغدغهی اجرای آن را دارند. آمحققان با استفاده از مدلهای اقتصادی به بررسی اثرات
در نظام اقتصادی اسلام تامین درآمد حکومت اسلامی به دو روش مالیاتی و روش غیر
مالیاتی انجام میگیرد. از روشهای مالیاتی منصوص خمس, زکات. خراج و جزیه
فسختد: از آیق, مباق, ویژگیهای: خسن بافق: شده "تا برخی از صاحب: نظراق. بر آیق
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۶۳
عقیده باشند که میتوان از آن ویژگیها در اصلاح نظام مالیاتی کشور استفاده نمود.
یکی از ویژگیهای خمس تقدم مصارف و هزینههای خانوار بر پرداخت آن است. در
خالی که معمولا دار اقتصضاد,متعارف مضراف پیج از پرواختمالیات«ضوربت ,می گیری: کایگر
ویژگی بارز خمس یکسان بودن نرخ آن برای تمامی مودیان است. بر این اساس اين
مقاله به دنبال آن است که دریابد آیا اعمال مالیات بر درآمد با استفاده از ویژگیهای
خمس بر اقتصاد ایران؛ بر متغیرهایی همچون مالیات بر درآمد» تولید ناخالص داخلی,
مصرف» پس انداز و دیگر متغیرهای اقتصادی تاثیر گذار است؟ و اثر گذاری آن چگونه
است؟ مالیات یکسان در دهههای اخیر مورد توجه بسیاری از صاحب نظران و کشورها
قرار گرفته است. کوک و همکاران! (۲۰۰۸) و همچنین بورتینسکی و بوروسکی!۲
(۲۰۱۲). اثرات اقتصادی معرفی ماللّکییکغان هرلبولاسی کردهاند. یکی از روشهای
تحلیل کمی: روش تحلبل مدزیتباط ال سالتار/هاسه 068 است. این روش از
پایگاه دادهی ماتریس حسابداری اجتماغی* /5۸3 بزای تحلیل استفاده میکند. در این
مقاله با توجه به کارهای کوک و نیز بورتینسکی و بوروسکی و همچنین لملین و دکالو"
به بررسی اثر اعمال ویژگیها سم امه ال ابران با استفاده از اطلاعات
ماتریس حسابداری اجتماعی سال ۱۳۹۰ پرداخته شده است. مدل بلند مدت برای یک
دوره ۳۰ ساله پیشبینی میکند. در ادامه پیشینه و در بخش سوم مبانی نظری» در
بخش چهارم مدل و روش تحقیق, در بخش پنجم ساختار و نتایج مدل و سرانجام جمع
پائلوس و پیچل" (۲۰<۸) بیلن"بلی کنغهافرلشي توزبایی )شلاح مالیات: یکسان کشورهای
طبقه متوسط نسبت به کشورهای با توزیع درآمد بسیاربرابر کمتر در جهت عکس
۶۴ آرزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای..
است. انتقال به رژیم مالیات یکسان میتواند نابرابری را کاهش و کارائی را از طریق
کوک و همکاران (۲۰۰۸) به دنبال اصلاحات مالیاتی جامع (۲۰۰۷) در اسلوونی! اقدام
به شبیه سازی خرد از اطلاعات حدود ۶/ جمعیت برای استفاده در مدل تعادلی کرده-
اند. آنها نتیجه میگیرند که پیامدهای اصلاح برای مودیان تسبتا عادلانه بوده و برای
بودجه دولت در کوتاه مدت نامناسب با این حال با کاهش نرخ نهایی مالیات بر درآمد
شخصی, کاهش نرخ نهایی مالیات بر شرکتها و مالیاتبندی جدولی بر سرمایه.
اسلوونی تنها یک قدم به اقدام مشترک اتحادیه اروپا نزدیکتر شده است.
بورتینسکی و بوروسکی (۲۰۱۲) به ارزیابی اثرات اقتصاد کلان بلند مدت ناشی از
مغرفی مالیات یکسان بر درآمد شخطی م۷۴ /1در لهستان با استفاده از 2۳)))
میپردازند. ادبیات موضوع نشان میدهد که اصلاخ مالیاتی با مالیات یکسان به احتمال
زیاد موجب تحریک عرضه کانگر تین سرمایدگما ویالگر افزایش پسانداز خانوار
کلا به سرمایه گذاری اختصاضی «یّابد» افزایش تولید اناخالضی«اخلی بین ۰/۷ - ۰/۹/
مشاهده میشود در غیر این صورت این اثر ای ۷*-۸7/۲/کاهش پیدا کرده است. نتایج
اظهار میکنند که نفع بدست آمده ناشی از اجرای مالیات یکسان اندک است. با این
خال, آثرات. آن وقتی کاهش در اهزیلههای تلف داریمالاختمالا بزرگاند و به خصوص,
افزایش در کارائی عوامل وجود دارد. تغییر رژیم مالیاتی کاهش رفاه برخی خانوارها (به
ذوالنور ۲ (۱۳۸۲) از الگوی تعادل عمومی محاسبهپذیر برای اقتصاد ایران استفاده کرد.
نتایج بررسی وی نشان داد که وضع مالیات بر افروش در بخش صنعت باعث میشود
درصد افزایش قیمت ناخالص بیش از نرخ مالیات باشد و قیمت برخی از کالاهای دیگر
کاهش یابد. وضع نرخ 7۲۵ مالیات بر فروش در بخش صنعت موجب افزایش بهای
کالای صنعتی حدود ۲۳/ و بهای محصولات ساختمانی حدود ۴/ افزایش یابد. با این-
حال این نرخ موجب میشود قیمت خالص حدود 7۱۵ کاهش یابد. این وضع سبب می-
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۶۵
شود تولید محصولات بخش صنعت و ساختمان کاهش یافته و تولیدات بخش خدمات
افزایش یابد. فر بررسی مالیات بر ذستمزد در بخش صنعت ملاحظه شد بر کل آشتفال
اثر نداشته لیکن ساختار اشتغال بر حسب بخشها را به هم میریزد. وضع مالیات ۲۰/
بر دستمزد بخش صنعت موجب کاهش ۱۱/۸ درصدی اشتغال صنعت و افزایش ۱/۵
درصدی اشتغال بخش خدمات شده است. ضمن اینکه افزایش موجودی سرمایه در
بخش صنعت به اندازهی جبران کاهش نیروی کار در این بخش نبوده است
فولادی و ستایش! (۱۳۹۲) با استفاده از مدل تعادل عمومی محاسبهپذیر آثار مالیات-
های مختلف را بررسی کردهاند. برای مقایسه اثر مداخله دولت از طریق ابزار مالیاتی بر
اقتصاد. علاوه بر مالیاتها به مخارج دولت نیز توجه داشته است. نتایج نشان داد مخارج
دولت تاثیر قویتری بر تولید و اشتغال.داشته است.«نتایج حاصل از افزایش مالیات بر
درآمد. مالیات بر تجارت خازجی,و مالیّات بر بخشهای؛اقتصادی نشان داد مالیات بر
ذرآمذ کمترین اثر منفی را بز ۳61912 132 و امالگاگ و وایذات: بیش از همه بز تولین
شمسالدینی و شهرکی۲ (۱۳۹۰)"قوانین"اقتصاذتی استخزاجی از خمس و زکات را با
سیستم مالیاتی موجود مقایسه کردهاست. نتایج نشنان داده که اجرای یک سیستم
مالیاتی در ایران تنها با همکاری خود مردم و تعاون اجتماعی امکانپذیر است؛ آنها
عسنگری و کاشیان" (۸ 4۸ آمکایاستفادم آزه خمش,ورزکایت وا عتوآن جانشین و یا
مکملی برای مالیات مورد بررسی قرار داده است. برآورد ظرفیت بالقوه خمس با روش
شبیه سازی خرد و کلان انجام شده و .درآمدهای بالقوه آن با درآمد مالیاتی کشور
مقایسه شده است. نتایج نشان داده که*در دوره ۱۳۸۰-۱۳۸۷ مقدار ظرفیت بالقوه
گیلک حکیم آبادی؟ (۱۳۷۹) بیان میکند که اجرای نظام مالیات بر درآمد در اسلام
میتواند با توجه به ویژگیها و پشتوانه اعتقادی آن در کشور کاستیهای آثار نظام
۶۶ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر قرآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
توزیعی نظام مالیات بر درآمد فعلی را تا اندازهای مرتفع سازد. برآوردها » بار مالیاتی را
در خمس برای تمام خانوارها نسبت به نظام فعلی مالیات بر درآمد. کمتر نشان میدهد.
و نتیجه میگیرد که خمس با کمترین اختلال در کارائی اقتصادی موجب تقویت عدالت
رضایی ذوانی وغلدسی چامقان؟ ۱۳۹۰ بیان میکنذ یکی از رپاینهای سالباق+سالیان
بر عایدی سرمایه است که امروزه در کشورهای مختلفی ارایه شده و از نوع مالیات بر
درامد و دارایی است. آنها با نگاهی به تجربه مالیات بر عایدی سرمایه سایر کشورها
دینگاه قغه اسلامی را دنز مورد آن سظرح می کنو مقرراق مرقیط با مالیا بر عایی
سرمایه را برای اصلاح ساختار مالیاتها از جهت سازگاری با مبانی شرعی مورد
بررسی قرار میدهند. نتایج این تحقیق نان ,دق که از نظر مکتب اهلالبیت.
خمس بر منافع سرمایه شباه ۳۳۳ و کاس ای ما(۳۳ عایدی سرمایه دارد.
اسلام به عنوان یک نظام عقیهای درا بای او نام اقتگادی است و بر آساس آن
اصول و روشهایی برای مدیریت نظام اقتصادی و اجتماعی دارد. در این نظام» تامین
خرس گوس اسلایی «به: دو روثرل عالبانی#لغیر سالماقی انجان, میگیرد. تام سفایع
درآمدی حکومت اسلامی در چهار دسته قابل تقسیمبندی است که عبارتند از: روش-
های مالیاتی منصوص خمس» زکات. خراج و جزیه؛ روشهای مالیاتی جدید شامل
طالباشهایی مطگومتی ومالیه تورسی» روشهای غیر دلزیائی سسوص شامل,القال:فی» 3
غنائم و نهایتا روشهای غیر مالیاتی جدید شامل اوراق قرضه و اوراق مبتنی بر عقدهای
دیگر(میسمی؟ و همکاران» ۱۳۹۱). خداوند متعال فرموده است: "واعلموا انما غنمتم
من شی«افان له خمسه و للرسول ولذی القربی و الیقامی و المساکین و ان السپیل آن
کنتم آمنتم باه و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان یوم التقی الجمعان والله علی کل شی
(2011) جع 2 له زن 1200 مصده نصه 2306012 1
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۶۷
قدیر". به همین سبب یکی از واجبات در نزد مسلمانان و جوامع اسلامی بخصوص
شیعیان خمس است. خمس یکی از واجبات مالی است که تحت شرایط ویژه بر افراد
خاصی واجب میشود (مکارم۲ ۱۳۸۸). در لسان العرب آمده است: خمس, یک جز از
پنج جز است. جمع خمس» اخماس است: اما شرعا خمس یک آنوع مالیاتی است
معادل یک پنجم که در شرع اسلام بر اموری که بیان خواهد شد قرار داده شده
است (منتظری؟, ۱۳۶۷). فصل مشترک اکثر روایات بیان میکند تعلق خمس در مطلق
فایدهها و سودهای مادی و معنوی که انسان به دست میآورد به کار رفته است. محقق
در شرایع خمس را بر هفت چیز بیان کرده: غنائم جنگ. معادن» گنجها هر آنچه که
با غواصی پذست: آیف» آنچه از مخارج سالیانه شخص و عیال او اضافه میآبلاه خرید زمین
توسط کافر ذمی از مسلمان, مال حلال؛مخلوط با حرام (منتظری, ۱۳۶۷). یکین از مهم-
ترین ابواب خمس باب هشتم.کتاب "معروف وسائل الشیعه.میباشد و حدود ده
حدیث درباره عوایدی که از انواع" کسبها و تجارتها و اصنایع به دست میآید وارد
شده است. از جمله این اخادیث. روایت «سماعه بن مهران» از امام «موسی بن جعفر
علیه السلام» است میگوید: از امام موسی بن جعفر علیه السلام درباره خمس سوال
کردم فرمود: خمس در تمام سودهایی که به مردم"میرسد اعم از کم و زیاد ثابت
طبق دیدگاه مشهور فقهای امامیه. خمس به شش سهم تقسیم میشود که سه سهم آن
متعلق به امام و سه سهم دیگر نیز متعلق به سادات نیازمند است. لکن بر اساس قول
غیر مشهور (وحدانی بودن)» خمس متعلق به منصب امامت است و*در عصر غیبت در
اختیار فقیه جامع الشرایط قرار می گیرد: امام خمینی(ره) با اشاره به اختیارات ولی فقیه
۱ قرآن مجید 0۳۵70 71017 116 انفال, ۴۱. "اگر به خدا و آن چه بر بنده خود نازل کردهايم ایمان دارید
بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید. خمس آن برای خدا و برای پیامبر و برای نزدیکان و یتیمان و مستمندان
۶۸ آرزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای..
"با تأملی بر روی دلیلهایی که آوردیم؛ فقیه در دورهی غیبت بر همان اموری ولایت
دارد که امام(ع) ولایت داشته است که از آن جمله خمس میباشد. بدون این که فرقی
بین سهم امام(ع) و سهم سادات باشد و بلکه بر انفال و فی نیز ولایت دارد." (الموسوی
از آنجایی که در خمس به منظور کسر هزینههای زندگی تجمیع همه درآمدهای فرد
لازم است از این حیث مشابهت زیادی با مالیات بر کل درآمد! دارد. در این صورت
مجموع درآمدها با هم حساب شده. و هزینههای قابل قبول از کل کم میشود. بنابراین
خمس از لحاظ ساختاری با مالیات بر کل درآمد نسبت به مالیات تفصیلی (جدولی)؟
بنا بر دلایل فوق و به اعتقاد برخی محققان در زمان حاضر ویژگیهای خمس ارباح
مکاسب (درآمد کسب) به دلیل یکنواختی نرخ نهایی» پایه گسترده و تعلق بر درامد پس
از استثنا نمودن هزینه حسابداری حصول درآمد و همچنین هزینه زندگی قابل قبول
خانوار (موّدی)» میتواند در اقتصاد کاربرد وسیعی. داشته باشد. واحد پرداخت کننده
خمس به طور اختیاری فرد صاحب درآمد و یا خانوار است که در این صورت سرپرست
خانوار مسئولیت پرداخت را به عهده خواهد داشت (رستمی و رستمی» ۱۳۹۴). از
تمامی موارد متعلق خمس, اين تحقیق تنها بر خمس درآمد شخص تمرکز دارد. برای
برأورد میزان خمس یک فرد يا خانوار رابطه (۱) را خواهیم داشت:
در آن :۴ میزان خمس تعلق گرفته به خانوارژ :1310011 درآمد خانوار ۲015171
هزینههای خانوار در یک سال. وا ج رش نهایه٩ که ما۵ ۰/۷ است. در واقع قید وارد
شده نشان میدهد که درآمد" خانوار باید از هزینههای قابل قبول آن بیشتر باشد تا بر
باق اند یت آی خی لق, جیردد لام باه خاتر آست: لت خزیتسنایی این سر
کردن هستند که متناسب با موقعیت اجتماعی خانوار بوده و برای فرار از خمس نباشد.
بدین صورت این هزینهها دقیقا مترادف مصرف در اقتصاد نیست و در نتیجه خمس
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۶۹
مالیات بر پسانداز نیست. مدل فوق مختص یک خانوار در سطح خرد بوده و برای کشور
میتوان با وجود 11 خانوار به صورت رابطه (۲) نمایش داد:
که در آن 715 میزان کل خمس است. خانوار در جامعه اسلامی عوامل (ور تا کار و
سرمایه) خود را در اختیار تولید جامعه قرار داده و رابطه ۲ بیان میکند که از مجموع
دستمزد دریافتی بابت آن خدمات. ابتدا مصرف خود (خانوار) را به قدر کفایت و عرف
هزینه کرده و سپس نسبت به مازاد آن با نرخ ۲۰/ خمس پرداخت میکند. در حالی که
در اقتصاد متعارف پرداخت مالیات مقدم بر مصرف میباشد. بخشودگی و معافیت و هم-
چنین تخفیفهایی در اقتصاد متعارف.برای مودیان مالیاتی در نظر گرفته میشود. در
برخی از کشورها مودی میتواند.بجای برخورداری از تخفیف استاندارد. از تخفیف
مالیاتی بر حسب هزینههای ضروری برخوردار گردد که لازم است مستندات و مدارکی
را مورد به مورد ارائه دهد (ماسگریو ۱۳۷۲). با اینحال بز اساس:الگوی اقتصاد متعارف.
جابجایی در پرداخت مالیات میتواند در جریان دایره وار:درآمد و تولید اثر گذار باشد.
اولین تاثیر این مدل میتواند بر مصرف باشد. پس انداز.دومین موردی است که متاثر از
این مدل خواهد بود. تاثیر پذیری سرمایهگذاری بدلیل تاثتیرات مدل بر پسانداز از موارد
مالیات. در واقع برداشت دولت از منابع بخش خصوصی است بدون اینکه تعهدی از
ناحیه دولت نسبت به پرداخت کننده ایجاد شود (ماسگریو ۱۳۷۲). بر این اساس» هدف
اولیه مالیات انتقال منابع از یک گروه بهدیگر گروهها برای دستیابی به توسعه معین
عینی بدون به خطر افتادن اهداف اقتصادی است (سزاروسکاا ۲۰۱۴). مالیاتهای
شخصی از بعد خانوار ارزیابی شده» لذا اینگونه مالیاتها از نقطه نظر عدالت نسبت به
مالیاتهای تحمیلی بر بنگاهها برتری دارند (ماسگریو ۱۳۷۲). بدین سبب مالیات بر
درآمد شخصی به یکی از ارکان مهم مالیات ستانی و از منابع مهم درآمد عمومی
۷۳ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
کشورها تبدیل شده است. درآمدهای اخیر از مالیات بر درآمد به طور متوسط نزدیک به
یک چهارم درآمد مالیاتی کشورها را (در سال ۲۰۱۳) شامل شده» تقریبا ۲۴/ در
کشورهای 0۳21 و ۲۱/ برای کشورهای اتحادیه اروپا محاسبه شده است (سزاروسکا
۴) دستورالعمل و فرمول مشخصی برای تنظیم درجه مناسب مالیات تصاعدی
وجود ندارد. به نظر میرسد تنظیم آن به عواملی همچون همبستگی بین افراد در یک
جامعه یا درجه اجتنابورزی بالقوه دریافت کنندگان از انتقالات بستگی دارد (همان).
مالیات به طور سنتی به عنوان مستقیم (مالیات بر درآمد شخص, مالیات بر درآمد
شرکتها و سایر مالیات بر درآمد و سرمایه) یا غیر مستقیم (مالیات بر ارزش افزوده»
مالیات بر مصرف مالیات های دیگر بر روی محصولات و تولید) طبقه بندی میشود. به
طور کلی, گروه اول اجازه توزیع مجده بیشتر میذهد (ماسگریو و تین ۰۱ ۱۹۴۸)
به دنبال کم رنگ شدن ایدههای مبتنی بر:اثرات طرف تقاضا دیدگاه مسلط کینزی به
رهبری رایرتس"» تورو" و لافر؟ به چالش کشیده شد و نظریات مبتنی بر طرف عرضه
مجددا در ادبیات اقتصادی قوت گرفت.و تحول در شیوههای مالیات ستانی در دهه
۰ میلادی آغاز شد. در دهه ۱۹۸۰ کانتو جونزه و لافر نشان دادند که افزایش نرخ-
های مالیاتی بر درآمدهای عامل موجب کاهش اشتغال عامل و کاهش ستانده بازار می-
گردد. همچنین نشان دادند: که افزایش در نرالیات گمکن است موجب کاهش درآمد
دولت بشود. در واقع یک ساختار نرخ مالیات وجود دارد که درآمد مالیاتی دولت را
حداکثر میکند. این رها تم ایمزشه|د بتللی ای کششا موامل تولید بستگی
دارد. با افزایش در نرخها تا جائی که درآمد دولت به همراه آن افزایش مییابد اشاره به
محدوده عادی دارد. با افزایش در نرخها از جائی که درآمد دولت به همراه آن کاهش
مییابد بیان میکند که در ناحیه بازدارنده قرار گرفتهايم. در کل, کاهش در نرخهای
مالیات. کل درآمد را به همان نسبت کاهش نمیدهد. هر چه عامل عرضه دارای کشش
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۷
بیکنتر و اهچسی هرزچه ترخ مالیات در سطوح بلاق ریاشد: چه احتمال ,ویادتر, ترخهای
مالیات داده شده در ناحیه بازدارنده میافتد (گوارتنی !» ۰۴
شکل ۱ منحنی لافر و *7 نقطه بهینه مالیاتی زا که در آن حداکثر درآمد دولت می-
تواند تحقق یابد را نشان میدهد. در واقع اقتصاددانان طرف عرضه معتقدند افزایش
تولید: موجب ارتقا استانداردگا9 زنیگی سط9۴امنگی گردد. بدین سبب آنها
معتقدند بالا بردن نرخ نهایی مالیات باعث کاهش درآمد. تولید و کارائی استفاده از منابع
میگردد. افزایش نرخ مالیاتی, میزان بازدهی حاصل از کار و سایر فعالیتهای تولیدی
که مشمول مالیات میشود را کاهش میدهد. وقتی افراد از دستیابی به بخش عمدهای
از نتیجه تلاش خود محروم شوند. فعالیتهای خود را کاهش میدهند. تغییرات اساسی
در ساختار مالیاتی بسیاری از" کشورها در بیش از ۳۰۲+سال.گذشته تحت تاثیر ادبیات
مالیات بهینه بوده است. این بخصوص شامل کاهش نرخ نهایی مالیات و تعداد تسلسل
از نکات قابل تامل آن است که مالیات بر مجموع درآمد و تغییر آن به مثابه مالیات بر
هزینه یا مالیات با یک نرخ بر همه کالاها و خدمات است. که عدم اثر گذاری تخریبی در
تخصیص منابع را در پی دارد (پژویان"»؛ ۱۳۹۲). و مانند سیستم مالیات بر درآمد
۷۲ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
جدولی (تفصیلی) یا دو گانه نیست که بر درآمد کار و درآمد سرمایه نرخ متفاوتی
اعمال کند و منجر به جهتدهی تخصیص منابع افراد یا خانوارها شود. همچنین با
اعمال مالیات بر مجموع درآمد دیگر نیازی به انواع مالیاتها نیست. این سیستم در
مقایسه با مالیات بر درآمد جدولی دارای پایه مالیاتی گستردهتری است. از اين رو درآمد
بالقوه حاصل شده در این سیستم بیشتر خواهد بود (پژویان و اسکندری! ۱۳۹۱).
گونههای مختلفی از مالیات بر درآمد شخصی معرفی شدهاند. از جمله: الف- مالیات بر
کل درآمد۲ خالص به طوری که دستمزد و درآمد با توجه به برنامه نرخ تصاعدی, با نرخ
همسان مشمول مالیات میشوند. ارزش کمک هزینه مالیاتی مالیات دهندگان با درآمد
افزایش مییابد. ب- مالیات بر درآمد دوگانه ۲ نرخ مالیات تناسبی بر روی تمام درآمد
خالص همزمان با نرخهای تصاعدی بر درآمد ناخالض و بازنشستگی وضع میکند. مثلا
درآمد حاصل از کار با نرخ بالاتر از درآمد حاصل از سرمايه مشمول مالیات است. ج-
سیستم مالیات بر درآمد نیمه دوگان؟ بر انواع مختلف درآمد اعمال میشود مثلا از
طریق اخذ مالیات از برخی درآمدهای سرمایه در نرخ پانین" و أعلب یکسان و اشکال
باقی مانده درآمد در سطوح بالاتر با ترخهای"تصاعدی بالاتر عمل شود. د- سیستم
مالیات یکسان نرخ مالیات متناسب و یکسانی بر تمام درآمد خالص وضع میکند به
نحوی که دستمزد و درآمد حاصل از سرمایه به طور مناسب مشمول مالیات شده و
ارزش کمک هزینه مالیاتی مستقل از سطح درآمد است (770.13 0۳:01 مبانی اصلاح
مالیات بر ذرآمد. شخصی سوک و ار 6 ابه وبوویلی اصلاج تکفستم مالیاتی کشور
انگستان پرداخته و اعتقاد دارد که اجرای مالیات یکسان تاثیرات ده گانهای بر اقتصاد
انگلیس خواهد داشت. به نحویکه مالیات یکسان: ۱- مالیاتگیری مضاعف را از پس
انداز و سرمایهگذاری حذف میکند. ۲- عایدات دولت را افزایش میدهد. ۳- به طور
قابل ملاحظهای زمان و هزینه انجام اشکال مالیاتگیری را کاهش میدهد. ۴- به سود
مخصوص لابیگری که موجب رشد پیچیدگی رزیم مالیاتی است پایان میدهد. ۵- فقرا
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۷۳
را از پرداخت هر مالیاتی به وسیله پیش بینی مستمری معاف از مالیات مستثنا میکند.
۶- موجب میشود افراد کنترل بیشتری بر پولشان داشته باشند و از تجاوز دولت به
حریم خصوصی جلوگیری میکند. ۷- در حالت بهره معاف از مالیات. نرخ بهره را کاهش
میدهد. بدون مالیات بر بهره» وام دهندگان با پرداخت کمتر راضی میشوند. ۸- فرار
مالیاتی را از طریق کم کردن هزینه فرصت امتناع از مالیات کاهش میدهد. ٩- نظام
مالی انگلیس را برای سرمایهگذاران خارجی بسیار جذاب میکند. ۱۰- به سادگی.
کارای اقتصادی و بیطرفی را قابل دسترس میکند. به هر حال, مفهوم مالیات یکسان
بحق داغ اواسط دحه. 1۹۸۰ بوذ که توسظ هال و رابوشکا؟ مطرح شنده بود: با این,حال تا
اواسط فهه 1۹۹۶ تنها کشورهایی همانند هنگکنگ!, جزایر اگرزنی جرسی؟ و
بولیویاه از این شیوه استفاده میکردتکه.کشزارهای استلانیا و لیتونیا* در ۰۱۹۹۴ لاتویا!
۷ روسیه* ۲۰۰۱ گرجستان و رومانی؟ در ۰۲۰۰۵ قرقیزستان و پاراگوئه:! در
جمهوری چک و بلغارستان؟۲" در ۰۳۶۶۸ بلاروس, بلیز و فدراسیون بوسنی"! در ۲۰۰۹ و
آبخست؟ در ۲۰۱۰ مالیات یکسان را اجرای کردند (پیچل. ۲۰۱۲). حداقل نرخ مالیات
یکسان در تعدادی از کشورها ۱۰/ و حداکثر ۳۳/ بوده: که مربوظ به کشور لیتوانیا است
و مابقی کشورها در بین این دو حد قرار گرفتهاند.
0 6 2/25 مگ عنصهطال۸ :6 هنامع 2/05 :۵ صقاعطاه 122 +6 هنمد 1/000 11
۷۴ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ونژگیهای.
۴- روش و مدل تحقیق (مدل های تعادل عمومی قابل محاسبه)
ویژگی. یکتواختی و پانین بودن نرخ خمین با حنوه زبادی آن را در تقابه با مالیات
یکسان قرار داده است و همچنین مشابهت آن با مالیات بر مجموع درآمد این امکان را
فراهم میکند تا با توجه به مطالعات و تجربه سایر کشورها در این زمینه, اثر تغییر
مالیات بر درآمد شخصی در ایران با توجه به این ویژگیهای خمس مورد بررسی قرار
گیرد. در صورت حضور پسانداز تاثیر مالیات بر مصرف در دوره حاضر را باید بر پسانداز
با مصرف در دورههای دیگر بررسی کرد (پژویان» ۱۳۹۲) که با مدلهای پویا مورد
بررسی قرار میگیرند. به همین دلیل از مدل 067۳ پویای برگشتپذیر! به عنوان ابزار
تحلیل تاثیرگذاری اعمال ویژگیهای فوق بر مالیات بر درآمد استفاده میگردد.
در چند دههی گذشته. مدلهای تعادل عمومی قابل محاسبه تبدیل به ابزار استانداردی
برای تحلیل تجربی اقتصاد شده است. این مدلها به دو صورت ایستا! و پویا مورد
استفاده قراز میگیرند. مدلهاطا 661۲ مبتن۸ وا سنگهمدل سازی. ساختارگرای
نئوکلاسیکی بوده و در هسته خود مدل .۳ ایشتا را دارا بوده و بهینه سازی بین
زمانی؟ را شکل میدهند. این مدلها به صورت زیر میتواند نمایش یابد:
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۷۵
که 1 رابطه اول از طریق 7 مرتبط و به وضعیت ایستا اشاره دارند و 17 رابطه بعدی برای
تعیین متغیرهای مرتبط در مقاطع زمانی و مربوط به حالت بین دورهای است
مدل های تن پویا خود به دو دسته تقسیم کلی میشوند که شامل پویای نگاه به
جلو" و پویای حرکت به جلو" میباشند. مدلهای پویای حرکت به جلو مبتنی بر فرض
انتظارات ایستا هستند. در این مدلها یک سری؟ از تعادلهای ایستا به صورت بازگشتی
حل میشوند. مدلهای پویای بارگشی؟٩ دستهای از مدلهای بهینه کننده بین دورهای
بوده و بخشی از ادبیات تعادل عمومی قابل محاسبه پویاست که دلالت بر رفتار عوامل بر
اساس انتظارات تطبیقی* به جای انتظارت پیشنگر" به عنوان یک مدل بهینه ساز
جایگزین دارند. از آنجا که یک مدل بازگشتی هر دوره یکبار حل میشود. امکان تفکیک
به اجزا درون دورهای* و اجزا.بین آذورهای؟ به نحوّی که.دومی بر پویایی آن حاکم
اجزا درون دورهای. مدل یک دورهاتی تعادل عمومی قابل محاسبه ایستا را توصیف می-
کند. رقابت کامل فرض کلیدی مدل ۳آت)ن) حداقل براتی بازار محصولات داخلی بوده و
بر اساس اقتصاد مبتنی بر بازار این مدل برای دستیابی به تعادل بین عرضه و تقاضای
عوامل شخصی و محصولات و به واسطه تغییر قیمتهای نسبی حل میگردد. معادلات
ریاضی که رفتار عوامل اقتصادی (مصرف کننده, تولید کننده» دولت و . . .) را نشان
میدهد در بسیاری از منابع مورد بحث قرار گرفته است. مدل خالت ایستای درون
دورهای مورد استفاده در این تحقیق بر اساس مدل معرفی شده توسط نبوهیرو هوزو
۷۶ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای..
کنجی کاساوا و هایدو هاشیموتو! (۲۳۱۰) است. چارچوب مفهومی اقتصادی یک مدل
برای غلبه بر محدوديتها تعادل عمومی ایستای قابل محاسبه به یک مدل پویای
بازگشتی توسعه داده میشود.به نحوی که پارامترها بر اساس رفتار بین دورهای و نتایج
دوره قبل به روز میگردد. شرایط اقتصادی کنونی» همانند در دسترس بودن سرمایه, به
طور درونزا بستگی به نتایج گذشته بدون؛تاثیرپذیری از انتظارات آیندهنگر دارد.
تخصیص نهایی سرمایه به بخش در دوره جاری به نرخ استهلاک سرمایه و تفاوت نرخ
سود بخشی در دوره قبل وابسته است. رشد جمعیت برونزا در نظر گرفته شده و فرض
بر این است که جمعیت رو به رشد به سطح بالاتری از تقاضای مصرف و در نتیجه سطح
درآمد اضافی مصرف خانگی را افزایش میدهد در حالی که مصرف کنندگان جدید همان
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۷۷
ترجیحات مصرف کنندگان قبلی را دارند. رشد بهرهوری به صورت برونزا فرض شده
است. رشد مصرف واقعی دولت و هزینههای انتقالی به طور برونزا و بین دورهای تعیین
میشوند. در نتیجه مخارج دولت در درون دوره ثابت میماند. علاوه بر این تغییرات
برنامهریزی شده در تراز حساب جاری به صورت برونزا اعمال میشود.
مدل پویا به صورت یک سری از تعادلها هر یک به نمایندگی از یک سال حل میشود.
با اعمال سیاستهای مستقل گفته شده» پویایی تحقق یيافته و مدل یک مسیر رشد
برنامهریزی شده (مجازی!) را تولید میکند. تغییر سیاستها میتواند توسط تغییر
نسبی در پارامترهای خارجی اعمال و سپس مدل برای سری جدیدی از سیاستها حل
شود. تفاوتهای بین مسیر رشد تحت تاثیر سیاست میتواند به عنوان تاثیر گسترده
اقتصاد از سیاست شبیه سازی شده تفشیر گردد (تورلو ۲۰۰۴).
در بخش درون دورهای تولید در چند سطح صورت میگیرد. در سطح اول با تابع تولید
نو کاب داکلاس" یک نهاده رک ۳ زاگ گرد ماسل میشود.انهاده مرکب
و نهادههای واسطهای» با استفاده از تکنولوژی لئونتیف" محصول ناخالص داخلی را
بدست میدهد. هر دو همگن از درجه یک و دارای بازدهی ثابت نسبت به مقیاس
هستند. کالای مرکب بین مصارف خانوار» دولت. سرمایهگذاری و مصارف واسطهای
توزیع میگردد. مطلوبیت خانوارها با مصرف بخشی از کالای مرکب و توسط تابع
مطلوبیت خانوار و با توجه به قید بودجه حداکثر شده» توابع تقاضا استخراج میشود:
با حذاکقر سازی مطلوبیت خانواره تأیع اتقاضای خاتواز بط صورت:
۷۸ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
بدست میآید که در آن 7آلآمطلوبیت خانوار 7 مصرف خانوار از کالای مرکب لام
قیمت کالای مرکب لام ,1۳ موجودی خانوار از امین عامل تولید. ] دستمزد
امین عامل تولید» 57 پس انداز خانوار»ه 7۳ مالیات مستقیم و :0 سهم کالای لام در
تأبع مطلوبیت هستند. دولّت مالیاثهای مستقیم بر ذرآمد با نرخ ٩17 مالیات بز تولید
داخلی بانرخ ]7 و تعرفه واردات 7۳ را اعمال میکند. به طوری که:
با پذیرش اقتصاد باز!ا و فرض اقتصاد کوچک قیمتهای جهانی پذیرفته و فرضیه
آرمینگتون؟ مبنی بر جانشینی ناقص میان آواردات و کالاهای داخلی را پذیرفته است.
برای این منظور از تابع تولید با کشش جانشینی ثابت ۳:۹5 استفاده و کالای مرکب
بدست میآید. و از تابع با کیش توا ثابت ها" بر عرضه به بازار داخلی و
خارجی استفاده میکند. شروط تسویه بازار به عنوان کلوزرهای؟* اقتصاد کلان به نحوی
که تعادل بین عرضه و تقاضا بر قرار باشد اعمال میشود. سه حساب کلی کلان» حساب
جاری» تراز دولت و حساب پسانداز و سرمایهگذاری از دیگر قیود هستند که مکانیسمی
را برای تعدیل بوجود میآورند. علی رغم حساب جاری و حساب دولت. انتخاب کلوزر
پسانداز و سرمایهگذاری کمتر آشکار است. به عقیده نل* (۲۰۰۳)» رابطه بین پسانداز
و سرمایهگذاری بحث برانگیز؛است. از دید نظریات: رشد درونزای جدید و نئوکلاسیک
برای سطح سرمایه گذاری معین پسانداز اهمیت دارد. لذا پس انداز برونزاست. از دید
کینزی سرمایهگذاری برونزاست والذا پسانداز: تعدیل میشود. نهایتا همکن, آسنت
هلت دو طرفهای وجود داشته باشد. در این حالت هر دوی پسانداز و سرمایهگذاری
بطور برونزا تعیین شده و ممکن است در پاسخ به تغییرات سیاستی تعدیل شوند
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۷۹
(تورلوه ۲۰۰۴). نهایتا شاخص قیمت مصرف کننده به عنوان شمارشگر انتخاب شده
است. در بخش بین دورهای نرخ رشد جمعیت! 000 برابر ۲۱.۵ نرخ استهلاک؟ ۳ع0
برابر ۲۴/۴ نرخ بازده سرمایه* 307 برابر ۶/۲ و نهایتا پارامتر کشش برای تخصیص
سرمایه" قاق< برابر ٩ در نظر گرفته: شده است: او براق یک دور ۳۰ سال مدل اجرا ۶
که در آن ۳۳۳ دارائی خانوار از عامل کار )1 موجودی سرمایه در بخش [ و آ] سرمایه-
گذاری در بخش [ است و ] دوره یا زمان را نشان میدهد. به منظور اصلاح شیوه مالیات
ستانی مدل به شکل زیر تعدیل شده و تغییرات باید اعمال گردد:
با فرض برابری برای قید بودجه خانوار و پس از بهینهیابی» مقدار تقاضای خانوار از
و نهایتا مالیات بر درآمد خانوار با در نظر گرفتن ویژگیهای خمس, به عنوان سناریوی
۲ منبع: سرشماری های عمومی نفوس و مسکن ۱۳۳۵ الی ۱۳۹۰و آمارگیری جاری جمعیت ۱۳۷۰ (میانگین سه
۴ امینی و نشاط نرخ استهلاک را برابر 7۳/۶۹ محاسبه کرده اند که در اینجا ۴/ در نظر گرفته شده است. "برآورد
* گزارش معاونت پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی» شماره
مسلسل ۱۳۸۳۰ میانگین نرخ بازدهی بخشهای عمده: 1/۷۶7./ برآوزه شدهو در این تحقیق 17 قرض شده است.
۸۰ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
پایه آماری مدل بر ماتریس حسابداری اجتماعی سال ۱۳۹۰ قرار داده شده که توسط
مرکز پژهشهای مجلس شورای اسلامی تولید و منتشر شده است. این ماتریس از ۷۱
سطر و ستون فعالیتهای مختلف اقتصادی, دولت. خانوارهای شهری و روستایی,
شرکتها و دنیای خارج تشکیل شده است. در مدل حاضر دادههای ماتریس در سه
بخش اقتصادی کشاورزی» صنعت و خدمات. یک خانوار و دولت تجمیع شده است.
مالیاتها از خانوار به عنوان صاحبان درآمد اخذ و به دولت پرداخت میگردد. بر این
اساس اکثر پارامترها با استفاده از ماتریس فوق برآورد گردید و برخی پارامترهای مدل با
استفاده از سایر مطالعات و یا روشهای اقتصادستجی برآورد گردید. با کالیبره کردن.
با کالیبره کردن مدل و اجرای مجدد مدل و استخراج ماتریس حسابداری اجتماعی
فرآیند مدل سازی تکمیل گردید و باتوجه به هدفه مدل سناریو تعریف شد. برخی
نتایج در وضعیت تعادلی اولیه؛ برای سال اول در صورت ادامه وضعیت جاری (۱8۸17)
و سال اول اجرای سناریوی مورد نظر بهاصورت جدول شماره ۱ نشان داده شده است.
جدول (۱): نتایج برخی پارامترها در وضعیت تعادل و اجرای سناریو
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۸
نتایج استخراج شده از مدل با نتایج خاصل از ماتریس حسابداری اجتماعی سال ۹۰٩
سازگاری داشته و نتایج پویا به صورت پیش بینی برای سنوات۱۳۹۰۰ تا ۱۴۲۰ برآورد و
برای استفاده بهتر از نتایج توجه به جدول شماره ۲ میتواند مفید.باشد.
جدول (۲): تعریف متغیرهای نمایش داده شده در نتایج تحقیق
۸۲ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
با توجه به شکل ۳ پس انداز شخصی با اجرای مدل اصلاح مالیاتی کاهشی خواهد بود
همان گونه که در شکل ۴ نشان اوا5ه لد ه"مالیات "بر 81آمکوخانوار با اجرای مدل اصلاح
مالیاتی روند کاهشی پیدا<اننگالحای که در اامگوصضگافجلنی 3۸17 مالیات بر
شکل(۵): پیش بینی مصرف خصوصی به تفکیک بخشها تحت سناریوی مدل
همانطور که از شکل ۵ پیداست و انتظار میرفت. مصرف خصوصی با اجرای سناریوی
اصلاح روش سالیات ستانی آبتدا افزایشن میپاید. این آفزایش فر سالهای اول آذاسه قارذ:
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۸۳
با گذشت چند سال با ثابت بودن سایر شرایط میزان مصرف نسبت به وضعیت 8۸7
کمتر خواهد شد. این روند طی سنوات بعد ادامه خواهد یافت. در همه حالات مصرف
خصوصی روندی افزایش دارد. به عبارت دیگر همخوانی بین کاهش پسانداز و افزایش
مصرف در هر دو حالت اجرای سناریو و ۳۸17 وجود دارد.
تولید ناخالص داخلی با توجه به شکل ۶ از خود واکنش نشان داده است. در بخش
کشاورزی اجرای سناریو علی رغم حالت ۳0۸7 که روندی صعودی دارد روندی نزولی
پیدا می کند هر چند این روند بسیار آهسته است. در بخش صنعت در وضعیت 3۸7
روندی صعودی مشاهده میشود. در وضعیت اجرای سناریوی اصلاح مالیاتی. روندی
نزولی دیده میشود. همین روند در بخش خدمات نیز مشاهده میگردد. در هر سه
بخش, اجرای سناریو موجب انتقال سطح تولید ناخالص داخلی به پائین شده است.
ومو موم موع مه ی 242 86 و و و و و مه موومع[ ..
شکل (۶): پیش بینی تولید ناخالص داخلی به تفکیک بخش های اقتصادی
فزایش و یا ثبات سطح تقاضای مصرفکننده خصوصی با توجه به کاهش تولید ناخالص
داخلی به منظور ایجاد تعادل با کاهش درآمد و یا مخارج دولت جبران شده است. با
توجه به تز رکودی! در شرایط تعادلی رابطه (8/90)+(9/)+(1*)0/7 برقرار است. به نظر
میآید که با افزایش مصارف شخصی در طی سنوات استفاده از روش تعدیل مخارج
۸۴ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
دولت 8 (در صورت عدم تغییر سرمایهگذاری) و یا تعدیل در مخارج سرمایهگذاری (در
صورت ثابت بودن مخارج دولت) برای برقراری تعادل همچنان مورد نیاز باشد.
با کاهش مالیات بر درآمد شخصی و با کاهش تولید ناخالص داخلی, شاخص مالیات بر
درآمد به تولید ناخالص داخلی در کلیه سنوات پیشبینی شده روندی کاهشی را نمایش
در حالی که مالیات بر درآمد شخصی برابر ۲۰ درصد درآمد پس از کسر مصارف خانوار
میباشد» در سال اولیه اجرای سناریو نزدیک به 7۲۱ تولید ناخالص داخلی را در بر می-
شکل (۷): نسبت مالیات بر د را گ5اتتمگا ری وال نا ال داخلی تحت سنازریوی
در سال انتهایی با اینکه هنوز مالیات بر درآمد. شخصضی همان *۲/ است» پیشبیتی
نشان میدهد که کل درآمد حاصل از این شیوه حدود ۱۲/ تولید ناخالص داخلی سال
خمس یکی از منابع درآمدی حکومت اسلامی معرفی شده و با توجه به تصاعد پایین و
نرخ ثابت آن و نیز پایه گسترده» مورد توجه بسیاری از اقتصادانان مسلمان قرار گرفته
است. از ویژگیهاتی اساسی خمس, نرخ نهایی ثابت. آن است. ویوگی دیگر آن تقدم
مصرف خانوار بر دریافت مالیات است. به عبارت دیگر در نظام اسلامی تامین نیاز خانوار
بر تامین مالی دولت ارجحیت دارد. اعمال این دو ویژگی بر سیستم مالیاتی کشور دارای
آثار و تبعاتی است که با استفاده از مدلهای تعادل عمومی قابل محاسبهی پویا به
عتوان آبزاری متاسب برای اتحلیل چنین وضییتی: قابلیت بررستی,پیذا میکقد. فو سل
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۸۵
مدل از یک فرآیند بازگشتی تطبیقی با فرض انتظارات ثابت و در قالب یک مدل 2618
پویا بهره برده شده است. با در نظر گرفتن یک اقتصاد چند بخشی, مطلوبیت مصرف-
کننده در هر دوره زمانی حداکثر شد. مدل با استفاده از ماتریس حسابداری اجتماعی
سال ۱۳۹۰ ایران کالیبره شد. نتایج حاصل نشان میدهد پس انداز خانوار کاهش یافته
و در عین حال مصارف شخصی يا خانوار افزایش مییابد. بدین ترتیب سرمایهگذاری هم
کاهش خواهد داشت. علی رغم افزایش تقاضای خانوار تولید ناخالص داخلی کاهش
خواهد یافت. لذا به نظر میآید با افزایش مصارف شخصی و کاهش بار مالیاتی آنها در
طی سنوات نیاز به استفاده از روش تعدیل مخارج دولت ۲) (در صورت عدم تغییر
سرمایهگذاری) و یا تعدیل در مخارج سرمایهگذاری (در صورت ثابت بودن مخارج دولت)
برای برقراری تعادل در طی اين مدت وجود داشته است. بیشترین سرمایهگذاری به
ترتیب در بخش خدمات. صنعت و کشاورزی خواهد بود. در سالهای اول اجرای اصلاح
مالیاتی» تولید ناخالص داخلی و صادرات کاهش و واردات افزایش نشان میدهد. در طول
دوره پیشبینی نسبت مالیات بر درآمد شخصی به تولید ناخالص داخلی کاهش مییاید.
با توجه به کاهش درآمد مالیاتی میتوان؛انتظار داشت که منابع درآمدی دولت بیشتر بر
مالیات غیر مستقیم و نیز مالیات بر واردات و سایر درآمدها تکیه پیدا کند. بنابراین
توصیه میشود سیاستگذاران هنگام"لحاظ کردن ویژگیهای خمس در نظام مالیاتی
کشور بسته به اهداف و موقعیت اقتصاد باید تبعات اقتصادی چنین پیشنهادی را در نظر
داشته باشند. همچنین یادآور می شود این تحقیق پیشنهاد را فارغ از مشکلات اجرایی
۸۶ آرزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای..
۱. الموسویالخمینی» روحالله (۱۴۰۱ ق). کتاب البیع. ترجمه اسماعیلیان (۱۳۷۸)» قم:
۲ امینی علیرضا و نشاط حاجی محمد. (۱۳۸۴). برآورد سری زمانی موجودی
سرمایه در اقتصاد ایران طی دوره زمانی ۱۳۳۸-۱۳۸۱ مجله برنامه و بودجه. ۹۰
۳ پژویان» جمشید. و اسکندری, مارال (۱۳۹۱). اثرات انتظاری معرفی مجدد مالیات بر
۴ پژویان» جمشید (۱۳۹۲). اقتصاد بخش عمومی (مالیاته) (چاپ نهم). تهران:
۵ ذوالنور سیدحسین (۱۳۸۲)الگوی نعادل عمومی برای تحلیل اثر وضع مالیاتها در
ایران. تهران: معاونت امور اقتصادی وزاژت امور اقتضادی:و/دارائی» انتشارات پایگان.
۶ رستمی, محمدزمان. و رگتلی, کضدهادی ۱۱۸۹)#ظشنهادهایی برای بسط و
جایگزینی نظام مالیاتی اسلام. دوفصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی.
۷. رضاییدوانی» مجید و خادمیجامخانه. غلیاکبر (۱۳۹۶). اصلاح ساختار و بسط
پایههای مالیاتی در تطبیق با الگوی مالیاتهای اسلامی با تأکید بر مالیات بر عایدی
۸. رضاییدوانی» مجید. خادمی, علیاکبر و حاج محمدی, فرشته (۱۳۹۱). بررسی
٩. شمسالدینی» مصطفی, و شهرکی جواد (۱۳۹۰). پیاده سازی یک الگوی مالیاتی
مناسب از منظر قوانین مالیاتی اسلام. دوفصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصاد
۰.عسگری, محمدمهدی, و کاشیان, عبدالمحمد (۱۳۹۰). برآورد ظرفیت بالقوه خمس
و مقایسه آن با درآمدهای مالیاتی در اقتصاد ایران (طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷).
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹ ۸۷
۱.فولادی, معصومه و ستایش» هدیه (۱۳۹۳). مطالعه آثار سیاستهای مالی بر تولید.
اشتغال و درآمد خانوارها در ایران: رهیافت مدل تعادل عمومی. فصلنامه علمی-
درامد در اسلام و نظام مالیات بر درامد در ایران. مجله تحفیقات اقتصادی. ۵۷
۴۳۴.مکارم» مسعود (۱۳۸۸). خمس دستور مهم ا/سلامی. قم: امام علی بن ابی طالب علیه
۵ممنتظری, حسینعلی (۱۳۶۷). مبانی .فقهی حکومت اسلامی. ترجمه: محمود صلواتی
.میسمی» حسین,» یاوری» کاظم» قائمیاصل, مهدی» و توکلیان. حسین (۱۳۹۱). ارائه
مدل تعادل عمومی در چارچوب اقتصاد و بانکداری اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی
۷مماسگریو: ریچارد ا و ماخکر رای 4۹۸سا هومی در تقوری و عمل.
ترجمه: مسعود محمدی و یداللّه ابزراهیمیفر (۱۳۷۲۳). تهران: انتشارت سازمان برنامه
01-00 ۵۳۲ 800 .ت۸7 01ف0) طاعلامطمط منصتصحطگا تلد ۸1-730 1
عت 0عهصنا۳ .(2005) مومسحقط 3 نزم13 مقطعه7< ۵صه معتعط نن۸ منصنصم۸ . .2
۶ 06000 عطا سل مدمه صقنص۳ا عطا هز مصعصذ تعانصی که کعضعد
.(0) فقصحصحدامصا۵0 ۸ مصهنطعفگز +6 فطع لمهصصحقط3/0 مخعهع۸ . .3
۳۵۷۵۵۶5 ها ۳۲3 از عصقصصهی فص عصحطا ۶و داوم عطا وصتامصنادط
,7 م0۳02[ 05 ۵-۳-7 30/0۲ .(2008 ۵ 2001 ۳0۵) جصمصمعع صقنص1۳2 ع۲۳
فا ۶و عمط عطا همنسدع/< .(0996) .7 مصعل۸ مطعقطتعنح۸ 4
۰ 21016517 /8۳8۳:2 فا عصمعصز لهدمععم 156 .(2009) .36 مفحقطنط مفحنظ . .5
۸۸ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
06 علاط ه ص006 +عزو همه صخطانلنوه لوعصعع ع1 ها 009 .(2003)
همطل 66050906 1056-16 15۵ .(2012) .7 ففا 80۳0 ول وفافقو0۳2ظ
5 3116۳۵06 موه مغلحصند 06۳ ص201 صز جها هل ۲۳۵
0۰ 1 1360۳ ۳۳۵۵ تصمنتامکها عمصمعصذ هدم 20 .(2009) صطمل موفععین
1 ع79]آ .(2008) .3 لدم ۵ .3 ,ص۷۲ ب.ظ 2/806 3 0۵6
0 7۳60۲ ,۳1۵۳/۵ مقند 510 صز ۳۲۵۳۵ ها عطا 2۵۳ کلعومص ممنهاحصند
و داعائه عطا ۶ 5۳97 .(2014) 11006 مطفعههاه5 +2 ,بعصمتقق/3 ,ن0ه[۳۵۵
13606 30565010 0صه دعوم امه مصمناع موم 0۵ کعفناوم ق1100
) 85-109 ,(12)1 .2096009 ۹۳۵۰ و 21000 ۴۲٩ ۵ 70۳ 7۳۵ .1۳۵۵
[ ,70۳۳۵ 1۳۵۰ 3 55160 ها عمعص وصه صقاک صز ها عصمز که کاعگاه
نک ص۸0 :105000 بععی لفط 156 - ما ۲1۵ .(2004) تحلصم من0ع6۳
:۳0۳ علاطملند ۸ مکعنصمص60 عفن بجامهنک .(2004) .0 ,کعصقل ولاعصاجه ی
آصاط .کعنم00 ۳ع 0 زک چام مگ / 3 / وان ,هم نامع 0 //:۲۲0ط
6 مطل 189065 .(2007) ا#حجفهعط ماع حلیع 30 6 عحلص۸ مصلاع0ع1
عنام قصه ,عصاه5 مصمناهصتاععل برط خمعصادع ها +عصناعل مه کم سمل
4 اش ,050100ظ77]-ک 17۲ عداغ0 ال 11016 موعساه ه 06۳۲
۰ 0209 641 ۵ 1587 00-74 .30 .8 ۷۷۰ باع0مص سفطناندوه آ2عدعع
فصلنامه نظریههای کاربردی اقتصاد/ سال هفتم/ شماره ۱/ بهار ۱۳۹۹
40 ۳۵۵۲ 1 ۳۵۳۲۵ ۳0116 .(1980) .5 .2 ,3/58726 ۸ 8 ,1/158726
.(276۳۹ ۵ (1993) حولنسنط۵ ۳۳ حل ق2001 ع6 ن0قصسص2 2/0 1/200
[ ]70۳۳۵ .0۳۵8۳655100 فا 13606 .(1948) 1 مصنط1 بش۸ 8 ,6 1/5872
:656ص وصه عهصنه5 666۵ مدع مه جع م1 .(2003) کل ,ا1ع27
۶ اه مصطذ 3060۵0 .(2012) 3/221 مفعلمععاعط وصه ملنطعصهه7 مصقرموزه8
-59 ,(62) 14 ,دع 365607 700 ب120 حز عصمعصز هام ۵۹ کف 16-13000008
۳۵۲۵۳۵۹ ها اها2 ۵1 کا216 .(2008) کوعحلوص۸ ملحلز26 6 منتقل۸ ,کتاآناق۳
هساک +70 عصحطل هه عصمعصز لقاما جم کعجقها ۴و وی ع هه 000
3 5۳0۵1 .(2011) بش۸ ,طع ماه ص106 6۶ 36 مفصق 167۵6602
۲ 0061 ها عنصلعا عطا ما ععصعلجمععه صذ هسنص0۳206 کععقط ها هه
۳آ) 121-139 ,(19)11 ع0عع8 700 ها کصندع نی ده کزعقطاصصه عطا
کله۳۳0005 .(2015) ن۵0520 3/05 منصقاعمط + مصقصه 2012 3/052 منصعادم۸
0-07۵۲ ۸ بصعافره فا عنصعلوآ عطا نها فصه همه 1۵۳
.(36 10) 7-29 ,(1)15 .ع16 نگ ۳00/65 15106 ]٩ ۵۱ 70۳
-زط ۸ .1375 ها عنصع[دآ ۵۶ 0 ۶ اصزوم عط 1۳۵۵ هم ها عاه 00۳00
۰( 1) 97-124 ,2 ,50165 ۳6010765 1810716 ]0 اه سمل امه
۳ 2 ۶ ۵۳۲6۳ ۵ صذ صمنامجها عصمعصز م20 .(2014) 1۳6۵۵ مف4لد0ه 52
,0068 06۳ لععسنمعه که صمنایگندعدلن ۸ .(1998) 3 مطع9فنط 1"
۹۰ ارزیابی پیشنهاد تغییر مالیات بر درآمد شخصی با توجه به ویژگیهای...
6۰ 200 ,0۳6960 ماقه8 نعبسته کهآ 1۳56 .(2004) عمط م۸ ,فقط0ط1 .35
«ستطاناوه لوعصعع علطهاتا هی عنصعصیل ۸ .(2004) کعصحل ,ما1۳ .36
061 آ 1۳۳ عناهاد عطا 08و۳۵ نکش م5 ۶۵۳ اع9مط (ر6۳ع)
[ 5اع]2 ,أع1۵۵ ۳610و ,66۳۵۲۵ .(2003) صزف705 567۵۵ ,تمص700 .37
مه کننهاگ۸ 30۳0۶ ۵۶ ات3 تصقحط ۲" بکععره/ ۵۳۵ 71۳۵ 1 10011011
| اصلاح نظام مالیاتی همواره از دغدغه های اصلی اقتصاددانان بوده و از چالش های مهم سیاست گذاران است. از دغدغه های نظام مالیاتی ایران توجه به پرداخت های واجب شرعی (خمس) و خیرات به منظور ترغیب مردم و کاهش بار مالیاتی است. یکی از پیشنهادها جایگزینی خمس به جای مالیات های متناظر بر درآمد است. خمس ساختاری همانند مالیات بر مجموع درآمد با نرخ یکنواخت دارد. در این تحقیق آثار اقتصادی این پیشنهاد ارزیابی می شود. ارزیابی پیشنهادهای مالیاتی غالباً با انجام شبیه سازی هایی مورد مطالعه قرار می گیرند. تحقیق حاضر پیشنهاد تغییر ساختار مالیات بر درآمد شخصی در ایران با ویژگی های خمس (یکسانی نرخ و اعمال آن بعد از مصرف) را با استفاده از مدل تعادل عمومی قابل محاسبه پویا و ماتریس حسابداری اجتماعی 1390 ارزیابی می کند. نتایج تحقیق نشان می دهد پس انداز خانوار طی یک دوره 30 ساله کاهش یافته و در عین حال مصارف شخصی یا خانوار افزایش می یابد و به عبارتی مصرف زمان حال ترجیح دارد. علی رغم اثر افزایشی مصرف، کاهش پس انداز، کاهش سرمایه گذاری را در پی داشته و نهایتاً تولید ناخالص داخلی کاهش خواهد یافت. |
45,321 | 390420 | خواجه بر سه دلیل از ادله وجود عقل
بررسی انتقادی دلایل عقلی فیاض لاهیجی بر اثبات وجود عقول/۸۷
نشان می دهد که این دو دلیل از رخنه مصون نیستند و
ندارند. بر این اساس» به نظر می رسد ادله لاهیجی
۸ متافیزیک» سال دهم» شماره ۲۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۷
| وجود موجودات مجردی به نام عقول یکی از مباحث مهم فلسفه اسلامی که خود به عنوان یک مسأله و نیز از مبادی تصوری و تصدیقی بسیاری از مسایل دیگر فلسفی قرار گرفته است. وجود عقول موافقین و مخالفینی دارد. این مقاله ادله عقلی فیاض لاهیجی بر وجود عقل را بررسی می کند. وی به سه دلیل عقلی عمده در این مسیله استناد کرده است . دلیل اول وی قاعده الواحد می باشد که آن را به تبع خواجه طوسی دارای اشکال می بیند و از آن عبور می کند . اما دو دلیل دیگر وی بر اساس حرکت دایمی فلک و علت نبودن جسم پایه ریزی شده است . خواجه این دو دلیل را نیز ناتمام می داند ولی لاهیجی اشکال های خواجه را به این دو استدلال وارد ندانسته و دو دلیل را کافی برای اثبات عقول می داند. این نوشتاردیدگاه خواجه را تقویت نموده و دیدگاه فیاض را به چالش کشیده و این دو دلیل را نیز برای اثبات مدعا کافی نمی داند. |
9,720 | 368858 | ۱۴۰ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۳۹ آذر و دی ۱۳۹۵
در میان جوامع مختلف. ورزش بخش عمدهای از زمان و انرژی افراد را بهخود اختصاص داده و جایگاه
حائز اهمیشی, را ذز فرهنگ جوامع ,پینا کزده است. سالها استر کهورزش از حال: وززش سرفه
فراتر رفته و بهعنوان یکی از چند صنعت برتر در سطح دنیا شناخته شده و به عامل اقتصادی بسیار
فراگیر و حتی سلاحی سیاسی تبدیل شده است. صنعت ورزش! به سرعت جهانی گشته و قلمرو آن
همه جا را تسخیر کرده و در سراسر دنیا ريشه دوانیده است تا میلیاردها انسان از آن بهرهمند
گردند. این صنعت با دراختیارداشتن عامل محرکی همچون مسابقات بزرگ ورزشی» امکان بهره-
گیری از فرصتهای تبلیغاتی و رسانهها را فراهم نموده است که این موضوع خود موجب ایجاد بستر
لازم برای تعامل بین صنعت. تجارت و ورزش گردیده است (عسکریان»۱۳۸۳: ۱۵). فراگیرشدن
ورزش و اهمیت جایگاه آن در مناسبات بینالمللی» توجه فراوانی را از ناحيه دولتها متوجه این
پدیده ساخته است. مسابقات مختلف قارهای و جهانی و آذر رأس همه آنها بازیهای المپیک. به
عرصه رقابت جوانان برگزیده ورزشی ملتها تبدیل شده است و از این رهگذر علوم و فنون مختلفی
در ورزش بهکار گرفته شدهاند. موفقيت کشورها در میادین بینالمللی ورزشی علاوه بر تأثیرات
اجتماعی و اقتصادی, نمادی از ثبات و توانمندیهای همهجانبه آن کشورها محسوب میشود و یکی
از علل سرمایهگذاری بالای کشورها درورزش"قهرمانی و«حرفهای از این مورد نشأت میگیرد
(حسینی؛ حمیدی؛ قربانیان رجبی و سجادی, ۰۱۳۹۲ ۳۳-۳۵)» ازاینرو. یکی از موارد مهم و
موردتوجه برنامهریزان ورزشی» فتح سکوهای بینالمللی و افتخارآفرینی در ورزش است که از راه
سرمایهگذاری بر تیمهای ملی میتوانند به آن نائل شوند (دهقان قهفرخی, ۱۳۸۹ ۱۰)؛ بنابراین»
بسیاری از کشورها در تلاش هستند تا با استفاده از برنامهریزی» ورزشکارانی را آماده و روانه
مسابقات کنند که موفقیت آنها در رویدادهای بزرگ را تضمین نمایند (هارد و پریتچارد ۰۲۰۰۹
۴ ای ار سیب شده است کهدولتها واسازمانهای وررشی کشورها در سراسر جهان: هیزان
بودجه اختصاصی به ورزش قهرمانی را افزایش دهند. بسیاری از کشورها نشان دادهاند که افزایش
بودجه ورزش قهرمانی میتواند منجر به افزایش کسب مدال در رویدادهای بزرگ از جمله المپیک و
جامجهانی شود. بااینوجود علیرغم افزایش رقابتها و تجانس سیستمهای ورزش قهرمانی»
استراتژی مطلوب برای موفقیت در سطوح بینالمللی هنوز نامشخص است (ساتی؟, ۲۰۰۸ سوینن و
عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده .... ۱۳۱
در عصر حاضر ورزش تقریبا در زندگی افراد رسوخ کرده است و در میان رشتههای مختلف ورزشی
فوتبال ویژگی ممتاز و منحصربهفردی دارد. این ورزش بهدلیل جذابیت خاص و گستردگی فوقالعاده»
پرطرفدارترین» پربینندهترین و پرمشارکتترین فعالیت ورزشی بوده و بهعنوان ورزشیترین ورزش
شناخته میشود؛ بهگونهایکه به پدیدهای فراگیر و جهانی بدل شده است و نمیتوان برای آن حد و
مرزی قائل شد. فوتبال بهدلیل برخورداری از ابعاد اجتماعی» فرهنگی» اقتصادی و سیاسی, بهشکل
کامل از حالت بازی ساده خارج شده است و این امر دلیل توجه به ارتقای این رشته ورزشی در سطح
جهان را آشکار میسازد (گارسیا سانچزا ۲۰۰۷). امروزه» اقتصاددانان به دو دلیل توجه ویژهای به
ورزش و بهخصوص رشته فوتبال کردهاند؛ اولین دلیل آن است که فوتبال در طول چند سال گذشته
به یک صنعت جهانی چند میلیارد دلاری تبدیل شده است که درآمد فراوانی را ایجاد میکند و
دلیل دوم نیز ملاحظات اقتصادی - سیاسی ورزشها است؛ بهگونهایکه در بسیاری از کشورها
فوتبال بهعنوان ابزاری برای بیان ملی گرایی و ارتقای قدرت ملتها و وضعیت بینالمللی مورداستفاده
درحالیکه علاقه و شرکت در فوتبال یک پديده جهانی است. اما موفقیت فوتبال بینالمللی در
کشورهای مختلف بهشکل قابلتوجهی متفاوت میباشد و متخصصان و پژوهشگران دو دلیل عمده را
برای این تفاوت عنوان کردهاند؛ اولین *دلیل,,افزاتش/ تغاّت ,عهلکراد آبینمنطقهای است؛ بهطوری که
در طول ۱۷ دوره مسابقات جامجهانی» از اولین دوره در سال (۱۹۳۰)» تنها دو قاره آمریکای جنوبی
و اروپا موفق به قهرمانی در این دوره شدهاند» درخالی که کشورهای آمریکای شمالی» آسیا و آفریقا
تاکنون حتی در یک رویداد بینالمللی موفقیت چشمگیری کسب نکردهاند. علاوهبراین» دومین
دلیل, تفاوت در عملکرد درونمنطقهای فوتبال است. مقامهای قهرمانی که توسط دو قاره اروپا و
آمریکای جنوبی بهدست آمده است» در دست چند ملت متمرکز.میباشد و تنها هفت کشور برنده
این مسابقات شدهاند که پنج مورد از این کشورها بیش از یک بار موفق به بردن مسابقه شدهاند و
در میان کشورهای آسیایی برتری فوتبال در میان اقتصادهای نفتخیز و درحالظهور در قاره
متمرکز شذه است (هاقمن؛ کینگ و يم ۱۲۰۰۲ ۲۵۴) "ال تقاوت روشن در عملکرد» به
عوامل سیستماتیک زیربنایی و مهم موئر بر عملکرد فوتبال بینالمللی مربوط میشود.
امروزه عملکرد و موفقیت تیمهای ورزشی (چه در سطح داخلی و چه در سطح بینالمللی)
تحتتأثیر عوامل متعددی از جمله عوامل اقتصادی, اجتماعی, فرهنگی, سیاسی و جغرافیایی قرار
۱۳۲ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۳۹ آذر و دی ۱۳۹۵
دارد و تأثیر این عوامل بر عملکرد بازیکنان. کادر فنی و مدیران و درنتیجه» کسب موفقیت تیمها
بسیار چشمگیر و اساسی میباشد (عسکریان, ۱۳۸۳)؛ بنابراین» علاقه فوقالعاده به موفقیتهای ملی
در رویدادهای مختلف» پژوهشگران را بر آن داشته است که به بررسی مبانی اجتماعی - اقتصادی,
فرهنگی و جغرافیایی موفقیتهای رویدادهای مختلف بپردازند (بیان» ۲۰۰۳: ۳۷؛ کریشنا و هاگلندا
۸ دراینراستا پژوهشهایی که در سطح بینالمللی انجام شدهاند» عوامل موّثر بر عملکرد
ورزشی را شناسایی نمودهاند که از جمله این عوامل میتوان به عوامل اقتصادی, شرایط سیاسی,
انداز جمعیت. آبوهوا حق میزبانی و وضعیت آموزشی - بهداشتی اشاره کرد (کاستونکا و
استرکن/, ۲۰۱۱ ۱۱۱-۱۱۰؛ لوئیز و فادال, ۰۲۰۱۰ ۸۷۶؛ کریشنا و هاگلند» ۶۳۰۰۸ لوئی و سوئن؟.
۸ ۱۳ بیان, ۲۰۰۳ ۳۷ کوپر و استرکن۸ ۶۳۰۰۱ جانسون و علی۶ ۹۸۸۶۳۰۰۰) که بهطور
جداگانه و یا در تعامل با یکدیگر میتوانند در کسب افتخارات بینالمللی و ارتقای عملکرد ورزشی
نقش داشته باشند. پژوهشهای داخلی نیز تأئیروتولید ناخالظن داخلی» آبوهوا اندازه جمعیت» امید
به زندگی, ضریب جینی, نرخ باسوادی و میزبانی را در این ارتباط بررسی نمودهاند (دخت باقر
۲۳ ۷۰-۸ فخری, ۱۳۹۱ ۹۵-۱۰۵؛ شریعتی فیضآبادی:۰۱۳۹۰ ۶۱۰۲۹ محمدی, ۰۱۳۸۹
۶ البته. درمورد تأثیر عوامل مذکور بر عملکرد ورزشی» نتایج اضدونقیضی نیز به چشم میخورد؛
بهعنوانمثال» جانسون و علی (۲۰۰۰ و,۲۰۰۴)» سوئن والویی (۲۰۰۸) و ماترس و نامورو ۲ (۲۰۰۴)
معتقد هستند که اندازه جمعیت چاظکنارا تدلینافاکانس کال یگنت و بهسزایی در موفقیت-
های المپیک دارد. درمقابل یافتههای هافمن و همکاران (۲۰۰۲) و رابرتز/ (۲۰۰۶) نشان میدهد
که اندازه جمعیت نمیتواند تأثیر قابلتوجهی بر موفقیتهای ورزشی داشته باشد؛ بنابراین» آنچه که
در سیستم ورزش مشخص است. علاقه شدید به موفقیت و تمایل پژوهشگران و سیاستگذاری برای
بررسی و تشریح این موفقیتها بهویژه در رویدادهایی مانند المپیک و بازیهای جامجهانی است. با
توجه به این نکته, مطالعات فراوانی از پایان قرن بیستم درمورد سیاستهای کشورهای مختلف در
رابطه با ورزش به انجام رسیده است. با توجه به اینکه تشریح موفقیت ورزشی و یافتن دلایل
موّفقیت: پیشنیاز و زمینهساز موفقیگهای تا است».اهمیتگتگاه به این مسأله کاملا ملموس
عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده .... ۱۳۳
میباشد (سجادی» صفری» ساعت چیان و رسولی ۶۱۳۹۰ ۳). علاوهبراین» ازآنجاییکه تمام
تلاشهای وزارت ورزش و فدراسیونهای ورزشی در هر کشور متمرکز بر تیمهای ملی میباشد؛ لذا
تیم ملی هر رشته ورزشی را میتوان جلوهگاه تلاشها و کوششهای ورزشی انجامشده در آن کشور
دانست؛ بنابراین» همانطور که عنوان شد» امروزه» عملکرد تیمهای ورزشی تحتتأثیر عوامل مختلف
اقتصادی» اجتماعی, فرهنگی, سیاسی و جغرافیایی قرار دارد؛ بهگونهای که بدون درنظ رگرفتن تأثیر
این عوامل در مسابقات ورزشی بهویژه رویدادهای بینالمللی از جمله جامجهانی» نمیتوان به
پیروزی و موفقیت دست یافت. جامجهانی فوتبال,» مسابقات حرفهای فوتبال است که در رده مردان
و بین اعضای فدراسیون بینالمللی فوتبال (فیفا) برگزار میشود. این مسابقات از سال (۱۹۳۰)
بهطور مرتب و هر چهار سال یکبار برگزار میشود و تنها در سالهای (۱۹۴۲) و (۱۹۴۶) بهعلت
جنگ جهانی دوم برگزار نگردید. شایانذکر است که قهرمان اخیر این مسابقات» کشور آلمان است
که در مسابقاث سال (۲۰۱۴) به مقام قهرمائی#رسید. ذک"اّین نکته ضرورت دارد که تاکنون, ۲۰
جامجهانی برگزار شده است و تنها هشت کشور موفق به فتح این مسابقات شدهاند که کشور برزیل
با پنج قهرمانی» پرافتخارترین تیم این رقابتها است. همچنین» برزیل تنها تیم در دنیا است که در
تمام ۲۰ دوره رقابتها حضوودهافلته ایگا3 گذکر است کآگانلر و آگاهجا چهار قهرمانی, دومین
تیمهای پرافتخار دنیا هستند» اوروگوئه .و آرژانتین با دو قهرمانی و کشورهای انگلستان» فرانسه و
اسپانیا با یک قهرمانی کشورهای دیگری هستند که تجربه کسب عنوان قهرمانی را داشتهاند؛ لذا با
توجه به آنچه گذشت. گرایش روبهرشد مردم.به فوتبال و پیروزی در میادین بینالمللی ورزشی از
یکسو و اهمیت رویدادهای بزرگی چون جامجهانی فوتبال که به بزرگترین و فراگیرترین پدیده
جهانی تبدیل شده است و هنگام برگزاری» توجه میلیاردها نفر را در سراسر جهان بهخود جلب
میکند و منافع شایانی را برای کشورها به ارمغان میآورد از سوی دیگر» اهمیت بررسی عوامل موّثر
بر عملکرد ورزشی بهویژه عوامل اجتماعی را دوچندان کرده است. ازآنجا که تاکنون هیچ پژوهشی
دراینزمینه انجام نگرفته است. پژوهشگر بر آن آشد تا به بررسی تأثیر این عوامل (جمعیت. آبوهوا
امید به زندگی» نرخ باسوادی و ضریب جینی) بر عملکرد ۳۲ تیم شرکتکننده در بیستمین دور
جامجهانی (۲۰۱۴) برزیل بپردازد و دراینراستا بهدنبال پاسخگویی به سوال است که آیا بین عوامل
اجتماعی و موفقیت در رویدادهای بینالمللی رابطهای وجود دارد یا خیر؟
پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی - تحلیلی بوده و با توجه به ماهیت موضوع, جمعآوری
اطلاعات آن با استفاده از روش کتابخانهای و بهشکل اسنادی انجام گرفت. همچنین, دادههای
۱۳۴ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۳۹ آذر و دی ۱۳۹۵
مربوط به عوامل اجتماعی موّثر شامل: جمعیت. امید به زندگی, نرخ باسوادی» ضریب جینی و
آبوهوا بر عملکرد ۳۲ تیم شرکتکننده در جام جهانی (۲۰۱۴) برزیل جمعآوری شد و رابطه بین
جامعه آماری پژوهش را ۳۲ تیم حاضر در بیستمین دوره جامجهانی تشکیل دادند و با توجه به نوع
پژوهش» حجم نمونه برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شد که شامل ۳۲ تیم شرکتکننده
در این پژوهش با استفاده از اسناد موجود دادههای مربوط به جمعیت. نرخ باسوادی و ضریب جینی
از طریق دادههای بانک جهانی! دادههای مربوط به امید به زندگی با استفاده از دادههای سازمان
بهداشت جهانی ۲ و دادههای مربوط به آبوهوا (۲۰۱۳) از سایت آبوهوا؟ جمعآوری شد و سپس
رابطه بین عملکرد تیمها و متغیرهای دیگر پژوهش محاسبه گردید. علاوهبراین» از آزمون
کلم وگروف-اسمیرنف؟ برای سنجش طبیعیبودن توزیع دادهها استفاده شد. رگرسیون تکمتغیره نیز
مورداستفاده قرار گرفت. همچنین؛؛تجزیهوتحلیل دادهها پا استفاده: از نرمافزار اکسل* و ایویوز ۶ انجام
یافتههای توصیفی پژوهش شامل: جمعیت. ضریب جینی, نرخ باسوادی» امید به ناگی و آبوهوای
۲ کشور حاضر در برزیل آدر جدول شماره/یکه نان داقاه"شیه است.
عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده ....
جدول ۱- دادههای توصیفی پژوهش براساس جمعیت. ضریب جینی. آموزش, امید به زندگی و آبوهوا
۱۳۶ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۳۹ آذر و دی ۱۳۹۵
ادامه جدول ۱- داده های توصیفی پژوهش براساس جمعیت. ضریب جینی, آموزش, امید به زندگی و
منبع: ۱. بانک جهانی» ۲. سازمان بهداشت جهانی و ۳. آبوهوا
نتایج آزمون کلموگروف - اسمیرنف در جدول شماره دو نشان میدهد که تمامی دادهها دارای توزیع
نتایج رگرسیون (۳-۴/۸۶ و0-۰/۰۳) بیانگر وجود رابطه خطی بین متغیر آبوهوا و عملکرد میباشد.
همچنین,» با توجه به نتایج بهدستآمده (۲/۲۰۶-<7» 0-۰/۰۳) تأثیر معنادار آموزش بر عملکرد
ورزشی تیمهای فوتبال تأیید میگردد. در جدول شماره سه ستون ضرایب استانداردشده, سهم اثر
عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده .... ۱۳۷
جدول ۳- جدول رگرسیونی تأثیر آموزش بر عملکرد ورزشی کشورها
علاوهبراین؛ با توجه به مقادیر (۱/۳۳۳--7 و 8-۰/۱۹ ۱/۳۱۷--7 و ۱۹/:-9. ۰ ۰/۷۲۰--7 و
۶ 7-2-۰۲۹۵ و 0۶۰/۷۷۰ عدم تأثیر معنادار نرخ باسوادی, امید به زندگی, انداز
جمعیت و ضریب جینی بر عملکرد ورزشی تیمهای فوتبال تأیید میشود. بهعبارتدیگر نرخ
باسوادی,» امید به زندگی, اندازه جمعیت و ضریب جینی,» اثر معناداری بر عملکرد ورزشی ندارند.
جدول ۴- جدول رگرسیونی تأثیر امید به زندگی بر عملکرد ورزشی
در جهان توسعهيافته امروزی» ورزش بهعنوان یک صنعت مهم و عامل اصلی در رشد و توسعه
اقتصاد ملی کشور شناخته میشود. در میان رشتهها و مسابقات مختلف ورزشی» فوتبال و جامجهانی
از اهمیت و اعتبار ویژهای برخوردار هستند و موفقیت یا شکست در رقابتهای جامجهانی که نقطه
اوج مسابقات فوتبال است» بر اقتصاد و هویت ملی کشورها تأثیر میگذارد. فوتبال بهعلت گستردگی
فوقالعاده. تعداد بیشمار ورزشکاران و تماشاچیان» سرمایهگذاریهای کلان مالی و پوشش وسیع
رسانهای» عرصهای بسیار فراتر از دیگر ورزشها را کسب نموده است (احمدی, ۲:۱۳۸۶٩۹)؛ لذا در
چند دهه گذشته. رقابت بین کشورها برای ارائه عملکرد مناسب و کسب مدال در رویدادهای بین-
المللی ورزشی از جمله المپیک و جامجهانی شدت بالایی به خود گرفته است و این امر منجر شده
است که پژوهشگران درباره علل موفقیت و عدم موفقیت ورزشی کشورها به بررسی عوامل اقتصادی
- اجتماعی, فرهنگی و جغرافیایی موّثر بر عملکرد ورزشی آنها در رقابتهای مختلف از جمله
جامجهانی فوتبال بپردازند؛ ازاینرو در این پژوهش درصدد هستیم تا عوامل اجتماعی موثر بر
یافتههای بهدستآمده از پژوهش نشان میدهد که در میان شاخصهای اجتماعی, آبوهوا تأثیر
معناداری بر عملکرد تیمهای فوتبال دارد. بهطور طبیعی, شرایط جغرافیایی یک کشور ممکن است
تأثیری قوی بر عملکرد و موفقیت تیمها داشته باشد. آبوهوای نامناسب (درجهه حرارت بسیار زیاد و
یا بسیار کم) تأثیری منفی بر فعالیتهای ورزشی و محبوبیت ورزشهای فضای باز گذاشته و
مشارکت در چنین ورزشهایی را کاهش میدهد. درنتیجه. انگیزه و علایق استعدادهای جوان
ورزشی برای عملکرد بهتر در این شرایط کاهش مییابد (هافمن و همکاران؛ ۲۰۰۲: ۲۶۲). هافمن و
همکاران (۲۰۰۲) نشان دادند که کشورهای دارای آبوهوای معتدل, در ورزش موفقتر هستند.
جانسون و علی (۲۰۰۰) و رابرتز:(۲۰۰۶) نیز بیان کردند که کشوزهای دارای آبوهوای سرد
عملکرد بهتری نسبت به کشورهای دارای آبوهوای گرم دارند».این نتایج با یافتههای پژوهش
تارگلر۲۰۰۴(۱) و هافمن و همکاران(۲۰۰۲) همسو میباشد. اما با نتایج پژوهش لوئیز و فادال
(۲۰۱۰): گلذ و دابسون (۲۰۰۷): زابلاتررع موجن یی ,۲۰۰۵ و ۲۰۰۰ تا زگلر(۲۰۰۴)
دخت باقر (۱۳۹۲) و فخری (۱۳۹۱).همسو نمیباشد. با توجه به نتایج تجزیهوتحلیل رگرسیون,
کشورهایی چون آلمان که قهرمان این دوره شد:و نیز کشورهای آرژانتین و هلند که در رتبههای
بعدی قرار داشتند» نسبت به سایر کشورها چون نیجریه» ساحل عاج و روسیه. از میانگین دمای
نسبتا بهتر و معتدلتری برخوردار بودند و عملکرد بهتر و موفقتری را از خود نشان دادند.
همچنین, یافتههای پژوهش نشان. میدهد. که نرخ باسوادی تأثیری بر عملکرد ورزشی تیمهای
فوتبال ندارد. امروزه این اصل که حیات اقتصادی هر جامعه پیش از آنکه به وسيله عوامل اصلی
تولید؛ یعنی نیروی کار و سرمایه رقم زده شود» مدیون سطح تعلیمات و تحصیلات عمومی و سواد
نیروی انسانی میباشد پذیرفته شده است (اخمدوند و امیری» ۱۳۸۸: ۸)؛ آزاینرو» توجه به نقش
آموزش و میزان تحصیلات در توسعه انسانی» بیش از پیش موردتوجه و تأکید سیاستگذاران و
برنامهریزان قرار گرفته است و دلیل اين موضوع بازده آموزش و تحصیلات و نقش آن در رشد
اقتصادی میباشد. واضح است که هرچه نرخ باسوادی در جامعه بالاتر باشد. آگاهی افراد آن جامعه
نسبت به تمامی موضوعات از جمله فواید ورزش و درنهایت. سوقیافتن به سمت ورزش بیشتر می-
شود و بستری مناسب برای انتخاب و پرورش استعدادهای ورزشی ایجاد میگردد (احمدوند و
عوامل اجتماعی موّئثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده .... 1۳۹
امیری» ۱۳۸۸؛ تقوی» ۱۳۸۵: ۱۱۵). درنتیجه. دراختیارداشتن یک جمعیت بزرگ باسواد به عملکرد
بهتر در سطح بالای ورزشی کمک میکند. دراینراستا یافتههای پژوهش حاضر با نتایج جیانگ و
همکاران (۲۰۱۰)» لوئیز و فادال (۲۰۱۰)» دخت باقر (۱۳۹۲) و فخری (۱۳۹۱) همخوان میباشد.
اما با یافتههای لوئی و سوئن (۲۰۰۸) همخوانی ندارد. موژید این عدم تأثیر میتواند عملکرد ضعیف
کشورهایی همچون روسیه» کره جنوبی» ایتالیا اسپانیا و غیره باشد که علیرغم نرخ باسوادی بالا
نسبت به کشورهایی چون نیجریه و الجزایر (با نرخ باسوادی پایین)» عملکرد ضعیفی داشتند که
ممکن است بهدلیل ویژگیهای خاص رشته فوتبال باشد که افراد را از هر قشر و با هر سطح سوادی
علاوهبراین» یافتهها بیانگر این بود که میزان امید به زندگی» تأثیری بر عملکرد ورزشی تیمهای
فوتبال ندارد. ارتقای سطح کیفیت زندگی افراد یک جامعه به تحول اساسی در متغیرهای اقتصادی
آموزشی و بهداشتی وابسته است و بین شاخصهای اقتضادی و اجتماعی با سطح امید به زندگی»
رابطهای دوطرفه و متقابل وجود دارد؛ بنابراین». در جوامعی که عواملی از جمله سلامتی کیفیت
زندگی» امکانات بهداشتی» وجود آرامش و برخورداری از امنیت اقتصادی و اجتماعی وجود داشته
باشد (جوادین» ۱۳۸۴: ۱۵۲-۱۵۳)» میزان امیذ به زندگی نیز بالا,است و گرایش مردم به ورزش و
توجه به سلامتی افزایش خواهد یافت.و طبیعی است. که هرچه جامعه سالمتر باشد استعداد
بیشتری در کسب موفقیت ورزشيخواهل داش (لوتیز و#فادال,/۷۱۰ر ۸۷۵): این يافته پژوهش با
نتایج لوئیز و فادال (۲۰۱۰): کریشنا و هاکلنییگو ۲ )وی لویی (۳۰۰۸) و دخت باقر (۱۳۹۲)
همخوای میباشت اما با یافتدهای پژوهشهای, انگگشده: توس کاستوتکا ز اسکوریم؟ ۱(۲ ۳۰
جیانگ" و همکاران (۲۰۱۰)» فخری (۱۳۹۱) و شریعتی فیضآبادی (۱۳۹۰) همخوان نمیباشد. در
توضیح و تبیین این امر میتوان اشاره کرد که با توجه به کیفیت زندگی بهتر در جوامع پیشرفتهای
چون انگلستان» ایتالیا اسپانیا و ژاپن و نیز پایینبودن میزان ابتلا به بیماریها و مرگومیر و
بهعبارتدیگر بالابودن میزان امید به زندگی دز این کشورها باز هم مشاهده میشود که بالابودن
متوسط طول عمر در میان جوامع تأئیزی بر حضور موفقیتآمیز در عرصههای بینالمللی ورزشی
ندارد و این کشورها نسبت به کشورهای دارای رنکینگ بالاتر بهویژه آرژانتین» کلمبیا و کاستاریکا با
میزان امید به زندگی پایین نتوانستهاند مقامهای بهتری را کسب نمایند و عملکرد موفقیتآمیزی
نداشتهاند. این امر میتواند نشاندهنده تأثیر منفی میزان امید به زندگی بر عملکرد ورزشی کشورها
۵۰ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۳۹ آذر و دی ۱۳۹۵
علاوهبراین» نتایج نشان داد که اندازه جمعیت بر عملکرد ورزشی تیمهای حاضر در جامجهانی
(۲۰۱۴) تأثیری ندارد. دراینراستا باید اشاره کرد که در مراحل تحرک و جهش اقتصادی» جمعیت.
عاملی مثبت در گسترش و پیشرفت فعالیت اقتصادی به شمار میآید؛ زیرا توان کاری بیشتری را
در اختیار برنامهریزان و سیاستگذاران اقتصادی قرار میدهد. در زمينه ورزش نیز جمعیتهای
بزرگتر گروه ورزشکاران بالقوه را افزایش میدهد و این امر باعث افزایش مشارکت مردم در ورزش
و درنتیجه» ظرفیتهای بالقوه جامعه میگردد. لذا. کشورهای دارای جمعیتهای بیشتر» منبع
بزرگتری از ورزشکاران بااستعداد را خواهند داشت؛ بنابراین» توانایی عملکرد بهتر و کسب مدال در
رویدادهای بینالمللی نیز افزایش خواهد یافت (هافمن و همکاران» ۲۰۰۴ ۲۶۵). این نتایج با
یافتههای پژوهشهای گذشته همچون تارگلر(۲۰۰۴)» هافمن و همکاران(۲۰۰۲) و دخت باقر
(۲۰۱۳) همسو میباشد. اما با نتایج برنارد و باس ! (۲۰۰۴)» هوستون و ویلسون؟ (۲۰۰۴)» هافمن و
همکاران(۲۰۰۲) تارگلر(۲۰۰۴) و فخری (۲۰۱۲) همسویی ندارد. در تجزیهوتحلیل دلیل
ناهمسویی این متغیر میتوان اشاره کرد که تیمهای کشورهایی چون روسیه. نیجریه آمریکا برزیل
و غیره» علیرغم اندازه جمعیت بزرگ آنها عملکرد بهتری درمقایسه با کشورهای دارای مقام بالاتر
دیگر يافته پژوهش بیانگر این است که میزان ضریب جینی بر عملکرد ورزشی تیمهای فوتبال مور
نمیباشد. اگر کشوری ثروتمند باشد..اما این ثروت به خوبی در جامعه توزیع نشده باشد. نمیتوان
انتظار داشت که ثروت موردنظر پشتیبان خوبی برای فعالیتهای ورزشی باشد» اما اگر درآأمد جامعه
به شکل بهتر وغادلانهتری بین آحاد میقلف جامعاالوزیع شوگ امکان رشد و شکوفایی استعداهها
بهصورت برابر وجود خواهد داشت. با مقايسه نتایج حاصل از این پژوهش و پژوهشهای انجامشده
قبلی متوجه میشویم که نتيجه بهدستآمده با یافتههای پژوهشهایی که توسط دخت باقر (۲۰۱۳)
و فخری (۲۰۱۳) مبنی بر عدم تأثیر ضریب جینی بر عملکرد ورزشی انجام گرفت. همخوانی دارد.
در تبیین این موضوع باید گفت که تیمهای کشورهای آرژانتین» کلمبیا و کاستاریکا عملکرد ورزشی
موفق و بهتری داشتهاند»؛ درحالی که میزان ضریب جینی این کشورها نسبت به سایر کشورها از
جمله اسپانيا ایتالیا انگلیس» سوئیس و غیره (که علیرغم توزیع عادلانهتر ثروت در این کشورها
مشاهده شد که این ثروت. پشتوانه خوبی برای فعالیتهای ورزشی فوتبال و درنتیجه, موفقیت و
عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده .... ۱۵۱
تکته تهایی که پایذ بان ,اقاژه ردان انستت که تاکتونی تام پژدهشهای انجامشده خذرموود عواغل
موّثر بر عملکرد ورزشی» بیشتر به پیشبینی عوامل موثر بر موفقیتهای ورزشی پرداختهاند و
پژوهشی با این عنوان (عنوان این پژوهش) در ایران انجام نشده است؛ بنابراین» در پژوهش حاضر
علل موفقیت تیمهای ملی فوتبال در رویداد بزرگ جامجهانی موردبررسی قرار گرفت. یافتههای
پژوهش مطلب مهمی را نشان میدهد که بیان میکند از بین عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم-
های ورزشی فوتبال, آبوهوا عاملی مهم و تأثیرگذار میباشد؛ موضوعی که شاید تاکنون برنامهریزان
و سیاستگذاران ورزش کمتر به آن توجه کردهاند؛ بنابراین» پیشنهاد میشود سیاستگذاران امر
ورزش ضمن توجه به کیفیت آبوهوایی کشور و استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا برای فراهمآوردن
شرایط مناسب جوی,» میزان موفقیت تیمهای ورزشی را در تمامی میادین از جمله میادین ورزشی
نکته نهایی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است کذنا به حال هر پژوهشی در زمینه عوامل
موئر بر عملکرد ورزشی انجام شده است بیشتر محدود به چند عوامل و فاکتور بود و یا در دورههای
قبل مورد ارزیابی قرارگرفته است. بااین حال در پژوهش حاضر شاخصها و عوامل کلان و مهم موثر
بر عملکرد مورد بررسی قرار گزفت. نتیجه این پژوهش یک مطلب مهم راانشان میدهد و آن این
است که سیاستگذاران و برنامهریزان اصنعت ورزش و فوتبال کشور عامل مهمی در موفقیتها و
کسب کرسیهای بین المللی می باشند» چیزی که شاید تاابه امروز مدیران و مسئولین و
برنامهریزان صنعت ورزش کمتر به آن توجه کردهاند» بنابراین پیشنهاد میشود مسئولین,؛
سیاستگذاران و برنامهریزان صنعت ورزش و فوتبال کشور با کنترل و سرمایهگذاری روی عوامل و
شاخصهای مهم و تأثیرگذار که عدم توجه به این عوامل میتواند در پس رفت و عقب ماندگی
ورزش و فوتبال کشور ما تأئیّزات«زیادی.داشته باشد» میتوانند.به موفقیت بین المللی ورزشی و
۳۵ ۷۷۵۳1۵ ۵طا صز س۵ع۳ الد۳۵۵ آفصمنع1< صعنص۳] عط که کاعالت .(2008) .5 منقصط۸ 1۰
.() .85-96 ,(1)37 بلقص 70 ما0 +کصععقن که وناز آمدمنهد عط «(2006)
۵۵ ۵۶ 2000۳5 عط) که وصفامم .(2009) 3 نصم۸ ه بط 36 ,۹۵00قسط۸ :2
6 ,وع ناهام ۵156۳ ما ۵عتقصصم خصعصم10ععل0 معط چ هنز ععهام ص۳۵ وصه اصعص ما00
.(6) .15-5 20106 وصه مکی عنصمص0 ولد /1- 6ص مدع 3/2 ۳۵۵0۹
5 ع136 5 انز کام0ی عط ۵۶ کصمقنوصم عنصمص60 وی ۲5۵ .(2005) ۳۰ مصعخصاع۸ .3
.(0 6 له0007ل مد عناطصدتا) .(52 ی کعامصسناعه ۵۳ عصنجاعی (1380) فصه (0377)
.)17006۳5/۰ ۳20طع1 ,5060665 500۳1 وصه د۳۵0۵00 آهزکوط2 ۵۶ وانه ۳
3۳00 +کعصدی عزمص 01 عطا که ۵ط۷۷ .(2004) 8 .36 بعکفتاظ 6 وبظ بش۸ ,ق8670 .4
413-5 ,(86)1 مکعناقناها5 200 کعن09ط۳0 ۵۶ عنم معلهامغ تقلوعص 0ص ۳۵50۳۵۶5
۹۲ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۳۹ آذر و دی ۱۳۹۵
6600 ۶و کاعاگه عط1 تعاصی لقع عزمس01 ص20 .(2003) ب< مصعنظ .5
.37-44 ,22,ا9ن300۳ 21366 4و۳ 156 بععص فصن ما0 0۳ اصعص م0010
65 .63365 019016 عطا که علقلعصه وصنصص ۷ .(ر2011) .5 ماک 2 2 مقنط0افتا0 .6
وصناهاکد ماد عن9 50000-000 که صمناقل8۷ .(2013) با مکعهقطاطاع00 .7
[هعزط۳ 0۶ [موحا5 .( 0اه دنل ماهس ومطعناطاحدتآ) +عصعع) 5 ممع162 عطا که 06۳10۳۵۵۵
6 0۵3065 ۷۵11001 آفدمنهد ۳۷۵۵005 .(20131) بش۸ محطامهگطاه0 مصع 16 .8
7 .(996۳2000نل +ماعقهص فمطکناطاحدتآ) ملق طومع)] معحوعل 360 عصنعد معصعع صمناهناد مه
86 .(60 *1) م1۵۵6 که عنصمدمه 156 .(2001) .7 ,6000800 ۶ یک ,ط50ط10 .9
5 اد دز 0610۳۵66 0ص اد6ص0 00۵10 عطا اند ما۳ ,(2012) ۳۰ مفتطلق۳ .10
4 ازد۵۳ 1700 ووعمامط رد2 فصه «دمن00۵ ۶و و۲ .رصمنامامععنل «معاعهص #مطعناطحدتآ)
۸ :۵۳05 [۵1ط1۵۵ کنصدم5 ۵۶ دوعص 0 ع1۲ه مه مصعنفقنط .ر2007) 3/۰ متعطصد5 هنحه6 11۰
4 عطاع 5060 0۳۳۳۵۳۵06 عط ) وسنا 3۳۵ .(2007) .2 م1050 2 م۸ وصقی معلهاعی .12
«(88)1 ,(60انصنآ وصنطدناطا2 0/۵11( 1) رااقس ععدعنک آمنوم5 +عصوع م1۵۵6 هدنهد
7 له دععععند ع1م 01 .(2004) .ظ وحصمعقفصقط 6۶ سا قطن مسظ 1710110۵5 .13
,۳005 کادمم5 که لممسا30 بعطمنامنامهن ينامم فصه کذعواقصه عنصمصم +ععاصی
01616۳25 5000-6600906 6ط1 .(2002) .ظ وق عقصق۴۸ 2 سا رصن 8 ,710110۵0 .14
253-7 ,2 ,ق0506 م۸ که افسس 30 0610۳2266۰ م50 هد ناهد ماه و
6 10000۶ .(2013) .5 منلهززدک م .۸ بنطهزم۸ صقنصهط0 .36 منون11۵ مگ مفصاع11085 .15
عنصداد] عطا صز اصعلها منطعدونمصقط عمط فص کعنانص 0000۳ ,۵۵665565 وکطاع 51۳68
-29 ,(17) ,ط3/302866 50071 بکعودعلاهط فص کا0صع0ط هه ۵۳ ۵۶ عناطم 3
۸ :۳0060 مصه عسعزع ,13096 .(2002) .2 .0 ,۷۷11905 ۵7 ول ی ب ,1101910 16۰
.939-3 ,9 ,165 ۲000316 0 عزامص۸ +ععصمصسواحوم اند 1۵۵ که و عخصمصمع
مان عطا ۵۶ دمنامصنصعه ص۸ اععلنی ۳0 .(2009) بش۸ ما0قط 2۳ 6 کل ,1106 .17
500۳8 ۶ آقد 70 13۳6۳200521 مصوخعصصیم عطا که خصعصم و001 عط صز دماج دعععنو
6 ۵۶ 06۳۹06006 ۳۵۵-۵۵۳ 36 وه اصعص م۸1 عل صحصیت «(2005) 8 یک 7313069 .18
()) .143-62 .89 8 ,60 1/130286 2204 ۵1 مص 70 +۳۵0 ام نامع عنصح 1٩1
عم 01 جز کزولمصه دماج عنصمص60 156 .(2010) .7 ,۳۳۳۵۵8 2 ۳ م38 .۷ ,قصقنل :19
181-7 ,(4)3 ,۳81006108 فده مدنگ کادمی5 ۵1 تفص س70 تمد 13620 +عصهی
021 0صه 32۳0002005 :کطم5625 ۵ که علها ۸ .(2004) بش بنل ۸ کل .10 ,ط90ص305 .20
4 ,(85)4 ,لاتعاتفنا0 ععدعن5 آهنمم5 .کعصدی م01 6ص وصه +عصصه نک عطا که عاصی
21 0صه 33۳0002005 :کد56380 ۷۵ او علها ۸ .(2000) .۸ ,نل۸ 6۶ .3 بک1 .10 ,702305 21
-974 ,85 ,)م02 506066 لهنمم5 کعصدی عزمص و0 6ص هه +مصصنک عطا که عاصهی
عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده .... ۹۳
م01 عمط هام کعاصای 5006 مل چط ۷۷ .(2008) ط ,فصاهه7 ۸ م۸ مقصطعامگ .22
نز201 0ص عن ص3۳0 ص۲۵0 عم فصه انامه آقنفود ۶۵۳ کدمععع] ۵۵3197
40 ۳۵۳002100 :مه ص۷۷ عزمص و01 156 .(2001) ۰ مصععانعاک ۵4 ولا بی ,1606۲ .23
8 ۶ رازآ مکن050ع ۵1 اصعصدم6 1 .(1896) ععصند 00۳10۳۵۵66
عزاع 6000 حصش۸ لقع فصه ووعصمص ,ص36 .(2008) 0 ۷۷۰ مطعناگ ۵۶ کل ب17 مفقانآ .24
1-6۰ ,(13)1 و3۵16 0506 206 کعصعی م01 عطا ۵4 کندواهمه
ب۸2 هز 06۳10۳۳۵۲۵ کا500۳ ۵۶ کنوتقصه عنصهمص0عه ۸ .(2010) .8 ,ق18۵0 ۵۶ ول و12 .25
5۰ م0190 عطا اه کع بصع صز عنصمص0 .(2004) .0 .5 ,3133070 :6 بش۸ ,2/8005 .26
:۵ ,15 .ص72 ,2008 053.38606۷60 ,6079 نصمنیغقذفعقال ال مطوصطعاان2 ۵۶ بوازد تا
8 نا و عاصای عطا فاد 1۵۳ امومص آمعنمصطد/3 «(2011) بش۸ منوقصحصقط3/0 .27
.(0) .7-19 ,(3)51 ونااتعاتفا0 امه و01 معا حز کعصدی صوزع۸ (2006) عط حصذ
۳ عزرلهده هاعل خی خر +عصعطک۸ صن اصعصع ۷ عنطعه ۶۵۶ وصناصهم۸ .(2006) .ی مفا۳ع 30 .28
لد 70 .0ع// :0ااط :30۵ ,20 ص7۵ و2008 0ع۷عن معط مععصعص عم عزمص و01 آهدمناهم
5 3۳0۳026 .(2013) 3/۰ بناووقق3 ۸ .۷ مصقنطعاهد5 ومظ بل رسدکد5 .3 .5 مفلهززد5 .29
0 و626 صعزع۸ (2010) عطا صز کوصنوههاد عطا کم دعععنه عطا هصنهاند
.(5) .1-14 ,(5) وا86706 1/1332 50071 صذ (ل 6562۳ بو مه عادم۲
و زا0460 هاوخلد خر ما0 (2008) ۵ ۳۵۰۵۵ «(2008) سا 1 مچااشک .30
باق طخ8 01 برازد06۳ت] بو ما طازع مها وصسکد ۵
دنطیط7۲۵1200 عط1 .(2014) .30 ,نمی ۵4 وا مل06۲قه8 و3 ,۳۵۵2۵080 هنهک .31
40 626۶ 96و01 +عصصسک (2008) وصنززنهط عطا اد دعنصای که عععنه 6ط 0666
300 ۸ :306610060 مصه کمک .(2008) 1۰ معاعا م۷006 ۸ ول وطع هاگ .32
7 06۳6 11605 ما۸ نامگ هت ۷7۵۳1۵ 2010 عطا که مسآ عطا 0۳ عفا 20506
70763511611 عنام هگ ععص 2610 ع ص00 هه کد 135
5ع 0 عزطاه ۲۳۵ 0صه (5۳5) عنصمدمع-من0و5 عط عاهسا۳ .(2006) 0۰ حعوله1 اههد 1 .33
و از ۲750۷۳ .(ط96۳۵00قنل +ماعقص ومد عناطاحدتآ) مهم ععنوجمجمه عط صز کاصدمانناجدم ۵ط]
6 50666۳ 1316۳20/۵1 ۷0۳6۵۹۰ که کاصقصنص 00 156 .(2004) 8۰ ,تلع 10۳ ب34
۵۴ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۳۹ آذر و دی ۱۳۹۵
عسکریان» فریبا.: شیر علیزاده: زهراه و پناهی: حسین. (۱۳۹۵) عوامل انجشناعی منوّثر
بو غملکرق تیم هی شرکت کتنذه: ذر جام جهاتی, قوقبای ۳۸۹۴ برزیل. مطالعانت
5 مل[5002 .(2016) بل منطقصه2 6۶ 7 ,306 ندنک و۳ متقزتدغاک۸
۸ 2014 عطا صز هصنادمنند2 عصع1 عطا ۶و ععصع ص20 عطا هصنهع۸
(۵0ز۳6۲۹) .139-54 :(39) 8 .کعنو 5 اصعصععههد/31 امک ملظ مت 1۸۷۵۳1۵
عوامل اجتماعی موثر بر عملکرد تیم های شرکت کننده .... ۹۵۵
327 ۶٩ 15067 ماصعصع 2/202 50071 که 2۳018907 عاهن م۸ 1۰
زد 0د7] 2ط۵ 1 مادعصعع 3/1 کا 50 ۵4 31.5 .2
5تا۷20 ۸058 ۵۳1۵1۵6۰ کعساکوصز عصنوه 10 عطا و عده عم علونعصی کز کا۳م50 ,1103025
8 000013۳ 05۲ 200 30165۲ عطا کم عده عمط عقط [21 1۵۵ ,کعناناه 8ص 500
,33066 1۳00۳۵0۰ ۷۵۳ دز ۵1۵ عطا صذ فکمه هه مد آهنه 5 عاز ۵۶ ععنه6 3 کاصع 0۷
7 1۶16۵۵ وااصیگندوند دز عصدع) [لو2ط1۵ نمدواهد عطا و عععنی آمد 200 6۳ ۵ط۲
دنطا ۵۶ دومع 156 ,136۳۵10۲6 :13000۳5 نامع مومع 0ص لاه 500-60 خصعماکنل
5 ع۳6 ۲ ۵۶ 06۲10۳۳۵۵۲۵ ۵طظ ۵0 0۳5 آهنضو5 ۵1 اع2مصز ۵ عصنصصعاعل ما دز حلجقع۳
-069001006 ۷۵5 حلج۳۵96 1856 بانقه۳ط روصت ۷۷۵۳۵ ۳1۳۸ 2014 عطا هنز عصنادمنن0 هم
0 10۳۵۳۷ عطا وصنع 0ع0ع11م که عاعل ماعزطنه 06 که عسصقه عط) ما عحل ,قصه آمعنا امه
۰ ۷۵۳۵ ۳1۳۸ 20۳ مطا صز عصوع 32 که کدی صمنهام0م آهناکناهاد 15۵ +کاصعصحه 010
هد 13212 00001200 ۲۳۵6 که 5306 ۳۵۵ ۵5 ععزد 16مصدک عط معصی وی عطا کم ععه 306
8 06710۳۵۵ ۷۷۵۲۵ کاقع ۳۵8۳653105 16 رن 0ص 0 فص 0۳0-5ع م۴ طازتم
,6 1۵05ام00) 10۳5هن0ز لهنضمد که اقط 0عمطد له 156 ,8۷165 200 ۳02۳
1 ندوند ج هط مامصنل عط روصعامصه عکنا وصه معا۵ یدنا ماصعنشگکهی نصنی ,۷62136۲
5 1116۳20 زد فا 06 عگنا مدوناهام0م ع۵ط۲ 0ص ععصقحصصماحعم سدع لد 1۵۵ ۵ عاکه
۰ 16 اه 00 اعملگ۶ه مد هط اصعنخاعی نصن6 6ط مه
| امروزه، ورزشبه عنوانیکیازچندصنعتبرتردرسطحدنیاشناختهشدهاست و دربینرشته های مختلف ورزشی، فوتبال به دلیل جذابیت خاص، از پرطرفدارترینومحبوب ترینرویدادهایورزشی به شمارمی رود که موفقیت در میادین مهم آن، اهمیت به سزایی دارد. موفقیت بین المللی تیم های ملی فوتبال به شکل قابل توجهی متأثر از عوامل متفاوتی از جمله عوامل اجتماعی اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی است؛ لذا، هدف از پژوهش حاضر، تعیین تأثیر عوامل اجتماعی بر عملکرد تیم های شرکت کننده در جام جهانی فوتبال (2014) برزیل می باشد. شایان ذکر است کهروش این پژوهش، توصیفی تحلیلی بوده و با توجه به ماهیت موضوع، با استفاده از روش کتابخانه ای و به شکل اسنادی (سایت های معتبر بانک جهانی، سازمان بهداشت جهانی و آب و هوا) انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را 32 تیم حاضر در بیستمین دوره جام جهانی تشکیل دادند و با توجه به نوع پژوهش، حجم نمونه برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شده استاستکه شامل 32 تیم شرکت کننده می باشد نتایج نشان می دهد که از بین شاخص های اجتماعی (جمعیت، آب و هوا، ضریب جینی، نرخ باسوادی و امید به زندگی)، آب و هوا بر عملکرد تیم های فوتبال تأثیر دارد و جمعیت، امید به زندگی، نرخ باسوادی و ضریب جینی، تأثیری بر عملکرد ورزشی ندارند. |
49,328 | 404641 | واژگان کلیدی: نزدیکی بینی در روش ها پژوهش های بازاریابی » مجلات داخلی» فرا روش
رشد جهانی و توسعه تجارت و بازرگانی طی سال های اخیر رشته های مدیریت و به
خصوص مدیریت بازرگانی را به یکی از رشته های جذاب و پرطرفدار رشته های دنیا و ایران
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
تبدیل کرده است. از بین گرایش های مهم و مورد اقبال این رشته» گرایش بازاریابی است[۰ ص
6 این اقبال عمومی به حوزه بازاریابی منجر به رشد فزاینده انتشار مقالات علمی در این
حوزه دانشی شده است. مجله های علمی از منابع تولید علم و برقراری ارتباط میان پژوهشگران
به شمار می روند. این نوع نشریه های, مطالب بدیع یک دانش را منتقل و با روشی خاص آن را
بیان می کنند. یک مجله علمی واجد ویژگی هایی است که آن را از سایر منابع علمی مجزا می کند؛
انتشار آخرین دستاوردهای علمی تحت عنوان مقاله های علمی» سرعت انتشار بیشتر نسبت به
کتب پایه» نظریه سازی و مخاطب محدود ولی خاص» از ویژگی های بارز این نوع نشریه ها و
نشان دهنده جایگاه خاص آنها در معرفی میزان رشد یک دانش خاص است.
اما پژوهش های انجام گرفته در حوزه بازاریابی در این مجلات ( چه در ایران و چه در
جهان) به خصوص در سال های اخیر به دلیل شکاف فزاینده میان علایق تحقیقاتی, استانداردها
و اولویت ها بازاریابان دانشگاهی و نیازهای مدیران بازاریابی در بازار مبهم, نامطلوب, سریع
و در حال تغییر و بازارهای پیچیده موزد انتقاد قرار گرفته است[۲ ص ۱۲۶۵]:
یکی از دلایل عمده این امرارا می توان ضعف در روش های تحقیق انجام گرفته برای این
پژوهش ها عنوان کرد. روش های تحقیق در یک حوزه یا زشته علمی خاص نشان دهنده باورهای
مشترک میان محققان آن حوزه در مورد سوالات مهم و نحوه پاسخگویی به آن سوالات است[۳
ص ۳۶ چنانچه روش تحقیق متناسب باقناخت واقعیت تعیلاشود محقّق را زودتر به سر منزل
مقصود می رساند و بر عکس اگر به این امر توجه لازم نشود. ممکن است نه تنها کشف واقعیت نکند
بلکه بر حیرت وی افزوده شود و به ناگزیر او را به انکار واقعیات وادارد. چه بسا با اتخاذ روش
نامناسب رسیدن به مطلوب با تأخیر توأم شود یا اصلا امکان پذیر نباشد[ 4 ص ۱۱۵]
بسیاری از محققان عقیده دارند عدم تنوع روش های موجود یک مشکل بالقوه در پژوهش
های رفتاری است [ه. ص ۸۸۰]. متعاقبا پژوهش های بازاریابی نیز از این قاعده مستثنی نیست
و اغلب به دلیل عدم تنوع در روش های تحقیقاتی مورد انتقاد قرارگرفته است [1, ص ۱۱۵] و
ارص 1۷۹۱ ...این کل دی پایهشن ها داکلی نیز اقایل مشاه اس یه عتقان ال در سقی
سردییر شماره زمستان ۱۳۹۵ نشریه علمی-پژوهشی مدیریت بازرگانی به عنوان برترین مجله
در میان مجلات بازرگانی داخلی براساس آخرین رتبهبندی سال۱۳۹۹ وزارت علوم» تحقیقات و
فناوری عنوان شده است: "نگاهی به مقالات ارسال شده نشان می دهد در بیشتر پژوهش ها
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پززخشفای طدیریت در نی سس ووره ۲۳ شماره ۲+:تاپستان ۱۳۹۸
یکی از روش های کمی يا کیفی به کار برده شده است و تنوع روش وجود ندارد. در سال
های اخیر روش معادلات ساختاری بین روش های کمی, و روش گراندد تئوری بین روش
های کیفی» سهم شایان توجهی داشته اند. ضروری است در تحقیقات تنوع روش ایجاد
شود و روش هایی مانند روش های آزمایشگاهی و شبه آزمایشگاهی و سایر روش های
کیفی نیز به کار گرفته شود تا با اطمینان بیشتری بتوان از نتایج به دست آمده بهره برد. روش
چمع آوری داد ها تین بیشتن میتنی بر پروسقننامه استه« دی سالی اک پا قعولات آتکترازوایگی,
استفاده از بیگ دیتا و داده های موجود در رسانه های اجتماعی» داده های مبتنی بر تجزیه و
تحلیل مغز و داده های حاصل از آزمایش» می تواند غنای بیشتری به پژوهش های
نقد علمی یکی از قویترین محرک هاو راه های اعتلای آگاهی علمی است. نقد علمی سنجش
دقیق شناخت و آگاهی موجود علمی است که بر اساس معیارهای تعمیم يافته منطقی صورت
می گیرد[۸ ص ٩۱۳۹]. حوزه تحقیقات بازاریابی نیز از این نقد علمی مبری نخواهد بود و نیازمند
نقد روشی است. تحقیقات فراوانی در حوزه بازاریابی در چند سال اخیر به صورت مقالات
علمی-پژوهشی تدوین شده است که ما در قالب این مقاله به دنبال بررسی آن ها از منظر روش
شناسی می باشیم. بنابراین این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که آیا پژوهش های
بازاریابی از ایران از عدم تنوع در روش ها رنج می برند؟
فرا مطالعه به عنوان یکی از روش های بررسی و آسیب شناسی پژوهش های گذشته شناخته
می شود. در واقع فرا مطالعه یک تجزیه و تحلیل عمیق از تحقیقات و پژوهش های انجام شده
دن,یک حوژّه مظالعاتی خاصن است: افزا مطالعه شامن فرل تطیل فراستتقفرانظری: فرا وق
است. اگر فرا مطالعه به صورت کیفی باشد فرا ترکیب يا فرا سنتز نام دارد و اگر به صورت
کمی باشد که بر نتایج تحقیقات گذشته انجام شود فرا تحلیل نام دارد. اگر فرا مطالعه در حوزه
روش شناسی پژوهش های گذشته باشد به فرا روش معروف است و در صورتی که فقط در
حوزه مدل ها و چارچوب های گذشته باشد. فرا نظری نامیده می شود[ ٩ ص ۲۶۳
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
فرا مطالعه شامل سه قسمت است که این سه قسمت عبارت انداز: ۱. فراتحلیل! ( تجزیه و
تحلیل محتوای مطالعات اولیه)» ۲. فراروش" (تجزیه و تحلیل روش شناسی مطالعات اولیه) و ۳.
فرا تحلیل : منظور از فرا تحلیل» تجزیه و تحلیل نتایج یافته ها بحث ها و نتیجه گیری های
تحقیقات اولیه است در حقیقت در این بخش به شناسایی راهبرد تجزیه و تحلیل داده ها طبقه
بندی داده ها و بحث و تفسیر يافته ها در ارتباط با سوال های پژوهش مورد نظر پرداخته می
فرا روش : فرا روش تناسب و درستی روش های تحقیق در مطالعات اولیه را مورد
بررسی قرار می دهد. این قسمت شامل تجزیه و تحلیل رویکرد» روش های نمونه گیری» روش
نوشتن فرضیه ها متغیرها جامعه و نمونه و اهر آنچه که مربوط به بحث روش شناسی است.
فرانظری: فرا نظری به تجزیه و تحلیل تمایلات نظری فرضیه ها و نظریه های ایجاد شده
در مطالعات اولیه می پردازد. این لسگهشبامل مهم آلشاواايم ها یا مکاتب مورن استفاده
در تحقیقات و چارچوب نظری که بر انتخاب سوّالات تحقیق, جمع آوری داده و تفسیر داده ها
اثر گذاشته است. ب) پیش فرض های نظری ارائه شده و بررسی اینکه چطور متن گزارش,
ادعای نظری ساخته شده را تحت تأثیر قرار داد. ج) روند تاریخی مطالعات و چگونگی سیر
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پززخشفای طدیریت در نی سس ووره ۲۳ شماره ۲+:تاپستان ۱۳۹۸
تکاملی نظری در گذر زمان. د) تجزیه و تحلیل محتوای سیاسی و اجتماعی- فرهنگی مطالعات
صورت گرفته و ه) ارزیابی کیفیت نظری ایجاد شده؛ است [۸۰ ص ۲۷
در این مقاله از روش «فرا روش» برای مطالعه روش شناسی مقالات بازاریابی استفاده شده اسنت.
در خصوص مهمترین آثار انتشار یافته در حوزه بازاریابی که به بررسی موضوعات
باژاریابی از مقظی ریشی قناسی پوداخته ات یه موایه ینمی وان اشناوه کزد:
جدول ۱. مهمترین تحقیقات انجام شده در زمینه بررسی موضوعات بازاریابی از منظر روش شناسی
۱ ا[۲.ص ۰۱۲۶۵ | آیا تحقیقات بازاریابی از نزدیک بینی در روش ها رنج می برد؟
۲ [۰۱۲ ص 41۷] منافع و چالش های استفاد از روش های تحقیق چندگانه در بازاریابی
شبکه علمی مبتنی بر معادلات ساختاری در بازاریابی: سازه ها و جریان های
[غاسض فا سردبیر وطان ۴ آریابی آکانک 7ک و گم کرده است؟
7 [ ص ۱۰۱] گم کردن پارادایم ها:.در تئوری و روش در پژهش های بازاریابی
۹ [۰۱۹ ص ۷٩] تحلیلی بر روند پژوهش های بازاریابی در ایران
۹ تحلیل مظتوا سار و را اش ها های بازاربایی در دانشگاه های متخب تهران
فرا روش تحقیقات انجام شده در زمینه عوامل موثر بر رضایت مشتری: تحلیل
اسنادی بایان نامیمافافار ند اکواسشد و دکتری دانشگاه:های دولتی تهران
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است زیرا سعی بر آن دارد که نتایج آن در حل مشکلات
موجود کمک کننده باشد. برای گردآوری داده ها از مطالعه کتابخانه ای و بررسی مدارک
استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر مقالات موجود در حوزه بازاریابی انتشار
یافته طی سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷ در نشریات علمی - پژوهشی فارسی است که متن کامل آن
ها به صورت آنلاین در دسترس است. بدین منظور ۷ مجله علمی پژوهشی برتر که به صورت
تخصصی در حوزه بازاریابی یا بازرگانی فعالیت می کنند شامل فصلنامه تحقیقات بازاریابی
نوین» پژوهش های مدیریت در ایران»؛ چشم انداز مدیریت بازرگانی» مدیریت بازرگانی و
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
مدیریت برند و دو فصلنامه های راهبردهای بازرگانی و کاوش های مدیریت بازرگانی انتخاب
شدند. در پژوهش حاضر معیار انتخاب مقالات مرتبط بودن موضوع آن ها با حوزه بازاریابی
است . محققین در این پژوهش ابتدا در هر مقاله چکیده» مقدمه و روش شناسی و در صورت
لیم تمام متن مقاله را مطالعه کرده ی اطلاعات میزد نیاز را استخراج کزدند. دنر مجنوع تعداد
۱ مقاله مورد بررسی قرار گرفت تعداد مقالات بررسی شده به تفکیک مجلات در جدول ۲
ارائه شده است. هر مقاله در ابتدا از منظر کمی کیفی یا آميخته بودن دسته بندی می شد و در
ادانه اس خسیس ,رشن گزه آووری دانه ها یشیوه تین دادههای ان اظهان تن سی شین
برای بررسی پایایی تحلیل های صورت گرفته در پژوهش حاضر تعداد ۱٩ مقاله (ه درصد از
کل مقالات بررسی شده) به صورت تصادفی انتخاب و در اختیار خبرگان دانشگاهی قرار داده
شد[۸۱۷ ص ۱۱۵] و [۱۸ ص ۱۸۸] انتایج و طبقه بندی که آن ها انجام داده بودند به میزان ٩۸
درصد با دسته بندی انجام شده توسط محققان این پژوهش مطابقت داشت. در پایایی پژوهش
مورد تایید قرار گرفت. طبقه بندی های صورت گرفته بر اساس شاخص های زیر بوده است:
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پزوفشفاتی یتفر ی سس ووره ۲۳ شماره ۲+ تاپستان ۱۳۹۸
1337 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396
همانطور که بیان شد مجمّوعا ۷۰۲۲"مقاله طی سالهات"۱۳۸۷ تا ۱۳۹۹ منتشر شده است.
روند انتشار این مقالات در نمودار ۱ نشان داده شده است. نمودار مذکور نشان می دهد که این
روند طی بازه ی ده ساله در مجموع روند صعودی را داشته است. از دلایل این امر را می توان
افزایش تعداد دانشجویان ی اساتید در حوزه بازاریابی و به تبع آن افزایش تعداد مجلات و
مقالات در حوزه بازاریابی عنوان کرد. به طوری که نشریه تحقیقات بازاریابی نوین اصفهان از
سال ۱۳۹۰ و نشریه مدیریت برند از سال ۱۳۹۳ شروع به انتشار کرده اند.
در بررسی های انجام شده, چیره بودن روش های تحقیق کمی بر پژوهش های بازاریابی در
ایران به خوبی مشهود بود. در مجموع ۸۵ درصد از مجموع پژوهش (۸1۹ مقاله از مجموع ۱۰۲۲
مقاله بررسی شده) به شیوه کمی انجام پذیرفته بودند. همانگونه که در نمودار ۲ نشان داده شده
است. تسلط محسوس روش های کمی بر مطالعات بازاریابی در طول زمان افزایش نیز پیدا کرده
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
است. به طوری که درصد پژوهش های کمی از مجموع پژوهش های انجام شده از ۷۵ درصد در
سال ۱۳۸۹ به ۸۰/۹۵ درصد در سال ۱۳۹۹ افزایش پیدا کرده است. این افزایش فاصله میان تحقیقات
کمی با تحقیقات کیفی و آميخته در طول زمان به خوبی در نمودار ۲ نشان داده شده است.
6 1399 ۲ 1394 ۲ 1393 ۲ 1392 ا 1392 :1390 1389 وق 307 ۵
119 130 152 136 79 82 80 51 31 9 کیسجت
20 25 1 7 3 8 2 3 3 2 . نی حهه
8 10 18 10 7 4 8 1 2 1 اابنت سهد
در دنیا نیز» رشته بازاریابی به خاطر تکیه بیش از حد بر مجموعه ای از روش های کمی که
به صورت بالقوه می تواند دامنه تحقیقات را محدود کندای نیز به دلیل تورش ذاتی این گونه
روش ها که اعتماد به نتایج تحقیق را تحت تأثیر قرار دهد مورد انتقاد قرار گرفته است و [2؛
ص ۱۳۲۶۹] .نظر می رسد دلایلی مانند سهولت و آسانی» سرعت نتیجه گیری» بی نیازی از
تجهیزات و امکانات مفصل» تعمیم: پذیری, عدم پیچیدگی, پذیرش عمومی از سوی مراکز و
سازمانهای حمایت کنّده. از دلایل اقبال به اروش ای کمی در خوزه بازاریابی میباشد[ ۸ ضص
۸ هرچند پژوهشهای کمی از ویژگیهایی مانند افزایشی بودن, تجربی بودن» تعمیم پذیری»
تلخیصی بودن» تکرارپذیر بودن» ابطال پذیزی» نظم داشتن» عینیت و تخصص طلب بودن
برخوردار [۲۰ ص ۱۹3۰]. اما عدم امکان انعکاس تمام تمام ویژگی های رفتار انسانی [۲۱. ص
۲]گاه جز نگرانه در برابر نگاه کل نگر روش های کیفی[۲۲. ص ۱۳۹] عدم توان مفهوم
سازی و ارائه نظریات جدید غفلت از تجربه انسانی[ ۰۲۳ ص ۳۶ و نسخه برداری از شیوههای
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پززخشفای طدیریت در نی سس ووره ۲۳ شماره ۲+:تاپستان ۱۳۹۸
پژوهش در علوم طبیعی و تجربی[۲۶. ص 1۶] از مهمترین نقاط ضعف و محدودیتهای این
روش است که استفاده گسترده از آن در پژوهشهای بازاریابی به خصوص در زمینههایی
مانند رفتار مصرفکننده که بیشتر با رفتار انسانی سروکار دارد را با تردید روبرو میکند. به
همین دلایل است که استفاده از روش های کمی در جهان به تدریج و از سال ۱۹۹۵ ری به
کاهش بوده است[۲۵. ص 1۰]. .همچنین غالب بودن پژوهشهای کمی نشان دهنده این است که
پژوهشهای بازاریابی در ایران بیشتر در صدد آزمون فرضیه های ارائه شده توسط
دانشمندان خارجی بوده تا مفهوم سازی و ارائه نظریات جدید و بومی در حوزه بازاریابی.
از طرفی استفاده از شیوههای کیفی ی آميخته نیز اگرچه: روند فسبتا ثابتی داشته است اما دن
سال های اخیر به تدریج رشد داشته است. همچنین در دو سال اخیر (سال های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۹)
میزان تحقیقات کیفی انجام گرفته از تحقیقات آمیخته پیشی گرفته است. این در حالی است که
رویکرد کلی در پژوهش های بازاریابی در سطح جهان به سمت استفاده بیشتر روش های آميخته
و ترکیب چند روش کمی و کیفی در مطالعات بازاریابی میباشد به نحوی که نقاط ضعف هر دو
روش پوشش داده شده و از نقاط قوت آن ها استفاده شود و همچنین دیدی کلی تر و جامع تر
نسبت به یک پدیده یا مفهوم ایجاد شود. از دلایل این امر را میتوان نیازمندی به صرف زمان و
هزینه زیاد و همچنین ایجاد تیم تحقیقاتی از اعضای قدرتمند در دو حوزه کمی و کیفی عنوان کرد.
این در حالی است که استفاده از شیوه های آميخته میتواند نقاط قوت هر دی روش کمی و کیفی
را جذب کند و موجب پدید آمدن پایگاه داده های غنی تری شود [۲۹. ص ۱۲].
با توجه به توضیحات بخش پیشین غلبه روشهای کمی تحلیل داده در آثار انتشار يافته
مشهود است. یکی از موارد تمایز پژوهشهای دانشگاهی بازاریابی انتشار یافته داخلی در
استفاده بسیار زیاد از روش مدلسازی معادلات ساختاری (حدود ۵۰ درصد) در مقایسه با
سهم مشاهده شده این روش در نشریات بین المللی بازاریابی است که در جدول ۳ نیز نشان
داده شده است. همچنین در نمودار ۳ افزایش فاصله و چیرگی بیشتر روش معادلات ساختاری
بر سایر روش های کمی و کیفی استفاده شده به خوبی مشخص است. همانگونه که در نمودار
۳ نشان داده شده است به تدریج سهم مقالات انجام شده به روش معادلات ساختاری از
مجموع روشهای دیگر استفاده شده پیشی گرفته است» به نحوی که سهم آن از ۱3/۹5 درصد
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
مقالات در سال ۱۳۸۷ به 1۳/۲۹ درصد در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.
جدول ۳. درصد و میزان استفاده از روش های مختلف تحلیل داده
۹1 ترکیبی از روش های کمی و کیفی 1 1/۷۰
1337 1388 1339 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396
نمودار۳. تعداد مقالات انتشار يافته به روش معادلات ساختاری در مقایسه با سایر روش ها
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پززخشفای طدیریت در نی سس ووره ۲۳ شماره ۲+:تاپستان ۱۳۹۸
این میزان از گرایش به یک روش تحلیلی خاص با توجه به کارکردها و الزامات آن قابل
تأمل است. رامیرز و همکاران (۲۰۱۳) بیان می کنند که موضوعات بازاریابی بیش از گذشته
جزئی » تکه تکه" و تخصصی شده اند و افزایش استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری به
این امر کمک کرده است. این تحلیل با نتایج پژوهش حیدری و همکاران (۱۳۹۹) نیز همراستا
میباشد. نتایج تحلیل این بخش بر نتیجه گیری بخش قبل نیز صحه میگذارد که پژوهشهای
بازاریابی در ایران بیشتر در جهت آزمون فرضیه ها بوده تا تولید مفاهیم جدید» و همانطور که
داوری و رضازاده (۱۳۹۲) بیان می کنند استفاده زیاد پژوهشگران از این روش؛ به دلیل قابلیت
آزمودن تئوریها در قالب معادلات میان متغیرهاست.. البته از نقاط قوت این موضوع حفظ
ارتباط میان تحقیقات خارجی و داخلی است به نحوی که معمولا با فاصله کمی هر گونه مفهوم
جدید تولید شده در غرب به محک آزمون گذاشته و جامعه علمی داخلی با آن ها آشنا میشود.
در میان پژوهش های کیفی نیز رویکرد غالب توجه به روش نظریه داده بنیاد می باشد به
نحوی که از مجموع پژوهش های کیفی انجام شده ۳۶/۸۳ مقالات به روش داده بنیاد انجام
پذیرفته اند. موضوعی که ضرورت توجه به سایر روش های تحقیق کیفی به عنوان مثال قوم
نگاری (با توجه به تنوع اقوام و سبک های زندگی ایران) را روشن میسازد.
همچنین در مجموع ۱۰/۶۷ درصد از پژوهش های انجام شده از بیش از یک روش در تحلیل
داده ها استفاده کرده اند. موضوعی که باعث نزدیک بینی در روش های مورد استفاده میشود.
یکی از دلایل این امر را می توان عدم استفاده از تیم های پژوهشی با تخصص های متنوع در
پژوهش های بازاریابی داخلی عنوان کرد. طبق تحقیقات انجام گرفته توسط حیدری و همکاران
(۱۳۹۹) بیش از ۸۷ درصد مقالات چاپ شده داخلی در حوزه بازاریابی تا سال ۱۳۹۶ به ترتیب
حاصل همکاری اعضای هیأت علمی با دانشجویان و دانش آموختگان کارشناسی ارشد و
سپس دکتریی تخصصی است که دلیل اصلی این وضعیت برتری مطلق تعداد دانشجویان
کارشناسی ارشه بهادکتریی نگل با اک بترلی پلییارآران آگان اراقه شنده حاصل از همگاری
اعضای هیأت علمی با هم (حدود ٩ درصد) است. این در حالیشت که با توجه به ماهیت بین
رشته ای حوزه بازاریابی یکی از رویکردهای نوین در زمینه تحقیقات بازاریابی در جهان
ترکیب چند روش مختلف و تشکیل تیم تحقیقاتی (متشکل از متخصصان رشته های ریاضی.
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
روانشناسی و ... ) . می باشد. موردی که در تحقیقات داخلی کمتر به چشم می خورد.
بررسی آثار پژوهشی انتشار یافته در نشریات فارسی نشان می دهد که داده های مورد
نیانه اکقرا توسط روش پرسشناته جمع آوری شده است (۸/۹/ درصه از کل پژومش های
اتجای شا پس از پرسال فامم سساحبه با ۳۹ موس ی ترکیی از ابزارهای سختف با
۹ درصد قرار دارند. جزئیات ابزارهای استفاده شده جهت گردآوری داده ها در جدول ۶
از طرفی همانگونه که در نمودار 6 نشان داده شده است. غلبه ابزار پرسش نامه در زمینه
گردآوری داده ها به مرور افزایش یافته است اما این برتری از سال ۱۳۹۵ رو به کاهش است و
امید می رود با افزایش تنوع ابزارهای گردآوری داده به غنای پژوهشهای بازاریابی افزوده
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پزوفشفاتی یتفر ی سس ووره ۲۳ شماره ۲+ تاپستان ۱۳۹۸
1337 1385 1339 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396
نمودار ۴. تعداد پژزهشهای انجاح شده گایایژال پسشتامه ی مقایسه با سایر ابزآرها
نتایج این پژوهش با نتایج تحقیق خادمی گراشی و همکاران (۱۳۹۲) که به تحلیلمحتوی و
استنادی مقاله های: علمو نگ ازارگانی در ایرارنگان. بای ۷۱۳۸۱ ۱۳۹۰
پرداختند و نیز حیدری و همکاران (۱۳۹۹) نیز مطابق است. در مقایسه با تحقیقات خارجی,
طبق بررسی های به عمل آمده توسط دیویس و همکاران (۲۰۱۳)» بیشترین میزان ابزار تحقیق
تحقیق استفاده شده در مجلات برتر بازاریابی در دنیا.طی سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۹ روش
آزمایشگاهی میباشد. این در مقایسه با پژوهشهای داخلی که کمتر از یک درصد از مقالات به
شیوه آزمایشگاهی انجام میشوند قابل تامل است. نیاز به صرف زمان و هزینه بیشتر نسبت
به روش پرسشنامه ای و مسلط بودن تیم تحقیق .به .انواع آزمایش های موجود در حوزه
بازاریابی را می توان به عنوان مهمترین دلایل پایین بودن نرخ استفاده از این روش در تحقیقات
بهره گیری از دانش بازاریابی همچون دانش های دیگر نیاز به یک روش شناسی انتقادی دارد»
به نحوی که شمولیت مصادیق آن دانش و صحت و اعتبار تبیین ها و پیشبینی های آن را در
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
مرحله عمل موردسنجش قرار دهد [۰۲۷ ص ۱0۹] در این پژوهش ما به دنبال پاسخگویی به این
سوال بودیم که آیا پژوهشهای بازاریابی در ایران از عدم تنوع در روش ها رنج می برند؟ به
صورت خلاصه و پس از بررسی های انجام شده» پاسخ به این سوال مثبت است. طبق بررسی
های انجام شده که در قسمت یافتهها ارایه شد. اغلب پژوهش های بازاریابی در ایران در زمینه
ابزار گردآوری به وسیله پرسشنامه و از منظر روش تحلیل داده ها به شیوه مدل سازی
معادلات ساختاری انجام می پذيرند» در نتیجه اکثر تحقیقات انجام پذیرفته در این زمینه کمی
می باشند. از منظر کمی بودن تحقیقات این مورد با تحقیقات بازاریابی انجام شده در مجلات
برتر بازاریابی مشابه است[۲. ص ۱۳۶۶] اما از نظر روش و ابزار گردآوری داده میان تحقیقات
این عدم تنوع در روش های تحقیق در پژوهش های بازاریابی باعث افزایش فاصله میان
خواسته های صنعت و کسب و کارها با مطالب ارائه شده در مقالات می شود. تنوع روش ها در
پژوهش های بازاریابی بسیار مهم است.زیرا پدیده:های بازاریابی عموما پدیده هایی چند
وجهی هستند [۲۸. ص ۱۳۹]. .محققان باید روش های تحقیق را بر اساس سوالات تحقیق
انتخاب شود. با توجه به پیچیدگی مسائل بازاریابی» هیچ یک از انواع سوّالات تحقیق و تبع آن
روش های تحقیق, نمی توانند پدیده خاصی را به طور کامل توصیف کنند.
البته استفاده از چند روش يا توع در روش ها محدودیت هایی نیز دارد مانند محدودیت های
زمانی و تخصص محقق که این موارد را می توان با استفاده از تیم های تحقیقی که هر یک از
افراد مهارت خاصی دارند» برطرف کرد. یکی دیگر از مواردی که به عنوان محدودیت ذکر شده
است. محدودیت تعداد صفحات مجلات جهت گزارش نتایج و همچنین آشنا نبودن داوران
مجلات با تمامی روش ها است. زمانی که داوران مجلات به روش های جدید مسلط نباشند این
احتمال وجود دارد که مقالات مرتبط را حذف کنند بنابراین پژوهشگران نیز کمتر به سمت
استفاده از روش های جدید می روند. ابه نظر می رسد با فراگیر شدن تحقیقات چند روشی
محدودیت های مرتبط با نشریات نیز کاهش یابد ۰۲ ص ۱۲۶۵].
در مجموع تنوع روش ها که برای پیشرفت رشته بازاریابی ضروری است طی سال های
آخیر روند کاهشی داشته و به چند روش تحقیق کمی خاص محدود شده است. شاید یافته های
پژوهش حاضر, انگیزه ای را برای بحث میان محققان درباره احتمال خطرات نزدیک بینی در
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پززخشفای طدیریت در نی سس ووره ۲۳ شماره ۲+:تاپستان ۱۳۹۸
روش ها و مزایای تنوع روش ها برای رشته بازاریابی ایجاد کند.
40 3/60 ده 0۳۳۵۹0۵0۵۵ ماط006 .(2013) .۳ بعاطانطه۳ ع مد بنقنش۸ [1
۶ سول صععطع1 ها کعنازه دنا ماک هز معط عمناع 1/1 غم دزدونمس۸
.(5700 :067 105-124).11 ,(5)3 ,(1826) 61 د0ع 1/102 دحعصزعی 8
68 .(2013) .7 ,ط 0 ببک بنمطاح 2 0 ,تعلاد 800 سا .5 بعلعناه6 .۳ .0 ,1288 [2
,168626 کم زکا8 ۵۲ آقمساه 1 7۰هام موه حلو وحم حاکن ددع08 عمنا انم
:معا .(.ل0ه 200) حدو ۵۷۵ عاناصعنهد که ماد ع16 ب(01970) یگ 1 بصطنگ [
مره ها ومد فمطاعه امعم ۶و ععمصما نومه 165۵ .(2006) بطع بف۸۵۵۵ ۳
لوسانت هه کعانمق ۲ ۵۶ عااتاکم] بصصحطع 1 بحعانسق۲۳ ۵۶ ککععد۲ م2100
آهعنان ۸ ددع۵ ۵20۳۵1 جز کعحعزط ومطاعه حصمصص۲0 .(2003) .2 .31 بکلملدد۳۵۵
#منامرم۸ ۵۶ نموت ععنوعد معلود مهد فص عسمد هط عطا ۵۶ 1۵16
۵ 123626 هنز 00ط1ع له مووعطا 00 دما حصعنوه 2 .(0983) ۴ بعلمدمطد16 [
دلاطام1050نط 8 نهک ماما هه هز اجشوهز عتاعنصم ۵ .(1986) بط مصقحط 1
237-7 ,(23)3 بجع ماع 1/1 ۵۶ م70 ماه هد 00ط6
01200 2 که 60020 ععصعز50 آهنمود جز ای که انوم 156 (2006) ۶.۰ مفمطاط
0 کعتانص2 ۲3 ۵۶و عانناکص] بصعطع 1 امعصمماع۷عل تساه فص عناناصعنهد 10۵۳
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
۳ 1/100 .(2001) 6 بفوطنلان عگ ی مصقطلق) بیگ ,150۳06 ب.ظ ,۳3106180 [9
1 200 ککر ۵۵-202 ۵ علنعی آمعتعد تم ه نطتمکهی طالمعط عجناهاناهن
5 دز ماه عطا عنه ۵۲ط ۷۷ .(2009) بخ بک 3۵۳/۵ 6۶ 3۰ 122065 3.۰ بکلجه/0۳ [10
:6055 206 0211 حز دمص تنعل مداد هد ععصمطاعه اهدص 0۳
37-۰ ,(75)1 موصناهعصمه هه مادعا اصعناد۳ +عس انا عطا و کزحعطاص رد 06۵ 2
2 نع تقطادنل ععقعه آمعنان که ععصومه عفد 156 .(2010) 1۰ و1 6۶ یگ ,ص86 [11
,5 متسه ۶ موز مدمه بقع عناهاناهی که کزعطاصو ما10
و دععدهالمطاه مهد هام5 .(2011) 3۰ ۳۰ علاد 80 ۵۶ سل .5 بعلناه6 ,۳ .0 ,1288 [12
۶ و2206 عط که لمم سول تومناگا هه هز حلعمعدعی کلومطاعص عامخاآهد همم
40 5۳۵۲ دعصناع ۱۵ .(2013) .7 3 بمعقس0ط ۶ بش .36 102۵10 بط م62تنسقط۴ [13
جز مد 1987-1997 و حصفد دادعت هد کاعتاقصو۲ لمع مزع م00
عنام دز تلهممننله احعی .(2009) بل ,۷/۵۵ 6 60 و0۵ بل ب بصنعادطانهط [14
1-3۰ ,(73)4 بعطع6 2/120 او آهم 10 .2 بر۳۵ داز عسندما هنصعمهه
نصا صز 0600 مدع هماع ا/ .ظ رد8 بش خدهمننه۷ بش 1۵0۵۳ [15
.( 1) :97-119: (3) 21 :2017 .1080 ۵۷1۵۰ معا اههد
5 0۵۳ 61300/-1۵ع3/1 ۲۰ نص۷۵2۵2 ب۵6 خصصحه تصطعول با۸. بووز 3/0 [16
0 :1566 5 عاکق/3 ۶ کزدوامصش اتقاص 10 نصمنعهاکناهک حعصماعت عصنان۸
1 38106 ۶ لمسول. دعنانه نصتآ عاهاگ صححطع1 کم دعفعط1 .۳۳.1
16۰ از 1۵ 100060 مش تعنهواهمه اصعاصم .(1980) کل ملد مس [17]
:0 10۴ اخعجن 156 .(2007) 0 .۳ ,۷۵۵۵۸ ۶ با بت6ن۷۵ پگ بطع 5 [18]
,171-3 ,(71)3 ق00 1/2066 اه فم سول اعدمرط عاعناحه اه 125
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
پززخشفای طدیریت در نی سس ووره ۲۳ شماره ۲+:تاپستان ۱۳۹۸
6 م5۵ دز کلومطاعد عجنامانلهدی اصه ع۷تماتاصمدن که صمنانهمم عط1 .بط هدک
.21-44: (4) :2005 .وازد متا م۸ اعطااعهطاگط دععمعنمگ هنوگ که عم[ بطتمع 1
ات عاتاهاتلهی مد عاخاهاتاصهنی ۶ مصمعتعمص خغنطلد هداد بش۸ نلعطا۸
۳ .153-168: (19)54 :2010 مریعاههاد دنهد اون قطط هنز وع 161504
۳86261 آهزم50 صز د0م اعد عناهانام) .(2002) 6۰ کل اهاط
5 6 ۷۹1.78,۸10 , برعمامنهه5 01 امه[ دمنادع هام ۵ط1 .(1998). 5.0 , تعطاعزگ
۵ , ۳6۲ ۸ تعملم/3 عصنس3 هد مصسونفدد۳ مدع 5.8.)2005(.۳ سک 159
(ع 16862 هنوگ 0عنامم۸ .(2002) ۲ + عهز16 1.6 ,ناگ ب ۴ .0 و ع1/0۵16
30106 .(141 ۷۵1۰) «متمصفایه هنود و دعناعنه۷ .(1991) .0 بعلاانا
ال هه عناهاناصددن عمونانه ما ومطاعه معصنطصهی 04 نفعهطای بخ نصعطعام6
6 0ص ع120 0020 1608362 .(2007) بصتامتع و3 اهوم لماک
0 علنذوامصه اصعاد۲0 .(2013) 36 عمط ۶ بد بفطاعقط./3 منطعصهی نصعلوه ۴
1 3810655 ۵۲ امه سول بسا هل که عناق 00 م1
م0۶ طعععد 0[ .(999ل0) بک ب0 مصقصهعاع۸ ع کل ۴ بوقمقط۲ لب ,فنااه 1"
,(36)1 مطتهعدع1 عصناعاد/3 که لممسول بدلمصسوز عماعاهه «مزقه ۳ دمم 15۵
9 م2200 ۷ابا3 ۱۷۵۲۵۵۹ ۵۳ ۱۳۵۲ 12:15 21 ۳۲۱۰۳۵۵۵۲65.2۱۲ 1۲۵۲۱ 00۷/۱۱۵۵۵0
| در این پژوهش به بررسی پژوهش های بازاریابی انجام شده در ایران از منظر روش شناسی پرداخته شده است، و به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا تحقیقات بازاریابی در این از نزدیک بینی در روش ها رنج می برند یا خیر؟ بدین منظور تعداد 1021 مقاله از 7 نشریه برتر و تخصصی در حوزه بازرگانی و بازاریابی انتخاب شده و مقالات آن ها از منظر روش شناسی و به کمک فرا روش در یک بازه زمانی 10 ساله (1396-1387) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که پژوهش های انجام شده در ایران در حوزه بازاریابی از تنوع روش شناسی بسیار کمی برخوردار است، به نحوی که عمده مقالات به روشمدل سازی معادلات ساختاری، با ابزار پرسش نامه و به شیوه کمی انجام پذیرفته اند. |
6,895 | 504371 | کلمات کلیدی: ناصرالدینشاه» رضاشاه» غر بگرایی» لباس رسمی کارکنان دولت.
۱ دانشجوی دکترای تاریخ (ایران دوره اسلامی)» واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری» دانشگاه آزاد اسلامی» تهران» ایران.
۲ استادیار گروه تاریخ واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری» دانشگاه آزاد اسلامی» تهران» ایران.
چنانچه پوشش را یک عمل اجتماعی و معنادار فرض کنیم» نه صرفا شیوهای برای محافظت
از بدن» باید آن را در قالبهای تحلیلی معطوف به معنای اجتماعی» تفسیر نماییم و در پی آن
توجه به «قاعدهمند» بودن پوشش با ویژگی نمادین و قراردادی آن» میتواند به هدفگیری صحیح
سیاستگذاری فرهنگی کمک کند (جوادییگانه و کشفی, ۱۳۸۶: ۶۲؛ و از سوی دیگر» یکی از
مهمترین تغییرات فرهنگی که سبب شد تا بهتدریج مردم سلیقههای جدیدی را تجربه کنند سبک
لباس پوشیدن با رشد جمعیت» شیوه زندگی و نوع فعالیت افراد بود.
بنابراین آنچه که در بین پژوهشگران» قابل بحث و تبادل نظر میباشد, مربوط به پیشینه
شیفتگی به مظاهر فرهنگی در ایران بود که میتوان علت آن را در گسترش لباس اروپایی در
سراسر جهان» در سدهی نوزدهم و اوایل سدهی بیستم یافت که آن را تا حد زیادی ناشی از
قدرت اقتصادی و سیاسی آروپا دانست (محمدی و سیداحمدی زاویه» ۱۳۹۷: ۱۸۹)؛ این رقابت
فرهنگی غربی به تدریج در ایران انیز تحولاتی در ساختار اججتماعی.به اوجود آورد (بشیریه ۱۳۸۷:
۵). چنانچه در آغاز یکی از شاخصههای عصر قاجار چالش میان ایران و غرب و سپس ورود
تجدد به ایران با ایجاد تحولات اجتماعی ازجمله تغییر در پوشش برخی از اقشار جامعه همراه
شد؛ بنابراین میتوان گفت که در اين.دوره (قاجار) سه عامل«در تحولات اجتماعی و فرهنگی
۱ تلاش کشورهای اروپایی برای گسترش نفوذ سیاسی» اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی
۲ احساس ضعف» خود کمبینی» فقر و عقبافتادگی ایرانیان در ابرابر غرب؛ به عبارت
دیگر اغلب ایرانیان به این باور رسیده بودند که باید خود و فرهنگشان را اروپایی کنند
تا شاید زودتر از وضعیت فقر و بدبختی رهایی یابند (شریعتپناهی, ۱۳۷۲: ٩).
۳ گسترش روابط ایران با کشورهای اروپایی از طزیق مأموریتهای دیپلماتیک و اعزام
سفیر اعزام دانشجو به خارج از کشور سفر درباریان و افراد متمول جامعه به کشورهای
در این بین یکی از پیامدهای ورود تجدد به ایران» ایجاد تغییرات اجتماعی و فرهنگی به
ویژه تغییر لباس بود. البته تغییر لباس ابتدا از دربار قاجار شروع شد و سپس به سایر اقشار جامعه
از جمله کارکنان دولت نیز کشیده شد. اگرچه در نیمهی نخست دورهی قاجار» کارکنان دولت
فاقد لباس رسمی متحدالشکل بودند لیکن از اوایل سلطنت ناصرالدینشاه به بعد به تدریج
تغییراتی در پوشاک کارکنان دولت با ترکیببندی اجزا لباس و نحوهی برش و دوخت دگرگونی
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۷۳
هایی صورت پذیرفت. با این وجود تا پایان دورهی قاجار تلاش جدی برای تداوم این کار صورت
نگرفت تا آن که در دورهی رضاشاه» بار دیگر موضوع ایحاد لباس متحدالشکل جهت کار کنان
دولت مورد توجه قرار گرفت. تلاش برای ایجاد لباس رسمی کارکنان دولت در دورهی رضاشاه و
مسئله متحدالشکل کردن لباس جامعه به گونهای بود که طرفداران شاه» این موضوع را در
مجلس و مطبوعات و محافل مطرح کردند و آن را «یکی از مبادی بزرگ اصلاحات» دانستند
(قاسمپور ۱۳۸۴: ۴۹)؛ به عبارت دیگر اعمال نظامنامه پوشاک متحدالشکل یکی از کنشهای
سیاسی به شدت رادیکال دولت پهلوی بود که جامعه را دستخوش تغییر ریختاری سریع و
جبری کرد. فرآیند اعمال لباس متحدالشکل به سرعت در نظام ارتش» پادگانها و سپس
نهادهای نوینی نظیر مدارس» بیمارستانها کارخانجات و ادارات دوران پهلوی اجرا شد و در
ظرف چند سال ریختی همسان» منضبط و مدرن به کل کشور داد و لباس متحدالشکل
رابطهای انضباطی میان فرد و ساختار سیاسی به وجود. آورد (منظرمحمدی» ۱۳۹۶: ۹۹). با این
تفاصیل مقالهی حاضر تلاش دارد. تا بهدو"سوال اسأسی پاسخ آدهد:
۱ گسترش روابط ایران و غرب چه تأثیری بر تحولپوشاک کارکنان دولت در دوره
۲ و تغییر لباس رسمی کارکنان دولت در دوره رضاشاه به چه نحوی انجام گرفت؟
بر این اساس روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش به شیوه تاریخی و مبتنی بر
توصیف و تطبیق دادههای تاریخی است که برای رسیدن به نتیجه مطلوب با توجه به ماهیت
موضوع تلاش بر آن بوده تا ضمن بررسی علل تأثیرپذیری ایرانیان از پوشش غربیها به تفاوت
رو انجرای, یاه تون .یر ناس کارکان کول با تومطه بل رای اگم بر هر خزره
ناصرالدینشاه و رضاشاه» پرداخته شود. به همین منظور پس از مطالعه و گردآوری مطالب و
اطلاعات کتابخانهای, اسناده عکسها روزنامهها سایتهای مرتبط و موزه؛ دادههای تاریخی با
نگرش تطبیقی مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
اگرچه تاکنون پژوهش مستقلی در مورد چگونگی تغییر و تحول پوشاک کارکنان دولت در
دوره ناصرالدینشاه و رضاشاه صورت نگرفته است با این وجود تحقیقات گوناگونی در مورد سیر
تحول پوشاک ایران در دوره قاجار و پهلوی انجام شده که به لحاظ پیشینهی تحقیق حائز اهمیت
بسیار میباشد. از جمله کتاب «پوشاک در ایران زمین» از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا که به
همت جمعی از نویسندگان ایرانی و خارجی نوشته شده است. در فصل دهم این کتاب» احیای
صنعت ابریشم» نوع پوشش زنان و مردان در آغاز دوره قاجار و تغییرات پوشاک را مورد بررسی
قرار میدهد و سپس به سفرهای ناصرالدینشاه به اروپا که سبب تحول در البسه رایج در دربار
عصر قاجار گردید میپردازد؛ کتاب دیگر «دگرگونی رنگ» طرح و تزیین پوشاک ایرانیان (از ابتدا
تا پایان روزگار قاجار)»» اثر مشترک طاهره عظیمزاده طهرانی و فرزانه سعادتیفر است که موّلفان
مطالبی ارزشمند از تاریخچه و اجزا لباس دوره قاجار در کنار تزیینات پارچه ارائه دادهاند؛ و یا
مقاله «نساجی در عصر قاجار: تولید و تجارت پارچه» نوشتهی فریده طالب پور. این مقاله ابتدا به
انقلاب صنعتی اروپا و ورود انواع پارچههای خارجی به بازار ایران میپردازد و سپس علت رکود
صنایع داخلی را افزایش صادرات پارچههای اروپائی به ایران را معرفی میکند. همچنین پایاننامه
مقطع کارشناسی ارشد رویا ظریفیان صالح مکرم با عنوان «بررسی سیر تحول پوشاک در ایران از
دوره قاجار تا پایان دوره پهلوی» بسترهای زمینهساز تحول پوشاک عصر قاجار و پهلوی,
تکههای لباس دوره قاجار و غربی سازی لباس در دوره پهلوی و ورود مد به ایران را به شیوه
توصیفی و تحلیلی بررسی کرده.است. در مجموع در تحقیقاتی:که در مورد پوشاک دوره
ناصرالدینشاه و رضاشاه صورت گر که( گر دا ابد 8 و الاسه در طبقات مختلف جامعد
پرذاخته شده است لیکن بدمورطط کهورگ هشیر لباسها غالا دولگهفر دوره تاصرآلدینشاه و
نگاهی به پوشاکت جامعه شهری ابران در دوره قاجار و پهلوی اول
اوضاع اجتماعی و شرایط زندگی شهری در اوایل دوره قاجار دارای جهات مشترک بو
بدین معنی که رئیس هر خانواده به نسبت بضاعت و سرمایهی خود خانهی شخصی داشت و خود
و فرزندانش همگی در گر خانه زندگی میکردند و فقط عدهی بشیار معدودی از سکنهی شهرها
خائه: ملکی نداشتند. مشاغل در میان خانوادههای هز صنف ووگروه تقریبا ارتی بوده علاوه بر
مشخص بودن شغل و حرفه, شیوهی زندگی و آرایش خانه و وضع لباس اصناف و گروهها نیز از
یکدیگر متمایز بود. مثلا بازرگانان عمامهی شیر شکری يا مندیل! و یا کلاهپوست بخارایی به سر
میگذاشتند و قبا و لبادهی بلند و عبای نایینی اعلا میپوشیدند و با طمأنینه راه میرفتند.
امندیل دستار» دستارچه که بر میان بندند» پارچه ندوخته. (عمامه که از پارچه نخی يا ابریشمی لطیف راهراه
بارنگکهای گوناگون درست شده است و چندین بار به دور سر پیچیده میشود و چینهای آن را خیلی نرم کوک می
زنند يا با یک نخ گلابتون کوک دوزی میکنند) (کمپانی» ۱۳۹۱: ۱۲۸-۱۲۷).
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۷۵
خانههای وسیع و بزرگ داشتند و اتاق پذیرایی خود را با مسند و پشتیهای ساختهشده از
قالیچههای زیبا و نفیس میآراستند (شمیم» ۱۳۸۷: ۳۵۹- ۳۶۰). از دیگر مشاغلی که در دستگاه
حکومتی زیر نظر و رأی شاه اداره میشد و در دربار و جامعه در رفتوآمد بودند کارکنان حکومتی
بودند که برای نشان دادن شأن و منزلت خود لباس آنان با دیگر مشاغل تفاوت داشت گاهی نوع
کلاه» جنس و رنگ لباس» گاه تزیینات به کار رفته بر روی جامهاشان با انواع سوزندوی,
سرمهدوزی» قیطاندوزی» یراقدوزی از رده و پست صحبت میکرد. در هر حال پوشش و شکل
ظاهری آنان در درجه اول تمایزی بین این قشر با دیگر مشاغل ایجاد کرد تا اینکه گذشت زمان
و تغییرات ساختاری نظام حکومتی شاه و درباریان سبب شد تا البسه کارکنان نیز متحول گردد.
از اواسط دورهی قاجار راه تحول دورهی پوشاک تدریجا همواری را طی میکرد و قباهای
بلند زیری که دامن آن تا به پشت پا بود کوتاه شده و تا بهزانو رسید؛ و در محل کمر چیندار
شده به کمر چین مشهور گردید (ضیاپور»۱۳۴۹: ۴۰۶) .با زینتهای یراقدوزی و نقرهدوزی و
سوزندوزی همچون سابق ادامه یافت. از گشادی شلوارها اندکی کاسته و راسته شد. کلاههای
پوستی نیزه جای خود را به انواع دیگری :داد" سرعت این تحولات در شلوار و کلاه» بیشتر از
همچنان که به دنبال یافتن علل دگرگونی پوشاک ایرانیان هستیم میتوان گفت یکی از
عوامل؛ تحولات سیاسی- اجتماعی ایران در دوره قاجار» آشنایی؛ایرانیان بافرهنگ و تمدن غربی
بود که بیشترین منبع الهام برای تغییر لباس ایرانیان با حرکتی آرام؛ از نظر مدل برداری و
دنبالهروی از غرب به شمار میآمد. بهعبارتدیگر غربیها علاوه بر نفوذ سیاسی و اقتصادی در
ایران» بر بعد اجتماعی- فرهنگی نیز بسیار تأثیرگذار بودند. اعزام محصلبه اروپا ایجاد مدارس
جدید ایجاد مدارس اروپایی سه غامل اصلی پیدایش آموزشوپرورش نوین در ایران بود؛ و پدیده
دیگر فرهنگی عصر قاجار که موجب تغییر افکار و رفتار اجتماعی ایرانیان شد ورود مطبوعات به
عرصهی فرهنگ جامعه بود که بعدها یکن.از عوافلع اضلی تغییر پوشاک ایرانیان شد.
دوره پایانی حکومت قاجار»" دورانی سرشار از فراز و نشیبهای سیاسی و دگرگونیهای
اجتماعی و فرهنگی به شمار میآید. انقلاب مشروطه و اندیشه محوری» تجدد و ترقیخواهی
پیشروان مشروطیت بسیاری از سنتها و عقاید پیشین را کمرنگ کرد. در این میان پوشاک نیز
بهعنوان بخشی از فرهنگ جامعه» دستخوش تغییرات زیادی شد؛ و به سمت الگوهای اروپایی رفت
(مبینی و اسدی, ۱۳۹۶: ۱۹-۱۸). اما پس از سلسله قاجار» رضاشاه نیز پروژه نوسازی اجتماعی-
فرهنگی آیران را در زمینه اعزام محصل به اروپا ایجاد مدارس و دانشگاه و تغییر پوشاک ادامه داد و
برای ایجاد تغییرات اساسی و پر سرعت به شیوه غربی» به فکر دگرگونی ظاهری افراد جامعه افتاد
زیرا متحولشدن لباس تحت لوای متحدالشکلی یعنی همسویی با تغییرات انقلاب فرهنگی به
سبک غربی را ارمغان میآورد و به همین منظور این انجام را از ساختار بالای جامعه یعنی خود
خانواده و کارکنان دولت آغاز نمود و در نهایت کل جامعه را در برگرفت.
ویژگی پوشاک ایرانیان دوره قاجار ريشه در اعتقادات مذهبی افراد بود تا جایی که ممنوعیت
تجار و بازرگانان از پوشیدن لباس قرمزرنگ و همچنین دکمههای طلا و نقره روی قباهای خود
و استعمال لباسهای ابریشمی بهوسیله مسلمانان تحریم شده و آنان همچنین از پوشیدن
تنپوشهایی که با ابریشم و کتان مخلوط شده نیز تا اندازهای دوری میکردند اما با این اوصاف
مقدار زیادی از این نوع پارچه از گجرات وارد ایران میشد و همچنین در تزیین لباسها تنها
پادشاه بود که لباسهای جواهرنشان به توگمیکلا (کوسیکی, ۱۳۶۹: 1۹۱-۱۹۰).
یکی از منابع معتبر برای آشنا یل ا"ارایت ما۹ اد رچهوره: قاجار «سفرنامه دکتر
پولاک» است. فپولاک». درباره گرا گر ۳۹۵۷۱ ابللاعات ارزندهای آرائه داده: و
درخصوص دو ویژگی مهمالباس که در نزد مردان ایرانی» اهمیت بسیار داشت. مینویسد
نخستین آن: «دامن قبا آنچنان گشاد.است که در جلو روی«هم میآید و قسمتهای مخفی
بدن را میپوشاند. هر لباسی که دارای این خصیصه نباشد جلف به نظر میآید. به همین
دلیل فراک اروپائی باعث ناراحتی ایرانیان است» (پولاک۱۳۶۸: ۱۰۷). دومین ویژگی گشادی و
راحتی آستین لباس بود که برای ایرانیان دو حسن داشت که هم از لحاظ مذهبی و هم از لحاظ
بهداشتی مهم جلوه میکرد» چنان که «پولاک» به این دو مورد در سفرنامهاش» اشاره میکند:
۱ استین باید چنان باشد که بتوان آن را برای وضو به سسهولت بالا زد.
۲ پیراهن در زیر بغل و محل خمیدگی دست چاک دارد و این برای تسهیل حرکت
مفاصل است و دیگر اينکه عرق آزادانه به خارج جریان یابد و از طرف دیگر از آن
جهت که از پاره شدن و استهلاک پیراهن جلوگیری به عمل آید (همان: ۱۰۹).
لباس کار کنان دولت از دوره ناصرالدینشاه تا پایان قاجار
در ابتدای سلطنت ناصرالدینشاه تکههای لباس عبارت بود از: عبا قبا لباده و شلوار گشاد از
پارچهی دویت سیاه یا قهوهای برای عموم و شال نخی و پشمیای که بنا برگرمی و سردی هوا
بر روی قبا به دور کمر میپیچیدند و با کلاههای نمدی و پوستی و عمامه (شیرشکری) که بر سر
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۷۷
داشتند و بهپا کردن گیوه يا اروسی (کفش) چرمی بیبندی البسه خود را تکمیل میکردند
در حالیکه آرامآرام طرحی نو در البسه مردان حکومتی قاجار آغاز میشد» درباریان و
کارکنان دولت تاحدودی بنا به به ری شاه و نظارت ملازمانش» لزوما دستی به سر و ظاهر خود
کشیدند. در بین این افراد متنفذ درباری» مشیرالدوله بود که بر تغییرات ظاهری افراد حکومتی,؛
تلاش کرد و «مستوفی» درباره اصلاحات وی (مشیر الدوله) در جهت تغییر لباس کارکنان این
چنین نقل می کند: «مشیرالدوله در تمام سال ۱۳۸۹ با فعالیتی بینظیر در اصلاح دوایر دولتی
کوشید ... و در لباس مستوفیها و سایر کشوریها هم تغییراتی داد. تنبانهای گشاد قصب
سورمهای به شلوارهای تنگ ماهوت و قباهای راسته به کمر چین و کلاههای دراز به کلاه یک
چارکی مبدل شد. کلجه منسوخ و بجای آن سرداری یخه عربی چیندار معمول گشت»
با مقایسهای کوتاه از تحول.پوشاک مردان حکومتی دوره ناصرالدین شاه و فرزندش,»
همانطور که در «تصویر ۱» قابل مشاهده است لباسن مستوفیان و کارکنان دربار دوره
ناصرالدینشاه پیش از تغییرات؛ قبا جبههای بلند ساده و منقوش به تن.دارند و بلندی پوشش
آنان تا روی کفشها میرسيد و با مقایسه «تصویر ۲»» مظفرالدین میرزا فرزند ناصرالدینشاه که
به همراه چند تن از صاحبمنصبان دیده میشود» سه نوع کلاه بر .سر دارند؛ نوع اول بلند با
تاخوردگی در وسط نوع دوم بلند و به شکل مخروط ناقص» نوع سوم کلاهی کوتاه است. لباس
آنان در قسمت بالاتنه تنگ و دامن آن با کمر چیندار که در جلو با دکمه بسته میشد و در
همین تصوير تنپوشها با سه نوع یقه: یقه ساده» یقهشکاری» یقه دوتکه (انگلیسی) دیده
میشوند و قد بالاپوش افراد تا زیر زانوان کوتاه و همگی شلواری.راسته بر پا دارند. با مقایسهای
مختصر میتوان گفت که کلاه یقه, شلوار و همچنین جنس پارچه و کم شدن تکههای پوشش,
در برش و نحوه دوخت تغییراتی داده شده و در مجموع لباس جمع و جور و از نظر نشست و
برخاست و حرکت راحتتر به نظر میرسد (در تصاویر الف» ب» ج. د ذ - انواع کلاه» یقه اوایل و
در اواسط سلطنت ناصرالدینشاه» در نوع» جنس» رنگ» طول و اندازهی کلاه تغییراتی اعمال
شد که تا اواخر قاجار ادامه تغییرات به نحوی بود که کلاه فکلیها کلاه از فرنگ برگشتهها
کلاه اداریها و میرزاها در چهار انگشت بلندی و لبه و طاقی از بالا به داخل فرو رفته تهیه
میگردید که از جنس ماهوت مشکی و جز رنگ سیاه برای آن رنگ دیگر مورد پسند واقع نشد و
این در حالی بود که کلاههای نمدی و پوستی در رنگهای قهوهای سیر و روشن و طوسی فراهم
آنچه که مد نظر ماست علل و عوامل تغییر پوشاک کارکنان حکومتی در اواسط دوره قاجار
است که به گفته گروهی از پژوهشگران؛ یکی از مهمترین زمینههای تحول در شیوه تولید صنعمت
نساجی و پوشاک. سفرهای خارجی ناصرالدینشاه بود. ناصرالدینشاه سه بار به خارج از کشور
(روسیه و اروپا) سفر کرد (۱۲۹۰ ق/۱۸۷۳ م» ۱۲۹۵ ق/ ۱۸۷۸ م و ۱۳۰۶ ق/ ۱۸۸۹ م). پس از
بازگشت آز این سفرفا بر آن شندتا اصلاجاتی پدسبک آروپائیان کر سازمان ,قولت و اذربار ود آیجاد
کند. وزارتخانههای تازهای ازجمله وزارت کشور دادگستری» فرهنگ» پست و تلگراف را در دستگاه
دولت پدید آورد و درباریان را وادار کرد تا به شیوه اروپائیان لباس بپوشند (گرانتوسکی و دیگران,
۵ ۸ آنچه مسلم است از اواسط دوره قاجار/از دلایل تغییرات در طرح لباس» شیوه زندگی
و نوع فعالیت افراد بود که در محیطهای تجاری و صنعتی مشغول به کار میشدند. به همین منظور
نیازمند پوششی بودند که در موقع انجام. کار» دست و پاگیر نان نشود.
به طور کلی عواملی که در اجرای تحول پوشاک مردان در ادارات دولتی و خصوصی
(شرکتهای بیگانه) دوره ناصرالدین شاه نقش داشت» سه عامل بود که عبارتند از:
- یکی از افراد موّثر زمینهساز تغییر تدزیجیلباس "درباریان» خود شاه (ناصرالدینشاه)
بود؛ زیرا در زمان سلطنت او که.اوج ارتباط با کشورهای اروپایی بو لباس برخی از
- عامل دوم بر اساس گفته یکی از مورخان آن دوره فعالیت کمپانی رژی بود که در
ایجاه هماهنگی لباسبرکارگنان هشن داشته «کمپانی مربورم, آذازد بسیاز نقصل و
عالی در مرکز و ادارات مفصله در تمام بلاد ایران را تشکیل داد و هم بهقدر یک
وزارقانه بلگه بفاندازه خولت ایران, اجزا و اقباع و همین اچیز کرد و برای هر
یک از آنها مطابق شغلشان آلباس راغ نموّهمامثلا لباس منشی با لباس دفتردار
تفاوت داشت. تمام این لباسها با قماشهای بسیار اعلی از قبیل ماهوت انگلیسی و
فاستونی خیلی ممتاز دوخته میشد» (مجد الاسلام کرمانی» ۲۵۳۶ ۱۲۵).
- از سوی دیگر عامل سوم کارکنان و سفرای ایرانی ساکن خارج از کشور بودند که بنا
به الزامات کارشان برای حضور در مکانهای خاص و مراسمات در رنگ» جنس و طرح
لباس خود تغییراتی دادند. بهطور مثال وقتی هیئت ایرانی در انگلستان برای افتتاح
راهآهن دعوت شده بودند به سبب اوضاع ظاهری از حیث لباس و غیره در نظر آنها
عجیب به نظر آمد و باعث تعجب و خنده شد (راوندی» ۱۳۸۲: ۲/۵۳۳).
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۷۹
و یا نمونههای دیگر تغییر لباس کارکنان سفارتخانههای ایرانی مقیم خارج در منابع آمده
«سهامالدوله بجنوردی» به علت تغییر لباس ایرانیان حاضر در وین» اشاره میکند:
«منزل جناب قوامالسلطنه رفتیم. جناب قوامالسلطنه اصرار زیادی داشتند جهت تغییر
لباس. چون اهالی این شهر (وین) کمتر لباس معمولی ایران را دیدهاند» وقتی که به
گردش بیرون میشدیم مرد و زن تماشای لباس ما را مینمودند و انگشتنما واقع شده
بودیم. بنا به مصلحت ایشان لباس ایرانی را تغییر به لباس فرنگی دادیم» (بجنوردی,»
اما بعضی اوقات بدون آگاهی به علم پوشش, ناهماهنگی در لباس کارکنان اعزامی
پس از تأثیرپذیری از غربیان دیده میشد زیرا هنوز در آن هنگام دستهبندی البسه
ازنظر شرایط مکانی انجام نشده آبوده چنان که.«غینالسلطنه» از گوناگونی لباس شب
میهمانی گروهی از ایرانیان؛در بلژیک میگوید: «ذر مهمانی سفارت بلژیک ... هرکدام
یکجور لباس پوشیده بودند: لاش رسمی و غیررسمی هیچکدام معین نیست. مثلا
اعتماد نظام لباسرسمی مشکی و آبی پوشیده بود؛ نظم الاوله سفید و قرمز» من و
عمادالسلطنه سرداری مشکی شلوار بی کلاه قزاقی.با شیر و خورشید. یک نشان هم
زده بودیم. هیچ رسمی نپوشیده بودیم. مهندس الممالک لباس «سویل»! پوشیده بود و
حال آنکه اهل نظام است. م6ت۶ لاوس صدیق الملک که: از اجزا: وزارت
خارجه است لباس تمام مفتولدوز پوشیده بود. میرزا زینالعابدین خان مشیر الوزاره که
آنهم جزو وزارت خارجه است لباس «سویل» پوشیده, مفتول دوز نبود. ظهیرالدوله و
شرحی مختصر جهت آشنایی بیشتر کت فراک: کت بلند سیاهرنگ مردانهای که تا بالای
زانو میآمد. این لباس در قرن نوزدهم بسیار معمول بوده است. فراک لباسی با کمر تنگ یک
ردیف یا دوبل یا تک دکمه که مناسب با تشریفات و مهمانیهای رسمی» در آن تغییرات داده می
شد (8 :1955 ,5166[6) (تصویر ۳). زیر این کت» پیراهنی میپوشیدند که معمولا یقه آن
ایستاده که در جلو زائده آن» مثلنی شکل بود و به پیش از پوشیدن بهوسیله اتو شکسته و
۹ خانم «دوراند» که همسر وزیر مختار انگلیس در سالهای ۱۹۰۰-۱۸۹۴ م» در ایران
بود از حادثه دزدان و کارکنان انگلیسی بانک تهران و بیاهمیتی کت «فراک» در
میان افراد عادی» حکایت میکند: «گویا وقتی که یخه های پیراهنش را امتحان کردند.
دیدند ناراحتکننده است لباس «فراک» را چیزی بیمعنی تشخیص دادند زیرا مثل
کتهای خودشان چیندار نبود» (دورانده ۱۳۴۶: ۴۰). با این شرح میتوان به این
نتیجه رسید که یکی از عوامل ورود این نوع کت به ایران» کارکنان اروپایی بودند که
در جهت انجام کارهای سازمانی و تجاری در ایران ساکن و يا در رفت و آمد» بودند و
بعدها این تنپوش در بین برخی از کارکنان ایرانی رایج گردید.
بهتدریج این ناهماهنگیها در ظاهر افراد از لحاظ لباس کمرنگ شد تا جایی که «عبداله
مستوفی» در مورد شیک بودن لباس کارمندان سفارت ایران در روسیه مینویسد: «از سپتامبر تا
ماه مه سفارت از وزرا و اعیان محل و کارمندان عالیرتبه وزارت خارجه روسیه و سفرا خارجه
مقیم دربار پطرز بورغ و کارمندان آنها پنج شش دعوت نیم رسمی میکرد ... اسد خان یمین
خاقان (اسد بهادر)» جوان خراج» در شیکی افراظ میکرد. خیاط کارمندان سفارت به راهنمایی او
بهترین خیاطهای پطرز بورغ بود. وقتی بعد از دو سال به لندن رفتیم» لباس ما هیچ از لباس
شیکهای لندن پستتر نبود» (مستوفی» ۱۳۸۸: ۲/۹۴): وی همچنین در مورد شیک بودن لباس
خود در مقابل لباس وزیرمختار روس مینویسد: «روزی علا السلطنه وزیر خارجه, ... دستور داد
با پاکلوسکی کزل! وزیرمختار روس ملاقات کنم ... حاجتی هم به تغییر لباس نداشتم» لباسهای
دوخت هانری" اول خیاط پطرز بورغ را که از لباس خود وزیرمختار هم شاید شیکتر بو در
برداشتم» (مستوفی» ۱۳۸۸: ۲۹۴ -۲/۲۹۵). به نظر میرسد که استفاده از مد لباسهای خارجی
به حدی دز بین سفرا رابغ اش له کار توبات ۸ 2 ها سووف؛ جشلورهایی که ذر آتجا
در تصویر ۵ ناصرالدینشاه اواسط دوره سلطنتش به:همراه چند تن از رجال و مقامات
مملکتی است که همان لباس کمر چین با یقه سرداری و کلاه کوتاه که بر جلوی کلاه خود و
یکی از رجالش نشان شیر و خورشید نصبشده و در مقایسه با تصویر ۶ میرزا حسن خان
مشیرالدوله با لباسی کاملا غربی و کفش چرمی به پا و تنها کلاه ایرانی بر سر دارد. بهخوبی
دگرگونی فرم البسه درباری و کارکنان از اواسط تا پایان دوره ناصرالدینشاه را نشان میدهد.
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۸۱
از دیگر ملزومات لباس درباریان» کمربند بود که دکتر «ویلز» آن را نشان مخصوص درباری
میخواند: «یکی از علائم مشخصهای که درباریان» نظامیان و مستخدمین عالیرتبه دولتی را از
دیگر اقشار اجتماع مشخصتر میدارد وجود کمربند چرمی» پهن سیاهرنگی است که دارای قلاب
کمر برنجی مخصوص ساخت روسیه میباشد. خود شاهزادگان و دیگر درباریان صاحب مقام هر
یک به تناسب مقام و موقعیت خویش یک تکه سنگ قیمتی بر روی قلاب کمربند خود دارند»
روند تغییرات در طرح و نحوه دوختن و نوع تزیینات سوزندوزی و نشانههای لباس
تشریفات صاحبمنصبان همانطور که پیش میرفت با تحولات همراه بود تا جایی که در
تکههای لباس» جنس» نقش پارچه و سردوشی سبکی دیگر از دوخت ارائه شد و همچنین در
تزیینات» دوخت سرمهدوزی جای خود را به گلابتوندوزی و ملیلهدوزی داد. طبق گزارشی در
کتاب «گزارش ایران از یک سیاح روس» که نویسنده آن ناشناس است میخوانیم:
«یکی از صاحبمنصبان وزارت امور خارجه که لباسش غرق گلابتون بود (و من از ملاحظه آن
لباس» لباس وزرای خودمان را به خاطر آوردم) ما را استقبال و ملاقات نمود» (موّلف گمنام»
۳ ۴۴). در این زمینهبا استناد به تصاویر درمیيابيم که کاربرد:لباسهای گلابتوندوزی
شده بر روی پارچه ساده» از اواسط. دوره ناصرالدینشاه الگوبرداری از لباس وزرای غربی بوده و
از جمله افراد دربار فراشها بودند. «مستوفی» درباره این گروه افزون بر معنای آن به نوع
فعالیت و لباس آنان در کتاب خود میپردازد. فراش صیغه مبالغه فرش کردن است. فراش نماینده
قهر سلطنت استبدادی بود که گذشته از جاروب کردن و آبپاشی و چادر زدن» تمام اجرائیات
دولتی از نامهرسانی و وطوا ماایم را مدا سید رفراشها محول بود. انن
فراشان روّسایی داشتند که به اسم دهباشی و پنجاهباشی و یوزباشی و نایب فراشخانه موسوم
بودند. در مورد لباس آنها مینویسد: «سزداری یخه خسنی.یا یخه عربی ماهوت قرمز و شلواری
از پارچه دبیت یا ماهوت سیاه بود و کلاه تخممرغی داشتند که در سمت راست بالای آن کلمه
فراش را از نقره بریده نصب کرده بودند. دهباشیها و پنجاهباشیها و یوزباشیها هم این سه
کلمه را به کلاه گوشه خود داشتند» (مستوفی ۱۳۸۸: ۱/۴۰۴-۴۰۵).
شاطرها نیز در درباره افراد حاضر برای انجام امر شاه و پیادهای که در سواریها جلو اسب
شاه درحرکت بودند. لباس آنها سرداری از ماهوت سرخ و شلواری با پاتابه تا زانو و تاجی
کنگرهدار بود که با گلهای پشمی سرخ و سبز گلدوزی کرده بودند (مستوفی» همان: ۱/۴۱۳).
یکی از خارجیان جهانگرد قرن نوزدهم به نام «کارلا سرنا» نیز در وصف شاطرها به رنگ و
تزیینات لباس شاطرها میپردازد: «کلاه از پارچه پررنگ پولکدار» مجهز به چیزهای شیشهای و
تزییناتی از حلبیهای مشبک بر سر میگذارند کفشهای روباز و یک ردنکت قرمزرنگ» با شال
سفیدی که به دور کمربسته میشد» (کارلاسرنا ۱۳۶۲: ۱۱۶). با تطبیق دو تصویر (٩ و ۱۰) پی
میبريم که لباس شاطران دوره قاجار از لباس شاطران دربار سلطنتی آلمان» اقتباس و با طرح
لباس ایرانی تلفیق شده است. با مشاهده دو تصویر میبینیم که لباس در برخی جزییات (برش
در اواخر قرن سیزدهم هجری/ نوزدهم میلادی تلاشهای شایانی جهت تغییر پوشش از
سوی تقاسات حکومقی سور گرفت. مخسوص پیش از انقلااب سقبروظه کهوسیازی از مرقان به
خارج سفرکرده بودنده پوشش آروپایی و پوشیدن کت و شلوار» پاپیون و کراوات را پذیرا شدند.
بیشتر این مردان» در پایتخت و تعدادی از شهرهای بزرگ در شمالو شمال غربی ایران زندگی
عقب نماندن از زندگی مدرن بحثی بود که هر چه به جلواپیش رفت وسعت دامنه آن زیادتر
میشد که به نظر محققان خارجی درازمینه تغییر و چگونگی تحول لباس» همین امر صدق نیز
- لباس افراد در قرن نوزدهم به نقل از ویلسون: «لباسهای متحدالشکل قرن نوزدهم
نشانهی دیگری از تلاش بوروکراتیک برای تعدیل گمنامی در شهرهای بزرگ بودند.
این لباس نماد پیشرفت شرایط مدرن در زندگی افراد بهحساب میآمدند؛ و به
نشانههایی بهصورت او شلوا رهاط ایا ال سکن فذیل. شدنه اما ختی
لباسهای متحدالشکل نیز بهواقع تابع مد بود» (ویلسون» ۱۳۹۴: ۴۸-۴۵).
- جمعی از پژوهشگران اعلوم سیاسی درباره تغییز فرهنگ بومی سه تن از رهبران
غیرغربی با اعتقاد به نوسازی مینویسند: «در دستهبندی نحوه پذیرش نوسازی توسط
رهبران جوامع غیر غربی» مسائلی را در پیش روی جوامع نوظهور به وجود آورد که در
این سوّال باید جستجو کرد آیا جوامع غیر غربی برای نوسازی باید فرهنگ بومی
خویش را ترک گویند و عناصر اصلی تمدن غرب را پذیرا شوند؟ هر چند رهبران چنین
جوامعی این اقدام را ضروری پنداشتهاند. از میان آنان پترکبیر» مصطفی کمال آتاتورک
و رضاشاه میخواستند کشورهای خود را نوسازی کنند و معتقد بودند برای انجام آن
میباید به فرهنگ غربی روی آورد و تا آنجا پیش رفتند که کلاهفرنگی جایگزین کلاه
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۸۳
سنتی گردد. آنان در عمل کشورهای از درون گسیختهای آفریدند که به هویت
فرهنگی خویش اطمینانی نداشت و فرهنگ غربی وارداتی هم کمک شایانی به ادامی
پس از افول سلسله قاجار» در ۲۹ بهمن سال ۱۳۰۱ ش/۱۸ فوریه ۱۹۲۳ م. (سند «الف»
ش ۲۴۰۰۱۷۴۰۹) در مجلس لایحهای بر لزوم اجرای استفاده از مصنوعات و منسوجات وطنی و
مجازات متخلفان تصویب شد که همه کارکنان لشکری و کشوری را ملزم به پوشیدن دوخت
ایران در طول ساعات کار میکرد. این دستورالعمل در اول میزان سال ۱۳۰۲ ش/ ۲۳ سپتامبر
۳ م. بنا بر حکم وزیر جنگ سردار سپه (رضاشاه آینده) شامل پرسنل نظامی نیز میشد.
سرانجام پس از به قدرت رسیدن رضاشاه» در همان سالهای نخست سلطنتش هنوز افرادی
بودند که سمان پوشاکه دورمی آقاجار رز برتن میگردند تا آریبخه که دراتظر رشناشاه: این روظنم
پوشش سبب ایجاد تفاوت و اختلاف بین افراد بومی» مناطق و اقشار جامعه روستایی و شهری
میگردید. این روند ادامه داشت تا طرح یکنواخت نمودن لباس .به مجلس رفت و بین نمایندگان
به شور گذاشته شد. در اینجا خلاح ایس ای ناگ موافقی ۷ مخالف نمایندگان مجلس دز
زمینهی وحدت لباس در ۴ دیماه ۱۳۰۷ ش /۱۲ رجب ۱۳۴۷ ق» با.موضوع لباس کارکنان
- آقای «یاسایی» نماینده "مردم دامغان- سمنان» با دو فوریت و اساس اين مسئله
موافقت و نظرش را با ذکر اصلاحیهاتی اعلام میکند: «کلیه مستخدمین چه در موقع
اشتغال به کار اداری و چه در غیر آن مورد مکلف هستند که لباس مخصوص خود را
نماینده دیگری به نام «اعتبار» از بروجرد» یکی از دلایل تأخیر در پذیرش موضوع
پوشش جدید. به شک و دو دلی برخی افراد برای تصمیم تغییر لباس» اشاره میکند:
«در ولایات جشنها گرفتند و تغییر لباس دادند.ولی یک عده همینطور ماندهاند و
مرددند که چه کار کنند و بألاخره یک ملاحظاتی ویک رو دربایستیها هست که
برای آنها یک تکلیفی معین نیست واقعا این سفری که بنده مخصوص در این قسمت
کردم میديدم که یک عده از آقایان میل دارند بردارند. ... مردد است که ببیند آن یکی
چه میکند بر میدارد که او هم بردارد این قانون را که ما گذراندیم این تکلیفات
اما گذشته از آرا نمایندگان در کتاب «دختری از ایران» خاطرات ستاره فرمانفرماییان به
یکی از آقنامات مهم اجتماعی رساشاه در راسقای :غربگرایی و نوسازی آشاره:میکند کف همان
طرح لباس رسمی کارکنان دولت و تغییر پوشاک مردم ایران به سبک کشورهای اروپایی بود:
«وی (رضاشاه) در امر اروپایی کردن ایران» مذهب و روحانیت متولی آن را سد راه خود میدید.
مصمم شد نفوذ مذهب و قدرت روحانیون را از میان بردارد این باور او برگرفته از برنامههای
اصلاحی کمال آتاتورک رهبر غربگرای ترکیه بود که پیش از او جامعهی مذهبی امپراتوری
عثمانی را به کشوری شبه مدرن و غیرمذهبی بدل کرده بود» (فرمانفرماییان» ۱۳۸۳: ۷۲).
اجرای طرح لباس متحدالشکل به جدیت دنبال می شد تا جایی که رئیس هر وزارتخانه
دگرگونی البسه خود و کارکنانش را در خین.اجرا کتبا دز معرض دید عموم میگذاشت و به
همین منظور با آگهی نمودن در مطبوعات موضوع تغییرات طرح لباس را منتشر کرده تا الگوی
دیگر کارکنان وزارتخانهها و ادارات قراز گیرد. البته در کناز موضوع ابعاد نوگرایی در طرح کلاه
پهلوی و لباس به سبک غربی» «مخبر السلطنه» با عنوان ریاست وزرا جهت حمایت از استعمال
منسوجات وطنی در دوخت البسه در ۲۳ مهرماه سال ۱۳۰۷ ش. به کلیهی وزارتخانهها فرمانی
«با وجود قانون استعمال البسه وطنی و امر مبارک همایونی که در اجرای آن شرف
صدور یافته است اعضای وزارتخانهها را به استعمال لباس وطنی کمتر راغب میبینم.
اگرچه امتعه خارجه از حیث قماش و ارزانی قیمت» طرف نسبت با متاع داخلی نیست. ...
باید وزارتخانهها اجزا زا... الااقل لباس کار را در وطنی قرار دهند تا تقریبا تمام
کارخانههای داخلی بهواسطه زیادشدن مشتری» وسعت پیدا کند» (روزنامه اطلاعات ۲۸
هزار روز تاریخ ایران و جهان, ش"۱۲۷:۱۲۷) استفاده از منسوجات داخلی اما طرح» برش
و دوخت لباس نظامیان و کارکنان دولت به سبک غربی انجام میشد (تصاویر ۱۱ و ۳
تصاویر بعدی تغییر لباس رجال و کارکنان دولت در گذر زمان ارائه شده است:
- «تصویر ۱۳»» اعضای هیئت تحریریه روزنامه ایران قبل از کودتای ۱۳۹۹ ش؛ و
مت مذاکرات مج » دوره 4۷ جلسه ۱۵ روز سهشنبه چهارم دیماه ۱۳۰۷ ش. مطابق ۱۲ رجبالمرجب
۷ ق در سایت مجلس بهطور کامل شرح گزارشات موجود است.
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۸۵
«تصویر ۱۴» عباس مسعودی و چند تن از روزنامهنگاران روزنامه اطلاعات. با مقایسه
دو تصویر به خوبی پیداست که کلاه ملی آخرین تکه پوشاک مردان در نهایت به کلاه
شاپو تغییر یافت و به نظر میرسد که الزامی بر پوشش سر به طور مداوم دیده نمیشود
و همچنین به منظور هماهنگی کت و شلوار» بستن کراوات آذین گر یقه بلوز شد و
نیمتنه جلیقه» جز لاینفک البسه رسمی مردان در محل کار در آمد و با پوشیدن
کتهای کوتاه و تنگ با رنگهای مشخص با آنچه در بخشنامههای اداری ذکر شده
از تصویب تعاریف اساسنامه لباس» در بخش اجرای تشریفاتی مهمانان کشوری و
دولتی» گاهی اوقات» تهیه لباس رسمی (فراک) برای برخی از کارمندان دولت» مشکلاتی را به
همراه داشت. بهطور مثال وقتی ولیعهد سوئد به همراه همسرش در دوران سلطنت رضاشاه به
ایران آمد. کلیه کارمندان دولتی که ممکن بود در اموقع عبور شاهزاده سوئدی و همسرش
سرکارشان با آنها بیفتد مجبور به پوشیدن الباس فراک شدند" که با توجه به اندک حقوق دریافتی,
تهیه لباس فراک با توجه به بودجه شخصی آشان متحمل سختی شدند و در زمان اقامت و
استقبال ولیمهد سوئد و همسرش در ایران» روسای ادارات و کارمندان.دولتی مجبور شدند تا
لباسهای فراک نو یا دستدوم به تن کنند (دلدم» ۱۳۷۱: ۰۱/۲۷۵
سرانجام رضاشاه برای نظم"بخشیدن به لباس صاحبمنصبان و مستخدمین دولتی»
اساسنامهای را در چند مرحله به اجرا درلووگ که در اینجا به گزیدههایی از این دستورات در
یکی از خبرهای مهم تیتر روزنامه اطلاعات سال ۱۳۰۷ اجبار پوشش شرکتکنندگان
جریان گشایش پارلمان است که رضاشاه ساعت ٩ صبح برای افتتاح مجلس شورای
ملی حرکت نمود در این محفل, روسا دربار و نمایندگان مجلس و هیئت دولت و
نمایندگان خارجه و اروپایی غیر مستخدم دولتی و صاحبمنصبان نظام بالباس رسمی و
مشکی دعوتشده بودند بقیه طبقات بدون استثنا باید مطابق دعوتنامه با کتوشلوار
و کلاه پهلوی مشکی باشند چنانچه فردی خارج از لباس فرم پوشید محترما عذرش را
در سال ۱۳۰۹ از طرف کابینه ریاست وزرا به عموم وزارتخانهها با موافقت وزارت
خارجه اصلاحاتی در اساسنامه لباس رسمی به عمل امد رجوع شود به روزنامه
اطلاعات (سال ۸۳:۹ ش ۱۱۹۶ ص ۲) و اسند «ب» اش ۲۹۷۰۳۱۸۵۷
- در نمونه نظامنامه و نقشهی لباس تمامرسمی مأمورین کشوری (اسناد «چ »- ش ۱-
۰ بی تاریخ) و همچنین در اعلان روزنامه اطلاعات مورخ ۱۶ مرداد سال
۴تصویر «د» ۲۸ هزار روز تاریخ ایران و جهان» ش ۲۵۹: ۳۵۹ لباس تشریفاتی
اشخاص برحسب رتبه و جایگاهشان دستهبندی و مشخصشده بود که دستور آن به
ترتیب مقام: وزرا و معاونین و کفیلهای وزارتخانهها اعضا دربار سلطنت و روّسای
ادارات دولتی و بلدیه و استادان دانشگاهها نمایندگان سیاسی و کنسولی ایران در
ممالک خارجه را شامل میشده جمعبندی متن اين آگهی با مشخصات لباسهای
ژاکت مشکی, شلوار راهزاه و جلیقه مشکی و بقه آهاری دولا و کراوات بلند» کلاه بلند
فراک, جلیقه سفید يقه آهاری بککلایآشکشته» کراوات پروانهای سفید کلاه بلند
ردنکت مشکی» شلوار راهراه» جلیقه مشکی» یقه آهاری دولا کراوات بلند مشکی
فراک یقهبسته» ماهوت مشکی, با ٩۹ :دکمه شیر.و خورشید طلایی در یک ردیف»
ملیلهدوزی به شکل گل سرخ شلوار:بند ماهوت مشکی با یراق طلایی به عرض پنج
سانتیمتر» کلاه دو گوشه» شمشیر دسته طلایی» شنل ماهوت مشکی با یقهبرگردان» پوتین
تمام سینه و یقه و قسمت پشت زیر یقه و
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۸۷
۹ در پیشسینه و دور لباس بهجای ملیله» ) مانند معاونین وزارتخانهها و حکام درجه اول
رتبه ٩و ۸و ۷ریاست | افراد با مشاغل مختلف احق داشتند
در دوره ناصرالدینشاه با تلاشهایی که در ایجاد تنوع کلاه صورت پذیرفت» جنس کلاهها
از ماهوت» پوست» نمد» مخمل و عمامهها ململ و چلوار انتخاب شد. جواهرات زیاد و پرهای
بادبزنی جهت تزیین روی سرپوش پادشاهان» ترمهدوزی» قلابدوزی برای متمولین و نشان شیر
و خورشید جهت بزرگان به کار رفت و روی کلاه دراویش آیههای قرآن قلابدوزی شد (عظیم
زاده طهرانی و سعادتیفر» ۱۳۹۵: ۳۲۳). پس از به سلطنت رسیدن رضاشاه کلاهپوستی را که
روزی خود بر سر داشت کنار گذاشت و کلاه ابداعی بهنام پهلوی را به کار برد و این طرح کلاه
مکمل کت و شلوار شد که پیش از این درباره آن سخن ؛گفته شد, پس از اندک زمانی تحولی
دیگر در طرح کلاه پرسنل اداری داده شد و کلاه شاپو جایگزین و تبلیغ گردید؛ اما در رده وزرا
کلاه دولبه انگلیسی بالباس رسمی ملیلهدوزی شده آنان تکمیل یافت (تصاویر س» ش ل).
در این قسمت طرح لباس وزرا با گواهی دو سند مصور در انتهای مقاله و تصویری که در
روزنامه اطلاعات (۲۸ هزار روز تاریخ ایران و جهان» ش ۳۵۶: ۲۵۶) مورد مطالعه قرار گرفته
است. هیئت دولت در سال ۱۳۱۴ ش. را نشان میدهد که در حیاط مجلس شورای ملی» بعد از
معرفی به نمایندگان دولت عکسی به یادگار گرفتهاند. در تصویر ۱۵ درحالی که وزرا کلاه پهلوی بر
سر دارند لباس آنان در جلو از سرشانه تا پایین لبه جامه با طرح برگ زیتون ملیلهدوزی شده؛ که با
ایجاد تجسم حس بصری افراد بلندقامت به نظر میرسند و در مقایسه با تصویر دوم یعنی تصویر
۶ وزرای کابینه در هنگام عرض تبریک عید.مبعث در جلوی کاخ برلیان سال ۱۳۱۹ ش (همان,
ش ۴۶۹ ۴۶۹) در هنگام عرض تبریک عید مبعث در جلوی کاخ برلیان را نشان میدهد که پس
از گذشت ۵ سال با تغییر کلاه و تزیین طرح ملیلهدوزی به نقش گل و برگ بر روی سینه جامه تا
کمر سبب شده است تا افراد با پوشیدن بالاپوشی در جلو نیمتنه کوتاه تا میانه شکم و دنبالهای در
پشت (فراک) چاقتر و کوتاهتر دیده شوند. با این اوصاف چنین به نظر میرسد که تغییر در طرح»
برش» رنگ و نقش لباس رسمی تابع مد بوده و در هر دورهای با دگرگونی همراه میشد.
مقایسه طرح لباس کار کنان دولت دوره ناصرالدینشاه و پهلوی اول
با مطالعه منابع و مدارک دو دوره ناصرالدینشاه و رضاشاه که بیشترین تأثیر را در تغییر البسد
کارکنان خود داشتند» در میيابيم که در هر یک از دورههای شاهی مدنظر مجموع علل و عواملی در
تغییر و تحول پوشش کارکنان حکومتی نقش داشتند که متناسب با روند رو به جلوی پیشرفت جوامع
دنیا نیاز به تغییر داشت زیرا فرهنگها در مرزها متوقف نمیماند و بنا به مقتضیات هر عصری با
ارتباطات دولتها و ملتها لباس نیز دگرگون میشد. مبنی بر موضوع پژوهش در دوره ناصرالدینشاه
عواملی در چگونگی نفودپذیری الیسه فرنگی بر طرح لباس کارکنان دولت تأثیر داشت که میتوان در
موارد زیر با توجه به بررسیهای انجام گرفته در این پژوهش اینچنین خلاصه کرد:
۳ ناهماهنگی در طرح» رنگ و جنس متناسب باالباس کارکنان.
۴ نقش شاه دیپلماتهای داخلی و خارجی بر روند تدریجی تحول پوشش کارکنان دولت.
اما وقتی سردار سپه بر اریکه سلظنت تکیّه داد بلافاصله بهادامه اقدامات وسیع تغییر لباس
کارکنان پرداخت و در جهت تسریع فرنگی سازی جامعه ایرانی» با ایجاد دگرگونی لباس پرسنل
آدارات» وزارتخانهها فرامینی صاذر کرهوطرایوشرازی له اوه ز قانون کمک گرفت و قأئون
را ابزاری برای اعمال قدرت کرد و جدی بودن را با اجبار کردن در آمیخت. به هر حال با تفکر
نوسازی اجتماعی - فرهنگی زمان آن رسیده بود تا ظاهر افراد تغییر کند, به همین دلیل انجام
طرح وحدت لباس از کارکنان دولت آغاز شد. در این زمینه رضاشاه اقداماتی برای تغییر و
دگرگونی لباس پرسنل حکومتی با تأسی از پوشش غربیان در نظر گرفت که عبارتند از:
۱ اجرای سبک پوشش اروپایی با پوشیدن کت و شلوار» بستن کراوات یا پاپیون.
برپایی جشنهای کت و شلوار و کلاه جدید در سراسر ایران.
ممانعت از نفوذ مذهب و روحانیت در اجرای طرح لباس متحدالشکلی.
. تهیه اساسنامه طرح لباس صاحبمنصبان و مستخدمین دولتی متناسب با رتبه و
۶ تغییر در شکل کلاه ایرانی به سبک غربی (کلاه پهلوی و کلاه شاپو) برای کارمندان»
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ٩۸
تغییر و تحول ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران یکی از ویژگیهای اصلی عصر
تاصرالاییشناه بوذ کدپا گسترش روابط آیزان با غرب و وود تجنه با ایزان سیب اشذ تا اتقیبراق
ظاهری در برخی از ابعاد اجتماعی از جمله تغییر در نوع پوشاک جامعه پدید آید. از دورهی
ناصرالدینشاه به بعد تغییرات قابلتوجهی در لباس درباریان» فرنگ رفتگان» کارکنان دولت و
افراد متمول جامعه بهوجود آمد. سفرهای خارجی ناصرالدینشاه و تأسیس و گسترش
وزارتخانههای جدید. آغازی بود تا وی (ناصرالدینشاه) درباریان را وادار نماید به شیوه اروپائیان
لباس بپوشند؛ و مصرف پارچههای طرحدار.با تنوع.جنس و رنگ که در اوایل سلطنتش
(ناصرالدینشاه) متداول بود در اواسط ملک داریش به منسوجات ساده بدون نقش در رنگهای
مشکی, خاکستری و گاه سفید محدود شود و همچنین از یکسو حضور فرنگیان و کارکنان آنان
در شرکتهای خصوصی و از«سوی دیگر کارمندان ادارات و.دیگر ساکنان شهری که طرفدار
تجدد بودند طرح سنتی لباس را با سبک جدید امیخته و از بلندی لباس و کلاه کاسته و در نتیجه
لباس با گشادی متوسط را بر تن کنند. افزون بر آن پوشش مستخدمین دولت در بلاد خارجه نیاز به
تغییر داشت تا فاصله شرایط فرهنگی و اجتماعی ایرانیان ساکن در فرنگ را کم کند. اقدامات شاه
بهمنظور فرنگیمآب کردن ایران گاه به مذاق برخی از افراد جامعه ناخوشایند آمد و مقاومتهایی از
سوس آقشار ستتی سورت گرقت که همین آمر بامق کندی تضیرات آبامریمیشد.
پوشاک ایرانیان در عصر مشروطه همچنان در حال تغییر بود و.بهتدریج تا پایان دوره قاجار ادامه
یافت. با روی کار آمدن رضاشاه تلاشهای جدی در جهت تغییر لباس ایرانیان از سبک سنتی به مدل
غربی صورت گرفت. مهمترین ویژگی عصر رضاشاه» غربگرایی و نوسازی اقتدارگرایانه است. رضاشاه
در امر اروپایی کردن ایران؛ به نوسازی اجتماعی - فرهنگی که برگرفته از برنامههای اصلاحی کمال
آتاتورک رهبر غربگرای ترکیه بوده پرداخت. وی با اجبار نمودن طرح لباس متحدالشکل سعی نمود تا
ناهماهنگیهای ظاهری البسه در جامعه ایرانی را از بین ببرد و نظمی نیز به لباس ادارات دولتی دهد.
برای فرنگی سازی البسه ابتدا از سطوح بالا یعنی از وزرا و سپس کارمندان وزارتخانهها و دیگر
نهادهای دولتی آغاز نمود. در این دوره کتهای کوتاه با شلوار نسبتا تنگ در رنگهای مشکی,
خاکستری و بعضا روشن و سفید جای البسه بلند و گشاد با زمینههای منقوش و شاد و کلاههای
استوانهای يا مخروطی دوره قاجار را گرفت. این تغییرات اگرچه در آغاز ناخوشایند به نظر میرسید اما
بهتدریج با بخشنامههای دولتی جنبه رسمی و سپس عرفی به خود گرفت.
در مجموع» تلاش برای تغییر و هماهنگی سازی طرح لباس در سازمانها و ادارات ایران از
اواسط دوره ناصری آغاز و تا پایان دوره رضاشاه ادامه یافت. لباس رسمی اگر چه روش و
مشخصهای بود تا بهوسیله آن رتبهی افراد شاغل در هر وزارتخانه و ادارهای بهوضوح آشکار
گردد. در عین حال بخش کوچکی از پروژه تغییر لباس ایرانیان به سبک غربی بود که میتوان
آن را در راستای فرایند نوسازی اجتماعی اقتدارگرا تفسیر نمود. وجه تمایز روش اجرای پروژه
لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدینشاه و رضاشاه این بود که ناصرالدینشاه درصدد
تغییر تدریجی لباس کارکنان دولت بود اما وقتی با مقاومت اقشار سنتی جامعه مواجه شد از
اجرای کامل و اجباری آن اجتناب ورزید. در حالیکه رضاشاه» طرح تغییر لباس رسمی کارکنان
دولت و دیگر اقشار جامعه را با اعمال قدرت و زور بهاجرا درآورد. بهعبارتدیگر» اهمیت به
هماهنگی در طرح» رنگ» سن» موقعیت و زاحتی لباس را توأم.با. تغییر اجباری لباس سنتی به
لباس فرنگی میدانست و از اجرای عمومی و اجباری آن ابایی نداشت.
بجنوردی» سهام الدوله, (۱۳۷۴). سفرنامههای سبهامالدوله بجنوردی» مصحح: قدرت الّه
بشیریه حسین,» (۱۳۸۷). موانع توسعه سیاسی در ایران» چ ۶ تهران: گام نو.
پولاک» یاکوب ادوارد» (۱۳۶۸). سفرنامه پولاک «ایران و ایرانیان»» نوشته: کیکاووس
دلدم» اسکندر (۱۳۷۱). زندگی پر ماجرای رضاشاه» ج ۰۱ چ ۲ تهران: گلفام.
دوراند» ای. آر» (۱۳۴۶). سفرنامه اورانکه ترچمهی علیمکلمل پهاکی» ج ۱ خرمآباد: آفتاب.
راوندی» مرتضی, (۱۳۸۲). تاریخ اجتماعی ایران» ج ۲ج ۲ تهران: نگاه.
رنج دوست» شبنم» (۱۳۸۷). تاریخ لباس ایران» چ ۱ تهران: جمال هنر.
سرنا کارلا (۱۳۶۲). سفرنامه مادام کارلاسرنا آدمها و آیینها در ایران» ترجمه: علی
شریعتپناهی, سید حسامالدین» (۱۳۷۲). اروپاییها و لباس ایرانیان» چ ۱ تهران: قومس.
شمیم» علیاصغر (۱۳۸۷). ایران در دوره سلطنت قاجار چ ۱ تهران: بهزاد.
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۱٩
شهری (شهری باف) جمفر (۱۳۶۹). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم ج ۲ج ۲
ضیاپور» جلیل» (۱۳۴۹). پوشاک ایرانیان از چهارده قرن پیش تا آغاز دورهی
عظیمزاده طهرانی» طاهره و سعادتیفر» فرزانه» (۱۳۹۵). دگرگونی رنگ» طرح و تزیین
پوشاک ایرانیان (از ابتدا تا پایان روزگار قاجار)» چ ۱ مشهد: معاونت پژوهش و
عمید حسن» (۱۳۸۹). فرهنگ فارسی (جیبی)» چ ۰۱ تهران: راه رشد.
عینالسلطنه قهرمان میرزا سالور (۱۳۷۴). روزنامه خاطرات عینالسلطنه» مصحح: مسعود
سالور و ایرج افشار ج ۱ چ ۱ تهران: اساطیر,
فرمانفرماییان» ستاره؛ مانکر» دونا (۱۳۸۳). دختری از ایران (خاطرات خانم ستاره
کمپانی, نسیم» (۱۳۹۱). فرهنگ اصطلاحات پارچه و.پوشاک در ایران (از دوران
باستان تا آغاز عصر پهلوی)» چ ۰۱ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
گرانتوسکی, ا. آ؛ و دیگران» (۱۳۹۵). تاریخ ابران از زمان باستان تا امروز چ ۱ ترجمه:
کروسینسکی» تادوز یودا و دیگرسفرنامه نویسان, (۱۳۶۹). ده سفرنامه, ترجمه: مهراب امیری,»
لوئیس» برنارد؛ آرمسترانگ» کارن؛ ژیگولکی» دیلاو و دیگران؛ (۱۳۸۳). برخورد تمدنها
(چالش سنت و مدرنیته)» مترجم: غلامحسین میرزا صالح» چ ۰۱ تهران: مازیار.
مبینی» مهتاب؛ اسدی, اعظم» (۱۳۹۶). سیری در مد و لباس دوره قاجار» چ ۰۱ تهران:
مجد الاسلام کرمانی, احمد (۲۵۳۶). تاریخ انحطاط مجلس» مصحح: محمود خلیلپوره
مستوفی, عبداله, (۱۳۸۸). شرح زندگانی من.ج ۱و ۲ج ۶ تهران: زوار.
مولف گمنام (۱۳۶۳). گزارش ایران از یک سیاح روس؛ ترجمهی سید عبدالله به اهتمام
ویلز؛ (۱۲۶۸). ایران در یک قرن پیش» ترجمه: غلامحسین قراگوزلو چ ۱ تهران: اقبال.
ویلسون» الیزابت» (۱۳۹۴). مد و مدرنیته» مترجم: ناصرالدین غراب» چ ۱» تهران: علمی و فرهنگی.
جوادی یگانه» محمدرضا کشفی» سیدعلی» (زمستان ۱۳۸۶). «نظام نشانهها در پوشش»
قاسمپور» داود (دی ۱۳۸۴). «غائله متحدالشکل کردن لباس»» زمانه ش ۴۰ س ۴: ۴۹- ۵۲.
محمدی» منظر سید احمدی زاویه سید سعید (بهار و تابستان ۱۳۹۷). «سیمای مرد مدرن
(تحلیلی بر تحول لباس مردان در ایران عصر قاجار)»» تحقیقات تاریخ اجتماعی»
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی, س ۸ ش ۱۸۱:۱ تا ۲۰۷.
محمدی» منظر سید احمدی زاویه» سید سعید. (۱۳۹۶). «لباس متحدالشکل: بازنمایی قدرت و
مدرنیته (دوران پهلوی اول)»» تاریخ ایران» دوره ۰۱۰ ش ۲ ص ۷۵ تا ۰.۱۰۲
روزنامه اطلاعات» ۱۳۰۷. عصر شنبه ۱۴ مهرماه» سال سوم ش ۵۹۸.
روزنامه اطلاعات» ۱۳۰۹. عصر سهشنبه ۴ آذرماه» سال پنجم» ش ۰۱۱۹۶
روزنامه اطلاعات» نمونه صفحات سال ۱۳۱۴. ۲۸ هزار روز تاریخ ایران و جهان 20.
روزنامه اطلاعات» نمونه صفحات سال ۰۱۳۱۹ ۲۸ هزار روز تاریخ ایران و جهان (0ح).
روزنامه اطلاعات, ۲۸ هزار روز تاریخ ایران و جهان (24).
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران (مجموع تصاویر). 5.17[ حنذ. 12130://۷7۷7۷
3 7۵1۵ ,۳۵5/00 0۳۵ و00۳ ۰۲ 00ع100ع ۳ .(1955) معنعلد ۷ معاععا5
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۳٩
تصویر ۲- ش (۲۵۸۸ -۱ع)» مظفرالدین میرزا و عدهای از صاحب منصبان
در تصاوبر زیر الف. ب. ج. د. ذ- چند نوع کلاه و بقه دوره قاجار دیده میشود:
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۹۵
ج) کلاه فینه و یقه دو تکه د) کلاه پوست و یقه سرداری,
۱۶ 1۵ معاامعل 0۵۵ ۲۳۴ 1916 بف ,کاقط ۵۵ ومد کاهمی ۴۲۵۶
-۵۲ ۸۳۹ 16 رجا وعمواععل کازساک 300 کاهمن با۲۵) و۷6۵ 76 تعادصم
5 ",مداخ م۳0 موق دام اوآ وه اطیول دهاز ,۲۵۲۵
۳۶ هک 6 بکلای اهوم ممااوط-۸ 200 عص۵ کق ااع
تصوبر ۳- کت فرا کت (8 0 ,3 ۷۵1۳۴ ,6[عع854)
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۷٩
تصویر ۵- (۱,۲۵۵۳ ع) ناصرالدینشاه در تصویر ٩3- ش (۱,۶۸۸۳ ع)» میرزا حسن-
میان عدهای از رجال و دربارپان- خان مشیرالدوله در لباس اروپایی-
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
تصویر ۷ - کمربند مخصوص - موزه پوشاک کاخ سعدآباد
تصویر ۹۸- ش (۶-۶۵۷۷ ع) محمدابراهیم پدر میرزاعلی اصغرخان امین السلطان-
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۹۹
ط ,3 ۷۵ مطصنطاعه۳ فصه عصنطاما) که هنم ی معآمعاو ۱
تصوير ۱- تیمورتاش و جمعی از رجال ابران با کلاه پهلوی- موّسسه
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۱۰۱
تصویر ۱۳- ش (۶,۶۰۶ ع) هیئت تحریریه روزنامه ابران - موسسه مطالعات
تصوير ۱۶- ش (۱۱۱,۵۸۰ م) روزنامهنگاران روزنامه اطلاعات - موسسه مطالعات
ش) کلاه شاپو کارکنان دولت ل) کلاه دو ثبه وزرا
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۱۰۳
باد 5 آشمس وزرا رنمابند گان ماس پوزا یملی انا وین وولا تک ام
وتضاژ عد لیمرکلتس تشد میلی کفمشمول تأنون تاد ام میباشند وئیس یر
باد ۲ -جزایشغلف رای تائوند رشهنن ماو آزترارصن ام روزدخلف کر
سند «الف»- ش (۲۶۰۰۱۷۶۰۹)» قانون استعمال السهی وطنی- سازمان اسناد ملی
کر هزوم اج کي یاس اس دسمی خامودیی عوا ی که قاسي خامي خارت مزلم فیق عقیی:
رو موی کعوری ۳ رنه ۷۱ قوی زرلسی داترد) الا مارا باس دس ميهد
ی مه سا ففواز چد گلابیتوز هس پر گر ان هش بابوخی رفن
.1 راز ۲٩ برچ عاهوت مکی اما خی شود
بوسر کاس گرد از باق وی یز «اراق اج خمفیری ا(عاخ:
۹ حاوی مراب ٩لار اج اشورنگ پابنلای مود بار مقاللی نو رنه آن ررپقاتری
ام لت ری احق الصا اي رای فاوای خواضد. ماش
ی و وی اف وان و حخصمین <ازح يگه درم دوانت هه مرمزا ۹
سند «ب»- ش ۲۹۷۰۳۱۸۵۷ ۱۳۰۹/۵/۲۹ بخشنامه اصلاحات لباس رسمی - سازمان
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۱۰۵
مجموعه سند «ج» » ش (۲۶۰۰۰۵۷۱۰-۱)» نظامنامه و نقشهی لباس تمام رسمی
ستور رای که تصویپ آن را ملبله قسمت پشت زیر بقه و پشت کمر
سابقا باطلاع انیم تحصیل شده را ندارد و پرکلاه میاه است و پراق
وزارتخانها اعضا اشت رز ت و« زترال قخسولها در پیش میت
رسای ادلرات دراتی و پشتی و ار دور باس بجای یله براق پاریک
عبلرت خواه برد از فراک بقه اول ور دوم سفارتها و تشضولها شل
بسه مافرت مشکی با ٩ تکعه شپرو ینس ساحیان رتیه ٩ پا این قارت که
آخورشید طلاتی دز یک ربیف با میاه براق پیش سینه و دور لباس را ندلرت,
درزی پشکل کل سرخ یاس مایان رتیه ٩۱ ۱۸ 4۷
شلوار بند ماعوت مشکی با براقه 7 جر وا تسا را ترا
کلا در گوشه بردار فوق میاشند کسانی که در ارفاث
نشپر سه طلاتی راست ر پاریگک مختلف مدافل مخطق داشهاند حق
استل ماهوت مشکی پقه برگردان رنه لیاس بالاترین مقامی را که حائق
کیار و ولا نام سین و بقه و قسمت مورد اقیخاصی که لیاس تمام رسمی
پست زیم بقه و سر دست وفورایلی دارند لییاس عبارت خواهد برد از
و در عفن جبپ و« پشت. کمرملبله اژاکت مشک خفواز ارا رله و جلیقه
خراهد داشت. پر کلا سید خراعه اد بر رک هه
ود ار یرال شلوار موتاستته تیش رنگ آن زه نیاند و کلاه بان
الوزرا یک شال کلابتون هم کم مشگی , جورآپ مشکی و کفش مق
وزارتخاهها و بوزراق مختار شل وفراک. جلیقه سقید و بقه آهاری
باس وزرا است اسجا ملباه ات پگ لای شکسه ر کرارات پروانهای
پفت زیم بله سفید و کلاه بل مشکی ار جوراپ
باس روساي درچه قول مربار مشکی « کفش برفی « باتوی مشکی
باس روسای فدقرات ستقل 6 ره رلور جلیقه ربق آهاری
جزد هیئت وزرا مد « سارتیق فولا و گرارات باند مشکي ملحصرا در
ارزارتخاهها او حکام درچه قول مق مارد تیم جنازه مجاز لست
تصویر« د» -روزنامه اطلاعات, ش ۲۵۹ (تغییرات لباس براساس رثبه کار کنان
مهرمند: نگرشی بر تحول لباس رسمی کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه پهلوی/ ۱۰۷
1 وصنطاما0 [(0100۵ ۵ ) 1ه مناد اکص1۳ عط) اه 00 ص۸
6 ۵۶ ع۵۵ ک۷۵ ۲۵12008 ۷۷65۲ فصه 0و ۶م «منعصصجه 156
۵ ۵ 160 حاعنط ۷۷ ک0منعم نتعلطه2 هه مدز عطا اه کعس 1 0۳00601
عنطا مصه مصمناهعنلذکن مصه عسحلنه سعاعع ۷۷ کم عصمعنصه۳ا ۵۴ کشهنانصد؟
85نطامل عط) صز کععصعطل وستوحاعصن مکععمعف آهنود و1 ۳۵1۵01 ۵ 160
61 1 ۵۴ وگن ۵ توالقنمعیه مواعنود که کدمناع: عصمد ۶و
7 ۵ کز 02067 136 ۵۲ 0056 ام صنقص عط) وکنطا 0۳ 0عک2ظ کعع روم اصصع
حل۵ط5 زنل 772967 ۵۶ دوععل نله عطا دز کاصعصص10عع0 عطا
,2965 0065100 136 و370 .امعم هک 72ع عطا وصه داد 60۲ص 0ع
۳۵0067۲ 136 0ص مهزدعل عطا 666 066 ع۳عطا ققط ععمصعمعاقنل ۵۵۲
له -967ق27 01 0600 عطا عصسحل کععروماصصه عاهاک 6 ۵۶ 0۳ عطا 0عنطت
6 0۶ کزوع 5300 156 ۶ ماک 22ع8 هم 06000 عطا سل که اک 105
86 ۶ آ نتهلطه۲ فصه مدزه حلمط5 ۵۶ عادمنگه عطا از اقطا دز علعناجه
دز 860ص قطل وععماصعصه 6۵۲ 0۷6۳ع کم ععععل لمنفخئه عطا ,0۷6 1۳۵
46 ۵۶ ۳۳۵۵ صز وصه صمناقنطتحصصهی آه506 مصمنانعوم لهج که کص۳عا۲
2100 حلتقع:ع۲ عطا ,ک 3166165 .60 16ص کوب کز بط هه
ال [هعزماعنط مه دمناهامعلد وصه صوناموععل عطا 0۳ 0ععقط عز عطقم کنط)
۴85 0706655 06 عاهعنلصز جع۶ع۳ کنط] ۵۶ عالهع عطا ۵صه
0 اکهاد ع0 2 عنصتنصفه کطمطع0 -له +ععق< ۶و اعی عطا ۵۵ 10606
1672 ۵1 100ع ۳ مها ماه عط حانی وصتطامل اعصص0 06
| گسترش روابط ایران و غرب یکی از ویژگی های بارز عصر قاجار و پهلوی به شمار می آید. آشنایی ایرانیان بافرهنگ و تمدن غرب موجب تغییرات اجتماعی نسبتاً وسیع، ازجمله تغییر پوشاک برخی از اقشار جامعه و به خصوص لباس رسمی کارکنان دولت شد. بر این مبنا هدف اصلی مقاله، بررسی تحولات انجام شده بر لباس رسمی کارکنان دولت دوره ناصرالدین شاه و دوره رضاشاه است. حال این سؤال پیش می آید، که چه تفاوتی میان طرح و نحوه ی اجرای لباس کارکنان دولت در دوره ناصرالدین شاه با دوره رضاشاه بوده است؟ فرضیه مقاله بر آن است با تلاش هایی که از سوی شاه قاجار و پهلوی اول در جهت تغییر پوشش انجام دادند لباس رسمی کارکنان دولت هم ازنظر رتبه، جایگاه، ارتباطات اجتماعی و هم ازنظر طرح و نحوه ی اجرای آن متحول شد. روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر توصیف و تطبیق داده های تاریخی است و نتایج حاصل از این پژوهش دلالت بر فرآیند تأثیر غرب گرایی بر لباس کارکنان اداری دوره ناصرالدین شاه و تشدید نوگرایی بر تحول لباس پرسنل دولتی با روش اقتدارگرایانه رضاشاه دارد. |
17,557 | 458849 | صل علنی بودن دادرسی از جمله اصول بنیادین حاکم بر انواع دادرسیهاست که در زمره
حقوق بشر قلمداد شده و یکی از موّلفههای مهم در تحقق دادرسی منصفانه به شمار
میرود. هرچند در امور کیفری» به اصل علنی بودن دادرسی و مسائل مرتبط با آن تا حد
قابلملاحظهای پرداخته شده لیکن ضرورت رعایت این اصل در امور مدنی» چندان مورد
توجه واقع نشده و قانون گذار آیین دادرسی مدنی نیز موضوع را مسکوت گذاشته است لذا
هدف این مقاله تجزیه و تحلیل.اصل غلنی بودن دادرسی.در«امور مدنی است. شاید در
بادی امر» علنی بودن دادرسی مدنی» امری خیالی و غیرضزوری به نظر ید لیکن اهمیت
اصولی که در فقدان علنی بوذن دادرسی ممکن است در معرض سیب قرار گیرند و ثمرات
متعدد ناشی از اجرای اصل» برای توجیه ضرورت علنی بودن دادرسی مدنی کافی به نظر
میرسد. لذا سوال اصلی این پژوهش این است که جایگاه این اصل از منظر قانونی در روند
دادرسی مدنی چیست و چه ضمانت اجرایی دارد؟ به نظر میرسد از حیث ضمانت اجرا عدم
رعایت مفاد اصل علنی بودن دادرسی را میتوان در زمره تخلفات انتظامی قضات برشمرد
لیکن در اینکه آیا نقض چنین اصلی میتواند به تنهایی موجب نقض رای دادگاه در مراجع
عالی شود تردید وجود دارد. در حقوق فرانسه, عدم رعایت اصل علنی بودن دادرسی
مشروط به اینکه تا قبل از ختم.مداکرات طرفین.ازسوی اضحاب دعوا به عنوان ایراد مطرح
شده باشد و در مرحله تجدیدنظر یا فرجام نیز مورد استناد قرار گیرده موجب نقض رأّی در
مراجع بالاتر خواهد شد. در حقوق ایران» سکوت قانونگذار راجع به اصل علنی بودن در
# آستادیار گروه خقوی خضوصی, و اسلامی: دانشکده حقوی و علوم سیاسی دانشگاه شیراره شیراژه آیزان,
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی, دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز شیراز ایران و مدرس دانشگاه حکیم
دادرسی مدنی و ضمانت اجرای آن» پذیرش ایده مزبور را با تردید مواجه میسازد هرچند
که راهحل اتخاذ شده در حقوق فرانسه مطلوب به نظر میرسد.
واژگان کلیدی: اصل علنی بودن دادرسی» دادرسی مدنی دادرسی منصفانه» شفافیت قضایی.
دادرسی علنی و شفاف از گذشته تا به حال مورد تأکید سیستمهای مختلف حقوقی بوده
است. امروزه یکی از مولفههای اصلی تحقق دادرسی منصفانه» علنی بودن دادرسی است و
رعایت این اصل در صیانت از حقوق اصحاب دعوا و حفظ بیطرفی دادرس تأثیر اساسی دارد.
نظارت بر سیستم قضایی توسط عموم مردم» عاملی برای پیشگیری از تخلفات و فساد قضایی
است و موجب تسریع در رسیدگی به پروندههای قضایی نیز خواهد شد. شفافیت قضایی و نظارت
مردم بر فرایند دادرسی میتواند عاملی بازدارنده از فساد.و اشتباهات قضایی و همچنین» عاملی
برای افزایش آگاهی عمومی و مانعی در راه اعمال سلیقه شخصی در رسیدگی قضایی باشد. اصل
علنی بودن دادرسی در تمام سیستمهای حقوقی و نیز در اسناد بینالمللی مورد تأکید قرار گرفته
است (۱۹۹۰:۱۲۲۹ ,1۵ازه)). در امور کیفری, این اصل اهمیت بیشتری پیدا کرده و مطالعات
مبسوطی راجع به آن صورت گرفته است لیکن بررسی موضوع در امور مدنی مغفول واقع شده و
تاکنون بررسی پژوهشی بر این موضوع صورت نگرفته است. از طرفی قانون جدید آیین دادرسی
مدنی نیز در این خصوص سکوت اختیار کرده است. لذا بایستی با مداقه دقیق و بررسی تطبیقی
مشخص شود محدوده» مبانی؛ آثار و ضمانت اجرای این اصل در دادرسی مدنی چیست؟ در
قوانین بسیاری کشورها از قبیل فرانسه و همچنین» اسناد بینالمللی نظیر اصول آیین دادرسی
مدنی فراملی و اسناد مهم حقوق بشر به لزوم رعایت اصل علنی بودن دادرسی در آمور مدنی و
کیفری توأمان تصریح شده است. در تحقیق حاضر ابتدا به بررسی مفهوم و مبانی اصل علنی
بودن دادرسی توجه میشود و سپس به آثار» استثنائات و ضمانت اجرای آن در امور مدنی از منظر
علنی در لغت» مأخوذ از عربی علن و علّن به معنی آشکارا و هویدا است (دهخد,۱۶۰۶۴:۱۳۷۷)
و در فرهنگ واژگان فارسی» علنی از مصدر علن به معنای آشکار کردن» پیدا کردن؛ آشکار شدن؛
آشکار» هویدا و ظاهر بیان شده است (معین,۱۰۱۲:۱۳۸۸). در اصطلاح حقوقی علنی بودن دادرسی
«یعنی آزاد بودن ورود و خروج مردمان به جلسه دادرسی تا بتوانند از جریان آن آگاه شوند»
(جعفری لنگرودی»۲۶۳۶:۱۳۸۸). این مفهوم در ادبیات لاتین با عبارت «77627108 ع۳13011» شناخته
میشود و در معنای اولیه» یک مرحله رسیدگی قضایی است که حضور در آن برای عموم آزاد
است و در این مرحله» تصمیمگیری در ارتباط با امور موضوعی و حکمی بر اساس گواهی شهود
صورت میگیرد. همچنین» عنوان 8۳7106016 71ا60 0067 به معنی «مرحلهای از دادرسی
است که در آن شواهد به صورت علنی استماع میشود و تضمین کننده حقوق مردم در دسترسی
به روند رسیدگی قضایی است» (03706۲:۱۳۸۸:۱۱۲۶)). مفموم اصل علنی بودن دادرسی,
«عدم ایجاد مانع جهت حضور افراد در دادگاه است» (خالقی ۳۲:۱۳۸۳). در تعریفی دیگر, «اصل
علنی بودن» وسیلهای برای نظارت عموم بر محاکم و تضمین آزعایت حقوق افراد است»
(مهرپور۲۱۴:۱۳۷۳). برخی دیگر نیز معتقدند مناسبترین تعریف برای دادرسی علنی «عدم ایجاد
مانع جهت حضور افراد و رسانهها در جلسات دادگاه است» (امیدی و نیکویی» ۱۳۷۳: ۲۹). اگرچه ماده
۶ قانون سابق آیین دادرسی مدنی به بیان اصل علنی بودن دادرسی مدنی اختصاص يیافته
بود! لیکن در قانون جدید» کمترین اشارهای نسبت به این اصل وجود ندارد (غمامی و محسنی۱۳۸۵۰:
۴) در مقررات جزایی نیز تعریف مناسبی از اصل علنی بودن ارائه نشده و تعریفی که در ماده
۸ قانون سابق آیین دادرسی کیفری ارائه شده بود» با ابهام بیشتری در تبصره ماده ۳۲۵ قانون
جدید بیان شده است. این در حالی است که وجود ابهام در مفهوم اصل, زمینهساز اعمالنظر و
سلایق شخصی میشود و آثاری زیانبار برای سیستم قضایی بهویژه در امور کیفری دارد. با
توجه به تعاریف ارائه شده و با لحاظ وجوه اشتراک دادرسی مدنی و جزایی» به نظر میرسد
رعایت اصل علنی بودن دادرسی به معنای عدم ایجاد مانع در چهت دسترسی عموم به روند
۱ ماده ۱۳۶: «جلسات دادرسی علنی است مگر در موردی که علنی بودن جلسه مخل انتظامات عمومی و يا مخالف اخلاق
خسنه اش که ار ایق:صبورث دااگاه میتواند مسققلا وبیا بدهرخواسنت یکی از اصخاني:ذغوتی وبا با فرخواست داقسنتاق قزار
رسیدگی قضایی و اطلاعات مربوط به دادرسی بهمنظور تحقق دادرسی منصفانه است.
ضرورت رعایت اصل علنی بودن دادرسی را بر مبنای مفاهیم کلیدی دادرسی منصفانه و
مهمترین مبنای اصل علنی بودن دادرسی, نیل به دادرسی منصفانه است و
حق علنی بودن دادرسی از لوازم و تضمینهای دادرسی منصفانه است
(۳۵۲۳۵۳۵,۲۰۱۰:۵۲۱ +6 کلهصنها) ,۵۳۵ ع0)). با وجود اینکه از دادرسی منصفانه در
اسناد مهم بینالمللی و منطقهای تحت عنوان خقی از اخقوق بنیادین بشر نام برده شده است اما
در اسناد مذکور تعریف جامع و مانمی از ال پم شگیواتنها مور عناصر و تضمینات دادرنسی
منصفانه اکتفا شده است. دادرسی منصفانه به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشر در ماده ۱۰
اعلامیه جهانی حقوق بشر و بند یک ماذه ۱۴ میناق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی شناسایی
شده است. از نظر دادگاه اروپایی حقوق بشر «دادرسی منصفانه ابزاری مبتنی بر حقوق اساسی و
نظم عمومی آروپایی است» (غمامی و محسنی۱۳۸۵۰: ۲۸۱). «دادرسی عادلانه مفهومی است که به
شکل حقوقی ارتقا یافته تا نشان دهد در آیین دادرسی نیز اخلاق مبنای والای قواعد حقوقی
است» (0006,۱۹۹۹:۱۲۶). دادرسی منصفانه ناظر به رعایت عدالت شکلی در فرایند
رسیدگی قضایی است. دادرسی منصفانه عبارت است از «رسیدگی و تصمیمگیری قضایی درباره
موضوعات مدنی و کیفری بین طرفین دعوا چه در امور حکمی و چه در آمور موضوعی در دادگاه
قانونی» صالح» مستقل» بیطرف و غیر ذینفع با رعایت اصول و آیینهای از پیش تعیین شده
همراه با تضمین حقوق قانونی طرفین دعوا در طی مراحل مختلف فرایشد قضایی»
(فضائلی» ۱۳۹۳ :۶۰). علنی بودن دادرسی یکی از عناصر اساسی برای تحقق دادرسی منصفانه
(۸۳۵۲6۷۹,۲۰۱۲:۳۱) و یکی از مهمترین اصول حاکم بر فرایند دادرسی منصفانه است
اصل علنی بودن مذاکرات از جمله مقتضیات ضروری برای شفافیت و نظم دادرسی است.
لذا این اصل از محدوده نفع اصحاب دعوا فراتر رفته و به تمام مراجعین دادگستری مربوط
میشود(۳6۵۲۲۵۵,۲۰۱۰:۵۹۲۱ ۵۶ 5نم 2۳۵,0۳2 1)) . اصطلاح «شفافیت» در مورد
اطلاعات, دادهها و رویهها به معنای آشکار بودن و در دسترس بودن به منظور بررسی و نظارت
بر آنهاست (ساریخانی و اکرمی سراب»۱۳۹۲: 4۳). یکی از مهمترین تعهدات حکمرانی شایسته.
تضمین حقوق بشر و حقوق شهروندی است. دادرسی علنی مفهومی اساسی است که برای
تحقق دادرسی عادلانه تنظیم شده و موجب تضمین حقوق شهروندی میشود (حبیبتژاد و عامری,
۵ شفافیت قضایی به این معنا است که روند رسیدگی دادگاه و صدور رأّی» علنی و قابل
دسترس برای عموم مردم باشد مگر در موارد خاصی که قانون خلاف آن را مقرر کرده باشد. در
حقوق آسلامی یکی از شاخصهای ساختار ی هانگ ارت مردمی بر عملکرد کارگزآران
بهویژه در حوزه امور قضایی است. بهرهگیری از شاخصهای ساختاری همچون شبکه نظارتی
گسترده و نظام قضایی مستقل» به خوبی امیتواند در نیل به شفافیت راهگشا باشد (حبیبنژاد و
عامری» ۱۳۹۵: ۱۳۹). بر مبنای شفافیت و با استفاده از اطلاعاتی که حکومت در اختیار شهروندان
میگذارد به آنها امکان داده میشود تا ازآنچه حکومت انجام میدهد آگاه شوند و بتوانند در این
آمور» تحلیل, نقد و قیاس کنند (حبیبنژاد و عامری۱۳۱:۱۳۹۵). یکی از عناصر اصلی برای تحقق
شفافیت قضایی رعایت اصل علتی بودن دادرسیاست (30004,۲۰۱۹:۱۹۹). شفافیت قضایی
مسئله جدیدی نیست و یکی از حقوق اولیه دادرسی» شفافیت و در پس آن» علنی بودن رسیدگی
است که به نوبه خود متضمن نیل به:هدف دادرسی منصفانه است (8000۵7,۲۰۱۹:۱۹۳).
دادرسی علنی» مبتنی بر ایده شفافیت سیستم قضایی است که از حقوق طرفین دعوا و جامعه به
نحو گسترده حمایت میکند ( 7727 200 1051000005 1606۳216 1۵۳ 0166 050۳8
۹ ,(00178) 8ا0اعن8). دسترسی عموم به اطلاعات قضایی, پروندهها و قوانین» باعث
افزایش شفافیت عملکرد و کارایی دستگاه قضایی شده و ابزار لازم برای به چالش کشیدن
ناییشجاریها را فراهممیکنده معافیت غملکرد فیگاه قصایی آیخاب مین که نهخسته هر
کس در سطح قابلاعتمادی به اطلاعات دسترسی داشته باشد؛ دوم اطلاعات مرتبط با عملکرد
دستگاه قضایی و دادگاهها باید در سطح وسیعی منتشر شود؛ سوم» قضات» وکلا دانشگاهیان و
مردم» به قوانین و مقررات» رویه قضایی و تصمیمهای دادگاهها دسترسی داشته باشند و از
هرگونه تغییر در قوانین آگاهی یابند (جاوید و شاهمرادی؛۱۳:۱۳۹۴). لذا به عقیده نگارنده» یکی از
مبانی مهم برای توجیه اصل علنی بودن دادرسی» لزوم شفافیت عملکرد دستگاه قضایی در
راستای جلوگیری از فساد قضایی و تأمین مشروعیت سازمان قضایی است.
اصل علنی بودن دادرسی در فقه قضایی اسلام سابقه طولانی دارد و در قوانین مختلف نیز
انعکاس يافته است. لذا ضروری است که سابقه موضوع در فقه و جایگاه آن در مقررات موضوعه
اصل دادرسی علنی در روایات و سیره معصومین و نظریات فقهی نیز سوابقی دارد؛ به این
ترتیب که در نظام دادرسی علوی» علنی بودن دادرسی و محاکمات از جمله سازوکارهایی بوده
است که بهکارگیری آن به تحقق شفافیت در امور منتهی میشد. امام علی(ع) خطاب به مالک
اشتر میفرمایند: «برای مراجعان خود وقتی مقرر کن که به نیاز آنها شخصا رسیدگی کنی؛
مجلس عمومی و همگانی برای آنها تشکیل ده و درهای آن را بر روی هیچکس نبند و برای
خداوندی که تو را آفریده تواضع کن و لشکریان و محافظان و پاسبانان خود را از این مجلس دور
ساز تا هر کس به صراحت و بدون ترس و لکنت زبان سخنان خود را به تو بگوید» (نهجالبلاشه.
۹ نامه ۵۳). همچنین» در سیره قضایی حضرت علی (ع) آمده است که حضرت در مسجد بین
مردم قضاوت میکردند و در آن مسجد جایگاهی وجود داشت که به «دکه القضا» معروف بود؛
بهگونهای که مشاهده آن از هر طرف مسجد امکانپذیر بود. از آنجا که حضرت شنیده بودند
شریح در خانه خود قضاوت میکند فرمودند: ای شریح در مسجد قضاوت کن که این عمل برای
اجرای عدالت بین مردم بهتر است (قلعه جی, ۱۴۰۶: ۵۰۶). آنگونه که موّلفان نظام دادرسی اسلامی
استنباط کردهاند» فلسفه برگزاری جلسات دادرسی در مسجد. رعایت اصل علنی بودن رسیدگی و
تسهیل حضور مردم در جلسات دادرسی بوده است (باقر الموسوی۱۱۴:۱۴۱۹۰). روایت حضرت امیر و
شریح حاکی از آن است که امامان معصوم نیز بر ضرورت رسیدگی حضوری و علنی تأکید
داشتهاند و به برگزاری قضاوتهای علنی سفارش میکردند (تمیمی مغربی,۱۳۸۵ج ۵۳۴:۲ نجفی,
بیتا: ج ۸۱۸۴۰ علاوه بر آینها ذر فقه اسلامی: گماشتن دربان و حاجب برای ذادگاه کاری ناپسند
و بعضا حرام دانسته شده است (اردبیلی: ۱۴۱۴:ج ۴۱:۱۲ حسینی عاملی: بیتا ج *۳۸:۱). این امر نیز به
نوبه خود ضرورت علنی بودن دادرسی را از منظر حقوق اسلامی تبیین میکند. همانطور که
قابل ملاحظه است در روایات و سوابق فقهی موضوع هیچ تفاوتی بین دادرسی مدنی و کیفری
مطرح نشده و همواره بر ضرورت علنی بودن دادرسی به عنوان یک اصل کلی تأکید شده است.
علنی بودن دادرسی در تاریخ حقوق ایران سابقه طولانی داشته است. برای نمونه»
دادرسیها در دستگاه قضایی ساسانی علنی بوده است و طرفین دعوا میتوانستند برای خود
مشاور بگیرند (حجتی کرمانی,۴۰۱:۱۳۶۹). اصل ۱۶۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» بدون
تفکیک بین امور مدنی و کیفری» کلیه دادرسیها را مشمول اصل علنی بودن محاکم میداند و
منافات علنی بودن با عفت عمومی یا نظم عمومی و نیز تقاضای طرفین مبنی بر غیرعلنی بودن
دادرسی را به عنوان استثنائات اصل علنی بودن محاکم معرفی کرده است. منظور از محدودیت
علنی بودن دادرسی در دعاوی خصوصی به شرح مندرج در اصل ۱۶۵ قانون اساسی این است که
اگر علنی بودن دادرسی به حقوق خصوصی اشخاص خلل وارد کند دادگاه میتواند به تقاضای
طرف ذینفع» دادرسی را به صورت غیرعلنی برگزار کند. برای مثال, در دعاوی مربوط به نسب هر
یک از طرفین میتوانند غیرعلنی بودن دادرسی را درخواست کنند. همچنین در دعاوی مربوط به
نقض اسرار تجاری» بنا به درخواست طرف زیاندیده» دادرسی باید به نحو غیرعلنی برگزار شود.
بهطورکلی» هرگاه علنی بودن دادرسی بتواند زمینه اخلال یا ایراد لطمه به حریم خصوصی
اشخاص را فراهم کند. طرفی که در حفظ محرمانگی دادرسی ذینفع تلقی میشود این امکان را
خواهد داشت تا غیرعلنی بودن دادرسی را از دادگاه درخواست کند.
به لحاظ تاریخی سابقه اصل علنی بودن دادرسی به قانون اساسی دوران مشروطیت
برمیشود که در اصل ۷۶ متمم قانون اساسی مشروطه به این اصل اشاره شده بود! و همانطور
۱ اصل شفتاذ و فسم: انفقاد کلیه محاکماتاغلنی است مگر آنکه.غلنی بوذن آن مخل نظم یا مناقی غصمت: پاش
که ذکر شد قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۰۱۳۱۸ ماده ۱۳۶ به بیان اصل علنی بودن دادرسی
اختصاص يافته بود و صرفا انتظامات عمومی و اخلاق حسنه به عنوان قیود محدودکننده این
اصل مقرر شده بود. در قانون جدید آّیین دادرسی مدنی مصوب ۰۱۳۷۹ نص صریحی به بیان
اصل علنی بودن دادرسی اختصاص نیافته است که این امر یا نشان از بیتوجهی قانونگذار به
اصول راهبردی دادرسی دارد که خود محل ایراد است و يا با لحاظ فرض حکیم بودن مقنن و
بدیهی بودن اصل علنی بودن دادرسی, قانونگذار با وجود اصل مندرج در قانون اساسی نیازی به
مقرره گذاری و تبیین آ در قانون عادی ندیده که این دیدگاه نیز قابل نقد است» زیرا قانون
اساسی در مقام بیان کلیات و چارچوب اصلی سیستم حکمرانی کشور است و این اصول بایستی
در قالب قوانین عادی تبیین و تشریح شوند. لذا همانطور که برخی از محققان بیان کردهاند.
لازم است قانون گذار قاعده مزبور را در مقررات آیین دادرسی مدنی نیز تصریح کند
(شمس,۱۴۴:۱۳۹۰). به دنبال سیاستگذاری اصل ۰۱۶۵ قانون اساسی» اصل علنی بودن در قوانین
کیفری ظهور و بروز یافته است؛ با این توضیح که در قانون اصلاح تبصره ۱ ماده ۱۸۸ قانون
آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری و.الحاق سه تبصره به آن مصوب
۵ بر عدم ایجاد مانع جهت حضور افراد در جلسات رسیدگی کیفری تاکلد شده بود و حتی در
گامی فراتر» خبرنگاران رسانهها میتوانستند با حضور ,در دادگاه از جریان رسیدگی گزارش مکتوب
تهیه کرده و بدون ذکر نام یا مشخصاتی که معرف هویت فردی يا موقعیت اداری و اجتماعی
شاکی و مشتکیعنه باشد. آن را منتشر کنند. ماده ۳۵۲ قانون جدید آیین دادرسی کیفری» پس از
بیان لزوم علنی بودن محاکمات, منظور از علنی بوقّن را در قالب تبصره بیان میدارد. مطابق این
تبصره» اصل علنی بودن به معنای عدم ایجاد مانع برای حضور افراد در جلسات رسیدگی است. به
نظر میرسد اصل علنی بودن دادرسی» زمینهساز نظارت عمومی بر روند دادرسی و از عناصر مهم
برای تحقق دادرسی منصفانه» شفافیت قضایی و تضمین حقوق شهروندی است که به لحاظ
اشتراک در مبانی» قوانین کیفری موجود میتواند مبنای مطلوبی برای اتخاذ وحدت ملاک در این
دو حوزه باشد (امیدی و نکویی»۱۳۸۷: ۲۸). اصل علنی بودن دادرسی به عنوان یک استاندارد جهانی
دادرسی است و با توجه به اصل ۱۶۵ قانون اساسی و نیز با استفاده از وحدت ملاک مقررات آیین
دادرسی کیفری» حاکمیت اصل علنی بودن دادرسی در امور مدنی نیز بایستی پذیرفته شود
هرچند که رویه عملی دادگاهها تاکنون نشان داده که معمولا این مراجع به مفاد اصل حتی در
محاکمات کیفری نیز پایبند نیستند (رزاقی,۱۰۹:۱۳۸۹؛ شمس؛۱۴۴:۱۳۹۰). قانون انتشار و دسترسی
آزاد به اطلاعات مصوب ۱۳۸۸ با تمام فراز و نشیبهایی که در تصویب آن رخداد» از مهمترین
قوانینی است که در تأیید آزادی دسترسی به اطلاعات میتواند مورد استفاده قرار گیرد. طبق ماده
۲ این قانون» هر شخص ایرانی حق دسترسی به اطلاعات عمومی را دارد مگر آنکه قانون منع
کرده باهند: استفاده از آطلاغات عمومی.با انتشار آنها تابع قوائین و مقررآنت مربوطه خوآهق ,ود
(اقمشه و سلمان پور۱۳۹۴:۱۳۲). سوّال قابل طرح این است که آیا اساسا دسترسی به اطلاعات
قضایی در حین دادرسی و پس از خاتمه آن» مشمول اصل علنی بودن دادرسی قرار میگیرد یا
خیر؛ که با توجه به فواید و مزایای مترتب بر این امر و با لحاظ اهداف سیستم قضایی مبنی بر
نیل به دادرسی منصفانه, شفافیت قضایی و تضمین حقوق شهروندی,» باید چنین مواردی را نیز
تحت شمول اصل علنی بودن دادرسی تلقی کرده و با در نظر گرفتن محدودیتهایی همچون
منافع طرفین و انتظامات عمومی» تفسیر موسعی از اصل علنی بودن دادرسی ارائه کرد.
اصل علنی بودن دادرسی در قوانین بسیاری از کشورها پیشبینی شده است. در حقوق
فرانسه, اصل علنی بودن نهتتنها بر دادرسی کیفری حکومت دارد بلکه به عنوان یکی از اصول
راهبردی حاکم بر دادرسی مدنی نیز پذیرفته شده است. به علاوه» مفاد اصل در اسناد مهم
بینالمللی ذیل عنوان «دادرسی منصفانه» مقرر شده و در سند اصول آیین دادرسی مدنی فراملی
اصل علنی بودن دادرسی یکی از «اصول راهبردی حاکم بر دادرسی مدنی» فرانسه است و
حتی اصل مزبور در زمره «اصول کلی حقوقی» تلقی شده است (0161270,۱۹۹۹:۷۱). در
دادرسی مدنی فرانسه اصل علنی بودن در تمام مراحل دادرسی مدنی به صورت یکسان اعمال
نمیشود. ابتدا مرحله تحقیقات مقدماتی غیرعلنی است. اصل مذکور در جریان جلسات دادرسی
ظاهر میشود در خلال شور بین قضات ناپدید شده و در جریان اعلام رای دوباره ظاهر میشود
(8/]21۳1086,۲۰۱۱:۶). به این ترتیب» در مقطع اولیه دادرسی؛ تحت عنوان تحقیقات مقدماتی یا
آماده کردن پرونده» غیرعلنی بودن حکمفرماست. مقطع تحقیقات مقدماتی به تبادل ادعاها ادله
و جهات مورد استناد طرفین اختصاص دارد که این فرایند به صورت متقابل و مکتوب انجام
میپذیرد. عقیده بر این است که این مرحله» مرحله تفکر و تأمل است و سکوت و آرامش خاصی
را اقتضا میکند. بر همین اساس» غیرعلنی بودن تحقیقات مقدماتی در حقوق فرانسه امری مسلم
در مقطع بعد تحت عنوان جلسه دفاعیات شفاهی» اصل بر علنی بودن جلسات دادرسی
است.! ماده ۲۲ قانون آّیین دادرسی مدنی راجع به اصل علنی بودن مذاکرات طرفین در مبحسث
«اصول راهبردی دادرسی» جای گرفته است و جایگاه ماده مزبور اهمیت اصل علنی بودن به
عنوان یکی از اصول راهبردی دادرسی مدنی را نمایان میسازد. ماده ۴۳۳ قانون آ.د.م. نیز بر
اصل علنی بودن جریان مذاکرات طرفین تصریح کرده و غیرعلنی بودن را به عنوان استتنا و
موکول به تجویز قانون گذار اعلام کرده است. به دلالت ماده ۰۲۲ برخی استثنائات جنبه اجباری
دارند؛ به این معنا که غیرعلنی بودن دادرسی قانونا الزامی است از قبیل رسیدگی به دعاوی طلاق
و مفارقت جسمانی (مواد ۲۴۸ و ۲۹۸ ق.م:)» دعوای فرزندخواندگی:(ماده ۱۱۸۹ ق.آ.د.م.» دعاوی
مربوط به حضانت (ماده ۱۲۰۸ ق.ا.د.م.) و دعاوی مربوط به نسب (ماده ۱۱۴۹ ق..د.م.). در
برخی موارد دیگر استثنائات جنبه اختیاری دارند؛ به این معنا که اتخاذ تصمیم در خصوص علنی
یا غیرعلنی بودن دادرسی منوط به صلاحدید دادگاه خواهد بود. بر این اساس» چنانچه علنی بودن
دادرسی موجب ورود لطمه به زندگی خصوصی افراد باشد یا موجب اختلالی شود که به شفافیت
عملکرد دادگستری صدمه وارد کند و همچنین» در صورت درخواست تمامی اطراف دعوا دادرس
میتواند مقرر کند که مذاکرات شفاهی به صورت غیرعلنی برگزار شده یا ادامه یاید (ماده ۴۳۵
پس از اعلام ختم دادرسی, مقطع شور بین قضات سری خواهد بود." از جمله نتایج مترتب
بر سری بودن شور بین قضات این است که دادرسان دادگاه باید نظر خود را در قالب هیئشت
قضایی بیان کنند بدون آنکه شخص دیگری در این هیئت حضور داشته باشد؛ بهنحوی که هیچ
شخص دیگری اعم از اصحاب دعوا وکلا و حتی مدیر دفتر دادگاه» مجاز به حضور در جلسه شور
۲ ماده ۴۴۸ قانون آد.م. فرانسه: «شور بین دادرسان غیرعلنی است» (محسنی۱۹۷:۱۳۹۵).
نخواهد بود. به علاوهه آنچه در جریان شور مطرح میشود بههیچوجه نباید افشا شود و التزام به
رعایت این امر حتی در متن سوگند قضات نیز تصریح شده است (پرو۱۳۸۴: ۶۳۷). علاوه بر اینها
در هیچ رأیی نباید نظر فردی هیچیک از دادرسان» نمود یابد. سری بودن شور نتیجه اجتنابناپذیر
سیستم تعدد قضات است و طبیعی است که نظر انفرادی اعضای هیئت دادگاه نبایستی افشا شود
(پرو۱۳۸۴: ۳۸ع). اصطلاح «اتاق شور» در حقوق فرانسه یک ريشه تاریخی دارد و به معنای محلی
در مجاورت سالن عمومی دادگاه است که قضات در آنجا با همدیگر مشورت میکنند. در معنای
وسیع تر» این همان دادگاه است که در محل اتاق مخصوص محکمه يا جای دیگر برای رسیدگی
به امور خاصی که دادرسی در این آمور غیرعلنی است» تشکیل میشود. به عقیده اکثریت.
دادرسی در اتاق شور شکل خاصی از دادگاه است که ویژگی بارز آن» رسیدگی و صدور رأی در
قالب یک دادرسی غیرعلنی است. لذا اصطلاح «بدون حضور عموم» و «در اتاق شور» که در
ماده ۴۳۶ به کار رفته است مترادف به نظر میزسند: وابّه معنای غیرعلنی بودن دادرسی حمل
در نهایت» در مرحله اعلان رای غلنی بودن مجددا حاکم میشود.! بر طبق اصل علنی
بودن آرای محاکم»" رای دادگاه باید به ظنوزت شفاهی دز جلشه علنی قرائت شود حتی اگر
مذاکرات طرفین به صورت غیرعلنی برگزار شده باشد. اعلآن رأی در جلسه علنی اهمیت ری به
عنوان یک سند بسیار مهم را گوشزد کرده و نشان میدهد که صلاحیت دادرس در خصوص
دعوای مطروحه خاتمه يافته و تغییر در ری امکانپذیر نخواهد بود (پرو۱۳۸۴: ۶۴۰). به علاوه»
اشخاص حق دارند کپی آرای صادره را از طریق دفتر دادگاه تحصیل کنند ولو اینکه ری مربوط
به ایشان نباشد. در واقع» امکان تحصیل نشخهای از زأی:دادگاه حتی برای اشخاص ثالث به
عنوان یک حق تلقی میشود( ۲۰۱۰:۶۵۸۳ ,1066 6۲ 100 ]نی ,۲۳۲۰۰۹:۹۹ ,۳۳10670) . در
حقوق فرانسه اصولا هر شخصی میتواند کپی آرای صادره را در دادرسی علنی دریافت کند. بر
مبنای ضرورت اعلام رأی به صورت علنی» برای مثال میتوان از جریان دعوای بطلان نکاح
مربوط به همسایه نیز کسب اطلاع کرد زیرا در این مورد جریان مذاکرات و اعلام رای علننی
۱ ماده ۴۵۱ قانون آد.م. فرانسه: «تصمیمات ترافعی در جلسه علنی و تصمیمهای حسبی بدون حضور مردم با لحاظ مقررات
خاص برخی امور اعلام میشود. تسلیم آنها به دفتر تابع همان مقررات علنی بودن است» (محسنی,۱۹۷:۱۳۹۵).
است (۸/]2171086,۲۰۱۱:۱۰). از دیدگاه حقوق فرانسه عقیده بر این است که علنی بودن رأی
به عموم امکان نظارت و کنترل بر روی قاضی را میدهد. همچنین؛ دسترسی به قانون در اشکال
خاص آن را امکانپذیر میسازد. بر این اساس» دسترسی شهروندان به آرای محاکم باید از سوی
دولت تضمین شود. ماده ۱۱-۳ قانون شماره ۷۲-۶۲۶ مورخ ۵ ژوئیه ۱۹۷۲ که بهطور خاص
مربوط به اصلاحات مقررات دادرسی مدنی است» مقرر میدارد: «اشخاص نالث حق دارند
نسخهای از آرائی که به صورت علنی صادرشدهاند را دریافت کنند». بهطور کلی» آرای دیوان
عالی کشور سری نخواهد بود حتی در اموری که به صورت غیرعلنی به آنها رسیدگی شده
است. ماده ۱۱-۲ قانون اخیرالذ کر مقرر میدارد: «آرای دیوان عالی کشور به صورت علنی اعلام
میشوند». دلیل این امر به نقش دیوان عالی کشور در تضمین اجرای صحیح قوانین در محاکم
بازمی گردد که با سری بودن منافات دارد. معهذا علنی بودن آرای قضات ماهوی میتواند تابع
در حقوق فرانسه» اصل علنی بودن دادرسی تضمینی بنیادین برای دموکراسی محسوب
میشود و نهاد قضایی را تحت کنترل و نظارت شهروندان قرار میدهد (۵۱۲6,۲۰۰۹:۷۹۲).
همچنین» اصل علنی بودن به عنوان یک تضمین بنیادین محسوب میشود که امکان اعمال
آزادیهای اساسی را به شهروندان میدهد. به تعبیر یکی از قضات دیوان عالی کشور فرانسه»
«علنی بودن دادگستری به یک استاندارد مشترک دموکراسی مبدل شده است» و از نظر دیوان
اروپایی حقوق بشر موجب تضمین جریان منصفانه دادرسی میشود (1۹01۲6,۲۰۰۹:۷۶۹).
علنی بودن دادرسی به عنوان تضمینی برای رعایت حقوق اصحاب دعوا معرفی شده است.» زیرا
دادرسی علنی امکان نظارت افکار عمومی بر عملکرد دادگاه را فراهم میکند و از حقوق طرفین
دعوا حفاظت میکند. اهمیت اصل مزبور در حقوق فرانسه تا جایی است که شورای دولتی این
الزام را به عنوان یک اصل کلی حقوقی قلمداد کرده است (کوشه, ۱۳۹۱: ۲۸۶).
از حیث منابع بینالمللی» اصل علنی بودن دادرسی مبتنی بر ماده ۱۰ اعلامیه جهانی حقوق
بشر بند یک ماده ۱۴ میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی و بند یک ماده ۶ کنوانسیون
آروپایی حقوق بشر است (۳6۲۳۵۵,۲۰۱۰:۹۲۲ 60 ونقصنماع ,۵۳۵0 )). ماده ۱۰
اعلامیه جهانی حقوق بشر مقرر میدارد: «هر کس با مساوات کامل حق دارد که دعوایش به
وسیله دادگاهی مستقل و بیطرف» منصفانه و علنا رسیدگی شود و چنین دادگاهی درباره حقوق و
آنزامات او با هر آنهام جزایی که ب اد توجه,پیدا رده آسقه اقا تصمیم کند». یر آساس ین
ماده» علنی بودن دادرسی به عنوان حقی برای همگان اعلام شده است و دادرسی علنی نهتنها
هرگونه اتهام جزایی بلکه کلیه حقوق و الزامات مدنی اشخاص را نیز در برمیگیرد. لذا بر اساس
قید اخیر ماده میتوان دریافت که اصل علنی بودن دادرسی نهتنها در امور جزایی» بلکه در حوزه
امور مدنی نیز به عنوان حقی بشری تلقی میشود. در بند یک ماده ۱۴ میثاق بینالمللی حقوق
مدنی و سیاسی نیز این مسئله مورد تأکید قرار گرفته است. در همین ارتباط ماده ۶ کنوانسیون
اروپایی حقوق بشر مقرر میدارد: «هر شخصی حق دارد که دعوایش بهطور منصفانه» علنی و در
مهلت معقول» توسط دادگاهی مستقل و بیطرف که به موجب قانون تأسیس شده است» استماع
شود و چنین دادگاهی درباره اختلافات مربوط به حقوق و تعهدات مدنی او یا هر اتهام جزایی که
علیه: او مطرح شده اتخاذ تضمیم کنگه. ان تیکافگی صااحتااهدات مدتی زا نیز شمول
اصل علنی بودن دادرسی میداند و حتی.در گامی فراتر» اجازه حضور رسانهها و عموم مردم را با
رعایت استثنائاتی میدهد و صراحتا بیان میداره که عموم مزدم حق دسترسی به نتایج رسیدگی
را دارند. سند اصولآیین دادرسی مدنی فراملی سندی است که با مشارکت موسسه حقوق
آمریکا! و موسسه بینالمللی یکنواخت سازی حقوق خصوصی؟ تدوین شده و در آن تلاش شده تا
استانداردهای دادرسی که مورد قبول و احترام تمامی نظامهای حقوقی مدرن است. در قالب
مجموعه مشخصی گردآوری شود. مفاد سند به عنوان یک الگو برای اصلاح مقررات داخلی
کشورها پیشنهاد شده و وصف الزام آور ندازد لیکن ازآتجاکه بیان کننده مهمترین استانداردهای
بینالمللی در رسیدگی به دعاوی مدنی است» بسیار با ارزش تلقی میشود. اصل بیستم این
مجموعه به بیان اصل علنی بودن دادرسی اختصاص يافته است و علاوه بر پذیرش امکان حضور
عموم مردم در جلسات دادگاه» حق دسترسی عموم به سوابق و پروندههای قضایی و نیز حق
دسترسی به آرای محاکم را نیز تحت لوای اصل علنی بودن دادرسی مقرر کرده است.
۷ 3۳۷۵16 0۶ اانصدهگندتآ ۲5۵ 1۵۳ عاح اعد 13۳0۳205۵ ۲۰
اصل علنی بودن دادرسی موجب بروز آثاری در سیستم حقوقی و اجتماعی هر کشور
میشود که شایسته است این آثار اعم از مثبت و منفی مورد بررسی قرار گیرند. تجربه اعمال این
اصل در برخی کشورها نشان داده است که اصل علنی بودن دادرسی ممکن است این تالی فاسد
را برای حاکمیت در پی داشته باشد که باعث کاهش سرعت رسیدگی به دعاوی شده و عوامل
احساسی و عاطفی ناشی از حضور شهروندان و تأثیر آن بر دادرس» مانع از رسیدن به تصمیم
منطقی شود. به علاوه, تصور بر این است که تصمیمهای میتنی بر اصول دمکراتیک همیشه
نتایج منطقی در بر ندارند» زیرا اصول دمکراتیک در پی تأمین رضایت عموم مردم و اصول
دادرسی در پی کشف حقیقت و اجرای عدالت است که ممکن است برای مردم خوشایند نباشد.
در نهایت نهادهای حاکمیتی معمولا نمیخواهند تمامی تصمیمهای قضایی خود را به اشتراک
بگذارند» زیرا ممکن است موجب اختلال ذر امر حکمرانی شود :6 ۸۵0۵05 ,تعله8)
(328,۲۰۰۹:۶۹۱. بااین حال» آثار منفی ناشی از اجرای اصل علنی بودن دادرسی بهمراتب
کمتر از آثار مثبتی است که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.
نخستین اثر و برآیند مستقیم و بلاواسطهای که اصل علنی بودن دادرسی دارد» بر روی
طرفین دعواست و این اصل به عنوان تضمینی برای رعایت حقوق قضاوت شوندگان به شمار
میرود (شمس,۱۴۳:۱۳۹۰). علنی بودن دادرسی یکی از اصول تضمینکننده رعایت حقوق دفاعی
است زیرا امکان کنترل و نظارت افکار عمومی :بر فرایند دادرسی و محتوای آرای قضایی را
فراهم میکند (8/]2171086,۲۰۱۱:۱). دادرسی علنی وسیلهای است که دادرسان را به رعایت
حقوق و تعدیل نسبت به طرفین دعوا وادار ساخته و اگر فرضا دادرسی باشد که بخواهد به یک
طرف اظهار تمایل کرده يا منحرف از طرف دیگر شود و یا مثلا به وسیله اشاره و غیره باعث
تنبه و توجه یکی از اصحاب دعوا به موضوعی شود» به ملاحظه حضور دیگران خودداری خواهد
کرد و همچنین» حضور تماشاچیان و رسانهها مانع از رفتار خشونتبار و اظهارات زننده نسبت به
اصحاب دعوا و اظهار میل یا اعمال غرض در انشا حکم میشود و در نتیجه» دادرس از بیم انتقاد
اشخاص و با التزام به رعایت شئون قضایی» از طریق عدل و انصاف و حکم قانون خارج نخواهد
اصل علنی بودن دادرسی یکی از اصول دادرسی است که تضمینی بنیادین برای دموکراسی
محسوب میشود و نماد قضایی را تحت کنترل و نظارت شهروندان قرار میدهد
(1۵۱۳6,۲۰۰۹:۷۹۲). ازجمله اطلاعاتی که آگاهی افکار عمومی نسبت به آن مفید است و
موجب تحقق نظارت عمومی بر قوه قضائیه میشود. محتوای پروندههای در حال رسیدگی و
پروندههای مختومه است (1.0062,۲۰۱۰:۱۳ 6۶ 716۲۳6۲0). حکومتهایی که از پایگاه مردمی
اطمینانپخشی برخوردار نیستند, معمولا عناصر مخالف خود را مخل اعمال خودکامگی میبینند و
درنتیجه» سری بودن جلسات دادرسی مانع از افشای نامطلوب جریانات قضایی در این نظامها
میشود (هاشمی۳۰۹:۱۳۸۴). اصل علنی بودن دادرسی موجب پایش و کنترل سیستم قضایی و
حتی باعث تقویت اعتماد به نفس سیستم قضایی میشود (شمس۱۴۳:۱۳۹۰). این اصل احساس
مسئولیت و وصف پاسخگویی اشخاصی که قدرت اجباری بتر مردم؛اعمال میکنند را تقویت
میکند (216۲01,۲۰۰۳:۳-)). به نظر میرسد که اصل علنی بودن دادرسی موجب کنترل و
نظارت افکار عمومی بر عملکرد دستگاه قضایی شده و نتیجه رعایت آن» تضمین شفافیت و
حسن اجرای عدالت است. اگر ابزارهای نظارتی همچون افکار عمومی و رسانهها وظیفه خود را
در حوزه امور قضایی انجام ندهند» قوه قضائیه در رأس هدف فساد سازمانیافته قرار میگیرد.
چنانچه سلامت سیستماتیک کشور هدف باشد» مهمترین مرکز آن قوه قضائیه است و اگر این
قوه سالم باشد» نیروهای فاسد در سایر قوا هراس بیشتری خواهند داشست (جاوید
وشاهمرادی؛۱۱:۱۳۹۴). کنترل و پایش سیستم قضایی بهواسطه اجرای اصل علنی بودن دادرسی؛
بهمثابه دوربین مداربستهای است که موجب جلوگیری از هرگونه نفوذ در سیستم قضایی» حفظ
استقلال و بیطرفی دادرس و از بین رفتن هرگونه فساد ناشی از نفوذ عوامل ثروت و قدرت
میشود. رعایت اصل علنی بودن دادرسی موجب تضمین مشروعیت خود قاضی نیز خواهد شد
لکن به این منظور لازم است که نهتنها آرای محاکم» بلکه مباحث مطروحه در جریان دادرسی
نیز از طریق رسانهها در معرض دسترسی عموم قرار گیرد (۲۸۶ :۸/1672202[,۲۰۰۲). رعایت
اصل علنی بودن پیشنیاز مهم دادگاه برای تضمین دستیابی به مشروعیت قضایی است و
میتواند به تقویت مسئولیتپذیری» پاسخگویی و مشروعیت قوه قضائیه منتمی شود
(۷6۲26,۲۰۱۲:۲۲ +6 (80804200). درنتیجه رعایت اصل علنی بودن دادرسی جامعه اعتماد
بیشتری به سیستم قضایی پیدا میکند و مقبولیت و مشروعیت سیستم قضایی گسترش پیدا
خواهد کرد و این خود موجب گسترش امنیت حقوقی و قضایی برای شهروندان میشود.
علیرغم این که برخی معتقدند علنی بودن دادرسی موجب اطاله فرایند دادرسی میشود
(800087,۲۰۱۹:۱۵۷)» به نظر میرسد اصل علنی بودن و حضور افراد علاوه بر این که
استقلال دادرسان و عظمت دادگاه و شئون قضایی را نشان میدهد. نسبت به روحیه و اخلاق
متداعیین نیز خالی از تأثیر نبوده و از طرح دعاوی بیاساس و مغرضانه جلوگیری میکند. چه
بسیار دعاوی که بر اثر کینه و عداوت و فقط به قصد اضرار به طرف مقابل» بدون اساس و پایه
اقامه میشود. وقتی دعوای مدعی در جلسه علنی طرح شود مدعی در انظار تماشاگران از بوچ
بودن دعوای خود خجل میشود و حتیالمقدور از اقامه چنین دعوایی خودداری خواهد کرد.
همچنین» مدعی علیه وقتی دعوا را قابل مدافعه نبیند و احتمال دهد که در حضور اشخاص به
محکومیت او حکم داده شود این امر را باعث ورود لطمه به حیثیت و اعتبار خود دیده و کمتر
اجازه میدهد اختلاف به مرافعه و دادرسی منجر شود. بهاینترتیب» از تعداد دعاوی کاسته شده و
سرعت جریان و حسن انتظام امور در حلوفصل دعاوی دیگر نیز موّثر خواهد بود (وزیر
نظامی,۳۰۲:۱۳۲۱). در نهایت» رعایت اصل علنی بودن باعث میشود طرفی که احیانا دعوای واهی
علیه او اقامه شده است» پس از صدور حکم به عدم مسئولیت وی» از طریق اعلان عمومی حکم
از خود اعاده حیثیت کند و زیانهای وارده به حیثیت و اعتبار او بهنوعی ترمیم شود و اين» نوعی
۶-۵. شکلگیری فرهنگ حقوقی و تضمین امنیت حقوقی و قضایی
علنی بودن دادرسی موجب استفاده برای مستمعین میشود. کسی که شاهد و ناظر جریان
دعوا بوده و مدافعات و دلایل تقدیمی طرفین و حکمی که دادگاه پس از آن صادر میکند و علل
و اسباب و مواد قائونی مورد استناد او را استماع کند و با آنچه قبلا نزد خود از نتیجه دادرسی
حدس زده و تصور میکرده مقابله کند» به خطا و صواب افکار و تشخیص خودآگاه شده و
درنتیجه» کمترین فایدهای که میبرد این است که سعی میکند امور و معاملات خود را با احکام
قانونی منطبق کرده و با بصیرت بیشتری در مقام حفظ حقوق خود و استفاده از مقررات قانونی
برآید (وزیر نظامی,۱۳۲۱: ۳۰۴). زمانی که مردم اجازه ورود به جلسات دادرسی را داشته باشند»
میتوانند بررسی و اطمینان حاصل کنند که آیا در قضایای مشابهه روند دادرسی میتواند به نفع
آنها باشد یا خیر. دادرسی علنی از طریق انتشار اطلاعات قضایی موجب آموزش حقوقی مردم
نیز میشود و به شکلگیری فرهنگ حقوقی صحیح کمک خواهد کرد ( :۲۰۱۶ ,1/1200
۵-۵. امکان نقد رویه قضایی» بهبود سیستم قضایی و اجرای عدالت
شرایط ایجاد رویه قضایی با عرف جمعی ارتباط گستردهای دارد. دادگاهها باید ترغیب شوند
که در برابر مسئله حقوقی معین از را (حا فاد کش ای یکسانسازی رویه دادگاهها/
انتشار آرای محاکم و دسترسی به دادرسی.یکی از بهترین روشهاست. تا زمانی که دادرسان و
وکلای دادگستری» از روش کار و تصمیمهای مراجع عالی آگاه نشوند هیچگاه نباید انتظار
رویههای ثابت و متقن را داشت. یکی از مهمترین دلایل ناتوانی رویه قضایی در کشورهای در
حال توسعه این است که رأی به صورت خاص و به شکل کامل در معرض نقد حقوقدانان قرار
نمیگیرد و آرا از طرف هیچ مقامی ارزیابی علمی و حقوقی نمیشوند. در واقع» لازم است رویه
قضایی مورد توجه و بررسی مداوم قرار گیرد تا مبادا سیالیت ناشی از أن بر بدنه منضبط قضایی
یکی از برنامههای مطلوب در این زمینه» توجه به شفافیت قضایی در آرا است (جاوید و
شاهمرادی؛۱۶:۱۳۹۴). اصل علنی بودن دادرسی موجب گردش آزاد اطلاعات قضایی و رواج بحث و
انتقاد در جامعه میشود (2670,۲۰۰۳:۲-)). لزوم شفافیت قضایی نهتنها شامل جلسات
دادرسی میشود بلکه باید به پروندهها و لوایح و دلایل ارائه شده به محاکم نیز تسری داده شود
بهگونهای که اينها نیز در معرض بررسی موشکافانه عمومی قرار گیرند. به علاوه» مدیران ارشد
قوه قضائیه میبایست گزارش سالانه از عملکرد دادگاهها از طریق رسانهها به مردم آرائه دهند و
نهادهای مدنی از قبیل کانون وکلا میتوانند بررسی انتقادی فساد قضایی را عهدهدار شوند
(۵06۲802,۲۰۰۷:۱۱۳). علنی بودن دادرسی و امکان دسترسی عموم به آرای محاکم؛
زمینهساز تحقق عدالت رویهای میشود (14610610,۲۰۰۰:۱۰۱۶). به تعبیر برخی محققان» علنی
بودن دادرسی بهویژه در مرحله نتیجه دادرسی و صدور رأی موجب تحقق مفهوم «عدالت زنده»
و پویایی رویه قضایی خواهد شد (محسنی,۲۴۲:۱۳۸۸). لذا نقد و بررسی آرای دادگاهها و نهایتا تکرار
ارای مشابه و یکسان» به لحاظ شکلگیری عنصر معنوی عرف قضایی و الزام ناخودآگاه قاضی به
صدور حکم همانند موارد مشاب موجب وحدت رویه قضایی و نهایتا؛ زمینهساز گسترش عدالت
اصل علنی بودن به مراحل مختلف دادرسی تسری پیدا میکند و از مرحله شروع دادرسی
شفاهی (که در سیستمهای حقوقی مختلف, متفاوت است) تا مرحله صدور رأّی» این اصل حاکم
است و حتی اصل مزبور بر اعلان/رای ,گر کم فرهاسفت. هرچند ذر جریان دادرسی
محدودیتهایی بر اصل علنی بودن دادرسی قابل اعمال است اما در نظامهای مختلف حقوقی بر
اصل اعلان ری محدودیتی وارد نشده أست و بر؛این مرحله اصل علنی بودن به صورت مطلق
قابل اعمال است (یاوری۲۸۳:۱۳۸۳). به نظر میرسد اصل علنی بودن دادرسی از بدو تا خاتمه
دادرسی و در تمام مقاطع اعم از مذاکرات شفاهی» تحقیق از شهود استماع نظر کارشناس» اعلام
رأی (اعم از حکم یا قرار) و نهایتا اجرای حکم» قابل اعمال است (بهادری چهرمی و
حسینی؛۱۷:۱۳۹۳). در همین راستا برخی صاحبنظران چنین اظهار عقیده کردهاند که علنی بودن
دادرسی ناظر به دو مقطع از دادرسی مشتمل بر جریان دادرسی و نتیجه دادرسی میشود. تضمین
اصل علنی بودن در جریان دادرسی موجد شرایطی است که در آن طرفین به راحتی ادعاها و
دفاعیات خود را بیان کنند و در مرحله صدور رأی یا نتیجه دادرسی» رعایت این اصل موجب
تضمین کارکرد اصل تقابلی (تناظری) بودن دادرسی به عنوان تضمین بنیادین دادگستری صحیح
و شایسته خواهد شد (محسنی» ۲۴۱-۲۳۸:۱۳۸۸). تنها غیرعلنی بودن مقطع تحقیقات مقدماتی (که
فقط در برخی کشورها مانند فرانسه وجود دارد) و شور بین قضات (در فرض تعدد قضات) موجه و
قابل دفاع است. دادرسی به عنوان یک فرایند رسمی باید در روزها و ساعات اداری انجام پذیرد؛
بنابراین» اگر دادرسی در روز تعطیل برگزار شده باشد علنی محسوب نخواهد شد ولو این که
جمعی در آن حضور يافته باشند و یا دادگا» برگزاری دادرسی در چنین روزی را از قبل اعلان
کرده باشد. از سوی دیگر دادرسی باید در اتاق مخصوصی که برای دادگاه آماده شده است؛ انجام
شود و جایز نیست دعوا در محل دیگری بررسی شود؛ بنابراین» اگر رسیدگی به دعوا در غیر از
محل اختصاصی دادگاه» ولو با حضور عدهای از افراد»ه صورت گرفته باشد دادرسی علنی محسوب
نخواهد شد (وزیر نظامی,۱۳۲۱ :۲۰۸). از نظر دیوان اروپایی حقوق بشر دادرسی در صورتی واجد
وصف علنی خواهد بود که عموم مردم امکان کسب اطلاع نسبت به زمان و مکان برگزاری آن
داشته باشند و محل برگزاری دادرسی نیز به سهولت در دسترس عموم باشد. این شرایط در
صورتی محقق میشود که دادرسی در محل مخصوص دادگاه برگزار شود بهنحوی که فضای
کافی برای حضور تماشاگران مهیا باشد. برگزاری دادرسی در محلی خارج از دادگاه (بهویژه در
محلی نظیر زندان) که عموم مردم اصولا دسترسی به آن ندارند مانع جدی نسبت به خصیصه
آن است که تماشاچی بتواند در دادگاه حضور داشته باشد؛ یعنی عموم مردم حق حضور در
دادرسی را داشته باشند (مهرپور,۲۱۵:۱۳۷۳) و بتوانند از چگونگی اجرای عدالت آگاهی یابند
(رزاقی»۹۶:۱۳۸۹). مطابق یک دیدگا» صرف عدم ممانعت از خضور اشخاص در جلسات دادرسی به
معنای علنی بودن دادرسی است (خالقی,۱۳۸۳ :۳۳). با این حال» در تفسیری وسیعتر از اصل علنی
بودن محاکم» افراد جامعه میتوانند در جلسات دادگاه حاضر شوند» صحنه قضاوت را از نزدیک
تماشا کنند, اظهارات طرفین را بشنوند از جریان دادرسی بهطور کامل آگاه شوند و آن را ارزیابی
کنند و بلافاصله بعد از صدور حکم» به آن دسترسی داشته باشند (قربانی و موحدی,۳۰۵:۱۳۹۲).
بطورکلی» در بیان مفهوم این اصل دو دیدگاه جرد دارد: دیدگاه سنتی قائل به تفسیر مضیق
اصل بوده و صرفا عدم ایجاد مانع برای حضور افراد در دادرسی را بهمنزله رعایت اصل علنی
بودن دادرسی میداند. دیدگاه جدید اتخاذشده در برخی کشورها این است که صرف امکان حضور
فیزیکی را معیار علنی بودن دادرسی نمیدانند بلکه با تصویب مقررات جدید در این زمینه همانند
قوانین دسترسی الکترونیکی و آنلاین به دادرسیها (که در برخی از ایالتهای امریکا و کانادا به
تصویب رسیده است)» راه دسترسی به دادرسی را برای عموم و رسانهها باز کرده و به این ترتیب»
مفهوم علنی بودن را از محدوده صرف حضور خارج کردهاند. این دیدگاه همان تفسیر موسع از
اصل علنی بودن دادرسی است (انصاری؛۲۷۱:۱۳۹۰). هنگامی که از جریان وبسایت استفاده
میشود جامعه میتواند آنچه را که از دادگاه میداند» بررسی کند و ببیند که در هنگام مدیریت
قانون» سیستم قضایی واقعا چه میکند (اقمشه و سلمان پور:۱۳۰:۱۳۹۴). اصل علنی بودن دادرسی
وصف دمکراتیک دادرسی را عینیت میبخشد و دارای دو معناست؛ در معنای اول» هرکس
میتواند در اتاق دادگاه حاضر شده و از روند دادرسی مطلع شود. در معنای دوم رأیی که صادر
میشود باید در اختیار عموم قرار گیرد و مردم بتوانند از نتیجه کار دستگاه قضایی مطلع شوند و
به ارزیابی اعتبار و مشروعیت آن بپردازند (غمامی و محسنی» ۱۳۸۵: ۲۸۳). تضمین علنی بودن نتیجه
دادرسی (راّی دادگاه) و در دسترس بودن آن برای عموم, از منطوق اصل ۱۶۵ قانون اساسی
دریافت نمیشود لیکن علاوه بر استنباط ضرورت علنی بودن نتیجه ری از واژه «محاکمات» از
عموم و شمول اصل علنی بودن دادرسی نیز میتوان به ضرورت تضمین این اصل در مرحله
نتیجه دادرسی پی برد. (محسنی, ۱۳۸۸: ۲۴۱) از طرف دیگر بر اساس اصل آزادی مطبوعات (اصل
بیست و چهارم قانون اساسی) و لزوم تأمین آزادی بیان در صدا و سیما (اصل یکصد و هفتاد و
پنجم)» انتشار اخبار دادگاه جایز است (امیدی و نکویی»۲۹:۱۳۸۷). از دید این نوشتار ایجاد امکان
نظارت عمومی بهترین راه برای -مقااله ای استفاده از<گهیاراد*قضایی است. از آتجا که افراذ
کمی ممکن است در جامعه زمان کافی و یا تمایل داته اند که شخصا در دادگاه حاضر شوند
اصل عدالت علنی آیجاب میکند که به مطلوغات) اون با تخصصی حقوقی آجازه ذاده شود تا
به جای مردم در جلسات دادرسی حاضر شده و ازآنچه در دادگاهها میگذرد» گزارش تهیه کنند. بر
اساس اصل علنی بودن دادرسی است که دادگاهها حق دسترسی به سوابق و مدارک موجود را به
مطبوغات میذهند. در ارتباط با پوفنشن خبرت دادگاهها قواتین میبایست قویا از اصل غدالت
علنی پاسداری کنند زیرا بایستی اذعان داشت که اعّدالت"محقق نمیشود مگر آنکه اجرای
عوامل اخلاقی, نظم عمومی» امنیت ملی و اقتضائات و مصالح زندگی خصوصی افراد
بهطورکلی» چهار عامل مشترک تقریبا در تمام سیستمهای حقوقی مانع از اجرای اصل علنی
بودن دادرسی میشود. یکی از محدودیتهای اصلی» ضرورت رعایت حریم خصوصی طرفین
دعواست که در صورت تأیید قاضی» مانع از اجرای اصل علنی بودن میشود. محدودیت دیگر در
دسترسی به اطلاعات قضایی» رعایت نظم دادرسی است» زیرا بهویژه در جلسه دادرسی, گاهی
حضور مردم یا رسانهها ممکن است موجب اختلال و بینظمی در رسیدگی شود. همچنین,
رعایت نظم عمومی از دیگر مفاهیم بنیادینی است که میتواند موجب غیرعلنی بودن دادرسی
شود لیکن این مفهوم مبهم است و هیچگاه مصادیق آن بهطور مشخص تعیین نشده است. لذا
تشخیص مغایرت با نظم عمومی بر عهده قاضی است. در نهایت. اخلاق حسنه نیز ازجمله
محدودیتهای وارده بر اصل علنی بودن دادرسی است که به نوبه خود چهرهای از نظم عمومی
به شمار میرود. با آنکه منظور نهایی اخلاق, ساختن انسانی منزه و پارسا است و حقوق» برقراری
عدالت و برابری را در نظر دارد لیکن نظام حقوقی هیچگاه بینیاز از اخلاق نبوده و ناگزیر از
رعایت برخی قواعد اخلاقی است. به این ترتیب» اخلاق حسنه یکی از محدودیتهای دسترسی
به اطلاعات قضایی تلقی شده است (اقمشه و سلمان پور:۱۳۹۴ :۱۳۶). در نظام حقوقی فرانسه پذیرفته
شده است که محرمانه بودن جلسه مذاکرات شفاهی در برخی دعاوی ضروری و مطلوب است و
گاه نفع خود اصحاب دعوا نیز میتواند ایجاب کند که جلسه.دادرسی. بهطور غیرعلنی برگزار شود.
مواد ۲۲ و ۴۳۳ از قانون آ.د.م. فرانسه استثناهای اصل علنی بودن دادرسی را تعیین کرده است.
برخی از این استثناها جنبه اجباری دارند؛ برای مثال در ماده ۴۳۴ همین قانون اشاره شده است
که رسیدگی به امور حسبی بایستی به صورت غیرعلنی باشدا! و در زمینه طلاق و مفارقت
جسمانی (مواد ۲۴۸ و ۲۹۸ قانون مدنی فرانسه) نیز» تخصیص اصل ضروری تلقی شده است. در
برخی موارد دیگر استثناها جنبه اختیاری دارند و اتخاذ تصمیم مبنی بر غیرعلنی بودن جلسه بر
عهده قاضی است که این استئثناها در ماده ۴۳۵ قانون آ,د.م. مورد اشاره قرار گرفتهاند۲
(۳۵۲۳۵۵,۲۰۱۰:۹۲۲۳ 6۶ کنم 0۳۵0 ,036۵۳۵ کوشه,۱۳۹۱: ۲۸۹). در نظام حقوقی ایران»
ضرورت علنی بودن دادرسی در اصول ۱۶۵ و ۱۶۸ قانون اساسی مورد اشاره قرار گرفته و در
اصل ۰۱۶۵ استثناهایی بر اصل علنی بودن محاکمات وارد شده است که عبارتاند از: مواردی که
علنی بودن دادرسی منافی با عفت عمومی يا نظم عمومی باشد و در دعاوی خصوصی, اگر
۱ ماده ۴۳۴ قانون آد.م. فرانسه: «در امور حسبی تقاضا بهطور غیرعلنی مورد رسیدگی قرار میگیرد».
۲ ماده ۴۳۵ قانون آ,د.م. فرانسه: «دادرس میتواند تصمیم بگیرد که مذاکرات بهطور غیرعلنی انجام شود يا ادامه پابد اگر
علنی بودن آن به زندگی خصوصی لطمه وارد کند پا تمامی طرفها چنین تقاضایی کنند پا این که موجب نوعی بینظمی شود
طرفین دعوا تقاضا کرده باشند که دادرسی به صورت غیرعلنی باشد. تشخیص مغایرت علنی
بودن دادرسی با نظم عمومی يا عفت عمومی بر عهده دادگاه خواهد بود (شمس؛۱۴۵:۱۳۹۰). در
برخی دعاوی مانند اثبات نسب يا مطالبه خسارت معنوی ناشی از رابطه نامشروع» ممکن است
علنی بودن دادرسی با نظم عمومی یا عفت عمومی مغایر تشخیص داده شود و در دعاوی راجع
به اسرار تجاری» درخواست اصحاب دعوا مبنی بر غیرعلنی بودن دادرسی باید پذیرفته شود. به
نظر میرسد دادرسی علنی حق مطلق طرفین دعوا نیست که بخواهند در هر شرایطی آن را
اعمال یا محدود کنند بلکه حتی اگر طرفین بخواهند چنین حقی را محدود کنند با توجه به اینکه
چنین اصلی مبانی اجتماعی و ريشه در تضمین حقوق شهروندی و شفافیت قضایی دارده موافقت
دادگاه در این خصوص لازم به نظر میرسد. اصولا تقاضای غیرعلنی بودن دادرسی باید طرفینی
باشد لیکن از آنجا که علنی بودن دادرسی حقی برای هر دو طرف دعواست» صرف تقاضای یکی
از طرفین مبنی بر سری بودن دادرسی» جهت بررسی و ورود دادگاه به مسئله علنی يا سری بودن
دادرسی کفایت میکند و نیازی به جلب رضایت طرف مقابل نیست زیرا اهمیت موضوعات در
رابطه با طرفین دعوا نسبی است..برای مثال» ممکن است یک طرف دعوا بنگاه تجاری باشد که
در برابر دعوایی واهی قرار گرفته و با علنی شدن موضوع ممکن است به منافع او لطمات غیر
قابل جبرانی وارد شود و طرف دیگر صرفا یک مشتری عادی محصول باشد که در نظر وی»
برگزاری علنی یا غیرعلنی دادرسی اهمیتی نداشته باشد یا حتی دادرسی علنی مورد سواستفاده
او برای ایراد لطمه به منافع تجاری طرف مقابل قرار گیرد. ماده ۳۵۲ قانون جدید آیین دادرسی
کیفری نیز استغناهایی را در اين باب مقرر کرده است که بررسی آنها از جهت امکان اخذ وحدت
ملاک, مفید به نظر میرسد. مطابق این ماده» در جرائم قابل گذشت. بنا به درخواست طرفین با
شاکی, دادرسی غیرعلنی خواهد بود. به علاوه» در امور خانوادگی» جرائم منافی عفت یا اخلاق
حسنه و در مواردی که علنی بودن مخل امنیت عمومی يا احساسات مذهبی یا قومی باشد دادگاه
پس از اخذ نظر دادستان» قراری مبنی بر غیرعلنی بودن محاکمه صادر میکند. از جمله امور
خانوادگی میتوان به دعاوی طلاق اشاره کرد. در دعوایی مانند تقسیم ملک مشاع در صورتی که
حساسیتهای منطقهای يا قومی در میان باشد و علنی برگزار کردن دادرسی موجب برهم خوردن
نظم عمومی شود به نظر میرسد دادرس بتواند جلسه را بهطور غیرعلنی برگزار کند. از نظر
برخی محققان» استثناهای مقرر اصولا قابل توجیه است اما اصطلاح نظم عمومی به عنوان یکی
از آمقتناسادارای یو زیم ز وسیع اس که تظرفادگاه را ورامون لته سل حلقی
بودن دادرسی تحتالشعاع قرار میدهد. از طرف دیگر هدف از علنی بودن دادگاهها نظارت مردم
و افکار عمومی بر جریان دادرسی به منظور جلوگیری از انحراف دستگاه قضایی است. لذا بهجز
مواردی که قانون اساسی مستثنا کرده است» هیچ مانع و محدودیت دیگری بر اصل علنی بودن
دادرسی نباید وارد باشد حالآنکه در قانون آیین دادرسی کیفری» استثناهای دیگری نیز بر این
اصل وارد شده است (هاشمی,۱۳۸۴ :۳۰۸). البته ماده ۳۵۴ قانون آیین دادرسی کیفری اضافه کرده
است که صرف برهم خوردن نظم دادگاه به وسیله متهمین يا اشخاص دیگر موجب غیرعلنی
بودن دادرسی نمیشود و این نشان از توجه خاص قانونگذار کیفری نسبت به این اصل دارد.
معهذا بیان مفاهیم کلی و اعطای اختیار اتخاذ تصمیم به قاضی زمینهساز اعمالنظر و سلیقه
شخصی قاضی میشود و این وضعیت مخل به مبانی اصل علنی بودن دادرسی به نظر میرسد.
معهذا این ایراد در صورت تأکید قانون گذار بر لزوم ضدور قرار سری بودن دادرسی با ذکر توجیه
و دلایل به صورت علنی تا حدودی مرتفع میشود (وزیر نظامی,۳۰۴:۱۳۲۱). در هر حال» تشخیص
ضرورت غیرعلنی بودن جلسات رسیدگی.به عهده دادگاه است (1610,۲۰۰۶:۹). اشکالی که در
این خصوص به نظر میرسد این است که قانونگذار حد میانهای در نظر نگرفته است زیرا
ممکن است در یک دادرسی ضرورت داشته باشد. که برخی موارد بهطور سری و برخی موارد به
صورت علنی رسیدگی شوند. بهتر بود که قانونگذار اختیار سری اعلام کردن بخشی از دادرسی
را نیز به دادرس اعطا میکرد لیکن از مواد قانونی موجود چنین استنباط میشود که اعمال یا
محدودیت این اصل بر مبنای علل قانونی» یا تمام مراحل دادرسی را شامل میشود و یا هیچیک
از مراحل دادرسی را شامل نمی شود. به علاوه» در مواد قانونی موجود محدوده استثنائات بیان
نشده و معلوم نیست که آیا این استئناها در مرحله اعلان رأّی نیز جاری میشود یا خیر؛ که
اعتقاد مقاله حاضر بر عدم جریان استثناها در مرحله اعلان رأی است. مطابق اصل بیستم سند
اصول آیین دادرسی مدنی فراملی» استغناهای اصل علنی بودن دادرسی مشتمل بر مواردی است
که ضرورت اجرای عدالت» رعایت نظم عمومی یا حفظ حریم خصوصی افراد اقتضای غیرعلنی
بودن دادرسی را داشته باشد (رزاقی»۱۰۳:۱۳۸۹). همچنین» در بند یک ماده ۱۴ میثاق بینالمللی
حقوق مدنی و سیاسی» استثناهایی بر اصل علنی بودن دادرسی وارد شده است از جمله مصالح
جوانان و یا رسیدگی به اختلافات زناشویی. انتقادی که برخی بر این بند از میشاق وارد کردهاند
این است که در بسیاری از دعاوی» هرگاه طرفین دعوا توأمان خواستار غیرعلنی بودن دادرسی یا
عدم انتشار رأی باشند انتشار ری میتواند با منافع طرفین دعوا در تضاد باشد و اساسا فلسفه
رجوع به برخی شیوههای حل اختلاف را از بین ببرد. برای مثال» در دعاوی بین تجار معمولا
طرفین خواستار حفظ اسرار و نیز اعتبار خود در عرصه تجاری هستند و از همین رو تمایل زیادی
به حلوفصل اختلاف از طریق داوری نشان میدهند. زیرا فرایند داوری محرمانه و غیرعلنی
است (رزاقی,۱۰۵:۱۳۸۹). در پاسخ به این ایراه این نوشتار معتقد است که اصل علنی بودن دادرسی
حق مطلق طرفین دعوا نیست زیرا اگر دادرسی منصفانه را به عنوان مبنای اصل علنی بودن
دادرسی قابل تحدید از جانب طرفین بدانیم» مبانی دیگر این اصل از قبیل لزوم شفافیت قضایی و
تضمین حقوق شهروندی اقتضا میکند که طرفین صرفا حق تقاضای غیرعلنی بودن جریان
دادرسی را داشته باشند و محاکم بر اساس موضوع مطروحه و پس از بررسی جوانب امر مسئله را
به صورت غیرعلنی رسیدگی کنند. قسمت اخیر بند ۱ ماده ۶ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر نیز
مقرر میدارد که دادگاه میتواند در موارد استثنایی رسیدگی را غیرعلنی اعلام کند؛ به این ترتیب
که دسترسی مطبوعات و مردم به دادرسی» بهطور کلی یا جزئی» در جمت رعایت اخلاق, نظم
عمومی يا منافع ملی در یک جامعه دمکراتیک يا هنگامی که منافع صفغار و یا حمایت از زندگی
خصوصی طرفین دعوا اقتضا دارد یا در مواردی که دادگاه تشخیص دهد در اوضاعواحوال خاصی
علنی بودن دادرسی واجد امکان آسیب رساندن به منافع فردی یا عمومی است. قابل تحدید
است. استثناهای یاد شده محدود به جریان رسیدگی و مذاکرات مطروحه در دادگاه است و قابل
تسری به اعلام عمومی حکم نخواهد بود زیرا در این زمینه» هرگونه محدودیت, حتی اگر ضمنی
در حقوق فرانسه ماده ۴۴۶ قانون آد.م. ضمانت اجرای اصل علنی بودن دادرسی را بطلان
رأی اعلام کرده است با این قید که ایراد به عدم رعایت مقررات بایستی تا قبل از ختم مذاکرات
از سوی اسخاب قغرا موره آستتادرواقم شده بافتد انا آهای بطلای را ثمیتوان بسا یلیل
عم ,رضا یت این اقوافت مطرج کرد بفقااوده آکر آیراداقبل از تم مطاکرات سنترم تست بات
مرجع غالی.رأسا تمیتواند بطلاق رای را مستند به.غدم رقایت اصلل غلتی بودن اغلام کتد:
نقض مقررات راجع به علنی بودن دادرسی باید توسط یکی از اصحاب دعوا به عنوان ایراد تا قبل
از ختم مذاکرات مطرح شده باشدا م6 و0۵02 ,0270زا ,۱۹۹۹:۶۲۱۹ ,32۳0 ع0ن6)
(۳۵۲۳۵۵,۲۰۱۰:۵۲۳. در حقوق ایران» علیرغم اشاره به اصل علنی بودن دادرسی در قانون
اساسی و قانون آیین دادرسی کیفری» این اصل در قانون آیین دادرسی مدنی مسکوت باقی مانده
و باید دید که در شرایط فعلی» دادرس برای استناد به این اصل از کدام مستندات قانونی میتواند
استفاده کند. در وهله بعد باید بررسی شود که در صورت تخلف قاضی از چنین اصلی در امور
مدنی» چه ضمانت اجرایی برای این تخلف در نظام قانونی ایران وجود دارد؟ در پاسخ به سوال
نخست. به نظر میرسد که دادرس باید با لحاظ اصل علنی بودن محاکمات در قانون اساسی و با
اخذ وحدت ملاک از مقررات قانون آیین دادرسی کیفری» اصل علنی بودن دادرسی را در امور
مدنی نیز مراعات کند. نکته مهم دیگری که کمتر به آق اشاره شده» این است که ایران به میثاق
بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی پیوسته است و با توجه به اصل ۷۷ قانون اساسی و ماده ٩
قانون مدنی» مفاد ماده ۱۴ سند یاد شده مبنی بر لزوم علنی بودن دادرسی به عنوان بخشی از
قوانین موضوعه ایران تلقی شده و الازمالاجرا است (خدری؛۱۳۹۴ :۵۲۰). حال سوّال این است که
چنانچه اصل علنی بودن در دادرسی مدنی نقض شود» چه تضمین قانونی در پس آن وجود دارد و
در صورت تخطی از این اصل طرفین چه راهکاری در اختیار خواهند داشت؟ آیا اصحاب دعوا
میتوانند تشخیص دادگاه در خصوص ضرورت علنی یا سری بودن دادرسی را مستند قرار داده و
به این جهت» فسخ يا نقض رأّی صادره را درخواست کنند؟ در حقوق فرانسه» با توجه به اینکه
اصل علنی بودن از اصول راهبردی دادرسی مدنی است؛ تخلف از این اصل در صورتی که تا قبل
از ختم مذاکرات شفاهی توسط یکی آزطرفین موز انستناداقرار گیرد. موجب بطلان و بیاعتباری
ری میشود هرچند که نقض اصل رأسا توسط مرجع عالی قابل استناد نیست بلکه ایراد بایستی
از سوی طرفین آنهم در محدوده قبل از خاتمه مذاکرات شفاهی مطرح شده باشد. در زمینه
رعایت اصل علنی بودن دادرسی» رویه قضایی فرانسه فرض قانونی بودن دادرسی را تأسیس
کرده است. بر این اساس» اگر رأی متضمن بیان این نکته باشد که دادگاه به صورت علنی برگزار
شده است» برای اثبات علنی بودن مجادلات کافی خواهد بود (۱۹۹۹:۶۱۸ ,۵70 616)).
۱ ماده ۴۳۷ قانون آد.م. فرانسه: «.. اگر جلسه رسیدگی به شکل قانونی خود ادامه یابده در خصوص جریان داخلی آن به
هیچگونه بطلانی که بعدا اعلام میشود» حتی رأسا نمیتوان استناد کرد».
دیوان اروپایی حقوق بشر به بحث جبران خسارت ناشی از نقض حق برخورداری از دادرسی
علنی وارد شده و در خصوص جبران خسارات مالی با این استدلال که دیوان نمیتواند نتیجه
دادرسی را در فرض علنی بودن دادرسی ارزیابی کند. ادعای خواهان را مردود اعلام کرده لیکن
در خصوص جبران خسارت غیرمالی (معنوی)» اعلام کرده است که صرف احراز تخلف (نقض بند
یک ماده ۶ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر) فینفسه برای جبران خسارات مزبور کافی خواهد بود
(۲۰۰۰:۱۲,قلات۸ ۷۰ 116020). در باب ضمانت اجرای اصل علنی بودن دادرسی در حقوق
ایران اختلافنظر وجود دارد؛ به اینصورت که برخی با توجه به عدم تصریح به این اصل در
قانون آ.د.م» هیچ گونه ضمانت اجرایی برای آن قائل نبوده و در حقیقت» معتقد به متروک شدن
این اصل در دادرسی مدنی هستند. در بادی امر» ممکن است چنین نظر داده شود که با توجه به
عدم تعیین ضمانت اجرا در قانون» چنانچه مقام قضایی اصل علنی بودن دادرسی را مراعات نکند؛
عمل وی بر اساس مقررات قانون نظارت بر زفتار قضات؛ صرفا نوعی تخلف انتظامی محسوب
شده و موجب تعقیب انتظامی است لد از هل مکی کودن دادرسی: تضمینی براق
قضاوت شوندگان شمرده میشود.تا در پرتو نوعی کنترل افکار عمومی, بهطور شفاف مورد
قضاوت قرار گیرنده میتوان آن را از جمله اضول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا به
درجهای از اهمیت به شمار آورد که رأی را از اعتبار قانونی بیندازد و موجب نقض رای در مرحله
فرجامی شود (بند ۳ ماده ۳۷۱ قانون آد.م.) یا بر مبنای بند ه ماده ۳۴۸ همان قانون و تحت
عنوان عدم رعایت موازین قانونی» نقض اصل علنی بودن دادرسی میتواند از جهات درخواست
تجدیدنظر تلقی شود که در این صورت» نقض ری توسط مرجع عالی قابل دفاع به نظر میرسد
(شمس,۱۴۵:۱۳۹۰). در عین حال» میتوان نقض رأی بر مبننای عدم رعایت اصل علنی بودن
دادرسی را موکول به ایراد اصحاب دعوا در جریان دادرسی و استناد به آن در مراحل بالاتر
شفافیت در نظام حاکمیتی» یکی از مهمترین موّلفههای گسترش اعتماد عمومی است.
نظارت افکار عمومی بر عملکرد دادگستری از طریق اجرای اصل علنی بودن دادرسی» در تحقق
حاکمیت قانون» حفظ بیطرفی قضات و ممانمت از استبداد قضایی تأثیر اساسی دارد. صیانت از
حقوق اصحاب دعوا کاهش دعاوی» عدالت درمانی» پایش مشروعیت سیستم قضایی» کمک به
شکلگیری فرهنگ و آموزش حقوقی و به تبع آن» ایجاد امنیت حقوقی در جامعه و در نهایت.
ایجاد رویه قضایی واحد و منسجم» از جمله ثمرات ناشی از رعایت اصل علنی بودن دادرسی
است. لذا زیرساختهای قانونی و فیزیکی برای حضور مردم در محاکم بایستی فراهم شود. با
این همه» اجرای مطلق اصل بدون توجه به استثناهای آن که عمدتا مبتنی بر دو محور نظم
عمومی و حریم خصوصی هستند. میتواند تالی فاسد به همراه داشته باشد. این استثناها در متون
قانونی مربوطه به صورت مبهم و کلی بیان شدهاند و چنین وضعی زمینهساز اعمال سلایق
شخصی در محاکم میشود. از سوی دیگر محدود کردن نابجای دادرسی علنی سبب میشود تا
زمینه تحقق شفافیت قضایی و نظارت مردمی از بین برود. علیرغم اشاره به اصل علنی بودن
دادرسی در اسناد مهم بینالمللی همجون سند اصول آیین دادرسی مدنی فراملی اعلامیه جهانی
حقوق بشر و میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی» هیچ اثری از این اصل در قانون فعلی آیین
دادرسی مدنی ایران یافت نمیشود لیکن با توجه وصف بنیادین اصل, فرض حکیم بودن مقنن و
سابقه موجود در قوانین قبلی و با استناد به مفاد اصل ۱۶۵ قانون اساسی و وحدت ملاک ماده
۲ قانون آیین دادرسی کیفری و با لحاظ الحاق دولت ایران به میثاق بینالمللی حقوق مدنی و
سیاسی» در نهایت میتوان حاکمیت اصل علنی بودن بر دادرسی مدنی را نیز اثبات کرد. به نظر
میرسد که در صورت تخلف از مفاد اصل, علاوه بر وقوع تخلف انتظامی و امکان تعقیب انتظامی
قاضی متخلف رأی صادره در معزرض نقض از سوی مراجع عالی خواهد بود. معهذا پذیرش این
ضمانت اجرا از سوی رویه قضایی به لحاظ سکوت قانون گذار یت تردید جدی مواجه بوده و
شایسته است مقنن همانند آنچه در قانون فرانسه مقرر شده است» ضمن تصریح به مفاد اصل
علنی بودن دادرسی در قانون» ضمانت اجرای اصل و شرایط اعمال آن را به روشنی تبیین کند.
امیدی» جلیل و سمیه نیکویی (۱۳۸۷) «تعریف و مبانی علنی بودن دادرسی کیفری» فصلنامه
اقستاهرعلیرضنا ی امیر سلمایپور (1۷۹۴) اقحق فمتقرمی, رساتهها یه اطلاعانقآققتایی آبا مطالحه
تطبیقی در ایران» فرانسه و آمریکا)»» علوم اجتماعی» علوم خبری, شماره ۰۱۵ صص ۱۴۱-
انصاری» باقر (۱۳۹۰) «مطالعه تطبیقی حق دسترسی رسانهها به دادرسیها و اطلاعات قضایی»
بهادری جهرمی» علی و سیده لطیفه حسینی (۱۳۹۳) «اصول دادرسی عادلانه در پرتو اندیشه
اسلامی و نظام حقوق داخلی»» مطالعات حقوق بشر اسلامی, ۳ شماره هفتم» صص ۳۲-
پرو روژه (۱۳۸۴) نهادهای قضایی فرانسه» ترجمه شهرام ابراهیمی و تدین» عباس, کوشکی,
جاوید»ه محمدجواد و عصمت شاهمرادی (۱۳۹۴) «تعهد رسانه در قبال شفافیت قضایی»» فصلنامه
جعفری لنگرودی» محمدجعفر (۱۳۸۸) مبسوط در ترمینولوژی حقوق, ج ۴ تهران: گنج دانش.
حبیبنژاده سید احمد؛ عامری» زهرا(۱۳۹۵) «شاخصهای شفافیت .در حکومت اسلامی (با تأکید
بر حکومت علوی)» فصلنامه حقوق اسلامی؛.۳, شمازه ۴۹. صص ۰۱۵۷-۱۲۹
حجتی کرمانی» علی (۱۳۶۹) سیر قضاوت در ادوار مختلف تاریخ» تهران: مشعل دانشجو.
خالقی, علی (۱۳۸۳) «علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بینالمللی و حقوق داخلی»» شسهر
خدری» صالح (۱۳۹۴) «دادرسی منصفانه در داوری تجاری بینالمللی»» مجله مطالعات حقوق
دهخدا علیاکبر (۱۳۷۷) لغتنامه دهخدا ج ۱۰ تهران: موّسسه لغتنامه دهخدا.
رزاقی» کیانوش (۱۳۸۹) «استانداردهای دادرسی در اسناد بینالمللی و نظام قضایی ایران»» مجله
کوشه» ژرار (۱۳۹۱) آیین دادرسی مدنی فرانسه» ترجمه سید احمدعلی هاشمی» تهران:
ساریخانی» عادل و روحالله اکرمی سراب (۱۳۹۲) «کارکردهای پیشگیرانه شفافیت در سیاست
شمس, عبدالله (۱۳۹۰) آیین دادرسی مدنی ج ۲ تهران» انتشارات دراک.
غمامی» مجید و حسن محسنی (۱۳۸۵) «اصول تضمینکننده عملکرد دموکراتیک در دادرسی و
اصول مربوط به ویژگیهای دادرسی مدنی»» مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی
فضائلی» مصطفی (۱۳۹۳) «جایگاه و اصول دادرسی عادلانه در حقوق بشر و دکترین قضایی
اسلام»» پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب شماره 2 صص ۱۵۹-۱۷۸
قربانی, علی و جفر موحدی (۱۳۹۲) «مطالعه تطبیقی دیدگاه حقوقی اروپایی با دیدگاه حقوقی
اسلامی فقه و اصول»» فقه اهلبیت» شماره ۷۵ و ۷۶ صص ۳-۲۹۶
محسنی, حسن (۱۳۸۸) اداره جریان دادرسی مدنی بر پایه همکاری و در چارچوب اصول
محسنی, حسن (۱۳۹۵) آیین دادرسی مدنی قرانسه: جلد نخست, تهران: شرکت سهامی
هاشمی, سید محمد (۱۳۸۴) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران» تهران: میزان.
مهر پور حسین (۱۳۷۳) «ضمانت اجراهای قانونی در حقوق ایران در زمینه رعایت حقوق بشر»
وزیر نظامی» محمد (۱۳۲۱) «در اطراف جلسات دادرسی حقوقی» مجموعه حقوقی, شماره
یاوری» اسدالله (۱۳۸۳) «حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آیین دادرسی نوین»» مجله
اردبیلی, ملااحمد (۱۴۱۴) مجمع الفائده و البرهان» بیروت: موسسه النشر الاسلامی.
باقر الموسوی» محسن (۱۴۱۹) القضا الیغنام القضایی عندالامام علی (ع)» بیروت: الغدیر.
تمیمی مغربی» ابو حنیفه نعمان بن محمد (۱۳۸۵) دعائم الاسلام» چاپ دوم قم: موسسه آل
حسینی عاملی» سیدجواد (بیتا) مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه, بیروت: دار احیا
قلعه جی» محمد رواس (۱۴۰۲ ق) موسوعه فقه علی بن ابی طالب» بیروت: دارالمعرفه.
نجفی, محمد حسن (بیتا) جواهر الکلام فی شرح شوائع الاسلام؛ پیروت: دار احیا التراث
,6۰ الاز0ز0 ۶ کعان 20 [۵ا ۳0306 (۲۰۱۲) [ز۵ا< ,دم و۸
06۵1" (۲۰۰۶) کنه1 قرط 6۶ ف ص۸00 م1 .17 ب7ا ۷۷1009 ععلدط
۹ 00 رگ 310 ,1۵ ۷۵1 و/1616 ح رنه عنصنص ۸
عطا صز کسام ۶ه 0060655 هه که (۲۰۱۹) تعامعط وتخصل0طظ
:0100 کل1 ,۵۳0 عصنطل 362۳ ۰۷۷۵۵۰ نفک هش ص06 ۲۱۹۲
3186۶ ۵۶۹۵ط7 ۵" (۲۰۱۲) ع6ا2ط ۷ معط 2 ۷۵۵ صنصح۸ ,وفصد1وع0ط
40 36967 ,و1896 ص۹0 20۳ 0616۰ بنزام2 و عام 00
(07177) کاطاونظ 73۵۵ وصه کدمنا هکس 3600206 1۵۳ 0۵۵ 056۳
6 طاهانم۸ ,کاطاونظ (۵ جنم۳ قداص ۵1 اکععو0 دوع (۲۰۱۲)
40 1310۳۵0۳ ما دععم۸" (۲۰۱۰) 1067 067ق2 ب م۸100 ,1166۳0
۰ وگ 18906 ,۱۱ [۷۵ و12 106۵000۵ ۵۶ لمفصس7 صفونط(280
۸00۵1 ,1.20 ۵۶ علبظ ۳6 فوصه ۰۵0620655" (۲۰۱۶) 0060167 مصتلطهل/2
,100 و۲۱۶ ۸ هس72 ,6تهع1 1۷7 که علظ ده 136
160 اتقانط7] ۸ :6۵ هد م02۶0" (۲۰۰۰) .6 وحمطانط م۳06۵
علطادلنه۸ ,اون ۲۳۵۵۵ ۶و تام ۳00620 ۲۰۰ منع۸ ۳۰ ص160
,600 *1 ,علذجن 0۳۲۵0۳۵ 1۵ 06 اما هقف[ (۲۰۰۹) عنلقاه1< ,۳۳۵۲۵
۵[ عل 6ازاطانام 6۲ ع6 ام عز 06اه عنونا مهن هل (۲۰۱۱) ۳۷۵ ,1/2086
۲۷۷-۰ .00 و۲ .270 و۹4 7۵ 00026۰ ۳( عل علقد 152
5عل 6المناطابام 06 06 تمصتم بل خصعصه دزی ماه ۲ (۲۰۰۹) ع هدک ,عم
,۷۳۷-۷۹ وم ,۹۸ 376 ر4 ۷۵1 ,اعصصمناغتعصی عزمعل عل ععندعسد ۳۳
-0[1 96-06-07 6-1۳2 0/۳۵ گصن نف //:9 ۳0 ی عاطازع دومع
| اصل علنی بودن دادرسی از جمله اصول بنیادین حاکم بر انواع دادرسی هاست که در زمره حقوق بشر قلمداد شده و یکی از مؤلفه های مهم در تحقق دادرسی منصفانه به شمار می رود. هرچند در امور کیفری، به اصل علنی بودن دادرسی و مسائل مرتبط با آن تا حد قابل ملاحظه ای پرداخته شده لیکن ضرورت رعایت این اصل در امور مدنی، چندان مورد توجه واقع نشده و قانون گذار آیین دادرسی مدنی نیز موضوع را مسکوت گذاشته است، لذا هدف این مقاله تجزیه و تحلیل اصل علنی بودن دادرسی در امور مدنی است. شاید در بادی امر، علنی بودن دادرسی مدنی، امری خیالی و غیرضروری به نظر آید لیکن اهمیت اصولی که در فقدان علنی بودن دادرسی ممکن است در معرض آسیب قرار گیرند و ثمرات متعدد ناشی از اجرای اصل، برای توجیه ضرورت علنی بودن دادرسی مدنی کافی به نظر می رسد. لذا سوال اصلی این پژوهش این است که جایگاه این اصل از منظر قانونی در روند دادرسی مدنی چیست و چه ضمانت اجرایی دارد؟ به نظر می رسد از حیث ضمانت اجرا، عدم رعایت مفاد اصل علنی بودن دادرسی را می توان در زمره تخلفات انتظامی قضات برشمرد، لیکن در اینکه آیا نقض چنین اصلی می تواند به تنهایی موجب نقض رأی دادگاه در مراجع عالی شود، تردید وجود دارد. در حقوق فرانسه، عدم رعایت اصل علنی بودن دادرسی مشروط به اینکه تا قبل از ختم مذاکرات طرفین از سوی اصحاب دعوا به عنوان ایراد مطرح شده باشد و در مرحله تجدیدنظر یا فرجام نیز مورد استناد قرار گیرد، موجب نقض رأی در مراجع بالاتر خواهد شد. از یافته های اصلی این پژوهش این است که در حقوق ایران، سکوت قانون گذار راجع به اصل علنی بودن در دادرسی مدنی و ضمانت اجرای آن، پذیرش ایده مزبور را با تردید مواجه می سازد، هرچند که راه حل اتخاذ شده در حقوق فرانسه مطلوب به نظر می رسد. |
41,211 | 407767 | ۵۳۵ که ۵۷۷ کا 0812 1۳۵۳ اکعوونساد ۲۶۵2۲665 ۲۵۵۵۳ :۸0۹۲۵۶۲
0۰ ۹۳۵۲٩ 1۳۵ 00 ۵۲920122000۰ 20 آ۵ ۲80۲6۵5 عامهناه۷ ۳۵۵۲ 1۳6
۹ ۷۵۷ ۵ ۵۵۲۵6 ۱۵۷۵ ه0۵ ۷(و۵۱۵ 120 200 506066 /ر1۵002
6 2 5لرهام ۷816و 1۲6290۲6 60۳۲/۰ 6260 ۵۶ 00۷۵۱۵0۳۳۵۲ 200
9 ۵06 0۳۷ ۵ ۱۵ 1۵۵۳۳۵۱۵9۷ 200 501666 20۷200100 ۱۳۵
۵ ۴٩ 02 ۳۵۵۲ ۳۵ ,۱۵۵۵ ۵1۳۵۲ 1۵ 00 ۲۳99100۰ 1۳۵ ۱۳8۵۳۵۵۵
۷( 015561121100 ۱1۵۲۲۵0 ۵۲ 262 ۳6 ۵ ۱6۲۶5ط ام بوزلهاه 06۶6۵۵
وال 51610ر5 20016۲ ۵۲ ابامااه 1۱۵ 1۳ براله ۲۵۵ ۲۵۵۱۵۵ کا 51610ر5 1۳6
5 1۱6 ۲٩ ۵۵910۳۳۵ ۷۵۲۷ 1۳۵ 2 دا ۷۸۱6 ,5516 2000 511اوع۲ 1۳6۵
413 1۱6 ۶٩ 8610 6260 ۱۵ (باژاه9 ۵۲ ۱۵۷۵۱ ۵۲) غاد 0691۲206 1۳6
لازاها0 ۵۲ 1610 1۳۵ ۱۵ 51605 اهاز ۳۵۵ 1۳6 ۵۶ ۵۳۵ ۶ 61 ,60۲۵۱۵1۵0685
0 ۹۱۵ ۲۵۷۱۵۷۷۱9 216۲ ,0اه واطا ۱۵ 58161۰ 8112100آو۲۵ 1۳۵ 0۶
۰ ۲۵9151۳211011 16 01 01۵۳8105 بوازاد2ا0 1۳6 00616۲۳۱۵ 1۵ 00۷۵۱00۵۵
عاداا2۷2 1۵ ۵۵۵۱ بواژلهاو 0212 0ع۶ ۷/۱۵۶ ۵۶1 1۵ ۵1 0۳۵ کق 56160160 ۸/۵5 ۵۵۵۱ 100۱ 1۳6
40 1۵۲۳۵۱۱ ,زانط ادیععع2 ,60۲۵ 1۲-۵۱۵۳۵10۵ ۳۵۹۵ کل 1۲۵۳۵ عفر 1۳6 ۵۲ 60۳۵۵۳۵۳۵ 1۳۵
0616۲۲۳۱۵۵ ۵ط ااا 12010۲5 ۵ ,5/816۳ ۱۷1۵۳2۵961601 بازادا0 2 ۵۲ 5۵۲۳۳۱ 1۳۵ ۱۵ ,1۳۵۳ /12م015
6 286۲ ۲۵۶601۵0م 0هام اهدنو ها2ل 1۳6 55161۰ 91۳2100 آوع۲ 1۳۵ 0۶ 55160 6۵۳۸۳۵۱ بوازاهنان 1۳۵
۱۵۳-0۳۶۵۲۲۳۵ 1۳۵ 0016۲۲۱۳۱۵۵ ۶۵۲ ۵۵۱۳۹ ۲۵۲۵۲۵۵۵ 1۳۵ 25 906۲5 آ۵ 1۵20 1۳۵ بط ۷۵۱0۵100
ات0 1۳۵ 1۳۱۵۲۵۷۵ 1۵ 1360 ۷۷۵۲۵ 51005 0۲2062 ,رواد ۲۵8001 1۳۵ ۵۶ 6۳۵ 1۳۵ ا۸ +هاده 1۳۵ ۵۶
7 ۱۳۲۵۲۲۵۵۱۰ ۹۵9۵2۲0۳ ,۵069190 بوازاهناه ,000۵۱ هه بهاد۵ ۱۵۱۵ :۵۷۳/۵۳۵5
دریافت: ۱۳۹۷/۰۷/۲۸ پذیرش: ۱۳۹۷/۱۱/۰۲ مقاله برای اصلاح به مدت پنج روز نزد پدیدآوران بوده است.
ارزشمندترین منابع هر سازمان شناخته میشود. از سوی دیگر امروزه
دادههای علم و فناوری در رشد و توسعهه هر کشور به پایه و عنصری کلیدی
تبدیل شده است. سامانه «گنج) نقشی کلیدی در اشاعه علم؛و فنتاوری در
کشور و ارائه خدمات به پژوهشگران در راستای انجام پژوهشهای اثربخش
و کارا بر عهده دارد. بر این اساس» کیفلی تاملک 8 ین "تشامانه یکی از
عوامل تأثیرگذار در این مأموریت محسوب میگردد. از سوی دیگر بخش
عمدهه مشکلات کیفی مشاهدهشده در حوزهه اشاعه اطلاعات از سوی این
سامانه بهصورت ریشهای به خروجی سامانه دیگری با عنوان سامانه «ثبت»
برمیگردد که در مرحله آغازین کلانفرایشد ثبت» سازماندهی و اشاعه
اطلاعات قرار دارد. تعیین وضعیت (یا سطح کیفیت) مطلوب در هر فیلد
از فراداده از جنبههای کیفی مختلف مانند دقت. صحت., نامتناقض بودن»
کاملبودن و ... یکی از حیاتی ترین اقدامات در حوزه کیفیت سامانه اثبت»
به حساب میآید. در پژوهش حاضر پس از بررسی مدلهای استاندارد
مدیریت کیفیت داده» چارچوبی جامع بهمنظور تعیین ابعاد کیفیت سامانه
«ثبت» ایجاد شد. مدل مدیریت کفیت جامع داده (/۲00۱) بهعنوان کی از
اطلاهانت: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره ۶
پرکاربردترین مدلهای کیفیت داده بهمنظور ارزیایی اجزای سامانه از چهار بعد اصلی ذاتی,
دسترسپذیری» زمینهای» و نمایشگری انتخاب شد. سپس در قالب طرح کیفیت سامانه «ثبت»
عوامل کلیدی در کنترل کیفیت سامانه «ثبت» تعیین خواهد شد. طرح کیفیت داده ارائهشده
پس از اعتبارسنجی توسط کارگروه خبرگان بهعنوان مرجع تعیین عدم انطباقهای آتی دادهها
قرار گرفت. در انتهای پژوهش حاضر اقدامات کاربردی بهمنظور ارتقای کیفیت این سامانه
کلیدواژهها: فراداد» کنترل کیفیت» طرح کیفیت» سامانههای اطلاعاتی تحقیقاتی» سامانه بت
به علت پیشرفت دادههای الکترونیکی,» کیفیت دادهها نقشی مهم در همه
کسب و کارها و برنامههای دولتی ایفا میکند. کیفیت دادهها بهعنوان بکک موضوع
عملکردی و ضروری در ارتباط با فرایندهای عملیاتی (2006 0اباا۱۳۶ و اوباه ۷/2/۵1 0212)»
تصمیم گیریها (1999 ۳۵26۲ 8 باهلا82 ,(201-8۳و/0۱۵) و همکاریهای درونسازمانی
(2006 5020201000 200 82101) شناخته شده است. با حرکست سیستمهای اطلاعاتی از
ساختار سلسلهمراتبی یا یکپارچه به ساختار مبتنی بر اشبکه» مجموعه منابع داده بالقوه مورد
استفاده در سازمانها از نظر اندازه و دامنه بهطور چشمگیری افزایش مییابد. مسئله کیفیت
دادهها نیز به خاطر اثرگیری از این تکامل» پیچیدهتر شده است (2006 2800۷۵۳). در
سیستمهای اطلاعات شبکهای» اگر کیفیت هر فرایند و ورودی اطلاعات کتترلشده نباشد
کیفیت کی دادههایی کد دراسراسر سیستم اطلاعات جریان دارند» میتواند بهسرعت در
سامانه «گنج» با صدها هزار رکورد از جمله بزرگترین» قدیمیترین و پربازدیدترین
پایگاههای اطلاعات علمی و فنی کشور است. از سوی دیگره بخش عمده مشکلات کیفی
مشاهدهشده در حوزه اشاعه اطلاعات از سوی این سامانه» بهصورت ریشهای به خروجی
سامانه دیگری با عنوان سامانه اثبت» برمی گردد که در مرحله آغازین کلانفرایند ثبت»
سامانه «ثبت» بهمنظور گرذآوری فرادادههای پایاننامه و رسالههای دانشجویان داخل
و خارج کشور به گونهای طراحی شده است که متشکل از فیلدها با اقلام اطلاعاتی
مختلفی است. تعیین وضعیت (یا سطح کیفیت) مطلوب در هر فبلد از فراداده از جنبههای
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...۱ ارشادی و دیگران اطااانت
کیفی مختلف مانند دقت» صحت, امتناقض بودن» کامل بودن و ... یکی از حیاتیترین
اقداسات در حوزه کیفیت سامانه «ثیبت» به حساب می آید. بهعلاوه» در صورتی که در
فرادادههای تکمیلشده توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی نقصی مشاهده گردد» عدم
انطباق اتفاقافتاده بایستی به شکلی مناسب درجهبندی شده و تصمیم گیری مناسب در آن
خصوص صورت گیرد. بنابراین» تعیین سطح کیفیت هر قلم دادهای و دستهبندی انواع
عدم انطباقها در اقلام دادهای یکی دیگر از اقداسات اصلی به نظر میآید.
در پژوهش حاضر با کمک گرفتن از خبرگان حوزه ثبت و اشاعه مدارک علسی
در «ایرانداک» به تعیین ابعاد مختلف کیفیت در سامانه «ثبت» پرداخته شده است. استفاده
و بومیسازی مدلهای امروزی در کیفیت داده مانشد "(/۲00۸)» آ(00۸)» آ(/00) و ... در
تدوین مدل کیفیت یکی از مهمترین دستاوردهای این پژوهش است.
ساختار این مقاله بر این قرار است: در بخش بعدی به پیشینهه پژوهش خواهیم
پرداخت. در این بخش از یکسو مهمترین پژوهشها در حوزه کیفیت داده و از سوی
دیگر پژوهشهای قبلی در حوزه سامانه (ثست» معرفی خواهند شد. در بخش سوم» به
معرفی روش کار انجامشده که به مدل کیفیت فراداده در سامانه «ثیت» منجر شده و نیز
مدل کیفیت انتخابی خواهیم پرداخت و آنگاه» ذر بخشن چهارم» طرح کیفیت نهایی توسعه
دادهشده برای سامانه «ثبت» و یافتههای ناشی از آن ارائه میشود. سپس» در بخش پنجم»
تحقیقات مربوط به کیفیت داده طبقهبندی کاملی از ابعاد کیفیت دادهها را فراهم
میکنند. شش طبقه مهم از ابعاد کیفیت توسط (1996) و5170 2 ۸۸/۵۳۵ (1996) ۳۵0۲۵۳
(2001) .2۱ اه 80۷۵۵ و (2002) ۱122۵ ارائه شده است. با تجزیه و تحلیل این طبقهبندی»
تعریف مجموع؛ اولیهای از ابعاد کیفیت دادهها امکانپذیر میشود و از جمله آنها دقت.
جامعیت, ثبات» و بهموقع بودن است که مورد تم رکز اکشر نویسندگان است. برخی
از تعاریف ارائهشده در متون» در زیر مورد بحث قرا رگرفته است. «دقت؛ را بهصورت
زیر تعریف کردهاند: «میزان اطلاعات صحیح, قابلاعتماد و تائیدشده» (۷۷۵09 .8 و5170
((و ۱۸۵۹۱۵۵۵۱۵ پواادبا0) ۵56 ۷/۵۲۵ ها۵02 3 ۸89089601 رازه0 هاه۵0 ۰2۰ ۱۵۳۵96۲۵1 021۵ رازاهاه اها1۵ 1۰
اطلاهانت: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4۶
6) «جامعیت» یعنی تا چه اندازه مجموعه دادههای معلوم شامل توصیف داده مربوط
به مجموعهای از اشیای دنیای واقصی هستند, معولا دز حوزه پژوهش پایگاه دادههای
رابطهای» جامعیت مربوط به معنای مقادیر االا/ (باطل- صفر) است. مقدار االا/ در معنای
عام ارزش از دست رفته است؛ ارزشی که در دنیای واقعی وجود دارد» اما در یک مجموعه
دادههای غیرقابل دسترس قرار دارد. بعد «ثبات» به نقض قوانین معنایی تعریفشده بر روی
با اشاره به نظريه رابطهای» محدودیت یکپارچگی با سایر اقلام اطلاعاتی دستهای از
قوانین معنایی است. در نظريه رابطهای» دو دسته اساسی مربوط به محدودیت یکپارچگی
را میتوان متمایز کرد. این دو دسته عبارتاند از: محدودیتهای درونرابطهای و
محدودیتهای میانرابطهای. محدودیت درونرابطهای طیف وسیعی از مقادیر مجاز را
برای دامنه یک ویژگی تعریف می کند (2002 .2۱ ۵1 8502۳2/01600). مثالها بهصورت
زیر هستند «سن باید بین محدوده ۰ و ۲۲۰باشند»)"و«با گر سابقه کاری کمتر از ۳سال
است» پس حقوق میتواند بالاتر از ۲۵,۰۰۲ بتوروذر سال باشد». محدودیت یکپارچگی
میانرابطهای شامل انتساب روابط متفاوت است. ارتباط میان دانشگاه» رشته و ... از
محدودیتهای میانرابطهای هستند. جدول ۱» لیست روشهای مد نظر در این پژوهش
را توسط کلمات اختصاری همراه با نام توسعهیافته روش و مرجع اصلی نشان میدهد.
همچنین,» از مخغففهایی برای اشاره به هر روش در ادامه این پژوهش استفاده خواهد شد.
۱۵ روششناسی کیفیت انبار داده (1998) 276ل 200 0 ,0اعآقباعل
۸/۵ زوشی برای آرزیابی کیفیت اطلاعات (2002) .۷ ۵1 ما
ابااع روش موسسه کانادایی برای روش اطلاعات سلامت (2005) 800 200 و۳ما
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...۱ ارشادی و دیگران اطالاهانق
۸0 روش اندازه گیری مبتنی بر فعالیت و ارزیابی کیفیت (2004) ال 2۳0۵ 8۳
0۵۵ ۵080:۸0۱5 کیفیت در سیستمهای اطلاعات تعاونی (2004) .اه ۵ 58020201600
0۸۳0 روشی برای ارزیابی کیفیت دادههای مالی (2004) 82100 200 ۸۳0۶ 06
000 روشی جامع برای مدیریت کیفیت داده (2006) 56202010600 200 820
در سامانههای اطلاعاتی گردآوری و ثبت» سازماندهی و اشاعه اطلاعات پایاننامسه/
رسالهها «پارسا» نیز بهعنوان یک بخش کلیدی به حساب میآید. در شکل ۱ جریان
فرایشدی در این سامانهها قابل مشاهده است (ارشادی و ایاسی ۱۳۹۶).
شکل ۱. ورودی و خروجی سامانههای کرد آوری و ثبت» سازماندهی, و اشاعه اطلاعات پارسا
شکل ۲ فرایند ثبت «پارساها را نشان میدهد. ابتدا دانشجو در سامانه ثبتنام کرده
و اطلاعات فردی و دانشگاهی خود را وارد می کند. در صورتی که دانشجو پیشتر فایل
اطلامات: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4
پیشنهاد خود را ثبت کرده باشد» دیگر نیازی به نامنویسی دوباره در سامانه نیست.
پس از ثبت اولیه» کارشناس «ایرانداک» فیلدهای اطلاعاتی و در قدم بعدی فایلهای
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...۱ ارشادی و دیگران اطااانت
با رگذاریشده توسط دانشجو را کنترل کرده و در صورت تأیید» اطلاعات ثبتی برای تأیید
بر اساس ابلاغيه شماره ۱۹۵۹۲۹/ تاریخ ۶/۹/۱۳۹۵ «وزارت علوم» تحقیقات و فناوری»
برای فراهم کردن امکان دسترسی پژوهشگران و علاقهمندان به پایاننامهها جلوگیری از
تکرار مطالعات انجامشده و تکمیل پایگاه اطلاعاتی پایاننامههای دانشجویی کشور در
«پژوهشگاه»» دانشجویان موظف هستند یک نسخه از پایاننامههای خود را به «پژوهشگاه»
ارسال کنند. در این راستا پایگاه ثبت پیشنهاده و اطلاعات پایاننامهها و رسالههای
در سیستم ثبت مدارک به سه نوع ثبت میشود. ثبت فردی» ثبت دستی» و ثبت
تجمیعی (بالک)!. در این پژوهش تنها به تحلیل بخش اول ثبت» ثبت فردی پرداخته
میشود. در شکل ۳ منظور از دانشجو کازبری است کهاز طریق وب» با عنوان دانشجوی
تحصیلات تکمیلی جهت ثبتااطلای که رای وادگهبایگاه مراجعه می کند: آدمین
اصلی» کاربری است که بهعنوان آدمین در «پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران؛
حضور دارد و کليه دسترسیها در سیستم را در اختیار دارد. کارشناس دانشگاه» نماینشده
واحد دانشگاهی است و توسط عدیر اصلی سیستم که در پژوهشگاه حضور دارد» تعریف
۲-۳. شناسایی و دستهبندی مشکلات در کیفیت اطلاعات در سامانه ثبت
«ارشادی و ایاسی» (۱۳۹۶) در پژوهشی بهصورت مستقل به مشکلات کیفی این سامانه
پرداختهاند. سرمنشا و ريشه مشکلات سامانه «گنج» دلایل گوناگونی دارد که میتوان
اطلاهانت: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4۶
شکل ۳. تحلیل مشکلات کیفی سامانه «کنج» (ارشادی و ایاسی ۱۳۹۹)
همانطو رکه در این شکل ملاحظه میشود» مشکل محتوای سامانه بیشترین درصد را
به خود اختصاص داده است. نرمافزاز و نمایش به ترتیب با ۲۸و ۲۰ درصد ریشههای دیگر
مشکلات کیفی را تشکیل میدهند. تغیین فراوانی هرز مشکل کار بسیار سختی است که به
زیرساختارهای نرمافزاری بهتری نیاز دارد. بهمنظوز پیشگیری از وقوع مشکلات بیانشده
لازم است طرح کیفی سامانه ثبت از جملنه ویژگیهای لازم برای کیفیت مطلوب اجزای
این سامانه تعیین شود که در ادامه» به مراحل تدوین آن اشاره خواهیم کرد. بر اساس
٩ چگونه میتوان بهکسکک تدوین طرح کیفیت مناسب» مشکلات کیفی سامانه اثبت»
۰ چگونه میتوان به کمک تکنیکهای کیفیت داده» اقلام اطلاعاتی سامانه «ثبت» را از
پژوهش حاضر در سه گام» که در ادامه به معرفی هر یک خواهیم پرداخت. انجام
شده است. در شکل ۴ و در گام اول به شناسایی وضعیت موجود فرایند ثبت «پارسا) پرداخته
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه | رساله در پژوهشگاه علوم و ... . ارشادی ودیگران اطا(عمانت
شده و اقلام اطلاعاتی این سامانه مورد واکاوی قرار گرفته است. ورودی این گام مطالعات
قبلی انجامشده در این حوزه بوده و مصاحبه با افرادی که در این بخش به کار مشغول
هستند» ابزار اصلی این گام بوده است. مستندسازی وضعیت موجود و فهرست ویژگیهای
اقلام اطلاعاتی خروجیهای اصلی این گام محسوب میشود. بهمنظور شناسایی دقیی
نحوه کنترل فرادادههای مربوط به پایاننامه/ رساله دانشجویان تحصیلات تکمیلی در
گام اول پژوهش, با مصاحبه با کارکنان کنترل کننده کیفیت فراداده در سامانه «ثبت» به
در گام دوم بر اساس شناخت بهدست آمده از چگونگی عملکرد سیستم و نیز مطالعه
پیشینه پژوهش,» مدل مناسب برای بهبود کیفیت فراداده انتخاب شد. بر این اساس ابعاد
مدل کیفی فراداده بر روی همد اقلام اطلاعاتی این سامانه نگاشت شد. خروجی این
گام ماتریس نگاشت ابعاد کیفی فراداده در اقلام اطلاعاتی سامانه «ثبت» است. در گام
سوم» طرح نهایی کیفیت فراداده در سامانه (ثبت»«پارسا» تدوین گردید. ابزار این بخش,
مصاحبه با خبرگان واحد اطلاعات علم و فشاوری در قالب جلسات کاری مختلف بود.
در زیر بخش بعدی به نحوه اعتبارسنجی طرح کیفیت» مطابتق گام سوم پژوهش خواهیم
* نگاشت ابعاد کیفی فراداده روی اقلام اظلاعاتی سامانه ثبت
* تدوین طرح نهایی کیفیت فراداده در سامانه ثبت پایاننامه/رسالههای
اطلاهانت: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4۶
بهمنظور بررسی روایی و اعتبارسنجی طرح کیفیت تهیهشده» کا رگروهی از خبرگان
حوزه کیفیت فراداده تشکیل شد. معاون محترم اطلاعات علم و فناوری ایران» مدیر
محترم سازماندهی و تحلیل اطلاعات» رییس محترم اداره ثبت و فراهمآوری اطلاعات»
رییس محترم اداره سامانههای اطلاعاتی» همکار پروژه توسعه سامانه «ثبت» این کا رگروه
زا تشک دادند. هر یک از اعضای این کا رگروه از جنبههای مختلف فنی و کاربردی
پیشنویس تهیهشده را مورد ارزیابی و بررسی قرار دادند. ابتدا ماتریس نگاشت ابعاد
کیفی فراداده در اقلام اطلاعاتی سامانه ثبت نهایی شد و سپس, ماتریس یادشده پایه تدوین
طرح نهایی کیفیت فراداده در سامانه «ثت» پایاننامه/ رسالهها قرار گرفت.
در ادامه و در بخش بعدی به ارائه یافتههای پژوهش خواهیم پرداخت.
در این بخش بر پا گامهای پژوهش که درابخش سوم به آن اشاره شده به ارائه
پافتههای پژوهش خواهیم پرداخت. در سامانه («ثبت» پایاننامه/رساله دانشجویان تحصیلات
تکمیلی اقلام اطلاعاتی متفاوتی از دانشجویان دریافت میشود. در ادامه و در جدول ۲ به
معرفی این اقلام در قالب شناسنامه فبلدهای این سامانه خواهیم پرداخت.
نام صرفا حروف مقداری ثابت و تنها قابل تغییر با
شماره دانشجویی صرفا عدد نباید کمتر از ۴ و پیشتر از ۱ رقم باشد
وابستگی سازمانی وجود 00۵۷ 20100۵ دارای ارتباط ۱۸۲۵-۲612110 با فیلد
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...
اطلاهانت: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4۶
نتيجه مصاحبه با کار کنان کنترل کننده فراداده در سامانه «ثبت» این بود که هر یک
از این همکاران در خصوص نحوه کنترل فزادادهها :و عکسالعملی که در ارائه نتیجه به
دانشجویان داشتند» رویکردی مخصوص به خود داشتند. بهعنوان مشال» موارد زیر توسط
یکی از همکاران بهعنوان چککلیست کترل مشاهده گردید (جدول ۳).
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...۱ ارشادی و دیگران اطااانت
ضمن تقدیر و تشکر از زحمات و دقت نظر همه همکاران محترم» لطفا مسوارد
زیر حتما در کنترل فایلها مورد بررسی قرار گیرد و اگر هر یک از موارد زیر در
ی اشکالات نمایش فونتهنالذر فایتل ورد حتم اد راسیسته؛دیگری بررسی و در صورت
فایل پایاننامهها بدون قغل باشد و بهراحتی قابل ویرایش باشد:
قایل پایاقنامه پذون آگرزس و مفحسالت شخصضی دانشجی و اسگاد راهتما باشد.
اشتباهات موجود در ورود اطلاعات. کاربران تا حد ممکن اصلاح شود.
همچنین» پس از بررسی مدلهای مختلف کیفیت داده که در پیشینه پژوهش به آن
شاره شد و نیز شناخت بهدست آمده از سامانه ثبت» مدل کیفیت فراداده سامانه ثبت
بر پايه مدل «وانگ» (۱۹۹۸) انتخاب و در این پژوهش توسعه داده شد. در شکل ۵» مدل
مدیریت کیفیت داده چهار سطح مختلف از ابعاد را در معیارهای مختلف مورد توجه قرار داده
که عبارتاند از: کیفیت ذاتی دادههاا» کیفیت زمینهای دادهها قابلیت بازنمایی دادهها
اطلامات: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4
و قابلیت دسترسی. کیفیت ذاتی دادهها نهتنها دقت و عینیت را دربردارد» بلکه باورپذیری
و اعتبار عمومی را نیز شامل میشود. صحت» به معنای ارائه مقادیر واقعصی مشخصههای
مورد نظر یک مفهوم در حوزه عملیاتی مورد نظر است. مشتریان دادهها برخلاف باور
سنتی مهندسان اطلاعات و فناوری فقط صحت و عینیت را مورد توجه قرار نمیدهند.»
بلکه باورپذیری و اعتبار عمومی دادهها نیز برایشان مهم است. برای مشال» صحت و عینیت
دادههای آماری زمانی باورپذیرتر میشود که برچ ارائه آمار نیز اشاره شود. کیفیت
دادهها باید در زمينه کاری که دادهها استفاده میشود.» مورد توجه قرار گیرد. این بسد
شامل ابعاد فرعی داشتن ارزش افزوده» مرتبط بودن» زمانمند بودن» کامل بودن و کافی
بودن دادههاست. چون کارهایی که با دادهها انجام می گیرد» در طول زمان متغیر بوده و
نیز کاربران دادهها نیز متفاوت هستند.» ارزیابی کیفیت زمینهای دادهها کاری دشوار است.
یک روش برای انجام این ارزیابی» تعبین پارامترهای ابعاد ارزیابی هر کار است تا مشتری
بتواند بر مبنای آن مشخص کند که چه نوّع؛کاری؛درتحال انجام است و ویژگی دادههای
مورد استفاده چگونه باید باشد. قابلیی بازنما گیادافهها در بر چارچوب ارائه (ارائه موجز
و با ثبات) و معنای دادهها (تفسیرپذایری و در کپذیری) است»این دو جنبه نشان میدهند
که دادهها چقدر خوب برای کاربران ارائه شده است. دسترسی نیز شامل دو بعد فرعی
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ... ارشادی و دیگران اطااغات
عینیت 7۷ در دسترس بودن ۱ مربوط بودن ! تفسیرپذیری
در ادامه» به نحوه ترسیم هر یک از ابعاد بر روی هر یک از اقلام فراداده پایاننامه/
۱-۵. نگاشت ابعاد کیفی فراداده در اقلام اطلاعاتی سامانه ثبت
در این بخش به ازای هر یک از ابعاد کیفی مدل مدیریت کیفیت داده که در بخش
قبلی مورد شناسایی قرار گرفت» ارتباط میان اقلام اطلاعاتی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله
با آن ابعاد مورد بررسی قرار می گیرد. جدول ۴ به ازای بسد ذاتی» اولین بعد اشاره شده
در شکل ۵» این ارتباط را نمایان میسازد. در خصوص این جدول لازم به ذکر است که
در برخی از ابعاد به ازای هر فیلد از پایاننامه/ رساله آن بعد قابل تبیین و تفسیر خواهد
بود. بهعنوان مثال, در بسد دقت در فیلد انام» مواردی بایستی مورد توجه قرار گیرد که با
فیلد «کد ملی» متفاوت است. از سوی دیگر برخی ابعاد مانند باورپذیری يا اعتبار عمومی
برای همه فرادادههای پایاننامه/ رسالهها تفسیری یکسان دارند. در انتهای این مقاله و در
پیوست اول» جداول مشابه مربوط به سایر ابعاد ارائه شده است.
جدول ۶. ماتریس نگاشت ابعاد کیفی فراداده در اقلام اطلاعاتی سامانه «ثبت» (کیفیت ذاتی)
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...
پایگاه علمی رعایت شده باشد و متن از تمامی فیلدهای
استاد راهنما/ نام نباید کمتر از ۲ و بیشتر از مطابقت با
نام نباید کمتر از ۲ و بیشتر از مطابقت با
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...۱ ارشادی و دیگران اطااانت
چکیده (فارسی) نباید کمتر از ۲۰ و بیشتر مطابقت با در اطلاعات مربوط به معتبر بودن
از ۳۰۰۰ حرف باشد. متن پایاننامه/ متن پایاننامه/ رساله در سامانه
چکیده (انگلیسی) نباید کمتر از ۲۰و بیشتر ماوت ۱ دعایت شده باشد و متن از تمامی فیلدهای
نت 8 5 و ی گویایی کامل برخوردار سامانه دارای
نوع پایاننامه/ رساله سل باشد تا کاربران سامانه اعتبار هستند و
فهرست مطالب نباید کمتر از ۲۰ و بیشتر مطابقت بامتن از این اطلاعات استفاده مشاهده آنها
از ۲۰۰۰۰ حرف باشد. پایاننامه/رساله نمایند. هی تراد باه
فهرست منابع فارسی . نباید کمتر از ۲۰و پیشتر مطابقت با بادوم در انتخاب سالات پاسخ
از ۲۰۰۰۰ خرق باشد. متن پایاننامد/ فال 0 کدی و وان ده
فهرست منابع غیرفارسی نباید کمتر از ۲۰و بیشتر مطابقت با همچنین در مرحله
از ۲۰۰۰۰ حرافتآباشد. امتن پایاننامه/ بعی فرایند اشاعه یعنی
فایل 07 پایاننامه/ رساله عدم پذیرش فایل با اکام ل وان
فایل ۷۵۲۵ پایاننامه/ رساله عدم پذیرش فایل با کامل بودن
در ادامه» به کمک گروههای خبرگان که در بخش ۱-۳ به آنها اشاره شده هر یک
از ابعاد کیفی فراداده که در جداول بالا ارائه شده» تعریف و تبیین دقیقتری خواهد یافت
و عدم انطباقهای مشاهدهشده در هر فراداده تعیین و دستهبندی خواهد شد.
۲-۵. طرح نهایی کیفیت فراداده در سامانه ثبت پایاننامه/ رسالهها
در ادامه» بر پایه نگاشت ابعاد کیفیت فراداده در اقلام اطلاعاتی سامانه ثبت و بر پایه
ارزیابی روایی صورت گرفته و اعتبارسنجی انجامشده در بخش ۱-۳ به ارائه طرح نهایی
اطلامان" تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۶ ۱ شماره 4
کیفیت فراداده در سامانه ثبت پرداخته شد. در جدول ۵» به نمونهای از چارچوب ارائهشده
بهمنظور دستهبندی و تعیین عام انطباقهای سامانه ثبت اشاره شده است (خروجی گام
دستهبندی عدم انطباقها در اقلام اطلاعاتی سامانه ثبت دانشجویان داخل کشور
نام و نام مطابقت بامتن ناقص بودن نام در سامانه ثبت در موارد توضیحات:
خانوادگی پایاننامه/ رساله زیر: 0 از آنجاکه اسکان اصلاح نام و
۱. این دسته از عدم انطباقها شامل مواردی است که بحرانی بوده و شخص کنترل کننده بایستی در صورت
مشاهده یکی از این موارد مدرک را به دانشجو برگشت دهد.
۲ این دسته از عدم انطباقها شامل مواردی | 4 غیربحرانی بوده و در صورت مشاهده این موارد»
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...
دستهبندی عدم انطباقها در اقلام اطلاعاتی سامانه ثبت دانشجویان داخل کشور
همان گونه که از جدول ۵» قابل مشاهده است» به ازای هر فیلد وضعیت مطلوب
کیفیت آن بر پايه نگاشت ایجادشده در بخش قبلی ترسیم شده است. عدم انطباقهای
درحال حاضر با توجه به عدم امکان استفاده از سرویس ثبت احوال
امکان کنترل شماره ملی وجود ندارد و کنترلی روی آن انجام نخواهد
الگوریتم و رابطه میان اعداد کد ملی در حال حاضر در این بخش
اطلاهانت: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4۶
در پژوهش حاضر بهمنظور ارائه چارچوبی در کنترل کیفیت فرادادههای «سامانه
ثبت» طرح کیفیت این سامانه ارائه شد. مدل کیفیت (1998) ۷۷۵۳۵ در این راستا پس
از بررسی جامع بر روی همه مدلهای موجود انتخاب و پايه تدوین طرح کیفیت قرار
گزقت: ابتدا بر پایه مدل پادشده» ابعاد کیفی فراداده بر روی اقلام اطلاعاتی «سامانه ثبت»
نگاشت شد. سپس» پیشنویس طرح کیفیت فراداده در آن تهیه شد. پیشنویس تهیهشده
توسط کا رگروه خبرگان این حوزه مورد اعتبارسنجی قرار گرفت و روایی آن تأیید شد.
چهار دسته اصلی ارائهشده در چارچوب مدل کیفیت انتخابی یعنی ذاتی» دسترسپذیری»
متنی و نمایشگری پايه اصلی دستهبندی مشکلات کیفیت اقلام اطلاعاتی «سامانه ثبت» قرار
گرفت. ماتریس نگاشت ابعاد کیفی فراداده در اقلام اطلاعاتی این سامانه هر یک از چهار
دسته بالا رابه اقلام اطلاعاتی «سامانه ثبت» آزنکت نموده و پايه دستهبندی مشکلات
کیفی را فراهم نمودند. همچنین» طرح نهایی کیفیتداده که در انتهای بخش چهارم به آن
پرداخته شد. بر پايه این ماتریس شکل گرفت. طرح نهایی کیفیت داده چارچوبی فراهم
میآورد که بتوان اقلام اطلاعاتی«شامانه ثبت» را از دیدگاه کیفی مورد بررسی قرار داد.
پژوهش حاضر با وجود این که بهعنوان یک آموّردکاوی در «سامانه ثبت» اراشه
شده» ولی بهعنوان یک راهنما در طراحی و تدوین چارچوب ارزیابی کیفیت هر نوع
سامانه اطلاعاتی میتواند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین» پژوهشگران در مطالعات آتی
٩ تعیین وزن و درجه اهمیت هر یک از معیازهای کیفیت داده بر پايه تکنیکهای
تعیین استراتژیهای کیفیت داده (دادهمحور يا فراپندمحور) با روش تحلیل 5۷/07۱؟
اندازه گیری شاخصهای کیفیت داده و تحلیل آنها به کسک روشهای کنترل
استفاده از نمودار کنترل بهمنظور پایش آماری مستمر کیفیت دادهها؛
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...۱ ارشادی و دیگران اطااانت
ارشادی» محمدجواد» و روزبه ایاسی. ۱۳۹۶. طراحی مدل تضمین کیفیت برای سامانههای اطلاعاتی گرد آوری
و ثبت» سازماندهی و اشاعه اطلاعات پایاننامهها/ رسالههای دانش آموختگان داخل کشور. فصلناسه
760/1065۰ 200 ۱۷۵۱۳۵۵۵۱۵9۵5 ,کام 0066 تلع ۵02۵ .2006 56230201660۰ ۱۰ 200 6۰ ,اصناه8
6 ۵۵۱۵1-60۱ 2۵0 1۲۵۵۷/۵۲۴ اهنام 0006 ۸ 2001۰ ۱۷۵۷۰ 8۰ 200 بعهاق5۷2 ۴۰ ,۱۷ ,80۷6۵
00۲۲۵۲۵۳۴ ۱۱۵۲۵۵۲۵۱ 6۳ ۳۵ ۲٩ ۴۲۵۵۵۵0/95 ۱۵ اطاناهنان ۱۲۵۲۲۵۵۵ 0۷۵۲۵۱۱ 2986551۳0 1۱۵
۱۲۵۲۱۵۵۲۱ باناهنان 012312 ۵۲ ۱۳۵۵۵۲ 1۳۵ .1999 ,۳۵26۲ با ۲۰ 8 بساوااه8 .۳ .0 یلا با ,از 2۲5و 06
1 ۴۲91۵۵۲/9 ۵21۵ 20 96 ۳۲۱۵۷/۱۵۵ 0۳ 113/5201105 ۱۳8۴۴ .915 |22 / 210 ام 20 :و۵۳ 0600
1۳۳۹۵۲ 500655 655 051اط ۸61۵۷۱9 :۱۱۳۵ ۵۵1۵۲۳ 1۳۵ 200 ناهن 0212 2006۰ ۱۳۹016۰ وداا۵ ۷/۵۲۵ 0213
(2018 ,21 3230۰ 665560ع2) /6011۰ .۵۷۷-۱۱511110 ۱۹۹۵://۷/۷/۷/۰ .0۵12 ناهن جوز 1۵ 60۲۳۳۹۵۳۹ 3
5 .04213 12002 0۳ 285655601 بازاهنان هاهل 1۵۲ پرو ۵1۵۵۵۱9 ۸ 2004 82001۰ 6۰ ۵8 ۴۰ ,و۸۳0 06
0 ,500۲001 .ل ,|۳۵ ۴۰ بناهاو۳۵۵220 ۱۰ ,5مانا۵م۱/۱۵ .ل ,۱۵5 ۴۳۰ ,2/6ل ۱۷۰ ,و۵6 ۴۰ ,6۰ ,وزا۹ ۱۸۵۳ 06
07 ع6 00006/317 ۱۵ .۸۱۵/16910 :581015 ۱۳۲۵۲۲۵0 600006۲2۷6 .1997 ۴۰۷۵۰ 200 ,۷۷۵۵۰
۸0306116-۰ :۱۱۵۵۳ ۴0۹۰ ,6۲افودا 50 6۰ 200 «اواو ۳۵۵۵20 ۱۷۰ ۵۵0105۰ ۸ 717۵05 :516۲5 رگ
8 ۷۷۱۱۵۷ :۷۵۲۴ ۵۷۷ اناد ۱۲۵/۳۵۳۵ 8031083 200 ۷/۵۳۵08۵ هاد۵ ۱۳۵۲۵۷9 :1999 با بطاعناو۴
آ 9۳۷۵۷ ۸ :00۳1۵9 ۷۷۵۵ 1۳۵ ۱۵ هنن ۱۳۲۵۲۲۳۵0 ۱۵2۹00 .2002 ۱۳2۵۲۵۵۲۰ ۳۰ 200 ۱۷۰ باهامم۴
[ ۱۱۸۵۲۵۵۲۵ 70۳ 7۵٩ ۳۲۵۵۵۵0/95 ۱ ۵1۵۵0۱09۰ 20 ام مه 20 200 ۱51۳/۵5 16-21 5126-01-1
20 90ات۸0 ۵۳ ۸۹90۲2066 بواژاهتاه ۲۵۲ ۱۸۵۵۵۱ ۸ :2017 باففهان۸ ۴۰ ۵ بل ۱۰ ,۴۲۹۳۵۵
0 30/۵/0 .5891615 ۵19907130008 200 1۳6968 ۵۲ ۵0199611۳۵110 200 بوطاف۵ ۳۲۵۵
گآه 50۱۷۱۳9 0۲0۱۵۲ بزاژاهنان ۱۵ 8ژک/را2 20 عقعناعه ۴۵۵ .2018 ۵26۲۱۰ .5 8 بزفهز۸ ۴۰ یل ۵۷۰ ,۴۲۹۳۵۵
1 موازاها 20 ۵۲۵0۷۵۷۷ 0۳ (2 ۲و3 ۱۳۸۵۲۵۸۵۳۵۱ 0۰اه 6236 2 :5816185 ۱۳۲۵۲۲۵0۵
لواژاهباه 0۳ 5ا5را202 ۲۵۵-۵۶6 ۵۲ 1021000امم۸ 2016۰ ۴۵2266۰ .لا ۵ ,زا5۲۵0 ۳۰ رازه۴ ۲۰ بل ۵۰ ,۴۲۹۳۵۵۱
5 9 55161 9961۳121100[ ۳٩ /روا5 0236 ۸ :5531615 ۱۳۲۵۲۲۳۱۵0 ۲۵62۲0۳ آ۵ 50۱۷1۳9 0۳۵۵۱۵۲
75-8۰ :(2) 1 ۱۷۵۲۵96/۵1 7۵0۳۵۱9 ۱۱۲۵۲۲۳۵۵۳ ۵۳ 30/2 .(ز620) 90۲12105 وال 200
۳ 06995 51۳2011621100 ۳۱۷/۵ 1۵۲ 200۳026 و۳ام 52۳ 2130600 ۸ :2008 زونه ۳ 2 .۵ .۴ بژف۲ماه۴
223-4 :(2) 34 برو۵۱ ۱۸۵1۳۵۵ برع سک 650121100۰ 2062 ال5۲۳2
۱920۷2, ۲, ۴۰ 3100۲, 200 ۳۰ 8213900۲2120120۰ 1995. ۹۱/۸۸: ۸ ۲۳۵1۵۵۹۵۱۵9۱ 10۳۲ 03
۱۳0۲۳۵0۲5 باژاهنان 0 کزگبراه 2 200 و06 :1998 22/۵۰ ۱/۱۰ 200 اس0 0۰ ,۱۰ ,9اعافتاعل
.0 ۱۷۵۵۵۷9 هام 001166 0 0012/6/0۵ ۱۱۵۲۳۵0۵۱ 17 0۲۱۳۵ ۱۳۲۲۵۵۵۵۵۲95
بزاژاهتا0 5۵۲۱۶۵۲۳۳۵۹0۲۱ بر ۵۹۵۵۵۱09 ۸ :۸۱۱0۵ :2002 ۷۰۷/۵9۰ ۴۰ 200 ,۴۵۳۵ ۴۰ 8۰ ,و5100 ۵۰۱۰ ,۷۰۷۷ بععا
بمراژاها0313-0 13120296 ۲۵۲ ۳۵۵۵ ا62ز 0۲2+ زاعب0 ۸ .2005 00۰ع85 .۴ 60 ۵ بش۸ بل ,وا
اطلاهانت: تابستان ۱۳۹۸ ۱ دوره ۳۴ ۱ شماره 4۶
۱۵۵۵۱۳9۰ اهسام 606۵ ۵۳۵ 0016۲۵6۵ ۱۳۸۵۲۵0۳۵۱ 17۳ 1۳۵ ۵۶ ۳۲۵۵۵۵۵۵95 ۱۵ ۱۳۵۲۵۷۵۲۳۵۳۵۰ 200
۵616 .551615 ۱1۵۲۲۵0۳ 11۵9۲2160 1۵۲ 28۷/61109 باعل 0۷60-/0زاها0 2002 ۴۰ ,۸1۵0۵۳0
:(4) 45 ۸2۱۷ 1۳۵ 7٩ 00/۳/20 289685160 بواژاهنان هاه0 :2002 ۷۷۵۵9۰ ۴۰ 200 بععا .۷ با ,۳۱۵۱۵۵
۰ ۸۲1۵0۳ :۱۱۵۱920 .6و۸ ۱۱۲۵۲۲۳۵۵۳ 1۳۵ ۲ بوانلد 021۵ .1996 1۰ ,۳۲۵۵۳۵۵۰
زادنا 5۵۲ ۱۷۵1۵۵۵۱۵9 ۵ 10۵۲05 ۱۳-۷ .2002 ۳۵۲۵۵۰ ۴۰ ۵0 ,۳۵۲۱۵۵۱ :8 ۱ ,8020201660
6 ۱1۵۲۵۵۵۱ 7 71۳۵٩ ۵۲۲۵۵۵۵۵095 ۱ ۴۲۵۳۵۷۵۲۰ ۱۳-۱۸۵۳ 1۳۵ ۵۳۵ 2960 ۱۳۳۵۳۵۷۵۲۵۵۹
5 1۳6 .2004 .831000 ۴۰ 200 بقاا۱۷۵۲۵ ۱۰ ,۱۷۵۲۳۵۵ ۱۰ بصازااذو ۱۷۲۳ م۸ ,۱ بصع ام 86202
00006۲211۷066 ۱۵ بوازاهاو 2ا2ل ۱۵۲۵۷۱۳9 200 و و۵۵۳2 1۵۲ ۲0۲هام 2 :2۲016
60 06919019 1۳6 1۵ 29960989161 باژاهنان ۱۳۲۵۲۲۵0۵ 1۵۲ برو۵۱۵ ۳۵۱۳۵۵ ۸ 20043 بل 2 200 ۷۰ ناگ
۱۸۵۲۲۵۵۲۵ 91۳ 1۳۵ ۵۲ ۴۲۵۵۵۵۵/95 ۱۳ ۵۲۵۵05۰ ۲۳۵۳۵۳۲۵۱ ۵۲ 0۲0665965 ۲۳۱2۳1۵۲۱۳9
1۱ 7٩ 00/1/۲۲۵0 ۳2۵۱2961۵1۰ باناهنان قا2ل اهاما ۵۳ 06۲5060۷6 وم ۸ .1998 ۴۰ ,و۷۷۵۳
۰ 0428 1۵ ۳۵۳5 بازاهنان قا2ل ۷/۳۵۲ 20200 8000 :1996 و5100 ۱۷۰ ۵0۰ ۵ ۷ ۴۰ ,۷۷۵۳9
۵[ ۲1۵://۷۷۷۷۷۷,2 21 عاطداند 2۷ 2۱۳۸(۰) 20۷206161 1۳۵۱۵۷۷۵۲۴ 1۵۲ عاسشناه ۱۳ 22020 2006 بل ,2300۵0
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...
پیوست ۱. ماتریس نگاشت ابعاد کیفی فراداده در اقلام اطلاعاتی سامانه
نام خانوادگی اختیار سامانه کافی را از منظر فیلدها بهجز
2 ی مرتبطبودن به سامانه ثبت. بهصورت از پیش
ی دادههای هر جهت افزایش * تعین اشلاه و با
۸ 8 رکورد کلیه ارزش افزوده توجه .با اطلاعات
موسسه آموزشی/ راشناسایی تصمیم گیری شود میتوانند قبل از
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...
نام فرمت و ساختار سهولت درک فرمت کاراکترهای طراحی سامانه ثبت
وا ها اه کلیه فیلدهای در سامانه ثبت تایپشده پایستی بایستی بهگونهای
ام خانوادگی سامانه ثبت پایان نامه: به گونهای باشد که در باشد که دادهها
زابانانه به گونهای تمامی فیلدهای نمایش در سامانههای و فرادادههای
بایستی باشد موجود در بعدی مانند تشده در آن
جمارهاملی که بهراحتی و سامانه بهراحتی نمایهسازی و ویرایش با تغییرات آتی
بدون اشکال برای کاربر قابل وهمچنین گنج فرمت در سختافزارها
در سامانه گنج تشخیص و قابل مطلوب کاربران را و بهروز شدن
مقطع تحصیلی انتقال داده شود فهم است. داشته باشد. نرمافزارها ارائه
وابستگی سازمانی ی قابلیت انتشخاب از ماد و تمایض ۵1
طراحی مدل کیفیت فراداده: مورد کاوی سامانه ثبت پایاننامه/ رساله در پژوهشگاه علوم و ...
دانشآموخته دکتری تخصصی دانشگاه علم و صنعت در رشته مهندسی
کسب وکار بهینه سازی» الگوریتمهای فراابتکاری» تجزیه و تحلیل سیستمها
دانش آموخته دکتری مهندسی صنایع از دانشگاه امیرکبیر است. ایشان
برنامهریزی استراتژیک و تجزیه و تحلیل و طراحی سیستمهای اطلاعاتی از
متولد سال 7۲ دارای مدرک تحصیلی دکتری در رشته مهندسی کامپیوتر
گرایش نرمافزار از دانشگاه تربیت مدرس است. ایشان هماکنون استادیار
پردازش زبانهای طبیعی و یادگیری ماشین از جمله علایق پژوهشی وی
| پژوهش های اخیر نشان می دهد داده بعنوان یکی از ارزشمندترین منابع هر سازمان شناخته می شود. ازسوی دیگر امروزه داده های علم و فناوری در رشد و توسعه هر کشور به پایه و عنصری کلیدی تبدیل شده است. سامانه گنج نقشی کلیدی در اشاعه علم و فناوری در کشور و ارائه خدمات به پژوهشگران در راستای انجام پژوهش های اثربخش و کارا برعهده دارد. بر این اساس، کیفیت عملکرد این سامانه یکی از عوامل تاثیرگذار در این ماموریت محسوب می گردد. از سوی دیگر، بخش عمده مشکلات کیفی مشاهده شده در حوزه اشاعه اطلاعات از سوی این سامانه، بصورت ریشه ای به خروجی سامانه دیگری با عنوان سامانه ثبت برمی گردد که در مرحله آغازین کلان فرایند ثبت، سازماندهی و اشاعه اطلاعات قرار دارد. تعیین وضعیت (یا سطح کیفیت) مطلوب در هر فیلد از فراداده از جنبه های کیفی مختلف مانند دقت، صحت، نامتناقض بودن، کامل بودن و ... یکی از حیاتی ترین اقدامات در حوزه کیفیت سامانه ثبت به حساب می آید. در پژوهش حاضر پس از بررسی مدل های استاندارد مدیریت کیفیت داده، چارچوبی جامع بمنظور تعیین ابعاد کیفیت سامانه ثبت ایجاد شد. مدل مدیریت کیفیت جامع داده ( TDQM ) بعنوان یکی از پرکاربردترین مدل های کیفیت داده بمنظور ارزیابی اجزاء سامانه از چهاربعد اصلی ذاتی، دسترس پذیری، زمینه ای و نمایشگری انتخاب شد. سپس در قالب طرح کیفیت سامانه ثبت عوامل کلیدی در کنترل کیفیت سامانه ثبت تعیین خواهد شد. طرح کیفیت داده ارائه شده پس از اعتبارسنجی توسط کارگروه خبرگان بعنوان مرجع تعیین عدم انطباق های آتی داده ها قرار گرفت. در انتهای پژوهش حاضر اقدامات کاربردی بمنظور ارتقاء کیفیت این سامانه نیز ارائه شد . |
53,652 | 521407 | منوسیقی مارد ر تمام ظبقات اجتماعی یل قسقایی خضور داشته است:
کارگان عاشیقها یکی از پنج کارگان فرهنگ موسیقایی قشقّاییست که تحولات بسیاری را تجربه کرده است؛ تغییراتی در سازبندی,
تغییر فرم اجرا و تضعیف کارگان که در نهایت به از میانرفتن این سنت موسیقایی انجامید. عاشیقها که در فرودستترین طبقات
اجتماعی ایل جای داشتند با حمایت ایلخانان به قوم قشقایی پیوستند و هنر خود را ارتقا بخشیدند؛ در نهایت نیز با از میانرفتن
نظام ایلخانی» سنت موسیقایی آنها نیز رو بهانتحطاط رفت. اغلب ثیرپذیریها و تغییرات حاصل از آن در موسیقی عاشیقی ريشه در
نظام طبقاتی ایل دارند. تغییرات ایجادشده در این موسیقی نیز غالبا با حضور افرادی از طبقات بالای اجتماع همراه بوده که پذیرش
مرجعیت این طبقات توسط مردم پذیرش ات را نیز بههمراه داشته است. ای
بررسی تأثیرپذیری در این کارگان میپردازد براساس کار میدانی در مناطق
رسیده و هدف از آن معرفی و بررسی تغییرات حاصل از برخوردهای فرهنگی» تغییر شرایط زندگی» شهریشدگی و تجددگرایی
حاضر برگرفته از امه کارشناسی ارشد نگارنده اول با عنوان «بررسی تأثیرپذیری در فرهنگ موسیقایی قشقایی در قرن اخیر» میباشد که با
* نویسنده مسئول: تلفن: ۹۱۲۵۲۸۲۳۶۲ *۰ نمابر: ۱-۶۶۴۶۱۵۰۴ ۰۰۲ 00.00130 20/20 32820220631 نانمحت,
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای نمایشی و موسیقیه دوره ۰۲۷ شماره ۴. زمستان ۱۴۰۱
ایل قشقایی گروهیست متشکل از نژادهای ترک» کرد؛ لر و عرب که
اکثریت آنها ترک هستند و به زبان ترکی و گویش باختری غر صحبت
بهاتفاق بر این باورند که قشقاییها بومی جنوب غرب ایران نیستند 136010
بهنقل از 21 ,1996 ,با001272160۵[0). «آنچه مسلم است دستجاتی از مردم
ترک» لر کرد. از عراق و خراسان و قفقاز و دیگر نقاط ایران» هسته اصلی
این ایل بزرگ بودهاند» (کیانی؛ ۰۱۳۷۱ ۱۴۹) گفته میشود قشقاییها پس
از ورود به ایران ابتدا در نواحی شمال غرب ساکن شدند (ابرلینگ. ۰۱۳۹۳
۳) در اشعار قشقایی نیز مضامینی باعنوان بازگشت به وطن یعنی تبریز
و استانبول مشاهده میشود که شاید نشان از ارتباط نزدیک قشقاییها با
آن دیار داشته باشد (قرخلو: ۱۳۹۷ ۲۵-۲۴). کتاب جامعلنواریخ حسنی
تألیف تاجالدین حسن ابن شهاب یزدی مربوط به سال ۸۳۱ تا ۸۳۳ هجری
شمسی قدیمیترین اثریست که نام ایل قشقایی را در بیان واقعهای مربوط
به سال ۵۲۸ هجری شمسی ذکر کرده است؛ این متن نشان میدهد که
منطقهی قشقایی ترسیم کرد. به هر روی مناطق قشقایینشین در شمال
بخشی از استان اصفهان و چهارمحالوبختیاری» در شرق بخشی از استان
فارس و یزد» در غرب بخشی از استانهای خوزستان» کهکیلویهوپویراحمد
و بوشهر و در جنوب بخشی از بوشهر خلیجفارس و استان هرمزگان مرز
این پژوهش به روش کیفی مبتنی بر مشاهدات میدانی, گفت وگو رجوع
به آثار صوتی و تصویری و مطالعهی اندک منابع مکتوب صورت گرفته است.
عمدهی کار میدانی این تحقیق در سال ۱۳۹۸ طی سفرهایی به استان
فارس و اصفهان: ارتباظ با موسیقیدانان و افراد اک اسهان کارا
در میان اندک آثار مکتوب در حوزهی فرهنگ موسیقایی آقشقایی
پژوهشی در ارتباط با مبحث تغییرات و تأثیرپذیری انجام نشده است. در
زمینهی موسیقی عاشیقی قشقایی نیز پژوهش قابل توجهی صورت نگرفته
است. معدود آثار موجود بسیار محدود هستند و در بیشتر آنها تنها به بیان
تقسیمبندیها و ذکر کارگانها اکتفا شده است که غالبا مربوط میشوند به
قشقایی و از جمله کارگان عاشیقها را معرفی و توضیحات مختصری از
آنها آرائه کردهاند. درویشی (۱۳۸۳) همچنین در جلد اول دایرهلمعارف
قرار داده و ویژگیهای این ساز را بیان کرده است. قافقازیالی (۱۳۸۸) نیز
در کتاب مناطق عاشیفی ترکا نایران فصلی را به «محیط عاشقی ترکان
ایل قشقایی جامعهای طبقاتیست و در اساس مبتنی بر نظام کاستها
است؛ درایل قشقایی پنج طبقهی اجتماعی با ترتیبی موروئی و غیراکتسابی
وجود داشته که موجب محدودیت و منع ازدواج این طبقات با یکدیگر
میشده است. در رس طبقات ایلخانی حضور داشت که کاملا متفاوت از
طبقات دیگر بود؛ پس از آج طبقات کلانتران» کدخدایان» رعایا و در نهایت
طبقهی پست چهار طبقهی دیگر ایل قشقایی را تشکیل میدادند که منظور
از طبقهی پست پیشهوران» آهنگران» نججاران» کولیها سلمانیها و نوازندهها
افراد ایل حضور داشته است. موسیقی قشقایی شامل پنج کارگان عاشیقها
چنگیها دارغاها موسیقیدانان غیرحرفهای و زنان است. این نوشتار به
بررسی کارگان عاشیقها در فرهنگ موسیقایی قشقایی میپردازد که ابتدا
موسیقی عاشیقی معرفی و سپس تغییرات و تأثیرپذیریهای حاصل از
برخوردهای فرهنگی بیان میشود. در واقع هدف از این پژوهش پاسخ به
پرسشهای زیر است: سنت موسیقایی عاشیقها در ایل قشقایی چگونه بوده
عاشیقی قشقایی شد؟ نظام طبقاتی ایل قشقایی و طبقات بالای جامعه
قشقائی» اختصاض داده و توضیحاتی نهچندان دقیق و بعضا نادرست از
میخورد. برخی معتقدند عاشیقها با اصالتی تاریخی در ال اصلیترین
بخش, موسیقتی قشقایی را اجرا میکنند (ششپلوکی» ۰۱۳۸۸ ۴) و باور
دارند که آنها از ابتدا در ایل حضور داشته و بههمراه قشقاییها از تبریز
به فارس آمدهاند (گفتوگوی شخصی با پریچهر گرگینپور!). «در خلال
روایات قومی میتوان دریافت که عاشقهای قشقایی در اصل از مناطقی
همانند. قفقاز, شیروان و شکی (همراه کل ایل قشقایی) به فارس مهاجرت
کردند» (گ رگینپور ۰۱۳۷۴ ۶). در مقابل گفته میشود در نوار ضبطشدهای
که حدود نیمقرن پیش فرهاد گرگینپور فرزند حبیبخان" از صحبتهای
عاشیق حمزه» از عاشیقهای بنام آن زمان, بهانجام رسانده است او بیان
میکند که ما عاشیقها حدود ۱۵۰ سال پیش از آذربایجان به ایل قشقایی
۲) این را در مقدمهی کتاب غریب و صنم با تأکید بر این که «نه آنها
سند معتبری داشتند که ما گفتههای آنان را مستند بدانیم و نه ما خود در
ا زآنان میپرسیدی ما زکجا به ایل ما قشقاییآمدهاید. به
خاطر دار مکه عاشق «حمزه» و عاشق طسماعیل» در پاسخ
میگفت: ما را به زور به اين حول یآوردند (همان؛ ۱۳).
7 آن زمان زبین سالهای ۵۰ ۵۲) عاش قاحمد میگفت:
عاشقها بیست الی سی سا لاس تکه ا زآذربایجان به فارس
آمنهننه اما با نوچه یه سوابق یک آتا ی قدر مها این فا و
به علاوه با توجه ب هآمیخنگی عمیق مایههای موسیقیشان با
موسیف یای لکه ماهینی یکسان یافته چنین مد تکوتاهی را
ا زعاش قیاحم دکه اه لتاریخ وتفوی منبوده نمیتوان پذیرکت.
بیان میکند که اجداد آنها از قفقاز به تبریز آمدهاند و پدربزرگ او عاشیق
احمد. در جوانی از تبریز به شیراز مهاجرت کرده است. صولتالدوله قشقایی
در زمان پهلوی اول در سفری که به تبریز داشته با عاشیقها آشنا میشود
و آنها را با دادن امتیازاتی همچون حقوق ماهیانه معافیت از باجوخراج و
در گفتوگوهایی که ما با قشقاییها داشتیم اغلب آنها عاشیقها را جدا
از ایل میدانند و اگرچه با تردید اما میگویند که عاشیقها در روزگاری
نهچندان دور از تبریز به فارس آمده و به ایل 3
میشود عاشیقها بهلحاظ زبانی نیز متفاوت از قشقاییها هستنداو در کلام
(۱۳۹۷ب» ۱۴۱) نیز در کتاب بخای من ای من؛ که مجموعهای از خاطزّات
اوست: ذرذاستان «کرزاکنون» به تفاوت:لهجی عاشیق ها شام ی ای
میگوید که آنها «داستانهایی [..] را با لهجهی نیمهآذری و نیمهقشقایی
میگفتند و همراه با کمانچه میسرودند و میخواندند». پریچهر گرگینپور
اما بیان میکند که تمام طوایف قشقایی با لهجههایی متفاوت از همدیگر
سخن میگویند و عاشیقها نیز متعلق به طایفهای از طوایف قشقایی هستند
آمدهاند اما اینکه دقیقا چه زمانی به ایل پیوستهاند پرسشیست که پاسخ
عاشقها در اصل از موسیقی قومی قشقایی متمایز بوده و به مرورزمان
در کل موسیقی قشقایی حل شده است* (درویشی: ۵۱:۲۳۸۳) زمام
پیوستن عاشیقها به ایل قشقایی تفاوت چندانی در روند این پژوهش ایجاد
نمی کند؛ آنها با موسیقی قشقایی درآمیختهاند و در واقع بخشی از فرهنگ
از عاشیقهای بنام که گفته میشود روایتهای اصلی را میدانستهاند
میتوان به عاشیق مهدیقلی عاشیق صیاد. عاشیق احمد. عاشیق حمزه
عاشیق صادق و عاشیق حیدرقلی اشاره کرد که حدود نیمقرن پیش
درگذشتهاند. عاشیق اسماعیل متوفای ۱۳۷۴ و فرزند او عاشیق محمد
جعفرینیا که در مرداد ۱۳۹۸ درگذشت نیز از عاشیقهای دهههای اخیر
عاشیق مرادقلی ابراهیمی هستند که در اطراف شیراز سکونت دارند.
بلد با روایت, سروذوارمی (0قاله بلتنیست که معمولا آمیژهای ات
از قطعات منظوم و پارههای منثور. شعرهای داستان را همراه موسیقی به
آواز میخوانند و پارههای منشور را که بخش روایتی داستان است. بازگو
قشقایی بهمانند عاشیقهای دیگر مناطق عاشقانه و حماسیست اما کارگان
جایی که فرهنگ شفاهی گواهی میدهد آنها تنها منظومههای کورواغلوه
غریب و صنم» محمود و نگار و اصلی و کرم را روایت میکردهاند و نیز
«هیچکدام از داستانهای عاشقهای قشقایی به ایل قشقایی و قهرمانان آن
کمانچه را با همراهی تار و تمبک مینواختند و روایتها را نقل میکردند
و آواز میخواندند؛ «گروهنوازی در میان عاشقها بسیار معمول بوده است»
(گرگینپور ۰۱۳۷۴ ۷) ساز اصلی عاشیقهای قشقایی چگور بوده و حدود
یک قرن است که از میان رفته و گفته میشود تنها نشانهی موجود از این
موسیقیدان قشقایی, است که چگوری در دست دار (گفتوگوی شخصی
تا چاییکه فرهنگ شفاهی گواهی میدهد در گذشته تار در دست
عاشیقهای قشقایی دیده شده و در کنار کمانچه و تمبک در اجرای
عاشیتا ای ضورگاشته اسنته اغلب کهنسالان قشقایی آقوع قاری :را که
در دهههای اولیهی قرن ۱۴ شمسی در دست عاشیقها میدیدند بهخاطر
که این تار را در خاظر دارد. او میگوید در اوایل قرن اخیر تار عاشیقها
کوچکتر از تار امروزی بود و آنها تار را همانند نوازندگان آذری بر سینه
دو نقاشی اثر لطفعلی صورتگر که از دورهی قاجار بهجایمانده و متعلق
تصویریاند که میتوانند راهگشایی باشند برای شناخت بیشتر تار قشقایی
(تصاویر ۱ و ۲). روش کار نقاش اینگونه بوده که از روی طبیعت نقاشی
در دو منبع حدیقه الشعر/ واحول وآثا رنقاشا نقدی مایران آمده است
کتاب شاهنامه نما مکرد 1 /کسی طالب نشد جز محمدقلی
خا نقضفای یایلنخانفارس طالب ند دا کقاب ,را تما کرد
تصویر ۱-شاهنامهی داوری, بخشی از نقاشي «خواستگاری زال از رودابه».
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای نمایشی و موسیقیه دوره ۰۲۷ شماره ۴. زمستان ۱۴۰۱
شیرازی را ) میرزآقای نفا که او نیز د راين فنها مهارت
داشته نزد خود خوند وتا دو سال در پیلاق وقشلاق فارس
آقالطفعلی بهمدت دو سال در کنار خان قشقایی ایل را همراهی کرد و
نقاشیها را بهانجام رساند. در نقاشی خواستگاری زال از رودابه که در تاریخ
۹ قمری به پایان رسیده نام «چمن کودیان» را ذکر کرده که در آنجا
نقاشی را به اتمام رسانده است؛ چمن کودیان در نزدیکی شیراز و در مسیر
که نرسی مکرده» به احتمال زباده در میان قشقابیها رواج
طاشته 7 اسف ذ رنشیجه مسیتوا ی تصو نکنزق هافر
سالهای ۱۳۷۰ قمری, با اینکه تار در مراکز شهری به شکل
امروزی د رآمده بوده, قشقاییها همچنان از نوع قدیم یآن
از فرهنگهای متباین در ارتباط مستقیم و مستمر با یکدیگر قرار میگيرند
و تغییراتی در الگوهای فرهنگی اصیل رقم میخورد ( باصشاآ ,008614
تغییراتی که در این فرایند رخ میدهند پرداغل و نیزاآنچه را
هرچند بهراحتی نمیتوان منشا تغییر را و اینکه آیا تغییر بهواقع تأثیرپذیری
فرهنگیست تشخیص داد (16 ,2006 ,5817). درواقع» در هر فرهنگی
ممکن است تغییرات. نه از درون بلکه بر اثر تماس با فرهنگهای دیگر
یا به عبارت دیگر, بهعلت تأثيرپذيري فرهنگی صورت پذیرد. آنچه در این
مقاله میآید مربوط به چنین تغییراتی در فرهنگ موسیقایی قشقایی است و
کوشش میشود این تغییرات با توجه به ظرفیت قوم قشقایی در تأثيرپذيري
در قرن اخیر موسیقی قشقایی تغییرات متعددی را به خود دیده که در
ان هیا کازگای مایق انز تغییران بسیاری داشته الستارایری تحولانق
تا جایی پیش رفته و در عمق این موسیقی نفوذ کرده که امروزه شکلهای
تی که در این موسیقی رخ دادهاند عموما منشا بیرونی داشته و از
مواجههی با فرهنگهای دیگر و با تأثیر از آنها پدید آمدهاند. اگرچه چنین
فرهنگی, مهاجرت يا تغییرات تکنولوژی بلکه نتیجهی تصمیمات فردی در
موسیقیپردازی يا عملکرد فرهنگی و اجتماعی بر پایهی تجربیات آنها از
موسیقی و زندگی اجتماعی و رویکرد آنهاست و بیان میکند که پژوهش
در این زمینه «باید با تمرکز روی تغییراتی انجام شود که مشخصا ماهیت
موسیقایی دارند» (بلکینگ» ۸۶۰۱۳۹۳)» به عنوان تغییر تلقی نشونده اما از
دیدگاه نتل (2015 ,8611) که تغییر را در مفهوم گستردهتری, از مسائل
فنی موسیقی گرفته تا کاربرد موسیقایی» سازها سبک و محتوا میبیند
موسیقی عاشیقی قشقایی را میتوان به دو دورهی ایلخانی و پس از
ایلخانی,تقسیم کرد؛ اوج شکوفایی عاشیقها در زمان ایلخانی بود. اولین
الخانی قشقایی جانیآقا بوده که در قرن ۱۱ هجری شمسی میزیسته
بود (بولانگگ: ۲ آهاد: ۳۱ که دورهی ایلخان کی از تا اوایل عهد پهلوی
دوم ادا گ ال سنیگ القاب ایلخانی زایلبیگی و تبعید ایلخانان
به تهران در عهد رضاشاه پهلوی و در واقع تحت
سلیقهی سیاستمردان این سنت موسیقایی رو به افول رفت. حیات
موسیقایی عاشیقها وابسته به خوانین بود که با از میانرفتن خوانین نظام
عاشیقها طایفهی جدایی بودند که در تمام طوایف قشقایی حضور
مییافتند؛ تنها کار آنها ساززدنبود و از ایلخانان قشقایی مواجب می گرفتند
و ذر واقع,درآمد دائمی آنها از ایلخانان قشقایی تأمین میشد. کلانترها و
مرذم نیز در زمان خرمن به آنها رسیدگی میکردند. در نیمهی اول قرن ۱۴
شمسی و در پی قتل صولتالدوله قشقایی توسط رضاخان پهلوی مستمری
عاشیقها نیز قطع و موجبات زوال این بخش از موسیقی قشقایی فراهم شد.
پس از آن عاشیقها نزد کلانترها رفتند؛ با تضعیف کلانترها مجبور شدند
به مشاغل دیگری روی بیاورند و حرفهی نوازندگی را رها کنند (گفتوگوی
شخسی,با دامون قشبل کی *) آتها در اظراف شهرها و روستاها کرت
گرفتند و بهدلیل اوضاع وخیم اقتصادی در حاشیهی شهرها به مشاغل دیگر
پرداختند (درویشی, ۰۱۳۷۶ ۴۵). فرهاد گرگینپور (۰۱۳۹۴ ۷-۸) نیز در
آنها در زمانهای قدیم قبل ا زکودتای ۳۸ مرداد ۰۱۳۳۲
هماهنگیشان شایا نتوجه فراوان بود ه است و س رکردگا نایل,
کیفیت تسیا خوبی داشت هآست«/ما بع دا زکودتای 1 مرباد
آنچه بهوضوح در موسیقی عاشیقی قشقایی به چشم میخورد «تقلیل»
و «فقیرشدن» (نک. 1986,41 بطم 1/0 :131 ,1978 ,ل4ا7() کارگان در
تمام ابعاد است. نتل (130-134 ,.1010) در ارتباط با برخورد فرهنگهای
غیرغربی با فرهنگ غربی یازده واکنش ممکن را ذکر میکند که برخی
از آنها عبارتاند از «واگذاری» جايگزيني کامل تجربهی موسیقایی یک
جامعه با همتای غربیست بدون اینکه هیچ نشانی از آن برجای بمانده
است. «حفاظت» در واقع محافظتیست ساختگی و مجزا در محیطی
همچون موزه» «غرب گرایی» اقتباس عناصر مرکزی از موسیقی غربیست؛
ویژگیهایی سازگار یا ناسازگار با موسیقی سنتی و «تجددگرایی» اتخلذ
در قرن اخیر انرژی موسیقایی (129 ,1978 ,آ4اه27) عاشیقها تحلیل
رفت و در فرایند تغییرات حاصل از تأثیرپذیری به تعادل لازم نرسید. آتچه
میباید برای بقای یک موسیقی صورت میپذیرفت در این کارگان تحقق
نیافت. گاهی انتخاب یک جامعهی موسیقایی فراموشی بخش زیادی از
کارژگان و حفظ آن بهشکلی ساده است تا نیازمند انرژی کباتری درا نش
بقای خود باشد (.1010). در موسیقی عاشیقی قشقایی آنچه به فراموشی
موسیقی قشقایی تغییرات عمدهای را رقم زد. در واقع شنت موسیقایی آنها
که سینهبهسینه رواج مییافت متوقف شد. عاشیقها داستانهای روایی را
با توجه به فرهنگ جامعه بهروز میکردند و بداهه شعر ميسرودند و ساز
مینواختند؛ از میانرفتن آنها موجب شد منظومههای روایی از حدود ۶۰
سال پیش تاکنون مسکوت بمانند؛ بهگونهای که اکنون روند داستان برای
نسل جوان مفهوم و قابل درک نیست. عاشیقهای بازمانده نیز به دلیل
نبود موقعیت اجرایی چنین مهارتی را از دست دادهاند و حتی بسیاری از
داستانها را یاتمیهانند ویا ارخاظر بردهاند (کقا رگشل ای هو ۸
علیرغم رغبت و اشتیاق قشقاییها به موسیقی آنها وفاداری چندانی به
موسیقی عاشیقی نداشتهاند. در واقع میزان پایبندی به این فرهنگ و خفظ
وفاداری به ارزشهای آن (نک. 18 ,1964 ,8ذآ) در میان قشقاییها ازآتوان
حیاتی زیادی برخوردار نبوده است. در چنین شرایطی فرایند تأثيرپذيري
فرهنگی به تجزیه و در نهایت از میانرفتن موسیقی بومی میانجامد (.01]).
گفته میشود موسیقی عاشیقی در زندگی روزمرهی مردم قشقایی حضوری
جالب توجه بود اما مردم ایل با عاشیقها چندان مانوس نبودند (گفتوگوی
شخضی) همان گونه کلپیش آزآیق نیز ه کرشه قاشییهابهظرایف مختلقی
میرفتند و برای مردم ایل موسیقی اجرا میکردند و گاهی نزد خوانین
میماندند؛ در واقع آنها در بطن حیات موسیقایی قشقاییها حضور نداشتند.
بهنوعی نوای موسیقی آنها برای مردم غریب مینمود. درخشان دلیل عدم
ارتباط نزدیک مردم با عاشیقها را حضور کمرنگ آنها در ایل میداند و
میگوید برخلاف چنگیها که در هر تیره حضور داشتند و با مردم قشقایی
زندگی میکردند عاشیقها اغلب در دسترس نبودند و گاهی به ایل میآمدند
و ساز مینواختند؛ او در واقع عدم ارتباط قشقاییها با عاشیقها را دلیل عدم
احساس نزدیکی با آنها میداند (گفتوگوی شخصی) اما حضور کمرنگ
آنها در ایل میتواند ريشه در سرگذشتی داشته:باشد که آنها را اضالتا از
قشقاییها متمایز میکند که در نهایت میتواند به عدم احساس نزدیکی
منجر شود. در واقع دلیل این امر میتواند مهاجربودن آنها باشد؛ اگرچه
محتمل است که در ذهن اکثر آنها تداعي چنین خاطرهای متبادر نشود.
شایت آنها به این دلیل از مردم قشقایی جدا زندگی میکردند که در اصل
معفاق این ال نیودتاه ادرانتیچهمردم نیز با آنها ی موسیقی آتهاارقباط
احساسی لازم را برقرار نمیکردند و در نهایت نیز وفاداری چندانی به این
موسیقی نداشتند. در چنین شرایطی بدیهیست که در کارگان عاشیقها
دربارهی تغییرات» که تصمیم شخصی را در آن بسیار مهم میداند» برگردیم»
میتوان سرنوشت عاشیقها را با توجه به این نظر از دو زاویه بررسی کرد.
نخست اینکه» حضور آنها در فرهنگ موسيقايی قشقایی» و بنابراین تغیهراتی
که بر اثر این حضور به وقوع پیوست. ناشی از تصمیم خوانین به حمایت
از آهاریواه استخوم انتکاه وال آتهاه کد تقییرات بعلی را سیب للم
ناشی از همراهینکردن جامعهی قشقایی با تصمیم و خواست خوانین و
بوده است. این بهخوبی نشان میدهد که در مسائل مربوط به یپری
و تغییر» تصمیم فردی و پذیرش اجتماعی میتوانند با یکدیگر به چالش
که مهمتژین نها از تمیانرفتن چگور در اوایل قرن ۱۴ شمسیست.
«واگذاری» (نک. 130 ,1978 ,ل4اه0)» که یکی از واکنشهای ممکن در
تماس فرهنگیست. نه در تمام کارگان اما در سطحی جزئیتر در ارتباط با
ناپدیدشدن این ساز بهوقوع پیوسته و در واقع بخشی از تجربهی موسیقایی
آنها بهطور کامل از میان رفته است. اصلیترین ساز عاشیقهای قشقایی
چگور بوده که بدون هیچ نشانی از این کارگان حذف شده است. دامون
ششبلوکی در توضیح از میانرفتن چگور میگوید که شاید بتوان به نبود
ازندهی.این ساز اشاره کرد؛ بدیهیست که تعداد سازندگان ساز همواره
کمتر از نوازندگان است و با توجه به اینکه قشقاییها هیچ همسایهی ترکی
ندارند با از میانرفتن سازندگان امکانی برای تهیهی ساز در اطراف خود
نداشتند (گفتوگوی شخصی). مسعود نامداری نیز بر این باور است که
وجود پوست در چگور دشواریهایی را برای نوازندگان ایجاد میکرد و
حدسیات افرادیست که به از میانرفتن این ساز اندیشیدهاند. اینکه چنین
تغییری نتیجهی تصمیمات فردی بوده (نک. 3 ,1986 ,ع۳120100) و از
درون فرهنگ شکل گرفته یا در تماس فرهنگی رخ داده است بر کسی
تا اوایل قرن ۱۴ شمسی, تار یکی از سازهای عاشیقها بوده اما استفاده از
آن در میان آنها استمرار نیافته است. برخی بر این باورند که عاشیقها پس
از چگور به تار روی آوردند (درویشی, ۰۱۳۷۶ ۴۵) اما گفتوگوهایی که ما
با کهنسالان قشقایی و از جمله داریوشخان قشقایی و پریچهر گرگینپور
داشتیم حاکی از این است که تار تا جایی که تاریخ شفاهی گواهی میدهد و
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای نمایشی و موسیقیه دوره ۰۲۷ شماره ۴. زمستان ۱۴۰۱
پیش از ناپدیدشدن چگور در دست عاشیقها بوده است. همچنین با استناد
به اسناد تصویری مربوط به عهد قاجار (نک. فاطمی, ۰۱۳۹۲ ۱۰۵-۱۰۲)
کل توضیحات مبسوط آن پیش از ایق ذکراشد میتوان قضنور کرد کهتار
حداقل از حدود دو قرن پیش در موسیقی قشقایی حضور داشته است؛ گویا
عاشیقها ابتدا تار آذری مینواختهاند و تار را بر روی سینه میگذاشتهاند که
ت زمان به تارایرانی تغییر یافته (گفت وگوی شخصی با داریوشخان
قشقایی) و در نیمهی اول قرن ۱۴ شمسی از کارگان عاشیقها حذف شده
است. برخی معتقدند این ساز امکان سازگاری با فضای ایل و نوازندگی در
محیط باز را نداشت؛ دهانهی تار دارای پوستی نازک است و با تغییر دما
و رطوبت بهسرعت پوست ساز افت میکند و صدای ساز را تغییر میدهد.
بنابراین محتمل است که وجود پوست در کاسههای تار دلیل عدم ماندگاری
آن در میان حاشیقها باشد (رگفتوگوی شخصی با مسعود ناتماری
در نظام طبقاتی جامعهی قشقایی غالبا عناصری در این فرهنگ
اجتماع بودند؛ تار از جمله سازهایی بود که خوانین قشقایی عنایتی نسبت
موسیقی قشقایی را داشته باشد پذیرفته نشد و آنها ارتباط لازم را با تار
برقرار نکردند. دلیل عدم توجه خوانین به تار هر چه باشد در واقع موجب
کمرنگشدن این ساز در این فرهنگ موسیقایی شده است. بهنظر هی وس
عاشیقها نوازندگانی از طبقهی فرودست. با توجه به عدم پذیرش تار توسط
طبقات بالای اجتماع و به تبعیت از آنها رفتهرفته نواختن این ساز را ترک
کردند. پیران درخشان از قول حبیبخان گرگینپور میگوید که او همواره
بر این باور بود که تار لحن موسیقی قشقایی را ندارد و صدایق,موسیقی
کلاسیک ایرانی از آن شنیده میشود (گفتوگوی شخصی). به استثنا
هلاکوخان جانیپور که تار مینواخت این ساز با سلیقهی موسیقایی خوانین
سازگار نبود و توسط افراد طبقهی بالای اجتماع نواخته نشده این رویکرد
پذیرفته و ماندگار میشدند که مورد تأیید طبقهی بالای این
را مردم معمولی و عاشیقها نوازندگانی از طبقهی فرودست. : فتند؛
در واقع همین ام موجپ کمرنگشدن این ساز ور مویقیی قشقای اش
در قرن اخیر ویلن نیز به سازبندی موسیقی عاشیقی قشقایقآزاه پافت
و باثبات در بطن این فرهنگ رسوخ و سلیقهی موسیقایی مردم را بهخود
جذب کرد و امروزه بهعنوان سازی بومی مقبول خاطر عموم است. اگرچم
دلیل ورود ویلن به اين فرهنگ و استفاده از آن توسط
و دیگر نوازندگان ایل را برا ی آموختن علم روز موسیقی به
تهران رهسها رمیکند وآنها بااين ساز د رتهرا نآشنا میشوند
بیان میکنند که صولتالدوله هرگز عاشیقها را به تهران نفرستاد و ویلن نیز
توسط عاشیقها یه مبوسیقی قشتمایی رام یاف کر واقج پس از وزود ویان به
موسیقی قشقایی عاشیقهانیز از جمله کسانی بودند که ویلن نواختند. گفته
میشود حدود سال ۱۳۳۷ ویلن توسط فرود گرگینپور به موسیقی قشقایی
وارد شد؛ او برای فراگیری وین نزد استادی در شیراز میرود که در پی آن
قشقاییها نیز متأثر از او به نواختن ویلن میپردازند (گفتوگوی شخصی).
به این ترتیب ویلّن شکلی بومی میگیرد و با لحن موسیقی قشقایی نواخته
میشود. ورود ویلن به فرهنگ موسیقایی قشقایی از طریق موسیقیدانی از
از طبقهی بالای اجتماع میرسد توسط طبقات دیگر نیز پذیرفته میشود.
در واقع این ساز تأیید طبقهی بالای جامعهی قشقایی را با خود داشت
و همین امر موجب پذیرش عمومی و ماندگاری این ساز در این فرهنگ
موسیقایی شد. بههرروی بهنظر میرسد تغییراتی که در نیمهی اول قرن ۱۴
شمسی در سازبندی موسیقی عاشیقی قشقایی ایجاد شد تلاشی بود برای
بقا؛ تغییر سنتهای کهن بهعنوان تدبیری در راستای حفظ ذات موسیقی
بهنظر میرسد ورود وین به موسیقی قشقایی متأثر از فرهنگ موسیقی
ایرانی بوده است و در واقع غرب گرایی که نتل (134 ,1978 ,41ا70() بهعنوان
ایرانی در موسیقی قشقایی بهوقوع پیوسته است. «پس از متداولشدن
ویولن در میان عاشقهای قشقایی [..] برخی از کوکهایی که در موسیقی
ایرانی با ویولن اجرا میشد. توسط عاشقهای قشقایی با ویولن و کمانچه نیز
میشد کهاچنین سنتی با کمرنگشدن حضور عاشیقها و تحلیل کارگان
منسوخ شده است. در طول قرن اخیر موقعیت اجرایی عاشیقها تغییر
کرد و حیات موسیقایی آنها رو به افول رفت. قشقاییهای کوچرو متأثر از
طوایف میرفتند و موسیقی اجرا میکردند موقعیت اجرایی خود را از دست
دافند و سنت, گروهنوازی در این کارگان از میان رفت. در دهههای اخیر نیز
قهای قشقایی انگشتشمار بود و امروزه تنها دو عاشیق در این
بسنت موسیقایی باقی ماندهاند که در چنین شرایطی گروهنوازی بهواقع هیچ
با توجه یه شفاهیبودن این سنت موسیقایی مرجعی که گواه سنتهای
معطوف به گذشته است (نک. 35 ,1963 ,4ا16). قشقاییها مردمانی
کوچگرد بودند که سبک زندگی و عدم یکجانشینی آنها مانعی برای ثبت
و ضبط آثار فرهنگی و از جمله موسیقیشان بوده است. آثار موسیقایی
زیادی از گذشتگان بهجای نمانده و آن آثاری که در نیمهی قرن ۱۴
نیز در دسترس عموم قرار نگرفته است. این مهم روند پژوهش را به تنگنا
سبکهای بومی که با این فرایند تغییر کردهاند با موفقیت بررسی کرد.
شرایطی که تقریبا هیچ اثر شنیداریای از گذشتگان در دسترس
قیست اهارظر در مورد ساختار موسیقایی و در پی آن مطالعهی
تأثیرپذیری ذر این مبحث ناممکن است. تنها اثری که ما از عاشیقهای
نسل پیشین شنیدیم بخش اندکی از داستان کوراوغلو بود که ظاهرا توسط
محمد بهمنبیگی در حدود دههی ۵۰ از عاشیق احمد ضبط شده است
که توسط فرزند عاشیق مرادقلی ابراهیمی و نوهی عاشیق احمد به دست
ما رسید. قیاس این روایت با روایت عاشیقهای امروزی از داستان کوراوغلو
نشان میدهد که در داستان ساختار موسیقی و نحوهی اجرا تفاوت چندانی
چنگیها و دارغاها که اجراکنندگان آنها از طبقات فرودست ایل بودند و
کاشتهای پستی را تشکیل میدادند کارگان عاشیقها آسیب بسیاری دید.
شهریشدن قشقاییها و از میانرفتن نظام ایلیاتیی تضعیف این کارگان را
بههمراه داشت؛ اینکه عاشیقها بیگانه و غیرخودی محسوب میشدند و
قشقاییها نیز وفاداری چندانی نسبت به سنت موسیقایی آنها نداشتند
بستری مساعد را پدید آورد تا زندگی شهری و تجددگرایی قشقاییها
بهآسانی موجبات انحطاط این کارگان را در قرن اخیر فراهم کند؛ عاشیقها
که مهاجر و بیگانه بودند در زندگی شهریشده و تجددیافتهی قشقاییها
شده است؛ احیا بهعنوان یکی از واکنشهای ممکن در تماس بینفرهنگی
به شرایط موجود و احساس خطر نابودی سنت موسیقایی. در دههی
پنجاه و در پی انزوای عاشیقها خانوادهی گرگینپور اقدام به ضبط آثاری
بررسی تأثیرپذیری در فرهنگ قشقایی گویای آن است که قشقاییها
مردمانی تأثیرپذیر هستند و در برخوردهای فرهنگی عناصری جدید را
پذیرفته و در فرهنگ خود نهادینه کردهاند. قشقاییها مهاجرانی از اقوام
مختلف بودهاند که در دورههای زمانی متفاوت و نامشخصی به شمال غرب
ایران و سپس به فارس مهاجرت کرده وبهتدریج یک قفوم کوچنشین واخد را
تشکیل دادهاند. تاریخ شفاهی گواهی میدهد که عاشیقها پس از مهاجرت
به فارس به ایل قشقایی پیوستند و بسیار مورد حمایت ایلخانان قرار
گرفتند؛ اگرچه آنها در فرودستترین طبقات اجتماعی ایل قشقایی جای
میگرفتند و کاشت جداگانهای را تشکیل میدادند اما بهواقع موسیقیّانان
قشقایی در زمان ایلخانی بود که با از میانرفتن نظام ایلخانی نظام
موسیقی عاشیقی نیز فروریخت. در قرن اخیر عاشیقها تغییرات بسیاری
را در کارگان موسیقایی خود تجربه کردند؛ حذف چگور تار و تمبک» ورود
ویلن, تغییر فرم اجرا و تضعیف کارگان از جمله مواردی بود که در نهایت به
بررسی تأثیرپذیری در این فرهنگ موسیقایی بدون در نظرگرفتن نظام
طبقاتی در این ایل میسر نمیشود. در موسیقی عاشیقی قشقایی همواره
آترازتنامی نقام سفتاز قتقایی و ازافراه سار تأثیرگذاز ذرسوسیقی ققبقایی:
از عاشیقهای آن زمان میکنند؛ حبیبخان گرگینپور امکاناتی را فراهم
میکند و فرود و پریچهر گرگینپور عاشیقهای قشقایی را از داراب به قلعه
مختارخان سمیرم فرامیخوانند و نزد خود نگاه میدارند و ضبط آثار آنها را
بهانجام میرسانند. گفته میشود که فرود گرگینپور بهدلیل ارتباط بسیار
نزدیک با عاشیقها روایتهای آنها را حفظ بود و برای ماندگاری روایتها
آنها را اجرا و ضبط کرد (گفتوگوی شخصی با پیران درخشان). در سالهای
اخیر پروین بهمنی» پژوهشگر موسیقی قشقایی, نیز ضبطهایی رااز آخرین
بازماندگان عاشیقها بهانجام رسانید. محمدرضا درویشی نیز در دههی هفتاد
عاشیق اسماعیل را به جشنوارهی آئینه و آواز دعوت و موسیقی عاشیقی
قشقایی را معرفی کرد.او سفارش ساخت دو کمانچه طبق کمانچهی عاشیق
اسماعیل را داد و یک عدد از آنها را به عاشیق محمد جعفرینیا فرزند
عاشیق اسماعیل, اهدا کرد و دیگری را در اختیار موزهی موسیقی گذاشت
(گفتوگوی شخصی با دامون ششبلو کی). اگرچه این اقدامات به دیدهشدن
عاشیقهای قشقایی انجامید و آثاری از آنها ثبت و ضبط شد اما نتوانست
انگیزهای باشد برای بازیابی توان این سنت موسیقایی؛ آنچه از موسیقی
عاشیقی بهجای مانده یک سنت بیرمق است که گاهی در اجراهای
جشنوارهای و نیز ویدئوهایی در سایتهایی همچون آپارات دیده میشود.
سا ندارنگ و حنق بعضا موسیقیدانان قشقایی آتارضیط شدهی موجوه را
هرگز نشنیدهاند. بهواقع در زندگی شهرنشینی این سنت موسیقایی مخاطب
ردپایی از خوانین و موسیقیدانان طبقات بالای اجتماع بهچشم میخورد؛
حضور خوانین قشقایی در پذیرش عاشیقها در ایل» اوجگرفتن هنر آنها
ایجاد تغییراتی در سازبندي موسیقی عاشیقی و در نهایت از میانرفتن
لین کارگان موسیقایی بتشیار مور بوده است. عاشیقها با خمایت ایلخانان
در اایل*ماندگارشدند و هتر, آنها به اوج شکوفایی رسید و در نهایت با از
همچنین بهنظر میرسد میزان اصالت موسیقیدانان و تعلق آنها به ایل
قشقایی و ذر واقع خودی يا بیگانهبودن آنها تعیینکنندهی میزان وفاداری
قشقاییها به یک کارگان موسیقایی بوده است. در میان کارگانهای
موسیقایی قشقایی عاشیقهای مهاجر که در زمانی نامشخص به ایل پیوسته
بودند أسیب بسیاری دیدند و کارگان موسیقایی آنها رو بهاتحطاط رفت؛ از
قشقاییها شرایطی را فراهم کرد تا کارگان عاشیقی که بیگانه محسوب
میشد و قشقاییها نیز وفاداری چندانی را نسبت به آن نداشتند از فرهنگ
موسیقایی قشقایی حذف شود. بهرغم تلاشهایی که در دهههای اخیر برای
۴ توازنده ومفرس سهفار و کماتچ موف کتابهای آموزشن موسیقی آقتققایی
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای نمایشی و موسیقیه دوره ۰۲۷ شماره ۴. زمستان ۱۴۰۱
۷ نوازندهی تار و کمانچه, آهنگساز و مدیرمسئول آموزشگاه موسیقی قشقایی,
ب جان (۱۳۹۳)» چند مسئلهی نظری و روششناختی در مطالعهی
بهمنبیگی,؛ محمد (۱۳۹۷الف) عرف و عادت در عشای رفارس» شیراز: همارا.
درداری» نوروز (۱۳۹۵) تاری خاجتماعی و سیاس یال بزرگ قشقایی, شیراز:
درویشی. محمدرضا (۱۳۷۶» آئینه وآواز: مجموعه مقالات درباره موسیفی
مضرابی و آرشهای نواحی ایران» تهران: موّسسه فرهنگی -هنری ماهور.
قشقایی ا زمجموغی موستقینواحیایراق شماره 1۲۷ تهران موی هد ها
کارنناسی در رشتهی نوازندگی موسیقی ایرانی:دانشگاه تهران باکر ری ۲
قافقازیالی, علی (۱۳۸۸) مناطق عاشیفی ترکان ایران» ترجمه احمد بشیر
قرخلو مهدی (۱۳۹۷/ زای ی 6 1تو/ تهران: فرهنگ مانا
کیانی» منوچهر (4)۱۳۷۱ سیهچادرها: تحقیقی از زندگی مردم ایل قشقانی,
نپور» فرود (۱۳۸۳)» موسیقی در ایل قشقایی» دفترچه سیدی» موسیقی
قشقایی» از مجموعهی موسیف ی نواح ی/یران, شماره ۳ تهران: موسسه فرهنگی -
گرگینپوره فرهاد (۱۳۹۴)» بخشی از حماسه کوراوعو: نمونهای از فرهنگ
ره فرهاد (۱۳۹۶)» غریب و صنم با همکاری ایلیاشار گودرزیفرد»
یوسفزاده» آمنه (۱۳۸۸) رامشگران شمال خر/سان: بخشی و رپرتوار اوه تهران:
:00۵/۵ ,100 ٩ 005۹۹۲ ۵ |٩۰ ۱۳۳۵۵۹۶ 0طا ۵ عوصمل
آمزکنام 0۶2 کالنکه 0ص کع دمم 6ط1 ,(1981) ات۸122 مسق
-۸30 مقاطع 0۵۳ هه نجعماممصتصصع) که صونکعنهکنل ۸ ناعمادمه عسآنه
18-1 .00 ,16 130 بسا زک / ,۳۵ ,1۵۲۳۵0۵ 0۲۵ ۵۱ 70
ااژ٩ ۵ /1ظت] پرروو 5۸۵/1۵ ۵1 برفنشک 7۳۵ ,(2015) مسحظ ,216
3/0۳ 0۳۷/۵۲1۵ /وما۲5 عط) که کامومرع۸ ع 50 ,(1978) مصسسطظ ,11601
,م0066 هه بکصعاطام مدع +وسخص طاعناص 1۳ عطا هنز عند
آههزع1 وه عابواگ آممزک 1 00 عموتهابع رگ ,(1963) مسحظ ,104
-ب۸ ۸0716716011 ظ0ن1هکآبع2 0 وود عطا ۵۶ حصسل م30 ,(1936)
36 ۷/۰ حول 20 وگ با 30830۰ بوط 0عن۴ ,کاع درم 0۲6 0۵
اد اند مه نت ند دا تست هن و سا ور و انا مس ها و سنوی ۱8
,16 0۶ وانکه متا ما۸ ۴6 که معوملام) بعزک30 فص عاس۸ عمنص 2 ۶ اممطعگ ب(وعمام تدحو حطا) جومامعند 1 ۵۳ جعاعه]/۱۹
ب۵ط6 1 0۳ نت۲ مکاس۸ ۳۵۵ ۲ 6ع116م) 3/0 وصه کاح۸ عص نصا ۳ 0۳ آممطعگ 3/0 0۶ اصعمصان 160 بت0ک9 20۳۵1
2265 اه عطا ۵ ددع۳ هنز بر ها مطاه هه کق ات50
8 عطا هنز عوصقعطه 16 معوتطاعم۸ عطا که عسعانه مکحم عط)
مدا عط ۵۲ انعم ععتها ۵ فععه مه عسطحالنه متفه کنطا
1 062 مکنل وصه حاکنصتحصنل ما ععزماجو ۲ عنط) او عون
5 گطز مسط اه بوط ۵عمصع الصا ۵۳۵ کموصعطا معط 02
زحقوطاکه 0 0۶ کنخ کانونطاعخ عط مو لماح حعقط رواک کنط ۲
3260 کز ما06 کنط ز ماهس 00 عطا کمحتصه 6 0ص
آق ود که ۳۵3 107 از وه مزع وقوطاکه0) 0010/0
زع ۵ جرح ان 50 عدل) ما 00اه ون م8 کلو همه ۳6 ۱ کز وق و داد 0
امه عطا 2 رامع عنصطاه عآهمند 2 ۲۵۵ هه صعا ۶و
۲ جازم عطا عممزگ عویش هه ما بعلسکط ,عاس1 ۶و
عاوقوطاعه) عطا ۶و ععمنعهها قدص عطا لاس1 ۳۵۲۵ عطانه کنطا
[منطاعه0نط 2 ۳۵۶ بجاعنمو5 اوقوطاکه0) عطا ماقم عطا 1۵ 1۳۵۵۰
0 له مدرد آهعنطتمتنط قنطا که فوقط عطا که ۳۷۵۹ جانصد)
51 ع لا ۵ 2060ام ۳۵۳۵ کصعزمزکاحط گنرد هط ونط هنط)
آ2ز500 211 از عم 660 دوه له ققط 1۹6 بمعققاه آهنوود
مدا 0۶ کمیزم ۳0 8۵ عطا ۶و مه دز نامه دافونطاعخ 15۵
0 81005 6 651 لاوز 6ط م80 و۳۲ ما اون کونطاعم 15۵
1 عطلا 800۵ ۵۲۵ ۳5۵ ,روط 1 تعطاتط اوعد عط) ۵عصنزمز
واه عوهط هه اه عزعطا ۵۵ م۳مصصص کونطاع۸ عطا ,عصقطل11 10
۲ عم ص62 مدعنل عطا ات موااه ص۳۷ بصسزماو 1 تعطا هنز
6 ,لد نامع معله نوی آهمنعحد کنطا مارد نصقط116 عط)
0 عونطاعم و ۶ عکنا آهمنعس 0۵ باه 1۳ حصقط71 ۵
عطا طاز 00دمعاامه نطاب عصقطا11 عطا که ععصقعرم عطا 0۵
۳۵۵(۷ 066 5۵۵ 15666 تاره نصقط11 عطا که صمناناه اه
بکوتطاعم اروقوطاکه 0 ۳ عتوس علخ کمو معط وه کص هس30
۶و برد آهعنطتمنط عطا جز هامم اعدا عمط حصعط ۶و 1/051
001۵۰ مشاه 2 خاعباه مز موه عمط هه عطاس عطا
6 کا 60 016 ورجاعنم50 اوقوداعه) و درد آمونطسمنط ۵
حاعنط :۷ عسابه لهزقتحد کنطا صز 0 عم هه هام0 حعاته
ما16 10 .و5006 قنطا ۶و فققاه معمرمی عطا بوط 200۳0۵۵ ۱۵۳۵
عطا زرط ۵عتصصط 206 66۵ صعااه ع هط عتعحد کنطا هز کموصقعاه
«لزا50016 قنطا ۶و کعدققاه مصمرمی عطا 0۵۵ عاممعم ۶و ع600 0۳3
عم "امه اقما طخ قح حه فرحموطاکه خی تسانعم عطا عصتامعناکه صت توعلاناصه معط مصاقعمد 5 مطاه اک عطا 60 ۵عاعصانه کز عاعناسه کنط ۲ *
028100 2 ند عطاع 0و مصهکقط تانمحم-ط ,66461504 (98-21+) م۳ ,5282362 (98-912ج) ناع1 مطانش هوجو که **
| قشقایی ها مهاجرانی بوده اند که از مناطق مختلف به جنوب ایران آمده اند. در گذشته جامعه ی قشقایی جامعه ای طبقاتی بود و خاندان ایل خانی در رأس این نظام طبقاتی قرار داشت. موسیقی همواره در تمام طبقات اجتماعی ایل قشقایی حضور داشته است. کارگان عاشیق ها یکی از پنج کارگانِ فرهنگ موسیقایی قشقایی ست که تحولات بسیاری را تجربه کرده است؛ تغییراتی در سازبندی، تغییر فرم اجرا و تضعیف کارگان که در نهایت به از میان رفتن این سنت موسیقایی انجامید. عاشیق ها که در فرودست ترین طبقات اجتماعی ایل جای داشتند با حمایت ایل خانان به قوم قشقایی پیوستند و هنر خود را ارتقاء بخشیدند؛ در نهایت نیز با از میان رفتن نظام ایل خانی، سنت موسیقایی آنها نیز رو به انحطاط رفت. اغلب تأثیرپذیری ها و تغییرات حاصل از آن در موسیقی عاشیقیْ ریشه در نظام طبقاتی ایل دارند. تغییرات ایجادشده در این موسیقی نیز غالباً با حضور افرادی از طبقات بالای اجتماع همراه بوده که پذیرشِ مرجعیت این طبقات توسط مردمْ پذیرشِ تغییرات را نیز به همراه داشته است. این پژوهش که به معرفی موسیقی عاشیقی قشقایی و بررسی تأثیرپذیری در این کارگان می پردازد بر اساس کار میدانی در مناطق قشقایی نشین و گفت وگو با موسیقیدانان قشقایی به انجام رسیده و هدف از آن معرفی و بررسی تغییراتِ حاصل از برخوردهای فرهنگی، تغییر شرایط زندگی، شهری شدگی و تجددگرایی قشقایی ها در این موسیقی است. |
47,798 | 422241 | در تحقیقاتی در این راستا جابور
و جابور (۲۰۱۶) «مدیریت منابع انسانی سبز و مدیریت زنجیره تأمین سبز: پیوند دو دستورکار
نوظهور» با هدف ارائه یک چارچوب سینرژیک" و یکپارچه برای رابطه مدیریت منابع انسانی
سبز- مدیریت زنجیره تأمین سبز و ارائه یک برنامه تحقیقاتی برای این یکپارچهسازی بررسی
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳۹۳
نمودند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که عوامل مدیریت منابع انسانی سبز غیرملموس تر مانند
فرهنگک» کار تیمی» و اختیار» اساس مدیریت زنجیره تأمین سبز را تشکیل میدهند. مدیریت
زنجیره تأمین سبز میتواند به کارایی شرکتها و به توان شرکتها برای سرمایه گذاری کردن
بر روی توسعه منابع انسانی و مسئولیت اجتماعی حقوقی کمک کند. بنابراین رابطه بین
مدیریت منایع انسانی سبز و مدیریت زنجیره تأمین سبز میتواند منجر به ایجاد شرکتهای
پایدارتر و زنجیرههای تأمین و توسعه پایدار گردد. همچنین تیکسریا و همکاران (۲۰۱۶) در
پژوهش «آموزش سبز و محدودیت زنجیره تامین سبز: شواهد و مدارکی از شرکتهای
برزیلی» به تجزیهو تحلیل رابطه بین آموزش سبز و زنجیره تامین سبز در شرکتهای برزیلی
پرداختند و بیان نمودند ویژگیهای اصلی آموزش سبز عبارتند از موضوعات آموزشی سب زکه
مناسب و رایج برای فعالیتهای شرکتها است» محتویات آموزشی سبز ایجاد شده از طریق
تجزیه تحلیل سیستماتیک! از شکافها و نیازهای آموزشی وکارمندانی که آموزش سبز را
دریافت کردهاند. نتایج تحقیق بیانگر این است. که آموزش سب همبستگی مثبتی با اتخاذ شیوه-
های زنجیره تامین سبز در خرید سبز و:همکاری با مشتریان,دارد و شرکتها از طریق
پیادهسازی آموزش سبز باعث بهبود مدیریت زنجیره تامین سبز برای همکاری با مشتریان و
خرید سبز میشوند. آنها نشان دادند که به کارگیری مدیریت منابع انسانی سبز به میزان ۰/۵۱
بر خرید سبز و ۰/۴۵ بر همکاری با مشتریانتأثیر دارد. در ادامه کیچف و همکاران (۲۰۱۶) در
پژوهشی «تأثیر جهت گیریهای سازمانی استراتژیک بر مدیریت زنجیره تأمین و عملکرد
شرکت» مورد بررسی قرار دادند. نتایج تحقیقشان نشان داد که تر کیب قابلیتهای زنجیره تأمین
و قابلیتهای محیطی تأثیر مثبتی بر مدیریت زنجیره تأمین و عملکرد شرکت دارد. آنها تأثیر
زنجیره تأمین سبز بر ابعاد عملکرد سازمان شامل کارایی» اثربخشی مشتری و تمایز محیطی را
به ترتیب ۰/۱۸ ۰/۱۹ و ۰/۶۲ اعلام کردند از اين رو بیشترین تأثیرگذاری به کارگیری زنجیره
تأمین سبز بر تمایز محیطی است. تحقبق دیگری توسط آرانتس و همکاران (۲۰۱۴) به
«تصویب شیوههای مدیریت زنجیره تامین سبز: مکانیسم القا و نقش شرکتهای کانونی»
۳۵۹۵۴ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
پرداختند. یافتهها نشان میدهد مکانیزمهای خاص برای القا تمرینات مدیریت زنجیره تأمین
سبز» اصلیترین آن آموزشهای محیطزیست» فعالیتهای تدارکات» انتخاب و ارزیابی
تامین کنندگان و بازاریابی سبز است. شولر و جکسون! (۲۰۱۴) نیز تأثیرات مثبت منابع انسانی
بر عملکرد شرکتها را از طریق نیاز به حمایت مدیریت منابع انسانی در مسائل سبز مطرح
کردند. همچنین تیکسریا و همکاران (۲۰۱۲) در پژوهشی «ارتباط بین مدیریت سبز و آموزش
زیست محیطی در شرکتهای واقع در برزیل: یک چارچوب نظری و مطالعات موردی» را
مورد بررسی قرار دادند. نتایج شناسایی سیر تکامل مرحله عمر مدیریت سبز شرکت و سطح
آموزش زیست محیطی,» رابطه مثبت میان آموزش محیطی و مدیریت سبز را نشان داد. در ادامه
غفورخان و همکاران (۲۰۱۱) در پژوهشی «تاثیر آموزش و توسعه بر عملکرد سازمانی» را
بررسی نمودند. تمرکز مطالعه بر درک تاثیر آموزش و توسعه» آموزش شغلی» طراحی
آموزش و سبکک تحویل در عملکرد سازمانی:است. و:همچنین از چهار جنبه مهم در مطالعات
سازمانی به شمار میرود. نتایج تحقیق آنها نشان میدهد که آموزش و توسعه» آموزش شغلی,
طراحی آموزشی و سب تحویل تأثیر قابل توجهی بر عملکرد سازمانی دارد و همه اينها بر
عملکرد سازمانی تاثیر مثبت دارند و عملکرد کلی سازمان را افزایش میدهند. در ادامه دیلی و
هوانگ (۲۰۰۱) بیان کردند که هریک از مراحل "سیستم مدیریت زیستمحیطی نیازمند
حمایت ویژه اقدامات منابع انسانی با تاکید بر گزینش و استخدام» آموزش» ارزیابی عملکرد و
پاداش برای کارکنان است. مدیریت منابع انسانی سبز شامل شیوههای منابع انسانی سنتی با
اهداف زیستمحیطی و"ابعاد استراتژیک برای مدیریت منابع انسانی" یا "اشکال جدید
سازمان: کار" از جمله فوّهنگ سازمانی» کار نی و توانمندسازی کارکنان است: قدف
استخدام و گزینش کارکنانی است که.به مخیطزیشت متعهد باشند واضح است که گزینش
برای سبز شدن سازمان مهم است» با این حال مطالعات نشان میدهد که این گونه اقدامات
هميشه جنبههای زیست محیطی را در هم نمی آمیزند(جابور و جابور» ۲۰۱۶). با توجه به مرور
مبانی نظری توسط محققان» تاکنون تحقیقی در این زمینه یافت نشده که رابطه بین "آموزش
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳۹۵
سبز" و "مدیریت زنجیره تأأمین سبز" را بررسی کرده باشد. مقالاتی وجود دارند که بر رابطه
یکپارچگی بین مدیریت منابع انسانی و مدیریت زنجیره تأمین بصورت گستردهتری تأکید می-
کنند» بدون این که مسائل سبز را مد نظر قرار داده باشند(جابور و جابور» ۲۰۱۶). بنابراین
هرکدام از زمینههای مدیریت منابع انسانی سبز و مدیریت زنجیره تأمین سبز از دانش به نظر
میرسد که بصورت جداگانه توسعه پیدا کرده باشند» اگرچه آنها به هم نیازمند هستند.
ساختن پلی بین مدیریت زنجیره تأمین سبز و مدیریت منابع انسانی سبز مهم است چون
مدیریت منابع انسانی سبز برای سبزبودن موثر سازمانها ضروری است» و مدیریت زنجیره
تأمین سبز نیز بخشی از مفهوم مدیریت زنجیره تامین پایدار! است که در زمانی که سازمانها
دنبال پایداری هستند خیلی مهم میباشد(جابور و جابور ۲۰۱۶). هدف مدیریت زنجیره تامین
پایدار» به حداکثر رساندن سودآوری زنجیره تامین و در عین حال به حداقل رساندن اثرات
زیستمحیطی و به حداکثر رساندن رفاراسشی یت« ال "+ ۲۰۱۵). انتقال به زنجیرههای
عملیات خود با شیوههایی که به نظر محیط زیست. پایدار هستند» تشویق شوند(آکوای»
۷ با بررسی پژوهشهای مرتبط به راختی مشاهده میشود موضوعاتی که بهطور مکرر
در مطالعات مدیریت زنجیره تأمین سبز به آنها پرداخته شده.است» شامل موارد زیر است:
(الف) اثربخشی مدیریت زنجیره تأمین سبز بر عملکرد سازمانی(زیستمحیطی» عملیاتی»
اقتصادی)( گویندان و همکاران" ۲۰۱۴)؛ (ب) معیارهای انتخاب عرضهکنندگان در زمینه
مدیریت زنجیره تأمین سبز(گویندان و همکاران» ۲۰۱۴)؛ و (ج) تجزیه و تحلیل فشارها و موانع
بر سر راه اتخاذ مدیریت زنجیره تأمین سبز است اما موانع سازمانی و انسانی از جمله فقدان
آموزش» عدم مشا ر کت مدیریت ارشد در اتخاذ مدیریت زنجیره تأمین سبز و عدم همکاری و
ارتباط متقابل بررسی نشده استا(گوبندان و همکاران» ۲۰۱۴). مدیریت منابع انسانی سبز و
فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی خسال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
مدیریت زنجیره تأمین سبز را باید به شیوه مرتبطی تحلیل کرد چون سازمانها و در نتیجه
مدیریت عملیات» از مردم تأثیر میپذیرند(بعبارت دیگل آنها مستلزم تأمین کنندگان»
کار کنان» مدیران و مدیریت ارشد هستند). وقتی که چندین سازمان با هم ترکیب می گردند و
باهم همکاری میکنند» و همچنین در زنجیرههای تأمین ساختار مییابند» افراد بیشتری با آنها
مرتبط خواهند بود روابط انسانی پیچیدهتر خواهد شده» و در نتیجه مسائل رفتاری قابل توجهتر
می گردند(جابور و جابور ۲۰۱۶). پس از بررسی تحقیقات گذشته شاخصها شناسایی شدند و
باتوجه به شکاف تحقیقات با وارد کردن "مسائل سبز" در مدیریت منابع انسانی سبز و مدیریت
زنجیره تأمین» تأثیر آموزش سبز را بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت زنجیره
تأمین سبز بررسی نمودیم. جدول(۱) شاخصهای تحقیق را نشان میدهد.
مدل مفهومی پژوهش در قالب شکل (۱) ارائه شده است. متغیرهای مستقل و میانجی برگرفته
از پژوهش تیکسریا و همکاران (۲۰۱۶) و متغیر وابسته برگرفته از پژوهش کیچف و همکاران
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳۵۷
(۲۰۱۶) است. تیکسریا و همکاران (۲۰۱۶) اظهار داشتند پیادهسازی شیوههای مدیریت سبز
زنجیره تامین» مانند خرید سبز و همکاری با مشتریان» چندین چالش را مطرح میکند که
اغلب به علت فقدان آموزش سبز است. ما نیز نوآوری نموده وآموزش سبز را در شرکت ملی
پخش فراوردههای نفتی منطقه گیلان مورد بررسی قرار دادیم. با توجه به مدل مفهومی
فرضیه ۱ اول: آموزش سبز بر خرید سبز تأثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه ۲: آموزش سبز بر همکاری با مشتریان تأثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه ۳: خرید سبز بر کارایی هزینه تأثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه ۴: خرید سبز بر اثربخشی مشتریان تأثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه ۵: خرید سبز بر تمایز محیطی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه ۶: همکاری با مشتریان برکارایی هزینه تأثیر مثبتو معناداری دارد.
فرضیه ۷: همکاری با مشتریان بر اثربتخشی مشتریان تأثیر مثبت او امغناداری دارد.
فرضیه ۸: همکاری با مشتریان بر تمایز محیطی تأثیر مثبت او معناداری دارد.
تحقیق حاضر به دلیل اينکه به بررسی تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان میپردازد و
دانش کاربردی را در صنعت مدنظر توسعه میدهد» از نظر هدف» تحقیق کاربردی است. البته
با توجه به نوین بودن مدیریت زنجیره تامین سبز در این صنعت میتوان آن را از نوع توسعهای
۳۵۸ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
نیز دانست و از نظر شیوه گردآوری و تحلیل اطلاعات نیز» پیمایشی- مقطعی است. براساس
ماهیت و روش» توصیفی پیمایشی از نوع مطالعات همبستگی میباشد که به بررسی رابطه بین
متغیرها میپردازد. جامعه آماری متشکل ازکلیه کارشناسان و مدیران شرکت ملی پخش
فرآوردههای نفتی منطقه گیلان هستند که بر طبق آمار به دست آمده از مدیریت شرکت ملی
پخش فرآوردههای نفتی منظقه گیلان در سال ۹۵ این تعداد ۱۵۰ نفر اعلام شده است. روش
نمونه گیری تصادفی ساده بوده و برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران جامعه محدود
استفاده شد و حجم نمونه ۱۱۸ نفر به دست آمد. یکی از روشهای تعیین اعتبار یا روایی»
بررسی اعتبار محتوا است. از آنجاکه تمامی سژالات پرسشنامه از مقالات معتبر بینالمللی
استخراج گردیده است بنابراین اعتبار و روایی آنها ثابت شده است. برای حصول اطمینان از
زوایی(مسترا و ضوری) پرسفنامه از شاخضی, بت روایی مسوایی! استفاده قد. جهیت
محاسبه این شاخص از نظرات ۱۰ نفر از کارشناسان متخصص در زمینه محتوای آزمون مورد
نظر استفاده شد و با توضیح اهداف آزمون برای آنها و ارائه تعاریف عملیاتی مربوط به
محتوای سوالات, از آنان خواسته شد تا هرایک از سوالات را براساس طیف سه بخشی لیکرت
«گویه ضروری است» («گویه مفید است اوّلی ضروزی نیست» و «گویه ضرورتی ندارد»
طبقهبندی کنند. براساس تعداد متخصصینی که سوالات را مورد: ارزیابی قرار داده اند» حداقل
مقدار نسبت روایی محتوایی قابل قبول"بایستی ۰/۶۲ باشد( کرمی» ۱۳۸۲). برای سوالات
پرسشنامه حاضر نیز این مقدار ۰/۸۴ محاسبه گردید که نشان داد بین متخصصان در زمینه روایی
این آزمون توافق وجود دارد. با توجه به این که مقدار نسبت روایی محتوایی تعیین کننده روایی
محتواست درصورتی که یک سوال از نسبت روایی محتوایی لازم برخوردار نباشد میتواند
حذف گردد. برای محاسبه پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شدکه این
ضریب برای تمامی متغیرها بالای ۰/۷ بودکه نشاندهنده پایایی مناسب سوالات پرسشنامه بود.
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳۹۹
مفروضات این تحقیق در نظرگیری متغیر آموزش سبز از حیطه مدیریت منابع انسانی و خرید
سبز و همکاری با مشتریان» مدیریت زنجیره تامین سبز و همچنین عملکرد شرکت به سه بعد
باتوجه به نتایج تجزیهوتحلیل دادههای جمعیتشناختی» اکثریت پاسخدهندگان را مردان
تشکیل دادند که بیشترآنان افراد بین ۳۰ تا ۴۰ سال و دارای تحصیلات کارشناسی بودند.
۲۰ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
حدود۴۰ درصد از پاسخدهندگان سابقه کاری بین ۱۰ تا ۱۵ سال داشتند که اکثریت آنها
پیش از استفاده از آزمونهای آماری پژوهش ابتدا باید آزمون نرمال بودن داده انجام شود.
هنگام بررسی نرمال بودن دادهها فرض صفر مبتنی بر اینکه توزیع دادهها نرمال است در سطح
خطای ۵/ آزمون میشود. بنابراین اگر مقدار معناداری بزرگکتر مساوی ۰/۰۵ به دست آید»
در ايینصورت دلیلی برای رد فرض صفر وجود نخواهد داشت. فرض نرمال بودن دادهها در
سطح معناداری ۵/ با تکنیک کولم وگروف-اسمیرنف! آزمون شده است و نتایج در جدول
آزمون نرمال بودن سازهها نشان میدهد که سطح معناداری برای تمامی سازهها بالاتر از ۰/۰۵
است لذا دادهها از توزیع نرمال برخوردار بوده و از نرمافزار لیزرل استفاده شده است چون
به منظور بررسی روایی(میزان تبیین هریک از متغیرها توسط سوالهای مربوطه) هریکت از
متغیرهای ششگانه مطرح شده در مدل پژوهش, از تحلیل عاملی تأییدی توسط نرمافزار
لیزرل" استفاده شد. نتایج تخمین درگزارش لیزرل» حاکی از مناسب بودن شاخصهای برازش
بود. با توجه به نتایج به دست آمده در جدول (۳) و مقایسه آن با دامنه قابل قبول میتوان
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۶۱
اذعان نمود تمامی شاخصهای برازندگی مدل در دامنه قابل قبول قرارگرفتهاند و لذا مدل
برای ارزیابی مدل فرضی اين پژوهش ابتدا به برآورد پارامترها با استفاده از روش بیشینه
احتمال میپردازيم. پارامترهای برآورد شده شامل "ضرایب تاأثیر""میباشد. در نهایت
شاخصهای ارزشیابی برازندگی مدل و شکل مدل برازش شده گزارش میگردد. شکل (۲)
نشاندهنده مدل ساختاری» درحالت تخمین استاندارد: است. که روابط بین متغیرهای آموزش
سبز» خرید سبز» همکاری با:مشتریان» کارایی هزینه» اثربخشی مشتریان و تمایز محیطی را
نمایان میسازد. این شکل» ضرایب بتاازا برای هر یک از مسیرهای مدل ساختاری نشان می -
دهد. رد يا تأیید هریکک از فرضیهها منوظ بر مقایسه ضریب بتای بهدست آمده برای هر مسیره
در حالت تخمین استاندارد» با مقدار 1 محاسبه شده برای آن» در حالت ضرایب معناداری»
۳۳۲ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
5 0ح ۳۵ 75 ,0.00000حباه 0 ,16 کل ,7.48 93وحعدیکسنطع
شکل (۳) نیز نشاندهنده مدل ساختاری در حال ضرایب معناداری میباشد و مقادیر ] محاسبه
شده را برای هریک از مسیرها مشخص میسازد. به طورکلی ضریب مسیر بیان کننده وجود
رابطه علی خطی و شدت و جهت این رابطه بین دو متغیر مکنون است. در حقیقت همان
ضریب رگرسیون در حالت استانلاارد,است که در مدلهانی,سادهتژ, رگرسیون ساده و چندگانه
مشاهده میشود و عددی بین ۱- تا,+۱:است»که اگر برائو باضفر شوند» نشاندهندهی نبود
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳
5 ح ۳۸ 2-00000038 ,16 قگل ,7.48 3 وحم ی ک-نطع
همان گونه که از شکلهای (۲) و (۳) نمایان است» شاخصهای برازندگی مدل در دامنه قابل
قبول قرار گرفتهاند وکلیه روابط معنادار میباشد. شاخصهای.پرازند گی مدل نهایی در جدول
باتوجه به خروجی نرمافزار لیزرل(مقدار محاسبه شده 0160اونه ۷ :1060 770۳۵1- +بر
< مممنوک-نط) و5 ۸,۵۵5 0.0(۹۳۷۰۶ > 0) ) است که مقدار تقریا کم و مناسبی است.
پایین بودن میزان این شاخص نشاندهنده تفاوت اند ک میان مدل مفهومی پژوهش با دادههای
مشاهده شده تحقیق است. باتوجه به نتایج به دست. آمده و مقایسه آن با دامنه قابل قبول می-
توان اذعان نمود تمامی شاخصهای برازندگی مدل فوق در دامنه قابل قبول قرار گرفتهاند و لذا
۳۳ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
براساس خروجی نرمافزار لیزرل» آهای محاسبه شده که نشاندهنده رابطه متغیرهای
تحقیق(آموزش سبز خرید سبز همکاری با مشتریان» کارایی هزینه» اثربخشی مشتریان و
تمایز محیطی) هستند» در دامنه ۱/۹۶ و ۱/۹۶- قرار نگرفتهاند که این موضوع نشاندهنده
معنادار بودن رابطه میان آنها است. از آنجا که مقدار ۸2 کم» نسبت 2 به درجه
آزادی(]1) کوچکتر از ۳ 373/15۳۸ کوچکتر از ۰/۰۸ و نیز 671 ۸67۳۸ 07۳1
1 و ]0۳ بزرگتر از ۰/۹ است» میتوان نتیجّه گرفت: که مدل اجرا شده برازش مناسبی
دارد. نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری که برای بررسی فرضیهها مورد نیاز است» در
جدول ۵. نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری(51:3/1) برای فرضیهها
همکاری پا مشتریاه ی کارایی هرینه ۹۵ ۹/۸ تاط
همکاری با مشتریان <ص اثربخشی مشتریان ۸۷ ۱۱/۰ تا
برعملکرد شرکت بود. نتایج حاصل از فرضیهها و نتایج کلی تحقیق در جدول(۶) نشان داده
ثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ...
فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی - سال هجدهم شماره ۵۶» بهار ۹۹
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۶۷
از بین شیوههای آموزش سبز که با زنجیره تأمین سبز ارتباط داشتند» با توجه به بارهای عاملی
مشاهده شده ۳ شیوه بیشترین تأثیر را داشتند. این سه شیوه عبارتند بودند از ۱- مطرح شدن
آموزش سبز از طریق شناسایی شکاف بین آموزش و نیازها ۲-ارتباط داشتن مباحث مطرح
شده در دورههای آموزش سبز با فعالیتهای کارکنان سازمان و ۳- در اختیار داشتن فرصت
کافی برای استفاده از آموزش سبز در فعالیتهای کار کنان. مناسبترین موارد برای همکاری
با مشتریان عبارتند بودند همکاری با مشتریان در جلوگیری از سرریز شدن محصول و همکاری
با مشتریان در طراحی جایگاههای سازگار با محیط زیست. این نتایج نشان میدهد شرکتهایی
که شیوههای مدیریت زنجیره تأمین سبز را به کار میبرند» باید کارکنان خود را با آگاهسازی و
مهارتهای سبز از طریق آموزش سبز توانمند سازند. اگر کارکنان» آگاهی زیستمحیطی
بیشتری: داشته ماشتد». قاذر به حمایت بیشتر از طامین کنند گان: سبز ذار سراسز زنجیره تمیق
این نتایج نقش خاص آموزش سبز در ساخت سازمانهای سبزتر زا نشان میدهد. در این زمینه
آموزش سبز یک منبع و مزیت رقابتی برای شرکتها میتواند باشد. در صورت تمرکز
برآموزش سبز» شرکتها باید در محتوای بخشهای آموزشی» تجزیه تحلیل شکافها و
نیازهای آموزشی و ایجاد فرصت برای کارمندان برای استفاده از دانش سبز سرمایه گذاری
کنند. نتایج پژوهش نشان داد که مدیریت.زنجیره تأأمین سبز منجر به بهبود عملکرد سازمان به
لحاظ کارایی» اثربخشی و تمایز محیطی در دستیابی به مزیت رقابتی پایدار می گردد.
با توجه نتایج به دست آمده از تجزیهوتحلیل مدل تحقیق میتوان مسیر زیر را بهعنوان
اثربخش ترین مسیر از آموزش سبز به عملکرد معرفی نمود. ضرایب بتا مربوط به این مسیر در
۲۸ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
شکل ۵. مسر اثربخش از آموزش سبز به عملکرد از طریق خرید سبز
آموزشهای سبز ارائه شده به مدیران و کارشناسان متناسب با نوع فعالیتهای آنان» ارزیابی
۰ ۰ 0 2 ۳ ۳ ی ۰ 8 ۰
این آموزشها و همچنین در اختبارگذاشتن فرصت کافی برای استفاده از این آموزشها
موجب میشود که مدیران زنجیره تأمین به منافع اقتصادی حاصل از فعالیتهای
زیست محیطی» تشخیص نیاز به بهبود در عملکرد زیست محیطی و افزایش تعامل میان خرید و
محیط زیست آگاهی یافته و شرایط ایجاد زنجیره تأمین سبز را در سازمان تسهیل نمایند که
موجب اجرای الزامات زیستمحیطی از جمله دارا بودن گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱ یا گواهینامه
سیستم مدیریت ایمنی» بهداشت و محیطزیست-ام اس برای تأمین کنندگان وکنترل کیفیت
تأمین کنند گان به لحاظ آلود گیمنجر یه کارایی هزینه ش رکتمی گردد.
با توجه به نتایج بدست آمده» آموزش سبز بر خرید سبز:دارای تاثیر بالایی میباشد سه شیوه
آموزش سبز(مطرح شدن آموزش سبز از اطریق شناسایی شکاف بین آموزش و نیازها ارتباط
داشتن مباحث مطرح شده در دورههای آموزش سبز با فعالیتهای کارکنان سازمان و در
اختیار داشتن فرصت کافی برای استفاده از آموزش سبز در فعالیتهای کارکنان) دارای
اهمیت بالاتری نسبت به شیوّههای ذانگر بوده و همچنین مناسبترین شیوههای خرید سبز
شیوههای اول و چهارم(انتخاب تأمین کنندگان که دارای گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱ یا سیستم
مدیریت ایمنی» بهداشت و محیطزیست-ام اس باشند آوکنترل کیفیت از تأمین کنندگان)
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳۹
با توجه به نتایج پژوهش حاضر پیشنهادهای کاربردی برای مدیران ارائه می گردد.
برای کاهش موانع زنجیره تأمین سبز به ارائه آموزشهای سبز برای مدیران و
کارشناسان اقدام کنند. این آموزشها باید متناسب با فعالیت مدیران مربوطه و
همچنین از طریق شناسایی شکاف بین آموزش و نیازها ارائه گردد.
تغییر بینش» منجر به تغییر رفتار میشود. آموزشهای مرتبط برای مدیران ارشد و
آگاهسازی مدیران از طریق کلاسهای آموزشی که توسط سازمان حفاظت
محیط زیست, دانشگاه یا سازمان برگزار میشود» در جهت ایجاد حساسیت در زمینه
آموزش سبز بایدکوتاه» ساده» مرتبط و غیررسمی باشد و همه کارکنان بخشها و
سازمان را در برگیرد. کارکنان باید در برنامهریزی و.اجرای آموزشهای سبز
سازمان جهت کاهش زمان سفارش گیری تا تحویل محصول و همچنین افزایش
ثبات زمانی در دوره سفارش گیری, تا: تحویل» جهت آگاهی و عمل به آن
دستورالعمل سبز شرکت را در اختیار تأمین کنند گان قرار دهند.
با استفاده از تکنیکهای تصمیم گیری نظیر دیمتل " اثر علت و معلولی این شیوهها
آموزش سبز بر رویخرید سبز را برزسی نموده و این عوامل را با استفاده از
تکنیککهای جدید تصمیمگیری مانند روش بهترین- بدترین" ارزیابی نموده و
همچنین سازمانهای اجرایی میتوانند بسته سیاستی جهت پیادهسازی آن را به طور
فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی خسال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
همچنین پژوهشگران میتوانند تحقیق را بصورت مقایسه بین عملکرد شرکت در
صورت وجود آموزش سبز با عملکرد شرکت در صورت نبودن آموزشهای سبز
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳۷۱
آذن عادل.» عندلیب اردکانی» داود.» و ابراهیمینیا» مریم. (۱۳۹۵). آتووسی تاثیر توسعه محصول
سبز بر عملکرد سازمانی"» پژوهشهای مدیریت منابع سازمانی» دوره۶ شماره ۱ ص ۲۱-۱
امامقلی زاده» سعید.» رضوی» حمیدرضا و رستگارالمشیری,» ابوالفضل. (۱۳۹۴). "تاثیر مدیریت
زنجیره تامین سبز بر عملکرد شرکت(بر اساس روش ن356آ) مطالعه موردی: شرکت ایران خودرو""»
پایاننامه کارشناسی ارشد» موسسه آموزش عالی راهبرد شمال» دانشکده فنی.
بیات» روح ال و محمدنژاد مدردی» سپیده. (۱۳۹۵). "بررسی تاثیر نوآوریهای سبز بر عملکرد
زیستمحیطی و مزیت رقابتی سازمان"» کنفرانس جهانی مدیریت» اقتصاد حسابداری و علوم انسانی
در آغاز هزاره سوم» شیراز» پژوهش شرکت ایده بازار صنعت سبز.
بهنامیان» جواد.» و متقی» محبوبه.(۱۳۹۴). "راهکارهای ارتقا زنجیره تأمین سبز در صنایع
پتروشیمی(مورد مطالعه: پتروشیمی مارون)"» مدیریت زنجیره تأمین» شماره ۵۱ص ۲۹-۳۹.
قربانپور» احمد.» پویا علیرضا.» ناظمی» شمس الدین.» و ناجی عظیمی» زهرا. (۱۳۹۶)." اهمیت
سنجی اقدامات مدیریت زنجیره اتأمین » سبز در «حوزه. صنایع.. نفتی ایران(رویکرد
لشگری» فاطمه.» و حمیدی» ناصر. (۱۳۹۶). "بررسی نقش میانجی مدیریت زنجیره تامین سبز در
رابطه بین جهت گیری استراتژیک و عملکرد مرکز درمانی سینا تهران"» دومین کنفرانس بین المللی
مظفری» محمدمهدی»» و قطبی» فربد. (۱۳۹۶). "بررسی تاثیر مدیریت زنجیره تامین سبز بر بهبود
عملکرد و کسب مزیت رقابتی توسط سازمان"» سومین همایش "ملی و سومین همایش بین المللی
7 0001 6تهاتامق 0 ۸ ب.(2017) 8 ,0000 بش۳۸ مطق ۳۵۵
۲۷۲ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
40 08و16 ۶و آعومص ج +ععصعصصماهم ما۵ مصصذ هععتع که کاصعلععاصد
4912-4۰ :69 طعنه6 165 دحعصزعظ ۲و لمم 10 ۰ ععننا نمی
65 :کم تامهم کصعمصهعهصه/2 حنقطات) بواممگ 6۳660 ۶و جرمنام0ل ۸
۳۳۵۵00۰ .تمه مدمه 1۵6۵ ۶و عام عطا فصد ماع وم ۲و
عصنصنها ۶ امومصذ ۵ط۲ .(2017) بططظ ,خق00 ۶ ,1 مباقط نط
,167688278۰ طز 96007 لعامط ۶و فد ه تععصق ص06 ناه منهع 0۳
مگ ۳۵6۵ .(2015) 7 مصمصتهانگ ۶ لا بل با18 مش .7 مقصتط
از طاهصنهاکناگ مصه ماه 0۳ هزم اعد ۳۵ مکصعصععهص/2 نقط)
006666 ما6 1208 عطا اه وماطه عم معصوط ,اععصمصد ۳
م6005 عطا عمتکدهکک۸** .(2016) ما بعمعط72 یک .0 مجشا .ات1 ,108
8 جز صنقط تحاصصی 16 هصنقاکنه ماعصط و مه هصق ۵۶ 06102066
م1662 00672002۵1 ۵۶ م30 همع وا تفع نها آماصعصص هه
[ه۵ م20 منص2ع07 0۵ ۳۳65 خدع 3/2026 حتقطا0) بچامهناگ ۳66 ۵۶ 130۵66
باه و2660 هصق اه عمط 6 هه خ کماعگ ععیمک6 حتفتحط 6۵ جم ص26
۲و 116 ۵ط1* .(2017) .0.۸ ,۵عل و رفقابل۸ شیک 3/3050 مظ ,66۲8
8 و و۸ نز 26666۴ مممصنعطل امه صععع هرز تحصفتی
۳۵65 .(2014) .۸.21 ,1189 .0 مصقصصقکط .36 مصعجتلهگ کل مصقوصن 60
0 0ص حز مدع 16ص خمعصعع هصق صنقطل امد صعع۳ع ۶6۵۳ کزدولهمه
تأثیر آموزش سبز بر عملکرد سازمان از طریق نقش میانجی مدیریت ... ۳
-555 ,147 002۰ 3۳00۰ .7 اصل بقفععم۳م حطععنط عناواعصه عمنعند اک 1۵
0(۰) .31 مصقطک1 صسطاک۸ 6 .۳ متقک1 #عصط۸ مشهط مصقطکلز «ممتقطی
۳6۳0۵6۰ هد ما2 نصهع0 هه خصعصصم 106۵10 وصه عصنصنه که مومس
62-8۰ ,(11)7 متل7ق96ع3 دکعصزعاظ فص اصعصهع 2/202 که لقصاه7 لغطاملی
08((۰)) .5 مقا 56۷6 .۸ (ل10896م 1۵۳ وگ ۳۵160300۳87 وم ,7۵70796
65 800 ,کاناعط6 ععزماصحهه مصصناعهتعنادد عمنصنهه که کته ۵ط 1
#۶ لق ص70 لهموتا ص10 و عصعصاتصصمه اعععومامهه. عصتا-اتقم. 0۵
1624-3۰ ,112 ,3۳۵۵00 +عصهع 01 0۶ م0 عق ومع عمنع مه
-16 1 8منه 136201058 .(2017) 7.30 ق11۳0 6 .3 مشک سل
14 ,3۵2866 نقطا هناد صععع ۶0۳ کععوع 0 متام هدع 0۳
داماد 6/۵6۵ منطعم ما12 ۵ط 1 ,(2011) +5 محقا م1۵ .36 مطمقصط0[
0 اند 2 ۵۶ هصنادا فصه ادع 00100 عطا نععصمصسوعم سطظ فصه صنقطل
8 ععگ م1015 81621 ط2 ۵۶ هل لدم اه 13 منم
۰ 0067 .ل بتتاظ رصم کعنصواعاه صعنلنمهحط ج ما #عناممه 1025715
0(۰) .۸ 0806 ,)2/0116 2 سا ۷۷۵۵۲ معاه 1 .8 705 ما10
ما5 8766 ۵۵ که مع 0۳ مدمه منصهع0۳ عزعع 50 که عحمصطز 1۳۵
- 269 ,(46)3 ,86006 3/1302 کناعنعمآ ع دمنا نع آهعزدوطط
5 2 00000 ۳۵6۵ .(2017) .6 ,فا ام-5 006 ول ,100108062
367۹0601168 210۳ هل .وتان هسنهاهند 5 وصهمصمه هنز عمط ها هه
۳۱۷۴ فصلنامه علمی مطالعات مدیریت صنعتی --سال هجدهم, شماره ۵۶ بهار ۹۹
عطا همعط" .(2017) .ال ,720000 بلح ,086ل 5 ول16ط۵ ,3 ب2/6[261
506 3۵ 8۳660 6۷66 زر عطا عصنفصدا کت +عاازعز رز
ما 1651912066 5 66 ما صصه 0۶ امه عمناه مه عطا که خطعتا همقل ها م11
163-۰ .168 ۷۵ 3۳۵۵60 +عصه6 01 ۲ لمم 70 تععصعط
28 :10462 هط ۵ط۲* .(2011) ج 30 ,هدنگ عک سل 36 ,300۳65
63-۰ ,7202-۳60۳2 و 16 مک ککمصتعباظ وجوع13 عحله ۷ معحطه5
606 ۳۲۳۰ بص2ع0 7۰ ,۵۵۹۵ هه لا دعر :ددع که هد ماه منصدون0
۳.۸۵ ,2/8708 8تلز5 ۸ ۲۷ ,5210100 2001002 وس ب ,1۳3۳۵16۵
صنقل راطصناد ه ۵۶ کاناعصط عطا ۶و امعصککهععه هنعا-ای ۰۹ «(2017)
01680 ج6 ,بل و1218 وس .8 ق8000[ وس بل 0 ,7300005 .۸.۸ ,ق۳[ع 16"
:22866 حتقطه تجاممه جع مهه عسنصتوا 66۵ .(2016) 3 .1
۵ عصتصته هام حصط و هه هه کصعصع ه 2 2۳66 6663 ناهام ۹
۸ :60 ع86 3/302 صنقطع 0صمص16 عاطامستمافیگ .(2015) بشت0 مل۳۵ ۹
111 مصنقط0 وامصناگ عط) صز زانط هصنهاهاگ ۶۵۳ ع 2660 ع ۸11620
0 لآهنعم5 - ۵وع۳:۵۵ ,عمصگ ۲0 خصعصصع 3/1 عزعع 5 نهد مناهماص1
| در بازار رقابتی امروزه در سطح جهانی مدیریت زنجیره تامین دارای اهمیت بسزایی است. مدیریت زنجیره تامین سبز به عنوان یک چارچوب برای بهینه سازی عملکرد زیست محیطی سازمان ها و شرکتها، که امروزه یکی از شاخص های مهم مدیریتی به شمار می رود.هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش سبز بر مدیریت زنجیره تأمین سبز و تأثیر آن بر عملکرد سازمان تعیین گردید. در این راستا یک مدل مفهومی برای این تحقیق طراحی گردید. جامعه آماری پژوهش کلیه کارشناسان و مدیران شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه گیلان بودند. نوآوری پژوهش حاضر این است که با وارد کردن "مسائل سبز" در مدیریت منابع انسانی سبز و مدیریت زنجیره تأمین علاوه بر یکپارچه سازی این دو فرآیند، تأثیر آن را بر عملکرد سازمان نیز بسنجیم. نتایج حاصل از بررسی فرضیات پژوهش با استفاده از مدل معادلات ساختاری با نرم افزار لیزرل در سطح اطمینان 95% نشان داد آموزش سبز از طریق نقش میانجی مدیریت زنجیره تأمین سبز بر عملکرد سازمان تأثیر گذار است. |
20,793 | 350323 | پیشبینی تعارض کار- خانواده و خانواده - کار از طریق شادی در محیط
این پژوهش با هدف پیشبینی تعارض کار- خانواده و خانواده-. کار از طریق شادی در محیط
کار و تعهد سازمانی در بیمارستان محمد رسولاله (ص) شهرستان مبارکه به انجام رسید. روش
پژوهش» توصیفی - همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه کارکنان "سازمان مذکور بود که از
بین آنها ۱۶۱ نفر بهصورت روش نمونهگیری در دسترس بهعنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای
گردآوری دادهها شامل پرسشنامههای تعهد سازمانی مییر و آلن؛ تعارض کار - خانواده کارلسون
و همکاران و شادی در محیط کار مهداد و همکاران بود. دادهها با استفاده از تحلیل رگرسیون
چندگانه مورد تحلیل قرار گرفت و نشان دا" که بین .تعأرض«کار- خانواده و تعارض خانواده-کار
با تمهد عاطفی و شادی در محیط کار رابطه منفی و معنادار و بین تعهد عاطفی با شادی در
محیط کار رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین» نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد
که تعهد عاطفی و هنجاری پیشبینیکننده معنادار تعارض خانواده-کار و تعهد هنجاری» شادی
در محیط کار و تعهد مستمر پیشبینیکننده معنادار تعارض کار- خانواده هستند. بنابراین
میتوان» با افزایش شادی در محیط کار و تعهد سازمانی تعارض کار- خانواده و خانواده - کار را
واژگان کلیدی: شادی در محیط کار؛ تعارض کار-خانواده؛ تعارض خانواده- کار؛ تهد سازمانی
۱ اسجادیاز کروه رواتشناسی ضستی و سازمانی دانشکده علوم ترییتی و روانفناسی دانشگاه آزاداسلامی واحد اسقهان
کارشناس ارشد روانشناسی صنعتی و سازمانی دانشگاه آزاد اسلامی واحذد اصفهان (خوراسگان)
#ذذاتشیار گزوه روانقناسی ,نمی و سازمانی:ذاتفتکده غلوم آتربیشی و روانقتناسی ,قانشتگاه: آزاقاسلامی واخد قیاق (خوراسنگان)
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
یکی از بنیادیترین موضوعهای مطرح شده در روانشناسی مثبتنگر مفهوم شادی است
(سلیگمن» ۲۰۰۵). جامعترین و در عین حال عملیاتیترین تعریف از شادی و نشاط را
وینهوون" (۱۹۸۸) ارائه میدهد. به نظر او شادی به درجه يا میزانی اطلاق میگردد که
شخص درباره مطلوبیت و کیفیت کل زندگی خود قضاوت میکند. بهعبارت دیگر شادی
به این معناست که فرد به چه میزان زندگی خود را دوست دارد منظور از درجه یا میزان
این است که شادی حد بهینه ندارد بلکه در مقایسه با دیگران کم يا زیاد میگردد. وازژه
شادی برای توصیف حالت یک فرد واحد بهکار برده میشود. در واقع شادمانی ارزیابی
ذهنی یک فرد از زندگیش است و استاندارد معینی برای آن وجود ندارد. شادی سازهای
شناختی است که افراد با کنار هم قرار؛دادن تجربههای.مختلف به آن میرسند و فعالیتی
شناختی است که شامل قضاوت فرد در مورد گذشته و برآوردش از آینده است. واژه
شادی برای اشاره به جنبه.های خاصی. از زندگی بهکار.میرود.و همچنین شادی به
ارزیابی فرد از وجوه زندگی اشاره دارد نه به ارزیابی فرد در زندگی بهطور کلی (وینهوون»
۸). بر این اساس در اواخر قرن بیستم» موضوع عواطف.در محیط کار به این دلیل
که انسانها چیزی در حدود نیمی از عمر خود در بیداری را در محیطهای کاری سپری
میکنند و این زمان بد آندازه کافی حالات کلف آنبا 7 ذر محیما کاری شان سخت
تأثیر قرار میدهد. بهعنوان یکی از موضوعات مهم در حوزه روانشناسی سازمانی و به
دنبال آن شادی در محیط کار" بهعنوان .یکی از موضوعات به نسبت نوین در حوزه
روانشناسی کار و سازمانی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت (مهداده ۱۳۹۲).
شاذی ذر محیط کار نگرشی لس کگطی آفزاد ار کارا می دهد تا عملکرذشان راب
حداکثر برسانند و به موفقیت؟برسند (پرایس- جونزام ۲۰۱۰). تحقیقات نشان میدهد که
شادی صرف نظر از چگونگی به دست آوردن آن» میتواند سلامت جسمانی را بهبود
بخشد. آفرای کدهاد که آساس آکیت بشکری:می کننده آساتر میم س ی گیرند:
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
دارای ,رخیه مفنارکتی, نيشتری, هستند او نسبت یه کسانیی: که با آنان زندگی همیکننده
بیشتر احساس رضایت میکنند (مرادی» جعفری» عابدی» ۱۳۸۴). اغلب افراد بزرگسال
بیشتر وقت خود را در کار سپری میکنند. بنابراین کار» یکی از تعیینکنندگان اصلی برای
سلامت و شادی است. شادی در محل کار نه تنها برای کارفرمایان مفید میباشد بلکه
برای کارکنان و جامعه نیز مفید است ( وارا ۲۰۰۹). تحقیقات نشان میدهد که شادی
باعث افزایش اعتماد در روابط اجتماعی پذیرش توأّم با مسولیتپذیری بالاتر سمتهای
شغلی بالاتر» افزایش مهارتهای اجتماعی و توانایی حل تعارضهای بین گروهی و در
نهایت روابط صمیمانهتری با دیگران دارند (پرایس-جونز» ۲۰۱۰). افراد شاد بهدلیل
صحبت بیشتر با دیگران و برقراری تماسهای چشمی بیشتر با دیگران» باعث از بین
رفتن موانع اجتماعی- ارتباطی و افزایش حس تفاهم و صمیمیت در بین کارکنان می
شوند (نصراصفهانی» ۱۳۹۰). علاوه بر اين؛ کتچیان" (4۲۰۰۶ معتقد است که افراد شاد»
عزتنفس,» حس کنترل و خوشبینی بیشتری نسبت به آینده دارند. تحقیقات نشان میدهد
که افراد شاد در کاری که انجام میدهند» خود را توانمندتر» موفقتر و کارآمدتر تصور
تحقیق پرایس- جونز (۲۰۱۰) درمورد مقایسه. کارکنان شاد و غمگین نشان میدهد
که کارمندان شاد نسبت به کارکنان غمگین» ۴۷ درصد مولدتر» متوسط روزهای
بیماریشان در هرسال ۱/۵ روز است» ۱۰۸ درصد بیشتر کار می کنند» ۵۰ درصد انگیزه
بیشتری دارند» ۱۸۰ درصد انرزی بیشتری دارند» ۸۳۲ درصد رضایت شغلی بالاتری دارند»
۵ درصد سودمندتر و کارامدتر هستند» ۲۵ درصد خودباوری بیشتری دارند و ۲۵ درصد
میزان همکاری بالاتری دارند که این عوامل باعث افزایش پتانسیل سازمان میشود و در
الکساندر؟ (۲۰۰۷) در تأیید رابطه شادی کارکنان و اثربخشی هر چه مطلوبتر
سازمان» بهصراحت بیان میدارد که اگر کارکنان در محیط کاری خود شاد و بشاش باشند
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
بهرهوری از مسیرهای مختلف مورد تقویت قرار میگیرد. وی همچنین بیان میکند که
پیوند میان شادی کارکنان در محیط کار با بهره وری سازمان بهعنوان یک سیستم از
طریق تسهیل روابط بین فردی» خلاقیت» خوشبینی» افزایش انگیزش فردی و کاهش
سطح خطاهای فردی به سادگی قابل حصول است. همچنین بوهم و لیبومیرسکی!
(۲۰۰۸) نشان دادند که افراد شاد تحلیل رفتگی کمتر» فرسودگی عاطفی کمتر و غیبت
کمتری دارند و احتمال کمتری وجود دارد که شغل خود را ترک کنند و نسبت به سازمان
متعهد ترند. علاوه بر این» اندریو" (۲۰۱۱) در مطالعهای در مورد شادی در محل کار بیان
کرد یکی از محرکهای شادی در محیط کار داشتن تعادل کار- خانواده است. تحقیقات
نشان داده است که محیط کاری شاد. باعث کاهش تنش و خستگی در افراد می شود و
لذت کار کردن را بیشتر میکند. هر فرد نسبت بهکار احساس رضایت پیدا میکند و
نسبت به سازمان خود تعهد و دلبستگی بیشتری نشان میدهد (کتچیان» ۲۰۰۶).
همچنین تحقیقات انجام گرفته توسط هامرمش و لی"(۲۰۰۷) :و هاچس چیلد" (۱۹۹۷)»
نشان داده است که اختلال در تعادل کاز و.زندگی موجب کاهش شادی میشود.
کار و خانواده دو جنبه مهم از زندگی ما را تشکیل میدهند. سلامت همهجانبه فرد
تحت تأثیر هماهنگی و تناسب این دو حیطه میباشد. وجود ناهمخوانی و تعارض بین
این دو حیطه اغلب پیامدهای ناگواری را نصیب فرد خانواده» سازمان و جامعه مینماید
و بههمین دلیل در سالهای اخیر تعارض کار-خانواده" به عنوان موضوعی عمده که هم
کارکنان و هم کارفرمایانشنانرا متأثر میسازد شناخته شده است (مهداده ۱۳۹۳). تعارض
کار خانواده» زمانی اتفاق میافتد که افراد در شرایطی قرار میگیرند که باید نقشهای
چندگانه را که نیاز به زمان» انرژی وتعهد دارند.انجام دهند و همه آنها با هم تداخل پیدا
میکند (جنزه چونکو رنگرجن و رابرت" ۰۲۰۰۷ به نقل از آتعیمی, نظری» و ثنایی ذاکر
۱). این پدیده نوعی تعارض بین نقشی است که در آن فرد بین خواستهای نقش
1 عم 220 2ع 30 ,ماما ,70565 -6 اناگدم بوانس۵ ۷۵۳-۳ -5
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
کاری خود و تقاضاهای نقش خانوادگیش ناهمخوانی احساس میکنده این امر بهنوبه
خود بهتجربه فشار روانی منجر گشته و در نهایت, افت چشمگیر ملاکهای سلامتی
کتز و کان! (۱۹۸۷)» به نقل از اسپکتور" (۲۰۰۸) معتقد هستند تعارض کار-خانواده
از جمله عوامل استرس آور ناشی از نقش است» چرا که این تعارض گویای ناهمخوانی و
تضاد بین الزامات و خواسته های دو نقش متفاوت است. گرین هاوس و بیوتل" (۱۹۸۵)
و کارلسون» کاکمار و ویلیامز (۲۰۰۰) معتقد هستنده مفهوم جهتگیری تعارض کار-
خانواده» دو جنبه را مد نظر دارد. جهتی که در آن کار و مسائل کاری با زندگی خانوادگی
تداخل مییابد و در مقابل» جهتی کهآدر آن,طسائلی خانواذگی با حیطه کاری تداخل می-
مخققان نتایج منفی تعارض کارا و55 را که فایلا گ#لکرد ضعیف شغلی» نقل و
انتقال حرفهای کارکنان (گرین هاوس» پارشورمن و کولینز ۰ ۲۰۰۱) و سطوح پایین
رضایتمندی از شغل: خانواده وکارواما آلال ۶ ۱۳۵۱) است را اثبات: کردهاند.
همچنین بر اساس مطالعات "نام آشده (برای اهنا #فوان اس کوپر 7 ۱۹۹۲ وایلی
۷ مایر سالوی, کارسو" ۰۶۲۰۰۰۰ آکینتایوا ۳۶۱۰ انصاری» ۲۰۱۱ گرین هاوس
وگرانراس"» ۱۹۹۲ به نقل از رحمان و وحید ۲۰۱۲ براندت؛کرازیک» کالینوسکی"".
۸ بلکهارس» براندت» کالینوسکی"» ۱۹۹۸ آلن و میر» ۱۹۹۰؛ابه نقل از ناظم"
۲۳ کوک وکاپچی"» ۲۰۱۲) نشان داد شده است که تعارض کارشخانواده به شکلی
مفهوم تعهد سازمانی از آنجا اهمیت میپابد که عوامل ريشه گرفته از سطح تعهد کار کنان
۷115 ع۶ مه مدهکانه) -4 3661 ۸۶ ۵5 0۳660 -3
6 399۵11 ,3۳۵۵6 -6 کونا1م۲ 2۶ 3373502۵0 ,۵05 0۳660 -5
1۵10/50 85۳۵006 ماکسادا4ا 313 -12 1۵11005 62 و16۵ ,3۳۵0 -11
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
سازمان, بر سازمانها بدصورت یک جز و بر جامعه بهعنوان یک کل, اثرات عمده و
مهمی دارد. وجود نیروهای انسانی متعهد به سازمان در هر سازمان ضمن کاهش غیبت,
تأخیر و جابهجایی؛ باعث افزایش چشمگیر عملکرد سازمان, نشاط روحی کارکنان و
تجلی بهتر اهداف متعالی سازمان و نیز دستیابی به اهداف فردی خواهد شد. عدم
احساس تعهد و تعهد سطح پایین» نتایج منفی را برای فرد و سازمان بهدنبال دارد. از
جمله نتایج ترک خدمت» غیبت زیاد» بیمیلی به ماندن در سازمان» کاهش اعتماد
مشتریان و کاهش درآمد میباشد (دلگشایی» توفیقی» کرمانی» ۱۳۸۹). تمهد سازمانی
اشاره به حالتی روانی دارد که بهواسطه آن فرد خود را به سازمان مقید نموده و در نتیجه
احتمال ترک سازمان از سوی او کاهش مییاید (قنبری و حجاری ۱۳۹۲ میر و آلن»
(۱۹۹۱)» مدل سه مولفهای برای تعهد سازمانی مفهومسازی نمودند که عبارتند از تعهد
عاطفی» تمهد مستمر و تمهد طلیتاری که باعیه ,أر بر رو علکرد سازمان میشوند.
وار (۲۰۰۹) طی تحقیقات" خود.دریافت, افرادی, گه.تمهد آشازمانی دارند نسبت به
موفقیت سازمان خویش» اهمیت قائل هستند و در کار خود شادترند. الکساندر (۲۰۰۷) در
مطالعه خود نشان داده است که کارکنان در محیط کاری شاد بهتر عمل نموده و در
راستای دستیابی به اهداف کوتاهمدت تا بلندمدت. خود آثربخشتر خواهند بود. فیلد و
بایتندج" (۲۰۱۱) در تحقیق خود مشخص کردند که بین شادی» دلبستگی شغلی و
تعمهدسازمانی رابطه مثبت وجود دارد و همچنین در این تحقیقات مشخص شد. بین
شادی کارکنان و تعهد هنجاری رابطه مثبت وجود دارد..همچنین, بروجنی» اسدی»
طباطیایی (۲۰۱۲) در تحقیق خود دریافتند, که آرتباط مثبتی بین شادی و تجهد عاطفی و
هنجاری وجود دارد. علاوه بر اين» کردی» ناقوندازیان و مالکی" (۲۰۱۳) در تحقیق خود
یافتند که شادی در محیط کار نتایجی از قبیل رضایت شغلی دلبستگی شغلی و تعهد
عاطفی را به همراه خواهد داشت که تعهد عاطفی به سازمان» کیفیت بالای کار کارکنان
را تضمین مینماید. علاوه بر اين» بختیاری نصرآبادی» بهرامی (۱۳۸۸) در تحقیق خود
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
نشان دادند با افزایش شادی کارکنان» بهرهوری آنها نیز افزایش مییابد. لذا با شناخت
عوامل اثرگذار بر شادی کارکنان میتوان به مزایای پایدار سازمانی و فردی دست یافت. در
نهایت مطابق پژوهشهای انجام شده کارکنانی که تعهد سازمانی بالایی را نشان میدهند:
۱-در کارشان شادمانتر هستند. ۲-وقت کمتری را با کارهای غیرمرتبط با شغلشان صرف
میکنند. ۳-کمتر احتمال دارد که سازمان خود را ترک کنند (ناظم و معین ۱۳۸۹).
بنابر این و بر اساس مرور مبانی پژوهشی» هدف پژوهش حاضر پیشبینی تعاراض
کار- خانواده و خانواده کار از طریق شادی در محیط کار و تعهد سازمانی بود.
روش پژوهش توصیفی و نوع آن همبستگی بوده است. جامعه آماری شامل ۲۵۰ نفر از
کارکنان بیمارستان محمد رسوللله شهرستان مبارکه بودند که از بین آنها بر اساس
جدول انتخاب حجم نمونه میچل و جولی! (۲۰۰۷) در سطح اطمینان آماری 74۹۵ ۱۷۰
نفر بهصورت در دسترس (سپلالوصول) بهعنوان نمونه انتخاب شدند که پس از جمعآوری
پرسشنامهها تعداد ٩ پرسشنامه غیرقابل استفاده تشخیص داده شد و در نهایت تعداد ۱۶۱
پرسشنامه شادی در محیطکار: برای سنجش شادی در محیط کار از پرسشنامه تجدید
نظر شده شادی در محیط کار مهداه معرف و گلپرور (۱۳۹۱) با ۴۱ سوال و مقیاس
پاسخگویی پنج درجهای (بسیار کم۱۳ تا:بسیار ,زیلد<۵) استفاده شد. روایی سازه" این
پرسشنامه با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی" با چرخش ازانوع واریماکس" در پژوهش
حاضر مورد بررسی قرار گرفت که بر اساس سنجه کیزر میر و اولکین (۸/0))" برابر با
۴ و آزمون کرویت بارتلت " برابر با ۸۴۰/۲۲ بهدست آمد که در سطح (0>۰/۰۰۱)
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
معنادار بود و سه عامل استخراج گردید. بررسی و بازبینی ماتریس موّلفههای چرخش
یافته» حاکی از آن بود که اکثریت سوّالات بر سه عامل محتوایی مطرح در پرسشنامه»
شامل: چالش انگیزی شغل و ادراک خودکارآمدی با ۲۳ سوال ادراک بهزیستی روانشناختی
با ۴٩ سوال,و ویژگی هی مطیرو بازدارنده مسییلا کار با # مزال که پصورت گوس
نمرهگذاری میشونده قرار میگیرند. آلفای کرونباخ اين پرسشنامه توسط مهداد و
همکاران (۱۳۹۱) برابر با ۰/۸۸ و توسط مردانی و مهداد (۱۳۹۱) برابر با ۰/۸۴ گزارش
شده است. آلفای کرونباخ اين پرسشنامه در پژوهش حاضر برابر با ۰/۹۰ بهدست آمد.
پرسشنامه تعارض کار-خانواده: برای سنجش تعارض کار- خانواده از پرسشنامه ۱۸
سوّالی ساخت و معرفی شده توسط کارلسون؛ کاکمار ویلیامز! (۲۰۰۰) که هر نه سوال
آن مربوط به: تقارض خانوادی یله مها رال کار گمانواده است» استفاده: شد. مقیاس
پاسخگویی این پرسشنامه هفت درجهای (کاملا مخالفم-۱ تا کاملا موافقم-۷) است. هر
یک از مقیاسهای تعارضکا راداو خانواده لاس۹ بگتهارضش زمان» فشار و
رفتار را شامل میشود. کارلسون و همکازان (۲۰۰۰) پایایی این مقیاس را بر حسب ثبات
درونی برای هر کدام از خردهمقیاسها در دامنه ۰/۷۶ تا ٩۰/۸۹ گزارش نمودهاند. روایی
این مقیاس توسط سازندگان بهروش تحلیل عاملی. تأئید شده است و ضریب آلفای
کرونباخ برای کلیه خردهسقیاسها مقاسب کزاال شنده اسات (ضارضی کار خانواده مینی
بر زمان برابر با ۰/۸۲ (تعارض کار-خانواده مبنی بر فشار برابر با ۰/۸)» (تعارض کار-
خانواده مبنی بر رفتار برابر با۰/۶۷۰)» (تعارض خانواده-کار مبنی بر زمان ۰/۶۲)» (تعارض
خانواده -کار مبنی بر فشار برابر با ۰/۸۴)» (تعارض خانواده-کار مبنی بر رفتار برابر با
۶) گزارزش شده است (تاباچناک و6 ,هي هن یار نت( از کریمی و نوری ۲۰۰۹). در
پژوهش حاضر آلفای کرونباغ برای تعارض کار- خانواده و تعارض خانواده-کار بهترتیب
پرسشنامه تعهد سازمانی: برای سنجش تعهد سازمانی» از پرسشنامه ۲۴ سوالی مییر و
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
آلن (۱۹۹۰)» استفاده بهعمل آمد. مقیاس پاسخگویی اين پرسشنامه بهصورت پنج گزینهای
(کاملا موافقم» موافقم» نظری ندارم» مخالفم» کاملامخالفم) است. این پرسشنامه میزان
تعهد سازمانی کلی و سه موّلفه آن تعهد عاطفی» مستمر و هنجاری را مورد سنجش قرار
میدهد. میپر (۱۹۹۰) پایایی آزمون مذکور را ۰/۶۸ گزارش نموده است. پایایی آزمون
مذکور برحسب آلفای کرونباخ توسط همایی (۱۳۸۳) و سلطان حسینی (۱۳۸۳) و مهداد
مهدوی راد» گلپرور (۱۳۹۰) بهترتیب ۰/۸۷ و ۰/۸۷ و ۱٩۰/۹ گزارش شده است. در
پژوهش حاضر آلفای کرونباخ سه خردهمقیاس تعهد عاطفی» مستمر و هنجاری بهترتیب
جدول (۱) میانگین» انحراف معیار و همبستگی درونی بین متغیرهای پژوهش
ردیف متغیرهای پژوهش 37 50 ۰ ۱ ۳ ۴ ۶۵
۶ تمهدهنجاری ۳ ۹/۳ سور خر سر رت ۳۸ ۱
چنان که در جدول ۱ مشاهده میشود هر دو مولفه تعارض کار- خانواده (تعارض
کار ,خانواده او ار خانوادهسکار) با افنادی "ار محیط کاز دارای راتطاد متقی, میتاذار
(۳5۰/۰۱) هستند. همچنین دو مولفه تعهد سازمانی (مستمر و هنجاری) با شادی در
محیط کار دارای رابطه منفی معنادار (8>۰/*۱) و با تعهدعاطفی دارای رابطه مثبت
معنادار (85۰/۰۵) میباشد. علاوه بر این هر دو مولفه تعارض کار- خانواده (تعارض کار-
خانواده او تعازض, خانوادهسکاز) با تنهد عاظفی دارای رابطه منتاداز منقی (۱*/:گ0) با
تعهد مستمر دارای رابطه معنادار مثبت (۳>۰/۰۵) است و با تعهد هنجاری دارای رابطد
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
جدول (۲) پیشبینی تعارض خانواده-کار از طریق مولفههای تعهد سازمانی و شادی در کار در
گام مقدار ثابت و پیشبینها 8 88 0 ۲ زد ۱
۲ تعهد عاطفی ۲ ۶ ۳/۴۱/۲۷ ۰/۵۱ ۰/۴۵۳ ۰/۲۵ ۲۰/۳۳۹۴
چنان که در جدول ۲ مشاهده میشود در گام اول» تعهد عاطفی (۰/۰۱ک8 0-۰/۳۸)
پیشبینیکننده تعارض خانواده-کار بوده و توانسته ۱۴/۵ درصد از واریانس این متغیر را
تبیین نماید. در گام دوم به تعهد عاطفی (۰۱/+ک ۲۷/-0-۰)» تعهد هنجاری
(۰/۰۱+>0, 0-۰/۲۶) افزوده شده و واریانس تبیین شده تعارض خانواده-کار را به ۲۰/۵
درصد رسانده که از این مقدار ۶ درصد واریانس انحصاری افزوده مربوط به تهد
جدول (۳) پیشبینی تعارض کار- خانواده از طریق مولفههای تعهد سازمانی و شادی در کار در
گام مقدار ثابت و پیشبینها ها ت85 معط 8 شط 7
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
چنان که در جدول ۳ مشاهده میشود, در گام اول, تجهد هنجاری (۰۱/+85 0-۰/۳)
پیشبینی کننده تعارض کار- خانواده بوده و توانسته ۹/۲ درصد از واریانس این متغیر را
تبیین نماید. در گام دوم به تعهد هنجاری (۳5۰/۰۱, 80-۰/۲۵)» شادی در کار (۰/۰۱+ک8.
-0-۰/۲۱) افزوده شده و واریانس تبیین شده تعارض کار- خانواده را به ۱۳/۴ درصد
رسانده که از این مقدار ۴/۲ درصد واریانس انحصاری افزوده مربوط به شادی در کار
بوده است. در گام سوم به تعهد هنجاری (8۳5۰/۰۱ 0-۰/۲۵) و شادی در کار (۰۱/+ک8.
-0-۰/۲۱) تهد مستمر (85۰/۰۵ 0-۰/۱۵) افزوده شده و واریانس تبیین شده تعارض
کار- خانواده را به ۱۵/۶ درصد رسانده که از این مقدار ۲/۲ درصد واریانس انحصاری
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه چندگانه شادی در محیط کار و تعهد سازمانی با
تعارض کار-خانواده بود. نتایج پژوهش نشان داد که هر دو مولفه تعارض کار- خانواده
(تعارض کار- خانواده و تعارض خانواده-کار)پا شادی در محیط کار دارای رابطه منفی
معنادار هستند. به این صورت که هرچه شادی در محیطظ کار افزایش یابد تعارض کار-
خانواده کاهش مییابد. این نتیجه با بخشی از نتایج پژوهشهای وار (۲۰۰۹) و اندریو
(۲۰۱۱) همسو است. این یافته را میتوان چنین تبیین نمود که وار (۲۰۰۹) معتقد است
که استرسهای شغلی سبب ایجاد تعارض در کار افزایش غیبت در کار تغییر شغل,
ناتوانی و افزایش هزینه مراقبتهای سلامتی میشود. همه این عوامل منجر به کاهش
شادمانی در فرد میشود که میتوان با تقویت عوامل شادی بخش مانع بروز این عوامل
منفی شد که از جمله آن تعارض کار- خانواده میباشد. همچنین اندریو (۲۰۱۱) در
مطالعهای در زمینه شادی در محیط کار بیان کرده است.» که یکی از محرکهای شادی
در محیط کار داشتن تعادل کار-خانواده است. بر این اساس میتوان چنین انتظار داشت
که افرادی که دچار تعارض کار- خانواده و تعارض خانواده- کار هستند نمیتوانند شادی
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
را تجربه کنند. براین اساس» میتوان چنین نتیجهگیری نمود کارکنانی که در محیط کار
شادی را تجربه میکنند تعارض کار- خانواده کمتری را ادراک مینمایند.
همچنین» یافته دیگر این پژوهش نشان داد که شادی در محیط کار با تعهد سازمانی
عاطفی دارای رابطه مثبت معنادار و با تهد مستمر و هنجاری دارای رابطه معنادار منفی
نتایج این تحقیق با بخشی از پژوهشهای الکساندر (۲۰۰۷) کتچیان (۲۰۰۶) وار
(۲۰۰۷) فیلد و باینتندچ (۲۰۱۱» کردی و همکاران (۲۰۱۳)» بروجنی و همکاران
(۲۰۱۲) دلگشایی و همکاران (۱۳۸۷) همسو بود. در تبیین این يافته میتوان چنین بیان
نمود که تعهد عاطفی زمانی رخ میدهد که کارکنبهذلیل پیوستگی عاطفی به سازمان»
میل به ماندن در سازمان را دازد: در تعهد عاطفی کارکنان باسازمان همانند میشوند و
ارزشها و نگرشهای سازمان را درونی میکنند و کارکنان دوست دارند که خودشان را با
سازمانشان معرفی کنند (شور و تتریک» ۱۹۹۱ به نقل از آمهداد» ۱۳۹۳). بر این اساس
میتوان گفت» فردی که تعهد عاطفی بالایی دارد» از کار دراسازمان احساس لذت میکند
و زمانی که احساس لذت میکند شادمان و خشنود است..ولی تعهد مستمر هنگامی است
که فرد در سازمان باقی میمانده چونبه حقوق و مزایای آن نیاز دارد و شغل دیگری
نمیتواند پیدا کند و شاید اگر شغل دیگری پیدا میکرد سازمان را ترک مینمود. در
چنین شرایطی فرد احساس لذت از کاری که انجام میدهد ندارد و بر حسب اجبار کار
میکند. بنابراین» کارکزدن در چنین آشرایطی هیچگونه تجربّه شناد را بهدتبال نخواهد
داشت. همچنین در تعهد هنجاری» افراد چنین باوری دارند که به سازمانشان مدیون
هستند و در آن میمانند چون آن را درستترین کار میدانند. در تعهد هنجاری نیز فرد
لذتی از کار نمی برد و تنها به خاطر احساس دین به سازمان؛ در سازمان باقی میماند و
بنابراین» کارکردن در چنین شرایطی هیچگونه تجربه شادی را بهدنبال نخواهد داشت.
براین اساس» تعهد عاطفی منجر به ایجاد شادی میشود و همچنین شادی در محیط کار
پیامدهایی از قبیل خشنودی از شغل و دلبستگی شغلی را بههمراه خواهد داشت.
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
علاوه بر این پژوهش حاضر نشان داد که هر دو مولفه تعارض کار- خانواده و
تعارض خانواده- کار با تعهد عاطفی دارای رابطه معنادار منفی و دو مولفه تعارض کار-
خانواده» تعارض خانواده-کار با تعهد مستمر و تعهد هنجاری دارای رابطه مثبت معنادار
است. نتایج این پژوهش با بخشی از یافتههای رحمان و وحید (۲۰۱۲)» وایلی (4۱۹۸۷»
مایر» سالوی» کارسو (۲۰۰۰» آکینتایو (۲۰۱۰)» انصاری ()۲۰۱۱ فران و همکاران
(۱۹۹۲) براندت و همکاران (۲۰۰۸)» آلن میر (۱۹۹۰)» بلکهارس» و همکاران (۱۹۹۸)»
کوک و کاپچی (۲۰۱۲)» همسو است. در این ارتباط انصاری (4)۲۰۱۱ فران و همکاران
(4۱۹۹۲ گرین هاوس و گرانراس (۱۹۹۳) به نقل ازرشید رحمان و وحید (۲۰۱۲)» بیان
کردهاند که تعارض کار-خانواده به شکلی منفی با تعهد عاطفی در ارتباط میباشد.
همچنین» مایر سالوی» کارسو (۲۰۰۰) دریافتند که کارکنان متعهد مایل هستند در کنار
سازمان باقی بمانند و در تلاش هستند تا اهداف سازمان را سریعتر از دیگران دریافت
کنند. بنابراین اگر سطح بالایی از تجربه در مورد مشکلات کار-خانواده کارکنان باشد
نقش و مسئولیت آنها در خانواده با نقش:آنها در کار درگیر خواهد شد و اثری منفی بر
تعهد عاطفی آنها خواهد گذاشت. بهعبارتی تعهد عاطفی بالا سبب کاهش ادراک تعارض
کار- خانواده و تعهد مستمر و هنجاری بهدلیل احساس اجبار ماندن در سازمان سبب
بر اساس یافتههای پژوهش حاضر در جهت کاهش تعارض کار-خانواده و افزایش
شادی در محل کار و تعهد سازمانی به مدیران سازمانها پیشنهاد میگردد که اقداماتی از
قبیل ایجاد مراکز نگهداری کودکان در درون سازمان یا نزدیک به آن» محسوب نمودن
غیبتها بهعنوان مرخصی و برنامهریزیهای لازم برای تنظیم حضور کارکنان براساس
جدول ساعات کاری منعطف و دور کاری انجام دهند. همچنین مدیران سازمانها میتوانند
با آتجام قبالیتهاییمانند ایخاه سستهای ضالسب تشویق و تیه دافق استقاال تسبی
برای انجام وظایف, فراهم کردن بستر مناسب برای ایجاد خلاقیت و نوآوری کارکنان»
غنیسازی شغل چرخش شغل» ایجاد حس ارزشمند بودن» اعتماد» چالش برای کار ایجاد
مکانهای ورزشی و تشکیل تیمهای ورزشی» توجه به سلامتی کارکنان وسایر برنامههای
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
هدفمند در این زمینه به رشد و تعالی پایدار سازمانی» همراه با شادمانی بیشتر که یکی از
نیازهای مهم کارکنان امروز است دست یابند و در نتیجه شاهد تعهد بالا و کاهش
پژوهش حاضر» همچون سایر پژوهشها دارای محدودیتهایی بود که میتوان به
نمونه پژوهش» روش پژوهش و ابزار آن اشاره نمود. این پژوهش صرفا در کارکنان یک
بیمارستان دولتی انجام پذیرفته لذا در تعمیم نتایج این پژوهش به سایر سازمانهای
دیگر» اعم از مشابه و یا غیرمشابه, باید جوانب احتیاط را رعایت نمود. همچنین روش
پژوهش در این تحقیق از نوع همبستگی بوده است و لذا نمیتوان استنباط علی از نتایج
نمود و ابزار پژوهش نیز پرسشنامه خودسنجی بوده است که ممکن است پاسخهای آن
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
بختیاری نصرآبادی» ح. و بهرامی» س. (۱۳۸۸). بررسی عوامل شادیبخش درکارخانه ذوبآهن و ارتباط
دلکشایی, بهرام و شهرام توفیقی» بهنازکرمانی (۱۳۸۷) رابطه جوسازمانی و تعهد سازمانی کارکنان و
مدیران بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی همدان, فصلنامه افق دانش» دوره ۱۴ شماره
غایدی؛ م.ر. (۱۳۸۱) بررسی اثربخشی سه شوه مشناوره شغلی؛ سبکشناختی رفتاری؛ شادمانی فرودایس
قنبری»س. و خجازی؛ ن. (۱۳۹۲).. رابطه#میالت سا ادرایده با رضایت شغلی و تعهد.سازمانی
دبیران مدارس متوسطه دولتی شهر همدان. فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی سال پنجم» شماره
مهداده ع» مهدوی راد ن. و گلپرور م. (۱۳۹۰). رابطه ابعاد کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی و
مولفههای آن. فصلنامه یافتههای نو در روانشناسی» شماره ۲۰ صص ۵۳-۴۱.
مهداده ع. معرف» م. و گلپرور م. (۱۳۹۱). رابطه شادی در محیط کار باخشنودی شغلی و عملکرد وظیفه.
مجموعه مقالات ارایه شده در سومین کنگره دو سالانه روانشناسی صنعتی و سازمانی ایران. اهواز؛
مهداد» علی (۱۳۹۳). روانشناسی صنعتی و سازمانی» تهران» انتشارات جنگل» چاپ نهم.
مرادی» م.» عابدی» م.ر. و جعفری» ا. (۱۳۸۴). شادمانی و شخصیت بررسی موردی. تازههای علوم-
نعیمی» گ. نظری» ع.م. و ثنایی ذاکر ب. (1)۱۳۹۱ برّرشی,رابطه بین "کیفیت زندگی کاری و تعارض کار-
خانواده با عملکرد شغلی کارکنان«مرد متأهل. فصلنامه مشاوره:شغلی و سازمانی» سال چهارم»
ناظم» ف. و پارسا معین» ک. (۱۳۸۹). پیشبینی سطح تعهد سازمانی براساس کارآفرینی و موّلفههای آن؛
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
نصراصفهانی» ع. و نصراصفهانی» م. (۱۳۹۰). مدیریت شادی در سازمان» ماهنامه تدبیر» شماره ۲۲۸
40 ۳۹۲۳۵109۲ ۲٩ [۵ 70 قمع هرز ک 066 اهاز 2058
,066 ۵۳ ۵۳ کععصام 3۵0 «ععنائه ددعصزم73 1منطص۲0 .(2007) کل ,علصهدهن۸
321006015 200 3۵66 156 .(1990) .7.8 ,3/66 6۶ 27.7 ص۸16
5 م(2000) .34 مطاااگ 2 مک کلعت۳ظ وسآ10.۳ ,116۳86 و.1.10 و۸16
6 1۵۳ 286003 200 ۳۵6 ۸ ناعناگصی وانسد- 0-0 حاز مهن مق
278-۰ ,5 و8 10ملر25 طالم776 آهد ما0 ۵۶ لقصس30 .م۳8
40 عاعناگدی تولنصح؟ اصد ۸۷۵۳ +عصعجهاکنل +عفصعی .(2011) مشک مفعص۸
۵6 17۵0010655 ۶0۳ )دمن عصندنص ان عط1 (ر2011) یک و۸
سای ,000067 یگ ,80610378 .1.10 ۸1160 :80.۳ 506600 و3 ما ,1۸016776
(008)) .لآ ,طع06ناصصنک1 + .8 ,تاق70ظ وب بل 538061062 و8 ب38 ,0086۵
55 ]۵۵61 ۶٩ اما ۸ نصمناهاعناد5 عمومامصه فصه ماعناگصی توانصد- ۷0۳
67 0۳0۳۵۲6 ککعصاممقط 10065 .(2008) یک ,میگ 2 کال متطع0ظ
1۵13000 .(2012) .31.5 ,عزطاهاه 13 2 1 من20ک۸ .1.3 مفنصعزنا070ظ
۷۵۲۵٩ ۵۶ 65ع ماه عطا ۶و اصعصکنصصی آمدونممتصموجه 0ص کععصاممقط
0 06۳۹0۳۵1 ۵۶ ۳1۲05 .(1998) .7 ماد مصنام ۵ ول 873006 .۸ ما9 ا13ظ
عکنا 700 اصعصانصصی لقدمناممنصدع 0۳ عطا 0۵۳ کعاحاط 2 ۷0۳۳۵13100
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
-۷۷۵۳ 0ص [۵ط26750 .(2008) .3.7 ماوت مصنلم 6 3.8 ما1۵ .7 ,۳820ظ
1/2105 و7600 0011696 .3000 +عطونت ۵ ۷09۵۵ ملد ماک کم
۷۵۳6۰ عطا هز دععصزمم13 ۵۶ ععدعنک وصنهد 10 «(2012) که ماو
40 005۶05 .(2000) بلس فصعنالز/۷۷ مگ ,1.36 ,تق3۳3090 .5.10 ,09ات0
40 6828665۲ ۷۵۲ ,110010695 .(2011) 7.1 ,8016003 ۵۶ وکلسآ ,۳1610
1۵۳۵۵۲۷ ه اه اکفاد 5000 ۵۶ ادص انصصی مدمه تتصعع 0۳
:(37)1 ,و۵01 عر25 700۵1 ۳ ۵ 70 مک بش۸ امک دز دمنانزعصز
5 له کا0ع01ع م۸ .(1992) 21.1 ,00006۲ ۸۵ .3 ,ل5561ن38 ,3.8 ,۳۳016
6۰ وان ۷۵۳۶۵ ۵ط ۵۶ موم ه وصنای1 نادیم ولنسد- ۵۳ ۶و
4 6۲۷/۵۵ اعناگده غو کمنتاه5 .(01985) .37.7 ملافان0ط ۵4 .7 وفناهطصعع۳ی
ومد اعط م۲130 هم 00620۳5 کق 160ص تفص 0ص 6ص ۷01ص
۵1 0۳0]655100 2 1۳۵۵۵ 0۳۵1 مصه اعناکصی وانهد-ا 0 06660
6 +کاد متام ۶۵۳۳ 0 ناه 5069560 .(2007) .7 ,166 ۵ ,1.5 ,11367۳65
,(89)2 ,51005065 0۳۵ 60710165 ]0 610۶ 76 ددع عاصصر 0۳ خی
6 عط) صز ع1اطهزق ۷ 30۳065 ۸ +علر0 عقنا جلنسه۲ عط1 .(1995) م0 ,1۵
8006 صقاناهم۵ع/3 ۷۵۶ 30 زنط عصهن عط1 بر0997) بش۸ مللنطعط110
.101011166066 #حقلوصهاد ه که وصه وانلم م0650 که ماکنهعانه7 که عع00ع۵[11)مز
۵۳۵۵1 0۶ 0۵0ص 100 ,(ع0) ما2 بش70 ه ۸ 82-00 8
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
-0۳6-10 0۳60161 5ع 0620015-۳650 ۵۳6 00 .(2009) بش۸ ,310 ی سا منصامگ
65 ۳0۲0۲6 0۳۵ و۳۳۵ ۲٩ ام سمل جصمنهانلند؟ هه عناگصی وانسد؟
40 360۷۷ .(2013) 3 ب,فاعله/2 ۵ کل م0ق00004301ع10< .3 1۳070
4 ۳۵۹۵۳۲۵ ۳۳۵۵ ۵۶ ککعصزمصقط عطا هصنعاکد حضعانی عطا صمنیگندعدن
0 ۰ 6۲ 3/۵286 ,ق ۳00 هنز کعنامفصعطاهه معنامم۸ ملصدطظ
0136551100 31:۰2 16طهانه۸ ,۵۲۵ 4 ک5عص1م 1120 .(2006) سل مصعنطاع
5 101011186066 [۵ط0م3 .(2000) 10.8 ,معتسق 0 .8 ,5210۷69 .7.10 وت1/]36
2 8327-00 مظ 10 66066۰ 111عاصز #حقلصهاد ه که وصه وانلم 26۳50 که ماکنهعانه7
۵ ۵۳۳۳۹6 ععصقتصخاصی فصه عنعگگ۸ .(3990) 3.7 مصعان۸ ۸ .7.80 ,2/666
40 ۵۳0۵۳۳6۳۲ ۵۶ کادتولقصه 0ص کماعقع ۵۶ ما82 ند مناد منصع 0۳ 6ط۲
-00.710 ,75 ,۷۵٩ ونزو۳010عر85 0عزامر۸ ]٩ ۵1 70 کطمنادام 0عععدا-عصن
۶ 3005 2ن1 م۲0۲6 300-00061 ۸ .(1991) .7 .3 مطعان۸ ۵4 .7.8 وت6ر2/6
.(61) #عدنداصه صعنفعل 3۵6270 .(2007) :7.36 الاو[ ۵ س36.1 ,2/1061
مزع 10م رد2 ام عصامنصجقص ,۷۵۳۵ چه کوعصزم 112 .(2010) .[ ,0۳۷6-70065
0۳82523000۵1 هه اعناگط0) ولنس ۷۷۵۳۳ (2012) بش۸ ,0ععط۵ ۷۷ 2 بط ,۵۵ع8
-23 ,2 .310 ,9 ۷۵۰ ونرو 25۷6۳019 نآ 0۵ آمام5 ۲٩ ام سمل صماعفله2
6 .(2005) ب ,8616905 ۵4 ول وهانق8 و و5166 .8 .2 متق0قناع5
جع ۸ 1316۳6005 ۵۲ صمناعونلد تمعساصصط +عکعتعم۳م برع مامطا عم
پیشبینی تعارض کار - خانواده و خانواده... علی مهداد و دیگران
169627۰ 10016210۳5 هنود دوعصاممهط ۵۶ نلش 6ط1 .ر0988) 8 ۷۵650۷6۰
836210۵1 ع۷6انطع00) .5وعصزم مقطصتآ مصه ,کقعصام ۲10 ,۷۷۵۳۵ .(2009) .8 ,1۸۷333
| این پژوهش با هدف پیش بینی تعارض کار- خانواده و خانواده- کار از طریق شادی در محیط کار و تعهد سازمانی در بیمارستان محمد رسول الله (ص) شهرستان مبارکه به انجام رسید. روش پژوهش، توصیفی - همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه کارکنان سازمان مذکور بود، که از بین آنها، 161 نفر به صورت روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای گردآوری داده ها شامل پرسشنامه های تعهد سازمانی می یر و آلن، تعارض کار - خانواده کارلسون و همکاران و شادی در محیط کار مهداد و همکاران بود. داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون چندگانه مورد تحلیل قرار گرفت و نشان داد که بین تعارض کار- خانواده و تعارض خانواده-کار با تعهد عاطفی و شادی در محیط کار رابطه منفی و معنادار و بین تعهد عاطفی با شادی در محیط کار رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که تعهد عاطفی و هنجاری پیش بینی کننده معنادار تعارض خانواده-کار و تعهد هنجاری، شادی در م حیط کار و تعهد مستمر پیش بینی ک ننده معنادار تعارض کار- خانواده هستند. بن ابراین می توان، با افزایش شادی در محیط کار و تعهد سازمانی تعارض کار- خانواده و خانواده - کار را کاهش داد. |
7,007 | 522659 | اولین
محدودیت. تعداد محدود نمونههای دردسترس بود. دومین محدودیت. مدتزمان پیگیری مطالعه بود
که بهنظر میرسد سه ماه پیگیری برای اثبات اثربخشی پروتکل تمرینی موجود بر نشانگرهای متابولیک
6و عزاطس۲ ۱۵۳۵۲۳۵110021 4.0 6۲30/65 00لا اه ۲ عاونا طزم۸ کد0 ۲0۳ عناجص ا که
استخوان کافی نباشد؛ این در حالی است که پژوهشهای قبلی نشان دادهاند زمان زیای طول
میکشد تا ایجاد متابولیسم استخوان بهعنوان پاسخ تمرینی رخ دهد. سومین محدودیت اینکه به همه
شرکتکنندگان در مطالعه آموزش داده شد که رژیم غذایی متعادل و برنامه ورزشی تجویزی منظم
بهطور کلی» یافتههای مطالعه حاضر نشان داد دوازده هفته تمرین مقاومتی دایرهای به بهبود قابلتوجه
برخی نشانگرهای متابولیک و هورمونی توده استخوانی از قبیل افزایش معنادار هورمونهای
هیدروکسی ویتامین 103 پاراتیروئید» استئوکلسین, کلسیتونین» کلسیم و کاهش معنادار سطوح
آلکالین فسفات در مردان سالمند شرکتکننده در تمرین مقاومتی در مقایسه با حالت پایه پس از
دوازده هفته مداخله در افراد سالمند منجر شد. در این میان» فقط سطوح کلسیتونین و کلسیم در
مقاسته با گروه کنترل افزایش سناذاری رارنشای داد ای تأیید ان یافتهها پاید انجام مطالغات بیشتر
برنامه تمرین مقاومتی دایرهای با ویژگیهای تمرینی یادشده» بهعنوان روش تمرینی مناسب برای
بهبودی مردان سالمند» بهخصوص افراد دارای مشکلات اسکلتی در سیستم استخوانی توصیه میشود.
این پژوهش نتایج بخشی از رساله دکتری است. نویسندگان از تمام افرادی که در این پژوهش مشارکت
۶ 730313-1273302 ,5 2-71/1315000 313060 ملظ م2060 ۷:۷-علام5 و ملعم 3۷330602-۸ 13
0 نز 300۲5 0106۳ 1۵۳ کصوع وم عکنمعه آهعزووطام ۶و عناعنعاد هط بآ همصفهن0
و 7021 [2 13۳0۳2005 +کلهنی 60001100 ۳3000260 ۵1 بع نع مار ۵ تفص
7 ۶۵۳ 10۵۵ [۵ ۳00 بش۸ ۳73-243 ۷3 ادزم ,34 0امصس۸ .2
-وزو 0516000۳0 0 عاعزد 6۵ ۳۵066 ۵ نی [1مطعهوه صععلونط 0ص اصعلو دمص ص طاونط
6 .75 مقطظ ,لال< ۵ق0۵طا0 بل نلفتقط ,۷ نط۲ 38۵۳۵00 ۷۷2 عع1 ,28 زهط .3
40 ۳32۳ 7 ۵56۳3 ۳۵۷1۵۲۰ ۵ :0106۳1 حز کلالد؟ ۵۶ ماعن عط عص ۳۵ 1۵۳ کعصص۳ع 0۳۵
6 زاط۳ ۱۳۵۲۳۵1002 4.۵ ۸006۲21065 - 60/6۲02 0ل- وز ما۸ ۲0۳۳۳۵۹ ک اد 1 هس
دهقان: تأثیر تمرین استقامتی بر بیان ژن و پروتئین فاکتور رشد...
منطیط3۵130 بش۸ 0000 ,1۳ «ونص76 ۳۳۵۵۹ م1 فعصمی ,12610 مموگماعسط۲ ,۷8۵ کماصدگ
دز اواژعدعل [و+عصنص 0056 وصه ونوانع اه عنصعم مک مقنص06 53۳0 وناژدع ۵ 0666
2018:53:300-5 0۳0060۵ عل جنمازعه 8۳ هاعزوعط 0۷6 هه دعر 80 تعهده کاعزاند
۵۵65 ااهزه ۵1 ۳1۲۵ ۳۰ (20005 1321 ,3/4 نصوحطه7 مظ (2۵6ع3 ول 316۵ مسآ 78737۵7
0 11-166 ناک ,50۳06 5ا ی 0۵۳۵ صمنافام۲ ۶06 ف0م0اط انم عکنجعجه ۷۷216
69-۰ :2021151 .[90ط2 500۳1 06۵۰ واه صز صعناوطهاعص 0۵۵ 0ص 1-ماج)]
40 ۲اه 2-3ع 0۳۵ عصنصعصیم اهاط 24 نو هص ۳۵۳ ,2 قصحصطمط ,3 ساوصاحصد 1/0
3۵۵15۷ دز 1300۳5 کععصا لمعزد یام عصمک ۵۳ وصنصندی ععصهاعزدم از وصملد امعصع امن
ب[ق 6۲ رگ 0067۵676 رظ 66160 ,7-8 1367عع10600 رگ 0عط00ظ ,8 صصقصع 56 ,تحت وومط
300-0516000705[5 فصه 10 صنصعان مصفلی ۶و ماع فص کاقعصعط آهاهامماکد ۳
0 کزومصعدنل عطا صز کععاتقص جع مس 5006 3001 ۷6۵ ,ال نفک ,3/58 خاقاطمعع6۳
2017:63)2(:464-7 .عنصعط0 امعنصنا) بععمعنل 6عصوط عنام ماع ۵1 عص0اند0 3
:5 0۷6۴ 8006 .137 لاه2 ,2 13800۵5 ,710 000 ,لا ۵0007 رگ بجااعطا5
0۶87 [۵ 70 صقن9ص] «کزدم که هدمع مصهص عطا هن ام عصنع ۳۹۵۳
و 5 2/370۳ .۸ 0۳165266۲ ,8 63۳6۵ ,۸3 301065 ,0 ۳6غسط بط آآعاعدط ,رک صحهمازع۸
05160007055 ۵۶ و مانصمص فص مادن عس که دمتعنوعم عطا 1۵۳ عم 0056
-22:391 :2011 .10 051600005 کل صهاد مد ۳۵۶۵۳6 [خ ۹620 10۵۳ 0000 2 ناصعصاد ۵
۶ رع امن تطاممط دم 0ص وعمامنط حعلنه۵[0ج 6ط1 .77 منصماصفام 03 ,36۳ م2
۰ 20 :ع286ععن1 حعلنهک2منلوجی مصه دزدم 051600 .ی هسیک م۸ 620022 مک م1110
7 ونط مصعلفیوع۶1ه 0۳ عصنصندم عکنجعجه 12-666 و کاعلاط .کل نک را< صط۸
5عل02ع1 وا 00اه جز ععصهاعزکه صناحعصز 0ص ,کصمناهخصععصم صفعاوم 6606
عصنصنه۳ ععن عم عزطم۳عق ۴ علاط .ک ماعع2 ,020 همم م۸ ص1۵۳ ,133 سک ,713 087۴
8 102۳0 200 اوه از 06۵ و010 رز کمک معنل 116۳ 50۳ 100۳5 ماع ۵ط]
)3 .۰ 83206151 ی ما27 ععن معط کم لقص مت ون امازم دج +ععمنای
۳۵۳۳8 ۳۵51512066 0۳08۳695106 1 66ا۵۵ ۷ 12 ۶ اهاط کل زهنهدامنم۸ ,7 065 منطاهد1<
منصول۸ معکج 16۳ صوصخ عاهاجدمک۸ کعص وه 16۳ کم کأع 10 صحصع5 عط]
0 حکناه 3/6 .بصع ع5ع 00 رصع صز عععاهطامعمط2 عصنلنمان۸ معکععصد ها مصنص۸
۳.0001 .عکعکنل حقلنهکه من1جم هه صفخله) .1/7 فوصا[0ط ,52 معط ,18 ۵ز۳۸۵
۵ ۳110 ۷۵۳205 اعد عع او دمناهنهمدع۸ .کل دمککاقهط3/0 بگ 655ع 8۳ م5 17.1235905
07فا 2۳ص آهنوجق توص وه عععععنل هه حعصمتی طکزی کاع 16 صفلی صصعو
6عزاط۳ ۱۳۳۵۲۳۵1002 4.0 0006۲21065 - 60/۵۳02 00فا دز ما۸ ۲0۳۳۳۵۵۹ ۳311/6 010/11
4 369005۶6 .له 6۲ رظ نصفل 1 ,۷۷ ۷۷۵۳۵ ,10 1160۳ ,کل حاکن ,1 ۸190 م۸ [ذ18.2/62
50 3/60 .66۳0056 10-1021 بانعصعاصن-طاعنط ما معصففامای مصه کع6احقط 67 مه 0056
7۳ 560666 آه ام ۲اه 15۵ .۸ نقد7 معنصوم۸ بط زداعاهانصدط ,36 ۳۵۳۵۵2 ما نعطاعدط
0 صناهاو۳۵[1 مصناهاعهو/2 ۵۳ (عع60020 فصه طاهصعهی) عصنصنده فعصنطصی که
.2015:7)26(:143-64 .87 اند چط2 ا+م0ک ب0ع ۷ 0106 صز مناد صناهاک 1/0 /صناهاوزا[۳۵
عصنصند ملعم ۶و علاط بش۸ نصحاانطعقط ,٩ زنط م6 نصنطهط ممصسصط 1/0
301006 ا اعزه ۶ جواده16م حاهنط وصه صعلفی معاکه 0عاه روص مصتامع0۳ ۳ع5
+-2020:105)3(:449 .8 و1مزدوط2 نماد عمط +عص توص ری عناوطهاعص نی عالحاه صذ
م۷۳۵۲ :872 ۵۶ 1۵۳۵5 210506 .85 ساسه 50 ,00 بط ,۷۷۵۵ 10۳۲
6۰ 22006 کامم50 هز ععصعنک فص 0006 ۵۶ص ۵۳۵ عصنفهم1 نمعنصهطاع ۳
7 لهعز ٩ تطام 05 #وصهاد انوم 2/6006 کادوم5 که عوملزم) صعخعص۸ ۷3۸۰ 10۳۲
۳۵1 0006 0۳008 0 عکن مره منز ۵۶ ص۳0 ساعصقط7 ,36 مقط72 مظ م7۵
65 0266 ز-داونط 061 که کزو ول هماع ۸ 0۰ مللونی ول 3۳0۵۳۹8 ,0 ع06 هط
[۵ 1316۳200 کزو0 0516000۳ ب۵ع ۷ لمکناهم 0۳660 معط عصتمصقطهه ۲۵۳
6 دز 056 مه ۵1 کع[م۲ 156 بلق اه ,1 70۷0 ,3 ۵ ,3 ۷۷۷ مآ 7۳8208 ,م2 06۳ ول ۵۵
کزه ازطام 810 جز ۳۳۵۳655 کزد 0516000۳ 0۶ ادعصد6 هه 00 عم صز وصه عصنا ۳۵۵
606 ل[۵ 6۲ ,026 3/3765 م8۸ 8سا 6زم5 ما[ 310۳6۵ ملظ ۳۷۵05 م2 17۲۹۵ ,3/8 16916۲
-00۳ 5 سل ۳۶00565 عمط 6صوط ۵۵ حعله عفصمعمعاعه فص عمط ععنجمه او
من مه 0۶ ۲۵16 15۵ ۷۷۰ ۳۳۵۹۵۲ بر 2000 بش۸ باق ,78 6۳۵۵۷6۵ ون 526 ,78 501
6۰ 8 1-62 اع ۵ 01 0۵۲ عانسه هه ۵ عک05 ۳650 عنام ماع 0۵6 عطا صز نامز
0 کزعقا05ع 30 نی ۵۳ اناد لفعنکوطام ۶و الط .6 صالناگ ما 1/0
7-6 2009:85)4(:27 .1102000۵ موز ملد .معن ج +ععصمصمط عنم مفلی
۶ ۳616 13 06 273028 ,6 ۸062-56062 مش کقصنله ۳۶010072-5 وخ 0۳ص امک -هصنا1/0
0۳۵87۵۳ وصنصندج ععصماعزدم۲ ۶و ام بش7۸ 06 70- م6002 مش 1600-2۵005
6 0106۳ 0 انعم طازس منطعصمنادا۳ عطا وصه هداد علمعحص هه ککقص 1۶616
۸ 330-25 م۸ 27عع01م3/210607-8 ما 02727362 ماعفص۸ ,13 6مصهق5-6 م۳
40 ق۹۳65 مصمناتعوصصیم و0۵ط ۵۳ وصنصنده #مکهطاانهن ععصهاکزده ۵۲ کامام
کل م ۵13-20 ۵00 ۲۵۷۵۳ عامهع 5 ۵ نک 6ص مادام منوجی
20 156 8۰ ۷۷۵1۳۵۵ ,36 006۲ و 00/16 بآ فعص73 ,026 3۵۳1۵۳۵ ما 1۸۷۵5
1997:18)4(:247-5 3/60۰ 500۳8 [ 1ص 06۰ 3056 0۵ عخنجمن و لاله
6 عزاط۳ ۱۳۳۵۲۳۵1002 4.0 0006۲210065 - 0060/۵۲02 - دز ما۸ ۲0۳۳۳۵۵۹ ۳311/6 010/11
دهقان: تأثیر تمرین استقامتی بر بیان ژن و پروتئین فاکتور رشد...
1 ع6ط1 .اه اه بش۸ نز۳30 ,2/6 36113006 71۶ 3/00 ,3 2060 بش۸ 616 و کق0۵ط 1
67 ل0صه 0051600252 ص کعقص و00ط ص۵عل ۵۳ کصععو۳م عصنصند ععصهاعزده: و
[۵۳۲۵ ۳06۲ وصه لمعنصناع وصنو۸ کعنفوندی هدنج مقطاه ۵۶ کزد واه صه- ها ۵ :ص۷06
اهمند ج ۶و داعکته عاسم۸ .34 نالصتا ,24 86820۷2 مظ نهص) بلا تومطلتا8۵ م۸ صس7109
رد3۵21 رز 0۳0۷6۳ 006 00 عصناگناا عمط و طاز مکن مه دامع ۵ نکم
1۵۳ ۳۷10666 .0 عااعا5 بش۸ 302 ,8 ۳1۵160 رگ دعتاصق7 ,0 کن هک بش۸ 716۳۵0
,66۳56 267006 ۵ ۳00256 صز صمناصمکطه صفلی آهصناکهاصز او ععز عاوجه
5اه اب۸0 .له 6۲ ,2 رما تشاک ,3/1 ۳۵1 ,۷ نالنطصنط) ما 366۲5 ,813 16 ,1 6[مصنط 1۸۷
ما70 1316۳20۵1 مناج ام 0۵6 0۵۳ عکنجمه ععصفاعزدمی ادص امعم که
3 0 5ا0 52003/311 مک 101002۳۵ ,لا هلنطی۵ لا م8 ۵حصزز۳۵ مک 000 ,لا ۵ هغنطاع۸
8 زاو ماع 60۵6 0ص له 05 عکنجعه معصهاکزیم۳ ۵1 300۲ عآعهاد
-0 13٩ 01 311605 8۰ 10۳6120 ,کل 130۳96 بآ 13011000 ,3 ن0غ31 م۸ 151011675۶0
وه حفلف0ع0۶1 ,0۳0۵6 نم وطاشتدم مفلی حمککقام ۵۵ م۷ لمفصحفه صعا
8ا500 ۵۶ لق 70 1316200 مصکناهطهاع صععهلای کم عافد نمعنصعط0زط
61 ونط ز کنهاد 00۵6 عطا ۵۶ دمناهت م۳۷ 34 صوحلونش۸ ,۵ #ح2ممقط) 6 عصهللنی
۷101-0862 بل کنازدکد) بش ممعنای 60523102-۸ بآ و۸ م۸ 6062-6020110
-2012:42)4(:301 .3/0006 کدوک اه 106۶ صخ ععقص عمط ۵۳ عصنصندی اه کاعا1ط
۵ .٩ 6۲ ,7 6۶[ل3/0 ,10 انا 0-6ص2 3/201 بش۸ م3 ,00۳6۸ ول 3/706۵ ما 2/0
13۳6۳200۵1 ۳۵۶0056۰ حکزاهطاهاعص 006 عط) هه مکنوجعجه آمعز نام که 1061 بوازدماصز
۶ طاعنطا 0۷۵۳۵۳۵۵8 165 366 .ک المطاوصز] ,ظ صنالدک مک صناه1-۸طعز2 ,13 صطححطظ
8 530۳۲ عصنسل صکناهطهاعص ع0۵ط که کع6احعصونط 0ص عماج حام نع ,30۳۳۵65
8 23/37313000 .0 دل۵ ۷10 ,وتان هنن ,116 هلان زک-نصطصمط ,171 حصلح/1
5۰ تلف 05160 ص56۳ وصه ای توعقصاس صز کعکوععل امعتعصه بط فعنصهمصهم3
6 له 6۲ ون 36۳0 رل 827006 ,0 00516 ون ف#حهللنق) ,0 منک مل صامصنه/1
40 ع8ه ۵ عصن<معه عفادم معط ما +عتمصسی عمط فص کعصمصحمط عزممحمفلی که
:(2009:12)4 00۳ی صز عصفناع لصه ععصعنضی مهم لقص 30 بلع10۷ دوعص
00۵-۹060 ۵۳ کععن عم عزطامجعه کطاصمص-6 که که ۵ط1 ۳۰ نلمفصول ,36 نصص2د2/0
1 7 ۳۵۳۳۵۵۰ ع۷ناقهصز 00656 جز عصمصحمط نم حطهوم فص عععاهطامعمطام عصنتگلاد
6عزاط۳ ۱۳۳۵۲۳۵1002 4.0 0006۲21065 - 60/۵۳02 00فا دز ما۸ ۲0۳۳۳۵۵۹ ۳311/6 010/11
کا۲1۵ه 160 .آه 6۲ رظ کعز[3/0 ,ظ فز5 بظ الونصط5 بط 86 ,۱ #کزف8 م66 کمطصم6
501670505 ص560 هه کناهطاهاعه عمط که ماه 0۳ عصنصندی عنام
-2016:17)1(:1 .119070675 [هاه[م6ادملنن1/05 2/60ط .0255 006 10۷ طکزی کااحاد +ع10ه صز
40 ای او عنم ع۵ط بش۸ نصعجق۳ ,36 هم اطع ,36 ناطاکه2می ,3 1132023065
عدناهعاند وصه عصمصحمط مزمحوطاهحغم ۵۳ عصنتصندی معصنطصی فصه صمامصعصی 0 صنصهاازی
۶ 1700۷۵۳7 0مطاطاعق/2 ۵۶ موز (م 3/000 6۵۰ص م60 005 که عکعاهطامکوحام
[2ا 5661و لب ۳5 005526 3/6230 ۸۰ جع ۸ ص09[ وی صقنصعصع اک م۸ [01ا 1۳"
6۰ عد 00 1ع ۳ م8000 معلای صصعای 60 0-00 منوج که دوعص گنل عععن
50۳681 0ص صمنازدعوصصم و500 .524 کمزاننط2 ,31۸ بواعاه م1370 مظل 1208 ,۸ 0556[
0۰ 50078 م5 11600 مععنجعم ععصفاعزیم مصد مان طلان ۷۵۵۵ صزعععصقد
-25 56۳00 200 اه آهعزد رام ع نمزم[ گم و۳۳ بش6 7۳ معتهصف6 م8 ههد50
< 77021 [02ط37200 وسنط 1 ۲۵ ۳۵ کالیم۳ ندماهلعا مه کتآ عط رز ک[ع 16 10 صنصفاز ی ومع چط
8- ۵1813 0201 لح اونط ۵4 الط 7-۴ 508 ,1-6 708 ,14-1 560 ,5-7 لک
0016-40 هز صعناهطاهاع 00۵6 فهه ونعصعل لد عصنه 0۵6ص ۵۵ ععلجعه
8 ۳ن۳ندج ۲1513066 ۵۲ کع6اعع 12 که ماه 156 یک ساوططاکه هنک ,3 تکقل هد طع2/0
۸0 0۶ 30۵1 ۳۵۳۵06۵ ۷/06۰ او هاصع 5601 عرص ۵۳۵۵000 عصوط کم 30۳065
-6 ۵ ۶٩ 8ا160طظ سل هنک 22 - ماع رهاط مق هناگ مخ علدای) بش۸ ماو ,۷7 طعازط
0۳۲۵۳۵0 1000 0 (03) 25 هز کععصقطل ۵۳ عصتصنده ولد و310۳ 6۵1
5۰ ل[2ع[ط2 فصه 3000006 عاممطک که لصو[ 156 بک5 ۵67 لعهد ۷۵۵6۵
-4 : 0 ۳1۲05 .15 3/07۵5 ,۳ زا1۳26 م8 3005 ,3 169167 ,۸3 6لفاص۸ ملظ ۳۷۵۳۹5
6 عم 3/0006 .صعناوها 6 056 ۵۶ کمما هه 0۳ صععمحم وصنصندی انس ۳ 0۵3
1 ,1028055 1۵۳ 65 مه تعنصعلوصقم بوصعنناعل 0 صنصعان 156 3/۳۰ ما1۵
2017:18)2(:153-5 .118070675 عن(0 3/6 هه عصنی 00 صذ عمط مدمناصع 0۳6 200
:20 75 دمص عفن اعد وصه یدعففعل 0 صنص 2 رما م۸ صنایه8 م26 حفا
3 ۵۶ م30 طکظ ,کصمقنامصن تمعنصنل فص کممانو۳م ,ععص6 0۳۵۷۵1
066ص صا6ل ,36 ص9۵ص1310 1 دامع زنط مک ک+عصصنذا ,26 8210605 ,10 17۵۵ 160
376116۳1 عط جز وله عه انوم صذ عهاه 30 صنصفازی که کاصقصنص 166
صنصقاز 200 انامه نمعزدوطای دامع عصنا-عس عنم[ 666 صمناهنممعع۸ کل 0۳6۵
[همنصناع عصنزهو۸ .2007-2012 3177۸0۳5 156 +عااسلد +علاه کت عدمصه کدمناحصعصی
6 عزاط۳ ۱۳۳۵۲۳۵1002 4.0 0006۲210065 - 0060/۵۲02 - دز ما۸ ۲0۳۳۳۵۵۹ ۳311/6 010/11
دهقان: تأثیر تمرین استقامتی بر بیان ژن و پروتئین فاکتور رشد...
۸ له ۲ ,0 000067 مشلل 31005 ,2۱۷ ععاوما/3 مش[ عنصمگا م۸ 0065 م3 05209505[
ب6 0۶ 0۳600000 1۵۳ 0۳0۷6۳ 0006 ۵۶ کعما هم ۳۵1۳۵6۵ ۵۳ کزد رد-۵۵
.۵ ۵۲ م۸ 787 بل لاع رهاط و 0001۲ ,2/8 8۵۵6۲۹ ب5 500 ,+5 صقص0ل3[
8 ۵۳۵۹ ۷6۲۹۶ 2116۳5 1001 علقصع؟ عاناه +1۵ عقوم طالدعط آجاه[مغاومای 1/05
665 500۳6 ۶و فص سول معصنصندن 1۵۵61 که امعم 16 جعاکه 0ص 610۵۶۵ ۷۳06۵
باق 61 ,5108نس۲کل وا 110۳050 ,را 79۳860860 رل الونصطک م1 جع علوص۸ بط عع[ع1
6۳ 6۵۳۵۷۵۳۴ 0006 0صه ونعصعل احمصنصه عصمط 65و مصصز لمط۵ آمدمنهعیم ۸
5۰ طز 506066 6 3000006 کم نموت صعنتمصنفوهیک مصعص واعغاه هز عقوم
.له 1۵,61 نطاعهبوه ۳۵۵۳ ,17 ندعقس۸ ,3 نف6ل30 ,36 ۷۷31۵0206 ,٩ 2 هم نطع۸ مظ 2حنصازت۳
۵16 08 3 ۳۵50۳005 200 10۳۵0 3056 0۳ عصنصندی عکنجمه ععصهاعزیه: 0۲ ۳۲۲۵۱
[3/6۵ #صه 5056 ۶ ص30 بصکناهطاهاعص ۵ع0۳ط کم معا حمصونط زرط 0مکعععه کزان
دهقان کوروش» جلالیدهکردی خسرو .تقیان فرزانه» کارگرفرد مهدی, عابدی بهرام. اثر
دوازده هفته تمرین مقاومتی دایرهای بر نشانگرهای متابولیک و هورمونی توده
۸۳6006 .83 ,1۳۵۳821270 34 مصقنطهد1 ۳۰ منودمغلطع1 تلعلد7 کل مصقطعط06 .1۴
6 مه 2/2765 0 عصنصنه1۳ 0ع82-انه من ععصمادزعم 3 و عاع ۷7 12 1 ]۳1
17-8۰ :(14)56 :2023 067 360۰ تجاحعل1ط هز لمدمص ۳3 مصه عنام 3/6۵ کعق/1
6عزاط۳ ۱۳۳۵۲۳۵1002 4.0 0006۲21065 - 60/۵۳02 00فا دز ما۸ ۲0۳۳۳۵۵۹ ۳311/6 010/11
| پژوهش حاضر با هدف اثر 12 هفته تمرین مقاومتی بصورت دایره ای بر نشانگرهای متابولیکی و هورمونی توده استخوانی مردان سالمند انجام شد. تعداد30 نفر مرد سالمند با میانگین و انحراف معیار سن: 82/4±63/67سال؛وزن:89/8±82/75 کیلوگرم و شاخص توده بدن: 28/3±53/27 کیلوگرم بر متر مربع به صورت تصادفی دردو گروه تمرین ترکیبی و کنترل قرار گرفتند. تمرین مقاومتی دایره ای با شدت 30 تا 55% یک تکرار بیشینه،3 بار در هفته برای 12هفته اجرا شد، در حالی که گروه کنترل سبک زندگی معمول خود را حفظ کردند. نشانگرهای هورمونی مرتبط با متابولیسم استخوان شامل هیدروکسی ویتامین D3، هورمون پاراتیروئید، استئوکلسین، آلکالین فسفات، کلسی تونین و کلسیم قبل و پس ازمداخله تمرینی اندازه گیری شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های t وابسته و تحلیل کوواریانس در سطح کمتر از 05/0 انجام شد. نتایج تحلیل کوواریانس، افزایش معناداری در سطوح کلسی تونین (70/2±80/14 در مقابل 75/3±67/12میلی گرم بر دسی لیتر، 037/0=p) و کلسیم (65/0±70/9 در مقابل 47/0±09/9 میلی گرم بر دسی لیتر، 006/0=p) در گروه تمرین مقاومتی در مقایسه با گروه کنترل پس از 12 هفته مداخله نشان داد. با این حال، هیچگونه تغییرات معنادار بین گروهی در متغیرهای هورمون پاراتیروئید، هیدروکسی ویتامین D3، استئوکلسین، آلکالین فسفات مشاهده نشد (05/0p>). پژوهش حاضر نشان داد، دوازده هفته تمرینات مقاومتی بصورت دایره ای منجر به بهبود قابل توجهی در برخی نشانگرهای هورمونی و متابولیک استخوان در افراد سالمند شد. مطالعات بیشتر با پیگیری طولانی مدت برای تأیید این یافته ها باید مورد توجه قرار گیرد. |
20,527 | 367905 | کلیدواژهها: انسجام خانواده» انعطاف پذپری خانواده» تا بآ وری» سلامت روانی
۱ کارشناس ارشد گروه مشاوره و روان شناسی» واحد کرمانشاه» دانشگاه آزاد اسلامی» کرمانشاه» ایران.
". استادیار گروه مشاوره و روان شناسی» واحد کرمانشاه» دانشگاه آزاد اسلامی» کرمانشاه» ایران. 2761.2020)281721.60772
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
ساست ووانی " ازجم سقاهیمی, است: که در کین آا کوششهای قزاوانی سورت: گرت و
نظریهپردازان شخصیت هر یک به گونهای از سلامت روانی و معیارهای رفتار سالم و ناسالم سخن
گفتهاند؛ بهعنوانمثال نظامهای زیستی نگر سلامت روانی را در کارکرد درست اندامها و دستگاه
عصبی بدن و نبود علائم بیماری تعریف کردهاند» درحالی که نظامهای روان تحلیل گری» سلامت
روانی را در کنش موزون سه پایگاه شخصیت؟ (نهاد"» خود" و فرا خود") و سا زگاری فرد با خود و
با خواستهها و فشارهای جامعه در نظر میگیرند. در برابر» نظام رفتارگرا سلامت روانی را در
رفتارهای سازش يافته و آموختهشده در محیط تعریف میکند و درواقع سلامت روانی را همتای
رفتار همساز با قوانین و ضوابط جامعه میداند؛ درصورتی که انسان گراها» سلامت روانی را در
ارضای نیازهای بنیادی و رسیدن به مرحله خودشکوفایی و تحقق خویشتن میدانند؛ اما صرفنظر از
دیدگاههای مختلف درباره سلامت روانی» همانطوری. که در گزارش سازمان بهداشت جهانی "
(۲۰۰۱) آمده است» سلامت روانی بهعنوّان یکی از ملاککهای تعیین کننده سلامت عمومی " افراد در
نظر گرفته میشود که مفهوم آن چیزی فراتر از نبود اختلالهای روانی است و درب رگیرنده احساس
درونی خوب بودن» اطمینان از کارآمدی آخود, استقلال او" خودگردانی» کفایت و شایستگی»
وابستگی میان نسلی * و خودشکوفایی تواناییهای بالقوه فکری و هیجانی است؛ بنابراین نبود علائم
بیماری روانی يا از میان رفتن علائم بیماری در اثر درمان» به این معنی نیست که فرد دارای سلامت
روانی و سالم است (ویلیامز۲۰۰۸)» چهبسا سلامت روانی» حالتی ذهنی است که بهوسیله به زیستی
هیجانی» رهایی کمابیش از اضطراب و نشانههای بیماری» گنجایش برپایی روابط سازنده و چیره
شندن بر خواستههای هرروزه:و فشارهایازنه گپازشگاخنه مط فیید (آش ۳۹:۳۰۱۰):
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
از میان عوامل تأثیرگذار بر سلامت روانی» سازهای که طی سالهای اخیر توجه بسیاری از
پژوهشگران را به خود جلب کرده است» تاب آوری!" است که یکی از مفاهیم و سازههای بهنجار
موردتوجه روانشناسی مثبت؟ است. رویکرد روانشناسی مثبت گرا با شعار توجه به استعدادها و
توانمندیهای انسان (بهجای پرداختن به ناهنجاریها و اختلالها)» در دهههای اخیر موردتوجه روان
شناسان قرا رگرفته است. این رویکرد» هدف غایی خود را شناسایی سازهها و شیوههایی میداند که به
زیستی و شادکامی انسان را فراهم میکند. ازاینرو عواملی که موجبات تطابق هرچه بیشتر آدمی با
نیازها و تهدیدهای زندگی را سبب گردند» بنیادیترین سازههای موردپژوهش این رویکرد میباشند
(سامانی» جو کار و صحراگرد» ۱۳۸۶). کانر " (۲۰۰۶) تاب آوری را بهعنوان روشی برای اندازه گیری
اندازه گیری توانایی فرد در کنار آمدن با عوامل استرسزا و عواملی که سلامت روانی فرد را تهدید
میکند» تعریف کرده است. درواقع تاب آوری» سا زگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است
(والر ۲۰۰۱)؛ اما تابآوری صیرف مقاومت منفعل در برابر آسیبها یا شرایط تهدید کننده* و
خطرناک نیست بلکه فرد تاب آور» مشارگکتمکنید م#فهانه و سازنده محیط پیرامونی خود است.
تاب آوری قابلیت فرد در برقراری تعادل زیستی- زوانی» در مقابل شرایط مخاطره آمیز است (کانر و
دیویدسون"» ۲۰۰۳)؛ بنابراین میتوان گفت تاب آوری فراتر از جان سالم به دربردن از استرسها و
ناملایمات زندگی است (بونانو ۲۰۰۴) و با زشد مثبت» انطباقپذیری و رسیدن به سطحی از تعادل
پس از به وجود آمدن اختلال در وضعیت تعادلی پیشین» مطابقت میکند (ریچاردسونآ» ۲۰۰۲).
نظریههای نخستین در مورد تاب آوری بر ویژگیهای مرتبط با پیامدهای مثبت در مواجهه با
مصائب و ناملایمات زندگی نکش داشيند, (روتر ۱ ۱8۸۵)) ایخ هی از پژوهشها بعدها غوامل
عطاظیی "" پروتی» حالند. مذازس, کازآمد. و روابط با پزرگسالان عسایت کر را یز دز نود
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
تاب آوری موثر ذانستند (لوتار» سیچتی و بکرا *۲۰۰). بااینحال غالب پژوهشهای مربوط به
تاب آوری در حوزه روانشناسی تحولی " انجامشده که عمدتا به بررسی ویژگیهای کودکان و
نوجوانانی که علیرغم مواجهه با خطرهای جدی به اختلالهای روانشناختی مبتلا نشدهاند»
پرداختهاند (لوتار و سیچتی» ۶۲۰۰۰ ماستن "» ۱ اما به نظر میرسد افزون بر منابع درون فردی
فردی ویژگیهای اساسی افراد تاب آور عوامل حمایتی محیطی هم نقش مهمی در افزایش
تاب آوری داشته باشد. از جمله این عوامل میتوان به نقش محیط خانوادگی» فرآیندهای خانواده؟
خانواده؟ و کا رکردهای متعادل آن بهعنوان یک عامل حفاظتی در برابر عوامل خطرساز اشاره
نمود. خانواده بهعنوان اساسیترین نهاد اجتماعی و اولین نظام موثر بر نحوه رشد و تحول
کودکان و نوجوانان میتواند از طریق فراهم کردن محیط حمایتی و منسجم در تابآوری فردی
فرزندان موئر بوده و بهتبع سلامت روانی افراد خانواده را تضمین و ارتقا دهد؛ چراکه بر اساس
نظریه سیستمی خانواده"» به خانواده بهصورت یک کل که از بخشهای مرتبط به هم تشکیل
یافته است نگریسته میشود که در آن اعضا بر هم تأثیر گذاشته و از یکدیگر تأثیر میپذیرند؛
بهعبارتدیگر در دیدگاه سیستمی» خانواده مجموعهای از عناصر به شمار میرود که در اين
مجموعه هر یک از عناصر دارای نقشهای تعریفشدهو درعینحال پویا میباشند که در
راستای دستیابی به هدفهای مشخص در کنش واکنش درون سیستمی و برون سیستمی هستند
(السون؟» ۱۹۹۹). بر همین اساس السون با نگاهتی امیستمی به خانواده» مدلی مرکب از سیستم
خانواده و روابط زناشویی ارائه کرده است که بر سه بعد محوری کارکرد خانواده تمرکز دارد
که عبارت است از: انسجام خانواده"» انعطافپذیری خانواده" و ارتباطات" در خانواده. انسجام و
و انعطافپذیری خانواده دو پس از ابعاد مدل مدور ترکیبی "" السون از خانواده میباشند که
پیشبینی میگردد بر تابآوری و سلامت روانی فرزندان.تأثیرگذار باشد. منظور از انسجام
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
خانواده» پیوند عاطفی ! و احساس همبستگی است که زن و شوهر و اعضای خانواده نسبت به هم
دارند؛ و منظور از انعطافپذیری خانواده» مقدار تغییراتی است که در رهبری خانواده"» روابط
نقش؟" و قواعن اتباط " وجود.دارد (السوت» ۱۹۹۹ و 4۲ السرق و گورال ۲۰۰۳). حدل مدور
مدور ترکیبی السون نشان میدهد که سطوح متعادل انسجام و انعطاف پذیری منجر به عملکرد
سالم خانواده میشود. در مقابل» سطوح نامتعادل انسجام و انعطافپذیری (سطوح بسیار پائین يا
بسیار بالا) با عملکرد مشکلدار خانواده مر تبط است (السون» ۲۰۱۱).
با بررسی انجامشده در ادبیات پژوهشی و تحقبقاتی که در سالهای اخیر در حوزه
روانشناسی و مشاوره صورت گرفته است علیرغم اهمیت محیط خانواده و کارکردهای آن در
سلامت روانی اعضای آن؛ پيشینه تحقیقاتی که درزمینه ارتباط مستقیم انعطافپذیری و انسجام
خانواده با سلامت روانی و تابآوری باشد یافت نشد و کمبود پژوهش درزمینه رابطه متغیرهای
مذکور مشهود بود» اما در چند مطالعه به بررسی نقش فرآیندهای خانواده بهعنوان عامل حمایتی
و حفاظت کننده فرزندان در برابر عوامل "خطرزا" و.بهبود تابآوری تأکید شده بود (روتره
۹ لوتار و همکاران» ۲۰۰۰؛ سیکومب"» ۱۰۰۲٩ پرکینز و جونزا» ۲۰۰۴٩ فیتزپاتریک و
شماری از پژوهشها نیز به نقش محیط خانواده» تعاملات مثبت درون خانواده و کنشهای
متعادل خانواده از حیث انسجام و انعطاف پذیری بر سلامت روانی و کاهش مشکلات رفتاری و
بغضی, اختلالهای روانی اعضا خانراده اشاره. داشماند. (آمریکنره سکس ولف و فوباس +
۹۴ جاسون لوق و ماخووسیها رف میاهای ۱ [ رای ترکه یکیو سینکت و میج ر ۴ :۲و
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
لوسیا و پرسلاوا ۲۰۰۶؛ ریچموند و است وکرآ» ۲۰۰۶ ویکتور» برنات» برنشتاین و لاین "» ۹۲۰۰۷
۷ سامانی و رضویه» ۱۳۸۶ بیرمز" و همکاران» ۲۰۰۹؛ عبداله زاده و سامانی» ۶۲۰۱۰ زرگله
محمدی بهرام آبادی و بساک نژاد» ۱۳۹۱؛ فیروزی و فرهادی» ۱۳۹۱).
با توجه به نتایج تحقیقاتی که به آن اشاره شد به نظر میرسد تاب آوری میتواند نقش واسطهای
را در رابطه میان دو بعد محوری کارکرد خانواده" در مدل السون یعنی انسجام و انعطافپذیری
خانواده و سلامت روانی داشته باشد؛ پنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر با بهکارگیری الگوی
پیشنهادی زیر بررسی نقش واسطهای تاب آوری بر رابطه انسجام و انعطافپذیری خانواده با سلامت
روانی دانشجویان بود؛ بهعبارتدیگر بر اساس مدل پیشنهادی این پژوهش» متغیر تا بآوری بهعنوان
یک عامل میانجی به پژوهش اضافه شد تا نوع رابطه و تأثیر مستقیم و غیرمستقیم انعطافپذیری و
انسجام خانواده بر سلامت روانی را روشنتر نماید. بدین ترتیب فرضيه اصلی پژوهش حاضر این بود
که انسجام و انعطافپذیری خانواده باواسطه گری تا بآوری» سلامت روانی را پیشبینی میکنند.
شکل ۱: مدل مفهومی ماهیت رابطه انسجام و انعطاف پذیری خانواده با سلامت روانی دانشجویان
طرح پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی مبتنی بر تحلیل مسیر بود. جامعه آماری این پژوهش
شامل تمامی دانشجویان زن و مرد با دامنه سنی میان ۲۵ تا ۴۰ سال دوره کارشناسی ارشد دانشگاه
آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات کرمانشاه بود که در نیمسال اول سال تحصیلی ۱۳۹۲-۹۳
مشغول به تحصیل بودند. برای تعیین حجم نمونه» با استفاده از فرمول نمونهگیری کوکران
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
(0-0-۰/۰۵ ۱/۹۶سا, 0>۰/۰۵) نمونه موردنیاز به تعداد ۳۵۶ نفر برآورد گردید که پس از اجرا و بررسی
پرسشنامههای تکمیلشده» تعداد ۵۳ پرسشنامه به دلیل نقایص مختلف ازجمله عدم پاسخگویی به
برخی از پرسشنامهها و يا تکمیل نکردن بخش عمدهای از هر پرسشنامه کنار گذاشته شد.
درنهایت پس از حذف پرسشنامههای معیوب» حجم نمونه به تعداد ۳۰۳ نفر شامل ۱۵۰ نفر زن و
۳ نفر مرد تقلیل یافت که گروه نمونه پژوهش را تشکیل دادند. در این پژوهش, بهمنظور انتخاب
نهایی اعضای تشکیلدهنده گروه نمونه با بهکارگیری روش نمونهگیری تصادفی خوشهای
چندمرحلهای "» ابتدا از میان ۴ گروه آموزشی علوم انسانی» فنی و مهندسی» علوم پایه و هنر؟؛ گروه
علوم انسانی و از میان رشتههای تحصیلی موجود گروه علوم انسانی در مقطع کارشناسی ارشد» تعداد
۰ رشته و از میان ردههای هر رشته» دو کلاس (ترم اول و ترم سوم) و درمجموع ۲۰ کلاس
بهتصادف برگزیده شد؛ و درنهایت همه دانشجویان حاضر در کلاس مورد آزمون قرار گرفتند و به
پرسشنامههای موردنظر بهصورت همزمان پاسخ دادند. بهمنظور ارزیابی مدل پژوهش, از تحلیل
رگرسیون چندگانه" به شیوه سلسله مراتبی هنمزمان و اروش مدلسازی معادله ساختاری "51:84 با
ممیاس انسجام خانواده ". این مقیاس بر پایه پررسی متون موجود درزمینه همبستگی و با الهام از الگوی
الگوی مدور ترکیبی السون (۱۹۹۹) با هدف بررسی میزان انسجام خانواده و همبستگی میان افراد
خانواده بهوسیله سامانی (۱۳۸۱) ساختهشده است. این مقیاس دارای ۲۸ گویه است و در مقابل هر
گویه» پنج گزینه (کاملا موافقم» موافقم؛ تقریبا مخالفم» مخالفم:و کاملا مخالفم) بهصورت طیف
لیکرتی طراحی شده است. برای هر گویه به ترتیپ نمرهای از ۱ (برای کاملا مخالفم) تا ۵ (برای
کاملا موافقم) در نظر گرفتهشده است. حذاکثر نمره قابل اکتسآب در این پرسشنامه ۱۴۰ و حداقل
۸ است. در این مقباس ۵۰ درصد بالای نمرات (بالاتر از نمره ۹۶) تحت عنوان سطح انسجام بالا و
۰ درصد پائین نمرات (پائین تر از نمره ۹۶) تحت عنوان سطح انسجام پایین تعریفشدهاند
(ساعتچی» کامکاری و عسکریان» ۱۳۸۹). ضریب پایایی مقیاس به روش بازمایی بافاصله یک هفته
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
4۹ و به روش آلفای کرون باخ" ۰/۹۰ گزارششده است (سامانی»۱۳۸۱). همچنین در بررسی
دیگری که توسط سامانی انجام شد» ضریب همسانی درونی مقیاس ۰/۸۵ ضریب آلفای کرون باخ
۹ و ضریب پایایی آن با روش بازمایی ۰/۸۰ گزارش شد (ساعتچی و همکاران» ۱۳۸۹).
مقیاس انعطاف پذیری خانواده ا. این مقیاس با اقتباس از الگوی مدور ترکیبی السون (۱۹۹۹) درباره
خانواده» بهوسیله شاکری (۱۳۸۲) ساختهشده است. این پرسشنامه دارای ۱۶ گویه است و توسط
فرزندان خانواده پاسخ داده میشود تا از طریق پاسخهای آنها میزان انعطافپذیری موجود در
خانواده مشخص گردد. جواب سوالات بهصورت طیف لیکرتی است و به شکل کاملا موافقم»
موافقم» نظری ندارم» مخالفم و کاملا مخالفم ارائهشده است. برای هر گویه به ترتیب نمرهای از ۱
(برای کاملا مخالفم) تا ۵ (برای کاملا موافقم) در نظر گرفتهشده است. حداکثر نمره قابل اکتساب
در این پرسشنامه ۸۰ و حداقل ۱۶ است. بالاترین و پاینترین نمرات کسبشده در این پرسشنامه
به ترتیب» ۷۲و ۳۰ است. در این پرسشنامه» ۵۰ درصد بالای نمرات (بالاتر از نمره ۵۲) تحت عنوان
انعطافپذیری بالا و ۵۰ درصد پایین نمرات (پایینتر از نمره ۵۲) نیز تحت عنوان سطح
انعطاف پذیری پایین تعریفشدهاند. اعتبار و روایی این مقیاس در طی مطالعه شاکری (۱۳۸۲) بر
روی ۴۸ آزمودنی مورد تائید قرارگرفته اشت. ضریب همسانی درونی مقیاس» با استفاده از آلفای
کرون باخ معادل ٩۰/۸ گزارش شد. نتیجه تحلیل عاملی این مقیاس نیز» تنها یک عامل عمومی (8) با
عنوان انعطافپذیری به دست داده است. همچنین آروایی محتوایی پرسشنامه نیز مورد تائید
قرا رگرفته است. در مرحله دیگر پرسشنامه بر روی گروه دیگر اجرا گردید و ضریب اعتبار آن از
طریق آلفای کرون باخ محاسبه شد که عدد.۰/۹۳ به دست آمد (ساعتچی و همکاران» ۱۳۸۹).
مقیاس تا بآور یکانر و دیویدسون ".این پرسشنامه را کانر و دیویدسون (۲۰۰۳) با هدف سنجش
میزان تاب آوری در افراد مختلف و جهت انداژه گیری قدرت کنار آمدن با فشار و تهدید با مرور
منابع پژوهشی ۱۹۷۹-۱۹۹۱ حوزه تاب آوری تهیه کردند. تهیه کنندگان این مقیاس بر این عقیدهاند
که این پرسشنامه بهخوبی قادر به تفکیک افراد تاب آور از غیر تاب آور در گروههای بالینی و غیر
بالینی بوده و میتواند در موقعیتهای پژوهشی و بالینی مورداستفاده قرار گیرد. نتایج مطالعه مقدماتی
مربوط به ویژگیهای روانسنجی این مقیاس» پایایی و روایی آن را تائید کرده است (کانر و
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
دیویدسون» ۲۰۰۳). همسانی درونی» پایایی بازمایی" و روایی همگرا" واگری" مقیاس کافی
گزارششدهاند. این مقیاس یکک ابزار ۲۵ سوالی و پنج گزینهای است که سازه تاب آوری را در
اندازههای پنجدرجهای لیکرت به ترتیب از صفر (برای گزینه کاملا غلط) تا چهار (برای گزینه کاملا
درست) میسنجد. حداقل نمره تاب آوری آزمودنی در این مقیاس صفر و حداکثر نمره وی ۱۰۰
است. نقطه برش" این پرسشنامه نمره ۵۰ است. به این معنی که نمره بالاتر از ۵۰ نشاندهنده افراد
دارای تابآوری خواهد بود و هر چه این امتیاز بالاتر از ۵۰ باشد» به همان میزان شدت تابآوری
فرد بالاتر خواهد بود و برعکس. این مقیاس در ایران توسط محمدی (۱۳۸۴) هنجاریابی شده است.
محمدی (۱۳۸۴) با استفاده از ضریب آلفای کرون باخ» ضریب پایایی این مقیاس را ۰/۸۹ به دست
آورد و برای تعیین روایی این مقیاس» نخست همبستگی هر گویه با نمره کل مقوله محاسبهشده و
سپس از روش تحلیل عامل بهره گرفته شد. محاسبه همبستگی هر نمره با نمره کل بهجز گویه سه»
پرسشرنامه سلامت عمومی پرسشنامه سلامتغمومی۲۸ سوالی توسط گلدبرگ و هیلیر (۱۹۷۹)
با استفاده از روش تحلیل عاملی بر روی فرم بلند آن بهمنظور شناسایی اختلالات روانی غیر
سایکوتیک تدوین و تنظیم گردید:افرم ۲۸ سوّالی پرسشنامه سلامت عمومی دارای چهار مقیاس
فرعی است و هر یک از این مقیاسها حاوی هفت سوّال است. عناوین خرده مقیاسهای پرسشنامه
عبارتاند از: علائم جسمانی"» (سالات ۱-۷)؛ اضظراب و اختلال خواب"» (سوالات ۸-۱۴)؛
اختلال در کارکرد اجتماعی"» (سوالات ۱۵-۲۱) و افسردگی" شدید و گرایش به خودکشی
(سوالات ۲۲-۲۸). نمره کلی هر فرد از حاصل جمع این چهار مقیاس به دست میآید. پاسخ
آزمودنی به هریکک از پرسشها در یک طیف چهاردرجهای مشخص میشود. بهترین و مناسبترین
روش نمرهگذاری در این پرسشنامه استفاده آز"روش ساده لبیکرت (با نمرههای ۳۳۰ برای
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
گزینههای مواد پرسشنامه است. حداکثر نمرهای که فرد میتواند در این پرسشنامه کسب کنده ۸۴
و حداقل نمره صفر است. در این پژوهش, نمره ۲۳ برای نمره کل سلامت عمومی (مجموع چهار
مقیاس فرعی) بهعنوان نقطه برش و تفکیککننده افراد دارای سلامت روانی از افراد ناسالم
(مشک وک به اختلال) منظور شده است؛ به این معنی که کسب نمره پایینتر از ۲۳ در این آزمون
نشاندهنده عدم بیماری و يا داشتن سلامت عمومی فرد است و کسب نمره ۲۳ و بالاتر حاکی از
وجود اختلال است. در داخل کشور تحقیقات متعددی برای ارزیابی پایایی و اعتبار این پرسشنامه
انجامشده است. برای نمونه هومن (۱۳۷۶) در پژوهش خود پرسشنامه ۲۸ سوالی سلامت عمومی را
در دانشگاه تربیتمعلم موردبررسی قرار داد و ضریب همسانی درونی مربوط به نمرات خام و
استانداردشده این مقیاس را بر مبنای فرمول کرون باخ به ترتیب برابر ۰/۸۴ و ۰/۸۳ به دست آورد.
نتایج تو صبف نشان داد که بیشترین تعداد دانت نشجویان در رده سنی میان ۵ تا ۰سال قرار داشتند
که تعداد ۲۱۱ نفر (۶۹/۶ درصد) از مجموع آزمودنیها.را شامل میشدند. در جدول شماره ۱
میانگین و انحراف معیار آزمودنیها برحسب نمرههای انسجام ,خانواده» انعطافپذیری خانواده»
تاب آوری و سلامت روانی به تفکیک دانشجویان مرد وازن مشخصشده است.
جدول ۱-میانگین و انحراف معیار متغیرهای مورد پژوهش در دانشجویان مرد و زن
مشاهده میانگین نمرات ادراک دانشجویان از عملکرد خانوادههایشان در ابعاد انسجام
و انعطافپذیری» نشان میدهد که تفاوت چشمگیری در ابعاد عملکرد خانواده میان
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
دانشجویان دختر و پسر وجود ندارد؛ همچنین میانگین نمرات تاب آوری و سلامت روانی
نیز در دو گروه دانشجویان دختر و پسر تقریبابا هم برابر است.
به منظور بررسی ارتباط میان متغیرهای پژوهش ابتدا همبستگی میان آنها با یکدیگر
محاسبه شد که نتایج آن در جدول شماره ۲ گزارششده است.
جدول ۲- همبستگی میان انسجام و انعطاف پذ بری خانواده با تاب آوری و سلامت روانی
همانطوری که در جدول فوق مشاهده میشود» همبستگی میان متغیرهای انسجام و
انعطافپذیری خانواده با تاب آوری در دانشجویان دختر و پسر مثبت و معنیدار و با
سلامت روانی دانشجویان منفی وا معنیدار است. چون سطح معنیداری کمتر از ۰/۰۱
بهدستآمده است (۳>0.01)» بنابراین با اطمینان ۹۹ درصد میتوان گفت میان نمرات
انسجام و انعطاف پذیری خانواده با تاب آوری دانشجویان رابطه مثبت و با سلامت روانی
آنان رابطه منفی وجود دارد؛ بنابراین» میتوان گفت با افزایش انسجام و انعطاف پذیری
خانواده» نمره تاب آوری دانشجویان بیشتر و نمره سلامت روانی آنان کمتر شده است»
یعنی دانشجویان از سلامت روانی بهتر و ظرفیت تاب آوری بالاتری برخوردار بودهاند و
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
بهمنظور ارزیایی و بررسی ساختار ارتباطی متغیرهای موجود در مدل پیشنهادی
پژوهش و نیز آزمون نقش واسطه گری تاب آوری در رابطه میان انسجام و انعطاف پذیری
خانواده با سلامت روانی» با بهرهگیری از روش مدلسازی معادله ساختاری /5۳38 از
روش آماری تحلیل مسیر! با استفاده از رگرسیون چند گانه به شیوه سلسله مراتبی همزمان
بر اساس مراحل چهار گانه پیشنهادی بارون و کنی" (۱۹۸۶) استفاده شد. در پژوهش حاضر
حاضر هرکدام از مراحل فوق بهعنوان یک مدل جداگانه مورد آزمون قرار گرفت.
در مرحله اول» انسجام و انعطاف پذیری خانواده بهعنوان پیشبینی کنندههای سلامت
روانی وارد معادله رگرسیون شد و مقدار ضریب بتای سلامت روانی بر روی انسجام و
انعطاف پذیری خانواده محاسبه شد. نتایج رگرسیون همزمان سلامت روانی بر انسجام و
انعطاف پذیری خانواده در نمودار شماره ۱ به صورت ضرایب استاندارد بتا مربوط به هر
نمودار ۱: رگرسیون سلامت روانی بر انسجام و انعظاف پذیری خانواده (ضرایب بتا)
همانطوری که در نمودار فوق مشاهده میشود» ضرایب بتای بهدست آمده منفی و
معنیدار است. این تحلیل نشان"میدهد. که انسجام او انعطاف پذیری خانواده پیشبینی
کننده معنیدار سلامت روانی در دانشجویان میباشند؛ پثابراین» شرط اول واسطهای بودن
در مرحله دوم» نقش انسجام و انعطاف پذیری خانواده در پیشبینی تاب آوری بررسی شد
و مقدار ضریب بتای تاب آوری بر روی انسجام و انعطاف پذیری خانواده محاسبه گردید.
نتایج رگرسیون همزمان تاب آوری بر انسجام و انعطاف پذیری خانواده در نمودار شماره ۲
بهصورت ضرایب مسیر (بتا) مربوط به هر متغیر نشان دادهشده است. این ضرایب بیانگر آن
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
است که انسجام و انعطافپذیری خانواده پیشبینی کننده معنیدار تاب آوری در
دانشجویان میباشند؟؛ بنابراین» شرط دوم واسطهای بودن نیز برقرار امنهار
نمودار ۲: رگرسیون تاب آوری بر انسجام و انعطاف پذیری خانواده (ضرایب بتا)
در مرحله سوم که با هدف تعیین نقش واسطه گری تاب آوری و مهار نقش انسجام و
انعطاف پذیری خانواده انجام شده» انسجام خانواده» انعطاف پذیری خانواده و تاب آوری
بهعنوان پیشبینی کنندههای سلامت/,روانی «وارد معادله ارگرسیون شده و رگرسیون
همزمان سلامت روانی بر روی انسجام و انعطاف پذیری خانواده و تاب آوری محاسبه شد.
نتایج رگرسیون سلامت روانی بر انسجام خانواده» انعطاف پذیری خانواده و تاب آوری در
نمودار شماره ۳ به صورت ضرایب استانداره بتا مربوط به هر متغیر ارائهشده است.
انعطاف پذیری خانوادگرق لس ۴ ۱ / - سلافت روانی
نمودار ۳: رگرسیون سلامت روانی بر انسجام و انعطاف پذیری خانواده و تاب آوری (ضرایب
در مرحله آخر ضرایب مسیر (بتا) انسجام خانواده و انعطافپذیری خانواده از مرحله اول
(وقتی که به تنهایی وارد معادله شدند) به مرحله سوم (وقتی که متغیر تاب آوری وارد معادله شد)
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
مقایسه شد و با کاهش معنیدار ضرایب مسیرهای مستقیم انسجام و انعطافپذیری خانواده
روی سلامت روانی» نقش واسطهای تاب آوری میان متغیرهای مذکور و سلامت روانی تائید
شد؛ بهعبارتدیگر» مطابق روش بارون و کنی (۱۹۸۶)» چنانچه با ورود متغیر واسطهای
تاب آوری به معادله» ضرایب رگرسیون متغیرهای پیشبین انسجام و انعطاف پذیری خانواده از
مرحله اول به مرحله سوم کاهشیافته و به سمت صفر میل کند نقش واسطهای تاب آوری
محرز می گردد؛ بنابراین» کاهش معنیدار ضریب بتا بیانگر نقش واسطهای متغیر مرتبه جدید
(تاب آوری) در ارتباط متغیر مرتبه قبل (انسجام و انعطاف پذیری خانواده) و متغیر ملاک است.
همانطوری که در نمودار فوق مشاهده میشود» اگرچه با ورود متغیر تاب آوری در مرحله
سوم» ضرایب بتای انسجام و انعطافپذیری خانواده نسبت به مرحله اول کاهش یافت و نشان از
نقش واسطهای تاب آوری داشت؛ اما رابطه میان انسجام و انعطاف پذیری خانواده و سلامت
روانی هم چنان بهطور معنی داری باقی ماند. این موضوع ضمن تائید فرضيه پژوهش, بیانگر آن
است که انسجام و انعطافپذیری خانواده هم بهصورت مستقیم و هم باواسطه تابآوری
نتایج مراحل مربوط به بررسی مسیرهای موجود.دز مدل بهمنظور آزمون نقش واسطهای
تاب آوری در رابطه میان انسجام و انعطاف پذیری خانواده واسلامت روانی در جدول شماره ۳
جدول ۳- نتایج تحلیل ر گرسیون چند گانه به شیوه سلسله مراتبی همزمان
مرحله متغیر بتا (8012) 1 4 ۸ ۳ 4 50
انعطاف پذیری خانواده ۹۰ ۲/۳۲ ۵۶ ۳۲ ۴۸۵ ۴ ۵
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
نتایج نهایی» پیشبینی انسجام و انعطافپذیری خانواده بهواسطه تاب آوری در نمودار
همانطوری که در نمودار فوق مشاهده میشود» یافتههای برآمده از اجرای مراحل
چهارگانه بارون و کنی (۱۹۸۶) برای بررسی مسیرهای موجود در مدل پژوهش» نقش
واسطه گری تاب آوری را تائید نمود و نشان داد که انسجام و انعطاف پذیری خانواده هم بهطور
و ۰ 2 ا [1 8 ۳ ۹ ری ۸
مستقیم و هم با میانجی گری تابآوری» سلامت روانی زاپیشبینی میکنند. اثرات مستقیم و
غیرمستقیم انسجام و انعطاف پذیری خانواده بر تاب آوری و سلامت روانی در جدول شماره ۴
جدول ۶- اثرات مستقیم و غیرمستقیم انسجام و انعطاف پذ بری خانواده بر تابآوری و سلامت روانی
او مهم ابر کل اثر مستقیم اثر غیرمستقیم کل
پس از تائید نقش واسطهگری تاب آوری» برای بررسی برازندگی مدل مذکور و تعبین
شاخصهای نیکویی برازش مدل» از نرمافزار ۸۳۵۶-21 استفاده شد. بر این اساس مقدار
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
شاخصهای "۸6۴1.01 *7۳1 و 33/5۳۸ به ترتیب برابر با ۹۹/*» ۰/۹۸ ۰/۹۰ و ۰/۰۱۹ به
دست آمد که نشان از برازندگی بسیار مطلوب مدل و تطابق آن با دادههای تجربی داشت.
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطهای تابآوری در رابطه میان انسجام و
انعطاف پذ یری خانواده با سلامت روانی دانشجویان انجام پذیرفت. نتایج بهدست آمده در این
پژوهش, حاکی از آن بود که میان انسجام و انعطافپذیری خانواده با تابآوری و سلامت
روانی در دانشجویان دختر و پسر» رابطه معنیدار وجود دارد. همچنین یافتههای برآمده از
پژوهش حاضر» نقش واسطهای گری متغیر تاب آوری در رابطه میان انسجام و انعطاف پذیری
خانواده با سلامت روانی دانشجویان را تائید نمود و درنهایت برازندگی مدل پیشنهادی پژوهش
موردبررسی گرفت و برازندگی آن بسیار مطلوب ارزیابی شد. در ادامه به بحث و نتیجه گیری
درباره رابطه انسجام و انعطاف پذیری خانواده با تاب آوری دانشجویان» نتایج نشان داد که
میان انسجام و انعطافپذیری خانواده.با تاب آوری در هر:دو گروه دانشجویان دختر و پسر
رابطه مثبت و معنیدار وجود دارد. ازنظر پيشینه پژوهشی این یافتهها با نتایج پژوهشهای پیشین
بر پایه نقش حمایتی محیط خانواده.و عملکرد بهینه خانواده برافزایش ظرفیت تاب آوری
فرزندان هماهنگک است. بهعنوانمثال میتوّان "به:پژوهشهای روتر» ۱۹۷۹؛ هاولی» ۲۰۰۰؛
سیکومب» ۲۰۰۲؛ والش»۲۰۰۲ و ۲۰۰۳؛ پرکینز و جونز ۲۰۰۴٩ فیتزپاتریک و کوثرنر» ۹۲۰۰۴
مورالس» ۲۰۰۷؛ بنزیس و مایکیژیک» ۲۰۰۹ بهادری و خیرّ ۱۳۹۱؛ کرمی و بزرگمنش,
افزون بر این» یافته مذکور را میتوان بر اساس مدل مدور ترکیبی السون و مدلهای
جبرانی و محافظتی تاب آوری تبیین کرد. همانطوری که پیشازاین اشاره شد تاب آوری
سازگاری مثبت در واکنش به شرایط تهدید کننده (والر» ۲۰۰۱) و فرآیند پویای سازش مثبت
باتجربههای تلخ و ناگوار (ماستن»۲۰۰۱) است که عوامل متعددی بر آن تأثیر می گذارد. برخی
(3/5۸) نا هجو م۸ ۵۶ ۵۶ مه و5 30013/622 ۰
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
از این عوامل فرآیند تاب آوری را تسهیل (عوامل حفاظتی) و برخی دیگر این فرآیند را
تضعیف (عوامل خطرزا) میکنند. ازجمله عوامل برجستهای که میتواند تأثیری دوگانه بر
تاب آوری افراد داشته باشد» کار کردهای خانواده به لحاظ انسجام و انعطافپذیری است که
در ادامه به تبیین رابطه این کار کردها با تاب آوری فرزندان پرداخته میشود:
خانوادههای متعادل در بعد انسجام» به دلیل ایجاد پیوند عاطفی استوار و رابطه گرم و
صمیمی میان اعضای خود همواره حس تعلق و پذیرش در سیستم خانواده و احساس مسئولیت
متقابل را در فرزندان به وجود میآورند. در چنین خانوادهای اعضا نسبت به خواستهها»
ارزشها و علائق هم حساس هستند و برای یکدیگر وقت و انرژی صرف میکنند. آنان
پیشرفت» رفاه و آسایش همدیگر را میخواهند و برای زدایش مشکلات اعضای خانواده» خود
را مسئول میدانند (لینگرن»۲۰۰۳). والدین خانوادههای منسجم» در سایه امنیت روانی موجود»
زمینه حمایت عاطفی و مراقبت سازنده از فرزندان را فراهم میآورند و آنها را در برابر
فشارهای زندگی واکسینه مینمایند. به همیّن"دلیل است که میتوان بر اساس مدل محافظتی
تاب آوری» چنین استدلال کرد که خانوادههای منسجم میتوانند بهعنوان یک عامل محافظتی
همانند یک سپر بلا آثار سو برآمده "از مواجهه فرزندان با عوامل خطر را تعدیل کنند و
تاب آوری فرزندانشان را افزایش دهند. این یافته» هم سو با مفروضه نظریه سیستمی تابآوری
خانواده والش (۲۰۰۳) است که انسجام خانواده و خمایت متقابل اعضای خانواده از یکدیگر را
بهعنوان یکی از مژلفههای اصلی برای تاب آوری خانواده و سازگاری با بحران معرفی کرده
از طرف دیگر در خانوادههای متعادل در بعد انعطاف پذیری نیز به دلیل وجود رهبری
دموکراتیک در خانواده» فرزندان از ارکان مهم تصمیم گیری محسوب شده و همواره در حل
مسائل و مشکلات خانواده مشارکت فعال دارند (السون»۱۹۹۹). در چنین خانوادهای که
حلقههای مذاکره و گفتگو برای اعضا باز است» فرزندان جسارت ابراز عقیده را پیدا می کنند»
احساس ارزشمندی نموده و اعتمادیهنفس در آنها تقویت می گردد؛ بهعبارتدیگر» در
خانوادههایی که فرآیندهای ارتباطی و حل مسئله در میان آنها مبتنی بر مشارکت باز اعضای
خانواده و استفاده از روش همکاری برای حل مسائل است» احساسی از اعتبار در فرآیند
تصمیم گیری در میان اعضای خانواده ایجاد مینمایند که به رفتارهای سازگارانه تری منجر
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
میشود (والش»۲۰۰۳)؛ بنابراین» میتوان نتیجه گرفت که والدین خانوادههای منعطف و با
ساختار در سایه نظم و انضباط و ساختار باثبات سیستم خانواده» شرایط بلوغ فکری و قدرت
حل مسئله را در فرزندان پرورش میدهند بهطوری که آنان از مواجهه با تغییر و نیز رویارویی با
مسائل چالشانگیز نمیهراسند و درنتیجه مهار بیشتری بر زندگی خود دارند. در چنین شرایطی
است که فرزندان بهمرور مهارتهای حل مسئله و تصمیمگیری و مدیریت حل تعارض را
فراگرفته و در مقابل فشارهای زندگی مقاومتر میشوند؛ بنابراین» بر اساس مدل جبرانی
تاب آوری» میتوان چنین استدلال کرد که کارکرد سالم خانواده در بعد انعطاف پذیری
میتواند بهعنوان یک عامل جبرانی» تأثیر مواجهه با عوامل خطر را خنثی کرده و در مقاوم
ساختن افراد برای کنار آمدن با فشارهای روانی و ایجاد شخصیت تاب آور فرزندان نقش
درزمینه ارتباط انسجام و انعطاف پذیری خانواده با سلامت روانی دانشجویان» نتایج نشان
داد که میان انسجام و انعطاف پذیری خانواده با سلامتآزوانی در هر دو گروه دانشجویان دختر
و پسر رابطه منفی و معنیدار وجود دارد؛ و این بدین معنا است که دانشجویانی که وضعیت
خانوادههای خود را به لحاظ ابعاد انسجام و انعطافپذیرزی دراسطح بالاتری ادراک کرده
بودند» از سلامت روانی بهتری برخوردار بودند و برعکس آن. این یافتهها با نتایج پژوهشهای
پیشین مبنی بر نقش کنشهای متعادل خانواده از خیث انسجام و انعطاف پذیری و نیز تأثیر
عملکرد سالم خانواده برافزایش سلامت روانی فرزندان نظیر پژوهشهای لوسیا و برسلاو
(۲۰۰۶)» لشگری و همکاران (۱۳۸۴)» عراقی (۱۳۸۷)» اسمیت و همکاران (۲۰۰۱)» امرینکر و
همکاران (۱۹۹۴)» جنانی (۱۳۸۰)» لیدی و همکاران (۲۰۱۰) و کافمن (۲۰۱۱) همسو است.
همچنین یافتههای این پژوهش, با نتایج برخی از پژوهشهای گذشته که عملکرد مثبت خانواده
را در کاهش برخی مشکلات رفتاری و هیجانی فرزندان نظیر افسردگی» تنیدگی و اضطراب
موثر میدانستند» هماهنگ است. بهعنوانمثال میتوان به پژوهشهای اسمیت و همکاران
(۲۰۰۱)» جانسون و همکاران (۲۰۰۱)» سامانی (۱۳۸۵)» عراقی (۱۳۸۷)» ویکتور و همکاران
(۲۰۰۷)» فبروزی و فرهادی (۱۳۹۱)» زرگر و همکاران (۱۳۹۱)» امرینکر و همکاران (۱۹۹۴)»
ریچموند و استوکر (۲۰۰۶)» دکویک و همکاران (۲۰۰۴)» یاهاو (۲۰۰۲)» سامانی و رضویه
(۱۳۸۶)» عبداله زاده و سامانی (۲۰۱۰) و بیرمز و همکاران (۲۰۰۹) اشاره نمود.
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
این نتایج را میتوان بر اساس مدل مدور ترکیبی السون» نظریه نظامهای خانواده بوئن و
نظریه ساختاری خانواده مینوچین تبیین کرد. همانطوری که اشاره شد یکی از ابعاد محوری
مدل مدور ترکیبی السون» بعد انسجام خانواده است که بهعنوان پیوند عاطفی که اعضای
خانواده نسبت به یکدیگر دارند» تعریف میشود (السون» ۲۰۱۱). تمرکز سازه انسجام بر این
مسئله قرار دارد که چگونه سیستم خانواده قادر است میان جدا بودن اعضای خودش,» در مقابل
باهم بودن آنان تعادل ایجاد کند (السون» ۲۰۰۰). بر اساس این مدل» انسجام خانواده سطوح
متفاوتی دارد که سطوح میانی یا متعادل آن به دلیل ایجاد تعهد عاطفی پایدار میان اعضای
خانواده به همراه ایجاد حس استقلال فردی و اعتماد متقابل میان والدین و فرزندان» باعث
کار کرد بهینه خانواده و به دنبال آن سلامت روانی فرزندان میشود. همچنین در بعد
انعطافپذیری هم که بهعنوان کیفیت رهبری و ساختار خانواده» رابطه نقش و قواعد ارتباطات
و مذاکرات در خانواده تعریف میشود (السون» ۲۰۱۱)» تمرکز بر این مسئله قرار دارد که
چگونه سیستم خانواده میتواند میان ثبات» دز مقابل تغییر تعادل ایجاد کند (السون» ۲۰۰۰). در
این بعد هم سطوح متفاوتی وجود دارد که سطوح مرکزی یا متعادل آن به دلیل ایجاد ساختار
باثبات و مناسب در خانواده ازلخاظ رهبری» قواعد» نقشها نظم و انضباط و مذاکرات در
خانواده به همراه باز بودن نسبت به تغییر در مواقع ضروری» باعث کارکرد مطلوب خانواده و
در تبیینی دیگر میتوان گفت که سازه انسجام خانواده در مدل السون» مفهوم
«تمایزیافتگی» در نظريه بوئن را به ذهن متبادر مینماید. مفهوم تمایزیافتگی يا تفکیک خویشتن
که ازنظر مفهومی تشابه زیادی با انسجام خانواده دارد» مهمترین مفهوم و سنگک بنای نظريه
نظامهای خانواده بوئن (۱۹۷۸) است واشامل دو بعد روانی درون فردی و میان فردی است.
تمایزیافتگی در بعد درون روانی به توانایی فرد برای تمییز فرآیند عقلی از فرآیند احساسی
(عاطفی) اشاره دارد و در بعد میان فردی به توانایی فرد در تمایز از دیگران در ضمن صمیمیت
با آنان اشاره دارد. بوئن نیز بهمانند السون» برای ارزیابی سطح تفکیک هر فرد یک مقیاس
نظری ارائه میکند که در قطب پائین آن افرادی قرار دارند که بیشترین امتزاج را دارند و
شدیدا با دیگران هم آمیخته هستند و در میانه این مقیاس» کسانی قرار دارند که درجات نسبی
امتزاج يا تفکیک را نشان میدهند و کسانی که بیشترین سطح تمایزیافتگی را دارند» در قطب
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
بالای این مقیاس قرار گرفتند (بوئن» ۱۹۶۶). به اعتقاد بوئن هميشه نوعی اضطراب مزمن در
زندگی وجود دارد که از طریق کشمکش دائمی بر سر متعادلسازی میان احساس با هم بودن
وحدت و تفکیک خود در اعضای خانواده به وجود می آید. ازنظر او این اضطراب مبنای اصلی
تمامی نشانههای بیمار گون است و تنها پادزهر این وضعیت» رسیدن به افتراق و تفکیکک
خویشتن است (گلدنبرگ و گلدنبرگک» ۶۲۰۰۰ به نقل از حسین شاهی برواتی و همکاران؛
بنابراین با توجه به نظريه بوئن (۱۹۷۸) میتوان چنین استدلال نمود که کسانی که
تمایزیافتگی پائینی دارند» هویت مستقلی نداشته و به دلیل هم آمیختگی و امتزاج شدید با
اعضای خانواده» در تنشها و مسائل میان شخصی موجود بهسادگی در عواطف حاکم یا
جاری خانواده حلشده و قدرت تفکیک خود را از خانواده از دست میدهند و بهتدریج خود
پیروی فردی در آنان کاهش مییابد. درنتيجه کاهش خود پیروی و نیاز مداوم به حمایت و
تائید دیگران» فرد دچار افزایش اضطراب "مزمن شدهو از کارکرد موثر فردی و اجتماعی
بازمیماند. در این شرایط است که فرد دچار احساس بیکفایتی» خودباوری ضعیف و
اعتمادبهنفس پائین شده و سلامت روانی او به مخاطره آمیافتد"و درنتیجه مستعد مشکلات
روانشناختی و بروز نشانههای بیماری می گردد. برعکس» کسانی که به تمایزیافتگی متعادل
رسیدهاند» به دلیل این که به یک هویت شخصی استوار دستیافته و عقاید محکم و باورهای
کاملا مشخص دارند و به خاطر خشنودی والدین» دستیابی به هماهنگی خانواده و یا به خاطر
زور» دست به مصالحه بر سر هویت خویش. نمیزند؛. کمترین سطح اضطراب و نشانگان
روان شناختی را از خود نشان داده و سلامت روانی خویش را تضمین می کنند؛ بنابراین» نتیجه
بهدست آمده از این فرضیه در بخش رابطه انسشجام خانواده با سلامت روانی فرزندان» با نظریه
بوئن که سلامت روانی فرد را در گرو سطح تفکیک و تمایزیافتگی او از نظام عاطفی خانواده
از طرف دیگر با الهام از نظریه ساختاری مینوچین میتوان گفت که سازه انعطافپذیری
خانواده در مدل السون» همپوشی زیادی با مفهوم «ساختار خانواده» در نظریه مینوچین دارد. به
نظر مینوچین» ساختار خانواده مجموعه نامشهودی از خواستهها یا ضوابط کارکردی است که
نحوه تعامل اعضای خانواده با یکدیگر را سازمان میدهد و معرف مجموعهای از قواعد
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
عملیاتی است که خانواده برای تحقق بخشیدن به کارکردهای مهم خود» آنها را وضع کرده
است. در اصل» ساختار سازمانی زیر بنایی خانواده (الگوهای تعاملی پایدار و نظمدهنده آن) و
انعطاف پذیری آن در پاسخ به شرایط متغیر در سراسر چرخه زندگی خانوادگی است که باعث
ظهور الگوهای کارساز يا بدکار میشود (گلدنبرگ و گلدنبرگک. ۲۰۰۰ به نقل از حسین
شاهی برواتی و همکاران» ۱۳۸۹). به نظر مینوچین (۱۹۸۴)» خانواده در همان حالی که از
چرخههای زندگی خود در حال گذر است» می کوشد تعادل ظریف میان ثبات و تغییر را حفظ
کند؛ هرچقدر خانواده کارکرد سالمتری داشته باشد» در طی دورههای انتقالی خانوادگی
نسبت به تغییر گشودهتر است و بیشتر مایل است که متناسب با شرایط متغیر ساختار خود را
اصلاح کند. برعکس, در خانوادههای برخوردار از ساخت بدکار» مشکلات زمانی به وجود
میآپند که خانواده به یک نقطه انتقالی برسد اما فاقد انعطاف کافی برای انطباق با این شرایطر
در حال تغییر باشد؛ بنابراین با توجه به همپوشی معنایی دو مفهوم ساختار خانواده در نظریه
مینوچین و انعطاف پذیری خانواده در مدل السون میتزان چنین نتیجه گرفت که خانوادههایی
که خود را با شرایط محیطی متغیر یا موقعیتهای جدید وفق میدهند و درعینحال» تداوم
خود را نیز حفظ میکنند و هم چنین در ابرخورد با تعازض و فشارهای روانی» توانایی بازسازی
قواعد تبادلی خانواده را دارند و بهجای استفاده از قواعد کهنه» قواعدی را جایگزین میکنند
که با واقعیتهای کنونی خانواده ارتباط ابیشتژویی خازادهراز عملکرد بهتری در افزایش سلامت
در خصوص نقش واسطهای "تا ب آوری در رابطه میان انسجام و انعطاف پذیری خانواده با
سلامت روانی دانشجویان نتایج برآمده از تحلیل رگرسیون چندگانه و برازش مدل علی
پژوهش» حاکی از موجه بودن مدل و معنیداری نقش واسطهای تاب آوری در رابطه میان
انسجام و انعطاف پذیری خانواده با سلامت روانی بود؛ بهعبارتدیگر این یافتهها نشان داد که
انسجام و انعطافپذیری خانواده هم بهصورت مستقیم و هم بهصورت غیرمستقیم باواسطه
تاب آوری میتوانند سلامت روانی دانشجویان را پیشبینی نمایند. نتيجه برآمده از این فرضیه
در بخش رابطه مستقیم انسجام و انعطافپذیری خانواده با سلامت روانی و همچنین با
تاب آوری دانشجویان در تبیین فرضیههای قبلی بهطور جداگانه موردبحث قرار گرفت و
یافتههای بهدست آمده همسو با نتایج پژوهشهای پیشین» قویا این فرضیهها را تائید نمودند؛ اما
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
درزمینه تبیین نقش واسطهای تاب آوری در رابطه میان انسجام و انعطافپذیری خانواده با
سلامت روانی» بر اساس مدل السون (۲۰۰۰) میتوان چنین استدلال نمود که خانوادههای با
عملکرد متعادل در ابعاد انسجام و انعطافپذیری به دلیل ایجاد حس مسئولیتپذیری و تعهد
عاطفی متقابل میان اعضای خانواده» مشار کت دادن فرزندان در تصمیم گیریهای مهم خانواده»
پرورش حس استقلال فردی در فرزندان» وجود قواعد منعطف در خانواده و گشودگی نسبت
به تغییرات زندگی» همواره زمینه مساعدی را برای کسب ویژگیهای مثبتی مثل اعتمادبهنفس»
جرئت ابراز عقیده» خود کار آمدی» مهارت حل مسئله و مدیریت بحران در فرزندان به وجود
می آورند» درنتيجه کسب این مهارتها آنها قادر خواهند بود با تکیهبر این تواناییها و در
سایه شبکه حمایتی خانواده» بدون نگرانی و تشویش خاطر مقاومت خود را در مقابل اثرات
منفی فشارهای روانی افزایش داده و به این وسیله از سلامت روانی خود محافظت نمایند.
بهبیاندیگر» چتر حمایتی خانواده بهعنوان سپری استوار در مقابل فشارهای روانی عمل کرده و
بهواسطه ارتقا تاب آوری در فرزندان» منجر بهمواجهه موثر و سازگاری مثبت آنان در برخورد
با فشارهای زندگی شده و از این طریق برافزایش شالامت روانی فرزندان تأثیر میگذارد.
درمجموع نتایج پژوهش حاضر نشاندهنده نقش موثر انستجام و انعطافپذیری خانواده
اصلی در پیشبینی تاب آوری و سامت آروانی ادانشجو بان بو این یافتهها بیانگر آن است که
هرچقدر سیستم خانواده سازمانیافته تر و درعین حال "تعاملات میان اعضای خانواده مبتنی بر
رفتارهای محبت آمیز» صمیمیت وفاداری باشد» احتمال این که فرزندان آنها در بزرگکسالی
توان رویارویی و مقابله موثر با عوامل تنشزا را داشته .باشند و درگیر رفتارهای آسیبزا و
اختلالات روانی نشوند» بیشتر است. افزون بر این» نتایج برآمده از ارزیابی مدل علی پژوهش
نیز نشان داد که تاب آوری میانجی, گر زابطه میان انسجام و انعطافپذیری خانواده و سلامت
روانی فرزندان است. این نتیجه نیز به نقش مهم و تأثیرگذار محیط خانواده برافزایش ظرفیت
تاب آوری فرزندان که خود یکی از عوامل موثر بر بهداشت روانی آنان است» صحه گذاشت.
ازجمله محدودیتهای پژوهش حاضر عدم همسانسازی گروه نمونه بر اساس متغیرهای
مداخله گری مثل سطح تحصیلات والدین» وضعیت اقتصادی- اجتماعی خانواده» تعداد
فرزندان خانواده اصلی و غیره بود که پیشنهاد میشود در پژوهشهای آتی این متغیرهای
جمعیت شناختی موردتوجه قرار گیرد. از دیگر محدودیتهای این پژوهش این بود که جامعه
مدل تحلیل مسیر روابط پین انسجام و اتعطاف پذیری خانواده سس کهانی و عارفی
آماری پژوهش شامل دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و
تحقیقات کرمانشاه میشد» بنابراین تعمیمپذیری نتایج این پژوهش محدود به جامعه آماری
است. لذا پیشنهاد می گردد برای افزایش قابلیت تعمیم نتایج و بررسی دوباره متغیرها این
پژوهش برای سایر گروهها در سنین مختلف و در ذیگر شهرهای ایران تکرار گردد. یکی دیگر
از محدودیتهای پژوهش» پیشینه پژوهشی نسبتا ناچیز مرتبط با مدل علی پژوهش بود که
امکان مقایسه یافتههای برآمده از ارزیابی مدل پژوهش حاضر را با نتایج مطالعات پیشین
از آنجایی که در این پژوهش برای سنجش میزان انسجام و انعطافپذیری خانواده از دو
پرسشنامه جداگانه استفاده شد» پيشنهاد می گردد بهمنظور بررسی و مقایسه نتایج» در مطالعات
بعدی» از دیگر ابزارهای سنجش انسجام و انعطافپذیری خانواده نظیر ویرایشهای مختلف
مقیاس ارزیابی انطباقپذیری و همبستگی خانواده (۳۸6:5) السون و دیگر مقیاسهای
سنجش کارکرد خانواده مثل مقیاس عملکرد خانواده (17۳5) بلوم و یا پرسشنامه سنجش
خانواده (۳۸70) اپشتاین و همکاران استفاده گردد. همچنین با توجه به نتایج پژوهش حاضر که
تأثیر کار کردهای متعادل خانواده زا در کاهش اختلالات زفتاری "و ارتقا سطح سلامت روانی
فرزندان مورد تائید قرار داد» پیشنهاد می گردد: که درمانگران و مشاوران خانواده در فرآیند
تشخیص و ارزیابیهای کلینیکی» طرحریزی برنامه. درمانی و درنهایت تغییر و اصلاح
سیستمهای خانوادگی نامتعادل و کژ کار با بهره گیری از نقشه زوج و خانواده السون» نخست
نحوه تعاملات کنونی اعضای:خانواده؛زا:نررسی نمایند» .سپس ,با توجه بهجای گاه خانواده بر
روی پیوستارهای انسجام و انعطافپذیری در نمودار خانواده» به آمادهسازی طرح درمان و
مداخلههای درمانی برای تغیبر الگوی تعاملات کز کار خانواده بپردازند.
تغدیر و تشکر. این پژوهش بر گرفته از پایان نامه دانشجویی خانم نرگس کیانی در دانشگاه
آزاد اسلامی واحد کرمانشاه می باشد. بدینوسیله از کلیه مسولین و پرسنل دانشگاه و
دانشجویان که ما را در انجام این کار یاری دادند» صمیمانه سپاسگزاریم.
مدل تحلیّل میر روابط بین انسجام ,و اقعطاف, پتایری خانوافه رس مدب ای ی آغازفی
بهادری» الهام؛ و خیر محمد. (۱۳۹۱). رابطه سرسختی روانشناختی و انعطافپذیری خانواده با
سبکهای کنار آمدن با تنیدگی در دانش آموزان دختر دییرستانی. روشها و مدلهای
جنانی» کتایون. (۱۳۸۰). بررسی رابطه تعاملات درون خانواده و سلامت روانی دا شآموزان پایه سوم
دوره راهنمایی شهرستان بروجرد در سال تحصیلی ۷۹- ۷۸. پایاننامه کارشناسی ارشد
روانشناسی عمومی» تهران: دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی» دانشگاه تربیتمعلم.
رضویه» اصغر؛ و سامانی» سیامک. (۱۳۷۹). مقایسه همبستگی خانوادگی دختران و پسران به پدر و
مادر. چهارمین سمینار سراسری بهداشت روانی و اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان» ۲۹-
۷ مهر دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زنجان» ایران.
ززگر ید اله» محمدی بهرام آبادی» راضیه؛ و ستا کت نژاد» سودابه. (۱۳۹۱). پررسی فرآیندهای خانواده
بهعنوان پیشبینهای مشکلات رفتاری در دانش آموزان پايه دوم دبیرستانهای شهر یاسوج.
ساعتچی» محمود؛ کامکاری» کامبیز؛ و عسکریان» مهناز:۱۳۸۹(۰). آزمونهای روانشناختی. تهران:
سامانی» سیامک. (۱۳۸۱). بررسی مدلاعلی همبستگی خانوادگی؛ اشتقلال عاطفی و سا زگاری روانی.
سامانی» سیامک. (۱۳۸۵). همبستگی خانوادگی و استقلال آغاطفی در دختران فراری از خانه. مجله
روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران» سال دوازدهم» شماره ۳ ۲۵۸-۲۶۲
سامانی» سیامکک؛ و رضویه» اصغر. (۱۳۸۶). رابطه همبستگی خانوادگی و استقلال عاطفی با مشکلات
عاطفی. فصلنامه پژوهش در سلامت روانیشناختی, دوره اوّل» شماره ۱ ۳۷- ۳۰.
سامانی» سیامکث؛ جوکار» بهرام؛ و آصحراگرد.نرگس. (۱۳۸۶). تابآوری» سلامت روانی و
رضایتمندی از زند گی. مجله ژوانپرشکی و روانشناسی بالینی ایران» سال سیزدهم» شماره ۳
عراقی» یحبی. (۱۳۸۷). کارایی خانواده و سلامت عمومی فرزندان. نشریه روانشناسی و دین» سال
فیروزی» فاطمه؛ و فرهادی» مریم. (۱۳۹۱). پیشبینی اضطراب نوجوانان بر اساس ابعاد همبستگی
مدل تحلیل مسیر روابط بین انسجام و انعطاف پذیری خانواده کیانی و عارفی
کرمی» خبات؛ و بزرگگمنش» کاملیا. (۱۳۹۲). رابطه عملکرد و انسجام خانواده با تا بآوری در
دانشآموزان. ششمین همایش بینالمللی روانپزشکی کودک و نوجوان» ۲۶-۲۸ شهریوره
گلدنبرگک» ایرنه»؛ و گلدنبرگ» هربرت. (۲۰۰۰). خانوادهدرمانی. ترجمه: حمیدرضا حسین شاهی
برواتی» سیامک نقشبندی و الهام ارجمند (۱۳۸۹)» چاپ دهم» تهران: روان.
لشگری» منصوره؛ طالقانی» نرگس؛ ازخوش» منوچهر؛ و دلاور علی. (۱۳۸۴). رابطه کارایی خانواده
با سلامت عمومی فرزندان. فصلنامه علمی- پژوهشی صدای مشاور سال دوم» شماره ۷ ۹- ۱.
محمدی» مسعود. (۱۳۸۴). بررسی عوامل موثر بر تا بآوری در افراد در معرض خطر سومصرف مواد.
پایاننامه دکترای تخصصی رشته روانشناسی بالینی» تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و
هومن» حیدر علی. (۱۳۷۶). بررسی و اعتبار یابی پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ. پایاننامه
1 االنصد؟ ,کع5یع0۳0 ولنسد؟ 156 .(2010) .5 منصقفصحک عه ,3 مط2۵06ط۵۵[12 ۸
بالنسد۳ .(1994) .5 ,ق130۵ ۵ ۰.8 ,۷۷۵[۶6 6 2/00 .3 بتعصفغانع۸
]٩ ,700۵ بطالهه77 مزع و 1مط رد2 آمو 0ص هه 116۳۵0
68-۰ :8 انآ ننطل06 310 .رو وا رک ۵۲ و0 20 .(2003) 36 ۸
0062103-6030 عط1 (0986) بش 0 ,تحصصعکل ۵۶ 36 بظ ,588005
0 وزعع5321 ,لقت0مع 00 نطجمععع۲ مزع مامطل دم آهنمهود صذ صمتاعصتاعنه
3 ۳۵1۵۷۷ 2 نبومعنلزده اند ص305 .(2009) مج 3/7 6۶ کل ,8652165
103-4 ,(14)1 ۷۷0۵۲۵ 500001 ۳۵۳۳۵ 0۵ 4 انا ماد عنام 6 ۳۵
2 وسظ وطلعلکل1 وس رقتاصاتن۸ .۸ و706ظ وس ,1201996 و8 .7 ,8۵7/808130 و.8 ,65 10ت1زظ
6۶ط7 ۵ 3۵1۵00 ععه کمصمامسیگ 21۹0 عمسخت 5 صححفانط0) .(2009) .له
,70۳۵ 7601 1/0001 و600۳ بصمزفعطاو0 فصه کنانمهامد۸ 5 وانصه ۳۲
1 7۳5006 صفسحط 0ههه بش0 ,1055 .(2004) بش ب6 ,805۵000
0۳۵00666 لمعنصنل صذ معط تولنصد؟ اه ععد 156 .(1966) 3/۰ 58062۰
ب0 ۳۵۳6۵ 316 ۰ع16ع0۳0 آ0عن 12 1 ره ۳3۵۲ ۳۵۳۵ .(1978) 3۰ م6 0۷ظ
مدل تحلیل مسیر روابط بین انسجام و انعطاف پذیری خانواده کیانی و عارفی
7۵ 32۵۰ 0۶ مه که عطا صز ععصعنازده و خصعصکععع۸ .(2006) 26۰ ,تعصه۲005
66 36۷۷ 2 01 2676100601 .(2003) 1۰ 8 بل 2۵00809 6 ,3 کل ,00506
0 وانصد؟ ۵۶ ۲۵16 1656 .(2004) 30 .۸ بعزنع/2 ۵ .ظ بآ ولصندز/۷ 3 ,ز0ع1
عنصطاه سا۵؟ ۶و مکنحقصصم من معط هنم معتاصه 1صعع169م0ه صز کصمنه ام جععم
۵ 00۵05 جانسد۳ .(2004) ۳۰ بش۸ ,تعصعم1 2 ,3۸ ,۳120۵
,۲ع6اع6ظ .ظ با 100/003 .5 ها موعصناندمج 5 صعسلانط ده ۳۶8
1 5 ۵ ]٩ 0۵110 7۳6 ,(809۰) فلعزوم1 .ی ی ,1/7600
7 ,0۳69501 .(115-139 00۰) 177600 17 واعه7 و1700 نعامعع 0۳
77621 606۳۵1 ۶ ص0ز۲۲5 مهو ۸ .(1979) ۷۰3۰ ,طعنللن1 + .0 .0 ,60100678
131-15۰ ,9 1601600716۰ [ 0109160 رد2[ ۵1 70 عحتفصصناعع 0
6 .066 عنزوع۳ ولنصج؟ ۵۶ عدمن -ععنامصذ لععنصنا0 .(2000) 0 بج ,11۵016
اناگط0 لادع 131627 .(2001) 34 ,و عصمطد/ 6 سا .7 ,12706 .0 .17 00090[
656076۰ ۸0016800711 ]٩ 70۵ ۸00169۲6066۰ عاها هز عمصعلزم ۸ م5
۳3:۳۵ ]۵ 30610011۵۲1۳ 1۵ ۳۵011/016 ۳۵۳/65 70۶ .(2011) 31 مصعصکنه
7 115967۵00 ۸ 36750606۰ و7360 فوع کرک ات2۵۳ ۸ انش
برلنسد۳ ,2276008 عناژد20 .(2010) با بط ,1070 6۶ یت .۸ وق673ا0) و5 3 و1610
252-۰ ,(24)3 ونروهام رد2 ۳۵۳۳۵ 0 ۵۱ سمل کعنانصه ۳
عصنلده عاطاعلنه ۸ ,کزان ع1ط0 5101 و0600 .(2003) ی با مط08۲6ذآ
5 6و انطه مضه جمتععطامه تحاخهه۳ .(2006) :31 بنهاف6 8 بک 0 ۷۰ م1618
5 نامز +معصعنازعه و عساعصی 156 .(2000) .0 مفااعطاععف) 6 یگ .5 و110۵
۸ :6ع 00 نزو۲۵ 01 امتساقص0 156 .(2000) .8 تلع 6 .0 مفع6ععن) وگ .5 و1108
م71 ,16۷610017674 01114 ۷۷۵۳۵۰ ۶۵۳۵ 1۵۳ کمصناعونسع اوصه صمناهد اجه لععنانی
مدل تحلیل مسیر روابط بین انسجام و انعطاف پذیری خانواده کیانی و عارفی
0 بط 0ع دز عنحصم) ععصعنازوم۸ ۵۵ #ععدظ ععط02 ۸00 .(2007) 8۰ ,1/0۵65
[ 70۳۳۵۲ ۸۹69560 تحلنسد۳ ما دعوم م۸ لمعسامص .(0999) .13 .۵ 018608۰
5۰ ولنسد۳ فص لعاضه/3 ۶ 2/0061 جعامصستهن .(2000) ب7 .۵ ,01808
دمناهلون[ج ۷ :3/0061 معا مش عطا هه 1۷ ۳۸0۳۹5 .(2011) 1۳ .2 مطمعل0
رأ0۳۳۵] ۹3۵ ,۳۲1۵۲1۸۵٩ [1/004 10 00۳ .(2003) 36 .0 ملله م6 2 ول .0 018902۰
21۵۲ 0۳۵۷1۲ :۲060865 03 ]20۳۳۵ ,( )۷۷۵15 ۳۰ 71 55161۳5۰
655 11070 156 :۷0۳۵ 310 .(514-548 بطم له 3۹) هار0 000
۳نط۲ نانک مصه کممنبقط0 علعنط .(2004) 8 کل ,ق7102 ۵ و۳ .10 ,8067108
547-3۰ ,(28)5 ,اع16وع7 یک ععسط۸ فان معاصعوعامله فععن اه بولطم
70۵ ۳۹116007۰ 200 ععدعنازدم ۶و و ممطاماعص 156 .(2002) ۳۰ ی مط0کل قطن
تنج 06۵۵ کدوناهنمدی۸ .(2006) 36 0 الماک ۵ مک 2 ,00 تن
۵ 5655 ۵ 1۵5002۹65 ک او انطه هنز 13005 80۵06 (1979) 36 ماب
49-7 ,3 0001۳۵109 رد ]۵ ۳۵۷۵9 ۳۳1۱۳۵۲ معع اه 00
40 1300075 07016006 نز200 که ععع1 عطا صز ععصعناندمج .ر0985) 34 متعااظ3
-598 ,147 ,25/1100 ۳٩ ,70۳۳۵ 8۳۸۶ 06۳۰ ون عنصهنط عم ۵ ععمماعزده۳
,006 :0008 عطا عصنعصعط کناکتع۷ 0006 عطا عصنادعط .(2002) کل معطاهمع5
-64,384 .07019] 0۵ 27077:0696 ۲٩ هس70 میناوم حلنصد؟ مصه مععصعنازده ۲
00615 1.21601 .(2001) .7 ,عصنلطع12 6۶ وس بل ق008۵ ول بظ ,82102 و8 8 وطانهگ5
۵ عطنطاعد1200ع۸ +عمنانصه۳ صفمعصس۸. صعنک۸ هنز کعععی م2۳ چلنهد۳ ۲و
5اعع]31 .(2007) .8 .۸ ,13706 2 بش۸ .ی 83670860 17 0 م860۵ 3 .۸ ,0۲
ناموت۸ ۵۶ 010 1۳۵26۲ ۵۵ کعناعنم اه قمحا ولنس۳ مصه م2 1و
بانط عط) ۵۶ 3۵0۵ خجعاصی عنصعاد ومع صز معصمنانعم «ر2001) .۸ 36۰ معللنه 1۷
عنا30 026 ۳۳۵0۶6 ععصعنانفهط بولنسدم ۸ .(2002) ۳۰ مطاعله 1۸۷
مدل تحلیل مسیر روابط بین انسجام و انعطاف پذیری خانواده
6۰ ملهعنصنا0) 1۵۳ 3۳۵006 ۸ نععصمنازفه۸ط ولنسد۳ .(2003) ۳۰ مطعله 1۷
68-7 ,40 ,0410767 و70 صعحفلنط امصمنازدمط۴ .(1984) ۰ .ظ 1۸۷۳۵6۲
۵ .1100(ط2150 ۳۵٩ و 0عس] ,5۵ ۵۵/۸۳ 170001 .(2008) ۷۷۰ .ظ .7 ,فصن1۷:1
هن روم ۶و 113000004 ,(عت) +ععلهاط .0 ی ۳۹۲ .8 3 مطکتت8 .7 .۸
مزع 010 و2 م۸ :06 ,دماعصنطعد 17 .(83-106 .وم له 2۹) کع دمص
وه صعحللنطع هذ میک لفمعص1 مصه معط ب(2002) بط ,تحقطه ۷
40 <2۳عصن1 عطا ۵۶ جمکنه 000 ۸ تعصعافروک وانسد۳ عطا ۶و عنم ما0
| پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای تاب آوری در رابطه میان انسجام و انعطاف پذیری خانواده با سلامت روانی دانشجویان در قالب یک مدل علی انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات کرمانشاه در سال تحصیلی 93-1392 بود که از میان آن ها تعداد 303 نفر (150 دختر و 153 پسر) با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش، از مقیاس های انسجام خانواده سامانی، انعطاف پذیری خانواده شاکری، تاب آوری کانر و دیویدسون (CD-RISC) و سلامت عمومی گلدبرگ و هیلیر (GHQ-28) استفاده شد. مدل فرضی پژوهش از طریق مدل یابی معادلات ساختاری (SEM) با استفاده از رگرسیون چندگانه به شیوه متوالی هم زمان با بهره گیری از مراحل پیشنهادی بارون و کنی (1986) مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج برآمده از تحلیل مسیر بیانگر معنی داری نقش واسطه ای تاب آوری در رابطه میان انسجام و انعطاف پذیری خانواده و سلامت روانی دانشجویان بود. هم چنین شاخص های نیکویی برازش GFI، AGFI، RFI و RMSEA حاکی از برازندگی مطلوب مدل پیشنهادی و تطابق آن با داده های تجربی بود. بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که کارکرد مطلوب خانواده از حیث انسجام و انعطاف پذیری، هم به صورت مستقیم و هم از طریق تقویت تاب آوری در فرزندان، می تواند نقش بسزایی در ارتقای سطح سلامت روانی اعضای خانواده داشته باشد. |
9,304 | 380121 | بچست تسف دادما او آخار توسیقی (میاتکیی اتحراف آیسانتازده درطا و
فراوانیها) و جهت آزمون فرضیهها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده
قد. تمامی, تجریه او تخلیلهای آماری با استفاده ۷۱۳ پوت آمایی
41 انجام شد. یافتههای تحقیق نشان داد که غصبانیت با میانگین
۱ * ۲/۹۰ رتبه اول و در رتبه دوم خرابکاری با میانگین ۰/۹۷ + ۱/۶۵
قرار دارد. همچنین یافتهها حاکی از وجود ارتباط معنیداری بین کیفیت
خدمات در استادیومهای ورزشی و میزان خرابکاری» (۳>۰/۰۵) و عدم
وجود ارتباط معنیدار بین کیفیت خدمات در استادیومهای ورزشی و میزان
40 386۳ ۵۶ و۳۵ ۵ط) ,۳6۳ قنطا ۶و ععومسم 156
6۳ وه کحفوها5 6 صز کجماها مه للد م1۵ عطا عهماه اد
۶ 5160 زد ۷۵۹ 05اه موم عامصدی عط1 ,طاصع ۳۵
0 ۵۶ شهاک عطا صذ وهای 8 عطا اه کماقا 506 800
0 کز 2086۳ 52۲ ۵۵ مطله کالمیم۲ 156 .505521 501236
کز 0/97 + 1/65 مه 0/91 + 2/90 ۵۶ 2086 صه ۵۲۳ ۳۹۲
5ع نون 15۵ +صعناعوصم ۵۶ ععد 20 صه از معهام 56000
عن عطا او موه ۵ط) هه ععزع5 که ناهن 6665
۹۰ پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال ششم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۶
جوامع بشری است به طوری که کمتر کشوری را میتوان
یافت که فاقد سازمان ورزشی باشد (وثئوقی و خسروی نژاه
در قرن حاضر فوتبال پرطرفدارترین ورزش در کشور ما و
لباس به رنگ تیم محبوب خود؛ حمایت خود را علنا اعلام
میکنند. امروزه محیط پررقابت و هزینههای زیادی که در اثر
پژوهش در بازار» اطلاعات صحیح, منطقی و بیعیب را فراهم
از فواید حضور تماشاگران بهرهمند شوند بجای آسیب دیدن از
مضرات احتمالی حضور آنها چرا که امروزه شاهد خشونت و
که متاسفانه روز به روز افزایش پیدا میکنند و وجههی ورزشی
متنوع است از جمله خرابکاری» عصبانیت و غیره (ژانورن »
متعلقات عمومی و نیز تخریب و نابودی آثار هنری و دشمنی با
گذشتهنگر است و زمانی رخ میدهدکه افراد یک رخداد هدف
ناسازگار را به منابع یا عوامل بیرونی نسبت میدهند(آوریل »
میکنند که ورزش بازتابی از جامعه در کلیت خویش است. از این
رو گفته میشود ورزش جهانی کوچک از جامعهای بزرگتر است.
ورزش فوتبال به عنوان اولین و پرطرفدارترین ورزشها دردنیا و
جامعه ایران اسلامی ارزش و محبوبیت ویژهای پیداکرده است و
تأثیرگذار بر رفتار افراد مرتبط با آن ضرورت دارد(دائمی» ۱۳۸۰).
قرافط کیپبشنایم آنها تجاوز شنده است یا مثابع آتها را کاهفن
میشود» چون که فرد به دنبال آن است تا استرسهای هیجانی
تماشاگران نشان داد که یکی از مسائلی که احتمال دارد در
اگرکالا و خدمات انتظارات مشتری را برآورده کند در او
احساس رضایت ایجاد میشود و با خرید مجدد خود و تشویق
دیگران به خرید به بقای آن سازمان و شرکت کمک میکند
اما از سوی دیگر در صورتی که کیفیت کالا یا ارایهی خدمات
منجر خواهد شد و تداوم این عدم رضایت به کاهش تولید.
وظیفهایست بسیار حساس و حیاتی که ترفندها و ابزار خاصی
میطلبد. مهم ترین ابزار بازارداری برای بازاریابان ارتباط دائم با
رضا شیخی و همکاران: عصبانیت و خرابکاری در تماشاگران فوتبال و ارتباط آنها با کیفیت خدمات در استادیومهای ورزشی . ۱٩
از جمله تحقیقات در حوزه ارتباط بین کیفیت خدمات و
کرد که وی در نتایج تحقیق خود اظهار میدارد که بین کیفیت
و شيوه توزیع بلیت» آب و هوای مناسب» طراحی استادیوم و
نهایت نشان داده شد که رضایتمندی تا حدی واسطه میان
رابطه کیفیت خدمات و رفتار تماشاگران است. از طرفی آفراد
با توجه به تمایلات و ادراکشان عمل میکنند و این تمایلات
بر رفتار آنها کنترل دارد. تمایلات به وسیله نگرش به زفتار
درک از کنترل رفتاری و هنجارهای ذهنی تحت تاثیر قرار
سانگ وو (۲۰۰۳) چنین عنوان میکند که ابهام در مورد
ورزشی میتوانند نقشهای متفاوتی را در صنعت ورزش بازی کنند
بگونهای که تماشاگران ورزشی از یک سو نقش مستقیمی در
تعیین درآمدهای یک رویداد ورزشی از طریق فروش بلیط و از
سوی دیگر؛ نقش غیرمستقیم از طریق فروش سا محصولاگ ایف
است. بنابراین» میتوان این سوّال را مطرح کرد که این سازمانها
چگونه میتوانند هدف فوق را دنبال کنند. درپاسخ به این سوّال باید
گفت که انجام پژوهش در حوزهی تماشاگران و به دنبال آن»
دستیابی به اطلاعات حاصل از نتایج میتواند راهگشا باشد. بنابراین؛
تماشاگران را ازجنبههای مختلف مورد بررسی قرار دهند اهمیت به
حتی قضاوت شخصی انجام گیرد و درصورت عدم دسترس به
برنامههای بازاریابی خود و رقابت با سازمانهای دیگر پایستی از
رفتارها و خصوصیات مشتریان خود اطلاعات کافی داشته باشند. با
توجه به مطالب ذکر شده این سوالات شکل میگیرد که آیا
فوتبال با عصبانیت و خرایکاری تماشاگران آنها وجود دارد؟ در
صورت وجود ارتباط اين ارتباط مستقیم است يا معکوس؟ و میزان
روش تحقیق حاضر از نوع تحقیقات همبستگی که به لحاظ
هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روش جمعآوری
یادگار امام قم) بود که در هر استادیوم تعداد ۱۰۰ پرسشنامه
استفاده کرد. پرسشنامه مذکور توسط چن "۲ (۱۹۹۶)» شن ۲ (۱۹۹۹)»
و وو(۲۰۰۳۴) استفاده شد و سپس توسط لیو"" (۲۰۰۸) تعدیل شد
و در سال ۱۳۹۰ توسط دور اندیش در داخل کشور مورد استفاده
به علت نبود پرسشنامه استاندارد جامع» محقق از پرسشنامه محقق
ساخته استفاده نمود. از آنجا که روایی پرسشنامه کیفیت خدمات
توسط دوراندیش مورد ارزیابی قرار گرفته بود, تنها به ارزیابی پایایی
اندیش(۱۳۹۰) با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه و تائید شدهاست
(۰/۹۱ <0). محقق در تحقیق خود به محاسبه مجدد آلفای
۹7۳ پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال ششم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۶
رفتاری. توسط ۵ نقر از صاحب نظران دانشگاهی تاقیّد ند سپس
پرسشننامه, پایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ محاسبه شد
استاندارده درصدها و فراوانیها و...) و جهت آزمون فرضیهها با
توجه به حجم بالای نمونه که بیش از ۱۰۰ نفر میباشد طبق
پیرسون) استفاده شد. تمامی تجزیه و تحلیلهای آماری با استفاده
همان طور که از جدول مربوط به سن افراد نمونه مشخص
است بیشترین گروه سنی را گروه ۲۱-۳۰ سال با ۳۸/۵ درصد
تشکیل دادند. بعد از این گروه» گروه سنی ۱۵-۲۰ سال با ۳۷/۵
درصد در رده دوم بود. همچنین کمترین گروه سنی را افراد
است که مطابق آن ۶۴ درصد از نمونه مورد بررسی مجرد
میباشند و باقی افراد که ۲۶ درصد از کل نمونه مورد بررسی
در جدول شماره ۲ نشان میدهد که عصبانیت با میانگین ۰/۹۱
۲/۹۰ رتبه اول و در رتبه دوم خرابکاری با میانگین ۰/۹۷ +
خدمات با خرابکاری و عصبانیت در جدول شماره ۳ به نمایش
با رد فرض صفر پیرامون ارتباط بین خرابکاری و کیفیت
خدمات نشان داد که ارتباط معنیداری بین کیفیت خدمات و
خرابکاری وجود دارد (۰/۰۵ >8)» اما در مقابل فرض صفر
پیرامون ارتباط بین کیفیت خدمات و عصبانیت تائید شد به
امروزه صنعت ورزش به قدری توسعه پیدا کرده است که نگاه
افراد بیشماری را در سرتاسر جهان به خود معطوف میکند. در
رضا شیخی و همکاران: عصبانیت و خرابکاری در تماشاگران فوتبال و ارتباط آنها با کیفیت خدمات در استادیومهای ورزشی ۹۳
تماشاگران به گونهای شده است که محققان بسیاری آنها را
مشتری در صنعت ورزش مفید واقع شوند میتوانند عکس این
نقش را نیز به عهده گیرند و با رفتارهای خشونت آمیز به آسیب
رساندن به این صنعت بپردازند و چهره فعالیتهای ورزشی را
باشد که از این بین میتوان به داوری» پیروزی تیم مورد علاقه
و کیفیت خدمات اشاره کرد. تحقیق حاضر مطالعه خود را به
کرد که در ذیل به بحث پیرامون یافتههای تحقیق حاضر
۱ سال و ۲۰ -۱۵ سال به خود اختصاص داده است:کهابه
ترتیب برابر با ۳۸/۵ و ۳۷/۵ درصد از نمونه بوده است. در
نتیجه قشر عظیمی از تماشاگران را رده سنی جوان جامعه
تشکیل داده است که بایستی به ویژگیهای این ردههای سنی
توجه داشت. به عنوان مثال تحمل کم و تحریک پذیری زیاد را
میتوان نام برد که باید توسط مسئولین مورد توجه قرار گیرد.
نتایج مربوط به سطح تحصیلات افراد نشان داد افراد دارای
تحصیلات دیپلم و زیردیپلم با ۵۳/۱۲ درصد بیشترین تعداد را
داشتند. افراد دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و دکترا نیز با
7۲ درصد کمترین فراوانی را به خود اختصاص دادند لذا باید
مسئولین به این بخش توجه ویژه داشته باشند» چرا که افراد با
نشان داد که عصبانیت با میانگین ۰/۹۱ + ۲/۹۰ رتبه اول و
در رتبه دوم خرابکاری با میانگین ۰/۹۷ + ۱/۶۵ قرار دارد. این
عصبانیت به خودی خود ضرر ندارد ولی باید توجه داشت که
کنترل آن را نداشته باشد میتواند دردسر ساز شود. میانگین
مربوط به خرابکاری نیز اگر چه نسبت به عصبانیت کمتر است
تماشاگران فوتبال, نشان داد فرض صفر که بیان کننده عدم
وجود ارتباط بود, رد شد(۰/۰۵ >۳) به عبارتی بین کیفیت
توجه داشت که در این بین ضریب همبستگی نیز بسیار اهمیت
ذاره کفاقن این فرقيه برایر با 129 ره میبافم که جاکی از
ارتباط بسیار ضعیفی است. به عبارتی هر چه کیفیت خدمات
متاسفانه تحقیقی که به این موضوع پرداخته باشد یافت نشد.
دلیل احتمالی را شاید بتوان در این دید که اصولا
خرایکاری به دو دسته کلی تقسیم میشود: ۱- نوشتن یادگاری
۲- سرقت و آسیب رساندن به وسایل و اشیا. در مورد نوشتن
خوّذو یا هر نوشته دیگری را در جایی تمیز و خوانا بنویسند تا
در جایی که درگیران نتوانند آن را بخوانند» چرا که افراد خرابکار
اصولا نیاز به جلب توجه و شهرت را شدیدا احساس میکنند. و
در ادامه بحث سرقت و سیب رساندن» که بسیار روشن است
که همه افراد ترجیح میدهند وسایل قیمتی و با ارزش را برای
خود داشته باشند تا زبالهها و يا اشیا فرسوده» لذا افراد خرابکار
نیز ار69۴قاعده مصفنی نیسختنه با این تفاوت کنه آنما حاضر
میشوند برای داشتن وسیلهای دست به سرقت آن بزنند و یا به
علت عدم امکان سرقت آن را نابود کنند. در نتیجه هر چه
کیفیت خدمات که به نوعی با رسیدن به وسایل و تجهیزات
استادیومها بهبود مییابد میتواند به نوعی باعث گردد که افراد
نمایند و باعث زیبایی محوطه گردند خرابکاری افراد خرابکار را
بیشتر تحریک میکنند و آنها بیشتر به خراب کردن و سرقت
وسایل و سایر اموال میپردازند. در ضمن از این نکته نیز
که فرد به علت هیجانهای شدیدی که از بازی حساس»
احساس میکند امکان دارد در تخلیه هیجان به آسیب رساندن
به امکانات و اموال عمومی و اموال دیگران دست بزنند. در این
حالت هیجان ناشی از حساسیت بازی دلیل خرابکاری است اما
یافت که این تناسب به علت حساسیتی که در بازیهای مهمی
۹۳ پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال ششم» شماره ۲» پاییز ۱۳۹۶
عصبانیت امروزه بسیار مهم است و پرداختن به آن میتواند
کمک شایانی به بسیاری از افراد کند. یکی از این دسته افراده
دهند و جلوی هر گونه خشونتی را بین آنها تا حد ممکن
فاجعههایی را رقم بزند که سالها زمان میبرد تا به دست
فراموشی سپرده شود. در همین زمینه تحقیق حاضر فرضیه دوم
خود را به بررسی ارتباط بین کیفیت خدمات در استادیومهای
اختصاص داد و نتایج در این خصوص با تائید فرض صفر نشان
دلیل احتمالی میتواند در اين باشد که عصبانیت بیشتر متاثر از
برخورد رودررو با افراد ناشی میشود و عصبانیت زمانی به سراغ
افراد میآید که توانایی تحمل اشتباه یا رفتار ناشایست دیگران
را ندارند و عصبانی شدن را مستقیما به همان عامل ابراز
میکنند. حال آنکه در استادیومها به علت وسعت و ازدهام
جمعیت این امکان وجود ندارد که فرد مستقیما به مسئولی که
در کیفیت خدمات موثر است عصبانیت خود را نشان دهد.
با توجه به نتایج حاصل که در کل نشان داد بین خرابکاری
متغییرهای عزت نفس اضطراب اجتماعی و کمال گرایی با ابراز
0 2086۴۳ ۵۳۵ 5000065 .(1983) بط بل بالع ۸ -
رضا شیخی و همکاران: عصبانیت و خرابکاری در تماشاگران فوتبال و ارتباط آنها با کیفیت خدمات در استادیومهای ورزشی
| هدف از اجرای این تحقیق، مطالعه عصبانیت و خرابکاری درتماشاگران فوتبال و ارتباط آنها با کیفیت خدمات در استادیوم های ورزشی و روش تحقیقی همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق شامل تمام تماشاگران لیگ برتر فوتبال جام خلیج فارس(دوره چهاردهم) بود. حجم نمونه تحقیق شامل 800 تماشاگر حاضر در 8 استادیوم مورد نظر بود که در هر استادیوم تعداد100 پرسشنامه بصورت نمونه گیری در دسترس توزیع شد. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه کیفیت خدمات دور اندیش(1390) با پایایی(82/0 =α) وپرسشنامه محقق ساخته ویژگیهای رفتاری بود که روایی محتوا آن با استفاده از مدل لاوشی(918/0CVI=)، روایی صوری آن با نظر متخصصان و خبرگان دانشگاهی و روایی سازه آن با تحلیل عاملی اکتشافی ارزیابی شد و پایایی آن نیز با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد(82/0 =α). جهت توصیف داد ه ها از آمار توصیفی(میانگین، انحراف استاندارد، درصدها و فراوانی ها) وجهت آزمون فرضیه ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. تمامی تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از برنامه آماریSPSS21 انجام شد. یافته های تحقیق نشان داد که عصبانیت با میانگین 91/0 ± 90/2 رتبه اول و در رتبه دوم خرابکاری با میانگین 97/0 ± 65/1 قرار دارد. همچنین یافته ها حاکی از وجود ارتباط معنی داری بین کیفیت خدمات در استادیوم های ورزشی و میزان خرابکاری، (05/0P). |
44,656 | 427834 | :
واژگان کلیدی: دانش ضمنی, دانش صریج, دانش شتخصی, دانشگزارهای؛ دانش مهارتی. 1
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 00112۳ 10011 1.803
دانش ضمنی (ع۴۵۷/1248 18611) در تقابل با دانش صریح ( ۳۵۱0۱۲
مسئله دانش ضمنی یکی از مهمترین مباحث امروزی فلسفه است؛ اما این بدان معنا
نیست که اندیشمندان به تعریف مشخص و واحدی از آن دست یافتهاند. درحقیقت
عبارت دانش در این ترکیب به معنای معرفت و ضمنی مولفهای تلویحی» غیراستدلالی و
تاحدودی عملی است. با وجود این دانش ضمنی دارای حوزه معنایی بسیار متنوع و
گستردهای است که تن به ارائه تعریفی واحد نمیدهد. دانش ضمنی اشاره به سلسله
مسائل نظری و روششناختی در قلمروی وسیعی از,رشتههای دانشگاهی از جمله
مطالعات فرهنگی دارد. دانش ضمنی زا نمیتوان بهراختی"تعریف کرد. این اصطلاح
تشخیص بالینی و تدریس- است؟*ذر*عین حال. میتواند*به دریافتهای شهودی و
نگرشهای پیشاتأملی اشاره کند که نخوه مواجهه ما باادانا او جامه را معین میسازد.
دانش ضمنی منجر به از میان رفتن مرزهای صریح میان رشتههای مختلف دانش بشری
و همچنین میان زندگی روزمره و دانش آکادمیک خواهد شد. از دانش ضمنی میتوان
در مطالعات فرهنگی, اذبی و رسانهای, به منظور گشودن راهی جدید: در آنها استفاده
اصولا در فلسفه غرب دانش همواره ذانش, صریح بوده است؛ زیرا میتوان آن را
مدون و در قالب گزارههای اصدق و*کذبپذیر به دیگران منتقل کرد؛ اما درستی و
صدق دانش ضمنی نه از راه گزارههای معتبر بلکه از راه موفقیت عملی به دست
میآید. ريشه ادعا در خصوص دانش ضمنی به رساله منون (۸۵۵) افلاطون بر
میگردد که در آن سقراط مدعی وجود دانش هندسه در یک برده است و میکوشد با
ورن «وانکیک آن وا از شبن بودن به دانشی صریح بدل سازد. سقراط مدعی است
برده هیچگونه دسترسی آگاهانه به این دانش خود ندارد؛ لذا قادر به بیان آن برای
دیگران نیست. از نگاه افلاطون ذهن آدمی همچون لوح سفید در بدو تولد نیست که
تمامی دانش خود را از جهان اطراف خود کسب کرده و به آن واقف باشد. بلکه بر
عکس آدمی با دانش کثیری به دنیا میآید که در آغاز هیچ گونه شناخت و آگاهی
نسبت به دانش خود ندارد؛ زیرا این نوع دانش به شکل تلویحی و ضمنی در ضمیر او
وجود دارد و تنها با روش درست دیالکتیک و گفتوگوی فلسفی میتوان آن را
صراحت بخشید. /رسطو نیز میان دانش گزارهای عملی ([۳7201102) و صناعت
(1001000) تمایز قائل شد که میتوان آن را به نوعی نخستین نوع طبقهبندی میان دانش
مقوله دانش ضمنی برای نخستین بار توسط پولانی در کتاب مطالعه آدمی ( 186
70 ه 50:0) معرفی شد که در آن.به اشرح دوانوع.دانش میپردازد. به گفته او ما
معمولا دانش زا به عنوان_مب لا گهای وا هکلمات با نیمه نیلهای نگاشته شده
میدانیم؛ درحالی که اين تنها نوعی.از: دانش"است"*و دانش.غیرمدون و غیر قابل بیان
دیگری نیز وجود دارد. او دانش"نوع ,نخست را دانش صریخ و دانش دومی را دانش
ضمنی نامید (0.12 ,2015 ,01ص۳۵1۵):پولانی از مقوّله دانش ضمنی دوبار و در دو
معنای مختلف استفاده میکند (0.91 ,ل1ط1): اول آن را دانش بیاننشدنی
(100۷/16086 1۳2701216) مینامد؛ اما در جای دیگر آن را دانش مشارکتی
(100۷/16480 ۳82111010216) میداند که در مرخله عمل به کار میرود. در تبیین پولانی
(169.ص ,2014 ,110 بهترین"مشخصهلهطان| ضمزر کی فعالیتمحور يا درک ذر
عمل است جایی که عمل دربرگیرنده ,تمامی شرایط لازم برای دانستن تأملی میباشد.
درواقع منظور پولانی از دانش ضمنی» قابلیت یادگرفتن است؛ بهخصوص نشانگر نوعی
یادگیری ناپیداست که خود را به عنوان توانایی حل مسئله در شرایط متنوع به شیوهای
اصطلاح :1 برگرفته از کلمه لاتین 1201101" به معنای ساکت یا بدون کلام است؛
درحالی که دانش صریح را میتوان به لحاظ زبانی بیان کرد؛ اما دانستن ضمنی بدون
ارتباط با متن و مژلفههای نمایانگر آن بهراحتی قابل دستیابی نیست. پولانی میگوید:
«ما بیش از آنچه بر زبان میآوریم میدانیم» (0.4 ,2009 ب1010)؛ یا به عبارتی
نمیتوانیم آنچه را که میدانیم» به دقت بیان کنیم؛ زیرا آنچه را که ضمنی است.
نمیتوان بیان کرد. برای نمونه برخی افراد- مانند راهنماهای محلی- نمیتوانند ماهیت
دانش خود را بیان کنند. آنها کسانی هستند که در فنون راهنمایی مسافران مهارت
استادانه دارند؛ نمیتوانند بگویند چگونه چنین: کاری را صورت میدهند. ادعای
متافیزیکی پولانی این است که دانستن"ضمنی» اصل غالت تمامی.دانش است و اگرچه
نمیتوان آن را برای دیگران بیان/,کزاد؟۶با ای حال هی توّاق*آنارا با دیگران به اشتراک
گذاشت (۳.8 ,101۵). مکانیشتم انتقالآدانش ضمنی نهابا ستخن گفتن؟"بلکه با اجرا تقلید
کردن و یادگیری از مصادیق و نمونههاصولّت می گیرد: قائلات به این نگرش که دانش
ضمنی بر خلاف دانش صریح قابلیت"بیانشدن به شکل؛ گزارهای و انتقال صریح به
دیگران در قالب مکتوب و دستورالعمل را ندارد. بر دو خصوصیت اصلی این نوع
پارادایم دانش گزارهای بر آن است آنچه را که نتوان بیان کرد نمیتوان دانش خواند؛ اما
رایل معتقد است دانش مهارتی (/1610۷/118-110۷) منطقا مقدم بر دانش گزارهای است
(0.15 ,2009 ,3/16). دانش, مهارتی :در کاربرد دانش نوعیّ دانش شخصی است. از
نظر او دانش مهارتی» انجام یک عمل امری کاملا ضمنی است. گرایش رایل دستکم
گرفتن نقش دانش صریح یا گزارهای در تکمیل یک عملکرد است؛ زیرا به باور او
موژلفههای ضمنی یک اجرا برجستهتر از مولفههای نظری آن هستند. به عقیده رایل
شخص متخصص نمیتواند آنچه را که میداند بیان کند بلکه تنها میتواند آنچه را که
میداند با عمل کردن به شیوه ماهرانه خلاقانه و بر مبنای ذوق و ظرافت و هوش خود
نشان دهد. میان درک رایل از دانش مهارتی با تبیین پولانی از دانش ضمنی» همپوشانی
زیادی وجود دارد. به عبارتی دانستن ضمنی» همان دانش مهارتی است. رایل مدعی
است در خصوص تقدم زمانی و منطقی میان این دو نوع دانش» خردگرایان بهاشتباه از
تقدم دانش صریح و گزارهای بر دانش ضمنی و چگونگی سخن گفتهاند؛ زیرا کاملا بر
عکس دانش ضمنی از نظر منطقی و زمانی بر دانش گزارهای تقدم دارد؛ برای مثال ما
زبان مادری را میآموزیم» پیش از اینکه چیزی درباره قواعد دستور زبان بدانیم. به
عقیده رایل دانش صریح و گزارهای اگر کاربرد نداشته باشد» نوعی دانش موزهای
(0۷/160860گ1 0ط0/]080) خواهد بود؛ درحالیکه دانش ضمنی یا دانستن چگونگی
بهواسطه بهکارگیری دانش گزارهای» در موقعیت واقعی و معین دانش کارگاهی
(160۷/160860 0مطع6ل۵ه۷7) است. از نظر او دانش ضمنی نه مرحله اولیه و ابتدایی دانش
گزارهای» بلکه کاملا بر عکس" دانشنظری, مرحله ,مقدماتی دانش مهارتی به شمار
به عقیده گسکوئین و تورنتون میان دانش ضمنی.و دانش مهارتی شباهت ذاتی
وجود دارد (0.7 ,2013 ,60130010101 03880018100). از تقدم دانش مهارتی بر
دانش گزارهای نمیتوان نتیجه گرفت که دانش مهارتی را نمیتوان بیان کرد. این نوع
دانش را میتوان با استفاده از مفاهیم مستقل .از متن و به شیوه عملی نمایش داد. این امر
با اصل بیانشدنیبودن؛ دانش سازگاری دارد و»نشان از این دآرد که دانش ضمنی به
عنوان دانش متن محور بهتر فهمیده میشود؛ اما همچنان به لحاظ مفهومی به صورت
دانش مهارتی شخصی بیان میشود: البته نع دیگری از دانش ضمنی با عنوان دانش
حاصل از آشنایی (۸0۹1211120060) وجود دارد. به عبارتی دانش مهارتی و دانش
حاصل از آشنایی را میتوان به عنوان اشکال اساسی دانش ضمنی در نظر گرفت. در
مواجهه ما با جهان واقعی بیرون» دانش ضمنی و دانش حاصل از آشنایی معمولا در هم
تنیدهاند؛ اما به لحاظ مفهومی متمایز از یکدیگرند. دانش ضمنی متنمحور دارای
ساختار مفهومی و نوعی دانش مهارتی عملی است. دانش حاصل از آشنایی دانش قابل
تمایز اما مجزا نشدنی از نحوه در جهان بودن ماست.
اما ژنهو/ معتقد است اگرچه دانش ضمنی به عنوان دانش مهارتی عملی را نمیتوان
به دانش گزارهای مستقل از متن يا دانش گزارهای متن محور تقلیل داد اما میتوانیم تا
حدی محتوا را در گزارهای متنمحور يا گزارههای کلی مستقل از متن نشان دهیم
(2003 ,78600۵). در نشان دادن عملی, محتوای آن کاملا قابل نمایش است؛
درحالی که در بیان زبانی تنها تا حدی میتوان محتوا را نشان داد. محتوای مفهومی در
دانش مهارتی عملی امری تلویحی است و ما آن را با بیان کردن در قالب انواع گوناگون
گزارهها صراحت میبخشیم. علاوه بر این اگر ما دو نوع بیان زبانی را بررسی کنیم
میبینيم که بیان کردن با گزارههای نمایشدهنده متنمحور آسانتر از گزارههای کلی
مستقل از متن است؛ چراکه درجه انتزاع دوم بسیار.بیشتر :از اولی است. شخص
میتواند برای بیان دانش مهاررتیل خودبه شیوه کلی با,اصطلاخات*مستقل از متن دچار
مشکل شود؛ اما با تجهیز زبانی مناسب او مطمئنا قادر به ایجاد گزارههای نمایشدهنده
به تبعیت از پولانی میتوان دانش ضمنی را به عنوان دانش شخصی ( ۳6۲۶0۵1
806 تفسیر: کرد که به دانش سوژه وابسته است. ازاینرو دانشی عملی به
شمار میآید؛ درحالی که پاسخی به معیارهای مستقل از سوژه" خواهد.بود. پولانی به
دنبال تحول مفهومی درباره دانش است که مطابق آن داتش یعنی درک فعال از چیزهای
شناخته شده است که عملی مستلزم.مهارت است (0.91 ,2015 ,۳0۵120(/1). فلسفه او
ابتدا به منظور به چالش کشیدن نگرش پوزیتویستی درباره دانش بود؛ اما بهتدریج به
مطرح کردن نگرشی جایگزین در قالب دانش شخصی یا ضمنی سوق پیدا کرد. او
عقیده دارد دانش امری عملی» شخصی و تا حد زیادی ضمنی است؛ بهگونهایکه یک
نفر نمیتواند آنچه را که به شکل ضمنی در دانش او موجود است. به شکل صریح و
با تبیین دقیق بیان کند (0.28 ,2009 ب,101). مطابق فلسفه پولانی هنجارها و
ارزیابیهای دانش شخصی, به شیوههای گوناگون اعمال شخص را هدایت میکنند.
دانش ضمنی دانشی شخصی یا عملی است و تنها تا جایی غیرقابلبیان است که بیان
شدن را وان با اقاغاهمند شدن بر اسآس اصطلاحات: کلی معادل ذاسست. در ایق
خصوص دانش ضمنی با دانش صریح تنها تا جایی در تضاد قرار دارد که دانش صریح
مستلزم قاعدهمند شدن و تدوین مستقل از متن است. به باور پولانی دانش مهارتی بر
یلاق دانشی گرارهای» نمی فراند پر حسب اسطلاسانت غیرقکسی, مسققل از مق با
شود. ما با کسب مهارت عملی یا ذهنی به درکی دست میيابیم که نمیتوان آن را در
قالب کلمات بیان کرد. مثال اصلی و محوری پولانی دوچرخهسواری است که در آن ما
نسبت به کاربرد هر کدام از مدلهای فیزیکی یاامکانیکی در راندن دوچرخه خودآگاهی
نداریم» بلکه این کار را تنها با انجام دادن, تعلیمآدیدن» تکرار و دانش و تجربه شخصی
میتوان کسب کرد. ما دوچرخهسواری را با بیان قواعد دوچرخهسواری یا خواندن
درباره آنها نمیآموزیم» بلکه از راه,نشان دادن و ارتباط با دیگرانی که پیشتر واجد اين
مهارت هستند. میآموزیم. به باوز:او اگر.بدانم که چگونه دوچرخه برانم این بدین معنا
نیست که میتوانم بگویم چگونه میتوانم آدوچرخه برائم؛ یعنی بگویم که چگونه تعادل
خود را روی دوچرخه حفظ میکنم؛ زیرا هرگز ایده سرراستی در خصوص انجام چنین
کاری ندارم؛ با وجود اين؛حتی با داشتن ایده خطا یا ناقص درباره دوچرخهراندن؛
اما پولانی به دفت: عیان دق شخهیی مکد. بارای؟ #وگ: سای زاقیت استه ز
دانش ذهنی (16:00۷/16086 016011۷6 511) که محدود به احساسات و عواطف افراد
است. تمایز قائل شد (0.303 ,2015 ,۳012031). خلط و اینهمانی میان این دو نوع
دانش منجر به این میشود که دانش ضمنی امری دلبخواهی و اختیاری و غیرقابل
اعتماد جلوه کند؛ اما دانش شخصی امری اختباری نیست؛ چراکه ماحصل تلاشهای
مسئولانه و صادقانه برای درک معنای جهان است. به عقیده پولانی دانش ذهنی دانشی
است که شخص را از قید مسئولیت نسبت به آنچه انجام میدهد. میرهاند. نزد پولانی
دوگانگی میان عیتیت: و ذهنیت اشتباه است و این برداشت متکر مشارکت شخضی
شناسنده در تمامی اعمال فهمیدن میشود (0.300 ,2015 ,۳۵1271). او با قرار دادن
دانش شخصی در مقابل ایدثئال عینیت از ذهنیتگرایی محض پرهیز کرده» اصالت
شناختی آن را زیر سوال میبرد. مطابق با این بازسازی مفهومی زمانی میتوانیم چیزی
را به لحاظ عینی معقول بدانیم که در نسبت با دانش شخصی ما قرار گیرد. به همین
دلیل نادیده انگاشتن بعد ضمنی دانش و تمامی مهارتهای بیاننشده که نمیتوان به
آنها صراحت بخشید و با وجود این بدون آنها هیچگونه دانش صریحی قابل تصور
گسکوئین و تورنئون معتقدند تمایزامیان دانش صریح و ضمنی راانمیتوان بر اساس
بیان شدنی یا بیان نشدنی بیان کرد؛ زیرا این رویکرد بحث از دانش را به سمت
توضیحپذیری سوق میدهد که اشتباهاست ( ,2013 ,1800 6۶ 60286806
7). آنها در خصوص دانش ضمنی سه"اصل را بیان می کنند:
۱ اصل قاعدهمندی (000110210 0۳ ۳۳10۵(016) که بر اساس آن میتوان
اصل بیان نشدنی بودن (/(ع1027012 0۳ 811۵1016) که مطابق آن دانشی
۳ اصل بیانشدنیبودن (/(ع۸7۸6112 0۶ ۳1101016) که بر مبنای آن تمامی دانش
را میتوان بر اساس اصطلاحات مستقل از متن بیان کرد (0.16 ,010]).
بر اساس ادعای آنها اصل قاعدهمندی با اصل بیان نشدنی بودن دانش ضمنی تضاد
دارد؛ اما با اصل بیانشدنیبودن این دانش تقابلی ندارد. دانش ضمنی در مقابل هر آنچه
بتوان آن را بر حسب اصطلاحات کلی مستقل از متن تعریف کرد قرار میگیرد؛ اما در
مقابل آنچه که بتوان به هر شیوهای در کل بیان کرد قرار ندارد؛ به عبارتی فصل ممیز
دانش ضمنی از دانش صریح, نه در بیانپذیری آن, بلکه در بیانپذیری مستقل از متن
است. بنابراین به عقیده آنها دانش ضمنی به مانند دانش صریح بیان شدنی است؛ اما
تمایز این دو نوع وابستگی تعریف دانش ضمنی به متن و استقلال دانش صریح از متن
میباشد. به عبارتی آنها با درک معمول از دانش ضمنی موافق نیستند که بر اساس آن
دانش ضمنی را به هیچ عنوان نتوان تعریف کرد بلکه از نظر آنها دانش ضمنی
ازآنجایی که دارای محتوای شناختی است» به شیوه خاص و مفهومی بیان شدنی است.
بنابراین دانش ضمنی در مقابل هر آنچه بتوان آن را بر حسب اصطلاحات کلی مستقل
از متن بیان کرد قرار میگیرد؛ اما در مقابل آنچه بتوان به هر شیوهای آن را بیان کرد
قرار ندارد. از نظر آنها محتوای اين دانش برخلاف دانش صریح» خودش را نمایش
میدهد و شخص تا جایی که بتواند به شیوه مناسب.این محتوا را نمایش دهد. درواقع
آن متن را شکل داده است (0.77 ,1014)؛ بنابراین میتوان.این دانش را بیان کرد. اما
تنها به شکل عملی و بر اساس اصطلاحات«متنمحوری؛که.برای اثبات و نشان دادن
مفاهیم به کار میروند. از نظر آنها شعار پولانی را باید این"گونه کامل کرد: ما بدون
کمک محیط یا مهارتهای شخص- خواه جسمانی یا اغیرجسمانی- بیش از آنچه بر
زبان میآوریم» میدانیم؛ اما اگر شخص از این کمکها برخوردار باشد» قادر به بیان
در بحث دانش ضمنی» قابلیت بیانپذیری«نقش مهمی ایفا میکند؛ اما به عقیده
گسکوئین و تورنتون باید میان"دو نوع بیان زبانی و بیان غیرزبانی- یعنی نشاندادن از
راه عمل- تمایز قائل شد. از نظر آنها,دائشغ ضمنی نوعی داشتن چگونگی عملی در
مقابل دانستن چگونگی نظری است. دانستن چگونگی نظری پاسخ به پرسشی تلویحی
در خصوص نحوه چگونگی انجام گرفتن فعالیتی است که صرفا مبتنی بر دانش نظری
بوده و مستلزم هیچ گونه مهارتی نیست. در مقابل دانستن چگونگی عملی نوعی قابلیت
عملی برای انجام یک مهارت است. دانستن نظری و دانستن عملی یا چگونگی به
لحاظ نوع با یکدیگر متفاوتاند. دانستن نظری را میتوان با انواع گزارهها بیان کرد؛
درحالی که دانستن چگونگی یا عملی خود را در انواع عمل نشان میدهد. درحقیقت
دانش ضمنی نوع اصیلی از دانش است بدون اینکه نمونهای از دانش گزارهای مستقل
از متن (86-1۳21 1600۷/160 01071-104006061-)) یا حتی دانش گزارهای متن
دانش عملی از جنس دانش مهارتی است و تحت هیچ عنوان نمیتوان آن را به هیچ
کدام از حالت های دانش نظری تقلیل داد (0.191 ,1010). این دانش را تنها میتوان به
شکل عملی بیان کرد. به باور آنها این نوع دانش را میتوان به نحو کافی و مناسب از
راه عمل بیان کرد. در نتیجه این نگرش اصل بیان نشدنی بودن دانش ضمنی را کنار
میگذارد که منکر امکان بیان این نوع دانش به هرز شکل ممکنی است.
گسکوئین و نورنتون عقیده دارند هنگامی که شخص میداند چگونه کاری را انجام
دهد آن چیز را میداند و میتواند:آنرا بیان کرده» به نمایش بگذارد. هیچ چیز ساکت
و مخفی به معنای بیان نشدنی در,دانش ضمنی وجود ندارد؛ بنابراین تلاش آنها این
است موضعی متعادل در میان دو.طیف خردگرایی و. ضدخخردگرایی در نسبت میان
دانش صریح و دانش ضمنی مطرح کنند*(0.129 ,1010). بر اساس این دیدگاه دانش
ضمنی بر عکس دانش صریح» به جای توجیه و تبیین استدلالی مبتنی بر قابلیت و
مهارت است. بر اساس عقیده آنها تقلیل گرایی خردگرایانه اصل قاعدهمندی را به اصل
اسرارآمیز بیان نشدنی فرو میکاهد. دانش ضمنی؛در نقطه مقابل آن چیزی قرار دارد که
میتوان آن را بر اساس اصطلاخات کلی"مستقل از متن" تدوین کرد؛ اما در نقطه مقابل
آنچه بتوان آن را به هر نحوی بیان "کرد. قزار ندارد. انکار اینکه تمام دانش را بتوان بر
اساس اصطلاحات کلی مستقل از متن تدوین کرد نمیتواند شخص را به این ادعا
پایبند سازد که نوعی دانش وجود دارد که نمیتوان آن را در کل بیان کرد. به عبارتی
انکار اصل قاعدهمندی با اعتقاد به اينکه محتوای دانش را میتوان بیان کرد و نشان داد
تضادی ندارد؛ بنابراین در پی اثبات این هستند که فضای منطقی برای تبیین دانش
ضمنی را میتوان با انکار اصل قاعدهمندی و اصل بیان نشدنی بودن دانش و در عین
ژنهو/ عقیده دارد این نتیجهگیری که دانش ضمنی نه در مقابل بیانشدن» بلکه تنها در
مقابل قاعدهمند شدن مقاومت میکند. در تضاد با ادعای گسکوئین و نورنتون قرار دارد
که مدعیاند درک دانش ضمنی در نقطه مقابل دو اصل قاعدهمندی و بیان نشدنی و
دربردارنده اصل بیان شدنی است. به نظر او میان آنچه آنها ادعا میکنند و آنچه بهواقع
مد نظر دارند» شکافی وجود دارد (2015 ,7101018). دلیل این امر آن است که آنها
دو نوع بیان را با هم خلط کردهاند. بیان در اصل قاعدهمندی و اصل بیان شدنی
بهوضوح به بیان زبانی اشاره دارد؛ درحالی که در اصل بیان نشدنی که مدعی است
دانشی وجود دارد که نمیتوان:آن را بیان کرد نوع بیان مشخص نیست. به لحاظ
منطقی بیان در اصل بیان نشدنی میتواند هم بیان زبانی و هم بیان عملی را منظور داشته
باشد. اگر اصل بیان نشدنی به بیان زبانی آشاره داشته باشد, درشت خواهد بود؛ چراکه
دانش ضمنی به عنوان دانستن چگونگی عملی را نمیتوان بهانوعی از دانش گزارهای
تقلیل داد؛ اما اگر بیان در اصل بیان نشدنی به بیانآغملی اشاره کند. اصل بیان نشدنی
حطا خواهد بود؛ چراکه دانش ضمنی را میتوان با عمل و کنش بیان کرد. مشخص
است که آنها بیان عملی وا به جای بیان زبانی در اصل بیان نشدنی مد نظر دارند.
بنابراین در این سه اصل, بهواقع دو برداشت از.بیان دخیل است؛ اما آنها,این تفاوت را
صراحت نبخشیدهاند. با این اوصاف, دانش, ضمنی به عنوان آدانش مهارتی» ناقض اصل
قاعدهمندی و اصل بیان شدنی همراه با ال بیان نشدنی است. ابهام میان دو نوع بیان
مشکل اصلی نظریه آنها میباشد. بنابراین از نظر ژنهو/ میتوان تلاش آنها برای از بین
بردن فضای رازآلود مبهم اطراف مفهوم دانش ضمنی را ستود؛ اما با تلاش آنها برای
معادل انگاشتن رازآلودگی با توصیف ناپذیری» نمیتوان موافق بود (0.304 ,10ط]).
توصیفناپذیری یعنی چیزی که بهسختی بتوان به لحاظ زبانشناختی آن را بیان یا
توصیف کرد؛ لذا ما در این ادعا مجازیم دانش ضمنی نوعی دانستن چگونگی عملی
توصیفناپذیر است؛ اما هیچ امر مرموزی در تصدیق توصیفناپذیری این دانش وجود
ندارد؛ چراکه اگرچه دانش ضمنی را نمیتوان بهراحتی به لحاظ زبانی بیان کرد. اما با
وجود این میتوان آن را کاملا از راه کنش و عمل بیان کرد. مطابق نظر آنها بیان نشدنی
تا جایی بیان شدنی است که بتوان آن را بر اساس اصطلاحات کلی قاعدهمند کرد. در
این خصوص دانش ضمنی- بر خلاف دانش صریح - دربردارنده چنین قاعدهمندی
مستقل از متنی نیست. مشخص است که ویژگی بیان شدنی خیلی محدودکننده است.
این قابلیت تنها نوعی بیان زبانی را در بر میگیرد که کلی و مستقل از متن باشد. اما نوع
دیگری که متن محور است را کنار.می گذارد؛ لذا از .نظر او این درک محدود از
بیانشدنیبودن دانش منجر به این شده است که آنهاا دو نوع بیان را با یکدیگر خلط
کرد به این نتیجه برسند که درک آنها.از.دانش ضمنی, منکر اصل قاعدهمندی و بیان
برخی عقیده دارند در دانش اضمنی آنچه انجام" میشود»*نه. ضمنی, بلکه پنهان
(11100600) است و این خود شیوه متفاوتی از دانستن است (2013 ,72002۷1802). به
منظور توضیح این ایده لازم است میان محتوا (0116101-)) و فرایند (۳۳00088) تمایز
قائل شد. محتوا به گزارهها ارجاع دارد: از مهویه+دایگن فرانند در دانش مهارتی به معنای
توانایی انجام ماهرانه عمل است. به عبارتی تفاوت محتوا و فرایند تفاوت دانش صریح
و ضمنی است. با توسل به این تمایز میتوان دانش پنهان آرا به عنوان محتوای آنچه
شخص از آن آگاه نیست.» تعریف کرد»(0.60 ,ل01])».مانند کسی که نمیداند
دوچرخهاش چند چرخ دنده دارد. درمقابل دانش ضمنی,. فرایندی استش که شخص
مبتدی نمیتواند آن را انجام دهد؛ مانند کسی که نمیداند چگونه باید دوچرخه براند.
به این معنا که قادر به انجام عمل ماهرانه راندن دوچرخه نیست. به عبارتی آنچه
میگوییم مولفه معنایی زبان است و اینکه چگونه میگوییم» فعالیتی است که معمولا از
به عقیده کالینز انسانها نمیدانند چگونه دوچرخه برانند؛ در عینحال میتوان برای
آن فرمول ریاضی ارائه کرد (2010 ,01118-)). بنابراین وجهی از دوچرخهراندن به هیچ
عنوان ضمنی محسوب نمیشود؛ لذا این واقعیت که دیگران میتوانند عملکرد خود را
توضیح دهند- خواه دارای دانش عملی نسبت به انجام آن کار باشند یا خیر- نقطه
مقابل این ادعا قرار میگیرد که دانش ضمنی شخص به هیچ عنوان بیان شدنی نخواهد
بود. او برای نمونه یادآور میشود حروفچین ماهر کسی است که از برخی قواعد پیروی
میکند که آنها را به واسطه آهسته انجام دادن کار حروفچینی فراگرفته است. او معتقد
است اين امر تنها نشاندهنده روشی "است که حروفچین .کار خود را انجام میدهد و
لزوما درباره روشی که دانش کار خود .را انجام؛میدهد. نمیباشد. به همین دلیل دانش
نه یک موضوع خاص, بلکه نوعی وظیفه و کار است- خواه توسط انسانها حیوانات و
یا حتی درختان و اشیا صورت گیرد- فارغ از اینکه,بهواقع"شامل,دانش باشد یا خیر
باید به خاطر داشت که منظوّر از دانش بیان تشدنی, تجربهرازآلود نیست. بیان
ناشدنی بودن این دانش به این معناسیت*کهتلاشابراق, اسخن گفتن از آن میتواند به
نحو منطقی امری بی معنا قلمداد شود و بر خلاف نظريه دکارتی در خصوص ایدههای
واضح و صریح است بنابراین منظور از بیان نشدنی صرفا این است که من میدانم و
میتوانم حتی با دقت کمتر از حد معمول يا ابهام زیاد آن چیز را توصیف کنم. اگرچه
من نمیتوانم خیلی واضح بگویم که چگونه دوچرخه میرانم» این مانع از آن نیست که
بگویم من میدانم که چگونه دوچرخه بران؛ زیرا من میدانم"کاملا میدانم چگونه باید
چنین کاری را انجام دهم. بنابراین میتوانم بگویم که این موضوعات را میدانم حتی
دیدگاه رایج این است که دانش و تخصصی را میتوان کامل به شمار آورد که بتوان آن
را در قالب قواعد مدون برای دیگران بیان کرد. از منظر رایل قواعد در حکم نردبانی
هستند که به محض بالا رفتن باید آن را کنار گذاشت. او عمل شخص نوآموز را بر
حسب پیروی غیرتأملی از قواعد و دستورالعملها در نظر دارد (2009 ,6ا/1). اما از
عدم توانایی در کاربرد قواعد برای مدون و قاعدهمند کردن قضاوتها الزاما نمیتوان
نتیجه گرفت که این قضاوتها نمیتوانند درست يا اشتباه باشند. درواقع نوعی دانستن
وجود دارد که نمیتوان آن را قاعدهمند کرد؛ چراکه از راه قیاس با قوانین قابل محاسبه
نیست؛ با وجود این معیاری اصیل برای درست و غلطی به ما ارائه میکند و این همان
چیزی است که آن را دانش ضمنی نامیدهاند (2013 ,100۳10 :6 06ع(02860).
همواره پیروی از قاعده صریح و عقلانی با تهدید پسرفت بیانتها مواجه بوده است؛ زیرا
همان گونهکه رایل گفته. عمل عقلانی. نمی توائل" مر عمل پیشینی گزارههای تأملی
باشد؛ زیرا گزیش گزارههای /تایل ی ما ات هک خر ۷ نیازمند. عمل پیشینی
گزارههای تأملی دیگر میباش"و این»«پسرفت تا هميشه ادامه" خوّاهد. داشت؛ لذا برای
پرهیز از این مشکل رایل عقیده:دارد دانش گزارهای نه, تنها مقدم بر دانش مهارتی
نيست, بلکه کاملا غکس ابوفاسمار رات 90097۴ ایه). برای رهایی از
پسرفت باید تصدیق کرد که توانایی .بهکارگیری قواعد به شکل درست» موضوعی
شخصی است که نمیتوان آن را با دستورالعملهای صریح آموخت. بلکه تنها میتوان
از راه نمونهها و اعمال واقعی به آن عمل: کرد؛ به عبارت دیگر در اینجا مسئله این
نیست که چه قاعدهای این دانش را هدایت میکند. بلکه مهم هنر پنهان جای گرفته در
عمق روح آدمی است که پولانی آن را.به هنر ضمثی (۸1 12011) تعبیر میکند
(0.191 ,1969 ,3/1ط۳۵12). مهارتها و تواناییها اشکالی ازادانستن ضمنی هستند که
به عنوان شاکله در عمل یا به تعبیر پولانی شاکله شخصی (50۳6:۵1۵ [۳6780۵) در
نظر گرفته میشوند. سرل نیز روایتی از پسرفت بینهایت در پیروی از قاعده با استفاده
پولانی عقیده دارد عملکرد ماهرانه مستلزم در نظر گرفتن مجموعهای از قواعد
نیست که شخص باید از آنها پیروی کند. قوانین هنر میتواند مفید باشد؛ اما تعیینکننده
عمل هنر نیست و اگر در دانش عملی هنر جای گرفته باشند.» تنها میتوانند به عنوان
راهنما عمل کنند ولی هرگز نمیتوانند جایگزین خود هنر باشند ( ,2009 ,۳801823/1
0 همچنین قضاوت و تشخیص به عنوان مولفه تلویحی یا ضمنی دانش خود را در
قالب قواعد نشان نمیدهد؛ لذا نمیتوان آن را به اطلاعات تجزیه و تحلیل کرد. دانش
ضمنی دربردارنده احساسات» تجارب و شهودی است که بهسختی میتوان آن را برای
دیگران بهخصوص نوآموزان در قالب قواعد و نشانهها بیان کرد. دانستن ضمنی از نظر
پولانی غیرمدون و قاعدهمند است؛ چراکه تلفیق شناختی اجزای آن را نمیتوان به شکل
تحلیلی از یکدیگر جدا کرد؛ لذا این نوعی عمل شخصی است که دربردارنده مشارکت
وجودی شخص شناسنده میباشد که هیچ مجموعه مشخصی از قواعد را نمیتوان برای
آن معین کرد (0.32 ,014,:2013])؛ به ,تعبیر دیگر.ما نمیتوانیم.بگوييم که چگونه
کاری را انجام میدهیم؛ زیرا درک در عمل«با تأمل. کردن .از دست میرود. کسی که
میتواند قواعد را بیان کند» مطلکن»«استانترانن,انها "راری ی کازه گژد. و کس دیگری که
نمیتواند آنها را بیان کند ممکن است دزاعمل به شیوّهامعقول و به نحو ماهرانه آنها را
به کار بندد. درواقع آنچه شخص متخصص را از غیرحرفهای مجزا میسازد» نه داشتن
پیکرهای از حقایق وا قواعد راهنما بلکه داشتن مجموعهای از مهارتها قابلیتها
گرايشها و تواناییهاست. دانش ضمنی را میتوان بدون اینکه چیزی ازآن ناگفته باقی
مانده باشد برای دیگران بیان کرد؛ اما نمیتوان بدون ایّنکه ماهیت آن را از دست داد
کواین برداشت خود از دانش ضمنی را با ترسیم تمایز میان رفتار مطابق قاعده و
رفتار تحت هدایت قاعده مورد بررسی قرار داد. به عقیده او مطابقت (/(001-) با
یک قاعده, مستلزم وجود دانش نسبت به آن قاعده نیست. رفتار زمانی مطابق با قاعده
است که متناسب با الگویی باشد که قواعد آن را ملزم کردهاند. اما در مقابل هدایت
(00۷142000) توسط قاعده مستلزم وجود دانش صریح نسبت به آن قاعده است؛ یعنی
رفتار زمانی تحت هدایت قاعده است که رفتارکننده» آن قاعده را بشناسد و بتواند آن را
بیان کند. بنابراین سوژه میتواند به شیوهای رفتار کند که مطابق با یک قاعده باشد
اگرچه رفتار او تحت هدایت قاعده نباشد (1970 ,01116)). تفسیر دیگر اشاره به این
دارد که پیروی از قاعده» نوعی مهارت ضمنی است؛ چراکه هیچ الگویی از کاربرد
درست وجود ندارد که شخص بتواند آن را درک کند (1998 ,161016). برداشت مور
این است که درک قاعده, شکلی از دانش وصفنشدنی (/(1[11ه1611) است. به این
وینگشتاین بر این باور است که عمل را نمیتوان قاعدهمند کرد و قواعد به عنوان
توافق در شیوههای زندگی مورد پیروی قرار میگیرند که به نظر ثمره خوگرفتن درون
شرایط اجتماعی خاص است؛ لذا پیچیدگی موضوع چگونگی پیروی از قواعد در
موقعیتهای واقعی است (2009 ,۷۷/11]80081610). از نگاه او عمل از اساس امری
ضمنی است به این خاطر که بخشی از شیوه: زیستن ما را,شکل میدهد؛ آزاینرو عمل
مبتنی بر چیزی است که بیان نشدنی (1307:076881010) است"یا به زبان خودش سخن
میگوید. مطابق این نگرش, برخی مولفههای دانش ظتمنی را هرگز نمیتوان به شکل
شفاهی و صریح قاعدهمند کرد. در رویکرد ولشکنشماین بعد توضیح ناپذیری مولفه
اضلی: فعالیتهایی باست شکه#رفراتر, از قولصل *زبانی, ضرف رقرار یگیرند و ادازای
دستوراتی برای عمل کردن و متضمن قواعد ضمنی برای چگونگی کاربرد زبان است.
پیروی از قاعده نوعی عمل (۳7201100) ,است و هنگامی که ما از قاعدهای پیروی
میکنیم» آگاهانه آن را تفسیر نمیکنیم, بلکه کاربرد ما از قواعد بر حسب عمل کردن
یعنی به واسطه زمینه تاریخی که در آن از قواعد پیروی میکنیم» تعریف میشود ( ,1010
5 از نظر ویتگنشتاین پیروی از قاعده امری ضمنی است و قواعد همواره به شکل
ضمنی در در کاربردهای عملی و مهارتهای ذهنی ما حضور دارند. به عبارتی پیروی
از قواعد به شکل ضمنی نشاندهنده این است که دانش ضمنی در هر مرحله از اقدام
خود نیازمند دانش صریح پیشینی نمیباشد. به عبارتی دانش ضمنی بهمانند پلی است
که شکاف موجود در تشریح قواعد به شکل گزارهای و آنچه را درواقع درک میشود.
تا بدینجا فصل تمایز میان دانش صریح و ضمنی عمدتا بر مبنای وجود یا عدم قابلیت
بیانپذیری دانش ضمنی در مقابل با دانش صریح مطرح شده است. نگرش خردگرایان
بر این است که هرگونه توانایی در خصوص انجام یک مهارت مبتنی بر روشی است که
این روش خود میبایست به صورت دانش قابل ارائه و بیان به شکل گزارهها به دیگران
منتقل شود؛ لذا دانش ضمنی با تقلیل روششناختی قابل بازگرداندن و ترجمه به زبان
دانش صریح و گزارهای خواهد بود. بهاهمین سبب دست یافتن به دانشی کاملا صریح
انگیزه کسانی شد که دانش مهارتی"(16130۷/18-710۷۷) راگونهای از دانش گزارهای
(160۷:18-1۵1) به شماز آوردند فرض آنها این است که دانشآفهارتی و گزارهای
به لحاظ ساختاری شبیه یکدیگر هستند؛ لذا دانش مهارتی اگر بتوان معیار تاییدپذیری
را به نحو موفقی درباره آن به کار برد»اصرفا نوعی از دانش صریح درباره انواع اعمال
از سوی دیگر ضدخردگرایان مانند پولانی» رایل» وینگنشناین و کسانی مانند
گسکوئین و تورئتون بر این باورند» دانش ضمنی گونهای کاملا متمایز از دانش صریح
است که نمیتوان آن را با دانش صریح از یک نوع دانست. در طیف رادیکال این
نگرش همانگونهکه پولانی مدعی است. تمامی.بنیان دانش بر معرفت ضمنی بنا نهاده
شده است و دانش صریح نهایتا با تقلیل موضوعی به دانش ضمنی بازگردانده خواهد
شد. به خاطر داشته باشیم که رایل نیز در تمایز معروف خود میان دو گونه دانش
مهارتی و معرفتی که میتوان آن را به مانند تمایز میان دانش ضمنی و صریح محسوب
کرد عقیده داشت دانستن گزارهای يا همان دانش معرفتی در نهایت به دانستن
چگونگی یا همان دانش مهارتی فروکاسته خواهد شد و بر خلاف دیدگاه خردگرایان نه
تنها دانش صریح بر دانش ضمنی تقدم ندارد. بلکه اگر قرار بر اولویت منطقی میان این
دو دانش باشد. از نظر آنها مشخص خواهد بود که تنها یک گونه دانش اصیل و واقعی
همانگونه که کالینز معتقد است. بر اساس میزان مقاومت دانش ضمنی در مقابل
صراحت میتوان آن را به دانش ضمنی ضعیف و قوی تقسیم کرد که بسته به میزان
قابلیت دسترسی و قابلیت توضیح دادن آن دارد. بر اساس میزان مقاومت دانش ضمنی
در مقابل صریح شدن میتوان آن را به سه نوع مختلف بر اساس درجهبندی این
مقاومت تقسیم کرد که شامل دانش ضمنی ضعیف» متوسط و قوی خواهد بود:
۱ دانش ضمنی قوی (160۷/160860 12011 8ط500) یا دانش ضمنی جمعی
(80 160/1۵0 1201 ۰110016)) دانشی است که با ماهیت اعمال اجتماعی سروکار
۲ دانش ضمنی متوسط (0486ع0۷/1گ1 12011 ۸/16026۵) یا.دانش ضمنی بدنی
(0۷/1۵۹80ص۴ 12011 ع60۵) دانشی است که.با خصوصیات بدن و مغز افراد به
۳ دانش ضمنی ضعیف (16۵۷/16480 72011 6ل۷/6) یا دانش ضمنی نسبتی
(۴۵0۷/16480 7201 [1212110۸) دانشی است که با نسبت و ارتباط افراد با یکدیگر
نوناکا و تاکموچی بر این باورند با وجود دشواری تبدیل دانش ضمنی به صریح
میتوان با استفاده از مدل خخاصرع این کازهزیه صوزت درد" مه نظری این مدل شناخت
حالتهای چهارگانه تغییر شکل دانش است؛ (۱) اجتماعی کردن (5001211721101)؛
درونیکردن (۵161۵112811010]) که در نهایت منجر به تبدیل دانش صریح به دانش
درواقع دانش مهارتی یا درک تلویحی را میتوان به اشکال ضعیف يا قوی
دستهبندی کرد که بسته به میزان قابلیت دسترسی و توضیحپذیری آن دارد؛ درحالی که
اشکال ضعیف دانش ضمنی و مهارتی را میتوان به صورت صریح بیان کرد. اما
روایتهای قوی از دانش ضمنی را نمیتوان چنین کرد. بنابراین وضعیت ضمنی بودن
این دانش به ماهیت بنیادین زمینهمحوربودن آن بستگی دارد تا اینکه امری رازآمیز باشد.
تشریح دانش ضمنی در شکل قویاش درگیر متن و زمینه مشخص و کاربرد مهارت
خاص است؛ اما در گونه ضعیف از دانش ضمنی متنمحوری عامل بازدارنده در جهت
بیان اين دانش محسوب نمیشود. بنابراین ویژگیهای دانش ضمنی مبنی بیان نشدنی
بودن آن در شرایط فارغ از متن و همچنین قاعدهمند کردن آن در قالب گزارهها مختص
بخش رادیکال این دانش هست که تحت هیچ شرایطی وبا کمک هرگونه تمهید زبانی
و اجتماعی نمیتوان آن را وضوح بخشنید؛ آوژحالی که ادیگر درجات دانش ضمنی
قابلیت بیان شدن و مدون بودن را دارا.میباشند وتنها.با حرکت تدریجی در طیف
صراحت و ضمنیت میتوان از درجات مختلف وضوح یا عدم شفافیت برخوردار شد.
البته بر خلاف نگرش کسانی مانند گسکوئین و نورنتون ( ,130110 عک 602860806
3) قابلیت: بیانشدنی بیطفاهدانش ای هلا ماریط_هدتایش عملی پر اساس
اصطلاحات متن محور نخواهد داشت 9 آين بکرم نه تنها در مرتبه عمل, بلکه
در قالب بدل شدن به گزارههای تعمیمپذیر و قابلبیان به صورت صریح در قالب قواعد
اما از سوی دیگر گر هیچ محدودیت اصولی بر انتقال دانش ضمنی: وجود اجه
باشد. ماهیت شخصی این دانشی را میتوان گاهی اوقات عاملی دشوار در جهت انتقال
آن بهاشمار آورد. از سوی دیگر شکخظی )وال دانش اضمنی اقا عاملی اساسی بر سر راه
توضیحپذیری این دانش نخواهد بود؛ زیرا شخصو بودن دانش ضمنی به معنای ذهنی
بودن آن نیست, بلکه تنها نشاندهنده نوعی درگیری شخصی با موضوع شناسایی است
که به این معنا دانش صریح نیز نوعی کاوش مسئولانه برای درک جهان ما به شمار
میآید؛ لذا کسانی که واجد چنین دانشی هستند. لازم نیست تا نگرانی خود به واسطه
عدم توانایی در ارائه تشریحهای لازم از این دانش بر اساس اصطلاحات کلی را به
حساب ماهیت دانش ضمنی بگذارند. از الزامات خاص فراگرفتن این دانش آن است که
شخص نیازمند مهارت و فرهیختگی لازم برای فراگرفتن آن است؛ لذا دانش ضمنی
نیازی به عدم محتوای بیان شدنی ندارد. درواقع نیازی نیست که دانش ضمنی بیان
نشدنی باقی بماند. تضاد دانش صریح با دانش ضمنی تنها مرتبط با زمینهای است که در
آن» چنین دانشی بتواند خود را نشان دهد شخص تا جایی که توانایی مناسب برای
چنین نشان دادنی را داشته باشد تا حدی دربردازنده چنین زمینهای است. بنابراین دانش
ضمنی را میتوان بیان کرد؛ اما بر اساس اصطلاحات متنمحوری که مفاهیم نشاندهنده
این دانش را به استخدام خود درآوردهاند. اين"تبیین از دانش ضمنی تلاشی برای فائق
آمدن بر تضاد سنتی و مرسوم میان عینیت او ذهنیّت است با نشان دادن اینکه تنها تبیین
منطقی و سازگار از عینیت تبینی/اسث که در آقااانش پشخصیانقش ماهوی سازندهای
بازی میکند. اگر دانش بتواند شخصی باشد و به ابعاد ذهنیت سوژه وابسته باشد در
این ذهنیت ما میتواند به قالب" زبان؛درآیدوو,درهوقالب /روایت با دیگران به اشتراک
روایت ضعیف از دانش ضمنی بربایل" بأوّر اسلتکهیدانش ضمنی قابلیت بیانشدن
ندارد اما بیانشدن تنها محدود به بیان از راه گزارههای زبانی و عبارتهای شفاهی
نخواهد بود. بلکه حالتهای دیگر بیانکردن از جمله عملکردن و به نمایشگذاشتن را
نیز در بر میگیرد. بر اساس این روایت. دانش ضمنی را میتوان در هنگام اجرا کردن و
عملکردن بیان کرد و به این تزتیب راه؛برای ذخیرهکردن؛این مهارت و انتقال آن به
دیگران همواره امکانپذیر خواهد آبواد. امّا*ذر روایت قوی از" دانش ضمنی» بیانکردن
تنها به گزارههای زبانی محدود خواهد بود و در این صورت هیچگونه امکانی برای به
اشتراک گذاشتن آن با دیگران از راه بیان زبانی وجود نخواهد داشت. رد پای هر دو
گونه برداشت ضعیف و قوی از دانش ضمنی در آثار پولانی وجود دارد و اندیشمندان
گوناگون بر مبنای نگرشهای فلسفی خود اغلب یکی از این دو روایت را برجستهتر
قلمداد کردهاند. در این خصوص میتوان به آثار کسانی مانند یوهانسن
(896ع70820) و گریمن (711(6)) اشاره کرد. البته باید اشاره کرد که حتی در
برداشت ضعیف از دانش ضمنی قابلیت تصریح آن امری دشوار است؛ به این معنا که
اگر ما دانش ضمنی انجام عمل را به دانش گزارهای ترجمه کنیم» دانش ضمنی دیگر آن
چیزی که پیشازاین بوده یعنی توانایی عملی يا انجام دادن نخواهد بود. به عبارتی میان
دانش ضمنی و ارائه توصیف از آن به منظور روایت در قالب کلمات تفاوت اساسی
وجود دارد. در نتیجه با ترجمه دانش ضمنی ماهیت این دانش تغییر شکل پیدا میکند؛
زیرا بازنمایی تمامی اجزای دانش ضمنی هرگز ممکن نیست. بنابراین منظور از
صراحت بخشیدن به دانش ضمنی»/,ترجمه .دقیق زبانی«آن به منظور انتقال تمامی
محتوای آن نخواهد بود. بلکه کوششی اشت رای به چنگ آوردن کنه این دانش در
کلیت آن که نیازمند درک مستمر همراه با عمل هست.
در بحث پیروی از قاعده نیز به عنوان یکی از فصول,تمایز میان دانش صریح و
ضمنی نیز میتوان روایت قوی و ضعیف دانش ضمنی را تفکیک کرد. در برداشت قوی
از دانش ضمنی» انجام عمل .تا حد اجرای کورکورانه او بدون هرگونه الگوی از پیش
تعیین شدهای پیش خواهد رفت. در ایر" ب#ذاشت#ژایکال از دانش ضمنی» عمل در
تقابل محض با هرگونه قاعده عقلانی به مثابه راهنمای عمل قرار داشته و لذا خود را
تنها در دریافت ضمنتی انسانهای ماهر به نمایش میگذارد. اما این عمل ماهرانه
نمیتواند بدل به نمونه سرمشقگونهای برای پیزوی کردن در سایر موارد قلمداد شود؛
چراکه هر عمل مشروط و مخدود به"زمینه و موقخیت: کاملا منحصربهفرد خاص
میباشد. در این حالت خود شخص"هم به#وجود این دسته از قواعد واقف نبوده و در
صورتی که از او خواسته شود تا این قواعد را به دیگران بازگو کند. قادر به انجام چنین
کاری نمیباشد. درواقع این نوع برداشت حداکثری از دانش ضمنی با کمرنگ کردن
محتوای نظری نقش اندیشیدن و قواعد عقلانی را به حداقل کاهش داده و یا آن را از
میان برمیدارد. اما در نگرش ضعیف از دانش ضمنی شخص نسبت به وجود قواعد
عقلانی آگاهی دارد اما این آگاهی به شکل پیشینی و تجویزی در عمل او حضور نداره
بلکه تنها در مرتبه عمل خود را نشان خواهد داد. این به معنای عدم راهنمایی عمل
صورت گرفته از سوی قواعد عقلانی و به عبارتی وجود مبانی نظری بر دانش ضمنی او
نمی باشد. به عبارتی در روایت ضعیف عمل نه فقط مطابق با قاعده» بلکه پیرو قاعده به
معنای درک ماهیت عقلانی آنها صورت میگیرد. در این برداشت از دانش ضمنی در
ابتدای عمل پیروی از قاعده وجود علل انگیزشی نقش مهمی بر عهده دارد اما بهتدریج
و با تکرار عمل میتوان دلایلی برای توجیه عقلانی پیروی از قاعده در نظر گرفت.
بنابراین روایت ضعیف دانش ضمنی نوعی پیوند میان علل بیرونی و دلایل درونی برای
عمل پیروی از قاعده برقرار میکند که در آن نقش موقعیت و دریافت شخصی مانع از
کلیت و به اشتراکگذاری این عمل با دیگران نخواهد بود.
دانش ضمنی در پی کنار*زالدن سیطرّه برداشت غیرشخصی"و عقلانیّتحور دکارتی در
خضوصض, شناسنده او دستاو رده گس یط ۸۱ ایا انشی در اغین حال که
شخصی است» عینی هم هست؛ چراکه"مبتنی بر قوایی"انتشت که مّاابه واسطه عقلانیت
تشخیصدهنده ماهوی خود واجد آن هستیم.اذانش ضمنی دربردارنده درک فعال
چیزهای شناخته شده است و این عمل مستلزم مهارت هست. در سروکار داشتن با
جهان چیزهایی وجود ذارد. که به سختی میتوانیم آن را بهطورکامل.در قالب کلمات
بیان کنیم. با درک دانش ضمنی به این شکل ما به وضوح محدودیت جریان
شناختشناسی را درک میکنیم که توجه خودارا معطوف به دانش به عنوان باور صادق
موجه- یعنی دانش گزارهای- کرده "است. داشتن تصویر کامل از جهان و درک
وسیعتری از دانش آدمی هنگامی صورت میپذیرد که در آن دانش ضمنی نقش
اجتنابناپذیر و ضروری را ایفا کند. اما در نهایت تردید در اینکه ما از دانش بودن
چیزی سخن میگوییم که به نحو صریح نمیتوان آن را بیان کرد؛ لذا فاقد ویژگی
شناختی لازم در گفتمان حال حاضر و معمول از دانش است. برخاسته از محدودیت
شناختی در خصوص یکپارچه نگریستن به ماهیت دانش ضمنی است.
به بیان دقیقتر این دو دانش نه در نوع, بلکه در درجه با یکدیگر متفاوتاند؛ به اين
معنا که هراندازه از وضوح دانش صریح کاسته شود به سوی گونهای از دانش ضمنی
ضعیف تغییر خواهد کرد که خود آن به لحاظ درجه با دانش ضمنی شدید که از حداقل
میزان وضوح و شفافیت در بیان و انتقال برخوردار است متفاوت هست. در این صورت
هرگونه دانش ضمنی غیر قابلبیان نخواهد بود بلکه شخص با تراکم تجربههای زیسته
و آزمودن شرایط جدید و از پیش مواجه نشده به مرحلهای از تکرار دست مییابد که
میتواند دانش ضمنی ضعیف خود را فارغ از متن و به صورت یک رشته از قواعد و
اصول مطرح کند. اگرچه درک سخنان افراد متخصص به لحاظ ساختار زبان ضمنی
برای افراد تازهکار امری غیرممکن است, اما واقعیّت این است که میتوان پس از مدتی
با این زبان ضمنی آشنا و حتی گر انس ام ۹66 ان امیششانههنده آن است که زبان
ضمنی همواره در مرحله ضمنیت شدید محصور نبوده ,و به حيطه صراحت سوق
پیداکرده و به زبانی صریح بدل خواهد شد: بنابراین در؛کنار این دو نگرش که اولی
مدعی است دانش ضمنی را نمیتوّان بیان کرد و دومی:مدعی"است که دانش ضمنی را
میتوان بیان کرد. نگرش سوم پژوهش,حاضر مدعی ات که آنچه را نمیتوان به هیچ
عنوان بیان کرد دانش ضمنی شدید و آنچه را که میتوان با کمک تجربه و اصطلاحات
موجود به دیگران منتقل.و بیان کرد» دانش ضمنی ضعیف است.
این پژوهش مدعی است بر خلاف صورتبندی مرسوم ارائهشده در خصوص
تمایز میان دانش صریح و ضعنی بر اساسقابلیت بیانشدنیبودن يا قاعدهمند کردن
دانش صریح در تقابل بادانش ضمنی» میتوّان از دیدگاهی حمایت کرد که فصل تمایز
این دو دانش را در محلی دیگر جستوجو میکند. واقعیت این است که با بررسی
دقیق میتوان دریافت دانش ضمنی از درجات مختلف شدت و ضعف برخوردار است؛
لذا حکم به بیان ناپذیری يا عدم قاعدهمندی این نوع دانش را تنها میتوان مختص
دانش ضمنی شدید یا رادیکال به شمار آورد؛ درحالی که اشکال ضعیف دانش ضمنی را
میتوان به صورت صریح بیان کرد. اما روایتهای قوی از دانش ضمنی را نمیتوان
چنین کرد؛ چراکه میان دو گونه دانش صریح و ضمنی تمایزی بنیادین برقرار نیست و
قابلیت تبدیلپذیری دو دانش به یکدیگر بر اساس میزان وضوح همواره امکانپذیر
6 نمعههنطا0 بعقنا م۳ مسفماسنط۸۵۲ وعصه۳ .بط 6 .7 مفصنلام)
عطا ۳ 10/5820 عخسمع 1601 مصکل انمه 7 فوصه عصنفوصما تا
1 3682708 که عمنام ۲ ۶و امععدم 6 صعنصاهاعصع ۳/1
جنش۸ :1282286 ۳۳۵۷۵۲۵ 20 ک6ل۸ 00 صنماعد ۷۷1 یک مععامسک
80 ۰۶ وان نت :معععنط بصمزفو 000 کم12 156 :
۰ وع6ع 301100 :۷۵۶ 310 :س29 ۶٩ 500 ۵ط1 :
۵۵۵ 0۵ 1۵110010685 نععزع ۹/001 :0 ۷۰ ۷۷۰ معصنا0 ۰
ام ۷۵۶۵ 3100 :330 1و 60 ۵ط7 هلان معایط .
۰ و86 104 م3 :۵۶6 310 ,۷۹1.2 :72005 ۲۱1۵0۵0 :
40 واناه 1002 ۵۶ هام3 عط1 نمعدمم ۹ بل معانده5
عک 1۵۳0۶۵ .3 .60 :فعلاس) 18 0ص عامععگ صطمول جز بتصهنا۸
6 ,1107 ۲۳۵8 وطام 1 همع ۷/112 ۶ م72 میوعاهما5 ۰
۶ ۳۵166 عطا وه عم مگ /ع 100 مصکط خنعه 1 :3۵ مقتطمعط27
| مایکل پولانی برای نخستین بار میان دانش ضمنی و دانش صریح تمایز قائل شد. به عقیده او دانش ضمنی بنیان اصلی دانش است. شعار معروف پولانی این است: ما بیش از آنچه بر زبان می آوریم، می دانیم. هدف این مقاله بررسی و تحلیل مؤلفه های اصلی شکل دهنده دانش ضمنی در نسبت آن با دانش صریح است. روش پژوهش حاضر تحلیل مفهومی و زبان عادی از منظر فلسفه تحلیلی است. این مقاله ابتدا رویکرد و نقدهای وارده بر دو ویژگی اصلی بیان نشدنی بودن و عدم قاعده مندی دانش ضمنی را بررسی کرده، نتیجه می گیرد با اعتقاد به شدت و ضعف در میزان دانش ضمنی می توان این دانش را نیز به سخن گفتن واداشت و در قالب قواعدی خاص با دیگران به اشتراک گذاشت. بنابراین تنها دانش ضمنی شدید و رادیکال است که نمی توان آن را بیان و در قالب قواعد مدون کرد. |
9,772 | 368805 | واژگان کلیدی: سینماتیک. اسپک پشت خط والیبال, تیک آف. همبستگی
۱۸ مطالعات طب ورزشی شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵
برای رسیدن به موفقیت در والیبال برخورداری از حملات قوی موردنیاز است و اصلیترین شکل
حمله در بازیهای پیشرفته. اسپک یا آبشار میباشد (۱). پژوهشگران در ردهبندی مهارتهای
والیبان؛ موئزترین عامل, پیشبیتی کسب موفقیت: یک تیم .را حوکنت: اسپک: میدانند (), سک
پشه خطه .یک تمونه از اتکبیکهای :انیا زآور خملهز یکی راز قتقی مهازت:اضلی والیبال است اکه
توسط بازیکنانی که در موقعیت عقب زمین میباشند اجرا میشود. در این حرکت بازیکن میبایست
تا بیشترین حد امکان به سمت بالا پرش کند و قبل از فرود به توپ ضربه بزند (۱). اتخاذ تاکتیک
اجرای اسپک پشت خط باعث استفاده از تواناییهای بازیکنان ردیف عقب و مشارکت آنها در
حملات ناگهانی و نیز استفاده از توپهای سرگردان برای کسب امتیاز میشود. وجود بازیکنان
قدرتی و پشتخطزن» همچون وزنه تعادلی» در کمک به حفظ توازن توان حمله - دفاع در بازی
ازآنجاکه بررسی این حرکت برای آگاهی از شرایط لازم برای موفقیّت ضربه, اهمیت بالایی برای
ورزشکار و مربی اخواهد. داشت؛ (6 لا ومکالی کال میتواند برای بهبود اتکنیک
مورداستفاده قرار کیرد. شاباوای ایکا ناکنون ۲ مگهایگانیکی و سینتیکی با
رویکردهای متفاوت نسبت به مهارت اسپک ضورت گرفته: است؛ بهعنوانمثال» لیوا و همکاران,
زمانبندی مناسب و هماهنگی حرکت اندامها در اجرای حرکت "اسشپک.را موردبررسی قرار دادند و
توصیههایی (داشتن دامنه حرکتی کافی در«اندامها قبل*از. ضربه) را در این رابطه به مربیان و
ورزشکاران ارائه نمودند (۳). کولمن؟۲ و همکاران نیز به بررسی ارتباط بین سینماتیک زاویهای اندام
پایینی و سرعت عمودی مرکز جرم جسم در لحظه جداشدن در اجرای بازیکن سطح بالا پرداختند و
نشان دادند که بین سینماتیک ژاویهای اندام پایینی در زمان جداشدن با ارتفاع پرش» ارتباطی وجود
نداشت (۱). ایشان گزارش کردند که میانگین سرعت توپ پس از ضربه بهصورت معناداری با
بيشینه سرعت زاویهای مفصل شانه راست ارتباط داره. همچنین» مارکز۲ و همکاران» توالی اجرا و
زمانبندی شروع و زوایای اجرا را.در افراد مبتدی و حرفهای مقایسه نمودند (۴). شهبازی مقدم و
میرعابدی (۲۰۰۸) نیز جابهجایی اندامها را بهمنظور محاسبه مولفههای سرعت مرکز ثقل در سه
روش گامبرداری در اسپک جلوی خط برآورد نمودند (۵). یافتههای آنها حاکی از وجود ارتباط بین
مولفه سرعت عمودی مرکز ثقل با ارتفاع پرش در هر سه نوع گام برداری بود که اين ارتباط در گام
پارامترهای سینماتیک فاز تیک آف در اسپک پشت خط والیبال ۹
بلند بیشتر مشاهده شد. علاوهبراین» هوانگ! و همکاران» آنالیز سینماتیکی پرش اسپک پشت خط
والیبال را با هدف تعیین و توصیف مشخصههای سینماتیکی پرش اسپک پشت خط با یک و دو پا
انجام دادند (۶). نتایج این پژوهش نشان داد که پرش اسپک تکپا دارای گامبرداری سریعتر و
سرعت افقی بیشتر مرکز ثقل در مرحله پرش و نیز زمان اسپک کمتر نسبت به پرش با دو پا
میباشد؛ درحالی که پرش با دو پا میتواند ارتفاع بیشتری نسبت به جهش تکپا داشته باشد. آنها
برتری چشمگیری را از نظر کسب امتیاز برای اسپک با پرش یکپا نسبت به پرش با دو پا گزارش
نمودند. نتایج پژوهش سینگ؟ و سینگ نیز نشان داد که متغیرهای نیروی عکسالعمل زمین در
شرایط فرود طولانی درمقایسه با فرود نرمال, بیشتر بوده و بيشینه نیروی عمودی نیز چهار برابر
نیروی افقی میباشد (۷). همچنین» هوانگ و همکاران در پژوهشی سینتیک دو نوع اسپک با پرش
جفتپا" و گام متعاقب؟ را موردبررسی قرار دادند (۸). در این پژوهش» تفاوتی بین ارتفاع دو پرش و
زمان واردکردن فشار مشاهده نشد. موندال* نیز به بررسی ارتباط میان ارتفاع ضربه به توپ و سرعت
توپ دز اسپک با پاس کوتاه و بلنگیردامت ۹۱ اش نندهای ۲ ارتباط معناداری میان ارتفاع
توپ و سرعت آن مشاهده نگردید. وی در مطالعهای دیگر ارتباط بین سرعت تیکآف و سرعت توپ
را بررسی کرد و گزارش نمود که اسپک با پاسبلند. سرعت پرش بیشتری (۳/۶۶) نسبت به اسپک
پاس کوتاه (۳/۳۳) دارد (۱۰). قابلذکر است که یافتههای "وی خاکی از وجود ارتباطی منفی بین
ذکر این نکته ضرورت دارد که در اغلب پژوهشهای صورتگرفته قبلی» حرکت اسپک زیر تور
موردبررسی قرار گرفته و بر جنبههای سینماتیکی حرکت تأکید شده است. ماهیت اجرای اسپک
پشت خط با توجه به محدودیت قانونی پرش از پشت خط و وجود مانعی به نام تور در فاصله سه
متری با خط حمله. با اسکیگ جلویاهط ناما یشان وی فان تیکآف بهضوان یک
حلقه ارتباطی در تولید و تبدیل نیروهای منجرشونده به تغییر درانحوه حرکت میان دورخیز و پرواز
در اجرای یک اسپک و بهویژه اسپک پشت خط موفق؛ قابلانکار نمیباشد. بدیهی است که صرف
افزایش سرعت دورخیز برای حمله؛ منجر به بهبود اجرا نخواهد شد. در پژوهشهای پیشین, به نقش
و ارتباط بین سرعت مرکز جرم ورزشکار در لحظه تماس با زمین با ارتفاع پرش و زمان حمایت و
نیز موفقیت اجرا و تأثیر این متغیر بر مهارت توجهی نشده است. همچنین, نقش و ارتباط متغیرهای
۳۰ مطالعات طب ورزشی شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵
بیومکانیکی اثرگذار سرعت و زاويه حرکت مرکز جرم ورزشکاران در لحظه پرش و نیز سرعت توپ بر
اجرای اسپک پشت خط هم موردتوجه قرار نگرفته است؛ لذا مقدار و تأثیر مولفههای نامبرده بر
مرفقیت :و صجت: اجرای این حرکت برای,بازیکتای و مربیاق ناشتاخته باقی.مانده:استه آجرای بهینه
زنجیرهای از این موّلفهها میتواند منجر به یک اسپک خوب و امتیازآور برای بازیکنان پشتخطزن
گردد. با توجه به اهمیت ذکرشده برای حرکت اسپک در تعیین موفقیت تیمها در پژوهش حاضر
برای تکمیل این کمبودهای پژوهشی تلاش شد تا متغیرهای بیومکانیکی نامبرده. در اجرای مرحله
تیکآف اسپک پشت خط محاسبه گردد و ارتباط آن با موفقیت و صحت اجرا تعیین شود.
شرکتکنندگان در پژوهش حاضر, هفت نفر از بازیکنان تیم منتخب جوانان استان اصفهان (با
میانگین سنی ۱۷/۵ سال: جرم ۶۹/۵ کبارگ کل ۷ یواست و سابقه ورزشی ۴/۵ سال) بودند
که بهصورت دردسترس انتخاب شدند: ورزشکاران انتخابشده» بازیکنان قدرتی بودند که در اجرای
اسپک قدرتی و پشت خط مهارت و توانانی داشتند. شایانذکر است که تمامی شرکتکنندگان بهجز
یک نفر» راستدست بودند و سابقه هیچگونه جراحت بدنی, بهویژه در اندامهای درگیر در اجرای
حرکت اسپک را نداشتند. جهت انجام. پژوهش» ابتدا فرم رضایتنامه توسط هر آزمودنی تکمیل
گردید و وزن» قد و طول اندام آزمودنیها اندازه گیری و ثبت شد. نحوه جمعآوری دادهها و چگونگی
حرکت آنها در مسیر مشخصشده برای اجرا در جلوی.دوربین» با شرکتکنندگان مرور شد و
علاوهبراین» بهمنظور کالیبراسیون تصویر نقاط رنگی متمایزی در فواصل پنج متری از هم در امتداد
مسیر اجرای ورزشکار بر روی زمین نصب. گردید. ذکر این انکته ضرورت دارد که مسیر اجرای
ورزشکار» خطی مستقیم به موازات خط طولی زمین والیبال بود و لذا فرض شد که حرکت در
صقحه اساجیتال ضورت امی کیره زد*اطرای تاغلور وه ما شالف است. یک دوربین (کاسیو زه آر
۰) نیز بهصورت عمود بر سطح ساجیتال بان ورزشکار در مسیر حرکت. به فاصله ۱۲/۵ متری و
در ارتفاع ۱/۳۵ متری بر روی سهپایه ثابت گشت. همچنین» میدان دید و زوم دوربین» کمی بیشتر
از محیط کالیبراسیون انتخاب گردید؛ بهنحویکه بدن شرکتکننده را حین اجرای اسپک از نظر
ارتفاع ضربه به توپ و نیز گام آخر دورخیز چند فریم مانده به مرحله تماس پاشنه با زمین پوشش
بدهد. فیلمبرداری با فرکانس ۱۳۰ هرتز بر ثانیه انجام گرفت.
پارامترهای سینماتیک فاز تیک آف در اسپک پشت خط والیبال ۳
پیش از انجام آزمون» به شرکتکنندگان فرصت دلخواه برای گرمکردن و تمرین بدنی و ذهنی داده
شد و از آنها خواسته شد که چند بار حرکت در مسیر را تکرار و تمرین نمایند. در این پژوهش
بهمنظور کسب اطلاعات سینماتیکی, نقطه ۵۷ درصدی از قد ورزشکاران که در حالت ایستاده
بهعنوان نماینده مرکز جرم در نظر گرفته میشود و در روش ساکرال نیز مورداستفاده قرار میگیرد.
با چسباندن یک نشانه رنگی متمایز مارکرگذاری گردید (۱۱). این نقطه بهعنوان مرکز جرم در
مبالحه سذلسازی اتیز مورداستفاده: قزار گزفته است: ۱ پن از کزمکردن, و اعلام: آملدگی
شرکتکنندگان» هر ورزشکار اجراهای خود را با فاصلههای استراحت دلخواه انجام داد و این اجراها
تا ضبط ۱۱ اجرای درست ادامه یافت. اجراهایی که در آن خطا رخ داده بود و یا اسپکر از دریافت
پاس راضی نبود بهعنوان اجرای نادرست محسوب گردیده و لذا از مرحله تحلیل حذف گشت. دو
نفر از مربیان باسابقه رشته والیبال» کار ارزیابی اجراها و اعطای نمره مهارت به هر اجرا را برعهده
داشتند که پس از دیدن فیلم اجرای ورزشکار با سرعت معمولی, به هر اجرا نمرهای بین صفر تا ۱۰
در ادامه» فیلمهای ثبتشده» در نرمافزآر آنالیزه خرکت دارت فش ! نمایش داده شد و مختصات نقاط
موردنظر روی بدن ورزشکار در هر فیلم بهدست,آمد. این نقاط شامل: مفاصل اصلی درگیر در حرکت
و نقطه مرکز جرم بود (همانطور که پیشتر عنوان شده این نقطه, نقطه ۵۷ درصدی قد ورزشکار در
حالت ایستاده بود). البته, در گزارش حاضر تنها اطلاعات نقظه مرکز جرم مورداستفاده قرار گرفته
است. شایانذکر است که مختصات پیکسلی تقاط با استفاده از روش ضریب مقیاس کالیبره گردید
در رابطه فوق, ع# مختصات دوبعدی واقعی نقطه در دستگاه کارتزین؟» 5 بردار ضرایب مقیاس و 7
مختصات پیکسلی نقطه در تصویر دوبعدی است. سپس» در نرمافزار متلب" برنامهای با رابط
گرافیکی طراحی گردید تا سرعت لحظهای در هنگام تماس پا با زمین از طریق مشتقگیری عددی
بهدست آید. علاوهبراین» برای بهدستآوردن سرعت افقی و عمودی مرکز جرم ورزشکار و برآیند
آنها در لحظه تماس, از مختصات مکانی مرکز جرم در لحظه تماس پاشنه پا با زمین و دو فریم
قبل از آن استفاده شد. بهمنظور بهدستآوردن سرعتها در لحظه پرش نیز لحظه جداشدن انگشتان
۳۲ مطالعات طب ورزشی شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵
پا از زمین و دو فریم پس از آن مورداستفاده قرار گرفت. پس از آن» در نرمافزار متلب» برنامهای با
رابط گرافیکی خاص طراحی گردید تا سرعت لحظهای در هنگام تماس پا با زمین از طریق
مشتقگیری عددی بهدست آید. مطابق روابط دو و سه» برای بهدستآوردن سرعت. از تفاضلات
پیشروی مرتبه دو استفاده شد. سرعتهای افقی, عمودی و برآیند مرکز جرم و زاويه حرکت مرکز
جرم در لحظه پرش نیز بهترتیب با استفاده از رابطههای دو تا پنج محاسبه گردید.
همچنین. را محاسبه سرعت در لحظه تماس, از روابط شش و اهفت بهجای روابط دو و سه
قابلذکر است که اختلاف موقعیت عمودی مرکز جرم در لحظه پرش با بالاترین ارتفاع همین نقطه
در فاز پرواز بهعنوان ارتفاع پرش در نظر گرفته شد.
علاوهبراین» مدتزمان تماس پای ورزشکاران با زمین بهوسيله تعداد فریمهای ثبتشده توسط
دوربین در اجراها مشخص گردید. حساسیت دوربینها در ثبت دقیق زمان تماس پا با زمین در یک
آزمون آزمایشی با بهکاربردن همزمان دوربینهای فیلمبرداری در سرعتهای ۰۱۲۰ ۲۴۰ و ۴۸۰
فریم در ثانیه و دستگاه فوتاسکن با فرکانس ۳۰۰ هرتز مقایسه گردید و درنهایت. فرکانس ۱۳۰
هرتز برای ثبت و تحلیل در پژوهش حاضر مناسب تشخیص داده شد. در این سرعت فیلمبرداری,
زمان هر فریم برابر با ۱/۱۲۰ ثانیهاست و از ضرب تعداد فریمها در این کسر زمان حمایت بهدست
مولفههای سرعت توپ نیز با استفاده از معادلات تفاضلات پیشروی مرتبه دو (روابط یک و دو) از
لحظه جداشدن توپ از دست محاسبه شد. بدینترتیب» سرعت توپ با استفاده از جمع برداری
پس از محاسبه متغیرهای سینماتیکی (شامل: سرعتهای افقی. عمودی و برآیند مرکز جرم در
لحظات تماس و تیکآف» زاويه تیکآف» ارتفاع پرش» زمان حمایت و سرعت توپ) از نرمافزار آماری
پارامترهای سینماتیک فاز تیک آف در اسپک پشت خط والیبال ۲۳
اس. پی. اس. اس! نسخه ۱۹ استفاده شد و با استفاده از آزمون تی مستقل» متغیرهای مذکور در
اجراهای موفق و نافوفی شفایسه گردیدند,و ارقباط یین آنهاادر اجراهای سفق وئاموفی از ظریق
در جذول, تارف ریک: میانگین او اقجراف استانذارد متخسههای سیتماتیکی, متخ برآی
ورزشکاران در هنگام تماس پا با زمین و تیکآف نشان داده شده است. این متغیرها در اجراهای
موفق و ناموفق از طریق آزمون تی مستقل مقایسه شدهاند.
جدول ۱- مقايسه متغیرهای سینماتیکی در اجراهای موفق و ناموفق
سسانکین الا ۹ بیانگین استاندارد درجه آزادی مقدار تی اداری
ارزتقاغ برش منانتمگر ۰ ۷1/۸ ۷/۸ ۸۹/۵ ۷۷۵ ۹۱ ۱۳۳ ۰۱۹
ان کارت ال یت 20 ۳۲ ۳۹۴ ۳۳ ۶۸۱ ۰۵۰
سرقت.افقی تماس امترابرثانیه ۹۸۵۳ ۳۹ ۳۶۲ ۳۷ ۱ ۹۷ ۰۳۴
دحت لش کی مس نان 0 ۵ ۴۳۹ ۳۷ 0۱ ۱/۷۶ ۰۱۸
سررکت عمودی متر بر ثانیه ۳/۲۷ ۴ ۳۱ ۳۳ 0 ۱/۹۶ ۰۱۵۴
رد تر بر ۸/۳۱۹ ۴ ۳۸ ۳۲ ۹۱ ۰۱۱۱ ۰1۹۱
اوه تیکآف درجه ۰ ۳۲۸/۵۸ ۵۳۲ ۳۵/۸۵۲ ۴۶۶ ۹۱ ۲/۲۷ ۰/۳۹
در جدول شماره دو ارتباط بین متغیرهای منتخب سینماتیکی در اجراهای موفق و ناموفق که از
طریق آزمون آماری همبستگی پیرسون محاسبه گردیدهاند» نشان داده شده است.
۲۴ مطالعات طب ورزشی شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵
جدول ۲- همبستگی- متغیرها در اجراهای موفق و ناموفق 1
ظ 1 5 2 ای 1 5 ۱ 2 3
5 5 خجم نمونه ۳۰ ۳۰ ۳۰ ۳۰ ۳۰ ۳۷
9 ذ <جم ند ۳۳ ۴۳۳ ۳ ۳ ۳ ۳۷
+ اعداد مربوط به اجراهای موفق در زیر,قطر اصلی و اعداد مربوط به اجراهای نموفق در بالای قطر اصلی درج شدهاند.
** معناداری در سطح ۰/۰۱ * معناداری در سطح ۰/۰۵
براساس یافتههای جدول یک مشاهده میشود که در نمره مهارت. زاويه تیکآف و سرعت افقی توپ
بین اجراهای موفق و ناموفق تفاوت معناداری دارند. در سرعت افقی و عمودی مرکز جرم در لحظه
تیکآف نیز بین اجراهای موفق و ناموفق تفاوت قابلملاحظهای مشاهده میشود که در قسمت بحث
پارامترهای سینماتیک فاز تیک آف در اسپک پشت خط والیبال ۳۵
همانگونه که در جدول دو مشاهده میشود. فارغ از نتيجه اجرا ارتفاع پرش با سرعت عمودی و
زاویه تیکآف همبستگی مستقیمی دارد. اما سرعت توپ با هیچکدام از عوامل مذکور همیستگی
ندارد. در اجراهای موفق نیز سرعت عمودی و زمان حمایت همبستگی دارند؛ درصورتیکه در
هوانگ و همکاران» سرعت عمودی مرکز جرم در اسپک پشت خط را در لحظه پرش تکپا بهطور
متوسط ۳/۵۵ متر و در پرش با دوپا معادل ۳/۷۹ متر بر ثانیه گزارش کردند (۶). کولمن و همکاران
نیز متوسط سرعت عمودی مرکز جرم جسم در لحظه تیکآف در اسپک جلوی خط را در لحظه
جداشدن ۳/۵۹ متر بر ثانیه در اجرای بازیکن سطح بالا برآورد کردند (۱) و نتایج خود را با پژوهش
سامسون و روی! که سرعتی معادل ۲/۵ متر را گزارش نموده بودند (۱۳) همخوان دانستند. در
پژوهش حاضر: سرعت عمودی مرگر جالم ده افگرابی؟ ۳/۲۷ مثر برآقائیه سحاسبه
گردید. سرعت عمودی ورزشکاران در تیکآف اسپک پشت خط نیز حدود ۱۰ درصد از آنچه توسط
کولمن و سامسون در اسپک جلوی خط گزارش شده بود.و نیز از گزارش هوانگ و همکاران درمورد
اسپک پشت خط کمتر بود که ممکن است این اختلاف بهدلیل تفاوت در ویژگیهای آنتروپومتری و
میزان مهارت ورزشکاران بزرگسال با ورزشکاران جوان شرکتکننده در پژوهش حاضر و نیز نوع
اسپک اجراشده باشد. نکته قابلتوجه این است که بازیکنان زیر تور جهت رسیدن به ارتفاع بیشتر
برای بالادستی بر مدافعین حریف و جلوگیری از برخورد بدن خود با تور پس از اجرای اسپک. تلاش
میککند شرت رتخد رافزدر فا برش ضرعت سمودی کل ضایت. اما باریکتان
پشتخطزن برای رسیدن به توپی که پاسور فراهم نموده است(که غالبا سریع و غافل گیرکننده نیز
میباشد) و نیز عبوردادن آن از تور و نشاندن آن در قسمتی از زمین که پوشش کمتری دارد نیاز
دارند که سرعت افقی خود را در,حد مطلوب خقظ نمّایند*و این مسأله درصورتی که بخواهند به
میزانی که در اسپک جلوی خط نیرو وارد میکنند اعمال نیرو نمایند. موجب کمشدن ارتفاع پرش
هوانگ و همکاران در پژوهش خود در اسپک جلوی خط تکپای زنان» متوسط زمان تیکآف را
۸ میلیفانیه دانستند و آن را برای پرش با دو پا معادل ۲۰۰ میلیثاتیه گزارش نمودند (۱۳).
ایشان در پژوهشی دیگر میانگین زمان تیکآف را برای اسپک جفت و گام متعاقب بهترتیب ۳۱۶ و
۳۶ مطالعات طب ورزشی شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵
۲ میلیثانیه دانستند و میانگین زمان اعمال نیرو برای این دو نوع اسپک را بهترتیب ۱۹۱ و ۱۹۵
میلیثانیه گزارش نمودند (۸). در پژوهش حاضره میانگین زمان حمایت در تیکآف اجراهای موفق,
۰ میلی ثانیه محاسبه شده است که با زمان گزارششده توسط هوانگ در اسپک جلوی خط با گام
متعاقب همخوانی دارد. دلیل اختلاف میان گزارش هوانگ و همکاران (۱۳) با گزارش دیگر هوانگ و
همکاران (۸) و نیز پژوهش حاضر در زمان حمایت ممکن است ناشی از این باشد که آنها
مدتزمان اعمال نیرو را بهعنوان زمان تیکآف در نظر گرفتهاند.
با توجه به نتایج جدول شماره دو مشاهده میشود که در اجراهای موفق, میان متغیر زمان حمایت
با سرعت افقی در لحظه تماس اولیه ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد و میان زمان حمایت با
سرعت عمودی در تیک آف نیز ارتباط معکوس و معناداری مشاهده میشود؛ این درحالی است که در
اجراهای ناموفق, هیچکدام از دو رابطه فوق معنادار نمیباشد. دراینراستا ساندرز! گزارش نمود که
سرعت عمودی پرش در ۵۰ تا ۷۰ درصد سرعت افقی دورخیز به بالاترین میزان خود میرسد (۱۴).
در پژوهش حاضر ارتباط میان دوّامتغیز سرت عمودی در تیکآف.وسرعت افقی در تماس اولیه.
معکوس بههست. آمد. که البته. ۱( و۹ جاح ناموفق معنادار نمیباشد: لذل
درمقایسه با گزارش ساندرز میتوان نتیجه گرفت که سرعت افقی دورخیز شرکتکنندگان, بالاتر از
علاوهپزاین: نثایج جدول شماره وشحلال ارژا هگا | ملمهگ#ستنیمی بین ازتفاع پرش با
سرعت عمودی تیکآف و زاويه پرش وجود دارد: که مورد.اول با توجه به رابطه حرکت پرتابی در
مکانیک کلاسیک. قابلانتظار میباشد. دراینراستا شهبازی و میرعابدی در پژوهش خود به بررسی
ارتباط بین ارتفاع پرش و مولفههای عمودی و افقی سرعت در روشهای متفاوت گام برداری حین
دورخیز پرداختند (۵) و عنوان کردند که.ارتباط معناداری بین مولفه عمودی سرعت و ارتفاع در سه
نوع گامبرداری کوتاه» متوسط و بلند وجود دارد و بیشترین سطح این ارتباط در گام بلند (که در آن»؛
جابهجایی مرکز ثقل بهصورت عمودی و افقی بیشتر میباشد) مشاهده میشود. شایانذکر است که
آنها ارتباط معناداری را میان ارتفاع پرش وامولف سرعت افقی دورخیز مشاهده نکردند و در
گزارش خود. مقدار کمی سرعتها را ارائه ننمودند. همچنین, شهبازی و همکاران در پژوهش خود
ارتباط میان طول گام آخر و ارتفاع پرش را موردبررسی قرار دادند و عنوان کردند که ارتفاع پرش در
گام کوتاه» بیشتر از گام بلند است (۱۵). با توجه به تفاوت سرعت عمودی در گام بلند و کوتاه» نتایج
پارامترهای سینماتیک فاز تیک آف در اسپک پشت خط والیبال ۳۷
علاوهبراین» با توجه به جدول شماره دو مشاهده می شود که ارتباط معناداری بین ارتفاع پرش و
سرعت افقی در لحظه تماس اولیه در اجراهای موفق و ناموفق وجود ندارد. این امر بهمعنای
مستقلبودن ارتفاع پرش از سرعت دورخیز میباشد. ازسویدیگره همبستگی منفی سرعت برآیند با
زاوي تیکآف نشان میدهد که با افزایش سرعت برآیند. افزایش سرعت افقی, بیشتر از افزایش
سرعت عمودی خواهد بود. بهعبارتدیگر افزایش سرعت افقی و درنتیجه سرعت برآیند. منجر به
افزایش یکسان سرعت عمودی و افزایش ارتفاع پرش نخواهد شد. این یافته برخلاف باور رایج مربیان
به افزایش سرعت دورخیز و کسب انرژی جنبشی برای تبدیل آن به سرعت عمودی و بالاتر پریدن
میباشد. شایانذکر است که در این پژوهش, ارتباط معناداری میان ارتفاع پرش با زمان حمایت
مشاهده نگردید. البته. ازآنجاکه ارتباط ارتفاع پرش با سرعت عمودی تیکآف معنادار میباشد و نیز
با توجه به وجود ارتباط معکوس معنادار بین سرعت عمودی تیکآف و زمان حمایت» میتوان بهطور
موندال نیز به بررسی ارتباط بین سرعت تیکآف و سرعت توپ پرداخت و گزارش کرد که ارتباطی
منفی بین سرعت توپ و سرعت تیکآف ورزشکار وجود دارد (۱۰). با توجه به جدول شماره دو در
پووهش حاضر بین: سرعت توب کاس ی در لحظیکهای ال و سرعت اعمودی, تیکآف:
با توجه به موارد فوق میتوان نتیجه گرفت که علیرغم اینکه پژوهشگران در پژوهشهای پیشین
به بررسی و تعیین اندازه کمی متغیرهای زمان حمایت. سرعت تیکآف و ارتفاع پرش پرداختهاند.
اما هیچکدام از پژوهشهای ذکرشده. ارتباط این متغیرها را بهشکل حاضر گزارش نکرده است و
ازآنجاکه ارتفاع پرش و سرعت توپ بهعنوان متغیرهای مستقیم» موردتوجه بازیکن و مربی
میباشند» ارتباط این دو با متغیرهای فوق, حائزاهمیت بیشتری است:
با توجه به نتایج پژوهش حاضر مشاهده شد که سرعت توپ با هیچیک از متغیرهای ذکرشده (نه در
اجراهای موفق و نه در اجراهای ناموفق) ارتباط معناداری ندارد؛ درصورتی که ارتباط میان ارتفاع
پرش با سرعت عمودی تیکآف وآزاويه تیکآف معنادار میباشد. بدینترتیب» بهعنوان نتیجه گیری
کلی میتوان توجه به اهمیت سرعت عمودی و زاويه تیکآف را به مربیان و بازیکنان توصیه نمود.
نامع ماقصعصن آهدمنعصمصنل عمط ۸ مک اامطد10< مش صقطصعطظ رک صفصعامع .1
295-4۰ :(11)4 :1993 بععدعن5 کادمم5 0۶ لفدس وت «ممازمی الدطره[[۷۵ عطا ۵4 کزدواهمه
لصه کادع دوم نماد الط وعلام 0عع1ع5 دع6عط منطعصمتهامط 1 ۸ +۳م .2
0 ماع ادا م۵6 فصو الوا( شخ 31065۲ 1/05 و عع م00
.441-5 :(45)4 :1974 .06۵0 فص صمنا۳۵۵ نمعنوط2 مطالدع77 1۵۳ ععصدنان۸
۳۸ مطالعات طب ورزشی شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵
(1۵۳) ۵۵۳ ۶٩ ۳286 1 دمنهنامحه 156 ۳۰ 6 ۳3۳۵98 ,۷۷ 6 56 و 6 نش و۳ با شآ .3
5۳005300 1016۳20521 265 که کودنوعم2۳۵ مععازمی الط عنام ص۵۳ صمناحصنو۳مم هه
.690-3 :(14-18 برلا7) 2008 نیم56 :(5ظ15) کدوک حذ کعنصقط عمط
۳ ۳۵0۳ عمازم که کزولندصه نمعنصحط مصونزط ۸ 34 م۸ ,36 ص33 ,0 ۷۷ مود /3 .4
1 ۸5 - 55عتود0ع طامنم< 1585 ومعردام نلدطوما[۷۵ علقه کم کاع100 الفاد خصمجگنه
۰ :ر(5 اعناع۸ -31 ول37) 2005 بمنط0 موصهاع 616 عصمع3/0 تمنصص۸
40 اطعز۵ط مصصسز 0666۵ کدمنهاعصمع بش۸ 2800600 ,36 حصعل هدع 2/0 نمه هدک .5
8ع ۳۳۲۵۵۳ اند عوم دز کعلنی حاعوممصصد دنل که کاصعصمصصی ول
الا7) 2008 پلناهع5 :(5ظ158) کامموک جز کعنصعط عمط ٩۵ هرک نهدمناهصعاصگ 26
56 از ۳ علعهط الط و۷۵11 عط که عنعواقصه 16626 1۰ هگ رک نش و 3۵۳8 6۰
5005 هنز کعنصق 806 6۵۳ مرک دمص تم عطا ۵۶ کعص م0۳
5و 13008 جز ۶۵۳۵۶ ۳۵0 ومع 0۳ ااو ای مدا ۸ 8 طاهصنک مک 5 هملد .7
1 200 3۵۵0۳5 30۷6661 ۵۶ لسوت لمدممصعص] بالمطومازه صز وصفملزمی جعاکه
16۵ 200 60ص 36 6 1906 ,1 باع 5 ون 110208 بلا نا 170 ون کل 7۵08 .8
1601 2010 ۶و 5ع 2۳0۵0 بعصصناز وصفانمک-ا ند و۵11 ۵ کم کععصهاگنل
:(1-5 ولا7) 2002 بصنهمک ,0366765 :(5ظ15) کوک هنز کعفصقحا عصمنطظ هه ویک
58 ۷۵110۲0211 صذ بانم1ع للدط وصه اطاعنعط الدط جعع6ط منطعدوناهام۴۸ .2 3100021 .9
:)8 :2013 ,کام50 هدز ععصعن5 مهم فصه ص۳۵0 نمعنووط2 که فقوت صعزع۸
۵1۵7 له 200 اما ۲اه ععاما 66 منطعط۵120 عط) ۵۳۵ وی ۸ .2 3/000۵ 10۰
238-۰ :(3)5 2013 .لمع که لمص ول 000ص عفن للدط و۷۵1 صذ
۳ ۵۲05 166 0ص 16920 ۵۶ دعقم .2 ۸ مگ ,رن 5 3/۲ بش۸ 5 0370 .11
3 وصغماله وصاسن کعقص ۶و عصصی بط عط که صمنامص نمعن۷ عطا مصتحصصی
کزص2 80۳6 بععازمی الم طاوعلزم عطا ۵1 کنعولمصد نمعنصعطمصمنظ 85۰ برمط و معصعگ .12
اک 7۷ عمط مصهمنط که ککععدم0 نمدمناممعاصاآ طاکنط عطا که کعصنمعع2۳ ۷۵۰
-06 ۷۵1100211 ۳۵ 1 کزکرل322 زک عمط 13۰۸ حمطک و 6 شآ ۳۶ 6 1۵08 .13
4 واعن500 1016۳205۵1 عط کم م5 2۷1 که دود و2۳۵ مععلزوی مصصز 1۵۵۳
196-9 :(21-25 چلا7) 1998 ؛وصفصدعی متصفاعدمک1 زرکظکت) امک صز کعنصعط عصمنط
۶و 50660 061۵۵۵ منطعص ۲۵1۵0 عط ۶و چفی انامه عممصعصن ۸ با 7 کعلوصه5 .14
1 773۵5 ۶٩ ۲۵11686 بدمع 06 ۵۶ جاندهخصت] م۶۳ عاطهاند اه هه 106601
۶و 10۳205 مه ٩۸ نطع02 00۳ الم و۷۵16 ۵ط1 بش۸ نصنعهی م۸ ن3/03060 ,36 36 نع ططهط5 .15
و 5ع 3۳۵۳ .عصتلوصها هنز صمنعنععل فصه خطونعط مصسز انم و16 506 اعها مهد
:(1585) 5007۲ رز کعنصقط 0و8 ۵۶ نوک افدمناهصعاص] عط که صفوصصه یک 205
پارامترهای سینماتیک فاز تیک آف در اسپک پشت خط والیبال ۳۹
تیکآف در اسپک پشت خط والیبال. مطالعات طب ورزشی. بهار و تابستان ۹۱۳۹۵
5۰ ع2/600006 وک عملنمک مج ملعوظ الط و۷۵1 دز ععقط2 130-01۶ 1و
۳ مطالعات طب ورزشی شماره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵
و 1700۷۵۳۲ بکن مرط عن 00 ع کعلسازها 500۳1 که م5 عع1م3۳ اصهاعزوی۸ .2
مطنطاعط۲۵1300 عطا عصنصحعاعل ما فص عحقصصی ما کم وی کنط کم ععممسم 156
26 ۷۵11621 آم۶ یمن کصت 0ص آدگوعم رنه او ععاها ۵4 مادم آمعنصقعط عصونط
۷۵110211 هام عاناه 56۷6 برط #عم مغ عم کععازی 0 علعهط امعم ع060ط) امک مکععازمی
6 ۷6۲۶ ۳0۳۵285 ۲060 آهدونعدعصنل 1۵ ق۳686 عنطغ صذ 160 هعنا 65ص ۷۵۳۵ کحعوقام
6۵ ۲۵۳۳۵۵۵۰ ۷۷۵۲۵ 2266۲5 10069۵06 ممححعل عطا فصه کعمصعصووماجمم لد عصل
0 بالط ۵۶ ۷۵1۵07 [۵اط 30۳20 موی آلمای دز کمعوم گنل خصفقنصوند عاوعدمصعل الوم
65 ,لفط 06۳10۳۵065 آلمککع که فص آلععی نی 6۵۵۵ ۵۲۶ ععلها و عآهمه
41 ۷۷6۲۵ مصناز ۵۶ اطونعط 00 او مها اد انوا اصاآنهم معصن امطصناک 0666
وله وزرولصه صمنهاه 0۳۳ 156 دعمازمی الیغعکمهع که فصه آلنععع نی 666۵ اصفگنصوند
.4 عملها ۵۶ عآوصد 0صه ما۷۶ طامط فصه مصاز ۶و طاوامط 666 منطعص م۳۵10 ۵ ماد
۵ 506605 1۵0-0۶1 [۷۵۳۵۵ وصه لماصمتمط عط) گم مناج عطا اقطا 0ماجمعهند کز از ,150۳۵10۳۵
)ماگ0 1266 ,عغازم5 م3 4و5 21 و۵۱10 مک 106۵0 :7۳5
| هدف ازانجام پژوهش حاضر، مقایسه و تعیین ارتباط متغیرهای سینماتیکی مرحلة تیک آفدراجراهای موفق و ناموفق اسپکپشتخطوالیبال می باشد. بدین منظور، 73 مورد اجرای صحیح اسپک پشت خط اجراشده توسط هفت بازیکن نخبه جوان مورد بررسی قرار گرفت. تصویربرداری دو بعدی از تمام اجراها انجام و متغیرهای سینماتیکی مطلوب محاسبه گردید. نتایج نشان می دهد که بین سه متغیر نمرة مهارت در اجرا، زاویة تیک آف و سرعت افقی توپ در اجراهای موفق و ناموفق، به لحاظ آماری تفاوت معناداری وجود دارد؛ در حالی که تفاوت سه متغیر زمان حمایت، سرعت برآیند تیک آف و ارتفاع پرش در اجراهای موفق و ناموفق، به لحاظ آماری معنادار نمی باشد. همچنین، نتایج بیانگر این است که بین ارتفاع پرش با سرعت و زاویة تیک آف رابطه وجود دارد؛ بنابراین، پیشنهاد می شود نسبت سرعت های افقی و عمودی تیک آف برای کسب موفقیت در اجرا مورد توجه قرار گیرد. |
20,338 | 363927 | و
سپس با گمارش تصادفی در سه گروه ۱۰ نفری (دو گروه آزمایش و یک
گروه گواه) جایگزین شدند. گروه اول» طرح-واره درمانی را طی ۱۰
و هر جلسه ۱ ساعتگروه دوم مداخله شناختیرفتاری را طی ۸
و هر جلسه ۱ ساعت دریافت کردند و گروه سوم به عنوان گروه
کنترل هیچگونه مداخلهای دریافت نکرد. دادهها با استفاده از روش
تحلیل کواریانس تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که هر دو روش
طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی روی افزایش خودکارآمدی
سبک زندگی مربوط به اضافه وزن و کاهش وزن در گروه آزمایشی
تأثیرگذار بود؛ اما اثر طرحواره درمانی نسبت به شناخترفتار "درمانی
روی خودکارآمدی سبک زندگی مربوط به وزن و کاهش وزن بیشتر بود.
گروه گواه تغییر خاصی در مراحل ارزیابی نشان نداد. هر دو روش
طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی بر روی افزایش حس کنترل بر
حوزه هایی از سبک زندگی که مربوط به وزن و کنترل وزن هستنده
#۶ حصنه عطا طاز عم ماع عل صععط ققط دتم کنط 1
۵ 0۳06۴ 0ا. 1055 اطع۷۵۱ مهد اطع۲۵۵ ۵ معنداهم عاوادنا
8 9۶ 8اط0016د علقصع؟ اه مافعاادوم 2 مضه اکعاع۳م 2 ط۳11
8 3255 0۵۲ ۶و 06 عمط وان نس همنگ ناه
۳ 30 ص6طا هد ,1161۵۵۵ ۳۵۳۵ 35 مهد 25 066۵
2 ط 08ا2م نتم ۶و عاین عطا هط مطج حصعطا
عا ۶ 150۳0۷۳۵۵ عطا 0۵ اععاکه زاتمم 2 هط وصدط)
۳ 56086 عطا ۵۶ 26 ۵طا 0۵ کمعاکه صم هط ص16
۱ (نویسنده مسئول)» کارشناس ارشد روانشناسی عمومی» دانشکده علوم اجتماعی» دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)» قزوین» ایران
۲ دانشیار» گروه روانشناسی» دانشکده علوم اجتماعی» دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)» قزوین» ایران
۳ دانشیار» گروه روانشناسی» دانشکده علوم اجتماعی» دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)» قزوین» ایران
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
1 مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی... ۵۱
واگیر غیر مزمن باعث ۶۰ درصد همه مرگها بوده و
سبک زندگی در جوامع» شیوع اضافه وزن و چاقی را
کرتس, ۲۰۱۲). در ایران ۶۰ درصد از مرگ و میرها
به دلیل چاقی و عوارض آن است. ایران در زمینه
چاقی در رتبه ۶۶ دنیا قرار دارد. بر اساس گزارش
مثبتی با شاخص توده بدنی دارند و هر دو با کاهش
چاقی و اضافه وزن را برجسته میکند. به طور کلی,
مفهومی کلی و به عنوان ادراک فرد از توانایی خود
مشخص, بر این فرض استوار است که باور فرد در
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
(تورای و کولی ۰ ۱۹۹۷). به طور کلی میتوان گفشت
مربوط به وزن در چند پژوهش دیگر هم تایید شده
که توسط یانگ به وجود آمد که به طور عمده
مداخله تلاش میکند تا هم رفتارها و هم افکاری که
عامل آشفتگی هستند را آشکار کند و تغییر دهد تا
با توجه به مطالب ذکر شده و همچنین پس از
زندگی مر یوگ به وزن و کاهش وزن بپردازد. یافشت
توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۵ بود. لازم به ذکر است که
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
1 مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی... ۵۳
تصادفی به ۳ گروه ۰ نفره تقسیم شدند. گروه اول,.
ساعت و یکبار در هفته دریافت کرد و گروه سوم به
توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۵ نداشتن سابقه شرکت در
سنی ۲۰ تا ۳۵ سال و نداشتن فرزند بود. در بخش
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
رسید و مراحل آن طی ۸ جلسه به شرح زیر است.
پیروی دادهها از توزیع نرمال است. با توجه به این که
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
1 مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی... ۵۵
جدول ۱. آمارههای توصیفی مربوط به اثر طرحواره درمانی و شناخترفتار درمانی بر خودکارآمدی سبک زندگی مربوط به وزن و کاهش وزن
گرفت که فرضیه صفر مورد قبول و فرضیه مقابل رد
متغیر مستقل نیز مقدار ۲ در مقیاس کل و همه
معنادار بود. از طرف دیگر با توجه به دادههای جدول
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
جدول ۳. آزمون کواریانس برای اثر طرحواره درمانی و شناخترفتار درمانی بر خودکارآمدی سبک زندگی مربوط به اضافه وزن و کاهش وزن
متغیر مجموع مجذورات درجه آزادی میانگین مجذورات ۳ سطح معناداری مجذور اتا
شناخت رفتار درمانی روی خودکارامدی سبک زندگی مربوط به وزن
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
1 مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی... ۵۷
بود که نشان میدهد با وجود اثر معنادار هر دو
هیجانات منفی و ناراحتی جسمی که در هر دو روش
با ریب آنای 4 «غاه ی ۰/۳۶ بیش بوه. همجنین
لحاظ ظاهر وزن و شکل بدن بیشتر مورد تمسخر و
دارد. 3 ر, اقب زژوگننها. فرض بر این است که
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
موضوع با مطالعه برمن ( ۳۰۰۰؛ به نقل از دوتون»
نظر افراد با مشکل چاقی و اضافه وزن» از دلایل عدم
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
1 مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی... ۵۹
فرد نیز مورد توجه قرار گیرد که این گفته همخوان
جوامع مختلف آماری از نظر جنسیت و سن به اجرا
10010105 00636 1۵۳ ومه 150 آم موز معط تا -ع نانصی۲
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
6 0۳ 1۳۵21601 عطا هز بومط 1 موز حعطهظ-ع ص۲0
۳ و5000 81101 ۸ نعلنا ۶ نامه هام۴ -طالد13 ومد
11 616 مت 200 همع501-50 خطعن ۷۷ ۶و مسا عطا
-722 ,(16)5 ملاع 10م رد2 11۵115 02 هل +ععصع ۸۵
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
1 مقایسه اثر بخشی طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی... ۶۱
[۵ 3/01۷/۵00 ۶٩ ۳16001 .(2010) 17 متقتقط سم ۶ .2
1 له طالهع1 .(5۳۵) ۷۰ مه و۷۵۵ نصا مونهه 0
2۲6۳ 55م]آ اطاعزه ۷۷ ۳۳۵۵۵۲ کلهناهظ ام - نی 0
7 121۱ ۳۵۵۲۲۵۳۷ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 14:43 آ۵ ۲۵۳۰۳۵۰۵۲۰۱۲ 00/۱۱۵۵60۵۲
| پژوهش حاضر با هدف مقایسه طرح واره درمانی و شناخت رفتار درمانی روی خودکارآمدیِ سبک زندگی مربوط به اضافه وزن و کاهش وزن صورت گرفت. بدین منظور طی یک طرح نیمه آزمایشی با اجرای پیش آزمون و پس آزمون، از بین کلیه دانشجویان زن دانشگاه بوعلی سینای همدان با شاخص توده بدنی بین 25 تا 35، پس از انجام مصاحبه 30 نفر که ملاک های ورود به جلسات طرح واره درمانی و شناخت رفتار درمانی را داشتند به صورت در دسترس انتخاب شدند و سپس با گمارش تصادفی در سه گروه 10 نفری (دو گروه آزمایش و یک گروه گواه) جایگزین شدند. گروه اول، طرح واره درمانی را طی 10 جلسه و هر جلسه 1 ساعت،گروه دوم مداخله شناختی رفتاری را طی 8 جلسه و هر جلسه 1 ساعت دریافت کردند و گروه سوم به عنوان گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای دریافت نکرد. داده ها با استفاده از روش تحلیل کواریانس تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که هر دو روش طرح واره درمانی و رفتار درمانی شناختی روی افزایش خودکارآمدیِ سبک زندگی مربوط به اضافه وزن و کاهش وزن در گروه آزمایشی تأثیر گذار بود؛ اما اثر طرح واره درمانی نسبت به شناخت رفتار درمانی روی خودکارآمدیِ سبک زندگی مربوط به وزن و کاهش وزن بیشتر بود. گروه گواه تغییر خاصی در مراحل ارزیابی نشان نداد. هر دو روش طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی بر روی افزایش حس کنترل بر حوزه هایی از سبک زندگی که مربوط به وزن و کنترل وزن هستند، موثر هستند. |
30,361 | 493844 | همچنین,
توانایی خانواده در تأمین زندگی» فراهم کردن امکانات موفقیت در آینده برای
فرزندان» باعث جامعه پذیری بهتر آنان و اقبال کمترشان به رفتارهای پرخطر جنسی
میشود (رحمانی و دیگران» ۱۳۹۶؛ فاطمی و دیگران» ۱۳۹۵). مراقبتهای
خانوادگی و اجتماغی بهسه شکل ,در اخلاق پذیری,و,مدیربت جنس فرزندان تاثیر
میگذارد: ۱) پیشگیری از تحریکک جنسی زودرس؛ ۲) پیشگیری از یادگیری
باتوجه به آنچه گذشت» این نتیجه به دست میآید که خانواده با محوریت
والدین با به کاربستن برنامههای راهبردی مدیریتی» در سه بخش تعدیل و هدایت
جنسی» پرورش و درونیسازی عفتورزی و پیشگیری از زمینههای انحراف و
اختلال جنسی» در ارتقای اخلاقمداری» هدایت و سلامت جنسی فرزندان میتوانند
نقش اساسی ایفا کنند و رشد صحیح, بههنگام و اخلاقی میل جنسی در فرزندان را
نتایج این پژوهش در بخش لزوم مدیریت خانواده بهطورکلی با نتایج
پژوهش نصیری (۱۳۹۲) و پرچم» فاتحیزاده و باربازاصفهانی (۱۳۹۳) و در
بخش مدیریت جنسی خانواده با پژوهش روانبخش (۱۳۸۵) و آشوری و روایی
در نقش خانواده در هدای جسی فروونذا نبا پژوهش رمهینیفراهانی (۱۳۸۶)»
خدایاریفرد و عابدینی (۱۳۹۱)» امینیان و سیدمیرزایی (۱۳۸۹)» نیکمنش» خسروی
و کاظمی (۱۳۸۷) و احمدی و خدادادیسننگده (۱۳۹۴) پژوهش فاطمی و
دیگران (۱۳۹۵) رحمانی و .دیگران/,(۱۳۹۶) اهمسو است همچنین» با پژوهشهای
عباسی (۱۳۹۶)» کیربی (2007)» دوسار (2015)» کاجولا و دیگران (2016)»
مک کالی و دیگران (2016) در نقش خانواده در پیشگیری از انحرافات و اختلالات
پیشنهاد میشود با توجه به لزوم اجرای عملیاتی برنامههای مدیریت جنسی
خانواده» یک بسته آموزشی مبتنی بر یافتههای این پژوهش تهیه و میزان کارایی و
اثربخشی آن بر اخلاقمداری و سلامت جنسی فرزندان بررسی شود. این امر به بکک
۲ آشوری» محمد و اکبر روایی (۱۳۸۹)» «خانواده و روسپیان خیابانی» مطالعات
ابنبابویه» محمدبنعلی (۱۴۰۶ق) واب الا عمال و عقاب الأعمال» قم: دار
۴ ابنبابویه» محمدینعلی (۱۴۱۳ق)» منلا یحضرهالمقیه» قم: دفتر انتشارات اسلامی.
۵ ابنشعبه حرانی» حسنبنعلی (۱۴۰۴ق)» تحف العقول ع سآلالرسول هو
«تبیین تربیت جنسی دانش آموزان ابرانتی,ازاید گاه کزان بهداشت مدارس»»
بهداشت وانستی وتات پیلا ی وال ۸ ش او سر
۷ اتکینسون» ریتا و دیگران (۱۳۹۸) زمینه روانشناسی هیلگارد» ترجمه براهنی و
۸ احمدی» خدابخش و جواد خدادآدی سنگدّه (۱۳۹۴)» «بررسی وضعیت نظارت
والدین بر نوجوانان در خانوادههای نظامی»» مجله علوم مراقیتی نظامی» سال ۲» ش۳*
٩ امینیان» اعظم و محمد سیدمیرزایی (۱۳۸۹)» «برروسی جامعهشناختی فاکتورهای
زمینهساز خانواده و مدرسه در گزایش دختران نوجوان به کجرفتاری جنسی و اعتیاد
۰ ایمان» محمدتقی (۱۳۹۰) مبانی پارادایمی روشهای نحقّی ی کمی وکفی در
۱ ایمان؛ محمدتقی و محمودرضا نوشادی (۱۳۹۰)» «تحلیل محتوای کیفی»»
۲ بوربا میکله (۱۳۹۷)» پرورش هوش اخلاقی؛ هفت فضیلت اساس یکه برای
درست رفتا رکردن به فرزندان باید آموحت» ترجمه فیروز کاووسی, تهران: رشد.
۳ بهشتی» محمد (۱۳۸۵)» «تربیت جنسی از منظر فیض کاشانی» تربیت اسلامی,
۵ پرچم» اعظم» مریم فاتحیزاده و نجمه باربازاصفهانی (۱۳۹۳)» «اصول مدیریت
خانواده در اسلام»» پژوهشهای اجتماعیاسلامی» سال ۰۲۰ ش ۱» ص ۲۶-۳
۶ پردل» هادی (۱۳۹۵)» «اثربخشی نظارت والدین بر میزان خطرپذیری نوجوانان»»
آسیبشناسبی مشاوره و غتیسازی حانوافی ال ۱ ش ۲ ص۲۵ -۳۳
۷ پسندیده» عباس (۱۳۹۳)» «تحلیل مسئله خویشتنداری در جمع با تکیه بر قرآن
و حدیث» تحقیقات علومق رآن و حدیث دانشگاهالزهرا» سال ۰۱۱ ش ۰۴ ص ۰۲۴-۱
۸ جانبزرگی» مسعود. ناهید نوری و مژگان آگاههریس (۱۳۹۳)» آموزش اخلاق
رفتار اجتماعی و قانونپذیری به کو دکان» تهران: ار جمند.
۹ جواد ی آملی» عبدالّه (۱۳۹۵)» تفسیر تسنیم» قم: اسرا.
۰ حر عاملی» محمدینحسن (۴۰۹اق)» وسائ لالشیعه» قم: موسسه آلالبیت.
۱ خدایاریفرد» محمد و یاسمین عادینی (۱۳۹۱)» مشکلات سلامتی نوجوانان و
۲ خلجآبادیفراهانی» فریده و امیرهوشنگ مهریار (۱۳۸۹)» «بررسی نقش خانواده
در ارتباطات با جنس مخالف قبل از ازدواج در دختران دانشجو در تهران»»
۳ راسل» برتراند (۱۳۶۲)» زناشویی و اخلای» ترجمه مهدی افشار تهران: کاویان.
۴ رحمانی» اعظم و دیگران (۱۳۹۶)» «نقش خانواده در رفتارهای مخاطره آمیز
جنسی دختران جوان: یک مطالعه کیفی» نشریه پرستاری ایران» سال ۳۰ ش۰۱۰۸
۵ رشید» خسرو و مریم حسینی اصل نظرلو (۱۳۹۶)» «بررسی تأثیر آموزش جنسی
بر افزایش دانش جنسی والدین و احساس کفایت آنان» آموزش و ارزشیایی.
۶ رضازاده» مجید و دیگران (۱۳۹۴)» «ویژگیهای خانوادگی افراد دارای
رفتارهای پرخطر جنسی» اصول بهداشت روانی» سال ۰۱۷ ش۳ ص ۰۱۵۸-۱۵۱
۷ رفیعپور؛ فرامرز (۱۴۰۰)» تکنیکهای خحاص تحقیق در علوم اجتماعی» تهران:
۸ رفیعیهنر حمید (۱۳۹۵) روانشناسی مهار خویشتن با نگرش اسلامی» قم:
۹ رمضانی» ولیاله. شکوه نوابینژاد و عفر بوالهری (۱۳۷۷)» «بررسی
ارتباط جهت گیری دینی درونی و برونی با سلامت روان پیروان سه دین زرتشت»
مسیح و اسلام»» در: مجموعه مقالات اولین همایشن دين در بهداشت روان» قم: دفتر
۱ زارعی,» اقبال (۱۳۸۹)» «بررسی رابطه بین شیوههای فرزندپروری والدین با
دانشگاه علومپزشکی و خدمات بهداشتیدرمانی شهیدصدوقی یزد سال ۱۸ ش ۷۳
۷۲ ساروخانی» باقر (۱۳۹۳)» روشهای تحقیق در علوم اجتماعی» تهران: پژوهشگاه
۳ سالاریفر محمدرضا و دیگران (۱۳۹۷)» د رآمدی بر مبانی و روشهای
روانشناختی- تربیتی عفاف و حجاب» قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگک اسلامی.
۴ سیدحسینی» مریمسادات و حسین داودی و رحیم نارویی (۱۳۹۹)» «پیشبینی
میزان خودمهاگری نوجوانان دختر و پسر در مقطع دبیرستان بر اساس میزان صبر
اسلامی و جهت گیری دینی»» دوفصلنامه روانشناسی» سال۱۴ ش ۲۶» ص ۸۶-۶۷
۷ شکری,» نسرین و دیگران (۱۳۹۴)» «همبستگی رفتارهای پرخطر در نوجوانان
دانش آموز با شیوههای فرزندپروری والدین»» مدیریت ارتقای سلامت» سال۵» ش ۰۱
۸ صادقیفسایی» سهیلا و ایمان عرفانمنش (۱۳۹۴)» «مبانی روششناختی پژوهش
اسنادی در علوم اجتماعی»» راهبرد فرهنگک. ش 4۲۹ ص ۹۱-۶۱.
۰ عباسی» مهدی (۱۳۹۶)) الگوی تنظیم رفتار جنستی با رویکرد اسلامی:
۱ فاطمی, داوود و دیگران (۱۳۹۵)» «بررسی نقغنخانواده در بزهکاری فرزندان
(مورد مطالعه: نوجوانان پسر شهر زنجان)» پژوهشهای راهبردی امنیت و نظم
۷ فرمهینی فراهانی» م ۱۳۶ ای ملس اسان و سلامتجچنسی)؛
۳ فرویتزیگیرند (۱۳۹۸) سه رساله درباره نظريه جسی» ترجمه ابراهیم
۴ فلسفی» محمدتقی (۱۳۸۷) بز رگسال و جوان از نظ رافکار و نمایلات» تهران:
۶ قربانی» مهسا و دیگران (۱۳۹۴)» «شناخت کنجکاویهای جنسی کودکانه:
مقدمهای بر آموزش و ارتقای سلامت جنسی آنان »آموزش و ارتقای سلامت
۷ کلینی» محمدبن یعقوب (۱۴۰۷ق)» الکافی» تهران: دار الکتاب الاسلاميه.
۸ گال» مردیت» والتر بورگک و جویس گال (۱۴۰۰)» روشهای نحقی ق کی و
کیفی در علومتربیتی و روانشناسی» ترجمه احمدرضا نصر و همکاران» تهران: سمت
۹ لیثی واسطی» علیبنمحمد (۱۳۷۶)» عیون الحکم و المواعظ, قم: دار الحدیث.
۱ مرقاتیخویی» عفتالسادات و دیگران (۱۳۹۸)» «عوامل حفاظت کننده جوانان
در درگیری با روابط جنسی قبل از ازدواج: یک مطالعه کیفی» مجله نحقیقات
۲ مصباحیزدی» محمدتقی (۱۳۹۴)» مشکات (اخلاق د رقرآن)» قم: موسسه
۳ مطهری» مرتضی (۱۳۹۵) احلاق جنسی در اسلام و جهان غرب» تهران: صدرا.
۴ ملکمحمدی» زهرا و علی ملک محمدی (۱۳۹۴)» «نقش ورائت» محیط و
جغرافیا در تربیت رفتار)» کنقرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی» تهران:
۵ نارویی» رحیم» علیمحمد صالحی و غلامرضا جندقی (۱۳۹۲)» «اثربخشی
پادخدا بر خودمهارگری بر اساس منابع اسلامی» فصلنامه روانشناسی و دین» سال ۶
۶ نراقی» مهدی (۱۳۹۴) جامع/لسعادات» ترجمهه کریم فیضی» قم: قائم آلعلی.
۷ نصیری» علی (۱۳۹۲)» «مدیریت خانواده در اسلام» پژوهشنامه اسلامی زنان و
۸ نورعلیزادهمیانجی» مسعود (۱۳۸۸)» «مدل اسلامی مصونسازی رفتار جنسی با
تأکید بر پیشگیری و درمان انحرافها و مشکلات جنسی» مطالعات اسلام و
۹ نوری» حسین (۱۴۰۸ق)» مستد رکالوسائل» قم: موسسه آلالبیت | 9.
۰ نیکمنش» زهرا زهره خسروی و یحیی کاظمی (۱۳۸۷)» «بررسی نقش ساخت
و عملکرد خانواده در رفتارهای جنسی نو جوانان» مطالعات روانشناسیتربیتی» شل
۱ نیکولوسی» جوزف و لیف دا ایم ز نیکولوسی (۱۳۹۸)» فهم
همجن سگرایی: راهنمای والدین برای پیشگیری ا زآن» ترجمه محسن بدره»
۷ واحدی, مصطفی و دیگران(۱۳۹۵)» «نقش عوامل ژنتیکی در اختلال هویبت
جنسی با رویکردی به دیدگاههای حقوقی و فقهی پیرامون آن» حقوق پزشکی.
۳ ورام» ابناییفراس (۱۴۱۰ق)» مجموعه ورام» قم: دار الکتب الاسلاميه.
۴ الهندی, علیالمتقیینحسامالدین (۱۳۹۷ق)» کن ز العمال فی ستن الاقوال و
65 200 8ط0ام2۵۳ اعاصجه ۳ ,(2017) له ۵۳ ب,علانط۸ .65
310 106 عطا هنز همناه0 3۳۵ رهگ اعاصم 016و ۸ لدع معط که
0 +عک5 ارگ 0۲0۵ع5 ,2015 هنز تصعطظ فص ۶ه ون عطا 1۸
واعبعمله1 عطا عصستص6م0 لفصد عنطع106 وانونند ۷ عطا عصن عم
۵-۵ ۰۹/۵ ,(2012) 5 طانهک ۶ یگ ممصصع ,3126 جهداععاع۸ .67
68 1306 ما۸ ۵۶ ععمعاگصا 15۵ مک خحاوطه ماه نصتصصم0)
[560۵ تحطالههط ۵ 10۳ صعحغلنطه عصزعنم۴۹" ,(2015) .۸.7 6۶و10 .68
۰ ذ رو 50010 .۸37 2/066 10 ,ت0ومطالج 20 حز متطعص0 1612
0 تطاناه3/07 بطمزعزا۴۹۵** ,(2005) ۳ تعاس8 بک لش ,0 .70
هه 221002۵0 ۳۰ بل نصل و۷6 مه ۷۳6۹5 بدع0ا2 ۷۷ :501-00201
,رگ ۵11۵ 36119107 ]٩ روو[م رد2 ۳۵ ]7702۳00۵0 ,(۳09) ۳و0
معا مه 0۳20665 عصناص م۲ ,(2016) ۵1 6۲ بل سا مقلنازهگا .71
12072012 مطققعلا52 که 120 صز طعلهعط آهنموی کمع 16 موه ۳63 مهدفه
جنس۸ 0صه ب,موصقاعا0) صطمت بطع0سه۳ منصعطه۵۳ ۳ نف0ه م۸ زملم 1 .72
کاصع5000 ازع نت1 علفصع۳ عصمصت معط عا ۵ 0ع 8
13۵۲ 130 ۵ط ۵ مد ۵6 ۷۴ ]۷۷ ۵۵ط/۷* ,(2017) .7 ووطننط .73
ج تجلنه1 ,اطعطا ک ناش دوع ندعم ۳۵ععا خنه ص006 صمنام اه
-63100 62-6010 7162/5 10-455 نان /ع1 2 ع1 /علن م1 نفص و لنم ۰ ۷ //: 3۳05
- 0016۵11 ۶و ۹۵۵1۵۵۵۵۳۲ ,(2019) له ۵۲ ۶ 1106 معسها] .74
7 ع6 زک 000۳۵6 ه 1۳۵۵ کط950ع.1 تصمناق ۳۵ هنهک خصح 7616
6 ,(1985) 608 .6 طمهطظ فصه .5 ۵۵۲۵۵ مصامعهنا] .75
9 م,(2021) 8055۵ 8 صعط ای فص عصعطام6 ,المطاعجم/2 .76
هام76 -عماله) خص506ع۸۵01* ,(2016) آه 6۲ سل کل ,بوعانه3/060 .77
67 1700016060 ۵۶ 2۳000۳5 که عع0 م۴ لماوعنه2 فصه کانه1۳
8 0 8۲0970 2076 ۸ ,(2020) 77 بش۸ ,3۵072206 .78
1016200۵1 خصعزان۸ ,052 که لد عطا ما 0عامع عم اهاز
7 ک6ا ۳۵00660 عطا ۵۶ ص216 لمتق وم ص عملععص۸ دم بجازد متا
,(2017) 65نه12 صتجاکنست 6 نهک جع همنلط بل سعکل مصمعصنطامط .79
۵ 06۳5066165 "قاصهجه3 :10۳۳۵۳۵ ک۳/۵ وصه کدمنعص ,دصتاتا زد ژعم م1۵
1 50۳65 13001۵7110۲ ,6007۲۵۰ ]۵ 1/0067 ۸ ,(1991) ص70۳ ما50 .80
40 عاصهجه۳ ۳و عامظ ۵ط] ,(2013) محعصمط عصعا گ ععنععهل. ,عللنگ .81
40 7۳۵6۳۵۶5 ۵1 کزوتلقم۸ ۸ :2۳6۷606 م2۳60 ص166 صز کعنلنهه۳
7 :00۳ م0 مره 15106 ۵۳ ۵۵۳ 06۳۵۵۵۳ آمهوهی وصنهاسو ۹۲ ۳۵0۵۱ 7۳۵ ,«(2017) 00طع3 منفطاط۸ ۰ .2
عمنصنهات ,ر2010) تعنوطوه1 صنعددم1 فمسصصقط3/0 منعمطگ نمی خعلومک-لد خعاکط مقسذاذ منصععقطع ۸۵1 .3
40 7760110 ,002 طالمعط اممطع5 او عنام موم عطا حدم کاصعلوهد صهنصه۳اآ ۶و منم 0ه نموه عط1
27-30 .0 ,2 .370 ,8 70 ,368606 ۲۳76010٩ عه 1
300210 567 اعاده م۸018 کل مع ۸۵ مه م۳ فص کصمنا2 "عاصم ۶ ,(2017) له اه بعاانطاعش .4
1-6 .0 ,(6)2 ,718070 56 اک رگ 60۳0۵ ,2015 هز صفصعظ معصمو0 ۲و وان عطا حز امعصصصوز حصط 1106 عطا
[ا2760م ۵۶ کناهاد عط) ۵۶ روک ,(2015) طاعفوصدک ن000 م1 0و7 فصه عمط منوقصسط۸. .5
,3 19906 2 7۵۰ ,561611665 0076 و1800 ۳۲٩ ۵1 سمل انس نان هنز ملد که صمنکنوصند
,01-۸0 ۷۵ [۵1-۸0۵ 50۵ م ,01-0۳۵ ۵۲۶ ,(تن۸ 0397) صنقاعله صمعع۲۲ صطز نوم 1-لد نل۸ منوصتتا-له .6
۰ عن 513۳ 4 (ممط5 ناحطز6طظ مفوود1-5د 53۶۳2 که دمناعج۳م0
50001 مضه انس ۶و وله آمهنعمامنممگ ,(2010) نعممق میوگ ممصسصقط0/< هه صععش مصعنصنصه ۰ .7
۳۵۲۳۵ بتصمتانو0ه عسل فصه اعخمممقنه آمنهعد ما وصعلصم عانزع خصعوعام0ه صز ماگ هصز و1300
0 360216 ناه ۷ عطا ۸۵۳8 توضوصا عامصاصگ عصتاهداه۳ ,(2000) بل ص31 و۸ :8
378-5 .0 ,(10)3 ملع 0۳ع8ع 76010۳ 001106 م0 عطا عسنصم0
6 ۴ 50165 ,اوعاناناد2۳ امماگ فصه وانسم۳ ,(2010) نموبمط جدطگل۸ مه فمسصقط3/0 منساهطع۸ ۰ :9
6 +56 انامه ناف ص00 معاطع ده ۰۹/۵۵۳ ,(2012) ک طانصک عک بگ مصصع ,04+ جمداعاع۸ .10
439-۰ .0 ,(5) 27 ,007/۵0 ۳76010 متعاواگ عصناصمد ۴ ناما ما۸ ۵۶ مد اگم
یله ۵۲ نصع 82۳ روط 0عماعهد روهام رد2 #+موانق ۰۱ سا و50 7۳۵ ,(2019) یله ۲ هانط مصمعصفاک۸ .11
,606011071 15107716 ۰ تصقطعها م۳۵ ۶و عنام موم عطا حدم امه وگ ,(2006) فمصسصقط3/0 مناطععط8 .12
۵ 106 7606 ۵ 1۳۵65 80816 566 :66 ۵۳۵/۹۸۵11190 ۵۲ 01۵0 ,(2018) طع0لن26 مقط0ظ .13
66 10 ,وه صز صنطکدونماه آمههد حطالهط ج 16۵۶ صصعغانطه عمنعنمگ ,(2015) .7 بش۸ ۲علو10 .14
20۵1 ۲ ۵3۳۵۲۵۱۵۲۹۲ 3۵ 0۳۵ و1 ]م0 نع ۵0 وناحه 7۳۵ ,(2017) ۷۷۰ امنالط وتعطصکنظ .15
76060665۰ ۵0 58و1۳ ]٩ ۵۲۳۶ 1 عآمرو2 وساما 0۳040 هام۸ ,(2008) نهد ومصصحط30 مخقکلد۳ .16
1 ص162 76۵16۰ آهشهگ 0۵ 10 :22600 هک م,(2007) صعقط30 مخصقطهجه۳ تنصنطهصد۳ .17
ع :5۳0 0256) بومدعوصتاعل فلنط جز وان عطا ۶و غامد عط) که وونگ ,(2016) بلج 6۳ 32۵0000 مفطه۳ .18
35-0 .0 و3 310۰ و5 ۷۵ و0۲06 آ0 م5 00 واگ 0 3 0ع 6 16 وع اک ۰ (صقزهه7 ها کاص16م20
60 21-73/0 «ن۸ ۵۶ صوطنا نصعطهاکا ,01-06 ,رتت۸ 1406) صععط30 وحمصصقط3/0 مخصقطعقما عنع۲ .19
ونه150 1/2166 ستط10۳2 بط 0عتماعههه و7۳60 آهنسوهگ 00 7۳60565 7۳8۳66 ,(2009) فصههنک ,۳۳۵۵۵ .20
161005 :636076 0۵111016 0۵ 00۱۵۷۴ ,(2020) للدی ععرمول هه 0۶8 +عالد ۷۷ مطان60ع/3 مللدی .21
550 عغ اصح5 تصقتطع1 له اع تکقا2< همعط ممسط۸ ۶ 0عاداعهدی ,نرووامط روط مه کععمعنک ام معط
,۷1068 200 ۷۳6۵ مدعجلق ۷ :هام5 فصه 3/0 مصونینام ۴ ,(2005) ۳ جماعزمصه8 عگ نلش۸ و6 .22
۷ ,110 1۸۵0 ارگ 0۳۵ 10و۵1 1٩ روواما رد2 ۳۵ ۵۲ 700000 ,(ع۳0) 220 .6 فصه زا2810 ۳۰ 8 نصز
۵10 6۵ 0اع از هه ؛کعنازدونسه آهههه فانط که صونانصع۵ ۹" ,(2015) بل 6۳ مقطع/3 منصطحمطی6 .23
,3 ۹۷۵1 ۳۵۵1۸۳۰ آهنفوی 01205 ۹۲ ۲۲۹۳۳۵۵۵۳ ۵۳۵ 3000 متطاامعط آهووهی نعطا ۶و صمامصمخم هه
31-0۲ ۸ ن۷09 ماه ناک-له ۷۷0۶0 مرتتظ۸ 3409 صمعقت داز وحمحصقط 3 منامص۸" +170 م24
2-5521 1027 :009 باعسشاه طعوط ۶۵ امسشاه مک برتت۸ 06فت3) نن۸ حط وحمسحصقط 3 مطنسمهطهط 105 بک2
25 عنصهاد] نسم مطنووخعله ام وصت ۳ 1۵ 100 مرکت۸ 3413 نن۸ صطز فومسصقط3 م82 105 .26
۳ نل۸ روط ۵۳۳۵۵ ,لساعه01-7 ۸ 0۳ 21-01 70۵ ,رتت۸ 3404 نن۸ 1۳5 مق منصقصط و 5 105 .27
۹۵110۷6 0۳۵ ۹۵۳۱۵۷۴ ]۹ ۳۵۹۵۹۳۹ 200019۵6 ,(2011) نطهد1 فحفصسصقط30 مصقصت .28
73۷6۳5 200 عان0اک 12 36563 ص00 ,65 ۳۵۸سا ۳۵ ۵ 1۵۵۵۹
«اقلوواهصه مادم 6اماناما۵** بر2011) نومطدم< معط ممصسطع< فصه نطهه1 ممسصقط0/< مصقصت .29
21۳6۶ ۲۳۵ ۳010۳6 و7600 ,(2014) ععططدو۸ صدهزه/< مصه نام فنطق1< ,3/30 منع 72080020۲
36211 آهنههد 1عع001ه ۳6 #عاهنممععه ماود هه نامهم عصاصه ۳ ,(2016) له 6۳ ول سل مقانازه1
1467-7۰ .0 ,(11) 28 ,0676 5 تلم , قنصهمصه1 مصععله5 مه ج10۶
۵ توانصم؟ عطا ۵۶ غامد عطا ۶و روک" ,(2010) حوط3 دمص هه اعوم۳ منصعطو ۲ نوهطهزه هط
۳۵۲۳ تصقحط 1 صز کاصعوه علقس؟ ها ومد عمط جعد عازدو 00 عطا ان کونط 1۵130
40 ۳۰۳۵۱۵۱6۶ ,(2012) جوطع3 عصقطع700 حنص۸ فصه موصماعاع صطمل بطعلواسه۲ منصعطوجه۳ نوهط۸ زهاه۵ 1
70۳۵1 ,تصوحط1 از کاصعل5 وانخصتاآ علمص۲ عصمصده «منقطعطظ عتا لمع که کاصقصنصعاع 1
۰ ۵۳۵ ۸۵01686۹ ۲٩۰ ۱10۶ط2۳0 ۳76010 ,(2012) نصنف۸ صنصدعد 7٩ فص ومصحصقط3/0 ما حدگنه هط
-65 0۳۵8200 16۵ این اد عم نامه م5 اقط) اج عطا ما من ع۵4 ۵ ۷۷1 ۵۵ط ۹۷ ,(2017) .ل وگ
-16عناجه/ع1 2 00 لمع لنقص نع معط +مصنلده عاطهلند ۸ نلنه/< بوانه ,فصعطا کتکتاه) از
احساط بر(گ- 7111 - وه 5 - و مزع هدع 6 مدع - کمک ناه ون مس 162/5 7حکد
6۰ 151306 نص۳ط16 ,01-66 ,رتت۸ 1407) نو 10۳ 0مصصقط3/0 منصزهام1
21-770 1027 :۷09 ,2ع 01-7000 ۷۵ 01-760 0۱ ,(1997) فمفسحقط 2 105 نن۸ مناعق ۷۷ نطانه]
5 :۳۵100 بواناهنهشک اصه 1610 وا هه ۲00 که خمعصم ۵۵10 ,(2019) له اه عک 06 معصسما
110 کعسقانه کدممه صمناه۳۵ بواناههشگ خصعد م۸ ۵۶ 8۵0 ع م۲090 ه 1306
621-5۰ .0 ,(4) 16 وع۷1ع 601۸0 ع ۳1 0۵ 660۳ 81۳0۵۵۱
بش6۸ 6 1.0005 وولو 1 20۵11506 ,(1985) قطن .ی صموط فص .5 ۷۵۵۵۵ مصامعصن]
0 2-۷31 :360 ,01-۸۵۲ 807 ,(تت۸ 3403) وحط ومسصقط3 ,ندنازد/2
۳۵۷1۳۵۵۹ ,6عص۵)مطصا مه عامط عط7 ,(2015) نحص معط مصواه[ج/3 نلخ۸ وصه ححطه7 منومصصهط مصواه 2/3
0 ۹-0۱۲۶ 1 ۵۹۵۵۲6 ۵۳ ۵۲۵6۵ ]۵۲ 116۳۵۵۳۵۲ بتطمناه۳۵ ممحمططظ هنز موطامهع 60 هه
:1-00 ,6860۲ 0011006 و 7691900 ,(2021) حمصععمط ظ جعطاع۳ی فصه عصعطاه0 ,الم طج/1
5 10016086 لماصعنه2 فصه کانم1۳ لمدمنامصعمنا-عماله) خصمموماملوش ,(2016) له 6۳۲ سل کل 1/0۳
70-96۰ .0 ,(1-2) 40 11001 86۳۵۷ تط۵ ۷ عدمصهه 5 فعاعاممصدنا که ۳۳۵۵005
:66 ها م مه عصنعمعمه صز کم که ماع ۲۵0۵ ,(2009) له اه امک لد ناکم منعمطک 1/0
280-۰ .0 ,3 .370 ,8 ۷۵ 50611668 760110 1 6360۳63 00111006 ۲٩ 70۵۱ ود ناه 2
ص106 حسقط۲ ص09 ,و0 ۵۴ 1۵ ععنطا) +ملاع17 ,(2015) نطهه1 ممصحصحط30 منلعدر 1/9
۰ :16330 ]۷۷۵۲ ۷۷۶/۵۲۳ 1۳36 0۳۵ 151071 1 ۶۸۵ آمسوسک ,(2016) 3/062۵ مفتقطها1/0
.3-1 ست و :سم منعنه۳ نگل برط 0عاماکهد 01-50000 706۵ ,(2015) 00طع/3 منطاهدند21
۲ د؛دعصه ماه ۵ط1 ,(2013) نطعملصول ج2عحصعامطی6 فصه نطعلهگ ممسصقطه< نل۸ مصنطقط بنعوعه<
,1۹61191011 0۳۵ روهام رد2 ۲ [۵ 70 را 00۳۵۲ فسوی عنصعاد ۳و فععقط امخصم اعد ۵0 ه0مطا 0 ۷
,1 ۷7۵1۰ ,۳۵۳۳۵ ۵۳۵ ۷۵۲۵۳ ۳٩ /۵ 70۳۳ 151006 تصقافا ها خصعصصع مس جانس۳ ,(2013) نله ده
۵ ع 206۳5 ۸ :۳0۱0۵0110 و ۲170050۵ ,ر1398) نعمامعزا< م۸ حوصنا وصه م70۶5 مزدمام211
6 رانسم ۵۶ غامد عط) ۵۶ و5 ,(2008) نصممگ و حطه ۷ وه نم عمطگ حاععطم7 مقحطع72 مطعمعصاز 21
89-1 .0 ,8 ۷7۵[۰ ,500165 آمعزووام رد2 5200۵ ما حقطط اههد اصمع موه جر نامگ مهد
۷۵۲ 863۵010۳ آفنورم5 ۵۶ 05اه نت1 ۶و 30061 عنصهاد" ,(2009) فدمدعه/3 بززصد/3 3100۵112206
40 50166۶ 751076 ,تفصاط22۵ آهنهوک فص کموه 06 ۶و خصعص1۳ هه ص2۳۵ هه کزفقطام۲۳
۳0۵ )21-۸10 و0 ملندعه 21-1۷ لماع ,رتت۸ 1408) صنعدع13۳ 210
برانه۳ ۵۶ 65ام م۲۵ ,(2014) تصمطلعط عقطاحهطظ حاعصزم۷< وصه (اعله2تط۵ ۳ حصق 32 مصعنش۸ مصقطجه ۳
3-6 .0 ,1 310۰ ,20 ۷۵1۰ 868607 16 10ک0-7 هگ ماع جز اصعصععسه/1
0۵ ۲36 0 8۵560 ندیم عطغ صز 5011-00 ۶و مدز عط او دزعواعهس۸" ,(2014) فقطاطاش مطع4 و۳2
.1-4 .0 ,4 1896 ,11 [۷۵ ,170675100 01-720۵) 3۵۵ 0۵ کعع نک 00 1 68606 11۵0 هه
9۰ ۷۵۳۵ 1۳6 ن۵0ط16 01-۳050 زطع 2 ,(2003) صعععطعامط۸ ,283006
,۲01۳0109 10۷1 عاقز "عامع 2001 جه صمزکز مراک هام جوم که مععصه نامه ۵ط 3 ,(2016) 11۵00 ماعل۳0۶۵
25-3 .0 ,2 18906 با 7۵ ,6۳۳16۳۵۳۵ ۵۳۵ وسناععسسم انم
1 70۷61001161 آ 0و5 010000 ۳۵۶۵۳۵۵ ۵۲ 2۳۵9۳۵ 20۳60 ۸ ,(2020) .7 .۸ مطعلهتزطاه58
5 6۳7 97ص7] 13016۳200 اصهنان۸ ,06522 که نود عطا ما فاصم صمناها هک ما کنه هت 0۳۳00
120007 ۶٩ ع۳6ععل عطا 1۵۶ کاصعصعشوم عطا که ادص اقا مادم دا کمامهم۸
:00۳ ,۵40۸06 1۹1006 ۵۳ ۸ ]5۵1۳0۵ 1٩ روموام۲و2 ,(2016) فنصعلا ,حفصمت1۲ نعققط
0۰ ۳16532۳ :20طع 1 ,5061165 50001 1 ۳۹۵۹ ۳۶۵۵۳۲ آهنمع رک ,(2020) 2حقس ۳۵۳ مق
2 تفاعزع هسام ۵۶ 0۳5 هط عاف آهنههی ها وانهم؟ عطا ۶و غامد ۵ط ۲ ,(2017) بله اه صععش۸ ,نصمسطمط
11-۰ 0.۰ ,108 310۰ ,30 ۷۵1 وو 0۳۲2510 ۵ 70 1۳0100 فد 6 اهاناهه
مرنطعط۲۵1۵10 عطا ۵۶ ولو ,(1998) عقطلدهظ معکول فص فدزعصنطه 1+ حاممعامطاگ بطقااناه ۷۷ منصه2عصمط
۳5 ۲۳۵۵ ۲56 01 1۵1106۳5 4و معط اماصعص ان ماه عاونا ماه فص امصعاصذ 0666
1/2001 :1 3611910 ۵ 2۲6۳6۵] 00 ۳33۳۹۲ ۵ ]٩ 2۳۵۵2295 نص ماد هصه اعسط۲ مصعنصعساعد 720۵ ۶٩
60102110 567 0۶ 6۲اه عطا ۵۶ و5۵ ,(2017) 3122010 کش نصنهکی110 صح 3/0 فصه 0۹۳0۶طک1 مونطعمط
,10 [۵ 7 ,8۳۷۵1۵0 0۵ 806000 موعهوع1ه که عحصعد عنعطغ وصه عع4عا ما اههد "عاصجعم عزکه 06
,200108608 ۶و دما قطط آهصصمصطده فصد وانس۳۴۶ ,(2006) ندمت ممصسصعط0/ بطاعطلهطاصد ۴۵
آه۵ت0ع5 ماعنحطونط ۳ عاممعم که کعناعممحقطه وانسع۳ ,(2015) کحعطاه فده فززد/< مطعلهمه2ع۴۸
151-۰ .0 ,3 .370 و17 [۵ ۷ 760108 ۲7/20۵1٩ ۲۳۳0/65 من هط
5 200 کطون0] ,کزان ازطانعم م۹۵" ,(2017) کعزو2 صواعست عک نگ 61 ط1122ظ بل معط مصمقصزطام۴
0 و5016 رازه50 0600 مک متصونامع 00 ناهد کصسلانطه ۵۳ نامه تعاس۳ :10۳/۵۵0
۵1۵0 :16۳۵0 ,تقطافگ۸ 3/6500 بط 0عاعصد ,۳۸06 0۵ 170۳۳1096 ,(1983) 36۳00 ,اعد
00060612 ۵۶ ک ص۵20 آمعنع ۹/0001 ,(2015) حاععصمصصطاطظ صعصا فصه هانهطامک ,نعدکه۳ نطوعود5
61-9 .0 ,29 7۵[۰٩ نز506 ۲6لا ,ص506 آهنمود صز حاعجه ۳8
-[ 85۷/۵0109160 0۵ م2۳10 ۲۵ ۵ 71۳۵۵۵۵۵ ۸ ,(2015) له اه همعط ففصسصحط1/0 مادک
6 200 506065 عنصواد ۵۶ عانهناعد] موم و0 مطهزنط مه ومعمضشض ۲٩ 105 آم مسلط
40 6عانط2 770۳ که عانهناعد] نصقطع 1 ,کعع 506 امک 1 1/0005 660۳ ,(2014) +عوهط مخصحطاسدگ5
307 :ولو دصق م660۳ آمنممک ۵ کعع وگ و30 ,30۳۵۰ ۰۲ 2/007 ۸ ,(31991) صطمل3 ما50
2 ۲۵۱۵ ۵ط) ۶۵۵0۵۵ ,(1399) ندمخعا< صنطمط هه 07و22 صزعدم13 وصه کعوه5 حصعوس3 منصزهعدمط و5
-[8 ,ماه عسمنوناه وصه عمصعناهم عنصعاد هه فعحهط آممطاعی ونط جز فووط هه ازع ۶و ومع 5۸11-01
67-۰ .0 ,26 :310 م14 7۵۰٩ ونرووامطا رد2 ۲٩ ام سمل هام0
77 :0 مطهاهدادط-اد زطها3 ,ر۸77 1414) نع ۲حله طخ فمصصقط3/0 ملد اسعطاک
8 ۲ 500605 001696601 هرز کمن مطع0 عاعتسحطونط کم ما0۵ ,(2015) .له اه ماه متواما5
73-4 .0 م1 370 ,5 ۷۵۰ 1010961670 ۳۳۵۲۵۵۲۱ 760140 تفعاواد
۳3۳۵8۵۷ 166 هز وعنانسم۳ فصه کاصعه۳ کم معامظط ۵ط ,(2013). معصمط همه0 ک معزددعل مملانگ
1339-4۰ .0 ,(35)10 ۳۵۳۳۵ ]٩ اه سمل فعنمناو۳ هه حعسوع 2۳ ۶و دندواههم۸ ۸ :۳۳۵۷۵۵0۵
۰ فخکهزه7< نطاکد 1 :00 ,01-1004 077۳ 01-70 مرتتظ۸ 1404) اهلد[ منانامنگ
1-۵2 ماک ص۷09 روواالش-اه 1700۳6۲ ,(1991) م۲ صط 1 صمککق13 منوجهطاج 1
1۳0۳۵۵ ۳۷۱۵6۳۲۵ ۸ :۳۵۵0 ونامهسشهک ۵۵ عمزاع وس ,70۵0۵ ,(2009) 173۳۹60
(اع 200۳02 20 ۳:13 18000۳ بو ص106 اههد هز ماه عناعصهع ۴و غامد ۵ط ۲ ,(2016) باه 64 علماد3/0 منعطه ۷
167-۰ .0 ,38 .310 ,10 ۷۵1 و10 17620601 از انامه ۱10/5 آهزاص لو همزمز وصه آهی16 1۵
نع 1و1 -لج طاهانگا-له 1027 :009 ,۷۵۳۵ +مسزه17 ,رکت۸ 3410 عدج۲ زط۸ 100 ت۹۷
8 اتمه ص109 موه فص کعاود عنام ۵۵6۵ منطاعم ماه عطا که رهگ" ,(2010) [ه و1 و72
,560671665 1120001 0۳ و170۲ نطاوسو4هک ماک اههد +معمنصما) عطا ۵۳ فعققط کمنحقطعط مادسطاونط
| سامان بخشیدن به میل جنسی همیشه مهم ترین وظیفه اخلاق به شمار می آید و اخلاق مداری در رفتار جنسی، رمز سلامت و سعادت انسان است. این تحقیق با هدف مطالعه کیفی نقش مدیریت جنسی خانواده در اخلاق مداری و سلامت جنسی فرزندان، با روش تحلیل اَسنادی انجام گرفته است. یافته ها حاکی از این سه راهبرد مدیریتی است: ۱) تعدیل و هدایت جنسی فرزندان (شامل شش برنامه: آگاهی یابی و آگاهی دهی، تقویت ایمان، دین داری و ارزش های اخلاقی، دمیدن روح ارجمندی و مناعت طبع، نهادینه سازی روحیه بسندگی، سبک هوشمندانه و متعادل در مواجهه با مسائل جنسی فرزندان، تنظیم میل جنسی با تنظیم گری زیستی)؛ ۲) پرورش و درونی سازی عفت ورزی (شامل پنج مرحله)؛ ۳) پیشگیری از ایجاد زمینه های انحراف و اختلال جنسی (شامل هشت برنامه: ارزشمندسازی و انگیزه بخشی، ایجاد حالت بیدارباش و هشیاری، توانمندسازی و مهارت افزایی، بهینه سازی زیستی-وراثتی، فراهم سازی عوامل محافظت کننده، نظارت خانوادگی، حمایت عاطفی، مراقبت های خانوادگی و اجتماعی). والدین در رویکردی خانواده محور، می توانند نقش اساسی در رشد و تربیت جنسی، توانمندسازی و ارتقای اخلاق مداری و در نتیجه، تأمین سلامت جنسی فرزندان داشته باشند. |
33,832 | 364298 | کلید واژگان: قدرت خوانایی, دو زبانگی, پیشرفت تحصیلی, کتاب فارسی
* دانشجوی دکتری برنامهریزی درسی,» دانشگاه تبریز (نویسنده مسئول) 0
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مهارت خواندن از ارکان زبان آموزی و یادگیری دانش آموزان به شمار میرود و مهارتی است
که برای یادگیری مطالب درسی و بهبود آموزش بدان نیازمنديم. مهارت در خواندن یکی از
مهمترین نیازهای یادگیری دانشآموزان در زندگی امروزی است. توانایی درک مطلب, تفسیر و
استنتاج از متون درسی و غیر درسی, دانشآموزان را با افکار و اطلاعات جدید آشنا میکند و به
آنان یاری میرساند تا بهتر اندیشیدن و بهتر زیستن را بیاموزند. خواندن معطوف به درک مطلب
نوشته شده و شناخت ارزشها و معانی و مفاهیم کلمات. عبارات. جملات و دریافت دانستنیها و
معنا و مقصود پیامی است که نویسنده با به کارگیری نشانهها و رمزهای کلامی آن را نوشته است.
به طور کلی یادگیری مهارت خواندن کلید همه یادگیریهاست. زیرا اغلب یادگیریهای درسی از اين
خواندن یکی از سه مهارت اصلی,.است که امورد تأکید طرفداران نظریه شناختی برنامه درسی,
به ویژه کارل برایتر! است (میلر"» ۲۳۸۹). مهمترّین شیوه آموختن و کسب دانش و آگاهی در انسان
از طریق خواندن اتفاق میافتد که جزو پیشرفتهترین و پیچیدهترین تواناییها و فعالیتهای ذهنی انسان
نیز به شمار میرود. در مدرسه, خواندن جزو یکی از موضوعات اساسی و متفاوت یادگیری است.
توانایی در خواندن بهطور کارآمدی سبب افزایش توانایی و عملکرد شناختی فرد میشود (پرکیم و
خواندن» از مهمترین مهارتهایی اسّت که کودکان, در دوزه ابتدایی» آن را می آموزند و اساس
یادگیریهای آنان در دوران تحصیل اشت. خواندن و مطالعه. مقوله ساده: ای نیستت, پلکه فراینایق
بسیار پیچیده است که مراحل گوناگون دارد. همچنین خواندن, فعالیتی هدفمند است که مستلزم
تنظیم فعالیتهای شناختی گیترده یراق رمزگشایی, درک و یادگیری از متون است (مهدی زاده»
در واقع خواندن فرآیند رشد و تکلم زبان است. بدین معنا که فعالیت خواندن از زمانی آغاز
می شود که با دیدن یا لمس کردن شی يا تصویری, کلمه یا نماد آن برای کودک تداعی میشود.
خواندن و قدرت خوانایی یکی از عوامل موثر در یادگیری هر فرد است. سهولت خواندن و درک
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۶۹
متون دشوار کتابهای درسی بهمنزله قدرت خوانایی تعریف شذه است (زیریکی!» ۲::۹). قذرت
خوانایی یکی از عوامل اصلی درک یک موضوع از سوی دانشآموزان به شمار میآید.
مشکلات خواندن سادهترین نشانه ای است که از طریق آن میتوان شکست کودک را در
بسیاری از زمینههای تحصیلی از جمله پیشرفت تحصیلی پیشبینی کرد. مطالعات بسیار در دیگر
کشورها در زمینه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان, پیشرفت سواد خواندن و عوامل مور بر آن انجام
شده است. نتایج منتشرشده مطالعه جهانی پرلز نشان میدهد که میان تحصیلات والدین, میزان
مطالعه والدین» نگرش اولیا به خواندن» نگرش دانش آموز نسبت به خود به منزله یک مطالعه کننده
خوب و آموزش پیش از دبستان با پیشرفت سواد خواندن همبستگی مثبت وجود دارد (کریمی.
یافتههای به داسیت ده در ایران ره تشاق #داده /ایسشت که عوّاملی چون ویژگیهای دانش آموز
مانند خودپنداره, نگرش دانشآموز نسبت به خواندن نگرش اولیا نسبت به خواندن» صحبت کردن
به زبان فارسی در خانه, میزان مطالعه والدین, سطح, تحصیلات والدین و رابطه میان خانه و مدرسه
با پیشرفت در سواد خواندن مرتبط است.همچنین دانش" آموزانی که هر روز یا تقریبا هر روز
بیرون از کلاس و مدرسه داستان یا رمان میخواننکانسبت به دانش آموزانی که هرگز یا تقریبا هیچ
در تحقیقی که کيامنش و نامداری (۱۳۹۰) بر اساس آزمون پرلز انجام دادند این نتیجه حاصل
شد که رابطه ای معنادار میان سواد والدین و.ابعاد اتفشیری و استنباط مستقیم خواندن دانش آموزان
وجود دارد. همچنین رابطه ای معنادار میان خودپنداره خواندن دانش آموز و ابعاد تفسیری و
یکی از عوامل کلیدی موثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ایرانی» یادگیری زبان فارسی
است. از این رو احتمال دارد که یکی از علل مردودی و تکرار پایه به ویژه در دوره ابتدایی» ضعف
یادگیری زبان فارسی باشد. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع متأسفانه توجه به خواندن و قدرت
خوانایی و نقشی که مهارت خواندن در پیشرفت تحصیلی و یادگیری زبان فارسی ایفا میکند.
ناکافی بوده و براساس پژوهشهای اشاره شده» اگر این نقیصه برطرف نشود» ممکن است در پی آن
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مسائل بسیار از جمله افت تحصیلی و مردودی پیش بیاید. البته چنین مشکلی در مناطق دوزبانه» به
دلیل تفاوت زبان مادری با زبان آموزش رسمی چشمگیرتر خواهد بود.
از میان دروس دوره ابتدایی دو درس دیکته و خواندن زبان فارسی از اهمیتی ویژه برخوردارند.
زیرا فراگیری این دو درس آغاز باسواد شدن دانش آموزان است. دانش آموزان مناطق دو زبانه به
ویژه در دو پایه اول ابتدایی در فراگیری زبان فارسی چه از نظر گفتاری و شنیداری و چه از نظر
سوادآموزی و سایر دروس با مشکل مواجهاند؛ در صورتی که این مسائل, دامنگیر دانش آموزان
فارسی زبان نمیشود. این شرایط ناشی از کتابها و روش آموزش یکسان در سراسر کشور است که
بدون توجه به اختلافات زبانی دانش آموزان ارائه میگردند (طباطبایی و باقری» ۲۰۱۳).
در پژوهشهایی که ادیب (۱۳۷۲) انجام آداده»,فشخص.شده است که آموزش قبل از دبستان بر
عملکرد تحصیلی دانشآموزان یک زبانه و دو ازبانه ری متفاوت دارد و این تأثیر در دروس
فارسی» دیکته, ریاضی و معدل کل به.نفع دانش آموزان دوآزبانه اشست.
بر اساس یافتههای تحقیق نجفی پازوکی و همکاران (۱۳۹۲)» خوانندگان ماهر چون تجربههای
اولیه مثبتی نسبت به فرآیند خواندن کسب ميکنند و بازخوزژدهای شناختی تقویت کننده بیشتری از
خود و دیگران اخذ میکنند و به فرآیند خواندن عللاقه بیشتری نشان میدهند.» بیشتر تلاش میکنند»
مهارت بیشتری کسب میکنند و پردازشهای نحوی را با سرعت. دقت و اعتماد به نفس بیشتری
همچنین نتایج تحقیق سبحانی, احمدی و صفرپور ۱۳۹۵ نشان میدهد: الف) در بعد متون
اطلاعاتی, بین مهارت خواندن دانش آموزان دو زبانه ای که آموزش راهبردهای فراشناخت را
دریافت کردهاند. با دانش آموزان دو زبانهای که این آموزش را دریافت نکردهاند تفاوت معنادار
وجود دارد. ب) در بعد متون ادبی» میان مهارت خواندن دانشآموزان دو زبانه ای که آموزش
راهبردهای فراشناخت را دریافت کردهاند با دانش آموزان دو زبانه ای که اين آموزش را دریافت
نکردهاند تفاوت معنادار وجود دارد وج) آموزش راهبردهای فراشناخت بر مهارت خواندن
دانش آموزان در طول زمان از پایداری مناسبی برخوردار است.
دیباچی صابر(۱۳۹۰) در پژوهش خود با عنوان «انطباق محتوای کتب فارسی جدید دوره
ابتدایی پایههای سوم و چهارم ابتدایی با مهارت سواد خواندن بر اساس مطالعه بین المللی پرلز در
بخش تحلیل محتوای کتابهای بخوانیم و بنویسیم پایه سوم و چهارم ابتدایی» چنین بیان میدارد که
میزان انطباق محتوای کتابهای درسی با مهارت اصلی درک مطلب بر اساس مطالعه پرلز متفاوت
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۷۱
است و فرآیندهای تمرکز و بازیابی اطلاعات, نتیجهگیری مستقیم» و بررسی و ارزیابی محتوا در
کتاب فارسی چهارم بیشتر از پایه سوم مورد تأکید است و بیشترین مشکل آنها در تفسیر و تلفیق
در زمینه استنباط توانایی خواندن با سطح دشواری متن» تحقیق آیودل" (۲۰۱۳) نشان میدهد
که توانایی خواندن و درک دانشآموزان ارتباطی مستقیم با سطوح دشواری کتابهای درسی دارد و
کتابهای درسی باید متناسب با سطح درک دانش آموزان و همراه با هجاها و جملات کوتاه ارائه
شوند تا توانایی خواندن در میان دانش آموزان افزایش یابد.
با توجه به مباحث نظری و پژوهشهای انجام یافته به نظر میرسد که عامل زبان (دو زبانگی و
تک زبانگی)» نقشی تعیین کننده در پیشرفت. تحصیلی .و"قدرت خوانایی یادگیرندگان بهویژه در
دوره ابتدایی ایفا میکند. لذا با توجه بهاهمیت قدرت.خوانایی دز کسب سواد و پیشرفت تحصیلی
بهویژه در میان دانش آموزان دو زبانه"هدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه قدرت خوانایی در یک
گروه از دانش آموزان یک زبانه (فارسی,زبان) .با دو گروه؛از«دانش آموزان دو زبانه (آذری و کرد
زبان) و بررسی رابطه قدرت خوانایی با پیشفت تحصیلی است. نتایج این پژوهش میتواند ضمن
مشخص کردن نقش متغیر دوزبانگی و تک زبانگی در توانایی خوانایی و عملکرد تحصیلی,
اطلاعات مفیدی را در اختیار دست اندرکاران تعلیم و تربیت و برنامهریزان درسی قرار دهد.
۱. میزان قدرت خوانایی دانش. آموزان یک آزبانه او دوزبانه در درس فارسی پنجم ابتدایی؟
۲ آیا بین قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه در درس فارسی پنجم ابتدایی
۳ میزان پیشرفت تحصیلی درس فارسی دانش آموزان چهارم ابتدایی یک زبانه و دو زبانه
ژوهش, انتخاب پایه پنجم ابتدایی به این دلیل بوده است که این پایه در زمان اجرای پژوهش» آخرین پایه دوره ابتدایی محسوب میشد.
بنابراین انتظار میرفت که دانش آموزان به اندازه کافی تواناییهای لازم را در خواندن کسب کرده باشند. ضمن اینکه نتایج پژوهش میتوانست
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
۴ آیا بین پیشرفت تحصیلی درس فارسی دانش آموزان چهارم ابتدایی یک زبانه و دو زبانه
۵. آیا بین قدرت خوانایی با پیشرفت تحصیلی درس فارسی دانش آموزان (به طور کلی) رابطه
روش تحقیق از نوع علّی یا پس از وقوع و نیز همبستگی است به طوری که در تعیین رابطه
میان متغیرهای قدرت خوانایی و پیشرفت تحصیلی از روش همبستگی و در بررسی تأثیر زبان در
قدرت خوانایی و پیشرفت تحصیلی از روش علّی یا پس از وقوع استفاده شیاه انیسنگ. جاسعه: آباری
تحقیق شامل تمام دانش آموزان دختر چهارم ابتدایی کرد زبان و آذری زبان» به عنوان مناطق
دوزبانه و فارس زبان به عنوان منطقه.یک زبانه به ترتیب در.شهرهای مهاباده مراغه و منطقه ٩
تهران که تا حدودی از لحاظ بافت اجتماعی"و اقتصادی با همدیگر هم تراز و شبیه به هم بودند
است. جامعه دانش آموزان بر اساس#لمارشگکه از وال _مگاسبات آماری آموزش و پروزش
شهرستانها در سال ۱۳۹۱ اخذ شده است) به"ترتیب در تهران (منطقه ٩) حدود ۲۰۰۰ دانش آموزن
مهاباد ۱۶۰۰ دانش آموز و مراغه ۱۴۰۰ دانشآموز بوذه است:.
در این پژوهش از روش نمونهگیری خوشه ای استفاده شده است.. این روش در داخل شهرهای
مذکور انجام شده یعنی از میان مدارس گوناگون چند مدرسه و از میان آنها تعدادی کلاس (بسته به
حجم نمونه) انتخاب شده است و همه دانش آموزان کلاسها در داخل نمونه قرار گرفتهاند. حجم
نمونه پس از مشخص شدن جامعه آماری بر اساس فرمول کوکران ۳۵۷ نفر برآورد شده اما برای
جلوگیری از افت نمونه» نمونه تحقیق به ۴۳۰ نفر افزایش یافته است. نمونههای هر شهر در جدول
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۷۳
در این پژوهش از دو نوع ابزار اندازهگیری استفاده شده است:
ابزار اول: دادههای مربوط به قدرت خوانایی کتاب فارسی با استفاده از آزمونی که بر اساس
روش کلوز طراحی شده بود به دست آمده است. در روش کلوز متنهای نسبتا طولانی از قسمتهای
متفاوت کتاب درس که هنوز به فراگیران تدریس نشده است. انتخاب میشود. اولین جمله هر متن
را به همان حالت نوشته و پس از آن در جملات بعدی دهمین کلمه حذف میشود. سپس به
فراگیران مربوط ارائه میگردد تا با کلمات مناسبی که به ذهنشان میرسد. آن را تکمیل نمایند. لذا
سه متن از قسمتهای گوناگون (اول» وسط آخر) کتاب فارسی پنجم انتخاب شده است!. در
مجموع ۵۰ جای خالی در این آزمون منظور شند" که دانش آموز میبایست در هر جای خالی کلمه
صحیح يا هم خانواده آن را مینوشت. نحوه نمره گذازی از ۵۰ در نظر گرفته شد که بعد از تعیین
میانگین کلاس به درصد تبدیل شد.»با توجه به؛درصد تشکیل"شدهبا.استفاده از مقیاس زیر قدرت
با اجرای آزمون طراحی شده.بر اساس شیوه کلوز (به صورت انفرادی یا گروهی)» سه سطح
الف) سطح خواندن ناتوان که آزمودنی تنها میتواند کمتر از ۴۰/ لغات را بشناسد. (به راحتی
نمیتواند متن مورد نظر را بخواند و درک کند و لذا حالت یأس و ناامیدی در او به وجود میآید)
ب) سطح خواندن آموزشی که آزمودنی قادر است ۴۰ تا ۶۰/ لغات را بشناسد (فرد به طور
مستقل قادر به خواندن متن نیست اما اگر کمکی به او شود خواهد توانست متن را بخواند و درک
کند. در نتیجه اگر معلم در چگونگی خواندن متن به دانش آموز کمک کند به تدریج مشکلات
ج) سطح خواندن مستقل که آزمودنی قادر است ۶۰ تا 7۱۰۰ لغات را بشناسد (او نیاز به کمک
دیگران مانند معلم ندارد و به طور مستقل متن را میخواند و درک میکند).
۱. زمان اجرای اين آزمون در ابتدای سال تحصیلی بوده است؛ قبل از اينکه فراگیران درس مربوطه را فراگرفته باشند.
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
در این پژوهش برای تهیه متن و آزمون کلوز از کتاب فارسی پنجم ابتدایی برای دانش آموزانی
که کلاس چهارم را تمام کرده اند و قرار بود در کلاس پنجم شروع به تحصیل نمایند, استفاده
گردید. روایی این روش به صورت محتوایی و از سوی چند نفر متخصص مورد تأیید قرار گرفت
و پایایی آن نیز از طریق ضریب همبستگی آزمون-آزمون مجدد. محاسبه و همبستگی 7۳۰/۳۸
ابزار دوم: دادههای مربوط به عملکرد تحصیلی گروههای نمونه تکزبانه و دوزبانه (کرد زبان و
آذری زبان) در درس فارسی, با بهرهگیری از آزمون معلم ساخته اندازهگیری گردید. بدین منظور
آزمونی از سوی یک نفر معلم مجرب طراحی شد. روایی این آزمون به صورت محتوایی و توسط
چند نفر معلم مجرب و متخصص مورد تأیید.قزار گرفت و پایایی آن با روش دو نیمه کردن و
همانگونه که گفته شد. دادهها و اطلاعات.مربوط بهاین پژوهش از طریق دو نوع آزمون
گردآوری شده اند. لذا پس از انتخاب نمونهها از جامعه "آمازی, با حضور پژوهشگر, آزمون اجرا
شده و پس از گردآوری» دادهها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
برای تجزیه و تحلیل دادههای مربوط به سوّالات پژوهشی ۳ و ۳.از آمار توصیفی (میانگین.
انخراف معیار و ...) استفاده شده است*دار سوّال*اول پسل آز) فشخص شدن میانگین گروهها هر یک
از میانگینهای مربوطه به درصد تبدیلشده است تا مشخص شود قدرت خوانایی هریک از گروهها
در چه سطحی است و برای سوّاللات ۲ و ۴ از تحلیل واریانس یک طرفه و برای سوال ۵ از ضریب
سوال اول: میزان قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دوزبانه در درس فارسی پنجم
جهت ارزیابی سوال اول پژوهش از آمارههای توصیفی استفاده شده است. شاخصهای توصیفی
گروهها به صورت کلی (میانگین» واریانس» انحراف استاندارد» جدول فراوانی و...) در جدول
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۷۵
جدول ۲. شاخصهای توصیفی قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه
براساس یافتههای جدول ۲ میانگین قدرت خوانایی دانش آموزان فارس زبان ۲۲/۱۰
دانشآموزان کردزبان ۱۸/۵۷ دانش آموزان, آذری زبان ۱۸/۹۲ و میانگین کل دانش آموزان ۱۹/۹۳
است. با تبدیل میانگین به درصد نتایج نشان.داد کهاقدرت.خوانایی دانش آموزان یک زبانه (فارس
زبان) با ۴۴/۲/ در سطح آموزشی قرار داد او دانش آموزا دوّزبانه (گروههای کرد و آذری زبان)
به ترتیب با ۳۷/۱۴/ و ۳۷/۸۴/ در سطح ناامیّدکننده اما«نزدیک به سطح آموزشی قرار دارند.
سوال دوم: آیا بین قدرت خوانایی دانش, آطوزان بک زبانه و.دو زبانه در درس فارسی پنجم
جدول ۳ آزمون واریانس یک طرفه برای تعیین تفاوت میان قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه
با توجه به اطلاعات جدول ۳ چون ۳ مشاهده شده در سطح 0۵ معنادار است؛ بنابراین
میتوان گفت که میان قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دوزبانه تفاوت معنادار وجود دارد.
جدول ۴. آزمون 1.810 برای تعیین تفاوت میان قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دوزبانه
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
براساس یافتههای جدول ۴ میان قدرت خوانایی دانش آموزان کرد و فارس زبان و همچنین
دانشآموزان آذری و فارس زبان (0*۰/۰۰۱) تفاوت معنادار وجود دارد. با توجه به دادههای
بهدست آمده از جدول شماره ۲ میتوان گفت که میانگین قدرت خوانایی دانش آموزان فارس زبان
بالاتر از دانش آموزان دو زبانه کرد و آذری زبان است و میان دانش آموزان دو زبانه کرد و آذری
سوال سوم: میزان پیشرفت تحصیلی درس فارسی دانش آموزان چهارم ابتدایی یک زبانه و
جهت دستیابی به جواب سوال سوم پژوهش از آمارههای توصیفی استفاده شده است. جدول
جدول ۵. شاخصهای توصیفی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه در درس فارسی
با توجه به دادههای جدول مشاهده میشود. که مبانکیی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان فارس
زبان ۱۴/۵۵ دانشآموزان کرد زبان» ۱۳/۴۵ ودانشآموزان "آذری زبان ۱۴/۴۳ است و میانگین
سوال چهارم: آیا بین پیشرفت تحصیلی درس فارسی دانش آموزان چهارم ابتدایی یک زبانه و
جدول ۶. تحلیل واریانس یک طرفه برای تعیین میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه در درس فارسی
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۷۷
با توجه به اطلاعات جدول ۶ چون ۳ مشاهده شده در سطح ۵( معنادار بوده است.
بنابراین میتوان نتیجه گرفت که میان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه تفاوت
جدول ۷. آزمون 1.8170 برای تعیین رابطه پیشرفت تحصیلی میان دانش آموزان دوزبانه
براساس یافتههای جدول شماره ۷ که بااستفاده#از«آزمون 1.510 به دست آمده است. میان
پیشرفت تحصیلی دانشآموزان کرد و فارس زبان (0*۰/۰۴۱)آو کرد و ترک زبان (0-۰/۰۰۹)
تفاوت وجود دارد ولی میان دانش آموزان فارس و آذری زبان "تفاوت معنادار مشاهده نشد. اين
نشان میدهد که پیشرفت تحصیلی گروه آفازسن زبان و آترک آزبان بالاتر از گروه کرد زبان میباشد.
سوال پنجم: آیا بین قدرت خوانایی با پیشرفت, تحصیلی درس فارسی دانشآموزان (به طور
جدول ۸ ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی رابطه میان نمرات قدرت خوانایی و پیشرفت تحصیلی
یافتههای جدول شماره ۸ نشان میدهد که همبستگی(ررا) محاسبه شده میان متغیرهای قدرت
خوانایی و پیشرفت تحصیلی برابر با (18<۰/۰۰۱ی 05*/۰۵ 7۰/۶۸ ۳) است و از آنجا که مقدار
(02*/0۰۱) از سطح معناداری ۰/۰۵ کوچکتر استناه بنابراین رابطه ای معنادار میان قدرت
خوانایی فراگیران (به طور کلی) با پیشرفت تحصیلی وجود دارد. یعنی هرچه قدرت خوانایی فرد
مهارت در خواندن از مهمترین نیازهای یادگیری دانش آموزان در زندگی است. توانایی درک
مطلب» تفسیر و استنتاج از متون درسی و غیر درسی, دانش آموزان را با افکار و اطلاعات جدید
آشنا میکند و به آنان پاری میرساند تا «بهتر اندیشیدن» و («بهتر زیستن» را بیاموزند. هدف این
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مطالعه, مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه در درس فارسی پایه پنجم
یافتههای پژوهش نشان داد که قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه (فارس زبان) با ۴۴/۲/
در سطح آموزشی و قدرت خوانایی دانش آموزان دوزبانه کرد و آذری زبان به ترتیب با ۳۷/۱۴/ و
۴ در سطح ناامید کننده اما نزدیک به سطح آموزشی قرار دارد. مقایسه این میانگینها با استفاده
از آزمون تحلیل واریانس نشان داد که میان قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبان فارس و دانش
آموزان ذو زبانه آدرق و کرد تفاوت وجود دارد. به طوری که قدرت خوانایی متن در دانش آموزان
با توجه به نتایج به دست آمده میتوان.گفت که.متن کتاب فارسی پنجم بر پايه توانایی
دانشآموزان فارسی زبان نوشته شه"و به" توانایی» این گرّوه" نزدیکتر است و کاملا برای
دانشآموزان دو زبانه کرد و آذری که,زبان اول آنها غیر فارسی است. نامناسب است؛ به طوری که
حتی با کمک معلم هم امکان یادگیری برای.دانش: آموزان؛دوزبانه دشوار است. این يافتهها نشان
میدهند که باید توجهی خاص به قذرت خوّانایی آدانش"آموزان ذوزبانه بشود. یکی از دلایل بالا
بودن قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه این ات که زبان اول و زبان مادری اين گروه فارسی
است و با زبان رسمی آموزشی کشور یکی است. چنانچه زبان آموزش با زبان اول دانش آموز
یکسان نباشد. شرایطی بسیار متفاوت پدید میآید. یافتههای به دست آمده همسو با یافتههای نتایج
پژوهش نیکول! (۲۰۰۱) است که فراگیرانیار *وضلعیتی امشّابه, کودکان دو زبانه ایرانی داشتند. او
گزارش کرد که کودکانی که در خانه و مدرسه و محیط زندگی به زبان اول سخن می گویند به
دلیل تبحر نیافتن در عناصر گفتاری زبان دوم با مشکل مواجه میشوند و این سبب میشود که آنها
در خواندن متن» ضعیفتر عمل کنند و از واجهای زبان مادری خود برای خواندن متون زبان دوم
استفاده کنند. در توجیه نتایج به دست آمده میتوان به یافتههای وروسسوگ؟ (۲۰۰۹) و وینسکل" و
همکاران (۲۰۰۹) نیز اشاره کرد که یافتههای آنها با یافتههای این پژوهش همسویی دارد.
اما نتایج این پژوهش با یافتههای بیالستوک؟ (۲۰۰۲) و ون آش* و همکاران (۲۰۰۹) ناهمخوان
است. یافتههای پژوهشی آنها قدرت خوانایی را در دانش آموزان یک زبانه و دوزبانه متفاوت نشان
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۷۹
نمیدهد. در توجیه همسو نبودن نتایج پژوهشی بیالستوک و وان آشه و همکاران با یافتههای به
دست آمده در پژوهش حاضر میتوان گفت که دانش آموزان مورد مطالعه هر دو زبان را به صورت
یافتههای مربوط به سوال سوم و چهارم پژوهش نشان داد که میانگین پیشرفت تحصیلی
دانشآموزان یک زبانه ۱۴/۵۵ و میانگین دو زبانهها در گروه آذری زبان ۱۴/۱۴ و در گروه کرد زبان
۵ است که بیانگر بالا بودن نمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان فارس زبان نسبت به سایر
گروههای مورد مطالعه بوده است. همچنین نمرات پیشرفت تحصیلی گروههای مورد مطالعه با
استفاده از تحلیل واریانس یک طرفه مورد مقایسه قرار گرفت و نتایج نشان داد میان پیشرفت
تحصیلی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه.تفاوت معنادار وجود دارد. برای تعیین تفاوت میان
گروهها اجرای آزمون 1.570 نشان داهکه مین انمزات«دانش آفژزان فارس زبان با کردزبان تفاوت
معنادار است اما تفاوت میان نمرات گراوه, فارلش"زبان و"آذژی زبان,معنادار نیست.
نتایج این تحقیق در مورد وجود تفاوت.معناداز مان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکزبانه و
دوزبانه با یافتههای پیل و لمبرت! (۱۹۶۷) همسوست. آنان نشان دادند که کمبود مهارت دوزبانهها
در زبان سبب کمتر شدن رنب آموزشی دانش آموزان میشود. همچنین با یافتههای آنلی فرمن و
شورت (۱۹۸۷) (نقل از ادیب» ۱۳۷۲) که نتایج آن ,حاکی از پیشرفت: تحصیلی بالاتر دانش آموزان
عادی بوده است. همسوست؛ اما اين نتایج با یافتههای اسپورل (۱۹۶۴)(نقل از مجدی و همکاران»
۴۳) همخوانی ندارد. یافتههای پژوهش اخیرآنشان*دادهاند" که دوزبانهها عملکرد تحصیلی بهتری
در ارتباط با سوّال پنجم اجرای آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که ضریب
استگی مان قدرت خوانایی و پیشرفت تحصیلی در سطح ۰/۶۸ معنادار است. یعنی هرقدر
میزان قدرت خوانایی دانش آموزان بیشتر باشد. پیشرفت تحصیلی آنها نیز بالاتر خواهد بود و به
عکس. براساس این نتایج میتوان گفت که مشکلات خواندن مهمترین عامل عدم موفقیت در
مدرسه است. این مشکلات سادهترین نشانهای است که از طریق آن میتوان شکست کودک را در
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
این یافتهها با نتایج تحقیق کالج کوچیس (۱۹۹۰) درباره رابطه میان درک خواندن و موفقیت
تحصیلی همسویی دارد. بر اساس نتایج پژوهش آن کالج آزمون درک خواندن قدرت
پیشبینی کنندگی پیشرفت و موفقیت تحصیلی را دارد. همچنین این نتایج با یافتههای تحقیقات
گوگلیلمی " (۲۰۰۸) نیز همخوانی دارد. این یافتهها نشان میدهند که رابطه ای مستقیم و همبستگی
معنادار میان خواندن يا قدرت خوانایی و پیشرفت تحصیلی وجود دارد و هر چه قدرت خوانایی و
درک خواندن فرد بیشتر باشد» پیشرفت تحصیلی او نیز بیشتر خواهد بود. درنتیجه میتوان گفت که
مشکلات خواندن شاید بیش از سایر مشکلات اختصاصی یادگیری در حوزههای گوناگون مانع
پیشرفت تحصیلی میشود. همچنین فراگیرانی که مطالب را بهتر درک میکنند» آمادگی بیشتری
برای حضور در کلاس دارنده بیشتر درو کلاسق اه میکنند. واقعیتر و کامل تر
این پژوهش با محدودیتهایی مانند قابلتعمیم نبودن نتایج. پژوهش بهکل جامعههای دوزبانه و
یکزبانه روبهرو بوده است. زیرا محدود بود.به دانش آموزان آدختر شهرهای مراغه, مهاباد و منطقه
٩ تهران و همچنین به متون کتاب فارسی اپنجم ابتدایی. بنابراین نتایج آن قابل تعمیم به فراگیران
۱. کتاب درس فارسی مطابق با"قدرت "خوانایی ادانش آموزان دوزبانه و متناسب با سطح
۲ متخصصان و برنامهریزان کتابهای درسی به زبان مادری دانش آموزان توجه کنند.
۳ همراه با زبان رسمی کشور به آموزش زبان مادری هم پرداخته شود. تحقیقات نشان داده
است که افرادی که به زبان مادری آموزش میبینند. در آموزش زبانهای دیگر موفق ترند.
۴ در تدوین متون درسی از واژگان مشترک میان زبان رسمی و زبان مادری استفاده شود.
۵. دورههایی برای معلمان گذاشته شود که علاوه بر شیوههای تدریس, راهکارهای افزایش
قدرت خوانایی دانش آموزان دوزبانه نیز به آنها آموزش داده شود.
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۸
۶ لازم است برنامه و کتاب درسی مستقلی برای آموزش زبان فارسی در مناطق دوزبانه تهیه
۷ معلمان باید بومی باشند و بر هر دو زبان تسلط کامل داشته باشند.
٩ در مراکز پیشدبستانی و مهدکودکها از شیوههای بصری و تصویری برای آموزش زبان دوم
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
ادیب» یوسف. (۱۳۷۲). مقایسه تثیر دوره آمادگی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر دوزبانه و یکزبانه مقطع
دیباچی صابر محسن. (۱۳۹۰). انطباق محتوای کنابهای فارسی جدید دوره ابتدایی در پایههای سوم و چهارم با مهارت
سبحانی, عینالرضا؛ احمدی: امینه و صفرپور» بهشته: (۱۳۹۱)+ تین برابطه بعل فزاشتناختی بزئامه درسی ,پنهان با مهاررت
خواندن دانش آموزان چهارم ابتدایی دوزبانه. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی, ۶ (۱)» ۸۶-۷۱
فتحی آذر اسکندر. (۱۳۸۱). بررسی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی فراگیران کشورهای جهان سوم. نشریه دانشکده
کریمی» عبدالعظیم. (۱۳۸۷ الف). نتایج مطالعه بینالمللی پیشرفت سواد خواندن (پرلز)» مهمترین یافتههای ملی و
بینالمللی پرلز ۲۰۰۶ در مقایسه با پرلز ۰.۲۰۰۱ تهران؟آپژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.
(۱۳۸۷ب). نگاهی به جایگاه و عملکژد.دانش آموزان آیرانی در مطالعات نیمز و پرلز. تهران:
کیامنش, علیرضا و نامداری پژمان؛ مهدی. (*۱۳۹). ارتباط عوامل شناختی فردی و خانوادگی با ابعاد درک مطلب
خواندن دانش آموزان چهارم ابتدایی شرکت. کننده دز مطالعه"پرلز ۳۰۶ فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران؛ ۵
مجدی,» هنده؛ ارزجانی» زهرا و اسماعیلپور مائده. (۱۳۹۳). هوش هیجانی و تعداد زبان: بررسی هوش هیجانی در
دانش آموزان دوزبانه و تک زبانه مجله رش دآموزش, ٩ (۴)» ۰۱۹-۱۶
مهدی زاد» حسین؛ فیضی» فرخ او اسلام پنا» مریم. (۱۳۹۰). آموزش به شیوه حرف-هجا-کلمه با کمک
چندرسانهایهای دیجیتال و تأثیر آن در پیشرفت» خواندن !دانّشل؛ آموزان پایه اول ابتدایی. فصلنامه فنآوری
میلر» جی. پی. (۱۳۸۹). نظریههای برنامه درسی؛ (ترجمه محمود مهرمحمدی). تهران: انتشارات سمت.
نجفی پازوکی» معصومه؛ درزی» علی؛ دستجردی, مهدی؛ سعادتی شامیر ابوطالب و دانای طوسی, مریم. (۱۳۹۲). درک
نحوی, حافظه فعال و درک متن. فصلنامه نوآوریها یآموزشی, ۱۲ (۴۵» ۸۳-۶۱
006 فص بوانانط م20 م۵0 ۵۶ ولد نادمه ۸ .(2013) 3.0۰ معاعلمچ۸
,۳320۵۵ ]٩۵ ,70۳۵ ۰عماوزط [00طع5 اهو م56 +منصعک صز کاع 16 جمنکصعطعحصصم
۳ 13۵۵۷۷۵۲ ۸ نصححللنط لمنوصنانط صز نا ۶و دنو ۸ .(2002) ۳۰ مامادرادنط
5۰ ۵۲۵0616 ۵۳۵ ۵۳۲۵۵۹1۵ و۲۳۵۵ ۵۹ ۲00۲۲ ۸ .(1990) عععلام) ععنطضم۲
۸ :ص506 ادن ناو مزاع 0-۳ مانصنا صز خصعصصنهاکد تمدمخادصه هه مخصعصع عطق
,(100)2 ,2۹۷۵109 ,32۵0۵ ۹۲ ,۵ 70 000606 منامام طامصع اصعاه1
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
مقایسه قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و ... ۸۳
.58.۲00 12256/۳30 06ه /600 اع ۶۳۲۰۵00 ۳0۵۳۵ 0 عمط مومتحمعاع یی
:020۳0 0۳۵۲65519۰ 1۵9096 ماو 1انظ +کعوه و1۵ ۵ ,۳۹۳۵ 06 .(2001) سا 7 با0ط21
10 66066۰ 111ماصز ما صکنلفدعصنلنط ۶و صمناها عط1 .(1967) ۳۰ ۷۷۰ 1200066 6۶ وس رلقع8
:04 3760۷ .(143-191 00۰) روها۵ ۳٩ ۸ :و۵۳ 96و 1۵۳ ۳۵۲۳۵۱9۵ رت اعل 2/0
50 1۵۳00066 هدع 13 ۵۶ ونانطم0 دم .(2012) بش۸ ب ودوطه۸ گ 8.۸.0 ,06606
خژ 65100 ۲61 ر 00 08و۵2 صز ععصعص گم اوه هه کاممطاعد بوعودم0ع5 #منصاز 10۳
89-6 ,(9)1 ,500611665 [50010 00 ۸۵ ]٩ هس70 8۳۶۳ همع بعاهاک دکاع رد0
کاجع) 5105 ط6 ۳6مصصم هصنفهم که ونانطعل دم .(2013) 36 مخعطوقدط 6۶ ط منعقطهاد 13
1 200 عع 16 مطل معط "موه عصتلوحمیهد داممطع5 طعنط +منصعد صعنصه۳]
1028-5۰ ,(4)5 ,36860۳ 0۳۵ و 0ع7 عومسو ۳ ۶٩ امد سل
65 .(2009) کل ,علع003ع0ع100 6۶ و رط6غافتاقاجه11 .۷۷ بغلاتا1 ون ,وعحلوق۸ ۷370
06 56016066 ه صز کاعاه عاهدعوم) + عصننده ععمع 13+ ناهد ععصعطل صعنلفوصتلنط
۹۲۵۵۱ ۵۲۵ ۹۵۲۷16۶ 60۵0 ۹۵60۵1۰ ]۹ 0۱۳۵۳۵۲۹0 ۸ .(2009) ب10 ,کل 1۸۷۱۵۹0
40 ,و,کا 90 11زطظ داکتاو 2 / اکن مگ معاهسو و نانط داعناومق 7100 ودمص0ه کصعممعمعنضه
ولااژ 6 نت ددع0 310۳ مصمناهاموعنل م۰100 بو علمعری داعناو مساو ۵۵۱
85 ۷۷6 30۷6۳605 36 .(2009) .5 و20 عص لآ ۶ مس ,تاع۸۵03 و13 ,[ع6[قص ۹۸۷
0 کعلهنعصنانط حاعناع۳-نقط 1 ۶و جمعتعصهی ۸ نطعناع فصه نقط1 #ععدمعه وصه 0عع502
339-3 م61 109096 0۵ ۳۲1/00٩ مد سل دهع ز1مصمط حاکزاع۳
6 806150 1 کرام ۵۳۵ 1۵۷۵۱۵۰ 56160۵0 1 5اع10۷ ونانطه2200 .(2009) 1 سا مفعلضصن2
7 131۱ ۳۵۵۳۲۳۵۲۷ ۵۱۵۹۵۵۷ ۱۹۹۲ 14:33 آ۵ ۲ا.عوزو ۲۵۲ 00۳/۱۱۵۵۵0
0 من 6] ۱۵۵ 16 جنعع کر ۵ م۲۵ ۵۱۵۵۹ چعب ۱302
| یکی از راههای تعیین سطح خوانایی کتابهای درسی و تشخیص متناسب بودن متن با توانایی دانش آموزان، اندازه گیری قدرت خوانایی متن است که عوامل مهمی همچون خود یادگیرنده و کتاب درسی (فونت، شکلها و اندازه متن و...) را درنظر می گیرد. هدف از نگارش این مقاله بررسی قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه (فارس زبان) و دو زبانه (کرد و آذری زبان) و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی است. این تحقیق با روش علّی- مقایسه ای انجام شده است. ۴۳۰ دانش آموز پنجم ابتدایی یک زبانه فارس و دو زبانه آذری و کرد زبان به منزله نمونه آماری در سه شهر تهران، مهاباد و مراغه با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند. شمار نمونه ها در این شهرها به ترتیب ۱۵۳، ۱۴۵و ۱۳۲ بوده است. برای اندازه گیری قدرت خوانایی دانش آموزان از آزمون کلوز و برای پیشرفت تحصیلی از آزمون معلم ساخته که دارای روایی و پایایی لازم بودند، استفاده شده است. داده های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که میان قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه تفاوت معنادار وجود دارد و یک زبانه ها قدرت خوانایی بالاتری دارند، اما میان قدرت خوانایی دو زبانه های آذری و کردزبان، تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج نشان داد که میان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان (یک زبانه و دو زبانه) نیز تفاوت وجود دارد و همبستگی معناداری میان قدرت خوانایی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان (یک زبانه و دو زبانه) وجود دارد؛ بنابراین، با توجه به نتایج پژوهش می توان گفت که متن کتاب فارسی پنجم متناسب با سطح توانایی دانش آموزان دو زبانه نیست و متن از نظر سطح خوانایی بالاتر از سطح توانایی دانش آموزان دو زبانه است، اما متن کتاب برای دانش آموزان یک زبانه مناسب است. |
6,998 | 505166 | امروزه از مهمترین راههای تربیت در جوانان» بحث ورزش و اهتمام به امر تربیت بدنی است؛ موضوعی که
هر ساله بودجهه کلانی را برای توسعه به خود اختصاص میدهد. بیشک محیطهای مربوط به فعالیتهای
میادین ورزشی, مکانهایی هستند که بهطور معمول با صدمات و حوادث آمیخته شدهاند و با وجود
پیشبینیها و تدآثیر آندیسیدهشده از سوق میرن آین مکایسا خواسته و ناخواسته خوادتت بسیارق در
تمرینات, مسابقات و کلاسهای آموزشی بهوقوع میپیوندد. به همین علت تمامی افراد شاغل و فعال در
ورزش و خانوادههایشان باید در گام اول ورود به عرصه ورزشی را بپذیرند که احتمال بروز خطر در این
میادین و مکانها وجود دارد و پس از آن پا به عرصه فعالیت در ورزش بگذارند (۲). همه مدیران» مربیان
و دستاندرکاران مجموعهها و رویدادهای ورزشی در برابر کنترل» پیشگیری و ممانعت از بروز حوادث و
اتفاقات در ورزش مسئول بوده و موظفاند محیطی امن و عاری از هرگونه خطر و پیشامدی را ایجاد کنند
که در آق همگان بتوانند به دور از صدمات به فعالیت ورزشی بپردازند (۳). از آنجا که اصولا حادثه از
ورزش تفکیکناپذیر و اجتنابناپذیر است, ضرورت اطلاع از ,قواعد,حقوقی بهمنظور اتخاذ تدابیر لازم برای
جلوگیری از وقوع حادثه یا برائت از مسئولیت در صورت تحقق آن» برای همه اهالی ورزش بهنحو ملموسی
احساس میشود (۴). امروزه این نظریه پذیرفته نیست که هر کس در ورزش شرکت میکند باید خطرهای
آن, انتظار برخی آسیبها را داشته باشد (1۵ 9 مسئولیت در هر جا که استعمال شود رنگ اخلاقی
دارد. مس آر است که خطایی مرتکب شده و باید مجازات شود و مکافات گناهش را ببیند.
ود هسگول هر ان نی هرت 3 از شوگ 2 کش بر ؛
بنابرایی هر اد خی با وی رید جیران شارت یکری رشن ميکوييم مسئول اند واتوخ
مسئولیت آنها نیز مدانی اسگت. البته مسئولیت: دی بهمعنای.خاصض, تنها مسئوگلت. غیرقراردادی را در
برمیگیرد. کاربرد این مسئولیت. بیشتر در حقوق سوئیس رایج است» برخی نویسندگان فرانسوی نیز
بررسی سوابق تحقیقاتی نشان میدهد ۴۸ درصد ورزشکاران جوان» در طول یک فصل ورزشی
دستکم با یک آسیب مواجه میشوند که عدم ارائه اطلاعات درباره آسیبها شرایط نامناسب بازی و
ترس اتسرتانت آشتباه و آنوزش تاکاشاتجهیزانقری سابل تامتاسی, نی ناقاسی و کاخگل لگ
جسمانی» از مهمترین علل آسیبها هستند (۷). با عنایت به نقش اساسی فعالیتهای ورزشی در رشد
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۳۷
همهجانبه افراد بهمنظور ارتقای سلامت جامعه» باید شرایطی فراهم شود تا علاوهبر سلامت افراد امنیت
فعالیتهای ورزشی آنان نیز تأمین شود. رعایت مقررات ورزشی» ایجاد بسترهای مناسب 2 برنامه منظم
میتواند عامل مهمی در جلوگیری از بروز حوادث و سوانح ورزشی باشد. البته رعایت این موارد بهمنظور
تحقق ماذه ٩۵ قانون مجازات اسلامی کاملا ضروری است.چراکه أولین شرط قانونگذار برای موجه دانستن
حوادث ناشی از فعالیت ورزشی» رعایت مقررات است و حادثه نباید از نقض مقررات باشد (۴). ازاینرو
اطلاغ کافی از موازه حقوقی مرتبط با این وظیقه مراقبتی اجتنابناپذیر است و باید از مسئولیتهای قانوتی
خو ,اطلاعات: کافی ذاشته باشتند از انگراتیهای اوّليه مذیر انناکن و تأسیسات ورزشی» استیت: حاضران:
شتریان» تماشاچیان و شرکتکنندگان است. اگر مدیر نتواند امنیت و ایمنی را در اماکن و تأسیسات
تأمین کند. صدمه حاضران» مشتریان» تماشاچیان و شرکتکنندگان ورزشی اجتنابناپذیر خواهد شد.
هرچند دستورالعملهای زیادی از قوانین برای مدیر اماکن و تأسیسات وجود دارد. مدیر با شمار زیادی از
آگاهی مربیان ورزش از مسئولیتهای حقوقی خویش سیب میشود تا آنها بهگونهای عمل کنند که
موجب ایجاد مسئولیت حقوقی بر ایشان نشود.:اگراحادثهای به ایجاد.نقص عضو يا فوت منجر شود و علت
آن کوتاهی و قصور مربی در انجام وظایف و تعهدات خود باشد» میتواند او راب مشکلات عدیدهای روبهرو
کند. بنابراین آگاهی مربیان از وظایف وامسئولیتهای حقوقی خویش و سایرین در حیطه کاری خود
سبب جلوگیری از بروز بسیاری از حوادث ناخواسته میشود (٩)+میلر! و همکاران (۲۰۱۹) در پژوهش
مروری روی مقالات ارائهشده از ۱۹۹۲ تا ۲۶۱۶ به این نتیجه رسیدند که نادیده انگاشتن و بیتوجهی به
بحث جنسیت در ساخت و مدیریت اماکن و نبود قراردادهای شفاف محتوای بسیاری از مقالات انجام گرفته
در زمینه مسائل قانونی ورزش بوده است (۱۰). الا ژوزف" (۲۰۱۲) در پژوهش خود با عنوان «منابع
مسئولیت حقوقی معلمان تربیت بدنی»» مسئولیت ناشی از غفلت معلمان تربیت بذّنی را در چهار حيطه
نظارت. امکانات و تجهیزات. صدمههای ناشی از مشارکت ورزشی و آموزش مناسب بیان کرد (۱۱). پایمنت
و پیمنت؟ (۲۰۱۱) نظارت بر رختکنها سرویسهای بهداشتی و محل نقل و انتقالات ورزشکاران شامل
حیطه نظارتی مربیان و مدیران اماکن ورزشی میدانند (۱۲). سینگ و سورجلال" (۲۰۱۰) در پژوهشی
بیان کردند که دانش نامناسب و بهتبع آن عملکرد ضعیف مربیان و مدیران مقطع دبیرستان در حيطه
مدیریت خطر و بهطور کلی» در اجرای وظایف قانونی خود در مقابل ورزشکاران بوده است (۱۳). با توجه
به اهمیت موضوع» ریبا لایگو! ()) در تحقیقی مسئولیتهای قانونی در حوادث اسکی در اسپانیا را
بررسی کرد که نتایج نشان داد» بیشترین عواملی که به حادثه منجر میشود و دادگاه بهمنظور صدور ری
و اثبات خسارت به آنها توجه میکند. شامل بیاحتیاطی, عدم حضور مربی و مسئول يا سرپرست در محل
حادثه یا کار خود. سهلانگاری و همچنین اصل پذیرش خطر است (۱۴). میرسلیمانی و همکاران (۱۳۹۸)
نیز در پژوهش خود وجود رسانههای اجتماعی را از عوامل تأثیرگذار بر افزایش آگاهی افراد و خانوادههای
بهشمار آورده است. همچنین مستحفضیان و همکاران (۱۳۹۶) در پژوهشی به بررسی این موضوع
پرداختند که میزان آشنایی مربیان ورزشی در زمینه مسائل حقوقی پایینتر از میانگین بود (۰)۱۵
نتایج پژوهش میرصفیان (۱۳۹۶) نیز نشان داد که داوران فوتبال شهر اصفهان از آگاهی کافی در
مورد مسائل حقوقی مرتبط با حرفه داوری, برخوردار نیستند» به بیان دیگر اگرچه آگاهیها از برخی
حیطههای وظایف قانونی داوری کافی است دانش آنها از نتایج عدم اجرای وظایف مربوطه, عناصر لازم
بهمنظور تحمیل مسئولیت مدنی معیار یک داور متعارف و چگونگی ورود به دعاوی قضایی مناسب نیست.
در این زمینه شاید سیستم آموزش داوری» کمبود منابع علمی مرتبطه عدم پوشش رسانهای, عدم حمایت
دانشگاهی و آگاهی نامناسب جامعه ورزش در زميته حقوق ورزش از جمله عوامل موثر بر دانش داوران
فوتبال در خصوص مسائل حقوقی مرتبط با:حرفه داوری باشد:(۱۶). طبیبی و دستجردی (۱۳۹۵) از
مهمترین موارد پیشگیری از مسئولیت مدنی در اماکن را صلاحیت آموزشی برای مربیان و حضور مستمر
در اماکن و دورههای آموزشی میداند (۱۷). موسوی و عباسی (۱۳۹۵) در پژوهشی به بررسی میزان
آشنایی و آگاهی مدیران اماکن و مربیان در زمينه مسائل حقوقی پرداختند که نتایج حاکی از کمبود
آگاهی و دانش در خصوص این مورد بوده و زمینهساز مشکلات حقوقی زیادی شده است (۱۸). همچنین
انصاری (۱۳۹۴) در پژوهشی با عنوان «بررسی میزان آگاهی مربیان چهار رشته منتخب ورزشی شهر اهواز
با جنبههای حقوقی و قانونی ورزش» به اين نتیجه رسید که مربیان چهار رشته تکواندوه کشتی» بسکتبال
و فوتبال از نظر میزان آگاهی با دانش حقوقی, حقوق ورزشکاران» مسئولیت حقوقی و جنبههای قانونی و
حقوقی ورزش تفاوتی با یکدیگر ندارند و نوع رشته ورزشی تأثیری بر میزان آگاهی ندارد و این میتواند
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۳۹
ناشی از یکسان بودن سطح آگاهی و معلومات این مربیان در زمینه رشته ورزشی خاص خود باشد.
همچنین مشخص شد که بین سابقه ورزشی و جنبههای قانونی و حقوقی ورزش رابطه معناداری وجود
دارد که میتواند در افزایش آگاهی در زمینه جنبههای حقوقی موئر باشد. ولی رشته و مدرک تحصیلی و
سطح مربیگری با جنبههای قانونی و حقوقی ورزش رابطه معناداری نداشته و در افزایش آگاهی نقشی
ندارد (۱۹). در ادامه پژوهشهای حقوقی در داخل پورانزلی و کاشف (۱۳۹۴) در تحقیقی با عنوان «التزام
عملی مربیان ورزشی به مسئولیتهای حقوقی از دیدگاه ورزشکاران» دریافتند که ۷۳/۲۸ درصد مربیان
ورزشی به مسئولیتهای حقوقی خود از دیدگاه ورزشکاران آگاهی داشتند. بین دیدگاه زنان و مردان,
مدرک تحصیلی و تجربه و مهارت. در خصوص میزان التزام عملی مربیان ورزشی به مسئولیتهای حقوقی
تفاوت معناداری وجود داشت. با توجه به اعلام آشنایی آزمودنیها با وظایف مربیان ورزشی در زمینه
مسئولیتهای حقوقی, توصیه میشود با تهيه بروشورهای حقوق ورزشی متناسب با ایمنی و سلامت
فضاهای ورزشی برای مربیان ورزش والدین و ورزشکاران بهمنظور تکمیلتر شدن آگاهیهای جامعه
ورزش اقدام شود (۲). ایزدی و همکاران (۱۳۹۲) نیز در پژوهشی با عنوان «نقش اقدامات مدیریت خطر
در کاهش دادخواهی در استخرهای شهر تهران» به این نتیجه رسیدند که بهکارگیری اقدامهای مدیریت
خطر در استخرها میتواند میزان وقوع حوادث و دادخواهیها را کاهش دهد و محیطی امن را برای
با توجه به مبانی نظری و تحقیقات انجامگرفته مشاهده شد. که بیشتر پژوهشهای انجامگرفته در
زمینه میزان آگاهی و چرایی حوادث بوده است» درحالی که با توجه به افزایش پروندههای حقوقی در ورزش
پژوهشگر در پی بررسی علل شیوع استناد این موارد است تا بتوان راهکارهای مناسبی را برای حل مسئله
در این پژوهش از دو پارادایم تفسیزگرایی و اثباتگرایی به شکل متوالی استفاده شد و با توجه به اینکه
در ابتدا از روش کیفی برای جمعبندی و شناسایی موّلفهها استفاده شد و در مرحله دوم عوامل و
شاخصهای شناساییشده بهصورت پرسشنامه تدوین و از طریق پیمایش, رواییسنجی شده آميخته
اکتشافی بود. جامعه آماری پژوهش در قسمت کیفی شامل تمامی نخبگان علمی و اجرایی در زمینه حقوق
ورزشی و کارشناسان ورزشی دادگستری و افرادی بود که در کشور در این حوزه کار کرده بودند. در این
پژوهش از نمونهگیری هدفمند قضاوتی و گلولهبرفی استفاده شد. به این منظور از طریق مصاحبه با یازده
نفر به اشباع نظری رسید و برای اطمینان با دو نفر دیگر مصاحبه شد و داده جدیدی بهدست نیامد و ادامه
مصاحبه لزومی نداشت. پس از مصاحبه به بررسی مصاحبهها به روش تحلیل تم پرداخته شد. جامعه
آماری در بخش کمی تمامی کارشناسانی بودند که بهنحوی با مسائل حقوقی و مسئولیتهای مدنی ناشی
از آن درگیری شغلی داشتند و کارشناسان ورزشی که در ادارات مشغول به فعالیت بودند. بهصورت تصادفی
پرسشنامه تدوینشده حاصل از مصاحبه بین آنها تقسیم شد. در این پژوهش به شکل موردی کارشناسان
ورزشی استان قم بهعنوان مورد مطالعه انتخاب شدند. بهمنظور برآورد حجم نمونه آماری از طریق مطالعه
مقدماتی روی جامعه آماری پژوهش و مشخص شدن واریانس نمونه از طریق فرمول حجم نمونه محاسبه
شد که در زیر آمده است. پس از توزیع پرسشنامه» ۲۱۰ پرسشنامه بهمنظور تحلیل دادهها در بخش کمی
بهمنظور گردآوری دادهها و نیازهای اطلاعاتی یک تحقیق اغلب از روشهای کتابخانهای و روشهای
میدانی استفاده میشود. در این پژوهش در مرحله اول به مرور:ادبیات امربوط به موارد استناد به
مسئولیتهای ناشی از حوادث در اماکن برای آشنایی بیشتر با موضوع و شناسایی شاخصهای اولیه
پرداخته شد و در ادامه با استفاده از مصاحبه"و" تحلیل تم بهدنبایشناسایی عوامل و علل افزایش استناد
به مسئولیت مدنی و رواییسازی عوامل و شاخصهای شناساییشده در پژوهش بود. در فاز اول (کیفی)
از مصاحبه نیمهساختاریافته و در فاز دوم (کمی) از پرسشنامه تدوینشده حاصل از تحلیل کیفی استفاده
شد. برای بررسی پایایی ممحبمها اروش پابای؛بازاژمون انتفاده شد. فرپایایی بازآزمون تعدادی از
مصاحبهها بهعنوان نمونه انتخاب شده و هر کدام از آنها در فاصله معین دوباره کدگذاری میشود. در هر
کدام از مصاحبهها کدهای شبیه هم بهعنوان توافق:و. کدهای غیرمشابه با عنوان عدم توافق مشخص
شدهاند و سپس از فرمول زیر برای تعیین پایایی کدگذاریها استفاده شد:
در پژوهش حاضر از ۲ مصاحبه برای ارزیابی پایایی با استفاده از فن بازآزمون استفاده شد که در
فاصله یک هفته دا توسط پژوهشگر کدگذاری شدهاند. نتایج کدگذاری مجدد در جدول ۱ آمده است.
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم 1
ردیف کد مصاحبه تعداد کل کدها تعداد توافقات پایایی باز آزمون
همانطو رکه جدول ۱ نشان میدهد. تعداد کل کدها در فاصله زمانی یک هفته برابر با ۶۲ و تعداد کل
توافقات بین کدها برابر با ۲۷ است. با توجه به فرمول بالا میزان پایایی بازآزمون ۵ درصد است و با
توجه به اینکه از ۰/۶ بیشتر بود میتوان گفت که مصاحبه پایایی کافی دارد.
برای روایی پژوهش حاضر از تکنیکهای مقايسه شواهد با ادبیات موجود. اطمینان از اینکه مفاهیم
بهصورت سامانمند با هم مرتبطاند و انسجام درونی دارند استفاده از منابع متعدد از شواهد. توصیف غنی
از مجموعه دادهها در طول گردآوری آن» تعریف حد و مرز پژوهش و داشتن پیشنویس کلیدی و همچنین
مطالعه اسناد و مدارک شرکت برای افزایش روایی, دادههای" حاصل استفاده شد. همچنین در روش
مصاحبه اعتبار باید برای هر کدام از مراحل هفتگانه پژوهش مورد توجه قرار گیرد تا نتایج بهدستآمده
موثق و قابل اتکا باشد. اعتبار در هر هفت مرحله در انتخاب موضوع, طراحی, مصاحبه نسخهبرداری,؛
تحلیل و تأیید است که در اين پژوهش به آنها توجه شد. همچتین بزای"سنجش پایایی دادههای کمی
بهمنظور برازش مدل اندازهگیری از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج پایا بودن تمام مولفهها را
تجزیهو تحلیل دادهها در دو فاز کیفی و کمی انجام گرفت. در فاز کیفی با استفاده از روش تحلیل تم و در
دو مرحله کدگذاری باز و محوری و تحلیل دادهها در فاز کمی در دو سطح آمار توصیفی (میانگین و
انحراف معیار) و آمار استنباطی (تحلیل عاملی تأییدی) استفاده شد.
با توجه به اینکه در روش کیفی از روش تحلیل تم استفاده شد. این روش در دو مرحله کدگذاری باز و
محوری انجام گرفت که به شکل خلاصه در جدول آمته است
نبود جدیت در برگزار کلاسهای مربیگری و داوری کارت مربیگری
ورزشی عدم تناسب رشته ورزشی با اماکن ورزشی مورد استفاده
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۳۳۳
با توجه به جدول ۳ میتوان مشاهده کرد که در این پژوهش با توجه به نظر استادان خبره و مدیران
اجرایی در این حوزه عوامل شناساییشده در قالب ٩ مفهوم و طبقهبندی در ۳ تم اصلی نرمافزاری»
در نهایت پژوهشگر نتيجه تحلیل دادههای: کیفی را در پنج مرحله پیش» پس از بازبینیهای مکرر
دادهها و بررسیهای بسیار در ۴۱ کد نهایی در قالب ٩ تم فرعی (عوامل فردی» سازمانی» فرهنگی سازه
ساختمان» تجهیزات ورزشی» مدیر مربی» ورزشکار و مسئولان اجرایی مسابقات) و تمهای فرعی را در ۳
تم اصلی (عوامل نرمافزاری» سختافزاری و منابع انسانی) طبقهبندی کرده است. در شکل ۱ نیز تصویر
با توجه به جدول ۴ میتوان گفت که بیشتر نمونه آماری دارای میانگین سنی بین ۴۰ تا ۵۰ سال و
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۳۵
یکی از پیشامدهای انجام تحلیل آماری برای انجام تحلیل عاملی» بررسی نرمال بودن توزیعهای متغیر
دادههاست. چراکه در این پژوهش از روش ب درستنمایی برای برآورد پارامترها استفاده شد و این
روش بر پیشفرض نرمال بودن چندمتغیره دادهها استوار است؛ بنابراین قبل از ارائه مدل ابتدا وضعیت
مفاهیم چولگی کشیدگی میانگین انحراف مقدار 1 درجه وضعیت
همانطور که در جدول ۵ مشخص شده است. دادهها نرمال است.
شکل ۰۲ مدل آندازهکلار ی مواملی زيم افزاری] در ال مرایب مغناداری
شکل ۲ معناداری ضرایب و پارامترهای مدل را نشان میدهد که تمامی ضرایب بهدستآمده معنادار
شدهاند» زیرا مقدار آزمون معناداری بزرگتر از ۱/۹۶ یا کوچکتر از ۱/۹۶- نشاندهنده معنادار بودن روابط
است. همچنین مفاهیم بهدستآمده در جدول ۶ نشان میدهد که مدل برازش مناسبی دارد.
شرایط علی 4 2388۸ 787 677 787 2۳1 6۳1 ۸621
میزان قابلقبول ۳ > ۹ و ورن ورن فرح هرد
مقادبر محاسبهشده ۱/۷۶ ۵۹ ۹۵ ۹۸ ۹۸ ۹۳ ۹۶ ۹۲
همانطورکه در جدول ۷ مشخص شده است. دادهها نرمال هستند.
8 45220 ,00000 حمی دی ۶ وه ,55 96حوعع نیقی
شکل ۳. مدل اندازه گیری عوامل سختافزاری در حالت ضرایب معناداری
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۳۷
میزان قابل 2 2 ۹ ورد ورد ورد رح ورد
شکل ۳ معناداری ضرایب و پارامترهای مدل را نشان میدهد که تمامی ضرایب بهدستآمده معنادار
شدهاند» زیرا مقدار آزمون معناداری بزرگتر از ۱/۹۶ يا کوچکتر از ۱/۹۶- نشاندهنده معنادار بودن روابط
است. معنادار بودن روابط است. همچنین مفاهیم بهدستآمده در جدول ۸ نشان میدهد که مدل برازش
ارزیابی نرمال بودن دادهها معناداری ضرایب و پارامترهای مدل را نشان میدهد.
7 وحدعیه ,صوووو محوسد وی رعو وه ,212 8 یخی
که تمامی ضرایب بهدستآمده معنادار شدهاند. زیرا مقدار آزمون معناداری بزرگتر از ۱/۹۶ یا
کوچکتر از ۱/۹۶- نشاندهنده معنادار بودن روابط است. همچنین شاخصهای بهدستآمده در جدول
شرایط علی 32/06 23/886۸ 381 6081 181 881 6081 ۸681
میزان قابل قبول ۲+ > ۹ ورن ورن تفر رح رح
در هر مورد که شخص ناگزیر از جبران خسارت دیگری باشد. میگویند در برابر او مسئولیت مدنی دارد.
مسئولیت لازمه داشتن اختیار است. انسان آزاد و عاقل از پيامد کارهای خویش آگاه و مسئول است. بر
مبنای این مسئولیت. رابطه دینی ویژهای بین زیاندیده و مسئول بهوجود میآید؛ زیاندیده طلبکار و
ول بدهکار میشود و موضوع بدهی خسارت است که بهطور معمول با دادن پول انجام میپذیرد (۲۱).
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۳۹
یکی از مسائل مهم تأثیرگذار در بررسی تعیین مسئولیت مدنی ورزشکاران» مشروعیت عملیات و مقررات
ورزشی است که ضمن آن حادثه و آسیب رخ میدهد. در این پژوهش نیز با توجه به اهمیت موضوع و
نبود پژوهشهای کیفی در این زمینه سعی در بررسی علل این موضوع شد که استناد به پروندههای
حقوقی مورد ورزش افزایش یافته است. به شکلی که برخی کشورهای صاحب صنعت ورزشی بهمنظور
ترویج و توسعه ورزشهای بومی در کشورشان برای دستیابی به اقتصاد پایدار و ترویج فرهنگ خود در
جهان» ورزش را نیازمند تصویب قوانین جهانی برای داوری در پروندههای حقوق ورزش دانستهاند و برای
یکسان کردن قوانین حقوقی تلاش میکنند (بین و لانجون!» ۲۰۱۹) (۲۲).
مفهوم نرمافزاری شامل زیرمفهوم فردی بود که عامل موّثری در افزایش پرونده حقوقی است و شامل
کدهای افزایش آگاهی و فقر اقتصادی میشود. یکی از مفاهیم دیگر عامل سازمانی شامل کدهای عدم
استفاده از مشاوره ورزشی در ساخت اماکن ورزشی,» نبود نظارت در ساخت اماکن ورزشی و نبود جدیت
در برگزاری کلاسهای مربیگری و دادن کارت مربیگری بود و در نهایت کد مربوط فرهنگی شامل پیگیری
خانوادهها در مورد آسیبها اطلاعرسانی سایر افراد مطلع در زمينه حقوق ورزشی, افزایش تعداد افراد
استفاده کننده از فضاهای ورزشی و افزایش زیاد بانوان از اماکن ورزشی بود. این نتیجه با نتایج پژوهشهای
میرصفیان (۱۳۹۶) (۱۶) و ریبا:لایگو (۲۰۱۰) (۱۴) همسوست. با توجه بهانتایج پژوهشهای مختلف
مشاهده میشود آگاهی افراد از مسائل حقوقی و افقر اقتصادی میتواند عاملی برای افزایش پروندههای
حقوقی باشد. در حقیقت در پروندههای بررسيشده وجود خلأهای:قانوّنی و "توجه ناکافی سبب شده است
افرادی که از مفاهیم و موضوعات حقوقی آگاهی دارند از این خلاها استفاده کنند و به دنبال سواستفاده
باشند. همچنین در بین شاخصهای شناساییشده عدم استفاده از مشاوران ورزشی در ساخت اماکن
ورزشی میتواند سبب بروز آسیبهایی در اماکن شود که بهسبب ویژگیهای خاص اماکن ورزشی است.
آزاینرو دستاندرکاران و مسئولان ورزشی باید به این مسئله توجه داشته باشد که در ساخت اماکن ورزشی
با استفاده از مشاوران ورزشی نظرهای کلیدی را که میتواند براساس تجربه افراد باشد در ساخت اماکن
بهکار ببرند و سبب کاهش آسیبهای ورزشی و مسائل حقوقی شوند. در کنار این موضوع باید به این
مسئله توجه داشت که افزونبر اینکه با نظرخواهی از افراد باتجربه ورزشی میتوان از بسیاری از حوادث
جلوگیری کرد باید در حین ساخت و بهرهبرداری از اماکن ورزشی نیز نظارت و دقت خاصی را بهکار برد.
میزان آگاهی خانوادهها از حقوق شهروندی خود و مهم بودن آن سبب شده است که اگر آسیب حین
تمرین يا در زمان استفاده از اماکن ورزشی ایجاد شد.» از حقوق خود دفاع کنند. بنابراین مدیران امکان
ورزشی باید در خصوص مواردی که میتواند تحت پوشش بیمهای نباشد. آگاهی داشته باشند و زمینه
بروز حوادثی را که میتواند مسئولیت مدنی نسبت به افراد ایجاد کند محدود سازد. طبیبی و دستجردی
(۱۳۹۵) یکی از مهمترین موارد پیشگیری از مسئولیت مدنی در اماکن را صلاحیت آموزشی برای مربیان
و حضور مستمر در اماکن و دورههای آموزشی میدانند (۱۷). همچنین سینگ و سورجلال (۲۰۱۰) در
پژوهش خود بیان کردند که دانش نامناسب و بهتبع آن عملکرد ضعیف مربیان و مدیران مقطع دبیرستان
در حيطه مدیریت خطر بهطور کلی» و در اجرای وظایف قانونی خود در مقابل ورزشکاران بوده است (۱۳).
متعاقب آخ میرسلیمانی و همکاران (۱۳۹۸) در پژوهش خود وجود رسانههای اجتماعی را از عوامل
تأثیرگذار بر افزایش آگاهی افراد و خانوادهها در نظر گرفته است (۱۵). موّید مطالب گفتهشده اطلاعرسانی
سایر افراد مطلع در زمینه حقوق ورزشرهاست که ۸ توجهی,لظ آن موجب تکرار حوادغ: مشابه با
مفهزمهای شناساییشده در زمیا مالس ها رام اس یف طاخان و تجهیزات ورزشی بود. سازه
ساختمان شامل کدهای غیراستاندارد بودن:اماکن ورزشی نصب ناممناسب کفپوش مورد استفاده مناسب
نبودن سازه ساختمان» استاندارد نبودن ابعاد زمین» نبود سیستم تهويه مناسب. نبود سیستم گرمایشی
مناسب, نبود سیستم سرمایشی مناسب و همچتین مفهوم تجهیزات ورزشی+غیراستاندارد بودن کفپوش,
نامتناسب بودن رشته ورزشی با اماکن ورزشی مورد استفاده, غدم استفاده از محافظ های مناسب در
اماکن» استاندارد نبودن تجهیزات ورزشی مناسب با رشته و نبود جعبه کمکهای اولیه بود. با توجه به
نتایج مقاهتهشته: میتوا کنی تفای سضگافزاری ساقانن بسفهار ایرصتهیوغ پروتدههای حقوقی
گذار بوده باشد. لا ژوزف (۲۰۱۲) (۱۱) نیز در پژوهشی مشابه منابع مسئولیت حقوقی معلمان تربیت
بدنی راتاشی از قفلت,سلمان آتربیت اتی بی] ۹ را اهنا رب) اسکانات و تجهیزات:,صنمههای آناشی
از مشارکت ورزشی و آموزش مناسب بیان کرد. پایمنت و پیمنت (۲۰۱۱) نظارت بر رختکنها
سرویسهای بهداشتی و محل نقل و انتقالات ورزشکاران را در حيطه نظارتی مربیان و مدیران اماکن
ورزشی میدانند (۱۲). یکی از موارد که هم در پژوهشها به آخ اشاره شده است و هم نتایج مصاحبهها
نشان داد استاندارد نبودن اماکن ورزشی است. در حقیقت بیتوجهی به ساخت و استاندارد نبودن ساخت
موجب بروز آسیب شده و در نتیجه مسئولیت مدنی در افراد خواهد شد. در حقیقت استفاده از مشاوران
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۵
ورزشی و متخصصان باتجربه در حوزه مدیریت اماکن میتواند استاندارد نبودن اماکن را در ساخت آنها
حذف کند و بستر ایجاد آسیب را از بین ببرد. یکی از مواردی که مسئولان» مربیان و مدیران باشگاه باید
به آن توجه کنند. تناسب رشته ورزشی با مکان مورد استفاده است. برای مثال زمانی که مکان ورزشی باید
برای رشته بسکتبال و والیبال باشد و مناسب فوتسال نیست نباید برنامه ورزشی فوتسال را در آن اجرا
کرد. همچنین گاهی بیتوجهی به مسائل جزئی و پیشپاافتاده میتواند موجب بروز مسائل حقوقی شود
که جعبه کمکهای اولیه از جمله این موارد است. همچنین یکی از نکاتی که مربیان» مدیران و مسئولان
اجزایی باید به آن توجه داشته باشند» تجهیزات ورزشی است که باید بهصورت دورهای و چکلیستی دقیق
بررسی شود تا از خرابی آن مطمئن شویم و از آسیب جلوگیری کنیم؛ همانطورکه پایمنت و پیمنت
(۲۰۱۱) نظارت مستقیم و دقیق را بر تجهیزات و رختکن جز مواردی میدانند که مربیان باید به آن
توجه داشته باشند (۱۳۲). ریبالا لایگو (۲۰۱۰) در پژوهشی بر اصل پذیرش خطر که عوامل سختافزاری
مفهوم شناساییشده مدیر شامل کدهای نداشتن تربه کافی,مدیر اماکن ورزشی؛ نداشتن تحصیلات
مناسب مدیر اماکن ورزشی, ناآشنایی با قوانین و مقررات مدیریت.اماکن, بیتوجهی به مسائل حقوقی
ورزشی مدیران» نداشتن بيمه مسئولیت بدنی برای اماکن ورزشی» استفاده از افراد بیشازحد مجاز در
اماکن و عدم اخذ مجوز بهرهبرداری اماکن,ورزشی"تود.:در آزمينه نش مدیران در بروز حوادث در اماکن
ورزشی تحقیقات زیادی صورت نگرفته است»:درحالی که یکی از:افرادی که بهطور مستقیم تحت تأثیر
پیامدهای حقوقی ناشی از آسیب قرار میگیرد. فرد مدیر است. موسوی و عباسی (۱۳۹۵) نیز به این
مبحث آشاره و بیان کردهاند که میزان دانش و آگاهی مدیران در مجموعههای ورزشی پایین است که این
موضوع سبب بروز آسیبهای ناشی از آن شده است (۱۸). یک از موارد: بسیار مهم استفاده بیشازحد از
یک مجموعه است و با توجه با اصل خصوصیسازی اماکن ورزشی افراد یا سازمانهایی که مدیریت
خصوصی مجموعههای ورزشی را بر عهده میگیرند. فقط جنبه درآمدزایی آن را مورد توجه قرار میدهند
و بحث استهلاک آزت مهم نیست و این استفاهه بیشازحد و نامناسب خود سبب بروز حادثه و آسبه در
اماکن میشود. همچنین فعالیتهای زیرزمینی بدون اخذ مجوز بهرهبرداری از مواردی است که سبب
افزایش پروندههای حقوقی شده است. افراد بهدلیل استاندارد نبودن مجموعه برای فعالیت و عدم اخذ
مجوز از سازمان ذیصلاح به روند فعالیت خود بهصورت غیرقانونی اقدام میکنند. ازاینرو سازمانهای
ناظر بر باشگاهداری باید به این مسئله توجه داشته باشند و با فراهم کردن کمکهای مالی و غیرمالی افراد
را برای بهرهبرداری استاندارد از مجموعه یاری رسانند. موارد مربوط به مربیان نیز شامل کدهای نداشتن
اطلاعات علمی مناسب مربیان» نداشتن تجربه فنی و تجربی مربیان, نبود آموزش مناسب برای مربیان
ورزشی» نداشتن کارتهای مربیگری در مربیان و بیتوجهی به مسائل حقوقی ورزشی بود. میرصفیان
(۱۳۹۶) (۱۶) و ریبا لایگو (۲۰۱۰) (۱۴) نیز در پژوهش خود به مواردی از این شاخصها اشاره کردهاند.
با توجه به نتایج پژوهش باید گفت که در زمینه منابع انسانی لازم است برنامهریزی بسیار دقیقی انجام
گیرد که زمینه بسیاری از پروندههای حقوقی است. در حقیقت در مکانهای ورزشی عامل اصلی میتواند
منابع انسانی آن باشد که از بروز آسیبهای ورزشی با دقتی که میتوانند داشته باشند» جلوگیری کنند.
این منابع انسانی شامل مربی» ورزشکار مدیر و مسئولان اجرایی است که هر کدام میتوانند از بروز آسیب
جلوگیری کنند. همانطورکه مشاهده میشود. در مواردی از پژوهشهای انجامگرفته به مواردی از منابع
انسانی اشاره شده ولی بسیار محدود است. هرچند مربیان» بیمهگر و ضامن ورزشکاران خود نیستند و
بعضی از صدمات بهویژه در ورزشهایی که؛درگیری,» اجتنابناپذیز است و جبران خسارات آنها با اقامه
دعوا هم میسر نیست (جونیور» ۱۹۹۷) (۲۳)» مربیان وظیفه دارند برای ایمنی بازیکنان خود مراقبت
متعارف را بهعمل آورند» در چنین حالتی تقصیری متوجه مزربینخواهد بود (جونیور به نقل از طبیبی و
دستجردی,» ۱۳۹۵) (۱۷)» بدانمعنا که حتی اگر مربی در زمینه آموزش مهارتها به بازیکنان خود بهترین
عملکرد ممکن را داشته باشد. ولی نظارت,کافی بر#اغمال آنها نداشته؛باشد و در نتیجه, وظيفه مراقبت از
بازیکنان تحت امر خود را بهخوبی انجام ندهد هیچ تردیدی درامسئولیت چنین مربیای وجود نخواهد
داشت البته این در صورتی است که سانحه و"خسارت ایجادشت7 ناشی از تقصیر مربی در اعمال مراقبت
باشد (۱۷). در این زمینه سیستم آموزش مربیان» مدیران اماکن و مدیران اجرایی رویدادهای ورزشی با
مرجعیت فدراسیونهای ورزشی, منابع ارتقای دانش مربیان, فقدان حمایت رسانهای و بهصورت کلی دانش
اندک و توجه نامناسب جامعه ورزش به مسائل حقوقی مرتبط با ورزش میتواند از جمله عوامل مور بر
با توجه به نتایج پژوهش مدیراقی و مسئولان متصدی امر ورزش خود باید:به مسائل حقوقی متعهد
باشند و زمينه آشنایی تمام افرادی را که بهنحوی در ارتباط با اماکن ورزشیاند؛ فراهم آورند. همچنین
مشاوران ورزشی میتوانند در ساخت اماکن ورزشی با ایجاد کمیتههای مشاوران ورزشی و استفاده از
نظرهای آنها در ساخت اماکن از بروز آسیب جلوگیری کنند و پروندهها را کاهش دهند. همچنین یکی
از گروههایی که میتوانند بسیار تأثیرگذار و تأثیرپذیر بر شیوع پروندههای حقوقی باشند. مربیان ورزشی
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۸۳
هستند. ازاینرو پیشنهاد میشود با برگزاری دورههای اجباری در زمینههای حقوقی ورزشی و قوانین و
پروندههای جدید. زمینه آگاهیسازی در زمینه مسائل حقوقی که میتواند پیش روی همه مدیران باشد
فراهم شود. مسئولان اجرایی باید هم دارای تجربه و هم علم لازم در زمينه برگزاری مسابقات باشند تا
تمام موارد ایمنی مربوط به برگزاری مسابقات را بررسی و از بروز مشکل جلوگیری کنند.
از تمام افرادی که در فرایند این پژوهش به بنده در جمع آوری اطلاعات کمک کردند علی الخصوص
از کارشناسان رسمی دادگستری استان قم کمال تقدیر و تشکر را دارم.
5۰ 500۳6 1۳۵۳ عصاعاضسه بونانطاهنا تمصنصی فص آنن0 .(2015) ۰ منطوقطاعط 36 مخصنععو130 1۰
عم عط1 ۵ 002565 500 که صمنموناطا0 م۳۳ .(2016) 36۰ مکعطعمط مطگ 8300۳2 .2
آ) .541-554 ,(4)8 لاوز اصعصعع دصق مک خصنوم ۵ "اعمماطن۸ مگ کعننانطنعد 16500
1 ,20011۳310085 0006 52030 1۳۰ 00 عمط 500 .(2010) 36۰ منقلوعطک 36 مطافف۴ .3
0 ۸/۸7۲۲ ۵۳ ۰۵۲۲۲ ۸۷۹16 8۳۹5ا10 بط صمعصنطمط مشط کلف5 .4
(26۳۹1۵ 1۵) 163۳۵0۰ ,ص۵00 161۸5 وصنطناطام 362۵0 .هل امک .(2013) 1۰ مونصعهنطاه۸ .5
1 00۳0۵9 نصقطهک ۶و صمنهناطط اهنا لذض ۵۶ وطاممکمانط2 .(2005) .33 منصتوهط
2001 036365 00۳5 0 عع 01۵ عط) عصنککهعک۸ .(2013) ۰ظ بصوقفهطک ,0۰ تفلق7 ک ب8عق ۹ .7
,(2)5 1/12028636۰ کا0 5 صز 6902۳0 وعزامص۸ و۵10 اوح صز 0عسیزصز کعاعاطاه 1۵۳ ونه ۳۶۹۲
6 ۵۶ 205 امه 0صه عتعواقصه وعگدک .(2011) ۳۰ تصقع۳ .3 فلوم .13 مصقونط 12 .8
,«(3)11 .لهصوز ص66ع 2 م50 بکموعاام صمته له آهنکوطم اه عصرع دز صعاقم اصج ۳۵1۵۷
مد از کعطهم طانل و50 1136035 ۵۶ ضهنانسد؟ که آعمز عط7 «(2016) .3 نصفصطقطظ .9
(36۳۹1۵0 13) 1/۰ز5 709۷6۳ 16۲۵0 مدع عع هصق 500۳۲ ۵۳ کزوعط 1 13/۰ کامز5 که کامع 0۳
70۵1 عط) ۵1 کزوتوادس۸ اصعادم0 ۸ .(2019) .5 ۷۵8۳ م۸ عوصنا0 م۸ +عصخصعالنه ,دق 360016۳۰ 10
139-151 ,(29)1 50071 ۵۶ کاعمع۸ آمععآ ۶ م30 1992-2016۰ نامک که کاعمع۸ آمععا
۶ ۴8۵۲6 بواهنانسد۳ ۵۶ عاموناه 1 156 .(2019) 36 بنعقط مک رتقططهط .36 مصقنتهگطهای1/0 11۰
500 آهد 00 ۵۳۵ حلتوععم۸ بصقطداکا ح ها کدوک طازی معط 1 صمناق۳۵ آمعزدوط0
اون :65 1026۳-002 ۶۵۶ ادعصع 3/0 ۳6۵۲ «(2011) 31.2۰ ماصعصه رد2 بش ,اطع 60نه80
.35-7 ,(24)5 ,5عزعع50216 .5005 0عع8- م5 1۵۳ کدوناوع لو نعدم۲ صمزعنصصمناگ 200
65 00۳۲٩ [ممط5 طاونط او کععنا هم 02806۲ عاعنط .(2010) .7 ماهازدسنک ۸ مس مطوصنگ
40 ۳0۵0۳ آمعزووط2 500۲6 صز حلعوع 3 ۶۵۳ مص وت صعنگ۸ طاسوگ .ماه عنصنصفد 0صه
1 معقق طکنصدمگ 156 :بوزانطنعط۶00ع۲ آهوع1 وصه کاصعفنفعه ماک .ر2010) عوهدع تداهانط
« 3/60۵ 5عق/3 0۶ ع[م3 6ط1 .(2019) 34۰ بنصوحطه ص300 مکی ک00ط 3 34 + نصفصوع مک 2/0
(36۲۹1۵ 1۳) .42-55 ,(14)46 ,6و5 3/603 .کامم5 بونانطه1 لش کم ککعصععج ۸ 8 10۳0
100660 موم منعط ۶۳۵ 101006 +ععطعوم) که اصعصیه۸ .(2017) 17۰ مصعگهد 2/0
(36۲۹1۵0 1۳) .111-34 :(5)13 م500۳ افدمنای ۵ جه حلموعوم بوعامادا۸
0 وعنانازطنعط900ع۳ عطا وصنصنصعجط .(2017) با پنلعزععله خفوززفقه .36 بناعطعت نطنطج1
0 500۳6 1۳6۳۳۳۵ 01 303۳60655 ۵1 [۵ 10۷ عطا وصنامع نیم13 .(2016) 5 م۸ کل بز 1/05
6 حز 506066 و50 صز کاص6 3066100 اک 156 کمک صز کامعصم دوع خحوطه کع 22
0 1۵۳۴ ۳6 ۵۶ عطقم عطا ام ککعصعتد ۵ او عم[ عطا وعصنمع 15 .(2015) 33۰ مفمعص۸
0۶ وزوعط1 .500۳8 ۵۶ کاعمعد آموعا 200 آمو10 عط طانم مدسط۸ ۵۶ کفاعق کامومد
.(2013) 8 ,فصقصنعام5 :6 ویک بفل۲عزناه 80 -نطعع520 ,36 مفخصهعطظط مق ق1۵26 وظ و1280
9۴ کام0م صز صمنامعنا ۲۵0066 ما کدصمناه اصعصمعمصمه مان گم غامد 166
,6000 65 00025۰ تصقطده ما2 ها ما صمقا 10000 (2008) .3 مصهون 10
8 ها ع انا کومگ مد و1۳ ۵۶ عمط اصقادوطص 6ط1 .(2019) سا مصصازصفا 13۰ مصنظ
0۵ 00016۲666 لمدونهصصاص اک 2019 .هام20 کدوک او خصعصم10ع 00 عطا
بط 1۳۵۳۹1216 .(500۳5 هز نداهن لذن) کوک کم عمط نموم .(3997) 7 1 ۷7 0۳نط70
علل افزایش استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیتهای بدنی در اماکن ورزشی شهر قم ۸۵
چا 00۳ ۲۴ رز ۷606۶ کامو یک صز ماجنا 160 اد 1۳۵۵
- قسه 3006 77000 -غزسهداود5 داهاادادل مت -ل دوع 5 صععطا710
23500216 07 83ع]0 1۳32.3 ,000 ,16102 0 جازک ان وکتاصجف (ط۳3۳۵
۳32۵ اب12 32806۳ 200 و صنا ص20 ,8669 3۵۵ 00۲
,3373867767 007۳٩ ۵ 1۳303.807710 ,005) ,160۳37 0۶ از جنس ,کتاصصنقی
17 آزن هصنان 1۵۳ ددوکوم۲ عط۲ عصنصفحه ما ۵۶ تجوجه کنط او ععممسام 156"
,200۳026 ۳۵:27 عط 1 اه و۳ ۳518۳68 ۷6۵6۶ 0075و منز
5ن عطلا 00 دز اع اتلد انز از ععصند ماه مامجه ک۵ ۶ طعنط تم
5 ,101310۳5 060 ع0ز عطا عاعلنله ما #مطاعص عتاهتاصصن ج #عکتد حعطا 200
ا 676 ۵5 12000جام00 آهعناعناها5 ع ۳ ,عاناه عط که اجدم عجنهاناهدو عط) 10 .عنم
وصناند 50 0صه وصناصصد5 0عاععه) [م0ع 1360 1 0 616 63:0 1۵7 200
00 نز کاع ده کامو 5 نله وصه مصمناقمد5 آمعنام معط ععنطه ما کل وه 11
نها عطا که حدم ع صقن عطا هل 6۳۵ ق10۳1 مت مطبم 0۳0066
65 لهناکناهاد 210 فوصه ,245 2۳ 0عهانولی ۵5 ع2زد ع[مسد5 156 هام00
0 عامصند عصزعت طاقن جعاگه روتوم 6 ها ناصهنو ه صز 1۷۹6۵ ۷۷676
عناهاناصهو عط) صذ وصه کتوعز باهذ عمط کم هم عناهناهن عط 1۵ موصنامصدد
۵ .56-51۳۲0۳60 ۵5 60 اعصز حلتع۳6 عط ,عحنفصصمنععجن عطا ۶و
6 1۳36 1 0 همه 136۵ عطا وصزدت ۵۳060 ک۷۵ کز هه
40 04691006 3۵ 31 هه معصنلوی لعصطاصی فصه 0060 که کععداد ۳۵ اه 0هه 080۲
5 36 او عالناد۳ 136 اهوم عم صقن عطا هنز 105 هن 230000
7 ۲۳۳66 5۵ که 0عاعن1 ۵۲۵ کصمناهان صز ععن ۵طا 1۵۳ کصمکقم عطا اقطا ۵۵ ماد
500-5۰ 9 0هه 5ع 736۶0 مقسط 0صه ۵۳0۵۳6 ,502۵۳6 که کامعد0م
ات1۵ نزن مصه کدمزععیه ۳06۳ لمع[ ۵1 صمناقص 1 عطا نزمه ما عمتم 0 1
0 6 07 1۵ 2660 وهای کام رک صذ کصناه نام کتعطاه هه کعا ماه
3 16 , 306013640022۲ نله :لفط + مطاش 00۳۳۶00098 *
| هدف از این پژوهش بررسی علل استناد به مسئولیت مدنی ناشی از فعالیت های بدنی در اماکن ورزشی بود. روش پژوهش آمیخته بود که با توجه به اینکه در ابتدا به شناسایی شاخص ها به صورت کیفی و در ادامه با استفاده از روش کمی به روایی سازی شاخص های شناسایی شده پرداخته شد، آمیخته اکتشافی بود. جامعه آماری در بخش کیفی نخبگان و متخصصان و کارشناسان حقوقی بودند که با استفاده از نمونه گیری هدفمند قضاوتی و گلوله برفی با 11 نفر به اشباع نظری رسید و در بخش کمی جامعه آماری به شکل موردی تمامی کارشناسان ورزشی استان قم بودند که با استفاده از فرمول حجم نمونه 245 مورد برآورد شد که پس از توزیع با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 210 نمونه آماری به منظور تحلیل داده ها در بخش کمی استفاده شد. ابزار پژوهش در بخش کیفی مصاحبه های نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه بود. تحلیل داده در بخش کیفی با استفاده از روش تحلیل تم و در دو مرحله کدگذاری باز و محوری و در بخش کمی در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام گرفت. نتایج حاصل از مصاحبه ها نشان داد که سه مفهوم اصلی نرم افزاری، سخت افزاری و منابع انسانی و 9 تم فرعی در مورد علل افزایش استناد شناسایی شد. ازاین رو مسئولان و دست اندرکاران در اماکن ورزشی به منظور پیشگیری از ایجاد پیامدهای حقوقی و مسئولیت های مدنی باید به این موارد توجه کنند. |
43,277 | 513238 | استناد. احمدی» حسن؛ اقبالی» علی (۱۴۰۱). فلسفه برای کودکان و توسعه حرفهای معلمان (مطالعه کیفی) یرّوّفشهای فلسفی؛ ۳۹(۱۶): ۰۱۱۲-۱۲۸ :207
فلسفه برا ی کودکان و نوسعه حرفهای معلمان (مطالعه کیفی) ۱۸
در جامعهای از تحقیقات فلسفی» دانشآموزان و معلمان به طور یکسان یاد میگیرند که به ساختارهای گفتگوی کلاسی در کلاس
درس و سیستمهایی که از طریق آن گفتمان مذاکره میشود اعتماد کنند. ادغام چارچوبهای ارائه شده توسط نظریه روایت در
جوامع تحقیقات فلسفی» و بالعکس» ایجاد فضای آموزشی غنی را امکانپذیر میکند (644 :2021 ,[1)126). با توجه به تغییرات
سریع در تمام زمینههای زندگی در جوامع دموکراتیک» برای فرد بهطور فزایندهای اهمیت دارد که مهارتهای فکری مانند تفکر
انتقادی و حل مسئله را برای تفکر بهتر و موّثرتر توسعه دهد (77 :2017 ,181827). سیستمهای آموزشی امروزی شروع به
بازسازی, برای توسته مهارتهای تفگر اتقای: خلاق و حل سقله کردهاند. مطالعاتی در این راسا در ترکیه اتجامشدد است و
برنامههای درسی بر اساس رویکردهای یادگیرنده محور تجدیدنظر شده است (33 :2017 ,185 :49 :2013 ,13306).
آموزش مکالمهای نشان داده است که نقش مهمی در توسعه صلاحیتها و مهارتهای مهمی مانند خلاقیت» مهارتهای ارتباطی
و مهارتهای تفکر انتقادی دارد (645 :2021 ,27.])) این نتایج یادگیری در راستای شایستگی ها و مهارتهایی است که به
طور گسترده برای موفقیت دانش آموزان در قرن بیست و یکم ضروری شناخته شدهاند» به ویژه مهارتهای تفکر انتقادی» مهارت
های ارتباطی و خلاقیت (4 :2015 52011). با این حال ادبیات تأیید میکند که تعاملات معلم و دانشآموز در کلاس درس
عمدتا در بینآموختوعات؛ کلاسها و کشورها تکشناختی است. یکی از دلایل اصلی ترجیح معلمان در زمینههای مختلف برای
تدریس تکشناختی نسبت به تدریس گفتگوی این است که آنها برای تکمیل برنامه درسی مقرر تحت فشار هستند و بنابراین
زمانی برای گفتگو ندازند (2015::225 ,811187 :1۳۵11270). مشکل این است که آموزش تکشناختی که معمولا از الگوی
تعامل استفاده میکند. کد ایهم سب باگ اس امس ی سا رشد شایستگیها و مهازتهای قرن ۲۱ را
تسهیل نمیکند (149 :۹011 ناه حالی با ای ککا ناج یل صدای غالب معلم بر ذانشآموزان تأکید
میکند. تعاملات دیالوگ با عدم دستکاری معلم در دانش آموزان و ایجاد معنا همراه با آنها مشخص میشود. به عنوان مثال,
مشخص شده است که معلمان انگلیسی کنترل شدیدی بر محتوا و جهت تعاملات کلاس درس با پایبندی به برنامههای درسی
خود ارزیابی پاسخ های دانشآموزان در مورد نظر و توضیح بیشتر در موزد مشارکت دانشآموزان در صورت امکان اعمال میکنند
(12 :2010 ,6ذ۸) و مشخص شده است که معلمان علوم به دلیل برخی عوامل مانند داشتن دانش اندک از راهبردهای استدلال,
تلقی علم مشروع به عنوان بدون ارزش» و ترس از دست دادن کنترل بر کلاس» گفتمان تک شناسی را در تدریس خود ترجیح
مخققان/ نظریه پردازان. اذعان دارندخسالگوهای تعامل بدس زمینهایوتسین میشیوند. کلاسهاتی درس مانند خباطها
فضاهای قرهنگی هسند که:ارتباطات دروایا بر اسلی کزان وهای ما کل لیرد یضی: زمینه بر چگونگی ال
تأثیر میگذارد. کلاسهای درس بخشی از سیستم مدرسه هستند که در نظم اجتماعی بزرگتری واقع شدهاند و بنابراین» آنچه در
آن فضا رخ میدهد تحت تأثیر سیستم بزرگتر اسج/| و بالعکسن زوا اسهم سام)نوعا دارای اختیار است و تعامل را کنترل
میکند. عمدتا در کلاس درس است که معلم به عنوان یکی از شرکای مکالمه دیّهمیشود و فراگیران به طور جمعی شریک دیگر
را در تعامل تشکیل میدهند. اگرچه بسیاری از انواع مختلف تعاملات در کلاسهای دزس رخ میدهد (مثلا بحث در گروههای
کوچک و تعامل یادگیرنده- یادگیرنده) آموزش فردی معلم در طول آموزش کل کلاس تمرکزاین مطالمه اشت. آموزش کل کلاس
(تعامل معلم با کل کلاس) یک پدیده روزمره در کلاسهای درس است که از طریق آن معلمان از طریق.گفتگو به کارهای روزانه
در سالهای اخیر گزارشهایی در مورد نتایج امتحانات که مهارتهای سطح بالا را اندازه میگيرند» نش دادهانیهگه دانشآموزان
در تفسیر و ارزیابی اطلاعاتی که در زمینههای مختلف مانند علم و ریاضیات آموختهاند» مشکل دارند :56111۳008 بصتلره)
(1285 :2018 ,1۵28. دانشآموزان در تسلط بر مهارتهای تفکر پیشرفته مانند تفکر انتقادی و حل مسئله مشکل دارند.
برخلاف درک سنتی آموزش» جان دیویی از اهمیت سیستمهای آموزشی که به دانشآموزان میآموزد "چگونه" فکر میکنند به
جای "چه" فکر میکنند. دفاع میکند. به عبارت دیگر آموزش مبتنی بر تفکر بر خلاف آموزش مبتنی بر یادگیری» برجسته
میشود (135 :2022 ,0216 :81161۵33]). با توجه به تغییرات سریع در همه زمینههای زندگی در جوامع دموکراتیک» به
طور فزایندهای برای فرد مهم است که مهارتهای تفکر مانند تفکر انتقادی و حل مسئله را برای تفکر بهتر و موثرتر توسعه
فلسفه برا ی کودکان و نوسعه حرفهای معلمان (مطالعه کیفی) ۱۱۹
دهد (41 :2017 ,12821827). سیستمهای آموزشی امروز برای توسعه مهارتهای تفکر انتقادی» خلاق و حل مسئله بازسازی
داند. "قشقه کردک" برایم اولیق بازنیه وان عانهومی در امیاده قلسانی توسط. کارل, تچاپرز نورد استفاده اقراز گرقت: وه
ترکیب کلمات "کودک" و "فلسفه" ایجاد شد. کسانی که از این فلسفه دفاع میکردند از اصطلاح «فلسفه با کودکان»۲0 0/۸7
استفاده میکنند 44 :2010 ,8ا[8/]11). لیپمن ترجیح داد آن را «فلسفه برای کودکان»۲ :)34 بنامد. آموزش فلسفه برای
کودکان: کوفای را قاقر میبنازد طرفییت تطکر استتلال, نار اتتامی بو مهازتفای پحت واکگی شود را ازطریق نوی
فلسفی توسعه داده و توجیه کنند. پژوهشهای قبلی علاوه بر تاثیرات مثبت آموزش فلسفه برای دانشآموزان به تاثیر مثبت آن بر
معلمان نیز نشان دادند. به طور دقیقتر آموزش فلسفه برای کودکان میتواند تأثیر قابل توجهی در درک معلمان از دانشآموزان»
توسعه و بهبود آموزش داشته باشد. اول» آموزش فلسفه برای کودکان میتواند بر انتظارات معلمان قبل از خدمت و حین خدمت در
مورد آنچه دالشآظوزایقادر به آن هستنده تأثیر بگذارد و فرضیات خود را در مورد سطح تفکر دانشآموزان به چالش میکشد
(125 :2017 ,80۳۵8011). به عنوان مثال رابرتز(۲۰۰۶) دریافت که آموزش فلسفه برای کودکان به معلمان این امکان را
میدهد تا از توانایی دانشآموزان در استفاده از تخیل, ابراز عقاید شخصی و به روشی محترمانه» بینشی کسب کنند. و جنکینز و
لایل ۲۰۱۰(۲) نشان دادهاند که آموزش فلسفه برای کودکان به دانش آموزان با نتایج ضعیف در تستهای استاندارد اجازه میدهد
تا توانایی خود را در استفاده از مهارتهای تفکر نشان دهند. با توجه به توسعه تفکر بازتابی یا تفکر بازتابی در معلمان» شواهدی در
حال موجود که نشان میدهد میتوان آن را با برنامههای مهارتهای تفکر مانند آموزش فلسفه برای کودکان تقویت کرد. در واقع»
مشخص شده است که آموزش فلسفه برای کودکان فرصتی را برای معلمان فراهم میکند که به طور متفکرانه در مورد مفاهیم
کلیدی آموزشی مانند آموزش» یادگیری» دانش و تفکر فکر کتند. شاید مهمتر از آن» آموزش فلسفه برای کودکان این مزیت را دارد
که میتواند تمایلات معلمان را برای تأمل ایجاد کند (119 :2017 ,16719816). دلایل این مزیت دو چیز است: اول اینکه»
آموزش فلسقه برای کودکان توسط چهار بعد تفگیک انگانویلانسمیلو 95 کنگیفاشده است. تفکر انتقادی: خلاق؛ مراقبتی و
مشارکتی؛ و دوم» آموزش فلسفه برای کودکان قوانین اسان راهالاد میکند یک فضای امن برای تأمل ایجاد کنیده به عنوان
مغال؛ اخترام به نظرات و محرمانه بودن دیگران مطا ۳ وین یگ رای ۷:۱۷ به غنوان مغال: دریافت که آموزش
فلسفه برای کودکان معلمان را برای توسعه و استفاده از آگاهی فراشناختی توانایی تفکر در مورد تفکر خود - توانمند میکند. در
تهایته شواهد یر ظاهر شد که آموزش فلسفه برای کودکان مرللاندهرای6اگ ۹ مطلمان مفید باشد و تدریس آنها را پهبود
بخشد .با توجه به نظر دمیسیه (۲۰۱۷) آموزش فلسفه برای کودکان میتواند جهتگیریهای آموزشی معلمان را به سمت
رویگردهای دانشآموز مخور و مبتنی بتکم جهاچانفویکضا ار تقومضا کزاسرلنی هم نها از دانشآموزان سوال میکننده
گوش دادن به پاسخهای دانشآموزان و استفاده از همکاری در کلاس درس را تغییر دهد. تا آنجا که به پرسشگری مربوط میشود؛
در حالی که پرسش از معلم برای مدت طولانی در گزارشهای بازرسی به عنوان یک ضعف در کلاس درس شناسایی شده است.
تحقیقات نشان داده است که معلمان استفاده از سوّالات باز را.در طول تحقیق فلسفی مشارکتی افزایش میذهند :1000108)
(76 :2007 ,1712166 بنابراین با توجه به مسائل مطرح شده مسئله پژوهش حاضر بررسی نقش آموزش فلسفه برای کودکان
در توسعه حرفهای معلمان میباشد. برای دستیابی به درک جامعی از مسئله تحقیق» از دادههای کیفی در این مقاله استفاده شد تا
به این سوال تحقیقاتی پرداخته شود آموزش فلسفه برای کودکان چه نقشی در توسعه حرفهای معلمان شاغل ایفا میکند. میت
این مطالعه در دو حوزه نهفته است. اول» مطالعه حاضر اولین مطالعهای است که تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان را براملمان در
کشور ایران بررسی میکند به ویژه اینکه آیا آموزش فلسفه برای کودکان میتواند معلمان را قادر سازد تا تحقیق فلسفی را در
کلاس درس در یک زمینه منطقی تسهیل کنند. دوم» با توجه به اینکه نیاز زیادی به توسعه حرفهای معلمان در بهبود کیفیت
فلسفه کودگ برای اولین بار توسط کارل یاسپرس به غتوان یک مفهوم در ادبیات فلسفی استفاده شد و با ترکیب دو واژه کودک و
فلسفه به وجود آمد. اما فلسفه برای کودکان برای نخستین بار توسط متیو لیپمن (۱۹۷۲)» استاد دانشگاه آمریکایی کلمبیا واقع در
نیویورک» در قالب «برنامه درسی فلسفه برای کودکان» با هدف بار آوردن کودکانی با تفکر مستقل ظهور پیدا کرد :61۵۳ذ1)
(135 :2022 ,0216. در حالی که لیپمن در دانشگاه کلمبیا فلسفه تدریس میکرد. او ادعا کرد که سیستم آموزشی نتوانست
به دانشجویان کمک کند تا متفکران مستقل شوند. در اين زمینه لیپمن برنامههایی را برای آموزش تفکر انتقادی و منطق غیررسمی
در نظر گرفت. لیپمن با وام گرفتن از پیرس و دیویی» که در ابتدا دامنه «جامعه تحقیق» را مطرح و گسترش دادند به طور
سیستماتیک مفهوم «جامعه» را به کار برد. تحقیق در محیط آموزشی و ترکیب آن با آموزش مهارتهای تفکر. او استدلال میکند
که («کلاس یک نوع اجتماع تحقیق است که منجر به پرسش, استدلال ارتباط مشورت» چالش» توسعه حل مسئله میشود».
یمن همجنین رمارهایهوست که قامل سرضوعات مختلف فلسقی براأی ذانشآموزان بود. این مطالب بر آماس مباحت قلسقی
در راستای رویکرد پیاژه به رشد شناختی بود. وی ابراز امیدواری کرد که دانشآموزان بر اساس رمانهای فلسفی سوالاتی را مطرح
کنند و از طریق استدلال مثالزدن» سوّال از فرضیهها و آزمون فرضیهها به بررسی مسائل بپردازند (206 :2021 ,قا۷).
آموزش مهارتهای تفکر نه نها مهارتهای افکری دانشن آموزان زا یهبد میبخشد, بلکه آنها را قادر میسازد تا از معا و علت
وجودی آگاه شوند و فرصت تعیین آینده خود را فراهم, کنند .آموزش مهارتهای تفکر کودکان را به پرسشگری درباره دنیایی که
در آن زندگی میکنند سوق میدهد. برای آنها یک عادّت ذهنی ایجاد میکند. که امکان ارزیابیهای مداوم را فراهم میکند.
بنابراین» در ارائه توانایی دانشآموزان برای ارزیابی و خل مشکلات خاص به تنهایی اهمیت زیادی دارد (38 :2013 ,176[6).
برنامه آموزش تفکر فلسفی به کودکان» هدفهای "شناختی زوشنی دارد؛ ذهن را وادار به عمل میکند و اين کار را از طریق
چالشها,تفکر اصولی و تعامل ساختاری انجام میدهد. برنامه فلسقه برای کودکان یک روش موفق در آموزش تفکر است. تجربه
جهانی و شواهد در بیش از ۵۰ کشور جهان نشان میدهد که قلسفه برای کودکان بهه رشد مهارتهای تفکر در آنها کمک کرده
است. این برنامه با ارائه تعداد زیادی تمرین در مورد یافتن ذلایل خوب برای داوری» کودکان را تحت نوعی آموزش قرار یدهد که
افق دید آنها را وسیع تر می کند و به کودکان یاد میدهد که چگونه می توانند بهتر فکر کنند. این برنامه در عین حال هدف اجتماعی
نیز دارد و آن آموزش فرایند تصمیم گیری دموکراتیک است. این برنامه در پرورش مشارکت منظم و پرورش خودآگاهی فرد سهم
قطعی دارد. از نظر لیپمن هدف عمده برتاطه اور وگکره لسن ببد ک# دا اند کودکان کمک کند بیاموزند چگوند
فکر کنند آموزش فلسفه برای کودکان مهارتی نیست که معلمان بتوانند به راحتی آن را :بدست آورند و ارائه دهند. برای تسهیل
تحقیق فلسفی» معلمان باید هم در دانش محتوا و هم در مهارتهای: آموزشی» آموزش ببینند. این:امر در مورد معلمان ایرانی که
رویکردهای تدریس آنها به شدت معلم محور بوده و در درجه اول یکی از روشهای انتشار دانش بوده است».حتی بیشتر ضروری
برای دستیابی به اهداف سیاستمداران و ذینفعان برای افزایش کیفیت تدریس و یادگیری در مدارس» تسهیل توسعه حرفهای معلمان
بسیار مهم است ( بتاشآ :78208 :48 :2016 ,کنصصقابو منز بعنماهامزد1 :100 :2018 ماع منعصای80)
.۰( :2017 .له 61 78۵08 :325 :2019 .له 61 71010). توسعه حرفهای امعلمان برای بهبود نتایج دانشآموزان بسیار
حیاتی آست. از آتجایی کدتوسته جرقای قامل ساهاری چنذ بعنی است ورف طوّل زندگی جرفدایسلم تقیر می کننه رین
توسعه حرفهای پیچیده است و مطالعات موجود در تعریف معنادار آن ناکام هستند :2021 ,167731610 :۸۵ :52025)
(106. به طور کلی» توسعه حرفهای رویکردی مبتنی بر بهبود معلمان در آموزش در نظر گرفته میشود. اخیرا فارل۲۰۱۳(۲)
هشدار میدهد که معلمان نباید دریافتکننده توسعه حرفهای از بالا به پایین باشند بلکه باید درگیر موضاعاتی شوند که او آن را
فلسفه برا ی کودکان و نوسعه حرفهای معلمان (مطالعه کیفی) ۱۳۱
توسعه حرفهای از پایین به بالا مینامد. این رویکرد بیشتر به زمینه تدریس معلمان شباهت دارد. فارل توسعه حرفهای را به عنوان
"رشد فکری, تجربی و نگرشی مستمر معلمان " تعریف میکند(200 :7172[010,2021))..هدف اساسی توسعه حرفهای معلمان,
تغییر کنش گری آنهاست. مطالعات متعدد در حوزه آموزش معلمان نشان میدهد که تغییر کنشگری معلمان جز با تغییر «شناخت
معلمان» مجموعه فرایندهای فکری آنان شامل باورها مفاهیم ذهنی» نگرش و مواردی از این دست است (151 :2011 ,فآ).
«شناخت معلمان» مفهوم کلیدی برای فهم فرایندهای فکری معلم» کنشگری او در کلاس درس و ایجاد تغییر است. در سالهای
اخیر تلاشهای زیادی برای مطالعه شناخت معلمان با استفاده از روشهای تحقیق کیفی انجام شده است و نیاز به آن همچنان
احساس میشود (350 :۳۳8167,2018 ۵7 ۳67811500). مطالعات متعدد در این حوزه نشان میدهند که «شناخت معلمان»
به طور مستقیم اذراکات و قضاوتهای معلمان از تعامل بین تدریس و یادگیری و در نتیجه رفتار معلمان در کلاس درس را تحت
تاثیر قرار میدهد: این:زفتارها شامل طراحی طرح درسها تصمیمات اتخاذ شده توسط معلمان و نوع یادگیری که در کلاس بر آن
توسعه حرفهای معلمان بهاروشهای طراحی شده جهت توسعه دانش و نگرش معلمان و مهارتهای مورد نیاز آنان در تدریس
اشاره دارد. این افراد طیف گستردهای از رفتارهای مبتنی بر شیوههای صحیح آموزش را تجربه نموده و در رشد فردی و اجتماعی
دانش آموزان خود نقش مهمی خواهند داشت. از بعدی دیگر توسعه حرفهای معلمان در سه حیطه صورت میپذیرد که غبارتند از
عوامل محیطی» کاری و شخصی. این ابعاد میتواند پیامدهایی همچونباوز به عملکرد مناسب و توسعه آموزش را در بر میگیرد
:301722 (2021) در پژوهش خود بااغنوان توسعه معلمان ابتدایی در مورد فلسفه با کودکان به این نتیجه دست
یافتند که که پیشرفت هایی در معلم در اجرای رویکرد آموزش فلسفه برای کودکان وجود دارد و اين پیشرفتها بر برخی از
658 (2020) در پژوهش خود با عنوان دیدگاههای معلمان در مورد آموزش فلسفه برای کودکان به این نتیجه دست
یافت که این رویکرد برای کودکان و نوجوانان در مدرسه آنها مناسب است. این حس ضمنی وجود داشت که معلمان احساس
میکردند مدرسه باید افقهای فکری و اجتماعی را «گسترش دهد» و کودکان از داشتن تفکر انتقادی در انبار مهارتهای خود
27 (2019) در پژوهش خود با عنوان فلسفه برای کودکان در تربیت معلمم: اثرات» مشکلات و توصیهها به این نتیجه
دست یافت که معلمان برای پرسیدن سوّال, انجام مناظره و مرتبط کردن فلسفه .با برنامههای درسی با مشکل مواجه بودند. با این
حال برداشت آنها از دوران کودکی و فلسفه به طور مثبت تغییر کرد. برای موفقیت فلسفه برای کودکان در تربیت معلم» باید بر
اهمیت دانش و دیدگاههای فلسفی تأکید شود فرآیندهای بحث و پرسش باید تجزیه و تحلیل شود و.داوطلبان بایدبازخورد دریافت
ع[و16۳ (2016) در پژوهش خود با عنوان نقش آموزش فلسفه برای کودکان در آموزش معلمان به این نتیجه دست
یافت که آموزش فلسفه برای کودکان میتواند جهتگیریهای آموزشی معلمان را به سمت رویکردهای دانش آموز محوراو مبتنی
<ا8ا32 :15[م 371 ب[1مط5 (2016) در پژوهش خود با عنوان اتصال یادگیری به دنیای فراتر از کلاس درس از طریق
تحقیق فلسفی مشترک به این نتیجه دست یافتند که که تحقیق فلسفی مشارکتی سبک آموزشی را تغییر داد» تفکر مرتبه بالاتر را
ارتقا داد» گوش دادن دقیق را توسعه داد و خودآگاهی, خودشناسی و عزت نفس را افزایش داد.
0616008110 :0[ع۸1616020 (2014) در پژوهش خود با عنوان دیدگاه معلمان دبستان درباره کتابهای فلسفه تهیه
شده برای کودکان به این نتیجه دست یافتند که مطالعات فلسفه با کودکان باید از سنین پایین شروع شود و معلمان در این زمینه
آموزش ببینند. فعالیتهای فلسفی که با کودکان انجام میشود تحقیق و نظر معلم» والدین و کودک باید راهنمای تهیه این کتابها
61 0۳66 (2012) در پژوهش خود با عنوان توسعه زبان تفکر در کلاس درس: تجربیات معلمان قبل از خدمت به
این نتیجه دست یافتند که آموزش فلسفه برای کودکان معلمان را برای توسعه و استفاده از آگاهی فراشناختی - توانایی تفکر در
مورد تفکر خود - توانمند میکند. در نهایت» شواهد نشان داد آموزش فلسفه برای کودکان میتواند برای یادگیری معلمان مفید
پژوهش حاضر مبانی فلسفی تفسیری داشته و جهتگیری آن توسعهای و کاربردی است. رویکرد این پژوهش استقرایی و از روش
کیفی برای انجام آن استفاده شده است. نوع پژوهش میدانی و از روش مطالعه موردی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش» اعضای
هیات علمی و معلمانی بودند که در این حوزه سابقه پژوهش و تدریس داشتند. در پژوهش حاضر با استفاده از روش نمونهگیری
هدفمند با ۱۲ نفر از اعضای هیات علمی و معلمان مصاحبههای عمیق صورت گرفت. گفتنی است کفایت نمونهگیری» طبق قاعده
اشباع نظری مشخص شد. زمان مصاحبهها نیز به صورت میانگین» هر مصاحبه ۳۰ دقیقه زمان میبرد.
3 مصاحبه شونده (۱) زن» ۱۶ سال سابقه خدمت. تحصیلات فوق لیسانس» مدیر مدرسه
۲ مصاحبه شونده (۲) مرده,۵ سال سابقه خدمت دکتری روانشناسی تربیتی» هیات علمی
۳ مصاحبه شونده (۳) مرد» ۸ سال سابقه خدمت, دکتری مدیریت» هیات علمی
۴ مصاحبه شونده (۴) مرد. ۱۸ سال سابقه خدمت» تحصیلات فوق لیسانس» معلم
۵ مصاحبه شونده (۵) ژن» 1۵ سال سابقه خدمت. تحصیلات فوق لیسانس» معلم
۶ مصاحبه شونده (۶) زن» ۱۶ سال سابقه خدمت» تحصیلات فوق لیسانس» معلم
۷ مصاحبه شونده (۷) مرد, ۱۷ سال سابقه خدمت» تحصیلات فوق لیسانس» مدیر مدرسه
۸ مصاحبه شونده (۸) مرد ۲ سال سابقه خدمت, دکتری فلسفه آموزش و پرورش» هیات علمی
2 مصاحبه شونده (٩)... مرد» ۱۰ سال سابقه خدمت, دکتری فلسفه آموزش و پرروش» هیات علمی
۰ مصاحبه شونده (۱۰) مرد, ۲۰ سال سابقه خدمت» تحصیلات فوق لیسانس» معاون پرورشی
۱ مصاحبه شونده (۱۱) مرد. ۱۵ سال سابقه خدمت» دکتری مدیریت آموزشی» هیات علمی
۲۳ مصاحبه شونده (۱۳) زن» ۲۶ سال سابقه خدمت, فوق لیسانس» معاون پرورشی
ابزار پژوهش در بخش کیفی» مصاحبه بدون ساختار بود. دلیل استفاده از این ابزار آن بود تا مشارکتکنندهها بتوانند آزادانه و
بدون هیچ محدودیتی نظری دیدگاههای خود را بیان کنند. جهت اطمینان از روایی پژوهش» محقق از روشهای بازبینی توسط
همکاران و بررسی توسط مصاحبهشوندگان برای تعیین روایی پژوهش خود استفاده کرده است. جهت بازبینی"توسط همکاران»
فرایند تحلیل دادهها و نتایج به دست آمده در اختیار همکاران قرار گرفت تا نظر خودشان را ارائه دهند. همچنین پژوهشگر پس از
تحلیل دادهها آنها را خلاصه و به چند نفر از مصاحبهشوندگان ارائه نمود تا یافتهها را مورد بررسی قرار دهند.
برای محاسبه پایایی کدگذاریهای انجامشده, از روشهای پایایی بازآزمون و پایایی توافق بین دو کدگذار (توافق درون
موضوعی) استفاده شد. در پایایی باز آزمون از میان مصاحبههای انجام گرفته, تعداد ۳ مصاحبه انتخابشده و هرکدام از آنها دو بار
در یک فاصله زمانی ۱۰ روزه توسط پژوهشگر کدگذاری شد. برای پایایی مصاحبه کیفی از روش درصد توافق دو کدگذار استفاده
شد. پایایی توافق بین دو کدگذار در این پژوهش ۸۴ ,ز به دست آمد» که چون بالاتر از ۶۰ , است» پس پایایی بین دو کدگذار نیز
مورد تائید است. در نهایت به منظور تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از مصاحبهها از فن تحلیل موضوعی (تم) استفاده شد. از این
فلسفه برا ی کودکان و نوسعه حرفهای معلمان (مطالعه کیفی)
رو مضامین به سه دسته: ۱) مضامین پایه (کدها و نکات کلیدی متن)4 ۲) مضامین سازماندهنده (مضامین به دست آمده از ترکیب
و تلخیص مضامین پایه و ۳) مضامین فراگیر (مضامین عالی در برگیرنده اصول حاکم بر متن به مثابه کل) طبقهبندی گردید.
نظر به ارتباط ملموس اعضای هیات علمی و معلمان با مسئله پژوهش از آنها خواسته شد تا در مطالعه شرکت کرده و به
مصاحبههای نیمه ساختاریافته پژوهشگر پاسخ دهند. آنچه در ادامه میاید» نتایج یافتههای بهدستآمده از مصاحبه با آنها است.
به منظور سازماندهی بهتر یافتهها, هرکدام از يافتهها در ارتباط با سالات پژوهش مورد بررسی قرار میگیرند.
آموزش فلسفه بای کودکان چه نقشی در توسعه حرفهای معلمان دارد؟
جدول ۲. نقش آموزش فلسفه برای کودکان در توسعه حرفهای معلمان
توسعه خودشناسی» توانمندسازی تفکر در مورد تفکر خود خودآگاهی» خودشناسی» بهبود
بیان نظرات شخصی» احترام به نظر دیگران» محرمانه بودن نظر دیگران» افزایش ظرفیت
بهبود آموزش, تفکر در مورد آموزش و یادگیری» کمک به یادگیری معلمان» تغییر سبک
آموزشّ» ایجاد تامل در معلمان فضای امن بای تامل» یادگیری دانش فلسفی
تغییر انتظارات معلمان از دانشآموزان». کسب بینش در مورد توانایی دانشآموزان» تغییر
دیدگاه در موردادانش» تغییر دیدگاه در مورد دوران کودکی» ارزیابی توانایی دانشآموزان
دانشآموز محوری شدن معلمان» توجه به علایق دانشآموزان» تغییر دیدگاه در مورد
تنوع در سبک تدریس, استفاده از سبک تدریس ۳40 برای سایر دروس» یادگیری روشهای
تقویت قوای ذهنی و عقلانی دانش آموّزان؛ پروزش تفکر و اندیشه متفکر انتقادی» توسعه
تفکر توسعه تفکر بازتابی» بهبود تفکر ارتقای تفکر» توسعه تفکر انتقادی» انتقادپذیری»
تسهیل مشارکت و همکاری» نقش تسهیلگر مدیریت آزادی» تمایلابه راهنمایی معلمان,
بهرهگیری از سوالات باز» تمرین پرسشگری» پژوهش گروهی» همکاری» مشارکت در
ایجاد فرهنگ در مدرسه توسعه فرهنگ خلاقیت» توسعه فرهنگ نوآوری
کار تیمی؛ هم افزایی؛کار تیمی» درگیر نمودن افراد» مشارکت پذیری» مشارکت دادن در
نتایج حاصل از یافتههای پژوهشی نشان داد آموزش فلسفه برای کودکان در خودشناسی, احترام به نظر دیگران» تأمل در
تدریس خود شناخت ظرفیت دانشآموزان» دانشآموز محوری» انتقال راهبردهای تدریس آموخته شده در آموزش فلسفه برای
کودکان به سایر دروس» توسعه تفکر توسعه تسهیلگری,» توسعه تحقیق مشارکتی» بهبود مهارت ارتباطی» توسعه فرهنگ» توسعه
آموزش گفتگو توسعه کار تیمی و به طور کلی در ارتقای پیشرفت حرفهای معلمان نقش تاثیرگذاری دارد. از نظر مصاحبهشونده
شماره ۳ آموزش فلسفه برای کودکان معلمان را قادر میسازد تا بینشی در مورد توانایی دانشآموزان در استفاده از تخیل» بیان
نظرات شخصی و انتقادپذیری به شیوهای محترمانه به دست آورند.
از نظر مصاحبهشونده شماره ۷ آموزش فلسفه برای کودکان موجب ارتباط بهتر معلمان با دانشآموزان چه به لحاظ کلامی و
غیر کلامی میشود و از طریق این مهارت ارتباطی معلمان میتوانند به خوبی جهت شناخت ظرفیت و توانایی دانشآموزان با آنها
ارتباط بگیرد و در فرایند تدریس بتوانند ادراکات مشتر کی از هم داشته باشند.
از نظر مصاحبهشونده شماره ۱۱ دانشآموزان در روشهای پژوهش مشارکتی روشهای یادگیری را میدانند. بنابراین خود در
فرایند آموزش به برنامهریزی و اجرا و ارزشیابی آنها میپردازند. کار معلم تسهیل فرایند یادگیری و راهنمایی دانشآموزان است و
معلم از طریق اجرا آموزش فلسفه برای کودکان مهارت پژوهش مشارکتی خود را میتواند تقویت نماید.
در نهایت میتوان گفت نقش آموزش فلسفه برای کودکان در توسعه حرفهای معلمان طبق شکل زیر مورد تحلیل قرار گرفت
شکل ۱. نقش فلسفه برای کودکان در توسعه حرفهای معلمان
فلسفه برا ی کودکان و نوسعه حرفهای معلمان (مطالعه کیفی) ۱۳۵
در دشواری رسمی کردن برنامههای فلسفه در مدارس تا حدی در اين واقعیت نهفته است که معلمان بر اساس میزانی که برنامه
درسی را ارائه میدهند و به اهداف یادگیری آن دست مییابند مورد قضاوت قرار میگیرند و اغلب معلمان تجربه کمی از تحقیق
فلسفی» خواه رسمی يا غیررسمی» دارند. نتایج این پژوهش به طور مناسب نشان داد که آموزش فلسفه برای کودکان نقش مهمی
در ارتقای خودشناسی» احترام به نظر دیگران» تأمل در تدریس خود شناخت ظرفیت دانشآموزان» دانشآموز محوری» انتقال
راهبردهای تدریس آموخته شده در آموزش فلسفه برای کودکان به سایر دروس» توسعه تفکر توسعه تسهیلگری» توسعه تحقیق
مشارکتی» بهبود مهارت ارتباطی, توسعه فرهنگ» توسعه آموزش گفتگو توسعه کار تیمی و به طور کلی در ارتقای پیشرفت حرفهای
معلمان نقش تاثیرگذاری دارد. یافته پژوهش حاضر با یافتههای (2021 ,113716027" :۳0(7732) مبنی بر توسعه معلمان ابتدایی
از طریق آموزش فلسفه برای کودکان» (2019 ,213-)) مبنی بر اهمیت دانش و دیدگاههای فلسفی در موفقیت معلمان,
(2016 ,1067815516) مبنی بر نقش آموزش فلسفه برای کودکان در آموزش معلمان» ,۳1787 :27100015 :[[مل5)
(2016 مبنی بر نقش تحقیق فلسفی مشارکتی در تغییر سبک آموزشی» خودآگاهی» خودشناسی و عزت نفس» ,2 61 (67667))
(2012 مبنی بر توسعه زبان تفکر در کلاس درس» (2006 ,1۹006715) مبنی بر نقش آموزش فلسفه برای کودکان در
انتقادپذیری معلمان همسو میباشد. در تبیین يافته پژوهش حاضر میتوان بیان داشت که مقایسه کار و فعالیت معلم با کار و فعالیت
سایر افراد جامعه باعث روشنگری و دید جامعتری نسبت به شخصیت حرفهای معلم و نیازمندی او به توانایی تفکر میشود. معلم
به سبب فعالیت تعلم و تربیت دانشآموزان با متخصصان سایر خوزهها از جهاتی متفاوت است. این تفاوتها را میتوان در چهار
محور یعنی تفاوت در موضوع کار و فعالیت» تفاوت در کیفیت کار و فعالیت» تفاوت در سطح آگاهی نسبت به موضوع و روشهای
کار و تفاوت در نوع نتایج و بازدهی کار خلاصه نمود. یکی؛از دلایل اصلی ترجیح معلمان در زمینههای مختلف برای تدریس
تکشناختی نسبت به تدریس گفتگویی این است که آنها برای تکمیل برنامه درسی تجویز شده تحت فشار هستند و بنابراین زمانی
برای شرکت در گفتگو ندارند (2015 .[۵ 61 16۵113۵70). مشکل این است که آموزش تکشناختی, که معمولا شروع معلم»
پاسخ دانشآموز و ارزیابی معلم است رشد شایستگیها و مهارتاهای قرن ۲۱ را تسهیل نمیکند (2011 ,دآ). در حالی که
تعاملات: تکشناختی بر تحمیل صدای غالب هلم برگلف مزراوانا کی اکن تعاقلات: گفتگویی با عدم.دستکاری معلم در
دانش آموزان و ایجاد معنا همراه با آنها مشخص میشود. به غنوان مثالّ» قشخص شده است که معلمان انگلیسی کنترل شدیدی
بر محتوا و جهت تعاملات کلاس درس با پایبندی به برنامههای درسی منظم خود» ارزیابی پاسخ دانشآموزان در درس مورد نظر
و توضیح بیشتر در مورد مشارکت دانش آموزان در صورت امکان اعمال میکنند (2010 ,2)16). سپس با توجه به توسعه تفکر
بازتابی در معلمان شواهدتی وجود دارد کموگاسها مغلوهیتوای (آن وام ولا زنزاه هلق ها یهای تفکر مانند آموزش فلسفه برای
کودکان تقویت کرد. در واقع» نشان داده شده است که آموزش فلسفه برای کودکان فرصتی را برای معلمان فراهم میکند تا به
طور متفکرانه درباره مفاهیم کلیدی آموزشی مانند آموزش» یادگیری» دانش و تفکر فکر کنند (2012 .[2 61 (۲۳661)). دریافت
که آموزش فلسفه برای کودکان معلمان را برای توسعه و استفاده از آگاهی فراشناختی - توانایی تفکر در مورد تفکر خود - توانمند
میکند. پژوهشها نشان دادند که آموزش گفتگویی برای توسعه شایستگیها و مهارتهای مهم مانند خلاقیت» مهارتهای ارتباطی
و مهارتهای تفکر انتقادی مفید است. آموزش فلسفه برای کودکان به افزایش اثربخشی معلمان در کلاس درس از نظر توانایی
آنها در مشارکت در تدریس گفتگوی و پرسشگری کمک میکند. آموزش فلسفه برای کودکان یک رویکرد آموزشی مثبت برای
آموزش و یادگیری است. برای نتیجه گیری» از نمونه, 1/۹۴ دانش آموزان اظهار داشتند که چقدر از درسهای آموزش فلسفه برای
کودکان لذّت میبرند. آنها اظهار ذاشتند که آحساس میکنند ذر طول این درسها اعتماد به نفس بیشتری پیذا کردهاندو از این
حقیقت که «صدایی» دارند لذت میبرند. برای اینکه هر رویکرد آموزشی تأثیر بگذارد» همه معلمان باید استراتژیها را اجرا کنند و
از صمیم قلب به مزایای این رویکرد اعتقاد داشته باشند. برای تحقق این امر باید زمان و هزینه برای آموزش معلمان با کیفیت و
یک برنامه بلند مدت برای به روز رسانی مستمر دانش و مهارتها سرمایهگذاری شود. رویکرد آموزش فلسفه برای کودکان نشان
میدهد که یک معلم فلسفی پرسشهای خوب را الگوبرداری میکند و آموزش میدهد. بنابراین هر معلمی باید به دنبال تدریس
فلسفی باشد. آموزش فلسفه برای کودکان روشی برای معلمان است که تفکر انتقادی و خلاقانه» در نظر گرفتن اهداف تدریس»
نتایج نشان دادند معلمانی که دورههای آموزش فلسفه برای کودکان را سپری کردهاند» شایستگی بیشتری در تدریس گفتگویی و
پرسشگری نشان دادند که در مهارتهای آموزشی خوب مانند فراهم کردن زمان تفکر خوب برای دانشآموزان» تشویق آنها به
ایجاد مشارکت و در عین حال انتقاد بیشتر نسبت به ایدههای یکدیگر» منعکس شد اجرای آموزش فلسفه برای کودکان در مدارس
معلمان را قادر میسازد تا در تدریس گفتگویی و تحقیق مشارکتی شرکت کنند. با توجه به نتایج چندین پیشنهاد برای تحقیقات
- به منظور افزایش کلیت نتایج» باید مطالعات بیشتری برای تکرار مطالعه حاضر در سایر موارد انجام شود. مطالعات کافی در
مورد روش آموزش فلسفه برای کودکان در ایران وجود ندارد. بنابراین باید از پژوهشگرانی که در این زمینه تحصیل میکنند
خمایت کرد.و پژوهشگران جدید را به مطالعه در این زمینه تشویق کرد.
- کارگاهها و دورههای آموزشی مربوط به آموزش فلسفه برای کودکان جهت آشنایی و بهبود مهارت معلمان در این زمینه
تدارک دیده شود. باید برای معلمانی که با رویکرد فلسفه برای کودکان آشنا میشوند آموزشهای طولانیمدت ارائه شود
و در طول این فرآیند خدمات مشاورهای در دسترس باشد.
- روش آموزش فلسفه.برای کودکان باید در هنگام تهیه کتابهای درسی و فعالیتهای معلمان مورد توجه قرار گیرد.
- کتابهای درسی جدید وافعالیتهای مرتبط با روش آموزش فلسفه برای کودکان و استفاده از این مطالب باید تشویق
- جهت کمک به دانشآموزان» آموزش فلسفه:برای کودکان باید برای معلمان قبل از ورود به خدمت» آموزش داده شود.
برهمن» مریم؛ خدابخشی صادقآبادی» فاطمه. (۱۳۹۶). آموزش فلسقه برای کودکان» فصلنامه پیشرفتهای نوین در علوم رفتاری» ۲(٩): ۱۰۴-
امیری» جعفر. (۱۴۰۰). رابطه توسعه حرفهای معلمان با عملکرد تحضیلی با تاکید بر نقش میانجی پیوند با مدرسه دانش آموزان پسر متوسطه
40 36066 م50 نام ده عطاق ما5 سعصخم ۵۳ ۵5 .(2014) .۸ ماع 061600 :.37 نع ۸14026
2496-3۰ :116 ,56167165 ۰ ]836۳0۷10۳۵ ۰ ۵۳0 ۵00-506[161ع0۳0ط ب ۰ 107
ص۸0 فصه 1067610061 نمدمنع ]2۳0 اععطه 1 0660 منطافصنقامط عط1 .(ر2021) .7 مطنص۸
8۰ 305۲ 5001 وعلدمع5 گم عامط وصناهنوع/< عطا ده کزکقطاصص طا ععص 20010
۸ :کالباکه3 2015 2715۸ مه ۳۵۵00 حز 0ع1ع 10 کعسموع .(2018) 34۰ م16۵۵ ببظ۸ ,تا0 561110 بش۸ مصتلچ۸
87 1636678۲ ۶و ععز هک عطا هز ما2 که کعنانصصحصم) عصنلص0 .(2018) بش۸ ,نع 38051200
2000۵1 ]٩ ,۵ 0۳[ 07116 7053 ما۸ صذ کفقعط ۷0 کم ععق0 156 +اصعص م1061 نم 80۳۵1
210.01 12/17 65/17 ۰106161/27 ۷ //: 000۳8/810 // قاط 97-110۰ :(17)2 ,0761 7-روها۵ 1
بطم 050انط2 0۵۵ +عطع2ع 1 [ممطک و20۵ ج ۶و امعم 30010 «(2021) بط مصق6ا10" سس 807782
:(13)4 ,۳0۵00 و210۵ [٩ امد سامت نع ام م70 معط صمنو۸ ص۸ تصعسفلنطا0
70۵1 156 بصعحغلنط 1۵۳۶ وطاممعملنطام عصنط1 .(2018) ۳۰ منفو ماو عنعدک نطعطلد هط :36۰ مصقفصط۵ 8۳
-0-1-83 0/2701 5 000 زم//:صقط (رصعزو20 ن 90-104 :(2)9 مکععدعن5 لومزتمهطع8 صز کعصد ۸07 30 01
فلسفه برا ی کودکان و نوسعه حرفهای معلمان (مطالعه کیفی) ۱۳۷
40 ,کعناانهناگنله ,کاعقنط نصمناق اه معطها صز صعحفلنط ۶۵۶ م5 ملنط2 .(2019) بش باه محوه
+-11)2(:173 ,80000 و2100 ۲٩ امدسمت عنصع 21 امد 10 محدمتاه 1۵0
الما وصماصنط آمعنای عط ۵۳ عصصه عم دمناها اجه تمعز و ماه عطا عصنصنصم .(2017) 6۰ مفهله1
52001 6۳۵۹۱۵ ,9زع 73 آ2ه6 ۰ [ 2530700 200۳۵ عم عناطس] صعحفلنط اممطوعم ۶و
0310767۰ ۵۲ راک ان 2 1۵ 2000۰ 10۵۲ 1 ۵40 ۲٩ علده مر 7۳6 .(2016) 3۰ ,عدعنطع1
200158 0ق2 210767 ۲ رام و05 انم .(2013) .37 16
40 ,عصنطع12 ید1 و20 کاصناهم اعمطمه) خصعلبس5 .(2018) با مطعاق7ظ پیش با با ۳ سا ,۳6۳815020
86 1308 امعصم 0010 هنکمم عمط 10۶ کع فنص ۵0 ۳۵۶100100 ۸ .(2021) ۳۰ و00لدحن6
:0 .197-213 :(23)1 ,10010ع200 مه 760002۳0 1۵ کصعکآ 2۳۵6 میدن خمعصککعععد
حنطازس عمط که ععدمع 1 عطا 120610 .(2012) بش۸ مقطمعنطک) 3 008۵ سا م6۳66
:(32)3 ,۳۵00۲ ]٩ 7۵ ۸160 نامک کععص من امه ععنمعی توص که خصحصحصمی
:نز370 ,کا۵ 56۵ 10001 6051 1 031076 ۵۳ راکو انا ۵۳ 26۲۶06065 7606۳6۲5 .(2020) .7 113068
6 .83-12- 0-1[ اجه /صم ک تفص ز//نصاکط مصعحغو ناک طزم م05 1نط8
آهعنانی ۵ نتسه (۳460) صعحفلنط ۶6۵۳ وطممعمولنطم که خمعکئه عط1 .(2022) .۸ ۷ 0206006 یک ,1311183
[ 7۵۲۵۱۲ 766۳۳۵۵۵۲۵۲ بوالفاد هدز امکصعاطمتم فصه توص آهنطاممعمتنطام هط وصماصنطا
0 // :3۳05 130-142 نر9)1 ملع ام معط وه ممموع م0
10 ام ۸ +کص مناج اه مسج ع لماوع ۵1 رو ۸ .(2015) 34۰ معا .0 قالن2 .۳3 1۵۲3۵۳0
-222 :(46)3 ,56۳005 1 56۲۷16۵5 و3۵۵۳ 0۵ ,ععع6 10۳9096750 ما2 عاصن عزع مهن وصه نع 00010
اه 1۳6 نوصنط ۵ 557 دز ععسایکنل عزعملذنل ما معصداعزوعط .(2017) 1۰ ملقاتشگا .تا ات269 بش۸ عصتلنگ
6 0۳686/106 2 0۵ 1000100 وه مصتامعم هدعم ,ما۵ 0عققط موجه هه ۳و
85 3۹:0 764-789 :(54)6 و7006 50066 1 360[ ام سول حعطا ها
- 2/010 ه حز عالطا 1۵۳ تحطمم05انط2 ۵۶ کمععدهانقشا6 عط 1 نوعز۵ ۷ علاط عطا اعصنده۸ .(2021) .۸ ,اعلگ1
0061006 هزوم عم ۵۳ صحعلوانط 0۳ بوطاممدمانط۳ ۶و امقمصز 715۵ .(2021) 36۰ سک ,120
0 .0010108 16010086 هه عوصعد آمنهمع 0 06660 برع 5 60028 .(2010) .8 بل ,ععنآ
806 طذ 6۳0ص حاعتامسطی عصماصنطا وصزمماهعل 1۵۳ کعخص 0000۳ هه کعلعهای 05 .(2011) سل شا
021 ن100 .146-158 :(6)3 ,0۳۵ 0۳۵ کل ماک و700 +حصهومتعععلن
( 1۵7115 60-72) 067104 ۳312000 با 60۲ 1 ۳10۳6 ]٩ 10۷۵15 ۳/9 136 و 76900 .(2010) ۰ 2/0
.1956۳10 ۲عاعقص 0 اعنا یتآ ] ب000ع 22 و0 ۵ ۲۵/۶۵۵ ۵۵۳۹ آممطاعک ۲[ 0۳65 0۵
,02۵6۵16 ,506065 هنهک که [ممطل5 عاممد 6۳ ووان 0ص 3/001 مفاععد0 علماملمقصه
0۳ 2۳/05 جز .دوع عم عصفاهه فص عدمنامکععد هصنود نها .(2016) ب 80۳9۵
۲ «(أم 2۳1050 ۵ ۵۶۵۵ 0۲۵9۲۵۲۱۵ ۵۵۷۵1۵0۵۳۶ 106۳۵۲ ۵ ]٩ ]2 7۳۵ .(2006) .3 بش۸ ,قا3006۳
0115600661 .068_۳5072006 /394/2078 010/11 مق /صد از /م 0 01// :30
0 له و0۳01 اکتعطمق) 102 320/04 0 ۸ (2021) 0 ماحهاق/ 1326 :.0 بلها۸ بط ,تقعصه5
05 1362021 ز/10.1016 :0207 .103305 :(101)2 هسطع 00ه وصطم 7
عطا 060۵۵ ۷۵۳۵ عطا ما هصنصسمعا هصاعصدمت .(2016) .ی مطعتنظ کل ,فامطعز< بط ,م5
-5(:436) 44 ,۳۵۵0 7600۵7 ]٩ ۵ 70 ۸-۹006 توص نععنطاممعمانطم عنه هزم طاهاتطا
060۳1 2151 عمط 1۵۶ کعزع مع :20 ۶ وصنک ۷۷۳۵۳ :3 وصنصدعآ 0۶ ۳6۵ 156 .(2015) سا ما5
1-4 :(8)8 .قطن لفانونا 1069006 ,۳۲۵06۲5 و۷0۳۳ عطواف ۳۵۲ 00 لمع
۰ 2۳ع 65 ۵0 600 /ک ناه نادنم /کع ساکع / 0/6/00 23 16دک ناه 100 حلک ۶ // :13۳05
۰.86 70063319 601 2۳:10 0۳۵ رامعم انط2 و700۳ .(2017) سل ,ق16۷۷ 8 ,عقگنلانا5
- م80 وان م-ع صتط و6 /5-39 2662 24/97813157 0.43 00/1 /عجعا للجم نع هه ها ها ۳ // :3۳05
مزاع اجا 86۳-5 ۳0- 6/15 2-1 نا -ع )له نطممعمانطم
-ط48-72-001 ۶ ینعی هه فصنص که معط ده صعحفلنط 1۵۳ چطممعمانطم ۵1 کاعگاه 156 .(2017) .1 مق ]"
0۳63630017۰ ]۹ 00۳ 71۳6 .(2013) مصمتاه۵ لمصمته1< که جطعتصنا2 حاعتمای 106-1"
6 5006 آممطع5 ۵۵ شوه لهعنطاممدمانطم ۲و اععمصا .(2007) یگ و1666 بل کل ,1000108
عصناحده صز مدع عم "معط عصاد ناهد ۳۵۳5 ماع امن .(2016) بش۸ مکتصصعا منت 8.۱ مکفلهامزد 1"
:0 ,45-58 :(28)4 ,۳۵۵0 7967 ۹۵۵۰ ۰1۵۳۳۵۲۰۰ 7۳6 موعاخصصصی. و1
۳۳۵6۲ کاز 200 م20 صعحفلنط م۶ بطم معملخطام عطا عکت ۵ هصنطاک صز عطوع وستصنه1۳ .(2021) 0۰ ,۸/۵
:0 .206 :(11)5 ,506668 ۹060000 0 الم ۸ تعالفاه عصفماصنطا لععنانی
:(64)1 ,أ 0۳۳۵[ 7 .و60 فص اجعاصم عحعصنحا0) عط) اه عصفام م1 ماعنو کاصع5 عجه ۶ط ۷7 .(2010) 2 ,206
۶ کعناع عمط 000۳21 که کزوولدم۸ .(2020) کل ,عن2 .0 ,۷۷۵208 :بل منظ7 :0 شآ :.ل2 ,78۵08
,1.6079 ۵۳۵ 1۳0۷/1296 7600109 .ما0۳ معط ص صمناساعصی عع0ع1مصا مخ مطعلای
8 هزوم عصتاصه ماع صز عصنطعهمه جععم 0۲ وود ۸ .(2017) 0۰ ,۷۷208 :. منشا زک وقصقا7
7 337-347 ن(16)2 وطواع نع هک 10۳۵0 ع 1 کهمعع۸ م۵ ۲76 عناتصحصصیی
| هدف : بررسی ادبیات پژوهش نشان داد که مطالعات بسیار اندکی با تمرکز بر توسعه معلم در رویکرد آموزش فلسفه برای کودکان گزارش شده است. بنابراین با توجه به شکاف تحقیقاتی موجود در داخل کشور، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش فلسفه برای کودکان در توسعه حرفه ای معلمان می باشد.. روش پژوهش : رویکرد این پژوهش استقرایی و از روش کیفی برای انجام آن استفاده شده اس ت. ن وع پ ژوهش میدانی و از روش مطالعه موردی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، اعضای هیات علمی و معلمانی بودند که در این حوزه سابقه پژوهش و تدریس داشتند. در پژوهش حاضر با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد 12 نفر از اعضاء تحت مصاحبه قرار گرفتند. سپس داده های حاصل از آن ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی، تجزیه و تحلیل شد. یافته ها : نتایج حاصل از یافته های پژوهشی نشان داد که آموزش فلسفه برای کودکان در خودشناسی، احترام به نظر دیگران، تأمل در تدریس خود، شناخت ظرفیت دانش آموزان ، دانش آموز محوری، انتقال راهبردهای تدریس آموخته شده در آموزش فلسفه برای کودکان به سایر دروس، توسعه تفکر، توسعه تسهیل گری، توسعه تحقیق مشارکتی، بهبود مهارت ارتباطی، توسعه فرهنگ، توسعه آموزش گفتگو، توسعه کار تیمی و به طور کلی در ارتقای پیشرفت حرفه ای معلمان نقش تاثیر گذاری دارد. نتیجه گیری : با توجه به مشارکت های فردی و اجتماعی روش آموزش فلسفه برای کودکان، واضح است که اجرای این رویکرد در تمامی مقاطع تحصیلی از دوره پیش دبستانی تا دانشگاه مفید خواهد بود. |
53,875 | 465389 | روش یادگیری تجربی صرفا میتواند برای تاثیرگذار است.
دسا عانطس۸ 10۳0۷6 ما منلننک نمادعصخعمط عصناهعی .2008 .٩ مصعنصقعلفط .ی مصعنعهط۸
.کا ۸ 3306 ۵1 ۲011086 تصقطع 1 2600۰ ع یی انا ۲۸۶٩ 00۵۳۶۵ 34 مصعادنرگ ص0ناق ۳۵
۳۶5 عطا صز فاصنا عناحاعل فصه ععلوی عصنصدعت .2019 بش۸ ,1/2000 ,36 مفصقاکه38
8 58006015 01 ۲۵16 56۵ و نامع م10 .2019 بش۸ ق7600 ,36 نامه هت ق8020 طع1 نوولمظ
6 670۳655128 200 8 نوصها 000" ۵1 کاصون5 +ک5006 عقه)) وهی مدای 8 مصو 0۳ 0۵ 161300
-581 ,(13)3 ,۳00000 ]٩ روها ۲716٩ 70۵1 .اطع که ۵۵ عط) ص عکسی اعد 600
لدسا تناس۸ حز ع قآ ۵ برع ملعس۸ 2017۰ بش۸ ,3/0۵06 0مسص 3/0۵ سآ ,ساهمنل۸ .36 مفمن۳
.10-1-1382-13ع نا جه/حن ۵ هداعا عهزز//نصااط قاتا 85-10 ,ر6)11 .کش۸اد
ععانطاجم ۶و 165 تمصخمم عط ۵1 صمنامصح اد 2017 34۰ مقع 2026 ,36 م30ز6ص0 721 و۳۰ ۳0۳۵۷2۵035
,۳۵ 0۳۵ 17۳۵0 .کاع وم حلسق۳۵6 05 02960 صکتصهطای وصه عسهعنط عم هز عسهعنطجه عسهه که
بط .1-2094-60-ع ناه /حزع ۳ مس ز//:۳۳۵ط نلطانا 189-216 ,(49) 71100966۰
6 1۵۳ ۳۷1۳0۳۵۳۲ آهعزوچط۳ عط) ۵ ص۳۵ عننل معط .2015 37۰ ,3/050 13 مطع0دعنافصعامطی
0 62 ۸۵۳۲۱۵۲۵۳۵ ۵۲۸۳۵۳۹۵۹۳ 70۳۵۱ مکاص6 50 ععیه عنحا ۸ که کاصعاد 1 ص206 ۳03
57165 8 صنص2۳ع.1 وصه وصاملصنط 1 ع ناه ۶و عامط 156 .2019 .1 ماهزه11 ,36 ,۳۵12۵6 وم رفط[110556
نم .125-140 ,(3)5 مفطاوس7۳0 اوس۸ ۸۲۳ ٩ اموسملت مصهنع آدسهعانطاج۸ ۵۶ صمناق3۵ عطا
,(27) ۸6۰ 0۳۵ ۲۸۳۱۵۵۳۵ 70۳۳۵۱ 50265 ما0 او دعز6 1 060۳ 2007 .5 مصعناهاه[
66 500 کعلواد ص16 "عاصعوی 6665 منطعصونهام 156 2012 .34 ,عتقطاک3/0 نصضگ
3-۰ ,(9)20 .312۵0 عطاودط .00 ۵۳ صعزععل ند عانط ۳ 20 ه
ع6ع ۸ هنز 10676100601 .2013 .5 منصقطعط106 ی 880۷2 و۳ مفتقا و3 ب1/13030106[80
.55-3 ,(1)2 ,160108 6 بر ماعنا2 666 حمنا 126۳ تعصنط 1
6 عط] ۶۵۳ دنام نامص۸ صعفنان0 ۶و 3/0001 156 .2019 ۰ مفصنلوق1< م۸ 0ومصنص۸ ت ماکتا0 2/0۳۵
.33-44 ,(13)1 170۷10507۰ عصنصند1 مصه صعنز16 عسهعانحا م۸ صز کاصع0ع2۳6 01
49-4 ,(12)3 7701010/۳۰ .فعانجاد عصنصها "مود عسه تسه که وگ .2018 .گ 2/00۵0
یارمحمودی» پروا. بررسی رابطهی روشهای یادگیری با دروس مقطع کارشناسی معماری
۳16 ۳۵136265 ۶ 500 ع همم ۸ .2018 .77 مطع20تصها1مک و مطعصنطا۲ دع0 دمص ۰3/0 غج
.29-0 ,(12)3 .8 10مصطع16 صمناق 0 .کعنازو مه نت صعز۵ ۶۵۳ وصه عناععصمل اه صمناق اه نس عانطجه
۵ 0۳-۵۵۲ 8 ددع0۳ صذ ک0 ماع #عط ۶و صمنامعناکه 1 .2020 مطکل 20ز316 نل۸ .3 منلطع3/0 +
3/0061 وصنط 102 3110006 صه وصنعنط۸ .2019 .5 و1280 .۳ متقاگق3/07 .38 مفگقطاهد5 .5 3/0۵ ۰ ج
6 کععلده8 1680 دسا عانط م۸ نونک ععق بدمتام ۵ دی عاناس۸
عم ناه حز رعمامطل رعم نماد عصهصوعخصه ص علصنا هنکن 156 .2013 ۳۰ مفصنوحقطای م۸ ,31۵0۵2۵ ۰ عج
068 1030475 نذمل ,(1) 4 ۰و ام ما 04۵ ع سنا 1۳00 مصمتافن اه
آدسعانحا م۸ صز 1560 عصنصوع. کمک و اصعصکدمکک۸ 156 .2018 .5 ,0صقکق0ط22 .۸ وتعاع 310 ۰ عغج
175-۰ ,(9)15 ,۳00037 0۵ ع ۸1۳ ۳۲1۳۵۳۹۵٩ هس70 ,36 عنصعاد1 ۳۵ صمنق ۳۵
ما 1000017158 0ص کاممطا5 که ناهن عطا عدزددمعع۸ .2017 .ظ منلطاواند ۷ مظ ,3135000 .3 ,8088208 ۰ عج
اانلدو ۲۳6 8 ۳ص 1۵۳ کعزع 506 2016 ,3 مفصقطع هط خصزمکی770 هطاه۸ ,36۰ ,نو هط گدزه۷< نصحاوم۲ ۰ ج
۵10 ۵ط) صز کلهعاهص دما حعصی #صه کعکسم رمحا ما تاعصم فصه کلعفعاهه وصنطجم و
1(۰) 6 ۸۵۲/۱۵۲۳۵۰ 0۳۵ 650۳۵0 ]۹ ,70۵ 1۳010 مغ عانط چم
8 ک2615 ۶٩ 1۳080 عطا وصنادع 13 2016 .3 5 منق3/10 .۳ بتقگق3/07 .3 منگقطاهد 5 +
[دسهمانط ۸۳ ۶ 3۳0655 وصنص ۲.2 عطا ده 0صعونهک فص «ماحصاعص] که دنه هام6 اه ) 1/000
[اط .ج0-1-134-1 نا /حن یه نداهن //نصاخط نبتغاتا .79-90 ,(1)10 ۳0۵ . (1 0/0016) صنعهظ صهزدع 1
-ط۷۷۵ 200 6ع ۳306-10-۳3 210008 نصمنه ۵0 امه عننطا ۸ دوگ [3/006 عناعنام 7 ۸ .2015 36۰ مققطهدگ . +
.253-3 ,(9)4 300000۰٩ روهام ۲1٩ م۵ سمل ,کاصع ۳۹۳0 وصنصهع.] 0مکدظ
200۳02 6 نم حصعصن اصه عسه عطق ۵۶ وی ع م60 2017 بم منصحط بش۸ مفطهندگ 5 عج
404 ۸۲۱۵۳۶ ]٩ ۸۶000000 50161۸06 1۳۵00 صاخ ۵۶ صاعط عطا نس مس عنطجه عصنط]
6 1656 دس عانط م۸ دز برعمعد2۵0 آمناس) .2018 ۳۰ محعاگ3/102 ,3 بعندگقطاک مگ مفاطافقلجد5 ۰ عج
0 .(607820 ۵۶ جاز تعنص ۸2۵0 عنصماعت کم (1) عکسای صهزوعل عاه 20 عا005 :و500 ععف)
ع6386) صعزدعل عس عانط عم دجم صز صمنامع اه مک ط-عصهع ام عام عط71 .2019 36 مععدگه نگ عغج
121-1 :(2) 13 .رو و1۵ 00010 .8.۸ -1 معنععل عسهعانا م۸
8 له هها نج صز کععسی عاهه موه که انس .1998 لصتم عصنصص81 ۰ عج
5 61005 0-602 200 5 ۲عاعقص کنامناعناصیمی عصنادعناد136 .2019 بش۸ ماهزم11 م۸ مناقطعدل0ع5 . +
ع نا ما۸ طازم ونانطهامعلد عنعطا عصخدمهی مصد عسیعناج۸ که کععسم) ععحوعل
۳510021 ۶و عماج عط1 .2020 بش۸ ,نها ۳۵00 مگ ,20055 هغانصهاهنگ م2 مف0 00ص ۷۳0۵ ۰ج
3/۶6۳ 200 ان «هاطاده ما5 ,اجق3 ودکد 5 +ععنون5 ععقه)) کصهزد6 13 کوطن مگ 05 حاعو و۸0۳
4 -۵ 1/6 عصنععدمزم ۸ :00 کلحعلوصهاک 156 .2017 36۰ مقص00ه] ,36 مهکلتش] . ۴ج
2۶ 51000۲05 0070۷۸۵۲ بأ۵۵م ص10 فصه خصعصککعععد اانصکصمگامد عمط ه که عسهعانط ۸
8 3110006 ۸۵ .2010 .27 170671۵ 2/.۳۰1.36 3107 2/2 «نطد1 ,37.۸.6 بطقاا۵0ط۸ 3 ا۵ نگ ۰ ج
۳۳۵۵۷۵۲ ۵ط۲ ۵ 3۵106 انم صوع 2۳۵ تسه عنطج۸ عطا ۶۵۶ طاعدوصص۸ هدمآ فهه
شهرسازی ایران, دوره ۴ ۰ شماره ۶ ۰ بهار و تابستان ۱۴۰۰
پارمحمودی» زهرا. پروا محمد. (۱۴۰۰). بررسی رابطهی روشهای یادگیری با دروس مقطع کارشناسی
1۳0 ۵ ۵ 0عاصتع اه صمناعناطحم از ری)مطاه 6ط) بوط ۵عصنمام کز علعناسه کنطا 2۵۳ خطو و۲00
مد ۵۶ کدمانوصم وصه عصصع عط موه وعاهطصعنل علعنسد کعععو-صع0 0 صه عز کنط 7 لمصسول صکنصهطت]
/5 نا 6-2۳- 400-4 1 فص نم ک هدک هط شتغتا
| امروزه توجه زیادی به بحث یادگیری در معماری به منظور افزایش عملکرد معماران شده است، به دلیل اینکه رشته های هنری نیازمند خلاقیت و نوآوری می باشند و اهمیت یادگیری در این گونه رشته ها بیشتر است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی روش های یادگیری مناسب برای هر کدام از دروس ارائه شده ی رشته ی مهندسی معماری در مقطع کارشناسی می باشد. ماهیت پژوهش کیفی و روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی از نوع استدلال منطقی می باشد. به این صورت که در ابتدا روش های یادگیری توسط مطالعات کتابخانه ای و اسنادی ارائه و دسته بندی شده، سپس نقاط قوت و ضعف هر کدام از روش ها مورد بررسی قرار گرفته شده است و برای هر کدام از نقاط ضعف در ادامه راهکار پیشنهاد شده است. در بخش یافته های پژوهش، پس از شناخت ماهیت و هدف دروس ارائه شده در این مقطع، در نهایت در بخش تحلیل یافته های پژوهش، جداولی شامل دروس نظری و عملی همراه با روش های سازگار یادگیری با هر یک از دروس ارائه شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که دروس عملی بیشتر با روش های یادگیری که نیاز به مشارکت دانشجویان باهم و یا با اساتید دارند، سازگار بوده و دروس نظری نیاز به روش هایی دارند که باعث افزایش انگیزه و یادگیری دانشجو شده و مشارکت آن ها را به هنگام ارائه درس در کنار اساتید دارا می باشد. |
27,106 | 446129 | ۱- این مقاله برگرفته از پایاننامه کارشناسی ارشد ستاره شاهین با عنوان #بازتاب آدبیات شامرانه ایرانی در انیمیشن ملی» به راهتمایی دکتر پیام
پچ نویسنده مسئول: دکتری پژوهش هنر دانشگاه تهران» مدرس دانشگاه سوره تهران, تهران» ایران ۴۳
فیلمها خودبهخود در احساس و باور تماشاگر تأثیر میکنند؛ تأثیر شدیدتری
از آنچه هنرهای دیگر دارند؛ چنان که حتی گاه بسیار مجابکنندهاند. فیلمها
مانند یک شاهد واقعی با ما صحبت میکنند» گویی استدلال میکنند که
«حقیقت چنین است» (متز ترجمه صدیق, ۱۳۷۶: ۷۰). ادبیات. توصیف و
روایت. دو شکل کلی از سینما را نیز پدید آوردهاند. سینمای روایتی يا داستانی
و سینمای توصیفی يا غیرداستانی. در ادبیات نیز این دو شکل» اشکال چیره و
از لحاظ هنری يا ادبی بودن کلام؛ شکلهای برجسته بیان مفاهیم» توصیف
موقعیتها و یا روایت داستاناند. از این دیدگا» سینما در هر دو جنیه هنر
محاکات (حکایت کردن) و به تصویر کشیدن جهان و زندگی است. به تعبیر
ارسطو بنیان و جوهر ادبیات و موسیقی را میمسیس! (محاکات) تشکیل میدهد
(شمیسا ۱۳۳۴). میمسیس همان بازنمایی یا مجسم کردن انديشه (خیال) به
نحوی متفاوت با اصل است. نه صرف تقلید سطحی و کپیبرداری از موضوع. در
هر دو هنر این دو شکل کلی, اغلب با یکدیگر یا بهصورت درهمتنیدهای, دیده
میشوند. بهگونهای که تفکیک و تمیز قاطعانه آنها در متن (چه فیلم و چه
نوشته) گاه دشوار است. بهویژه هنگامی که توصیف در دل روایت يا در خدمت
آن قرار میگیرد. این کار دشوارتر مینماید. پااینحال» بر اساس ویژگیهای هر
یک از این دو هنر میتوان این دو جنبه کلی یا این دو وجه غالب را بهعنوان
فوشکل آساسی از بازنمایشی در فیگلام و اذبیات از هم اتمیز ذادا(ضابطی جچهزمی:
۵ آخن بیام/ و تینیانوف, هر ذو کوشیدهاندقا معاذل زبان شعری را ذر
سینما نیز بیایشد و ازاین رهکذردیینمایی بکودن > زا تعریف کنند؛ نتیجه تلاش
آنان این بوده که سینها شاغرانه است (تاسسق, ترجمه گذرآیادی, ۱۳۷۷ تاریخ
هنر سینما تاریخ موضوعها (تصاویر نوین) و یا حتی داستانهای سینمایی
نیست: بلگه تاریخ تکنیکهای شاغرانهای است که یهورای دانستاقهانی که
از آنها سرچشمه می گیرند. دست مییابند (اندرو ترجمه مدنی, ۳۱۸:۱۳۸۷-
۷ گزیدهای از نظریههای پازولینی؟ را که در مقاله «سینمای شعر» آمده
است میتوان در این گزارهها خلاصه کرد: خلق یک اثر سینمایی با تدوین
نماها صحنهها و فصلهایی که از پی هم میآیند و ماهیت روایی دارند.
سینما را با «شر روایی زبانی» پیوند میدهد و آن را با رمان و تئاتر قیاسپذیر
میکند؛ اما درون همین نشر روایی سینمایی» کارکرد دوربین,» نور» صدا و دیگر
ابزارهای خاص سینما که به نحوی است که ذهن را به معنای پنهان اثر سوق
میدهد. ماهیت استعاری دارد و با جنبههای شاعرانه زبان مقایسهشدنی است
(حیاتی, ۱۳۹۱). نشر و شعر هر دو در سینما وجود دارند و این مبنای تمایز
اصلی بین ژانرهاست. بهواسطه وزن یا دست کم» صرفا وزن نیست که آنها از
یکدیگر متمایز میشوند بلکه غالب شدن خصیصههای فنی و صوری نسبت
به خصیصههای معناشناختی است که سینمای شاعرانه را متمایز میکند. در
این نوع سینما خصیصههای صوری جای خصیصه معناشناختی را میگیرند و
ترکیب و شکل را به انجام میرسانند (اشکلوفسکی, ترجمه سجودی,» ۱۳۷۷).
فیلم در مقام مقایسه به شعر نزدیکتر است تا به نشر چراکه شعر را تنها
میتوان از طریق کتمان ارادی آن دسته از ویژگیهای اساسی که الگوی زبانی از
تعلیل آن غافل مانده است. در چارچوب تحمیلی منطق نثر (دستور) جای داد!
(نیکول و ترجمه طباطبایی ,۶۵۶۶۱۳۷۰ اگز نما کار تمام مضامین ضمنی
ماده خام استفاده کند و آنها را از طریق «رمزهای شاعرانهاش» دگرگون سازد.
این دنیا مفاهیمی بسیار ورای خود را پدیدار خواهد کرد (انذرو ترجمه مدنی,
۷ ۳۷ اشتراکات بسیاری در عناصئر بیانی انیمیشن واسینما به چشم
میخورد؛ هرچند انیمیشن عناصر بیانی منحصربهفردی دارد که برخی از آنها
بدون واسطه با سبک و قالب انیمیشن مورد بحث» حضور و هویت پیدا میکنند
(ولز ۲۰۰۶: ۸۷). ادبیات شاعرانه» ویژگیهای خاصی چون تغزل, ایجاز تمثیل,
استعاره» مجاز, تشبیه و غیره دارد. انیمیشن نینز بر اساس ماهیت اصلیاش؛
تخیل, رژیاپردازی و خصایل تکنیکی منحصربهفرد مانند اغراق» فشردگی و
کشیدگی» جانبخشی به اجسام و غیره» بهترین هنر | رسانه برای به تصویر
کشیدی این شناخصتهای آذیی است. انیمیقلن میتوانن برقوهای واقعی مق را کناز
بزند و پا به دنیای خیال بگذارد. تجسمپخشی به جنبههای تخیلی و غیرواقعی
را ممکن سازد و بیننده را تا افقهای روژیایی نویسنده پیش ببرد ... دنیایی که
شعر و ادبیات شاعرانه در آن زاده شده و شکل گرفته است. ادبیات شاعرانه
ایرانی» داشتهای غنی است که با ترکیب آن و انیمیشن میتوان به خلق فضای
جذاب و آگاهانه با رویکردهای مختلف تربیتی,» تبلیشی,» فرهنگی و غیره همت
گمارد. انیمیشن ایرانی سالهاست که چنین پنداشتی را در قالبهای گوناگون
تجربه کرده است. اما منابع دانشی و علمی در این زمینه. در رهنمون ساختن
چشمانداز آینده و درسآموزی و تحلیل آنچه عمل شده» بسیار اندک است.
۱ پیر پائولو پاژولینی. سینماتی شعر کایه ذو سینما به بان انگلیسی, ۶ ۳۵-۴۳ (م)
پژوهش حاضر با درک اهمیت و ضرورت مطالعه در این زمینه, قصد دارد در
حد توان» به افزایش منابع علمی و هنری» همچنین ایجاد انگیزه در فیلمسازان
و پژوهشگران برای در خلق آثاری جذاب کمک کند. ازاینرو مسئله اصلی,
چگونگی استفاده انیمیشن از ادبیات شاعرانه در شیوههای بیانی آن و پاسخ به
۱. شیوههای بیانی صریح و ضمنی در انیمیشن چگونه به نمایش گذارده
۲ انیمیشن ملی به چه نحوی در بازتاب ادبیات شاعرانه عمل میکند؟
۳ چرا انیمیشن قالب مناسبی برای بیان ادبیات شاعرانه است؟
فرشته حکمت (۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان «فضاسازی شاعرانه در اثر
هنری» اظهار کرده است؛ فضاسازی شاعرانه با بیان تصویری که منجر به
پیدایش زبان استعاری و پیدایش فیلم شاعرانه میشود؛ نوعی بهره گیری از
آفرینش اثری رویاگونه است: فیلم شاعرانه از نظر او با بهکارگیری زبان رمزی
و تمثیلی, ایجاد ایهام در تصاویر و پیچیدگی در ساختار روایت. تلاش میکند
تا از سطح تجربیات روزمره زندگی فراتر رود و بیننده را به اندیشیدن و تحلیل
پدیدههای پیرامون وادارد: فرشته خکمت کتابی نیز در زمینه سینمای شاعرانه
(۱۳۹۵) دارد که موضوع آنه بررسی تاریخچه سینمای شاعرانه ایران و جهان و
دهقانپور و همکاران (۱۳۸۹) در مقاله,خود شاهنامه فردوسی را دارای
ساختاری کلامی دانستهاند که میتوان آن را با زبان سینمایی مطابقت داد.
از نظر پژوهشگران» سینما و ادبیات. دو وسیله بیان» دو ابزار گفتن و دو شیوه
کسب تجربه به شمار میروند. ویژگی بیانی ادبیات. بهکارگیری کلمات است
که بهعنوان واسطه عمل میکنند. اما خصوصیات بیانی سینما برخاسته از
تصویر, بهصورت مستقیم و بیواسطه است. ازاینرو» تراژدیهای ایرج. سیاوش
و رستم و سهراب از شاهنامه انتخاب شدهاند و قابلیتهای انتقال ذهن ادبی با
تکنیکهای انتقالی سینمایی همانند دکوپاژ میزانسن, فید و دیزالو مورد بررسی
محمدی فشارکی و صفایی (۱۳۹۳) در پژوهش «شییوههای روایت سینمایی
در غزل امروز» با توجه به روشهای گوناگون روایت هنر امروز در شعر معاصر
بهویژه غزل دهههای اخیر شکل خاصی از روایت را مرور کردهاند که با وجود
شباهتهایش با روایت داستانی به روایت سینمایی نیز شبیه است.
حدادی و همکاران (۱۳۹۵) در پژوهش خود. به تطبیق الگوی فیلمنامهنویسی
داستانمحور سید فیلد! و شخصیتمحور کریستوفر وگلر" با ساختار داستان
قبادی و حسنائی (۱۳۹۵) در مقاله خود. ضمن معرفی تکنیک پرکاربرد
متامورف در هنر انیمیشن» آن را بهعنوان شیوهای بیانی (که ساختاری استعاری
دارد) با شعر که سرشار از تخیل و رویاست. مقایسه میکنند. در این ارتباط
انواع شیوههای بیان» طبق نظر رومن یاکوبسن" و رویا در ساختار تخیل شعرگونه
بر مبنای نظر زیگموند فروید" مورد بررسی قرار گرفته است.
پژوهشهای انجام شده» یا مرور تاریخی سینمای شاعرانه جهان را به تحریر
درآوردهاند و از سینما و بهویژه انیمیشن شاعرانه ایرانی که حجم زیادی از
آثار تجربی و تلویزیونی را به خود اختصاص داده است. غافل ماندهاند و یا به
تشابهات میان ادبیات و سینما بر اساس الگوهای فرمالیستی روایی و ساختاری
پرداختهاند که در هر دو حالت هنر انیمیشن مورد.بیتوجهی قرار گرفته است.
بیش از نیمقرن از اولین تولیدات انیمشگین درمان رانک بسیاری از آنها ادبیات
شاعرانه را مضمون و موضوع خود قرار دادهاند». گذشته است. بااینحال پژوهش
خاصی در زمینه چرایی و چگونگی این اشتیاق مخاطبان و عملکرد فیلمسازان
مشاهده نمیشود. پزرد نم ها ایند ام اهاط الیل صهورت گرفته
است. بر اساس آنچه برشمرده شده نو و بدیع به نظر میرسد.
تصویر در لغت بهصورت» نگاره» نقش و تمثالی ظاهری و رویتشدنی
گفته میشود که بر یک بستر مادی, مانند کاغذ دیوار بوم نقاشی, یا پرده
سینما ثبت میشود و میتوان آن را به چشم دید اما در ترکیبی مانند «متن
تصویری»» با معنا یا معانی مصطلح تصویر روبهروييم (خیامپور ۱۳۷۳: ۳۴). در
لغتنامههای انگلیسی,» برای واژه (1113286) معانی زیر آمده است: «بدل» کپی,
شبیه» عکس, مجسمه. هیئت. شکل, تشبیه» سایه. شمایل» برگردان و نمادین
کردن ...» منتقدان و بلاغیان معاصر عرب نیز واژههای «صوره» و «نصویر»
را معادل ایماژ بهکار بردهاند. در زبان فارسی واژه «خیال» را برابر با ایماژ
پیشنهاد کردهاند, زرا یال آذار معنی سايه, عکنس, شیح و امه اسستت!:
اما در نقد آدبی و بلاشت فارسی, اصطلاح «تصویر» مقبولیت عام یافته است
(فتوحی. ۱۳۹۵: ۲۷-۳۸). وقتی از متن تصویری سخن میگوییم» گاه به متنی
اشاره میکنيم که بیشتر کلمات. آن مابهازای بیرونی دارند و به توصیف وقایع
عینی پرداختهاند اما گاه نیز به متنی ارجاع میدهيم که با خیالپردازی
و سبک ادبی خود. مارا به جهانی مجازی میبرد که حاصل توانشهای
زبانی است. بهطورمعمول به متن اول» صفت «نمایشی» اطلاق میشود و به
متن دوم صفت «تصویری». اصلانی تصویر را به «نتجسمی» و «کلامی» تقسیم
میکند: تصویر تجسمی,» یک ما به ازای بیرونی در عالم واقع دارد و به دلالت
صریح (مدلول اسمی) خود به موقعیتی در جهان ارجاع میدهد؛ امّا تصویر
کلامی, حاصل سبک و نحوه بیان استت و با دلالت ضمنی خود به بیان حالتی
است و در گزارههای کلامی بنروز میکند. متن نمایشی را بهراحتی میتوان به
تصویرهای عینی تبدیل ,کرد که بثرییک سطحخ مادی ثبت میشوند؛ اما متن
تصویری که بهجای وضعیتنگاری به حالتنگاری میپردازد. ذهن را فعال
میکند تا میان معانی گوناگونظرکت کند و از یک مدلول به مدلول دیگر
اکثر فرهنگهای اصطلاحات اذبی, این نوع شعر را چنین تعریف کردهاند؛
شعر عینی يا دیداری» شعری است که بهصورتی نوشته شده که متن آن» بیش
از آنکه حالت معنایی داشته باشد. حالت نقاشی دارد؛ یعنی به شکل تصویری
بر دیدگان مخاطب عرضه میشود تا وی آن را بهصورت یک کل و یک شکل
دریابد. شکل نوشتاری شعر بهطورمعمول, موضوع مطرح شده در آن را به تصویر
میکشد. این تعریف» ناقص است؛ زیرا برخی از شگردهای هنری تصویری را که
شاعران پارسیگوی» از طریق توصیف زنده و پویایی صحنهها بهصورت فیلمی
زنده يا نقاشی جاندار و کشف شباهت بین شکل معمول نوشتاری واژه با مفهوم
۱ تفضیل این بحت در کتاب «صور خیال در شعر فازشی» از دکتز محمدرضا شفیعی کدکنی: ۱۱:۱۳۷۵
و مدلول آن آفریدهاند» شامل نمیشود. یکی از مناسبترین تعریفها برای
شعر تصویری,» تعریف مهدی محبتی است. وی مینویسد: "مراد از تصویرسازی»
نقاشی, نمایش و فیلمسازی با کلمات است. به این صورت که شاعر یا نویسنده»
بهقدری بر کلمات, فضا معنا و ارتباط این سه باهم چیره و مسلط باشد که
بتواند با روشهای گوناگون کاربرد جملات و کلمات.» تابلویی زیبا نمایش يا
فیلمی زنده در برابر دیدگان و ذهن خواننده تصویر کند تا خواننده وقتی به
پایان نوشته رسید آن را درست مانند یک نقاشی در حافظه خود مجسم سازد»
(محبتی, ۱۳۸۶: ۱۵۴). محبتی با ارائه نمونههایی, تصویرسازی را به انواعی
چون: تصویرسازی نمایشی, نقاشی در تابلوی کلمات و تصویرسازی با شکل
نوشتاری خود شعر تقسیم میکند که در حقیقت» شعر کانکریت (دیداری یا
هم در استعاره و هم در تشبیه» فیلمساز شاعر یا نویسنده, دو چیز را باهم
مقایسه میکنند؛ با این تفاوت که در استعاره» مقایسه بهصورت ضمنی و
مخفیتری انجام میگیرد تا تشبیه؛ یعنی در تشبیه» مقایسه صریحتر و آشکارتر
است و در نوع ادبی آن نیز از ادات تشبیه استفاده میشود؛ اما در فیلم» تشخیص
تشبیه از استعاره کار دشواری است... تشبیه,شینمایی» همچون تشبیه ادبی
وسیلهای برای اظهارنظر و یا موضعگیری هنرمند درباره یک شخصیت يا یک
وضعیت است؛ همچنین تشبیه میتواند به بیننده کمک کند.تا خصوصیات
ویژهای را دز فردی کش ف /کنک که قللا نو جهنی !که آنانسنده است... آبرای
مثال] در صحنهای از فیلم اعتصاب! (۱۹۲۴ م) اثر ایزنشتین"» کارخانهدارانی را
در ضیافتی خصوصی در حال بادهگساری میبینیم کهادز ضمن, برای کمک
گرفتن از نیروی پلیس و سرکوب کارگران اعتصابی, برنامهریزی میکنند؛ پیش
پای هر یک از آنها سگی لهلهزنان» زیر میز ضیافت دراز کشیده؛ و چون
سگها در نماهای جداگانهای ارایه میشوند. حالت تشبیهی بیان کارگردان
آشکارا احساس میشود (ضابطی جهرمی» ۱۳۷۸: ۱۰۱-۱۰۳). تشبیه را همچنین
به لحاظ محسوس يا نامحسوس بودن دو طرف. به ۴ نوع تقسیم میکنند:
محسوس به محسوس, معقول به معقول, محسوس به معقول, معقول به
استعاره در لغت. به معنی عاریت يا گرفتن است و در اصطلاح به سخنی
گفته میشود که در غیر معنی حقیقی خود بهکار رود (از این دیدگاه» استعاره
نوعی مجاز! به شمار میآید. با این ویژگی که ارتباط و علاقه بین معنی
حقیقی و مجازی در آن مشابهت است؛ به همین سبب. آن را مجاز استعاری»
نیز گفتهاند). درعینحال, استعاره به سبب وجود علاقه مشابهت. نوعی تشبیه
نیز به شمار میرود» با این تفاوت که از همه عوامل و ارکان موجود در تشبیه.
فقط مشبهبه را ذکر میکنند و سه رکن دیگر (مشبه. وجه شبه و ادات تشبیه)
حذف میشوند؛ به همین دلیل» آن را «نشبیه محذوف» نیز گفتهاند..» تشخیص
بین استعاره و تشبیه در فیلم بسیار دشوار است و میان استعاره ادبی و استعاره
فیلمی نیز تفاوتهایی وجود دارد. رودولف آرنهایم" آمعتقد است]: اگر نویسنده
بنویسد: «او سبکبال در تالار قدم میزند» همچون یک غزال» خواننده گیج
نخواهد شد که غزال بدون دلیل خاصّی در تالار حضور دارد؛ اما اگر فیلمساز
بخواهد چنین چیزی را بیان کند غزال باید حضوری مادی بر پرده پیدا کند.»
بهاینترتیب و از نظر آرنهایم» نویسنده یا شاغر بهراحتی میتوانند حتی در
توصیفات طبیعی خود از استغاره استفاده کنند. زیرا محتوای خیالی» بیان
خیال آنان؛ مستلزم حضور فیزیکی يا مادی مشبهبه نیست؛ اما فیلمساز از
مفهوم «همچون غزال» محروم است» زیرا فیلم در دستور زبانش» اداتی را که
بتوانند چنین عبارتی را تعریف کند و عناصر بیانی دو سوی جمله (مشبه و
مشبهبه) را به هم پیوند دهند. ندارد. هر نمایی مستقل و قایم به ذات است.
بین نماهایی که بهطور متوالی به دنبال یکدیگر میآیند تا تصویر «خیال»
فیلمساز را نشان دهند. هیچگونه فضای سینمایی برای واژههای چون همچون,
مثل».. و سایر ادات تشبیه وجود ندارد. آرنهایم- بهویژه در مورد فیلمهای
طبیعت گرایانه» معتقد است که صحنههای نمادین را فیلمساز باید بهگونهای
تنظیم کند که یک انديشه انتزاعی, نهتنها بهصورت یک واقعه ملموس تصویر
شود. بلکه با جریان داستان و دنیایی که در فیلم تصویر میشود نیز هماهنگی
داشته باشد: زیرا تأثیر غیرمنتظره و گیرای صحنه, با آشکار شدن تطابق دو
موضوع که هرکدام بهتنهایی, واجد مفهوم و مستقل از یکدیگر هستند آفریده
ادبی ما را به تفاوتهای رسانهای ارجاع میدهد که باید از تعریف بلاغشی
(. از نظر لیکاف 0۲فا و جانسون ۵0۱۹۵ مجاز از طریق پیوندهای سببی یا فیزیکی برانگیخته میشود؛ این همان چیزی است که بر حسب
سنت, «مجاورت» یعنی رابطه نزدیک يا مستقیم بین دو چیز, نام گرفته است (۱۹۸۰) در اين میان» اولمان بهغنوان یکی از ساختگرایان, «مجاز»
را در قالب تفکیک دال و مدلول یک نشانه و اتصال دال یک نشانه به مدلول نشانه دیگر بر اساس «مجاورت» میدانست (گیررتس, ۲۰۱۰: ۶۳).
استعاره عبور کنیم و در پی معادلیابی سبکهای استعارهساز میان ادبیات و
سینما باشیم. طرح استعاره ادبی در سینما با دشواریهایی روبهروست؛ ازجمله
ایتکه ,در سبتما وآحدی معاذل کلصهانداریم سای استغاره کقر حکم منشبه
است. در پیرنگ فیلم وجود دارد و مرز تشبیه و استعاره تشخیص دادنی نیست؛
و مانند آن؛ اما اگر سبکی مانند استفاده مکرر از آواهای دال بر حرکت و پویایی
را با شگردهایی مانند حرکت برش زاویههای متعدد یا حرکت دادن موضوع در
قاب تصویر مقایسه کنیم» میتوانیم فهرستی از استعارههای برآمده از سبک را
در اختیار سینماگران قرار دهیم تا از این طریق, تخیل سینمایی توسعه یابد
نوعی اسناد مجازی و از مباحث فن بیان تشخیص و تجسم شخصیت است
که در بسیاری از ترکیبها و اصطلاحات زبان نیز بهکار میرود؛ برای مثال,
وقتی میگوییم «مصیبت او را از پا ذرآورد» مصیبت بهمنزله انسانی فرض شده
که کسی را مغلوب خود کرده است... دراعلوم بلاغت فارسی و عربی,» اصطلاح
و تعریف جداگانهای برای تشخیص نيامده است؛ امابشیاری از خصوصیات آن.
با غریفهایی که برای یکی انار مگ معیو ی تاره فده آراند شدد.
قابل تطبیق است چنان که در حقیقت میتوان آن را «تشخیص اجمالی» خواند.
نوع دیگر که همان «تشخیص تفصیلی» است» مربوط به مواردی میشود که
شاعر اشیا یا مظاهر طبیعت را بهصورت انسانی در نظر میآورد و در سراسر یک
قطعه شعر آن را با تمام خصوضیات انسانی توصیف میکند.(ضابطی جهرمی»
۴ تشکیس: سفتی بذدیسی اس کدییی آذببلت ووقیلم مسق ترک انس یت
و بهعنوان نوعی استعاره نیز بهکار میرود که با استفاده از آن عناصر بیجان»
بیروج و يا انتزاعی» شکلی انسانی» حیوانی و یا جاندار به خود میگیرند؛ به
این معنی که هنرمند برای اشیای غیر ذیروح خصوصیات انسانی تصور میکند
وصضفاته آغمال و یا آحساساتی را که ویژه انسان است.» به آنها نسبت میدهد و
از این طریق, به آنها حس و حرکت میبخشد (ضابطی جهرمی» ۱۰۴:۱۳۷۸).
از دیگر صنایع بدیعی مشترک بین فیلم و ادبیات» نماد یا «سمبل» است که
از واژه یونانی (51117001010) به معنی نشان تعیین هویت گرفته شده؛ در زبان
لاتین نیز واژه (5[71000113770) به معنی علامت آمده است. نماد را عموما چیزی
میدانند که (درحالی که بهخودیخود وجود دارد) از راه تداعی یا شباهت.
نمابانگر چیر دیگری آسستا در این مورق آغلسب ریگ چیز غینی,ببراق نماباندق
کشور مردمش و آرمانهای آنان باشد. در عمل, هر نماد غالبا یک استعاره
هم هست و برعکس؛ زیرا هر دو تکنیک» حاکی از مقایسه یا تشبیه میان دو
(یا شمار بیشتری) از چیزهای در عمل ناهمانند هستند. بهطورکلی, استعاره با
ناهمانندیهایش بر ما اثر میگذارد - زیرا دو چیزی را به هم میچسباند که
بهطور متعارف ربطی به هم ندارند؛ اما نماد همانندیها را برجسته میسازد...
هر دو این تکنیکهای تشبیهی» به فیلمساز کمک میکنند تا به ایدههای
انتزاعی و عام بپردازد. یکی از ویژگیهای نماد این است که هیچوقت بهطور
کامل نمیتواند اختیاری ب الما پگاو ات پذیر است. زیر شکل آولیه پیوند
طبیعی میان دال و مدلول وجود دارد. برای مثال, ترازو نماد عدالت است و
بهجای ترازو نمیتوان هیچ نماد دیگری,» مثل ارابه را جایگزین کرد (ضابطی
آادبیات شاعرانه» سخن گفتن و نگاشتن سخندان به نظم است. ادیب در تلاش
است تا گفته و ناگفتههای تجربه زیسته خود و دیگران را در قالبی منظوم و
ضمنی روایت کند: تاریخ و فرهنگ ایرانزمین» سرشار از آثاری است که هرکدام؛
طرفهای از عاشقانهها پندها نیازها رازها و دلنوشتهها هستند. شاعران» راویان
و موّلفان ایرانی همواره در تلاش بودهاند تا از بیان صریح و آشکار دوری جویند
و از کارکرد موجز, استعاری و جذاب این شووه بیانی بهرهمند شوند. نوشتار
رودکی, فردوسی, سعدی,» حافظ. مولوی و فراوان ادیب و حکیم این سرزمین,
گواه همین مدعاست. مولفههای جدول ۱ دربرگیرنده مضامین و مفاهیم بهکار
هویت ملی تاریخ (حماسه و رویداد)» زبان» جشنها مفاخر (شخصیتها)»
۵60 ۸1۵002۱ حکومت جهانی, فرهنگعامه اماکن مهم يا مقدس و کتب
احساس و عواطلف میگرقظ و محصول آی,چیدایشی اسطورهها افسانهها آییها
8 0 کوزام۳ باورهای ماورایی دانش, هنر شعر و دیگر گونههای ادبی بود
هجو عیبجویی, استهزا بدگویی و گاه دشنام به شخص یا
طنز هجو و هزل موضوعی خاص است که صریح» تندوتیز است» غفرض شخصی و
بیان نمادین وقایع اجتماعی و از نظارهگر جهان آرمانی و حقیقت مطلق در ورای واقعیت
۳910/62 200 ا2ام50 100ققع ۵0۲ محتوای روح جمعی چامعه معاصر ایران را در خود دارد
شاعران و نویسندگان ایرانی تمثیل را بهترین ظرف برای بیان
افکار و اندیشههای فلشفی عرفانی و دینی و اخلاقی خود
و جامی. بخش عمده خلاقیت آدبی خود را در قالب تمثیلهای
عبارت است از آفریدن عوالم و احوال و اشیا و اشخاصی که
۵ ۲۳/۸۳۵۱ 71۳۵ سطوره ری یت یرو 0 پیات 4 تبدیل
(رر9ما۵ ۱۸/۳ امر واقعی به یک واقعیت برین و راندن واقعیت به فرازمان و
فیلم شاعرانه یک سبک يا ژانر مستقل نیست. بلکه گونهای فیلم است که
برای شکلگیری خود» بهطور آزادانه از تمام سبکهای هنری بهره میبرد.
ایماژ ایجاز و رمز (استعاره» مجاز) فصلهای مشترک شعر و فیلم شاعرانهاند.
شاعرانگی یک فیلم» علاوه بر فرم به محتوای آن نیز مربوط میشود. از دیدگاه
فرمالیستها فرایند ساخت یک اثر سینمایی با زایش یک شعر توسط یک
شاعر همانند است. .... در کتاب تاریخ سینمای هنری (۱۳۸۴) نوشته ژ اولریش
گرگور و او پاقالاش 1 یز میتوان زدپای سینمای شاعرانه راادر طول یک قزن
تاریخ سینما یافت (فرشته حکمت. ۱۳۹۵: ۳۱-۳۵). در کار فیلمسازان از آغاز
جنبش آوانگاره فرانسه تا عصر غولهای سینمایی دهه ۶۰ و ۷۰ اروپا همهجا
رگههایی از سمبولیسم قرن نوزدهم را میبينيم. شاید در کار دادائیستها
آثار سورئالیستها نیز همان تاخشننوذی از واقعیت بیرونی احساس میشود
(صنعتی, ۱۳۸۱: ۸۲). همه فیلمهای شاعرانه در این ویزژگیها باهم مشترکاند:
تأثیر بر ضمیر ناخودآگاه از ژاهآشناییزایی وواقع گریزی» جسارت در شکستن
آگاهانه قالبها و قراردادهای رایج سینما خیالانگیزی و ایجاد ریا (فرشته
چارلز سولومن؟ در مقالهای با عنوان «انیمیشن: یادداشتهایی برای تعریف»
به تعریف گستردهتری رسیده است. وی در این مقاله. روشهایی را مورد بحث
قرار میدهد که معتقد است آنها را میتوان «انیمیشن» نامید. سولومن متوجه
شد که این گوناگونی روشها و انشعاب آنها را دو ویژگی به یکدیگر پیوند
میدهد و بااین کار تعریفی کاربردی برای انیمیشن به وجود میآورد.
۱) تصاویر بهصورت قاب به قاب ضبط میشوند و ۲) بهجای ضبط حرکت.
توهم حرکت به وجود میآید. سینمای زنده و انیمیشن, بهویژه زمانی که از زاویه
زیباییشناسی به آنها نگریسته میشود» وجوه اشتراک بسیاری با یکدیگر دارند
(فرنیس» ترجمه کشاورز ۱۳۸۶: ۱۵-۳۶). «هرچند انیمیشن میتواند در بسیاری
از اصول و قواعد فیلمسازی,» بهخصوص در رابطه با چیدمان فضا نماها و حرکت
دوربین با فیلم زنده اشتراک داشته باشد. زبان خاص خود را دارد» (ولز ۲۰۰۶: ۸۷).
جان آلبرتو بندازی! تاریخپژوه و نویسنده کتاب «کارتون: یکصد سال
سینمای انیمیشن»(۱۹۹۵) در مقدمه کتاب خود. نقلقولی از فیلمساز برجسته
انیمیشن, الکساندر الکسیف؟ آرایه میکند که در آن» او انیمیشن را «مشتق شده
از ماده خام و بیمرزی میداند که فقط و فقط از ایدههای انسانی نشئت گرفته
استاس (بسازی: ۱۹۹۴: ۲۲ سینهای علی بهعسوان مغولهای عبان قراگروه
(که هممرز ملی و هم کنشهای فیلم فراملی را شامل میشود) و زمانی که
با دیگر مقولهها مانند ژانر یا اسلوب فیلمیک همراه میشود) در نوسان است.
هنگامی که سینمای ملی بهعنوان فراگروه نگریسته میشود. علاوه بر فیلمهای
منظور شده برای مخاطب داخلی, فیلمهایی را نیز که از لحاظ بینالمللی بیشتر
در جریان هستند» در برمی گیرد (جینهی,» ترجمه آفرین؛ ۱۳۸۸). بحث سینمای
ملی, نهتنها این مسئله را فرض قرار میدهد که اصل یا اصول یکپارچهای در
بین شمار کثیری از فیلمها وجود دارد؛ بلکه به این فرض نیز میپردازد که آن
اصول به نحوی با تولید و یا درک آن فیلمها در مرزهای قانونی [...] یک دولت
ملی در ارتباطاند؛ یعنی یکپارچگی درونمتنی با یکپارچگی اجتماعی - سیاسی
وا یا اجتماعی فرهنگی که بهطور ضمنی یا صریح به یک ملت نسبت داده
میشود. در ارتباط قرار میگیرد (روزن"» ۲۰۰۶ ۱۸). این تعاریف» هنر انمیشین
را نیز که دارای ویژگیهای ارتباطی تجسمی و بصری است و از قابلیت جذب
مخاطب ردههای سنی و فکری گوناگون برخوردار است. شامل میشود.
براهنی (۱۳۷۱) در کتاب «طلا در مس» بر این باور اسشت که: «شعر زاییده
بروز حالتی ذهنی است برای انسان در مخیطی از طبیعت». او همچنین می گوید:
«هر شعر به دلیل آنکه به ترکیبی بیسابقه در عرصه عواطف» تصویرها و اندیشه
درمیآید» یک حادثه است. حادثهای که هدفش, دگرگون کردن چیزی در
ذهن انسان و یا راندن او بهسوی یک هیجان کامل درونی است (۲-۴). شعر
زبانی استا که در جهت خلق تأثیری سین سازمانیافته است (ایگلتون؛اترجمه
چهرازی» ۱۳۹۶: ۱۴۶). شعر کانون توجه خود پیام» یعنی صورت زبان است.
نه عواملی چون موضوع بامخاطب (اسجوقی: ۱۳۷۷): ویکتنور اشکلوفسکی؛ از
شکلگرایان معروف روسی, شعر را رستاخیز کلمات دانسته است» (ضابطی
جهرمی, ۱۳۷۸: ۱۷). گفتمان شعری در بنیاد» به لحاظ شیوه عملکرد. با هر
نوع گفتمان دیگر متفاوت است. در حقیقت شعر کنش گفتمانی را به درجاتی
بالاتر از گفتمان زبان متداول میبرد..» شعر خود را در حکم «رسانهای» تثبیت
میکند که در ورای «پیامی» که خود جای داده است. قرار دارد. ویزژگی خاص
شعر آن است که توجه را نسبت به «خود» برمیانگیزد و به گونهای نظامیافته.,
کیفیات زبانی خود را تشدید میکند. در نتیجه در شعر کلمات صرفا ابزارهای
انتقال افکار نیستند. بلکه نهادهایی عینی, مستقل و قائمبهذاتاند (سجودی,
۷ دنیای ادبیات» دنیای انسانی ملموسی از تجربه بیواسطه است. شاعر
صور خیال, اشیا و حواس را بهمراتب بیش از مفاهیم انتزاعی بهکار میگیرد....
دئیای ادبیات: دارای شمایلی انسانی است (فرای: ترجمه ارباب شیرانی: ۱۳۶۳+
۳ شعر را شاعری میسراید و تناقضی که آن را پدید میآورد. مورد خاصی
از تناقض است که جامعه را راه میبرد و در زندگی واقعی و آگاهی واقصی
مردم سرانجام فیصله مییاید - تناقض امیال انسان و ضرورت طبیعت (فرای»
ترجمه ارباب شیرآئی۱۳۶۳: ۱۸۹)+شفیعی کلاگنی بر این باور است: ما
خیال را به معنی مجموعه تصرفات بیاننی و مجازی در شعر بهکار میبريم و
تصویر را با مفهومی اندک وسیعتر که شامل هرگونه بیان برجسته و مشخص
باشد میآوریم» اگرچهه از انواع مجاز و تشبیه در آن نشانی نباشد» (۱۳۷۵: ۲۶.
احساسی که از دنیای تخیلات و رویاهای بشر سرچشمه میگیرد و محصول آن؛
پیدایش اسطورهها افسانهها آیینها باورهای ماورایی» دانش» هنر» شعر و دیگر
برای بررسی تصویر شعری» استاد شفیعی کدکنی,» اطلاق ایماز را
(112810۵100) در محور افقی شعر مناسبتر میداند و برای بررسی
تصویرسازی در محور طولی شعر واژه «تخیل» پیشنهاد میدهد؛ بااینحال,
کاربرد ایماژ در محور عمودی شعر بهمنظور نشان دادن ارتباط و توالی ابیات
در خلق و آفرینش هنری نامناستب به نظر نمیرسد (۱۳۷۵)» (صدائی, ۱۳۹۵).
هرگونه تصویر یا خیال شاعرانه؛ کموبیش حاصل چندین نسل اندیشه و خیال
است (مسبوق و همکاران» ۱۳۹۰). «تصویرهای شخری»گوشهای از یک اندیشه
یا پدیده جهان راستین را پژواگ میدهند که در پیوندی به هم فشرده و
انداموار» برخورد شاعر را با آن پدیده و انديشه به نمایش میگذارند» (عسگری,
۲۳ ۵۱-۵۲). بنیاد شعر بر تصویرسازی است. حذف تصویرسازی در شعر در
حقیقت» حذف شعر است. ایجاد ریتم» وزن» آهنگه قافیه و ردیف» از ضروریات
شعر نیست. اما حذف نیروی تصویرگر تخیل و حذف تصویرسازی,» اساس شعر
را ویران میکند. تصاویر در شعر (همانند تصاویر در فیلم شاعرانه) نقشی نمادین
را ایفا میکنند. «تجلی نقش نمادین تصاویر در استعاره است و به همین دلیل,
دامنه معنا تا حد تایل پیچدرپیج و پایانناپذیر گسترش مییابد» (فرشته
۱. تصویر در شعر به کار انتقال معنی و مفهوم میآید. بهعبارتدیگر,
۲ تصویر معنی و مفهوم مورد نظر شاعر را دقیقتر و قطعیتر به مخاطب
۳ تصویر در شعر جریان انتقال اندیشه و احساس شاعر به مخاطب را آسان
۴. تصویر نیروی تبیین اندیشه و فکر شاعر را وسعت میدهد.
بهطورکلی هدف از به کار بردن تصویر خیال, تشدید احساس و انتقال آن از
گوینده به شنونده یا خواننده است. در حقیقت, هر تصویر خیالی, حاصل عاطفه
و تجربه ذهنی شاعر یا نویسنده و وسیلهای برای انتقال این تجربه به دیگران
تعامل ادبیات و سینما در عرصهروایت. با توجیههایی همراه بوده است
که به آن مشروعیت میبخشد (حیاتی» ۱۳۹۱). درن در مقالهای که در ۱۹۶۰
نوشت از «گستره خازقالعاده»سینما سخن به,مان آورد. او از پیوندهای سینما
نهتنها با رقص, تئاتر و موسیقی بلکه از پیوندش با شعر که «آنهمه میتواند
تصاویر را در کنار همه قرار دهد» سخن گفت. از نظر درن» سینما پیوندی عام
باادبیات نیز داره چون «فیلم از طریق حاشیه صوتیاش» مقولههای مجردی را
مفطرجمی کسه که نها در زبان موطودنه (استی کرو مترجمان: 1۹۳::۱۳۸۳.از
طرفی» پل ولز در کتاب اصول انیمیشن: فیلمنامهنویسی ۷ ویژگی بیانی را برای
انیمیشن برمیشمرد! که معرف ویژگیهای شاخص آن است و میتوان آنها را
قابلیت اعمال تغییر شکلی به شکل دیگر بدون استفاده از تدوین,
دارای انواع: الف) تغییر شکل (ترنسفرمیشن ): تبدیل شدن به چیزی
متامورف کاملا جدید. ب) جهش (موتیشن ): هیبریدی از دو یا چند چیز ج)
۱۵1۵۲۳۵۲۵۳۵۵5 برگردان (ترنسلیشن ) چیزی شیبه شکل قبلی شدن» اما در حالتی
دیگر از آن و د) تکثیر (پروپاگیشن ): شکاف خوردن,» ایجاد شدن یا
دو تا شدن برای ایجاد تعدادی تغییر در عناصر و جنبههای مختلف
ایجاز [فرایندی انیمیشنی که طی آن» کمترین تصاویر بصری بهمنظور انتقال
اساخت جهانی با وید گهای هل یکی ماد 99 زیباییشناسانه و... دگرگون
و اخت جهانی با ویژگیهای فیزیکی» مادی» زیباییشناسانه و... دگرگون
نفود انیمیشن قابلیت ارائه مفاهیم پیچیده با یک تخسم بصری ساده و
۱۳۹۰ جذاب راآذارد: در نتیچه. ایدهها ورتفکرات.آپا انمیشن, به بیانی
بیان تماین استفاده از نشانههای تصویری انتزاغی"و مفاهیم مرتبط با آنها. نمادها
و تصویر گرایی و استعارهها... این مفاهیم در انیمیشن, ابزارهای ضروری و اساسی
55 باق هستند؛ چراکه تمامی تصاویری که نویسنده برای انیمیشن مینویسد
توهم صوتی اخلق صدای کاملا مصنوع برای تصاویر انیمپتشده که به دلیل ساختگی
ی و جعلی گودن! از تقو توف ارف پیشنی حمایت میکند.
از نظر استفان شارف «در سرشت نحو سینمایی» اگر درست بهکار رود» این
نکته نهفته است که ترکیبهای گوناگون نماها نسبت به حاصل جمع کل
دادههایی که در هر نما وجود دارد معانی بیشتری را انتقال میدهند» و این راز
واقعیت سینمایی است. واقعیتی اصیل و ویژه که با بازتاب ساده واقعیت بر روی
جدول ۳. معانی و تأثیر القایی عناصر بصری (بر گرفته شده از:
5 ا3ا۶ا۷ ٩ ۵1۲۵21 1۱۵61۷۵ 1۳۵۵ 200 ۵۵۳۱۵9 71۳6 .3 ع6اط713
در این نما محیط و عوامل آن بر مخاطب تأثیر دارد نه
فرد- معرفی فضا و جمعیت انبوه و تنهایی فرد در وسعت
نگاه از این زاویه کاملا مشرف بر موضوع و محیط است و
جزئیات و موقعیت را نشان میدهد. این نما ارتفاع و ظاهر
کیت ها« گر و خرکت آنها را کند جلوه میدهد:
برابری» شاهد رویدادی بدون سیطره يا برتر از موضوع -
حرکت سوژه از این زاویه شتابدار به نظر میآید و بیننده
خود را در مواجهه با خطر و فضایی تهدیدکننده, سردرگم
برای القای رویا یا توهم» ایجاد حس بیتعادلی و ناامنی.
و تزلزل را القا میکند. اگر این زاویه توأّم با زاویههای
زاویه باز (واید) تأثیر پرسپکتیو دراماتیکتر -القای فاصله بیشتر در عمق
:۳ عادی (نرمال) پرسیکتیو طبیعیتر -القای زندگی عادی و روزمره
احساس زندگی روزمره و طبیعی بودن - به نظر بیالگو و
ساختار - پنهان ساختن واقعیت دقت در طراحي و انتخاب
وضوح انتخابی (برجستهسازی) اتوجه به موضوعی مشخص القای مفهوم «به این نگاه کن»
وضوح ملایم (کانونی محو) [ القای قضایی با راطه عاشقانه, غم غربت (نوستالژیک)
وضوح کامل يا عمق میدان, ۲ تقویت تأثیر کلی, تصویر دارند - القای مفهوم تمام عناصر
روش پژوهش, کیفی بوده و با رویکردی فرمالسیتی و توصیفی و بر اساس
مطالعه و گردآوری اطلاعات کتابخانهای و آرشیوهای تصویری و صوتی» به شیوه
استقرایی اجرا شده است. با این روش» پژوهشگر پس از ارائه کلیات پژوهش,
کیفی شامل روشهایی هستند که برای مطالعه پدیدهها در شکل طبیعصی
خودشان بهکار گرفته میشوند و پژوهشگر هیچ فرضیه از قبل تعیین شدهای
در زمینه موضوع مورد مطالعه در دست ندارد. در اینگونه پژوهشها هدف
پژوهشگر بررسی «کیفیت پدیده» مورد مطالعه است. نه کمیت. واژه کیفیت.
به چه. چگونه. چه زمان, کجا چقدر چه مقدار و ... مربوط میشود؛ بنابراین»
پژوهشهای کیفی به معانی, مفاهیم تعاریف. علامات. استعارات» توضیحات و
ویژگیهای چیزها و موضوعهای مورد مطالعه. میپردازند (نمازی» ۱۳۸۲). این
دست پژوهشها بهطور عمده. به کشف و توصیف و نه تبیین میانجامند و در
آنها رویکرد استقرایی بر رویکرد قیاسی تفوق مییابد. اجرای روشهای کیفی
بسیار دشوارتر از روشهای کمی است؛ زیرا این روشها کمتر استاندارد شدهاند
و از قواعد دقیقی پیروی نمیکنند. هر پژوهش» ویژگیهای خاص خود را دارد
و نتایج آن نیز به مهارتها بینش» سبک و توانایی محقق وابسته است (ایلوا
و کینگاس ۲۰۰۷: ۱۱۳) تحلیل محتوای کیفی!" در چارچوب نگرش تجربی
تحلیل متون و ارتباطات بین آن» بدون پرداختن صریح به مسائل کمی تعریف
میشود..» ایدههای اصلی یک متن مانند محتوای اولیه مفاهیم و اطلاعات در
محتوای پنه اش لاه ما رها سدق اسلی آن است (حاجیلو,
۲۳ تحلیل محتوای کیفی بهطور عمده» استقرایی شمرده میشود که با
مراجعه مستقیم به دادهها میکوشد بهنوعی جمعبندی نظری از آنها دست
پیدا کند.. منطق استقرایی» از جز به کل و از دادههای تجربی به سمت نظریه
حرکت میکند (چالمرز ترجمه زیباکلام, ۱۳۸۹: ۴۵). استقرایی که از آن با
عنوان تحلیل محتوای متعارف هم نام برده شده است.» بیشتر زمانی ضرورت
مییابد که اطلاعات کافی درباره یک پدیده وجود ندارد و پژوهشگر میخواهد
دانش زمینهای لازم را در این خصوص فراهم کند. این شیوه تحلیل محتوا بیشتر
به دنبال تقلیل اطلاعات و ارائه توصیفی دقیق پیرامون یک موضوع است. در
اینجا هدف پژوهش استقرایی» کمک به پدید آمدن یافتههای پژوهش از طریق
توجه به مضامین مسلط و متداول در دادههاست (توماس! ۲۰۰۶: ۲). مطالعه
موردی یکی از متداولترین راهبردهای پژوهش کیفی محسوب میشود. این
رویکرد یک روش يا شیوه نیست بلکه نوعی راهبرد پژوهشی است (داناییفرد و
همکاران» ۱۳۸۳: ۸۲). مورد مطالعه و همچنین نمونههای درون آن» با توجه به
روش نمونهگیری هدفمند و نه بهصورت تصادفی انتخاب میشوند. پژوهشگر با
قصد و نیت قبلی, نمونههایی را انتخاب میکند که او را در بررسی عمیقتر مورد
مطالفه کلمت کدد زسیورایت؟ و قریسک ۳۳۸) .این نمونهها بایه نسناضب با
هدف پژوهشگر باشند و با بررسی آنها بتوان به سوال یا سوالهای پژوهش
پاسخ داد (هارتلی؟» ۲۰۰۴). رویکرد فرمالیسیتی از رهیافتی به شرح زیر در
۱. تحلیلروایی: ساختار طرح روای (پیرنگ) - بررسی روابط ساختاری -
مطالعه تم (از نظر گرایش محوری در نیل به وحدت اثر)
۲ تحلیل روابط فضایی: مکان گزینی فرم - روابط بیرون و درون قاب تصویر-
۳ تحلیل موتیفها: موتیفهای شناور دراثر و مجموعه آثار(رهیافت مولف)
۵ تحلیل عناصر صوتی و تصویری (روابط صدایی - روابط تصویری)
۶ تحلیل ترکیببندی درونی و ترکیببندی بیرونی و چگونگی ارتباط آنها
۷ فحلین آنسانها و انقسال مرا ضارمها و تیوه دارمها -اقسپل و انقصال هر
مکان و زمان - اصل نسبیت فضا و زمان در میزانسن
۰ تحلیل آیکانو گرافیکی بازیگر/ ستاره (فیلم بهمثابه نوعی ویترین برای
هدفمند مورد مطالعاتی, صحنههایی از انیمیشنهای «زال و سیمرغ» «رستم
و اسفندیار» «دیوار و آب»» «در امواج سند»» «اگر بهار نیاید» و «هفت شهر»
از تاریخ انیمیشن ایران را که بر اساس شعر نو یا کهن ایرانی ساخته شدهاند.
انتخاب کرده و بر اساس مبانی نظری ارائه شده و با رویکردی فرمالیستی, به
بررسی و تحلیل محتوای آنها پرداخته است. ابزار تحلیل آثار برگزیده شده»
الگویی است که ولز و شارف در بیان فیلیمک انیمشین و سینما ارائه دادهاند.
شاعر: حکیم ابوالقاسم . | فرزندی» سرانجام به آرزویش میرسد. موهای کودک
فردوسی متولد شده سفید است و این مسئله او را بسیار
کارگردان: علیاکبر صادقی | ناراحت میکند. سام دستور میدهد کودک را از کاخ
تولید: در کانون پرورش دور و در کوه البرز رها کنند. سیمرغ افسانهای کودک
فکری کودکان و نوجوانان» | را میپاید و او را بزرگ میکند. پس از سالها عذاب
۱۳۵۶( و غم دوری» سام فرزندش را پیدا میکند و به کاخ
رستم آن تیر را میسازه و پرتاب میکند و تیر باعث
شعر؟مثنوی مغنوی/ ۱۴*۰ مد ی کهآدر,بیابان سوزان گرفتار شده و بسیار تشنه
نویسندههو کارگردان: فرهاد | و خسته است. ناگهان به دیواری میرسد که از پشت
«دیوار و آب» اعمادزاده و هایده صلاحیفرد آن صدای آب را میشنود. مرد دیوار را خراب میکند
تولید: صداوسیمای مرکز او به آب میرسد (در این بین مکالمهای بین آب و مرد
«در امواج ایستادگی خوارزمشاه شاه ایران را در برابر مغولها
حتی جان زن و فرزندان خود را فدا کرده است.
خر ناور رن دالستای آن برگرفنه از شعر میروف #ترلای دنر
کارگردان: علیرضا درویش | پر و رم و او دا سر نک ۱
«اگر بهار 5 ی ثرافروع فرخراد ذرباره سفر یک رن در خستجوی
ی تهیهکننده و انیماتورز | باها و جایگاه راقیاش در مان |
نیاید ۷ خویشتن, رویاها و جایگاه وافعیاش در میان آمور
مملو از قلبهای آهنی و قفل شده و تبدیل به شهری
را با جادویی» تبدیل به شهری زنده با مردمی آگاه
در این پژوهش, موردهای مطالعانی بر اساس ویژگیهای بیانی انیمیشن
طبق الگوی «ولز» و دلالت معنایی تأثیرگذار همچون رنگ و زوایای دوربین
بر اساس نظر «شارف» واکاوی و بررسی شاههاند. یافتههای,.پژوهش به شرح
جدول ۵. تحلیل آرایههای ادبی (زبانی بصری) در بازتاب فضای شاعرانه
1۳۱6 ۱۵ (90296 ۱2۳ ا2ا5ا۷) 5ر27۳2 ۱116۲۵۲۷ ۵۶ 5زفرا۸2 .5 1206
تنومندی میشود: نمادی از رشد زال داخل شکم مادر (عکس ۱۰). دستهای سام
«زال و سیمرغ» آپای کوه البرز بهسوی آسمان کشیده شده تا از پروردگار طلب بخشش کند. نمادی
ناد (بصری) کره است راز جلری سم نماد لسنادگی عطمت ر قذرت ام
- خورشید و ماه: نمادی از گذر زمان و گردش ایام - برگی که تبدیل به درخت
ز اهورامزد! (گفتازنیک - کردارنیک - پندارنیک) که خاکی از عمل نیک و انسانیت
است. رنگ سپید از سیاه نمیشناسد: کنایه از سادگی و معصومیت کودک
۳ تشبیه و استعاره (زبانی): گهوارهاش خارا - تشبیه خارا به گهواره - زمین از
گرمای آفتاب. دریای خروشان بود: تشبیه زمین به دریای پر موج.
۱- نماد (بصری): سپاه رستم در تهمایه رنگی نارنجی که نشان از طلوع دارد و
سپاه اسفندیار دز رنگآمّیزی خاکستری که نشان از پلیدی آنهاست.
۲ هه 9 استعازهررربانی هن ید وا گشگاکایانژه شیر ژیان سپاهی به جنگ آمد از
۱- نماد (بصری): بیابان سوزان: نمادی از برهوت و سرگردانی مرد - دیوار: نمادی
از مانع میان مرداو هدفش - آب: نمادی از هدف و آرزوی مرد
۲- تشبیه و تاره (زبانی): مانقتت از آب آن دیوار بود از پی آب چو ماهی زار
چون خطاب يار شیرین لذیذ مست کرد آن بانگ آبش چون مویز - تشبیه آب
۱- نماد (بصری) قرص خورشید استعاره از عظمّت و جاه و جلال حکومت
خوارزمشاهیان.نور زردی که بر صورت سردار سپاه میتابد» بیشتر از آنکه به
غروب اشاره داشتهباشد. طلوع و پيروزي او را نمایان میسازد و به رخ میکشاند.
روی پیشانی سردار نوک پیکان تیز مانندی نمایان است که نماد از یکهتاز بودن
او دارد و او را نوک پیکان این قیام قلمداد میکند.
۲- تشبیه و استعاره (زبانی): چو ماهی در دهان آب رفتند. تشبیه به ماهی.
سیماب گون امواج لرزان - امواج لرزان به سیماب (جیوه) تشبیه شده است. گرد
زعفران رگ تشبیه از آفتاببرزدرنگ بر ک استعاره از فک سربازان و شاه
استعاره از سپاه مغول. رقص مرگ ستارگان تشخیص دارد. دلشب سیاهی شب
اقافه استماری و خی اسکرسه ررای: سار هروه مه کم مالس کی
۱ نماد (بصری): کلبهای از حروف: نماد قوانین و تفکرات آدمی - نور داخل کلبه:
نماد روح سرگردان دختر- پریدن به داخل شنزاری که تبدیل به آب میشود:
«اگر بهار نیاید» |نمادی از رهایی و رسیدن به اهداف دختر - کتاب: نمادی از علم و قوانین بشری.
۲- تشبیه و استعاره (زبانی): هیچ صیادی در جوی حقیری که به گودالی
میریزد. مرواریدی صید نخواهد کرد... مروارید: استعاره از چیزی با ارزش به
۱-نماد (بصری): (عکس ۵۶)» قلبهای آهنی تشبیهی از احساسات سرد شده و
(عکس ۶۵)» چهره هیتلر (نمادی از خشونت و ستم) در جهان است.
(عکس ۶۹): گل سرخ در کنار مدالی از قلب زنده میشود.
(عکس ۷۰)» هفت شهر که زمانی به شهر عشق و همدلی معروف بود حالا تبدیل
به شهری مرده و خال ی ارقللای و یگلاس آدمی شده است.
(عکس ۵۷)» پیرزمان نگل میرشسد. که نمادیاز یکک:شنونده دارای احساس
(عکس ۵۸)» گل پس از همصحبتی با پیرزمانکه قلبی بر روی پیرهنش حک
۲- تشبیه و استعاره (زبانی): پیر زمانکه ناامید و خسته از شهر گذر میکند.
نیمهآشکار و تصویری است و این ویژگی میتواند مورد توجه هنر انیمیشر
جدول ۶. کاربرد رنگ در خلق فضای استعاری و احساسی
6۱۱۵1۵۳۵۱ 20 ۱۵130۵۲۲۵ 2 6۳۵۵9 ۱ ۱0۲مع ۵1 096 71۳۵ .6 1306
۱- استفاده از رنگهای سرد و خنفی برای ایجاذ فضایی رژیایی (آبی» خاکستری
اناد آر رنگهای گرم برای خلق فضای احاسی بااسخت ویرتنش مانند
خورشيد سوزان که با رنگ زرد ترسیم شده است (عکس ۵).
۱- رنگهای زرد خردلی, نارنجی کمرنگ و سیاهوسفید. رنگهای قالب این
انیمیشن هستند (عکس ۱۱). رنگهای زرد و نارنجی حسی از گرمای شدید
۲ استفاده از رنگهای محدود سیاهوسفید با کنتراست بالا (عکس ۱۲) در
نههای مجروح شدن یا نبرد با نگاتیو شدن کامل رنگ» حس ترس خشم و
شوکه شدن و مرگ را دوچندان میکند (عکس ۱۳و ۱۴و ۱۵و ۱۶).
۱- استفاده از رنگهای گرم (زرد و نارنج) در طراحی بیابان که فضای اصلی
فیلم را تشکیل میدهد. برای ترسیم التهاب بیشتر (عکس ۲۵).
۲- شکستن فضا پس از رسیدن تشنه به آب و تبدیل رنگهای تند و سوزان و
گرم (زرد» نارنجی» قرمز) به رنگهای سرد (آبی و سبز) با هدف خلق صحنهای
-رنگ غالگ ون انیه9 زرد قرمن نارنجی) است: که :در ضحتههای
گوناگون,تعابیژمختلف دارد (عکنش/۲.۸و,:۳). حسی از میدان سوزان نبرد و نیز
نماد خون شجاعانی که قرار است برای حفظ و جاویدان ماندن میهن ریخ
۲- نور زردی که بر صورت سردار سپاه میتاید. بیشتر از آنکه به غروب اشاره داشته
باشد ظلوع و پیژوزی او را نمایان میرساند.و به رخ میکشاند (عکس ۲۱و ۲۲و ۲۳
۳ رسیاقو زد و سرخ) دار نهّای که شاه مغولها کشته میشود. حس
۱- رنگ غالب» رنگ خنثی و ملایم (قهوهای) است. دختری در شنزار و کویری
گیر افتاده (عکس ۳۸) و رنگ قهوهای محیط. تنهایی او را در محیطی سرد و
۳ استفاده:از رنگ, آبق اواهمچنین»آفضا حتجم و پرسپکتیو نمادهایی در
دارد از بیابان رهّایی پیدا کند و به اعماق آبی
(که*به/ رنگ آبی,و.نمادی از, زندگبی است و داخل شنهاست (نماد آزادی و
۱-فیلم بر پایه تهمایه رنگی رنگهای سبز آبی» زرد و قهوهای شکل گرفته
است و سعی دارد دنیایی گنگ و مبهم را که نیاز به دوباره دیدن و ساختن دارد
در نمای (عکس ۵۱) در نمایی کامل با استفاده از کنتراست شدید تیرگی» روشنی
و قلب تو خالی روی سینه پیرزمان سعی دارد حس ترس تو خالی بودن و
ناامیدی را نشان دهد. در صحنه (عکس ۵۳۲) نوری از قلب پیرزمان بر روی زمین
میتابد و قلبی را روی زمین پدید میآورد» پیر زمان سعی میکند قلب را بگیرد
ولی نمیتواند (نمادی از جستجوی احساس و روح بشری از سوی پیرزمان است).
حماسی, عرفانی اسطورهای دارند و رنگها توانستهاند در بازتاب و خلق فضای
برگرفته از اثر بر مبنای محتوی آن» ویژگیهای استعاری و نمادین آن را تداعی
جدول ۷. تحلیل اندازه کادر و زوایای دوربین در بیان نمادین
5۷۱۳۹۶ از 65و20 627۳۵۲۵ 300 26ا5 1۲3۵ ۵۶ کزفراد۸ 7۰ 6اطا13]
- (عکس ۱) کوه استوار در پسزمینه! صحنه و سپاه سواران سام که جلوی سام
در حال رژه رفتن هستند و سام استوار در پیشزمینه" صحنه ایستاده است.
نوعی ترکیببندی ایستاست که در آن» خطوط تیز و عمودی, القای قدرت
در ایجاد و تقویت تأثیر کلی تصویر دارد -القای مفهوم تمام عناصر مهماند «به
- (عکس ۲) زاویه دوربین از پایین؟ به بالا سام را نشان میدهد تا حس قدرت و
- (عکس ۳) نمای دور؟ همسرسام در مرکز تصویر و کنیزان دو طرفش
ترکیببندی مثلثی"شکلی را به وجود آوردهاند. همسرآلسام دز رن مثلت و در
-(عکس ۴) با نمای بسیار بسته" چشم سام راانشان میدهد و وضعیت روحی
- (عکس ۵) خورشید در آسمآنکه چهره شام بهجای صورت اوست. تبدیل به
ماه باریهره سام میشود (عکس و ۷). براگ کوچکی که از تاج سام میافتت و
از روی بدن همسر آبستن او رد میشود و کمکم شروع به رشد میکند و تبدیل
به درختی تنومند میشود؛ نمادی از فرزند سام و ارشد اوآدزاشکم مادرش ۱
و (عکس 4) بچه سیمرغها فکر میکنند زال غذایی برای آنهاست و (عکس ۱۰)
دستهای از پایین که بهسوی نمادیاز اهورمزد!ا کشیده شده... همگی در نمای
دور هستند و برای معرفی بیشتر صخنه, ارائه اطلاعات افزونتر پیرامون رابطه
سوژه با محیط و درک یکسان صحنه و سوژه استفاده شدهاند. همچنین
انتخاب این زاویه در واقعی جلوه دادن صحنه نقش اساسی دارد. همچنین
میتوان به اين نکات اشاره کرد: در (عکس ۵) انتقال در یک کادر و زاویه ثابت
نوعی ترانزیشن است و گذر ماههای طولانی و روزشماری برای به دنیا آمدن
فرزند را به نمایش میگذارد. (عکس ۶و ۷) نیز نوعی بیان استعاری در زاویه باز
د ای ۱۳۹۹ ات کت دنت ات نات و ارت وه
- عکس (۱۷) در نمایی بسته» تأکید بر صحبتهای رستم دارد که در حال
رجزخوانی است. در پشت سر او لشکریانش دیده میشوند. با وجود آنهمه
نیرو» نمایی که طراحی شده» عظمت. قدرت و بینیازی رستم را بر اساس
- عکس (۱۸) دوربین در نمایی» رستم را از پایین به بالا! نشان میدهد که
- (عکس ٩۱۹) اسفندیار را از پایین به بالا نمایش میدهد و حسی از عظمت او
را میرساند. در این نما اسفندیار به پایین نگاه میکند؛ گویی رستم را ناچیز و
سا( ۰) با نمای بسیار بسته برای تأکید بر سخنان اسفندیار و تأثیر حسی
- (عکس ۲۱) زاویه از کنار است که میتواند خشم درونی اسفندیار را بهتر به
- عکت*(۳۳) نمایی ,از بالاا به: پایین انتتت#که بر بیمقداری اسفندیار در مقابل
رستم تأکیددارد: همچنین از اوه مورب برای زاویه ایجاد تزلزل و وحشت نزد
- (مک ۲ برغ اقسانها۸ نقطقلایی کادر.. سیترغ در اینجا رآهیر
رستم است و این جداسازی که در نیمه کادر مشخص شده است به نحوی
- (عکس ۳۴) دوربین با حالتی دورانی و چرخان به دور صحنه از بالا میچرخد
و حس درد و ناراحتی اطرافیان و مات و مبهوت بودن آنها را از مرگ اسفندیار
- (عکس ۲۷و ۲۸) با نمای بسیار دور کل و موضوع داستان, یعنی مرد» بیابان
سوزان» دیوار و آب را نشان داده به توصیف موقعیت سخت مرد میپردازد. در
اینآنما محیط: وعواملی آن بر مخاطب تأثیر دارند» نه فرد.
- (مک 0۴ دای بستهتر با ارا9اطلاعات بیشتر درباره رابطه سوه با
بت دای ای اراتا کت مان مر دا حال انداخش
خشتها برای رسیدن به آب است و حس تشنگی او برای سیراب شدن
- (عکس ۳۵و ۳۶) در اینجا نمایی بسته از صورت خوارزمشاه در یک سوم
چسبیده به گوشه کادر مشاهده میکنيم. سعی شده است تنهایی و غم او به
بیننده منتقل شود. با نمایی درشت از صورت غمانگیز و گریان شاه» بیننده درد
-(عکس ۳۷) نمای بسته از صورت ام بین تماشاگر و شخصیت. درگیری احساسی
زیادی خلق میکند و نمای عمومیتراز زن در حال غرق شدن اطلاعات بیشتری پیرامون
رابطه سوژه با محیط در بردارد» انتقال تصویری همزمان این دو نما بر روی هم» تلاشی
است برای یادآزری گذشته:تاراحتی شاه و مرک زن و کودکانش.
- (عکس ٩۳۹) مردی در بیابانی خشک» از روی صندلی شیرجه میزند و زمین
برایش تبدیل به دریا میشود. این صحنه در نمای باز درحالیکه کل موقعیت
نمایشی و دو شخصیت دختر و مرد دیده میشوند. برای رسیدن به یک
اقتنمایی بر آساس تخل + اوه مق شید اه است. دراین دحتد
-(عکس ۴۰) از دید ۰059815 با لیا یلا ازبه انار آحی شده است.
سوژه در مرکز کادر |... يگا و زاره هضور موضوع و محیظط
است» این نما القای هل خن پچ ها کمیت ناطل ات9 ند آسیب پذیری
-(عکس ۴۲) در نمای باز و زاویه از بالا و نامتقارن. دختر و کتاب در یک گوشه
کادر دیده میشوند. گوس لیات 5 اضار او وهی خاص :ذارد:
دختر و اندیشههایش, دنیایی درونی جدا شده ازجهان عادی و روزمره دارند.
- (عکس ۴۳) خطوط و عناصر منحنی, سغی در القای رامش درونی سوژه دارد.
طراحی این تصویر شبیه به تصویربرداری با عدسی زاویه بسته (تله) است و
برای جداسازی سوژه از بقیه عناصر کادر ذر جهت تأثیر پرسپکتیو دراماتیک او
- نزدیکی مخاطب به سوژه و القای رابطهای نزدیکتر با او صورت گرفته است.
رحس ۲۳) نمای باز و صوزه درم کزان است. ضهنهای کم نصا که
- (عکس ۴۶) در این نما ترکقببند پویا است. اما جهت نگاه دختر عمودی
درو یه آستمان ووجیت حرکت تهنگ: افقی بداسمت رافتت کاوره آشفتگی ابهام
-(عکس ۴۷و ۴۸) در نمایی باز با تکنیک معلق نمایی تصویر تودرتو و دایرهوار
به دور خود میچرخد و چهره زن در مرکز آن نمایان میشود. این نوع نما
ی ار مکاشنه در گرد زمانه رااالا میکند. در کی ۲۸ ناس دنر
است و بین تماشاگر و شخصیت. درگیری احساسی بیشتری خلق میشود.
- (عکس ۴۹) وضوح انتخابی در نما (برجستهسازی) توجه به موضوع مشخص و
- (عکس ۵۰) از یت نورپردازی و ویژگی نوری متمرکز در القای فضایی
د ای ۱۳۹۹ ات کت دنت ات نات و ارت وه
-(عکس ۵۳) در نمایی باز و عمومی» سختی راه» ابرهای سیاه و درهای که
- (عکس ۵۴) شخصیت در مرکز و نمایی کادر در کادر دیده میشود. نمایی
از پشت و در مرکز نشان از درونیات سوژه و تصورات و اندیشههایش دارد که
-(عکس ۵۵) با نمایی بسته از قلبهای قفل شده بین تماشاگر و سوژه
-(عکس ٩۵) در نمایی بسته. سعی در همذاتپنداری و ایجاد رابطه عاطفی
-(عکس *۶) نصای باز و میزانسنی مثلشی و تمرکزگرا سعی در جلب توجه
-(عکس ۲ع) در نمابی دور و همتثراز با چشم. ضمن معرفی فضا تنهایی
افراد در وسعت منطقه واسختی کارشان را به نمایش میگذارد. کادر به
دونیمه تقسیم شده است؛ نیمی از افراد در حال کشیدن زنجیرهای متصل
به قلب هستند و نیمی دیگر, قلبی را که بخش عظیمی از کادر را به خود
-(عکس ۶۲) در نمایی باز, مرکز توجه پشت زمینه است که در آن قلبها
قرار گرفتهاند. وضوح کامل عمق میدان توجه به موضوعی مشخص و القای
-(عکس ۹۹۶۴ بیزفهگ ار ویر قلچی:ذر شنت کنه بییناقماشاگز و
- (۶۶) نمای ط و کناری از عدهای که در صف انتظار قلب هستند. این
نوعانمنا به ایچناد حس درونیدر فضای صحنه توجه ویژهای دارد.
-(عکس ۶۷) نمایی از دستی که قلبی برمیذارد. ترکیببندی پوپا |
(عکس ۶۸) در نمای نیمه نزدیک انسانها قلبهای خود را مانند کارت
اعتباری داخل دستگاه چک کننده ورود و خروج کارخانه میگذارند. این نما
سعی در حس نزدیکی و همذاتپنداری بیشتر با مخاطب دارد.
پس از مطالعه این مورد به نظر میرسد عواملی همچون کادربندی, زاویه
دوربین, اندازه کادر که در کارگردانی اثر مورد توجه قرار میگیرند.» ارتباط
مستقیمی با مفاهیم پنهان و آشکار محتوای شعر دارند و میتوانند در بازت
هویت. پیامرسانی و تأثیر آن بر مخاطب نقش بارز را ایفا کنند.
جدول ۸. تحلیل عناصر بیانی انیمیشین در بازتاب فضای شاعرانه ایرانی در انیمیشن ملی
6 ۱ 690۳655101 301113160 ۵۲ 6۱۵۲۵1۶5 1۳۵ و 0ن۷2را۸۵ .8 13606
تامورف: تبدیل خورشید به ماه با صورت اسفندیار. تبدیل صورت زال نوزاد به
کنار سیمرغ -نشان دادن قدرت و اقتدار سام با رژه سپاهیانش.
ساخت جهان جعلی: کوهی که بر فرازش سیمرغ لانهای پوشیده از خار دارد -
ایماژیسم: زندگی زال با سیمرغ - تبدیل برگ کوچک به درخت (رشد زال)
نامیرایی: ارتباط سیمرغ با زال و زندگی آنها با هم
ایجاز: رسیدن خبر حمله سپاه رستم به افراد اسفندیار. تمام اصحنه نگاتیو شده
ساخت جهان جعلی: پرندهای به نام سیمرغ وجود خازجی ندارد:
ایجاز: بیابان با رنگهای گرم (زرد و نارنجی) ترسیم شده است و التهاب و ابراز
جانبخشی و انسانپنداری: ملخبت کرد ,آپیا مرد. آب مانند یک موجود زنده
ساخت جهان جعلی: بیابانی که دریا در دل آن است. با وجود دیواری بلند در
ایماژیسم: فضایی رویاگونه و شاعرانه با استفاده از ترکیب رنگها
ایجاز: نمایی از صورت شاه و نمای از زن در حال غرق شدن بهطور همزمان بر
جانبخشی و انسانپنداری: خورشید.» همچون انسانی زخمی پنداشته شده که به
ایماژیسم: تمامی زمین و آسمان به سرخی خون نمایش داده شده است. غروب
توهم صوتی: صداهای کشته شدن, باد و عناصر دیگری که در کادر دیده
شخیص تب رای روز مائند اقساقصضورتت.قر نظر گرفته ده است,اذامیی ند
برای شم ما سای دلن در تشر رده ده استه
ایجاز: صندلی که هماننداشکوی پرشی برای رسیدن دختر به اهداف است -
حیواناتی که بدن آنها بااشتعاژ پوشیده شنده - نوری که نشاندهنده روح دختر
جان بتظیر انیگا ند ری: حروف «حووالالت ماه جاندار و انسانی یافتهاند:
ساخت جها ملظ کات نات ,غوواقای با استفاده از عناصری که در جایگاه
حقیقی دنه دیهان گر را ری رکههگاربایی در دل آن نهفته است -ایجاد
فضایی سورئال با نور و جروف و حیوانات و اجسام شناور در شنزاره محیط و ...
نفوذ: نشان دادن روح و احشاشات سرگردان دختر با استفاده از عناصر موجود
نفیوذ: دختر با بدنی پوشیده شده از کلمات یا اشغار گویی از ورای دنیایی دیگر
ایماژیسم: حروف پراکنده که مانند شعر روی بدن حیوانات هستند - نوری که
مانند روج ری یلامش اور آبشت -وجود کتابهایی که دختر را احاطه
نامیرایی: دختر دستهایش را باز میکند تا آزاد و رها در این آب شیرجه بزند ولی
ناگهان به روی زمین سخت میافتد. آب و دلفین محو میشوند و او به جهانی دیگر
ایجاز: قلبهای فلزی قفل شده که ایجازی از نابودی احساس بشری هستند -
گل که ایجازی از غم و اندوه جامعه است - کارخانههای ماشینی و صنعتی که
ساخت جهانی جعلی: جهانی که با قلبهای آهنی و کارخانههای صنعتی هدایت
نفوذ: قلبهای تو خالی انسانها که احساس از دست رفته آنها را تشان میدهد.
ایماژیسم: قلبهای سرخ نشانی از عشق و روح بشر هستند. گل سرخ - قلبهای
توهم صوتی: صدای ماشینآلات جنگی و صدای هیتلر در پس زمینه آن که جذ
انیمیشن ویژگیهای بیانی مشترکی با:ادبیات شاعرانه دارد که درک آن
میتواند در بازخورد مناسب و کامل پیام نقش اساسی,ایقا کند.
الیست وهفته تصویر ۱. مجموع فریمهای تحلیل شده موردهای مطالعاتی
۹ ۳ (پیابی ۱۹۳)» 5 2256 0۲ ۷۷۵۲5 1۲3۵۵ 2۳2۷260 اه۵ا0] 1۰ ۱۳۵96
عکس(0 | عکی () | عکن () | عکن (16 [ عکن (۵) | عکن (ع ۱ عکن (۱۱۸ اعکنن ( عکن (۸ | اعکن (:۱)
عکس (0۲ ۱ عکس (۱۳) ۱ عکس (۱۴) ) عکس (۱۵) | عکس (۱۶) | عکس [۷() | عکس (۱۸)_اعکس (۹) عکس (۳۰)
عکس (۲۲) | عکس (۲۳) | عکس (۲۴) اعکس(۲۵) | عکش (۲۶) | عکس (۳۷) | عکس (۲۸) اعکس (۳۹)] عکس (۳۰)
عکس (۳۱) ۱ عکس (۳۲ ۱" عکمن (۱:۳۳ عکس (۳۳) ۱ عکس (۳۵) ۱ اعکس (۳۶) | عکس [۳۷) ۱ عکس (۳۸) اعکس (۳۹
عکس (۴۱) | عکس (۴۲) | عکس (۴۴) | اعکس (۴۴) | عکس (۴۵) | عکس (۴۶) | عکس (۴۷) | عکس (۴۸)
عکس (۵۱) | عکس (۵۲) | عکس(۵۳) ۱ عکس (۵۴) | عکس (۵۵) | عکس (۵۶) | عکس (۵۷) ۱ عکس (۵۸)
عکس (۱ع) | عکس (۴۲) | عکس (۶۲ | عکس (۴ع)
(۶۵) | عکس (۶۶) | عکس (۶۷) | عکس (۶۸) |عکس (۴۹)] _ عکس (۷۰)
-ادبیات شاعرانه ایرانی» خصوصیات شاخصی دارد که رسانه انیمیشن با
شوه بیانی ویژهاش» میتواند قالب مناسبی برای آن باشد. تحلیل آثار
گزینش شده گواه این مدعاست. براساس آنچه مورد بررسی قرار گرفت. :
- بر اساس ویژگیهای مطرح شده نمونههای مطالعاتی مورد واکاوی قرار
گرفت و مشاهده شد؛ که انیمیشن با خصایلی که دارد. هم میتواند از
بیانی صریح استفاده کند و هم قادر است بیانی ضمنی و استعاری را بهکار
گیرد. نوع کادربندی» زاویه دوربین,» رنگآمیزی و موارد مطرح در حوزه
میزانسن, ایجاد دلالتهای معنایی کرده و بیان فیلمیک و ویژهای برای
شکستها ظلمها غدالتها و بسیاری از وقایع دیگری است که بر یک
ملت گذشته است. موردهای مطالعاتی گواه این مدعا هستند. ویژگیهای
بصری» به تأسی از متن ادبی ملی» فرم,و ساختاری را تولید کردهاند
که شاخصهای هویت ملی در آن قابل مشاهده است. نوع روایت پردازی
- دنیای شعر گاه کاملا خیّالی واستاخته ذهنتی به:پرواز درأمده در
رویا و خیال است و گاه کاملا حقیقی و نزدیک به دنیای واقعی است.
ادبیات شاعرانه نیز مملو از تخیّل, نماد استعاره» تشبیه و بسیاری دیگر
از آرایههای ادبی است اما انیمیشن همانگونه که تحلیل شد. بسیاری از
این ویژگیها را در خود دارد. ازاینرو پس از تحلیل موردهای مطالعاتی,
بهوضوح میتوان دریافت که انیمیشن, بهترین گونه رای نمایش آثار
ادبیات شاعرانه است. به تصویر کشیدن بسیاری آزآرایههایی که در این
پژوهش از آنها نام بردیم» در سینمای زنده و واقضی, کاری دشوار و حتی
- درحالی که سینمای انیمیشن,» سینمایی آزاد و رها از قید و شرط عالم
حقیقی است و امکان پرواز تا افقهای نامحدود تخیل و اغراق را برای خلق
- درخواست از پژوهشکدههای فرهنگی, هنری و رسانهای برای پژوهش و
ارائه الگوهای نظری و پژوهشی از مضامین ادبیات شاعرانه ایرانی
دراماتیک ادبیات شاعرانه ایرانی و ساخت آثار انیمیشن فاخر در
- ایجاد انگیزه و حمایت از ادیبان, نویسندگان و فیلمنامهنویسان
استم» رابرت. (۱۳۸۳). مقدمهای در نظریه فیلم (گروه مترجمان به
اوحدی, مسعود. (۱۳۸۷). فرمالیسم و نقد فیلم: هنر ۲۶(۷۵)» ۳۰۷-۳۰۸
ایگلتون» تری. (۱۳۹۶). چگونه شعر بخوانیم (ترجمه پیمان چهرازی). تهران: آگه.
بهرهمند. زهرا. (۱۳۸۹). آیروننی و تفاوت آن با صنایع بلاغی مشابه. زبان و
جینهی,» چوآی. (۱۳۸۸). پندار سینمای ملی (ترجمه فریده آفرین). زیبا
چالمرز, آلن اف. (۱۳۸۹). چیستی علم (ترجمه سعید زیباکلام تهران:
تأکید بر روش تحلیل محتوا. مدیریت فردا ۷ و ۲(۸» ۵۸
ارزشیابی و تطبیق داستان رستم و شفاد با برجستهترین مدلهای ساختاری
حیاتی: زهرا. (۱۳۹۱). مقانسه استعغاره آدیی و الستغاره سینمایی با شواهدیی
سجودی, فرزان. (۱۳۷۷). درآمدی بر نشانهشناسی: فارابی» *۳ (۴)» ۲۱۳-۲۱۸
شفیعی کدکنی» محمدرضا. (۱۳۷۵). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
ضابطی جهرمی, احمد. (۱۳۷۸). سینما و ساختار تصاویر شعری در
فرشته حکمت. فرشاد. (۱۳۸۹). فضاسازی شاعرانه در اثر هنری. باغ نظر,
قبادی, فرزانه و حسنائی, محمدرضا. (۱۳۹۵). بررسی شویوه بیانی تکنیک
متامورف در بازنمایی تخیل شاعرانه در انیمیشن. هنرهای زیبا -هنرهای
واقعیت در سینما (ترجمه کیانوش صدیق). تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
محبتی» مهدی. (۱۳۸۶). بدیع نو: هنر ساخت و آرایش سخن. تهران: سخن.
مسبوق» مهد و همکاران. (۱۳۹۰). بررسی پویایی و حیات صور خیال در شعر
نمازی, محمد. (۱۳۸۲). نقش پژوهشهای کیفی در علوم انسانی. جغرافیا
۰ ولورا۸/۵ 6000161 0۷6 ادها 1۳6 .(2007) ۲۷۰ ,۵8و۵۵ 2 .5 ,۴۱۵
۰ :۱۵۳۵۵۳ .323-33 ,50 6۰ 300 اامفقد0 بع ۵۷ 090۲
7106965 501001100 6396 .(2008) بل ,و66۲0 ۵ بل او 2ع5
۰ 0201211۷06 200 ع106هازا2ا0 ۵۶ ۱۸۵۵۵ ۸ :۲۵962۲6۳ پروسا5 6296
تمو۵ز0۳ 8/۰ ۱۷6 ۷۷۵ کرهجام ۱۵1 .(1980) ۱۷۰ بصق امل ۸ 6 مها بازتاب ادبیسات شاعرانه
۰ ۵ ۷ ,۷/۱۲۸۱ ۱۵ 01۳۵۲۵۰ ۱131100۵ ۵۶ ما5 1۳۵ ۱۵ ۴۲۵۵۱۵۳۳۹ 806
6 ۲۵۲ ۸۵۵۲۵۵6 ۱۳۵۵۷۵ 6606۲۵ ۸ .(2006) ۴۰ .0 ,1۳۵۲۵8
85 ,000۲ ۵۳ 0۲۳۲۷ ۵ ۱۱ ۵۵/195 1۳۵۱۲ ۵90۲۵۶3۵0 و۱۵۳ ۱۵۷۵ ۱۲۵۳۵۳۹
6۰ 20 ۵۱۵0۷۵۲۳ ۲۱۵۲۵ 6901083107 000176 60۳810۵۲۵0 20 ,۷۷۲95 0۲
6 ۱۲۵۲/۵/۱ ۲۵۲۱۳۵۳۹۰ ۲۵۱۵۷۵۳۲ ۵ ۱ ۵۳ 50 200 باهاعا500 ,ا۵ع۲9۵۲
۲901 1۵ 2016 ۵۵۵۳۲ ۲۵1 ۲۵۶ ۵ ۵7 0233109 200 ,۲۵۷۵ اناد وا عسا۵ ۱۵۲
23۲020 ۵۶ ,0۳۵۲۵01۵۲36 2۵0۳۵۱ 300 ادالاانه ۵ 25 بعاسا۱۵۲2 708 از
7 21100000 1۳۵ 32130100 ۲۵۶ 20 ۵۳۵۲۹۵8 ۵8۵10۵ ۵۳ 12۵
۷۷ ر0ا5 ۵۲۵8۵1 71۳۵ ۷/۵۲۵۰ ۵ 1۳۲۷9۳ ۱۳1۵۱/۵25 20 ۷۷۲1۵۲۶ ,کاو)/2
7 ۱۱۳۱۵۵۲1۵۱۱۵۵ 200 ۱۱۵۵۵85۷ 1۵ 00۵۲912019 ۷/۸۱۵ ب08۵ ام 062 ۲2م 3۵
.277117211077 0۳ 102107685 عباوژت 1۳۵ ۲۵۷۱۵۷۷/۳۹ برط اه 1۳۵ 200 عسا اهاز ع۵م
:001۵0 278 06۷/0۵5 51816 کاز 20 ۱۱۵۲۵۷۲۵ ۵ ,ا۳5 ,6اع 27 ۳۶ ۱
1۳۵۵۲۵۸۲۵ 1۳۵ ۵۳ 82960 1۵۲ .۵10 ,ا۵ط 5۲۳ ,۲۳۵1۵۵0۳۵۲ ,۲۵۲۹۵۲۵0۲ 28
لاس0590 آبام ۷۷۵۲۵ 52۳0۱65 12۷0۲۵0 ,20/2000 200 0۱۵۱۵ ۵۳ 100020005
0 ۷/۵۱۱" ,۴۶120/۵2۳ 200 ۳۵۶12۳ ,51۵۲9 300 ا3 2 ۱۵/۳9 001۵0اعو
0 "00۱۱۵ ۲۵۲ 006۶5 ۹۵۲۲۵ ۱۲* ,۳۲۵۷۵۲۹ ۱۳۵85 ۵۳۲1۳۵ ۷۷3۷۵۶ ۵ ۱" ,۷۷3۵۳
0 ,0061 ۱۵۷۵۱ 20 ۵۱۵ ۵۲۲ 12۵ 201121105 00۵16 ۵۲۳ ما0 30۷۵۳"
6 ۲۶6۶ ۵ ۱۵۷۷ ۶ 27006 1۳(5 07:ع09 0 نام ۲۱۵/۲ 7۳36 .7260ا23 ۷۷۵۲۵ 1۳۵۷
47 7۱6 30/۳۵0۰ ٩ 506 اه الاع0 51۳ 20 ۵90۲0331۷6 ۵ ۱۱ ۵اسا۵۲2ا
0 ,200۲020 0۲۳۵/96 300 0030/00۷6 ج ۷ ,عاهانا2ا0 ۷۵۶ ۲۵۳۵۵
| از دیرباز ایرانیان احساسات خود را در قالبی منظوم به کلام یا نوشتار درمی آوردند و بیان شاعرانه را شیواتر و تأثیرگذارتر می پنداشتند. آثار به جا مانده از این پندار، مملو از مضامین گوناگونی؛ ازجمله پند و اندرز، طنز، عاشقانه، تاریخی، اجتماعی و غیره است. ادبیات شاعرانه ایرانی همچنان بدیع و تازه می نماید و گذر تاریخی نتوانسته است آن را به فراموشی بسپارد. این ادبیات، به عنوان خصلتی فرهنگی و ملی، هم اکنون ابعادی فراملی یافته و مورد توجه هنرمندان، ادیبان و روشنفکران سطوح بین المللی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدفی کاربردی، ضمن درک ضرورت و اهمیت نگاهداشت این داشته فرهنگی، پس از مرور ویژگی های منحصربه فرد انیمیشن، در تلاش است تا پیوند میان ادبیات شاعرانه ایرانی و این هنر را مورد مداقه و بررسی قرار دهد. در این مقاله، ابتدا ادبیات و آرایه های تشکیل دهنده آن، مانند تشخیص، استعاره، نماد و غیره تعریف شده اند و سپس، طبق مبانی نظری سینما و انیمیشن، با انتخاب هدفمند از موارد مطلوب، نمونه هایی با عنوان «زال و سیمرغ»، «رستم و اسفندیار»، «دیوار و آب»، «در امواج سند»، «اگر بهار نیاید» و «هفت شهر» از انیمیشن های شاعرانه برگرفته شده از شعر کهن و نو مورد تحلیل قرار گرفته اند. مسئله اصلی این پژوهش، چگونگی استفاده از ادبیات شاعرانه در شیوه بیانی و ساختاری انیمیشن است. روش پژوهش کیفی، با رویکردی توصیفی و فرمالیسیتی، بر اساس منابع کتابخانه ای و آرشیوهای صوتی و تصویری بوده است. |
35,463 | 442073 | کاهوت همچنین شامل امتحانات جزئی نیز می باشد. کاهوت ابتدا برای یادگیری اجتماعی طراحی شد که در آن شاگردان دور
یک صفحه مشترک مانند یک تخته سفید تعاملی » پروژکتور یا مانیتور رایانه جمع می شدند. همچنین می توان از این سایت از
طریق ابزارهای اشتراک گذاری صفحه مانند اسکایپ يا جستجوگر گوگل استفاده کرد.
کلاس های درس گوگل یک سرویس وب رایگان است که توسط گوگل برای مدارس تشکیل شده است » و هدف آن ساده
سازی » ایجاد ۰ توزیع و درجه بندی تکالیف به روشی بدون کاغذ است. هدف اصلی کلاس های درس گوگل ساده سازی روند
کلاس های درس گوگل برای ایجاد و توزیع تکالیف . اسناد گوگل »۰ برگه ها و اسلایدها برای نوشتن » جی میل و ارتباط و
تقویم گوگل برای برنامه ریزی به ادغام درایو گوگل می پردازد. می توان دانشجویان را برای پیوستن به یک کلاس از طریق یک
کد خصوصی ۰ يا ورود خودکار از طریق دامنه مدرسه به کلاس درس دعوت کرد. در اینجا برای هر کلاس یک پوشه جداگانه
در درایو کاربر مورد نظر تشکیل می شود و دانش آموز می تواند تکلیف درسی خود را در آن ارسال نماید تا توسط معلم نمره
گذاری شود. برنامه های تلفن همراه مخصوص دستگاه های آی او اس و اندروید به کاربران اجازه می دهند عکس هایی گرفته
و به تکالیف ضمیمه نمایند » فایل های برنامه های دیگر را به اشتراک بگذارند و به صورت آفلاین به اطلاعات دسترسی پیدا
کنند. معلمان می توانند پیشرفت هر یک از دانش آموزان را کنترل کنند و درجه بندی کرده, سپس پازگشته و نظرات را
اورنوت.چیزی است که به شما امکان می دهد تجربه » یادداشت » وب سایت و عکس های خود را ضبط کنید. اورنوت یک ابزار
عالی آی او اس برای معلمان و دانش آموزان برای سازماندهی تمام مطالیشان است. می توان این برنامه را بارگیری کرد. افراد
می توانند تمام یادداشت ها و برگه های یادداشت در.یک نوت بوک اورنوت سازماندهی کنند چرا که این نوت بوک قابل حمل
» جستجو » غیر قابل از بین رفتن است. حتی اگر شماره تلفن کسی را از دست دهید . داده های موجود ایمن خواهد بود. علاوه
بر سیستماتیک کردن یادداشت ها برای کلاس»» این برنامه ایک ابزار"عالی برای استفاده برای فعالیت های تحقیقاتی است و
دانش آموزان می توانند تصاویر » اسناد پی دی اف و حتی,یادداشت های«دست نوشته را ذخیره کنند.
هر روش تدریس در صورت از بین نبردن هدف » می تواند به عنوان روش نوین تدریس در نظر گرفته شود. محققان بر این
باورند که هدف اصلی آموزش انتقال اطلاعات یا دانش به ذهن دانش آموزان است. چندین روش وجود دارد که معلمان می
توانند سیستم را نادیده گرفته و ابزارها و تجربیات لازم را به دانش آموزان ارائه دهند که باعث ایجاد یک ذهنیت نوآورانه می
01 1۵ 1۵5 6عسمه مصنلمه ۶و عع عطا که کدمنام عم کصعلد ۵۲6 هنک .ظ .5 [1]
40 ع0نط3ع1 ۵۶ منطعتقامایک5 عطا 1۵۳ لقص30 لقد0ه 136 (2014) ماصعصع ددعت
,«(2014) 211۵00505 بوازده بنصتا 3/0۵ موعمعد 21 فععصد ۸۵ ۵۵ 1000006 مفلجه0 ب [2]
۷اآبا120 10۶ ۵۵1 2 عمط 0۵ علعه 1006 6اه 10 امعلام» ما مععلمناه عصنعتا" مصست ۳۰ [3]
(2014) معصنطهع1 فصه عصنط2ع1 که منطحعامطایک عطا 1۵۶ همست نمصمناههها "امعم ماه 010
6اه عطا که لد عطا عصتمهام 16۶ متا ۰*۵ بیوصت ب۸ .7 مه علم80 .7 0۰ [4]
82-7۰ .00 ,2 30۰ 35 ۷۵1۰ (1998) ,هد نصا 3/02 م۳۵02 معمنصه16 0ععد- 60 01
هن 1810107 6 ۵۶ عامد عطا صمنادع 1۵۵۹" بدعل16 با فصه بکا م8 1 م۸0 .5 [5]
40 006۳6۲6۶ 99 656 عطا 4 معاصمک عم (3999) بکاصمصصم هه عصتلصه عناه هام
[ه110(ک332 ۸ نو20 0 عانط ۳ 6 معط ۵ط 1 .ل ,لاله مک ب.ظ بمصهعله1 بش۸ ,۷۷26۵0360 [6]
3۵1 ۶ م70 صعزکهاد م۸ ععنا هم عصنطجم) ع 00 هصاممصد عمامصا]
,160867 ۵ لا 3/63 وملا.2 مطق8 3.۳.۸ نت6۳۵ ۸.7 3۵24 ۵ط۸ وک ملعک هط [7]
۵ ۳0۳۵۷۵6۵۹ عمتصهم] عک عصنطمع 1 16۶ ماه روص نصمناهم 3۵ خا جمناهعاصا ۹101
24-۰ ,(2) 2014(,2) (010781) برع و[مصطع1 نمدمنام ۳۵ ۶و لمصس و7 عصنلص0 صعنکد 2/3
0 دعصنط162 امعک۸ 101 :106 30۳ .0 مولنعس۸1-7 6 یک ,3/0820 ول بش۸ مطنق85ت17 [8]
05(7) عصتوصصنعم۳ عصاکرود-3۳ هز کاصعصم10عع10 هل مصمنم ۳۵ [مملک صنطانم هصنصهع.]
28 مضه عمنصهع1 ۵ععحقطصع- نع مامصط هو ۲و درد [۵ 10 ام ۸" له 6۳ .1٩ ,م1 [9]
۰ -72 .00 ,19/3 [۷۵ ,(2016) منجاعنه50 هد وعمامصط16 نهممناد ۳ ۵1 هل موز
۷:۳ کصمنا۷2مصطز مومع دمم 1۵۶ عول۹امطلا فصموط عمنصهها +عطمع 1 له 6۲ .۲٩ ,هآ [10]
۵0 0۳گ1 ۶و 006 ط0صع11 لهممتاهماصط ,وع0ه) علعرعمکط بش6 لفصه ۷۵۵۵۲ 7.30 هل ,101
۵4۰ 216۷ ,50086 ,425-434 .00 ,(20083) مصمنا۵ ۳۵ دم ع5 هه وس صز برع م1[ مصطع 1
,101 ۳6 ص72 مصصز مزع مع602م 1۵۳ عع 0 «مطل فصمیوط عمنصهها حعطعع 1 .21 و1۵ [11]
16201087 «مناهصصوکصا ۶و 006 00ص ونامآ ,(مک08ع) 4ع2عصگ1 بش هه ۷۵۵۵۲ 7.36۰
4۰ 376۷ ,5010867 ,425-434 .00 ,(20083) ۳00۵05 سقوصدمعع5 مه ص۲۹
6 ۳ز6ط] فصه ککهناه عمط ۶و دمنامعناکه صز م۸ ۷.5۰ منافلا ۶ .1 ۷/۶ ,.5.۳ متتط [12]
198-0 ,31 ,(2014) هط هط م۲۳ حز کعاب م0 کاص مکی 2360 وعمامصطع او
| آموزش تدریس پیشرفته یکی از رویکردهای نوآورانه برای تقویت فرایند تدریس - یادگیری به شمار می رود. با پیشرفت فنا وری های نوین و توسعه گسترده جهانی سازی ، فرایند تدریس - یادگیری نقش مهمی در بین دانش آموزانی دارد که سیستم آموزش آنها در سطح کلان گسترش یافته باشد. تدریس ترکیبی علاوه بر آموزش چهره به چهره، شامل یادگیری الکترونیکی نیز می باشد. در این مقاله استراتژی های مختلف یادگیری نوآورانه برای فنا وری مدرن بصورت مفصل مورد بحث قرار گرفته است. استفاده از وسایل هوشمند برای فعالیتهای مختلف مانند تدریس، طراحی مقالات پرسشی، ارزیابی دانشجویان ، بازخورد و روش شناسی تحقیق مورد بحث قرار می گیرد. |
40,082 | 415140 | 10 ۵۶ علراد عطا عصتنصعجه ما ۳۵8 7و5 خصععصم عطا که ععممم 1۳۵6
-ع 169010 8 بط 0ع2۵م ک۶۵ حلجهع 368 156 امعم خصع همع
ع6 ا 0۶ [۵ 7۵۶" کقطا 50۵۵ کالباکه عطا فصه #مطاعص نومه
0 ,16669 ز ام هنود ۵۶ ماه منصط 5 "تعکر عاصقصع5
عطا 86طم2 ۵۲۴ "صمتای تصتصصی لهس آنهماصز که ناه تلهم ماک"
6 عنط ۳۸۳ +صاصجمع0ه ک تصتص ی /۸-له متسه هنز کعنععز 100۵0۳
۵ 0۳6106 ۵ ع7ه علعناسه عنطا صذ 5/عز۷م۳ عط1 بعصت عنط ۵1 کع ام آه۵و5
۵ لعنامجه ع0 فلامطاک صعنوهنوم خقطم کم صمتاععی عطا هسن هه
۰ ,00 ولاکز5 6۳ نآ 1عجه2/2 عنصح 1 رم عکعورم اصهاکزدد ۸ **
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
هدف پژوهش حاضر بررسی سبک مواجههی امام علی لئذ با گسستهای فعال اجتماعی
در بازهی زمانی حکومت ایشان بود. پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و نتایج
نشان داد ""احیای نظام معنایی مشترک"» "همسازی امتیازات اجتماعی " و "آنهادینهسازی
ارتباط بینفرهنگی "" از جملهی مواره مهم در مواجههی امیرمژمنان "با گستهای فعال
اجتماعی زمانهی حکومت ابشان رگ رای ها ی مها مقدسهای است برای
پاسخ به این مساله که از چه الگویی برای تقابل با گسستهای فعال اجتماعی در جامعهی
کلیدواژهها: امام علی لشل گسست اجتماعی» امتیازات اجتماعی, نژاده قوم قبیله.
* این مقاله مربوط است به همایش بینالمللی امام علی :له الگوی عدالت و معنویت برای جهان امروز» که در
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در اسفند ۱۳۹۷ برگزار شده است.
گسستهای اجتماعی به معیارها و مرزهایی دلالت دارند که افراد و گروههای جامعه را از
یکدیگر جدا میسازند يا رویاروی هم قرار میدهند. این گسستها بیانگر خطوط تمایز
و تعارضی هستند که علاوهبر خاستگاه ذهنی» مبنای عینی هم دارند و متناسب با
صورتبندی و نحوهی آرایش و تعامل نیروهای اجتماعیایجاد میشوند (هانتیگتون» ۰۱۳۸۰
ص. ۳۸۰). گسستهای مذهبی» قومی» زبانی و منطقهای از جمله گسستهای تاریخیای
هستند که در هر جامعهای به مقتضای تحولات خاص آن جامعه پدید آمدهاند و خود
بیهیچ گمانی بازترسیم نحوهی مواجهه امیرموّمنان ند با گسستهای اجتماعی» در
الگوشناسی فرایند مبارزه با گسستهای اجتماعی روزگار معاصر نیز اثرگذار میباشد. این
خود توجیه گر درنگی است که بسیاری آن را یا نادیده گرفتهاند یا بسیار ساده از آن
گذشتهاند. نحوهی مواجههی امیرموّمنان ال و شاخضهای حاکم بر آن میتواند الگوی
رفتاری دیگران قرار گیرد. کاویدن در این زمینه میتواند جلوههای مدیریت اسلامی در
مواجهه با بحرانها را به نوعی منعکس کند. در این زمینه» تحقیق پیرامون نحوهی
مواجههی امیرمومنان علیهالسلام بهعنوان واقعیتی انکارناپذیر - که منعکس کنندهی
عملکرد عینی سبک خاصی از مدیریت الهی و گرفتن بهترین تصمیمات و موضع گیریها
متناسب با شرایط و مقتضیات است - میتواند به شاخصها و اصول موضوعهی سازگار و
متناسب با اعتقادات در مراحل مختلف فرآیندهای برنامهریزی منجر شود.
در این نوشتار فرض بر این بوده است که سبک مواجههی آن حضرت با گسستهای
اجتماعی, سبکی جامع ایا و کف ات۲ هاش کل دزد از ستشکنیها و
بدعتگذاریها جلوگیری کند و ازسویدیگر حفظ اسلام را بهدنبال داشته باشد. از اینرو
برای اثبات صحت این استدلال تلاش میشود که نشان دهیم: اولا مهمترین
گسستهای اجتماعی فعال زمانهی حکومت امیرموّمنان نا چه بود؟ و ثانیا آن حضرت
از چه سازوکاری برای مواجهه با این گسستها استفاده کردند؟
۱. بازنمایی گستهای فعال اجتماعی در آغاز حکومت امیرمومنان ال
پدیده تعارضات اجتماعی که منجر به نظام گسیختگی میشود. در صورتی اتفاق میافند
که در یک اجتماع اجتماعی کردن افراد بهدرستی صورت نگیرد؛ یا در یک نظام اجتماعی
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
ناراحتیهای موجود هیچ راهی جهت تخفیف نیابند؛ هرگاه نظام اجتماعی با محیط
همخوانی نداشته باشد؛ یا هدفهای نظام مشخص باشند. اما همهی اعضا امکان
دستیافتن به هدفهای تعیینشده را نداشته باشند؛ یا ارتباط کافی میان گروههای
مختلف جامعه وجود نداشته باشد؛ و در نهایت پایگاههای مختلف افراد در اجتماع با
یکدیگر تناسب و همخوانی نداشته باشند از این نظر بر آنان فشارهای مختلفی وارد شود
بهدیگرسخن اگر جهان اسلام را بهمتابه کلی واحد بدانیم که مرکب است از اقوام»
نژادها مذاهب» زبانهای مختلف؛ و مسلمانا در قالب گزوههای مختلفی تجمع مینمایند
که از یکذیگر متفاوت هستنده گس دروضکل طنیی ,بر مرزهای اختلاف بین آفراد:
گروهها و نهادها در جهان اسلام دلالت دارد. شکافهای اجتماعی با عنایت به عنصر
آگاهی و عمل سیاسی است که به دو دسته تقسیم میشوند: گروه اول» شکافهای
غیرفعال" که صرفا به وجود اختلاف دو گروه اشاره دارد؛ و گروه دوم» شکافهای فعال ۲
که مبتنی بر گروهبندیها و آگاهی سیاسی است (بشیریه, ۰۱۳۹۵ صص. ۱۰۰-۹۷).
گسستهای فعال تضادهایی هستند که مبنای عمل اجتماعی و رفتار سیاسی قرار گرفته و
در فرایند هویتیابی و جامعهپذیری نسل جدیده تاثیر تقابلی موّثری در برابر گفتمان
هویتی مسلط دارند؛ درغیراین صورت گسستها شکل غیرفعال يا نهفته دارند. میان
گسستهای فعال و غیرفعال نمیتوان مرز قطعی و دائمی ترسیم کرد؛ ایبسا در فرایند
تحولات اجتماعی برخی گسستها از حالت فعال به شکل نهفته درآیند و یا بالعکس از
بازنمایی گسستهای فعال اجتماعی در روزگار حکومت امیرمومنان لا برای تبیین
هرچه بهتر مواجهه ایشان با آنها دارای اهمیت است. این گسستها عبارت بودند از:
هویت قبیلهای و قبیلهگرایی و فراموشی آرمان امست اسلامی» عامل مهمی در
تجزیهوتحلیل رخدادها و رفتار سیاسی بعد از رحلت پیامبر غه است. در طول ۲۵ سال
سکوت و گوشهنشینی امیرالموّمنین 8 وضع هویت قبیلهای کاملا دگرگون شد و در
پوشش انگیزههای مذهبی چنان قدرت گرفت که تمام دوران حکومت پنجسالهی حضرت
را تحتالشماع قرار داد اگر طیف سیامگ اون الومزهنان ل ساختمان قومی نداشتند
و فراقومی بودند: اما جبههی مخالفان ایشان باقّت قومی داشتند و ذاتا به مدینهالسرب
متعلّق بودند» نه به مدینهالنبی. در جبههی مخالفان, گذشته از انگیزهی نژادی» همگرایی
عشیرهای نیز بهچشم میخورد. بسیاری از چهرههای فعال این جریان از بنیامیه و
متحدان آن بودند؛ بعدها نیز کوشش بنیامیه برای ایجاد یک طبقهی اجتماعی جدید از
در نخستین گفتوگوهای سیاسی پس از درگذشت پیامبر یه سخن اصلی در جریان
سقیفه خاستگاه خاندانی "امیر" بود؛ چراکه مهاجران معتقد بودند گزینش امیر از غیرقریش
روا نیست. مهاجران» قرابت قریش به پیامبر را مبنای این استدلال نهاده و یادآور شدند که
عرب چنین منصبی را جز برای قریش نخواهد پذیرفت. آنان بر شعار "الائّمه من قریش"
تاکید داشتند (طبری» ۲۰۰۰م» ج۳. ص. ۲۲۰). تنها سخن فراقومیتی آن است که امیر نباید
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
جز یک فرد باشد. مذاکرات سقیفه بهگونهای پیش رفت که گویی مسائل اساسیای
همچون: ماهیت امارت» وظایف و اختیارات امیر» چگونگی گزینش و منشوری که باید
براساس آن عمل میشد» روشن بوده یا دستکم ابهام موجود دربارهی آن احساس
ارزیابی محمد عابد الجابری - اندیشمند اهلتسنن عرب - گویای آن است که در
نبود پیامبر اسلام» چگونه گسستهای اجتماعی پیشین احیا گردیدند. وی تاکید
میورزد که مرجع تمام تحولات منتمی به بیست با خلیفهی اول بهعنوان جانشین
پیامبر» نه عقیدهی اسلامی بلکه پیروی از منطق تضادآفرین قبیلهای پیش از اسلام بود
(لجابری» ۲۰۱۱م» ص. ۱۴۴)؛ محوریت شعار "الائمه من قریش" بهخوبی نمایانگر این
بهاین ترتیب» عدول از سیرهی نبوی و تقدم بخشیدن به الزامات موجد تضادهای
قومی و قبیلهای بهجای عقیدهی اسلامی مسیری را پدید آورد که تداوم آن در جوامع
مسلماننشین تا عصر حاضر در قالب استمرار تضادهای اجتماعی فعال و متراکم همچنان
استناد به "الائمه من قریش " نهتنها ادعای برتریجویانهی انصار را به چالش کشید.
بلکه بر اصل دیگری نیز انگشت تاکید نهاد که از چشم؛انصار بهدور مانده بود و آن این که
رهبران قبایل عرب از حاکم غیرقریشی متابعت نخواهند کرد (طبری» ۲۰۰۰م» ج۳. ص. ۲۰۵).
توسل به این حدیث نهتنها انصار را از دایرهی صلاحیت جانشینی پیامبر بیرون راند و
بعدها موجب پدیدآمدن نظریهی حاکمیت قریش در اندیشهی سیاسی اسلام شد. بلکه
حتی الگوها و معیارهای دینی را نیز بهعنوان مبنایی برای استحقاق امر رهبری جامعهی
گسست منطقهای در صدر اسلام تنها ناشی از فاصلهای بود که میان مسلمانان متقدم
"مکی" موسوم به "مهاجر" با مسلمانان متاخر اهل یثرب يا "انصار" وجود داشت؛ اما در
روزگار امیرمومنان بل فقط قوم عرب در میان جامعهی اسلامی نبودند و حاکمان اسلامی
فتوحات» نقطهی محوری هرگونه تحلیل ساختاری قدرت در صدر اسلام است؛ در
دورهی قبل از فتوحات» نظام اسلامی با مرکزیت مدینه مختص مسالمانان عرب بود؛ اما
پس از موج فتوحات که از زمان خلیفهی دوم آغاز شده اقوام بسیاری وارد حوزهی
دارالاسلام شدند (رشاده ۱۳۸۴ ج۶ ص. ۱۲۴). فتوحات دو چالش عمده آفرید: اول آن که
حوزهی اقتدار حکومت بسیار گسترده شد بهطوری که مرکز خلافت. از واحدهای کوچک
جغرافیایی در مجموعهی قلمرو حکومت اسلامی بهشمار میرفت و ادارهی چنین حکومتی
با شیوهی بسیط گذشته غیرممکن مینمود و به مدیریت جدید و دستگاه عریض و طویلی
نیاز داشت. چالش دوم آن که ملتها و نژادهای دیگری با سابقهی فرهنگی و تمدنی
متمایز عرب» مسلمان شده بودند و پذیرش اسلام بهمعنای کنارگذاشتن تمام عناصر
فرهنگی و سیاسی نبود. بههرروی تکیه بر نژاد عرب و اتکا بر چرخهی متمرکز قدرت
گستردگی و پراکندگی جغرافیایی در جهان اسلام سبب شده بود تا با حکومتی
غیرمتمرکز و فدرالی در این روزگار روبهرو شویم. در آنزمان مناطق و ایالات پنچگانهی
دولت اسلامی عبارت بوده است از: شبهجزیره عربستان» پمن» مصر ایران و شام. این
ناحیهگرایی مزمن که ريشه در تعلقات قومی و قبیلهای دیرپای جامعهی عربی داشت.
همبستگی و انسجام جامعهی اسلامی را بزهم ریخت و مفهوم و نماد "امت واحده" را
آغاز فاصلهی طبقاتی را باید در آن جایی دانست که گفته شد نباید بین آنان که پیامبر را
یاری رساندهاند و آنان که با او جنگیدهاند» برابری باشد (بلاذری» ۱۳۹۴ق, ص. ۴۳۷). مبنای
دیوان بیتالمال را نه براساس برابری مسلمانان, بلکه براساتن سابقه در اسلام قرار دادند.
طبقهی نخست را اهل بدر - اعم از مهاجر و انصار - سپس مسالمانشدگان از بدر تا
حدیبیه. آنگاه مسلمانشدگان از حدیبیه تا سرکوب رده توسط آبوبکر, و سپس
اسلامآورندگان در جریان فتوح قرار دادند (طیری» ۲۰۰۰م» چ۳. ص. ۶۱۴
فتوح صورت گرفته در روزگار خلیفه دوم و ثروتی که در پی این فتوح وارد بیتالمال
مسلمین شد زمینهی گسترش فساد مالی را بهوجود میآورد. این فساد مالی در روزگار
خلیفهی سوم گسترش يافت و بهخصوص امتیازات مالی اعطاشده به قریش,» بهویژه
بنیامیه هرچه افزایش مییافت. زمینهی نارضایتی قبایل عرب را فراهم میساخت. بخش
اصلی اعتراضاتی که به عنمان صورت میگرفت. ناظر به سواستفادههای مالی
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
خویشاوندان و رعایتنشدن مساوات بین قبایل بود (همان» ج۴. ص. ۳۲۷).
ا نظز به وجود گسستهای قومی - قگلوای: ای لهاتی و اقتصادی پذیدآمده بعد از
رحلت پیامبر» امیرموّمنان لثّ از طریق تبدیل تضادهای فعال به نهفته به مدیریت
گسستها --و نه لزوما امحای آنها: < پرداخت. اثبات توفیق آن حضرت در اینزمینه
بدان جهت سهل و روشن است که در غیراین صورت و دراحالت تداوم تضادهای قومی و
قبیلهای» شکاف "فقر و غنا" و اطوّالین و عزب" انتاسا:امکاق ایجاد مدینهالوصی در این
مجاهدت و میزان اهتمام امیرموّمنان لب به این رویکرد بسترسازانه, آنگاه بیشتر
نمایان میشود که دریابیم همهی این توفیقها در مدتزمانی تقریبا پنجساله و در
بحبوحهی مواجهه با انبوه تهدیدها و مشکلها و به موازات تداوم رویکرد معناگرایانه و
جهاد عقیدتی برای احیای سنت نبوی صورت گرفته است. بههرروی مهمترین
سازو کارهای امیرموّمنان نل در مواجهه با گسستها را:باید دراین موارد دید:
یکی از مهمترین راههای مدیریت گسستهای اجتماعی» تغییر از طریق اقناع یا رسوخ
به عمق اعتقادی انسانها و دگرگونسازی جهانبینی افراد است. با تاثیرگذاری بر
جهانبینی از طریق تاثیرگذاری بر جهان عقیدتی» مرامی و اندیشهی اعضای جامعه و یا
گروه است که میتوان هر عضوی را نهتنها موّمن به هنجارها و ارزشهای مقبول خود
۶ کرد و وی را به رعایت آنان واداشت» بلکه میتوان او را حافظ و نگاهبان تمامی پذیرفتهها
براین|اساس کنشگران مختلف در صورتی موفق به شکلدهی رفتار جمعی میشوند
که بین همهی افراد جامعه همسویی مبنایی ایجاد نمایند. از اينطریق کلیهی کنشگران
بهدلیل همخوانی ایدئولوژی و.اهداف خود با منافع» ارزشها و باورهای اعضای جامعه.
رفتاری مشابه و منطبق با خواست و آرمانهای جمعی را به نمایش میگذارند (لارنا و
دیگران» ۰۱۳۸۷ ص. ۲۲۵). بهعبارتدیگر انگیزش رفتار جمعی»:زمانی پدید میآید که میان
پیشتازان فکری و فرهنگی جامعه و مردم؛ اتحاد چارچوب بهوجود آید و تفاسیر فردی آحاد
وهی سبکقنناسی مواجههی اسام علی باق پا گسستهای قعال اجتمامی
نمودار فرایند مدیریت گسستهای اجتماعی در احیای نظام معنایی مشترک
امیرموّمنان لس یکی از مهمترین زمینههای پیدایی گسستهای اجتماعی را در فقدان
عمل به آموزههای اسلامی میدیدید. این مساله چنان مهم مینماید که حضرت در یکی ۱۳۷
از نخستین خطبههای خود جامعهی خویش را مانند جامعهای دانست که پیامبراه در
الا و ان بلیتکم قد عادت کهیئتها یوم بعث ال نبیکم صلّیاله علیهوآله (نهجالبلاشه.
خطبهی ۱۶)؛ «آلا و قد فطعتّم فد الاسلام و عطلنّم حدوده أمنم أحکامّه؛ هان بدانید
که شماارشتهی پیزند.پا اسلام را کسید و حدود آن.را شکستید و اخکام آن زا گاز نیستید
امیرموّمنان ال در راستای احیای نظام معنایی مشترک در جامعه» عمل به اسلام را
محور قرار داد. احیای سیرهی رسولاله ی مارزه با بدعتها و کنارگذاشتن افراد و
عناصری که فرهنگ اسلامی را از مسیر اصلی خود خارج ساخته بودند نمونههایی اندک و
درعین حال بزرگ است که در راستای بسط نظام معنایی مشترک انجام شدهاند.
از نظرگاه امیرموّمنان نثّ آنچه باعث مدیریت گسستهای اجتماعی بین گروههای
مختلف اجتماعی در جهان اسلام میشود. ""نظام معنایی مشترک" و "باورداشتهای
واحدی " است که از خاستگاه دين و تاریخ مشترک» مسلمانان را بهسان عضوی مکمل از
پیکر واحد درآورده است. این منظومه» تفسیری واحد بهمثابه سیمانی پیونددهنده»
سنگبنای همبستگی و همزیستی مسالمتآمیز را بناامینهد. بر این باور میتوان پای
فشرد که بنیاد تاکید امیرمومنان ثّه در محوریت اسلام این بود که تفاوتهای قومی,
نژادی» زبانی و زیستی؛ در مقایسه با صلاحیتهای اعتقادی» فکری و رفتار دینمحور
فاقد اصالت:و برآنده از کارکرد زیسط مشترگاظاریخی گستند. این کازکردها موجب
شدهاند گروههای دارای سرنوشت تاریخی طولانی و مشترک» از آمال برداشتها
احساسات. رفتار و خلقیات واحدی برخوردار شوند و برای صیانت از هویت مشترک خود
اقدامات مشابه انجام دهند و از منازعههای درونی و بین گروهی بیرهیزند. چارچوب معنایی
برآمده از دین مشترک» ارزشهای مشترک» نمادهای مشترک و ... نظامی از باورهای
عمومی میپرورانند که در ساخت فرهنگ عامه و در اقدام جدی برای پاسداشت هویت
آنچه در احیای نظام معنایی مشترک با محورقراردادن اسلام, حقیقتا مورد توجه
امیرموّمنان ند بوده است» روی گردانی از محوریت "من " شخصی است که بدون اعتلای
فکر و ارتقای بینش بهدست نمیآید. رویکرد به "ما!ای جمعی نیاز به عقلانیتی دارد تا این
واقعیت را بپذیرد که منافع شخصی, قومی و مذهبی او رابطهی مستقیمی با مصالح جهان
اسلام دارند. در چنین فراگرد اندیشهای است که خودبهخود رویکرد "من" به رویکرد "ما"
تبعیض درز پرداخت مالی سبب شنده بود:طبقای نزوتمند - که عمتتا از اضحابپاسابقهدی
پیامبر اکرم نه بودند - در جامعه پدید آید. تاریخ» ثروت بعضی از اصحاب بزرگ پیامبر را
گزارش کرده است (مسعودی,» ۱۴۰۲ق, ج۲. ص. ۳۳۳ و ابن ابیشیبه, ۱۴۰۹ق» ج۸ ص. ۷۱). آنچه
به این فاصلهی طبقاتی شدت بخشیده سیاست "استینار" عثمان بود. استیثار ینشی
مقدمداشتن خود و وابستگان خود در بهرهگیری از منابع. حضرت در اشاره به این سیاست
میفرماید: «او به انحصارطلبی روی آورد و در آن بد پیش رفت» (نهجالبلاغه خطبهی ۳۰).
برابر با شماری از روایات» امام علی اثّ پیش از تکیهزدن بر مسند خلافت نیز در
مقابل تبعیضات حکومت موضع گیری داشته است؛ البته این موضع گیریها بهجهت فقدان
قدرت اجرایی به اعتراضهای مسالمیت آمیز امحندود میشدند (کلینی» ۱۴۰۷ق» ج۵. ص.
۸ ایشان در مواردی خلفا را به رعایت مساوات میان همهی طبقات اجتماعی سفارش
میکنند. علی لس در همین روزگار هزار بردهی عرب و غیرعرب را خریداری کرده و آزاد
ساخت؛ چراکه یکی از تعالیم اساسی آن حضرت .که از مدتها پیش از تصدی خلافت
آن را مطرح ساخته بودند - کنارنهادن تبعیضهای قبیلهای و قومی و گراییدن به عدالتی
یکسان برای قریش و غیرقریش و برای عرب و غیرعرب بود.
آن بزرگوار در مقابلاین شکاف طبقاتی عظیم و سیاستهای مخرب و نهادینهشده
قرار داشت؛ لذا برای مقابله با این پدیده سه گام اساسی برداشت: اعلام سیاست مساوات.
اجرای قاطعانهی این سیاست و تلاش در راه برافکندن توجیمات دینی برای کسب
۱ امتیازات ۱ 1 5 ا قاطعانه این ۱ اس ۱
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
تبعیض در امتیازات اجتماعی» بیشترین تاثیر را روی تقسیم بیتالمال گذاشته بود؛
چراکه بیش از دو دهه بهصورت ناعادلانه توزیع میشد. جوامع روایی و کتب سیره اکنده
از گزارشهایی هستند که علی لثّ بر اجرای عدالت پافشاری کرده و نارضایتی برخی از
صحابه و حتی نزدیکان ایشان را بهدنبال داشته است. ایشان از همان آغاز مبارزه با این
آفت اجتماعی را در دستور کار خویش قرار داد و در دومین روز پس از بیست در اجتماع
ای مردم! هرگاه من کسانی از شما را که در دنیا فرو رفته» برای خود زمینهایی آباد و
جویبارها فراهم ساختهاند و بر اسبهای راهور سوار میشوند و کنیزان زیبارو به خدمت
میگیرند ... از این کار باز دارم و به حقوق شرعیشان آشنا سازم مبادا بر من خرده گیرند و
بگویند که فرزند ابوطالب ما را از حقوق خویش محروم ساخت. هرکس که میپندارد بهدلیل
همراهی و مصاحبت با پیامبر بر دیگران برتری دارد باید بداند که برتری حقیقی و مزد و
پاداش آن نزد خداوند است. هر انسانی که به ندای خدا و فرستادهی او پاسخ مثبت داده و
اسلام را برگزیده باشد و رو به قبلهی ما آورد» در حقوق و حدود اسلامی همسان دیگران
ابوجعفر اسکافی در ادامهی گزارش تصریح میکند که عرب از سخنان حضرت
ناخشنود شدند و کینهی او را به دل گرفتند.و از بخشش یکسان امام ال آزردهخاطر
گردیدند. فردای آن روز امیرموّمنان ن به کاتبش عبیدالثه بن ابیرافع فرمان داد به هر
یک از مهاجران» آنگاه انصار و سپس باقی مردم - سرخ و سیاه - سه دینار دهد. سهل
بن حنیف چون چنین میبیند» نخستین اعتراض را آشکار ساخته» میگوید:این را که با من
یکسان درنگریستی» تا به دیروز غلام من بود. امام ال فرصود: آری؛ او را چون تو از
در نوبتی دیگر امام اد بر فراز منبر رفته از دشوارگرفتن بر خود و بخشش بر مردم
سخن میگفت. عقیل زبان به اعتراض گشود و گفت: تو من را با سیاهپوست مدینه به یک
چشم مینگری؟ حضرت فرمود: خاموش باش! آیا اينجا جز تو کسی نبود اعتراض کند؟
برتری تو بر دیگران با سبقت در دین و تقواست و نه چیز دیگر (کلینی» ۱۴۰۸ق» چ۸ ص.
امیرمومنان بل در خطابهای دیگر پس از آن که حمد و ثنای الهی را به جای میآورد.
میفرماید: هان مردم! هیچکس از آدم لش بنده و کنیز زاده نشده است؛ همگان آزاد
هستند جز این که خداوند متعال مخارج گذران زندگی گروهی را بر گروه دیگر واگذاشته
اسق. ما میاه وستین ریک سایمیکانيم, خرآین حکام سرزای به طلحهرر زیر نت
مقصودش شما دو نفر هستید. آنگاه امام له به هرکس سه دینار عطا کردند؛ به یکی از
انصار سه دینار و به بندهای نیز سه دینار. مردی انصاری به حضرت گفت:ای امیرموّمنان!
این بندهای است که دیروز یوغ بندگی را از او برداشتم؛ آیا مرا با او به یک چشم
درمینگری؟! امام له فرمود: من در قرآن نگریستم؛ فرزندان اسماعیل را برتر از فرزندان
برابری یکی از اصول کرامت انسانی و یکی از شیوههای ارجنهادن و تحقق کرامت
انسانی در جامعه بهشمار میرود. در مدینهالوصی همهی انسانها به خاطر شرافت و
کرامت انسانی خود قابل احتراماند و همهی شهروندان در مقابل قانون از حقوق یکسان
برخوردارند (مفیده ۰۱۳۷۱ ص. ۱۴۳ و مسعودی» ۱۴۰۹ق» ج ۲ ص. ۳۳۴). امام علی +8 بهحدی
بهاین اصل پایبند بود که تضعیف و تزلزل نظام اسلامی نوپای خود را پذیرفت. اما هیچگاه
این اصل را زیر پا ننهاد و بیجهت. شخصی را بر دیگری ترجیح نداد.
فضیل بن جعد گوید مهمترین عاملی که موجب شد عرب از حمایت امام علی لا
دست بکشد. مسائل مالی بود؛ زیرا امام للّه» شریف را بر غیرشریف و عرب را بر عجم
برتری نمیداد و با رئیسان و بزرگان قبایل آنطور که پادشاهان رفتار میکردند. رفتار
نمی کرد و سعی نمی کرد کسی را با اعطای صله و مال] به خود متمایل کند. درحالی که
معاویه عکس این عمل میکرد و بههمینجهت مردم علی اد را ترک میکردند و به
امیرموّمنان لد به پیروی از اصل اساسی اسلام که حقوق تمام انسانها را بهرسمیت
میشناسد در حکومت خویش» مسلمانان را به همزیستی مسالمتآمیز با اهلکتاب و
اهلذمه فرا میخواند و به کارگزارانش"توصیه مکند چبادا در حق آنان بدی کنند (کلینی؛
۷ چ۳. ص. ۵۴۰ ایشان میفرمایند: «و من آذی ذمّیا فقد آذانی»(ابن ابیالحدید
۸ ج۰۱۷ ص. ۱۴۷). رعایت حقوق اقلیتهای دینی بیان گر اهتمام آن حضرت به
برای پیبردن به جایگاه اصل مساوات در سیرهی امیرموّمنان یل باید افزود که حتی
نزدیکان و یاران حضرت به او گفتند بهخاطر تقویت و حفظ نظام نوپای سیاسی, قدری از
این اموال را به آنان که بیم مخالفت و گریزشان بهسوی معاویه میروده عطا کن؛ ولی
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
مرا فرمان میدهید تا پیروزی را بجویم به ستمکردن دربارهی آن که والی اویم؟! به خدا که
نپذیرم تا جهان سرآید و ستارهیی در آسمان پی ستارهیی برآید. اگر مال از آن من بو
همگان را برابر میداشتم - که چنین تقسیم سزا است - تا چه رسد که مال مال خدا است.
بنابراین جای شگفتی نمیماند که اصرار امام به مساوات و نفی تبعیض باعث شود
بخشی از بدنهی سپاه امام به معاویه بگروند. بعدها ابنعباس در نامهای که به امام
حسن لثّه نگاشت» در ضمن آن نوشت: مردم بدینسبب پدرت را ترک گفته به معاویه
روی آوردند که ایشان اموال را به تساوی میانشان تقسیم میکرد و این بر آنان گران
پیش از این قومی به اسلام پیشی گرفته؛ آن را با شمشیرها و نیزههای خود یاری کردند؛ ولی
رسول خدا یه سهم بیشتری به آنها نداد و آنها را بهسبب سبقت در اسلام برتری نداد.
خداوند سبحان پاداش پیشیگیرندگان و مجاهدان را در روز قیامت خواهد داد. (ابن
امیرموّمنان نی وارث جامعهای بود که سران آن جز به کسب امتیاز و دریافت مقرری
بیشتر از بیتالمال نمیاندیشیدند. این مطلب را در گفتوگوی مغيره بن شعبه با
علی 8 باید دریافت که در یک سخن نصیجتگونه خطاب به علی م8 از ایشان
میخواهد که حکومت یزان فریش زار ابالات مهم بهرشمیهه بشناشد و بزرگان آنان را
به مقامات عالی برساند تا حکومتش تثبیت شود؛ سپس آشازه میکند که طلحه و زبیر و
معاویه را از خطر دور نکند (مسعودی» ۱۴۰۹ق» ج۰۱ صص. ۷۳۰-۷۳۱).
ارتباط میان مردمانی که ادراکات فرهنگی و نظام نمادهای ایشان به اندازهای گوناگون
است که میتواند در جریان ارتباط ایجاد اختلال کند "ارتباطات میانفرهنگی" نامیده
میشود (همایون» ۰۱۳۸۴ ص. ۲۱). ارتباط بینفرهنگی در فضای تفاوت نژادی یا اختلافات
اصالتی رخ میدهد. بهعبارتدیگر روابط بینفرهنگی همان روابط بین گروههای مختلف
مردم است که نزد آنها مفاهیم فرهنگی و نظامهای رمزی متفاوتی وجود دارده
بهگونهای که روابط و امور مخصوص به آنها میتواند تغییر کند (ساموواره ۰۱۳۷۹ ص. ۸۹).
گستردگی روابط فرهنگی» نیاز به تبادل آرا و افکار فرهنگی را در جوامع گسترش
میذهد. روابط دذوستانه بین ملتهای مختلفی که فرهنگهای گوتاگونی دارتنه سبب
فروریختن دیوارها و موانع بین آنها میشود» بهگونهای که آنها را برای بهدستآوردن
دستاوردهای فرهنگی بعضی از بعضی دیگر برمیانگیزاند؛ تاآنجاکه از دستاوردهای
فرهنگی مختلف و اصول جدیدی برای همکاری فرهنگی بهرهمند شوند. این موضوع تنها
به ناسیونالیست فرهنگی اکتفا نمیکند بلکه به تقریب و نزدیکی افکار و آرا و ارزشهای
در دوران حکومت امیرموّمنان لد بهدلیل گستردگی جغرافیایی قلمرو اسلام و وجود
افراد و گروههایی با فرهنگهای متفاوت» یکی از مهمترین اقدامات آن حضرت ایجاد
هماهنگی و رابطه میان فرهنگهای خاص آن زمان بوده است.
امیرموّمنان ند فراتر از تبیین ریشههای نژادپرستی و زمینههای شکلگیری آن» با
احیای عملی جایگاه حقوقی و اجتماعی گروههای مورد تبسیض» پیشهکردن عدالت
اقتصادی و انتقال مرکز حکومت از مدینه به کوفه درصدد زدودن تبعیضات نژادی بودند.
محوریت کوفه در برنامهی حضرت ازاینرو بود که بحرانهای تحمیلشده بر ایشان
اجازهی نهادینهسازی این برنامه در غیر عراق را ناممکن ساخته بود.
بنیان شهر کوفه در سال هفده هجری بهوسیلهی خلیفهی دوم و بهدست سعد بن
ابیوقاص» بهمنظور برپایی یک پادگان نظامی برای پیگیری هرچه بیشتر فتوحات
اسلامی در داخل کشور ایران پیریزی شد (طیری ۲۰۰۰ ج۳ ص. ۱۴۵). خلیفهی دوم
دستور داده بود که مسجد این شهر دارای چنان مساحتی باشد که تمام جمعیّت جنگجو و
مقاتل را در خود جای دهد؛ مسجدی که طبق این دستور پیریزی شده گنجایش
چهلهزار نفر جمعیت را دارا بود (حموی» ۱۹۹۵م» ج۴ ص. ۴۹۱). بنابراین میتوانیم چنین
نتیجهگیری کنیم که کوفه در آغاز تاسیس» حدود چهلهزار سرباز داشته است؛ با توجه به
این که بسیاری ازاین سربازان» زن و فرزند خود را نیز همراه داشتهانده میتوانیم به جمعیتی
در حدود صدهزار نفر در زمان تاسیس دست پیدا کنیم که رقم معقولی بهنظر میرسد.
کوفه پس از تاسیس, بهعلّت آبوهوای خوش و نزدیکی به فرات و نزدیکی به ایران و
وضعیت اقتصادی نیکویی که از راه غنایم و خراج سرزمینهای فتحشده کسب نموده بوده
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
پذیرای سیل مهاجرت اقوام و گروههای مختلف از سرتاسر مملکت وسیع اسلامی آنروز
گردید. این مهاجرتها بهخصوص در سال ۳۶ هجری که علی لثّ این شهر را پایتست
کشور اسلامی قرار دادند» شدت بیشتری به خود گرفت (مسعودی» ۱۴۰۹ق» ج۲. ص. ۳۸۵).
بهطورکلی میتوان جمعیت کوفه را به دو بخش عرب و غیرعرب تقسیم نمود: بخشی
از عرب ساکن کوفه را قبایلی تشکیل میدادند که با آغاز فتوحات اسلامی در ایران, از
شبهجزیرهی عربستان به قصد شرکت در جنگ بهسمت عراق کوچ کردند و سرانجام پس
از پایان فتوحات» در کوفه و بصره مسکن گزیدند. این عرب که هستهی اولیهی کوفه را
تشکیل میدادند از دو تیرهی قحطانی و عدنانی بودند که در اصطلاح به آنها
"یمانیها" و "انزاریها" اطلاق میشد (زیدی, ۱۹۷۰م» ص. ۴۲). در ابتدا یمانیها علاقهی
بیشتری نسبت به خاندان اهلبیت 2 داشتند و لذا معاویه سرمایهگذاری بیشتری روی
آنها نمود و آنها را به خود نزدیکتر ساخت. بخش دیگری از عرب را قبایلی همچون
"بنیتغلب" تشکیل میدادند که قبل از اسّلام در عزاق سکونت گزیده و پیوسته با ایرانیان
در جنگ بودند (زیدان» ۱۳۴۵ ص. ۳۴۵). پس از آغاز فتوحات اسلامی, این قبایل به
مسلمانان پیوستند و آنها ۳ در فتوحات باری نمودند؛ سپس بخشی از آنها در شهرهای
عناصر غیرعرب کوفه را گروههای بزرگی همچون موالی» سریانیها و نبطیها تشکیل
اولا"" آنها زا میپذیرفتند و از نظراحقوقی گلانند افراد/آن قبیله بهشماز میآمدند. این
عوالی.ممکن بود از تادهای مختاف:ماتند ایرانیها رومیها/ ات رکوهل .باقن که رب به
همهی آنها اطلاق لفظ "عجم" مینمودند (زیدی» ۱۹۷۰ ضن. ۴۷ بزرگترین گروه
موی کوقهبرا ایرانیاتی ,با حتوای ر لحمزا یل" تیلم میداند..حمر عم عامی ورد که
عربها نسبت به ایرانیان استعمال مینمودند. این گروه یک سپاه چهارهزار نفری ایرانیان
را دربر میگرفت که به رهبری شخصی بهنام "دیلم" به سپاه اسلام تحت رهبری سعد
بن ابیوقاص پیوستند و با او پیمان همکاری بستند (همان» ص. ۱۴۰). این گروه بیدها در
کوفه ساکن شدند و بسیاری از حرفهها و صنایع کوفه را اداره نمودند. رشد جمعیت موالی
در کوفه بسیار بیشتر از عربها بود؛ بهطوریکه پس از چند سال نسبت یک به پنج بین
موالی و عربها برقرار شد؛ معاویه از این رشد فراوان در بیم شد و به "زیاد" دستور داد
آنها را از کوفه انتقال دهد. زیاد بخشی از آنها را به شام و بخشی را به بصره و بخشی را
ایرانیان مقیم کوفه يا به اسارت آنجا ساکن شدند یا روستاییان و کشاورزانی بودند که
آنجا را برای سکونت آختیار کرذنت: با قارسیان معروف به ذیالمه (ذیلمیان) یود کند از
آغاز تاسیس کوفه در این شهر اقامت گزیدند. فاتحان عرب در نبردهای قادسیه (۱۵ق)»
مدائن (۱۸ق) و نهاوند (۲۱ق) اسیران زیادی از ایرانیان بهعنوان برده به شهر کوفه آوردند
و بیشتر آنان نیز خیلی زود اسلام را پذیرفتند. همچنین تعداد زیادی از روستائیان با سقوط
نظام فثئودالیتهی ساسانی و آزادیای که حکومت اسلامی برایشان به ارمغان آورده بوده
سرزمین خود را پرمنفعت نمییافتند و برای مشاغل دیگر سرازیر شهرهای درحالرشد
میشدند؛ کوفه جذابترین محل برای آنان بود (سامانی» ۱۳۹۳ ص. ۱۹۹). غیراینان نیز در
میان زندانیان جنگه تعداد چشم گیری از زنان ایرانی بودند که به همسری مشروع
اسیرکنندگان عرب درآمده» فرزند برایشان زاییدم بودند. نتیجه آنکه در زمانی کمتر از
بیست سال در حدود زمانی که امیرمژّمنان اش به کوفه آمدند نسل جدید جوانی از
اعراب در کوفه وجود داشتند که از مادرانی ایرانیتبار بودند. ذرزمان حکومت علی ال
جمعیت کوفه آنچنان فزونی یافت که به گزارش طبری» ایرانیان بازار کوفه را بهدست
گرفتند (طبری» ۲۰۰۰م» ج۲. ص. ۱۱۹ و ابناثیز» ۱۴۰۹ق» جچ۲ ص. ۲۶۹). میثم تمار از جملهی
این بازاریان بود. او ایرانی بود و به میثم نهروانی نیز شهرت داشت؛ نهروان در منطقهی
ایرانینشین قرار داشت (مفید. ۸۳۷۱ ص. ۳۲۳و ابن ابیالحدید. ۱۳۷۸ق» ج۲. ص. ۵۰۴). پارسیان
کوفه از موقعیت مساوی با شهروندان عرب خود در نظام اجتماعی شهر برخوردار نبودند و
آنان را موالی یا گماشتگان میخواندند؛ اصطلاحی که بر دونپایگی:اجتماعی دلالت داشت
(جفری: ۱۳۷۴ ص. ۱۳۹ /وامفرو ی کلشی ۸ با ام
تاریخنگاران چند دلیل عمده» که بیشتر ناظر بر راهبردهای نظامی و سیاسی بر
انتخاب کوفه بهعنوان پایتخت بود برشمردهاند؛ اما با توجه به بافت جمعیتی کوفه میتوان
تحلیلی فرهنگی و اجتماعی ویژهای نیز از این اقدام ارائه کرد. از دیدگاه علامه جعشری
(۱۳۷۶) این اقدام در راستای اهتمام هرچه بیشتر امیرموّمنان لیذ به اقوام غیرعرب
صورت پذیرفته است. مسلمانان غیرعرب در عراق و بهویژه در کوفه فراوان بودند و
آنسان که شایستهی زندگی آنان بود به ایشان توجه نمیشد؛ در خلافت امیرموّمنان بلط
که عرب و عجم» و سیاه و سفید برای او طبق کتاب الاهی هیچ تفاوتی نداشتنده مهاجرت
آن حضرت به عراق این فرصت را ایجاد کرد که همهی کوفیان از حقوق و عدالت
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
نژاد ایرانی حاضر در کوفه را باید قربانی نظام طبقاتی دانست. آنان قبل از پیروزی
مسلمانان» قرنها نظام طبقاتی و ظالمانهی اجتماعی را تحمل کرده و غالبا از حقوق مسلّم
انسانی خود محروم بودند. تحصیل, مالکیت. مناصب و ... فقط در اختیار و انحصار
شاهزادگان» نجبا موبدان و ردههای بالای نظامی قرار داشت و اکثر قریببهاتفاق مردم با
دادن انواع مالیات» تامین کنندهی نیازهای آنان بودند (مسعودی, ۱۴۰۹ق» جچ۸ ص. ۲۶۹).
برخلاف اخوت و مساوات مسلمین» خلفا و عمال آنها موالی را با اینکه مسلمان
بودند» همچون اسیرانآزادشده تلقی میکردند. در جنگ آنها را بهعنوان پیاده همراه
میبردند؛ از غنایم سهمی به آنها داده نمیشد و گاه از پرداخت مستمری عادی هم به
آنها مضایقه میشد. در عهد عمر بن عبدالعزیز تعداد بیستهزار تن از موالی در
میدانهای جنگ خضور داشتند که ختی مستمزی آنها هم پرداخت نشده بود. موالی در
خارج از میدان جنگ نیز همهجا در معرض تحقیر و آزار بودند؛ چنانچه به آنها اجازه داده
نمیشد با یک زن عرب ازدواج کنند و اگر میکردند. بسا که والی و حاکم عرب آنها را
مجبور به طلاق میکرد (زرین کوب» ۱۳۷۷ ج۲. ص. ۳۴). بنابراین موالی شاخصترین گروهی
بودند که تا قبل از زعامت امیرگوان اقا انواع نها رالطلجامعه متحمل میشدند.
امیرموّمنان اب جایگاه حقوقی و اجتماعی.آنان را با زگرداند و جذب حکومت کرد ( نقفی,
۲ پاسداشت اصل برابری منزلت اجتماعی در ارتباطات میان فرهنگی
نظام فکری و فرهنگی حکومتی امام علی اد موجب شد ارزشهایی که در زمان
پیامبر غه وجود داشت و بهدست فراموشی سپرده شده بود» زنده شود و زمینه برای ایجاد
رابطهی بین فرهنگها فراهم گردد. حضرت با اصلاحات حکومتی خود به مردم فهماند
پیوندهای خویشاوندی و قبیلهای مانع اجرای قوانین نمیشود و همه (حتی برادرش) در
مقابل قوانین یکسانند و ازمیانبرداشتن تعصبات قومی و قبیلهای و روابط نامتعارف
خویشاوندی مانع اجرای عدالت و مساوات نمیشود؛ این راهی است برای اصلاح نظام
فکری و فرهنگی و پیوند بین فرهنگهای گوناگون در جامعه.
امیرموّمنان لد بهقدری موالی را مورد توجه قرار داد و در جایگاه نفر اول حکومت
چنان آنان را به خود نزدیک کرد و منزلت اجتماعی ازمیانرفتهی آنان را استوار ساخت که
اعتراض برخی از عربهای نژادپرست را درپی داشت. عباد بن عبدالله اسدی میگوید: روز
جمعه امیرموژمنان یه بر فراز منبر خشتی خطبه میخواند. من و ابنصوحان نشسته
بودیم؛ اشعث وارد شده و پای بر سر حاضران نهاده و از مان آنان عبور کرد و گفت:ای
امیرموّمنان! این سرخرویان (موالی عجم) را از ما به خود نزدیکتر ساختهای؟! حضرت
خشمگین شد و فرمود: چهکسی بیان میدارد که چرا من این تنومندان بیمایه را که بر
بستر خود میآسایند. بر گروهی که به تهجد مشئولاند. برتری نمیدهم؟ به من دستور
میدهید آنان را طرد کرده تا در زمرهی ستمپیشگان باشم؟! سوگند به آنکه دانه را
(عجم) با شما برای بازگرداندن به دين پیکار خواهند کرد آنسان که شما در آغاز بهخاطر
حضرت در تقابل با سیاست نژادپرستانهی عدم ازدواج مرد عجم با زن عرب و مرد
عرب با زن قریشی» که ريشه در عرب جاهلی داشت» بر تساوی حقوق عرب و غیرعرب در
امر ازدواج تاکید میکردند. وقتی از حضرت سوال شند که آیا بر موالی جایز است که با
زنان عرب ازدواج کنده حضرت فرمود: ایا جانتان بزابر و ازدواجتان نابرابر باشد؟! (مجلسی,
امیرموّمنان لد در پی قصاص خونهای بهناحقریخته و بدون اولیای دم نیز برآمد.
برای نمونه ایشان در پی قصاص عبیداله بن عمر برآمد؛ زیرا وی هرمزان ایرانی و جفینه
نصرانی را بهجرم مشارکت در قتل پدرش کشته بود. عبیدالله چون از نیت امام ال آگاه
شد سوی معاویه گریخت و در جنگ صفین همراه معاویه بود؛ اما درنهایت کشته شد
شهید مطهری در تحلیل علل گرایش برخی از ایرانیان به مذهب تشیع معتقد است
ایرانیان متمایل به تشیع» حقیقت و روح اسلام را نزد اهلبیت لیذ یافتند و بهاینواسطه
پیوند عاطفی و قلبی با ایشان برقرار کردند؛ گوبی آنان فقط خاندان رسالت را پاسخگوی
پرسشها و نیازهای واقعی خودشان میدانستند (مطهری» ۰۱۳۸۷ ص. ۱۲۰).
با وجود این که بسیاری از مسلمانان و حاکمان مسلمان به فضیلت عرب بر غیرعرب
قائّل بودند و از نوعی تبعیضنژادی دفاع میکردند اهلبیت ۸ هیچگاه چنین نکردند و
از عدل و مساوات اسلامی پا فراتر ننهادند. چنین تفکر و رویهای بهصورت کامل با
آرمانها و مطالبات تاریخی و ریشهدار ایرانیان همسو و هماهنگ بود و میتوانست
انگیزهی عمیقی را در آنها برای رویآوردن به اسلام و جانفشانی برای آن راه» بهارمغان
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
آنچیزی که بیش از هرچیز دیگر روح تشنهی ایرانی را بهسوی اسلام میکشید» عدل و
مساوات اسلامی بود. ایرانی قرنها از ايننظر محرومیت کشیده بود و انتظار چنین چیزی
داشت. ایرانیان میدیدند دستهای که بدون هیچگونه تعصبی» عدل و مساوات اسلامی را
اجرا میکنند و نسبت به آنها بینهایت حساسیت دارند خاندان رسالتاند ... اگر اندکی به
تعصبات عربی و تبعیضاتی که از ناحیهی برخی از خلفا میان عرب و غیرعرب صورت
میگرفت و دفاعی که علی بن ابیطالب ای از مساوات اسلامی و عدم تبعیض میان عرب
و غیرعرب مینمود توجه کنیم» کاملا این حقیقت روشن میگردد. (همان» ص. ۱۱۳)
بهنظر میرسد برخی از مخاطبان آن حضرت در عراق» ایرانیان بودند. از نظرگاه برخی»
یکی از عوامل گرایش خراسانیان و دیگر ایرانیان به تشیع این بود که آنان شیوههای
انسانی را جز در خط فکری امام علی ال نیافتند. بهموجب گزارشی» هنگامی که دهقانان
حوزهی خدمت و ماموریت عمرو بن سلمه ارحبی:- از کارگزاران امیرموژمنان در فارس --
از درشتخویی او و تحقیر مردم به آن حضرت شکایت کردنتل امام ضمن نامهای به
کارگزارش دستور داد تا با مردم رفتاری میان نرمخوبی و سختگیری داشته باشد و به
کسی ظلم و ستم روا نکند (عاملی» ۱۴۱۰ق» ص. ۱۶۴).
مصقله بن هبیره شیبانی - کارگزار امام علی. نثّه - مورد مواخذه قرار گرفت.
ازآنجهت که میان خویشاوندان عرب خویش و ایرانیان در تقسیم اموال فرق نهاده بود.
ثقفی کوفی نقل میکند که امیرمومنان اثّه سفارش اشراف عرب و قریش مبنیبر
برتریشان بر موالی را نپذیرفتند (نقفی» ۱۴۱۰ق» ج۲. ص. ۷۵).
موضعگیری سخت و عدالتطلبانه امام ل دربارهی قتل مظلومانهی هرمزان و
دخترش از جملهی عواملی بود که آنان را شیفتهی رفتار امام کرد. جریان از این قرار بود
که ابولوّلو - غلام ایرانی مغيره بن شعبه ثقفی - هنگامی که بیاعتنایی خلیفهی دوم را در
مورد درخواستهایش دید او را به قتل رساند. عبیدالله فرزند خلیفه بهپهانهی قصاص
خون پدرش» هرمزان» جفینه و دختر ابولولو را به قتل رساند و به صراحت اعلام کرد:
«هیچ فارس و عجمی را رها نخواهم کرد مگر آنکه وی را به قصاص خون پدر بکشم»
(سیوطی» ۱۴۱۷ق؛ ص. ۱۴). علی اف تلاش کرد حکم الهی را در مورد عبیداله اجرا کند اما
با مخالفت شدید عنمان مواجه شد؛ سپس قسم یاد کرد که اگر عبیدالله را ببینده حق خدا
را از او خواهد گرفت (بلاذری» ۱۳۹۴ق» ج۵» ص. ۲۴). علت عدم قصاص عبیدالله را باید در
سیاستهای تبعیضی میان عرب و عجم در آن روزگار جستوجو کرد (سامانی, ۱۳۹۳
بنابر نقل هیثم بن عدی» عبدالله بن جعفر بن ابیطالب در خصوص نیازهای برخی
دهقانان ایرانی در عراق با امیرموژمنان نی صحبت کرد. آن حضرت پس از حل مشکل
دهقانان ایرانی از پذیرش چهل هزار درهمی که برای قدردانی قرار شد به آن حضرت
بدهند خودداری کرد و فرمود: «ما خاندان برای نیکیای که انجام میدهیم» پولی دریافت
ظلمی که در جامعهی اسلامی به موالی میشد» سبب شد تا آنان نزد امام علی لا
ای گروه موالی! اینان شما را با یهود و نصاری برابر گرفتهاند؛ به شما زن نمیدهند ولی از
شما زن میگیرند؛ آنچه خود می گیرند. مثل آن را به شما نمیپردازند. خود به تجارت
بپردازید» خداوند به شما برکت دهد (حرعاملی؛ ۱۴۱۴ق» ج۰۱۴ ص. ۶۴).
واکنش برخی از شیعیان و نزدیکان امام علی "اي در برابر این تصمیم بهخوبی
نمایان گر آن است که سیاست تبعیضنژادی و طبقاتی :تا چهاندازه در عمق جان مردم
رسوخ کرده و تحمل عدالت و برابری را دشوار ساخته بود؛ چنان که امهانی - خواهر امام -
از این که میان او و کنیز عجمیاش در تقسیم بیتالمال تفاوتی گذاشته نشده بوه به
شگفتی درآمد و زبان به اعتراض گشود (مفید» ۱۳۷۱ ص. ۱۵۱)؛ شبیه این اعتراض از زبان
زنان دیگری نیز شنیده شد.اما پاسخقاطع امامللر برابر همهی این گوته اعتراضها آن بود
که در تقسیم بیتالمال بهاندازهی پر مگسی عرب را بر عجم برتری نداده است (بلاذری,
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
اگرچه سیر فزایندهی بلوغ اجتماعی با قیام رسول اکرم یه در مقابل "جاهلیت آشکار"
تحقق یافته بود اما همچنان ساختار قبیلهای جزیرهالصرب و سنتهای متداول آن
همچنان نقش رئیس قبیله را بسیار پررنگتر از ارزشهای دینی جلوه میداد. روزگار
امیرموّمنان ند با توجه به گسستگی ۲۵ ساله و شکلگیری بدعتها و آداب و رسوم و
سنتهای منفعتمدار جدید در میان جامعهی اسلامی» بهویژه در میان نخبگان و اشراف,
رفتار اجتماعی بسیار پیچیدهتر شده؛ بهطوری که توسعهی "جاهلیت پنهان" و نفاق,
تشخیص حق را از باطل دشوار ساخته بود. آنچه در این زمینه به کمک جریان نفاق
میآمد رسوبات روانی عهد جاهلی در شخصیت افراد جامعهی مسلمان بود. یکی از این
رسوبات جاهلی باقیمانده در بین مسلمانان» اختلافات قبیلهای بود. آنچه که باید مورد
توجه باشد فعالیتهای جریان نفاق غیررسمی است؛ افرادی که باوری به آموزههای
اسلامی نداشتند و پا طمع داشتند و یا اساسا با ماموریت پیشینی مسلمان شده بودند.
فقدان بلوغ اجتماعی و شعور همگانی» مهمترین محدودیت برای تحقق عینی مهندسی
فرهنگی امیرموّمنان نی در این روزگار بوده است. این مهم آورده شد تا به موانع فراروی
امیرموّمنان بل و استمرار تمایزطلبیها در تاریخ اسلام توجه شود.
در جدولی که درپی میآید. تلاش میگردد بهطور خلاصه به برخی از جنبههای
شاخصههای حرکت اجتماعی ۳/1 جهل پنهان و نفاق گسترده و
وهی سبکشناسی مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
-ابن ابی شیب ع.م. (۶۰۹ (ق.) کتاب المصتف فی الأحادیث و لاذار. تحقیق ک. یوسف
- ابن ابی الحدید. (۱۳۷۸ق.). شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید. تحقیق م. ابوالفضل ابراهیم.
- ابناثیر, ع.ا.ع. (۶۰۹ (ق.). الکامل فی التاریخ. بیروت: داراحیا التراث العربی.
- ابنحجر عسقلانی» ع. (۱۹۸۹م.). اسد الغابه فی معرقه الصحابه. بیروت: دارالفکر.
- ابنحجر عسقلانی» ا.ع. (۱۹۹۵م.). الاصابه فی تمییز الصحابه. تحقیق ع. احمد عبدالموجود؛
- بلاذری,» ۱.ی.ج. (۱۹۸۸م.). فتوح البلدان. بیروت: دار و مکتبه الهلال.
- بلاذری» ا.ی.ج. (۱۳۹۶ق.). انساب الاشراف. تحقیق م.ب. محمودی. بیروت: منشورات
- پورعزت. ع.ا. (۱۳۸۷). منحنصات حکومت حیمدار. تهران: شرکت انتشارات علمی و
- جابری,» م.ع. (۲۰۱۱م.). العقل السیاسی العربی. بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
- جعفری,» ح.م. (۱۳۷۶). تشیع در مسیر تاریخ. ترجمه م.ت.ایتاللهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ
- جعفری» م.ت. (۱۳۷۹). ترجمه او تفسیر نهجلبلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- حر عاملی» م. (۱۶۱۶ق.). وسایل الشیعه. قم: موسسه اآلالییت# حیا القرات,
- زیدان, ج. (۱۳۶۵). تاریخ نمدن اسلامی. ترجمه ع. جواهرکلام. تهران: امیرکبیر.
- زیدی,» م.ح. (۱۹۷۰م.). الحياه الا جتماعيه و الاقتصاديه فی الکوفه فی قرن لول الهجری.
- ژاگلین» ر. (۱۳۵۹). تعریف نظام گسیختگی اجتماعی. ترجمه ط. قمر پیلهور. نامه علوم
- سامانی» م. (۱۳۹۳). مناسبات اهلبیت با ایرانیان. قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
- سامووار لاری, ا. و دیگران. (۱۳۷۹). ارتباط بین فرهنگها. ترجمه غ.ر. سبحانی و دیگران.
- سلیمی, ح. (۱۳۷۹). علاقه به فرهنگ: جهانیشده و حقضوق بشر. تهران: دفتر مطالعات
- سیوطی, ج. (۱۶۱۷ق.). تاریخ الحفا. تحقیق ا. صالح. بیروت: دارصادر.
- طبری» م.ج. (۲۰۰۰م.). تاریخ الا مم و الملوک. بیروت: دار التراث.
- عاملی, ج.م. (۶۱۰ ۱ق.). سلمان الفارسی فی مواجه التحدی. قم: موسسه النشر الاسلامی.
- کلینی, م.ی. (۶۰۷ اق.). الکافی. تحقیق ع.ا. غفاری؛ م. آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- لارنا ا. و دیگران. (۱۳۸۷). جنیشهای نوین اجتماعی. ترجمه م.ک. سروریان؛ ع. صبحدل.
- مسعودی»ع.ح. (۱۶۰۹ق.). مرو جالذهب. تحقیق ی. اشعد داغر: قم: دارالهجره.
- مطهری, م. (۱۳۷۸). حدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: صدرا.
- معروف حسنی, ه. (۱۶۱۸(ق.). سیره الائمهالافنی عشتر»بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
- مفید, م.م. (۱۳۷۱). الجمل. تحقیق ع. میرشریفی. قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام
- منقری» ن.م. (۱۳۸۲ق.). وقعه صفین. تحقیق ع. محمد هارون. قم: مکتبه آیهالّه المرعشی
- مهاجرنیا م. (۱۳۸۶). ساختار حکومت اماماغلی. در: دانشنامه:امام علی. تهران: پژوهشگاه
- هانتیگتون» س. و دیگران. (۱۳۸۰). درک و توسعه سیاسی. تهران: پژوهشکده مطالعات
- همایون, م.ه. (۱۳۸۶). جهانگردی ارتباطی میانفرهنگی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
وهی سبکقنناسی مواجههی اسام علی باق پا گسستهای قعال اجتمامی
-ا۸ :00۲۳ ۲۳۵۳۵۵۵۱۷۰ 1301۳8 دز ۸۱-۳3۲۹ 53۱۳۳۵۵ .(1989) 6۱۷ رزافع۸ .1
۵۰ ۱/۱۵۳۱۲۳۱۵ ۹۵۶۵2۵۲6۳ ۱۵ 311۳010۰ ۸۱-۸۵۳۲۵۲۹5 .(1974) ل۸ رامفتداهط .3
.ا۵از۲-اج 03۲ :86۱۳۲ .600 ۵۲ ۲0۳۵۵۶۲ .(1988) ل۸ راه2داد8 .۵۸
8۰ ۱۵۷ :716۳۲۵0 5000108۷۰ اهز۵۱ ۲ .(2016) ۰ ,83901۲۷6۲ .5
:86۱۲ ۸1۳۵۲۵۲ 1۳6 01 5۱۲۵ 1۳6 .(1997) ۲۷۰ ,۲۵۹۵ ۳۵۳۵۷۶۶ .6
۳ ۱۳۶۲۳۲۵ ۸۱-821 :00۳ .5۳3065 .(1993) ۱۷.5۵۰ رزاهع۸ ۰۲۵۲۵۲ .7
۴ ۳3ع8داد8-اد ز۳ ۸3 ۶٩ 65۲10110 .(1958) ۲۵۵۵۰ -اد زم۸ ۱۵۵ 10۰
۵۱-3 :86۱۳۲ ۱۵۲۵۳۱۳۳۰ ۸۵۱۲۵2۱ ۱۰ ۵۷ ۹۵۶۵2۲۳ ۵۵۵۰ ۲-اد ازمط۸
5۰ 30 :۸۱-۲۱۵۵ ۸۱-۱۸۵5۵۶۱۵ .(1988) ۸۰۱۸۰ ,5۳۵۷۳ زط۸ ۱۵۵ 11۰
۰ ۸۱-۸۲۵۶ :861۳۲ 110۲/۰ 1۵ |۸136 :(1988) لا۸ ,۲ع۸-اد ۱۵۵ .12
3-۰ 13۲۳ 31-6۳2603۶۱ ۸530 .(1989) .3 را0داهوک۸ +دزد۲ ۱۵۵ .13
؟م۸ ۵۵۰ ۸۱-۳۵ ۸۱-۳۵۵۵ ۸۱-۳۵6۵ .(1995) .3 راصداهوک۸ +دزد۲ ۱۵۵ 14۰
-ا۸ مه ابا -اج 03۲ :8۵۱۳۷۲ ۱۷۵۷۵۵۰ ۱۵۳۵۳۳۳۳۵۵ :۸۵۵۵۱۳۵۵۵۵۵ ۸۳۳۳۵۵
۰ :861۳ .3۶8۱13165 ۸۱-۵۱ .(1982) ۰ ,30 دک ۱۳۵ .15
ا۸ ۸۱۷۷/۵۳۵۵ :8۵۱۲۲ .ز۸۲۵6 ا۸ کج زک-اج ۸۱-۸053 .(2011) 6۲۰ ,1306۲۶ .16
۷ 1۳3۶۱2160 1۶3۵۲۷۰ ۵۶ ۵21۳ 1۳۵ ۹۵ ۳۳۵۲۵۱ .(1995) ۲۱۵/۰ ,1330 .17
-ا3 ز ۱3 ۵۶ ۱۳۵۲۵۲۳۵1۵110۳ 200 1۳۵۳5131100 :(1997) ۱۷۱۲ ,133۲ .18
07۳ 1۳۵513110 0۲۵۵00۷/۳۰ |5002 ۵۴ 0611۳110۵ .(1977) 8۰ رال :19
:۳ 8۲01۱۵۲۳۵۵۵۰ زا633۲ 86303۲ ۸۸ ۶هاا۸ .(1986) ۱۷۱ رصزعام .20
۷ 1۳3513160 ۳۱۵۷۵۲۱۵۳۶۰ |5۵۵3 ۱۵۷ .(2008) 01۳۵۲۹۰ 300 .۸ رق60آها ۰
۰ ج؟ا-ا۸ :861۳۹ ۸۳۷/۵۲۰ ۴۱ 81۳۵۲ .(1982) ۱۷۵ رزفهازد/۱ .22
:۰ 5۳۳6۳۳۵۰ 60۷6۲۳۲۵۲ 5 زا۸ ۱۳۳۵۳ .(2005) ۲۷۰۹۰ رها ۲عزد ۱۷۱۵۳
0 ع۲6 ابا ۱51306 ۵۶ ۱۳۹۳۲۵ :16۳۳۵۳ .زا۸ ۵۶۱۳۳۵۲ ۴۳۵۲۱۵۵۵۵۵
۱۷۵۹۵۳۵۲, ۱۸.۹۰ )1999(. ۱۸۳۵| 56۲۳۷1۵5 ۵۶ ۱53 300 ۱۳3۱۰ 1:
۰ ۲۳۳۳۵۵ 300 6۱0621260 +ع بان ۱۵ ۱۳۳۵۲۵۹1 .(2000) ۲۷۰ راطزادگ
7 ۱۳۹۳۲۵ :00۲۳ ۱۳۵۵1۵۳۹۰ ۷۱۲۳ 8۵۱3110050105 .(2014) ۱۷۰ ۵۶ 53
5۰ 86۶63۲۱ ۹۰ مزاق 1۳6 ۵۳ ۲۷۱۶۵۲۷ .(1996) ۷۵۱۰ راخدناهاگ
1303۲, ۱۷۱۸ )2000(: ۳۱۶۲۵۳۷ ۵۶ ۸۱3۲۳ 3۳۵0 ۸ ۱/۱. 861۲۷۲: ۷۷ ۵
۷( 1۳۱6 ۱۵ ابا -اد ۱۳ 1030 31-03 200 ۸1۳۵۱۶۳ :(1970) ۱۸۲ ,رازه7
۳ :0 0۵۵0۱0۰ ۱۲۵۵ 1۳۵ 0۳ ۲۷۱۶۲۵۲۷ .(1998) 5٩۸ ,2300۵
210306, 6. )1966(. ۲۷۱۶۲۵۲۷ ۵۶ ۱۶13016 6۱۷۱۱1231100۰ 1۳۵۳513160 ۷ ۰
یی ریاس مواجههی امام علی نی با گسستهای فعال اجتماعی
|
هدف پژوهش حاضر بررسی سبک مواجهه ی امام علی (ع) با گسست های فعال اجتماعی در بازه ی زمانی حکومت ایشان بود. پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده و نتایج نشان داد، "احیای نظام معنایی مشترک"، "همسازی امتیازات اجتماعی" و "نهادینه سازی ارتباط بین فرهنگی" از جمله ی موارد مهم در مواجهه ی امیرمؤمنان با گسست های فعال اجتماعی زمانه ی حکومت ایشان بوده است. بررسی های این مقاله مقدمه ای است برای پاسخ به این مساله که از چه الگویی برای تقابل با گسست های فعال اجتماعی در جامعه ی اسلامی باید بهره جست. |
38,050 | 458676 | درحالی که در کنوانسیون مونترال ۰۱۹۹۹ تا یک میزانی از مبلغ خسارت وارده» بهطور مطلق بر
عهده متصدی حمل است. در اینجا به نظر میرسد باید میان دو دسته کنوانسیون تفکیک قائل
شویم. اول کنوانسیونی که کشور متبوع یکی از طرفین حمل به آن پیوسته است ونیز قدرت
اجرایی هم دارد. که در این صورت میتوانیم بهموجب برتری تعهدات عمومی کشورها و نیز
برتزی معاهداث بر دیگر قواعد» اثر برریاوکت نگ اه برد لفر ارداد تدوینیافته حتمی بدانیم.
چراکه محدوده ایجاد حق و تکلیف اشخاص حقوق خصوصی بینالمللی مشروط به امری نبودن
مقررات عمومی است که البته در کل» بیشتر کنوانسیونهای حملونقل بینالمللی این ویژگی را
اما در حالت دوم در مواردی که مقررات مصوب میان دولتها امری نباشند و یا سازمان
بینالدولی آنها تدوین و تصویب کرده و ذکر کردهاند که میتوان خلاف آنها هم توافق کرد.
به نظر میرسد که میتوان از عرفهای تدوینیافته توسط سازمانهای خصوصی استفاده کرد و
آنها را بر معاهداتی که الزام آور نشدهاند ترجیح داد.
۵-۶ جایگاه تکمیلی عرف در تفسیر قراردادها و کنوانسونهای حملونقل
در این میان نیاز به وجود تفسیر واحد ازقواعد» نحوه اجرای یک کنوانسیون نیز احساس
میشود چراکه در نظامهای حقوقی متفاوت غالبا تفسیرهای متفاوتی از گستره کاربرد یک
کنوانسیون حملونقل ارائه میشود. دستیابی به تفسیری واحد مستلزم اجرای مقررات مواد ۳۳۷۳۱
کنوانسیون وین راجع به حقوق معاهدات (۱۹۶۹) میباشد. «دیوان بینالمللی دادگستری در رویه
. پیشنویسی از آن توسط اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در سال ۲۰۱۵ تدوین شده است.
تکمیل نظام حقوقی حاکم بر حملونقل بینالمللی توسط عرفهای فراملی + ۱۵۱
قضایی خود نشان داده است که مقررات مربوط به تفسیر از ماهیت عرفی برخوردار میباشنداو
بنابراین» برای همه دولتها الزام آورند. این مواد کنوانسیون وین دستورالعملهایی برای رسیدن به
یک تفسیر واحد در یک کتوانسیوزن ارائه مینماید» (170 :2015 ,فصهعع1ه] بطکعصمصناصوزه0).
درواقع در اینجا یک عرف حقوق بینالملل عمومی که همان شیوه تفسیر است» در خصوص
مقرراتی که تابعان حقوق فراملی را در برمی گرفتند اثرگذاری داشته. معرف بینالمللی(مقررات
تفسیر معاهدات) به نحوی کمک به تکمیل مقررات کنوانسیون بهصورت غیرمستقیم خواهد
بنابراین عرفی بودن اصول و قواعد مربوط به تفسیر و سرایت آنها به کنوانسیونها و
قراردادهای حملونقل بینالمللی از جهت تأثیر حقوق بینالملل عمومی آن است. ولی از جنبه
حقوق فراملی حملونقل» به نظر میرسد درجایی که یک قاعده معاهداتی یا قراردادی سابقه
عرفی داشته است» در موارد اختلاف بهراحتی میتوان از عرف پیشین استفاده کرده و با تطبیق
وضعیت پیشین و تفسیر ذهنی» حکم قضیه را استخراج کرد. بدین معنا که با توجه به اوضاع و
احوال معاهده یا قرارداد در زمان حمل» و درواقع نیت و هدف تدوینکنندگان قاعده را تفسیر
کرد. زیرا قاعده موجود بر اساس استنباط تدوین کنندگان از عرفی بوده که از قبل وجود داشته
است. همچنین در جایگاهی که در قزازداد خملونقل.میان دوطزف» مواردی مبهم باشد و یا بر
سر تفسیر و حدود اختیارات طرفین اختلافی وجود داشته باشد» عالیترین منبع حقوقی که
میتواند به کمک دادرس بیاید» عرزف است(56 :2016 ,571001) نه الزامات خارج از قرارداد»
زیرا الزامات غیر قراردادی» تنها در بهترین حالت» میتوانند فقط نظم حقوق داخلی را فراهم
اما در مواردی که عرف باعث تکمیل کنوانسیون میشود. باید تفسیر عینی بکار برد یعنی با
توجه به اوضاع و احوال امروز قاعده معاهداتی یا قراردادی را تفسیر کرد. زیرا درواقع رویکرد
ارادهگرایی اثبات میکند که رویه بغدی تابعان .یا واضغان» بهنحوی تغییر رویکرد نسبت به مفاد
قاعده محسوب میشود و باید توجه به اوضاع و احوال زمان امروز قاعده را تفسیر کرد.
این پویایی تفسیر مدیون تغییرات عرفی انجامشده "در حقوق حملونقل است که باعث
میشود با توجه به شرایط تغییر يافته در عمل» نیازمند تفسیر متفاوتی از مقررههای قبلی باشیم.
!. جدای اینکه کمیسیون حقوق بینالملل سازمان ملل متحد در تدوین کنوانسیون حقوق معاهدات ۱۹۶۹ که در آن
قواعد تفسیر ذکر شده است» برحسب وظیفه خود اقدام به جمع آوری و تدوین عرفهای از پیش موجود کرده» از
جمله آرا دیوان بینالملل دادگستری در این خصوص میتوان به قضیه فلات قاره دریای شمال ۱۹۶۹ یا قضیه
۲۳ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۷ شماره ۶ (1۸)» بهار ۱۶۰۰
چراکه عرفی که در تکمیل مقررات کنوانسیون برمیآید بهترین نحو تغییرات را از جهت سرعت
حال این سوال پیش میآید که در مواردی که اختلاف بر سر مفاد یک کنوانسیون وجود دارد.
آیا دادرس میتواند با استناد به عرف فراملی موجود تابعان حملونقل بینالمللی» به تفسیر مفاد آن
کنوانسیون بپردازد؟ يا باید به ماهیت بینالملل عمومی کنوانسیون توجه کرده و چه در مورد تفسیر
عینی و يا ذهنی» به نظر تدوینکنندگان معاهده که درواقع کشورها هستند توجه کند؟
باید گفت در اینجا باید به ماهیت آن معاهده توجه کرد اگر امری بودن معاهده بهقدری
باشد که توافقات و عرفهای خلاف آن» حتی به صورتی رویههای فراگیر ادامه یابد آمریت
معاهده زیر سوال میرود» این امکان برای تابعان حملونقل بینالمللی وجود نخواهد داشت تا با
عرفهای خود به نحوی مفاد معاهده را تفسیر کنند. برای مثال مقررات کنوانسیون «کوتیف»ادر
خصوص حملونقل بینالمللی ریلی کاملا جنبه امری داشته و متصدیان حمل نمیتوانند عرفی را
برخلاف آن مقررات شکل دهند و یا مثلا ماده ۳ کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص
حملونقل مرکب کالا" بیان میدارد درصورتی کهاچملونقل مرکبی تابع مقررات این کنوانسیون
باشد. مقررات این کنوانسیون بهطور اجباری حاکم بر رابطه حقوقی و قرارداد حمل طرفین خواهد
بود. و یا ماده ۲۸ همین کنوانسیون ذکر هر شرطی که برخلاف مقررات این معاهده باشد را باطل
اعلام میکند. از طرفی هم بهترین نوع تفسیر» تفسیری است. که واضعان یک قاعده انجام
میدهند» چراکه خودشان از همه بهتر مقصود و نیت خوّد را میدانند» هرچند که این عرف فراملی
توسط واضعان این سند عنصر مادی و معنوی: خود را پیدا نمیکند. بااینحال بهزعم برخی از
حقوقدانان» اینکه کنوانسیونهای حملونقل بینالمللی آمریت دارند کاملا معلوم و بدون اختلاف
در مقابل اگر اجازه عدول یا توافقق» یا شکل گیری عرفی برخلاف مفاد یک معاهده داده شود
و معاهده حملونقل بینالمللی که توسط دولت با یک سازمان بینالمللی تدوینیافته است» قدرت
امری نداشته باشد» به نظر میرسد عرف مخر در جهت تکمیل معاهده میتواند تفسیر کننده مفاد
آن باشد. به دیگر سخن» عرف معارضی که بعد؛از یک کنوانسیون يا هر سند بینالملل عمومی در
خصوص حملونقل بینالمللی شکل میگیرد» تنها زمانی میتواند با رویه بهظاهر معارض خود
مرجعی برای تفسیر و نشان دادن حدود و غور مقررات آن سند باشد» که آن سند غیر امری باشد
و بتوان برخلاف آن توافی کرد. همانطور که کمیسیون حقوق بینالملل بیان داشته است» معاهده
ممکن است براثر عملکرد بعدی اعضای خود در مقام اجرای آن» که نشان از توافق آنها برای
تکمیل نظام حقوقی حاکم بر حملونقل بینالمللی توسط عرفهای فراملی ۸ ۱۵۳
تغییر مفاد معاهده باشد» مورد تغییر قرار گیرد (236 :1966 ,اه دنه ۷ 11-6).
اصولا کنوانسیونی که در آن قواعدی درجشده است فقط بهوسیله اراده دولتهایی که
اطراف کنوانسیون هستند به اجرا درمی آید (2 :1997 ,00046)» اما کنوانسیونهایی که در مورد
تابعان منفعل وضع میگردد» شکل دیگری دارند و درنهایت احراز مسوولیت این تابعان؛ به
جبران خسارت ختم میشود. و بالاترین ضمانت اجرا بعد از اقدامات احتیاطی در جهت
جل وگیری از تخلف قاعده» جبران خسارت است. قرارداد میان بازرگانان و متصدیان حمل» نکات
زیادی را در بر دارد تا بتواند منافع هر دو طرف را تأمین کند. وظیفه قاعده سازی و تضمین آن.
عمدتا به خود تجارت و حملونقل بینالمللی تعلق می گرفت که عرف آن بهعنوان قانون تلقی
میشد(455 :2007 ,1ا1۸) . به جهت محکمکاری» بیشتر ضمانت اجراهای حمل نقل بینالمللی
برای موارد تخلف از قاعده جنبه قراردادی دارد و یا اگر هم در گذشته جنبه عرفی داشته
بهصورت قراردادی درج میشود و اکنون الزام خود را از قرارداد طرفین پیدا می کند.
لذا در موارد مربوط به ضمانت اجرا میتوان گفت که معاهدات اجرای قاعده خود را برای تابعان
منفعل تضمین میکنند و حتی درصورتی که.اين تضمین به شکل معاهداتی وجود نداشته باشد
درج در قرارداد حمل» اطمینان بیشتری .به طرفین میدهد تا به اجرای وظایف خود عمل کنند.
بااینحال گاهی شکلی از مقررات"غرفی» طرف مقابل را مجبور به رعایت قاعده میکند.
برای مثال مقررات 7۳7] که طریقههای پرداخت ثمن مبیع در بیع بینالمللی کالا هستند جنبه عرفی
دارند. بر اساس این مقررات پرداخت پول به فروشنده در اصطلاح ۳2-۷۷0 زمانی صورت
می گیرد که متصدی حمل کالا را بارگیری کرده و.این موضوع را در بارنامه درج کند. لذا این
ضمانت اجرا باعث میشود تا خریدار با خیال راحت اقدام به گشایش اعتبار کند زیرا میداند
درصورتی که کالا به متصدی حمل تحویل داده نشود» پولی به فروشنده پرداخت نخواهد شد.
مبنا و پایه حقوق حملونقل. بینالمللی» کنوانسیونها و معاهداتی هستند که دولتها
سازمانهای بینالدولی در راستای نیاز جامعه حملونقل تصویب کرده و از جهتی سعی در به نظم
درآوردن و یکپارچهسازی مقررات آنها دارند. معاهده و عرف گرچه تأثیر متقابل برهم دارند
ولی قواعد حملونقل ابتدا به ساکن توسط بخش خصوصی با رویه و انعقاد قراردادهای خصوصی
شکل عرفی پیدا کرد و بهواسطه تفاوت میان رویهها بین برخی مناطق با مناطق دیگر يا ابهام آنها
معاهدات وضع شدند. البته در حوزه حملونقل هوایی و ریلی عمده قواعد بدوا در قالب معاهدات
وضع شدند و عرفهای فراملی مکمل بودند و یا نقش آنها در روابط متصدیان با یکدیگر واضع
۶ + فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۷ شماره ۶ (1۸)» بهار ۱۶۰۰
قاعده بوده است اگر قاعدهای که توسط تابعان فعال وضع میشود با مقتضیات جامعه حملونقلی
بنابراین در پاسخ به سوال اصلی این پژوهش بیان میداریم که گاهی قواعد وضع شده از سوی
تابعان فعال حقوق بینالملل عمومی» چه ريشه عرفی داشته باشند» و یا بدوا توسط کارشناسان
تدوین یافته باشند» نیاز به تکمیل مجدد دارند. چراکه تمامی موارد قابلیت پیشینی در یک معاهده
یا قطعنامه سازمان بینالمللی را ندارد. ازاینجهت چون تابعان منفعل حقوق حملونقل بینالمللی»
اجراکنندگان معاهدات و قطعنامههای مرتبط با حمل هستند» در رویه خودشان این قواعد را
تکمیل کرده و سازوکارهایی را برای اجرایی شدن آنها بهصورت عرفی در نظر می گيرند. این
رویهها چون ماهیت عرف فراملی پیدا میکنند الزامی میشوند و عدم رعایت آنها مسوولیت ببار
میآورد. عمده عرفهای فراملی در حقوق حملونقل ریلی و هوایی از این دستهاند.
گاهی هم سازمانهای خصوصی بینالمللی اقدام به تدوین مقرراتی در جهت تکمیل معاهدات
حمل میکنند. این مقررات ابتدا جنبه حقوق نرم و سپس با تجمیع عناصر مادی و معنوی عرف»
جنبه الزامی پیدا میکند. مطابقت این عرفها (چه توسط سازمانهای خصوصی بینالمللی و یا
متصدیان و بازرگانان ایجاد و رعایت شوند) با کنوانسیونهای حمل و قطعنامههای سازمانهای
بینالمللی فعال در زمینه حملونقل» مانند ایمو آنسیترال و... بسته به میزان امری بودن مقررات آن
سند بینالمللی دارد. یعنی اگر آن سند اجازه غدول از مقررات را بر اساس عرف بعدی يا توافق
داده باشد» طبعا عرف موخر میتواند؛نافذ باشد. ولی دضورتی که این اجازه از جانب معاهده یا
قطعنامه بینالمللی داده نشود و يا بر اساس قواعد تفسیر مربوط به حقوق بینالملل عمومی نتوانیم»
همچنین امری را استنباط کنیم» برتری مقررات حقوق بینالملل عمومی بر عرفها و توافقات
فراملی که توسط سازمانهای خصوصی بینالمللی و يا اشخاص خصوصی ایجاد میشود» مسلم
خواهد بود. اما این در خصوص کلیت موضوع است. مواردی که »کشوری متبوع آن تنرکت
حملونقل بینالمللی» عضو معاهده حمل ونقل سازمان بینالذولی که قطعنامه را صادر کرده نباشد»
نمیتواند مقرره حقوق بینالملل را بر اعضای جامعه کشوری که ارادهای نسبت به آن مقرره ندارد
تعمیم داد» مگر اینکه آن مقرره آمرهلحقوق بینالملل" عمومی باشد که البته در خصوص
حملونقل بینالمللی» تاکنون قاعده آمرهای نداشتهایم. عرفهای فراملی تکمیل کننده معاهدات
حملونقل بینالمللی برخی موارد میتوانند نقش تفسیری در معاهدات یا اسناد صادره از سوی
سازمانهای بینالدولی داشته باشند و تحت شرایطی هم باعث احراز مسوولیت فرد خاطی و نیز
تکمیل نظام حقوقی حاکم بر حملونقل بینالمللی توسط عرفهای فراملی ۸ ۱۵۵
عط) طز فعموزعن16 هنوت ۶ه هاگ فصه عصنصمتا۳ .(2020) بش مه 2 دعد م8
(753) [70۳۵. 65[ اک [110:0 71107۵ 81166۰ ۵1 سم آهد ماه عطا ۵۶ ععصع کال
۹۵81۹۵0 0۵ 7700130071011070 07 112008 .(2015) .8 اصع ۱ ساصهظ-تهنایع )0 .
۷۵۳ 3100۷ ,8و ن1معنمم و آمومنموومو ود مان نها مرح 7 دنام و20
6۵ ب1964) قمع ۶و عادد آهد نا هماص عطا ج۵ ۷ه1 ند ۵ ۵ عصناهاه صمناص ۲0 ۰ ۰
0۵/۲[ ۲01۵ ما10 ها ۶و دعوقط1 عمط .(2014) 6۰ مفاطنه 0 .
:8 113 دم 7۵80071 4 110۵10 1 7۵/1600 (2011) ۵ حفصه3 .۰
30116/0۳5 تصموم] 77۵06۰ ,77/۵۵/0۵ 700 726 .(0993) .8 ص0۸6 36 .2 0۵ .
۲06621 هدنام ]1 هنز ه] اکم5 که دمعماهد ۸0 156 .(2009) 73 0۰ 060 .
همکد ععقل 6ط1 لصه ملش ۲718 انا ,1721108011 و عامطظ عط1
0 ,عاعه7 معط ] .ومام همه اممرکاه ۷ هم 7 انم آنض6 (2015) 1 فمط .
56161 عامن ۷/10 عطا ۶و موصولاعط) عطا فصه شتا عط1 .(2020) 34 عطله۳۲ .
(۳6۹۵ 18) .21-39 ,(17)1 ,(لگ1) مه ول 56 ام وه 710 300۰
:360128 .موم ۲۵ آمونامو مه ۵7 مولعم 776 .(2007) مک مصزهه ۳
061110 مر ۵ کامععد0ه مگ نصوقاهاتا عفمه فص کصهماعت .(2012) بخ جعومنی
0 :1۳۵۷86 ۵6۰ [0۵ 110۵/1 ۵7 وه 20 .(2005) بماه 310 6 بط مصعصاه ص11
6 م1 6 امنامرا 1 76) موم 1و7 م11 .(2009) 3 با بش۸ 34 110
5 ۳۳۵۹۵۹۶ :3۵۵29 0000۰ [ه ععم مه عطا 0 ۳۵۵۷ ام لهموو امه
+ فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۷ شماره ۶ (1۸)» بهار ۱۶۰۰
0 ,10 ,انآ نو معع۸ حصاط. 1 معط /کع امن /طادنای مد / عانعن نآ 0 //10ط
۳0 :قنجه3 1678۰ ۳۵۵6 110۵0۵ 0۵ 20616 ۱۵ 0۶ جعاس 166 .(2010) هام30 .
7۷ عطا هز اواتصص و ۶و 166۳ ۵۹ برعسه ۸ .(2019) یک سعوهمک بش۸ صنطعطاک .36 .00و12
(۳6۶1۵ 1) .197-216 ,(49)2 ,]0107و 68زا 10۵ 0۵/6 ماو که عمضسعه ۳و
نماد 11026 ص00 نو دما م۱ ما7 ب(0999) بش۸ یک 36 0۰ عقطاطه1
[هععآ 3/22۵ تصهحطه 1 ۸۳۰ بط ۲۳86 ام واه ۵70 سمل 726 .(2015) 34 0۰ ماه
ه تکاصمص موه عله 2۵۵ ۶و عک عطا مه هه که فعلسظ .(2017) ۷۰ وق[
1 ۵۲ ۲۵۱۱۵۳ ۸۳۵۵۵۱ ۹۲ ۸۵۳۵۶ |۸۵۳۵ 0ع1عع اک .(2015) 36 0ص هلگ
) 1: ۷۵1 .۳۵0 ۵۳۲۵ ۳ و50 عگ حا 6 ها ۶و عانهتاعصا 51 6ط1 تصدحط] سمش
۰ هس۲0 آهموناهمعصه 1۳ص هام66 ها هه عهدعتا .(1997) 8 00006 ۰36
۸ :۲0۵۹ آهدونا ماد وس هقی /3 ما 7165۵6 .(01999) ۲۰3۵ بش بصقص متسه 3/1 ۰
01 ۲۱102۱ ۵60۱ م1 72100001021 .(2016) ۷۷ مطع 72600-760 ۲۰ مقانوطاعج/2
ها 28600165 +عطاه 0ص عصماع ۶و غامد عط1 .(2011) 34۰ گده 3 ۸ 6 تا +عقفصل۸ ۰.3/۵
۹۵۵ 7۲0۲/۵ 10۳۵۳۵۰ ۷۵5 هه دععصداصنط عمط هز صوناهاناه عله
عطا هز 6ام< اصعصصوزقد0 عط1 ,(2014) ب13 بمملصقطگ هوک یک پنصقط1/0
(26۳۶120 1۵) .123-136 ,(2) 4 ,۳60260 10۵0 ۲00۵006 مصمقاص ۲0۵
121 جمانانهد بعلان عانامعلامم باقن فصقاهطاه۳ .(2009) ب منطعدکه 1/0
(26۹12 1) .319-354 ,(11)26 + موز و10 ناس 01 لجممهد
21 م 1/010 و13۵ ۵ مها عامطهنامو۸ .(2015) 5 فصعععلها .13 .من صهزه 3۷
«(16)46 +00[ 1۵ عزاطاس ره مهد هام 726 محوم6 جمگ کاعواجه۲ انوم مه
تکمیل نظام حقوقی حاکم بر حملونقل بینالمللی توسط عرفهای فراملی ۰ ۱۵۷
۲ عانطهاگ عط) ۲ 10 عاعناس۸ ۲و علم عص ۳ عطا صنطا م1 مضه ماع کمعنوع ناگ
«(58)1 ,0710 10 عتاط ۵7 لمع امه 726 م۲ آهمنص) هدنام هآ عطا
7 [۵ 70 7000 بعاها5 عطا ۵00 هآ تقماه 1/0 ها مس ۵ط1 .(2007) 34 غاهط
۶ دمنانده۳ جز معزسهه جن۸ 9۶ ناهن له .(2015) .5 مفصعطعم1 صهنفهرهک بش۸ نطاهدگ5
77۵060 ]077101۵1000 ۵/6 0۵ 10 716 .(2012) .26 نا امطاانحصط5
(۳۵۲۶1۵ 1) ۳۵۵0۰ 0ط 1 و5 تصعحط 1 2 :۷۵۱ .دعاع 00 یک 8 منطعماطل۸ وط
0) صوناهان۵ظ فتط7 ماصد5 معط 10 7۵06 70۵/0۵۸/1 .(2011) بش ماگ
70۳۵/6 71۵۶ هاگ )۲ که کعامتمص2 عط1 .(2016) بط مگ
(1999) (۲0711۳) انقظ بوط عع2زسق۲ احدهناهماصا عصنحصعصمه فاص 0۵ عط 1
.(2012) .(7آ1۳) صمنصتا مدوخ عطا ۵۶ عمند ۳۵ عطا ۵۵ واه 1۳۵
0 ۲و ام برط-لمهاگ وصد دمعاص م0 او 106 ۵۳ فاص 0 312000 نت
05 م۴ه عوعنسد۲ آهدونامصهعام] عطا ۶ کاعصطدم۲ هو حلص 00 کصمناه< #عانصتا
))) .00005 ۲ه ا۳و ک ۳0 1 آعل ما30 اد واه جاگ هه صوناهه صم) فصمنام1< #عانمت]
08 6۴ ص360 11 ۵ واطاحددک۸ نع 6 عطا روط م۵عامملد صونانامدعط هصمناق< #عانصتا
56000 ۵طا 1و کاصع 1000 .(1966) موه ص۲0 هآ آمدوناهاص] عط کم عاو وداج ۷
6 ۵۶ ۳00۳5 عطا عصتلواعصن صمنددعد طاصعاداعنه عطا ۵۶ هه صمنددعد ناه 50 عطا ۶و
.ابا 312065 0عانصنا :6 ۷ 310۳ ,2 :۷۱ ممواطصهدع۸ م6 عطا ۵ صمزدعنصص۲0
) .00۳۳۵۵۷ عصتطادناطام هه عتصضم ععصصمه عطا معط 1 2010 کص 130
| در کنوانسیون ها و قطعنامه های سازمان های بین المللی که موضوعشان حقوق حمل ونقل بین المللی است، تابعان فعال نقش کمتری را در اجرای مقرراتی که خود وضع کرده اند دارند. دولت ها و سازمان های بین الدولی در راستای نیاز جامعه حمل ونقل این مقررات را تصویب کرده و از جهتی سعی در به نظم درآوردن و یکپارچه سازی آن ها دارند. این مقررات با عرف های فراملی تکمیل می شوند و این عرف ها معاهدات و قطعنامه ها را بدون هیچ تغییری قابل ملاحظه ای، شکل دهی می کنند. در این مقاله سؤال اصلی ما این است که عرف های فراملی تابعان منفعل، چگونه باعث تکمیل کنوانسیون هایی می شوند که تابعان فعال وضع کرده اند؟ زوایای حقوقی عدم مطابقت عرف های فراملی با کنوانسیون ها و قطعنامه های حمل ونقلی و نیز تأثیری که در تفسیر و تضمین اجرای معاهدات حمل ونقل دارند را با شیوه توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار دادیم و در پایان به این نتیجه رسیدیم که میزان امری بودن معاهده یا قطع نامه اجازه به وجود آمدن عرف مؤخر یا ثانوی را می دهد، شکل گیری عرف مؤخر امری اجتناب ناپذیر است و نقش مثبتی را هم در احراز مسؤولیت و ضمانت اجرا خواهد داشت. |
49,728 | 520603 | اون 136 0 کز۵5 0 ۷۷۲۵ +کع 0 هام1 1۵۳۵۲
گا فد مرهج 3۷ 62۵و هصق 3/0 کت و6 هنک سونو 1 و316 ,منک صنععه17
و 002۷1) ,ل(5 1702۷6۲ ۸200 1510016 ,3۳۵0/69 002110 ۸۲09۰ ۵۲ ۹260۳۵۵
763۳۵۲ لوا ( 170006۳ م۸ 1510016 3۳0 763۳۵۲۱ 06۳۵ موناسم ۸ 0۲ ۷00۳۵۱
1 11050 ,(5 172067 ۸200 0 1510 مطع 8۳۵ مگ وودسمع۸ ۲ 00
6 کل ما5 هام2 ما 00و20 صذ تاه صه برد 0عوم عم کاصع عاهاد م۳1۵۵ 2021-04-0 16061۷60
0 00۳۵۲ عظ ۵۶ ع00 ,تماق امه هه فاص کم عضو ه روط مان 2021-07-05 ۸۵0160
5 200 1۷6510۳5 ,وکل۸ هنامس آمعننامم کا مج امه ادف گنصوند :105
رمع حلعنط ۶ ماصع ده فاص مگصذ عط) صذ جاصنهامهی طخزم 1360 که اه 2۳6 ی
-67۳۵0 ,۳۵۵۵۳۹ 5106 و ناه ددص بر 6 که نک و1 ما عل عط هقف جاصنما 6 ۳۳۳
4 0۳0۶6 1۳6 .ک 2و6 ۵1 ده 06 0ص ,کصحع تغل وک صز کصوتاهح 0 تتقصنل ۸۳۵ هس۸۸
۵ ع ۲ ۵۶ ع2ز5 عظ) بط ۵ععنه ااصتفامهی آهنناوم عط) عامعنک۵ 1۷ ۸۵ کز وفوه5 کنطا 4 رلممومص۸ کل ماک م30
4و 6207 مواناع 1۳۵ 36 رد6006 00۳۵00 تماق و او ععصعناگدز ۳۵ 06۳
۶ وانداوه 5104 [۵ 09 کم ام عط) او و مط6ط وافصمصه عطا 0ص موامصمصه کلمنسج
4 163۳۵ 6 0 0ع1عن1 کعنصعصصیم 99 که عاحل 6 معکومم کنطا 30۳ مععنصقصصم
0 60 نصه ۵۲۵ 2019 ما 2009 عهعر عطا عصسل 158۳172/6 ۳۵۵ وصه ععمع لدم
رتم06۳ آمعخنامم عط خقطا ۵عمطک اوعد 6ط 1 مقاحل معصنطصی طاوسوعطا ماع
00005۵1 ۵ از کصاع۳ 50 بوصم عط وعیعاکد ععند هت عطا روط وععی
-۵۳ ۵۶ 6۵۷0۳ شوه 506 لمصصمد ۵۶ اعم عط وصد «متمطعط وتفصمصه مسج
4 50۵۵ معله کالسوم۲ 156 .منطعصونهام صمنیکنصوند وصه عقوم ه ققط کعنصهم
0 ۳6 روط 0عاعاگه دز عنزی سا عطا بط فععی اواصنماعهی آمعنناوم عط
6 0ص 63۵10۳ برلمقصمصه آمهسه دنه عط از کصهع 50 که ده
ندز 0صه عقوم ۵ ققط کعنصقمصم که و معط سوه کلما5 مص0 ام اعیمی
-گه وز م2زو صطز ۵ط) روط فععی واصنمعهی عناوم عط مصمقنو0ه 15 «صنطعدوناهام۳
و00۵ هه آمدمنامه عط نی عصوتهدوه او عمط عطا رطع
40 009086 ه ققط کعنصقصصهی ۵۶ «متقطاعط شوه ماد مود ۵1 اعم عطا هه
8 0 110۶ حاعف 006۳28 06665 حاکنیاع تاکن امد مل کماکه تصز صعطم سوع0 65ص مصه اعماحج/2
-عه تفه کز برلمقصمصه اععا سس عطا ند کنطا ص +عدمناه اه سنعطا صذ (رعلقتسه عهصنه006) کاصعصاع 20
0۳۵1 ۵۶ ۵۶5۲ ۳6 ۶٩ اولقصمصه عط وصه کلفتسعه لقدمتامه ۵۶ وتمفصمصه عطا و کامععدی ۵ عطا ۵ عصناجیمی
عسا؟ ع1هصناکه کم کع ص اقطا کعاهاد [1] ماک مکلفتسه ولمفصمصد که امععصم عطا مهن عمط نموه لاد
.0 )و۲۳ ال۸ .2023 6 9994+ :.اع7 .2010۲ 00۳۳۵500۵08 *
1 انوم 0۶6 0۶ سامت عط ,0ع۳ق01عل عجه کانامرم عسطایگ 56۵ مصه مدصتاقص دمص اعهم 05 2560 160۳05
,877 8 هل 200 ,ک 00 نها مره "فرماوع صز صقط کلفتسعت ۶و ددع6 0ص ۳6656 عطا ما عل +عطونط ۵۳ 106۳ 06
1060۳۳۲۲ 6۵طا که کلفنسعه که عصنم امه عطا ۵0عطنععل [3] عصقط72 .[2] کماععتصز کععصنک از
-ا69 از ۲56 200 کلفتسعه ۶و بوناندهاد عطا ما دمنا 066 عطا عصتو حلص مکلقتصعه صز کععصقطا ما کماکع از 0۶
8 عم 6 510 ع۳6معصز ۵۴ احعم اصقاوصصف صه اقطا ۵106 [ک5] 220 وصه عنلهتاصه2 .[4] کلفسعه ۵۶ 16۳
.[6 167 حست عمط اه ص02 ۲ لها ۵ط ۵ا عل 06
-علصهط ,اند بنونون1 اکن جر متاغص دمص ما امعم از ماع ۷ص ماقم اکندوه کلع0ا5 لقص 0۳ ما صمناهاع۲ 13
0 علکزد 6۵ ۵7 عنامصع درد فص عاعند وصععد اکن دمن مصصاآ اکن م11 کف 00۳00۳۵16 اند 1067
7 وان 60 ۵1 [ع10۷ ا5م نع معععل ما ۵۵ کرد له کعنصهصصم ,معط 1 کسخع 0عامصجه حنعطا عمقطد
1 باماع از عهد 276 عطا ۳۵۵ تصقصصهی عطا اه شوه ام اعم طهنط عط ععه 06 عهه 2 تاه عط صقطا
-ع136۳6 .[6] ۵06۳۵6 ۵ عتستاصی للنم اعما هس عختعصصی عط هن وصه ععتصعصصی 1۵۳ عناماع-ایی 06 1201
۳ کز 2767286 از 6 صقط +عطعنط عصنعط وه که اعم کصستا عطا صز کالند۳ اقطا «مزع0ع0 تصه ,1۵۳۵
7۰ات60 5۳016 مد ۵1 اعم عطا صذ تلقصمصه هه کععته هه کعلحد اععا فص ما5 تمصمد عط ۵۶ تلقصمصه
-م۲ رز 0632107 "608 10 ۵۶ عنا 0606 عطا ۳۳۵ فعصتصعجه عجع کعنلمصمصه اعغا هط محتق۳86 0۳۵005
10760 مه 066 501 کقط هط ا0ظ .[9] 6هسقط7 فصه نک فصه [8] 7223 ,ز7] کععصعا ععنم ملد ما نها
8 ز اجاصنهاععس آهعنانامم وصه خصعصحصوح تحص تحص مگصذ عطا ۵1 صمزکعنهکنل عطا کز د ق۳۵۶6 0۳۵005
,که صها5 همع ما 2000005 صذ موتاصه صه روط ۵عتعمعدم کاصعصعاهاد تمنمصعصت 154۵ .و افصمصه اع6ل هط ۵
کز 13105 اصع ندنک وصه اصقاحوصصز عطا ام 006 ما1 ماه وصه تمد عاصز ۵1 وعنه برد فعلعنناد ند
8 2 3276 کعنصع0صم اقطا 05 اک ۲۵۷07 10 عط1 [6] کانصه دععصنعطط ۵1 کصمنهام آمعنناوم عط۳]
,کان۵ 36 اصقط عمط صف کمنطعمدمنه[۳۵ مععطغ مک ه6ط واصعصصعمع عطا انس کصنطعصهنهاه فلنط ۵ عحنععل0
0۳000۳5 3 ۲0ع عمط وصه که وصه دعجها 30066 بعصاصهص 1۵۳۵6۵ ۵ دععد +عزعده که له
-۵۳۵ ,1391630 06۳10۳۳۵66۰ ک صقصصم عطا 0۵مططذ مامتان حعنط تم یام حطلصدط او مان عط ۳۵066 500
6066 عطا 13 کصمتعصصی عحعطی که کاقعصعط عطا عتقدد مس کعنصهم
(نط ۶ رکعنصمد0ع6 0ععه -منطعد۳۵100 فعلنی عز [ع0 10 جنصصصی عط که جعاصی عنصمصمع که عصی کنط1
6600 2860 - منط ۳۵100 صز هط فندد 6 صف از ,156۳620۳6 بکعسهع1 فصه کناعتعا معط 0۳۳۵ کاز کقط
0 ,کصنطعد ۳۵1 ۳263 کعتصق رصم 1۵۳ 6اه ۶و ععس وک اصها ۳ص صه کل دنه نصصصی لععنناوم مکصعاک رد
ات606 +عطاه 0ص لقازصی ۵۶ کعسو5 عادازددععه وانعده عم عم کمنطکصمنهام آمعننامم انیم کعتصقصصم
5 طلعبا5 ۵۳۹606665 ۵ 16:0 صف جمتاهنصتصصی نهعنناوم ماعقصصی ها بصمتافتصصصی معط حاهتوحطا
5 ماک 10651601 10/67 ,کنو عصده لعازمی +عطونط معصحعطک خنامتم 1067 مععد 106 لهمصهص طهنط
-۳6 اه نانموزد کید کدمناعصصی آمعناناوم طخز عصنا اقطا عسوحه نان .[10] ععصعص عم +000 0هه
5ع6 2 200 کصمناهنصتصصی آمعنناوم که ااعصط عط کعطعتصنصنل سبط ص لفط عناوم 10۷ 1۵۳ کعتباو5
ع 8 051ص ۳۵1 کعاهاد مدع نمعننامم که معط عطا مهو کنط 10 .(11] ععصمفصواصهم کصست عطا
-تقطل هدنعصع لا عطا فصعاعلمت ما +علمه صز دامع لععخنامم هه منود ,عنص مدع 06660 کمنطک 1۵130
40 گلذ ۳۵0ص عصتاص0ععه ,معط عنطا ۲۵ هام۸ رمع عد کز نهد ککعصزعتاط مه کعنای 206
داعفط ۳ 113 100۳2005 .کع۳ع دک ع فنص تمصع فص تعنامم ملقن و5 عط صذ کصمتع تمصع اکصن منک ۵ تچلده
,۳۳۵65 6 ۵۶ ععزد ۲۳6 موه[ عطا مواعصنا م۸ اناعصط 0۳۳۵ حفعطا 2۵۳ اه هه عکت صف 00/6۳ صز 1۳3056
۶۳۵ ۵ 06۳0۵ اصعحسه عطا 1۳۵۵ عصمعصذ ۵عام مه عطا اعد ما ۵0ص دعنصقعصصهی عحمطا کم کععمصفص 1۳5۵
آهعناناهم 5 تحصقصصی عطا ما عحل سعطا ۵ عمط عجه خقطا عاعی نانامهم عطا ۳۵066 ما +0۳06 صذ 061005
-665 ۵۵ 1۵ 16205 «مناینصصصی آمعخنامم عصزعهعحصذ ,کزوعطاومچط آمعناناهم عطا ما صمناهاع۲ 15 .[12] ۷165
-0ع ۵۲ ۳۵۵66058 ,صقصصجی عطا که ععصحص دمم عطا فص کرد ععصع همع عطا ام مصکنصقطعص ۲۵ هدز
و اتقو ۵ط ۳۵65 هه و00۳0 لمنمصحصت ۶و تلو عطا صز ععمعوعل ج ما دوع[ مصکنصقطعص ععصعصجم
عاعناگد0 تم دععه فصه رعصص رکه نحص ۵0مععحص ما کفمعل همه صمناقصحمگصز 0ص 1۳00۳۹8
معط ۵۶ ععم عطا جز ععععوصز 0عل مدمه عط فعصعممم کقط اصعصصمع عطا وهای سا0 1۳ +عاهله وم
عناق زامرصظ مه ععصحص۳ هام 2/3 صذ کععصق ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰ 481]
<۳0م عط] کععاهس از مفصقط +عطاه عط 0۵ +کعتصقصصی ععتها ۵ عصعسته خمعصصمع عصن 0۳0 بط 0۳00۹6
کنطا صز ع021عل0 ا ۳و مطز عطا ماصذ ولاععنل جعاصع امد کعمل خصعصص مع 1656 بعخاتعصصم عحمص ک 0۳00 ک هه
-00 36225 لفط ,کطمناه 00۳ ۳م معا مصه خصعصسصمع عط 6660 منطعصمنهاه آهنناوم عط وکتظ] ۷/۵3۰
6 راعاهصتالن هه ,کععخم 510 فصه ۳6۷6065 کاز عکدعصط ۵ تحصقصصی عط کععی ,کزعطامم تچط اهنا
65 عناوم عععط ۲ ماصز معاصه امد م0 کدمنا وم 6عته1 اذ وزاعک م0 عل [مطعحقطاد ۵1 ۳۳۳۵ عطا
112005 متقطاک کته ,ت0۳ ک ص۳6 ۵۳ 1107 3۵6۳۹6 ۵ ماک عمج که 0ع تغل عحه هه
عطا هل انامه از 130 کروه 2 عجه کح ععقصفه فص ماکعصز مفصقط حعطاه عط 0۵
6006 عنصمص0ع عطا اه عم لد ععاصذ هه کز جاصنفاعه آماصعصص هه مد 13 ماصعصص بصع
بوانازط هام 1۳6 را ناه عنصمصمع که دعععباد عطا مکععختم کنو مصصم صذ کعع معط مکععختم لماک صز کععصقطاح
۳ ۵۶ 50066 06 امصصی اقطا دماج ۵1 +عطصستت ه روط فعمصعاکصنذ نله عحه عملنا عط وصه مکعتصقصصم ۲و
نمزم عطا که با ۳5ماعج؟1 کععتی اع6ا هس عطا صز جاصنقاجعصت] سععه وعطا 6۶۵۳۵ جصنعادی عاعامصی
0 0۳۵گصز بواکزد و 0۵6و ما موه ۵۳ ۲ع هه هه کصسع۳ اه کدمتاهه 1 نو 20اه ,ک ۳۳9 01
2661 5106 عطا صز معط از هه وصعصصی عط) و سح عطا که صف عاصعصمصصم 15656 ماصعصص وفع
توص وصه 006 11م عاطاوتععوصی عبط انز اعما فص عطا ص اصعصصمح تحص هعموص وان ج ص1۲
-۲ 200 کاع6احقست مان مکاعی مناد عصد طاهنط مصمنادصنناجوم «ماععصز مصتصنص که طاعناد کععدعوععد0
-00 063۵10۳۰ عع۳م 5106 کععصع اکصذ اهدص صمامصصوکصذ عط مصمخنوفه ها موم عصنفهه 0عع00
عاوزسطاعنط ج عامنوصذ صف کدمناهوه که ماه عط) وصه مکص هه عصن ماه مکصتتع۳ 5106 وه
6 0لا0 53 ۵۲ 1۳۵۵ ماگنه 5۵ ۵ معخم 510 ععده تفص وصه۸ اصعصحصوا تحص جمتاعصمکصذ عاعن 10 هه
-10807 0۶ 06005 0صناصنه ولامن همه ملعاد هه عنه عاعاگه موم 0 م9 مط1 .[13] متام متصنذ دز معط از
41 ع136 صز ,تعاقع۳ع 6 ۵ #عامعمه عنه ع0هی وعصدمکصذ که کادععاصز عطا صعطم مصمناقهصنصععنل 1۳۵05
60 205 0۳گصذ ک صقصصی عط) عصنممصاآ .[10] اععحعه عطا که مومدازی عاعامصی ه ما 6۵0[ هقف از مععقی
مان عطا کععوعمصز عحطا هه ععدعوخکصی «ماوعصز ما ک0عل1 موجه مکصده صمتاعصحصمگصذ حاهنط وصه 10۵60۳
۵۵۲ 1۵ ۳۵۲۵01 6 ما کع نامه ما تمصی کعکته اع دص تافص وزعن ۸ علماد کحصقصصم
5۰ع نوم وصتاصامعه حنعط) ععصقط ما ۵۶ ادع 26ص صذ 0006
56096 ۳6 13 +06 ع دی آمعننامم 0۳ اعقصطن همعط ج عقط اصعصصوفصه صمتمهصصهکصذ عطا «ف۳ 1
ااصنها مت لمعناناوم مفصقط +عطاه عطا 0۵ واصتعاعهی امعخنامم ععنععی خصعصصوحاصه دمص مگصذ ولعزد ج
زا ۲5۵ «عود ناد عط کاصعصحص هه صمتمصصمکصذ عطا حاکن عم 156 و تفصمصه اعغا فص عل 50 عطا ما ک0هع1
انوم ۳616۳ علعه ما م56 رفن5 عنطا ,130۳610۳6۵ .فص مصه اعغاحعص 0صه واصنعاجعی آمعخناوم 0666
4 0۵ اععا۶ه خصعگنموند ۵ عقط مخصعصصوح یه صمتاعصصوگصذ نج گم ععمعحاگص عطا +عفهد مواصنها 136۳
20 ژ5 هم مهصت عطا اععگکد جلده امد مدع اخصذ وصه عصمناها۲ (مع نم و100 ممزتقطعط تفص مصه 1276۲
0۳6027205 0صه ۳00۳08 لمنمصقصت ما صمناهاه صز کععمصقص او مناد تامص عطا معله 00۳ ,6۲۵۳0۳565 01
5۳31665 لمنمصعصنا عط) ۶و تقو عطا رز کععصع ماگنه خصیکنمصهند دععی از فصن +کاصعصعاهاد م0 ص11۳
5 دز و۸50 +کص ۲۵1300 آهعنانامم احامطانم کعنصصصم ما وعحعصصم کدونه اه لمعننامم طزی کعنصصصیم ۲و
مزع م1[ مصطع 0ص آماصعصصو هه عنامصدحل عصند؟ عحح معناعن م5 0ص کدنا منصدع 0۳ ۶36۳6 ,0۳1۵ الب 03
0 لصه 0عزععل عط) ععنطه ما ناه عطی مصمناههنلده ماع فص عمدی ند ماع چتخصعدوععصی فصه مکععصقت
8 20 8۲0۹8 ۲۳6 عع02201اع صق ۳۵۲ ,۷۵ کنطا 10 روانعنطاصه مه عمقط چ صذ کز ععصعص عم 0۳ [ع 16[
-اقنجه 16 که [۳۵1 که کرد 2266601 اصعنخکه فصه ندش مم ج او ععصماعنه عطا دز کعنصصصهی ۵۴ علنا
1 ۵۵1۲ ۲۳۵ عمنصنجحقص ۵ کز کعنصقصصم احمص او آدمع عطا اقطا صعن6 دم تاعصحصوکصذ وناهمو-طاونط او ععدع
-[00 0صه کصمزع0عل عاهم مه ععلقص ما عفهص مه هادهگکه ملغمع کنطا ععنطعه ما تعله ص هه 065 1م تقد
6 گ 205 0ل له اصعن که عطا صز ما1 رما و کز دمناحصصهکصز که جنانطاهلند عط) معععط عصمص۸ منز
577 عنطا ۵۶ کالیوع۲ 156 .680ص ۶۵۳ کدمزعنعل اصعصاکع ۷ص تمصناصه 1۵۳ امتاصعععه معله کز 0صه 1650۳65
۰ ۳36 مز کععنی لمصعصنا ۶و مدع سه0 عط کسام حز آنگععت ۶ ی
491] کدوقزآمرص۸ وصه ععصحصز۳ ماه 2/0 صذ کععصج ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰
,165105 6۳6660 معط هنم یه متماکعصز هط #عصسعکه کز از ,عمط ععصقصت درمز هط 0060 13
7 200 نامه ۵طا ۳۵۳۵ عادجهمع5 6 للنم عنطا ,156۳610۳6۵ +عصخم لماک صز دععلهاعنص ععلهص چانف نهک رد
-0۳0عع۸ .کلهتاسعه ۵۶ کاصعطدمصصی لصو مه ۵۳ مود عطا ما اصعصععمصفص کعصنصحه که صمنای نام 302-2
5 0 ۳300 ۷۳۵۳۵ 1۳36 ,۵ 2 صز بکعناسیهع5 ۶و صتخم عمط ما 16۵0 متفه لماعت رهز
7 36 ۵ کلفتسعه ۵۶ ۷۵65 گنل حلکزی ععتصقصصم ۵۴ کعحقطاک کععتی کلقتسعه هنز کععصقل ۲۵
6 عم ۳۳۵۵۵ ۳6 وصفا وی آماصعص مه ما تعله ص ,156۳610۳6 بلفتهعه صقطي 65[ ۵۳ 30۳6 ,۷31060
6652۷ کل از (6 3۵286 عصنصعع) کععمصقص که +منقطط عطا ما عل ۵۳ ماع 0 ۵۲ 07 قطع ۵ط ۲۵
0 ع۳ه کعنلمصمصه آمنسع۸ +کلفتسعه مس مصناه انوم ما ناه ع همم صصه هه از [ع0مص ج عمط ۲۵
-76 6826 2 36205 ارلمصمصه لمنس۸ +علفتسعه لمصصمصطد خن وصنخم عمط نم معنهنمععد 6 ۲۵
عا 530 1۵ 0۳۵6۲ ص اقطا 0عاهاد [14] له اع ععص ۳۳ +عصسع۲ لماک عسسی۶ هه کلفسعه 666۵ منطعدمناه1
«معنط ععلها ۵ ۳۵۵۳ ما 065 1 معط کلهع1 موم 0عا م۳0 صذ وه معصد کم علعحل عطا تفص مصه 1۵7۲
40 ععنص ۵۳۳2 ,136۳610۳6 .کعک 006 شوه ملماد تمصصمد صعصصی عطا ام اعم عطا کالبو چ م٩۸ ,کغاکز1
-۵۳۵ 5 ۵۳۳۵۵۹37 عطا صتقاصتقص ۲۵ عع2 276۳ جاعتاوصز عطا صقط جاخوه 506 تمصمد نعط) کم اعی عط 1076۲ ۵
-07 1 از ,06۳005 ۶6 صز کعکوعمصز فعتصعصصی که کعحقطاک لقص ود 01 ام عطا کز اعد 00 .060060655
6 ک ۵۳060 آهنناوم نس عصسن اقطا ۵۵ مط 5 [ک1] یله اه تعلهط0ط اععا هی عط) ص وتمفصمصه صه کعای
5۰ 6۳ 01 ۵ فعحقمصم عاعم علما5 [۵ 30۳ 10767
8 زط کلفتسعه 0۶ [ع100 آل 06۳ عط اه 0ع0ا۳ امد عم کلفتسعه ولمصمصه اقطا 1۵۵ [16] .له ۲ ن5ع1
2660 از وله معصعاز آهاما ۶ [ع10 عطا اه صتقصع۳ علفتسه ولفصمصه ,مکنظ۸ مطانصع کعلد5 اصنامعه ماصز
8 گ۶ تافو 10۷ ۵طا 0عن50 [17] له اه صقطک اععاحقه آهازمی عطا ما علد 0004 ۵۶ مناد عطا
6 امه زگندوزد ۵ ۳0071۵0 ,3 370۰ وححلوصهاک عصتسممعط لموصعصن۲ عص دمص جعاکه فص دمص 0ص
-8و قح ۵۲طا 0۲۵۵ اک طسق عمط که کاایکع3 عط 1 مکلفتعه ما عجل کصع ع همعط انعم ما جنلنطاه عطا صز
-00ع5 ۵۶ سم اعمعصز عط ۳066 هی صمنامصصوقصذ عصخاصدمعج که ناو عطا عمط ما کعلند ۲36 هم
1 136 ۵۶ 0۳6 که فلفنسعه ۶و ماه عطا عدع عم [18] ۳۳۵ فصه ص۲۳ افص لعازمی عطا صز 65
جاعباک هختعانی بط 0عنگناعداز امد کز کصساع۲ انوم ۵ کلمتسعه که ناه 156 دنه آجاعع دز فطع 06۳۷2316
5 عنط صز [3] وصقط7 .ماه عم ۵ م11 حاعیف وصه مناج ع له اما حقص ما عل ۷ 0۵16 مععزک صحتا ما06 85
8 ,5له ت20 نز کععمقحطا ما ما۳ 100۳۵6 "کمایع ۷ص هه کلفس ۲و وصتخی اعمصز 50۵۵
وله [5] ۳و2 فوصه عنلماص۳ .علفسعه که اصعصاع تصز وصه علمسعج ۴و انانطهاد عط۲ ما ۳00 ع عم
تا ۲۳6۵ 2۳ برع دوعص ۶م 6اه[ ۵ ما عل عط صف و صتخم ماد امعحمصز ۵1 عم اصع گنهن ه اقطا ۵۵ مک
6 ۵۶ 1107 حاعف عسسی۶ عط 2000۲ تصقصصهی عط ماه کماکع تحص کم ناه عط ,۵۳۵۹ 0136۳ 1۵ 1661۰
-010 ع تقد ۵1 نحص عطا صعط تم ۵۳ وم خاعصحوکصذ ۵ ککععج فعانصنا عتهط وعطی صعطی کععدعصذ احصقصصم
136 06 زعصز 6[م 060 صقطا نافدی 106۲ ۵۶ کز دجم
حاکف عس ات۶ 5 ص02 عط 2000 ماع ما عاطملنده توص عطا اصقاحومصز عمط عطا ,10۳6ع 6 1
-00 ۵۳۵۵۳۵16 که ,105 بعع 0 عاکصتاصز عطا ۲۵ صمنهزعل ععخی اما هه کم ععحوعل عطا همع عطا ,110۷5
هقی 205 نحصام لمعنناوم ,۷۵۳۵5 +عطاه 15 .کعی2ع0عل0 شوه که اعی عطا معکقعحصز کصمناعصدصیم نان
[14] نلک موصه و عسطهطاک شوه کلماد که اعی عطا ما صمناقاع صز ماع اصقاحومصز هه 0معزعصی 06
-ط۵ ۲۳6 65 هعموص اعما فص عطا هط مک علفت سوه لمصومصطاد ۶و صتخم عمط ۶ تفن حزعط)
عطا دعاقصنایع 06 261 عطا وواع 00 باز 10605 هه کعناناه هصناد006۳ ۳۵۳۵ 5 م11 حاعف که وان
00720 وصه 17206 هازه/2 ممعل۸ مطونط صعط کععخم فصه علقتسعه لمصمصطه فص تمفصمد که جسصتاصی
,0۳665 "فعتصه ام ۲ولامعو کم هه کصخ ماد 0۵ ععگکه هه عتقط کلفسه کوصنصعه اقطا ۳0۵۵ [2]
5۰ 5106 0هه علفنسعه کعصنصمه 0666 منطاعصونهاع عبتع 0 ۵ عز معط 0هه
عناق زامرصظ مه ععصحص۳ هام 2/3 صذ کععصق ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰ 50[1]
عط 0۶ باه ۵۵1۲5 صز کععصقطل عطا که کعامصفعجه صنقص عطا کم عده ,کزعطاممچط معنناهم عطا ما ههناجمی۸
-60۳ 200 ,2865 6 ,ط0ناهه 0ص ۶و عاعی عطا ۵ مععتاق کعنصصصم هط عاعی لمعننامم عطا ک تحصقصصم
کنط1 .28600065 61 06۳ع عجه علطم ۶و صنقص ۵ مکصامتع ع ناه اعزعه1 وصه وصفلمصصهنعنعل روط دنمان
-807 ۵ اعزطانا 076 2۳6 کعناعنع اقا عنصمد0ع عنم انم ععخصعصصی عصم5 اهط) دعاهاد دزععط 001
بانانداندوم عط۲ کصعطاعدع50 کزععطاممحط نمعفناوم عطا ممکن۸ +کصتامتع ماه ماع حعطاه ۵۳ 195 [۵ی2 اصعصصجم
65 50 ,۳0۲ع کعنصقصصم ک۸ کعتصصصم 1۵۳ کادم کجها بر 362 ما 1620 صف لفط 1۵/5 جها 07 وصاهصه او
معله 506 .کاصقصنقل ۶و عهمد عم ج ما ۵ععممه عحه کعجنانهمنه عمجم هه وونانطهاصمه حزعط)
,۲0۳۳2265 1.2۳86 6360056۰ ۲6 کتاملحهع 0۲6 عطا ووصقصصی عطا ۶ ععزد عطا جمعج1 عطا اقطا ع نز001
1 1۳6 7 500071۵0 ۳6 هه کعفنامم اصعصص ۳ تمع که دمص کم فصغا عحه مفصقط عطاه عطا
-8076 136 6۵۵ 620ص ۶ 0ص عصود دز عمط اقطی فندد 6 صف از ,136۳610۳6۵ ۲۵16۰ قنطا که ععتیع0
۶ ,کعنصه0صم ععحها بط معننامم عاز که مادص امصن عطا 2۵۳ هسطع 10 +کعنصصصی ععته1 0ص 16۵۲
,806۳66 001008 مکا2اط۵م عاطهاناممم عصنفواعص مکععهاصه 207 کیام ۷2 اجام کقط 0076۳601
-0با5 80۷61361 مان۵ع0 1۵ 55ععع2 +عزققه کاصام کل ها مکاصزوم 55ععع2 اعغاحقص گنها کصماعته ۲2008
77 ۵ 65 ان 0000۳ 5666 برعطا که معا 0-27 کنطا عصم ۶1 معله کعنصدصصی 156۶6 باه ,کعنوزد
۵ ۵۵۱ ۵ که کعتصصصیم از کدمناه۲۵1 هسنطعناهاکه دمعلونعصی اصعصصمع عطا خقط فندد ۴ معله صف 1۲
4 05 ۵ عجه کعنصصصم ۵۵ 0ع عمط کاعمی عطا اقطا ۵ع م5 [19] 3/04 وصه عمط .[6] صعطا امطصم
مل وعنصصصم عوعط) ز وص۸ +عصعنفنامم وط فعحعفنعصی کودتعله عجه کعتصقصصی جععه1 ععته 6 ععزد نعطا
۶1٩ 0460۵۵ 06 للم وعطا اصعصصمع عطا ای عصونهاه تعنامم نحگعععبه ماصز تعاصه 301
۲۵۳۳۳۵۵۷ ۳6 هم ع2زد 6طا ,136۳610۳6۵ +ک ۳ معط یذ کصمناهت 11 معط 66 آلزم عحعطا هه امن
۵ ۳۶62۳0 متعطا صز 0عمو عم معله [20] مع1 هه ص260 .کعتصعصصی ععتها ه جهنعاجعه آمعناناهم عادعی
عطا 1۳۵۵ صمناهزعل مصه صمناصععاصن دامع ععبعک طان همکد ۵ فص جاهنفاعهی آهعناناهم
-07ع 6 اقطا کلدمع لمعناناهم ۵۶ لفنمود ع13 ععنطق ۵ +ع0ج0 0 ,130۳610۳6۵ + صقصصیم عطا اه کلدمع عامصنالن
زکاعز 0۳ 16 ماو مه هذ ۵65۲ ما 1۳۵۵ عجه کعنصقصصهم ۵۴ کعشمعه «منصعک مطذ ۳6160 عاصذ کز اصعصصجم
-067107 ۵۳۵2۲۷ 0007 قصه کمن نامز خصعصاکه تحص ععه اجاط 16 2جععل والهخناوم عحه اقطا کاعز2۳
-۲6 0۳۵۵۳۵16 0۵ 0116۲ ع206عع2 ۵ کقط صمنینصصحصی عناوم اعدا ۵عمطد [21] مکفع1عط 310۷6۳ 1266
7 206 0۷6۳-0651601 مقس نود مره لعازصی +عطاونط معصقط اناوم 10۵ ,[22] 8ص ۷۷ هه 126 +کصمنه1
1 ندز ععنلنید5 عصمناعصصی آمعخناوم انم ععنصعصصیم اقطا #عاهاد [11] له اه ۳۵۳0 .[10] عع ق0010
5 06 05هنصصحصیم لهخنلزوم که اعصعط عطا کعفمعل حسی حخ حعنطم اگم 10۷ 1۵۳ کع 1650۳
-6۵ 60۳۳۳ عناوم اقطا حلوععع۳ جتعطا صذ ۵۵ مطاد معله [23] هام ک نان ععصعصدوا عم ک وصقصصی عطا
85 9 0۷۵05 ۲۳۵ کاععگکد معله ااط کععم عامه که صمتقنوصی لمنمصعصن عطا عاعگکد وله امد 05
و 51316605 لقنمصعصتا عطا ۶و جناهدو عط) صز معصع هگنل خصینگنموند ما 16۵0 وامامصنالی ۲۵ ۵عامصحه عز فنط1
۳651۳ ۵ که 200 ,کط اهنا که آمعناناهم احامطان کعنصعصصی ما فعحعصصی کصمنهناخکه نمعنناوم کم کعتصعصصم
-تاصم آهعتنامم خقطی ۵0عو حلص [22] ه0 ۷۷ فوصه عع1 بدمنامصصوکص عاعوصوی که بوصم معصد0 عطا معند
هط 1۵ 55عععه عصناهانلنم؟ که طاعباه کاعصصقط نامه حاع بط ق0610 عاه 0۳00۳ عمط 13۵00
-10۳ 0 ۲۳۵ ۵۶ تاناهدو 6 النادع۳ ج ۸ .کاصع رهم ها +عاطاعنز وصه مصمناهآع۳ رععه ,کلق ۳۵۲6 ۳۵ 0صه 102205
6 وعنصه ۵۳۳2 15656 .کعتصعصصی +عطاه ص صقط 106۳ کز جمتاعصوگصز نمعناناوم انم کعتصقصصهم صز 13۵0
ام 706۳۵0 200 ۷۵5 م۸ 105 حاعی ۳۵۵ 0۳۵ 1۵ ککععج معاهمع ما ععل اصعصاک 0-0 ۵ 0۳0۵6
سنا عع۳د[ گز والغنمع مه ,عادی لععناناوم ۵ 16۵085 صعائه صست؟ ج نو ععزد عطا مکنععطاممتچط اکز دوم حنعطا ص از
3511] کدوقزآمرص۸ وصه ععصحصز۳ ماه 2/0 صذ کععصج ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰
-طن7 200 کااد ۷۷ ک۸ .[4] عانامم وداعل ما کومطاعص عع لالز کحعععصهص اصزوم عنطا ۸ +عاطهاممم ولطاونط عجه
,کاو۵ [هعناناهم ۵ 16206 صعاگه صسن ۵ اه ععند عطا ,کزدعطاممچط معط عجنمصسگکه معط ص از ام 136۳۳۵۵
7اعل ۵ 005ط۲ع ۳ عع 1 ک۳ععقصقص ماصزوم عنطی خ۸ همم لطاونط عحه کصمناد وم موه[ کز والمنمعمعم
130۳۵ ۵۶ بوانلنطهلنده 7 عط جز «ماعج؟ ه که عفد کز وصقصصهی عط ۶م ععند عطا مصننو0ه ها .[18] 0۳02۹۵
و ۲۵16 ع) ودعلنعدی کعسنوع۳ کمنت معط جع علعماک کوصقعصصهی عطا وصتوصعاصلوصی [20] ما ههام۸
100۳۵0 ۵۵4 ج 5۵۷6 کعتصعصصی کش اصعصحص هه صمناقصوگصذ فاص کوصقعصصهی عطا صز هو
۵000۳5 1۵۳ عم ععصز عطا ,کعکقعصز وعصص رکه صمتاقصمکصذ ,۹و۳ +عطاه ص هه مکصعصص تفع
-1007 106 ,۷16۷ ۵۶ اصزمم "65 1[مطعحقطاد عطا ۳۵۵ مفصقط حعطاه عطا 05 بععقعطز للم خصعصهع هصق 0۳0۵۲
ماه 0ص کصسع۳ بواتفنط هیک .[17] ختممم صز ععععحعل الزم کعسع متسه که عه۷ 1۵05
۵7 0صه 6000560 ماه که تواعز و عامنفوصنذ هی کدمتامعصده که ص1۳ عطا وصه کصمتاقته 11
عاوزطاونط ۸ 16 طهلاند 2 6۳6 جر ماه موز عطا کز وعنوم۳ 06 ۵0 اقطی ۳۵۵۵ عقنل ۵ ععنم لماد ععی
0 ,کال همع هصق معط عحصناصی ما اصعاجاعی کعنایهعنم غاد وم کععلهص خصعصصوحذ هه 00اه 0۳ص
۰[ واصنها+ععسس لمعنخنامم دععه اعد فص ماع ص روص ماعنحطونط ۵
8 276 1367 5/زه 21 65 هدن عنعل وواصنهاعصی آمعخنامم ۶ کعصت صن اقطا 530۵۵ [22] هص ۷۷ فوصه 16۶
عا ۷۳۵۳۹6 معله هقف هنامس 201627 +ععتصصصم بط جمتاقصصوگصذ نهک ۵۶ باصن عط هز عکقعع0 ۵
۳ عط 0 00اه مک هصنفخممم کعتصقصصهی که +عطس۵ عط عصنا بط خصعصصفصه جمناقص 0ص
5اه مه معط 1۵۳۵ کماکع تصز ۸۵۵۵ .کعناسهامععز ماه عل ماک ما کفع1 واصنقاجعص آمعنانامم ,1200
بوانازطهاد عطا عامصنادع موس هه علفسعه که جواناندهاد عطا عامصناک ۵۵۳ ما ۵۵ تعطا موصقصصی عطا او
۵0 0۳گصز ۵24 چ ع۷هط کعنصعصصهی ک۸ .[12] لعج مهن امعم 6 ما ماد کععی کنط1 .1105 طقف
عناکنس ۵۳00۳ 1۵۳ ناه تخامص عطا مکعکقع صذ و اعصص رکه دمص دمص ,۵۳۵5 +عطاه صذ وصه مکصعصص تفع
-1007 106 ,۷16۷ ۵۶ اصنمم "کل 1[مطاع هک عط 1۳۵۵ مفصقط حعطاه 0056 بععقعص نس صعصعمصقص 0۳0۵۲
6 طنطعطمناه[۲۵ عطا ۵مصتصعحه [8] 20 :[11] انام تم صذ عکعمل للزی کعسون2 تمصع اه عدله 1۵0
-ع6 ]جنک عط صز کععصقعل طزی کصمنه ومع حصمع "عادتوتمهه ما کععدمعع اعغاحقص هه کصتع3 بوسحم
6 ۵ 006 ععزک صتگ ۵ ۲۵1۵۲۵۵0 پواع وه رز که منطعصوناه اه کنطا اقطا 1۵۵۵ 67ط 1 +کصسعت 506 ۵۶ [ع10 کنا0
کلقتسعه 061/66۵ منطاعدونهام۲ عط #عمصتصعحه زک 6و2 عم عنامماصو2 +عص +عللقصد ۶۵۳ متا قصماصز هم 4و1
6 ۷۵۲۷ ۵8 کز 136۳۵ ,توص حنعطی ما عصنامم ۸ +کصسع علعمن5 ۵1 معطصه عطا از 110۳ حاعف هه
:5 که کز کزوع ام بط از ۲۵۵ ,156۳610۳۵ +ک ۳۳ کل 6 قصه کلفتس یج که ععزد عطا 0666 منطکد0 ۲۵10
-۵۵ 6 ۵1 عع ع اکصز عطا عوهت صقصصی عط اه عرزد عطا ما عل واصتفاعی آمننام2 :1 کزوعط0 10 هه
م26 0000۵1 "ععنصهصصم ۲و «من هط اواتفصمصه عط 0۵ عناعگله کز کصسخع لماک اه وصعسته
۶و ۵۶۲ عطا +عطونط ۲۳۵۵ ,کتماکع از برط معامعمه صسعح عطا +عطونط عطا زک 2۵6 6 عنلممص2 ما ههناجم۸
6 [22] ۷۵8 200 1.66 .کماکعصز حنعطا ۵۶ لد عطا عک 006 ۵ وی تمد وعطا عجمص عطا فص آعازمی
40 106۲۷ ۵ انم مان ععلها ما خص۵ ما کل امطاعحقطاد کووع1 حوتامصمکصنذ ۵1 پوصعم 1۳0 اقا #عاهاد
6 ۳6۳۷۵۵ منطعص ۳۵1 عط معصنصعه [8] 200 لقازمصی ک وصعصصی عط ام اعم عطا ععمعحصذ چاصعوععصم
1۳۵ 50۵۵ فده عنطا ۵1 کالییم۲ عط1 بکاعققه 0۵ جستع۳ عط 0صه 160۳5 برط ۵عمعصه لعانمی کم اعم
006۳۵021 ۵۶ 87005 ۳۵ ماصز وغل عحه کامعععه عطي کز وصه آعصعی صنز ومجعغزعصیم عحج کاعععه 56 ععف 3۵1
لهازمی ۵۶ ۵۶۲ عط هه کامععه ۵۶ منامتع هه که جسع۳ عطا 0666 منطعصوناها۵ عط مکاعععه لقمصهصت مه
6۰ 00 انا ندعزد 06 1[ ,دقع از بوط عمجم
۶و عع 0ص ۵ط۲ تعوه صعصصی عطا ۵۶ ععزد عطا زرط ععی اصتعاعهی آهننامم 156 :2 کزوعط01 110 هه
ناو 506 00۵ عطا ۵1 +منتقط6ط وتقصمصه عطا 00۵ عناعگکه عز کصسع علماد که وصعسصصی عطا
۳زعطی عحصتاصم ما اصقاا۲۵ 06 ما کعتصصصصم که کععمصعص عطا کععه کصعصصعف هه حدم اعصح روص عاعزحطاونط ۸
67اه ۵ 02 [6] اواصتفاجعص آمعنانامم کععه اد ع دمص جم توص ماعنسطاونط ۵ م5 مکعتاحل 621 ع 1۵2
5 ۲ز6طا 10۳ 5 ماع ۸۷7۳۵۵ «کعناه لداع زقس لماک ما ک0وع1 جاصنعاجعه آمعنامم موصقط
بوانازطهاد عطا عامصنادع موس هه کلفسعه که وناندهاد عطا عامصناک ۵۵۳ ما ۵۵ جعطا موصقصصی عطا او
عناق زامرصظ مه ععصحص۳ هام 2/3 صذ کععصق ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰ 521]
-۳0۷1۳0 6001160 37و50 ج صز [11] له اه ۳۵0 .[12] ول معط ۵ععخم ۵ ۵ ماد کععتی کنط1 .1105 طعقی
-6۷1۳0 0666۵ صنطعصونهام عطا ۵عصتصمجه علفسعه آهدمنامه و ععت" 75معمصقص هه جاصنداعه 160۵1
حصز ۲8 هط ۵۵ ماک حلجوع۳۶ معط ۵۶ عالوم۲ 156 کلفتسعه که ععت "بمع مق هه جاصنهاعهت [160۵
و کدمنانوصم صز وص۸ ۰ تجلاصعگنصوند علفسعه آمدمناده عکت ک7ععقصقط مواصتقاجعصی تماصعصصوحا 6 هصنحدعی
۵ 1۳2056 کعوستصعه ۳00۳۵۵ ۳۵66 ۵ علفسه لمدمنامه عمط عکت 3۵۹266۳5 واصتفاجعست حاهنط
11620 6اه عطا 1۵۳ وصقصصهی عطا اه ععند عطا ما حعلمه ص جاهنعاجعی هام2 :3 کزوعط00 11۲ هه
لقع 000۹ "ععتصهصصم ۵۲ «مز هط ولفصمصه عطا ۵۳ ع که دز کم ماد 1و
۵ ۷۵۵۲ 1۵ 1065 هی 05و16 ماع صصوکصذ صذ موصعم معهد که لول ٩ اقطا ۵عمعنه 5۵6 [14] ند اه ک0ص۳۳
۵ 8و6 ع2۳ کعنصهصصم)) لعانصی ک وصقصصهی عط) ام اعی عطا عکمعمصذ تج قاصعوععصی قصه عاعن هم[ ج ععلما
41 ع 1 ۳۵۵6۶5 جر ناهد دز آهمصعصت؟ تقو هط عصعکه کعمعط) لممصهص۳ .نمی ۲ اعی عطا ۲۵0066
وه عاکزد ناه دمص کع و۳ تحص مگصذ «عحععل عصنفنمحم اقطا ماد کقط حلجهععع 3 معلماک صمصصی ۲و
هه صطقص ۲56 ع۳ق کصع ۲ عل ما5 صز کصمناهه 2 مهم موصقط حعطاه عط 0۵ [11] عصص رکه دمص 0ص
.[6] اکن "1651075 ع28عطز ال النادع۳ 2 که 200 نون هذ کععصقعطل که [۵1 که کعوصقط سوم 01
عبا5م1[ععنل که تلو 0ص اعد مه ج ماه صوکصز عطا که عاعناه عطا عستصتصفحه بوط [19] 3/20 وصه 306۳۲
ع 0۶ 05عع ۲6 وصه عونمم مناحصصهمکصذ عطا که ناه عط) هنز کععصعط اقطا 0صه؟ ملعانصی ۵۲ ام عط 0۵
۰ لقازمی 0۶ اصعصاعداز20 ۵۳ ععصقطل ه ما 1620 مخصعصصوحن تحص هصنخاد 000 کحصقصصم
۲و 11205 ع تاره عطا ۵ عل ععنک صستا عط روط فععی وسصتعاجعی آمعننامم عط1 :4 کزفعط0 110 هه
۰ مه ا۶م لقانصی لفصومد عط ۲ ۶ «منقطعط وتمصمصه عط ۵۵ ع نا ماه کز کصسع ماد
10۳ کععتاق (لعنط ۷ ,کاتاومم ۳00۳۵0 که تمد عطا معا ما فص کعنصعصصهی که 2/1
۷۵۱۶ ۲۳6 مطونط کز وطاعصص رکه نحص عط ۸ ومایعصز ۲8۵ وصه خصعص هصق 5ع6ع وطاع رکه
جز 2665 هنحص عط) اصعنناه عمص عط 1 [8] +ععقعیصز ۵ رانا کز اصعصعع مصعص موی اکن 0000۳ ۲
عا مطمناهصمکصز که صمناطاناعنله عط «عاعم؟ عطغ وصه و عصص رکه من هصصمگصذ کعع[ عط مصصناقصمگصن ۵1 کعصعا
حطئله5 0صه هدک .[12] ۵۵ ۵ ۵عع مه کز عنام هتفه هه کصحع 06660 منطکدمناد 1+ عط) +عماد ۷
راغ رکه 05اه مگصذ وصه خصعصعع مصقصت کعصتص دم 6665 منطکصونهام+ عط 0 عصتصفجه تون ه صذ [14]
62۳85 6۷۵6 منطعد ما۸1 اصع نونک خ کز معط اقطا 0ع مداد کعصنوص حنعط 1 مجاصنعاعه او کصمختوصم
-۳۵1۵00 ۲6 کعص تن عوست تاصتعاعه مامعصص م60 مکله وصه و طاعصصرکه جمتاقصحوکصذ هه 132866۲
عطا متفه [17] له اع حصعطع رفن5 +عطامصه 13 بو اعصصرعه هه خصعصعمصقص کعصتصعه 666۵ منک
۵ 50۵۵ کوصتوصت 0زعط ۲ همه اععاحفص فصه تا هنک طاعصص رکه جمتاعصصهگصذ ۵1 کاصعفصتصعاعل0
5 م5106 01 ۷۵1۵ عطا از منطعص هام۲ نامع عه وصه خصی گنصوزک ج کقط روص رکه ۹۵00 ۲0۳ص
وعاطاه۷ عطا ۲3 منطعصدونه۵1 عختعوم قصه خصعنگنمهند ه کقط فصه کصم مد علماد ۵1 +عطصس عطا هه
-۳۵05 ۵۳ 1۳۵۵۵۵ 36 1۵ عتل تحصعصصم عطا ام ند عطا سدع نمی م2010 :5 کزوع 117001 هه
کلهتسعه هام۵ عنصصصم ۵۲ دما تقط 6 نمعملاز عط۲ عاعگکد عدمناه
۵ 1 13620 2125 عجه کلم و060 وجاصنعاجعهی آمعننامم اه ععصت صز اقطا 0۵۵ 5 [17] له اع حصعطح
عطا ععلقس معله صف انامه نمعناناه2 .عتصقصصهی بط صمتاعصصهگصذ آنگعکدد ۵۶ جامصه عطا هنز عععععل0
علطم مصصتاقصدمگصذ نونمم ععتصقصصهی که +عطصه عطا هصاخ رط ععوی خصعصص فص ماه 0ص
1010۳۵0 که ۲۵ ۳۵۶۵۳۳۵۵ کز حاعنط اکن کنط 1 .ماع هرز ۵ ماعزد عط] کععوعصز معله حمناقصصوگصز کاماع اه
[11] [۵ 2۲ ۳۵5 .[14] آهازمی ۶و 0۶۲ عط) طازم فاعم اصعنگندوند ج عقط وصه اما حعص عطا بط فععختم کل از
-۳۵م ۵۲ 1۵۵۵ 5۵6 کعطلجمعم3 ملقازصی او ععصعصه عط که دمتعصحدمکصذ ۵۳ ووصتدمعصده عطا ف۵مصتصصجم
5 نگ 1۳0۳۵۲ ۵ ۵ 006 ععزک صست عطا روط فععی واصنعاجعهی نمعناناوم 156 :6 کزوعط00 11۲ هه
5۰ ۵۴ ک6قط5 اوتقهصنو 0۳ که اعی تعانمی وحعصنلته عطا ۵۶ «مزتقطع عطا ماگنه
[53] کدوقزآمرص۸ وصه ععصحصز۳ ماه 2/0 صذ کععصج ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰
0 ۶٩ ۲06 ,0056 ام ۵۳۴ کصع حذ حلجعع:ع۳ هد ناه [ع مس فاص گم مرمع عط هن کز حلجومعم۲ کنط 1
۷اط ۲06150 2 ۳863 ۶/11 ۲۵ ععحزد ومکن۸ .کعکعط وم چط حلجعع9 ۳ اباصحاه دص ۵1 عصع صز وصه حلجهع ۲۵5
عطا ۶و جر مناهصسنگ 0-0 ۵۳ صمنامهصسخکصی عطا صز عالدکهم طعنطم مکمنطعدوناها۲۵ هاعل حلجوعوع۲ عط۲ وصناعع)
0 .136069 انامه 6 ازووم ۵۶ صنامتع عطا ص عولط 0۵ للنم ودک خصعععم عط ,کعکعطاوماچط حلجهع 1۵5
5 8 2گتس۵ 1۳۵۵ فععلزی کو دماعهصدمگصذ عضوم عطا ,کعععطاومرط حلجدع ۳8 عطا ا۵عا
01 و5 عصنفد جنعط ,20 (۳ق/3 0۵ ع0صه جععر لمعنا عمط ,عع مقر لماک صق0طع 1 عطا ۵ کهصناد 006
40 ع۲۳ عصانسل 268286 5۵1 ۳۵۹5 شوه "کل [مط فاد معط وصه مکطتصمص زک صقطا ع0۳ 1۵۳ ماک ام 000
995۰ ک6و از عا دک حلجوع ۳ عط ,060ص ماع عطا ما 0۵ .2009-2019
(07150) لقانصی 5:06 تمد ۶و اعم عطا ون کنطا 0 :ر/602صه) اععاحفص لنعازصی ۵۲ «متقطعط توتفهوص۸
۶ 0051 1۵110۷5۰ که 0۳هطعط ولفصمصه اما حقص تقانصی عاکه6 ما ۵ععی عمجم (0۸) علفسعه لمدمنامه 0صه
ع ع#ساعهع 1۵ 0ععت ۷/۵5 مومس (2004) 5 کعص70 فصه صمع01 و5 عنطا 10 :(0215۳) آهازمی لاد [۵ 0۳
1 0۳166 5066 و8 بل + مقعر هن صقصصی ۵۶ عحقاد عم کعصنصهده :۳۳51 واه 0 دامع 01060 نو
040 ۳۵1۲۷ 5263010675 .2 +۲ تمغ رصن صقصصهی ۲و عحمطاه جعم کعسند۳ :8۳52 با مغر هن حصقصصم
6 ,5قص نت0۵۳ ۳600۳۵۵ عطا اصعحهمعصد کفعل عط مک مصتطع ۵۶ عاد موه حنعطا عصتصحعاعل ما موصنصحه
,830 کنطا 10 لهازصی ملعما5 لمصو مد م اعم عط تعطونط عطا مصه سوه آلذی عمط حقدک اقط) عاعزد عط +عطاونط
5300 322866۲ ,کمخعم عسطیگ ه احصقصصهی عطا کم کعحقطاد وهصناه که ای عطا ۳۵۵ ۵ ۵۳067 حز
4 002 ۵۶ کعنلمصمصه و عع ده عطا اصعت عم ما کوصعل زنل وصتصمعه اصعتومعص 0۳6ص عحملعنل
«(1) 6020 0۳ 2960 آهازمی کلماد لفصومد که اعی عطا که ولفصمصه عطا عصتصحعاعل ما موه عنطا 1۵ باعمی
که 0۳۹1۵6۲۵0 کز 627 کتامز۳6م عطا ما معتعصصی ممعععحصز عقط نکم علعماک صمصصی عکمطاتی کعتصقصصهمی
۵6 136 06760 زع 00 ۳6۲ 1۵7۳ تقشع اکه1 0 0 محعصصم عم عوعل عمط اقط) کعتصعصصی وصه اع6ا هط جح یز
20506 عط رکلقتسعه لمدمناصه "ععتصعصصی که فلع عطا مصنصصعاعل 1۵ برط0م) علفسع۸ لفدمم0
-60۵ ۲۵ 08ن0070ع2 [24] دلم 3/10 ۶ اعومص عطا ۲۵ وصنودمعت #عامصناکه دمنککعجعم۳ عطا که عله۷ 00۵ ز165
8 نع 6۵۳۶5 انامم ک هی عطا ما کلفتسعه لمدمناصه ۲و ععقعصز عتععع ره 156 مومع کز (3) 00
6 کعلقتسعه لمدمنام 0 "ععنصهصصهی عطا گذ وود کنط 13 اعماحقص عطا صذ بولقصمصه صه کعاه نون وصه عاعن انوعی
6 ج هط اقط دعنصدصصهی عط) فصه صمناعامزی اعماحعص ج معحعلفعصم که از مصقنلعص عطا صقطا جععجها
۰ گ0 206 2 8760 ۷6۳۵ نع عطا ما هم
(3) ره + ۳۳و06 +0۸5۳ + رب :0 0۳و06 +00۳0 + 06۲0 + م6 ک 1۸66
عم دنل عطا ۳۵۳۵ ۳۵۵عل عز لفط وا جع لمکلزا هن ذ جصعصصی عطا ۵۶ علفسه لهاما عطا کز : 1۸66
5۰ ۲۵۳۳۵۷ 136 1۳۵۳ 110 حاعف مصه اناممم وصناد 000 0666
6۵۳ متا 2 ص62 ۳۵۵۹ 107 اف 6۳۵ بلس جمعر آمکزگ هل تص 2ص ۳۵۵۵ 110 طقف و0۳۵0
1 000۵0 هل کععوصقطل م۵۸۳۳ بل + مععر معا صز کدصناه م00 ز اص0ص ۳۵۵۵ 110 حاعف : وب 6۳۵ با
ره با مقشع معا صز ز ااصه 0090 ۵۶ عاعععه معط عاطنعهها ۶و عدلهی ۵0۵ نرظ ۳۳ با مععبر معا صز فعلدد
۰ 6 621زا ح رز ز 061و 653105 ۳عع۳ اتصد 0ص 160۵0
عناق زامرصظ مه ععصحص۳ هام 2/3 صذ کععصق ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰ 541]
60 ۳۲ ۲۳۵ ۵۶ کاعععه آهاما عطا روط 0علننل مه کعل هنم له مععنصعع 0۵ ما 0۳067 13
اباصنها نمی آهعنانامم عسکع 6 ما ومع کز (۳ک) تا عطا ۶ ععزد عط موفون5 کنط 10 :(ت۳) جاصنها متا آهز[0 2
آهعنا ۵۶ 6۵ ۳۵ اه ز ارس 00۳0 ۶و عاعععد آهاما عطا او دامع م1 آدسهد عطا ماکحنا موجه کنط صز :(۳5)
[هناناهم کصقع 0 دعنط ۳ موع نکم کز عده اه 6 هه مصقعص عط 2006 کعلق۷ 1۵۳ 1569 بوعا هلول کز ۲ 627
6 ۵۳۵۵۳۵0۳5 عع 1۳ ۶و کععق 30 صقنوعص عطا 610 کعله 1۵۳ 0معغزحصی معلهه کز 72670 ۰ اصنقا 136۲
-ع06 کلاقلوصها5 ازام 0۳ 26۲ ۲۵00۳۵0 106۲ 20001 ما کدمناد و۳ عاد وم که کععمصفه صقطا واعملنا 1007۵
.کا05 هعناناهم عط] +عطونط عطا کصمناد وم عع و[ و ونانطهاناومم عط) +عطونط عطا ععی
-0۳گطز اع6ا تفص آهازصی عطا عساعه ۲۵ رفن5 عنطا صز (ر60078) خدعصحطصمن تحص تافص اعماحعص عنم
(۳5۳) 11205 ۳6۳۳۵ 506 و قصتلو ۳ مهاعه ,رگ ک) مناهمنصو تحص رک حسحطع عل ما5 و6 60105 1۵105
- 0 57 136 عاکق6 ۵ 0 ععت دز موم (2004) 5 فماد 200 :رک اک) متام مند تحص رک ماگ (1
,36105 0 01 5ععصقطل عطا ۳0 عصنالده صمناهصتنصاعل که اصعن کی اعد زود ۳۵ کز 32 ,ر4) دمناهدوع 13
اه ۴زع ۲ ع 2 حلعنط ۶ ق0600 عتاجهععصم ععسطا ه حستطع۳ واعحقوصا وتطخصمص هه حطع اما هه بو ت10
.(5) 0۵10 ۲۵ 8صنو۳مععد کعنصقصصی که حسع۳ عل0ا5 بولطاصمص عطا 0
[مز؟ ص ز اصقصصی عط) ۶و عسع امماحقس 3/0017 توسمط با معا نکن هسطع لادم ک ه2 ۲00 نوط
5 0061 ۳68۳655100 ارصه رصم تنم نیرگ با مفعر لمع هن بوطاعحوصط اه عصسطع 3/005 بط باقع
6 و ستصتقص عطا ۶ دمناهنعل فحغوصهاد 15۵ نرططاک) کصمتاهه 1۳ کصع لماک وهصنو م۳ ر2
(6) + + (۶ظ < مس )و8 + و6 + 6 عمط
-ع33352 ۵1 067۲ عطا ۶و صمناهنعل فحعوصهاد جمععط 1 نوع فص کصمتاهعهدی کم +عطاصه ۸ (3
هون ۵۶ 00 عطا اه ز 0002۷ ۵۲ کاعععد ناما ما اطاعل لهاما ۶و مناوح 156 نراض) عهد م1[ لممصعصنط (1
-000 ۲و کاعوی۸ آها0 1 0۵ 1۳4 + 6651 آ ۵۶ عم +02۲ 261 ام منتهط :ر۸ 0 عامعع۸ ۵۳ سطع3 (2
6 ع3 ۲ 1۵ آواشوع ۵۶ عل۵ مق عطا که مناج 156 :رظ0) وه که 6 ۵۵ ۵ عل ۷ 3/2661 (3
۰ ع6 1 ۶٩ 6۵۵ 36 21 افو 01 ۷206
۵ 52166 ۲و ما۲ 5۵ 1و ازع فحعلصهاد عمط 156 :(ر1کک) صمنعنعل فحعفههاد کعلدک (4
67 ۵1 ۵1 00 ۵طا اه ز ص002 ۵۶ کاعععه ماما 1۵
بر + رک 0001 و6 + رخا * طتاوم + لادم + لادم + و6 ک ۸۲606
551] کدوقزآمرص۸ وصه ععصحصز۳ ماه 2/0 صذ کععصج ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰
6 1 00 ه مک ۵ط عمواععه ۵ ع ۵۲۵ کعناعناهاد عنا0عل موصه عامهععل موف کنطا 10
تا تصنصت 0ص ,کزکواسما ,دوع عماک و200عل #حعلوصهاد مصقنفعص مصععص عطا خامطق دمص مکناعتاهاد
,کنا 5135 ع000عل 1۳ ب۵عهاحهلی 6۳6 ععاصط 16 مک 2000۲ کعا همه حلجوع:ع۳ ۵۶ کعتله صاصق 200
-30 ۷۵۳2066 200 6۶۲ ص11۵ مادعا ما0 ماع همه معط ,(ت0ج1 صمنماکصذ ععصعند) اععا حعمصز
ع ۳۵۵۲۴ ۵ 960 ۵5 ۳61300 5 0ک5ع۳عع۳ کعتهن وک اک16 0عمنادمعصمع عطا ملظ .0عکت ۷/6۳6 1251 /زازم 1086
-0610۳ ۵ ۹60 ۷۷۵۲۵ کاوع) ۳56۳5 وصه کصع 5 که لاه کاوع) وله 0ص نع 32166 صقن ۵1 عاعائم
و انعم عطا مص0ن200 13 اوه «رمزکیعو۳ فص کاصعنخاعی مدع او ععصینصوزد ۵طا عصنص
1 ع۳) ما کعاطاهنسی [مجصی هه اصعوصعمع0صز که ععوصعطل عطا عطنوععل ما مک کت متاعهصتص 06
6 3-16۷5 بقاهل ۶و مولع 00-۳ عطا عصنصعه ما وعکتد ک۵ اکعا-عصی ۷73800 عطا فص عاطهانه ۷
65 ۳۵۶۵87 136 0۶ کعناعناهای امس وعل عطا مک 1 116 صز کاآنهم عط1
۳1 550 8 ۸ | 10۳۵۷۵۲ | 8۹8۳ | ٩5۳۹ ۳5 6 ۸۳03 تال ها
2 _ _ 0.381 | 3.035 0.203 3132 8 | 0.719 | 7.556 033 0.075 آلت 1
0 __ 0.285 | 2.528 | 0.176 0.000 6 | 0.505 6.966 0.000 0.041 ات
5 _ 2.398 | 8.814 0.681 96396 3 ]2.327 | 19.149 | 7.806 0.078 1 ۳۵73۳۱ 136
5 0.002 | 0.420 | 0.070- 0.000 0 _ | 0.000 ۵.000 0.000 0.000 1 ۳3۳3۳۳۱ 1۳6
6 0.346 | 1.810 0.126 2453 2 9 73لا هه 0956 0105 5102۳0
(55 2.376 3.779 | 0.037 0:268 | 2 1.494 0.896 | 1.222 | 2.425 9
1۳0515 10.690 | 22.528 ) 1.057 | 1.436 | 3 4154 3.933 | 4.219 | 1.805 ۶ 9
-0ع5 ۵12016 6200 1۵۳ مهم ع باعل عطا ص۳۳6 اقط کعا اعد حلجوع ۳ ۲56 کمک 1 13016"
کنطا ,5ع1 ده ( ۳۵86۳ ۳وزمد ۵طا ما ۳۵12000 صذ ع دوم کز خصمننائعی دوعد ماد عط) ,عاطها عنطا 10 «واعادنه
6 ,و6 له 5021167 ۵ کعاطاهنسه۷ عط) ۶و وصعخهما عط فصه دون ۵طا ما ماد چ و ععمعععمم عطا معا ندز
[0۳۳۳۵ عط] صقطي +عطهنط کز کعاطهسد۷ هم صمناطنعنل عطا اقط) دعانوصذ معله خصعنگاعی دمناهع دوه 00306
عطا ۵۶ عل۷2 2767286 عطا اقطا نع 15۵ فعض عطا همه 0عححصعصم ع۳مص عجه قاعل عطا فص صمناحطعنل
ناه 1655 0ععت عهط کععم مق خهط) کعای توص عسله۷ سح حتصتص عاز ما ععمل عز عاطهه۷ علفسعه لهدمنام0
1نط ۳۶ ۵1 کع له 6 60 .65 که ۳۵13160 هه کومطاعصه عصتاصنمع اعد ما صمناعصعنل ععنوجعنه ۲۵
ع ,300۷6 عاطها عطا صز آمازمی لاد صمصصی که اعی عاطهه عهد مه عطا فص عدله 1065۲ عطا ,عتله۷
عطا اقطا ستطع۳ ۵1 ۲۵6 مس صتصنص عطا خقطی کعاعنوصز مه 10656 عط ۵ مدا عهد مه عطا که وال0۳
230005 1هستک ,0۳696۳۷60 ۵ کل آمط هداد سعصتلو۳ه ما سعع اکتاه همهم
:2 136 اه 0016565 56000 200 11۳۹۲ عط) اه ۹۵6 1681 4.2
2105 02 لع رک 36 ۵۶ عع دم اک عطا تعوصی تا عط که ععند عطا ۵ عل واهنفاعه لم0ن1ه2 :1 دزفعط 11700
262 00005۵1 "ععنصقصصم ۵۴ «مزتقطع تتفصمصه عطا 0۳ ع که دز کم ماد 1و
دزم عطا که مدع اکصذ عطا حعوصی سا عط) ۶و ععند عطا روط وععه ال نمعنناهم 156 :2 عزفعطا 11700
۵ ,وعنصصصم مه عم لعازمی عل0ا5 تمصصمد عطا ۶و ما فطع تفص مصه عطا 0۳ ع نا ماه کز کمصع لماک او
16ج 1 جر 0۳6۶60160 6ج کعو معط ام بط 56600 فص او ۵ اه کالندع۲
عناق زامرصظ مه ععصحص۳ هام 2/3 صذ کععصق ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰ 361]
65 جل۳د 7656 5660۵ 200 351 0۶ 2/0061 ددع۵ که الوم 1651 :2 عاطاه1
+2 + :۰۱۹ 60و06 + رلا 5۷ ۷ تاشو6 + مربلااکو6 + تشد +6 ۸۳۲۵۴
0.009 0.000 5125 ازازطازدد0م ۳ 0.020 0105 0016۳۵ 0۴ ادن م۲عم از ۸
وز 0061 36 ۲۳۵ 0 مصسککه عطا وه [ع 10 «مجه 596 عط) اه اصیگکنصوند کز عناعتاهاد ۳ عطا ۶ بونلزدزددوم 156"
0 0.117 ع۳ه متاهصنصعاعل و عاصعنخنعی عطا معاطها ع0 30 عطا 1۵ بعامعععه کز اصیناندهند وصه حععصنا
6 ۲رط ۵2016 06060601 عطا ۵۶ ممتمصعامه نو عععاصع عم عطا کعاح تفص طعنط ,3:06 ,0.033
6 1۵۳ 16۶۲ ۸۷7250 -صاطس عط۲ ۶و الباکم۲ 156 .عم عط صز فعتعاصه کعاطاهسمی [(محصی قصه 01ع0د06ع0 1
,أ0تا رک موصه عنله عاازددوم عطا ۵ م۸ توس 0666 نمی مد کومطک عمط حلجدع 18
جاصنها+ععی آهعنانامم ۵۶ عا هد عناهماصز عمط ص666 منطعصونهاه خصیگنصوند وصه عنعمم ۵ کز 1۳۵۳۵
0000۵1 0۶ 63۵0۳ برافصمصه عطا حکز کل 50 و ععصسوصی عط وصه صحتا عطا او ععند عط) بط فععسی
6 ۶ عع1306مععع2 ۵ط] معاه توص حعنط ۶ رعاعم لغازمی علعمای تمد و من قطعط ولتمفصمصه عط وصه کلفتسیه
ب3ع ۳86 6 و کعععطا وم روط 560۵0 0ص ۳۹۲
:۳2 36 اه 00136565 چط 1۵۳۲ موصد معط عطا اه کال۳۹۵ 16۶1 4.3
4 11020 عصعاه عطا ما عبل وصقصصی عطا کم ععزد عط ما عحل انامه لمنناه2 :3 کزدعطا0 1170
20۳5 000052 "ععتصقمصم ۵۴ م06 علباوعز عط ۵۵ 006ع1 کز کصسع ماد
4 112105 ع اجه ۵ط ما عسل سنا عطا او ععزد عطا بط فععی وصتفاجعه آهعناناهم 156 :4 کزدع 11700
واآباوع۲ 136 .ص۵۳2 0۶ ای لعنصی تفصصصد 6 ۵۶ فطع واتفصمصه عطا 0۵0 ع نامه کز کصسع ماد
6[ط12 حز 0۳6960160 عجه کعععط روط طاسام؟ فص وحنطا عطا 1و
65 6۹6۵ ۳۵۳ 500 ونط 1 ۵۶ 3/006 دودعم اه انوم 161 :3 عاطج1
به جکا 0300 1۵10 ۷ ت0۸ 01010 ج+ هط +0 ۸800
0.035 0.000 (513) ۷ازازطزد005 ۳ 0.014 0.316 م۶و ع0 امعم 0عادز۸۵
6 136 36۷۵۵۵ ,596 ۵۶ 12۷61 ععمقنگنمهند ج اه عنعناهاد ۲ وصه عدله۷ عاطنععوم عطا وصعففعصم
065 ۲ 200 11 سقصنو ماه عطا هه ععزک صست ۵عط بط ۵ععه اواصتعاجع هی آهناناوم ۵۶ 16 طهانه ۷
371] کدوقزآمرص۸ وصه ععصحصز۳ ماه 2/0 صذ کععصج ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰
منطعصمناه۲۵1 اصیخنصهند وصه ع زوم ه عز معط هه علنسعه نفدمنامه ۶و «منتقطط وتفصمصه عط از
ع ۲ و کعععط ام چط لاسام هه فحنطا عطا که ععصعامع ده عطا دعاع ناص حاعنطم مکععی 005
65 76902۲ )زک 00 داز ۳ اه کالم 1681 4.4
5 نگ 1۳۵۵۲ ۳۵ ۵ 006 صقصضهی عط ۵۶ عیزد عطا ما عصل اواصتقاجمص 2۰16۵1 :5 دزفع 11700
5 26 لمدمنامه اععنصهصصم ۲و «منتقطط نموم[ از عطا دنه
1۳۵06۵۷۲ ۳۵ ۵ 006 ققصضی عطا ۵۶ ععزد عطا روط فععی انامه آمنناوم 156 :6 دزفع 11700
۳۳05 ۵۲ کعحقطاد وهصنحه که اعی لعامی سعصنوده عطا که «مزقطعط عط عاععاکد کدمناهکصد
1۵16 دز 0۳656160 عنه کعععطاممچط زد وصه اک عطا که کالهم ع15
165 65637 طلازگ 0ص حاکن ۶و [3006 دمزددع ۳ که الم 1651 :4 1316
و2 + مرکا 60و06 + 3 ۷ هو ج ۳ 6310۳ + مهد +6 ۸۲۲۵
2298 07 عنافتاهاه 7 0030 003 ما0 او هام00 106
0019 0000 (500هاه) روانلژطتودهم ۱۰ 0:0170 0090 0 9اه 0 هارمه
-۳۵1300 ۷6و00 ۵ کز 106۳۵ ,596 ۵1 [ع10 ععصف نگندوند ج اه عناعناهاک ۲ وصه عحلهی کعاطنععوم عط وصعففعصم
۶ 6۲ 0 ۳6 وصه ععژه سنا عطا بط وععی وصتعاجعهی لمغخناوم ۶و عاطاعسد عناهماصز عمط ۵۷66۵ منطک
4 لقص مد ۵۶ «منقطعط ولمفصمصه عط وصه علتفسیه آهدمنامه که «منقطعط وتفصمصه عطا طانم کصمن 1۳352
65 دزی وصه لاک عط ۶و ععصهامععج عطا معا توص طعنط تم مععصعانصوند عز معط وص۸ عم لعازمی
0 0۳۳۵گصز 6اعنحطاونط خ ۵۶ عمط عطا وصه امعم عناوم 666 منطعصهنهاه عطا فده کنطا 13
باون ٩ ۶و ععدماعنجه عطا اقطا ۵۵ ماک کنیع 156 .مهو ناک 0 که من معط امعا فص ۵۵ اعد 60
عطا دز ۳۵۶100۵۵0 عجه اقطا جصقصصی عطا که ععناعنها معط عنکنع رد عطا اقطا م5 مخاصعصطدمنصه ناه 0۳ص
-07 وصتاصتامع3 ۵1 ععت عطا ۵ععنه فص ماد ۶و «منقطعط عطا ععاکه امد صف متعصحصمگصذ هصناصمه
13۵۲ 0۵۵ 5 کاآجاگ۲ 156 بطاونط دز دمناحهص دمص هصتاصمج !و اکن عطا مععی عنطا 1۵ 10۳۰ ۵ ۲۵ 1۵0
-۲۵۳۵ ۵6 ۵۶ ع2ز عط) برط ۹ععنه واصنقاجعصی آهنناوم که معگگه عطا وان کز اصعصصمنصه صمتاعصحوگصذ ۵عط]
و امعق۶ه ۳۵ عصنتصتصمجه 8610۳6 باصینگنصونزد وصه عتختعمم کز اععاحعص عطا ۵1 «مزتقطعط حعلعع نز 6۵ط 0۵ 0503
-ع0 ۵661 200 نمی آمعنانامم ص66 منطعصونهاه عطا جه خصعصص فص صمناهصحوگصز ماعحطونط ۵
-6۷۵۳0 05 0۳۵ص ماعتحطونط ه مخقط +عاکه وصه ماصفنگنموند هه عجنموعد کم منطعصهنها کنط منهط
کاباماناه 200 0212 ,کعناکناهاد عانعن اه عاآماکه عطا ۵ عصناجم ۸ .تناها عختعوم ه ۵ععحی 160۲
040 ع6 صق از ,کعاطهنس۷ 06660 منطعصنهام عط که رون فصه جع مکعناکناهاه آهنا مه گصز 01
0 ک6ع6ل50 "ععتصد رصم 666 عاهناصه اکن ما عع عم مصل هه عمط امد مل کل 1[مطعحقطاک دعط 0 هط
67 زا مه کصع3 کلماک سوم دمن مکههه امعا هط ۵۳ تساعتخصز هه 0عع02 «مزقط0 16یا تمطاک
عناق زامرصظ مه ععصحص۳ هام 2/3 صذ کععصق ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰ 381]
4 ع3] 7ع۲621ع ۵طا ,ععطم کلع0ای کاز صز حمناهصحومکصن نکن عم -صدصصی که صمناعائم ۲ عط 10767 عطا و۷0۳
,6 ع ۷۵ ونوا عوهت کل 1۳۵۵ چم 06 ج که عله۷ عطا ععلها چقص کصطع کل ماک اصع 005 1600۰
۷۵120 52۳6 وصه 0صعی اعماحعص عبعازم عطا ۵ عستلجمععه آ[ع5 فص بوط اآلزس کرماکع تحص معصت عصد5 عط) 21
و ععدع1 هزم عطا ,136۳610۳6۵ باعا هس ماد عصناصه عطا معاکد براع 200 فص حعنطم مودکععع دوع[ کز
6 ۵5 0عصنصهجه ماج +عطامص۸ اد عصص فص تحص ماع ج او ماج؟ عطا او عده کز کصع لا
2۵ ک6اع6 قرع کل ماک هل صمتاهها 2 کز معط ۸۵۵۵ +کصسع کلما5 که ماه قصتو مایم
6 .۲1205 عناهصعکعس هه عتامصعادرد عو از عصسطع ماد صذ کصمناهته ۳ عاعزد حاونط ۵۶ صهند
آهت0عه 6 ۳0065 (لعنط ۳ ما عاهسنصناه ۵ ععش۳ ما آمصی معصععمصق عکتد ۲۵ کز عنطا از 062 ۲۵ ۷/27
8 ۷۵0۶ کصنعت 11۵0 علنط ما کز دنام +عطامص۸ ملعازمی که اعم عطا معا وه 54
41 006۶ عاعزد هدمناه م0 آهنسعه عطا هه تناها خصعجممه چلنده کز هو مه عنطا او ال 156 161005۰
05 از 200 ۳مکصذ 1۵ اعع امد ععمل اعماحهص آعازمی عط ععهع اکن هام کعکوعصز از ماه 10 +عوهصفی
-10107 پواوزد عطا ۵1 ع ۳60۳656 ۵ که #عصنصعجه ک۵ اقط) «ماعح؟ وحنطا 15۵ اصعصعاهاد لممصهصتا ۲۵ 1۳۵
5 ۳,6۲ ۳6 کز و5 عنطا صذ اصع هه 13۵05
صف 0۳6۴ 6 از عدمله طلعنط۶ ,کت واهصه تععنصطع) صز هضعی صنقص 6 ۶و عده کز معووی هو ما۵ 156
0 عطا عاععائد دعوم 506 ۶و +ع ات۵ 156 معا وتقصه 1۵۳ کوصعی اما حقص که عسهزم عاعامصی 2 0۳01۵6
عطا 5۵ ,0ایع ۷ص ۵ط۲۳ 1۵۳ م1 عاط تنعل ج کز ونونمونا لماک ما۳ کعنا 0606 ۲۵ ۳۵۳۵ ۳60 506
-0نا و11 1۳۵ 106۳ عطا وصه عل0اد عطا ۵1 طاعصع5 نون ون عطا معطونط عطا مکعلووم لماک ۶و ماه عط +عطونط
۶۲ ۵ 20160 526 5۵ کع ناه مه 0۳00۳26 طاقن کز اصعصصمح تحص صمناعصصوکصز عط) خقط) 310۳ مان از
ا7ع تنل اقطا کعننامم عصناه 1۵ عجه صمناهاصع ۳60۳6 +عاععمع کم عععز ۵عطا ۵ عحل کاکع از 0۳۵ ۲زعط]
۵۳ علهننائه 06۳۵۲ع بط 0معغزعصی ۵ ۵ وامملنز عم عحه کدنا و۳0 موجه ععتهع 5ع 1650
65 3۵ 06166 2160 عم کز انامه آهعنانامم ۵۶ 0ص ۵ بعصتاصعص عطا 13 +کصمناو وحم القصد
5ع و۳2 ۵۴ 722005 عطا عععمصز انز کمنناوم عصاص م2 عاعسم مه عصنامو۸ اصعصصتمع عط هه
5 و دن وه دز ع[طانرعا1 عم 06 انز #عط اعطا کاصعصص 6 مع کعجاککه عصفلمصینامم صذ ععصه ۳۵2 200
85 ۲ کعنصهصصم ععتها ,کزدعطا وم بط آهنناوم عطا ۵ وصنلعم ۸ +کعجما هسصتاعلزمی مصه کدمناقلع۳ 200
,6 لالز کععزم معط معط وصه ماک 6۳656 مع 1۳۵۵۵ + معط صف اصعصصمع عطا ۵ حعن آمعناناه0
انوم ع9ع3] ماصز تعاصه امد مل کدمنا وم عوجها کز مرواعو 00 مکحطع 066 [مطعحهطای عحقعصز للزس لفط
۳6۳۵ 136 ,10062565 3 / 2 وعل امد ع تک که هه ,تاک خصعصص 6 مع عکمل لس وعطی مکصمناعصصی لهز
-6۳ع 0 آهعناناهم وصناه توص فطع صز کصمناهه ۶1 محقطک کععهی جسی صز حعنط تم ,کعکوععل 06۳5 01 هک
6 ,کطمناه۲۵1 عناوم وصه خصعصص فص حمتاعصحصوکصذ عط صهذ جاصتقاعهد کز معط جع طم ,156۳۵10۳6 متطاصنها
ونط1 .کعنص2 رصم 0136۳ صز صقطی 10/67 کز ک۳ع10مطعتقطاک مغ عاطعلنده درمناقصوگصط وصه دمتاعصحماصز ۵۶ تاو
-00 0881 200 انوم 5 صقصصی عط 02 له کب1۵0 ما کل 1[مطعتقطاک 0صه کرماوع از عصمک کععته بواصنه 136۳
6 0۲ 0ل رماع از وصه 65 1مطعتقطد اقطا خعد؟ عطا و عصعاد صمناصعاند اه مها عنطا 2۵۳ ۳۵805 156
000۳۵1 حاعتا00ط] کوصتصده ععمصق کع نان عم 0۳00۳2 ماه 1۵ص اقص و کصن نکن 6ص صصی ما دحع38
۲وعل عصنتقط ۳۵۳۵ ک۳عل10[مطعتقطاک کاصع عم کنط1 +وصقعصصی عطا صنطانم کاصع۷ه ما ۵عاهام عحه اقطا علفتسه
و عاحدم ۵ ۲۳۵ 6۵۵۵ حاناعصتاعنل ما عاطاهه دز هه عوصنصعه که کاصعصمصصی عطا خاصطه ۹۵00 0۳ص
نط1 .(علفتسعه عها006۳2) کاصعصعن زود مامت فصه 11۹5 حافی عصناد 006 عولط حعنطم مکوصنصندم
- عناوم از 00206066 .کعنا امعم اما فص ما راعامصتالی وصه علعتسعه که دمناه دامع هه 1۵ 1605
20006 عط ۶ صمناععی فص 1۵۳۹۵0 عطا صز 160ص عم ۵ ما دعغزمطاحقطی کتوملند معله وله
۵۳۵-۲ 6 +عاده 1105 حاعف فصه کعسامم همصعص؟ 0۳۵ص معط ۳۵۳۵ فص مکعتصقعصصی که عسهنساد آهازمی
150۳۵ ۵طا صذ انامه وصه هناهد آمعخنامم ماکقخصم ۳۵ بک9تع۳ 106۳ مصعصعل هه تصه0
6 متوصهصصم عطا صذ اکعتصذ ما 6و0 صز کمسع معنعمه +عطاونط عاععد ما دتعل1مطاعحهداک 160 خمعصصمصع
1 عز از ۸00 2767286۰ باق انز عطا صقطا +عطونط ۵ تجقص کعنصعصصی ۶و تعامی ماد صمصصی که اعی عطا
۵ ۵ 3228675 051 عکاق6 0 مقس عط) اه ععلبد عطا اعصنمهه عز از وصه دعنصدصصی0 1۵۳ ع گنای
591] کدوقزآمرص۸ وصه ععصحصز۳ ماه 2/0 صذ کععصج ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰
7 2 ۵۳۶06۳0 کز ام لهازمی معط اعی لعازمی ما عصناجم۸ .کعجام5ع ممصعصت مععطل 0۳0106
آهانطی ۶٩ ۵۶5۲ ۳۵ صقطا +عطونط سطع۳ ۵1 عاج۲ ه از هزوم صز کعتصعصصی عصناکه تصز اهط کصععص کنط 1 1۵16۰
غلبم اعغا تفص اهطا نهد 6 صف از و5 عط) اه اک عط ما عصناجم ۸ صعصصی عطا که عحل۷ عطا موز
عناوم 200 دوع[ 0ععصه 200 عصنادی اقطا ۵0ع1ععهند دز از ,1566106 نمی آمعننامم ۵۶ 0۳۵ کز
۰ 1۵۷ عمط کعتصعصصم ۶ مناعصصوکصن عگنعری عطا مقس معاطنععوم که طعحص که ,1510000
عط 2۳ ۳۳۲05 5006 1۵6۳ 6 للنس عحعط مکعتصقصصی اوه جمتاهصصوگصذ ع۳مص امعاگه کععنی لماک ۷۸۵۵
رم وعنصعصصی 56۵ روکل۸ وع عناطهاعه عط للزس خصعصصوذصه جمتاقصوکصذ خصعجهمعهه0 ه فصه عصت عصحک
اااصنها۲ع ۱ ۳۵66 0۳۵6۳۹ #وصه کعل[مطعحقطای لمتاصعاگصذ وتطاونط مکصماتنوصی لدعم[ خطهند عطا +عفهت 0800
موله عز 7۲ ۳۰عط] 1۵۶ دعوم ۲صع 6 0۷ع عطا خقطا اعد عطا ومزهه ما حعل۳ه هصغ معص ص۸0 0هه
-ع0 "و096۳ 0۷67 بجاصنهاجعی آمعننامم روط فعنمععی عدمناد تام عطا عمصتنصفعه حلجدععم۳ مس اقطا جهن
6 60۳۲39۹2 عم اوه 05 ۵5۳ ۵۵ ۵015 ۱۱ 1۳0۳۵۵ عع۳ الا کعع ام 506 20 .8 ص50 [1
12-2017-04- 1/۸ 10.1108/171 :10 .289-315 .2 ,(71)4 ,1996 و#عز۷ع عصخاصم۸
0 ۳۷16۲2 :7۳۵۹۵0۳۵ 3۵1۵0-20۳ ۵۳۵ 00۱۵05 201001 32 مفناودعی دک م۸ مطع3100 حدکقه[ [2
3.319-0 ,(5)3 ,2020 ,قطمناینامص۸ وصه ععصقعصنط عمط 3/3 صذ کععصد ۸۵ ۳1۳۲۳۵۰ 170۳01
3.105-۰ ,(61)2 ,2007 ,۳2066 ۵۶ آفد 30 +کصاعق 51004 #وصه واصنقاعدت] نامگ 1 ۳۰ م26 معصقط7 [3
-0017 ]۳1۵۲0۵ 00 :۳1۳۳۹ 700163100 ]0 031۵5161 ۲/0۳18 2/۵0۱ 1۳۵ بط مطدامصنط ۸۶ .آ ,فطع ۳ [4
3.143۰ ,(1) 9 و2011 ,30000 0ص ععمقهنط اعد 3/0016 101072 اه ۳و
4۰ ,500065 هن صهص۳ ۶و آفدس 70 نکن ۸-2 ۰و م2 ونسوط 0۳۵ کادم) و و۸ 7 ما20 مس مقزق ص۳2 [5
۲۵1۵1015۳ 13۵ 03۱ 906۲1۱۵۲۹۸ 13۵ ۸۱( 0۱۱6۲0۲۵ [0ع6 نآ ۲ ]2 1۳3۵ .5 2 عطندو ۷ .۳ بف367۵6 [6
نو ۸ 70 ههام۸ باهانیهی وانسوع ۹۲ ۵5۲ 1۵ ۵۵ و۳۵۲۳ 6000 ۳۲٩ نام انس 0۳۵۳۳۵۵0۵ 0۳۵۲
6 66۴6۳۵5 ,۵۹۵ ]٩ و۲۹ ۲1۵۳۳۵۲۲٩ و1250 6۵ 716۶9000 .30 ۳۳۹ مصنلهگ وصه هه موه هدک [7
) .3.1-16 ,(2)3 ,2014 ,۳1۵0008 مضه اصعصععههد/3 امحک۸ 2010۰ ۵ 2002 605 36 وال عو ما امک 1۳0
0 ,۵71077101 ,060۳۷۵ 1116 441107107۰ موجه 07 که ک ازع 011 ۵۷۵/73011011 ۳۵ ۵۵۱۵ ۰چ بطه2 [8
۰ ,03067 ۷۷7۵۳۵۵8 00۳۵2 مه 13۵ ناه کزکع مر 0000 5و 0۳ 13۵ 00 13۰ معصقط7 سا منک [9
40 05۱۶ 6961160 ,01۵۲0۲۹ 0011601 0000۳۵6 ,3 مصفله1 احسلقهط ,اع0ط1 ی 16952168 بش۸ مک [10
نز160 .۳.357-374 ,(24)4 .2016 2/0286 دمنافصدوکص ۸ عصخصم۸ که نموت تمصدمخهص 136 موتامو عنوهی
۲0۹-0 0۵ ,90۷6۲۳۵۲6۵ ۵۲۳۵۲۵۱۴ ,0۲05 01106011-00۵ ۰ 72808 200 13 ۷۷۵۵8۶ 8.11[ 8۳88 [11
۳.3307 ,(84)2 ,2007 ,فنص000 م۳0 ۵۶ م70 وک 0۳ 0۳0-۳۵260 باس که 0 ۲٩ 060۲0۲۵۳۶۵
,2019 ,۸۲۲008 هز حا و656 هام۳ .و6 4 000 کاعم) ,20۵ 36 منصدگفگا 13 ,1080 دظ ,80604 [12
عناق زامرصظ مه ععصحص۳ هام 2/3 صذ کععصق ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰ [60]
1۰ 1۲۵۷۵۱۱۲ ۲۵۲۳۹۳۷۹ ۲۳۵ ۹۳۱۳۵ 8۲ [۳۵۵۵ ۵ 2۳01۵6 7۰ منع3106 8۲۵ نعمدمعط بل مفتقطله۳ [13
4( ز/10.1016 :00 .(صقزو20 15) .2.121-147 ,(9)33 ,2016 +زاتعاحه عصناصم۸ م۲
- ۸۲60 ۵۴ ۵1 70 متام کام ۲۸٩ و2۳ 1/0۵۲ 7۳۵ کل وعمصنط5 مط0ک015 2۰ ,121000 8۰ دق ۳۳۵068 [14
او ]۹ 05۲ ۱۳۵ 0۳۵ 0۱۱۵۲0۳5 ۳0110601 هلک نله ۷۷ موحطی2/0 06۷ نوی 0066 ,ککعزق 27 تعله 8300 [15
7 :10 .3.547-559 ,(18)3 ,2012 اهنامز ععصقص عاصوومی که موز نی
2 0۳ (أ 03۵11۵ 0۳6 :1150716219 660۵5 ۵۵ ۷۵۵-9100۳ 36 مصقلقطهاهاهه ۷ مک ملقم0عزم۴۵ .13 ق1069 [16
,(40)1 ,2009 ۰ع0۳ع8ع 16فا 0۳۵ و سام ۹۲۸۶ 7۳۵10۵ بصفا 516036 فص ۵06 ۳۵۵۳۵ بصص۸ 6س مصقط6 [17
6 ۱ ۳۲۵۱۵۲۵۱ 1۷6۹۵۲ ]۹ 260 ۵ بش5 76 36۰ منوقهقط3/0 36 مصقطکز 102 ,۳۰ بفلقلهل .13 مصقنله ۷
.3.393 ,(6)2 م2021 کطمناهزامرص۸ فصد ععصعصنط همعط 2/1 هنز کعصد ۸0 واکنط 0653 ععز 50۲
7000۵1 ,030166 نز201 ود تسام ۲۸۲٩ 3616۲۹۹ ۳006 6 مک معاحق/3 لوزن بآ 11386۳۵9 006۳
07 0-08-2020 10.1108/71 نز10 ب[3.141-16 بل[ ,1987 رکعنط050 فصد هام۸ او
-0ل 011۱-۲0۲۲ ۳۵۲۵۲۲ ۲۳۵ ۳0۲ ۳۷1066۵ :1۷۵5۵۲۹ ۲۵۲۵۳۵۷۵ ۹۵ 0۳۳۵0۹5 2010601 م .6 مصقذ1 م2 ص828 [20
,37655 10 ,۳10866 وصه فاص ۵۶ م7300 ها 1 و نه ۳ 00
7000۵1 ,016 1 ۵1۳۵0۲۹ 1۵۵06۳۵۵۲ 00۱۳۱۵۸۵۵ اهاط موجه ۵۲ 2۳۵0 مسآ و۷۵۵8
0۰ ۳۵7 0۷1۵07166 [۵ ۳1۳-1۵۷ 62لوز۲ داکو0 عع 506 ]۵ 60۵05 1مع انوم 20 سل ,۷۷۵08 ۷7۰۰ 1:66
1-4 بل ,2016 ,ق۸600 فص ععصقصن۳ ع هناهد ۵1 1۵۷۲
-51۳0 838111685 ]۵ ۳601 ۲۳۵ 13۷۵۶۸90110 36.۰ مفصهکق11 م۸ 173026 (اع 116103220 ,مس مفط70۳01 (ع0 2 مصزهک1105
-هنامم۸ 0صه ۳۵۵66 آمنامص 3/1 صذ کعص م۸ واکنط عو0 عع ما5 ۵۱ وا نع رگ ما50 0۵ روه
۳۳۳0۲5۰ ۳5۵01 0۲۸۲05 3۵16 136 :5و0 0۵ کلم ۲۸۶٩ هنامس ۲۸۳۶ متعکی 5 ,36 2/01
6011 ] کدوقزآمرص۸ وصه ععصحصز۳ ماه 2/0 صذ کععصج ۸۵ (2023) ,1 18906 ,8 ۷۵1۰
| investors and managers are always faced with uncertainty in the information environment, which uncertainty can be due to factors such as the synchronization of stock returns, extraordinary fluctuations in stock returns and the number of equations. The purpose of this study is to investigate the political uncertainty caused by the size of the firm under the influence of risky information environment, the irregular behavior of accruals anomaly and the anomaly behavior of the cost of normal stock equity of companies. For this purpose, the data of 99 companies listed on the Tehran Stock Exchange and Iran TSETMC during the years 2009 to 2019 were examined and tested through combined data. The results showed that the political uncertainty caused by the firm size affected the concurrency stock returns with the optional accrual anomaly behavior and the cost of normal stock equity behavior of companies has a positive and signification relationship. The results also showed that the political uncertainty caused by the firm size is affected by the extraordinary fluctuation of stock returns with the optional accrual anomaly behavior and the cost of normal stock equity behavior of companies has a positive and signification relationship. In addition, the political uncertainty caused by the firm size is affected by the number of equations with the optional accrual anomaly behavior and the cost of normal stock equity behavior of companies has a positive and signification relationship. |
20,905 | 367887 | این تحقیق با هدف بررسی نظریه همسان
روش: تحقیق حاضر توصیفی -:تحلیلی .است. ۲۰۷ دانشجو از بین دانشجویان
دانشگاه پیام نور ساری به روش نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای انتخاب شدند و
(,۸7۳0-۳8۳1-105۸7) را تکمیل آنمودند. تجزیه اوّ*تخلیل دادهها با روش ضریب
همبستگی پیرسون و آزمون 1-4681 و با استفاده از 8۳88-۱7 انجام شد.
یافتهها: یافتهها نشان داد که.افراد تمایل دارند شریکشان را مشابه با ویژگیهای
شخصیتی خود و با توجه به پنج بعد شخصیتی (روان رنجورخویی» برونگرایی» باز
بودن. توافق پذیری و وجدانی بودن) انتخاب کنند. یافته دیگر این بود که بین
دختران و پسران در انتخاب شریک ایدهال مشابه با خود تفاوت وجود دارد. به
عبارت دیگر دختران برونگراتر» توافقیتر و وجدانیتر و پسران روان رنجورترند.
نتیجه گیری: این یافتهها از نظریه همسان همسری در انتخاب همسر حمایت
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
یکی از مهمترین مراحلی که نقش تعیینکنندهای در سرنوشت خانواده دارد» مرحله انتخاب
همسرا است. در سراسر جهان» انتخاب همسر مهمترین تصمیمی است که اکثر انسانها حداقل
یک بار در زندگیشان می گیرند. این امر توجه روانشناسان اجتماعی» روانشناسان شخصیت»
زیستشناسان تکاملی» جامعهشناسان و دیگران را به خود جلب کرده است. این محققان تلاش
کردهاند معیارهایی را که مردان و زنان در انتخاب شریک به کار میبرند» شناسایی کنند
(خالد"» ۲۰۰۵). زیرا ملاکهای صحیح همسرگزینی و انتخاب درست میتواند احتمال وقوع
طلاق را پیش بینی نماید (یوسفی و باقریان» ۱۳۹۰). از این رو انتخاب همسر به عنوان اولین قدم
در تشکیل خانواده به حساب میآید که به عنوان فرایند انتخاب فرد دیگری از جنس مخالف
در مورد انتخاب همسر و مسائل مربوط به آن نظریههای زیادی وجود دارد. در میان
تحقیقات گستردهای که در رابطه با اولویتهای انتخاب. همشر انجام شده است» نظریههای
مختلف نشان میدهند که انتخاپ همسر بر مبنای عوامل مختلفی صورت میگیرد. جامعه
شناسان و روانشناسان براساس نظریه مبادله اجتماعی به تأثیر ارزشهای اجتماعی و فرهنگی در
فرایند انتخاب همسر اشاره میکنند و معتقدند که راهبردهای انتخاب همسر از تقابل
موقعیتهای اجتماعی که مردان و زنان به طور تاریخی در جامعه پذیرفتهاند» حاصل میشود
(شوماکک» ۲۰۰۷). در مقابل» زیستشناسان تکاملی نظریه سرمایهگذاری والدینی را مطرح
کرده و پیشبینی میکنند که تفاوتهای جنسی نسبتا پایداری در اولویتهای همسرگزینی
وجود دارد. برای مثال» اين نظریهپردازان معتقدند که برای مردان ویژگیهای پیشبینی کننده
باروری و برای زنان ویژگیهای پیشبینی کننده منابع قابل دسترس اهمیت دارد (گوستاوسون»
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
جانسوه و پولر۲۰۰۸»۲). زنان معمولا شریکک :هس تری را جستجو میکنند در حالی که» مردان
مانند. گونههای جنسی دیگر شریککشان را براساس نشانههای مرتبط با باروری مانند جوانی؛
سلامتی و جذابیت فیزیکی انتخاب میکنند (روسو و بنسیس » ۲۰۰۷ فورنهام"» ۲۰۰۹).
در این زمینه که افراد چه کسی را به عنوان همسر انتخاب میکنند» سالهاست که
روانشناسان در پی پاسخگویی به این سوال هستند که آیا افراد شبیه به هم جذب یکدیگر
میشوند (پرندگان همجنس با هم پرواز میکنند) و یا متضادها همدیگر را جذب میکنند. در
تلاش برای پاسخگویی به این سوال که به طور گستردهای مورد بررسی قرار گرفته است دو
نتیجه کلی از تحقیقات به دست آمدهاند. در مجموع شواهد با ثباتی در مورد جذب افراد مشابه
با یکدیگر و شواهد خیلی کمی در مورد جذب متضادها به یکدیگر وجود دارد (لو و کلوهنن "4
۵ تحقیقات در زمینه ازدواج و رضایت زناشویی«موفق نیز انشان میدهد که همسان
همسری با مطلوبیت روابط زناشوییارتباظط دارد و افرادی که:الگوی ازدواج همسان همسری
زبانی» مذهبی و مکانی را تجرلّه,میکنند نسبت به افرای, که الگوی"ناهمسان همسری زبانی»
مذهبی و مکانی را تجربه میکنند» سطح رضایت. زناشویی بالاتری دارند (سحابی» خانی و
خانی» 1 اور۸ ۵ در همین زمینه» تحقیق عارفی» محسن زاده» قرلباشیان» صادقپور» شیخ اسمعیلی
(۱۳۹۳) نشان میدهد افراد هنگامی در زندگی زناشویی احساس رضایت دارند که نیمرخ
از دیدگاه جامعه شناسی "غامل موّثری که نقش مهمی در انتخاب همسر دارد» همسان
همسری* میباشد. این اصل از سوی کارشناسان مسائل خانواده در حوزههای روان شناسی و
جامعه شناسی مورد توجه و اهمیت قرار گرفته و به عنوان معیار عام گزینش همسر در جوامع
گوناگون مطرح است (باقی نصرآبادی» ۱۳۷۸). همسان همسری» گرایش به انتخاب فردی
مشابه با خود به عنوان همسر بوده و بر مبنای ویژگیهای متعددی از جمله جایگاه اجتماعی-
اقتصادی» زمینه قومی» نگرشهای اجتماعی» جذابیت» عوامل شخصیتی» تحصیلات و هوش
میباشد (لوکاس» وندورف» ایماموقلوه شهن» پاراخیل و همکاران!» ۲۰۰۴؛ اسکوریال و
مروری بر ادبیات پژوهش نشان میدهد که انواع همسان همسری به ویژه در مورد
ویژگیهایی مانند زبان» مذهب» مکان» نگرش» هوش» جذابیت فیزیکی و غیره صورت گرفته و
تحقیقات ناچیزی در مورد همسان همسری بر مبنای ویژگیهای شخصیتی شریک ایدهال انجام
شده است. نتایج تحقیقات در مورد ویژگیهای شخصیتی نشان میدهد که ویژگیهای
شخصیتی» شکست يا موفقیت در روابط زناشویی را پیش بینی میکند (زارعی محمود آبادی»
۱ و در تبیین کیفیت رابطه زناشویی» عامل عمومی شخصیت سهم ویژهای دارد
(نیلفروشان» احمدی, فاتحیزاده» «عابدی و قاسمی» ۱۳۹۳). همسان همسری براساس
ویژگیهای شخصیتی یکی از انواع همسان همسری میباشد که نقش آمهمی در انتخاب همسر
ایفا میکند. همسان همسری مطابق با ویژگیهای شخصیتی ذو نوع فرض میشود: ۱- همسان
همسری مثبت؟*(نظریه تشابه) و ۲- همسان همسری منفی؟* یا ناهمسان همسری (نظریه مکمل)
برمبنای همسان همسری مثبت افراد جذب فردی با ویژگی شخصیتی مشابه با خود
میشوند (فیگوردو و همکاران:۲۰۰۶) و کسی را انتخاب میکنند که شبیه به خودشان باشد.
شباهت بین دو فرد نشان میدهد که یک همبستگی مثبت و معناداری بین دو شریکک روی یک
ویژگی مشابه وجود دارد (واتسون» کلوهنن» کاسیلاس» توس سیموس» هایگ و همکاران
[۵ 6۳ بع 112 ,فاگ 08٩ بعهاانقه) بدمکاه 1۷ .6
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
۴ بنابراین جای تعجب نخواهد بود که شباهت براساس ویژگیهای شخصیتی پیش بین
کننده مهمی برای رضایت زناشویی شرکا نیز باشد (لو و کلوهنن» ۲۰۰۵). از سوی دیگر بر
مبنای همسان همسری منفی افراد جذب فردی با ویژگیهای شخصیتی متضاد با خود میشوند
(فیگوردو و همکاران» ۲۰۰۶). مکملیت بین دو فرد نشان میدهد که یک همبستگی منفی و
معناداری بین دو شریک بر روی یک ویژگی مشابه وجود دارد (واتسون و همکاران» ۲۰۰۴). به
این دلیل افراد مکمل همدیگر را جذب میکنند که احتمالا تمایل دارند نیازهای رضایت بخش
همدیگر را افزایش دهند. برای مثال» زنان جوانی که دارای منابع اقتصادی کمتری هستند ممکن
است جذب افراد با سن بالاتری شوند که دارای منابع اقتصادی هستند (ایگلی و وود» ۹۹۹
رام استیدت و اسکاپ؟ (۲۰۰۸) نشان دادند که در بین زوجها ابعاد شخصیتی برونگرایی؟ و
و ثبات عاطفی همخوانی کمی و در سنخهای توافق پذیری"» وجدانی بودن* و گشودگی؛
درجه بالایی از همخوانی وجود دارد.واتسون و همکاران (۲۰۰۴) شواهدی از همسان همسری
را برای سنخهای شخصیتی آزوان رنجوری» گشودگی و توافق .پذیری به دست آوردهاند.
فیگوردو و همکاران (۲۰۰۶) دریافتند که بین ویژگیهای شخصیتی افراد و شریک ایدهآل
آنها همبستگی مثبت وجود دارد و ضمنا افراد به دنبال همسر يا شریکی هستند که مشابه با
خودشان باشد» و آنها به دنبال شریکی هستند که بیشتر وجدانی» برونگرا و توافق پذیر و کمتر
دیجکسترا و بارلدس۸ (۲۰۰۸) دریافتند. که افراد. به. شریکی تمایل دارند که از نظر
ویژگیهای شخصیتی مشابه با آنها باشد. از سوی دیگر ,وقتی,از افراد خواسته شد تا معیارهای
انتخاب همسر را به طور کلی مشخص کنند آنها تمایل به شریک مکمل بودند تا شریک مشابه
با خود. همچنین زنان در مقایسه با مردان به شریکی گرایش داشتند که بیشتر وجدانی و برونگرا
و کمتر روان رنجور باشد. بوتوین» باس و شاکلفورد! (۱۹۹۷) مشاهده کردند که افراد شریکی
را ترجیح میدهند که ویژگیهای شخصیتی مشابه با خودشان داشته باشد. این محققان دریافتند
که بین ویژگیهای شخصیتی افراد و شریکک شان در پنج بعد شخصیتی رابطه مثبت وجود دارد.
اکثر تحقیقات در زمینه همسان همسری بر روی افراد متأهل انجام شده و تحقیقات کمی
بر روی افراد مجرد و تمایلشان به همسان همسری براساس ویژگیهای شخصیتی قبل از
ازدواج صورت گرفته است» و بسیاری از برنامههای پیشگیری تلاش کردهاند تا روند
ناسا زگاری و میزان طلاق را با تمرکز بر روی جامعه و افراد در معرض خطر تغییر دهند. لذا
توجه این پژوهش بر روی افراد مجرد-و تمایل آنها.به انتخاب شریک ایده ال براساس
ویژگیهای شخصیتی بود چرا که بررسی ویژگیهای شخصیتی افراد مجرد این امکان را فراهم
میکند بتوانیم اطلاعات با اززشی را در جهت پیش بینی مشکلات زناشوییشان به دست
بیاوریم. این مطالعه به دو سوال زیر پاسخ میدهد: ۱- آیا بین ویژگیهای شخصیتی خود با
ویژگیهای شخصیتی شریک ایده ال رابطه وجود دارد؟ و ۲- آیا بین دانشجویان دختر و پسر
در تمایل به انتخاب شریک ایده ال در سنخهای شخصیتی روان رنجوری» برونگرایی» توافق
این پژوهش» یک پژوهش توصیفی -تحلیلی (همبستگی و علی -مقایسهای) است. جامعه آماری
این پژوهش کلیه دانشجویان دختر و پسر رشتههای مختلف دوره کارشناسی در دانشگاه پیام
نور ساری بودند. ۲۰۷ دانشجوی کارشناسی رشتههای مختلف این دانشگاه به روش نمونهگیری
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
تصادفی چندمرحلهای براساس جدول کرجسی و مورگان! (۱۹۷۰) بر گزیده شدند. بدین ترتیب
که ابتدا از میان هفت ساختمان آموزشی چهار ساختمان (روزبهان» پانزده خرداد» علمی-
کاربردی و نهضت) و در مرحله بعد براساس رشتههای تحصیلی» چهار رشته (ادبیات» ریاضی»
علوم تربیتی و کامپیوتر) انتخاب شدند که از این تعداد ۵۲ پسر (۲۵/) و ۱۵۵ دختر (۷۵/) در
دامنه سنی ۱۸ تا ۳۴ سال با میانگین سنی ۲۱/۴۵ و انحراف معیار ۲/۶۹ بودند.
ابزارها: برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش از دو ابزار زیر استفاده شده است:
۱- پرسشنامه شخصیتی نئو. کاستا و مک کری۱۹۹۲(۲) پرسشنامه شخصیتی نئو -27۳0
1 را برای بررسی ویژگیهای شخصیتی افراد تدوین نمودهاند» که پنج بعد بزرگک شخصیتی
(روان رنجوری» برونگرایی» گشود گی» توافق پذیری و وجدانی بودن) را اندازه گیری میکند.
در این پرسشنامه هر پنج خرده مقیاس دارای ۱۲ پرسش است و پاسخ به هر یک از پرسشها به
صورت لیکرتی از ۱ (قوبا مخالف) تا:۵ (قوّیا موافق) میباشد. نمره هر خرده مقیاس از جمع ۱۲
پرسش به دست میآید. در این پژوهش, از فرم کوتاه ۶۰ سوالی.(گروسی» ۰۱۳۸۰ به نقل از
اردلان» نظری و نصیری» ۱۳۹۱) استفاده شد. فیگوردو و همکاران (۲۰۰۶) ضرایب پایایی
آلفای کرونباخ این ابزار را از ۰/۷۳ تا 4۰/۸۷ روشن چلسی» شعیری» عطری فر نیکخواه» قائم
مقامی و همکاران (۱۳۸۵) از ۰/۳۵ تا ۰/۸۱ و ضریب باز-آزمایی را از ۰/۶۱ تا ۰/۸۲ گزارش
کردهاند. در این پژوهش» ضرایب آلفای کرونباخ خرده مقیاسهای روان رنجوری ۰۰/۶۸
برونگرایی ۰/۶۹ گشودگی ۰۳/۴۵ توافق پذیری ۵۰/*و وجدانی بودن ۰۰/۷۷ به دست آمده
۲- پرسشنامه شخصیتی شریک ایدهال". فیگوردو و همکاران(۲۰۰۶) پرسشنامه شخصیتی
شریک ایدهال را برای بررسی ویژگیهای شخصیتی شریک ایدهال افراد تدوین نمودهاند. این
پرسشنامه از پرسشنامه شخصیتی نئو (07۳0-۳31» کاستا و مک کری, ۱۹۹۲) که شامل ۶۰
پرسش و پنج بعد بزرگک شخصیتی (روانرنجوری #7 برونگرایی آ» گشودگی 0 توافقپذیری
۸ و وجدانی بودن ) اقتباس شده است» تنها با این تفاوت که در هر سوال بجای ضمیر اول
شخص مفرد (من) از عبارت «دوست دارم شریک ایده ال من» استفاده شده است و تغییرات
دستوری لازم آن نیز رعایت گردید. برای مثال» به جای سوال من آدم نگرانی نیستم»» از سوال
«دوست دارم شریکک ایده الم آدم نگرانی نباشد» استفاده شد. در این پرسشنامه از دانشجویان
پرسیده شد «دوست دارید شریک ایده ال شما برای زندگی چه خصوصیاتی داشته باشد». در
این پرسشنامه هر پنج خرده مقیاس دارای ۱۲ پرسش است و پاسخ به هر یک از پرسشها به
صورت لیکرتی از ۱ (قویا مخالف) تا ۵ (قویا موافق) میباشد. نمره هر خرده مقیاس از جمع ۱۲
پرسش به دست میآید. فیگوردو و همکاران (۲۰۰۶) ضرایب آلفای کرونباخ این پرسشنامه را
برای خرده مقیاسهای روان رنجوری. ۰/۵۸ برونگرایی ,۰۰/۶۹ گشودگی ۰/۷۷ توافقپذیری
۲۳ و وجدانی بودن ۰/۶۴ گزارشدادهاند. در این پژوهشن» ضرایب آلفای کرونباخ برای
خرده مقیاسهای روان رنجوزی,2*/۶۵ برونگرایی ۶۹/*» گشودگی ۰/۶۴ توافق پذیری ۰/۵۷
تجزیه و تحلیل دادهها: در این پژوهش برای بررسی دو سوال مطرح شده از ضریب
همبستگی پیرسون و آزمون مقایسه میانگینهای دو گروه مستقل (۳-1681) و تحلیل دادهها با
جدول ۱. ضرایب همبستگی بین سنخهای شخصیتی خود با سنخهای شخصیتی شریک ایده ال
۳ 0 :1 7۳ ۳ 7۳ بت 7 0
همان گونه که در جدول ۱ مشاهده میشود» ضریب همبستگی بین ویژگیهای شخصیتی
افراد باویژگیهای شخصیتی شریک ایده آل شان در سنخهای شخصیتی روان رنجوری ۰۰/۴۳
برونگرایی ۰/۶۳ گشاده رویی ۰۰/۷۰ توافق پذیری ۰/۶۱ و وجدانی بودن ۰/۵۷ به دست آمده
است» که که هریکک از ضرایب در سطح آماری 0۰/۰۰۱ معنادارند. بالاترین همبستگی
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
جدول ۲. مقایسه پسران و دختران در انتخاب شریک ایده ال مشابه با خود
شریک ایده ال میانگین # انحراف معیار میانگین * انحراف معیار
همانگونه که نتایج جدول ۲ نشان میدهد» بین دانشجویان دختر و پسر در تمایل به
انتخاب شریک ایده ال در سنخهای شخصیتی روان رنجوری (۲/۷۱-خ4» 0>۰/۰۵)» برونگرایی
(۲/۴۱-حا 0>۰/۰۵)» توافقپذیری (۲۲/-۲عا» 0>۰/۰۵) و وجدانی بودن (۴/۲۲-خا 0>۰/۰۵)
تفاوت معنی داری وجود دارد و نه و در سنخ شخصیتی گشودگی (۰/۱۹۶-<4 0-۰/۷۷۲).
بنابراین» دختران در مقایسه با پسران دنبال شریکی هستند که کمتر روان رنجور و بیشتر برونگرا
یافته اول نشان داد که بین ویژگیهای شخصیتی افراد با ویژگیهای شخصیتی شریک
ایدهالشان همبستگی مثبت وجود دارد بعن فلا گر جهتجوی شریکی هستند که از نظر
ویژگیهای شخصیتی مشابه با آنها باشد. این یافته از فرضیه همسان همسری حمایت میکند» و
با یافتههای بوتوین و همکاران (۱۹۹۷)» دیجیکسترا و بارلدس (۲۰۰۸) و فیگوردو و همکارانش
(۲۰۰۶) هماهنگ میباشد. بر طبق فرضیه. جذاب تشابه! افراد.جذب همسری میشوند که در
زمینههای مهمی مشابه با خودشان باشد..به.اين دلیل فرض میشود افراد مشابه جذب همدیگر
میشوند که اعتقاد و باورهای همدیگر رااذر مورد دنبا و خودشان تأیید میکنند و خطر تعارض
را کاهش میدهند (موری و گاینس» ۲۰۰۵). تشابه موجب جذب افراد به یکدیگر و سبب
برانگیخته شدن عواطف مثبت. آنان میشود. علاوه بر اين» تشابه بیشتر» موجب سازگاری بیشتر
نیز میشود. هرچه توافق میان دو نفر بیشتر باشد» آنان بیشتر به همدیگر علاقهمند خواهند شد.
هنگام بروز اختلاف که در واقع ناشی از تفاوتهاست» طرفین می کوشند با تغییر وضعیت روانی
خود به تشابه و توافق نائل گردند (آذربایجانی» کاویانی» سالاریفر» موسوی اصل و عباسی»
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
از سوی دیگر افراد در فرهنگک اسلامی و ایرانی به ازدواج با افراد هم کفو و هم شأن
تشویق میشوند. پیامبر اکرم (ص) در حدیثی میفرماید با افراد هم کفو و هم شأن خود ازدواج
کنید. ازدواج با افراد همکفو و همشآأن باعث توافق بیشتر در زندگی میشود زیرا درصد
بالایی از اختلافات بین زن و شوهرها در نتیجه مشابه نبودن طرفین در یک شان و طبقه میباشد.
در همین راستا» شکرکن» خجسته مهر عطاری» حقیقی و شهنی (۱۳۸۵) نشان دادند که
زوجهای موفق در مقایسه با زوجهای متقاضی طلاق تشابه شخصیتی بیشتری دارند. در واقع»
زوجهای موفق به جای تفاوت در شخصیتشان معمولا به یکدیگر شباهت دارند و این مشابهت
در نیازها و شخصیت است که با موفقیت در رابطه زناشویی ارتباط دارد و نه با مکمل بودن
اینکه چرا افراد شریکی مشابه با خود.را انتخاب میکنند حداقل دو امکان به نظر منطقی
میرسد اول اینکه افراد ممکن اسنت"«شتاهت در ویوّگقهای,شخصیتی را برای خوشبختی
زناشویی مهم بدانند» چون مشابهت باعث میشود که همسران احساس مهم بودن کنند و ممکن
است به این ترتیب موفقیت در رابطه زناشویی را افزایش دهند. امکان دوم این است که یک
غامل ذاتی در تشابه ویژگیهای شخصیی اقرانورد,دار ۷ که عملا رابطه زناشویی موفق را
فراخوانی میکند. بنابراین» افراد هنگامی که از لحاظ ویژگی شخصیتی مشابه باشند» ممکن
است برای همدیگر قابل پیشبینیتر باشند. لذا همین امر سوتفاهم» تعارض و در نهایت
یافته دیگر نشان داد که بین دختران و پسران در زمینه: انتخاب شریک ایده آل تفاوت
وجود دارد به طوری که» زنان در مقایسه با مردان به شریکی تمایل دارند کمتر روان رنجور و
بیشتر برونگرا توافقی و وجدانی باشد. این یافتهها با یافتههای بوتوین و همکاران (۱۹۹۷)»
دیجیکسترا و بارلدس (۲۰۰۸) و فیگوردو و همکاران (۲۰۰۶) یکی است. تحقیقات مختلف
نشان میدهد که بین زنان و مردان در انتخاب همسر تفاوت وجود دارد. تفاوت در انتخاب
شریک ایده ال بین زن و مرد را میتوان با استفاده از دید گاه تکاملی مورد بررسی قرار داد. طبق
این دیدگاه زنان شریک شان را براساس معیارهایی که نشاندهنده همسری با منابع کافی در
جهت حمایت و کمک به فرزندان و مردان شریکشان را بر اساس معیارهایی که نشاندهنده
همسری در جهت باروری و کیفیات فیزیکی لازم برای موفقیت در به دنیا آوردن فرزندان
علاوه بر آن» طبق نظریه سرمایه گذاری والدینی زنان معرف افرادی هستند که سرمایه
گذاری بیشتری نسبت به مردان در انتخاب همسر انجام میدهند. زنان روی ویژگی منابع و
مردان روی شاخصهای نشان دهنده سلامتی و باروری متمرکز میشوند (شوماک» ۲۰۰۷).به
دلیل سرمایه گذاری متفاوتی که مردان و زنان در انتخاب همسر انجام میدهند» جای تعجب
نخواهد بود که زنان در پی شریکی هستند که بیشتر دارای ویژگیهایی مثل ثبات هیجانی بیشتر
و احساسهای منفی کمتر (روانرنجوری کمتر)» صمیمیت» مردم آمیزی» معاشرتی» سهل گیری.
تمایلات» داشتن طرح و برنامه در رفتار انعطاف پذیری, وقتشناسی و قابلیت اعتماد بیشتر
(وجدانی بودن) و نوعدوستی» تواضع» سادگی» سلامت زوانی بیشتر (توافق پذیری) باشد. در
همین راستا رجبی» عباسی و خجسته مهر (۱۳۹۲) نشان دادند زنان در مقایسه با مردان در
انتخاب همسر واقع بینتر و عملگراترند» این افراد شریککشان را براساس معیارهای شخصی/
والدینی مثل صداقت» صمیمیت» وظیفه شناسی» وفاداری به اصول اخلاقی در زندگی و پایبندی
به تعهدات و مسئولیتپذیری انتخاب میکنند. که با ویژگی شخصیتی روان رنجوری کمتر و
در نهایت» نتایج این پژوهش از فرضیه همسان همسری براساس ویژگیهای شخصیتی
حمایت میکند. براساس این نظریه افراد گرایش به انتخاب فردی مشابه با خود به عنوان همسر
بر مبنای ویژگیهای شخصیتی دارند. اهمیت این مسأله ایجاب میکند که هنگام همسرگزینی»
علاوه بر عواملی نظیر زبان» مکان» مذهب, طبقه اجتماعی» سطح تحصیلات به عوامل زیربنایی
از جمله ویژگیهای شخصیتی توجه شود چراکه ازدواجهایی از پایداری و سلامت برخوردارند
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
که هنگام شروع زندگی مشترکک» زوجها در ویژگیهای شخصیتی مشابه باشند. تشابه شخصیتی
منجر به تعادل و روابط نسبتا خوب و موفق میشود. تشابه شخصیتی باعث میشود که دو
شريک بتوانند در کناز یکدیگر به آرامش برسند و یکدیگر را درک کنند. اما آگاهی از
ویژگیهای شخصیتی یکدیگر در یک رابطه عاطفی سالم نیاز به شناخت بیشتر و مشاوره با
جامعه آماری پژوهش گروه خاصی از جامعه» یعنی دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز
ساری است» لذا امکان تعمیم نتایج به کل جامعه با محدودیت روبرو است. با توجه با اینکه این
پژوهش روی جامعه دانشجویی انجام شده است» پیشنهاد میشود در جامعههای دیگر نیز انجام
شود. همچنین پیشنهاد میشود» این پژوهش در میان زوجهای دارای مشکلات زناشویی انجام
در خاتمه» نویسند گان از کلیه دانشجویانکه"با رضایّت + کامل" پاسخگوی ما بودند» و از کلیه
کارمندان آموزش که فرآیند پژوهش رابای ما امکان پذیزانمودند کمال تشکر را دارند.
اردلان محمدرضا؛ نظری» علی و نصیری, فخرالسادات " (۱۳۹۱): برسی رابطه بین ویژگیهای
شخصیتی با کنترل خانوادگی کارکنان با سلامت سازمانی, افصلنامه مشاوره و روان درمانی
آذربایجانی» مسعود؛ کاویانی» محمد؛ سالاریفر» محمدرضا؛ موسوی اصل, سید مهدی و عباسی,
اکبر (۱۳۸۲). روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. پژوهشکده حوزه و
دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
باقی نصرآبادی» علی (۱۳۸۷). جامعه شناسی خانواده. چاپ اول» تهران: نشر دانشگاه جامع علمی
رجبی, غلامرضا؛ عباسی» قدرت اله و خجسته مهر رضا (۱۳۹۲). بررسی رابطه نگرشهای جنسی
و سبکهای عشق ورزی با معیارهای انتخاب همسر در دانشجویان دانشگاه شهید چمران
روشن چلسی, رسول؛ شعیری» محمد رضا؛ عطریفر مهدیه؛ نیکخواه» اکبر؛ قائم مقامی» بهاره و
رحیمی راد اکرم (۱۳۸۵)بررسی ویژگیهای روان سنجی پرسشنامه شخصیتی ۵ عاملی نئو. دو
زارعی محمود آبادی» حسن (۱۳۹۰). بررسی رابطه اسبکهای دلبستگی و ویژگیهای شخصیتی به
عنوان پیش بینی کنندههای میل به طلاق در زوجهای عادی و متقاضی طلاق شهر یزد. فصلنامه
سحابی» جلیل؛ خانی» سعید و خانی» اسعد. (۱۳۹۲). الگو.های ازدواج و ارتباط آن با رضایت
زناشویی؛ مورد مطالعه دانشجویان همسردار.دانشگاه آزاد واحد سنندج. فصلنامه مطالعات جامعه
شکرکن,» حسین؛ خجسته مهر رضا؛ عطاری» یوسفعلی؛ حقیقی» جمال و شهنی ییلاق. منیجه
(۱۳۸۵). بررسی ویژگیهای شخصیتی» مهارتهای اجتماعی, سبکهای دلبستگی و ویژگیهای
جمعیت شناختی به عنوان پیشبینهای موفقیت و شکست رابطه زناشویی در زوجهای متقاضی
طلاق در اهواز.مجله علوزم تربیتق و زوانشناسی دانشگاه شهید چمران اهوازن ار او الا
عارفی, مختار؛ محسن زاده» فرشاد؛ قزلباشیان» زهرا؛ صادق پور آتوسا و شیخ اسمعیلی, دلنیا
(۱۳۹۳). همسانی شخصیتی,» پنج عامل بزرگ شخصیت و«رضایت زناشویی. فصلنامه مشاوره و
نیلفروشان» پریسا؛ احمدی, احمد؛ فاتحی زاده» مریم؛ عابدی» محمد رضا و قاسمی,» وحید (۱۳۹۳).
تاثیر همزمان عامل عمومی شخصیت و ابعاد دلبستگی بر کیفیت رابطه زناشویی. فصلنامه
لاس ساوروروان دای ۵818۷ , سال چهارم. شمارهغا, زمستات ۵۳
یوسفی, ناصر و باقریان؛ مهرنوش (۱۳۹۳). بررسی ملاکهای همسرگزینی و فرسودگی زناشویی
به عنوان متغیرهای پیش بین زوجین متقاضی و مایل به ادامه زندگی مشت رک. فصلنامه مشاوره و
6 :0۳66006 عاهس صه واناهدود2 .(0997) 1 گام کامقطاک ,026 دق ,3/0 800
107-6۰ :65 ,0۹0۵/0 07 هل مصمناعگناهد آهاسعصه وصه صمناععآه5 عاهص هنز دماج
0 (-7 00 و7610 200۵/9 20 ۸060 .(1992) کلطظ 0۵6 ,۲13 مادم
نآ8 م۵دفع00 0۵ آموووزععه/ 0 (7 000-۳ وولو ول یل 2/00
۳ عمانسنگ ۸ ۷/۵۵0 وعط1 ۷/5۵۲ م۴ ۳۵۵6 00 .(2008) 0۳ عمط ,8 جفازن0
40 062010۳۴ مقس هنز عمص گنل و که فصنهنه 15۵ .(0999) ۷۷ ۷۵۵۵ متنش۸ واعهط
408-3۰ :54 ما دوع وود ۸4۵۵/۱ مفعامد آهنمود که ندنل
۵ 101011180006 مصه وانامهدو 20 ۶و عامط عط1 .(2012) ب محظ-ص/ یگ همعط
680-67 :2 ,15 ,ق010۵ که مه مول کمک 3/776 6 هام۸
06۳50 معصاخوم امعم آمعلوز عط1 .(2006) .00 حعصوا. بشل عاعکع5 ما۸ ملع ععز۳
0 ,۵۲0۲۵0۵۰۳۵۲۹۵۵ همنامعاهگ ما۵ ها عمص 0 هک (2009) ۸ صقطص۳
0 م50 16۶ مریگ ۱/۵0 .(2008) 1 6۴لال] ما[ صمففصطه ما 28500اق0
:6 ونرع ۳5611010 وه 60/1101 ما30 حا و50 عطا هی مععص 3۵1 1/016 0۶ د606 1
10۳ ع2لد عامصعه عمننص0 ب(0970). ۵0۷ صقع 0 ,8۷ عنوزوکگ
0 ,512۲05 50010-66006 م56 ۶و دامگکه ص10 هز صمناععاهد 3/246 .(2005) ۰ فماامطط
155-8۰ :22 کدرا 1010ع آموم2 0۵ آمنم هک 7٩ امومول عسحله
هناد ۵۶ جمانلومم ج هه صمناماعناده منطعصونهام۴ .(2005) .50 فعصنق6 ,3/06 109۹
۳۵۲۹۵۵ 0:۵ 000 70۵/۹۲ اف او روط ها نصاک ص220 عطا که اج ۸ ندعصزا1۸
0 م۲۴ ۷۷۵۲610 ,3/8 اانطام۳ بل صوطاگ ,80 باعمصههصا بش ۷۷۵۵0۶۶ 1۷7 ققع]
6 ,ملاع م0 ۵ ماع چ که کعسقاب 1 مخز صمنامهعناهد آها< .(2004) 6
97-۰ :6 0671067 گ ۳۵/۸/10 ,168 077 نگ 2126106685 6اه همع ص00
۸ :6۷/1/08 ۵ باناهوه تماسفصه فصه عصتاهه عناهامدع۸ .(2005) معط معصطاملگظ 5 متا
-304 :(88)2 ,رو هار2 آهن وک ۵ واه م720٩ آمممل موجه #عحصاص-عامهه
68اه اند بواژ همم تساک خصعتصعد0ه عط) تحاص0 .(2008) بل مریگ بظ )عمط
5۷۵11102۷ تمصع تعنمعصمط هز عامهمه ۵ عمحومط) .(2007) بش عمط رکش جفنظ
رآ ,0۵ 3/8601 ک اهنا ۸0 آهدمد2 که صمناهع ادص مزع ما مدرد
08 اعدا 20160210060 هه +ومعطا صمتامعاهی عقه صعسق۲ .(2007) ب6طظ علقصمناگ
11-7 :50 ونر 010عر۹ظ 56267111176 01 [۵ 70 200۳0۵6۰ آهزهود
201600510 1 ۵/۵ 108 ها 7٩ ۵160000 1۵ ۳ ونعمنع نا 7٩ 60 (2008) کا5 عنصنا
آمواع5 ۲۵11080 طانگ ۷/۵۵ آهنهو5 ۶و جعاحه/2 ۶٩ ع6ع6 عط 1 جعه 02اه عسلک امه
3/200 .(2004) .05 وطظ بل هنقلا بلاط عصصنگ بش۸ فقالنعم) مکط حعصطماگ ,10 1۷/۵800
600 0/1/60 ها هصتاهد عناهانمدحه ۵۶ کعدواههش عولط تمعل فصه کلم
| هدف: انتخاب همسر در دنیا یکی از مهمترین تصمیم هایی است که اکثر افراد حداقل یکبار در زندگی شان می گیرند. این تحقیق با هدف بررسی نظریه همسان همسری در بین دانشجویان انجام گرفته است. روش: تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی است. 207 دانشجو از بین دانشجویان دانشگاه پیام نور ساری به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه های شخصیتی نئو (NEO-FFI-SELF) و شخصیتی شریک ایده ال (NEO-FFI-IDEAL) را تکمیل نمودند. تجزیه و تحلیل داده ها با روش ضریب همبستگی پیرسون و آزمون t-test و با استفاده از 16=SPSS انجام شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که افراد تمایل دارند شریک شان را مشابه با ویژگی های شخصیتی خود و با توجه به پنج بعد شخصیتی (روان رنجورخویی، برون گرایی، باز بودن، توافق پذیری و وجدانی بودن) انتخاب کنند. یافته دیگر این بود که بین دختران و پسران در انتخاب شریک ایده ال مشابه با خود تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر، دختران برونگراتر، توافقی تر و وجدانی تر و پسران روان رنجورترند. نتیجه گیری:این یافته ها از نظریه همسان همسری در انتخاب همسر حمایت می کنند. |
45,742 | 432372 | ازو 7500۳ 3/0000 -ع8 0116 رعماو6ط1 - ۷/500 فص وطممکمانط 0 عنصهاد که اصعصا م16 -۳م3ع2۳016 اصهانک۸
7 ۲0۲600 268306 عبز [1ز ۵۵ و فصمناصعصی خصعسه ۵ عطا که عده کعنونه علعنانه کنط1
۳نق7عع9ه 220 29655 ما دعس موصه بکعانلزطازدعوم ع هملد وصنتقط ما للزم عم که صمننصتعل عطا
0 عله20070۷ 0055016 لد عصتاع هه بط مصصنامععصی مقلحص0م انم خماعنط عنطا و نفناد عطا
65 عنافعز عنطا 0 66620۲ ۳ع دنله عطا خقطا عاعنلصز کمدمنادعنععبصز 156 معله مهن کاز معله
۲و دصصق ۵ 136 ۵۵۵۵ ۳۵۵ اه عادطعل عطا هنز معطامصه 006 اکصندهه ۲۷۵1۲ ما دعطاممعملخطم
2۳6 ۳ع04 از کصزععط کصنامنع ۵ عک معط ۶و عس سکن عط1 اعنلنطتاهصصمعصز مصه اعنلنطناهصصم)
4 انلزطازدد0م عطا ۲3 کعحصتاصی موصه مصکنصتصعع 10 وصه لالز ۲۵۵ ع نامع 666 ۲۵1۵000 عط
۶۵۵۳60۵1 ۵ عهصنزدمم بط ملعم کاز کعطاوم لهس فص ۶۳1۵ معمنصععل چ صز [[ز 1۳۵6
4 علزد ۵۳ کنصنص16ع10 که کزوعطاوموط وصصحصصفقط عط معطاه طععع اعصندهه کصمناعزداه
85 تا 0ص۸ کاعنازط 2 مصم0 کم عوزد ده ععمعلامل بونازطانونازمصت خصه کاعنلزط 1302
عاع 02 آ .کطمناعزاه ۵ عععط وصزککدعه جه کصعمعل اعع1 که صمنامعدم حلعباد ۶و عهستا0ع[ع1 0۳
,زا۲022 مصکتصتص 16 ,لز/۸ معط اعتانطنهمصم0 نز205 ع م۸ :۷۷۵۳۵۵ ۵۶
استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی- دانشکده الهیات- دانشگاه میبد- میبد- ایران
نوشتار حاضر به تحلیل و بررسی یکی از دو تلقی رایج اختیار» یعنی تلقی سلبی یا همان تعریف اختیار به
برخورداری از امکانهای بدیل میپردازد و سعی دارد با احصایعقلانی انواع ردیهها و دفاعیههای ممکن برای آن
صحتوسقم این تلقی مشهور تاریخی را ارزیابی و تعیین کند. بررسیها نشان میدهد اختلاف بر سر این
صحتوسقم» نخستین اختلافی است. که فلاسفه را در بحث از جبر و اختیار در قالب دو طیف عمده ناسازگارباور و
سازگارباور رویاروی یکدیگر مینشاند. اختلاف این دو طیف :از نسبت میان اختیارسلبی با دترمینیسم آغاز میشود»
با بررسی امکان اختیار در یک جهان متعین ادامه مییابد و درنهایت بهشکل دو ایراد اساسی ازجانب هریک علیه
دیگری قوام مییابد: فرضيه ذهنآزار دترمینیسم ازجانب ناسازگازباوران در برابر چالش معقولیت ازسوی
سازگارباوران و به اين ترتیب تأیید یا رد چنین تلقیای درنهایت بسته به ارزیابی این دو ایراد خواهد بود. حاصل
6 طمناطاخاش کصمصصم) عفاهمی عطا کم کصع عط معوصی عانعن علعمه کجمم۸ 0065 هه کز کنط1 مصقطهگع ۶و بوانکهخنصتا ,2020 09و۲0
اناط باز انلع0 ۷ر۵ط) که 158 که صعطاه طلای از هدک وصه کلم عنط محملصومل مغ صعطاه کتصصعم حطعنطانی ر/4.0/ وس هرود / کم که نا ,عم کص ومع هی 0 )
ارهز مه از کی ۵۳ بو۵ تچصه خن از عمط نمی وعطا
۴ متافیزیک» سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
بیش از ۲۰۰ معنای مختلف برای آن ذکر شده است
این معانی کثیر را ذیل دو تلقی کلی از اختیار جای
شرایط و موقعیتی که فعل در آن به وقوع میپیوندد.
این تلقی از اختیار متمرکز بر این پرسش است که آیا
فاعل در موقعیت و شرایط حاضر فعل کنونی خود را
فاعل از نوعی کنترل علّی در قبال همین رفتاری که
منجر به وقوع فعل شده» تغییر نکند؛ به جز نتيجه آن
فاعل» بر سلب آن فعل و بر امکان وقوع فعلی به جز
نحوه از ارزیابی اختیار چیزی از این قبیل است: آیا
میتوان فاعل مفروض را در قبال کار خود مختار و
به این ترتیب ما اعمال و رفتارهایی از خود را
اصل رفتار بهدست خود ما و تحت کنترل ما باشد و
یا نظام علّی معلولی - نیز که معمولا ازسوی مخالفان
میشود. دقیقا بهدلیل ضدیت خود با این دو شرط و
- چه آن زا به خدا منتسب کنیم» چه به قوانین علّی
طبیعت -عوامل بیگانهای سابق بر ما را در اعمال ما
دخالت میدهد و به این ترتیب اول مخل کنترل خود
ما بر رفتارهایی است که از مجرای وجود ما به جریان
بروز هرگونه رفتاری را جز آنچه عملا در عالم واقع
و متعیّن که همان افعال کنونی ماست. و از این رو
بار جبر برویم» بهترین مفر نفی یکی از مدعیات نزاع
درباره اختیار و دترمینیسم است؛ یعنی نفی دو تلقتی و
جهان حاکم است؛ ولی این حاکمیت منجر به جبر ما
دارد و محور بحث این مقاله را همین موضوع تشکیل
میدهد؛ اما از آن رو که بحث بر سر هر دو معنا کلام
که عقلا میتوان آن را به کار گرفت به کار گرفته شود
بلکه الگویی است که به ذهن نویسنده رسیده و از
این منظر به گزارش و تحلیل و ارزیابی تاریخ یک
تازهای را برای فهم جامع و منسجم مباحث جبر و
۶ متافیزیک. سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
شد که قادر باشد به طریقی جز آنچه که بدان عمل
آزاد هستم که برایم امکانپذیر باشد به جای آن. بنه
زنگ بزنم... اما اگر راهی جز اراده نوشتن این مطالب
و انجام آن را نداشته باشم» عملا خود را در این مورد
سنتی سلبی از اختیار است» بررسی اختیار را منوط به
بدل از این فعلی میکند که درواقع محقق شده است؛
وقوع نیافتهاند و البته چنانچه کاشف به عمل آید که
چنین امتناع منطقیای در کار بوده و فعل فاعل به جز
قبل از تولد ما برمیگردد و نیز چیستی قوانین طبیعت
6 :1983) و به این ترتیب اعمال ما جر اینگه: هد
از این رو امکان اختیار در جهان دترمینیستی عملا
جزئی از جهان) از اختیار تلاشی نافرجام و نابجا و
یا تعیّن بر جهان» نافی اختیار انسان است. بر این مبنا
ناگزیری از انتخاب یکی از دو سویه متناقض جبت راو
را مرتفع کنند. با توجه به مبنای اصلی استدلال پيامد
تا درنهایت بتوان موضعی بر سر لزوم یا عدملزوم اين
اصل و تلقی اتخاذ کرد که دستکم نیمی از ادبیات
فلسفی جبر و اختیار را مستقیم یا غیرمستقیم به خود
اختصاص داده است. حال که سخن از جرح و تعدیل
شد. لازم است به منظور از دو اصطلاح بهکاررفته در
۸ متافیزیک» سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
و این خود. حاکی از این است که انسان متفکر برای
حل این مسئله به هر دری زده و هر موضع ممکنی را
گرفته است. گام هایی که به آن اشاره خواهد شد.
نوعی حصر عقّلی تلفی میشوند و این امید را در
این نحوه پیگیری بحث. موضعی نهایی بر سر نیمی از
نحوه پیگیری بحث افقی نو را برای فهم زمينه نزاع
های فیلسوفان در اين باره ترسیم کرد؛ و فلسفه اساسا
شرایط کنونی بهنحوی جز این نیز عمل کنیم. از این
پس «جز این» یعنی عملی به جز فسل کنونی فاعصل
و از آن طریق دز تعامی علوع پیشرو دوره جدید
دفاعيه خود از اختیار را با حمله به دترمینیسم آغاز
نکنند. پس يا باید صحت استدلال پيامد را زیر سوال
برد و یا اینکه با بازخوانی و بازرسی مجدد خود تلقی
سلیی امتیار: راه گریزی برای فرار از جبر جست. به
بح گنای عمل به «جز الف» ز حال طبق این
تخلیل توانایی عمل به «جز الف» یعنی اینکه من «اگر
را انجام دهم انجام میدهم؛ اما مهم این است که من
هابز لاک میل و هیوم و حتی به ارسطو در دوره
اما آیا این راهحل کفایت لازم را دارد؟ به نظر
میتوانم به "جز الف " عمل کنم»» یعنی محال نیست
نمیافتد؛ اما به هر حال همین که عمل به «جز الف»
باشد, چه امکان خاص و به همین دلیل است که
ملازم با امکان است) و دترمینیسم (که ملازم با نفشی
را در معنای امکان به میان کشیدهاند و از این طریتی
صرف اختیار در فعل و لذا بیتوجهی به عواملی است
که باعث شده فاعل در آستانه انجام فعل «الف»» حتی
حاصل از این تخلیل صرفا فعل فاعل را از قید جبر
همین رضایّت و مدخلیت اراده خود را دلیل کافی بر
مجموعه عوامل موثر بر وقوع فعل از جمله اراد ما
۰ متافیزیک» سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
نفوذ میکند و مجال تحقق امکانهای بدیل را به آن
حداقلی نامیده شد؛ به همین دلیل است که این تقریر
شرطی را روی آن اعمال کرد؛ لذا وقتی که فاعلی
یگانه راه پیش روی خود را با اراده و التفشات خود
تجربی در قرون ۱۹ و ۱۷ صحت و قطعیت قوانین
لوازم آن رفت و وقتی که گام اول (توجیه امکانهای
نمیدهد., ناگزیر باید گام دوم را برداشت و اين بار به
بلالل ار هر چند که معمولا با آن همراه است و در
شرطی امکانهای بدیل ارائه شد و البته دلیلی به جز
حداقلی به شمار میآید و ناگفته پیداست که اکتفا به
کرد: «من در اینجا ایستادهام و نمیتوانم کاری جز این
را انجام دهم». فرض کنید لوتر در آن لحظه از یک
وی را میسازد. او را به این نقطه رسنانده که
کار دیگری را انجام دهد. اما آیا در این صورت نباید
البته که «ما به این سادگی کسی را به خاطر اینکه
انجام میدهد انجام دهد از سرزنشر یا تشویق در قبال
«جز الف». نکته نهفته در این قبیل مثالها این است
نه؛ بلکه زمانی هم که به این نکته توجه میشود.
نباشد, اختیار هم وجود ندارد» و یا در جای دیگر
تذکر*این آنکته نیز لازم است که لایب نیتس و سایر
است؛ اما این تفاوت مانع روح مشترک تلقی آنها از
۲ متافیزیک. سال یازدهم. شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
ندارد و با این حال در قضاوت خود باید این فاعل را
مسئول عمل خود به شمار آورد و به این ترتیب قول
به لزوم امکانهای بدیل باز هم رد میشود؛ به یک
نمونه از این مثال ها توجه کنید: فردی را تصورکنید
که همانطور که در طول مسیری به پیش میرود به
راهها (راه «الف)) را انتخاب میکند و به حرکت خود
مسدود بوده و او نمیتوانسته از آن عبور کند؛ یعنی با
اینکه عملا تمایلی به انجام «جز الف) نداشته» اگر هم
میتوان این عمل را بنا به محرومیتش از امکان بدیل»
آن را از آنجا که عملا بیش از یک راه"دل پیشآزو
اراد خودش عمل کند و فرد دیگری مداخلهای در آن
165 عبارت لایب نیس در بند قبل به ذهن داغی
دیگر جز به مقیاس جهل فاعل, سخن از امکان بدیل
قر آین قبیل سراره بیمعتن استت: لا قرار اسست فاغل
و هرگونه عواقب آن را نیز میپذیرد. این در حالی
بر این بوده که حتما (الف» ری بیاورد. توجه دارید
اینجا این است که در این دسته از مثالها کار به
درباره بعد الهیاتی جبر و اختیار را نباید از نظر دور
هر صورت امکان بقای اختیار در یک نظام متعیّن و
دترمینیسم نیز مساوی با جبر نیست. اما آیا از صحت
این ادعا مطمئن هستیم؟ آیا میتوان تنها با چند مشال,
هرچند نمیتوان با چند مثال محدود به یک اصل یا
محدود به نقض یک اصل يا قانون رسید. حکایت این
نکته برای موضوع بحث ما اين است که حتی اگر در
میتواند به مقابله با یک اصل کلی عقلی برود و
نکن مهم دیگری نیز باید توجه داشت و آن اینکه
چرا و بنا به کدام لوازم عقلی, اختیار را مطابق تلم
عمل بهنحوی جز نحوه کنونی. گزارهای که همه آن را
از پا درآوودن آن کار سختی نیست؛ البته مشروط بر
م یکت اقفبت است: که آشارمای بد معالهاق ی ای
شد. انتقاد او بیشباهت به نکته اخیر ما نیست. او
۴ متافیزیک. سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
آختیار, را چیزی: می بندآراند: که نیست. در اینجا دنت
فلاسفه خودشان گرد و خاک به پا میکنند و آنگاه
است يا کلی؟ یعنی آیا باید شرط امکانهای بدیل را
کلا حذف کرد یا فر.برخی موارد؟ اما پیش از آن باید
تلقیای را از اختیار مطرح میکنند و این تلقی جدید
است را باید از خلال تأمل بر مثالهای منشی وی فهم
نمیکند گرفتار باشم یا نه؛ گرسنه و شدیدا محتاج آن
پول باشم یا نه (556 : 19840 ,010]). تحت هیچ
خود از اختیار پایبند بمانند باید نه این عمل ونه
سلبی وفادار میماند و این یعنی ملاک اختیار را باید
آگاه بعد از تأمل کافی درباره جوانب مختلف عمل» به
مختار را -که از آن تعبیر به (شخص» میکند - کسی
بدیل به اکنون خود خرسند است و اصلا تمایلی به
که او اکنون چگونه است؛ نه اینکه چگونه به اکنونش
میان تذکر داد و بر آن تأمل کرد و آن اینکه این تلقی
صلاحیت و قابلیتی کمتر از خود آن چیز داشته باشد؛
مگر اینکه دلیلی بر این ضعف باشد. چنانچه با توجه
آگاهی در عملی است که معلول عوامل سابق بر خود
و لازمی از کار است؛ اما زمانی موضوعیت مییابد که
۶ متافیزیک» سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
زیرا آنها از همان ابتدا معنای اختیار را تعدیل میکنند
تا آن را با دترمینیسم سازگار کنشد؛ ولی طبق آنچه
اکنون گفته شد شایسته به نظر میرسد که پیش از
آن را با دترمینیسم نشان داد تا مباحث اصطلاحا سالبه
به قوت و ضعف دلیلی بستگی دارد که هریک از
شد که البته متهم به مصادره به مطلوب شدند. حال
من الان در صورتی اختیاری است که به حکم عقلم
از اختیار هم همین است. پس چرا به این درک
نادیده گرفتن دارند يا نه؟ در آخرین بخش مقاله به
خود را با قطعیت کامل و به دور از هرگونه تردید و
اختیار بر چنین اعمالی نه صرفا بهدلیل این قطعیت
را بهخوبی نشان میدهد و این یعنی بر فرض که
اختیاری شد. اما باید مراد از امکان نیز بررسی شود و
در هر معنا و مفهومی از امکان صدق میکند يا اینکه
باید در این زمینه به تفکیک قائل شد و برخی از
کرد و نیز میتوان شرایط را «اندکی متفاوت» در نظر
۸ متافیزیک» سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
بروز هرگونه رفتاری جز آنچه عملا در عالم واقع از
یعنی توان عمل به جز این ممکن به امکان عام است
دیگر متذکر چالش اصلیای شد که مقاله حاضر بر آن
تمرکز دارد. در ادامه با یک مثال سخن ادامه مییاید:
دترمینیسم مستلزم این است که بر هر لحظه فقط یک
از پیش معلوم منتفی است و به این ترتیب اختیار
پیشتر نیز بسیار پیش آمده که تیم خود را به این نحو
پنالتی را گل کرده بود؛ اگر یک لحظه دیرتر ضربه را
دیروز.از دست نداده بود. اگر قبل از بازی بیشتر روی
نشدهآبود... و بسیاری از اما و اگرهای دیگر که هریک
از ما بهخصوص وقتی در کارمان بد میآوریم به آن
متوسل میشویم؛ اما و اگرهایی که گاهی ما را از
گذشته حاکی از یک باور بنیادی در میان عقول سلیم
خود او بعد از تأمل کافی بر همین تجربیات قبلی
بارهای دیگر پنالتی را گل کند؛ ولی در این مورد
هر فرد قطعا بهکرات آن را تجربه کرده و میکند و
قبیل خود را از تأمل و بازبینی اعمال و کسب تجربه
را پیش راه قرار میدهد که اگر بارها و بارها هم
میانجامد و بنابراین هر کس دیگری هم که به جای
آن فرد باشد (یا اگر خود او میتوانست به گذشته
برگردد) دقیقا همان کاری را انجام میدهد که آن فرد
مبدا و مسیر و مقصد مترتب بر آن را یک بار برای
واقع از فرد صادر میشود منتفی است. اگر این نحوه
برای آن قائل شد و با توجه به آنچه گفته شد.
اختیار در عین تعیّن؟ پاسخ به این پرسشها منوط به
میرشد این است که شاید بتوان ملاک ترجیح را در
جریان موسوم به فلسفه تحلیلی یافت؛ سنتی که از آن
تعبیر به فلسفه زبان عادی! شده است. این سنت به
۰ متافیزیک» سال یازدهم» شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
خود بیابند و البته هرجا که لازم بود از واژگان فنی
خود برای تکمیل و تدقیق این زبان بهره بگیرند؛ ولی
عملی در زندگی خوب کار کند که البته کم چیزی
آزمونهای بقای عقول عامه جان سالم به در برد آن
وگرنه اذهان مردم بهمرور زمان آن را کنار گذاشته بود
یعنی معانی امکان نیز باید گفت تفسیر رایج و عاميانه
نیست؛ نباید از نظر دور داشت که برخی فلاسفه با
دید تردید به صحت استناد به فهم عادی و زبان
که مردم از ابتدا تاکنون بهشیوه دوم ارزیابی و قضاوت
خود را محکوم به آن میکند: بهزعم او قائلان به تلقی
ازبس گفته و شنیده شده جای خود را در ذهن تثبیت
عموما توّان و خال فهم فلسفی را نیز ندارند. در این
بیرون خود نیست و آگاهی او نسبت به اعمالش تنها
نوشته نشده و او صرفا بازیگر آن نیست؛ بلکه آن را
و دینی سازگارباوران در دفاع از اختیار» بهتر و بیشتر
سجبوز تشون برای تشیت آن در سطح اراد تن به
این نکته ندارند؛ ولی توجه به متن نزاعها حاکی از
آینده نیز هم شامل افعال میشود و هم تصمیمات و
سک اد الاک یی ساده این است که طبق استذلال
گذشته ثابت. آنگاه آینده ثابت) را به هم میزند و آن
آیندهای بشود که آن آینده معلول این گذشته نیست و
۲ متافیزیک. سال یازدهم, شماره ۲۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
ناشناخته غیر از خود فرد و گذشته او در انتخابهای
این است که آنها سبراساس این اشکال که میتوان آن
ناسا زگارباوران در پاسخ به اين چالش با استمداد از
اختیار را مطابق تلقی سلبی آن استیفا میکند؛ اما در
دیگران؛ اما فرد برای تحقق کامل تلقی سلبی اناچار به
چیزی نیستند و اگر نیستند پس باید تلقی سلبی را
دانسته شد؛ اما چنانچه نکن اخیر بهعنوان دلیل به آن
جمع نمیشود. گروهی از متفکران به فکر افتادند تا با
عدول از تلقی سلبی» اختیار را در معنایی سازگار با
مطلوب علیت و اختیار در این جهان جمع بزند؛ اما
سقم تلقی سلبی و لزوم نفی آن است و طبیعتا
منتفی میکند و به این ترتیب عمل اختیاری را به
از آن رو که هر نفی منصفانهای باید توأم با یک
این طریق به لزوم بیتعیّنی پل بزنند» زیر بار اقرار به
تأمل و تصمیم و انتخاب را متأثر میکند. اما مجبور
۴ متافیزیک» سال یازدهم» شماره ۰۲۷ بهار و تابستان ۱۳۹۸
! گفتنی است که این نحوه مواجهه با اختیار» مواجههای است که در یک سده اخیر بهصورت صریح و مستدل در میان فلاسفه رواج یافته است؛ البته قول به
تلقی سلبی سابقهای طولانی شاید به قدمت خود مسئله جبر و اختیار دارد؛ لیکن این گونه نگاه انتقادی و استدلالی به آن» پیشینهای کمتر از یک قرن دارد.
"این استدلال قابل بررسی صوری نیز هست؛ یعنی اینکه آیا استانداردهای لازم یک استدلال معتبر را مطابق ضابطههای منطقی دارد يا نه. به نظر میرسد
اشکالاتی از این نظر بر استدلال وارد باشد؛ منتها از آنجا که ربطی به مراد اصلی پژوهش حاضر یعنی بررسی تعریف اختیار و دترمینیسم ندارد» به آن پرداخته
* که این خود بدین معناست که غالبا مانمی جلوی مرا در عمل به «جز الف» نمی گیرد؛ که اگر بگیرد» در آن مورد خاص من مجبور هستم؛ اما نه بهسبب
* فرانکفورت این قابلیت را اصطلاحا «خودآرزیابی تأملی» مینامد و توصیه میکند به جای تعریف اختیار به برخورداری از امکانهای بدیل به بازتعریف آن به
*بررسی مختصر و مفید این دیدگاهها را میتوانید در فلس اختیار تألیف رابرت کین و ترجمه فخرالسادات علوی بجویید.
" تمهیداتی متفاوت با تحلیل ساده شرطی که در نخستین گام مطرح شد.
* این گام سازگارباورانه مانند دو گام پیشین» انتقاد کانت علیه سا زگارباوران را در ذهن تداعی میکند؛ وی آنها را به بازی با الفاظ و لفاظی پوچ و بیاهمیت
متهم کرده است (کانت» ۴ -۶۰) البته تا کید پژوهش حاضر بر جنبه لفاظی آن است» نه پوچ و بیاهمیتبودن؛ چون این لفاظی میتواند بسیار پرمعنا
* واین شرطی است که همانطور که پیشتر گفته شد» دست کم
پیش:از طرح نظریه کوانتومی و عدم قطعیت هایزنبرگ» بهدلیل ضدیت با دستاوردهای
|
نوشتار حاضر به تحلیل و بررسی یکی از دو تلقی رایج اختیار یعنی تلقی سلبی یا همان تعریف اختیار به برخورداری از امکان های بدیل می پردازد؛ و سعی دارد با احصاء عقلانی انواع ردیه ها و دفاعیه های ممکن برای آن، به ارزیابی و تعیین صحت یا سقم این تلقی مشهور تاریخی نائل شود. بررسی ها نشان می دهد که اختلاف بر سر این صحت و سقم اولین اختلافی است که فلاسفه را در بحث از جبر و اختیار در قالب دو طیف عمده ناسازگارباور و سازگارباور رویاروی یکدیگر می نشاند. اختلاف این دو طیف از نسبت میان اختیار سلبی با دترمینیسم آغاز می شود، با بررسی امکان اختیار در یک جهان متعین ادامه می یابد و نهایتاً به شکل دو ایراد اساسی از جانب هر یک علیه دیگری قوام خود را می یابد: فرضیه ذهن آزار دترمینیسم از جانب ناسازگارباوران در برابر چالش معقولیت از سوی سازگارباوران؛ و به این ترتیب تأیید یا رد چنین تلقی یی نهایتاً بسته به ارزیابی این دو ایراد خواهد بود. حاصل ارزیابی ما در این مقاله ردّ تلقی سلبی است. |
17,622 | 513750 | ددرت ات ینک ر دا صفحات ۴۲۱ تا ۴۴۱ (مقاله پژوهشی)
دانشیا رگروه حقوق جزا و جرم شناسی» دانشک دگان فارایی» دانشگاه نهران» قم ایران
دانشآموخته دکترای گروه حقوق جزا و جرمشناسی» دانشک دگان فارابی» دانشگاه تهران» قم
کارشناسی در پروندههای جرائم اقتصادی بهویژه قاچاق کالا حدود سه دهه مخل بخث و اختلاف در حوزه نظری و
اجرایی بوده است. بدیهی است که هرچه جرائم اواجد جنبههای فنی او تخصطضتی بیشتری باشند. بهرهگیری از نظریات
کارشناسی برای تشخیص موضوع و تطبیق" آن»با قانون بیشتر؛ضروزّت. مییاید"او در این میان» رسیدگی به جرائم
اقتصادی از جمله قاچاق کالا که با پویایی و پیچیدگی» در امور غامض تجاری» بانکی و گمرکی ريشه دارند
کارشناسانی حرفهای و بیطرف را به یاری میطلبد. لیکن قانونگذار که سیاست جرمانگاری و کشف حداکثری و
سرعت در رسیدگی با برائت حداقلی را برای مبارزه با قاچاق کالا برگزیده. بدون منع صریح از ارجاع به کارشناسی.
عبارات ماده ۴۷ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ۳۹۲ارا بهنحوی تقریر کرده بود که مزاجع رسیدگیکننده اراده مقنن
را بر «منع» استنباط کرده و در عمل, راه"ازجاع آبه کارشناستی را به" روی متهمان:قاچاق کالا بسته بودند و سرانجام با
تصویب قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در ۱۴۰۰/۱۱/۱۰ و به موجب تبصره ۳ الحاقی به آن ماده - که
کارشناسی موضوع ماده ۴۷ و تبصرههای آن زا قابل ارجاع.به «کارشناس رسمی دادگستری» نمیداند- به سکوت. ابهام
و اختلافنظرها در این خصوص پایان داده شد. با,این وصف, در حال حاضر شاهد وضع مقررهای افتراقی در قلمرو
دادرسی کیفری هستیم که حق دسترسی متهم به کارشناسان مستقل و برخورداری از دادرسی عادلانه پروندههای قاچاق
کالا و ارز را تضیبع میکند و ممکن است مانع کشف واقع شود. در این تحقیق» با بررسی مقررات و رویه مراجع
رسیدگی کننده» ریشههای نظريه «ممنوعیت ارجاع مسائل فنی پروندههای قاچاق کالا به کارشناسی» بررسی و پس از
۴۲۲ یرت ون ورف ذوره ۵۱:شماره ۲:پاییز و مان ۱۴۰۰
در قانون آیین دادرسی کیفری و اسناد بینالمللی " به حق متهم برای درخواست کارشناسی اشاره
شده است. در تبیین جایگاه کارشناسی در پروندههای قاچاق کالا شاید آغاز بحث از اینجاست که
قاچاق کالا در امور بازرگانی ۲ ريشه دارد زیرا مرتکبان قاچاق, مقررات صادرات و واردات را
نقض میکنند و اقدام به صادرات و واردات کالا طبق ماد ۲ قانون تجارت, عملی تجاری است.
اختلافها و دعاوی بازرگانی بهویژه زمانیکه جنبه بینالمللی داشته و پای بانکها بهعنوان
واسطه در میان باشد چنان از پیچیدگی علمی و فنی برخوردار است که جز به مدد تجربه و تخصص
حقوقدانان بانکی که دادرسیهای قضایی زیادی در مورد دعاوی بازرگانی, اداره کردهاند و بانکدارانی
که تجربه وسیعی در زمینه تأمین مالیای تجاری داشتهاند» حلوفصل نمیشود. بر این اساس» در کنار
دادرسی قضایی و داوری» اتاق بازرگانی بینالمللی (120» از اکثبر ۱۹۹۷ قواعدی ویژهای برای
رسیدگی به اختلافهای تجاری ناشی از اعتبارات اسنادی از طریق ارجاع به گروه کارشناسی موسوم
به «داکس دکس)» تدوین کرده است که به لحاظ کمهزینه مد سامت در رسیدگی و صدور رأی و
شفافیت, مورد استقبال جامعه بازرگانان قرار,گرفته است (سربازیاناو رزضایی, ۱۳۹۴: ۱۴۰ -۱۰۹). این
گرایش به نظر در تمامی دعاوی اعم از احقوقی و کیفری وجوّه دارد و طرفین دعوا آرای مبتنی بر
نظريه کارشناسی را بیشتر موافق عدالت میدانند. از.دلایل تمایل آنها «شفافیت زبان در انتقال مفاهیم
تخصصی»» و «نتیجهگیریهای موثق» قابل استناد و بیطرفانه» و «انسجام و ارتباط منطقی بین مطالب»
است و این عوامل» ملاک سنجش گزارش کارشناسی خوب نیز است (394-410 :2007 .اه 24 عنلوع).
در ایران نیز قانونگذار, همواره در دعاوی بازرگانی» اهتمام ویژهای به جلب نظر افراد
متخصص در امور بازرگانی داشته چنانکه پیش از انقلاب, قانون اصلاح پارهای از قوانین
دادگستری مصوب ۱۳۵۶ به دادگاهها اجازه داده بود. از وجود اشخاص بصیر در امور بازرگانی در
۱ برای مثال در کنوانسیون حقوق بشر آمریکایی (شق «و» بند ۲ ماده ۸) به حق برخورداری از تسهیلات کافی برای تهیه دفاعیه
شامل حق متهم بهمنظور کسب نظر کارشناسان مستقل هنگام تهیه و ارائ لايحه دفاعیه اشاره شده است (طه و اشرافی» ۱۳۹۰: ۱۷).
۲. اتاق بازرگانی بینالمللی برای حلوفصل اختلافات تجاری میان بازرگانان «مرکز بینالمللی کارشناسی» راه اندازی و آیین مراجعه به
کارشناسان را نیز در مجموعهای با عنوان «مقررات کارشناسی» تنظیم کرده که به موجب بند ۳ ماده ۱۲ آن نظر کارشناس برای طرفین
الزامآور نیست. مگر اینکه طرفین بهنحو دیگری مقرر کرده باشند.
۳ ماده ۲۸ قانون اصلاح پارهای از قوانین دادگستری مصوب ۱۳۵۶: «دادگاهها می توانند در رسیدگی به دعاوی بازرگانی ناشی از
معاملات تجاری بین دارندگان کارت بازرگانی صادر از مراجع صلاحیتدار ایران از وجود اشخاص بصیر در امور بازرگانی استفاده
کنند. برای انجام این منظور نمایندگان اطاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در تهران و شعب اطاق بازرگانی و صنایع و معادن در
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۲۳
اگرچه همچنان بستر قانونی برای اختصاص شعبی از دادگاههای عمومی برای رسیدگی به امور
بازرگانی و ارجاع موضوعات تخصصی به کارشناسان رسمی دادگستری فراهم است. در این میان»
وضعیت کارشناسی در پروندههای قاچاق کالا و ارز» متفاوت و استئثنایی تلقی شده و در ارجاع
امور فنی و تخصصی به کارشناسان رسمی دادگستری» پس از مدتها تردید. مانع ایجاد شده
از یک طرف در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۹۳ اشارهای به حق اعتراض متهم
به نظربه گمرک که در اجراق ساده ۴۷ آن قانون" اعلام سیشوه نشده اسه و برخی سس
رسیدگی کننده» به محض دریافت پاسخ گمرک و بدون آنکه نظریات گمرک در خصوص ارزش
کال" و تطبیق کالا با اسناد مثبته گمرکی را به متهم تفهیم کنند يا حتی بر مبنای اصل« ارزش گذاری
دلایل و مدارک بهوسيله قاضی» يا اصل «آزادی رسیدگی به دلایل» برای خود. در خصوص بررسی
و تطبیق نظریه گمرک با واقع و اوضاع و احوال حاکم .بر پرونده» حقی قائل باشند اقدام به صدور
رأی بر آن اساس میکنند. در بسیاری موارد؛اساسا مشتندات ارزشگذاری و دلایل اعلام عدم
درسالی که براساس استاندارد ۹- واگ اه تجد رز نان کگولا تصمیمات گسرک باید
به ذینفع اعلام شود و طبق استاندارد: ۱-۱۰ باید برای آو حق اعتراض شناخته شود. اقتضای اصل
«تساوی سلاحها»؟ يا بهعبارت بهتر «اصل موازنه قوا» ذنیز این است که طرفین از امکانات کافی
شهرستانها یک یا چند هیأت که هر هیأت.مشتمل بر سه نفر از اشخاص بصیر در امور بازرگاتی آباشد انتخاب خواهند کرد. مدت
عضویت در هیأت مذکور چهار سال اثنت لیکن تجدید انتخاب اعضا آنابلامانع میباشد...».
۱ ماده ۴۷ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ۱۳۹۲(قبل از اصلاح ۱۴۰۰): (شعبه رسیلاگیکننده ضمن ارسال رونوشتی از مدارک
پرونده به گمرک یا سایر سازمانهای مأمور وصول درآمدهای دولت خسب موره»*درامورد تعیین ارزش کالا و یا ارز مکشوفه و
بررسی اسناد ابرازی برای احراز جرم قاچاق استعلام مینماید. همچنین وقت رسیدگی به سازمانهای مذکور و متهم ابلاغ میگردد.
سازمان مأمور وصول درآمدهای دولت موظف است ظرف ده روز از تاریخ دریافت استعلام» پاسخ آن را ارسال و نماینده حقوقی
خود را نیز برای حضور در جلسه رسیدگی معرفی نماید. در هر صورت. تشکیل جلسه رسیدگی منوط به حضور نماینده مذکور
۲. کشور ما در تاریخ ۴ به موجب قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون تجديدنظرشده کیوتو در مورد
ناده و ماگ سای تشرینات گیرکی هه کواشیر منکور پیوسودو یمام اقا را کدجریرگی رده اسیاندازههای باشده
۳ اقتضای این اصل که از آن بهعنوان 2۳1738 0 []۳:۹12[1 یاد میشود. آن است که طرفین امکان یکسان دسترسی به اسناد و
مدارک پرونده را دستکم تا آنجا که در شکلگیری رأی دادگاه موثر است» داشته باشند و هر طرف از فرصت اعتراض به ادلذ
۴۴ یرت ون ورف دور ۵۱ شماره ۲, پاییز و زمستان ۱۴۰۰
برای بیان و عرضه دفاعیات خود برخوردار باشند (شریفی و شیدائیان, ۱۳۹۶: ۱۵۳) و پیش از ارائه
نظريه گمرک به متهم و استماع دفاعیات وی» مرجع رسیدگیکنند» حق صدور رأی نداشته باشد.
از طرف دیگر ادارات مأمور وصول غایدات دولت بهویژه گمرک» به استناد ماده ۲ قانون نحوه
اعمال تعزیرات حکومتی در خصوص قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۱۳۷۴ (قانون سابق) اعتقاد داشتند
احراز بزه قاچاق و پس از طرح پرونده در مراجع رسیدگیکننده» بررسی اسناد مثبته گمرکی ابرازی
متهمان و تطبیق آنها با کالاهای مکشوفه به ظن قاچاق صرفا در صلاحیت آنهاست و قابل ارجاع
به کارشناسان رسمی دادگستری نیست. سپس با تصویب قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ۱۳۹۲ و
به استناد ماده ۴۷ آن قانون اعتقاد به نظریه ممنوعیت ارجاع موضوعات و مسائل گمرکی در
پروندههای قاچاق, به کارشناسان رسمی دادگستری» قوت گرفت و بهجرأت میتوان گفت در
عمل» باب ارجاع امور فنی در پروندههای قاچاق کال".به روی کارشناسان رسمی دادگستری در
امور گمرکی» بسته شده و در حال حاضر با تصویب قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز
مصوب ۱۴۰۰/۱۱/۱۰ به موجب تبصره۳ الحاقی" به.ماد ۴۷ اصلاحی " مقرر شده است:
«کارشناسی موضوع این ماده و تبصرههای آن قابل ارجاع باه رشن #یسمی داذگستری» نیست).
۱ ابهمنظور تسریع در رسیدگی و تعیین تکلیف قطعی پروندههای مربوط به کشفیات قاچاق اعم از کالا و ارز
وصول درآمدهای دولت یا سازمانهایی که به موجب قانون مبارزه با قاچاق شاکی محسوب میشوند. در صورت احراز کالا یا ارز
۲ لایحه اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کال" و ار
روز نسبت به تکمیل پرونده اقدام و براساس جرائم و مجازاتهای مقرر در قوانین مربوط و این
تصویب و در تاریخ ۱۳۹۵/۴/۱۳ در صحن علشی مجلس اعلام وصول شاه و در تاریخ ۱۴۰۰/۱۱/۱۰ تصویب و در تاریخ
به تأیید شورای نگهبان رسیده است:این قانون ور ۱۳۰۱/۹۱/۲۵ در زوژنامهه زستمی مش ری از ۱۴۹۱/۰۲/۱۰۰ اجزایی
۳ ماده ۴۷ اصلاحی ۱۴۰۰: «شعبه رسیدگیکننده مکلف است جهت اتخاذ تصمیم درباره احراز قاچاق و یا حمل» نگهداری, عرضه
یا فروش کالا یا ارز قاچاق نسبت به استعلام نظر کارشناسی مشورتی حسب مورد از سازمانهای مأمور وصول درآمدهای دول
نظیر گمرک و بانک مرکزی در مورد تعیین ارزش کالا یا ارز مکشوفه و بررسی اسناد ابرازی جهت انطباق و تعلق به کالای مکشوفه
اقدام نماید. وقت رسیدگی به سازمانهای مذکور و متهم ابلاغ میشود. سازمان مأمور وصول درآمدهای دولت موظف است ظرف
ده روز از تاریخ دریافت استعلام پاسخ آن را ارسال و نماینده حقوقی خود را نیز برای حضور در جلسه رسیدگی معرفی نماید. در
هر صورت تشکیل جلسه رسیدگی منوط به حضور نماینده مذکور نیست...
تبصره ۳ -کارشناسی موضوع این ماده و تبصرههای آن قابل ارجاع به «کارشناس رسمی دادگستری» نیست».
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۳۵
اگرچه در جریان بررسی و تصویب لايحه اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» وه قضاییه
در پیشنهادهای خودا متن ماده ۴۷ را بدون ایراد دانسته و با الحاق تبصره ۳ به آن موافقت نکرده
است» لیکن مجلس پس از رفع ایراد شورای نگهبان مبنی بر عدم رعایت بند ۲ اصل ۱۵۸ قانون
اساسی» از اعمال نظر قوه قضاییه در خصوص الحاق تبصرهه ۳ و از حذف آن خودداری و شورای
نگهبان هم در پنج مرحله بررسی و اعلام ایرادات. متعرض آن نشده است.
این تحقیق با بیان موضوعات فنی و گمرکی پروندههای قاچاق و بررسی مقررات و رويه
با عنایت به ماده ۴۷ قانون مبارزه با قاچاق کال" و ارز( اصلاحی ۱۴۰۰)» در پروندههای قاچاق کال"
از حبث تعیین موضوع. برای تشخیص ایرانی, پا خارجی بودن کالا تعیین ارزش» تعرفه و شرایط
ورود کالاها تطبیق اسناد مثبته گمرکی با کالاهای مکشوفه به ظن قاچاق نیاز به کارشناسی است.
اثبات جرم و استناد آن به متهم نیزادر:بسیاری موارد نیازمند.بررسی:اظهارنامه گمرکی و اسناد
حمل و خرید و مدارک و مجوزهایی است که بهمنظور ترخیص کالاابه گمرک ارائه شده است. بر
مبناقی قانون حاکم» مهمترین موضوعات فنی مطرح در پروندههای قاچاق کالا بیان میشود:
خارجی بودن کالا رکن اصلی تحقق قاچاق کالای ورودی است. بهعبارتی اگر کالایی ایرانی باشد.
اساسا موضوع پرونده قاچاق ورودی قرار نمیگیرد. بنابراین ادعای ایرانی بودن کالا در مرحله
براساس شیوهنامهای که ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ازز تهیه و ابلاغ کردهآ در صورت
ادعای ایرانی بودن کالاهای مکشوفه توسط متهم"و فقدان شواهد و" قرائن مبنی بر صدق اظهارات
وی مانند مشخصات ظاهری, لفاف بستهبندی» علائم تجاری و اسناد ارائهشده توسط متهم مثل
فاکتور خرید و غیره مراتب توسط دستگاههای اجرایی به مراجع صالح رسیدگی اعلام و این
مراجع با توجه به ماهیت کالا با ارسال نمونه کالا یا درخواست مراجعه کارشناس به محل
نگهداری کالا نسبت به استعلام از دستگاههایی مثل وزارت جهاد کشاورزی» شرکت ملی پخش و
۱ نظرها و پیشنهادهای قوه قضاییه طی نامههای شماره ۹۰۰۰/۶۱۳۲۴/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۱۲/۱۳ و شماره ۹۰۰/۱۱۳۷۲۴/۱۰۰ مورخ
۲ ستاد طی نامه ۹۴/۴۷۲۱/ص مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۵ اين شیهنامه را به دستگاههای عضو ستاد ابلاغ کرده است.
۴۷۶ یرت ون ورف دور ۵۱ شماره ۲, پاییز و زمستان ۱۴۰۰
پالایش فراوردههای نفتی. سازمان غذا و دارو و بانک مرکزی و وزارت صنعت معدن تجارت
حسب نوع کالا اقدام میکنند. دستگاههای استعلامشونده در صورت عدم تکافوی اطلاعات یا عدم
دسترسی به کارشناسان خبره در حوزه مربوطه میتوانند از ظرفیت انجمنهای تخصصی صنفی
قانونگذار پا هدف تعیین مرجم تشخیص ایرانی یا خارجی بودن کالا و رفع اختلافهای
موجود در رویه مراجع رسیدگیکننده, در این خصوص به موجب قانون اصلاح قانون مبارزه با
قاپماق: کال و ارز. ۱۴۸۶ تیصرهای: به ماد ۴۷ الساق: کرده: اسست! که آیینتامه اجزایی, آن جایگوین
تعیین ارزش کالاهای مکشوفه به ظن قاچاق از حیث قابلیت ارجاع پرونده به مرجع رسیدگی کننده
(ماده ۲۱) و تعیین جریمه یا جزای نقدی و احسب مورد تعیین میزان مجازات حبس (مواد ۱۸ و
۸ مکرر و ۲۲ ۲۸ ۲۹و ۳۲) و امکان ضبط وسيله نقلیه (ماده ۲۳) وانیز امکان مصادره محل
نگهداری کالاهای ممنوع (ماده ۲۴) با حصول نصابهای تقرر و در نهایت برای استفادههای
ارزش کالای موضوع پروندههای قاچاق بهنحوی که در قانون مقرر شده » حسب مورد و بسته
به نوع کالا از سوی ادارات مأمور وصول عایدات دولت و از میان ادارات موصوف» در قریب به
اتفاق موارد قاچاق از سوی گمرک و طبق اصول و روشهای مقرر در قانون امور گمرکی مصوب
۱ تبصره ۲- مرجع تشخیص ایرانی یا خارجی بودن کالای مکشوفه حسب مورد یکی از وزارتخانههای صنعت, معدن و تجارت.
جهاذ اکشاورزی یا بهداشت» درمان او آموزش ربرشنکی گلفاسازمان هی ۴امیناناوها ایژانه است: اين. مراجع: با ذرخواست. شعبه
رسیدگیکننده و بررسی مشخصات کالا مانند قحل تولید او واحد تولیدکننده» نسبت به اعلام نظريه کارشناسی مشورتی» بهنحو
مستدل اقدام مینماید. مقام رسیدگیکننده در صورت عدم پذیرش نظریههای کارشناسی مشورتی مذکور در این تبصره و ماد
بهطور مستدل آن را رد و تصمیم مقتضی اتخاذ میکند .آییننامه مربوط به اجرای این تبصره و تعیین مصادیق کالای مربوط به
دستگاههای فوق و نحوه پذیرش و اعتراض به نظرات موضوع این تبصره یک ماه پس از لازمالاجرا شدن این قانون توسط ستاد
۲ بند «ح» ماد ۱ قانون جدید: «ارزش کالای قاچاق ورودی: عبارت است از اززش سیف کالا (مجموع قیمت خرید کال دز میدا و
هزینه بیمه و حملونقل) به اضافه حقوق ورودی زمان کشف و سایر هزینههایی که به آن کالا تا محل کشف تعلق میگیرد که
براساس بالاترین نرخ ارز اعلامی توسط بانک مرکزی در زمان کشف محاسبه میشود.»
بند «خ» آن ماده: «ارزش کالای قاچاق خروجی: عبارت است از قیمت آزاد کالا در نزدیکترین بازار داخلی عمدهفروشی محل
کشف به اضافه هزین حملونقل و هزینههایی مانند عوارض وی صادراتی و کليه یارانههایی که به آن کالا تعلق میگیرد.»
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۲۷
7۲۳ و آیین نامه اجرایی آن تعیین میشود. ماد ۵۳ قانون جدید. اجازه میدهد
دستگاههای کاشف و ضابطان غیر از گمرک نیز بلافاصله پس از کشف. با تعیین «ارزش اولیه»»
کالاهای مکشوفه به ظن قاچاق را تحویل سازمان جمعآوری و فروش اموال تملیکی دهند و
مراتب را به مرجع رسیدگیکننده» گزارش کنند تا پس از تفهیم اتهام» تأمین مناسب اخذ شود. در
حال حاضر و از قدیم» ارزش گذاری کالاها در گمرک با روال اطمینان بخشی انجام نمی گیرد.
در حال حاضر, برای اظهار هر کالایی تحت یکی از رویههای گمرکی, باید در اظهارنامه گمرکی به
شماره تعرفه پیشبینیشده برای آن در «نمانکلاتور گمرکی 715»-که کالاهای مورد مبادله در
تجارت بینالملل را با اصول منظم در ۲۱ قسمت (۷٩ فصل) طبقهبندی کرده -اشاره کرد. با
مشخص شدن شماره تعرفه هر کالایی میتوان با مراجغه به جداول ضميمه مقررات صادرات و
واردات -که هر ساله از سوی وزارت صنعت, معدن و تجارت منتشر میشود- از شرایط ورود و
در مورد کالاهای مکشوفه به ظن قاچاق اعم از اینکه دز گمرک ییا خارج از گمرک» توقیف
شده باشد.» تعیین تعرفه صحیح آنها برای احراز قاچاق اهمیت ویژهای دارد. اگر صاحب کالا
کالای ممنوعی را تحت عنوان کالای مجازی اظهار کند و تعرفه کالای مجازی را برای کالایی که
در واقع» ورود آن ممنوع است. در اظهارنامه گمرکی آدرج کند و هنگام ترخیص, این مغایرت برای
مأمورات گمرکی کشف شود مورد» طبق بند «ث» ماده ۱۱۳ قانون امور گمرکی, قاچاق تلقی
میشود. افزونبر این اظهار کالای مجاز یا مجاز مشروط, تحت عنوان و با تعرفه کالای مجاز یا
مجاز مشروط دیگری که جمع حقوق ورودی آن کمتر است. با نام دیگر و با استفاده از اسناد
خلاف واقع» طبق بند «ح» آن ماده» قاچاق گمرکی محجسوب میشود و در این مورد نیز رسیدگی به
از طرفی طبق بند (ح» ماده ۲ قانون جدید.» برای تعیین ارزش کالای ورودی» حقوق ورودی
متعلق به آن نیز به ارزش سیف؟ کالا افزوده میشود. بنابراین» میزان حقوق ورودی در میزان ارزش
۱ برای مطالعه بیشتر در مورد نحوه طبقهبندی کالا در گمرک ر.ک: بهشتیان» ۱۳۸۳؛ غیب غلامی, ۱۳۹۴.
۲. در مقررات 113001617779 که از سال ۱۹۶۳ میلادی در تجارت جهانی متداول شده؛ ارزش سیف (1۳)) مجموع بهای کالا در مبدا
(4))» بیمه (1381121606 ) و کرايه حمل (۳۳6[8]01 ) است.(بنایی» ۱۳۷۶: ۹۹).
۴۸ یرت ون ورف دوره ۵۱ شماره ۲. پاییز و زمستان ۱۴۰۰
کالاها و به تبع آن در میزان جریمه یا جزاقی نم تأثیر دارد. برای تعیین حقوق ورودی کالا ابتدا
باید نام و محل طبقهبندی آن در جدول تعرفه را پیدا کرد. چون ردیفهای تعرفه از حقوق ورودی
یکسانی برخوردار نیستند تعیین ردیف تعرفه کالاها در بسیاری موارد منجر به اختلافات شدید
مالی بین مدیان و گمرکات میشود (بهشتیان, ۱۳۸۹: ۲۴). این موضوع در پروندههای قاچاق که
جریمه و جزای نقدی بر مبنای ارزش تعیینشده برای کالاها محاسبه میشود. اهمیت بیشتری
در ماده ۱ قانون امور گمرکی ۱۳۹۰ و ماد ۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز کالاهایی که به
کشور زارد یا از آن صادر میشوند. به سه دسته «مجاز» و «مجاز مشروط) و «ممنوع) تقسیم و
تعریف شده است." براق احراز قاچاق گمرکی موضوع بندهای «ث»» (چ»» (ح) و (د) ماد ۱۱۳
قانون امور گمرکی و نیز تعیین صلاحیت مراجع رسیدگیکننده و تعیین میزان جریمه یا جزای
نقدی,» نوع کال" از حیث شرایط ورود و صدور باید تعیین شود. فهرست کالاهای مجاز مشروط
طبق تبصره ۳ ماده ۱۸ قانون جدید. از سوی وزارت صنعت» معدن و تجارت اعلام میشود. شرح
کالاهای ممنوع در رویههای گمرکی در فصل دوم از بخش نهم قانون امور گمرکی آمده و ماده
۲ آن قانون, کالاهای ممنوع برای ورود قطعی و ماده,۱۲۶ کالاهای ممنوعالصدور را بیان کرده
است. در این میان تشخیص تحقق بند «ر) ماد ۱۲۲ آقانون امور اگمرکی " که در تحقق یا عدم
تحقق قاچاق موضوع بندهای «ث) و «ج) ماده ۲ قانون مبارزه با قاچاق کال" وآرز و بند «ث)» ماده
۳ قانون امور گمرکی! تأثیر مستقیم دارد؛ بهعنوان اختلاف ناشی از یک امقرره گمرکی و مستندا
۱ قانون جدید؛ «جزای نقدی» را بهعنوان مجازات در,مواردی از قاچاق کالا و ارز که درهصلاتیت دادسرا و دادگاه انقلاب است و «جريمه
نقدی» را در مواردی که در صلاحیت سا برنت یخکومتی آاشت. بهکار برده اشست.
۲ «..ث -کالای ممنوع: کالایی که صدور يا ورود آن به موجب قانون ممنوع است.
ج) کالای مجاز مشروط: کالایی که صدور يا ورود آن علاوهبر انجام تشریفات گمرکی حسب قانون نیازمند به کسب مجوز قبلی از یک یا
چ) کالای مجاز: کالایی است که صدور یا ورود آن با رعایت تشریفات گمرکی و بانکی, نیاز به کسب مجوز ندارد.
۳ «ورود قطعی کالاهای مشروحه زیر ممنوع است... ر - کالاهای دارای نشانی یا نام یا علامت یا مشخصات دیگری بر روی خود
کالا یا روی لفاف آنها بهمنظور فراهم کردن موجبات اغفال خریدار و مصرفکننده نسبت به سازنده یا محل ساخت یا خواص یا
تبصره - کالایی که با نظارت و تأیید گمرک موجبات اغفال در آنها محو گردد. از شمول بند فوق مستثنی است
علاقهبز سسادیقی گه در فائون انور گمرکی مسرت 1۳۹۰/۰۸/۲۲ و امااحات بای آن دک ز فده استهمزارد زیر ین قاچاق
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۲۳۹
قانون امور گمرکی! تأثیر مستقیم دارد بهعنوان اختلاف ناشی از یک مقرره گمرکی و مستندا به
ماده ۱۴۴ قانون امور گمرکی و تبصره ۵ ذیل آن» به بررسی کارشناسی واحد ستادی (مرکز واردات
و امور مناطق آزاد و ویژه گمرک ایران) نیاز دارد که بهطور معمول با استعلام از وزارت صنعت.
ترخیص کالاهای اظهارشده تحت هر رویه گمرکی» مستلزم انجام تشریفات و کنترلهای گمرکی
است. کالای اظهاری باید با اظهارنامه گمرکی و اسناد ضميمه آن مطابقت داشته باشد و کشف هر
نوع مغایرت. براساس مقررات بخش هشتم قانون امور گمرکی, حسب مورد. ممکن است تخلف
در مورد کالاهایی که در خارج از گمرک. به ظن قاچاق توقیف میشود نیز ممکن است
صاحبان کالا برای اثبات ورود مجاز آنها و رفع ظن قاچاق, اسناد مثبته گمرکی " ارائه کنند. چنانچه
اصل اين مدارک" در مهلت مقرر در,ماده ۵۲ ازائه شود دز اتخرای,ماه, ۰۴۷ شعبه رسیدگیکننده با
ارسال رونوشتی از مدارک به: گمر کارا بر گالاژتانهای ماأورالار مالیا رآسدهای دولت. دستور
ث) ورود کالای موضوع بند «ر» ماده ۱۲۲ قانون امور گمرکی مصوب ۱۳۹۰/۰۸/۲۲ به داخل کشور اعم از مناطق آزاد تجاری-
ج) اظهار کالای وارداتی با نام یا علامت تجاری ایرانی بدون أخحذ مجوز قانونی از مراجع ذیربط با قصد متقلبانه ...
۱. موارد زیر قاچاق گمرکی محسوب میشنود:.....ث- کالایی که ورود یا صدور آن ممنوع"است. تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز
مشروط و با نام دیگر اظهار شود. کالا عبوری مشمول تبصره ۲ عاده ۱۳۸ این قانون می. شود.
۲ بند «ژ» ماده ۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز- اسناد مثبته رگمرکی: عبارت است از,امّل يا تأأييديه الکترونیکی سند پروانه ورود
گمرکی, ند گمرکی» قبض سپرده موجب ترخیص کال حوال فروش و یا قبض خرید کالای متروکه. ضبطی و بلاصاحب. پروانه
عبور (ترانزیت)» پروانه مرجوعی,» پروانه ورود موقت. پروانه ورود موقت برای پردازش» پته عبور پروانه کرانبری (کابوتاژ»
دفترچه حملونقل جادهای بینالمللی (کارنه تیر) و دفترچه عبور گمرکی وسایل نقلیه (کارنه دو پاساژ) که به تأیید گمرک رسیده
باشند پروانه صادراتی» پروانذ صدور موقت و کارت مسافری صادره توسط مناطق آزاد تجاری و صنعتی و کارت هوشمند که
توسط گمرک تکمیل و تأیید میشود. مشروط بر اینکه مشخصات مذکور در این اسناد با مشخصات کالا از هر حیث تطبیق کند و
فاصله بین تاریخ صدور سند و تاریخ کشف کالا با توجه به نوع کالا و نحوه مصرف آن متناسب باشد.
اسناد گمرکات کشورهای خارجی يا اسنادی که دلالتی بر ورود و یا صدور قانونی کالا از کشور ندارند» اسناد مثبته گمرکی تلقی
۳ «متهمانی که بهمنظور رد اتهام قاچاق به اسناد مثبته گمرکی استناد میکنند. مکلفاند ظرف ده روز از زمان طرح پرونده در مرجع
رسیدگیکننده اصل آن سند را ارائه نمایند. این مهلت با عذر موجه به تشخیص مرجع رسیدگیکننده حداکثر یک بار دیگر به مدت
ده روز قابل تمدید است. به اسنادی که خارج از این مهلتها ارائه شود ترتیب اثری داده نمیشود».
۴۳۰ یرت ون ورف دوره ۵۱: شماره ۲:پاییز و زمستان ۱۴۰۰
بررسی و تطبیق آنها با کالای توقیفشده را صادر میکند. با اعلام مطابقت. از کالا رفع توقییف
۲. ظرفیت قانونی در ارجاع امور فنی قاچاق به کارشناس رسمی دادگستری
در فرایند رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا برای روشن شدن بسیاری از مسائل موضوعی ! که
در برخی موارد موثر در اثبات تحقق قاچاق است. اخذ نظر افراد متخصص ضرورت دارد و تاکنون
(پیش و پس از قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» پروندهای که در آن نظریهای از ادارات مأمور
وصول عایدات دولت بهویژه گمرک, اخذ نشده باشد, وجود ندارد. چنانکه بهاختصار در بند ۱
اشاره شد» پروندههای قاچاق گمرکی» واجد چنان جنبه فنی و تکنیکیاند که قاضی باید طبق ماده
۷ حداقل در مورد ارزش کالاهای موضوع قاچاق و بررسی اسناد مثبته گمرکی ابرازی متهمان. از
ادارات مذکور استعلام کند» لیکن احراز تحقق,شرایط آقانونی در بیشتر موارد قاچاق گمرکی -که
در ماذه ۱۱۳ قانون امور گمرکی :۳۹ او ماش نا راجاق کالا و ارز احصا شده-
بهتنهایی از عهده قاضی یا رئیس شعبه تعزیرات حکومتی برنمیآید او لازم است با استفاده از
ابزارهای قانونی» به کارشناسان دارای صلاحیت فنی و اخلاقی و بیطرف و مستقل و دارای روحيه
براساس مقررات کارشتاسی در قانون ان داد یف مه ی میرب ۱۳۹۲ (مواذ ۱۵۵ تا ۱۶۷)
برای یل به واقع و صدور رای عادلانه اصل بر امکان ارجاع تمامی امور فنی در تمامی پروندههای
کیفری به تمامی کارشناسان رسمی دادگستری,» در حدود صلاحیتهای مقرر در پروانه کارشناسی
ایشان است؛ مگر اینکه بنابر,مصالحی, قانونگذار محدودیت.یا ممنوعیتی آقائل شده باشد. چنانکه
در مورد جرائم نیروهای مسلح, مرجع قضایی را مکلف کرده است که صرفا از کارشناسان و
هیأتهای کارشناسی که طبق دستورالعمل موضوع تبصره ماده ۱۳۳ قانون مجازات جرائم نیروهای
مسلح مصوب ۳۸۸/۹/۲۲امقام معظم رهبری تعغیین میشوند. استفاده کند. علت واگذاری
کارشناسی امور نظامی به کارشناسان نیروهای مسلح همچنین پیشبینی شرایط خاص برای
۱ کارشناسی تنها برای روشن شدن مسائل موضوعی است و صدور حکم (مسائل حکمی) در صلاحیت دادرس است (صدرزاده
۲ ماده ۶۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ (الحاقی ۱۳۹۳/۰۷/۸)- در مواردی که رسیدگی به امری از نظر علمی» فنی.
مالی, نظامی و یا سایر جهات نیاز به کارشناسی داش ته باشد. مرجع رسیدگیکننده از کارشناس يا هی بت کارشنا ب نظر
تبصره ۱- در مواردی که موضوع کارشناسی از امور نظامی باشد یا به تشخیص مرجع قضایی» اظهارنظر کارشناسان نیروهای مسلح
ضروری باشد. نیروهای مسلح مکلفاند نسبت به تأمین کارشناسان مورد نیاز و پرداخت هزینه کارشناسی اقدام نمایند.
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۳۱
انتخاب آنان به موجب آییننامه به اهمیت اطلاعاتی معطوف است که در جریان رسیدگی به
جرائم نیروهای مسلح مطرح میشود. علاوهبر این» تخصصی و تا حدودی انحصاری بودن فنون و
اطلاغاتانظامی و ارتباط این امر با امثیت کشور ذر اتخاذ این سازوکار مور بوده است (طهماسبی
اما درحالیکه. اطلاعات پروندههای قاچاق گمرکی, واجد جنبه انحصاری و امنیتی و
محرمانگی نیست و در میان کارشناسان وسمین ذادگستری, افراد دارای دانش و تخصص و تجربه
کافی وجود دارد؛ تا پیش از تصویب قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز (۱۴۰۰) سوال
این بود که آیا قانونگذار در پروندههای قاچاق کالا رویهای افتراقی اتخاذ کرده و مراجع
رسیدگیکننده را از ارجاع موضوعات فنی به کارشناس رسمی دادگستری بنابر هر مصلحتی که در
نظر داشته منع کرده و به استناد ماده ۴۷ مرجعی خاص برای پاسخگویی به استعلامات در
موضوعات فنی و تخصصی تعیین کرده است که: همانپاذارآت مأمور وصول عایدات دولت بهویژه
گمرک است و در نهایت آیا استفاده از خدمات و نظرهای کارشناسان رسمی دادگستری مجاز و
ممکن بود؟ بررسی و پاسخگویی به این پرسشن, از زمان حکومت قانون نحوه اعمال تعزیرات
حکومتی راجع به قاچاق کالا و ارز (۱۳۷۴) واسپس قانون مباززه بااقاچاق کالا و ارز (۱۳۹۲) تا
الحاق تبصره ۳ به ماد ۴۷ قانون اخیر(۱۴۰۰) متهمان وامراجع رسیدگیکننده را درگیر چالش و
ابهام کرده بود. در ادامه نگاهی به رويه مراجع رسیدگیکننده در أین دوره خواهیم کرد.
۲ ۱. رويه مراجع رسیدگی کننده در ارجاع به کارشناسی
در سال ۱۳۸۱ گمرک ایران؛ منتقدانه مواردی از پزوندههای قاچاق را که در آنها مراجع قضایی,
اعتراض متهمان به ارزشهای تعیینشده از سوی گمرک را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع
داده بودند به ریاست قوه قضاییه گزارش کرد که به صدور بخشنامه شماره ۱/۸۱/۲۲۵۰۱ مورخ
۳ از سوی رئیس قوه قضاییّه منجر شد:و دادگاهها مکلف شدند در مورد کالاهای
قاچاق ورودی بر مبنای ارزیابی گمرک» جريمه قانونی را تعیین کنند و در صورت اعتراض به
ارزیابی گمرک» نظر مرجع حل اختلاف (کمیسیونهای رسیدگی به اختلافات گمرکی) را ملاک
تبصره ۲- شرایط و نحوه تعیین کارشناس در موارد مربوط به امور نظامی» تعداد و ترکیب هیأتهای کارشناسی» نحوه رسیدگی به
تخلفات و پرداخت هزینه آنان به موجب آییننامهای است که ظرف سه ماه از تاریخ لازمالاجرا شدن این قانون توسط ستاد کل
نیروهای مساح با همکاری سازمان قضایی تهیه میشود و به تصویب فرماندهی کل قوا میرسد.
۴۳۷۲ یرت ون ورف دور ۵۱ شماره ۲, پاییز و زمستان ۱۴۰۰
این بخشنامه اگرچه» اعتراض به ارزش کالاهای مظنون به قاچاق را که از سوی گمرک تعیین
میشد. پذیرفته و به اختلاف رویه در این خصوص پایان داده و در راستای تضمین حق متهم برای
درخواست تحقیق و ارجاع به کارشناسی آن هم فقط در خصوص «ارزش» که تنها یکی از
موضوعات گمرکی در پروندههای قاچاق است. گامی برداشته است. لیکن مستندی برای ارجاع
نشدن اعتراضات متهمان به کارشناسان رسمی دادگستری در تمامی موضوعات تخصصی گمرکی
البته رئیس قوه قضاییه در بخشنامه دیگری به شماره ۱/۸۲/۱۹۱۷۵ مورخ ۵ عالام
کرد: «لزوم تسریع در رسیدگی به جرائم قاچاق کالا و تعیین تکلیف قطعی پروندههای ناشی از
اجرای قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع ببه قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۷۴/۰۲/۱۳
مجمع تشخیص مصلحت نظام» ضمن مهلت مقرر در ماده ۴ آن قانون و دستورالعمل ۹۹۳/۷۴م
مورخ ۱۳۷۴/۰۳/۱۳ مانع از آن نخواهد بودگه هش رکه مگدرورای مستلزم رسیدگی به دفاع
مشتکیعنه و جلب نظر کارشناس در احراز واقعی قاچاق کشفیات. ارزیابی کالا و میزان جریمه یا
سایر امور مرتبط با قضیه باشد» محاکم انقلاباسلامی یا کیفری (عموقی) رسیدگیکننده با اتخاذ
تدابیر و تمهیدات لازم بتوانند برابر قوانین از نظر کارشناسان مربوط استفاده کنند و پس از رفع
ابهام و روشن کردن موضوع. به صدوز رأی قانونی در همان مدت مبادرت ورزند» (شاملو احمدی,
با این وصف, در دوره موردنظر, درحالی که متولیان مبارزه با قاچاق کالا براساس قانون
نانوشتهای اصرار بر ارجاع نشدن پروندههای قاچاق به کارشناسی داشتند که این امر موجب
دخالت بیرویه و غیراستاندارد سازمان شاکی.در امر دادرسی (فتحی,۶۴:۱۳۹۱) شده بود و بیشتر
مراجع رسیدگیکننده» اعتراضات را قبول» لیکن بررسی آن را باز به همان گمرکی که قبلا اظهارنظر
کرده بود» محول میکردند. برخی دادگاهها برای؛اخراز حق و با ان تلقی که شاکی و کارشناس
نمیتواند در یک نفر-گمرک- جمع باشدبا ,درخواست متهمان مواردی را به کارشناسی ارجاع
ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالاا و ارز برای حل این مشکل و جلوگیری از تشتت در رویهها
وارد عمل شد و مرجع بررسی و اعلام نظر در خصوص اعتراض به ارزشهای تعیینشده برای
کالاهای مظنون به قاچاق از سوی گمرک را کمیسیون موضوع ماده ۱۴۴ قانون امور گمرکی تعیین
کرد" تا حداقل, راه اعتراض به ارزش» بیش از این بسته نماند. اگرچه به نظر اين مصوبه نیز موافق
۱ نامه ۹۷/۱۳۸۹۲/ص مورخ ۶ معاون امور مقابله و هماهنگی حقوقی ستاد با عنوان رئیس کل گمرک ایران جهت ابلاغ
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۳۳
با اصول دادرسی منصفانه نیست» زیرا اعضای کمیسیون. نه نفرند که پنج نفر آنها دارای تخصص
در زمينه تعیین ارزش گمرکی کالاها نیستند و چهار نفر که از کارمندان گمرک ایران هستند در
اختلاف مابین گمرک و متهم در خصوص ارزش, با توجه به تعلق اداری به سازمان گمرک ایران»
حائز شرط «بیطرفی » نیستند. افزونبر این در حال حاضر و از مدتها پیش» کمیسیون بهطور
معمول برای رسیدگی به اختلافهای گمرکی, وقت زیادی اختصاص نمیدهد و در جلسه
کوتاهی, موضوع طرح و رأیگیری میشود. خلاصه, آنچه از کارشناسی مورد انتظار است. هرگز با
به نظر تا پیش از الحاق تبصره ۳ به ماده ۴۷ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارزن مواد ۴۷ و ۶۲
آن قانون» ممنوعیت ارجاع به کارشناسی را افاده نمیکرد و اقتضای دادرسی منصفانه نیز این بود
که از نخدمات کارشناسان رسمی دادگستری#استفادی وی البتد چا کنار ابهام در قانون و تششت ذر
رویهها برخی مراجع رسیدگی کننده» نگران رهایی متهمان از مجازات بودند و اجازه نمیدادند
روزنه امیدی برای متهمان با ارجاع پروندهها به کارشناسی,. گشوده شود و اینک قانونگذار با الحاق
تبصره ۳به ماده ۷ میخواهد به این ابهام و چالش قدیمی پایان دهد و بیاعتمادی به کارشناسان
نیز در این میان بیتأثیر نبود؛ چنانکه کمیسیون اقتصادی مجلس, یکی؛از هدفهای اصلاح ماد ۴۷
را «انحصاری کردن کارشناسی پروندههای قاچاق در کارشناسان دستگاههای موضوع آن ماده به
لحاظ گره خوردن اين پروندهها با منافع مالی دولت.و دغدغهمند نبودن کارشناسان رسمی به لحاظ
در نظر گرفتن نفع شخصی بهجای نفع جامعه و دولت» اعلام کرده است."
براساس ماده ۴۴اقانون امور گمرکی: «مرجع رسیدگیآبه اختلافات گمرکی دز تشخیص تعرفه»
ارزش کالا جریمهها بهغیر از موارد قاچاق گمرکی: قوه قهریه (فورس ماژور) و مقررات گمرکی.
کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی انت» وّ"تراساس ذیل تبصنره ۵ آن ماد قانونی» «اختلافات
مربوط به قاچاق گمرکی در مراجع صالحه رسیدگی میشود» یعنی کمیسیون از رسیدگی به
اختلافهای مربوط به قاچاق گمرکی» منع شده است. لیکن معلوم نیست که عبارت («بهغیر از
آرساق 2 قاررنق سارژدبا قائواق کالای ازنه: سازعان مأمور وسول ور نمای ,دولت نکلف اس فمرمیت اش کالامای رانداتی
را براساس نرخ برابری ارز اعلامی توسط بانک مرکزی بهصورت سالانه در اختیار کلیه دستگاههای کاشف و ضابطین قضایی مرتبط
درصورتیکه در طول سال در فهرست ارزش کالاهای وارداتی تغییرات عمدهای رخ دهد توسط سازمان ذیربط اعلام میشود».
۲ اظهار نظر کارشناسی درباره لایحه اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کال" و ارز دوره دهم -سال سوم شماره چاپ ۱۰۵۷ شماره
۴۳۴ یرت ون ورف دور ۵۱ شماره ۲, پاییز و زمستان ۱۴۰۰
موارد قاچاق گمرکی» به «جریمهها» برمیگردد و «موارد قاچاق گمرکی» تنها استثنایی برای
«جریمهها» است یا استثنایی است برای «تعرفه, ارزش کال" و جریمهها».
اگر نظر قانونگذار این بود که تشخیص موارد قاچاق یعنی احراز تحقق موارد قاچاق گمرکی
موضوع ماده ۱۳اقانون امور گمرکی -که خود امری کارشناسی و پیچیده است - بر عهده
کمیسیون نیست-که موافق اصول و موازین حقوقی است- باید جداگانه و بهصراحت بیان
میداشت که احراز قاچاق - بهعنوان یک جرم يا تخلف بر عهد کمیسیون نیست, لیکن اگر
منظور مقنن این باشد که کمیسیون برای رسیدگی به اعتراض صاحبان کالا نسبت به اصل و میزان
جريمه تعیینشده از سوی گمرک در موارد تخلف گمرکی, صلاحیت دارد ولی اعتراض صاحبان
کالا به اصل و میزان جريمه مقرر برای قاچاق قابل رسیدگی در کمیسیون نیست. به نظر مقرره
لغوی است زیرا در پروندههای قاچاق, هیچگاه اعتراض به.«(میزان جریمه» در مرحله اداری»
اگر نظر مقنن این باشد که اعتراض صاحبان کال" به ارزش تعیینشده از سوی گمرکات اجرایی
برای کالاهای موضوع پروندههای قاچاق, قابلآطرح در کمیسیون نیست, در این صورت لازم بود
بعد از عبارت «ارزش کالا» این استئنا»:ذکر یا بهحو مستقل؟ به آن اشاره میشد. ضمن اینکه اگر
قرار باشد موضوعات فنی موثر در پروندههای قاچاق, در کمیسیون طرح نشود. این حکم, باید
در تبصره ۵ آن ماده نیز معلوم نیست منظور از «اختلافات مربوط به قاچاق گمرکی» همان
«اختلافات گمرکی» دربار تعرفه و ارزش و مقررات قانونی است که ممکن است در خصوص
کالای موضوع قاچاق نیز میان صاحب کالا و گمرک ایجاد شود يا منظوز اختلاف بین صاحب کالا
و گمرک در اصل تحقق شرایط و ارکان هریک از موارد قاچاق گمرکی - بهعنوان عنصر قانونی
با این وصف با اجرایی شدن قانون مباززه بااقاچاق کالا و ارن گمرک ایران» حتی ارجاع
موضوعات گمرکی به مراجع رسیدگی به اختلافهای گمرکی را در پروندههای قاچاقی که نزد
مراجع صالح مطرح رسیدگی بود, خلاف قانون میدانست! تا اینکه ستاد - چنانکه اشاره شد-
برای اینکه هم (قابلیت اعتراض به ارزش تعیینشده از سوی گمرکات اجرایی» را پذیرفته باشد و
به دوران طولانی بلاتکلیفی در این مورد -که موجب تضیبع حقوق افرادی زیادی شد-پایان دهد و
هم راه را برای ارجاع به کارشناسان رسمی دادگستری همچنان بسته نگهدارد. در مصوبات جلسه
یکصدوبیستودوم اعضای اصلی خود. کمیسیون مذکور را بهعنوان مرجع رسیدگی به اعتراضات
۱. نظریه شماره ۶/۱۰۹/۱۳۰۷/۹۴/۱۹۱۷۲۵ مورخ ۱۳۹۴/۱۰/۱۲ مدیرکل مرکز جرائم سازمانیافته گمرک ایران.
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۳۵
نسبت به ارزش کالاهای قاچاق تعیین کرد.! به این ترتیب» باید اعتراض به رأّی کمیسیون
تجدیدنظر در دیوان عدالت اداری نیز طبق بند ۲ ماد ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان
عدالت اداری» ممکن باشد که در این صورت» موجب نقض غرض قانونگذار در لزوم رسیدگی و
صدور زأی نهایی ظرف یک ماه از زمان تحویل پرونده است مگر اینکه دز اجرای ثبضره ۶ ماده
۴ قانون امور گمرکی ۱۳۹۰ و از طریق رئیس کل گمرک. نظر مشورتی کمیسیون درخواست
شده باشد که در این صورت., با قید مشورتی بودن در ذیل نظریه» قابل شکایت در دیوان قبالت
نخواهد بود. ضمن اینکه» ستاد, فقط در خصوص مرجع رسیدگی به اعتراضات راجع به «ارزش
کالاهای قاچاق» چارهاندیشی کرده و باید تکلیف اعتراض به نظریات و تصمیمات گمرک در
تمامی موضوعات فنی را نیز که ممکن است در پروندههای قاچاق مطرح شود.» تعیین نماید.
در خصوص اين نظریه که گمرک را به استناد ماده ۲ قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع
به قاچاق کالا و ارز ۱۳۷۴ مرجع تشخیص قاچاق در تمام مراحل بررشی و رسیدگی به پرونده
میدانست. به نظر ماد مذکور بیانگر وظایف و اختیارات گمرک درامرحله اداری بود و الا اگر
گمرک تنها مرجع تشخیص قاچاق بود در این صورت. پروندهها بهناچار بایستی در همان مرحله
رسیدگی گمرک و بنابر تشخیص گمرک, مختومه میشد.و دیگر موجبی برای رسیدگی شعب
سازمان تعزیرات حکومتی و مراجع قضایی وجود نداشست. ضمن اینکه نه قانون, ارجاع به
کارشناسی را منع کرده بود و نه از آن, اراد قانونگذار بر این امر استنباط میشود؛ چنانکه برخی
با اجزایی شندن قانون جگید و به استناد ماده ۴۷ نیز به نظر باید در حصوکش حوزه اقذامات
گمرک و کارشناسی قائل به تفکیک شد. بهنحوی" که حضور هیچکدام مانع ورود دیگری نشود.
زیرا این دو بررسی گمرک و کارشناسی, ستقل "از یکدیگر و در دل مرحله متفاوت اتفاق میافتد.
توضیح اینکه برخی» نظریات گمرک در راستای اجرای ماده ۴۷ قانون جدید را «نظريه کارشناسی»
۱ نامه شماره ۹۷/۱۳۸۹۲/ص مورخ ۶ ماون امور مقابله و هماهنگی حقوقی ستاد با عنوان رئیس کل گمرک ایران.
۲ ماده ۴۵ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز: «هر کدام از شعب دادسرا و دادگاه انقلاب اسلامی» تعزیرات حکومتی و شعب
تجدیدنظر آنها ظرف یک ماه از زمان تحویل پرونده باید رسیدگی و رأی نهائی را صادر کنند مگر مواردی که حسب نوع جرم یا
تخلّف و علل دیگر, تکمیل شدن تحقیقات نیاز به زمان بیشتر داشته باشد که در این صورت سور مرجم ورسیلاگ نکننننم
موظف است علت تأخیر را بهصورت مکتوب به مقام مافوق گزارش دهد. عدم ارسال این گزارش موجب محکومیت انتظامی تا
۴۳۶ یرت ون ورف دور ۵۱ شماره ۲, پاییز و زمستان ۱۴۰۰
دانسته و با این تلقی» در برابر ارجاع موضوعات فنی گمرکی به کارشناسان رسمی دادگستری
مقاومت نشان میدهند. درحالی که بهنظر میرسد گزارشها و نظریات گمرک» طبق بندهای «چ» و
«س) ماده ۲ قانون امور گمرکی و در راستای وظایف ذاتی آن سازمان در «اجرای قوانین و مقررات
مربوط به تخلفات و قاچاق گمرکی» و «رسیدگی و حل اختلافات ناشی از اجرای قانون و مقررات
گمرکی فیمابین گمرک و صاحب کالا» صادر میشود و «کارشناسی در پروندههای قاچاق گمرکی
و حتی پروندههای اختلافات گمرکی» جز وظایف گمرک ذکر نشده» شاید به این دلیل که گمرک
پس از گزارش قاچاق» [عمال ماده ۴۷ و استعلام از گمرک در مورد ارزش کالا و بررسی اسناد
ابرازی از حیث انطباق و تعلق به کالای مکشوفه, بر مرجع رسیدگیکننده» تکلیف است و گمرک.
پس از اطمینان از اصالت اسناد گمرکی و با #ورسی ,اظهارنامههتای گمرکی مربوط در خصوص
مطابقت یا عدم مطابقت کالاهای مکشوفه با کالاهای ترخیصشده از محل اسناد ابرازی» اظهارنظر
میکند و ارزش کالای موضوع پروندههای قاچاق نیز ابتدا باید از سوی گمرک تعیین شود. لیکن پس
از این مرحله ارجاع موارد مذکور و.ختی دیگر موضوعات فنی و مسائل تخصصی گمرکی به
کارشناسی, تا قبل از الحاق تبصره ۳ به:آن ماده بتا تقاضایق صاحب کالا یا بنا به ضرورت و
تشخیص مقام رسیدگیکننده» به اختیار مرجع رسیدگیکننده و تابع مقررات آیین دادرسی کیفری
به عبارت دیگر چنانچه متهم نزد مراجع رسیدگی کننده, بهطور مستدل به نحوه تطبیق کالا با
اسناد ابرازی یا ارزش گذاری کالا و حتی تعرفه و شرایط ورود اعلامشده از سوی گمرکه ایراد می
نمود. با توجه به اينکه امر متنازعفیه, فنی علمی و پیچیده است و بنابر لزوم رعایت اصل بیطرفی و
قاعده انصاف» ارجاع مورد به کارشناسی طبق مقررات مربوط در آیین دادرسی کیفری» مانعی نداشت.
حتی اگر قبلا و در مقام رسیدگی به اغتراض,متهم» گمرک اجرایی یا دفتر ستادی ذیربط (دفتر
بررسی و تعیین ارزش) و حتی کمیسیون رنتیدگی"به اختلافات گمرکی اظهارنظر کرده باشند.
در حال حاضر نیز در استعلام از گمرک برای تعیین ارزش کالا- که مثر در اخذ تأمین است-
و تعیین شرایط ورود آن- که در تشخیص صلاحیت مراجع رسیدگیکننده موثر است -و بررسی
اسناد مثبته گمرکی -که برای اثبات ورود مجاز يا غیرمجاز کالا لازم است» محل ایراد نیست. بلکه
چالش از جایی آغاز میشود که مراجع رسیدگیکننده» اعتراض متهمان به نتایج استعلامات را وارد
نمیدانند یا در رسیدگی به آن. از ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری امتناع میکنند.
چنین رویهای برخلاف اصول دادرسی منصفانه است. کارشناس نیز همانند قاضی, باید
«(بی طرف» و «بیغرض) باشد و کارشناسی, باید بهطور«طبیعی»» «عادی» و «بیطرفانه» و همچنین
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۳۷
«عاری از هرگونه پیشداوری» پیشبینی يا تعارض منفعت» انجام گیرد (185 :2015 ,12166۲ه0ا[آ »
زیرا نظريه کارشناسی,» میتواند مستند محکومیت متهم قرار گیرد و اگر کارشناس, خود دستگاه
کاشف يا دستگاه دولتی دیگرتی باشد که برای جلب منافع بیشتر برای دول اهتمام و انگیزه دارد.
این وضعیت, مخالف قواعد دادرسی عادلانه! و مصداق بارز «تعارض منافع»" خواهد بود. تأثیر
مواردی همچون رابطه استخدامی و وجود عنصر «نفع»» در بیاعتبار شدن نظريه کارشناسی در
سیستمهای مختلف حقوقی جهان, به رسمیت شناخته شده است." تا جایی که در برخی موارد
کارشناس» ضمن تقدیم نظریه» باید باصراحت. عدم تعارض منافع و بیطرف بودن خود درباره
نتيجهه رسیدگی قضایی را اعلام کند." ماده ۳۳ قانون کانون کارشناسان رسمی دادگستری مصوب
۱ نیز بر همین اساس, کارشناسانی را که مستخدم دولت هستند» جز در موارد مستئناشده» از
مداخله و اظهارنظر در دعاوی و امور مربوطبه دستگاه امتبوع آنها منع کرده است." اگرچه نيد
ارجاع به کارشناس در چنین مواردی» لزوما نقض بیظرفی نیست. این ارجاع» ظاهر دادرسی را
طرفدارانه نشان خواهد داد و طرف مقابل به این اظهارنظر, اعتماد نخواهد کرد (ناجی زواره ۱۳۹۴:
در نهایت. با وضعیت فعلی و با وجود تبصره ۳ الحاقی به ماده ۴۷ بهنظر میرسد در
پروندههای قاچاق کالا که هم دارای جنبههای فنی.و تخصصیاند و هم سرمایه و دارایی و اشتغال
شهروندان را تحت تأثیر قرار میدهند و اشتباه در تنشخیص و حکم در بسیاری موارد موجب
تعطیلی شرکتهای فعال اقتصادی و فرار سرمایه وروی متخصیص از کشور شده منعم صریح از
ارجاع به کارشناسی که مانع از تشخیص واقع و احقاق حق است. حرکتی قهقرایی محسوب
۱. قواعد دادرسی عادلانه یا منصفانه» مجموعه تضمینهای قانونی و قضایی است که در سطح ملی, منطقهای و بینالمللی برای
افرادی که در مظان ارتکاب جرم قرار میگیرند. در سراسر یک رسیدگی کیفری و با هدف اتخاذ تصمیم عادلانه - به دور از
:اه 2016 انه27 ,ک5عع0۳0 30001601 وصه دمنامعزوم عمط نمعله عع5 عم وصنوهنط .3
-ا06/9_۵706۲۹/1_6706۲ 800 سع دز 0000615/10 107 /کاصه من دمح مق 0/6 0 6 0://000ط
5 6 00 00ع3 156 که هه عطا 6۵ معامعدز عط فلووطد صمنها060 عنط1 .4
7( 0۲ 1۳۵۲۵۹ 1 ناگم م5 ۵۶ ۵۷۷ 1 .ی بر 2017 آفرص۸ 3۳0 م6 کعناممه صمز ۷6۳ کنط )210۳۵ 8 زک
ناه ماطهلند ۸ 7۵00۳ وه دز #معملعنل عمط 1 نطو وصه صقطا معطاه ,۵00
-لهطنصنی -ووناوولعل امعم /د مناد هل ماج /ع مه نع /ع وکا مج و ص۵0 ۷ // عمط
۴۳۸ یرت ون ورف دور ۵۱ شماره ۲, پاییز و زمستان ۱۴۰۰
برتخلاف تضروی که متای الحاق اتسیره ۳ به ماده ۴۷ شاه فرظن ,بر این است که سای افرادق
که نامشان در فهرست کارشناسان رسمی دادگستری قرار گرفته, از هر لحاظ شرایط و صلاحیت
علمی و اخلاقی لازم برای انجام کارشناسی را دارا هستند و هیچ منفعت شخصی در پروندههای
ارجاعی ندارند که بخواهند آن را به منافع دولت ترجیح دهند و چنین دیدگاهی توهین به
کارشناسان رسمی و دستگاههای متولی امور کارشناسی است. با این وصف» اگر با سیستم پذیرش
و گزینش فعلی کارشناسان رسمی دادگستری» شرایط اطمینانبخشی برای تعیین کارشناس با قید
قرعه وجود ندارد - که به نظر چنین نیست - میتوان در پروندههای قاچاق, از کانون کارشناسان
رسمی دادگستری يا مرکز مشاوران حقوقی وکلا و کارشناسان قوه قضاییه یا اتاق بازرگانی و
صنایع و معادن و تجارت ایران یا هر مرجع ذیصلاحی که قانون تعیین کند. با ذکر موضوع,
معرفی کارشناس صالح از نظر دانش و تخصص و تجربه برای اظهارنظر در آن موضوع را تقاضا
کرد: افزونبز این کانون کارشناسان رمگی دی نا ی عادو فگارشناسان رسمی و مشاوران
خانواده قوه قضاییه میتوانند طرحی برای اعطای پروانههای ریز تخصصی در هریک از موضوعات
فنی و گمرکی مانند تعرفه, ارزش, مقرّزات واردات و صادژّات و غینره به کارشناسان مستعد و
علاقهمند. اجرا کنند تا با توجه به سوالات مطرح,در قرارهای کارشناسسی, کارشناس دارای تجربه و
تخصص لازم در آن زمینه به مراجع رسیدگی کننده معرفی,شود.
دلیل این پیشنهاد این است کهبا اینکه پلسه کارگهاشان رسگهی دادگستری دز از گمرگی
ممکن است طبق مقررات. صلاحیت اظهارنظر در تمامی موضوعات گمرکی ارجاعی از سوی
مراجع رسیدگیکننده را دار باشند...لیکن؛تعدد و گستره موضوعات "تخصقی در امور گمرکی که
هریک مطالعه و تجربه و تبحر خاصی میطلبد. شایسته است در هر موضوعی,» کارشناس
صاحبنظر در آن موضوع را از مراجعی که.اطلاعات کاملتری از شاخ تخصصی کارشناسان
دارند جویا شد يا از کانون و مرکز یادشده درخواست کرد در شرح معرفی هر کارشناس» به
زیرشاه طاق تخصمی,ونق- دن سورربتا یجرف آفاره کتد: پبنانکه ف یرک آبرات نیز کارتماسان
بهطور معمول در یکی از موضوعات ارزش, تعرفه یا مقررات گمرکی بیشتر تبحر مییابند و به
شایان ذکر است که مراجع رسیدگیکننده, در صورت تردید در مطابقت نظریات کارشناسی با
اوضاع و احوال مسلم قضیه يا تعدد نظریات هیأت کارشناسی میتوانند طبق ماده ۱۶۵ قانون آیین
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۳۹
دادرسی کیفری مصوب ۱۱۳۹۲ از نظر کارشناسان بصیر در ادارات گمرک بهعنوان متخصص علم
با الحاق تبصره ۳ به ماده ۴۷ قانون مبارزه با قاچاق کال" و ارز و منع صریح از ارجاع کارشناسی
موضوع ان ماده و تبصرههای آن به کارشناسان رسمی دلاگستریه نظام دادرسی با مانعی در
برقراری عدالت روبهرو شده و در پذیرش و یا تعداد موارد پذیرش کارشناس رسمی در امور
گمرکی در مرکز وکلا و کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه و کانون کارشناسان
رسمی دادگستری باید بازنگری شود. به نظر این متن: «در صورت اعتراض متهم به نتيجه
استعلامات. ارجاع به کارشناسی» تابع مقررات آیین دادرسی کیفری خواهد بود»» جایگزین مناسبی
طرح وکالت تخصصی که از سوی مرکزاو کانون یادشده پیگیری میشود. با وجود تبصره
الحاقی به ماد ۴۷ در حوزه امور گمرکی و بازرگانی چندان ثمربخش نخواهد بود. زیرا وکالت
تخصصی با امکان اعتراض به نظرهای دستگاههای مذکور در ماده ۴۷ و امکان ارجاع موارد فنی و
در نهایت» شایسته است قوه قضاییه و مرکز و کانون یادشده برای حذف یا اصلاح این تبصره
۱. آشوری, محمد(۱۳۷۶). عدالت کیفرّی» مجموع مقالات. چاپ اوّل» تهران, گنج آدانش.
۳ باقری نژاده زینب (۱۳۹۴). اصول آیین دادرسی کفری,» چ اول» تهران: خرسندی.
۴ بلاغت. محمدیحیی(۱۳۸۷)» حجیت نظر کارشناسی در امور کیفری مطالغه حقوقی- فقهی, معرفت. ش ۰۱۳۴ ص
۵ بنایی» رضا (۱۳۷۶). هزار سول گمرکی و بازرگانی و پاس خمآن» چ دوم تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی,
۶ بهشتیان, محمود (۱۳۸۳) .آشنایی با سازمان جهان یگمرک و سیستم هماهنگشده. چ اول, تهران گمرک ایران.
۷بهشتیان, محمود (۱۳۸۹)» اصول طبقه بندی کالا در نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده» تهران» دفتر آموزش و تحقیقات
۸ پاکنیت» مصطفی (۱۳۹۳). مبانی وآثاراقتراقی شدن دادرس ی کهمری» رساله دکتری دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
۱ گاه نظريه کارشناس به نظر بازپرس,» محل تردید باشد یا در صورت تعدد کارشناسان» بین نظر آنان اختلاف باشد» بازپرس
اند تا دق باردیگر از سایر کارقناسان دعوت به آوزه يا نظریه کارشنناسن یا کازشنناسان مد
ی ای کرن ویر از یی کی ۵ ورد خارمضس با کای 3
ن شن» فرانسیس (۱۳۹۱). مطالعات نطییفی حقوقکارشناسی اروپا (آلمان, اسپانیا فراشسه وایتالیا)» ترجمه مرکز
پژوهشهای کارشناسی شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری, چ دوم تهران: مرکز پژوهشهای کارشناسی.
۰ خسنزاده مهدی (۱۳۸۶). «کارشناسی؛ دلیلی مستقل از علم قاضی»» مجله حقوقی اسلامی, ش ۱۲ ص ۶۳-۷۶
۱ دیانی» عبدالرسول (۱۳۹۴). ادله اثبات دعوی در امور مدنی و کیفری, چ دوم تهران: میزان.
۲ رفیعی» علی(۱۳۹۱). وظایف قانون ی کارشناسان رسمی دادگستری و اهمیت نظريه کارشناسی در امور قضایی چ
۳-سربازیانمجید؛رضایی,علی(۱۳۹۴).«حل و فصل اختلافات اعتبارات اسنادی از طریق ارجاع به کارشناسی»»
۴ شاملو احمدی» محمد حسین(۱۳۸۴). پیرامون دادسرا چاپ دوم اصفهان, نشر دادیار.
۵شریفی» عبدالمجید؛ شیدائیان, مهدی (۱۳۹۶). «الزامات تساوی سلاحها در رفتار دادستان و متهم؛ با نگاهی به
جرائم اقتصادی» فصلنامه علمی پژوهشی علوم اجتماعی, دور ۱۱ ص ۰۱۴۹-۱۸۱
۶ صدرزاده افشان محسن (۱۳۸۵). ادله اثبات دعوی در حموق ایزان. چ چهارم» تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
۷ طه» فریده؛ اشرافی, لیلا (۱۳۹۰). دادرسی عادلانهچ دوم تهزان: میزان.
۹ عباسی کلیمانی, عاطفه (۱۳۹۴). بار اثبات,دلیل کمری»:چ اول» تهران::مجد.
۱ غیب غلامی» سعیده (۱۳۹۵). حقوی گمرکی» چ اول» تهران: مجد.
رشیکیفری افتراقی راجع به قاچاق کالا و ارز» مجموعه چکیده مقالات
همایش مبارزه با قاچاق کللا و ارز در سطح عرضه, ۶۴
۳ فضائلی, مصطفی (۱۳۹۲). دادرسی عادلان محاکمات کیفری,بینالمللی, چ سوم» تهران: شهر
۴ کاتوزیان, امیرناصر (۱۳۸۲). «کارشناسی؛ علم و تجربه در خدمت عدالت»» مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی
۵ کوهستانی پزوه» رسول(۱۳۹۲) نظام تعیین ارزش گمرکی, ج اول,تهزان نش ر "قانوان.
۶ محمودی جانکی» فیروز(۱۳۸۴). حتی دفاع متهم. علوم جنایی, ج ۱ (گزیده مقالات آموزشی برای ارتقای دانش
دستاندرکاران مبارزه با مواد مخدر در ایران» چ اول؛قم» سلستیل.
ی او تجایگاه آن در نظام قضایی ایران. چ اول» ایلام ناشر محمد
۸ منصورآبادی» عباس؛ فروغی» فضلاله (۱۳۹۶). آیین دادرسی کیفری ۱» چ دوم تهران: میزان.
۹ ناجی زواره» مرتضی (۱۳۹۴). دادرسی بیطرفانه در امو رکیفری» چاپ دوم موسسه مطالعات و پژوهشهای
۰ یوسفی» ایمان (۱۳۹۵).آیین دادرس ی کیفری براساس قانون آیین دادرسی کیفری جدید, چ دوم تهران: میزان.
001 ,12 ۵ 200 کاام ,۹1۵5565 ۳06۲۲ .(2002) موصعص۸ ,الم بطاهطمعناط مککماه 8616۶ .31
(1999 0۵۰ مدنطعناطاام ۷/6۵۲ ,ص۴0 70) ونصقصمنانل کمها ملهاط ,نو بش8 تعصمعی 32
امکانسنجی ارجاع امر به کارشناسی در رسیدگی به پروندههای قاچاق کالا ۴۴۱
65 الاو صنصنی؟* .(2007) تاکن مطمکعصوزوی بصذا ممصناصعله ۷ بصهکدک ,0۵6 بهناعطم0 ,عنافعا 33
0۳۵۲۹۴ ]٩ 0۳۵۱[ ۵ ,تفع مه طالحعط نعاصعص ۵۶ کصمنامع عم فص صمنصنصه
18,344 ۷۵۱۰ ,۵۸16086 مم ناه ۵ عصناده فعطعناطاحم روهام ارم 0۳۵
0 و17۲۹ ,واه صمنصزصه عط وصه جصمصناعع) جع (2002) آعمع30 ,3/0062 34
6 0 افصام عط او ری آمننومز ز عم او عامت عطا کم روک" .(2014) صنعلا حمی و٩ .35
6 ۵۳ ما۲0ع ۵۳۵8 ععناعز ام وصعنناه عطا 1۵۳ صمزعکنصصی ۳۳۵06۵0 رفعاهاد 1360066
,666 13 6۵۲۵ انا ,تووعص اجه عطا ۵۶ کعناسل هد عامم 5۵ .(2002) ععننظ مصصه۶گ .36
,وعقق لمصنصی دز ععصعلزه عمه عصنومعم عهلیز من مععدملاقط)؟* .(2018) و2 ۷۷.9۰ .37
| کارشناسی در پرونده های جرائم اقتصادی به ویژه قاچاق کالا حدود سه دهه محل بحث و اختلاف در حوزه نظری و اجرایی بوده است. بدیهی است که هرچه جرائم واجد جنبه های فنی و تخصصی بیشتری باشند، بهره گیری از نظریات کارشناسی برای تشخیص موضوع و تطبیق آن با قانون بیشتر ضرورت می یابد و در این میان، رسیدگی به جرائم اقتصادی از جمله قاچاق کالا که با پویایی و پیچیدگی، در امور غامض تجاری، بانکی و گمرکی ریشه دارند، کارشناسانی حرفه ای و بی طرف را به یاری می طلبد. لیکن قانونگذار که سیاست جرم انگاری و کشف حداکثری و سرعت در رسیدگی با برائت حداقلی را برای مبارزه با قاچاق کالا برگزیده، بدون منع صریح از ارجاع به کارشناسی، عبارات ماده 47 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز 1392را به نحوی تقریر کرده بود که مراجع رسیدگی کننده، اراده مقنن را بر «منع»، استنباط کرده و در عمل، راه ارجاع به کارشناسی را به روی متهمان قاچاق کالا بسته بودند و سرانجام با تصویب قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در 10/11/1400 و به موجب تبصره 3 الحاقی به آن ماده - که کارشناسی موضوع ماده 47 و تبصره های آن را قابل ارجاع به «کارشناس رسمی دادگستری» نمی داند- به سکوت، ابهام و اختلاف نظرها در این خصوص پایان داده شد. با این وصف، در حال حاضر شاهد وضع مقرره ای افتراقی در قلمرو دادرسی کیفری هستیم که حق دسترسی متهم به کارشناسان مستقل و برخورداری از دادرسی عادلانه پرونده های قاچاق کالا و ارز را تضییع می کند و ممکن است مانع کشف واقع می شود. در این تحقیق، با بررسی مقررات و رویه مراجع رسیدگی کننده، ریشه های نظریه «ممنوعیت ارجاع مسائل فنی پرونده های قاچاق کالا به کارشناسی» بررسی و پس از نتیجه گیری، پیشنهادهایی ارائه می شود. |
19,256 | 372375 | این پژوهش از نظر هدف, کاربردی و از نظر روش» توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری آن
را کلیه معلمان مدارس هوشمند دوره ابتدایی شهرستان ساری به تعداد ۷۹ نفر و معلمان مدارس عادی دوره
ابتدایی شهرستان ساری به تعداد ۵۳۵ نفر تشکیل میدادند که برااسانن:جداول کرجسی و مورگان تعداد ۶۶ نفر
از معلمان مدارس هوشمند و ۲۲۶ نفر از معلمان امذارس عادی با روش آنمونه گیری تصادفی - طبقهای بر حسب
جنسیت به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت جمع آوری دادهها از پرششنامه سرمایه فکری بونتیس
استفاده شده است که روایی آن بررسی و تأییدشد و اپایایی آن با اسستفاده از آزمون ضریب آلفای کرونباخ
4۹ محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای ۶ گروههای مستقل و تحلیل واریانس یکراهه
استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین سرمایه فکری معلمان عدارس هوشمند و عادی مقطع ابتدایی شهرستان
ساری تفاوت معناداری وجود دارد. میانگین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند به طور معنیداری بیشتر از
معلمان مدارس عادی است. همچنین» بین ابعاد سرمایه فکری شامل ابعاد انسانی» ساختاری و ارتباطی معلمان
مدارس هوشمند و عادی تفاوت معنیداری وجود دارد و میانگین ابعاد سزمایه فکری معلمان مدارس هوشمند
بهطور معنیداری بیشتر از معلمان مدارس عادی است. بین سرمایه فکری معلمان پرحسب جنسیت و سطح
سرمایه فکری» سرمایه انسانی» سرمایه ساختاری» سرمایه ارتباطی» مدارس هوشمند
# استادیار گروه علوم تربیتی» واحد نکا دانشگاه آزاد اسلامی » نکا ایران 0:72ع.612.۳16)2818211 1332721
استادیار گروه معارف اسلامی؛ واحد نکا دانشگاه آزاد اسلامی» نکا ایران 17ع02813671012006162.2
دانش آموخته رشته تحقیقات آموزشی, واحد نکا دانشگاه آزاد اسلامی» نکا ایران 2(/21000.60772 21 :2001323320161050
۰ فصلنامه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی / سال هفتم / شماره دوم/ زمستان ۱۳۹۵
در عصر دانش» آن چه که موجب موفقیت سازمانها میشود دانش بشر است. این دارایی نامشهود
بهعنوان سرمایه فکری ! شناخته میشود و گسترش سرمایه فکری» حوزه حیاتی ایجاد منفعت است
(2010 ,باه 2۲ 720610 ۸/0[]6060). زیرا محیط کسب و کار مبتنی بر دانش» نیازمند رویکردی
است که داراییهای نامشهود" جدید سازمانی مثل دانش و شایستگیهای منابع انسانی» نوآوری»
روابط با مشتری» فرهنگک سازمانی» نظامها و ساختار سازمانی را در بر میگیرد :8 ذآ 0عنل616)
(2006 ,3/]090202. سرمایه فکری دارایی است که توانایی سازمان را برای ایجاد ثروت
اندازه گیری میکند. این دارایی ماهیتی عینی و فیزیکی ندارد و یک دارایی نامشهود است که از
طریق به کار گیری داراییهای مرتبط با منابع انسانی» عملکرد سازمانی و روابط خارج از سازمان
بهدست آمده است. همه این ویژگیها باعث ایجاد ارزش در درون سازمان میشود و این ارزش
بهدست آمده بهدلیل اين که یک پدیده کاملا داخلی است» قابلیت خرید و فروش ندارد ,۹۶۵م8)
بنتیس "» سرمایههای فکری را متشکل از سه جز سرمایه انسانی ؟» سرمایه ساختاری" و سرمایه
ارتباطی " می داند. سرمایه انسانی نشاندهنده موجودی دآنش.افراد یک سازمان است. در یب
سازمان داراییهای دانش ضمنی کارکنان یکی از حیاتی ترین اجزایی است که بر عملکرد سازمان
تأثیر به سزایی دارد. همچنین» سرمایه انسانی ترکیبی از دانش» مهارت» قدرت نو آوری و توانایی
افراد برای انجام وظایفشان است که دربردارنده ارزشها فرهنگ و فلسفه سازمان میباشد
سرمایه ساختاری را ادوینسون و مالون " بهعنوان سختافزار» نرمافزار» پایگاه دادهها حقوق
انحصاری سازمان» علایم تجاری و تمام داراییهای سازمان که حاوی بهرهوری کارکنان است.»
تعریف میکنند. سرمایه ساختاری چیزی است که هنگامی که کارکنان شب به خانه میروند در
شرکت باقی میماند. سرمایه رابطهای که به عنوان پل و کاتالیزوری در فعالیتهای سرمایه فکری
محسوب میشود از ملزومات اصلی و تعیین کننده تبدیل سرمایه فکری به ارزش بازار و در نتیجه»
عملکرد تجاری شرکت است. سرمایه رابطهای یک جز اصلی و اساسی سرمایه فکری به شمار
میرود که ارزش را در کانالهای بازاریابی و ارتباطاتی که شرکت با راهبران آن صنعت و تجارت
سرمایه فکری موجب خلق ثروت میشود و استفاده بهینه از مولفههای سرمایه فکری شامل
سرمایه انسانی» ساختاری و ارتباطی در عرضه محیط پر تلاطم و چالشی امروزه رمز موفقیت
محسوب میشود (2013 ,۳0۳۵000۱0۳ +6 [ک۸ 110۶126). ماوریدس (2005 ,8ن۸/۵0)»
سرمایه فکری را یک دارایی ناملموس با پتانسیل خلق ارزش برای سازمان و کل جامعه میداند.
مارتینز و گارسیا (2005 ,۲87012 :8 3/]271062)» سرمایه فکری را دانش» اطلاعات» دارایی
فکری و تجربهای که میتواند در خلق ثروت مورد استفاده قرار گیرد» تعریف میکنند.
سرمایه فکری» فراهم کننده یک پایگاه منابع جدید است که از طریق آن سازمان میتواند به
رقابت بپردازد. بنتیس معتقد است» سرمانه فکری تلاش برای استفاده موثر از دانش در مقابل
اطلاعات (ماده خام) است. سرمایه فکری» اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار دارایی
فکری, دارایی انسانی» و دارایی زیرساختاری است که سازمان را برای انجام فعالیتهایش توانمند
میسازد (2006 ,ل(اع31(611)). امروزه» سرمایه فکری به عنوان پدیدهای مهم به صورت همه
جانبهای» افق تحولات مدیریت را تحت تأأثیر قراراداده است. در گذشته نه چندان دور داراییهای
فیزیکی به تنهایی کلید کامیابی جوامع و سازمانهای تولیدی محسوب میشد. اما امروزه»
سرمایههای انسانی و فکری رمز موفقیت محسوب میشود (2005 ,.له 2۲ 11005). از نظر بونتیس
(1998 ,ف80)» سرمایه انسانی اهمیت زیادی دارد؛ چرا که منبع اصلی خلاقیت و نوآوری
محسوب میشود. سرمایه فکری معلمان در مدارس اهمیت ویژهای دارد» وجود و حضور سرمایه
فکری معلمان میتواند موجبات رشد و بالندگی را در آموزش و پرورش به وجود آورد.
برخی از کشورهای جهان از جمله انگلستان و مالزی اقدام به تأسیس مدارس الکترونیکی» یا
آنچه در ایران به نام «مدرسه هوشمند» شناخته شده است» دست زدهاند. با توجه به نتایج بسیار
ارزنده این گونه مدارس در فرآیند یاددهی و یادگیری هم اکنون هوشمند سازی مدارس مورد
توجه تمامی مدارس کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است (2006 ,77۵8 72271).
۲ فصلنامه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی / سال هفتم / شماره دوم/ زمستان ۱۳۹۵
مدرسه هوشمند محیط همکاری و رقابت است و مواد آموزشی و تمرینات آن برای بسط این
مهارتها در دانش آموزان طراحی شده است. شاید بتوان مناسبترین الگو برای توسعه فنآوری
اطلاعات در آموزش و پرورش را الگوی طرح مدارس هوشمند دانست (2005 ,۳02۵). مدرسه
هوشمند یک مرکز یادگیری است که از نظر فعالیتهای یاددهی و یادگیری و مدیریت مدرسه
محوری طوری سازماندهی شده است که بتواند دانش آموزان را برای ورود به عصر اطلاعات
مدرسه هوشمند به عنوان یکی از مهمترین مولفههای نظام آموزشی یک سازمان آموزشی و
پرورشی یاد گیرنده است که در جهت فرآیند یادگیری و بهبود و مدیریت به صورت نظامیافته
بازسازی شده است تا دانش آموزان سطوح مختلف را برای زندگی در عصر اطلاعات و ارتباطضات
آماده نماید (2014 ,۸0۵۵ :6 11280). مدارس هوشمند تلاش دارند تا مدیریت خود را بر
تجهیز محیط آموزشی به امکانات رایانهای و فن آوری» تولید محتوای الکترونیکی برای اکثر
تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور نشان میدهند که سرمایه فکری تأثیر معنیداری
در موفقیت سازمان دارد؛ از جمله موارد مشابه در.ادامه» بررسی شده است.
بهرامی و همکاران (2011 ,.[۵ 6۲ 13211۳2101) در پژوهشی با عنوان «مقایسه اجزای سرمایه
فکری در دانشگاه» که بر روی اعضای هیأت علمی دانشگاههای اصفهان و کاشان انجام دادند» به
این نتیجه دست یافتند که سرمایه فکری و اجزای آن شامل سرمایه انسانی» ارتباطی و ساختاری در
دانشگاههای دولتی استان کمتر از حد متوسط بوذ و ضریب همبستگی نشان داد که رابطه بین سه
مولفه سرمایه فکری مثبت و معنیدار بوده است. چوپانی و همکاران (2012 ,.له 6۲ [500۵5)
در پژوهشی با عنوان «رابطه بین سرمایه فکری و نوآوری سازمانی در شرکت سهامی بیمه توسعه»
به این نتایج دست یافتند که بین سرمایه فکری و نوآوری سازمانی رابطه مثبت و معنیداری وجود
دارد و همچنین» بین تمامی مژلفههای سرمایه فکری (انسانی» ساختاری و رابطهای) و نوآوری
شرفی و عباسپور (2013 ,۸002970 6۶ [51827۵) در پژوهشی با عنوان «ارتباط بین
سرمایه فکری و عملکرد در دانشگاهها و مسسات آموزش عالی» به ان نتایج دست یافتند که بین
سرمایه فکری و ابعاد آن (انسانی» ساختاری و رابطهای) با عملکرد نظام دانشگاهی ارتباط
معنی داری وجود دارد. اما» در سرمایه ساختاری بین دانشگاهها تفاوت معنیداری وجود ندارد.
اصل روستا (2014 ,قافتاه13 ع۸51) در پژوهشی با عنوان «امکانسنجی کاربست مدیریت سرمایه
فکری در دوره ابتدایی آموزش و پرورش کرج» نشان داد که مدیریت سرمایه فکری در معلسان»
مدیران و عناصر ستادی زن و مرد از حد متوسط بیشتر بوده است.
رضائی کلانتری و مهدوی (2015 ,1/8142 :8 12۵121271 1162266) پژوهشی با عنوان
«رابطه بین سرمایه فکری و نوآوری سازمانی معلمان ابتدایی ناحیه دو شهر ساری)» انجام دادند.
نتایج نشان داد که بین سرمایه فکری و نوآوری سازمانی معلمان رابطه مثبت و معنیداری وجود
دارد. سرمایه ساختاری بیشترین سهم را در پیشبینی نوآوری سازمانی معلمان دارد.
عباسی و همکاران (2015 ,.[۵ 61 ۸00881) در پژوهشی با عنوان «تبیین تأثیر سرمایه فکری بر
بهرهوری نیروی انسانی با نقش میانجی یادگیری سازمانی» که در وزارت علوم و تحقیقات و
فن آوری انجام دادند» به این نتایج دست یافتند که سرمایه فکری تأثیر مثبت و معنیداری بر
بهرهوری نیروی انسانی دارد. در صوزتی که یادگیری سازمانی بهعنوان متغیر میانجی در نظر گرفته
شود میتواند در رابطه بین سرمایه فکری و بهرهوری نیزوی انسانی تأثیر معنیداری داشته باشد.
فساوات و همکاران (2011 ,.[2 6۲ ۳10152۷21) در پژوهشی با عنوان «رابطه بین سرمایه فکری
و عملکرد سازمانهای دولتی» نشان دادتد که سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی اثر مثبت و
معنیداری دارد. احمد الدوجایلی (2012 ,اذهز۸1۵ ۸1020) پژوهشی با عنوان «تأثیر سرمایه
فکری بر ن وآوری سازمانی» انجام داد. نتایج نشان داد که سرمایه انسانی و ساختاری تأثیر مثبت و
معنیداری بر نو آوری سازمانی دارند در حالی که سرمایه ارتبتاظی تأثیر معنیداری بر نوآوری
لو (2012 ,ناد) در پژوهشی با عنوان «سزمایه فکری و عملکرد دانشگاه» که در ۴۰ دانشگاه
دولتی تایوان انجام داد نشان داد که سرمایه فکری يکک شیوه موثر فکری برای بهبود استراتژی
است و به مدیران واحدهای آموزشی برای بهبود عملکرد کمک میکند. کالکان و همکاران
(2014 .اه 6۲ 1)۵116۵0) در پژوهشی با عنوان «اثرات سرمایه فکری» نو آوری و استراتژی سازمانی
بر عملکرد شرکت» نشان دادند که بین سرمایه فکری» نو آوری» استراتژی سازمانی و عملکردهای
شرکتهای فعال در آنتالیای ترکیه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین» سرمایه فکری
۴ فصلنامه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی / سال هفتم / شماره دوم/ زمستان ۱۳۹۵
با توجه به مطالب بررسی شده» هدف اصلی این پژوهش نیز مقایسه سرمایه فکری معلمان مدارس
هوشمند و عادی مدارس مقطع ابتدایی شهر ساری میباشد. برای دستیابی به این هدف و اهداف
۱ آیابین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی دوره ابتدایی تفاوت وجود دارد؟
:۹ آیا بین ابعاد سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی دوره ابتدایی تفاوت وجود دارد؟
۳ آیا بین سرمایه فکری معلمان بر حسب جنسیت در دو نوع واحد آموزشی تفاوت وجود دارد؟
۴ آیا بین سرمایه فکری معلمان بر حسب سطح تحصیلات در دو نوع واحد آموزشی تفاوت
این پژوهش از نظر هدف, کاربردی است. از لحاظ روش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه
این پژوهش دو گروه است. گروه اول معلمان مدارس هوشمند که ۷۹ نفر و گروه دوم شامل
معلمان مدارس عادی به تعداد ۵۳۵ نفر به شرح جدول ۱ میباشد.
جدول ۱. توزیع فراوانی حجم جامعه برحسب جنسیت و نوع مدرسه
همانطور که ملاحظه میشود» جامعه این پژوهش شامل ۳۵۲ نفر زن و ۲۶۲ نفر مرد میباشد. نمونه
آماری بر اساس دادههای جدول کرجسی و مورگان در سطح احتمال ۰/۹۵ و خطای ۳>۰/۰۵
تعیین شد. نمونه شامل ۶۶ نفر از معلمان مدارس هوشمند (۳۹ زن و ۲۷ مرد) و ۲۲۶ نفر از معلمان
مدارس عادی (۱۲۹ زن و ۷٩ مرد) بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی-طبقهای
انتخاب شدند. همانطور که ملاحظه میشود» حجم نمونه این پژوهش شامل ۱۶۸ زن و ۱۲۴ مرد
در دو گروه از مدارس هوشمند و عادی میباشد. توزیع فراوانی مدرک تحصیلی نمونه مورد
جدول ۲. توزیع فراوانی حجم نمونه برحسب مدرک تحصیلی در مدارس هوشمند و عادی
گروه فوق دیپلم لیسانس فوقلیسانس و بالاتر کل
در این پژوهش از پرسشنامه سرمایه فکری بنتیس (1998 ,83018) استفاده شد که حاوی ۴۲
سوال پاسخ بسته از نوع لیکرت ۵ گزینهای است. ۱۵ سوال این پرسشنامه» سرمایه انسانی» ۱۳
سوال آن سرمایه ساختاری و ۱۴ سوال آن سرمایه ارتباطی را میسنجد.
روایی صوری و محتوایی پرسشنامه مورد تأیید استادان قرار گرفت و ضریب پایایی آن با اجرای
آزمایشی بر روی ۳۰ نمونه و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای کل سوالات ۰/۸۸۹» برای
مولفه سرمایه انسانی ۰/۷۵۵» سرمایه ساختاری ۰/۷۲۵ و رای سرمایه ارتباطی ۰/۷۶۵ محاسبه شد.
برای تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از اجرای پرسشنامه» از دو روش آمار توصیفی و استنباطی با
بهره گیری از نرمافزار 5255 استفاده شده:است. از روش آمار توصیفی به منظور محاسبه میانگین و
انحراف معیار و واریانس و از آمار استتباطی شامل آزمون کولم وگروف- اسمیرنف برای تعیین
نرمال بودن دادهها و از آزمون 1 گروههای مستقلو آزمون تحلیل واریانس یکطرفه استفاده شده
فرضیه اول: آیا بین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی دوره ابتدایی تفاوت وجود دارد؟
جهت مقایسه دو میانگین» از آزمون ۶ گروههای مستقل با توجه به یکسانی دو واریانس استفاده
۶ فصلنامه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی / سال هفتم / شماره دوم/ زمستان ۱۳۹۵
جدول ۳. آزمون 1 گروههای مستقل مقایسه میانگین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی
بر اساس جدول ۳ نتایج بهدست آمده از تجزیه و تحلیل دادهها نشان میدهد که مقدار 1 محاسبه
شده (۲/۸۳۷) در سطح احتمال ۹۵ درصد با درجه آزادی ۲۹۰ از مقدار 1 بحرانی جدول (۱/۹۶)
بزرگتر شده است. همچنین» چون میزان معناداری این آزمون (818-۰/۰۰۵) کوچکتر از ۰/۰۵
است؛ بنابراین» بین میانگین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و مدارس عادی تفاوت
فرضیه دوم: آیا بین ابعاد سرمایه فکری معلمان"مدارس هوشمند و عادی دوره ابتدایی تفاوت وجود
برای بررسی این سوال پژوهش با توجه به یکسانی واریانسها از آزمون ] گروههای مستقل در سه
مولفه سرمایه انسانی» ساختاری و ارتباطی استفاده شده است. نتایج در جدول ۴ امه اسنت»
جدول ۴. نتایج آزمون 1 گروههای مستقل برای مقایسه سه موّلفه سرمایه انسانی, ساختاری و ارتباطی
بر اساس جدول ۴ نتایج بهدست آمده از تجزیه و تحلیل دادهها نشان میدهد که مقدار 1 محاسبه
شده (۲/۹۰۲) در سطح احتمال ۹۵ درصد با درجه آزادی ۲۹۰ از مقدار ! بحرانی جدول (۱/۹۶)
بزرگتر شده است. همچنین» چون میزان معناداری این آزمون (818<۰/۰۰۴) کوچکتر از ۰/۰۵
است؛ بنابراین» بین میانگین سرمایه انسانی معلمان مدارس هوشمند و مدارس عادی تفاوت
مقدار 1 محاسبه شده برای مولفه سرمایه ساختاری (۲/۵۱۵) در سطح احتمال ۵ درصد و با درجه
آزادی ۲۹۰ از مقدار 4 بحرانی جدول (۱/۹۶) بزرگکتر است. هم چنین» چون میزان معناداری این
آزمون (818-۰/۰۱۲) کوچکتر از ۰/۰۵ است؛ بنابراین» بین میانگین سرمایه ساختاری معلمان
مقدار 1 محاسبه شده برای مولفه سرمایه ارتباطی (۲/۴۴۳۴) در سطح احتمال ۹۵ درصد و با درجه
آزادی ۲۹۰ از مقدار 4 بحرانی جدول (۱/۹۶) بزرگکتر شده است. همچنین» چون میزان معناداری
این آزمون (518-۰/۰۱۵) کوچکتر از:۰/*۵* است؛ بنابراین, ین میانگین سرمایه ارتباطی معلمان
فرضیه سوم: آیا بین سرمایه فکری معلمان پرحسب جنسیت در دو نوع واحد آموزشی تفاوت وجود
برای بررسی این سوال پژوهش, با توجه به یکسانی دو واریانس و نرمال بودن داده از آزمون 1
گروههای مستقل استفاده شده است. نتایج در جدول ۵ آمده است.
جدول ۵. نتایج آزمون 1 دوگروهی مستقل بر حسب جنسیت
بر اساس جدول ۵ نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل دادهها نشان میدهد که مقدار ] محاسبه
شده (۰/۶۴۵) در سطح احتمال ۹۵ درصد با درجه آزادی ۲۹۰ از مقدار بحرانی جدول (۰/۵۱۹)
کوچککتر شده است. هم چنین» چون میزان معناداری این آزمون (818<۰/۵۱۹) بزرگکتر از ۰/۰۵
۸ فصلنامه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی / سال هفتم / شماره دوم/ زمستان ۱۳۹۵
است. بنابراین» بین میانگین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی بر حسب
فرضیه چهارم: آیا بین سرمایه فکری معلمان برحسب سطح تحصیلات در دو نوع واحد آموزشی
برای بررسی این سوال پژوهشی با توجه به یکسانی واریانسها و نرمال بودن دادهها از تحلیل
واریانس یکطرفه یا یکراهه استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل در جدول ۶ آمده است.
جدول ۶. نتایج تحلیل واریانس یکراهه بر حسب سطح تحصیلات
بر اساس جدول ۶) نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که مقدار 7 محاسبه شده
(۰/۵۵۲) در سطح احتمال ۹۵ درصد با درجه آزادی (۲و۲۸۹) از مقدار 7 بحرانی جدول (۳/۰۴)
کوچکتر شده است. همچنین» چون میزان معناداری این آزمون (918<۰/۵۷۷) بزرگکتر از ۰/۰۵
است؛ بنابرایق» میتوان بیان نمود کین میانگین گعلمان مدارس خوشمنه و مذدازس عأقق بر
امروزه» سازمانها از جمله آموزش و پرورش با محیطی روبهرو هستند که مشخصه آن افزایش
پیچیدگی و جهانی شدن و پویایی است. لذا برای استمرار و استقرار خود با چالشهای نوینی
مواجه هستند که برون رفت از این چالشها مستلزم توجه بیشتر به توسعه و تقویت مهارتها و
تواناییهای درونی است که این کار از طریق مبانی دانش سازمانی و سرمایه فکری صورت
میگیرد که سازمانها از آنها برای رسیدن به عملکرد بهتر در دنیای کسب وکار استفاده میکنند.
در این پژوهش سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی دوره ابتدایی شهرستان ساری
مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. نتایج سوال اول پژوهش نشان داده است که بین سرمایه
فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی دوره ابتدایی تفاوت معناداری وجود دارد و میانگین
سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند به طور معناداری بیشتر از معلمان مدارس عادی است. این
یافته با نتایج پژوهشهای عباسی و همکاران (2015 ,.ل۵ 6۲ ۸002581)» شرفی و عباسپور 502781)
(2013 ,۸02۶005 ۶ چوپانی و همکاران (2012 ,.ل۵ 61 [110020)) و احمد الدوجایلی
(2012 ,نلنهزه۸10 ۸۵۵) همسو میباشد. عباسی و همکاران در پژوهش خود دریافتند که
سرمایه فکری تأثیر مثبت و معنیداری بر بهرهوری نیروی انسانی در وزارت علوم و تحقیقات و
فن آوری دارد. همچنین» شرفی و عباسپور در پژوهش خود ارتباط مثبت و معنیداری در سرمایه
فکری و ابعاد آن با عملکرد نظام دانشگاه نشان دادند. در تبیین این یافته میتوان گفت که سرمایه
فکری مجموعهای از دانش» اطلاعات و داراییهای فکری سازمان است که عامل کلیدی ارتقای
عملکرد کازکنان و سازمان به شمار میرود. از سوی دیگره ساختار مدارس هوشمند به نوعی است
که معلمان تحت تاأثیر و استفاده بهینه از سرمایه فکری سازمان قرار می گیرند. در حالی که در
مدارس عادی,» استفاده از روشهای سنتی این امکانات را فراهم نمی کند. هوشمندسازی مدارس
موجب بهبود عملکرد معلمان و در نتیجه دانشآموزان میشود. لذا بیشتر بودن سرمایه فکری
معلمان مدارس هوشمند نسبت به مدارس عادی منطقی به نظر میرسد.
نتایج سوّال دوم پژوهش نشان داده است: که بین ابعاد شرمایه فکری (انسانی» ساختاری و
ارتباطی) معلمان مدارس هوشمند و عادی دوّره ابتّدای تفاووت معنیداری وجود دارد و میانگین
ابعاد سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند به طور معنیداری بیشتر از معلمان مدارس عادی است.
این یافته با نتایج پژوهشهای چوپانی و همکاران (2012 ,.ل۵ 6۳ 013002/1)) و احمد الدوجایلی
(2012 ,نلنهز۸10 ۸۳۵۵) همسو میباشد. در تبیین این يافته میتوان گفت که سرمایه انسانی
از مهمترین منابعی است که سازمانها برای بهبود کارآیی و اثربخشی به آن تأکید می کنند؛ سرمایه
ساختاری نیز شامل ذخایر غیرانسانی دانش از جملهه پایگاههای داده» نمودارهای سازمانی»
دستورالعملهای اجرای فرآیندها استراتژیها برنامههای اجرایی» فنآوریهای نوین و همه
قابلیتهای سازمانی است که از اهداف سازمانی حمایت میکند و سرمایه ارتباطی نیز به توانایی
سازمان برای تعامل مثبت با سازمانهای دیگر در راستای خلق ارزش از طریق افزایش سرمایه
انسانی و ساختاری گفته میشود و اینها خود میتواند دلیلی بر بیشتر بودن ابعاد سرمایه فکری در
۰ فصلنامه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی / سال هفتم / شماره دوم/ زمستان ۱۳۹۵
معلمان مدارس هوشمند باشد. چرا که معلمان مدارس هوشمند آشنایی بیشتری با دانش و
فن آوریهای جدید دارند و باید این دانش و فنآوریهای جدید را در کلاس درس به کا رگيرند.
نتایج سوال سوم و چهارم پژوهش نشان داده است که بین سرمایه فکری معلمان پرحسب
جنسیت و تحصیلات تفاوت معنیداری وجود ندارد. این یافته با نتایج پژوهش اصل روستا ع[۸)
(2014 ,10۶1۵ که نشان داده است بین سرمایه فکری معلمان و مدیران آموزش و پرورش تفاوت
* مسوولان و مدیران آموزش و پرورش با برنامهریزیهای علمی و منسجم در جهت تقویت و
گسترش سرمایه فکری و ابعاد آن در مدارس عادی همت گمارند.» تا از این طریق بتوانند
میزان سرمایه فکری معلمان مدارس عادی را ار تقا دهند.
مسوولان آموزش و پرورش با تشکیل کلاسهای آموزش ضمن خدمت» معلمان را در
فرآیند یاددهی و یادگیری با فن آوزیهای نوین آموزشی و شرمایههای ارتباطی و ساختاری
آشنا کنند. بدیهی است سرمایه گذاری در این مسیر موجبات رشد و تحول و بالشدگی
آموزش و پرورش را در کوتاهمدت و درازمدت فراهم می آورد.
۵ عطنصنصمجط .(2015) 34 بالط 6۶ مج بش۸ بطعصنصح۸ وا منصعطکق11 وچ مفققطط۸
وزکقحاصصه صه ۸۹۲5 انا دمم و هل وصه اعزمی لعه معا معط منطعصوناهام۳
791-7 ,(6)4 ,۸017150۳01007 ع11طسط معصنص 16 آمص تمصع 0۳ 05
[12202ص2ع0۳ ۵ صز آمازصی اههلامصز او ععدعداگصا .(2012) .۸ 36 منلندزداون۸ معصطا۸
128-5 ,(3)2 ونرو 76019 0۵ ۵961۵۱ ۹/۵ 130۷۵۵۲۰ ,7711071۵00۵ 130۷20۰
7 13۵۱1۵9611671 ]11۵ 11۵11201 ]٩ زاره ۵۲ ونانطاعه۳ .(2014) .5 مقاعتامج ۸16
,کژو156 .2/56 60 ات۲ ۵۲9012010 600601101 [ ۵۲ ۳٩ عاممل5 وتماموعوعاه
4 600۳0۵۳50 .(2011) 17 36 صقن هصص م۳0 ۷ ۸ یک ,8۵366003 یگ بنصعحطدظ
0 66 ناکق6 ۳ 61005 ۲عل اهطا و5 ماد ماه م۸ نلمازصی 10101100 .(1998) .3 ,کنقط80
۸۳۵ .(2012) .7 ,طع20تصفامط6 6 بش۸ بنصعفقط6 .3 بفافلقطاه 727 م13 مفصقصمط)
[720021نص2ع0۳ مصه لعانصی امه 11 مدز 06۳66 منطعصوناهاه۲ عطا ماصز صمناهوناده از
و عاتطتاعدآ 156 تصطع 1 60۵0 000 رووا۵ ۳۳ 7180۳۳۵۵۵ .(2005) ب8 بن۵0ط3۳
۶ صمنا2عی جز آهازصی هنود ۶و ۲۵1۵ عط1 .(2006) .۸ بفاهطهطاد3/0 ۵ بط فآ طعناعط6
.(65 ۲0۳0231 201006 ص1۳۵ ۳۵ ۵۴ رود عط0 نمانصی آمه 10 1ماصذ کصمناهمنصدع 0۳
05 9 76۳۵ 1 ام ۹۲۵۵/۶ ۹۳۳۵۲۲ 716۶090108 .(2006) کل 0 مفاهزه11 نهک[
6110021 دز ۵۶ کادمطز 156 .(2014) 36 مصقص۸ ۸ .0 ات8020 2 ماصناع) کل طقف
- ۳۲۵۲۵۵۵ 06۲10۳۵۵۰ 0 ۵۳ زعوعادجد آمدمناهمنصموجه مصه مناد مصصذ ملقانصهی
13333 هذ 06۳10۳۵۵ واندنص وصه آهازمی 13101100 .(2012) ۷۷۰3/۰ مقانا
5 اطازع دهاز 0۳ عنعملعنل که ناهن 6 عصنککهکعع۸ .(2005) ۳۰ 36 ق6۵۳0 6 بآ و1/1370062
305-33 ,(17)4 ,6۷16۷ 851655 ۳۳۵060 بامماحفص نهانصی طعنصدصک 36 صز
8 ۳666 عطا هنز کل ععصقص0م لقانصی اقه 1۵110 .(2005) 10 ,2/3005
40 33۵2866۲ 010086 عطا ۵۳۵ وعستی 6اه همهم ۸ (2007) بط بفانعقص 1/0
66 و7۳0 1/0067 .کامو 5 [۵ 50۳۳ 0ص عاممطل5 اقصک عصنص و10 هدنام منصدی 0۳
و منطاقط۳۵1200 156 .(2010) .3/4 06 3/6023 ۵ مق .5 بفد 130 نوحل۸ ۷۰۰ مط7306 60 عاز2/0
۶ 06710۳۳۵۵ عط فصه (امس 500 0صق +عصواقته بصقص۳) لآهازمی م0110 دز
,1۹6۷16۷ و۸۵۳ ۵۳۵ و۸۲0 136 .قاط 6 5 عقاو 10۹۳2366
ومندای 110۳۵1300 .(2011) .0 ,18-8000 6 م۸ معا آ-مملانگ ,م٩ 0013603 کل 8011533
40 6 1/0۵96 7۵۶۳۵۲ 0610۳۵66۰ فصه لعازمی دنه 110ص 0666
7 .5030015 اقصک صز امه گم دمنهعنادصو 20 «(2014) با ,فو۵ط۸ ۵۶ ول مفآتاهک۳۵
7 ۳3۵0۶ ۵ ۷۱۲ 2۳۵۷1۵6۲۹ و1۳۵۳ ]٩ 00۵۲۵۶۵ ۷۳۵۷۵۱ 370 1۳۵ 4 ۸۵۵ 0۳:۵ظ
آهازطی 01102 ۵۶ منطعصوناه |۲۵ عط 05 .(2015) 36 3/30 ۸ .36 مختقاصهام نعهرع
5۵۳ ۵۶ 2 توص کحعطوع ا(ممط5 حعصخم وصمصه دنه مصصذ آمصمتهتصموجه هه
7 6 ع ]1 6۵ ,رو۳۵/9ع(25 ۳٩۵ ۵عع۵۲] ۵۲۱ ,111۵۲۵۵۵ ۹۳ 2۳6۹۵۳۵۵ 20067 مجن0
6۰ 1 ۵اه آمش 11۵112 110098 .(2005) با ص۳۳۹ ۸ یک ,66ان8 وی ,1008
6۰ 511695(ظ 3۵۷ 1۵ 1 770019000 تاهاامهی آمش 71112 .(2005) 7 ,8۵065
صز آهانطی 011021 دز ۵۶ ۲۵1۵ ع6ط1 .(2013) 1 وساومصنط۳ط3۳ عم بش باف۸ عنصقطدم۴
۴8٩ 00712۲6۱ ,۷۳۵۷۵ ۳1۳۹۲ 1۵ ۵۱ ۳۳۵۶۵۵۵ 06۳10۳6۰ هدنام هدع 0۳
۲ فصلنامه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی / سال هفتم / شماره دوم/ زمستان ۱۳۹۵
0 لقازطی آده ۵110 ۵6۵ منطعص0ه۴۵1 .(2013) بش۸ ,۸۲۳۵۹00 6۶ ,36 بش5
5۳۵19168 ۳06۵001 معا ناک ناه 0اه +عطونط وصه کعنازنص ها ص00
۸ .(2014) 8 ,71678020 ص60۵ 6 .36 1/0730 م۸ مکتقط5 ند7عط م۸ مصقلافط 7360
40 5۳۳۵۳۲ ۵۲ کاص50006 (ممطی طاونط 6ط۲ 6660 08و00 اممطی که جمعخقصصیم
,130۵۵۵ 15۲ 1۳6 ۵۲ 2۳۲6:۵1۵۵ 20067 0 انطعلج۸ ۶و کاممطی 50۳۵1
4 5ا۵۵۵ 3۵2366۲ 0صه کاصعصع1ط .(2007) ۳۰ ,706 اما ۵ ,3 .5 مف0ع6ط73۵
,(14)55 ,3۷۵/80 ۵۳۵ 320۵1001۵۲ 1 500065 :1100966 ملهانمی لدم ۵110 دز
| هدف از پژوهش حاضر، مقایسه سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی مقطع ابتدایی شهرستان ساری می باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری آن را کلیه معلمان مدارس هوشمند دوره ابتدایی شهرستان ساری به تعداد 79 نفر و معلمان مدارس عادی دوره ابتدایی شهرستان ساری به تعداد 535 نفر تشکیل می دادند که بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 66 نفر از معلمان مدارس هوشمند و 226 نفر از معلمان مدارس عادی با روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای بر حسب جنسیت به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه سرمایه فکری بونتیس استفاده شده است که روایی آن بررسی و تأیید شد و پایایی آن با استفاده از آزمون ضریب آلفای کرونباخ 0/889 محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های t گروه های مستقل و تحلیل واریانس یک راهه استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند و عادی مقطع ابتدایی شهرستان ساری تفاوت معناداری وجود دارد. میانگین سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند به طور معنی داری بیشتر از معلمان مدارس عادی است. هم چنین، بین ابعاد سرمایه فکری شامل ابعاد انسانی، ساختاری و ارتباطی معلمان مدارس هوشمند و عادی تفاوت معنی داری وجود دارد و میانگین ابعاد سرمایه فکری معلمان مدارس هوشمند به طور معنی داری بیشتر از معلمان مدارس عادی است. بین سرمایه فکری معلمان برحسب جنسیت و سطح تحصیلات تفاوت معنی داری مشاهده نشد. |
54,307 | 524452 | یکی از روشهایی که چنین فهمی را به همین ترتیب میسر میکند» روش نقد بیشمتنی مطرحشده توسط ژرار
نت است. دادههای مورد نیاز برای این پژوهش از طریق مشاهده تصویر و تجزیه آن به اجزا تشکیل دهندهاش و اطلاعات
مورد نیاز برای تحلیل آن از طریق مطالعات کتابخانهای فراهم آمد و درنهایت مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج این
پژوهش حاکی از آن است که در طراحی این قالیها؛ هنرمند ایلامی آگاهانه يا ناآگاهانه تحت تأثیر دستاوردهای فرهنگی
مکان-زمان زیستش, با ترکیب متونی از نظامهای فرهنگی ایران باستان و اسلامی به انحا گوناگون» متنی را خلق کرده
که هم در راستای هدف طراحیاش یعنی تبلیغ معنای پنهان اثر موفق بوده و هم پیونددهنده دو نظام فرهنگی ایرانی
* نویسنده مسئول: تلفن: ۹۱۳۱۸۳۸۱۶۱ *نمابر: ۳۸-۳۳۲۲۰۰۰۷ ۰۰ 8160.20.3۳ نصمط6 :انمهتت.
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ه دوره ۰۲۶ شماره ۱. بهار ۱۴۰۰
قالی ایلام مجموعهای از قالیهای روستایی و نیمه روستایی ایران هستند
اقوامی که در منطقه ایلام زیست میکنند به دودستهی لری
باف و کردی باف تقسیم میشوند. مجموعه قالیهای لریباف این منطقه
سار قالیها در این منطقه تولید و تکثیرشده است. با نگاهی ب دب
طولانی این قالی و طرحهای آن در تاریخ فرش ایران» یک نکته توجه را به
خود جلب میکند و آن این که در فرایند تکوین قالی ایلام از دیرباز عواملی
دخیل بوده که تا امروز نیز ادامه داشته است و بهنوعی باعث پدید آقدق
کلیتی یکپارچهشده که امروز تحت عنوان قالی ایلام شناخته میشود. این
یکپارچگی در طرح و نقش قالی ایلام حاکی از نگاه ثابتی است که علیرغم
مداوم خالق این آثار در طول تاریخ» همواره بیتغییر باقیمانده است
و این احتمال وجود دارد که یکی از این عوامل دخیل محیط (زیستی
یا فرهنگی) خلق اين قالی باشد. ازاینرو پژوهش پیش رو بر آن است
تا فهم فرایند تکوین قالی ایلام را با عنایت به نظرگاه موّلفین آن (یعنی
محیط زیستی» جغرافیایی و فرهنگی!) مدنظر قرار دهد. چراکه در فرایند
خلق و رشد یک اثر هنری متکثر چون مجموعه قالیهای ایلام که هریک
که در راستای تکمیل مطالعاتش بر نظریات متفکرین پیشینی,چون یولیا
کریستوا» لوران ژنی" و میکائیل ریفاتر* در حوزهی روابط متنی مطرح
شد. ژنت در تبیین روابط ترامتنی مدنظر خود بخش عمدهای از اثر
بیشمتنیت را چنین تعریف میکند: «بیشمتنیت پدیدهای است که در
بردارنده هر نوع رابطهی پیونددهنده متن 3 یسب پسیتی ] بانتین ۸ آییشینی]
باشد» بهطوری که متن 3 را به متن ۸۸ پیوند بزند»,(1997,:5 ,66116)).
بهطور خلاصه بیشمتنیت رابطه میان دو متن ادبی يا هنری را بر اساس
برگرفتگی اين متون از یکدیگر تبیین میکند (نامور مطلقم 3۴۰۱۳۸۶).
گسترش متنها در جامعه بشری بررسی میشود و برای این بررسی لازم
۱.متنیبودن موضوع» ۲. دارابودن دو یا بیش از دو متن» ۲. مسلمداشتن
خالق و موّلف متفاوتی دارند آنچه اهمیت دارد برآمده از یک اندوختهی
جمعی ایدقال است, زیرا در طول زمان توسط جماعتی خلق و توسط همان
جماعت پذیرفتهشده است. اکنون میتوان گفت مسأله اصلی این پژوهش
درک معنای نهان در پس نقشمایههای قالی ایلام است که خود درگرو
فهم امر ایدثئالی۲ است که تابع گذر زمان نبوده و وابسته به وجه ممیزه
این قالی از سایر قالیهای ایران است. وجوه ممیزه این قالی همانا متون
متعددی هستند که با یک سلسله روابط کنار هم قرار گرفتند تا قالی ایلام
پدید آید. ازاینرو هدف اصلی این پژوهش درک نحو و نوع ارتباط این
متون و تأثیر آن بر شکلگیری معنای کلی و پنهان ازنظر قالی ایلام است.
یکی از برجستهترین نظریه پردازانی که شیوهای جامع و کامل برای تحلیل
چنین امری را تبیین کرده ژرار زنت ۱ است. که با طرح مفهوم بیشمتنیت,
راهکاری جدید برای درک روابط متنی ارائه کرده است. در این نوشتار
سعی بر آن است تا پس از معرفی مختصر آرا ژنت در این پاب» یکی از انواع
قالیهای ایلام با روش او موردمطالعه قرار گیرد و به پرسش اصلی پژوهش
که فهم روابط متنی شکلدهنده به قالی ایلام و معنای برآمده از آنها در
ری ملد ملمترین آنها نوع ارتباط است؛ آو بر آیخ آساس ارتباط
متنها را به دودستهی تراگونگی (تغییر)" و همانگونگی (تقلید) آتقسیم
میکند. و شاخص او در این تقسیمبندی سبک است"! به این معنی
که در تقسیمبندی انواع ارتباط بیشمتنی باید به تراگونگی سبکی و یا
همانگونگی,پسبکی دژهخلق متنی جدید از متن قبلی توجه داشت. در
نظامیی که ژنت از تجلی یک متن در متنی دیگر شرح میدهد از سه نوع
نظام ادبی-هنری سخن میگوید که در گذار از یک متن به متن دیگر نقش
اساسی بازی میکنند و عبارتاند از تفننی» طنزی و جدی. نامور مطلق
قرو و هریک از این نظامها را بر اساس ارتباط بین دو متن» بهطور
خال وروی بل خلاصه هریک از این انحا ظهور بهطور خلاصه
-پاستیش ین این تحو شیوه تقلید میشود اما ذر اغلب موارد موضوع
-شارژ به معنی غلوکردن بیشمتن نسبت به پیشمتن است که همراه
- فورژری» تقلید جدی بیش متن از پیش متن است.
جدول ۱- نحوه ظهور نظامهای سهگانه هنری در هریک از انواع ارتباط بیش متنی. مأخذ: (نامور مطلق, ۰۱۳۹۱ ۱۴۶)
- پارودی,» تراگونگی سبکی بیشمتن نسبت به پیشمتن است (-06
- جایگشت. به شکل جدی به تغییر سبک و تکثیر متن میپردازد
با توجه به موارد مطرحشده در این بخش, روششناسی مطالعه روابط
بیشمتنی بین دو اثر بدین ترتیب است که ابتدا پیشمتنهای متن مورد
بررسی معرفی شوند. در مرحله بعد نوع تحول پیشمتن و حصول به
شود و در مرحله سوم نحو تجلی بیشمتن بر مبنای یکی از انحا شش
گانهای که پیشتر توضیح داده شد تبیین شود. درنهایت از کنار هم قرار
دادن نتیجه این مراحل چگونگی معناپردازی در اثر پسینی و یا همان
بیشمتن مشخص خواهد شد. حال که موارد لازم برای تحلیل یک متن
براساس آرا نت در مورد بیشمتنیت گفته شد» بهتر است پس از بررسی
پژوهشهای انجامشده در این حوزه» چند و چون بهکارگیری آن را در عمل
علیرغم اهمیت بسیار والای قالی ایلام در میان قالیهای ایرانی,
تاکنون پژوهشهای بسیار اندکی بدان پرداختهاند و اینجا در ادافله میآبند
تا پژوهش پیش رو در امتداد این آثار و باهدف پرداختن به آنچه تاکنون در
مورد این قالی نادیده مانده صورت گیرد. ازجمله پیشینههای این پژوهش
- پژوهشی با عنوان « شناسایی و ریشهیابی طرحها و نقوش فرش
دستباف ایران (قالی استان ایلام)» در سال۱۳۸۴ توسط حیدر میزانی
در مرکز ملی فرش ایران و گروه پژوهشی طرح و نقش انجامشده که به
توصیف و تحلیل طرحها نقشمایهها و رنگهای قالیهای استان ایلام به
تفیگ جغرافیایی یافت مسظقه شناسایی و تا رال مرش زا
پرداخته است. در این پژوهش از دو روش تاریخی و توصیفی برای رسیدن
به مقصود نهایی استفادهشده و مجموعه تصاویر مشخص و واضحی از
طرحها و نقشمایهها به همراه شرح و توصیف تاریخی» فرهنگی وذکر
- پژوهشی دیگر با عنوان «درآمدی بر بازشناسی فرش ایلام» توسط
مریم داوری و بهزاد وثیق در سال ۱۳۹۳انجامشده که در دومین همایش
خوانش روابط بیشمتنی در قالی ایلام با تکیه بر آرا ژرار نت
ملی پژوهشهای کاربردی در جغرافیا و گردشگری منتشرشده و به روش
تحلیلی-توصیفی صورت گرفته باهدف شناخت و بهبود کیفی و کمی
نقوش و طرحوارههای فرش و گلیم انجامشده ولی آنگونه که باید چنین
اما آنگونه که باید به بنیانهای ریشهشناختی و معنای آن نمیپردازند.
ازاینرو پژوهش پیش رو بر آن است تا به زيشههاق تاریخی و فرهنگی قالی
ایلام بپردازد و معنای آن را از ناحیه منشا آن موردتوجه قرار دهد.
پیکره مطالعاتی اين نوشتار مجموعه قالیهای لری باف ایلام هستند.
قالیهای ایلام ذیل دو نوع قالیهای کردی و لری طبقهبندی میشود.
قالیهای کردی جنبه تولیدی برای فروش کلان را نداشته و جهت مصرف
خانوارهای روستایی و عشایر تولید میشود. معمولا در اندازه قالیچه و
بدون استاندارد مشخصی هستند (اسکندری, ۱۳۹۳). اما در مقابل نقوش
لری ایلام دربرگیرنده افکار و تفکرات زن و مرد لر است. انتزاع و تجرید دو
غامل مهم در نقش و نگارههای قالی لری ایلام است. فرم نقشمایههای
قالی لری ایلام انسان را به یاد نقاشیهای غارهای قبل از تاریخ میاندازد
ک نشاندهنده قدمت قالیبافی در این منطقه است (یساولی ۱۳۸۹).
قالیهای لري به لحاظ طرح به چند دسته تقسیم میشوند که به دلیل
گستردگی آنواغ این قالی, این نوشتار صرفا به قالیهای سه حوضی این
حوض و جامک خوانده میشوند که در ادامه برخی انواع آخ آمدهه است.
در این قالیها چنانکه در تصاویر ۱ تا ۶ مشهود است. مجموعهای از
نقشمایههای همواره ثابت وجود دارد که در هر قالی بهصورتی جدید و
نی وت از اذیگران طاهرشیدم سیک آزایتری بزایافهم معنای پس
پشت این قالی لازم است هریک از اجزای آن به تفصیل و با روش ژنت
چهارپاره, چلیپا جامک: گل هشت پر بتهه موج و دیگر نقشمایههای
اولین نقشمایهای که در این بخش به تحلیل آن پرداخته خواهد شد
تقشبایه جانگ است که بهئوس اسلیترین نقشباید قالی لزی ابلام
محسوب میشود. این نقشمایه در مرکز قالی بهصورت تکی یا کنار دو
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۰۲۶ شماره ۰۱ بهار ۱۴۰۰
نقشمایه حوضی بکار میرود که چنانکه پیشتر گفته شد در منطقه به
قالی سه حوضی مشهور است. تصویر زیر نمونههای متعدد این نقشمایه
در همه صورتهای متعددی که از جامک ارائهشده, شاکلهی کلی
نقشمایه یک فرم مربعی است که در چهارگوشهی آن چهار فضای منفی
و به رنگ متن قالیچه وجود دارد. همهی نقشمایههای جامکی که بر
قالی ایلام کار میشود به رنگ سیاه و بر زمینهی سرخ کار میشود. این
نقشمایهها علیرغم تفاوتهایشان در جزئیات در ساختار بسیار به هم
مربعی در مرکز هرکدام» وجود نقشمایههای چهارپاره» بته و گل هشت پر
در میانهی جامک اشاره کرد. مسلما در بین مجموعهی بسیار گستردهی
قالیهای ایلام در بین انواع این نقشمایه تفاوتهایی جزئی یافت میشود
که ناشی از سلیقهی شخصی بافنده» منطقهی بافت و بسیاری عوامل دیگر
است. برای تحلیل روابط بیشمتنی این نقشمایه لازم است در وهله
اول پیشمتنهای ی شناسایی و دستهبندی شود تا در ادامه رابطه این
این نقشمایه را میتوان در منطقه بافت آن و در بنای چارطاقیای مشاهده
کرد که در منطقه دره شهر واقعشده و یکی از بناهای باستانی قابل اعتنا
به شمار میرود. این چارطاقی که تصویر آن در زیر آمده است در حاشیه
دره شهر و در روستای «سرخآباد» در محلی مرسوم به «تنوره سرخ گچی»
واقعشده است. با توجه به رنگی که برای روستا و محل چهارطاقی ذکرشده
و با توجه به ساختار چارطاقی که همواره طوری ساخته میشود که درون
آن تاریک و سیاه باشد. ممکن است بین رنگ متن و جامک و.این بنا و
برای آگاهی از صحت يا عدم صحت این ادعا لازم است قدری به
پیشمتنهای کلامی و روایی چارطاقی نیز پرداخته شود که در صورت
میشوند. برای تعیین پیشمتنهای چهارطاقی» پیش از هر چیز لازم است
که تعریف آن ارائه شود؛ فلاحفر معتقد است» چهارطاقی یکی از شیوههای
پوشش قبل از اسلام بهصورت چهارپایه و چهارتّأق در چهار طرف است
که با اجرای عرقچین مرکزی شکل میگیرد (فلاحفر ۰۱۳۸۸ ۹۶).:از
سویی برخی پژوهشگران نیز با تعریف نوع ساختار چهارطاقی بیان کرئهاند
که مربع پا چهارضلعیهای قرارگرفته در زیر فضای طاقها و گنبک در
این بنا یک طرح چلیپایی را شکل میدهد (68 ,1999 ,218 800).
یکی از پیشمتنهای موجود برای این بنا که به دوره پیشازرتشتی تعلق
دارد مهرابههای میترایی هستند. در دوران پیشازرتشتی ستایش مهر اغلب
در غارهای طبیعی که رودخانهای در نزدیکی آنجاری بوده و گاهی در
پرستشگاهی مصنوعی با سقف گنبدی انجام میشده که مهرابه نام داشته
استت و برای آنگه شباهت بیشتری با غاروافضای تاریک آن خاشته بان
همه جای آن پوشانده میشد و روزنههایی در آن تعبیه میکردند تا نور
خورشید از آن وارد شود و مهرپرستان به نیایش آن بپردازند (سجادی,
هایی بودند که در آیین میترائیسم مکان عبادت و ستایش ایزد مهر بوده
اسق (عوقی پور ورهمگازای ۱۳۹۶+ ۵ باکباق تیز در ایی رازطه ینتقان
است عدد چهار و قرارگیری این چهار طاق در چهار جهت اصلی یادآور
چلیپا و گردونهی مهر از قدیمترین اشکال نمادین با کاربرد گسترده در هنر
و معماری ایران است (پاکباز, ۰۱۳۷۸ ۳۴۲). از سویی در دوره زرتشتی نیز
چهارطاقیها در جوار چشمه و آب و بهعنوان آتشکده ساخته میشد و
مورد استفاده قرار میگرفت. دراینباره در فارسنامه ابن بلخی آمده است که
اردشیر در شهر گور دو آتشکده در نزدیکی دو چشمه بوم پیر و بوم جوان
احداث کرد (ابن بلخی. ۴ ۳۳۵ ابراهیم پورداوود درباره سیر تحول
مهرابه به آتشکده در دورههای بعدی تاریخ بر این باور است که «در ایران
یا مهرابهها را بهکلی ویران و نابود میکردند يا آنها را بهصورت آتشکده
در زمان ساسانیان و سپس بهصورت مسجد در دورهی اسلامی درآوردند.
میبرند یادگار زمانی است که آتشکده ها مهرابه بودند» (پورداود. ۰۱۳۸۶
۸). درنهایت در دوره اسلامی نیز چنانکه پورداود گفت چهارطاقیها
به مسجد,بدل شدند» درواقع با ورود اسلام به ایران» ایرانیان مسلمان به
سرعت آتشکدهها راتعمیّر کردند و یا اگر خراب نشده بود تغییراتی در
آنهاداده و بهعنوان مسجد آمادهشان کردند مانند مسجد جامع بروجرد و
با مروری به انواع قالیهای لری ایلام این نکته قابلتوجه است که در
همه قالیهای لری ایلام که نقشمایه جامک دارند دستکم دو نقشمایه
چلیپایی تحت عنوان حوض در کنارههای آن قرار دارند. نکته دیگر در
مورد این نقشمایه و بستر آن رنگ آن است که در قالی ایلام همواره به
رنگ سیاه بر زمینهی سرخ بافته میشود که این دورنگ دور رنگ کلیدی
و بنیادین در آیین مهر (سیاهرنگ مهرابه ها و سرخرنگ جامه مهر) هستند.
پیش از این در مورد اهمیت وجود رود و چشمه در کنار چهارطاقیهای
مهری و زرتشتی مواردی گفته شد و از سوی دیگر امروزه و در دوره
اسلامی اهمیت وجود آب در مساجد نیز بر کسی پوشیده نیست. بنابراین
با استناد به وجود حوضهای چلیپایی کنار جامک در قالی ایلام و نیز با
عنایت به فرم آن که پیشتر توصیف شد و در تصویر ۷ نیز آمده» میتوان
نزدیک به یقین شده اما برای اطمینان لازم است نقشمایههای درون آن
یعنی بته. گلهای هشت پر و طرحهای چهارپاره و چلیپایی نیز موردتوجه
نقشمایههای چهار پاره پا چهارتایی مجموعه دیگری از نقشمایههای قالی
لری ایلام هستند که با تنوع بسیار در این قالی به نمایش درمیآیند.
مهمترین ویژگی نقشمایه چهارپاره» چهار بخشیبودن آن است که در هر
یک از انواع این نقشمایه این بخشها نمودی ویژه داشته و بعضا با علائم
یا رنگهای مختلف پرشدهاند. تصویر زیر برخی از انواع اين نقشمایه را
همانطور که از تصویر فوق برمیآید به لحاظ ریختشناسی, این
تایه عمغاا از یک مرک تتکیل شنم کد نکن آی از نکلتقطه نایک
نسطح چهارگوش متغیر است. از چهار طرف بخش مرکزی این نقشمایهه
چهار فرم خطی بهگونهای خارجشده که چهار فضا در اطراف بخش مرکزی
و در حدفاصل خطوط مقسم به وجود آمده است. برای بررسی روابط
بیشمتنی این نقشمایه نیز لازم است ابتدا پیشمتنهای آن شناسایی
شود. ازأنجاکه این قالی درگذر سالیان همواره در این منطقه باهمین
ضورت طراحی و اجرا میشده: اختمالا پیشمتتی با قدمت و دوام بسیار
بالا در همین منطقه داشته که همواره موردتوجه طراحان, بافندگان.و
مردم منطقه بوده است. ازاینرو برای یافتن چنین پیشمتنی» بهتر است
این مطالعه با جستجو در بقایای تاریخی موجود در محیط خلق این قالیها
انجام شود. با نگاهی به مجموعه آثار باستانی بهجای مانده از بقای دره
شهر!! به مجموعهای از نقوش مشابه با نقشمایه چهارپاره برمیخوریم
تصویر۵- انواع نقشمایه چهارپاره در آثار باستانی دره شهر ایلام. مآخذ: (لک پور ۱۳۸۹ (الف: ۳۷۳) (ب: ۳۸۰)»
تصویر ۶- نقشمایههای چهارپاره بهدست آمده از مناطق باستانی تل باکون, تل شفا و
خوانش روابط بیشمتنی در قالی ایلام با تکیه بر آرا ژرار نت
هنر ایرانی است که سبقه و سابقهای بس طولانی در تاریخ هنر ایران دارد.
در راستای یافتن سایر پیشمتنهای این نقشمایه میتوان به نمونههای
بصری باقیمانده از دوران پیشازرتشتی اشاره کرد که متنی کلامی برای
آنها ثبتنشده و در این پژوهش صرفا بهعنوان دادههایی بصری و در
حکم اثبات شروع یک جریان تاریخی از حضور این نقشمایه قابلاعتنایند.
چهارپاره قالی لری و شواهد باستانی دره شهر محسوب میشوند.
در دوران زرتشتی» در کتاب گزیدههای زادسپرم و نیز در کتاب
زراتشتنامه روایتی آمده است که خلاصهی آن چنین است: هنگامی که
زرتشت به سیسالگی رسید شوق سفر به ایران ویج در دلش پدید آمد
و راهی رود دایتی درست در مرکز ایران ویج شد. هنگامی که به کرانه این
رود عظیم که قعرش ناپیدا و چهارشاخه است. میرسد خود را تنها مییابد»
پس بیهیچ هراسی در آن وارد میشود و قدری در هریک از شاخههایش
غوطه میخورد. در این اثنا وهومنه بر او پدیدار میشود و به زرتشت
دستور میدهد جامه از تن برگیرد و به حضور هفت امشاسپند مشرف
تشت با امشاسپندان چنان که در او تا آمده | بت در کوه و جنگل
صورت گرفته که هانری کربن دو احتمال برای محل این مکالمه مطرح
میکند اول کوه هوکثیریه. کوه آبهای جاودانی و جایی که هوم سپید
در آن میروید و دوم کوه سپیده دمان که غرق در هاله نور جلال است
«کرین8 ۵۵ ۱: ۱۳۱-۵6 بنایزاین در مواجههیا این نقشمایه: خطوط
عمود برهم تمثالی از رود دایتی و چهارپاره اطراف آن تمثالی از جنگلها
(باغهای),هوم,شپید است. چنانکه در تصویر ٩ نیز اطراف این خطوط
عمود؛برهم با نقشمایههای بته و گل و جز آن پرشده است.
در دوران پسازرتشتی و در متون اسلامی نیز روایتی با ساختار مشابه
وجود دارد بدین ترتیب که رسول خدا (ص) شبی مرا به عالم بالا عروج
کردند و همه بهشت بر ایشان ارائه شد. پیامبر (ص) در آنجا چهار نهر
دیدند و سرچشمهی آن را جویا شدند» چون به سرچشمه رسیدند در آنجا
گنبدی از در سپید دیدند که چهار نهر از زیر آن گنبد جاری بود. وقتی
ایشان وارد گنبد شدند چهار تهر را سرچشمه گرفته از چهارستون دیدند
که بر هر چهارستون بسمالله الرّحمن الرّحیم نقش بسته بود (انصاریان»
عام آن چهار بازو دارد. اما بسته به نوع طراحی ممکن
است در حالتهای رکب بهضورت ترکیب چند چلیپا با ترکیب چلیپا
با سایر نقشمایهها نیز ارائه شود. تصویر زیر برخی از انواع این نقشمایه
را در قالی ایلام نشان میدهد. شباهت نقشمایه چلیپا با چهارپاره که
پیشتر ذکر آن رفت در دو خط عمود برهمی است که بنیان آنها را
شکل میدهد. اما تمایز عمده آنها در این است که در چهارپاره علاوه بر
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۰۲۶ شماره ۰۱ بهار ۱۴۰۰
دو خط عمود برهم؛ فضای مابین آنها نیز ارزش بصری و مثالی" دارده
حال آنکه در نقشمایه چلیپا صرفا بخشهایی که با فرمهای عمود برهم
همانطور که از تصویر فوق برمیآید به لحاظ ریختشناسی, این
نقشمایه عمدتا از دو خط عمود برهم تشکیلشده که شکل آن از یک
لیب تازیک ,سطم گسکزده متخضر منتغیر است: کر عامتزین حالتاین
نقشمایه هریک از بازوهای خروجی از مرکز این نقشمایه نیز با یک
خط عمودی بهجانب متمایل شده است. با نگاهی به نقشمایههای فوق
و شواهد باستانی منطقه ایلام لازم است بررسی شود آیا امکان دارد این
نقشمایه بیشمتنی برای این آثار باشد؟ یکی از نقشمایههای موجود در
مجیرعه آتاز باستاتی ببهجای سانده از بقای ذرهاشهر انلام کدقابل تطبیق
برای محکمشدن ادعای ارتباط بین اين دو سری نقشمایه لازم
است مجددا به استدلال منطقی برمبنای روایات موجود در مورد این
نقشمایه مراجعه شود و روابط بینامتنی موجود بین این نقشمایهها
نقشمایه نیز از دوران پیشازرتشتی نمونههای بصری بسیاری یافت ش
ولی پیشمتنهای کلامی موجود آنگونه که باید به جزئیات روایت این
نقشمایه نپرداختهاند. ازاینرو مشابه نمونه پیشین صرفا به دادههایی بصری
موجود مراجعه میشود. تصاویری که در تصویر ۱۴ آمدهاند پیشمتنهای
بصری و پیشازرتشتی نقشمایههای چلیپای قالی لری و شواهد باستانی
موجود در مورد آن رجوع شود. در متون زرتشتی روایتی در مورد ایزد مهر
وجود دارد که بهطور خاص به گردونه مهر میپردازد و بدین قرار است:
«مهز [..] گردانندهی گردوته ایست زیبا و یکسان و برازنده با زینیگاهای
گوناگون آراسته و زرین؛ این گردونه را چهار اسب سفید یکرنگ جاودانی
که از آبشخور میوی غذا مییابند میکشند سمهای پیشین آنها از زر
و سمهای پسین از سیم پوشیده است و این (اسبها) همه بمالبند و
قلاده و یوغ بستهشده که بهواسطه پیوستن بیک قلاب شکافدار خوب
ساختهشده از فلز قیمتی پهلوی هم میایستند» (يشتها کردهی ۰۳۱
بند ۰۱۲۵-۱۲۳ ۴۹۱). کومون در مورد این کنار هم بستهشدن اسبهای
گردونهی مهر معتقد است «میثرس گردونهای را با چهار اسب در مسیری
دایره وار میگرداند» (کومون» ۰۱۳۸۶ ۱۳۴). از سویی در دوره اسلامی؛
در متون کلامی آمده است «در اصطلاح عرفا چلیپا عالم طبیعت را
در خطوط معقلی قابلمشاهده است. که پیشینه آن نیز به قبل از خط
کوفی برمیگردد. همچنین در این دوران این نقشمایه در آجرکاریها و
کاشی کاریهای ابنیه مذهبی اسلامی بهعنوان نمادی از تمامیت و شمول
دیگر نقشمایه موردبررسی در این پژوهش, نقشمایه گل هشت پر
است که در فرهنگ بصری ایرانی بهصورت گلهایی با فرم انتزاعی و دوار
و در قالبهای چهارپززشش پزهاهشت پر ودوازده پر ترسیم میشونداو
اصطلاحا گل خورشید يا نیلوفر نامیده میشوند. این گل متعلق به مهر و
سمبل تکامل و جوهر زندگی, آفتاب و نیروی نگهدارنده زمین است. این
گل همچنین مظهر عطوفت و عظمت است و در ایران علامت مقام سلطنت
بوده است (مجد زاده» ۱۳۸۲ ۷۹۰). برای رسیدن به درکی درست از فرایند
تکوین این نقشمایه لازم است به لحاظ چندکانونگی و چینه نگاری در
خلق بررسی شود. پیشتر ارتباط این نقشمایه با نقشمایه جامک که
فرض شد قابل تطبیق با چهارطاقیهای مهری است» مطرح شد. حال باید
دید این گل در دوران پیشا زرتشتی بهطور خاص و بعد ازآنچه جایگاهی
پیشازرتشتی مهر از درون گل نیلوفر بر روی برکه آبی که
بوده است به دنیا میآید (بهار ۰۱۳۷۵ ۱۱۷). کمی بعد و
در روایات/زرتشتی نیز آمده است که آناهیتا مهر را درون غاری در تاریکی
مطلق به دنیا میآورد و پس از زایش مهر او را روی برگ گل نیلوفری قرار
منیدهد (بهار ۰۱۳۷۵ ۱۱۷). از سویی این نقشمایه به همان ترتیبی که در
قالی ماگاملای ایا همشهود است در آثاز تاریخی باقیمانده از دره شهر نیز
قابلمشاهده است که تطابق این دو در تصویر امه اس
از سویی با توجه به تطابق این نقشمایهها در منطقه ایلام؛ و تطابق
نقشمایه جامک,و سازهی چهارطاقی دره شهر و از سویی با عنایت به
فضای سیاه جامکهای قالی لری ایلام؛ چلیپا و گلهای نیلوفر درون آن و
تمایق با رولیت زادهشدن مهر در تاریکی ویریستری از گل تیلوفره اکنون
میتوان ادعا کرد که ساختار قالی لری ایلام همخوان با بن مایههای برآمده
از آیین مهر وامتعاقپ*آنه آیین زرتشت است و شاهد آیق آدغا شواهد
باستانی باقیمانده در این متطقه است. که هم همخوان با نقوش قالی است
باقیمانده از دره شهر قطعهای تزئینی وجود دارد که بیشباهت به روایت
ذکرشده برای زایش مهر به یاری آناهیتا و بر تختهسنگی در دل غار نیست
که باوجود نیلوفرهای اطراف او بهگونهای نیز محکم شده است. این نمونه
دیگر نقشمایه موردبررسی در این پژوهش» موج است که یکی از
نقشمایههای حاشیهای در متن قالی است. این نقشمایه همواره درونمتن
قالی و در کنارههای آن در دو سوی نقشمایه جامک به کار گرفته میشود.
یپا در آثار باستانی تصویر ٩- نقشمایههای چلیپا بهدستآمده از مناطق
نقشمایه موج در قالی لری ایلام» با فرمی همواره ثابت ارائه میشود که
بهصورت یک خط سینوسی و در عین حال چلیپایی است. در دو سر این
خط مواج گاهی نقشمایه چند مثلث که روی رأس خود قرار دارند دیده
میشود که در تصویر فوق نیز مشهود است. بهمنظور بررسی پیشمتنهای
این نقشمایه. لازم است بررسی شود که آیا این نقشمایه در بین شواهد
باستانی باقیمانده از منطقه ایلام نمونه مشابهی دارد که با استناد به آج
بتوان پیشینه تاریخی این نقشمایه در منطقه را اثبات کرد.
تصویر فوق دو نمونه از جزئیات شواهد باقیمانده از دره شهر را نشان
میدهد که بهنوبهی خود توجیهی برای سبقه ی این نقشمایه در این
منطقه است. در قالی ایلام» نقشمایه موج اغلب بهصورت دو ردیف کنار هم
بافته میشود یکی به رنگ سرد و کبود و دیگری به رنگ گرم بر موج کبود
رنگ اغلب نقشمایههای مثلثی پیوسته عمود میشود. با توجه به این که
نقشمایه موج و مثلثهای پیوسته انتزاعیتر از آن هستند که بتوان عناصر
عینی يا روایی را در آنها یافت. پیش از رجوع به پیشمتنها لازم است به
لزچین امیتمانن که سهگوش: جانشین اقیه شده ااسکه قه: صرقا
درنتیجه فرآیند متداول نقشپردازی هندسی در طرح اصلی, بلکه مرجحا
برای القای اندیشهای تازه [..] مکررا به اثبات رسیده که مجموعه تصویری
شبه لوزیهای پله دار در پناه قبه یا «چتر» نماد آسمان بوده, و باهمان
مفهوم در طول تاریخهای بعدی دوام داشته است [..] نقشهای سهگوش
یا «سرنیزهای» و لوزی نیمه پلکانی خود آسمان بود: اما کوهها نیز شکل
مثلث را به وجود میآورند. یا شبیه لوزیهای نیمه پلکانی مینمایند؛
آزاینرو آسماق به قرینه چون کوهی در نظر میآید» (کرمن. ۳۸۷
۵ با استناه بهایخ سخق از فیلیس آکرمن میتراا کن 6
مجموعه مثلثهای رویهم قرا رگرفته در دو سر این نقشمایه» نماد آسمان
هستند. از سویی پرهام در رابطه با نقشمایه موجی(کنگره ای, پلکانی)
معتقد است «گروهی آن را مظهر کوه میدانند. گروهی نماد آسمان و
خوانش روابط بیشمتنی در قالی ایلام با تکیه بر آرا ژرار نت
افلاک. گروهی مظهر واحد کوه و آسمان [...] به نظر میرسد که نظریه و
استدلالهای پروفسور پوپ پایههای متینتر و استوارتر داشته باشد [...] او
زد استقرا ثابت میکند کهایق کنگرهها هموارهنماد رتزی کوهبزده ست:
که رودها و نهرها و چشمهسارها از آن سرچشمه میگیرد و واسطهای
نمادی بوده است برای تقرب جستن به درگاه عرش اعلی برای آنکه
بارانهای بیپایان خاک را بارور کند و خرمنها را انبوه گرداند. نسبت این
کنگرهها با زیگوراتهای عیلامی که باستانشناسان» بهاتفاق؛ آنها را «کوه
یاد» یا «یادواره کوهستان» دانستهاند. رکن دیگر این نظریه است» (پرهام,
۱ ۸ بنابراین نظریه پرهام میتوان اینگونه فرض کرد که از دو
موج موازی در این نقشمایه موجی که متصل به مثلثهای پلکانی و به
رنگ کبود است نمادی از آسمان و دیگری که بارنگ گرم بهموازات آن قرار
دارد نماد کوهستان است. حال با توجه به اینکه در دوران باستان این
منطقه یعنی استان ایلام نیز جز ملک حکومت عیلام بوده است میتوان
گفت یکی از پیشمتنهای این نقشمایه که متعلق به دورهی پیشازرتشتی
است. زیگوراتهای ایلامی هستند. در دوره زرتشتی نیز کوهها و کوهستان
از جایگاه والایی برخوردار بودند چه در اوستا بندهای ۱ تا ۸ زامیاد یشت به
طفرفی رجا فقس و قاخسی اقتسای افو زیر مالقا ورتشت رز
آهورامزاد بر فراز کوهی صورت گرفته است. با توجه به اينکه استان ایلام
منطقهای کوهستانی و در دل زاگرس است میتوان این گونه استنباط کرد
که در نگاه غیردینی» بافنده ایلامی همواره متوجه کوهها و آبریزهایشان در
محیط زیستش بوده است. حال در دورههای مختلف زمانی متناسب با
عقایدی که بر این منطقه حاکم بوده» کوهها هیچگاه ارزش و اهمیت خود
را ازادست نداده که حتی موردتوجه بسیار نیز بودهاند. در دوره پسازرتشتی
نیز کوه بهواسطه:آنکه محل مبعوثشدن پیامبر اسلام است (غار حرا)
آهمیت خود را حفظ کرده و تقریبا هیچگاه از ارزش مادی و ایدئولوژیکی
ی نزد مر این سرزمین کاسته نشده: است. نمونههای دیگری از
نقشمایههایی که به کوه اشاره دارد در قالی ایلام و شواهد منطقه در
با توجه.به فضای منفی و مثبتی که در دو سوی این خط زیگزاگی
به وجود میآید و با توجه به مواردی که پیشتر در مورد نمادبودن مثلث
برای کوه و آسمان گفته شد و نیز با استناد به مجاورت این دو میتوان این
تصویر ۱۰- الف) تطبیق نقشمایه نیلوفر در قالی ایلام و آثار باستانی دره شهر ایلام. تصویر تصویر ۱۱- نقشمایه نیلوفر در آثار باستانی دره شهر ایلام. مأخذ: (لک پور ۰)۱۳۸۹
تصویر ۱۳- نقشمایه موج در آثار باستانی دره شهر ایلام. مآخذ: (لک پور, ۱۳۸۹ (الف: ۶۲۹). (ب: ۶۳۴))
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۰۲۶ شماره ۰۱ بهار ۱۴۰۰
در برخی انواع قالی لری ایلام» مجموعه متنوعی از نقشمایههای گیاهی
بهکاررفته که برخی از آنها عبارتاند از بته» گل سهشاخه, پنج شاخه.
هفت شاخه. نیلوفر که پیشتر در مورد آن بحث شد. گلهای ترکیبی
و متکثر گلهای انتزاعی و غیره که در این بخش از پژوهش به بررسی
یک نمونهی آن یعنی بته که در طراحی قالی سه حوضی متداول است
پرداخته خواهد شد. آن گونه که در عمده مطالعات هنر رایج است نقشمایه
بته, جلوهای انتزاعی از درخت سرو است که بهجرئت میتوان گفت یکی
از پرتکرارترین نقشمایههای هنرهای مختلف ایران است. این نقشمایه در
قالی لری ایلام در دو بخش استفاده میشود. اول در جامک و در چهارسوی
فرم چلیپایی میانهی آن و دیگر در حواشی بهصورت بتههای مقابل. حال
باید بررسی کرد و دید آیا این نقشمایه قابل تطبیق با سایر نقشمایههای
موجود در شواهد باستانشناختی استان ایلام هست يا خیر؟ تصویر زیر
تموتفای از آثار باقیمانده از بقابای درد شهر است که بانقشمایه بته ترقیق
حال باید به روابط بینامتنی این نقشمایه در دورههای مختلف زمانی
پرداخت تا رابطهی آن با سایر نقشمایههای قالی لری ایلام مشخص شود.
که با نقشمایه بته مرتبط است. بهعنوانمثال «در این ای «میترا»:از
صخرهای سنگی زاده میشود و درحال ی که برهنه است. کلاه شکسته مهری
(کلاه فریجی) بر سر ار (برقبانی: ۱۳۶:۱۳۸۳). گفتنی ات ذگردابات
زایش اشارههایی به زایش او از درخت سرو کاج و صنوبر وجود دارد» که
همگی در انتزاع شکلی شبیه بته دارند (م رکلباخ, ۰۱۳۹۴ ۱۱۷). تصویر زیر
که در کتاب «خدای مخفی» ورمازرن آمده میترا را در حال زادهشدن از
درختی نشان میدهد که تا حدودی مشابه تصویر گیاهی است. که پیکرک
عنایت به فرم درختانی که مهر روی آنها قرار دارد میتوان گفت هر دو
فرم بته و نیلوفر دو عنصر ارزشمند در دوره مهرپرستی بوده و به همین
رزوی :هراذو در قسمت جامک قالی لری ایلام اجا ی کاوندم یل ,اهیگ)
«گرامیداشت درخت سرو در فرهنگ ایران با گسترش آیین مهر در
با توجه به روایت آروپایی زادهشدن مهر و روایت هندوایرا
ایران کهن در پیوند است. در باور پیروان آیین مهر سرو درختی است که
ویژه خورشید و زایش مهر است» درختی که هميشه سبز و با طراوت است
و در برابر سردی و تاریکی پایداری میکند. ازاینروی سرو نماد مهر تابان و
زندگیبخش و نشانه نامیرایی و آزادگی و پایداری در برابر نیروهای مرگآور
بود. ازاینروی در شب زایش مهر «سرو مهر» را میآراستند و هدایایی در
پایش مینهادند و با خود پیمان میبستند که برای سال دیگر نیز سرو
هميشه سبز دیگری بنشانند» (کوهزادی» ۰۱۳۸۹ ٩). از سویی «کلاه مهر
که برجستهترین نماد مهری است» (مقدم ۰۱۳۸۸ ۸۲)» بیشباهت به
طرح بتههای منقوش در قالی ایلام نیست. تصویر زیر نمونههایی از بتهی
قالی ایلام و کلاه فریجی را در تطبیق باهم نشان میدهد.
در دوره زرتشتی نیز سرو یا همان بته درختی مقدس است چه «گویند
آشو زرتشت. دو درخت سرو به طالع سعد در دو محل به دست خود
کاشت. یکی در دهکده کشمر و دیگری در دهکده فریومد از روستاهای
توس (طوس) خراسان» (اوشیدری, ۰۱۳۷۸ ۳۸۶). این نقشمایه در دوره
پسازرتشتی نیز بهکرات و در صورتهای مختلف در هنر ایرانزمین متجلی
نقنده که رضم آنها میتوانتن پینقمتنقایی براع قالیهایی بانه کر
دورههای بعد بافته شدند. ژوله در رابطه با نقشمایه بته به نقل از پرهام
میگوید.«سیر تحول سرو به بته فرایندی طولانی و پرپیچ وخم است
و دستکم.به سه مرحله قابل تفکیک است. مرحله اول منزلت خاص
شرو بهعنوان درخت مقدس و مظهر رمزی مذهبی و نشانهای از خرمی
و همیشه,پهاری و مردانگی است که بهصورت «طبیعی» ظاهر میشود و
حالت تزیینی ندارد. مرحله دوم همزمان بانفوذ تمدن اسلامی و بهتبع آن
جداشدن سرو از ریشههای باستانی است. پس از اسلام سرو توسط هنرمند
ایرانی,و مسلمان,به تگارهای تزیینی و تجریدی تبدیل میشود و فراموش
نشود که در دورهی اسلامی نیز سرو مفاهیم رمزی خویش را هنوز هم در
قالب تجریدی یدک میکشد [..] مرحله سوم که اوج درخشش این نگاه
میباشد و در دوران زندیه و قاجار است که به مرحله کمال میرسد» (ژوله.
حال با توجه به جدول فوق به نظر میرسد در قالی ایلام» هنگامی که
تصویر ۱۵- نقشمایه بته در آثار باستانی دره شهر ایلام .مأخذ: (لک پور ۰۱۳۸۹ )۳۸۲ تصویر ۱۶- پیکرک مهر ایستاده بر نیلوفر, طاقبستان کرمانشاه. مأخذ: (مقدم. ۰۱۳۸۸ ۷۲)
و یا طنز است به این معنی که موّلف در خلق بیشمتن, هنگامیکه بر
کلیت پیشمتن تأکید داشته از بیان جدی و هنگامیکه بر بخش خاصی
از آن تأکید داشته از بیان طنز بهره گرفته است. همچنین در متونی
که به طریق تراگونگی خلقشدهاند. این خلق از طریق تراوستیسمان و
یا جایگشت (تغییر بستر) خلقشده است. در مقابل بیشمتنهایی که به
شیوه همانگونگی خلقشدهاند. با هر سه کارکرد طنزی» جدی و تفننی و
به طرایق شارز (غلو) و پاستیش و فورژری خلقشدهاند. ازاینرو در تبیین
معنای این متون میگفت جامک در قالی ایلام؛ که با در مرکز قرارگرفتن
نیز بر اهمیت آن تأکید شده, عبادتگاه یا تجلیگاه خدا در معنای عام آن
(مهرابه. که و مسجد) است و موّلف با بیان جدی بر انتقال دقیق
این معنا از پیشمتن به بیشمتن تأکید کرده است. پیشمتنهای نقشمایه
چهارپاره دو روایت از پیامبر دین زرتشت و پیامبر اسلام بودند. که هنرمند
با برگزیدن یک عنصر از روایت و با بیان طنز بر آن بوده تا اهمیت روایت را
منحصر در عنصر برگزیده از آن نشان دهد در هردو این روایا
فضا در قالی ایلام واردشده و هنرمند بر آن بوده تا با بیان طنز فقط
بر وجه مکانی آن تأکید کند. چنانکه اگر این نقشمایه با بیانی جدی
و تأکید بر همه ابعاد روایت به بیشمتن مستقل میشده حاصل کیک
جدول ۲- روابط بیشمتنی بین نقشمایههای قالی ایلام و پیشمتنهای آن.
خوانش روابط بیشمتنی در قالی ایلام با تکیه بر آرا ژرار نت
تابلو تفصیلی و با توجه به جزئیات دینیاش نامناسب برای فرش نشیمن
بود. در تقشمایه چلیپا مولف بیشمتنها با برگزیدن یک زوایت وغلو
کردن عنصری از آن» بر آن بوده تا از ذکر عین به عین روایت پرهیزکرده
ومعنای مدنظرش که در اینجا بارقههای نور است را به متن خود منتقل
کند. او برای چنین کاری از بیان طنز استفاده کرده تا اهمیت کل روایت
را صرفا در بخشی که مدنظر داشته خلاصه کند. گل نیلوفر در قالی ایلام:
به شیوه تقلید عین به عین ازآنچه در روایات و سایر هنرهای بصری آمده,
خلقشده و هنرمند بر آن بوده تا از این طریق معنای آن را که برآمدن
نور و گرما از دل آب (برآمدن فره از دل آبهای تاریک) است (محمدی
خبازان» ۰۱۳۹۷ ۲۳)» بهطور دقیق و بیتغییر در متن خود وارد کند. موج
مطابق با پیشمتن خود دارد و آن محل تماس دنیای معقول و محسوس
(محل بعثت پیامبران (حضرت محمد (ص) و زرتشت)) است. درنهایت
آخرین نقشمایه این قالی بته, با دو بیان جدی و تفننی آمده و آتجا که
بیان جدی بوده» موّلف عنصر مدنظر خود را از یک نظام ایدئال وام گرفته
و با تقلید عینبهعین یا تغییر بستر آن, بر آن بوده که بر معنای آن در
هیشمتن کید کند: که در این حالت معنای آن همان آغاز دین (ظهوز
تصویر ۱۸-تطبیق انواع نقشمایه بته در قالی ایلام تصاویر کلاه فریجی مهر در هنرهای مختلف.
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۰۲۶ شماره ۰۱ بهار ۱۴۰۰
باسابقهی منطقه ایلام هستند که در روند تکوینشان مجموعهای از متون
متعدد با بنیانهای ایدئولوژیک متفاوت کنار هم قرارگرفته تا کلیتی
یکپارچه را به وجود بیاورند که در عین تکثر صوری از یک انسجام معنایی
همنشانی آنها به طریقههای متفاوت سعی در به وجود آوردن متنی هنری
داشته که برای فردی مسلمان با نهی ایرانی بار معنایی داشته باشد
و از این راه مورد درک و پذیرش قرار گیرد. در پاسخ به این پرسش که
فهم روابط متنی شکلدهنده به قالی ایلام چگونه میسر میشود و معنای
برآمده از آنها در اثر چیست؟ میتوان گفت از تجلی پیشمتنهای کلامی
زرتشتی و پسازرتشتی بودند» مجموعهای از روابط بیشمتنی شکل گرفت
که درنهایت به خلق یک قالی ایلام منجر شد. در این قالی پیشمتنها
از طریق دو رابطه تراگونگی و همانگونگی در اثر نهایی متجلی شدند.
مولف خالق نقشمایههای اين قالیها با بهکارگیری سه نحوه بیان جدی,
طنزی و تفننی» پیشمتنها را به شیوههایی چون» جایگشت. پاستیش»
تراوستیسمان, شارژ و فورژری در اثر خود متجلی کرده است.
نوع ارائهی پیشمتنها در این اثر گواهی بر آن است که هنرمند,با
۱.استان ایلام بهواسطه آنکه در دوران باستان بخشی از تمدن عظیم و قدرتمند
ایلام بوده و درگذر تاریخ نیز تحولات تاریخی خاص خود را از سر گذرانده و نیز
با عنایت به ویژگیهای خاص محیطی (فیزیکی) آن بستر مناسبی برای توجه به
۱رشهر یکی از شهرهای غربی ایران و در کوهپایه کبی رکوه از رشتهکوههای
زاگرس و مرکز شهرستان درهشهر است. این شهر درساحل جنویی رودخانه سیمره
و در جنوب شرقی حوزه جغرافیایی استانایلام واقعشده است و از شرق و جنوب
شرقی با لرستان و خوزستان و از شمال, شمال غرب و جنوب غربی با دیگر
شهرستانهای استان ایلامهمچون شهرستان آبدانان همسایه است. دره شهر در
دوره ساسانی یکی از پایتختهای ایران بوده و دومین شهر بزرگ استان بعد از
شهر ایلام (به لحاظ گستره شهری) است. به دلیل تعدد و فراوانی قلعههای تاریخی
در محدوده شهرستان» این شهر به شهر قلعههای ایران نیز شهرت دارد. درهشهر در
زمانهای مختلف تاریخی به علل متعدد بارها ویران و آباد گشته» ازجمله عوامل
موثر در ویرانی آن میتوان لشکرکشی سپاهیان آشور و اعراب را نام برد. دره
شهر محل شهر باستانی ماداکتو پایتخت عیلامیان بوده است. ازاینرو دادههای
قائلشدن دو درجه اهمیت اقدام به خلق اثر کرده است. در بخش بااهمیت
بیشتر پیشمتنهارا با بیانی جدی و یا طنز و در عین حال با تأکید بر بخش
خاصی از آن» بهصورت همانگونه یا تراگونه در بیش کنم متجلی کرده
است؛ اما در بخش بااهمیت کمتر سعی موّلف بر آن بوده تابا آوردن متونی
با بیان تفننی حلقههایی رابط بین متون بااهمیت بالاتر خلق کند. صورت
تراوستیسمان» شارژ و فورژری بوده که هدف مولف از اعمال این صور تأکید
بر وجهی از وجوه اهمیت پیشمتن بوده است. با تجزیهوتحلیل نمونههای
موردمطالعه» درروند پژوهش مشخص شد یکی از مهمترین ویژگیهای این
قالی بنیانهای مهری (میترایی) آن است که درگذر زمان» همان معانی
مدنظر در نظام ایدئولوژیک مهری صورت زرتشتی و بعد صورت اسلامی
به خود گرفته و بهنوعی همواره موردتوجه و فهم مخاطبان قرارگرفتهاند.
این وضعیت که به «پیوستگی متنی» نیز موسوم است ضامن بقای یک اثر
هنری در بستر زمان و حتی با تغییر نظامهای ایدئولوژیک است. پیوستگی
متنی وضعیت ویژهای است که در آن عناصر متنی به هم پیوند میخورند.
مطالعهی روابط بیشمتنی این قالی و نحوهی شکل گیری معنا در آن گواهی
بر نظام معنایی مستحکمی است که در دورههای مختلف تاریخی و از
بیتا يشتها. جلد اول, ترجمه ابراهیم پورداود از سلسله انتشارات
آکرمن» فیلیس (۱۳۸۷) مباحشی چند د رنگارهپرداز یآغازین» ترجمه پرویز
مرزبان» درسیری در هنر ایران از دوران پیش|زتاریخ تا امروز زیر نظر آرتور اپهام
برقبانی, زهرا (۱۳۸۳)» بررسی ادیان ایران باستان؛ با تأکید ویژیر آئین
بهرام بن پژدو (۱۳۳۸) زرآتشت نامه ترجمه فردریک رزنبرگ» بیجا.
پرهام» سیروس (۱۳۷۱) دستیافتههای عشایری و روستای یفارس با همکاری
ژوله تورج (۱۳۸۱) پژوهشی در فرش /یران, انتشارات یساولی» تهران,
سجادی, جعفر (4»۱۳۷۳ فرهنگ معارف اسلامی, جلد ۰۲ کومش, تهران.
سجادی, علی (۱۳۷۵)» سیر تحول محراب ا زآغاز تا حمله مغول؛ سازمان
عوضپور بهروز؛ محمدی خبازان» سهند و محمدی خبازان ساینا (۱۳۹۶)»
فلاحفر سعید (۱۳۸۸) فرهنگ واژههای معماری سنتی ایران: کاوش پرداز,
کومون» فرانتز (۱۳۸۶)» دین مهری» ترجمه احمد آجودانی» نشر ثالث تهران,
کوهزادی, نازنین (۱۳۸۹) تقدس نقش سرو در هنر ایران؛ دو فصلنامهی
علمی-پژوهشی هنرهای نجسمی نقشمایه. سال سوم» بهار و تابستان, شماره
لک پور» سیمین (۱۳۸۹» کاوشها و پژوهشهای باستانشناسی دره شهر
مجدزاده لیلا (۱۳۸۲)» بررسی مفهوم نمادها در تخت جمشید به منظوّل
مجموعه مقالات تذهیب کنگره نفش, به کوشش حسن محمدی, کتابآرایی
مرکلباخ راینهولد (۱۳۹۴)میتر/ یین وتاریخ؛ ترجمه توفیق گلیزاده و ميحه
خوانش روابط بیشمتنی در قالی ایلام با تکیه بر آرا ژرار نت
مقدم, محمد (4)۱۳۸۸ جستاری دربارهی مهر و تاهید» چاپ سوم انتشارات
ناور مطلوه پهمی (۸ 4۱۳ ترامسیت بط الجه روایظ یک مق بادیگرمدیها
اولی جواد (۱۳۸۹) قالی و قالیچهها ی /یرن, فرهنگسرا جلد اول,
اححطاط رجانداناام-مرع- 60 / حدم من نمی // عمط زالف]
احوتطان عم /ع ما دا / دهع 0 // فاد زج]:
6۵۲ 6۳۵۳۵ ۲ ۵ سا[ و صمتقاعمط آح 11۵06 عصناد۸ 3
مها بسقتطع 1 پاس۸ ۵۶ بجانهه سنا تطع7 سم عنصهاکا ۶و بجرماعن3 لمع تواهصا وصه هه م۲0 که ص50 ۱۳۵.۵
ب1۳۵ ب160۳۵ع ماگ جنک نت و معلع هاگ مکعاتصم۲3 وصه کاس۸ که جاا۳0 برمک ۳۲ اصماوزوی 2۸
0 حصتاق1/0 2 10۳ م16 کز 6۳64 2 06266 1۵ ما ۵3۵ ۱/۵35
۶ ع 0 اهط دز امعم نطو اآمده ۸ مععماتهط معنصها 13
01 ۸/13۵6 هاز دز هد عنطا ۶و کعناومممم آهناصعیه عطا
عا صز وصه عحصت ۵ سل عمتصمعهه داز 0ع عم کقط حعنط
۵ 6 65زع طعنط مصمانوصمه کنط 1 +عصادنری عزع م1۵61 حعطا0
-1020 بوط 51۷۵1 ک اعتاه هه ک6عاصه تفع * وواتجاصتاصمه هام
کاعمعاه هنم عط) حعنط ۷ جرز هدند حعام 020 2 کز /ز0 16
-ط۵10 اکتا دام 2 0۵ 02860 کز بجصمصتاعه) کنطا ها فطل از بط
داعا0سط) کلومتعم اص تنل 0۷۵۳ 001۵0 ققط امط) مدرد 138
نک عطا اهطا ما ها معط امس ۶و جمتاعلامه دز ۵ ۱۳۳
2 36۵۶6 کز ۵ صعاآ عطا ۶و عصادم وصه صوزدعل 3۵ نز
۲و دمعصق اه کنامتستاصهه عطا عازمرععل ماقطا وا مطاه 062601
0 ,0ععق دعس 0عصتق ۳6 کبوه له معصت عطا عصسل هط کنطا
۵ 120105 1001۵۵ عط) ۶و عده کز طعنط بوانانداندهو ۵ کز 0۲۵ط)1
+ط60 ۳۵11 حاعمه1۵6 قنطا ,1۵۲۵1۵ بهنه قنطا ۶و صمنادعی 6
هاز داعامسطا ۵ حصعا 56۵ عصوصماصوسی او کدمعممم عطا +علوزد
خوا۵ 1 0۶ ۷06 عمط 240 و۳۵ عطا وصماکوو 1۵ هز جومد کنطا ۶و
خقل] ۶و عصنصمعد عطا ماع طاعنط کا ۵طا ۳/۵۵۵ 000
011100 ۷۵51 2 ,۵۵ عناعتاه ۳63 معا مه عطا 0ا .ع
عامازددوم دز از بعاطا هدمع دز اما عناعنامه هه اهنا ۶و
8و۵ داعتامعطا ۵۶۶ عط ۶و عصنصمصحد صعففنط عطا ناه ۵
مه کاع) ۳و 5۵1 ج عد م0 بکوطحصعحد داز عصمصه کصنطه
8 کل 1۵1 0۳00655 2 دز 6۳ 2100ع از صه که امع 10 0
۲ 006 .1۵۳5 :۵ عامعی ما فنص معط عط بوط خباه فعسی
606 2 رت 3۵8 م5۵ کصعنناع م0 عصنوصهاکاباه 05۲ 36
۵ ,60666 062۵ کز هط ۵ حاعند عصن2 همه 16۶ 161300
-ع مصنطفطوناهاهم عطا عصنوصما دوس 16۳ و۳۵ 20۳ 2 0۳۵0
-6 156 .۵100 بوانلم ها 0و1 عنط از اج عطا 16۵
-هگطز ک6و امعم فصه معا همه مه تاغل دز امد
<مکصاآ عطا که فزدتولمم۸ عط1 عصصفم 2860 انا ۵ صز 0
۲و معط عطا ۵ معط عصمل ۳۵۹5 م۳۵۹6 کنط ] هنز 1۵110
<عاعل عطا 2040 2۳/06 عطا و اصعصوصص0ه عطا ع همع ۳0
ما۵5 136 بارعا لهس عطا عمنص 1 0۳ کعمدع اک عزعط عمتصنص
ونطا صز 5800100 هط اقطا موس عطا اقطا کت مطد وود قنطا ۶و
-ع۲ حصقا] عطا ۵۶ اه عطا وصه عسعلنه ۶و کعامرسدد عنق حلعت 1686
۳:3 1621 0۶ 561 2 ما0۵ ۵۲ ککعممترم معط رز حعنط۷ مصمصنع
عا ره #عقنه 2 ۵۵۵6 ۵ ۳۵۲۵ کامم عزعمامع۵ز خصعن نله
-6م ۳۵63 کاج۵ئ اصتکانل عصزده کعطا حصعلا «موانلهسام [۹۳۹۵ ۳
800.20۳ تصقطعی نانمسط ,33220007 (98-38ج) نجو۲ ,1838161 (98-913ج) :1 ومطاس۸ دوم ۳0*
| قالی ایلام به مثابه یکی از آثار هنری ایران که تاکنون آن گونه که باید بدان پرداخته نشده، مجموعه ی متکثری از متون هنری را شامل می شود که معنای آن را شکل می دهند. به همین جهت درک معنای پنهان آن بر اساس مجموعه ی پیش متن های تشکیل دهنده ی آن و روابط آن ها با متن نهایی میسر می شود. در مواجهه با یک اثر هنری این چنین، مطالعه ی چگونگی شکل گیری معنا در آن از طریق درک معنا و تغییر و تحول متن های پیشینِ شکل دهنده به آن میسر است، یکی از روش هایی که چنین فهمی را به همین ترتیب میسر می کند، روش نقد بیش متنی مطرح شده توسط ژرار ژنت است. داده های موردنیاز برای این پژوهش از طریق مشاهده تصویر و تجزیه آن به اجزا تشکیل دهنده اش و اطلاعات موردنیاز برای تحلیل آن از طریق مطالعات کتابخانه ای فراهم آمد و درنهایت مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در طراحی این قالی ها، هنرمند ایلامی آگاهانه یا ناآگاهانه تحت تأثیر دستاوردهای فرهنگی مکان-زمان زیستش، با ترکیب متونی از نظام های فرهنگی ایران باستان و اسلامی به انحا گوناگون، متنی را خلق کرده که هم در راستای هدف طراحی اش یعنی تبلیغ معنای پنهان اثر، موفق بوده و هم پیونددهنده دو نظام فرهنگی ایرانی و اسلامی است. |
17,239 | 465378 | ر عملی که جایگاه اداری کارکنان را
خدشه دار نماید و سبب نقض حقوق افراه" شود تخلف اداری محسوب میشود." سلامت
اداری یکی از خواستها و آرزوهای دیرینه جوامع مختلف بوده بطوری که نظام اداری یک
ابزار توزیع عادلانه خدمت به عموم شهروندان باشد. از ابتدای تشکیل دولتها همواره دولت
-0ع 000 دااام6ط اهاصعه اصهع۹* مصعصونمگ عصصخ وواامصص0 30 اعقط 31 واانم 8 0 م09 شوعوظ هنص1 مععما) 3/2 1-0۵
بانهبوه1 14 .۵ بعتق۲ آهزممگ وصه خاا1۵۵ بدوناصعز/۱ ۶ سول آمدونامهاها ,گنوی عنام اکنصنصف عصنام هز همتاماه مت
۲. جمشیدی, محمد.بررسی نقش دولت الکترونیک در سلامت نظام اداری و ارائه ی مدلی مبتنی بر کارکردهای دولت
الکترونیک جهت مقابله با فساد اداری,۱۳۹۲. دومین همایش ملی علوم مدیریت نوین
۳ کلوندی, حدیث » نیکونهاد .حامد. مفهوم و مصادبق سواستفاده از مقام و موقعیت اداری در روبه شعب دبوان عدالت
آداری. فصلنامه پژوهشهای نوین حقوق اداری» دوره ۲. شماره ۷۰۱۴۰۰. ص ۸۵.
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
خوب وحکومت خوب که حافظ منافع عموم باشد مورد بحث بوده ونظریههای زیادی در
این رابطه ارائه شده که حاکی از اهمیت آن است. ایده سلامت اداری با مفهوم دولت خوب
وحکومت داری خوب آمیخته است. افلاطون اخلاق و فضیلت را بنیان دولت خوب و ارسطو
خرد و قانون را بنیان دولت خوب میدانند. عده ای دولت مذهبی که احکام را ازوحصی
گرفته و به قوانین طبیعی جاری میسازد و عدهای قدرت و اقتدار دولت در حاکمیت داخلی
سالامت آداری یک واقعیت اجتماسی اس کهیراآیبه کتشساو واکشسای مجسوع
کارکنان سازمان است. سازمان سالم سازمانی است که در مبادله اطلاعات مورد اعتماد
است دارای قابلیت انعطاف و خلاقیت برای ایجاد تغییرات لازم بر حسب اطلاعات به دست
آمده است. نسبت به اهداف سازمان, یگانگی و تعهد وجود دارد. حمایت داخلی و ترس از
آزادی» تهدید را فراهم میآورد؛ زیرا تهدید به ارتباط خوب و سالم آسیب میرساند. قابلیت
انعطاف را کاهش داده و به جای علاقه به کل نظام, حفاظت از خود را تحریک میکند.
بزرگترین نمود و مظهر نظامهتای:اداری کارآمده «ستلامت.اداری» است که به منزله
مخرکی برای خیات نظامهای سا الم لگ عمعاگامهکهد. سلامت آداری را میتوان نقطظه
مقابل فساد اداری دانست که یکی از عوامنل بر هم اخوژان"توزیع عادلانه فرصتها و عدم
برقراری عدالت و رفاه اجتماعی است. بک"ظام اذّاریسالم, نظامیکارآفرین و شاه است که
به رفاه و آسایش فکری. جسمی, خشنودی و انگیزش مثبت نیروی انسانی در کنار تولید
کالا و ارائه خدمت براساس نیاز واقصی مشتری و با توجه به کیفیت و کمیت آن و سودآوری
منطقی توجه دارد. دستیابی بله چنین وضعیتی دار صورتی آمکان پذیر است که کلیه عوامل
۱. پیریایی» معصومه, دانش فرد » کرم اله. بررسی مقایسه ای وضعیت سطوح نهادی» اداری و فنی با توجه به شاخصهای
نظام سلامت اداری در سازمانهای دولتی. فصلنامه مدیریت منابع در نیروی انتظامی, شماره ۱۸۰۱۳۹۶.ص ۰۱۸۹
۲ معمارزاده طهران » غلامرضا نجفی» مهناز.شناسایی عوامل اثرگذار بر تحول سلامت اداری, فصلنامه مدیریت توسعه و
0 لد واههه ععمه هه ممع-اسه منت امه طالمعط لمصوناهنصموه که امعصگمکحخ "مقطال نهیگ همه هنک مهم م۸ -3
تمرکز بر «سلامت» سازمان به معنای تمرکز بر «موفقیت» آن است. از مهمترین پیامدهای
عدم سلامت سازمانی میتوان به مواردی چون کاهش رضایت کارکنان؛ از هم گسیختگی
کاری» افزایش اختلافات. کاهش نوآوری» کاهش همکاری و کیفیت خدمات اشاره نمود."
بزرگ شدن بنگاهها پراکندگی جغرافیایی و رشد فناوری» زمینه وسوسه ارتکاب تقلب
در مدیران. کارکنان و افراد بیرونی مرتبط با سازمانها و بنگاهها را فراهم کرده است.تقلب و
فساد واقعیتی است که به راحتی نمیتوان از آن چشم پوشید؛معضلی که موجب میشود
سلامت نظام اداری به خطر افتد و در نتیجه هزینه کسب و کار بالا رود و فضای بی اعتمادی.
جامعه را فراگیرد.انگیزه ارتکاب به فساد اداری و دوری از سلامت اداری را باید در قلمرو علوم
اخلاق, جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی تحلیل کرد؛ کارکرد نظارت در سازمان فساد
ستیزی است و این مهم با نظارت کارآمد و سهل تر در سازمان بدست میآید." زیرا فساد.
پدیده ای وسیع و گسترده است که معلول مجموعه ای از شرایط اجتماعی, سیاسی, اقتصادی
و فرهنگی هر کشور است و نمیتوان آن را به ینک حیطه و حوزه خاص محدود کرد."
سلامت نظام اداری مجموعه ای است ازخصایص نسبتا پایندار که انطباق با شرایط محیط.
روحیه بالای نیروی کار کفایت برای حل مشکلات. سرعت عمل و.. را به همراه دارد . به
طور کلی سلامت نظام اداری بر برآیند انجام کار ار بخش:تاکيید دارد.
سلامت اداری: وضعیشی است که کلیه عوات ایک سگازمان قابلیت قامیی اهداق سازتان ,را
به طور مطلوب داشته و میتوانند انحراف از هنجارهای اداری و قانونی و موانع اهداف سازمانی
را در اسرع وقت شناسایی و تدابیر لازم و به هنگام را بسرای زفتع آنها لحاظ نماید.؟
102120مقعگ ,ناه نامام دم ه خلت۵ 0۳ +حصوفاه تمصع طاتمعط هز الط آمدوناهمنهدع0 "بدمذدامجش مصسط همه 06 عم۸- ۱
۲ بیاتی » علی » ارونتن ,محمود . نظارت اداری بر اعمال حکومت؛ مورد پژوهی نظارت بر رفتار حرفه ای نمایندگان پارلمان.
فصلنامه پژوهش های نوین حقوق اداری» دوره ۲ شماره ۶۰۱۴۰۰. ص ۰۱۱۱
۳ پاکدامن, خدانظر . منشی زاده» مسعود. بررسی عوامل موثر بر سلامت اداری در دستگاه های دولتی خراسان شمالی, سومین
کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت » اقتصاد و علوم انسانی» باتومی - کشور گرجستان,۱۳۹۵موسسه سرآمد همایش
. 6 هدناهدان۸ جرمامد۳ اصسمصهه۳ عصفاسمط هد دمنامکاتص1 "منطهمگا, نونصهتز عغ طماامطامط نامگ مصدجداق, داززممضمدعکه-4
۵ ,12 ۷۵۰ بععمنگ زموگ معنعش ب جعیش دز م0 ممندتص م1۳ همه رلک عحمع) ممطاع/< ۳تن۸ عصندنآ طالمهتز لمدونامتنممع0
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
بپیریایی و دانش فرد (۱۳۹۶) تحقیقی با عنوان بررسی مقایسه ای وضعیت سطوح نهادی؛ اداری
وفنی با توجه به شاخصهای نظام سلامت اداری در سازمانهای دولتی انجام داده اند پژوهش
حاضر با هدف بررسی وضعیت شاخصهای نظام سلامت اداری در سه سطح نهادی, اداری و
فنی به انجام رسیده است. نتایج حاصل از آزمونهای آماری نشان داده که سطوح نهادی.
آداری و فنی نظام سلامت اداری نیز در وضعیت نامناسبی از دیدگاه مدیران مراکز جامعه مورد
مطالعه قرار دارند. علاوه بر این» اهمیت شاخصهای نظام سلامت اداری از دیدگاه مدیران
واحدهای تشکیلات اداری و منابع انسانی در مراکز بدین صورت میباشد؛ حمایت منابیع
ملاحظه گری,» روحیه» تاکید علمی, نفوذ مدیر یگانگی نهادی و ساخت دهی. معمارزاده
طهران ونجفی (۱۳۹۶) تحقیقی باعنوان شناسایی عوامل اثرگذار بر تحول سلامت اداری
انجام داده اند هدف ازاین پژوهش شناستایی عوامتل اثرگذار بر تحول سلامت اداری بود
که در آن محقق به دنبال چگونگیانجاد سلامت اداری "و يک سازمان مهم در اداره امور
شهری» یعنی شهرداری تهران بود.نیایج چاصل از تحلیلهییای آماری حاکی از آن است که
تمامیسوالات فرعی تحقیق یعنی تائینر عوامسل فرهنگی, مدیزیتی» سیاسی» قضایی» ارزشی و
ساختاری بر سلامت اداری شهرداری تائید شده اند و با توجه به نتایج رتبه بندی آزمون
فریدمن از بین کلیه عوامل این تحقیق, عامل ساختاری بیشترین و عامل ارزشی کمترین
پاکدامسن و منشی زاده (۱۳۹۵) تحقیقی با عنوان بررسی,عوامل موثر بر سلامت اداری در
دسگاههای دولتی خراسان شمالی انجام داده اند»هدف از مطالعه این تحقیق بررسی عوامل
موثر بر سلامت اداری به دنبال عوّامیل ذایگردر دشتگاههای دولتی خراسان شمالی است. در
این پژوهش تمرکز بر عوامل اصلی و سازمانی موثر بر سلامت اداری ( عوامل برون سازمانی»
درون سازمانی, فردی, فرهنگی و کیفیت زندگی)است که این موضوع در قالب ۶ سوال فرعصی
با عناوین تناسب شخصیت با شغل کارکنان » شفافیت امور » سیستم ارزیابی عملکرد. نظارت
و کتشرل, مکاتینزمانظیر و انقباط#کاهیی مارضافتتاف قنرق و سازمان تسا مار کت میرم
بیان شده است و نتایج بدست آمده نشان میدهد که کلیه عوامل فوق الذکر بر سلامت
آتویاسا وسامی ۲:۱۷ نحقیشی,یا عموان ,آززیابی ,ال سلامتسازیاتی با اس نادهاز
تحلیل واریانس چند متغیره در سازمان تحقیق و توسعه کشور هند انجام داده اند درایین
تحقیق مدل سلامت سازمانی با کمک تضوری و متفیرهای نهادی در سطح فردی تجزیه و
تحلیل» به عنوان مشال توانمندسازی کارکنان» شاخص استرس شغلی» رضایت کارکنان و
متغیرها در سطح سازمانی» یعنی ارتباطات سازمانی» یک مدل سلامت سازمانی را ایجاد کرد.
نتایج نشان میدهد که مدل سلامت سازمانی در سازمان تحقیق و توسعه قابل اعتماد است.
حتی تمام مسیرهای مدل ساختاری نیز قابل توجه بوده اما واریانس در متغیر وابسته مطرح
شده است و همچنین سلامت سازمانی در رده علمینسبت به رده مهندسی بالاتر بود.
اصضری نژاه و همکاران (۲۰۱۶) تحقیقی با عنوان شناسایی عوامل موثر بر ارتقای سلامت
اداری در ادارات گاز کشور ایران انجام داده اند ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه محقق ساخته
بود که ۵۰۰ پرسشنامه توزیع شد و جمع آوری و از طرینق نرم افزار نرم افزار ۴0106 ۳0071
تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که.بین سلامت.سازمانی و عوامل موّثر بر آن ارتباط
معنی داری وجود دارد. اعتماد.» انگی زه».پاسخگویی* شخهرت توانایی» گرایش بیرونی,» هصدف
مسیر همکاری» هماهنگی, نوآوری» اخلاق ارتباط, تم رهبری» شناسایی عملکرد.» فرهنگ.
کارایی کارکنان و استفاده از منابع درامدل نهایی تأیشدشد. همچنین مدل نهایی اعتبار
توادر و لورا (۲۰۱۵) تحقیقی با عنوان ارزیابی شایستگی مدیران شرکتهای آی تی
کشور روساتی با استفاده از شاظرهای عملکره کلیدی انچلمکاده اند که نفایج نشان داذه
است در پژوهش حاضر روشی برای محاسبه نمشرات شاخصهای"عملکرد کل ایجاد شده در
فرآیند ارزیابی شایستگی ارائه شده است: شاخصهای کلیدی عملکرد با توجه به چهار
سطح عملکردی که یک متخصص فناوزی اطلاعات میتوانند در پایان مرحله ارزیابی به دست
آورد برآورد میشوند. به عنوان بهترین رویکرد برای برآورد شاخصهای عملکردی» یک
پرسشنامه آنلاین که توسط ۶۰ نفر از مدیران در شرکتهای أی تی رومانیایی کار میکند.
پیشنهاه میشود. نتایج حاکی از آن است که تفاوت بین سطوح عملکرد بسیار کوچک است.
مدیران شرکتهای فناوری اطلاعات ویژگیها و خصوصیات مشابهی داشتند. بر اساس این
تحلیل, شاخصهای کلیدی عملکرد محاسبه شده میتوانند به یک ابزار ارزیابی شایستگی
مدیران به سازمانها در اندازه گیری عملکرد حرفه ای آنان کمک کند.
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
با توجه به جدید بودن موضوع مورد پژوهش و اینکه تاکنون تحقیقی مشابهی با
این عنوان در دادگستری صورت نگرفته لذا ضرورت انجام این پژوهش شناسایی و رتبه
بندی شاخصهای موثربر سلامت نظام اداری در دادگستریها بسیار مهم دیده میشود و
اقداماتی اندکی در سالیان اخیر در این زمینه صورت گرفته واین اقدامات به دلیل فقدان يک
چارچوب منسجم و عدم وجود رویههای مشخص و الگوهای اجرایی شناخته شده با توفیقات
اندکی همراه بوده است. لذا يک خلا جدی در این حوزه مشاهده میشود. خلا اشاره شده
از يک طرف و مهم بودن و کابردی بودن موضوع پژوهش از طرف دیگر ضرورت انجام پژوهش
را باعث گردیده است: چرا که با ارتقا الگوی سلامت نظام اداری دردادگستری دراین
پژوهش قصد داریم یک الگوی مناسب و کاربردی که پتوانند از آن در جهت تقویت سلامت
این پژوهش با توجه به ماهیست آن؛ توصیفی و با توجه به هدف تعریف شده»
از نوع کاربردی است و بر اساس شوه انجسام آن» پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق
قاسل خیرگان,و اساتید داش کامی مننقب و #حخسمر/در راسقای نظام سلاست آذاری کد
دارای ویژگیهاسی نطسسر دن دوستیمرر سودن» تچريسه, تناسب رهشته تحصیلسی؛ مسف ول دکشبری»
اشتغال به تدریس در دانشگاه استابّقه پژوهشی و تألیفت ی "در این" زمینه بودند. به تعداد ۵۰ نفر
میباشند که از نظرات آنها استفاده شده است. در این تحقیق برای تعیین حجم نمونه از
روش سرشماری بهره گرفته شد لذا تعداد حجم نمونه ۵۰ نفر تعیین شد و روش نمونه گیری
تحقیق » نمونه گیسری قضاوتی و نمونه گیری گلوله برفی است. در فرآیشد استخراج مدل
الگوی سلامت نظام اداری دردادگستریهای استان شمالی از روش دلفی فازی در طی سه
مرحله نظر سنجی بهره گرفته شده است. روش دلفی فازی ترکیبی از روش دلفی سنتی
. آمسه7 76ه 50۲ دوناهوطملامه ما صمنهمنسدم دم +ععماخط نمسنه که دنله تحص .1 مناقوهمگ 2 .8 منم 2-5
6 ,2009 43-52 ,(5)1 ما8 هه امعصهعع م31 لمات کم
۳ سند واحد حفاظت از بافتهای تاریخی - فرهنگی و رویکردهای کلی حفاظت و احیای محدودههای تاریخی» مصوب
و تشوری فازی است و به نوعی تعمیم روش دلفی سنتی در علم مدیریت است. در روش
دلفی فازی, اطلاعات لازم در قالب زبان طبیعی از خبرگان اخذ شده و به صورت فازی مورد
تحلیل قرار میگیرند. روش دلفی فازی,» روشی است به منظور تصمیم گیری و اجماع بر
مسائلی که اهداف و پارامترهای آن به صراحت مشخص نیستند. بر اساس روش دلفی فازی,
ابتدا نظرات گروه تصمیم گیرنده جمع آوری میشود و تخصیص عدد فازی مثلشی از دیدگاه
خبرگان با توجه به واژه زبانی انتخاب شده از سوی آنان» به معیار موردنظر انجام میگیرد؛
زیرا گاهی اوقات استفاده از اعداد صریح در تصمیم گیری برای اینگونه مسائل بسیار مشکل و
غیرعملی میباشد و به همین دلیل از اعداد فازی مثلشی استفاده میگردد. الگوریتم اجرای
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
به منظور استخراج مدل مفهومی,شاخصهای استخراج شده از مبای نظری تحقیق به
۰ نفر از خبرگان و صاحب نظران ارائه گردید و با توجه به مراحل عملیاتی تکنیک دلفی
فازی صورد پالایش و اصلاح قرار گرفته است.پرسشنامه با هصدف کسب نظر خبسرگان راجع
به میزآن موافقت آنها باامولنهاو سیازضای ستل طراحی ده لسشلذا خبرگان از طریق
متغیرهای کلامینظیر خیلی کمکممتوسطزیاد و خیلی زیاد میزان موافقت خود را ابراز
نموده اند.از آنجایی که خصوصیات متفاوت افراد بر تعابیر ذهنی آنها نسبت متغیرهای
کیفی اثرگذار است لذا با تعریف دامنه متغیرهای کیفی خبرگان با ذهنیت یکسان به
سوالها پاسخ داده اند.این متغیرها با توجه به جدول ۱ و شکل ۱ به شکل اعداد فازی
00/1 0/2 0/8 ۵4۵ ۵5 ۵/6 0۵/7 0/8 0/9 3
در جدول فوق اعداد فازی قطعی شده با استفاده از رابطه مینکووسکی به شکل
نظرسنجی مرحله نخست:در این مرحله مدل مفهومیارائه شده همراه شرح مولفههای
معیارها و زیر معیارها به اعضای گروه خبرگان ارسال گردیده و میزان موافقت آنها با هر
کدام از مولفهها اخذ شده و سپس نقطه نظرات پیشنهادی و اصلاحی آنها جمع بندی شده
با توجه به گزینههای پیشنهادی و متغیرهای زبانی تعریف شده در پرسشنامهنتایج
حاصل از بررسی پاسخهای ارائه شده در جدول ۳ ارائه گردیده است .با توجه به نتایج
این جدول میانگین فازی هر کدام از مولفهها با توجه به روابط زیر محاسبه شده است:
بیانگر میانگین دیدگاههای خبرگان اسنت. نتاینجایین محاسبات در این رابطه ۵۸ بیانگر
دیدگاه خبره آم و ,۸ در نمودار شماره ۳ نشان داده شده است :
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
در جدول فوق میانگین فازی مثنلشی با استفاده از فرمول محاسبه شده و با استفاده از
فرمول مینکووسکی فازی زدایی شده است . میانگین قطعی بدست آمده نشان دهنده میزان
موافقت خبرگان با هر کدام از مولفههای مدل مفهومی پژوهش میباشد . با توجه به اینکه
در پرسشنامه ارائه شده علاوه بر سوالات بسته شده,دیگاههای خبرگان در قالب سوالات باز
نیز اخذ گردیده ,پس از پالایش نقطه نظرهای ارائه شده و برگزاری جلسات حضوری با آنها
و با مشورت اساتید راهنما و مشاوراقدامات اصلاحی در مولفههامعیارها و زیر معیارهای مدل
مفهومیاول به عمل آمد. در مرحله دوم ضمن اعمال تغییرات لازم در مولفههامعیارها و زیر
معیارهای مدل؛پرسشنامه دوم تهیه گردیده و هصراه با نقطه نظر قبلی هر فرد ومیزان اختلاف
آنها با دیگاه سایر خبرگان.مجددا به اعضای گروه خبره ارسال گردید.در مرحله دوم خبرگان
با توجه به نقطه نظرهای سار اعضای گروه و همچنین با توجه به تغییرات اعمال شده در
مولفههامعیارها و زیر معیارهامجددا به سوالات ارائه شده پاسخ دادند که نتایج آن در جدول
۵ آارائه شده است. نتایج شمارش پاسخهای ارائه,شدهآدر مرحله دوم همچون مرحله اول با
استفاده ار فرمولها مورد تحلیل قرار گرفته و در جدول ۴ ارائه شده است.
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
با توجه به دیدگاههای ارائه شقداه درم رخلگه او مقایس آن با نتایج این مرحله
در صورتی که اختلاف بین دو مرخلّه ؛کمتر از حدآستتانه خیلی کم (۰/۱) باشد فرایند
له + دور * د) - (ددر در + م1 ( وی دوبیگم)ک
با توجه به فرمول بالا میزان اختلاف بین مراحل اول و دوم به شکل زیر میباشد:
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
ممانگزئه که جذول فسوق نان میدهد دز حولقهای شمازه ۲ :۷:۱۱:۱۸۲۲۹: ۲۸۲۷۷:۱۲۹۱
۰ اعضای گروه خبره به اتفاق نظر نرسیده اند ومیزان اختلاف نظر در مراحل اول و دوم
بیشتر از خد استاته خیلی کم (۰/۱) بوده لذا نظرسنجی در خصوص مولفههای فوق ادامه
مییاید . اعضای گروه خبره ار بین مولفههای,اشاره شنده به جز مولفه نوآور بودن با بقیه
مواره موافق بوده و بدلیل اینکه امتیاز بدست آمده ابترای مولفه نوآور بودن در دامنه خیلی
کم قرار گرفته لذا از مصدل مفهومی تحفیتق حذف گردبد:
در مرحله سوم ضمن اعمال تغییرات لازم در مولفهها ومعیارها مدل»پرسشنامه سوم تهیه
گردیده و همراه با نقطه نظر قبلی هر فره ومیزان اختتلاف آنها با دیگاه سایر خبرگان,مجددا
به اعضای گروه خبره ارسال گردید. بااین تفشاوت کبه دراین مرحله نظر سنجی از ۳۸
مولفه موجود در مرحله قبل ۲۹۰ مورد متوقف گردیده و نظر سنجی در مورد ۸ مولفه باقیمانده
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موثربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
با توجه به فرمول چنگ لین میزان اختلاف نظر خبرگان در مراحل دوم و سوم در جدول
جدول(۸): میانگین اختلاف دیدگاه خبرگان در مرحله دوم و سوم
همانطور که جدول ۸ نشان میدهد میزان اختتلاف نظر خبرگان در مراحل دوم و سوم کمتر
از حد آستانه خیلی کم (۰/۱) میباشد و لذا نظر سنجی در این مرحله متوقف میشود.
بنابرایین در طی سه مرحله نظر سنجی از ۳۸ مولفه یک مولفه(نوآور بودن) از مصدل
مفهومینهایی تحقیق حذف گردید . در این سه مرحله استفاده از تکنیک دلفی فازی در
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
موضوع سلامت نظام اداری با توجه به اهمیتی که در ارتقا و عملکرد و بهره وری کارکنان
و مدیران دادگستری دارد توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است. انجام درست کارها
از عهده سازمانهایی بر میآید که مجهز به نظام اداری سالم باشند. سازمانهای دارنده
ی نطام اداری سالم قادر به تصمیم سازی و تصمیم گیریهای درست ۰ به جا و مناسب
میباشند.سازمانهایهای سالم به عنوان موجودات زنده و پویا در محیط سالم و بر اساس
نیاز واقعصی محیط میتوانند متولد شوند و با فراهم شدن امکانات لازم و کافشی رشد و توسعه
یابند و از طریق اریه خدمات سالم و ارزنده » باعث تامین نیازهای محیطی و تسهیل گر
فرآیند رشد و شکوفایی جامعه گردند. با توجه به خلاهای نظری و پژوهشی موضوع »
هدف مطالعه حاضر طراحی الگوی سلامت نظام اداری در سازمانهای دولتی بوده است .
این الگو در شکل اولیه شامل خود ۳۸ مولفه بوده و بعد از پالایشان آن از دیدگاه خبرگان
در چهار بعد و ۳۷ مولفه و چندین زیرمعیار معرفی گردیده است .به نظر میرسد در
الگوی نهایی به دو بعد سازمانی ورفتاری بیشتر موره توجه خبرگان قرار گرفته اند و
مولفههای بیشتری را به خود اختصاص داده اند. لذا در راتشتای بهبود و ارتقا سلامت نظام
- انتصاب و ارتقای کارکتان و مدیران#دادگگازی برراساس شایستگیهای ذرونی و کسب
شده» و نهادینه نمودن مشارکت همگانی در امر نظارت خارجی و داخلی
- مشارکت دادن کارکنان در اداره:امتور استفاده:از سیستتممّدیریت مشارکتی که شامل:
- تاکید بر ارزشهای اخلاقی, انسانی و,اسلاقیدر محیط کار الگو قرار دادن افراد متعهد و
- اعمال رویههای عادلانه در توزیع جبران خدمات و برخورد عادلانه در روابط متقابل
شخصی و احترام به کارکنان» میتوان زمینه بهبود عملکرد و ارتقای سلامت اداری در محیط
- افزاشی آگاهی کارکنان از اهداف سازمانی و شفاف سازی رویهها و همچنین آموزش ضمن
خدمت در کاهش فساد اداری و پیشگیری از آن مناسب میباشند. مطالعات نشان میدهند که
در سازمانهای ما عدم آگاهی از قانون» باعث بروز نگرش غلط نسبت به سازمان میشود که
- تقویت زیر ساختهای دولت الکترونیک از طریق ایجاد پایگاه اطلاع رسانی, ارائشه
الکترونیکی خدمات. اتوماسیون اداری و سایر موارد که باعث شفافیت قوانیین و مقررات. و
حذف سطوح میانی شده و از ارتباط رو در روی مردم با سازمانها میکاهد.
- مطالعات ما نشان داد که بسیاری از نارضایتیهایی که منجر به فساد میگردند ناشی
از مقایسه افراد در سازمان با دیگران است. بر اساس تشوری برابری افراد دادهها و ستادههای
خود را با هم مقایسه میکنند لذا برپایی اصول نظام پرداخت مناسب و شفاف بر اساس
ارزیابی عملکرد و نظام شایسته سالاری به جای خویشاوند سالاری توصیه میشود.
شناسایی و رتبه بندی شاخص های موتربر سلامت نظام اداری با
رویکرد دلفی فازی( مطالعه موردی : دادگستری های استان های شمالی )
۱. بیاتی » علی » ارونتن محمود . نظارت اداری بر اعمال حکومت؛ مورد پژوهی
نظارت بر رفتار حرفه ای نمایندگان پارلمان. فصلنامه پژوهشهای نوین حقوق اداری,
۲ جمشیدی, محمد.بررسی نقش دولت الکترونیک در سلامت نظام اداری و ارائه ی
مدلی مبتتی بر کارکردهای دولت الکترونسک جهت مقابله با فساد اداری.۱۳۹۲.
۳ پاکدامن, خدانظر » منشی زاده» مسعود.( ۱۳۹۵). بررسی عوامل موثر بر سلامت اداری
در دستگاههای دولتی خراسان شمالی, سومین کنفرانس بین المللی پژوهشهای
نوین در مدیریت . اقتصاد و علوم انسانی باتوی- کشور گرجستان۱۳۹۵۰موسسه سرآمد
۴. پیریایی» معصومه. دانش فرد » کرم اله. بررستی مقایسه ای وضعیت سطوح نهادی.
اداری و فنسی با توجه به شاخصهای نظام سلامت اداری در سازمانهای دولتی.
۵. رجاشی» زهرا داش فرد » کرم اله. فقیهی, ابوالحسن. زیرساختهای ضروری
جست خط مشی گذاری (سیاستگذاری) موفضق در حیطه سلامت نظام اداری, نشریه
۶ کلوندی, حدیث » نیکونهاد حامد. مفهوم و مصاد بسق سواستفاده از مقام و موقعیت
آداری در رویه شعب دیوان عدالست اداری, فصلنامه پژوهشهای نویسن حقوق اداری» دوره
۷ معمارزاده طهران » غلامرضا نجفی, مهناز شناسایی عوامل اثرگذار بر تحصول
سلامت اداری. فصلناسه مدیریت توسعه و تحصول. شماره ۳۰۰۱۳۹۶صص ۴۸-۴۱
۸. یعقوبینورمحمد و یوسفی «حلیمه.سلامت نظام اداری با رهیافت اجرایسی شدن
سیاستهای کلی نظام اداری: مطالعه تائیر توسعه دولت الکترونیسک بر
ارنقشای سلامت نظام اداری از دید کارکنان دانشگاه بیرجند. حقوق اداریسال
8 اعومحه طالوعط لمد 22 تصمع۳ه که کمعصگدعهده۸ «مقطال نهنگ مضه طاعمژگ هو 1-۸
-1۵ :22108نص2ع0۳ طالهعط هنز الط آهد و221 تصهع0 «مدهدامجش مگ وصه 06 2-۸
00.23-1 .2012 ,5060665 عصقسع۲ ۶و لممسول. حعز هگ محص هام0۳ ۵ ۵۳05
6)) 00ط01/ طتل۸ عصندنا 11621 آهدوناهمنصهع0 عطا عصنامع ۸ ماع ۳ خصمصو۳ عمملصمط
-3,2016.00.71 310۰ ,12 ۵۰ :معصزم5 آهنمم5 مزع ی جعحش۸ دز 066 ممزعنص م1۳ قم6 :وونا8
,1۴006 عصصظ ونوا ص10 آعمط/3 ونوا انم :0 1601 مندو305 هنصه7 معدما۲ وه/ محعن-4
1316۵0۵1 ازع 6 ماگ تحص عصنام۲۵ ها جمااهاهه کم عحوصه معط آهاصعهه اصوعن/3»
2018,00.82-5 ,1 96و[ 14 ۵1۰ معتق۲ آهنهم5 فصه 116211 ص20 ع/2 ۶ م0
۲و ععع عط) نز201 عناخعصمج1 فص صوزد 185 بوناو۳ آهدونامصهاها .ک بااعصط5-5
و الط ۵طا عصنامع 23 ددماه توص عطا علصو وصه ص۵6 ۵ کز بووناک قنط) که عدومسبم 156
0۳ 136 ۵۶ کاسامه 6ط حز حامه مره خطماع1 وگ ۳5 حصعاگرد عنام نموه عط]
6 .(0۳0۷668 صق زک ما03[ م که مه 3/222 0۴ کاس0ه آهمتصی فصه آمع6ل) 0۳065
6 1۵ 2016 ام کز ,2۳266 6 مره حصعل م از 6غتمروعل مصعاگنرد 2116 کته صه ص1۳۵
-0۳82 2003160۷6 1۵ عساند؟ ب6کش860 واع موی صز صصتانه که حصعلومص چ ۶و کصمنامص عطا
- رباع 16 26 نله ,ک6 ۵0688 ۵6 ۵۲ 0655 اد 20109 ناه طامز 10۷ بالط
1[ :6 هط کاژ ۵ 1006 بص۳ا خل حصکاگ یرگ مسا نموه بوطا هط ۵۶ 2665 507 66 ,1165
38960 200 06 [0۵ 0۳20 0۳ کز از ملهمع 0عص8ع4ل عطا ۲۵ عصنامععه هه باعل کز
0 امه که کاکزقممه بواتصححصصحصصع و۳686 156 موه اه 2 کل از از عصزمل ۶و 0مط اعد 1۳۵
-5 ره 6213 2116 اک نت2 0۳ 8610 6 1 دز 1260 آهم هرد وصه 561600 دمم نانک نهد
-طع6) فطما16 مسا وصه کعمصص من اکعو فصه 165 عاصز عجه ام صماععلامه 0210 ۲۵۰
0 کا6 00 100018600 50 ۵ کمعد ۳۵8 عم تمصص نو 2 ملهاما 10 بوعند 66 ققط 06
0 ,60 ۷۷۵۹8 #مطاعط فتاه عط مععزه غامد عطا عم تصصاعل 10 کمک م0 باکت نهد
[ها ده علباز کز ومطاعص عصنامصود حامجمع م۳ عط هه 50 ۳۵۹8 526 عامصدد و جات ۵
8 ,۳۵۹626 ۵ط) ۶ کعننامعزطاه عط عصعنطم۸ معصامصدد الط مد فص عصناممدد
6صل عط۲ عمنامکد امه صنقصد 37 عصنخصعلز ح ومطاعص خطما16 وگ ۵طا
*. باباماهگ1 ۸2020 موانکه نت همم عنصماع مطعصصتطظ آبامامگ موطاهننش اطع حصع قح که اصعححانه 16
03 ۵1 81 00 ۵ سا 0 هگ ها0 ۰ 1۳۵۵
*. واه متا ومم۸ نماد مطعصعرظ آممامگ موطاونن۸ اصعصص عم ممص و خصعصاه 16
۶ مک ۸2020 ونکت متا وعع۸ عنصمادا مطعصععظ آرمامگ موطهناخ اصعصعمصمد که اصعصا و1
-ز9ق12ه 0ص آعومص ۳000۶۵۵0 عطا ۶و عسعاتیه جه کممامعگ عطا عصناطاع۵۱ مصاگرد الط
01621 ,6۳۵۷10۵ م22110ن20ع0۳ عطا حنطاز دامع اعمصعع 100۳ ماصز حصعطا 1۶08
27608 10102105 عطا عصمصه خقطا ۵ معله ۳۵۹ 1۳ بعاطاتفدوم کز بورماهانع1 0هه
- 120108 2-۳220122۵ ۳ا واگ قنطا صز حصگاگبری ع ماک نصتصلوه عطا ۶و الط ۵ط]
وا 16506611 ,126105 هد 110 همع ما0 هد ماع اما قط6 - کمامه وهای
16 ۶ کرد 512106 نصنصفه عطا ۶و طالععط عطا 0۵ عمط تمصع عطا هط
۵ (صعاز6-صه6۰165 .(کعع همقل صه 0۶۹/2 عاس0ه لعصنصی فص آمعع1) 0۳065
32۷6 63210 وه 21100 2نص2ع0۳ عطا حنطان هصمزعصعحصنل ۷۵ مأعلومص هس86 1۳۵ حصز
,10106 نطصا16 چمسگ مطالمعط 6اه کته مصگاگرد 2116 کت ت۵0 :1۳6۳۵۵
| هدف از انجام این تحقیق شناسایی و رتبه بندی شاخص های موثربر سلامت نظام اداری با رویکرد دلفی فازی در دادگستری های استان های شمالی در می باشد. این پژوهش با توجه به ماهیت آن؛ توصیفی و با توجه به هدف تعریف شده، از نوع کاربردی است و بر اساس شیوه انجام آن، پیمایشی است. جامعه این تحقیق را خبرگان و اساتید دانشگاهی منتخب و متخصص در راستای نظام سلامت اداری تشکیل می دهند. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه و پرسشنامه می باشد و از تکنیک دلفی فازی استفاده شده است. در مجموع پرسشنامه ای برای 50 نفر از خبرگان و اساتید دانشگاهی که شناسایی شده ، ارسال شد. برای تعیین حجم نمونه از روش سرشماری بهره گرفته شد لذا تعداد حجم نمونه 50 نفر تعیین شد و روش نمونه گیری تحقیق ، نمونه گیری قضاوتی و نمونه گیری گلوله برفی است. تحقق اهداف تحقیق ، با بهره گیری از روش دلفی فازی در شناسایی 37 عامل اصلی موثر بر نظام سلامت اداری، وزن دهی عوامل یا معیار مدل پیشنهادی و طبقه بندی آنها در چهارگروه کلی درون سازمانی ، رفتاری، برون سازمای و محیطی میسر شده است. نتایج به دست امده از این تحقیق می تواند به عنوان معیار ارزیابی سلامت نظام اداری دادگستری های استان های شمالی مورد استفاده قرار گرفته و کارشناسان منابع انسانی و رفتار سازمانی را در فرآیند آسیب شناسی و بهبود وضع موجود یاری نماید. |
31,955 | 437010 | دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی, سال هشتم, شماره دوم» پیاپی ۰۱۹ بهار و تابستان ۰۱۳۹۹ صص ۷۵-۹۰
67 ۳۵۲۹۳۵۱ او 9م6ط 1 عطا دز جومظ عطا ۵0۴۵ امک عط) اه دمف ۵2 15۶۵
روحانيه البقا) و بستر فکری آن» ما را متوجه کینونتی از
تس ,میکند گرب واستطا: سبب قبّل .از ابدان و با اسفظ
هویت و تکثر معلولی» تحقق دارد و در عین اشتمال بر
لحاظ این کینونت» در فهم نظریه» نقشی بهسزا دارد؛ چه
اینکه فهمی نو از «حدوث» به ما ارائه میدهد. این
از این کینونتها قابل فرض است تا آنجا" که به آتقرر
حقیقی و علوی نفس برسیم که واحد و مطلق محض و
لابشرط از هر قید. ازجمله تقدم و تأخر» جسمانیت و
تجرد» حدوث و قدم و... است. نفوس با همه اطوار و
شئون خود - همچون جسمانیت و روحانیت و تقدم و
تأخر و... - ظهور این واحد مطلق هستند؛ پس «حسمانيه
به روحانیت, ظهور سعه و اطلاق نفس علوی است. من
برای بسیاری از مباحث نظری - همچون «معرفت نفس و
رب» و («فطرت» - و مباحث ناظر به عمل - همچون
. استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم قم. ایران؛
6۰ 6ط) ۵ 006 قافن اقطا آنام5 1و معصهاعنده 20
داهگکه وه 65مج؟ و الم از علبام5 هه واه زد
1 اج و 1۳" اصزع م1۳ بآبام5 ۳281601 ۵۶ 1۵16286
۶ جانکه دنا وحطممکمانطط ع اهوم و اصعلودگ ۵ط۳ .۰
٩ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی, سال هشتم, شماره دوم. پیاپی ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
کردهاند و در واقع» تحقق نفس قبل از بدن را
توجه شده است و از میان این دو نیز تنها یکی
سعی کرده دیدگاهی اثباتی را - آن هم فقط به
نفس پیش از بدن را منحصر در وجود عقل مفارق
مسئله وابستگی تام به نظریه ما در اصالت وجود و
وحدت و کثرت و تشکیک و نسبت آن با وحدت
نسبت به شئون و اطوار و ابدان نیست. به این
حدوث و قدم است؛ ما در ادامه به این ثمره
حکمت و عرفان در بخش تبیین موحد نیز به اوج
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی ۷۷
در این نوشتار - به علتی که در ادامه به آن
اشاره میکنیم - ابتدا کوتاه و گویا به فهم خود از
از مواقع. کلمات ضد و نقیض در تبیین یک نظریه
۸ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی, سال هشتم. شماره دوم» پیاپی ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
برساخت که خودش تنها در حد یک کلمه به آن
آشاره کرده یا اصلا به؛ آن نیرداخته باشد: با رال
اين» حتی بر ضد آن سخن گفته باشد. با .این شیوه
ناظر به حیث مشترک آن است و آنچه که مصداق
از ساختار ماهوی ان (کثرت به تمام یا بعض ذات
همه کمالات مرتبه پایین را داراست و نسبت به آن
مطلق» در بحث علت و معلول نیز میآید. پس هر
اصالت وجود. فهم ما از علیت و جعل بهاتشأن و
تقدم که تقدم وجود بر وجود است.» حکم علت و
باشد. از سنخ وجود بودن به این معناست که بین
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی ۷۹
و... دو سر حد یک حقیقت هستند و عمده بلکه
صورت و جسم و نیز انواع ذیل هر جنس و انواع
حکم هستند. تحلیل دقیق مراتب ما را به وجود و
۰ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی؛ سال هشتم, شماره دوم. پیاپی ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
«حیوان ناطق و نه فراتر از آن» و لابهشرط یعنی
و حد امر اول واقع شود پس راهی باقی نمیماند
جز اینکه تکه و تعین را به معنای لابهشرط لحاظ
رواست. مگر اینکه با لحاظ همین فهم از آن, تعبیر
به حد کنیم. در بسیاری از عبارات ملاصدرا و سایر
مهم این بحث آن است که وجود به اقتضای اطلاق
لابشرطی خود» در هر لباس و ظهور او« تعین او
حرکت - در واقع - در وجود است» چون بنا بر
وجود یکه است که در عین نو شدن» ثبات دارد و
حواشی خود بر الهیات شفا آن را به کل ممکنات
تعمیم میدهد و از وجود امری شبیه به قوه در غیر
یعنی در غیر از ذات واجب تعالی» نوعی از مادیت
جوهری و قوه و فعل بیان دیگری از فیضان و
تصریح کردهاند که هر یک از ممکنات و کل عالم»
و حدوث روی آوردند و سبق و لحوق و قدم و
تساوی نسبت به وجود و عدم بود. آنها از این
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی ۸۱
میکنذ» در عین حال که امر متحرک را یک واحد
ما را با منزلتی میانی از «وحدت در کثرت» اشنا
ما را اماده میکند تا به کثرت و تعین و حدوث.
۲ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی, سال هشتم. شماره دوم» پیاپی ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
به بیان دیگر هر ظهور و شأنی در عین یگانی
با وجود هالک و باطل است؛ چه اینکه مطلق عین
شأن دارد و حیث عدمی شأن و ظهور بر حیث
وجود اصیل, رها و مطلق از تقابل با عدم است.
ضرورت و امکان متقابلین و ... به مقسم صرف و
به زمانی بودن يا زمانی نبودن (ذاتی) را مد نظر
میان بیشترین سخنان را در اسفار و حاشیه بر حکمه
از نظر اکثر حکما انسان از سنخ نفس است و از
بقا پس از انقطاع تعلق از بدن؛ ۲) وحدت. به
بدن در مقام فعل و تأثیر و تأثر نسبت به آن؛ ۴)
کثرت عددی داشتن قبل و بعد و حین تعلق به
نفس در حدوث و بقا را نیز با دو ویژگی
نفس و به تبع آن سیال دانستن نفس» یعنی حرکت
وی عدم توجه به این معنا منشا حیرت حکما در
نفس» برخی منکر بقا بعد از بدن و برخی معتقد
کینونت نفس» در طبیعت و قبل و بعد از آن
سببها» استفاده کرده, اما در ادامه با اشاره به کامل
جدایی ناپذیری آق دق در ایق عرقیه یا میگند: «و
اما الراسخون فی العلم الجامعون بین النظر و البرهان و
بین الکشف و الوجدان فعندهم ان للتفس شئونا و اطوارا
کثیره و لها مع بساطتها اکوان وجوديه بعضها قبل الطبيعه
و بعضها بعد الطبيعه و رآوا ان النفوس الانسانيه موجوده
لان سببها کامل الذات تام الافاده» و ما هو کذلک
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی ۸۳
(هر چند وابسته به آن) تحقق دارد و «نوعی رابطه
پیش از تعلق به بدن, در عالم عقول و بهعنوان
ادله شیخ اشراق بر عدم تقدم نفس انسانی بر ابدان
باشند "و نه کثیر. او اشراق بر بطلان کثرت عددی
در عالم قبل از طبیعت., خبری از این امور نیست».
هر یک از انسانها به آنچه که دیگران آگاه هستند.
و کثرت در نفوس از نوع وجودی و ای است نه
از نوع ماهیتی. و داستان کثرت در نفوس باید بر
۶ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی, سال هشتم. شماره دوم, پیاپی ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
نفوس پیش از بدن را با خدشه در مقدمه نخست
بحث کینونت متکثر نفوس در مبدا علّی آن قبل از
این دنیا را شناخت نفس به همین جهات توانایی و
متکثر نفوس قبل از ابدان را به کینونت علمی اشیا
قدم نفوس» ابتدا به نقد آن پرداخته و نهایتا با
با استفاده از صیغه جمع (نفوس)» حق را در این
این است. که تحقق پیشین نفس که همراه با علت و
نفس,» شئون و اطوار کثیرهای در طبیعت و قبل و
بعد از آن قائل؛است و یکی از این اطوار و شئون را
الافاده محیط بر معلول و مقوم آن است و تمام
محیط بر تکون نفس در طبیعت و مقوم آن است.
سپس با رجوع به مبانی حکمت متعالیه. ضمن رفع
حاشیه بر حکمه الاشراق نیز با ظهور قوی خود تأییدی
ضمن اذعان به ظهور کلام ملاصدرا در این معنا آن
را غیر قابل توجیه و مناقض با اصول فلسفی دانسته
دانسته و هر کدام را طوری از اطوار نفس,و بلکه
بودن و اشتمال را با همعرضی و تقابل جمع کرد؟
وجودی پیش از ابدان قائل است» پس چگونه دم از
۳ در اوج تقریر خود از «حدوث جسمانی» نفس و
دارد» اما به همه لوازم این اذعان توجه نمیشود. از
جمله اینکه اگر تعین و تشخص مرتبه پایین را نیز از
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی ۸۵
که امتداد و نهایت تشکیک این است که مرتبه بالا
این منافاتی با غیریت آن با علت از حیث تعین
از جمله تعین علّی و تعین معلولی است. نفس در
شده درباره نفس در مقام سبب نیز مطرح است و
تقدم اشاره میکند و آن را از سنخ کینونت علمی
نکته مهمی که در این بین باید مورد توجه قرار
سابق نفس در علم الهی تشبیه کرده است نه اینکه آن
٩ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی, سال هشتم. شماره دوم» پیاپی ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
نزد علت حاضرند. در عین اینکه علت از آن جهت
لبته باید توجه داشت که برتری نفس در مقام سببی»
مفارق» خود معلول است و به تبع آن نفس در مقام
نفس در مقام پایین ندارد. نتیجه اينکه, اگر از موضع
مییابیم و اين در عین حالی است که برای تفس در
مقام سبب احاطه و شمولی نسبی نسبت به نفس در
موجود است و هر یک نسبت بهاپایینتر از خود به
بهنحو اوفی و اتم» این است که نفس در مسبب
داده شد؛ یعنی اطلاق نفس در مقام سببی» با حفظ
دارد و واجد همه کمالات اطوار مختلف نفس و در
آن نیز واجد تعینات خلقی اطوار ذیل خود هست و
است. به این ترتیب» پاسخ دقیق و کامل اشکال ه
تحققهاي نفس, در طبیعت و اقبل وبعد از آن؛ از
به نظر میرسد دو پژوهش نزدیک و مرتبط که در
تکثر معلولی در مقام سبب» آن را رد کرده و
منظر این مبنا هیچ جنبه عدمی و سایهای در هستی
میشویم که هر چه از معلول و تعینات به علت
روست که در مقام سبب» مسبب و رابطه سببیت را
را موضوع کار قرار داده و در صدد اثبات ان برامده
مبنای حکمت ممتعالیه میداند و از موضع اين مبنا با
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی ۸۷
است» نهایتا این تکثر را به عالم مثال منحصر میداند
کثرت فهم شده است و بهدنبال آن» تکثر نفس به
کثرت نیز نه در نفی وحدت که در اطلاق و سعه
اما این تکثر حظی از اطلاق و سعه نسبت به مرتبه
پیشین در عالمی قبل از طبیعت -مثلا در عالم مثال -
نیست بلکه در نظر حکیم عارف بالغ به نگاه وحدت
بیان نهایی دقتی فراتر نیز دارد و آن اينکه در عین
بین این دو نیست و هر دو نوع تکثر جزئی عینی و
۸ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی, سال هشتم, شماره دوم» پیاپی ۰۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
بحث در نوشتار مورد نظر را نیز با مانع روبرو
لازمانی و تجرد» در چیزی به نام حرکت به یکدیگر
به همان بیان که نشان داده شد در همه مراتب
فیضان وجود است. از آن حیث که ملازم با نوبهنو
شدن و نوی سبق بر علم شود. است و چمون
بدن را به معنای همان تحقق عقل مفارق یا موجود
مایت اه دق چیه از سل بو اقه ندی هرخله: از
کینونت دارد و این کینونت با سه ویژگی از ازکان
علت و طوری از اطوار حقیقت خود بودن در عین
اصیل نفس است و در آن مقام تقدم و تأخر
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی ٩۸
مصطلخ در آثار فلسفی بهکار رفته باشد» اما این مسئله و
در عین نو شدن و وحدت در عین تنوع نباشد.
که در لسان فلسفی با عنوان «معقولاات ثانیه فلسفی» از
در این امور همچون مساوق آنها یعنی وجود کثرت و
و «کنت نبیا و ادم بین الما و الطین» را ناظر به همین
۵ استاد جوادی آملی از اطلاق نسبی با تعبیر لابشرط
قسمی و از اطلاق مطلق با تعبیر لابشرط مقسمی یاد
میکند. این مطلب را به طور شفاهی در مجالس درس
۰ دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی؛ سال هشتم, شماره دوم. پیاپی ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹
۶ بلکه همان وجود واحد اطلاقی» در غین سبب بودن
مسبب است» در عین علت بودن معلول است و در
قاعده تعلق جعل به وجود به اتم انحا خود شکل
میگیرد که وجود واحد اطلاقی عینا هم علت است و
هم معلول. سایر قواعد فلسفی نیز در این مقام ظهور
۷ اصرار ملاصدرا در اسفار بر فقر عالم طبیعت, با سخن
او در حاشیه بر حکمه الاشراق مبنی بر تکثر سعی در عوالم
پیش از طبیعت و اینکه نفس در عالم بالا همه کمالات و
سس (۱۳۹۶). «مفهوم یکه. مفاهیم تکه و نقش آنها در
نزد ملاصدرا». فلسفه و کلام اسلامی. س ۴۹ ش ۲
تفس انسانی, دن رسه مرسله: قبل» جین, و معا از
| با تدقیق در نظریه «جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء بودنِ نفس انسانی» و بستر فکری آن، متوجهِ کینونتی از نفس می شویم که به واسطه سبب، قبل از ابدان و با حفظ هویت وتکثر معلولی تحقق دارد و در عین اشتمال بر مراتب پایینتر طوری از اطوار حقیقت نفس است. بدون لحاظ این کینونت، فهم نظریه، ناتمام بلکه به کلی غلط خواهد بود.این کینونت، اطلاق و وحدت نسبی دارد بنابراین سلسلهای از این کینونت ها قابل فرض است تا اینکه به تقرر حقیقی وعلوی نفس میرسیم که واحد و مطلق محض و لابشرط از هر قید ازجمله تقدم و تاخر، جسمانیت و تجرد، حدوث و قدم و... است و نفوس با همه اطوار و شوون خود، ظهور آن هستند؛ پس «جسمانیه الحدوث» بودن نفس به معنای شروع داستان آن از عدم یا قوه محض نیست بلکه تبیین چگونگی ظهور نفس عِلوی در نشئه تعینات است. حرکت از جسمانیت به روحانیت، ظهور سعه و اطلاق نفس عِلوی است. منِ علوی و وحدت ادراکات آن در نفوس مبنایی اساسی برای بسیاری از مباحث نظری همچون «معرفت نفس و رب»، «فطرت» و مباحث ناظر به عمل همچون ادراکات اعتباری، باید و هست، رابطه دین واخلاق، تعارضات خودگروی و... است. |
20,129 | 350322 | واژگان کلیدی: محرک استرسزا؛ بیماری عروق کرونری؛ سطوح هیجان خواهی
امروزه بیماریهای قلبی بهویژه بیماری عروق کرونری قلب! (که طیف بالینی آن از
ایسکمی خاموش" تا آنژین مزمن پایدار؛ آنژین ناپایدار, انفارکتوس میوکارد* و مرگ
ناگهانی قلبی متفاوت است) یکی از سه علت اصلی مرگ و میر در کنار سرطان و سکته
مغزی در اکثر کشورهایی صنعتی بهشمار میرود (کویزانسکی *» ۲۰۰۲). با این که از سال
۰ میزان مرگ و میر ناشی از بیماری عروق کرونر به بیش از نصف کاهش یافته
است اما همچنان اولین عامل مرگ ویر دز ایالات معخده است (انجمن قلب آمریکا
۶ در کشورهای شرق مدیترانه و خاوّر میانه از جمله ایران» بیماریهای قلبی یک
مشکل عمده بهداشتی و اجتماعی بهشمار میرود که ابعاد آن بهسرعت در حال افزایش
است (به نقل از خوسفی و همکاران» ۱۳۸۶). در بررسیهایی که به صورت پراکنده انجام
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
شده» نسبت مرگ ناشی از بیماریهای قلبی در ایران ۲۵ تا ۴۵ درصد گزارش شده است.
طبق آمار گزارش شده از منطقه ۱۳ تهران در سال ۱۳۸۰ ۸/۸ درصد مردان و ۱۲/۷
درصد زنان این منطقه به بیماری قلبی مبتلا بودند. اداره آمار و خدمات ماشینی معاونت
پژوهشی وزارت بهداشت» درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۷۴ میزان شیوع
بیماریهای ایسکمیک قلب را در کل کشور ۶۹/۲۸ درصد گزارش نموده است. از کل
مرگ و میرهای کشور در سال ۰۱۳۷۵ ۷۴۵۵۵ مورد مربوط به بیماری کرونر قلب بوده
که این رقم ۳۵/۸۹ درصد کل مرگ و میرها را شامل میشود (سعیدی» ۱۳۸۳).
در حال حاضر متخصصان قلب و عروق» عوامل جسمی شناخته شدهای را با بروز
بیماری عروق کرونری مرتبط میدانند, از جمله این عوامل عبارتند از: فشار خون بالاا
ورائت (سابقه بیماری قلبی در خانواده) (شاپیرو" او گلدشتاین"» ۱۹۸۲) با اين وجود
شواهد حاکی از آن است. که این موارد.حداکثر 1.۵۰ از.بروز اين.بیماری را پیشبینی
میکنند و عوامل جسمانی فوق.به تنهایی قادر .به تبیین بروز و تداوم بیماری عروق
کرونری نیستند. بلکه دامنه این بیماریها گسترده بوده و ازالحاظ علتشناسی و درمان
چند عاملیاند. در این مسئله عوامل شخصیتی و رفتاری همانقدر مهماند که عوامل
در طول تاریخ روانشناسی شخصیت» رویکرد فرد محور فرض میکند که افراد را
میتوان بر اساس پیکره ویزژگی شخصیتیشان.به تیپهای مشخصی تقسیمبندی کرد
(کانازیو" و اسکوبودسکی » ۲۰۶). بررسیهای زیادق ,خاگی از آن است که تیپهای
مختلف شخصیتی با پیامدهای قلبی ارتباط دارد (دئی من" و همکاران» ۲۰۱۰). همچنین
این بررسیها نشان دادهاند که ابعاد مختلف شخصیتی بر واکنش قلبی- عروقی تأثیر
دارنده چون تجربه و تنظیم هیجانات با پاسخهای قلبی-عروقی رابطه دارند و ابعاد شخصیتی
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
نیز رابطه نزدیکی با هیجانات دارند (جاناسینت! و همکاران» ۲۰۰۹). از طرفی در چند
سال گذشته سیل عظیم تحقیقات روانشناختی به بررسی رابطه هیجانات منفی و
هیجانخواهی" یک متغیر خلقی و شخصیتی بوده و دارای پایه زیستشناختی است که
بازتاب تفاوتهای فردی در سطوح برانگیختگی است. هیجانخواهی بر اساس توانایی
برانگیختن قرار دارد. فردی با هیجانخواهی بالا تحریک مغزی مداوم را ترجیح میدهد.
از کارهای یکنواخت خسته میشود و همواره بهدنبال آن است که از طریق تجربههای
مهیج انگیختگی خود را بیشتر کند. فردی که کمتر هیجانخواه است تحریک مغزی
کمتری را ترجیح میدهد و کارهای یکنواخت را نسبتا خوب تحمل میکند. بهطور کلی
ساختار هیجانخواهی به مقدار تغییر و:تنوعی مربوط میشود که دستگاه عصبی مرکزی
فرد نیاز دارد. (ریو» ۱۳۸۴) راک موی ۵۸ او پدوشکییزان مونو آمین اکسیداز
(۸6۸0)* با هیجانخواهی.ازتباطی منفی دارد, بر این اساس بیش هیجانجوها از نظر
میزان 81۸0 پایین و کمهیجانجوها از.اين نظر در سطح بالایی هستند. زاکرمن
همچنین در بررسیهای خود فرضیه تأثیر هورمونها بر هیجانخواهی انسان را مطرح کرد.
مطالعه فعالیت هورمونها نظیر کورتیزول نیز نشان داد این هورمون همبستگی منفی با
هیجانخواهی دارد. بهعبارت دیگر میزان این هورمونها در اشخاص هیجانخواه» کمتر
است و کاهش سطوح کورتیزول تبیین مناسبی برای این موضوع است که چرا هیجانخواهها
کمتر از تنش رنج میبرند. بدین ترتیب میتوان تصور کرد که چگونه تغییر سطوح کورتیزول
بر روی کارکرد سیستمهای فیزیولوژیک» از جمله سیستم قلبی- عروقی تأثیر خواهد گذاشت.
از سوی دیگر» بررسیهای موجود نشان میدهند که ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماریها با
استرس" رابطه دارند (اندلره ۱۹۹۲). استرس یکی از عوامل مور در ایجاد بیماریها است
(سارافینو/ ۱۳۸۴). بیماریهای مرتبط با سبک و طرز زندگی» از جمله بیماریهای قلبی-
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
عروقی و سرطان که عامل مرگ و میر مردم هستند با پاسخ استرس در رابطهاند (اندلره
۲ بر اساس شواهد موجود بهنظر میرسد که استرس رابطهای پایدار اما متوسط با
وضعیت سلامت افراد داشته باشد (سارافینوه ۱۳۸۴). با وجود اهمیت عوامل روانشناختی
در بروز بیماری قلبی» احتمال دارد یک متغیر به تنهایی تأثیری در وقوع بیماری عروق
کرونر نداشته باشند اما چنانچه در کنار هم قرار گیرند تأثیر یکدیگر را تشدید مینمایند.
بهمنظور رفع این کمبود و با توجه به یافتههای متنوع, پژوهش حاضر با قرار دادن افراد
مبتلا به بیماری کرونری و گروه سالم با سطوح هیجانخواهی متفاوت در معرض عوامل
استرسزا به شکل آزمایشی سعی در آشکار نمودن رابطه این بیماری با متغیرهای
فوقالذ کر دارد. بنابراین با آشکار شدن رابطه بین بیماری عروق کرونر با متغیرهای فوق و
با افزایش آگاهی و اطلاعرسانی درست به افرل مستعد و انجام اقدامات مداخله گرایاند
بالینی مانند مشاوره روانشناسی با هدف آموزش مهارتهای مقابله با استرس و نیز
کاهش رفتارهای پرخطر و ترغیب مردم به تغییر سبک زندگی» میتوان تا حد زیادی در
کاهش احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونری نقش موثری ایفا نمود.
طرح پژوهش حاضر با توجه بد ماهیه موصهق #6 اهداگورد نظر از نوع تحقیقات شبد
آزمایشی است. در این پژوهش بهبررسی و مقایسه متغیرهای پژوهش (محرک استرسزا
سطوح هیجانخواهی» بیماری عروق کرونری قلب» فشار خون سیستولیک» فشار خون
دیاستولیک و ضربان قلب) در بیماران مرد کرونری بیمارستان شهید مدنی تبریز و مردان
جامعه آماری این تحقیق را کلیه بیماران مرد کرونری بیمارستان شهید مدنی شهر تبریز,
و مردان غیربیمار شهر تبریز تشکیل دادهاند. گروههای نمونه شامل ۷۸ مرد بیمار
کرونری و ۸۵ مرد غیر بیمار بود که از بین آنان ۳۰ مرد بیمار کرونری و همچنین ۳۰
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
مرد غیربیمار که از نظر ویژگیهای جمعیتشناختی مثل سن (دامنه سنی ۳۰-۵۰ و
میانگین ۴۲ سال) و جنس با بیماران همتاسازی شده بودنده انتخاب شدند. بیماران
کرونری با تشخیص پزشکی و افراد سالم از بین همراهان بیماران» کارکنان بیمارستان
فشار سنج بازویی دیجیتال: فشارسنج پزشکی وسیلهای است که از آن برای اندازهگیری
فشار خون سیستولیک» دیاستولیک و تعداد ضربان قلب استفاده میشود. دقت فشارسنج
پرسشنامه مقیاس هیجان خواهی زاکرمن فرم ۵ (885)!: این مقیاس شکل خلاصه شده
از شکل چهارم مقیاس توییجطلبی ماراین ز کر ها کد درشال ۱۹۷۸۹ تیه گردیده است.
این تست یک پرسشنامه ۴۰ مادهای با دو گزینه است که یک نمره کلی و ۴ نمره برای
ملالت) دارد. هر زیرمقیاس ۱۰ ماده را به خود اختصاص میدهد.
این پرسشنامه بدون محدودیت زمانی اجرا میشود. معمولا زمان اجرای این آزمون از
چگونگی اجرای, آزمون بدین ترتیب است که پس از توزیع پرسشنامه بین پاسخ
دهندگان» از آنها خواسته میشود به دقت راهنمای پرسشنامه را مطالعه کنند و به یکی از
دو جز» هرسوال پاسخ دهند و پاسخ خود را با گذاشتن علامت در سوالات مشخص
نمایند. ضمنا به آزمودنیها تأکید میشود که هیچ سوالی را بدون پاسخ نگذارند و پاسخی
را انتخاب کنند که تمایل و احساس آنها را بهتر توصیف کند.
در هر ماده یکی از گزینهها ارزش یک و دیگری ارزش صفر دارد.
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
جدول (۱) اعتبار درونی مقیاس هیجان خواهی برای مردان و زنان (کرولا! (۱۹۸۸)) به نقل از
حساسیت به ملالت بازداریزدایی تجربهجویی هیجان زدگی و ماجراجوبی کل تست
عامل استرسزا: عبارت بود از یک مجموعه تصویر ناخوشایند از جنایات جنگی که
شرکتکنندگان در این پژوهش, ابتدا شامل ۷۸ مرد.ییمار کرونری و ۸۵ مرد غیربیمار
بودند که در این راستا در مورد هدف پژوهش و سوالات پرسشنامه توضیحاتی در اختیار
شرکتکنندگان قرار گرفت و اينکه در صورت تمایل انتیجه پژوهش در اختیار آنها قرار
خواهد گرفت: و به آنما اطلدط یی که در هر متگیوال برهشی میتوانند از اداند
همکاری صرفنظر نمایند. بعد از ارائه توضیحات آلازم,ابتدا" پرسشنامه هیجانخواهی
زاکرمن (فرم کوتاه) بر روی آزمودنیها اجرا شد (با نمره برش ۲۰) که در نهایت از بین
شرکتکنندگان» ۳۰ مرد بیمار کرونری. (۱۵ نفر هیجانخواه و ۱۵ نفر هیجان گریز)
انتخاب و همچنین ۳۰ مرد سالم (۱۵ نفر هیجان خواه و ۱۵ نفر هیجانگریز) که در
پرسشنامه نمرات بالاتری نسبت به بقیه بهدست آورده بودند انتخاب شدند (آزمودنیها
بدگونهای انتخاب هدنر کس اهلیاف مرها بخطیاشواناخی ما باشنن). سپس در
مرحله بعد قبل از ارائه محرک, فشار خون و ضربان قلب آزمودنیها ثبت شد و پس از
آن بهمنظور بررسی تأثیر استرس بر فشارخون» آزمودنیها در معرض محرکهای
استرسزا قرار گرفتند. این محرکها عبارت بودند از ۱۳ تصویر از جنایات جنگی (به
عنوان عامل ایجادکننده استرس) که بهصورت اسلاید هر کدام به مدت ۱۴ ثانیه و جمعا به
مدت ۳ دقیقه ارائه میشد و پس از پایان ارائه تصاویر» فشار خون و ضربان قلب آزمودنیها
بهوسیله فشارسنج بازویی دیجیتال ثبت میشد. پس از اتمام کار نتایج حاصل از دستگاه
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
فشارسنج (فشار خون و ضربان قلب) مورد بررسی قرار گرفته و دادههای حاصل برای
برای تحلیل دادههای این پژوهش در آمار توصیفی از شاخصهای گرایش مرکزی
(فراوانی» میانگین و انحراف معیار) و در آمار استنباطی برای بررسی سوالات پژوهش از
جدول (۳) میانگین و انحراف معیار فشار خون سیسیتولیک, دیاستولیک و تعداد ضوبان قلب به
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
همانگونه که مندرجات جدول (۲) نشان میدهد. بهطور کلی افراد بیمار افزایش
بیشتری در تمامی شاخصهای قلبی- عروقی در هر دو حالت پیشآزمون و پسآزمون
نسبت به افراد سالم داشتهاند و همچنین افراد هیجانگریز افزایش بیشتری در
جدول (۳) تحلیل کوواریانس برای همگنی واریانسها (1].۷۵)» شیب همگن اثرات تعاملی و
7 سطح معنیداری " تعاملی 7 سطح معنیداری 7 سطح معنیداری
فشار سیستولیک بعد از ارائه ۰ ۴/۶۳۲ ۶ ۴۰ ۴
فشار دیاستولیک بعد از ارائه . ۰/۸۵۷ ۴۶۹ ۴۳۵۶ ۳ ۱/۱۶۵ ۵
جدول (۶) نتایج تحلیل کوواریانس اثرات محرک استرسزا بر شاخصهای فیزیولوژیکی
فشار سیستولیک بعد از ارائه محرک استرس زا ۰ ۱۴۱/۱۷۵ ۳ ۴۷/۰۵۸ ۴/۳۸۰ ۰/۰۰۸ ۰/۲۱۱
فشار دیاستولیک بعد از ارائه محرک استرس زا ۰ ۱۶۱/۰۳۴ ۳ ۵۳/۶۷۸ ۸/۷۷۴ ۰/۱ ۰/۳۴۹
تعداد ضربان قلب بعد از ارائه محرک استرس زا ۰ ۱۳/۵۷۸ ۳ ۱۳/۸۵۹ ۱/۰۲۰ ۰/۳۹۲ ۰/۵۹
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
همانطور که در جدول (۴) مشاهده میشود فشار خون سیستولیک و دیاستولیک پس
جدول (۵) مقایسه زوجی گروهها در شاخصهای قلبی- عروقی بر اساس تحلیل کوواریانس
ار سیستولیک بعد از ار 9 لم ۹۶۳۶ ۶/۴ ۸۳۶
تعداد ضربان لب بعد از ار ۳ » ۴۸۴ ۷۳ ۹۹۹
تتایج: اراند: دم ول شاد را ۵) ماگ ایا ات که هگ استرسزا بطور
معنیداری باعث افزایش بیشتر فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بیماران کمهیجانجو
(هیجان گریز) نسبت به افراد سالم کمهیجانجو (هیجان گریز) شده است.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که که بین دو گروه بیمار هیجان گریز و سالم هیجان
گریز در فشار خون سیستولیک و دیاستولیک تفاوت معناداری وجود دارد بهطوری که
بیماران هیجان گریز در مقایسه با افراد سالم هیجان گریز افزایش بیشتری در فشار خون
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
سیستولیک و دیاستولیک داشتند اما در تعداد ضربان قلب» علیرغم اینکه بیماران
هیجانگریز افزایش بیشتری در تعداد ضربان قلب نسبت به افراد سالم هیجان گریز
داشتند» اما این تفاوت معنیدار نبود. نتایج همچنین نشان داد که با اینکه بیماران
هیجانخواه در مقایسه با افراد سالم هیجانخواه افزایش بیشتری در هر سه پاسخ قلبی-
عروقی به محرک استرسزا نشان دادند اما این تفاوت معنی دار نبود.
در دهههای اخیر به ارتباط بین خصوصیات شخصیتی و بیماریهای عروق کرونر
قلب توجه بیشتری شده است. تحقیقات بسیاری نشان دادهاند که برخی از عوامل
شخصیتی میتوانند پیشبینیکننده خطر بالاتری برای بروز این بیماریها باشند. پاولف"
فیزیولوژیست روسی به دو روند اساسی در مغز اعتقاد داشت که عبارت بودند از:
برانکیختکی (تحریک) و یل رابنا رامش زنده نک میکند نا
واکنشهایی را در جهت سازگاری از خود بروز دهد: پاولف معتقد بود که این دو روند از
نظر شدت. تعادل و تحریک میتوانند متفاوت باشند (کاویانی» ۱۳۸۲). در چند سال اخیر
نیز نظریههای درونگرایی و برونگرایی.ایزنک. و هیجانخواهی زاکرمن نیز برای
ویژگیهای فخصیتی انسان شطرط شدرازگ کی بان گیماگلشس دو عاملی, که پاولف
بیان کرده بود» توضیح داده شوند. گاررا" (۱۹۹۰).و فارنهایم" (۱۹۸۴) معتقدند که بین
هیجانخواهی با برون گرایی رابطه مثبت معنیداری وجود دارد. آیزنک (۱۹۸۶) نیز معتقد
است که هیجانخواهی یکی از ویژگیهایی است که برون گرایی را توصیف میکند (ریوه
در تبیین نتایج بهدست آمده» آیزنک هیجانخواهی را بهعنوان یک بعد شخصیتی»
بهعنوان یکی از ویژگیهای شخصیتی برونگرایان مظرح کرد (ریوه 4۱۳۸۴ و سپس
زاکرمن (۱۹۷۹) آن را بسط و گسترش داد. آیزنک معتقد بود که برونگرایان با عدم
حساسیت ۸1۸5 در جهت افزایش تحریک بیرونی با تحریکجویی عمل میکنند و در
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
سطح نسبتا زیاد تحریک به سطح انگیختگی بهینه میرسند و از این رو تحریک شدید را
میجویند. برای مثال آنها محرک هایی را ترجیح میدهند که موجب واکنش سوگیری
تاگبانی,میشنوند, محرکهایی کذ: موجب افنت: ۳:۵ ۱۰ اقاتیای شنربای ,قلب و تشن نتظام
عضلانی میشوند- یعنی ضربه فیزیولوژیکی به دستگاه عصبی خودمختار در اثر مواجه
شدن با محرکهایی که جدید» پیچیده و یا از نظر شخصی مهم هستند. علاقه
هیجانخواهان به محرکهایی که موجب واکنشهای سوگیری میشوند به ما کمک
میکند که بدانیم چرا آنها فعالیتهایی مثل موتورسواری» پرش با چتر و سرعت را
زاکرمن همچنین در بررسیهای. خود. فرضیه تأثیر هورمونها بر هیجانخواهی
انسان را مطرح کرد. مطالعه فعالیت هورمونها نظیر کورتیزول نیز نشان داد این هورمون
همبستگی منفی با هیجانخواهی دارد. بهعبارت دیگر میزان این هورمونها در اشخاص
با هیجانخواهی بالا کمتر است و کاهش سطوح کورتیزول تبیین مناسبی برای این
موضوع است که چرا هیجانخواهها کمتر از تنش.رنج میپرند (ریوه ۱۳۸۴). ناهمسو با
یافته های پژوهش حاضر بارتسک! و همکاران (۱۹۹۶) معتقدند. که برونگراها به هر دو
یکی از دلایلی که باعث تأثیرگذاری بیشتر محرکهای استرسزا به افراد هیجان گریز
میشود»ه سطح انگیختگی است. هر موقعیتی مقداری تحریک ایجاد میکند که بر
احساس انگیختگی کر میگذارد. افراد نیز آمادگیهای شخصیتی دارند که بر نحوه
پاسخدهی آنها به میزان تحریک و کنترلپذیری در این موقعیتها تأثیر میگذارد (ریوه
۴ زاکرمن (۱۹۹۴) معتقد است که بعد هیجانخواهی مانند بعد برون گرایی بر اساس
توانایی برانگیختن قرار دارد. برای این که بفهمیم چگونه پیوستار برونگرایی و هیجان
خواهی به انگیختگی مربوط میشود. باید این نکته را در نظر داشته باشیم که تفاوتهای
ژنتیکی فطری باعث میشود که افراد از نظر دستگاه فعالساز شبکهای صعودی (۸7۸5)
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
با یکدیگر فرق داشته باشند. ۸1۹۸5 ساختار مغزی مسئول انگیختگی مغزی در پاسخ به
تحریک بیرونی است (آیزنک و آیزنک» ۱۹۸۵). درون گرایان و هیجان گریزها با حساسیت
5 به سطح کم تحریک و عدم تحمل تحریک زیاد ۸1۸5 مشخص میشوند و
در جهت کاهش تحریک بیرونی با تحریکگریزی عمل میکنند (آیزنک و آیزنک
۵ به همین خاطر هیجان گریزها به منابع تحریک مخاطرهآمیز مثل مارها ارتفاعات
و تاریکی واکنش فوبیک نشان میدهند (آندرسون! و براون؟» ۱۹۸۴).
مطالعات متعددی اهمیت فعالیت سمپاتیکی برای آمادگی به بیماریهای قلبی-
عروقی را نشان دادهاند (هپونمی» ۲۰۰۷). شواهد چشمگیری وجود دارد که ارتباط بین
واکنش سمپاتیک و بیماریهای قلبی< عروقی را مورد حمایت قرار میدهد. برای مثال,
افزایش در ضربان قلب» بهوسیله فعالیت سمپاتیکی قلب ایجاد و بهوسیله فعالیت
پاراسمپاتیکی قلب بازداری میشود اولی اضربان قلب«میتواند تحت تأثیر فعالیتهای
مستقل از سیستم خودکار هم ایجاد شود. تأثیر پاراسمپاتیک در حالت طبیعی در قلب»
موجب افزایش سطح سلامتی» خود تنظیمی و وضعیت رفتاری آرام میشود که قلب را
محافظت میکند و واکنش سمپاتیکی را در استرس از بینمیبرد. در عوض کاهش
کنترل پاراسمپاتیکی ضربان قلب» با بیماریهای قلبی- عروقی مرتبط است و افزایش
فشار خون و مرگ و میر را موجب میشود (هپونمی» ۲۰۰۷). تحریک مستقیم اعصاب
خود مختار قلب» موجب عمل مستقیم مولد میانجی شیمیایی- عصبی» یعنی استیل
کولین و نوراپی نفرین بر روی رگ های کرونری میشود.و از سوبی دیگر افزایش یا
کاهش فعالیت قلب نقش غیرمستقیم در کنترل جریان کرونری بازی میکند. به این معنی
که تحریک سمپاتیک» هم تعداد ضربان قلب» هم قابلیت انقباض قلب و هم متابولیسم
آن را افزایش میدهد. بنابراین تحریک سمپاتیک میتواند موجب تنگی یا گشادی خفیف
استرس از طریق تغییرات فیزیولوژیک میتواند منجر به بیماری قلبی شود (فریدمن,
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
۲ بهنظر میرسد استرس اثرات مستقیم بر شریانهای کرونری و عضلات قلب
دارد. در پاسخ به استرس يا مواجهه با یک وضعیت تهدیدکننده یا خطرناک, تعداد ضربان
قلب افزایش مییابد» فشار خون بالا میرود و بسیاری تغییرات دیگر در سایر سیستمهای
بدن ایجاد میشود. مثلا رگهای خونی پوست تنگ میشوند» ماهیچهها منقبض میشوند
جریان خون مغز و عضلات افزایش می یابد. در نتیجه این تغییرات و افزایش تعداد
ضربان قلب» نیاز قلب به اکسیژن بالا می رود و این خود میتواند در افرادی که بیماری
قلبی دارند سبب حمله قلبی یا آنژین صدری (درد قفسه سینه) شود (فریدمن» ۲۰۰۲).
علاوه بر اين» استرس باعث میشود که قابلیت لخته شدن خون افزایش یابد. این لخته
میتواند باعث انسداد کامل يا ناقص .یک شریان کرونری شود و منجر به یک حمله قلبی
گردد. از طرفی وقتی هورمونهای بدن (آدرنالین) در پاسخ به استرس افزایش یابند به
همراه افزایش جریان خون میتوانند سبب اسیب سطح پوشاننده سرخرگها شوند و بعد
از التیام این آسيبها باعث سفت شدن:دیواره عروق شده و زمینه ایجاد پلاک را فراهم
آورند. همه این موارد میتوانگهتوهیه کشند که چرا افرا6هتلا#هیماریهای قلبی: عمدتا
در موقعیتهای استرسزا دچار درد قلبی میشوند و نیز اینکه چرا حملههای قلبی در
بر اساس نتایج پژوهش بهدست آمده میتوان گفت که بیماران هیجان گریز عواطف
منفی بیشتری نسبت به بیماران هیجانخواه تجربه میکنند و این عواطف منفی باعث
افزایش بیشتر پاسخهای قلبی- عروقی این افراد میشود. نتایج» همچنین نشان داد که
محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان قلب آزمودنیها تأثیر گذاشته بهطوری که
میانگین نمرات شاخصهای فیزیولوژیکی در پشآزمون بیشتر از پیشآزمون میباشد.
بنابراین طبق یافتههای پژوهش حاضر محرکهای استرسزای القا شده با افزایش
میزان فشار خون و ضربان قلب و کاهش سلامت همراه است. پس میتوان از شیوههای
القای خلق در راستای بهبود سلامت جسمانی افراد استفاده کرد.
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
پژوهش حاضر همچون سایر پژوهشها با محدودیتهایی مواجه است که بر قدرت
تعمیمپذیری نتایج اثر میگذارد. اول اينکه پژوهش فقط بر روی افراد بالای ۴۰ سال
انجام شده؛ دوم اينکه فقط بر روی افراد مذکر بررسی شده است و در نهایت بر روی
نمونه کوچکی انجام شده که پیشنهاد میشود در تحقیقات آتی» کلیه سنین وارد مطالعه
شده و در صورت امکان از هر دوجنس استفاده شود و همچنین تعداد نمونه بیشتری
بدین وسیله از همکاری مسئولان ,محترم مرکز تحقیقاتی درمانی شهید مدنی تبریز و
کارکنان بیمارستان شهید مدنی تبریز و از شرکت کنندگان در تحقیق قدردانی میشود.
فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی سال دهم شماره ۳۸ تابستان ۱۳۹۴
انجمن قلب آمریکا (۱۳۸۶). حقایقی درباره قلب و سکته. ترجمه پویان ثابت. تهران: آوند اندیش.
خوسفی» هلن؛ منیرپور» نادر؛ بیرشک» بهروز؛ پیغمبری» محمدمهدی (۱۳۸۶). مقایسه عوامل شخصیتی»
حوادث استرسزا و حمایت اجتماعی در بیماران کرونر قلب و افراد غیربیمار. فصلنامه روانشناسی
رضازافه: سین 1۰ بورسی رالطییی تسریکطانی ,رز انگژههای برزانی اتقوبان خانگگاد تمزان,
ریو» جان مارشال (۱۳۸۴). انگیزش و هیجان. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران: ویرایش.
سارافینو ادوارد پ. (۱۳۸۴). روانشناسی سلامت. ترجه گروهی از رجمان. تهران: رشد.
سعیدی» مژگان. (۱۳۸۳). اثربخشی دو روش بازسازیشناختی .و آرامسازی .و ترکیب این دو روش بر
اضطراب و افسردگی بیماران آیازتوائی پقابی و بالانتایه کارشناسی|ارشد. دانشگاه علوم پزشکی
فلچر بن (۱۳۸۱). کار» فشار روانی؛ بیماری و امید به زندگی. ترجمه ابوالقاسم نوری» عباسعلی پورخاقان.
گایتون» آرتور (۱۹۸۹). فیزیولوژی بدن انسان. ترجمه گروه فیزیولوژی دانشگاه تبریز. چاپ دوم» تبریز:
5 نامع /ماه 6 13 وه معط .(3984) ۴۰1۰ ۳0/۵ 24 .ی ۸016۳50
,00 .(1996) 8۰ ,3130305 :۵ .0 ,116001 ی رتعاعظ .10 ,علففناجهظ
ناد مدمه ما کلهناصعامم عمط معاهاع خصع۷ه مصه صکفن 3000
.کل ,733367۵0 3 6670عن5 و۳۰ ,6[ق0ذ۳ و3 وقتاقلگ1 ویگ ,1801677183729
2 62 م۸ ۲7ع۳اعطم عاطهاد ۵ 06-1 15 .(2010) بلهاه .2 توا حاکد 70
+ عه 0۳01 +عاگه فصه ۶06ص اصعنهم صز نافدمعجمم ۲ا-ع0ق که
تأثیر محرک استرسزا بر فشار خون و ضربان... حسن صبوری مقدم و دیگران
۶ 29965560۲ 0010521 30100 .(1992) 7.0۸ ,883666 6۶ 2.5 (ط۳8۵[16
[77۵ [2ع3720 :7670 316 .بروواما عم 760143 .(2002) 34۰ ۳۳۵۵۵۵۰
40 6 ند 56 کاانهناد عصفاعع5 جمناهعدعگ مصمز ۳۵6 .(1984) بش۸ ,۳۷۳۵۳۵۳۵
:00 ب5 [7۵ 1۵01001۰ بوزاه 00۳0 ۲٩/۵ 300 ماقم معط ۸ 006
8 ۷۵ .560 .4186086 ,116۲۸۵ ۵۵ 116۲۷۵0۶۶ ]٩ ,700۳۵ ۷065۰ بطانله 067502
2 .5.3 ,1008 .3۳.36 ,1008 و610 و100اقلظ وعظم لا زنط ۷۷ ملظ ماتنه00255[
40 36۳۵5۲ که کاعله عط1 .(2009) بلق ۵۲ :13.6 مصص۵ص ۳۵۱
[۵ 006010 0ص ۵1اط06 ۵ ۳200 مقلنتک2 0۳۵0 0۵ 6706۲5105
40 066 بوانلم26۲۹0۲ .(2006) بط1 مقق4اد00 م51 6۵۶۰ مکی مفق1082
0 راغ نجص۸ .(2002) .10 ,502730 6 ریگ ,۷۷6188 وب م1638 و.10سآ و 12۵20867
:5 ,رو 01007010 ]٩ ام سول ۸۵۳۵ ۵۵6۵۰ عصمصه طاععل وتفصمجیی
8 معگنا 6۷۵۲ طز 0۳6596 381000 .(1982) :1 بصنعاعفوامی 6۶ .0 ,صحاصقط5
73۵ 11۳ :10 مطالقعط فصه امعصسنصه اهنهود عطا .(01993) سایگ ,عصر5
و 10۷61 فتاه عط 56000 توصفاممی -صمنمعصعک .(3979) 36 70066۵5
6619۰ 5۵۲۹۵11011 ]۵ 0565 ]0 10500ط 0۳۵ ,86010۳۵ .(3994) 36۰ مقص 7006۳
| این تحقیق به منظور تعیین تأثیرات محرک استرس زا بر فشار خون و ضربان قلب بیماران عروق کرونری در مقایسه با افراد سالم براساس سطوح هیجان خواهی انجام شده است. 78 مرد بیمار عروق کرونری و 85 مرد سالم، پرسشنامه هیجان خواهی زاکرمن (فرم کوتاه) را تکمیل کردند. سپس بر اساس نمره های نهایی، 30 نفر از بیماران عروق کرونری (15مرد بیمار هیجان خواه و 15 مرد بیمار هیجان گریز) مراجعه کننده به بیمارستان شهید مدنی تبریز، و 30 مرد سالم (15مرد بیمار هیجان خواه و 15 مرد بیمار هیجان گریز) به شیوه در دسترس انتخاب شدند (دامنه سنی 50-30). ابتدا فشار خون و تعداد ضربان قلب بدون ارائه هرگونه محرکی به عنوان خط پایه ثبت شد، سپس محرک استرس زا به هر یک از آزمودنی ها القا شد و پس از القای محرک، دوباره فشار خون و ضربان قلب آنها اندازه گیری و ثبت شد. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره (MANCOVA) نشان داد که محرک استرس زا بر فشار خون و ضربان قلب آزمودنی ها تأثیر گذاشته به طوری که میانگین نمرات شاخص های فیزیولوژیکی در پس آزمون بیشتر از پیش آزمون می باشد. نتایج همچنین نشان داد که بیماران هیجان گریز افزایش بیشتری را در فشار خون سیستولیک و دیاستولیک نسبت به افراد سالم هیجان گریز بعد از ارائه محرک استرس زا به دست آوردند. بر اساس نتایج پژوهش به دست آمده می توان گفت که بیماران هیجان گریز عواطف منفی بیشتری نسبت به افراد سالم هیجان گریز تجربه می کنند و این عواطف منفی باعث افزایش بیشتر پاسخ های قلبی- عروقی این افراد می شود. بنابراین، می توان از شیوه های القای خلق و عاطفه مثبت در راستای بهبود سلامت افراد بهره گرفت. |
12,613 | 471781 | 41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
۵۰ فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده» دوره دوم شماره اول» پیاپی (۵)» بهار ۱۶۰۰
مسکن در استطاعت مالی به خانههای عمدتا ارزانقیمتی اشاره دارد که خانوارها و تمامی متقاضیان» توانایی پرداخت هزینههای آن
را در بازار داشته باشند (2019 ,له 6۲ آ) که عمدتا با تکیه بر ابتکارات دولت تأمین میگردد (2010 ..ل2 6۲ ۸76۷600). این نوع
مسکن؛ پس از جنگ دوم جهانی و بخصوص در سالهای اخیر در تمامی کشورهای جهان» برای دهکهای پایین و میانی در دستور
کار قرارگرفته است (2008 ,/۸/۵) و سازمانهای بینالمللی از جمله بانک جهانی, صندوق بینالمللی پول و سازمان جهانی اسکان
بشر بهعنوان بازوهای مشاورهای و ختی اقتصادی درصددند تا با عرضه مسکن ارزانقیمت این چالش جهانی را کاهش دهند زیرا
استطاعتپذیری مسکن یکی از مولفههای کلیدی است که بهوسیله آن میزان ثبات اقتصادی و سطح توسعه کشور را اندازهگیری
مینمایند و عمدتا به معنای توانایی و دسترسی اقتصادی گروههای درآمدی پایین و متوسط جامعه به مسکن متناسب با نیاز است
(2016 ,0قط31600 مه صفظ :2011 ,له اع ملونقطن5 :2 :2019 مله 6۲ 1]) و به طور سنتی معیار سنجش آن بدین گونه است
که خانوار نباید بیش از ۳۰ درصد از درآمد سالیانه خود را صرف تأمین مسکن نماید و مابقی ۷۰ درصد به سایر نیازهای اساسی زندگی
اختصاص یابد (156 :2011 ,7817) علیرغم این معیاره نمیتوان آن را تعمیمیافته تلقی کرد زیرا به ساختار خانوارها و سطح نیازهای
آنان بستگی دارد. بهعنوان مثال ممکن است خانواری دارای یک عضو معلول باشد بنابراین هزینه تأمین مسکن در سید این خانوار
باید بسیار کمتر از معیار متداول ۳۰ درصد باشد و ممکن است در این شرایط حتی معیار ۱۰ درصد مبنای محاسبه قرار گیرد. با این
وجود جهت شناخت» محاسبه و برنامهریزیهای اقتصادی- اجتماعی برای جوامع» میتوان همان عدد استاندارد ۳۰ درصد را درنظر
گرفت (3 :2014 ,77010016۵ 200 276۷1۵). چگونگی تحقق این نوع مسکن مقرون و بهصرفه توأم با ایدههای جدیدتری از
شرایط سکونتی است از جمله در خصوصیات معماری آنها (2015 ,تاش الگوهای فضایی ( :2006 ,صنتاع56 ۵صه منعضسدمم۸
2 ,6 [3۳:۵6۳ 200 ۳/20 شیوه تأثیرگذاری بر فقر(1998 ,له 6۲ 170110۳27 :1998 ,له 61 27167-)) و میزان اختلاط سکونتی-
درآمدی (2016 ,أ۵ 6۳ 1۵۷190) که اغلب مربوط به کشورهای توسعهيافته جهان از جمله در آمریکا است (40 :2018 ,ل۵ 2۱ 8/2
در این زمینه کشور آمریکا یکی از پیشگامان عرضه مسکن ارزانقیمت است که با توجه به سطح درآمد نیروی کار اغلب خانوارها از
استطاعتپذیری نسبی برای تأمین مسکن برخوّرذارند. ذادقهای کلان اقتضادی دراین کشور نشان میدهد که در سال ۲۰۱۸ بهطور
میانگین هر خانوار با میانگین ۱۸ درصد از درآمد سالیانه میتواند به وام مسکن يا رهن خانه متناسب با نیاز اقدام کند و بهعنوان یک
الگوی موفق شناخته میشود۱. با اینحال در یک دهه آخیر نگرانیهای عمیقی در آمریکا و بهطور کلیتر در کشورهای غربی نسبت
به تأمین این نوع مسکن بهوجود آمده است ۲ و ضرورت بازنگری در سیاستها و ابزارهای تأمین مسکن مقرونبهصرفه را مبرم ساخته
است. در همین راستا در کشور آمریکا همواره تلاشهای متکثر و فراوانی برای تحقق مسکن قابل استطاعت بهوسیله اهرمهای
قانونی» مالی و اجرایی صورت پذیرفته است تا بازار رسمی مسکن توانایی عرضه به طبقات پایین اقتصادی جامعه را داشته باشد که
در این پژوهش با هدف شناخت مهمترین سیاستها و ابزارهای تامین مسکن ارزانقیمت در کشور آمریکا که بر پایه تجربه تاریخی
و نقد آن انجام گرفته است تلاش میشود بر ادبیات این بحث در داخل کشور افزوده شود و اهمیت برنامههای مدون و اجرایی در
روش پژوهش توصیفی-مروری و ماهیت آن کاربردی-توسعهای است. دادهها و اطلاعات به شیوه کتابخانهای و از طریق مقالات.
کتابها طرحهای پژوهشی و آمارهای رسمی گرداوری شده است و پس از طبقهبندی مهمترین نکات» نتایج آن در قالب جداول و
۱- گرچه بر اساس قوانین مالی بانکهای آمریکا اگر پرذاخت اقساط یا وام.مسکن باسه ماه تاخیر مواجه شود میتوان خانه را به نفع بانک به مزایده گناشت.
-برای نمونه میقوان به گزارشات زیر رسالهای اخیر رجوع کر
:2011 ,15 وال ,و026 عصصفسگ برط) 3000۶ ۶۵ 13000۶ م6 30 کعت کت هتفگ هز ما0 عسوما۳۵۳ ,کع 3 ۵۳٩ 36۶ 6ط1 -
:(2012 ,23 لصه) هصاخ ها واناهدوعد1 ۳06 ماکنصمد50 6ط1 -
:(02 ,30 لص۸ مصفصصا منلانط2 برط) ۶00 110 کرمگ ,عمط حز ععنظ عطا جم اکععصتآ آهنممگ مصقنلقی 156 -
.(0 ,23 افناع۸) 16005 506 605 شا که کسو2 عاطمدونطعهگدت] ۵عط) حز صعط 3096۵ ط ۸7 ماکنصم 505 156 -
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
ابراهیمی و آقائی / سیاستها و برنامههای تأمین مسکن قابل استطاعت؛ مروری بر تجربه آمریکا ۰۱
در ادامه به مهمترین سیاستهای تأمین مسکن که متکی بر اهداف» برنامههای اجرایی و سازمانها و نهادهای کنشگر است
پرداخته میشود. سیاستها به دو سطح اول و دوم قابل تفکیک است. سیاست اول عمدتا بر برنامههایی تأکید دارد که تولید مسکن
و عر ضه آن به بازار را مدنظر قرار دارد. اما سیا ست دوم برخلاف سیا ست اول صرفا بر تولید سکن تکیه ندارد بلکه بر پایداری
مسکن و اختلاط سکونتی-درآمدی در فضاهای شهری متمرکز است. هر دو سیا ست بهعنوان مکمل یکدیگر سطوح مسکن و
واحدهای همسایگی را دربرمیگیرند بگونهای که علاوه بر تأمین مسکن ارزانقیمت» تنوع و تکثر در فضاهای شهری ایجاد شود و
از تجمیع فقرا در پهنههای شهری جلوگیری و ممانعت به عمل آید تا از این طریق پایداری واحدهای مسکونی و واحدهای
سیاست اول: ارتقا کیفیت و افزایش کمیت مسکن قابل استطاعت
برنامه اول: ناحیهبندی فراگیر:! این برنامه که بهعنوان ناحیهبندی تشویقی ۲ نیز شناخته میشود از بستههای مقرراتی استفاده
میکند تا بتواند مسکن ارزانقیمت را بهوسیله انبوهسازان و توسعهگران بخش مسکن تولید نماید ( :2012 ,2611267 :8 5000612
2). کشور آمریکا از دهه ۱۹۷۰ در حومههای اغلب شهرها ناحیهبندی فراگیر را بهعنوان یکی از جدیترین ایدههای تأمین مسکن
قابل استطاعت اجرا کرد بدین صورت که با استفاده از نیروی قانونی و مقرراتی سازندگان انبوه مجبور شدند در برابر اجازه ساخت
مسکن» بخشی از نیازهای گروههای کمدرآمد به مسکن را بهصورت مستقیم تأمین نمایند و توسط نهادهای قانون گذار شهری ملزم
شدند در پروژههای مسکونی واحدهای ارزانقیمتی را به بازار عرضه کنند که حتی ارزش پولی آن کمتر از قیمت بازار باشد تا از این
طریق گروههای کمدرآمد بتوانند مالکیت مسکن را بدست آورند (91 :1987 ,10060]). به عبارت دیگر اگر یک انبوهساز تمایل
دارند تا در ساخت ۱۰۰ واحد مسکونی سرمایه گذاری کند باید ۲۰ واحد آن را به قیمت کمتر از بازار عرضه نماید و شرایط دسترسی
اقتصادی به مسکن قابل استطاعت برای پشی از ,ظلارودان فراهی شلد چراچگیی پشرایطی» گروههای هدف در ساخت مسکن,
صرفا طبقات اقتصادی بالا پا متو سط جامعه تستند بلکه گروههای کمذرآمد نیز در پروژههای ساخت مسکن ذینفع می شوند. با
توجه به اينکه گروههای کمدرآمد و دولت توان تأمین هزینههای بالای تأمین مالکیت مسکن را ندارند این کنشگری بر دوش
آنبوهسازان گذاشته میشود تا تشویق به ساخت مسکن آرزانقیمت شوند و در برابر آن اجازه انبوهسازی به آنان داده میشود. اجرای
این برنامه نیازمند شفافیت اقتصادی و تعیین قیمتهای بازار است که از یک سو قیمت مسکن در بازار رسمی مشخص باشد و از
سوی دیگر گروههای درآمدی پایین بر مبنای دارایی و میزان درآمد سالیانه قابل شنا سایی با شند تا زمینههای سوداگری مسدود
کنشگران دولت بخش خصو صی شامل انبوه سازان و بورس بازان بخش زمین و م سکن (قانونگذاری تو سط دولت محلی با هماهنگی
دولت ملی صورت میگیرد» اجرا بر عهده بخش خصوصی است و نظارت بر اجرای تعهدات بر عهده دولت محلی است)
کار کرد تأمین مسکن در استطاعت مالی تنوع و کفرت در بلوکهای شهری
نحوه تأمین مالی بخش خصوصی بیست درصد از مسکن ساختهشده را زیر قیمت بازار به گروهای درآمدی پایین عرضه میکنند.
برنامه دوم: ساده سازی کد:" این ایده مربوط به تجدید نظر در مقررات عوار ضی و مالیاتهای تولید مسکن است که امروزه
بعاد گستردهتری را نیز پیدا کرده از جمله بالابردن تراکم در مواردی که تقاضای برای مسکن رو به افزایش است. عدم نیاز به
پارکینگ برای کاهش هزینههای نهایی تولید مسکن و یا تقلیل سایر استانداردهای محدودکننده در عر ضه مسکن. هدف نهایی از
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
۰۲ فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده» دوره دوم» شماره اول» پیاپی (۵)» بهار ۱۶۰۰
سادهسازی کد فراهم نمودن شرایطی است تا با برنامههای کوتاهمدت و حتی ضربتی بتوان مسکن ارزانقیمت را به بازار عرضه کرد
4 ,360۳5 ۳1086). به دلیل هزینهبر بودن توسعه فیزیکی شهر به نواحی اطراف و ناممکنبودن گسترش افقی آن در غالب
موارد؛ تأکید اصلی این برنامه بر استفاده از زمینهای مستعد درونی برای ساختوساز و توسعه عمودی در محدودههای داخلی شهر
ست که اين کار از طریق تسهیل مقررات در بازده زمانی مشخص صورت میپذیرد.
کارکرد افزایش تراکم در محدوده داخلی شهر و انسداد توسعه فضایی در حوزه استحفاظی شهر
نحوه تأمین مالی ) فروش تراکم به انبوهسازان و مالیات بر مسکن ساختهشده.
برنامه سوم: ناحیهبندی مجدد:! این برنامه در پاسخ به شکست بازار مسکن و عدم دسترسی گروههای کمدرآمد به مسکن
قابل استطاعت مورد توجه قرار گرفته است (2019 ,2006)). بهعنوان مثال در مناطقی که اجازه ساختوساز به دلیل کدهای
کاربری زمین يا پهنهبندی محدود است يا ترغیبی برای ساختوساز به دلیل کمبود زیرساختها و دسترسیهای مناسب وجود ندارد
با ناحیهبندی مجدد و تغییر کدهای کاربری زمین» نیاز به مسکن جدید را پوشش میدهند (2018 ,۲2006)) و انگیزه سرمایهگذاری
ارسال نامه توسط ماگ ابو خورا یی اداره اجرایی ردو رای پووگ 7 موافقت با درخواست دز جلسات متندد وعلتی,
همچنین به مالکان املاک هاگره عضور در خلسات د ریش اد تا اظهارات آنان را نیز جویا شوند. ختی ممکن است در
برخی از بازپهنهبندیها اعضای جامعه در کل شهر فراخوانده شوند زیرا تغییر چشماندازهای شهری بر زندگی همه آنها
در مقررات مربوط به بازپهنهبندی يا ناحیهبندی مجدد به مالکین اجازه داده میشود نوع کاربری و شیوه بهرهبرداری از زمین را با
کارکرد رعایت الزاماتی تغییر دهند تا متناسب با نیازهای اجتماعی انعطافپذیری نشان داد و در مواقع بحرانی از تغییر کاربریها به نفع
نحوه تأمین مالی پرداخت مستقیم پول توسط مالک به شهرداری در ازای تغییر کاربری
برنامه اول: جوامع ساخته شده هدف:" متشکل از شبکه جوامع محلی که از الگوی دریاچه شرقی آتلانتا پیروی میکنند. این
گروه مبتنی بر یک مشارکت دولتی و خصوصی فعالیت مینمایند که بودجه فدرال را با بودجه توسعهدهندگان خصوصی و مشارکت
غیرانتفاعی جامعه برای تأمین نیاز مسکن گروههای آسیبپذیر از جمله جامعهی سالخورده؟ به کار گرفتهاند. این جوامع گرایش
عمدهای به اخلاقیات کمونیستی در اقتصاد دارند تا جایی که تلاش میشود حتی نیمی از مسکن کمدرآمدها توسط سازندگان
مسکن انبوه ساخته و روانه بازار گردد (2015 ,621160 200 0ن۲1۵10000).
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
ابراهیمی و آقائی / سیاستها و برنامههای تأمین مسکن قابل استطاعت؛ مروری بر تجربه آمریکا ۳
جامعه مدنی» بخش دولتی و بخش خصوصی. ابتدا دولتهای محلی زمینههای تأسیس جوامع محلی و چارچوب قانونی آن را
کنشگران ایجاد میکنند و در گام بعد بخش خصوصی و دولتهای محلی را برای تأمین مسکن متنوع بکار میگیرند ضمن آنکه از
کار کرد عرضه مسکن متنوع برای گروههای آسیبپذیر جامعه از جمله سالخوردگان.
نحوه تأمین مالی | بهصورت مستقیم از انبوهسازان بخش خصوصی و متقاضیان اخذ میگردد ضمن آنکه بودجه دولتهای فدرال هم مکمل است.
برنامه دوم: محلههای منتخب! (برنامهی احیای جامع ۲): هدف این برنامه متکی بر بازآفرینی محلات فرسوده است تا
محلات مملو از مسکن فرسوده را با مسکن دارای فضای سبز درآمد متنوع» خدمات و پشتیبانی محلهای و فعالیتهای تجاری جان
ذوباره پاش ند برتامه احیای جامم: فرائز از سطح کالبنی سمل میکند بگوتهای کطزت وسیی از چالشهانی سضنی اعی از
اجتماعی-اقتصادی تا زیستمحیطی را در بر میگیرد و تأکید آن بر واحد محله است نه مسکن (1999 ,3070۷2 2۵4 ۰)۸0827
نحوه تأمین مالی ۲ بودجههای گردآوری شده از دولت فدرال» دولت ملی و بخش خصوصی
برنامه سوم: تو سعه حملونقل: شامل ترکیبی از م سکن ادارات» خردهفرو شیها و سایر امکانات موجود در یک محله قابل
پیادهروی" و در فاصله نیم مایلی با حملونقل عمومی است تا از این طریّق کیفیت محیط ارتقا یاید و از تجمیع فقرا به دلیل عدم
برخورداری از زیرساختهای اساسی جلوگیری شود. این برنامه در نهایت منجر به اختلاط سکونتی-درآمدی خواهد شد زیرا فضای
زیست کافی را برای تمامی گروههای درآمدی فراهم مینماید (2012 ,)1 200 1ط۸2) و ساکنان محله پس از بهبود وضعیت
معیشتی» تمایل به ماندگاری در محله را از دست نمیدهند.
کنشگران دولتهای فدارل» برنامهریزان» نهادهای اجرایی شهر همچون شهرداری و جامعه مدنی
نحوه تأمین مالی بودجههای عمومی شهر که عمدتا برگرفته از مالیاتها است.
برنامه چهارم: موقعیت مسکن پراکنده:" هدف اصلی این برنامه توسعهی پروژههای کوچکمقیاس مسکن قابل استطاعت
در سطح شهر و نه در مقیاس بزرگتر | ست. مطالعات ذ شان میدهد که پیاده سازی این رویکرد منجر به ر ضایتمندی ساکنان
خواهد شد و تأثیر قابلتوجهی بر پایداری اجتماعی دارد زیرا از پراکندهرویی شهری و طرد گروههای اجتماعی به بیرون از شهر
جلوگیری مینماید و حتی مدیریت و ضعیت موجود را نیز سهلتر مینماید (1998 ,8۳61967 200 /(۹۷72۵720). این برنامه تلاش دارد
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
4 فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده» دوره دوم» شماره اول» پیاپی (۵)» بهار ۱۶۰۰
تا پروژههای خانه سازی را در کل فضاهای شهری توسعه دهد که از این طریق در محلاتی که فقرا توانایی سکونت در آن را ندارند
کارکرد توزیع فضایی طبقات اجتماعی و جلوگیری از تجمیع فقرا,
نحوه تأمین مالی هزینه ساخت توسط شهروندان تأمین میشود و احداث ساختمانهای مسکونی نیز بهواسطه انبوهسازان انجام میگیرد.
برنامه پنجم: کوپن انتخاب مسکن: یارانه مسکن فدرال به نیازمندان این امکان را میدهد تا کوپن را برای هر مسکن
جارهای که یک کوپن را قبول خواهد کرد اعمال کند. ( صاحبخانهها باید موافقت کنند که سطح اجاره من صفانه تعریف شده در
10۱ را بپذیرند و استانداردهای فدرال بازرسی مسکن را رعایت کنند). تحقق این برنامه با در دسترس بودن بودجه فدرال و
شرایط درآمد خانوارها محدود شده | ست. تخ صیص یارانه سکن کمک مینماید تا مسکنهایی که به دلیل ر شد منفی اقت صاد
بیکاری خانواره کمبود پسانداز و ... خالی مانده است متقاضی پیدا کند و شوکهای خرد و کلان اقتصادی تأثیری بر عرضه و
کار کرد تأمیّن امسکن در استطاعت مالی بزای طبقات کمدرآمد
۰ دولت محلی با تخصیص يارانه برای طبقات کمدرآمد که.از مالیاتها:و بودجههای عمومی گردآوری شده است دسترسی
برنامه شرشم: مسکن با سهام محدود:۲ اين برنامه مختص گروههای درآمدی پایین | ست بگونهای که ساکنین به مقدار
منابع مالی که در اختیار دارند سهمی را از توسعهدهندگان بخش مسکن خریداری میکنند و متعهد میشوند که سهم خود را نیز در
مدت معینی و با فرمول مشخصی بفروشند تا علاوه بر کسب سود به رونق ساختوسازها کمک نماید (2019 ,5ا۸/]27)..
خانوارهایی که تمایلی به فروش سهم خود نداشته باشند باید به مقدار مشخصی که اجازه پرداخت کنند. یعنی با هر سرمایهای
میتوان مسکن را با محدودیتهای ذکرشده به تصرف درآورد و مقداری اجاره پرداخت کرد.
خانوارهایی که توانایی دسترسی به مسکن را ندارند میتوانند بخشی از سهام یک واحد مسکونی را خریداری کنند و در ازای
رکر مابقی سهام» اجاره پرداخت نمایند. قسمت دیگر سهام عمدتا دز اختیار تعاونیها یا شرکتهای ساختمانی است.
نحوه تأمین مالی بخشی از هزینه خرید توسط مالک و بخشی توسط تعاونی پرداخت میشود.
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
ابراهیمی و آقائی / سیاستها و برنامههای تأمین مسکن قابل استطاعت؛ مروری بر تجربه آمریکا ۰
برنامه هفتم: خانههای کوچک:! ساخت خانههای کوچک به دلیل ناتوانی خانوارها از تأمین مسکن معمولی از دهه ۱۹۹۰ در
آمریکا شروع شد و امروزه به اوج رسیده است (2015 ,ل ۲ 51062767). اصول این برنامه متکی بر واحدهای بسیار کوچک (بهطور
معمول کمتر از ۴۰۰ فوت يا ۳۷ متر مربع) است که هزینههای نهایی ساخت و توسعه بخش مسکن را کاهش میدهند ( 56۵۲6۲
8 ,3۳105 200) اما این برنامه با چالشهای اجتماعی نظیر بهمخاطره افتادن کیفیت زندگی شهروندان روبرو است.
دولتهای محلی,» انبوهسازان و خانوارها. دولتهای محلی با وضع آئیننامهها و مقرراتی به بسترسازان و شتابدهندگان این
سیاست بدل میشوند و بخش خصوصی را ترغیب به ساختوساز مینمایند و خانوارها نیز در انتهای امر به دریافت مسکن نائل
کنشگران میشوند. لازم به ذکر است در این سیاست؛ بخش خصوصی بسیار راغب به مشارکت در ساختوساز است زیرا با توجه به
زیربنای کم مسکن, بسیاری از خانوارها توانایی خرید را دارند و در این شرایط بخش خصوصی در امنیت سرمایه و بازگشت-
کارکرد تأمین حداقل نیاز خانوار بر پایه استانداردهای معیشتی در حوزه مسکن.
خانوارها (در این سیاست گرچه انبوهسازان مسکن را ساخته و عرضه میکنند اما تمامی هزینه آن از خانوار دریافت میگردد و در
واقع این خانوارها هستند که تمامی هزینههای تأمین مسکن را پرداخت مینمایند)
برنامه هشتم: صندوق پسانداز (اعتماد) مسکن:" در آمریکا یک صندوق پسانداز مسکن وجود دارد که بودجه را از طریق
هزینههای مسدود شده" در شهرهای مختلف توزیع میکند. بهعنوان مثال کارولینای شمالی یک صندوق پسانداز سکن ایالتی
دارد. این وجوه مشروط به در دسترس بودن» برای توسعه مسکن قابل استطاعت رقابتی ارائه می شود. بسیاری از جوامع همچنین
برای حمایت از توسعه مسکن قابل استطاعت» صندوق اعتماد مسکن خود.را تأسیش میکنند. تعداد این صندوقها در آمریکا امروز
به بیش از ۷۳۰ مورد رسیده است (2020 ,۳۳۵۹ 7۳051 ۲1015108).
کنشگران صندوق پسانداز مسکن توسط دولتهای ایالاتی تأسیس میشود و دولت مرکزی بخشی از منابع مالی آن را فراهم میکند. مردم نیز بهعنوان
9 کنشگران اصلی بخش زیادی از منابع مالی مسکن را در کنار کمکهای دولتی فراهم میکنند.
کارکرد فرصت دسترسی به مسکن در استطاعت را برای گروههای درآمدی پایین فراهم میکند.
بار اصلی تأمین هزینهها را مردم بر عهده دارند و کمکهای حمایتی از جانب دولت محلی و مرکزی در اختیار آنان قرار میگیرد. همچنین
بودجههای وقفشده و بودجههای بخش خصوصی نیز در اختیار دولت محلی برای تأمین بخشی از هزینههای مسکن قرار میگیرد.
برنامه نهم: اعتبار مالیاتی م. سکن کمدرآمد:؟ این برنامه بهعنوان بزرگترین پروژه تأمین مسکن قابل | ستطاعت در سطح
آمریکا مطرح است که از سال ۱۹۸۶ بهعنوان بخشی از قانون اصلاح مالیاتی فدرال تأسیس شده است (2008 ,له 61 ع۸/۵7). در
این برنامه منابع مالی توسط دولت در اختیار انبوهسازان قرار میگیرد تا واحدهای ارزانقیمت را برای طبقات پایین جامعه احداث
نمایند و مهمترین نکته این است که انبوهسازان موظف هستند این واحدها را اجاره دهند نه آنکه بفروشند» و باید در دراز مدت قابل
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
۵۹ فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده» دوره دوم» شماره اول» پیاپی (۵)» بهار ۱۶۰۰
کنشگران دولت ملی بهعنوان بازیگر اقه صادی» دولت محلی بهعنوان بازوی سیا ستی و برنامهپذیری» بخش خ صو صی و بنگاههای اق صادی بهعنوان
کارکرد افزایش سطح دسترسی طبقات پایین جامعه به مسکن قابل استطاعت بهصورت اجارهای.
نحوه تأمین مالی اعتبار مالیاتی به ایالتها اختصاص مییابد که از طریق آژانسهای مالی مسکن آنها را به صورت رقابتی به توسعه دهندگان اختصاص
میدهند. سرمایهگذاران سپس اعتبارات اختصاص داده شده را خریداری میکنند. وجه نقدی را فراهم میآورند که بار بدهی پروژه تو سعه را
کاهش میدهد, هزینه کلی را کاهش میدهد و به توسعه دهنده اين امکان را میدهد تا واحدی را با قیمت اجاره پایین ارائه دهد. توسعه دهنده
باید به تعداد مشخصی از خانوارهای با درآمد پایین اجاره دهد و ملک باید برای سالهای مشخص قابل استطاعت باقی بماند.
برنامه دهم: بانکهای زمین:! زمینی که برای توسعه در آینده در اختیار سازمانهای دولتی يا خصوصی در نظر گرفته میشود.
بسیاری از جوامع محلی دارای سازمانهای بانکی زمین هستند و يا زمینهایی را برای تو سعه در اختیار دارند. نکته مهم این است
که در این برنامه باید از شیوههای نامناسب انتقال ملک و سوداگری در این بپخش جلوگیری شود تا تقاضاهای واقعی بتوانند به
اغلب سازمانهای دولتی (اين سازمانها در شرایط خاصی زمین را بهصورت تسهیلات در اختیار کارمندان و يا جامعه مدنی قرار میدهند گرچه
کارکرد استفاده از اراضی توسعه شهری برای ساختوساز در مواقعی که تقاضا در بازار مسکن از عرضه پیشی میگیرد.
قانون دولت مرکزی با ذکر شرایط و ضوابطی این اختیار را برای تصاحب زمینهای ملی به سازمانهای دولتی و خصوصی داده است و این
سازمانها علاوه بر تأمین نیاز بازار» ذاز طریق فروش این زمینها به کسب درآمد میپردازند.
سیاستها و برنامههای تامین مسکن قابل استطاعت در کشور آمریکا نشاندهنده برنامهریزی یکپارچه (با مشارکت همه
تهادهای متولی توسسه مسکن) و ناریو یرپسا شاخ بت هلیاطروی یهاگ رآمدی پایین به مسکن اززانقیمت است
با این حال هر کدام از این برنامهها دارای نقاط قوت و ضعفی هستند که برونداد آن میتواند در زیست شهروندان موثر باشد. تجربه
تاریخی برنامهها ز شان میدهد که افزایش عر ضه و کاهش قیمت نهایی م سکن دو هدف و حتی بازتاب | صلی اجرای برنامههای
است و در کنار آن کاهش کیفیت زیست شهروندان که متاثر از ساخت مساکن حداقلی (از طریق کاهش سرانهها و ایمنیها) است
میتواند از اصلیترین نقدهای منفی باشد با این وجود در تمامی ایالتهای آمریکا حداقل یکی از برنامهها به اجرا گذاشته شده است
و خطمشی غالب آنها انتقال منابع از گروههای درآمدی بالا به گروههای درآمدی پایین با روشهای مستقیم و غیرممستقیم است
که یا از بودجه عمومی فدرال اخذ میگردد ( که بخش قابل توجهی از آن برگرفته از مالیاتها است) يا در ازای ارائه خدمات و
تسهیل ساختوساز به توسعهگران» از آنان گرفته میشود زیرا تنها با این خطمشیها میتوان افزایش عرضه و کاهش قیمت نهایی
مسکن را محقق ساخت. میتوان بیان کرد که بحران زمین و مسکن میتواند بسیاری از خانوارهای کمدرآمد را به حاشیه تحولات
اقتصادی و اجتماعی سوق دهند در حالی که وجود برنامههای مدون و یکپارچه زمینههای ارتقای تابآوری اقتصادی خانوارها را
فراهم میکند هرچند تجربه آمریکا نشان میدهد هیچ برنامهای نمیتواند فراگیری جامعی داشته باشد و تمامی شهروندان کمدرآمد
را تحت پو شش قرار دهد اما وجود برنامههای متنوع میتواند شانس حمایتی را افزایش دهد. در نهایت ارزیابی و بازتاب برنامههای
تامین مسکن قابل استطاعت در کشور آمریکا بصورت خلاصه در جدول شماره ۱۶ ارائه شده است.
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
ابراهیمی و آقائی / سیاستها و برنامههای تأمین مسکن قابل استطاعت؛ مروری بر تجربه آمریکا ۷
جدول ۱۹. ارزیابی و بازتاب برنامههای تامین مسکن قابل استطاعت در کشور آمریکا
تحقق عدالت اجتماعی رسوخ منابع مالی از سازندگان مسکن به افراد فاقد
ساخت بیش از ۱۵۰ هزار واحد مسکونی در ۵ دهه اخیر
افزایش تولید و کاهش هزینه نهایی ساخت مسکن حداکثر تا ۲۰ درصد
اثرگذار بر افزایش تولید مسکن حداقل در ۲۰ ایالت آمریکا
تغییر کاربری و جلوگیری از شکست بازار برنامهریزی منعطف و مطابق نیازهای اجتماعی» افزایش تولید مسکن
بورسیازی و سوداگری زمین بخصوص در اراضی بایر و موات.
مداخله در بیش از ۱۰۰ ناحیه در ۲۶ مادرشهر برای افزایش تراکم در شهرها
بهرهگیری از سرمایههای خرد, مشارکت همهجانبه و چندجانیه گرایی در تامین منابع مالی,
اولویت دادن به گروههای آسیبپذیر از جمله سالخوردگان فاقد مسکن
اجرای این برنامه در بیش از ۱۳ شهر برای دسترسی گروههای آسیبپذیر به مسکن
برنامهریزی فضایی (و نه بخشی) با تکیه بر ابعاد اقتصادی» اجتماعی, کالبدی و زیستمحیطی
در هر دهه بهطور میانگین ۵ میلیارد دلار بودجه برای بیش از ۲۰۰ محله در ایالاتهای مختلف اختصاص میپاید.
افزایش دسترسیهای فیزیکی و اقتصادی به گزینههای حملونقل و ن
صیم لیر که خگزالی درو نمی لالتها تاذ رگذاز بر زندگی بیش از ۲۶ میلیون نفر
کاهش تخریبات محیطی از طریق رشد دورنزای شهری و جلوگیری از تهاجم و رشد
ساخت پروژههای کمتر از ۱۵ واحد در محلات شهری در بیش از ۱۰ ایالت (بهدلیل هزینه بالای
ن برنامه در مقایسهاب سایزیرنامهها تا حدودی استقبال به آن با کاهش مواجه شده است).
افزایش استطاعت مالی گروههای کمدرآمد برای تامین مسکن و تشویق سازندگان به عرضه مساکن ارزانقیمت بهدلیل
۰ ایالت خانوارهایی که کمتر از ۵۰.هزار دلار در ال آذرآمد:دارند میتوانند در نوبت دریافت کوپن قرار گیرند
و تجربیات نشبان میحمد که لیوا مألی به اننازهای است که:به حیها۲۰ درضه از آنای اختصاص سباید:
کاهش هزینههای تامین مسکن در سبد خانوار و دسترسی به مسکن مورد نیاز با هر بودجهای.
در همه ایالتها با الزامات قانوتعافدرالها مورد توجه است.بیه عنوان مثال در شهر نیویورک خانوارهایی که کمتر از ۱۵۴
هزار دلار در سال درآمد داشته باشند میتوانند بهصورت شراکتی با تعاونیها وارد معامله شوند. در این شهر سالیانه بیش
در تمامی ایالتها دولتهای فدرال و نهادهای قانونگذار در شهر به مجوز ساخت این خانهها و حمایتگری از آن ادامه
حمایت مستقیم دولت محلی از گروههای درآمدی پایین ی جبران بخشی از هزینههای تامین مسکن
در تمامی ۵۰ ایالت آمریکا این صندوق فعال است و بودجه اختصاصی آن از بین ۲۵ تا ۱۰۰ میلیارد دلار متغیر است. اين
صندوق بیش از ۲۰ درصد گروههای کمدرآمد کل کشور را تحت پوشش دارد که کمک مینماید تامین مسکن قابل
نشگری حداکثری دولت و بخش خصوصی با محوریت انبوهسازان برای به گروههای کمدرآمد
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
۵۸ فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده» دوره دوم» شماره اول» پیاپی (۵)» بهار ۱۶۰۰
تحت پوشش قرار دادن دو میلیون خانوار در دو دهه اخیر که سالیانه بیش از ۱۱۰ هزار خانوار را شامل میشود گرچه از
اثربخشی و بازتاب سال ۲۰۰۸ و پس از رکود بزرگ با افت شدید مواجه بوده است.
بانک زمین ارزیابی و نقد منفی بورسیازی و سوداگری زمین در صورت نظارت ضعیف
1 60۱ حداقل در ۶ ایالت بانک زمین مورد حمایت مقامات محلی قرار دارد و در موقعیتهای بحرانی عرضه آن به بخش
منبع: 2006 ,قطا8 0صه 341167 ,2002 ,صکاتا0 بر قصه +مععقای ,2017 ۷۷8 فصه صع0هط1 :2016 اصه 5
0 ۲007 000۳633۵316 136 :و70 560۵ .(3999) 5 ق1000 ,۷ ۸0823
61 مه [0م 5 رطع ۳ صطهت روط 0عط ات2 و8۳0 جلفیاهگ ۲۳۵ 1۱ ۳۵9۳۵
۳ وعنانانج؟ مه دععز 5 ۶ ونلنداندعععج عطا وصنسعد3/0 .(2006) 36۰ .۸ مصناع56 2 .0 رصنزتومم۸
187-2 ,(43)1 ,0165لا5 1770000 .[6۵ 3/000 صز عصنکمط عناطانام ۵۶ کاصعلزدع۳
۳ 1۳07۵۸۲ 77۳ کل 00727 ۳۷۳۵0۵76 77 20۲63 7705776 ,ر2008) .8 م۸
30۶1۳8 آهن0ه50 16 هصنهاعاد 16۵۳ کدصاق نوصز ام صمنانصع1 ,(2010) 2۰ مقتلنک ول وق۷لن5 و3 ,۸76۷600
79-2۰ ,(34)2 ,50167166 7019 ۵۲ ۵ سمل قداص باعومص ج که حلجدع5
6 طاهصنهاکناگ 2۳008 10۵۳05 بوانازط ها ند 1۷ که کصمناقنامصا .(2012) .۸ 1۳ فک ۶ و .0 مفصت۸
204-3 ,50 ,501671668 3601070 00 50001 ۰ 2۳۵00 بلوممطس 0 ق3100 17۳۳۵0
,1355 ,38266 .(2015) 3 ب0 لهنصعلا ۵ ی .ظ ,0006 .8 ,1060ع01ع]/1 و بت ولزعل1طعظط
,660976۵ ۲7۲۵0 ,علدتوتهصه تععستمصه صه م1306 حذ کعتعصعه۷ عمط 0ص ,اصعص م1361
[هنه۲ 0صهه وصاامط عنام مدمناهعند8۵1 .(1998) .34 .5 ,تعاطق ۷۷ گ 13 .34 مللنط5 .1 ۷۷۰ وت6اتهن0)
4 20اه وه عطا عصنضل عماج 156 .(2016) 3۰ ,38۳ ۵۶ وس مقاشآ ودک ول9ع16836 وت 1281805
,(34)4 ,36607 000 ونام2 ۲۳0 خصعصم 00610 عمط عاطاعلوککد ما صمننعم مه اکخصحصیی
کد وله م۸ :530۳۵86 عمط مزع ج عصنسل کعکصو0 ۳5 امعم هم .(2019) .7 ۰ معطاطه6
79-7 ,80 ,80110 ع1] .71 1 5110 1 ۱( متا 0
۸5۰ 105 حذ عصنط م2 0۶ کنکولقصه موم ۸ +وععمقعط کدمناهامی عجه 3ط ۷7 .(2018) .03 معططه6
40 ,9( (ط۸]0۳۵0 و 370۶۵ ۹ و720 ]٩ 7000 1856 ,(2002) .7 مصغاتتاه 6 ۵صه 8 بجععقای
00۶/001948 /5ادعح ده 00 /کع 01 جع /کع انس 0 ع له ه1// +عصاخط وکااع 1/2852 واز 1733
۵۳061665 وصه علهدمناد عطا +ععنانصصصی فلندط-1۶ع5 .(2015) .31 کاصعلله6 ع وق مصن00 ص11
.365-33 ,(31)4 ,کعتفاک وساعسم صعفصعی هنز خمعصمماعبعل عمط رصع مدع ته8) من ماع
.91-2 ,(4)1 ب,قعلقآ0 00۵10۵ 5ع ام ههندم2 ما13 بر(0987) بط بل ,11006
۵11 ۳۵ وصنم(م .(0998) .7 مفللج 6 .0 ,308675 8 0۵0 .10 م8787 و .5 ولچه 110110
,«(33)6 ,6۷16۷ ۸/00۳5 ۳۳0 .منط0 مکتا هام۲ صذ واع موم که موصعم عطا 00 عصاکتامط عناطانام
05 1106 ,14848 270۰ [5602 اع5 567101 ,0۳9۳653100 51065 171100 .(2004) 0۳۹۰مع3 1106
0 ,۳0082 7۳81 وکام ۸۲۴ ۷۷۳۵۲۶ ب(2020) بفل۵ت۳ اکت10 1106
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
ابراهیمی و آقائی / سیاستها و برنامههای تأمین مسکن قابل استطاعت؛ مروری بر تجربه آمریکا اش
آهنج< 0صه خناعی ها عصنعتامط عصمعصز 10 ۵ط1 ر2011) صدعوع 0۳5 .36 عصعطام ۸ 110 .26 ع۳عک1
6 ن[00 ,443-473 ,21:3 ,26006 و20 و 7 مدهناهعع ومد
6 م۸ نفصنطک صقطا صذ تنعل که عصنعمط اصع معط .(2019) .7 ,7 ۵۶ .۷ ,۷15 ویک شآ
2 6/0 0010101 101362 و۵۷16 0/6 0ع۳ مصنش) معتصع 0
6۳1510 آهناهمی- م50 اوق هط معط عاطاعل م۸ .(2018) .7 ,و0ق78 6۶ وس شا و72 ,3/8
8076۳6۹۰1 م10 1و کدمناج نامه عنصمصمه کنامسه۷ صذ صمتهصه ام تعصنطک مصحطععصقطاح
-3067] 0ص نع 12 هصزدا770 130۶ م1 156 .(2008) بصمع ص۷0 بظ مصص۸ گ نهک 1/273
و08 0نل16۳ :۵ ول ,816706 وس (۳86ک1 و .0 رقصقنلن/۷ م۸ منصقطدادط 113072065 م .0 مطناجه/2
,50165 77051719 .قافتا 0صه1 اتصتصصی حذ منطک 6 معصمط شوه معانصنل که معصنص2ع2 .(2019)
-- ۷۵۲/۵۵ 7۳۵۸ 710006 0 ]٩ ۸1۵۵۲ :60071076301816 و601۳ .(2006) 1۰ قاط ع .۸ ,2/116۲
8۰ 00113007۵6 1۵۳ تمصع 02/6 جدظ امک عطا حز قمع
بل صز کاصعصععتصز وصه همکد وصنع170 .(2014) .5 ب مفعامدا710 ۵ ول یگ ,17617132
6/6006 0101:1010 89-100 ,24 ,ک000ع3 و دعس ۲٩ امه 7
من عحصم عج۸ توص هنز وصزعتمط عاطاعل منک ۶و صمنعزم۳م 156 .(2016) 8۰ مقط31660 :6 .8 م1۵58
2 00:10 .100-108 ,55 و7۵0۵ع 1 70104 :160 ع+عاصذ ما00
عطا ۵۶ ععف 156 تصعادرد عمط منود عطا ۵ وصنعمطای که کاعاه عط1 .(2015) سا 3 مناشتت۴
631-4 ,(30)4 ,17071167 821۲ 13۵ 0۵ و ۲۳70٩ امد سل عحطصع0 10مطععحطا
1 ععق 1۳56 نودزعا0 16 همکد ص عم آهنهمد عصنصنصه ۳ .(2012) ۰ .ظ ,۳۵6۲16 6۶ وگ و9ت3/8
,(27)4 ,31017071167 ااتباظ 13۵ 0۵ و3700 ]٩ ۵ سول بدمتاهتصعصهامص 0۵۹ واتعصعل هنصهگنلهی)
7708 ۸۶102616 5000۳۲ ۵ 70008 سصعدنع 126 .(2012) بط ,2/1060 6 ول و5006
-10.1016/0978-0-08-047163 :00 .32-36 ,7076 ۵۳۵ وواعس770 ۲٩۰ منفعمماعن 2 امد ناه 13
0 7360۲ ,و70۶1 .کعا110 بص1 کم ما1 ۵ کل100 .(2018) .2 مطصاتتاظ 6۶ ,بل ,5136376
65۰ توص 1۵۳ ص210 .(2019) .ک ,اعتطد/3 ب6 .ظ ,۷/616 سظ ,8161675 .۲7 88768 ول 5106376
3:16 26319 ۵ ۳0۲ ۵۲ ۳۵۵۲ و 0عک .(2016) بش۸ قععفاآ ماصه 5016
.۰ 7 ع زا7760 1۵۳ 06۵۲ :360 ماع صتطاعه ۸7 ۳۵9۲۵۹۰ وماعم ۲
0(۰) ۷۰ .3 ,۳۶۵066 6۶ لح مل287ظ وب بش۸ ونصخ۸حعحا0 .3 ق1137 .3 .37 ,1780 مک .3 مقلنقدانا5
:۳191116671719 ۳۳۵۲۵۵0 106 3066 عکا710 10۶ 007 اقهامع 00 ۸ ونانطه ماگ۸ هصنع110
6عنع 157010" هصنعت710 605۲ 107 عصزفت ۵۶ 31100060655 60051 (2011) ۷ ۷۷۰ ۷۰ ,1858"
660 :510108 170060 ۳۵ 1 وساکس ۳ ره 10عع1 .(2017) ۷۷۰ مت هه وظ ,15۵06
۰ 1200 ۶٩ عا اعدا صلمعصن]آ :3۸ مععلو ددع2۳ ۹۳۵ 1۳94
8 200ه هصزعتام17 اج 50060-516 ب(1998) ظ .3 ۷۷ ,8761963 ۵7 وبظ .1 و/03 ۹۷73۵73
7 136 ]٩ ,700۳۵ 270829۰ هصنت170 عزاطا2 2107 عطا 1۵۳ کدمناعنامصا نصمناهاهنادگ
7نسا0 مصه علصهط #صقا 170 نعماموش۸ 2/0 عطا ۵۳ خطهنامم5 (2016) ۳۰ معل و تاعه ۷
عط) رز کوومط و داعنم< ماع 010 عمنلهاز معط وصه ععنانطاهاک کدمناد وم 1261006
:01 ,296-315 26:2 ,006طع73 موزامط وماعسم77 نف عاو30۳00 عطا ۶و
41 291 ۱۵۷۵۲۱۵۲ 0۳۱۵۵۵ 0330+ 14:50 آ۵ از 1۲۵۲۵ 00۳/۱۵۵060
| مسکن به عنوان یک کالای مصرفی و در عین حال سرمایه ای، از اصلی ترین نیازهای اجتماعی به شمار می رود که در بسیاری از جوامع به کالای کمیابی نیز تبدیل شده است بنابراین عرضه مسکن ارزان قیمت در بازار و دسترسی گروه های درآمدی پایین به آن، از اصلی ترین رهیافت های توسعه اقتصادی کشورها به شمار می آید و تمام دولت ها سعی بر تحقق آن را دارند. عرضه این نوع مسکن همواره با چالش مالی و حتی برنامه ریزی روبرو بوده و در بسیاری از کشورهای جهان توفیقی در این زمینه حاصل نشده است با این حال در کشور آمریکا به دلیل کثرت برنامه ها و سیاست گذاری های قابل اجرا و متکی بر سرمایه های اجتماعی، تا حدودی دستاوردهای موفقیت آمیزی داشته و بازار مسکن توانایی پاسخگویی به بخشی از نیاز مسکن گروه های درآمدی پایین را دارد تا جایی که تقریبا در تمامی ایالت های آمریکا چتر حمایتی مسکن ارزان قیمت به روش های گوناگون برای دسترسی اقتصادی گروه های کم-درآمد برقرار شده است. بر همین اساس بررسی تجربیات آمریکا نشان می دهد که ارتقاء کیفیت و افزایش کمیت مسکن قابل استطاعت در کنار اختلاط درآمدی-سکونتی در محلات از کلان سیاست های تامین مسکن است که با برنامه هایی نظیر ناحیه بندی فراگیر، ساد ه سازی کدهای مقرراتی، کوپن انتخاب مسکن و بانک های زمین شرایطی را محیا می سازند که از یک سو قیمت نهایی ساخت مسکن کاهش یابد و از سوی دیگر، یارانه های حمایتی به واسطه توسعه گران بخش مسکن در اختیار گروه های کم درآمد قرار گیرد که از این طریق نیز عرضه را متناسب با نیاز جامعه کم درآمد هدف گذاری می نمایند. در تمامی برنامه های تامین مسکن ارزان-قیمت، چندجانبه گرایی در برنامه ریزی و تامین منابع مالی از اصلی ترین تجربیات آمریکا به شمار می رود که زمینه های بهره گیری از ظرفیت ها و سرمایه های جامعه را محیا ساخته است. |
40,408 | 439689 | پژوهشگران در مقالات مختلفی . ۲
به بررسی کارا فرینی در شرایط اقتصاد مقاومتی پرداختهاند؛ ضمن احترام به مولفین *
آثاره زحمات فراوان و منزلت علمی آنها» در پیشینه موجود پاسخی وجود ندارد. لذا .
کمبود دانش در حوزه خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی وجود دارد. +
این مهم ضرورت شناخت و اولویتبندی مولفههای خلق ارزش را از اهمیت مضاعفی .. ,7
برخوردار نموده است و در این گذر کمبود وجود چارچوبی نظری و واقعی برای
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتر
شتاسایی ای ,عوابل بنشنت آحساس میشود: ,ینآبراین خقتغضرو ممئله اصلی یچ
پژوهش, عدم شناسایی و اولویتبندی مولفههای بعد خلق ارزش برای کارآفرینی در 7
اقتصاد مقاومتی است. پژوهش حاضر شاخصها و مولفههای بعد خلق ارزش را باهدف
غایی کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی موردمطالعه قرار داده است تا به پرسش پژوهش
مبنی بر اینکه موّلفههای خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی (کارآفرینی
در زمان و شرایط اقتصاد مقاومتی) کداماند؟ شدت تأثیر و اولویتبندی آنها چگونه
است؟ پاسخ داده شود؛ اما چنین سوالاتی در اینجا مطرح میشود: آیا خلق ارزش در
این مقالات موردبحث قرار داشته است؟ چه مولفههایی برای خلق ارزش کارآفرینی
در اقتصاد مقاومتی متصور است؟ هر مولفه به چه میزان شدت تأثیر دارد؟
در این تحقیق ابتدا در بخش کیفی پژوهش با استفاده از روش نظریه داده بنیاد
با رویکرد کلاسیک (گلیزری) موّلفههای اثرگذار بر بعد خلق ارزش برای کارآفرینی
در اقتصاد مقاومتی احصا گردید. بهمنظور دستیابی به این موّلفهها با روش کیفی
مصاحبههای عمیق و مفصل اکتشافی با ۲۵ نفر از خبرگان حوزه کارآفرینی و اقتصاد
واژه «کار آفرینی » اولین بار توسط رییچازد کانتیلون ( ۱۷۳۰ م) وارد نظریههای اقتصادی
شد که از کلمه فرانسوی «اینترپرندر » به معنای «متّعهد شدن» نشات گرفته است.
این واژه در سال ۱۸۴۸ م توسط «جان استیوارت میل» به کارآفرین در زبان انگلیسی
ترجمه شد (قربانی» ۰۱۳۹۳ ص. ۳۰). شومپیتر (۱۹۵۱) کارآفرینی را ایجاد ارزش از
(۲۰۱۲)؛ کارآفرینی به مجموعه اقذامهای مبتّتی بر ایدهها و فرصتها و تبدیل آنها
به ارزشهای مالی. فرهنگی و اجتماعی اطلاق میشود (مبینی دهکردی, ۱۳۹۷.ص
۰ کارآفرینی در معنای رایج آن به معنای تلاشی از روی احساس تعهد است تا
انسان ارزش جدیدی را ایجاد کند و ریسکهای موجود در مسیر آن ارزشافزوده جدید
را هم بپذیرد (معصومینیا ۱۳۹۷): کارآفرینی یک فرآیند است که کارآفرین با ایجاد
ارزشافزوده و ثروت بهوسیله کشف فرصتهای سرمایه گذاری سازماندهی شرکتها
تقبل خطرات و عدم اطمینان اقتصادی به رشد اقتصادی کمک میکند (عبدولنصیر
۰ کارآفرین شخصی است که کسبوکار جدید یا سرمایه و عقیده جدید دارد و
مسئول خطرات ذاتی و نتایج کسبوکار مذکور است (ناندا و سورنسن ۲۰۰۸۰).
مفهوم واژه «ارزش» در زبان انگلیسی به معنی رتبه ارز قدر گرامی داشتن» اهمیت
دادن و در زبان فرانسه به معنی قیمت. قدر مقدار و ارز است. این واژه در فرهنگ لغات
دهخدا اسم مصدر «ارزیدن» و دارای معانی: قدر مرتبه, استحقاق, لیاقت. شایستگی.
زیبندگی» برازندگی و قابلیت است. ارائه تعریفی جامع و فراگیر برای ارزش نهتنها دشوار
است بلکه بهراحتی مقدور نیست. ارزشها تصویر ایندهاند و بیشتر فلاسفه از دوران
تمدن یونان باستان به آن توجه داشتهاند (مبینی دهکردی و ربانی» ۱۳۹۱). ارزش
درواقع کمک کردن به دیگران است. ارزش تنها زمانی به وجود میآید که تجربهای
از استفاده از آن در ذهن فرد شکل بگیرد که به آن اصطلاحا «ارزش در استفاده »
میگویند. واژه ارزش» مفهومی مادی و اقتصادی و یکی از مباحث مهم اقتصاد نظری
است و بکار گرفتن آن در امور معنوی و فرهنگی, یک کاربرد استعاری است که از
واژه «خلق ارزش» يا «ارزشآفرینی» یعنی دیدن فرصتها و تبدیل آنها به ارزش
اقتصادی» اجتماعی» فرهنگی و ...؛ از دید گاه اسلام نیز ارزشآفرینی و فرهنگ کار یکی از
فرهنگهای بااهمیت میباشد بهطوری که پیامبر اسلام (ص) کار و تلاش را بهمانند جهاد
درراه خدا میدانند (میردشتی و نامنی۰۱۳۹۵۰ص ۱). دنیای ارزشآفرینی امروز حول
سه محور اساسی شکل گرفته است: «ارزش»» «نوآوری» و «ریسک»(هاشمی,۰۱۳۹۴
ص ۵۲). ارزشآفرینی پارادایم جدید کسبوکار در شنزایط رقابتی است که تحت عنوان
مدیریت مبتنی بر ارزش شناختهشده است و بنگاههای اقتّصادی را در جهت اتخاذ
استراتژی مناسب برای رقابت و بقایاری میکند. در فضای رقابتی کنونی ارزشآفرینی
و مدیریت مبتنی بر ارزش» ضامن بقا تداوم و رسیدن به اهداف غایی شرکتها و
واژه «اقتصاد مقاومتی »» اولین بار توسط مقام معظم رهبری در شانزدهم شهریور
سال ۱۳۸۹ در دیدار با کارآفرینان مطرح و وارد ادبیات اقتصادی جهان شد (قربانی
و همکاران,۰۱۳۹۴ ص ۲). فاد هتارامض نی ان ای که در شرایط فشار
در شرایط تحریم» در شرایط دشمنیها و خصومتهای شدید میتواند تعیین کننده
رشد و شکوفایی کشور باشد (مقام؛معظم رهبزی, ۱۳۹۱/۵/۱۶). اقتصاد مقاومتی
یک نظام اقتصادی است که هماهنگ باسیاستهای کلان سیاسی و امنیتی کشور و
برای مقامت در برانر اقدامات تخرییی.شگل,بگیره تا بتواند.د ربرایر ظربات اقتصادی
تحریمهای گوناگون اقتصادی مقاومت کرده و توسعه و پیشرفت خود را ادامه دهد و
روند رو به رشد همهجانبه خود را در ابعاد ملی منطقهای و جهانی حفظ کند (عزیزی و
خضری: ۱۳۹۷:ص ۵۰). اقتصاد مقاومتی درواقع یک نظام اقتصادی است کذهماهنگ
باسیاستهای کلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی وابرای مقاوستدر برایر اقدانات
تخریبی شکل می گیرد.هدف اصلی شکل گیری اقدامات مر تبط بااقتصاد مقاومتی تلاش
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتر
برای ایستادگی در برابر ضربات اقتصادی تحریمها و توطئههای گوناگون اقتصادی نظام
استکبار و رشد و توسعه در ابعاد ملی منطقهای و جهانی است (ترکزاده و عبدشریفی»
۷ ص ۱۲۲). اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که توانایی پیشرفت در بحرانها را
واژه «کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی » سابقهای در ادبیات عام علم کارآفرینی ندارد
و معادل دقیقی نیز از آن تاکنون بکار گرفته نشده است. برای درک عمیق و شناخت
این واژه باید سرمنشا و سرچشمه زایش و پیدایش فکری آن را مطالعه کرد. اولین
مرجع تاریخی برای کاوش کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی؛ علم کارآفرینی و مفهوم
اقتصاد مقاومتی میباشد. اقتصاد خاستگاه اولیه علم کارآفرینی است و کارآفرینان
اولین مخاطبان؛ اقتصاد مقاومتی بودند. کارآفرینی؛ علم خلق و کشف فرصتها برای
ارزشآفرینی است و اقتصاد مقاومتی به دنبال ایجاد نظام اقتصادی بر اساس اقتصاد
ملی-ارزشی و متکی به درونزایی با تابآوری بالا در کشور و محرک حیاتی برای افزایش
تابآوری اقتصاد و دستیابی به مزیتهای رقابتی در سطح بینالمللی میباشد. حلقه
کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی عوامل اضلی تشکیلدهنده این مفهوم را نشان میدهد
(شکل ۱).سه عامل در این حلقه وجود:دارند: کارافرتیی. اقتصاد مقاومتی تحریم. این
حلقه در صورت وجود دو عامل اصلی کارآفرینی و اقتضاد مقاومتی ایجاد میگردد. این
عناصر مجموعه یکپارچهای را با هویتی جدید ایجاد میکنند. عامل تحریم میتواند
وجود داشته باشد و یا نباشد: جوهره کار آفریتی در اقتضاد مقاومتی به گونهای است که
عناصر کارآفرینی و اقتصاد مقاومتی در یک راننتا کار کنند. ضرورت ندارد که این دو
عامل دارای وزن یکسانی باشند» ولی هر عامل نقشی را ایفا میکند و بهصورت همافزا
کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی پدیدهای نوظهور» چندوجهی و پیچیده بوده که
در حال تغییر و تکوین است و یک رویکرد به نوآوری» نظریه پردازی و الگوسازی در
عرصههای جدید اقتصادی است. تفاوت این نوع کارا فرینی با کارأفرینی صرف در این
است که مبنای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی» مبنایی ملی-ارزشی است که شرایط
تحریم و سیاستهای اقتصاد مقاومتی نیز در آن تأثیرگذار هستند.
جدول ۱- مقایسه کار آفرینی و کار آفرینی در اقتصاد مقاومتی
را در دو حیطه دنیوی و اخروی و ابعاد مادی-معنوی
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتی
3 فصلنامه (علمی- پژوهشی) مطالعات راهبردی بسیج | .
کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی به تولید علم و تجاریسازی دانش منتهی میشود و
کارآفرینی کمک میکند مزیت رقابتی تقریبا پویا و پایداری به دست آید و از همین
نقطه اسقا که آرتباط. آییا آقتضماد مقاوسقی آشکار میشوهچون آین,توخ آققساه نیز
پافشاری زیادی روی مزیتهای تولید داخل دارد (سلیمی و امپری» ۰۱۳۹۶ص ۱۶۱)
کارآفرینی یکی از مباحث و موّلفههای مهم اقتصاد مقاومتی است که نقش بسزایی در
استحکام آن ایفا میکند (پیریتوسنلو و همکاران,۱۳۹۵). کارآفرینان» سربازان خط
مقدم در رونق اقتصادی, دفاع از حریم اقتصادی و جریان اقتصاد مقاومتی میباشند
در پژوهشهای کیفی برخلاف رویههای معمول در پژوهشهای کمی» بررسی ادبیات
پژوهش صرفا برای افزایش حساسیت نظری و تبیین مساله پژوهش است (جعفریراد
و همکاران۰۱۳۹۷۰ ص ۱۶۹). بهادلیل مایت اکتشافی پژوهش کیفی, اهمیت مرور
ادبیات موضوع تا حدود زیادی کاهش پیدا میکند. البته مرور پیشینه پژوهش در
تحقیق کیفی باعث روشن شدن مرزهای تحقیق میگردد. هرچند پژوهشگر همواره
ص ۶۱). امروزه تحقیقات و پژوهشهای مربوط به کارآفرینی» اقتصاد مقاومتی به نحو
چشمگیری افزایش یافته است هرچند به شناسایی و رتبهبندی موّلفههای خلق ارزش
برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی چندان توجه نشده است. بر این اساس در این
بخش نگاهی گذرا بر پژوهشهای پیشین در این حوزه خواهیم داشت.
نتیجه شکلگیری کارآفرینی "در سطح "کلان» تأسیس شرکتها و توسعه
کسبوکارها است که پيامد نهایی آن توسعه اقتصادی, کاهش فقر و افزایش ثروت
است (0۳071,2016). در چند دهه اخیر کسبوکارهای کوچک و کارآفرینی» در
رشد اقتصادی و اشتغال کامل کشورهای توسعهیافته مور بوده و درواقع توانسته
تغییر و ارزش آفرینی و توسعه جوامع بشری و ماهیت بینرشتهای آن امروزه موردتوجه
قرا رگرفته است (نجاریان کاخلی و تمری۹۴۰ ۰۱۳ص ۱). کارآفرینی و نوآوری نقش بسیار
کلیدی در توسعه اقتصادی جوامع دارد. کارآفرینان بامهارتی که در تشخیص فرصتها
4 و موقعیتها و ایجاد حرکت در جهت توسعه موقعیتها دارند پیشگامان حقیقی در
را ترویج داده, روحیه کارآفرینی را پرورش داد و درنهایت محیطی کارآفرینانه حاکم
گردانید (امید۰۱۳۹۴۰.ص ۱). جامعهای که در بستر کارافرینی حرکت میکند. جامعه
زنده و پویا و فعال است. ازاینرو بهسادگی و آسانی میتواند همه مشکلات و فشارهای
بیرونی و درونی را تحمل کرده و پشت سر بگذارد. جامعه کارآفرین» از آستانه تحمل
بسیار بالایی برخوردار است» زیرا خطرپذیری در آن بسیار بالا و درعینحال امری طبیعی
و عادی تلقی میشود. ازاینرو دارای اقتصادی مقاومتی خواهد بود که میتواند هم بر
اقتصاد مقاومتی تأثیر گذاشته و هم از آن تأثیر پذیرد (فتاحی و همکاران:۱۳۹۴ص ۰)۱
ذبیحی و صفرمحمدلو (۱۳۹۴) در مقاله «بررسی رابطه بین کارآفرینی و هوش
سیاسی در شرایط اقتصاد مقاومتی» بیان داشتهاند: کامیابی از آن جوامع و سازمانهایی
است که بین منابع کمیاب و هوش و قابلیتهای مدیریتی و کارآفرینی منابع انسانی
خود رابطه معنیداری برقرار سازد. بهعبارتیدیگر جامعه و سازمانی میتواند در مسیر
توسعه حرکت روبهجلو و با شتابی داشت 6 #اشط یاراد بسترهای لازم منابع انساتی
خود را به دانش و مهارت کارآفرینی مولد تجهیز کند تا آنها با استفاده از این توانمندی «*
ارزشمند. سایر منابع جامعه و سازمان را بهسوی ایجاد ارزش,و حصول رشد و توسعه.
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتر
حدادیان و همکاران (۱۳۹۴) .در مقاله «نقش سرمایه انسانی در پیشبرد اقتصاد
مقاومتی» بیان داشتهاند: در تعریف اقتصاد مقومتی» محور اصلی تمرکز بر داراییهای ا
داخلی خصوصا سنابع السانی باغنوان تیرویی استراتژیک دررظر کشوری در هر مرجلداز
فریند رشد است اما در تعریف سرمایه انسانی تأکید بر سرمایه گذاری بر انسان جهت . ۲
کسب قواناییهانی است که بیشترین بهردوری را انجادیکنند. لذا میتوان این گنه
نتیجه گرفت که انسان و سرمایه انسانی یعنی اقرادی که دارای مجموعه مهارتهایی . :
هستند که نهایتا منجر به مزیت رقابتی برای کشور میشوند. در اقتصاد مقاومتی نقشی .۲
اگرچه کارآفرینی به طرق مختلفی توصیف شده است اما اجماع نظر بررویاین مفهوم. . .
خلق ارزش و توسعه فرصت از طریق نوآوری خلقشده توسط منابع سرمایهای و انسانی
رادر برمی گیرد (آزدمیرسی»۲۰۱۱).برای کار آفرینی مزایای بالقوه بسیاری از جمله خلق
ارزش» مزیت رقابتی» رهبری محصول و همچنین دستیابی به مزایای اقتصادی و مالی
ذگرشده:است رلوک کار یسی ورین : ۳۶۹۱ منلیطاتی وهمگازان: ۳۹۶ هی ۳۳ ۱):
کارآفرینان در زندگی شغلی منحصر بفرد خود با به کارگیری خلاقیت» در حوزه ابهامآمیز
کار آفرین خالق یک ارزش است و کارآفرینی خلق و ایجاد بینشی ارزشمند از هیچ
است و شامل خلق و توزیع ارزش و منابع بین افراد» گروهها سازمانها و جامعه میباشد
(باباییطلاتپه و ذوالفقاری, ۱۳۹۴) کارآفرینی فر یندی است که موجد ارزشآفرینی و
بهعنوان رگ حیات توسعه بشر مطرح است و هدف از آن نیل به رفاه» عدالت و سعادت
بشر با اتکا به قوه خلاقیت. نوآوری و فکر آفرینی است (قربانی و عبدی, ۱۳۹۵).
ارزشآفرینی پارادایم جدید کسبوکار در شرایط رقابتی است که تحت عنوان
مدیریت مبتنی بر ارزش شناختهشده است و بنگاههای اقتصادی را در جهت اتخاذ
استراتژی مناسب برای رقابت و بقا یاری می کند. در فضای رقابتی کنونی ارزشآفرینی و
مدیریت مبتنی برارزش» ضامن بقا تداوم و رسیدن به اهداف غایی شرکتها و بنگاههای
7 اقتصادی کارآفرین است (رستمی مازویی,۱۳۹۷.ص ۷). کارآفرینی منجر به خدمات
و فرآیندهای جدید تداوم برتری رقابتی» افزایش کارا یی مالی و خلق ثروت خواهد شد
(محبوبی و همکاران,۱۳۹۵. ص ۶):اززشآفریتی معنا و مفهوم اصلی کارآفرینی است
یعنی افرادی با نوآوری و قبول ریسکهای بالا ارزش جدیدی در جامعه خلق میکنند
(هزارخانی» ۱۳۹۷). به عقیده بسیاری از محققان خلق ارزش یک فرا یند چندمرحلهای
و پویاو جاری در بستر زمان هست (لاجوردی و همکاران. ۳۹۸ ص ۸۴
اگزچ؟ کارا فریشی بل طرق حتاف ی تومو انم اس اما |اجناغ تور
روی این مفهوم» خلق ارزش و توسعه فرصت از طریق نوآوری خلقشده
گرمرودی ثایت کارآفزیتی یکی از مباحت و موّلقههای مهم اقتصاد مقاومتی اسنت
(۱۳۹۶) قتصاد مقاومتی | که نقش بسزایی در استحکام آن ایفا میکند.
کیری توستل و و کارآفرینی یکی از مباحث و مولفههای مهم اقتصاد مقاومتی است
محبوتی و | کارآفرینی وخلق | کارآفرینی منجر به: خدمات: و فرآیتدهای جدیده تذاوم: بزتری
همکاران(۱۳۹۵) ثروت رقابتی» افزایش کارایی مالی و خلق ثروت خواهد شد (محبوبی و
تأکید و بکار بردناقتصاد مقاومتی با کارآفرینی دراولین پیدا یش این واژه نشاندهنده
اهمیت کارآفرینی و به تبع آن خلق ارزش کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی بهعنوان ارزش
فینفسه است. بعد خلق ارزش یکی از ابعاد بسیار مهم و اثرگذار برای کارآفرینی در
اقتصاد مقاومتی میباشد. با توجه به موارد مطرحشده میتوان گفت کارافرینی در
اقتصاد مقاومتی بسیار مهم میباشد و شناسایی موّلفههای خلق ارزش تأثیر به سزایی
برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی دارد ولی بااینحال پژوهشهای درخور توجهی
در این حوزه انجامنشده است و ادبیات موجود از غنای کافی برخوردار نیست
در پژوهش حاضر از روش آمیخته (ترکیبی) استفادهشده است. شالوده فلسفی روش
ترکیبی» ريشه در تفکر عملگرایی دارد که بر اساس آن تمرکز محقق باید بر مسئله
و استفاده از همه رویکردهای موجود برای فهم مسئله باشد (ترکزاده و همکاران.
۷ ص ۱۶۳). لذا منطق کلی استفاده از روش ترکیبی در این پژوهش به این دلیل
است که روشهای کیفی و یا کمی بهتنهایی پاسخگوی خل این مسئله نیست و منطق
خاص استفاده از این طرح نیز زمانی است.که محقق قصد تبیین یک پدیده جدید و یا
آزمون یک نظریه نوظهور برخاسته از مزحله کیفی را دازد (کرسول۰۱۳۹۲۰ص ۳۵۹).
همچنین اغلب از این طرح زمانی استفاده میشود که به دلیل نامتاسب بودن ابرازهای
موجود و یا عدم وجود ابزار به ساخت ابزار نیاز باشد (کرسول» ۰۱۳۹۲ ص ۹ ۳۵). بر این
اساس, به دلیل ماهیت پیچیده و جدید موضوع» تلاش گردید تا با بهره گیری از روش
کیفی و کمی بهطور متوالی به شناخت و درک جامع و گستردهای از موضوع اقدام شود
و ابعاد آن بهخوبی بررسی و سپس کشف گردد. در این راستا در ابتدا گردآوری و تحلیل
دادههای کیفی صورت گرفت و سپس بر مبنای نتایج کیفی, به تحلیل و گردآوری
دادههای کمی پرداخته شد و در ادامه نیز از نتایج بخش کمی برای تبیین بهتر یافتههای
کیفی استفاده بهعمل آمد. گفتنی است که در پایان بخش کیفی ابزاری طراحی گردید
و در بخش کمی از آن ابزار برای گردآوری دادههای کمی استفاده شد (نمودار ۱).
نموار شماره (- فرایند تحقیق ترکیبی اکتشافی متوالی (اقتباس از کرسول و پلائوکلا رک ۲۰۱۱۰)
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتی |
روش پژوهش در این بخش مطالعه موردی کیفی» بود. ابزار جمعآوری دادهها
مصاحبههای عمیق و مفصل با خبرگان حوزه کارافرینی و اقتصاد مقاومتی بود. جامعه
آماری شامل خبرگان کارآفرینی و اقتصاد مقاومتی بود. با توجه به اینکه جامعه آماری
این تحقیق نامشخص بود حجم نمونه ۳۵ نفر با روش نمونهگیری بهصورت هدفمند
قضاوتی تا رسیدن به نقطه اشباع نظری بود. خبرگان با شرایط زیر انتخاب شدند:
دارای سوابق آموزشی تدریس در حوزههای کارآفرینی و اقتصاد در دانشگاهها و
پژوهش حاضر بر اساس نظریه داده بنیاد با رویکرد کلاسیک (گلیزری) که به گلیزر
نسبت داده میشود» بهعنوان یکی از روشهای مطرح در پژوهشهای کیفی انجام شد.
این روش بر نوعی استقرا استوار است که بهوسیله دادههای منتج از پژوهش, نظریه
تولید میکند. نظریهپردازی داده بنیاد» روشی پژوهشی برای علوم اجتماعی است
که توسط دو جامعهشناس آمریکایی» بارنی گلیزر (متولد ۱۹۳۰ م.) وآنسلماستراوس
رویکرد کلاسیک خود دای ,سم ز جله,اضلی.کذگذاری باز . کدگذاری انتخابی
و کدگذاری نظری است که ترکزيت اتحلیل-ذ و وهش داده بنیاد کلاسیک را
تشکیل میدهند و البته این بدین معنانیست که این مراحل» ضرورتا از یک توالی
مطلق برخوردارند؛ بلکه در بیشتر وقتها همپوشانی و وقوع همزمان آنها به چشم
میخوردو پژوهشگر دائما در حال تغییر وضعیت بین کدگذاری باز نوشتن یادداشتها
روش پژوهش در این بخش «روش توصیفی از نوع پیمایشی» بود. در مرحله کمی؛ ابزار
گردآوری دادهها پرسشنامه محقق ساخت یافته بود. بدین منظور پرسشنامه «کارآفرینی
در اقتصاد مقاومتی» که از کدهای استخراجشده بخش کیفی تهیهشده بود با ۶۲ گویه
پنج درجه در مقیاس لیکرت وبا تأیید متخصصان» دز دو خالت چاپی و الکترونیکی
تدوین شد. البته قبل از تهیه ابزار نهایی» اعتبار چارچوب بهدستآمده در بخش کیفی
توسط ۲۰ نفر از متخصصان بهوسیله روایی صوری سنجیده شد. برای ساخت پرسشنامه
الکترونیکی و جمعآوری دادههای آن از نرمافزار 106 000816 استفاده شد. با توجه
به اینکه جامعه آماری این تحقیق نامشخص بودند. بر اساس فرمول کوکران حداکثر
۴ در نظر گرفته شد و نمونه آماری تحقیق ۳۸۴ نفر از خبرگان کارآفرینان و فعالان
فعالیت در شرکتها و یا کسبوکارهای کارا فرینانه نوآور دانشبنیان» استارتآپ
دانشجو و یا فارغالتحصیل رشته کارآفرینی .در مقاطع کارشناسی|رشد و دکترای
فعالیت در شرکتها و کسبوکارهایی که در میزان.بالایی با تحریمها در ارتباط
تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از مذلسازی معادلات ساختاری و نرمافزارهای
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاو
کدگذاری؛ فرآیندی تحلیلی است که طی آن دادهها خردشده» مفهومسازی و
یکپارچهسازی میشوند تا نظریه را شکل دهند (استراوس و کوربین» ۱۹۹۸). با
توجه به تناسب پژوهش حاضر که هدف نهایی آن» ارائه مدلی برای کارآفرینی در
اقتصاد مقاومتی بدون داشتن پیشفرض است. در کدگذاری از روششناسی گلیزر
استفادهشده است که در مقایسه با روششناسی استراوس و کوربین (۱۹۹۸)» اجازه
میدهد تا موضوعات تحقیق بهطور طبیعی در فرایند پژوهش پدیدار شوند. بهجای آنکه
از ابتدا و پیش از شروع پژوهش» پدیده پا مسئله خاصی مدنظر قرار گیرد (دوگلاس »
۳ صبحیه و ردایی» ۱۳۹۴). در این روش شناسی, داده با طی سه مرحله کدگذاری
باز, کدگذاری انتخابی و کدگذاری نظری؛ مفهومسازی شده و درنهایت. مدل نظری
حاصل میشود که ريشه در دادهها دارد (جونس و الونی » ۲۰۱۱).
در این مرحله بر اساس روش مرسوم در نظریه داده بنیاد» به هر یک از اجزا عنوان
و برچسبی داده میشود. این عنوان که اضطلاحا به آن «کد» گفته میشود» باید گویای
محتوای داده باشد. بهطوری که محقق و خواننده پاامشاهده این عنوان و تیتر تا حدود
زیادیبهمفهوم جملات پیببرند(میلز وهوبرمن» ۰ ۳۰.ص ۱ ۵؛مهرابی وهمکاران» ۱۳۹۰)
کدگذاری بازه فرآیند تحلیلی ات که از ظریق آن» تتفاهیم شناساییشده و ویژگیها و
ابعاد آنها در دادهها کشف میشوند (لی» ۰۲۰۰۱.ص ۴۹). کد گذاری در این مرحله باز
نامیده میشود» زیر نام گذاری مفاهیم و مقولهها بهصورت ذهنی و بدون هیچ محدودیتی
انجام میشود (گولدینگ ۰۲ ۲۰). کدگذاری: بازتا.زمانی ادامه پیدا میکند که اثرات
ظهور «مقوله محوری »» نمودار شود تا بدین ترتیب در مرحله بعدی» یعنی کدگذاری
انتخابی» کد گذاری بر اساس این مقوله هدایت شوّد. «مقوله محوری»» مفهومی است که
توضیح میدهد چگونه مشار کت کنندگان, دغدغه اصلی خود را در رابطه با مسائلی که
محقق مطرح مینمایند. حل میکنند (گلیزر۱۹۷۸۰). محقق برای کدگذاری باز باید
بهصورت آگاهانه به جستجوی متغیر محوری بپردازد و از «حساسیت نظری » در این
کدگذاری انتخابی با ظهور «مقولهمحوری » در مرحله کدگذاری باز آغاز میشود.
بهطوری که در این مرحله, کدگذاریها حول این مقوله صورت میگیرد (ساغروانی و
همکاران, ۱۳۹۲).بامقایسه مفاهیم مختلف می توان زمینههای مشت رک بیشتری رامیان
آنها کشف کرد که امکان طبقهبندی مفاهیم مشابه در قالب طبقهبندیهای یکسان را
فراهم خواهد ساخت. پدیدآورندگان این نظریه نام این فرایند مقایسه مستمر مفاهیم
با یکدیگر را «روش مقایسه پایدار » یا «روش تطبیق مداوم» نامیدهاند (سلدن ۰۲۰۰۵۰
ص ۱۱۹). با استفاده از تکنیک مقایسه پایدار» زمینه ظهور ابعاد مشترک که همان
کدگذاری انتخابی است. امکانپذیر گردید. کدهای باز در مرحله کدگذاری انتخابی بر
اساس مباحث اصلی نظریه» در دسته موضوعات بزرگتر گروهبندی میشوند (محمدی
و همکاران» ۱۳۹۵). محقق ضمن اخذ یافتههای مرحله کد گذاری باز مقوله محوری را
انتخاب کرده» مقولهها را به هم ار تباط داده و مقولههایی را که به توسعه بیشتر نیاز دارند»
تکمیل می کند (بهادری,» ۹۷ ۱۳). مقوله محوری و اساسی در اند يشه و تفکرات خبرگان
پیرامون کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی مبتنی بر «کارآفرین و کارآفرینی تابآور» بود.
محصول جدید | کالا یا خدمات جدید 5 6,8,9 ,04,05 ,33
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتی
کدگذاری نظری براساس نتایج کدگذاری در دو مرحله قبلی ومرحله اصلی نظریه پردازی
است.این مرحله از کد گذاری به مااجازه میدهد تا به تفکر درباره مقولهها که ممکن است
به حوزه وسیعی از احتمالات ذهنی بيانجامد. نزدیک شویم و بهصورت تحلیلی به پیوند
ممکن بین مقولهها بیاندیشیم (گلیزر و هلتون ۲۰۰۵۰ طالاری وهمکاران ۱۳۹۵).
هدف از پژوهش حاضر در مرحله کیفی شناسایی و تبیین مولفههای بعد خلق
ارزش برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی بود. یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که
یکی از ابعاد مهم برای «کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی»» بعد «خلق ارزش» است که
دارای مولفههای: ۱. ایجاد بنگاه جدید (کسبوکار جدید)۲. خلق ثروت (ایجاد ثروت
برای بررسی روایی و پایایی پژوهش به شرح زیر بهره گرفته شد.
۱- مشارکتی بودن پژوهش : همانگونه که ذکر شد در فرایند پژوهش, رویکردی
رفت و برگشتی غالب بود و از نظرات و دیدگاههای مشا ز کت کنندگان در مراحل مختلف
۲- بررسی همکار : پس از پایان فرایند تحلیل» از پنج نفر از صاحبنظران دانشگاهی
و پژوهشگران حوزه کارآفرینی وافتسد موی اوواست شد که موّلفهها را بررشی
جهت تهیه ابزار در ابتداروایی صوری ابزار تهیهشده سنجیده شد. در این راستا بهمنظور
جمعآوری دادههای مربوط به بررسی صوری» از ابزاری که بر اساس چارچوب کیفی
طراحیشده بود. استفاده گردید و از ۳۰ نفر از قتخصصان خواسته شد تا نظر خود را
بر روی یک مقیاس پنج درجهای مشخص کنند. نتایج حاکی از تأیید روایی صوری
ابزار مذکور بود. همچنین بهمنظور تهیه نسخه نهایی ابزار» ابزاری با ۶۲ گویه تهیه شد
و با استفاده از تحلیل عاملی اعتباریابی گردید. بر این اساس» در مرحله اول برای انجام
تحلیل ۲۰ پرسشنامه به خبرگان داده شد. بار عاملی گویههای پرسشنامه محقق ساخته
توسط نرمافزار 5۳55 محاسبه شد. کلیه بارهای عاملی از ۰/۵ بزرگتر بودند و بنابراین
گویههای پرسشنامه تأیید شدند. نتایج حاصل از تحلیل که در نمونه ۲۰ نفره انجام شد.
نشان داد که کلیه گویهها از روایی مطلوبی برخوردارند. لذا ۶۲ گویه تأیید شد. بهعلاوه»
در این مرحله برای تعیین پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب
بهدستآمده حکایت از پایایی قابلقبول ابزار دارد (ضریب آلفای کرونباخ-۰/۹۸).
معمولا آلفای کرونباخ بین ۰/۷ تا ۰/۸ قابلقبول و بالاتر از ۰/۸ نشاندهنده پایایی بالا
میباشد. بدیهی است هرچه این عدد به یک نزدیکتر باشد بهتر است.
پرسشنامه تأییدشده جهت تکمیل به دو صورت چاپی و الکترونیکی در اختیار
خبرگان قرار داده شد و درنهایت ۲۸۴ پرسشنامه تکمیلشده دریافت گردید.
دادههای حاصل از پرسشنامه با روش تحلیل عاملی تأییدی مورد تحلیل قرار گرفتند.
در این پژوهش تحلیل عاملی تأییدی برای تأیید موّلفهها انجام شد و به دنبال پاسخ
به سوالات زیر بودیم:۱. ایا پرسشنامه مذکور از قابلیت اعتبار سازه بالایی برخوردار
بوده؟ و ابعاد موردنظر سنجیده خواهند شد؟ در تحلیل عاملی تأییدی, ابتدا باید از
این مساله اطمینان یافت که «میتوان دادههای موجود را برای تحلیل به کار برد».
بدین منظور از شاخص 730 و آزمون بارتلت استفادهشده است.
با توجه به جدول فوق میتوان نتیجه گرفت که انجام تحلیل عاملی اش بر
روی این پرسشنامه قابل توجیه است. خروجی تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که
همه میزان اشتراکهای استخراجی بالاتر از" ۵۰ درصد بود و بیانگر توانایی عاملهای
مدلسازی معادلات ساختاری از سه بخش مدل اندازه گیری » مدل ساختاری و
برازش کلی مدل تشکیلشده است و متغیرهای مدل به دو دسته متغیرهای پنهان و
آشکار تقسیم میشوند. ارزیابی مدلیابی معادلات ساختاری در سه بخش: ۱. ارزیابی
بخش مدل اندازه گیری؛ ۲. ارزیابی بخش مدل ساختاری: ۳. ارزیابی کلی مدل» انجام
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاو
پایایی و روایی تحقیق: اعتبار و سازگاری درونی سازههای تحقیق. با استفاده از
ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی محاسبه شد. برای سنجش بهتر پایایی» هر دو
تعداد گویه | ضریب آلفای کرونباخ " پایایی ترکیبی (مرکب)
برای ی روایی همگرا باید ۳ قاعده زیر برقرار باشند: :۸/3 بزرگتر از ۰*/۵ ۲7
بزرگتر از ۰/۷ و ان بزرگتر از ۸(غفوریان شاگردی و همکاران۰۱۳۹۷۰.ص ۶۷).
با توجه به برقرار بودن همه موارد با این شرایط روایی همگرایی پژوهش تأیید میگردد.
روایی واگرا وقتی در سطح قابلقبول است که میزان ۸۷1 برای هر سازه بیشتر از
واریانس اشتراکی بین آن سازه و سازههایدیگر (یعنی مربع مقدار ضرایب همبستگی
بین سازهها) در مدل باشد (عبدی و هاشمی۰ ۰۱۳۹۵ ص ٩). یافتههای مربوط به واگرا
یا اعتبارتشخیصی که توانایی مدل:را در میزان؛افتراق متغیرهای پنهان میسنجد
حاکی از تأیید روایی واگرا بود.ازوایی واگرای پژوهش به روش «فورنل و لارکر» برای
برای به دست آوردن شدت تأثیر هر مولفه با استفاده از روش مدلسازی معادلات
ساختاری استفاده شکابرا ی که کرش اور جن شهلتستا نهر هن مولفه بر بعد از خروجی
الگوریتم در نرمافزار 21.5 510271 ابیتفاده گردید, شدت تأثیر بین ۰ تا ۱ قرار دارد و
هر چه به ۱ نزدیکتر باشد قویتر است (حقشناسکاشانی, ۰۱۳۹۸.ص ۴۰).
شکل ۳- شدت تأثیر هر مولفه در حالت خروجی الگوریتم در نرمافزار 215 57271
پرسشهای پژوهش این بود که: ۱. مولفههای خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصاد
مقاومتی (کارآفرینی در زمان و شرایط اقتصاد مقاومتی) کداماند؟ ۲. شدت تأثیر و
اولویتبندی آنها چگونه است؟ که یافتهها مطابق جدول زیر میباشد:
در مرحله کمی, از نتایج مرحله کیفی پرسشنامه تهیه گردید. جهت بررسی روایی
سازه طراحیشده در گام اول از تحلیل گویه استفاده شد و در گام بعد تحلیل عاملی
انجام شد که نتایج بیانگر مناسب و برازنده بودن بود. همچنین؛ یافتهها حاکی از آن
بود که پرسشنامه تدوینشده از همسانی درونی (ضریب آلفا) مطلوبی برخوردار است و
از قابلیت تکرارپذیری برای انجام پژوهشهای میدانی در این زمینه برخوردار است. در
گام بعد پرسشنامه محققساخت یافته توسط ۳۸۴ نفر از خبرگان تکمیل و درنهایت
شدت تأثیر هر مولفه با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری محاسبه و
جدول ۸- نتایج میزان شدت تأثیر و رتبه اولویتبندی موّلفههای بعد خلق ارزش برای کار آفرینی در
نتایج پژوهش نشان داد مولفههای بعد خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصاد
مقاومتی شامل چهار مولفه فوق و با شدت تأثیر گفتهشده» به شرح زیر میباشند:
۱.ایجاد بنگاه جدید: بهره گیری از مزایای؛داخلی اقتصاد مقاومتی» زمینهساز ایجاد
فرصتهای کارآفرینانه خواهد بود. کارآفرینی در چنین شرایطی بیشتر خود را نشان
خواهد داد. بهره گیری کارآفرینان از این فرصتها و توانایی خود باعث ایجاد بنگاههای
جدید کارآفرینانه در اقتصاد مقاومتی خواهد شد. با وجود مشکلات عدیده و امکان
ورشکستگی در کسبوکارهای کارآفرینانه افراد تمایل دارند برای خود کار کنند
و بنگاههای کارآفرینانه در حال رشدند. ایجاد بنگاه جدید کارآفرینانه از جنبههای
مختلف دارای مزیتاند که به برخی از این موارد اشاره میشود: استقلال, فرصتهای
مالی خدمت اجتماعی, امنیت شغلی» اشتغال خانوادگی» ایجاد چالش و ...
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتر
۲. خلق ثروت: ثروت » به کلیه مواد و اشیایی اطلاق میشود که حاجتهای بشر
را رفع مینمایند. کارآفرینی خلق یک ارزش جدید در راستای ثروت آفرینی است
به عبارتی کارافرینی یعنی خلق ثروت و خلق ارزشافزوده. آنچه از آیات و روایات
و نظریات اقتصادی فهمیده میشود» اینکه جمعکردن مال و ثروت و هر روز بر آن
افزودن, مورد قبول هیچکدام از دو نظریه اقتصاد اسلامی و اقتصاد غربی نیست؛ بلکه
باید از راه صحیح, درآمد کسب نمود.» بهاندازه کفاف, مصرف کرد و مازاد آن را بعد از
ادای حقوق آن» در مسیر سرمایهگذاری و یا کمک کردن به نیازمندان خرج نمود که
البته راه اول در بسیاری از موارد و شرایط صحیحتر به نظر میرسد؛ چون هم تولید را
افزایش میدهد. هم بیکاری را کم میکند و هم انگیزه تولید کالاهای دیگر را فزونی
میبخشد. درواقع خلق ثروت برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی باهدف به جریان
انداختن سرمایه درراه فعالیتهای کارآفرینانه است که هم فایده شخصی و هم فایده
۳ توسعه کسب و کارها: توسعه کسب و کار به مفهوم جذب منابع درآمدی و رشد بیشتر
اقستت. توسعه کسبوکار براتیق هر نوع پکلی و کالای ازجمله کسبوکارهای کارآفرینانه
امری حیاتی است. کارآفرین در برنامه توسعه کسبوکار خود پیوسته به دنبال تعریف
همکاریهای جدید با سایر کارآفرینان سازمانهاست. همکاریهایی که برای هر دو
۴ دستاورد جدید: دستاورد به مفهوم؛ نتیجه» نتیجه عمل, برآیند کار یا فکر
خواستهای که محقق شده باشد میباشد. دستاوزد در مفهوم میتواند یک دانش جدید
یا یک اختراع جدید باشد. فناوری (تکنولوژی) به معنای انواع فعالیتها تجهیزات و
مواد اولیه و دانش موردنیاز برای انجام کارهاست (طهماسبی۱۳۹۴). دستاورد جدید
برای خلق ارزش میتواند یک محصول جدید و یا یک تکنولوژی جدید باشد.
ماهیت و محتوای مدل کارآفرینی باید با خود خلق ارزش را به همراه داشته باشد.
خلق ارزش از دیرباز ازجمله مقولات موردتوجه کارآفرینان بوده است. یکی از مهمترین
دغدغههای اولیه هر انسان کارآفرینی؛ خلق, ارائه و حفظ ارزش است. هدف از این
پژوهش شناسایی و رتبهبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصادمقاومتی
بود. ضمن احترام به موّلفین آثار زحمات فراوان و منزلت علمی آنها بررسی پیشینه
پژوهش نشان داد تاکنون پژوهشی در حوزه کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی با رویکرد
شناسایی و رتبهبندی موّلفههای خلق ارزش صورت نپذیرفته است؛ لذا این مقاله به
دنبال شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی
بود تا به کارا فرینان» سیاستگذاران و تصمیمگیران کمک شایانی کند.
و همکاران (۱۳۹۶)» رستمی مازویی (۱۳۹۷)» عبدالنصیر (۲۰۱۸) همسو میباشد.
در شناسایی موّلفههای خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی» آنچه
پژوهش حاضر را از سایرین متمایز میسازد: ۱. توجه توأمان به علم کارآفرینی» اقتصاد
مقاومتی و اقتضائات کشور ایران است که بر تمامی مولفهها تأثیر گذار است ۲. مجموعه
مولفههایی که خروجی یک فعالیت کارآفرینانه باید داشته باشد تا برای نظام اقتصاد
مقاومتی مفید و مثمر باشد را در بستر حقیقی نشان داده است. ۳. اولویتبندی و
تعیین شدت تأثیر هر موّلفه؛ میباشد. البته این پژوهش با محدودیتهایی نیز روبرو
بود که مهمترین آنها عبارتاند از:۱. فقر پیشینه مطالعات و تحقیقات انجامشده در
کشور ۲. انتخاب افراد برای مصاحبه, دشوازیهای:خاص خود را داشت؛ زیرا نیازمند
استفاده از نظرات و تاییدات خبرگانی بودیم که هم با مفهوّم کارآفرینی آشنا باشند و
نتایج و یافتههای حاصل از بخش کیفی بروهشنشانآداد که بعد خلق ارزش شامل
چهار مولفه:۱. ایجاد بنگاه جدید. ۲. خلق ثروت»۳۰. توسعه کسبوکارها ۴. دستاورد
جدید؛ است که هر یک از آنها نیز از شاخصهای مختلفی جهت ایجاد شناخت بیشتر
کارآفرینی ایجاد یک ارزش جدید در راستای ثروت آفرینی است و این ثروت
محدود به شخص کارآفرین نمیشود. بلکه جامعه را نیز ثروتمند میکند. کارآفرینی
تخریب خلاق و فرآیندی برای ارزشآفرینی و بستری برای رشد و تعالی جامعه انسانی
میباشد. بهعنوان نتیجه کلی میتوان بیان داشت که هدف غایی کارآفرینی در اقتصاد
مقاومتی, خلق ارزش برای کارآفرین و جامعه بهصورت توأمان است و خلق کردن (یک
کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی رام توان بهعنوان یک کارآفرینی یا توسعه کار آفرینی
مبتنی بر توسعه پایدار و آگاهی از اقتصادمحلی (سازگار بابوم) تحت شرایط وسیاستهای
اقتصاد مقاومتی تعریف کرد که منجر به ارزشافزوده میگردد. کارآفرینی در اقتصاد
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتر
مقاومتی در مفهوم کلان آن؛ در کنار سایر رویکردهای کارآفرینی یک رویکرد جدید
در کارآفریی,است کلسمی تواتیم باامفصل دی درست میاتی: اناد و لقهها رو کاربست
شایسته آن بهمثابه رویکردی نظری در بحث توسعه آن را مطرح نماییم.
کار فرینی در اقتصاد مقاومتی به معنای فرا یند خلاقیت و نو وری در راستای کشف/
ایجاد فرصتهای جدید جهت خلق ارزش با خطرپذیری بالا در منابع بهطوری که در برابر
تاب بیاورد و به کمک کاهش وابستگیها و تأکید بر مزیتها و ویژگیهای داخلی و با
تابآوری و توسل به معنویت بتواند آن مشکلات را حل کند.
این پژوهش زمینهای برای مطالعات تکمیلی را فراهم نموده است که هر یک از
آنها به ارتقا دانش کار فرینی در اقتصاد مقاومتی کمک خواهند نمود. بر این اساس
پیشنهادهای زیر ارائه میشوند: با توجه به یافتههای این پژوهش, باید راهکار کارآفرینی
در اقتصاد مقاومتی در دستور کار قرار گیرد. برای بهبود و تحقق فرآیند کارآفرینی
در اقتصاد مقاومتی به مقوله «خلق ارزش» با مولفههایی که برشمرده شد در فرایند
کارآفرینی همت گمارده شود و هر فعالیت کسبوکاری را فعالیت کارآفرینانه ننامیم
مگراینکه خروجی آن شامل تداقل یکی ار ولههاتخلق ارزش باشد تا برای جامعه
ارزشآفرینی داشته باشد؛ و در ین مقوله باید به سرمایه انسانی و افراد کارآفرین برای
کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی هم زیادی قائّل شا" برخی محققان (مثل حدادیان
و همکاران۱۳۹۴۰) معتقدند: انسان.و سرمایه انسانی یغنی افرادی که دارای مجموعه
مهارتهایی هستند که نهایتا منجزبه مزیت زقابتی برای کشور میشوند. در اقتصاد
مقاومتی نقشی پررنگ دارند.ذبیحی و صفرمحمدلو (۱۳۹۴) معتقدند: جامعه و سازمانی
میتواند در مسیر توسعه؛ حرکت روبهجلو و با شتابی داشته باشد که با ایجاد بسترهای
لازم منابع انسانی خود را به دانش و مهارت کارافرینی مولد تجهیز کند تا آنها با
استفاده از این توانمندی ارزشمند» سایر منابع خجامعه و سازمان را بهسوی ایجاد ارزش
* مجموعه حاکمیتی نظام اسلامی» بهطورکلی و هر یک از قوا و سازمانهای مرتبطه
بهطور ویژه» در سیاستهای کلان خود به مولفههای بهدستآمده (ایجاد بنگاه جدید.
خلق ثروت. توسعه کسبوکارها دستاورد جدید) توجه ویژه داشته باشند و کارآفرینی
4 به گونهای واقعی در اقتصاد مقاومتی کشور پیادهسازی شود.
* برای بهبود و تحقق فرآیند کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی» به مقوله «خلقارش»
با موژلفههایی که برشمرده شد در فرایند کارآفرینی همت گمارده شود؛ و هر فعالیتی
را فعالیت کارآفرینانه ننامیم مگر اینکه خروجی آن شامل حداقل یکی از موّلفههای
خلق ارزش را برای همه فعالیتهای کارآفرینانه در نظر داشته باشیم تا با خلق
ارزش بتوانیم کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی را به مفهوم واقعی در کشور فعال کنیم.
* سازمانهای مرتبط با کار آفرینی, طرحهایی از کسبوکارها را کار آفرینانه تلقی
نمایند و به آنها بپردازند که خروجی آنها همراستا با مژلفههای بهدستآمده این
شناسایی و اولویتبندی موّلفههای خلق ارزش برای کار آفرینی در اقتصاد مقاومتی |
1 امید محمد (۱۳۹۴)» کار آفرینی در اقتضاد مقاومتی: اولین همایش ملی اقتصاد مقاومتی
۲ بابایی طلاتیه محمدباقر عاطفه ذوالفقاری (۱۳۹۴)» خلق ارزش در کارآفرینی از منظر .>
اسلام: کنگره بینالمللی ندیریت: ایس ترظ سب وکار: قبریز: 5
۳ بهادری علی (۱۳۹۷)» پژوهش کیفی داده بنیاد «کدگذاری» و اهمیت» مراحل و شیوه 2
اجرای آن در کارورزی دانشگاه فرهنگیان» دوفصلنامه راهبردهای نوین تربیت معلمان :
۴ ترکزاده جعفر فاطمه عبدشریفی (۱۳۹۷)» بافتنگازی اقتصاد مقاومتی بهمثابه یک «"
نظام رفتاری» دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی سال یازدهم» شماره 1
آول»پیا ی ۲۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۷« صص ۱۴۵۱۱۳ 5
۵ جعفری انوش, مریم آهنگری (۱۳۹۱)» استراتژی اقتصاد مقاومتی» همایش ملی بررسی .+
۶ جعفریراد علی» عادل زاهدبابلان» مسعود مرادی» عیسی ثمری (۱۳۹۷)» طراحی الگوی د
مفهومی توسعه شایستگی مدیران مدارس متوسطه» نظریهای داده بنیاد» فصلنامه ...7
. سلیمی قاسم» مهدی امیری (۱۳۹۶)» مفهوم پردازی و تبیین سهم کارآفرینی|
حاجیپور بهمن شهریار عزیزی» منیژه قرهچه. مصطفی محمدی (۱۳۹۶)» الگوی
مبنایی تخصیص بهینه منابع بازاریابی: رویکرد داده بنياد پژوهشهای مدیریت منابع
حدادیان علیرضا لیلی طباخیان, حمید بحرپور (۱۳۹۴)» نقش سرمایه انسانی در پیشبرد
اقتصاد مقاومتی» اولین کنفرانس ملی مدیریت» نوآوری و کارآفرینی در شرایط اقتصاد
حقشناسکاشانی فریده (۱۳۹۸)» جزوه تحلیل آماری» انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی
. خادمی علیرضا مهدی عیدی (۱۳۹۴)» نوآوری» کارآفرینی و توسعه اقتصادی, اولین
کنفرانس ملی مدیریت. نوآوری و کارآفرینی در شرایط اقتصاد مقاومتی مشهد» انجمن
. خامنهای سیدعلی (۱۳۹۲) ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ۲۹ابهمن/۱۳۹۲
بر نظریه پردازی داده بنیاد اندیشه مدیریت. سال اول» شماره دوم- پاییز و زمستان
رستمی مازویی نعمت (۱۳۹۷) تبیین نقش حسابداری مدیریت در فرآیندهای
کارآفرینی با تأکید بر«مفهوم ارزش آفرینی اولین/همایش ملی کارآفرینی» چالوس
. ساغروانی سیما سعید مرتضوی» محمد لکزیان» فریبرز رحیمنیا (۱۳۹۲)» فهم زوایای
نوینی از سازه «ظرفیت مازاد»شامانی»» فصلنامه علوم مدیریت ایران» سال هشتم.
.: سلیمانی مریجظ الوم لا منز کار رچسیدی بینابای (۱۳۸80)+غوامل:موّثر بر کارآفرینی
سازمانی در راستای اقتصاد مقاومتی؟ فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی سال یازدهم
و مدیریت دانشگاهی در تحقق اقتصاد مقاومتی دو فصلنامه پژوهشهای اقتصاد
. صبحیه محمدحسین» امیر ردایی (۱۳۹۴)» وضعیت تحقق اهداف و برنامههای طرح
مسکن مهر در بخش انبوهسازی پروژه یازدههزار واحدی مسکن مهرماهدشت. فصلنامه
غلمی -وژوهشی مرک پژرنتای ,کار ممماری او شیریسازی انظرم ماه 1۳ سال ۳اه
علویفر سید امیرحسین, عباس اسدروز (۱۳۹۵)» ارزیابی ریسک تهدیدات اقتصادی
بهمنظور طراحی راهبردهای اقتصاد مقاومتی مقابله» فصلنامه علمی باور سال سوم
عبدی فرشید. پویان هاشمی (۱۳۹۵)» ساختار علیت متغیرهای رضایت کارکنان و
اخلاق حرفهای بر وفاداری مشتری مطالعه موردی کارخانه آرد ستاره کردان دومین
همایش ملی پژوهشهای مدیریت و علوم انسانی در ایران» تهران» ۲۵ آذرماه ۱۳۹۵
. عزیزی محسن, خضری محمد (۱۳۹۷)» ارتقای بعد اقتصادی امنیت ملی جمهوری
اسلامی ایران با تأکید بر نظریه اقتصاد مقاومتی رهبر معظم انقلاب (مطالعه موردی نقش
راهبردی مرزبان اقتصادی کشور» فصلنامه علمی پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی,
سال دوازدهم شماره ۴۴ پاییز ۱۳۹۷ صفحه ۴۳ تا ۶۰
غفوریان شا گردی,» سعید آیباغی اصفهانی» محمدفتاحی (۱۳۹۷)» بهبود رفتارهای کاری
نوآورانه کارکنان با بهره گیری از انعطافپذیری منابع انسانی و سرمایه روانشناختی
سازمان فصلنامه مدیریت نوآوری در سازمانهای دفاعی, سال اول شماره ۲ زمستان
در توسعه اقتصاد مقاومتی» اولین کنفرانس بینالمللی حسابداری ومدیریت در هزاره سوم
تحقق اقتصاد مقاومتی در سازمانها با بهکارگیری نظریه شکستناپذیری» اندیشه
مذیزیت راهبردی؛ سال ۲ مار لا را من )هگن صص ۱۵۲-۱۲۳
قلیپورمریم» مصطفی علمی مقدم» حستعلی قلی.پور (۱۳۹۴)» نقش کارآفرینی در
اقتصاد مقاومتی» اولین کنفرانس ملی مدیریت. نوآوری و کارآفرینی در شرایط اقتصاد
قربانی پرویز (۱۳۹۸)» ارائه مدلی برای کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی, دانشگاه آزاد
اسلامی واحد تهران مرکزی, رساله دکتزای رشته کار آفرینی-بینالملل, چاپنشده
قربانی پرویز (۱۳۹۳)» تأثیر آموزش کارآفرینی بر انگیزش کارآفرین شدن, دانشگاه آزاد
قربانی پرویزه زینب عبدی (۱۳۹۴)» کارآفرینی و جایگاه آن در پرتو مبانی علم حقوق,
دومین کنفرانس بینالمللی حقوق و توسعه پایدار جامعه مدنی» شیراز
قربانی پرویز» عبدالله کولوبندی, محمود محمدی و علیرضا سلوکدار (۱۳۹۴)» آموزش
کارآفرینی و اقتصاد مقاومتی همایش ملی مدیریت و آموزش» ملایر دانشگاه ملایر
قربی سیدمحمدجواد (۱۳۹۵)» رویکرد انتقادی درباره برداشتهای رایج از اقتصاد
مقاومتی در متون اقتصادی در ایران» پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم
انسانی, پژوهشگاه غلوم انساتی و مطالعات فرهنگی, ویژهنامهاقتصاد مقاومتی, ۱۲۳-۱۶۳
گرمرودی ثابت مولود (۱۳۹۶)» تفش کارآفریتی در اقتصاد مقاومتی فصلنامه مطالعات
کشاورزت رک عینالله احسان شفیعزاده هادی نهادی (۱۳۹۵)» طراحی الگوی پارادایمی
کارآفرینی راهبردی با نگاه به دفاع مقدس با رویکرد آیندهپژوهی» آیندهپژوهی دفاعی,
چارچوب فرا ابتکاری فرایند خلق ارزش» مطالعات مدیریت راهبردی, شماره ۳۷ بهار
مبینی دهکردی علی حسن احمدی, علی دلاور (۱۳۹۷)» طراحی مدل شایستگیهای
کارآفرینی راهبردی مدیران ارشد کشور فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات بینرشتهای
دانش راهبردی, سال دوم شماره ۰۷ پاییز ۰۱۳.۹۷ صفحات ۱۲۷-۱۵۰
مبینی دهکردی علی» آرزو ربانی(۱۳۹۱)؛ مدیریت راهبردی مبتنی بر ارزش در سطح
سازمان, فصلنامه مجلس و راهبرد سال نوزدهم» شماره هفتاد تابستان ۱۳۹۱
میردشتی ساسان» روج اله نامنی (۱۳۹۵)» نقش آنهاد اجتماعی خانواده در پرورش
انسان ارزشآفرین (کارآفرین)» دهمین کنگره پیشگامان پیشرفت تهران» مرکز الگوی
محبوبی محمدرضا عبدالرضا محخمودی سرای, محمد مختارنیا محمد شریف شریفزاده
فنی و مهندسی کشاورزی استان البرز فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی,
محمدی نریمان, توحید علیزاد فرذوین جاتمیطاهر (۱۳۹۵)» عودلاجان؛ روایت مرگ
یک محله. پژوهشهای راهبرادی آمنیت و نظم اجتماعی, سال پنجم شماره پیاپی ۰۱۵
محمدی معصومه (۱۳۹۵)» شناسایی موژلفههای معنویت اثرگذار بر تابآوری در افراد
کارآفرین» پایاننامه کارشناسی ارشد» دانشکده مدیریت و حسابداری» پردیس فارابی
مهرابی امیرحمزه» حسین خنیفر علینقی امیری» حسن زارعیمتین» غلامرضا جندقی
(:۱۳۹)معرفی روششناسی نظریه ذاده بنیا برای تحقیقات اسلامی (اراقه یک نسونه).
مدیریت فرهنگ سازمانی» سال نهم» شماره ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۰
۰ نجاریان کاخکیمحمد. داود ثمری (۱۳۹۴)» بررسی و تبیین تحقیق و روشهای آن در
حوزه کارآفرینی» کنفرانس ملی آ ینده پژوهی» علوم انسانی و توسعه, شیراز مرکز توسعه
۱ هاشمی کسرا (۱۳۹۴)» دولت کارآفرین» کارآفرینی دولتی» دولتیار شماره چهارم؛
۳ پیریتوسلو مسعوده یبا کاظمی ملک محمومی»علی گلافشانی (۱۳۹۵ 4 افرهدگ
۴ بیانات مقام معظم رهبری از سال ۱۳۸۷ الی ۰۱۳۹۸ آدرس برخط سایت: .1150://13751
۵ معصومینیاغلامعلی (۱۳۹۷)» مدیر گروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی» روزنامه
۶ یادگاری رضا (۱۳۹۷)» مصاحبه با خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی» آنا - ۲۸ فروردین . 7
تدوین چشمانداز امنیتی مطلوب جمهوری اسلامی,ایران با تاکید بر مولفههای ژئو پلیتیکر
[هناع 606076 عطا نصمنامه صه کز علنه۳ ",(2017) بل صطمل ,ل0 023 .1 1
عطب۳ فصه منطک 3۳60۳626 ۵۶ لفه و3 و عا ومع ععصف همع ال
:0066 عنطا ما علصنا خمعصقصع2 .108-126 ,20 .1 ,370 6 .۵ وبن[8۵
,0008 معصنصص212 عمط آممدمنام۳۵ ,(2005) ۷۷۰ .7 مل[ع6 0369 ب2
.(0ن0ه 280) لمع ع تعنامم هه ع تمصع عصتاه ۳۵ 0هه
200۳0۵ 0ع0سا۳0ع ۸ تداع دعع وع 3 ع اب10 .(2003) 2۰ ,فقای10 ۰ .3
,05 1/6110 دل2۳ع9ع 5وعصتکی8 ۶و ه 70 ۳1000 ۰ سوه ککعصزکا0 1۵
[۵ 70۳ ع0ط3۳:1000 .3۳۵6 کوعصتعظ وصزع ۳۵۳ ۵1 کعنو نک فعوصوجی6
7 8۲00606 ۵۲ ععت عط عصنلنی .(2011) .1 محصمل۸ فص .36 ,فعط70 5
08 3۵2866۳۲ ع[ع ۹۵6" پبه6لعل11 مصعص 1۵ 6 عطفش5 ,ت1۵
6 ووعصزوا8 که ما30 بادآ 206۵3 ۵۳ ۳6۵05 ند که 601۳606
8۰ ۵۶ ۸۵۳6655 ,(1965) 1 صاععص۸ ,ت50 6۶ مت 822۳06 عفقای
7 وعزعع502 1۳66 :و1560 6۳0060 که هم 156 ,ر0967) 10
187-5 .00 ,2 370۰ ,9 ۵1۰ ,3/6105 6 ناهانلم ۵۶ ق ص70 1316۵005
,201198 036010 ,2016 612066 ج اه منطاکعس ۳0۳66 ,«(2016) 03۳6
:601۳60۳۵65 ۵۲ امعزطاه ۵ط1* ,(2014) .8 ,2/606۲ 0صه سا م00عنقل0 ۰
[۵ ۳60۳6۵ ۵۶ لقص 70 لقد0ه 136 ,1۳۵0 برمفقلگ بعتناند؟
دح مفا دنا هصزوامم۸" (2017) ۷۵ ,معصهگل۸ مقتقل0 ,28700 .
6060۳661 ۵۲ عسلند؟ عطا ما مدع خقطا دماج عطا عصنصحععل ما
6 0صه کععطزفتاظ القسک ۵۶ لق ص30 رهزطصمام) حز ۷6065
70۵1 ۰ععتلهص 506 کم - معط عوصنامتع ۴*۵۵ ,(2005) سا م9ع106[ع5 .۰
,1066106 ۳656 قصه منطعس 8۳۵۳0۳66 ,(2018) م۸ تععسل ۸0 ۰
۳00 فصه تعانصد ۲ منطکس ۳6060 (2007) بط 0 مطلکاعحلجح۸ ..
6040 ۶٩ رنه ع6ط1 ,(1967) سل .۸ ,کفته5 ۵ و .ظ ,تعفقلی .
۸106 :۵۳ 376 محل هدجه ۳686 عناهاناهی 1۵۶ دعزععاد 5 :1360
و فعنا 0۵۳206 عط هه منک 360۳60 .(2000) با ,طع0تان] ۰
۰ 31300۵, ۴ 650۳6562 7. )2008(. ۷/0136 36675 200 ۳3160۳6605
,365626 06اه انلهتا0 1۵۳ و1560 م60 (2013) 6 0۵و1۳ .
| زمینه و هدف: کارآفرینی تخریب خلاق و فرآیندی برای ارزش آفرینی و بستری برای رشد و تعالی جامعه انسانی می باشد. این پژوهش در زمینه مطالعات کارآفرینی در اقتصادمقاومتی و با هدف شناسایی و اولویت بندی مولفه های خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصادمقاومتی انجام شده است. روش شناسی: این پژوهش کاربردی و از لحاظ روش، آمیخته است. در مرحله کیفی؛ ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه کیفی و عمیق با خبرگان بود. جامعه آماری شامل خبرگان کارآفرینی و اقتصادمقاومتی با حجم نمونه 25 نفر با نمونه گیری به روش هدفمند قضاوتی تا رسیدن به نقطه اشباع نظری بود. تجزیه و تحلیل یافته ها به روش نظریه داده بنیاد با رویکرد کلاسیک(گلیزری) انجام شد. در مرحله کمی؛ ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخت یافته و نمونه آماری تحقیق 384 نفر از کارآفرینان و فعالان اقتصادی کشور بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزارهایSPSS و Smart PLS انجام شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد مولفه های خلق ارزش برای کارآفرینی در اقتصادمقاومتی شامل چهار مولفه به ترتیب اولویت:1. ایجاد بنگاه جدید(کسب و کارجدید) با شدت تاثیر 0/895، 2.خلق ثروت (ایجاد ثروت مولد) با شدت تاثیر 0/894، 3. توسعه کسب وکارها (ماندگاری کسب وکارها، گسترش کسب وکارها) با شدت تاثیر 0/892، 4. دستاورد جدید(تکنولوژی نوآورانه، محصول جدید) با شدت تاثیر 0/865؛ می باشند. نتیجه گیری: هدف غایی کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی، خلق ارزش است. |
33,259 | 495777 | (۱۳۹۸). رابطهی خودتنظیمی هیجانی و تابآوری با
سبکهای مقابله با استرس در دانشجویان. فصلنامه علمی- پژوهشی انديشه و رفتار در روان
دهقانی» یوسف؛ حکمتیانفرد». صادق و پاسالاری» مرضیه. (۱۳۹۷). .مقایسهی امید تحصیلی,
سرزندگی تحصیلی و درگیری تحصیلی در دانشآموزان دارای اختلال یادگیری و عادی. فصلنامه
دهقانیزاده» محمدحسین و حسینچاری» مسعود. (۱۳۹۱). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی
ارتباطی خانواده؛ نقش واسطهای خودکا رآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری, ۲(4) ۲۱-
ذاکررضوی» مرتضی و نامور» هومن. (۱۳۹۵). رابطهی احساس تنهایی و روشهای مقابله با
خودکارآمدی اجتماعی و بررسی آنقش واسطهای امید در کودکان کار و خیابان. سومین کنفرانس
سلیمانی» زهرا؛ غفاری» مجید و باعزت. فرشته. (۱۳۹۷). اثربخشی واقعیت درمانی گروهی بر
سرزندگی تحصیلی دانشآموزان مبتلا به اختلال یادگیری خاص. مجله علمی- پژوهشی
عرفانی» نصراله. (۱۳۹۷).. پیشبینی باورهای خودکارآمدی بر اس راهبردهای خودتنظیمی
نجارپوریان» سمانه؛ سماوی, سید عبدالوهاب واسشدی, ندا. (۱۳۹3): ویژگیهای روانسنجی نسخهی
بسیار کوتاه پرسشنامهی رفتار کودک. فصلنامه سلامت روان کودک, ۳(4)» ۱۷۵-۱۹۵
نریمانی» محمد؛ رشیدی» جمال و زردی» بهمن. (۱۳۹۸). نقش خودپندارهی کودکان, حمایت
اجتماعی خانواده و سبک والدگری در پیشبینی سرزندگی تحصیلی دانشآموزان دارای ناتوانی
نیکنام» ندا و جوکار بهرام. (۱۳۹۶). پیشبینی ابعاد خودکارآمدی بر اساس الگوی ارتباطات
خانوادگی و ساختار کلاس. مجله مطالعات آموزش و یادگیری, ۱(۷)» 1۸-۲۵.
۲ مجله مطالعات آموزش و یادگیری» دوره سیزدهم. شماره دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۱
40 ,۵۳۳۵76۲5105 بوصم آحگادمگگه آمادعصد ۳00ص عطا نهد .(2016) .17 بآ محقع۸
70۳۵۱ ۵۳۳۳6166۰ هنود 5 انح ۶و 0۳00۳5 که اهنا اه 168306
0055-011 8 :20010 آمعنوطام 05 وی 5011-010 آمنضم5 او عم 15۵ .(2018) .5 معقلوصهن۸
40-6۰ ,(6)5 ,5100165 و1۳۵ ۵۳۵ ۳0۵0 ۳٩ امد سمل مصمتعخعصصم
-۳۵۲۵067 ,3 .3 ۷6۳3 ول و۳۵۵6 هل 06 سس .0 .34 ,65 0073167-107۳ مج علتق ما۸
-56[۶ 300 عع00ن1ز۵ ۲۵ 06۵۵۵ منطعصمنهام۴ .(2017) 36۰ مق 16067-02۳ ۵ .36 ,فق62 ۲۵
۳۳۵۲1۸۵۳۲۶ .عم آه0و5 ۵۶ اعد که طاناهز طاعنصهم5 ۵۶ وروی ۸ :ط10ناع۲۵
8 مطذ 30 ااع۲۵ 3005 .(2017) .7 ,تعطهاط بش ,60006فنظ وس وق671601ظ
,6۷۵/0۵۲۵ ۵۳۵ ۸۶ ]٩ 70۵ کل معنل سصاع0ه عنانه طلکزم فان
9 ,0۷۵۲1۵۵ ۹۳6۶۶ ۳6۶۱۵۲۱ 0۵۳۵ ۲۵1۵05۵5 3۵۲۱/۳9 .(2018) بک1 .ی ,580/6۲5
3626 1-028 وازازد ۳ انصتآ عاها5 هنصوگنله) 0۳۵۲۵۰ ]067 06000116 0۳۵ 5۳۵1916
,3 .5 ,3100/30 .0 ,و۸6 .5 116۷618 .10 ۰ 10 8صام00 .(2019) .5 سب وتع۷سق0)
۱۵۵۵۵۵ 00۳۲۵96 7۳86 ,(ف80) ۷۵09۵0 .7 عگ ,36۷609 بش۸ 1 ,866 بل کل
5۰ آواز 7506۲ 6ع لصف .(00۰114-118) ۵۵0۵ 0۵ 6۵/۸۳ روهام اعرکط
نز 110109عر25 ۵۳ 6۷16۳ م۸ معصنمطی فص ونلهدم 2 .(2010) .7 مطانص5 ۶ .5 ۰ وت۳۷6ق0)
8 2006 کلهکنه2007 15۳62۲ .(2019) .5 ,کلفط۷۷۵۱ 6۶ .2 ,3۳9600678 .0 ,فا200 وگ وقصتتا0
آهزه5۵ وصه عصعاطامم هم مطاعط دک ممخغانطه عععصنط) ما علهنآ :رد506 ۵ 165005565
22060 0۳60061 50655 0667 ۵ 9005365ع3 .(2016) 34۰ کل ,18 ۵۶ سل کل وطاناظ بش۸ .5 ,۳۳818
,66۰ ۲3۵۲٩ 70۳۳۵۱ 7۳36 باممطل5 عفن ما صمنخعصدی عطا عکعمه کعصمان0
,3610 6 .10 ,1/6067-۸1090 م۸ ,3160007-6062 م۸ :7 مفصنطع0 ول ۳۵۳۵0062-0
:611-1 عنص عفد لمصد ,رعصند 10 عنادعصمم مصصنمعلسو 511 (2017) بش 7
۰ ,8 ,نزو۵10/ع(۳۹ 1 ۳۳۵۲1۵۵۳۹ .اند [ممحا5 0۳۵۷۵۲ ۵ 13۳۳۵008
۵11-8 50001 01 06۷۵10065۲ 7156 .(2021) 37۰ قاسنگ ۵۶ ظ 113۳۷0060 و۳۰ 1101116۲
5001 #صه-عدل 5۳000۳6 #صه وصهر0۵ عنصعفهده اهنت ناممطک قمع صز
85 007۳6130055 .(2021) سا .5 بفافتا 6 ,بل .10 ,1108808 وبا .5 بفافتان) ول .8 ,ق1100
۶ 3۵۵ لزع م1مط رم 00 روفغئه-1هد آهنمعود ,عتقصنل لفصونامصه دمم عقل
446-8۰ ,(53)4 ,(ع 5001 0ظ۳] 0۵ 30001 13320۰ صز کاصعلوه5 واژکه نصا
:520513000 طامز 2040 ععدمهنا 1اه مصدمامص۳ «(2008) .بش۸ سا ,کفاهاع0 73 ۵ مکل رکواگاه اه
0 ۳۵۲۹۵۲۵/۳ ۷۵۳۰ 31 که 08206 هه عازعوم کم ۵۱۵ جمهنوعص عطا وصناع 1
40 0۳00165 101606۳905۵1 .(2014) .کل مافناون۸ ۵ وس ,3186 وس و/(ع3/]2766 و8 و/(ع6 1/13
70۳/۵1 ۵۵165۰ ۳۵۳۳۵۵6 صهزطای16 وصه رمع ۶و دمنامصتصهده صخ نمی منطکص ۲۵1300
0 لهعزع10محا روم عاز وصه ععصعنازده. عنصعلد ۸ .(2006) ۷۷۰ 1 مطافتق/3 ۵4 ول بش۸ 1/137
,5611005 ۵ 1 روواماع رد۶ بطه م0 صنفنند کدی ۸ نکعاماعجی لمطدمناه اه
۲۵12005 م۳000 عطا عصنادع 1365 .(2020) ۷۷۰ .13 مطافتق/3 ۸۵ ,بل بش 1/137
4 ع۲۵[6 0۳010006 عط) 1۵۳ ۳00066 و0 عنصعلهه هه وصدومط عنصعفهد
,70۵ ,7116۲۵۵/1۵ 6۰ 067 بزازدع 20 نله عص0 م۳ ها روص رم ص306
5 001۳6 ]لد 800067 10065 .(2019) .7 ,36۵106 :۵6 وا ,اعد ق3606 36 .1 «1/371062
نقشن بواسطهای راظبرتهای نقابلای ,کر وایطدی کتزن تاش بت بااسوژبلاگی تحصیلی :ن: ۱۹۳
70۳۳۵ .۵۲اه 5۵11-016 اعد 1۵۳ محتمصدمناععن عمط ۸ .(2001) 2۰ ,1/0
[گ2110۳ ,03۳6008 2051006 .(2020) 8۰ 3/۰ ,صق11 1000۵ ۸ .0 رکقق118 ,5 7605 کل 1۰ ,27600
ول ۰ 1000561 مغ .3 810000۲1 .۸ .8 ,۳32 3 .10 ۷۷۵۳018 ۷۷۰۰ .7 88/109
8 1۵۳ 1۳3۵۵۷0۲ ۸ نعصنص16 آفدمامصه فوصه آقنمو5 .(2000) 2۰ ۴۰ رع۲ع کزه 1۸۷
5000 ]۵ ,700۳۵ بطاا7 وصه صعحغلنط صز من قط6ط ماعزد عصنل وصه الط [۵ا 160
166066 11ماصز لمصمنامصه کندج ۵۶ عم عط1 .(2015) .26 ,رفن06 ۵ وا .17 بق806۳6۳
4 0001 ۳206ع از ص۸ نصمتنعصدن وان نهد عطا عصسل ععصقص عم عنصعفهد
710101401 0۳۵ 26۳۶0۲۵۱۵ باصعصاعزفه هه معصنمی ماو 00اه هنود هز 1601۵00
1 ۵۳۷۷ ۷ مدع ساوزحطهظ دک صعغوانط0 .(2020) 3/۰ ,و۳06 +۵ .8 801691103
ع6طا کم صمناقل00م ۵طا ۵ صمنهامدلد کاز مهد (۷۹2 0۷ط6) ۳0۳۳۵
۶ 1۵۳۳۳۶ 50۳1 ۷6۲۶ 200 اوح اد 01 13006100960 .(2006) ۴۰ 34 ماحقططامط ۸۶ .80 .5 ,8101081
-102 ,(87)1 ,6531116711 قک۸ 26۳50۵79۷ ]0 70۳۵۱ معخنفصدمناکصن ما قح کنصحعفوانطه عطا
1 1۷6508200۳5 .(2001) .8 ,عطعز۳ ۵ سا کل و106 .۸ .5 بن0ه۵ط۸ مکل .36 ما۵0ط38۵1
40 06500506 «مزمطع8 کصمسفلنطا0 عط1 نجدعر 56۷6۵ ما ععحطا که ادع ص06 )1
.(2000) .11 م0قصتالد5 2 .17 بش۸ 1300560 وت 36۰ ,۷۷۵08۷0711 ول .ظ ر8ق0000 کل .ل وطانه5
5 10010۵۳۷ 0صه عصامی که 1/636 نمی عماج دز ککعی ۵ 1165005565
60۰ ,(68)6 ,نرو 56/010 ۲01۳160 ۵۳۵ و 001 ]٩ ۵ 70۳ 165002565
6 0۴ ۳105 .(2012) 13۰ رفسه 1731 ۵ ما ,0۵0569 ۰ ۷۷7۰ وقص06ام10 .۸ .8 ,50106۲8
6۰ 1360۷ 501-0616۳120 خ۸ نعاا 0 +106و دمص نها 0۳ کعصن وصنصند
[ 100۵10ع3 ۷160 106 .کعزع 50216 وصنم60 .(2020) .۸ ,کلقط0آ26 ۸ وس 516010650
6 معط ۲۵1300 عطا وصنصنصمط .(2018) ۰ ۰ وفع 2 مس .ل 11308 وس 7280608 لا فاگ
7 5611-6113 مدا هه دامع امد مصناده کحعصوع1 ععمدععد1 حاعناع۳
60021 ۵۶ عع نهذ ۵ط1 ب(2017) با 36 ,761166 ۵ و بل 0288۹۵03 مسآ ۰ ,1500۵8"
223060 06۳6720216 00 کعزععاد5 عصنمی قصه مواعنحصه اععا عنانصهم معصمع 11 از
ارأنقل ۵ ۳۵800565 5ص علانط .(2009) .[ مطمقصه5۳ 6۶ کل عمط 166۳-۲۲ سس ,عاصعنله ۷
اک 20 0ص مامادمه آمحگا اه 5 صحعفوانطه موصعم از کموزاهام۸ موی هنود
707-7 ,(50)6 ,0 ۳01ع(85 0۳۵ بروواما رد2 انا ۲ ام سول
,اف( +۵ و۷ ,710008 و.ل و۸/]1678 و3 1۰ ,8116۴ و5 کل ولا۳۳6 بیش 1 ,18101671379 ول .58 و۷150
0 م6000 206ع 6 6/66 ناهام عط کعاو لمح آمحاصی آحگا م5 .(2021) ۳۰
-105 ,207 ,روا ۳عر25 ۲۳1۵ [۸۵ع 1 7ع 0 ۱٩ امد سمل معط عاقم و00۳ هنود
0 ,۵0086 ,16067360 .(2018) 8۰ .3 ۷۷۵05۷0۲ ۵ ول بل ول60062ظ مش ,1۷۵۵210856
۲۵۱6 ۵۵۳۵۳8 156 صقان خصع و0 1موج همم صز کععصدم0 ۲۶ ککعی اهاز
79-4 ,(31)1 ,000179 بک ,51۳655 نع نش 0۳621۵00 همع خصعصع عنطج3
[۵ 15005000 .(2017) .17 .2 ما۵ ۵4 لا ,200308 و ۷:۵5 م2 و108 ولا رفن۸ .۷۷ مقام2
8 0۳۵۲۰ عنص 2006 0صه ,کگعناعط عنام 005 082006 ,10۶010655
71۵010۵1 0۳۵ وزا۵ 20۳۹۵۳ .10۳۵00 ودعطاهد ۷ 2016 عط م1110 کاصععع امد
,۷8 ۵ ...۰ ,3 0 م6نصصتط 310 .8 ب متلقط6۲ن۸ رس 728308 مک وقا720 ول و80ل2 وی5 و۳30
:50065 7 ژ ۳ نی 6 مصنطک ها ککعای ۵ 365005565 ااتقاصه امه هه عصنمم6 .(2010) 6۰
۶ مجله مطالعات آموزش و یادگیری» دوره سیزدهم, شماره دوم پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۱
[ 70۳۳۵۱ 0065000021۳6 50655 ۵ 3۵۹0006 عطا که کعنام وم عاعصمحا 05
.(20) .۸ ,8221806 ۵ بش۸ ,173004 وک بش۸ ,۷۷۵190 ول سل[ ق1680 و3 مفغاد۷ع[723
8 13000ع ۲ ص0امصع طکزم کعاواه امعند مه فصه عصنمی که کدمنامهنمعع۸
141-0۰ ,(110)2 ,نروها رد2 #انل) [۵ع۳1عط [٩ امد سم +ععصع 0۳630016
7510۳1 نصمناد ام مصه صمناقاماع 5۵1-6 وعصنادع 13 .(2008) بل بظ ,7106۲۵
4 ۳۵16 08 ۵20 ۳۵ ع216ع دز ۵ ۵۶ اند 6 تنعل عنطا ۶و صنه 1656"
,6غزطاه عنطا ۲۳ عصنا 1۵ میم مهد آقنود فصه هدرم عنصع0قد
۲6۳ 200 ص۳۵ ,۷۵20 ۳۵۵۵ فاحنع 182 فصه روط 206 عبط جع طاجند 388
67 رز ۹5۵10060 ۷۷۵۲۵ کاصهصنناهط موی کنطا صز احقم 1۵۵ 1016۲5
7 فلنط) عطا 0 211600 ومعطام عمط 0صه کعحنفصد ما0
85 10۳ ۳۵۵ 136 فق۷۷ هصناعو مه جمتهنوه لاناک معنمصصمناععا0
677 ۳ [۵۵۳۵ آحظادمائه رکالنهم۲ عط 0 82560 مقاهل معصنقااه 1۳6
ولبام» ۵۵1 لنگا دگل مص60نو0ه 1۳ +عصندی خصعصععدهده که غامد وصناهن0 1
1 ۲16 عصناهنو۵ عط طاوداطا عمط عنصعفمهه نوم باع انوم
۵۷6[ آ0ط ۵00 ,30۵۷۵۲ معصاطی خصعصعع 2 1562 +عصنصی خصعصعع هه
67 2630616 3 0 ۵۶ ۳60007 ع نیع ۵ ۳۵۹۶ فصه ع[م ص1۵2
13۵۲ 50۵۵ و5۳ عنطا ۶و لادم [0۵۳۵1 156 .نهد لهنم5 ومد
[55۶ع50 از ۵۵۵1 ۵ تصنانطاه فوصت امصصم لنگامنکه "عاصعمنده جز عکع نز
نع معط صز عع2عصز هه خی معنصه مق 6 ۶۵1۵ کعنکعز
-۲[ع٩ م50 ,ص0۵ احگاممئه موصنمم مه ۵ عنصع0ه هت :1۳۳۵۵
.0 ,220 وبااژد 1700۵۳ ۳۵2۵٩ ووعمامط روط امدونم 50 ص506 .۸ 3/۰ *
40 ,50060665 ۳۵200521 0ص روماما رد2 که واهم۳ مصصنام ۳۵ ۵4 ا 130606 بنمککع ]2۳0 اصهازوک۸ **
(361. ۵۳/32260320 ۳) (مطاه نوم 0) .۳۵9 ,۵20 نگ هت
40 50060665 ۳۵۵0521 0ص برعمامط رد۳ ۶و وام۳ مدمناه ۳۵0 اه اصعص 13060 بنمککع 2۳1 عامن م۸ ۹۹۹
| هدف این پژوهش تعیین نقش پیش بینی کنندگی کنترل تلاش مند در سرزندگی تحصیلی و خودکارآمدی اجتماعی با واسطه گری ابعاد مقابله بود. در این مطالعه ی توصیفی 388 نفر از دانش آموزان پایه ی ششم شهر یزد (206 پسر و 182 دختر) و مادران آن ها برای شرکت در پژوهش و به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده های پژوهش، دانش آموزان پرسش نامه ها ی سرزندگی تحصیلی، خودکارآمدی اجتماعی و پاسخ به استرس و مادران پرسش نامه ی رفتار کودک را تکمیل نمودند. نتایج استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که کنترل تلاش مند، خودکارآمدی اجتماعی را مستقیم و همین طور با واسطه گری مقابله ی درگیرانه به صورت مثبت پیش بینی می کند. علاوه بر این، کنترل تلاش مند، سرزندگی تحصیلی را نیز با واسطه گری مقابله ی درگیرانه به طور مثبت پیش بینی می کند. مقابله ی غیردرگیرانه نقش واسطه ای ایفا نکرد، اما خود، پیش بینی کننده ی منفی هردو متغیر وابسته یعنی سرزندگی تحصیلی و خودکارآمدی اجتماعی بود. در مجموع، یافته ها نشان می دهد که با افزایش کنترل تلاش مند و ارتقای توانمندی های دانش آموزان برای مواجهه با مسائل استرس آور، می توان تا حدودی سرزندگی تحصیلی و خودکارآمدی اجتماعی آن ها را افزایش داد. |
8,692 | 399510 | در نتیجه؛ نسخه فارسی مقیاس نگرش دانشآموزان نسبت به
۴۶۸ رشد و بادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
درک نگرش دانشآموزان به معلمان در بهبود محتوای آموزش و تشکیل نگرش مثبت در میان
دانشآموزان کمک میکند (۱). در دو دهه گذشته, متخضصان حوزه تربیت بدنی! شاهد افزایش دانش
در چندین حوزه مربوط به آموزش" و یادگیری" بودهاند. عوامل زیادی وجود دارند که ممکن است بر
یادگیری دانشآموزان تأثیر بگذارند. مسئله کلیدی در تحقیقات آموزشی شناسایی و درک چگونگی
تأثیر این عوامل بر موفقیت دانشآموزان است. از طریق همین دانش است که میتوانیم محیط یادگیری
مناسبی را برای بهبود یادگیری ایجاد کنیم. علاوهبر اين این دانش ما را قادر به درک بهتر کرده و
اجزایی را که میتوانند در فرایند یادگیری تداخل ایجاد کنند. به حداقل میرساند. یکی از جنبههایی که
ممکن است یادگیری دانشآموزان را تحت تأثیر قرار دهد, نگرش" است (۲). نگرشها نقش مهمی در
موفقیت افراد در کارهایشان دارند. با وجود اين افراد با آن نگرشها به دنیا نيامدهاند بلکه آنها را پس از
مدتی بهدست میآورند (۳). بهعبارتی دیگر نگرشها از طریق یادگیری توسعه پیدا میکنند و با گذشت
زمان تغییر و توسعه مییابند (۴). هنگامی که؛معلمان محیط:یادگیریای.را ایجاد میکنند که در آن
ذانشآموزان احساسن راحتی و: اطمینا یداه کگکد. ان اتکی مشت به تربیت بدنی را افزایش
با وجود اطلاعات زیادی که در این زمینهها وجود. دارد. پژوهشگران حيطه آموزش تربیت بدنی
شواهن: انذکی برا زر حمایت از اهمیت: نگوی ور بلوکری) ۹ آموزان گرّاهم کردهاند: (۶): براناسش
شواهد جدید دانشآموزانی که نگرش مثبتتری به فعالیت بدنی در تربیت بدنی نشان میدهند. احتمال
بیشتری برای شرکت آنها در فعالیت بدنی در خارج از مدرسه وجود دارد (۷). مقیاسهای مختلفی برای
ارزیابی نگرش دانشآموزان در مطالعات. تربیت بدنی گزارش:شده است: در بازتینی تحقیقات نگرش در
تربیت بدنی» سیلورمن و سابرامانيام۹٩ (۱۹۹۹) دریافتند که این ابزارها یا موفق به دنبال کردن مراحل
اعتبارسنجی مناسب ابزار نشده بودند یا در این ابزارها نظریه نگرش بهعنوان چارچوب راهنما در ارزیابی
خصيصه موردنظر بهکار گرفته نشده بودند که این ممکن است به یافتههای آمیختهای از مطالعات نگرش
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778) ۳۶۹
در حيطه تربیت بدنی منجر شود (۸). بنابراین» تفسیر نمرات چنین ابزاری میتواند مشکلساز باشد.
پس ابزاری که نمرات آن روا و پایا بوده و بر پایه نظریههای نگرش و روانشناختی استوار است. به
توسعه و روانسنجی نیاز دارد تا سازه موجود در یک برنامه تربیت بدنی را با موفقیت اندازهگیری کند.
توسعه چنین ابزاری تفسیر نمرات را معنادار کرده و همچنین خلا موجود در تحقیقات نگرش در آموزش
تربیت بدنی را پر میکند (۱۰۰۹). نگرش بهعنوان یک سازه تکجزئی, دوجزئی یا چندجزئی توسط
محققان نگرش مشاهده شده است. برخی پژوهشگران نگرش را تکبعدی میدانند. وقتی کاربرد این واژه
تنها به بعد عاطفی ۲ منحصر شود نگرش یک سازه تکبعدی؟ است (۱۲۰۱۱). برخی پژوهشگران اعتقاد
دارند نگرش باید یک سازه دوجزئی " دیده شود (۱۳-۱۶). طرفداران مدل دوعاملی فرض میکنند که
نگرش شامل جنبههای شناختی" و عاطفی است. بعد عاطفی میزان تمایل احساسی یا احساس به
موضوع نگرش را اندازهگیری میکند و بعد شناختی در مورد عقاید موجود در زمينه ویژگیهای موضوع
نگرش. است. اظرفداران نظريه انگرش چنگسرنی؛" نهاگدادند. کل نگرش, شامل. سه: جرم است: آلف)
شناختی ب) عاطفی, ج) تمایل به عمل (جز رفتاری). حامیان این دیدگاه سهبخشی پیشنهاد دادند که
احساسات نسبت به یک موضوع نگرشی و عقاید درباره اویژگیهای موضوع نگرشی بر رفتار تأثیر
میگذارد (۱۷-۱۹). در اصل, دیدگاه چندجزئینگرش» یک"مدل اسلسلهمراتبی از شناختی عاطفی و
تمایل به عمل بهعنوان عوامل اول, و نگرش بهعنوان تنها عامل مرتبه دوم است (۲۰). نظريه دوجزئی
نگرش بهعنوان چارچوب نظری این مطالعه استفاده شده است» بهطوری که مقیاس نگرش دانشآموزان
نسبت به؛ تربیت: بدتی» دو: جز: لذت.بردن (هاطمی) ی سودمندگادراکی (شناختی) دانشآموزان: تربیت
بدنی را در رابطه با معلم تربیت بدنی مدرسه آنها اندازهگیری میکند. ابزارهای زیادی برای ارزیابی
نگرش دانشآموزان در تریشر دی سیایسته شم ااست, ,ولیع_ لزوماه تغدادنابزارها تفسیر آتمزههای
بهدستآمده از این ابزارها را بهخوبی منعکس نمیکند. بیشتر تحقیقات کمی در این زمینه یا از ابزار
کنو ۷ (۰۱۹۶۸ ۱۹۶۸ب) یا از ابزار سایمون و اشکرل (۱۹۷۴) استفاده کردهاند. سازه اساسی در این
۴۷۰ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی, دوره ۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
ابزارها نمیتواند معیاری برای اندازهگیری نگرش باشد. چون در ابزار کنیون, فعالیت بدنی و نه نگرش,
بهعنوان یک سازه چندبعدی مفهومسازی شده است. در این ابزاره مفهوم نگرش بهعنوان داشتن ابعاد
عاطفی» شناختی و تمایل به عمل بیان نشده است. بنابراین» کاربرد این ابزار بهعنوان ارزیابی مشکلساز
است. چراکه نگرش یک سازه اصلی است. از طرفی ابزار سایمون و اسمول هم براساس کار کنیون
(مردان و زنان دانشگاهی) و با تغییراتی اساسی در بازنویسی این قسمتها با توجه به کودکان ابتدایی
است. استفاده از ابزار توسعهيافته برای جمعیتهای خاص بر روی گروههای دیگر نیز میتواند مشکلساز
باشد (۶). بازنویسی و کاربرد یک ابزار ساختهشده برای بزرگسالان ممکن است برای کودکان معتبر
باق (۳8۲ 0 ,سااطلاغان یلی کم :دربارغ تفاوگامانی ری بانقوه دومورد تکرش مرتیط بای در
مطالعه او درک نگزش دانشآموزان به چمد دلیل اهسیت داز از جمله اینکه تکرش ادانشن آمور
میتواند نقش متغیر میانجی را در بسیاری از تحقیقات مرتبط با این مقوله داشته باشد و با توجه به
کمبود ابزارهای مناسب برای تحقیق در این زمینه با مطالعه و بررسی بیشتر این سازه روانشناختی,
میتوان موجب بهبود کیفی محیط یادگیری دانشآموزان و دیگر موضوعات مرتبط با نگرش در این افراد
شد. همچنین» نگرش دانشآموزان اطلاعات ارزشمندی درباره نوع؛تفکر و احساس آنها در مورد تربیت
بدنی به ما میدهد که این اطلاعات میتواند موجب تغییر در برنامه آموزشی دانشآموزان در صورت نیاز
شود. ضمن اینکه نگرش مثبت دانشآموزان.به تربیت بدنی میتواند موجب ترغیب آنها به شرکت در
فعالیت بدنی در خارج از برنامه آموزشی مدارزس نیز شوه که در این صورت میتوانیم با تأثیر بر نگرش
دانشآموزان با روشهای مناسب باعث ارتقای سبک زندگی در میان نوجوانان شویم.
سابرامانیام و سیلورمن (۲۰۰۰) در آمریکا اقدام به ساخت و اعتباریابی ابزاری کردند که در آن
نگرش دانشآموزان مقطع متوسطه را نسبت به تربیت بدنی ارزیابی کردند. هو و همکاران (۲۰۱۴) نیز
تلاش مشابهی زا در چین انجام دادگار سا مزلم ان زان مقطع متوسطه: اززیایی کردند,
دمیرهان و آلتای (۲۰۰۱) هم در*ترکیه اقذام به اعتباریابی سازه نگرش کردند که البته برخلاف دو
مطالعه پیشین, پژوهش آنها بر روی دانشآموزان مقطع دبیرستان بود (۰)۱۱
برای استفاده از این ابزار باید جنبههای بومی و فرهنگی هر کشوری که قصد استفاده از این
پرسشنامه را دارد در نظر گرفته شود (۲۴). در ضمن برای پیشگیری از سوتعبیرهایی که هنگام
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778) ۴۷
استفاده از پرسشنامههای روانشناختی رخ میدهد. باید روایی! و پایایی " آنها کاملا روشن باشد» زیرا
داشتن دانش کافی درباره مفاهیم آماری و درک مفهوم روایی و پایایی در تصمیمگیری درباره نتایج
ضروری است (۲۵). پس از آنجا که مبنای انجام هر پژوهشی استفاده از ابزارهای اندازهگیری روا و
پایاست و تفسیر نتایج پژوهش به روایی ابزار بهکارگرفتهشده بستگی دارد» پژوهشگر باید از روایی
پرسشنامهای که از آش استفاده میکند. مطمئن باشد. با توجه به آنچه بیان شد. پژوهش حاضر با هدف
بررسی ویژگیهای روانسنجی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانشآموزان نسبت به تربیت بدنی که با
استفاده از تفسیر نتایج حاصل از ابزاری که از دیدگاه دوجزئی نگرش تبعیت میکند. انجام گرفت و در
پی پاسخ دادن به اين پرسش برآمد که آیا ترجمه فارسی این مقیاس در بین دانشآموزان ایرانی از
جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشآموزان شهر تهران در مقاطع تحصیلی ششم» هفتم و هشتم
در دامنه سنی ۱۲ تا ۱۴ سال بودند. انتخاب حجم نمونه بهصورت.تصادفی طبقهای برحسب نوع هدف
تحقیق انجام گرفت. در بجت: انتحالی ند نون کی ناب مطالغات اتجلیل عاملی:: برای
پرسشنامههای بالای ۲۰ گویه ۱۰-۱۵ آزمودنی و برای پرسشنامههاق زیر ۲۰۴ گویه ۱۵-۲۰ آزمودنی به
ازای هر گویه پرسشنامه پیشنهاد شده است](۲۷:۳۶) و پاوجیه اینکه تعداد گویههای این مقیاس ۲۰
گویه است. تعداد نمونه باید بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ نفر باشد که با توجه تحقیقات قبلی و شاخص نمونه
مکقی, تعداد, ۴۵ نفر وله نموه آماری رآیوان کحقیی) راز تکمیلی کردنیکه از آین اتقداد, ۴۱۵
شامل مشخصات فردی است که براساس نیاز پژوهش به اطلاعات مربوط به ویژگیهای فردی
آزمودنیها توسط. محقق آماده شده: است. برایجممآوری اطلاعات جسیتشباختی از ,یک فرم که
۴۷۲ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی, دوره ۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
دربرگيرنده ۴ سوّال بازپاسخ (شامل سن,» رشته ورزشی» تعداد جلسات ورزش در طول هفته در خارج از
مدرسه و مقطع تحصیلی) و ۲ سوّال بستهپاسخ (شامل جنسیت و سطح فعالیت ورزشی) بود استفاده
آیق مقیاس :۲ سوالی دارای ذو اقامل لذت.برذن" (برای مقال» معلم:ورزشن,من باغت میشود این
کلاس برایم جالب باشد) و سودمندی" (برای مثال بازیهایی که در زنگ ورزش پاد میگیرم؛ برایم
مفیدند) است که هر خردهمقیاس حاوی ۱۰ سوّال است. مقیاس مربوط از روایی (۸۶/*-051
56۵۸ ۹ ۰/۰*-3]58) و پایایی (آلفای کرونباخ برای عاملهای لذت بردن» سودمندی و کل
مقیاس بهترتیب برابر ۰۰/۸۶ ۰/۸۴ و ۲٩۰/۹ ) مناسبی برخوردار بود و نحوه امتیازدهی این مقیاس
براساس مقیاس ۵ ارزشی لیکرت است که در دامنه کاملا مخالفم با شماره ۱ تا کاملا موافقم با شماره ۵
قرار دارد. نمرههای کل برای هر موّلفه. از مجموع نمرههای سوّالات مربوط به هر خردهمقیاس بهدست
میآید. محدوده نمرهها برای هر خردهمقیاس.پین ۱۰ تا ۵۰ متغیر است (۶).
برای آغاز پژوهش حاضر ابتدا از طریق مکاتبه با پژوهشگر سازنده این مقیاس» زمينه تهیه و اجرای
پژوهش فراهم شد. ابتدا مقیاس ترجمه و از نه نفر از استادان روانشناسی ورزش و رفتار حرکتی مسلط
به زبان انگلیسی برای اصلاح آن بهمنظور تعیین نسبت روایی محتوا (01) و شاخص روایی محتوا
(0۷1) کمک گرفته شد که این مقادیر بهترتیب برابر با ۲ و ۰/۹۵ بهدست آمد. سپس دوباره به زبان
انگلیسی برگردانده شد و مورد اززیابی استادان قرار گرفت و اصلاحات مورد نیاز اعمال شد. پس از تهيه
نسخه فارسی» مقیاس در اختیار سه متخصص زبان انگلیسی قرار گرفت تا فرایند:ترجمه معکوس انجام
گیرد و به زبان انگلیسی برگردانده شود. در مرحله بعد ترجمه معکوس با نسخه اصلی مطابقت داده شد
و از صحت برگردان فارسی آن اطمینان خحاصل "شد. مطالعه مقدماتی بهمنظور بررسی درک و مفهوم
سوالات پرسشنامه برای پاسخدهندگان در یک جامعه کوچک (۱۶ پسر و ۱۱ دختر) اجرا شد. ترجمه
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778) ۴۷۳
فارسی مقیاس در بین افراد توزیع شد و با عدم مشاهده مشکلات مرتبط با فهم گویهها نسخه نهایی
برای توزیع آماده و در نهایت با در نظر گرفتن ظاهر مقیاس اصلی, نسخهه نهایی تدوین شد.
از گروه همکاران پژوهش برای یکسانسازی اجرا (توزیع و جمعآوری پرسشنامه) در جامعه هدف
دعوت شد و موارد مهم در اجرای طرح مرور شد. برای اینکه مقیاس از روایی ظاهری برخوردار باشد و
همچنین بان خه اصلی آن شباهت داشته باشد سعی شد تا مقیاس در یک صفحه قرار گیرد و هر
سوّال بهصورت رنگشده قرار گیرد تا هم برای آزمودنی جذاب باشد و هم در پیدا کردن محل جواب
سوّال به مشکلی برنخورند. مشارکت دانشآموزان داوطلبانه بود. همچنین به پاسخدهندگان اطمینان
خاکاه اقا اک پاسنه آنها ممرمانه,شمرقه مینوه و تا برای اققاف وروفشی از آنان سیر گرفگه مخواقت.
شد. برای رعایت روایی اکولوژیک! سعی شد آزمودنیها مقیاس را در ساعت. محل و شرایط یکسان و
در پژوهش حاضر از شاخصهای ار نس :۹۴۱۹ ماما /استگاده شد. از آماز توصیفی برای محاسبه
شاخصهای مرکزی» پراکندگی, همبستگی,و ترسیم جداول و از شاخص نمونه مکفی بهمنظور تأیید تعداد
نمونه موردنظر استفاده شد. در ادامه: برای,تحلیل,دادهها و#بررسی,.اعتبار عاملی از تحلیل عامل تأییدی ۲
استفاده شد. بنابراین برای انجام تحلیله عاملی/تاییدی از روش برآورد,مقازه یه احتمال " (83/7) ساتروا-
پنتلر" استفاده شد (۳۰). از چند شاخص براژفا کی هر بای براووق مناسب ندل استفاده شد (۳۲۱). براق
اطمینان از عدم صفر بودن همبستگی جامعه پژوهش از آزمون کرویت بارتلت استفاده شد. همسانی
درونی " مقیاس با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ" محاسبه شد. علاوهبر اين» پایایی زمانی سوّالات
بهوسيل ضریب همبستگی درونطبقهای" (100) با استفاده از روش آزمون - آزمون مجدد" تعیین شد.
عملیات آماری با استفاده از نرمافزار 5855 نسخه ۱۶و نل1.19 ویرایش ۸/۸ انجام گرفت (۲۶).
۴۷۴ رشد و بادگیری حرکتی _ ورزشی, دوره ۰۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
براساس یافتههای پژوهش حاضر شاخص کایزر مییر و الکین" (1)۸/0» ۰/۸۸۲۳ بهدست آمد. به این
ترتیب دادههای مربوط به این متغیر قابل تقلیل به تعدادی عامل زیربنایی و بنیادی بود. بهعلاوه آزمون
کرویت بارتلت" (42<۴۹۳/۶۶ 4۶-۱۶۹ 0*6۰/۰۰۱) نشان میدهد که ماتریس همبستگی بین گویهها
ماتریس واحدی نیست؛ ازاینرو بین گویههای داخل هر عامل همبستگی بالایی وجود دارد. از طرف
دیگر بین گویههای یک عامل با گویههای عامل دیگر هیچگونه همبستگی مشاهده نمیشود (۳۲۰۳۲).
شفرضهای لازم برای استفاده از تحلیل عاملی این مطالعه بود.
از مجموع ۴۱۵ نفر مورد مطالعه ۲۱۳ نفر (۵۱/۳ درصد) پسر و ۲۰۲ نفر (۴۸/۷ درصد) دختر بودند.
از این تعداد ۱۳۸ نفر (۳۳/۲۵ درصد) در مقطع تحصیلی ششم ۱۳۴ نفر (۳۲/۳۰ درصد) در مقطع
تحصیلی هفتم و ۱۴۳ نفر (۳۴/۴۵ درصد) در مقطع تحصیلی هشتم بودند. به تفکیک سن نیز ۱۴۱ نفر
(۳۴ درصد) ۱۳ ساله, ۱۳۸ نفر (۳۳/۲۵ درضد) ۱۳ ساله و ۱۳۶ نفر (۳۲/۷۵ درصد) نیز ۱۴ ساله بودند.
میانگین غامل لذت. برذن در کروی پیا ۳ /۳۸ انح آف«طگیار مشههدهشده برای این متغیر ۸/۷
بود. همچنین» در گروه دختران میانگین"غامل لذت بردن ۳۸/۹۴ و*انجراف معیار برای این متغیر ۸/۲
بود. میانگین عامل سودمندی در گروه پسران نیز ۳۷/۳۶ و انحراف معیار مشاهدهشده برای این متغیر
۷ بود. همچنین» در گروه دختران میانگینآعامل,سودمندی" ۳۸/۱۰,و انحراف معیار برای این متغیر
تحلیل عاملی تأییدی در نمونه دوم انجام گرفت. قبل از اجرای آن طبیعی بودن چندمتغیره دادهها
با استفاده از نرمافزار .1.18731 و-از.طزیق اعاملی ماردیا" بررسی شد. نتایج نشاندهنده عدم توزیع طبیعی
دادهها در پژوهش حاضر بود (۳5۰/۰۵). از آنجا که در بین متخصصان معادلات ساختاری» توافق کلی
درباره اینکه کدامیک از شاخصهای برازندگی انر 5/۵ بهتری ازامدل فراهم میکند وجود ندارد پیشنهاد
میشود ترکیبی از سه تا چهار شاخص گزارش شود. در نتیجه. در پژوهش حاضر و همراستا با مطالعات
تحلیل عاملی از بین شاخصهای برازندگی. شاخصهای نسبت خیدو به درجه آزادی ۲ 2/00( شاخص
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778) ۳۷۵
ريشه میانگین مجذور برآورد تقریب! (41/5۳۸» شاخص ريشه میانگین مجذور باقیمانده" 8۸/570
شاخص برازندگی غیرهنجار بنتلر بونت" (78781» شاخص برازندگی مقایسهای آ(271» شاخص نیکویی
برازش* (6171)» شاخص برازش فزاینده * (181) و شاخص نرمشده برازندگی "۲ (87۴1) استفاده شد.
به عقیده متخصصان در شاخصهای 273781 و 0۳1 که دامنه تغییرات آنها بین * و ۱ است مقادیر
بالاتر از ۰/۸۵ نشاندهنده برازش نسبی مب۱ بالاترگان ۰/۹۹ برازدگی خوب و بالاتر از ۰/۹۵ برازندگی
عالی مدل است. برای 33/514 و 38/15۳۸ مقادیر کمتر از ۰/۰۸ نشاندهنده قابل قبول مدل و کمتر از
۶ نشاندهنده مدل مناسب:است (۳۱). در مورد شاخص 12/4۶ توافقی ذرباره مقادیر قابل قبول وجود
ندارد. برخی پژوهشگران مقادیر کمتر از ۳ را برای آن مناسب میدانند. همانگونهکه در جدول ۲
مشاهده میشود. شاخصهای ۵1۳1 0۳1 1۳1 ۳1 و 373781 بالاتر از ۰/۹۰ و شاخص 3/5۳۸ ۰/۰۸
است. که بیانگر قابل قبول بودن شاخصهای برازندگی و در نتیجه برازش مناسب مدل تحلیل عاملی
۴۷۶ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
تأییدی است. همچنین شاخص 33457 نشان میدهد که خطای مدل بسیار ناچیز و برازش انجامگرفته
قابل قبول است. برای اطمینان از صحت مدل اندازهگیری متغیرهای مشاهدهشده (برونزا) و مکنون
(درونزا) در همه ابعاد از مدل مسیر در حالت معناداری استفاده شد. چنانچه قدر مطلق عدد معناداری
7 کمتر از ۱/۹۶ باشد. رابطه يا اثر معنادار نیست (۳۴). مقدار ارزش تی در همه سوالات بالاتر از این
مقدار بود که حاکی از وجود رابطه معنادار بین سوالات و عاملهای مربوط است؛ بنابراین فرض برابر
بودن ضرایب رگرسیونی رد شد و همه مسیرها بر متغیر پاسخ موّثر بودند. پ مشاهده میشود این مدل
(شکل ۲) از برازش قابل قبولی در همه ابعاد برخوردار است. در تحلیل دادهها مدلی که براساس الگوی
سقه اسلی مقیافی شگل داده که دارانی موسامل مرتبقاول قطا پایای قامل لبردی و موی
برای برآورد پایایی مقیاس از روش محاسبه همسانی درونی (روش آلفای کرونباخ) استفاده شد.
نتیجه محاسبات انجامگرفته برای_برآورد. پاباییهاملفای مقّیاس/نشان داد که مقدار ضریب آلفا برای
خردهمقیاسهای لذت بردن و سودمندی بهترتیب برابر با ۰/۸۹ و ۰/۹۰۰ است (جدول ۳). با توجه به
اینکه ضرایب همسانی درونی بالاو مناسب است» بنابراین پایایی این مقیاس تأیید میشود.
آزمون مجدد پس از سه هفته اجرااشد.:۶۵ ورزشکار (۳۵ پشر و ۳۰ دختر) مقیاس را بار دیگر
تکمیل کردند. نتایج آزمون مجده مقیاس نشان داد که ضریب همبستگی درون گروهی خردهمقیاسها از
۷ تا ۰/۹۱ متفاوت است. همچنین» ضریب همبستگي درون گروهی کل مقیاس ۰/۹۵ بود (جدول ۲).
نتایج حاکی از آن است که همبستگی درون گروهی با فاصله ۹۵ درصد اطمینان در حد مطلوب قرار
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778)
35828 :00000 0حویا 6973-72 1عقه 66+ 93 4حو هنک -خط)
جدول ۳. نتایج ضریب آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی درون گروهی
۴۸ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دور ۰۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
توجه به نگرش به محققان و پژوهشگران اجازه میدهد تا با ایجاد محیط یادگیری مناسب به پرورش
دانشآموزان او افزایش. بادگیری: آنها کمک کنند (۵). در زاستای: اهمیت این سازه و تأثیری که بر
یاذگیری داش آموزان :دارم :ابزار انذازدگیری اسقاننارد: که به لحاظ فرهتگی و اجقباعی بوّاند موزد
استفاده پژومشگزان :در داخل کشور باشد: .پیش از گذفشه احسان میشود. با توجه به اهمیت: ان
مقیاس در حوزه آموزش تربیت بدنی و یادگیری دانشآموزان, برای استفاده این مقیاس در ایران باید
ویژگیهای روانسنجی آن آزمایش میشد. به همین سبب در این پژوهش به بررسی روایی و پایایی
نسخه فارسی مقیاس نگرش دانشآموزان نسبت به تربیت بدنی با بهکارگیری از دیدگاه دوبعدی این
سازهادر جامعه ایران, پرداخته شد. برای این متظور پس ازانخام کارهای ترجمه و آماده کردن پرسشنانه
و اصلاح توسط متخصصان مربوط مقیاس اولیه شکل گرفت. سرانجام این مقیاس بهمنظور تحلیل عاملی
با توجه به استفاده نسخه اصلی ای اما از کاکس آمواهگاسخت پشر مقاطع تحصیلی: ششم.
هفتم و هشتم با دامنه سنی ۱۴ - ۱۲ سال» در این تحقیق سعی شتا این گوناگونی رعایت شود.
نتایج بهدستآمده از تحلیل عاملی تأییدی در پژوهش حاضر" با مطالعات سابرامانیام و سیلورمن
(۲۰۰۰) و هوا و همکاران (۲۰۱۴) همراشتاست. مقدارشاخص برازندگی 01 در مطالعه سابرامانیام و
سیلورمن (۲۰۰۰) و هو و همکاران (۲۰۱۴) بهترتیب برابر با ۰/۸۶ و ۰/۸۳ بود. همچنین مقادیر
شاخصهای برازندگی 0۳7 و 2787 در مطال هو و گهاران (۲۸8۲۴) بهترتیب برایز با ۰/۹۲۹ و ۰/۹۲۵
بودند: که نسبت به مقادیر پژوهش حاضر (0۴1 و 087 و 31۳1 بهترتیب برابر ۲٩/۰ و ۰/۹۴ و ۹۳/)
پایینترند. دلیل این امر را میتوان استفاده از روش .11841 در پژوهش حاضر ذکر کرد که به موجب آن
شاخصهای برازش با مشکل زیر برآورد روبهرو نشدند. مقدار شاخص 13/55۸ در مطالعه هو و همکاران
(۲۰۱۴) برابر با ۰/۰۹۹ و همچنین مقادیر شاخصهاتی 32/515۸ و 33/514 در مطالعه سابرامانیام و
سیلورمن (۲۰۰۰) بهترتیب برابر با ۰/۰۸ و ۰/۰۹ بودند که همراستا با پژوهش حاضر ( 88/5 و
۸ بهترتیب برابر ۰/۰۶ و ۰/۰۸) بود و تفاوت محسوسی بین آنها وجود نداشت و در محدوده
قابل قبول برازش قرار دارند. مقادیر این بخش از یافتههای پژوهش نشاندهنده برازش مطلوب ساختار
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778) نها
عاملی نسخه فارسی است. در نتیجه. مدل نسخه فارسی مقیاس حاضر بهرغم تفاوتهای بسیار اندک در
شاخصهای برازندگی» شباهت بسیار زیادی با مدل نسخه انگلیسی و چینی دارد و هر سه مطالعه از
کفایت برازش مطلوبی برخوردارند. در ضمن مقادیر شاخصهای 7/4۶ 1۳1 و 3187۳1 در پژوهش حاضر
برازش نسبی: قابل اقبولی, داششنت که الیته: بغلت: اینکه این شاخصها در امطالعات. ذیگر استفاده
هر دو عامل در پژوهش حاضر همسانی درونی قابل قبولی را کسب کردند. ضریب آلفا برای کل
مفیاس ,1۹۵۰ بو (جدول ۳۰): تنایج حاکی, از آن انس کذانسخه ترجمشه این مقیاس اتجانس,ذروتی
بالایی دارد و از پایایی بالایی برخوردار است. مقایسه نتایج بهدستآمده در این بخش از پژوهش حاضر
با نتایج پایایی مقیاس اصلی (سابرامانیام و سیلورمن» ۲۰۰۰) و مقیاس ساختهشده توسط هو و همکاران
(۲۰۱۴) نشاندهنده برخی تفاوتهاست. بهطوریکه ضریب آلفا برای کل مقیاس در پژوهش سابرامانیام
و سیلورمن (۲۰۰۰) و پژوهش هو و همکاران (۲۰۱۴) بهترتیب برابر با ۰/۹۲ و ۰/۹۰ بود. در پژوهش
ابرامائیام و سیلورمن (۲۰*۰) ضرایب آلفال کل نبا لو لفهمادگدامنهای از ۸۴/* در عاقل سودهندی
تا ۰/۸۶ در عامل لذت بردن متغیر بود. که .نسبت به پژوهش«حاضر در تمامی عوامل کمتر است. در
نتیجه بهنظر میرسد نسخه فارسی مقیاس در مقایسه با نسخه اصلی از ثبات (همسانی) درونی بهتری
نتایج پایایی زمانی یا قابلیت تکرارپذیری:خردهمقیاسهای نسخه فارسی مقیاس با استفاده از ضریب
همبستگی درونطبقهای حاصل از آزمون مجدد با سه هفته فاصله در کل مقیاس برابر با ۰/۹۵ بود.
همچنین ۰/۸۷ در عامل لذت بردن و ۰/۹۱ در عامل سودمندی بود که با توجه به مقدار قابل قبول
ضریب همبستگی درون طبقهای (۰/۷۰)» پایایی زمانی يا قابلیت تکرارپذیری نسخه فارسی مقیاس تأیید
میشود. در مطالعه سابرامانیام و سیلورمن (۲۰۰۶) همبستگی عوامل با روش همبستگی درونطبقهای
محاسبه تشد؛ اما در مطالعه هو ورهمکارانو(۴ 8۲ )بلیافی |رآمانی رای مولفهها ۰/۶۳ و ۰/۹۱ و ۰1۹۴
برای کل مقیاس بهدست آمد. در نتیجه و بااتوجه به نتایج حاصل از بخش قبلی یعنی همسانی درونی
بهنظر میرسد مدل فارسی مقیاس نسبت به نسخه اصلی از پایایی بهتری برخوردار باشد؛ اگرچه هر دو
نسخه همسانی درونی و پایایی زمانی قابل قبول و مطلوبی دارند. بنابراین» میتوان نتیجه گرفت که
تلاشهای بهعملآمده در زمينه بررسی ویژگیهای روانسنجی مقیاس نگرش دانشآموزان به تربیت
بدنی نتیجهبخش بوده و این مقیاس, با توجه به شیوه اجرا و سهولت نمرهگذاری که مهمترین جنبه
۴۸۰ رشد و بادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ۰۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
غملی آن است. ابزار مفید.و معتبری میباشد. که میتواند: آن را آرزیانی کند؛ بهگونهاتی که میتواق از آن
بهعنوان وسیلهای قابل اطمینان در پژوهشهای ورزشی مرتبط با حوزه ورزش استفاده کرد. همچنین
این مقیاس میتواند در طراحی مداخلات فردی برای دانشآموزانی که الگوی نگرش آنها متفاوت است.
مفید باشد. برای مثال» یک ورزشکار با موّلفه لذت بردن بالا ممکن است با مداخلات مفرح نتیجه بگیرد؛
درحالی که برای دانشآموزان با موّلفه سودمندی بالا آموزش بازیهای مناسب در کلاس درس که یک
مااخله رفتاری: انسگا ميتواند مک باه البته. بایذ کر نظر خاهه کهذر این پژوهش رقاب بووسی
ویژگیهای روایی و پایایی این مقیاس در دانشآموزان شهر تهران پرداخته شده است و تعمیم نتایج آن
به استانها و قومیتهای دیگر به تأمل نیاز دارد و باید بااحتیاط برخورد شود. علاوهبر این» اگرچه تحلیل
عاملی یکی از بهترین روشها در بررسی روایی سازه مقیاسهای روانشناختی محسوب میشود
(۸۳۴) اما بررسی روایی واگرا" و همرمان ۲ مقیاس با استفاده از سایر پرسشنامهها و ابزارهای معتبر
نیز ضروری بهنظر میرسد. آزاینرو برای تکمیل روایی مقیاس حاضر مطالعات بعدی را میتوان با
استفاده از این روشهای تحلیلی انجام داد. مشکلات و محدودیتهای جمعآوری اطلاعات روانشناختی
به شیوه سنتی مانند روش مدادکاغذی" را«نیز: میتوان "با «شیوههای جدید مانند درگاههای وبا
برنامههای کامپیوتری و اینترنت.تا حدودی تعدیل کرد. همچنین پیشنهاد میشود با استفاده از نسخه
فارسی این مقیاس, نگرش دانشآموزان با توجه به جنس» سن قومیت. رشته ورزشی و سطح رقابت
از آقای دکتر پریسوی راج سابرامانیام» استاد دانشگاه هافسترا جهت راهنماییهای ایشان طی
پژوهش, استادان محترم .دانشکده. تربیت. بدنی و اساتادان ,رشتههای"رفتار "حرکتی و دانشگاه تهران.
همچنین از دانشآموزان و دبیران محترم برای صبر و حوصله و همکاری در پاسخگویی به مقیاس
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778) ۴۸
۵ 0۶ بوانلناد۷ فصه ونازطهناع8" .(2014) .1 بمدج۸ 6 ی ,۷۷۵۵8 سل بل 10۵ ,بقل بل وال13 .1
5اآ 00 علم5 ۳۵۵005 آمعزدروط2 ۵۵۳۵ کعلون۸ اعاصعلوند5 عطا که ۳و۷ مومصنطاح
,۵8110 ,5عون ۸0 نکموعهل صمناع له آهعزدتوطام صز کععکز ص506" .(2003) م۸ 36۰ مطمصامگ .2
آمعزدتوطم هدز هصنصهع1 اصعلونهگ ,رمعله) فنص 0۰ ب ه ,فص نگ بل یگ 10 ام 0صه
نآ1 مصعنهم 22 .(147-163 .مم)صمنعصذ ععصعطصه ما طجقع۹ ۲ وهصنوامم۸ نصمنهاه
20005۵0 عسش 13۳۹۳۵ نصمتاماعصه7) ۰ ترعمامطل و2 مغ م0۵۵0 .(2000) 7۰ ی مصقع310 .3
510 2(.)1۳3ع10محل رد2 عطغ وصنوصها 00 دتآ) ولمصحاصخ نوززهآممانو ۶" .(2002) یب ,3/10۳5 .4
006 کاکنادنط روط طاکفا7 ما۸ .(ل ودک عنام ملعدو۸ صنواعظ :۳۵05
۸0060 "عاص06 50 اممطلک ۹/0016" .(2007) .5 فص از5 ع بظ 2 ,۳3۵0125 نگ 5
602-1 ,23 ,ص000 +عطع6 1 فص عصنط3 1 ۰ صمنه۳۵ آهزدرط0
6 صه ۶۳۵۵۵ 500۳65 ۶و جمتهفنله ۰۹ .(2000) یک مصقصعلنگ ع بط 8 مصقتصقصه نگ 6۰
65 ۲01399692 ۵۵05 هط صذ ۳۵۵ وصا3۵ کا ۷/۵۵" .(0995) .۸ .8 ,ق8090 .7
67 معوعزو۷رط2 ۵۶ م30 ۰ علومطاک 30016 فص وهاصعصعلاط ها هاصعلوندک 06 جنگ کم
60020 آهعزو رام ۵۵۳۵ عوهناه 6و5" .(3999) 8 8 مقتصفصه نگ 62 یگ رصع زگ .8
1628 ۶ [۵ 30 ۰ کعص ما0 هصق کعنککز 691 اکق 6 کگو و۸ واه آمعنوطام هه
[هط3۳۵۵00 ,(8۳0) 66لنومط7 سل 8 حا منم ۳65۲ ر0971) بل سل مطعق ص00 .9
ب۳30 0 دا صععخ ۸ :16 مدماعصنطکه ۷ .(443-507 .مه 200) اعد
.6 3۳0) اعصساعه مج آهصمنای ۳۵۵ ,(.۴0) صناآ سا 8 ۳ ۰ ونونله ۹۷" .(1989) .5 لزوقع/3 .10
6 900۳ ۷6 نصنانقه صع۵0ط صنصخعانمصمقه که تمصخقنط ععنا ۳۰ وعال۸ ,6 صقط ص306 11۰
9-0 :(12)2 :2001 ,نوزع16۳ خماصزانط «ممک .1 نقعواه ماه صفملوناز
:۵ 270۷ .رع ملعم لمنمووی نماصعصسخوهمدط" .(0972) 7۰ معامما5 ۵ مش 0 ,ص#افطا :12
20006-067 وه دمناهمنصوه علهن۸" .(0979) .ظ 8 ماصقملسظ 2 ۵ ب8 828022 .13
913-9 ,37 وق موامحل ر5 2 هوک 0ص بوناهد0 20۳ ۵۶ مص سوت ۰" منطکط ۲۵100
:130۵ بنطاع1 210 عمط هه دمناق؟ مامعع00 +۸06" .(0990) .36 .5 مصنفط3/0 .14
0و 2۵00 16۳658 مصهنفعل ععنمصصمنع" ب(0992) با بش مطاعطص0006 .15
۴۸۲ رشد و بادگیری حرکتی _ ورزشی, دوره ۰۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
۰ جز ما1 عخنصهم هه عنعگ۸" «(1982) 3 ,فنماه/3 :۸ .8 8 ,عصوزه7 .16
و 0۳۵1[ .ص۳20 200 مطوناعگکه مصمناخصع0" توصنص کم وومانه 156 .(1980) .8 8۰ ۳0قعل1 .17
3/۵106 .مناد ۶ موم لععنطوهنت" .(0985) .ط مقت6طحقطصتشهمی5 ,3۵000 :18
6۰ ۵۳ 316 ۰ ععصقط علهناه وصه م۸" 3971 .ک 13 مفنو1۳20 .19
عم و16 .0 10 ۳۵1۵00۰ «مزمطه مناد عطا فصد معط عفهن۸ .(3993) با مصعدز۸ .20
:۵۳ 310 ,4157 .0 م) 6ص نع علهناد صز کصمناعحنل معا مومعل) عفنصطا5
ملمعزوطام فص ععنوعه هه کعناعموهم کنصطغلنط" ب(1991) بل به ,۵هاف5۳ .21
.228-230 ,61 ما77 آممط5 و ص30 ۰"کصععصم وصه کمک 66 0۳اکق 1/۲6
(108م رقم عکنجعنه هه مرک دز کصونوملزعصی تعاصعصمماع 30" «(0998) 7 8 ,فهاکت8۳ 22۰
(8وأمحل روم ععنعجه هه 5۳00۳ از کععص ۸0 ,(۳0) 000۵ با بل 10 6 1656
و لمامععد0 ۸ نموم حمنامصو۳م ناه نودام طلداهبر ۵ط ۲ .(1999) .7 .6 ما۷ .23
آوسلنه کووی ما حلعو و مصه 0مطاع اد ۸" .(2006) 7 مافتظ ۷ .۸ 3000۷ سا هام0 .24
هتسه ع۷ناناه دم ۶و کاعمعد [۵ ۳۳000۳ .(2004) .5 مصصاصق11 ۶ وم ,تقصق21 .0 ,کق09ط1 .25
,8 باقع 10و و2 و50 عط فدمنامع6م وعحصد که دمص ج کق ععصعلکصی-العد 0ص
.[(86۳120 جط) 50۶/۵06 باظ8 115 هصندتا ودناع3/00 دمخامدوت آوسهعی5] بناو :330 حمه1300 .26
:6 370۷ .وصنلاع مه موه نمسای ۵۶ ععناعهم لوصه کمام ص2۲" .(2005) .2 معصنلگ .27
[0۵ز2ط6ط هنز کلمطاعص طلجومم۳۸] بطعطقاط رفقهزه73 مفقطاطش ,صقعقته8 706 باقصسدک .28
آهدونه3۵0 فص وعمامطل روط ص دمناهسا۷۵ مصه وصن7۶ مخصعصهعسکدم2] سدطملهنن۸ گنه5 .29
6۷2100 ععصقاسه صذ اصعصعسگمه وصه بوانازطهنزه علهعی لوف مطع8* .(2004) 1۰ ,امه .30
299-3 :80 .(35)2 ,136۳20 ۰862107 داعم 16 هس هل هصزکن
سای عقوم یز کمجموصز ۲ 2 «م۶ هی کمن" .(0999) 2.36 علاصع8 ۵ سل ,31.13
۸ :1/0018 05و هناگ ۰ کعمص ما معط ککع عفهای مدوم +عنواهصه
۶ لمصسو7 طاعاظ ."عنووتعصه «ممع؟ جز ععصیگندهند اند ۵ط۲ .(1950) .5 36 ماعلاند8 .32
۰ دمصصم ۵۶ 6۲ص عط ۶0۳ ص80 10/6۳ کصعصانی جه عافد ۸" 3961 33۰ ععنقفگ .33
بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی (5۸778) ۴۸۳
40 .عدنا1ع وم صمتهنوه لعسهی ۵۶ ععناهمم فصه دام ۶0" .(2013) .2 معصناگ ب34
۴۸۴ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی, دوره ۱۰ شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۷
«112 و۳21 - 20 هاه وق ۳39 (ممعمط - آنصدطاهونظ صدکی/72
1 200 ۳۵۵0 آهزوچط2 ۲ چاله۳۵ ,]800 عاهنمکک۸ .4و3 1۳۵0
هطا عاعمعه عطا ۵۶ 006 عز قصه کععععباد صز ع[م خصقامصطذ هه کجعام علهن ۸
6 1۷۵58316 1۵ ۵۹۶ ومد امعم عطا و صنه 156 عصنصهع1 "عاصعون ماک
40 ۸00006 ک 6و5 ۶م صمزتع۷ صهزو 2 غه بصنلزهناه+ فصه ونونله۷
6-01 900010عل0 ۳۵۶ وی کنط1 .(5۸72۳5) علع5 صمنالط آهزد 0۳
5 ۵۶ 5000605 627-010 12-14-77 للد ۶و و0عاعنعدی صمناعلم وم آفناعتهاد عطا 200
6۵ 10۵0 06ننک۸ ک تصعو 5۳ ان صحط 7 حز کلممط5 عنم که 306 ۳ع
وه صقتصقصد ناگ 0ص وی کنطا هز ۵ععت ک۶۳۵ (5۸7285) علهک م۳۵۵0
5 20 مصه کعلع اناد ۵ 0عولعطز 1۲ از ونم معط (2000) حصعصعبانک
6 عل[ه5 عنطا ۵۶ کعحنم90000ع0 415 هه ۳00265 امععلناآ اصزمم-5 طازم
ع الم ۵ 67و0۳ دز ۵عنامصه که #مطاعص 651ع سای 1 مکاصعلند بط ۵ععامهی
۹ ع6 0 16۳ع0 ما 0عت ۵۶ حطاصله ک ده 02 قصه جنازهنام 00۵1 عط۲
۷6۳۹۵۵ ق26۳5 اقطا ۵۵ مک کالیوم۲ 156 بوعناممه ۵۳۵ کععولقهه 130۳
40 62۲ص زد صذ علحخناند و حاعدو مدمه لهدمتکصعصنله میی معا ماد 5۸12۳5
عاطاهامع20 ع ۳ 20076 ۷6۳۵ کمعلصز خن هنفنند عطا عصعاز 20 طزم ااعص 0
6[ ع5] ۵1 (0.7 ۵۶ [ع107 عاطهامععه عطا ع00ه) بونانطهناه وصه (0.9 ۵۶ [ع0ع1
0 ع06 ۸060 5 ص506 ۵۶ ۷6۳05 صوزو6۳ ۳ ما0 1۳ ب0عمحگهیم ۷۷6۲6
6اه "کاصعل نی عساکه 6 ما 060 عسصمع کز علهک صمنالط آمزد 0
7 ا7 : ناد هط نانمس + ممطاس۸ هنود م00 *
| نگرش نقش مهمی در موفقیت افراد دارد و یکی از جنبه هایی است که یادگیری دانش آموزان را تحت تأثیر قرار می دهد.هدف از پژوهش حاضر، بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی بود . اینپژوهش از نوع توصیفی-همبستگی بود که جامعه آماری آن را تمامی دانش آموزان 12 تا 14 ساله مقطع متوسطه دورهاول شهر تهران تشکیل دادند. ابزار اندازه گیری، مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی بود که سابرامانیام وسیلورمن ( 2000 ) اعتباریابی کرده اند. این ابزار دارای دو خرده مقیاس و 20 گویه پنج ارزشی لیکرتی است که 415پرسشنامه از این ابزار توسط دانش آموزان تکمیل شد. به منظور محاسبه پایایی زمانی از روش آزمون -بازآزمون و برایتعیین همسانی درونی از آلفای کرونباخ و برای تعیین روایی سازه از تحلیل عامل تأییدی و اکتشافی استفاده ش د. نتایجنشان داد که نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به تربیت بدنی از رویکرد دوبعدی نگرش در ابعاد لذت0 بودند ) و پایایی / بردن و سودمندی با 20 گویه حمایت می کند و روایی (شاخص های برازش بالاتر از حد قابل قبول 90 بودند) مقیاس تأیید می شود. در نتیجه، نسخه فارسی مقیاس نگرش دانش آموزان نسبت به / (بالاتر از حد قابل قبول 7تربیت بدنی برای سنجش نگرش دانش آموزان توصیه می شود. |
48,971 | 422296 | ۱ دانشجوی دکتری مدیریت دولتی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت وبرنامهریزی,
۲. استادیار گروه مدیریت موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
در هزاره سوم میلادی و در دنیای پرتلاطم کسبوکار کنونی» سازمانهای موفق در تلاش
و رقابتاند تا شایستهترین» متعهدترین» و بهترین افراد را از بین متقاضیان مشاغل در اجتماع پیدا
کنند و سیستم مدیریت منابع انسانی خود را مبتنی بر شایستگی قرار دهند. در این میان» مشاغل
مدیریتی از اهمیت بالاتری برخوردارند. بهطور معمول» مهمترین عامل در موفقیت و شکست
سازمانها مدیران آنها تلقی میشوند؛ چنانچه در عصر حاضر برخی از صاحبنظران با پیش
کشیدن نقش مدیران در توسعه» ضرورت حرفهای کردن مدیریت را برای رسیدن به توسعه مطرح
میکنند و در این حوزه» معتقد هستند که مدیریت حرفهای به عنوان یک ضلع اساسی برای توسعه
پایدار و انسانی در کنار دو ضلع» توسعه اقتصادی واعدالت اجتماعی» دارای اهمیت فراوان است
(میرسپاسی» ۱۳۷۸). توسعه اقتصادی» سیاسی» فرهنگی» و اجتماعی جوامع و سازمانها در بلندمدت
به شایستگی مدیران و رهبران شایسته بازمیگردد (غفازیان و احمدی» ۱۳۷۷).
اما در چند سال گذشته»:با توجه به نوسانهای.مالی و اقتصادی ناشی از بحرانها و تغییرهای
سیاسی» اجتماعی» و اقتصادی در سطح جهان» کشورها و دولتهای مختلف» در خصوص انواع
چالشهای بانکها و موسسههای مالی" سخن.راندهاند. روند زیاندهی بانکها نشان از سو
مذیریت این سازمانها دارد که هواسته ان متناسب 7 تغییرها و پویایی «متحیظ شرایظ متاشبی
برای خود مهیا نمایند. این مشکلات, بهویژه در کشور ایران» بهروشنی دیده میشود (بنگرید به
مهدویان و اسدی افشرد» ۱۳۹۳؛ که از سو مدیریت به عنوان یکی از مهمترین علل درونسازمانی
ورفنکستگی بانکها در یراع امین هرها, الیل اين: انواع مفاسد اقتضادی, برخی مدیران
بانکها به این مشکلات بیشتر دامن میزند و میتواند به وجهه بانکها در سیستم اقتصادی
کشور ضربههای مهلکی وارد آورد» در صورتی که مهمترین شاخص مورد نیاز بانکها «اعتماد
جامعه به این سازمانهاست» (مهدویان و اسدی افشرد» ۱۳۹۳: ۱۰۵).
ولی آنچه مهم است» رویکرد مدیریت مبتنی بر شایستگی در تمامی حوزههای جذب» نگهداشت,
و توسعه مدیران به عنوان یک اصل اجتنابناپذیر است که نهتنها در سخن» بلکه در عمل نیز ملاک
واقعی است و همگان باید بدان احترام بگذارند. همانطور که دراگانیدیس و منتزاس! (۲۰۰۶) بیان
میکنند چرخه حیات شایستگی با ترسیم شایستگی و اندازهگیری آن شروع میشود. پس رکن
اساسی در مدیریت مبتنی بر شایستگی» تدوین یک سنجه مناسب برای اندازهگیری کمّیت و کیفیت
شایستگیهای کارکنان است, تا بر اساس چنین سنجشی» تصمیمگیریهای مربوط به آمور کارکنان
با توجه به این که» عقل» شرع» و قانون همگی حکم به رعایت اصل شایستهسالاری در انتصاب و
نگهداشت مدیران میکنند» اما همانطور که اشاره شد شرط اصلی در مدیریت مبتنی بر شایستگی
وجود چارچوبی اعتمادپذیر و معتبر برای سنجش شایستگی مدیران در سطوح پایه میانی» و ارشد
است. این در حالی است که در این زمینه ادبیات پژوهش» کارایی لازم را ندارد. در مواردی کانتانن
و همکاران! (۲۰۱۵) در عین حال که به شایستگی مدیران در سطوح سهگانه میپردازنده ولی به
مولفهها و شاخصههای شایستگی مدیران در این سطوح آشاره نمیکنند. همچون پری (۲۰۱۲)»
ابعاده مولفهها و شاخصههای شایستگی مدیران را بدون توجه به سطوح مدیران تهیه کرد که در
این موارد هم چارچوب شایستگی» کفایت لازم را برای سنجش اعتبارمند شایستگی را ندارد.
پژوهشگران با چنین دلایلی در جستجوی.تدوین مدلی معتبر بای سنجش شایستگی مدیران
هستند بهطوری که هم سه سطح مدیران را لحاظ نمایند و هم ابعاد» مولفهها و شاخصههای
شایستگی ویژه هر کدام از سطوح را با ضریب اهمیت (وزن شاخص) دار باشند تا بتوان سنجش
با این مقدمه پرسش اصلی پژوهش این است که ویژگیهای چارچوب سنجش شایستگی
مدیران بانکهای دولتی چیست؟ (شامل چه ابعاده مولفهها و شاخصههایی است و هر یک از این
با مرور ادبیات سنجش شایستگیهای مدیران؛ نتیجه میشود که گام نخست در تدوین مدل
سنجش شایستگی,» ترسیم چارچوب شایستگیهاست. مانند اولریچ و همکاران" (۱۹۹۵)» کانتانن و
همکاران (4)۲۰۱۵ و سریکانت و جامون" (۲۰۱۵) که به این موضوع اذعان داشتند پا دیگرانی مانند
دراگانیدیس و منتزاس (۲۰۰۶) که چرخه حیات شایستگی را با ترتیب مراحل ترسیم شایستگی,
سنجش شایستگی» توسعه شایستگی» و نظارت بر شایستگی معرفی نمودند. بر اساس چنین روندی»
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
ابتدا باید اقدام به ترسیم شایستگیهای بومی سازمان نمود و سپس» سطح شایستگیهای کارکنان
را بر اساس شایستگیهای متناسب و مورد نیاز هر شغل» مورد سنجش و ارزیابی قرار داد.
گتا-تیلور و همکاران! (۲۰۱۶) شایستگیها را ویژگیهای بنیادینی برشمردند که بهطور علّی
با عملکرد برتر در یک شغل ارتباط دارند. آنها فراتر از مهارتها دانشها و تواناییهای سنتی» با
انگیزهها و ویژگیها آیندهمحوری» و تاکید بر ظرفیتهای فردی برای عملکرد موثر مرتبط هستند.
بر اساس اعتقاد بهاروانی و طلیب" (۲۰۱۷)» شایستگی به عنوان یک مفهوم فازی تصور میشود و
مجموعهای از رفتارهاست که با عملکرد برتر در شرایط خاص مطابقت دارد و میتواند توسعه یابد.
اما برخی از پژوهشگران رویکرد منحصر به شغل برخی دیگر رویکرد مرتبط با رفتارهای فردی»
گروهی دیگر رویکرد اقتضاهای محیطی» و در عصر حاضر رویکرد آیندهگرا و الزامهای خاصی را
که آینده برای سازمانها تعریف مینماید» برای کسب شایستگیها مد نظر قرار میدهند. خروجی
«رویکرد مبتنی بر شغل» این است. که سازمانها برای گروههای مختلف شغلی خود اقدام به
تعریف و کسب شایستگی مینمایند. یکی از گروههای هم شغلی در هر سازمانی» مدیران آن است.
بویاتزیس" (۱۹۸۲) شایستگیهای مدیران را به عنوان:ویژگیهای فردی نام میبرد که رابطه
علی با عملکرد برتر در مشاغل مدیریتی دارند. این شایستگیهای شناساییشده باید بتوانند عملکرد
مدیران ضعیف و قوی را از یکدیگر متمایز؛نمایند. از نظر کوئنیگسفلد و همکاران" (4۲۰۱۲
شایستگی مدیران بهطور خاص به دانشها مهارتها و رفتارهایی اشاره دارد که در مدیران با یک
مدل شایستگی» «چارچوبی الگوبی از یک مجموعه ابعاد و مولفههای شایستگی است
که به دانش» مهارت» توانایی» و نگرشهای مورد نیاز برای عملکرد موثر در یک شغل ارتباط
دارد» (394 :2017 ,طانله1 6۶ ط812۳۸۵). ادبیات حوزه شایستگی» روشهای مختلف ترسیم
شایستگی را خاطرنشان میکند. سازمانها برای دستیابی به فهرستی کامل» جامع و مانع از
قابلیتها از سرچشمههای اطلاعاتی زیادی استفاده میکنند و ضمن کاربینی» مصاحبه با افراد
مطلع, و برگزاری نشستها و گفتگوهای میان صاحبنظران» این فهرستها را تدوین میکنند.
نحوه طراحی چارچوب شایستگیها در سازمانهای مختلف باهم متفاوتاند. ده روش عمده
شناسایی شایستگیها که تاکنون در ادبیات علمی و روشهای تجربی بکار گرفته شده است.
عبارت است از رجوع به ادبیات علمی» نظرخواهی از جامعه هدف بررسی دیدگاههای خبرگان»
بررسی سند برنامه راهبردی» راهبردها و الزامهای راهبری سازمان و شایستگیهای مستخرج از آن»
بررسی نظام ارزشیابی عملکرد. بررسی شاخصههای جذب گروه متمرکز با مدیران» مطالعه عملکرد
شاغلان برتر و معمولی و بررسی قابلیتها و شایستگیهای آنها الگوبرداری از شایستگیهای
سایر سازمانهای مشابه داخلی و خارجی» پژوهش علمی» و ترکیبی از روشهای گوناگون.
دستهبندیهای مختلفی از راهبردها و رویکردهای تعیین و ترسیم شایستگیها وجود دارد که
در «گروه اول» از پژوهشگرانی مانند روئول و کانزاناس (۲۰۰۰) میتوان نام برد که پژوهش خود
را پیرامون راهبرد ترسیم شایستگیها انجام دادند. آنها سه راهبردرا بیان نمودند که شامل» الف.
روش قرض گرفتن: اقتباس چارچوب شایستگی از ننازمانی دیگر که رویکردی ارزان تلقی میشود
و نیاز به روششناسی خاصی ندارد. ولی نقطهضعف این راهبرد در بیتوجهی به فرهنگ سازمان
و شرایط محیط بیرونی آن است؛ ب. رویکزد اقتباسی.و بومیشده: الگوبرذاری مدل شایستگی از
سازمانی دیگر و تنظیم مجدد آن بر اساس فرهنگ سازمان ,خود است که نیاز به روششناسی
مناسب دارد؛ و پ. رویکرد تدوین مدل سفارشی که مدل شایستگی خاصی را در سازمان طراحی و
تدوین میکند. این راهبرد نیاز به پژوهش بیشتر دارد (سازمان مدیریت صنعتی» ۱۳۸۸).
«گروه دوم» از دانشمندان مانند مانسفلد" (۱۹۹۶)» بر اساس جامعه هدف پژوهشهای
خود را انجام دادند و به نظر میرسد که میتوان به عثوان جمعبندی آنها را به سه گروه
تقسیمبندی نمود الف. مدل شایستگی برای یک شغل واحد؛ ب..مدل شایستگی یکشکل برای
همه مشاغل همسطح (مشاغل خدماتی» مشاغل فنیمهندسی» مشاغل اجرایی» و گروه مدیران)؛
و پ. مدل شایستگی برای مشاغل متعدد. «گروه سوم» از دانشمندان بر اساس نوع سازمان به
ترسیم شایستگیها پرداختهاند. بهطوری که به سازمانهای تولیدمحور سازمانهای خدماتمحور
سازمانهای دولتی» سازمانهای خصوصی, و حتی عده اندکی به سازمانهای اقماری (بینالمللی)
پرداختهاند. دانشمندانی که سازمانهای خدماتی را محور قرار دادند» بیشتر در دانشگاهها و
بیمارستانها به ترسیم شایستگی پرداختهاند و تعداد محدودی نیز در بانکها و سایر موسسههای
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
«گروه چهارم» از دانشمندان مانند بریسکو و هال! (۱۹۹۹) به سه رویکرد اشاره داشتهانده
۱ رویکرد مبتنی بر پژوهش: که بر پژوهیدن بر رفتار کارکنان مبتنی است. کارکنان نمونهای که
عملکرد بالایی دارند انتخاب میشوند و با مصاحبه» رفتارهای مناسب آنها استخراج میگردد؛ ۲.
رویکرد مبتنی بر راهبرد: یک جهتگیری راهبردی ملاک قرار میگیرد. این رویکرد برخلاف رویکرد
قبلی آیندهگراست؛ و ۳. رویکرد مبتنی بر ارزش: در این روش» شایستگیها بر مبنای ارزشهای
فرهنگی سازمان شکل میگيرند. زاهدی شمسالسادات (۱۳۸۹) یا علوی و مقدم (۱۳۸۶) نیز سه
رویکرد دیگر را بیان کرده است» ۱. رویکرد تجزیهوتحلیل محیطی؛ ۲. تجزیهوتحلیل دادههای
تجربی؛ و ۳. شناسایی شایستگی مدیران در شرکتهای موفق مشابه. همچنین» علوی و مقدم
(۱۳۸۶) برای افزایش روایی دستیابی به الگویی برای استخراج شایستگیها تلفیق این سه رویکرد
را پیشنهاد میکند. کرمی (۱۳۸۷) نیز به رویکردهای استخراج شایستگی مدیران شامل, بررسی
ادبیات موضوع و مستندهای داخلی» و مصاحبه با افراد موفق و برجسته در سازمان پرداخته است.
برای کسب شایستگی مدیران؛ روشهای مختلفی از سوی پژوهشگران استفاده شده است.
برخی از آنها همچون بویاتزیس (۱۹۸۲) رویکرد مبتنی بر مهارت مدیریتی دارند و از شرح وظایف
به عنوان مبنای کسب استفاده میکنند. کانتانن.و همکاران (۲۰۱۵) صرفا به شایستگیهای عام
(محوری) برای مدیران بسنده نمودند و برخی نیز به شایستگیهای مدیریتی (رهبری و برنامهریزی
تصمیمگیری) برای مدیران اشاره نمودند. بهطور کلی» نگاههای مختلفی به کسب شایستگیها و
ارائه چارچوب شایستگیهای مدیران وجود دارنده ولی به نظر میرسد که ترکیب شایستگی مدیران
باید ترکیبی جامع و کامل باشد. برای مثال» مدل پیشنهادی کمپیون و همکاران" (۲۰۱۱) ترکیب
این ترکیب در شرکت مایکروسافت برای تهیه فهرست شایستگی عمومی برای کلیه مدیران
این شرکت استفاده شده است (2011 ,.01 61 02730101)). در پژوهش حاضر نیز از ترکیب این
شایستگیها برای خوشهبندی شایستگی مدیران در سطوح سهگانه مدیران پایه میانی» و ارشد
گام دوم از چرخه حیات شایستگی» سنجش شایستگی است. در واقع» پس از ترسیم شایستگی
اس که میزان کم بو کیف هر یک از آبعاد وشاخصههای هنایستگی تریفشنه در جاسیه خدف
اندازهگیری میشود تا میزان شکافهای شایستگی در آنها تعیین گردد. نتیجه این سنجش
میتواند در بسیاری از تصمیمگیریهای مربوط به منابع انسانی چون حقوق و دستمزد» انتخاب»
و توسعه دخیل شود. در ذیل به برخی از تعاریف مربوط به سنجش شایستگی اشاره میگردد. بر
اساس نظر چونگ! (۲۰۱۳)» عملکرد افراد در مشاغل آنها باید بر اساس شاخصههای فردی یا
اقدامهای خاص سنجیده شود که از قبل در فهرستی از شایستگیهای لازم برای این مشاغل
تهیه شده است. سریکانت و جامون (۲۰۱۵) نیز معتقد هستند که.بر اساس: 2000 :9000 150
شایستگی به عنوان یک ظرفیت اثباتشده تلقی میشود؛ بنابراین رفتازهای کارکنان ممکن است
که واجد استانداردهای مورد نیاز برای عملکرد موثر نباشند که در این صورت» بهاصطلاح «شکاف
شایستگی» پیش میآید. شکاف شایستگی زمانی ایجاد میشود که سطح شایستگی موجود افراد
کمتر از سطح مورد نیاز برای عملکرد موثر باشد؛ که این شکاف توسط سنجش شایستگی مشخص
پژوهشگرانی ماننده فروست و والینگفورد" (۲۰۱۳) برای تهیه مدل سنجش شایستگی
مدیران» ابتدا به تهیه سنجه شایستگی (که مرکب از فهرستی از ابعاد وزندهیشده شایستگیهای
مدیران و زیرمجموعهای از شاخصههای آنهاست) اقدام. نمودند و سپس با روشهای خاصی
به ارزیابی میزان هر یک از این ابعاد دراجامعه هدف خود (مدیران) پرداختند. یافتههای مرور
ادبیات» ترسیم شایستگی مدیران» ابعاده مولفهها و شاخصههای شایستگی متنوعی را بهدست
میدهد که در ادامه, به مرور برخی از این پژوهشها میپردازيم. بانک فدرال رزرو؟ (۲۰۱۶)
شایستگیهای مدیران بانکی را در پنج گروه» شامل ارزشهای سازمانی» شایستگیهای تخصصی
شغلی (تخصصی سازمان و عمومی سازمان)» شایستگیهای عمومی (امور مالی» بازاریابی» و منابع
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
انسانی)» شایستگیهای تعاملی» و شایستگیهای فردی (شخصیتی و شناختی) تقسیمبندی میکند.
یانگ! (۲۰۰۸) دوازده شایستگی مورد استفاده صنعت بانکداری را در فرایند مصاحبه برای
انتصاب یا ارتقای داوطلبان به مشاغل مدیریت» عبارت از خلق چشماندازه شم کسبوکار و
کارآفرینی» شنود موثر تفکر یا اقدام راهبردی» اعتمادسازی» نفوذ بر افراده مدیریت تغییر» توسعه
دیگران» تسهیم دانش» قضاوت و تصمیمگیری» جذب و مشتریگرایی» و انعطافپذیری و سازگاری
میدان میدانند. برایتز و ولدسمن" (4۲۰۱۴» مدل شایستگی برای بانکداران را با مرور ادبیات
تدوین و معرفی نمودهاند. این مدل شایستگی مشتمل بر صلاحیتهای تخصصی شغلی و
و شایستگیهای درک پیچیدگیهای محیطی است که در شکل (4)۱ نمای کلی مدل ترسیم
میشود و در ادامه شایستگیهای مرتبط با هر بعد تشریح می گردد. گرینهام" (4)۲۰۱۷ چارچوب
شایستگیهای مدیران بانکی را مشتمل بر عناصر و عواملی به شرح شایستگیهای اصلی (راهبری
نظام اخلاقی,» امور شعب» و مدیریت ریسک در موسسههای مالی) و شایستگیهای فرعی (مدیریت
خراسانی و همکاران (۱۳۹۳) نقل میکنند که پژوهشی در آمریکا. مدلهای رایج را در بخش
خدمات مالی جمعآوری میکند و فهرستی حاوی*۲۰ شایستگی را معرفی مینماید که بیش از
سایر شایستگیها در بخش بانکی رایج یا متداول هستند. شایستگیهایی چون ارتباط و نوشتاره
پاسخگویی, قضاوت و انعطافپذیری» شنود موثر» مذاکره» مدیریت تعارض» مربیگری» مدیریت
رهبری» ابتکار عمل» نظم و انضباط و کنترل یا نظارت شناسایی شدند.
چونگ" (۲۰۱۳) برای انجام ارزیابی شایستگی مدیران و متخصصان,» ابتدا خوشههای
شایستگی خاص مدیران سازمان را تهیه و اعتباردهی کرده است. سپس اطلاعات دقیقی را در
مورد هر یک از شایستگیهای کسبشده از هر یک از مدیران (ترجیحا در حین کار) بهدست
آورد. اطلاعات بهدستآمده توسط پانلی از متخصصان تحلیل شدند و چکلیست شایستگیها در
قالب پرسشنامه توسط گروه متخصصان بر اساس نتایج تحلیلها نمرهدهی گردیدند. و نمرههای
نهایی به عنوان نتيجه ارزیابی شایستگی مدیران محسوب شدند. فروست و والینگفورد (۲۰۱۲)
نیز با هدف ارائه مدل ارزیابی شایستگی مدیران» یک فرم ارزیابی شایستگی مدیران تهیه نمودند
که شامل ابعاد شایستگی مدیران از قبیل رهبری» تمرکز بر مشتری» توسعه و بهبود تیم کاری»
تخصصگرایی» دانش کسبوکار» حسابرسی و مدیریت عملکرد» مدیریت افراده و عملکرد شخصی
قوی در آن وجود دارد. در این فرم» هر کدام از ابعاد شایستگی مدیران در سه سطح تعریف عملیاتی
میشوند که بهطور مضاعفی انتظارهای شغلی را در هر یک از شایستگیهای مدیران بیان میدارد.
در ایران نیز پژوهشهایی در حوزه ترسیم شایستگی در بخش دولتی و همچنین صنعت
بانکداری انجام گردیده است. برای مثال» میتوان به هوشیار و رحیمنیا (۱۳۹۲)» اشاره کرد که به
دنبال شناسایی و ارائه مدل شایستگیهای مدیران بانک و سنجش اعتبار مدل استخراجشده بودند.
تمرکز آنها بهطور خاص بر مدیران شعب بانکهای ایران است. آنها یک مدل سه سطحی را
ارائه دادند که در سطح اول» چهار حوزه کلی شامل حوزههای فنی» محیطی» مدیریتی» و فردی
وجود دارد. در سطح دوم» هشت بعد شایستگی مشتمل بر دانش عمومی» دانش تخصصی, بازاریابی»
آگاهی از محیط اداره درست شعبه مدیریت منابع.انسانی» درون فزدی و میان فردی است. و در
سطح سوم ۴۲ مولفه تخصصی و عملیاتی مدیران در سیستم پانکی فهرست گردیده است.
در این پژوهش» عملکرد برتر مدیران» متغیر وابسته است و شایستگیهای محوری» تخصصی,
و مدیریتی نیز به عنوان متغیرهای مستقل نقش ایفا میکنند: که در قالب ابعاده مولفهها و
شاخصههای شایستگی مدیران در مدل سنجش شایستگی (به صورت ضریبدار) قرار میگیرند.
نیاز به اشاره است که هرچه به سمت شاخصهها حرکت کنیم» از سطوح انتزاعی مفاهیم شایستگی
مدیران به سمت مفاهیم عینی و قابلاندازهگیری پیش میرویم» بهطوری که شاخصهها قابلیت
تعریف عملیاتی شدن پیدا کنند و به عنوان ملاکهای سنجش شایستگی مدیران قلمداد شوند.
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
این پژوهش که با هدف تعیین (با ذکر ضریب اهمیت) ابعاد مولفهها و شاخصههای شایستگی
مدیران سطوح سهگانه بانکهای دولتی ایران انجام شده است از جنبه هدف کاربردی است و از
نظر روش پژوهش» آمیخته (کیفی-کمی) تلقی میشود؛ بهطوری که در بخش کیفی» ابتدا به روش
تحلیل محتوا بر ادبیات و پیشینه پژوهش» اسناد بالادستی و مصاحبه ابعاد» مولفهها و شاخصههای
شایستگی مدیران استخراج» کدگذاری» و ارتباطدهی میشوند و در قالب پرسشنامه» اعتبار مدل
توسط خبرگان بانکی تعیین میشود؛ که خروجی نهایی آن» مدل سنجش شایستگی مدیران است.
سپس در بخش کمّی پژوهش» مقایسهای با یک ابزار مورد استفاده در کانون ارزیابی بانکها انجام
گرفت تا قابلیت تعمیم (اعتبار بیرونی) مدل مورد ارزیابی قرار گیرد. واحد تحلیل پژوهش» مدیران
بانکهای دولتی آیران شامل بانکهای ملّی سپه, مسکن» پست بانک» کشاورزی» توسعه صادرات,
و صنعت و معدن هستند و با توجه به شکل ساختاری و کارراهه شغلی کارکنان (دو کارراهه
عمده که شامل صف و ستاد است)» از سطح مدایزان پایه (صف: مسئولان شعب بانک و در ستاد:
روسای دوایر» مدیران میانی (مدیران کل ستادی)» و مدیران ارشد (معاونان مدیرعامل و اعضای
نمونههایی است که در خصوص موضوع پژوهش اطلاعات جامع و مناسبی دارند. یکی از مراحل
مهم در فرایند گردآوری دادهها در پژوهش.کیفی» شناسایی افراد یا موقعیتهای مورد مطالعه و
برقراری ارتباط با آنان است تا بتوان دادههای مناسبی بهدست آوردن مرحله مهم دیگر نمونهگیری
هدفمند از افراد و موقعیتهاست. تا مناسبترین افراد.و موقعیتها برای مصاحبه یا مشاهده
انتخاب گردند (بازرگان» ۱۳۸۷). با توجه به این که لازم است چه در مرحله مصاحبه عمیق و چه
در مرحله نظرسنجی (پرسشنامه ساختاریافته)» اطلاعات از خبرگان بانکی/ دانشگاهی جمعآوری
گردد پژوهشگران در راستای نمونهگیری هدفمند. نسبت به انتخاب نمونههای لازم از میان جامعه
آماری موجود اقدام نمودهاند. نمونهها باید پوشش دهنده کامل بانکهای دولتی ایران باشند؛ در
سطوح مدیریتی میانی و ارشد باشند؛ با یکی از ارکان تدوین» سنجش» و توسعه شایستگی مدیران
سروکار داشته باشند (همچون ادارههاتی ظرح و برنامه؛ منابع انسانی یا آموزش بانکها4 دارای
دستکم مدرک تحصیلی کارشناسی (ترجیحا کارشناسی ارشد و دکتری)؛ و دستکم پنج سال
۲. معاون امور مسئول کمیسیون ۵ 4۳۳ بالای ۲۵ سال
۱. مدیر منطقه یک (مسئول کمیتهانتصاب کشوری ی ۸ سال
کشوری بانک ملی مدیران منطقه یک بانک پژوهشگر برتر (صف و ستاد) ۸۰ دقیقه
(چکاپ شایستگی) در : معتمد حوزه ۱۵سال ۹۰ دقیقه
های عام مدیران در بانککهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
7 سازمان و روشها 95 نظام پانکی در , . ۱۲۰ دقیقه
برای انجام این پژوهش گامهای فرایندی زیر پیموده شده است:
الف. جمعآوری اطلاعات وم یه ۳۱ ماد مولفهها و شاخصههای شایستگی
از مستندهای موجود مرتبط با موضوع همچون ادبیات و پیشینه پژوهش» شرح وظایف مدیران
بانکهای دولتی» شرح وظایف مدیران بانکهای دولتی سند چشمانداز ۰۱۴۰۴ سیاستهای کلان
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران, نظام بانکداری بدون ربا (بانکداری اسلامی)» سیاستهای کلی
امنیت اقتصادی» و نیز راهبردهای سهگانه پانک مرکزی در مبارزه با فساد مبانی فقهی- اسلامی و
نمجالبلاغه, قانون مدیریت خدمات کشوری,» و قانون استخدامی بانکها استفاده گردید.
ب. انجام تحلیل محتوا بر ادییات و پیشینه پژوهش: در این پژوهش» فرایند تحلیل دادههای کیفی با
استفاده از نرمافزار 37۷1۷010 صورت گرفته است که شامل کدگذاری باز, محوری» و برقراری روابط
بین اقلام شایستگی است. کدگذاری با فرایند خرد کردن» آزمون» مقایسه» مفهومسازی» و طبقهبندی
دادههاست. محصول کدگذاری» مفاهیم هستند که در ادامه در قالب مقولهها گروهبندی میشوند. «در
کدگذاری محوری» به دنبال ارتباط دادن خردهمقولهها بر اساس شرایط علی و زمینهای به یک مقوله
خواهیم بود. در مرحله کدگذاری انتخابی» یافتههای مراحل کدگذاری قبلی را دریافت میکنیم؛ سپس
مقوله محوری را انتخاب میکنيم و به شکلی نظاممند آن را به دیگر مقولهها ربط میدهیم» (ذوالفقاریان و
لطیفی» ۰۱۳۹۰ ۴۴-۴۷). گزارش منابع اطلاعاتی مورد تحلیل قرار گرفته است و خروجی نرمافزاری عملیات
کدگذاری در جدول (۲) نمایش داده شده است. خروجی اين مرحله؛ تهیه یک چکلیست شامل ابعاده
مولفهها و شاخصههای شایستگی مدیران بوده است که باید تحت آزمون تعیین کفایت دادهها قرار گیرد.
بررسی کفایت دادهها: برای تایید چکلیست اولیه و کفایت دادههای استخراجی» مصاحبهای نیمهباز با
هشت نفر از خبرگان بانکی دانشگاهی صورت گرفت که شامل دو بخش است. ابتدا چکلیستی مشتمل
براساتمیولتهها و قراخصفهای شایساگی یذ یرای سطوح بنتگاه بانکهای خولقی ابرم رای انیت با
خبرگان داده شد و در بخش باز مصاحبه چهار پرسش (برگرفته از چهار رویکرد نظری) پرسیده شد و از
پاسخهای خبرگان» پس از عملیات تحلیل محتوا بر مصاحبه در نرمافزار 87۷1۷۷010 در راستای تکمیل
دادههای مدل اولیه (شاخصههای تکمیلی) استفاده گردید. بومیسازی (کیفی) با توجه به اینکه در
جمعآوری اطلاعات از منابع مختلفی استفاده میشود و نوع تفاسیر از شایستگی در برخی از آنها ممکن
است که با لدبیات موجود در مشاغل مدیریتی بانکهای دولتی متفاوت باشد از خبرگان بانکی/دانشگاهی
در بومیسازی عناوین و خوشهبندی ابعاده مولفهها و شاخصهها نظرخواهی شد و تعدیلهای لازم صورت
گرفت. بدین صورت که برخی از شاخصهها همچون برون گرایی» دانش اقتصاد دانش مباحث حقوقی,
دانش پول و عملیات بانکی» و مربیگری به علت نبود اجماع نظر خبرگان» از فهرست شایستگیها حذف
شدند و برخی شاخصهها همچون ازخودگذشتگی؛ استقلال و آزادیطلب» صداقت انعطافپذیری» حسن
شهرت» تفکر منطقی,» بهبود مستمر عملکرد» ساختار ذهنی پویا و بهروزه کسب» تحلیل, و تبادل دانش»
و مردمشناسی و مشتریمداری از لحاظ نامگذاری اصلاج گردیدند و برخی از شاخصهها همچون باور
واقعی به کارامدی بانکداری اسلامی» شفافیت در گفتار و عمل» احساس پاسخگو بودن نسبت به مقام
بالادست» شرافتمندی» توصیهناپذیری نامشروع» سادهزیستی و قناعت» پایبندی به عقلانیت اخلاقی,
و روحیه رهبری بهجای شیوه ریاست به فهرست شایستگیها اضافه شدند. دو شاخص خودیاوری و
اعتمادبهنفس نیز باهم ترکیب شدند و مکان شاخص ادراک درست از وضع موجود نیز تغییر یافت. بقیه
شاخصهها و طبقهبندیهای آنها در قالب ابعاد و مولفهها با اجماع نظر خبرگان مورد تایید قرار گرفتند و
در نتیجه» چکلیست دوم که مدل اولیه پژوهش است» تهیه گردید.
دراین مرحله» برای سنجش اعتبار شاخصههای موجود در چکلیست دوم پرسشنامه ساختاریافتهای
به ۵۰ نفر از خبرگان بانکی/ دانشگاهی ارسال شد و پس از جمعآوری نظرهای پاسخدهندگان و ورود
دادهها در نرمافزار 525523 به روش 7310۵1 که یک آزمون برای متغیرهای دوجملهای (دوحالتی)
است» مورد تحلیل استنباطی قرار گرفت تا اجماع نظر پاسخدهندگان (توافق بالای پنجاهدرصد به عنوان
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
اجماع نظر) نسبت به هر یک از شاخصهها تعیین گردد. نیاز به اشاره است که این آزمون برای هر سه
سطح مدیران اتفاق میافتد. بدین ترتیب» نسبت به تایید و رد شاخصههای شایستگی در هر یک از سطوح
مدیران اقدام گردید و خروجی آن مطابق جدول (۲) قابلمشاهده است.
شفافیت در گفتار وگ ۹۱۵ ۲/۹۵۳ ۴/۲۵ ۴۳ بانیم تضاعیه
بهرهور (کاراملر ۵ اثرن فورظ ۴/۴ ۳ قانون خدمات کشوری؛
ّ ادراک درست از وضع موجود ۰ ۳/۶ ۰۴/۳ ۴/۷ بات ما
7 پایتنی به قواشی یروا ری رود ای جر ملووت ره قانون مذیریت
(رفع فقر توزیع عادلانه ثروت. ۰ ۳ ۴۳۳۳۸ عملیات بانکی بدون ربا
متعهذ به کار سازمان و کشور ۴ ار ۲۵ 7 7
های عام مدیران در بانککهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
های عام مدیران در بانککهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
های عام مدیران در بانککهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
هدف اصلی این بخش,» سنجش میزان اعتبار مدل است. در واقع» آزمون مدل برای تعیین
سطح اعتماد و پایایی آن باید صورت گیرد. بدین منظور از روش «مقایسه با یک مدل موجود»
استفاده میشود. مدلی که در کانونهای ارزیابی مدیران پانکهای دولتی استفاده شده است. در
واقع» هدف این است که بر اساس رویکردهایی» مقایسهای بین ابزار مورد استفاده در کانون ارزیابی
با مدل تدوینشده این پژوهش صورت گیرد» مانند الف. مقایسه کیفی دو مدل؛ ب. مقایسه جامعیت
شاخصههای شایستگی مدیران در دو مدل؛ و ج. بررسی میزان قرابت نتایج خروجی دو مدل در
الف. از نظر مقایسه کیفی دو مدل, باید گفت که شاخصههای مدل کانون ارزیابی برای هر
سه سطح مدیران یکسان هستند و شاخصهها فاقد ضریب اهمیت هستند (اما برخی شاخصهها
ستارهدارند) در صورتی که مدل خروجی این پژوهش برای هر یک از سه سطح مدیران متفاوت
است و هر یک از شاخصهها در هر یک از سطوح ضریب اهمیّت خاص خود را دارند.
ب. برای مقایسه جامعیت شاخصههای دو مدل» از جدول مقایسه شاخصهها استفاده شده است.
بهطوری که در جداول (۲) قابلرویت است» شاخصههایی که در مدل کانون ارزیابی موجودانده
در ستون خاصی با یک نشانه مشخص شدهاند و.از مقایسه شاخصهها بهخوبی پیداست که مدل
پژوهش از نظر جامعیت برتر از مدل کانون ارزیابی است.
چ. برای مقایسه میزان قرابت نتایج خروجی دو مدل» اطلاعات ارزیابی یک نمونه ۹۰ نفره از
مدیران سطوح پایه (۳۰ نفر)» میانی (۳۰ نفر)» و ارشد (۳۰ نفر) بانکهای دولتی ایران که توسط یک
تیم کانون ارزیابی بانکهای دولتی بر مبنای ابزار ویژه آن مورد ارزیابی قرار گرفته بودند انتخاب
شدند و نمرههای کسبشده آنها در هر یک از شاخصههای ابزار کانون ارزیابی به شاخصههای
مترادف در مدل بهدستآمده اين پژوهش منتقل شدند. در نهایت» نمره نهایی هر یک از این ۹۰٩
برای سنجش میزان همبستگی نتایج دو ابزار (کانون و مدل پژوهش) ابتدا نرمال بودن
دادههای نمونههای سیتایی از هر یک از سطوح مدیران را در اطلاعات جدول کانون ارزیابی و
مدل پژوهش (جداول ۲) با استفاده از آزمون کولموگروف - اسمیرنف مورد سنجش قرار میدهیم.
بر اساس خروجی نرمافزار 5835523 دادهها در هر سه رده مدیران نرمال هستند. سپس با استفاده
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
از آزمون 81۷2۵71۵16 007761216 ضریب همبستگی نتایج دو ارزیابی (کانون ارزیابی و مدل
پژوهش) را در هر سه سطح مدیران اندازه میگیریم. نتایج نشان میدهد که همبستگی بالای ۹۵
درصد بین دادههای کانون ارزیابی و خروجی اندازهگیری در مدل پژوهش وجود دارد.
در این بخش, بر اساس پرسشهای پژوهش» یافتههای حاصل از فرایند پژوهش در دو فاز
جداگانه آورده شدهاند. بهطوری که برای پاسخ به پرسشها ابتدا در فاز اول ادبیات» پیشینه پژوهش و
مصاحبه عمیق در نرمافزار 37۱/1۷010 مورد تحلیل محتوا قرار گرفتند و جدول اولیهای مشتمل بر
فهرست ساختاریافتهای از ابعاد مولفهها و شاخصههای شایستگی مدیران بانکهای دولتی ایران تهیه
شد. پس از نظرخواهی از خبرگان بانکی/دانشگاهی» فرایند بومیسازی واژهها و بهبود ساختاردهی
انجام گردید و خروجی به صورت نمودار درختی» سلسلهمراتبی از رئوس درختی! و نیز سلسلهمراتبی
از ارتباطات؟ آن ارائه گردید. نتایج بهدستآمده از مراخل بالا در قالب یک پرسشنامه نظرسنجی قرار
گرفت. در فاز دوم نیز پس از نظرسنجی از ۵۰ نفر از خبرگان بانکی و تحلیلهای آمار استنباطی» مدل
نهایی فرایند پژوهش ارائه گردید که شامل ابعاده مولفهها و شاخصههای شایستگی (با قید ضرایب
اهمیتی آنها از ۱ کم تا ۵ زیاد) مذیزان سطوح پایهه میانی» و ارشد بانکهای دولتی ایران است.
همانطور که در شاخصههای سنجش شایستگی دیدهمیشود, شاخصههایی همچون هویت
ایرانی- اسلامی؛ متوکل؛ استقلال .و" آزادیطلبی"مشروع؛ قاطعیت؛ تفکر راهبردی؛ الهامپخش؛
کارآفرینی مشروع؛ اداره جلسهها؛ مهارت سخنوری؛ سیاستگذاری؛ مدیریت بحران؛ هدفگذاری و
ایجاد نگرش مشترک میان واحدها برای دسترسی به اهداف؛ مدیریت پروژه؛ و پیادهسازی مدیریت
دانش در مدل سنجش شایستگی مدیران میانی و ارشد وجود دارد؛ ولی در مدل سنجش شایستگی
مدیران پایه جایی ندارد. ولی شاخصههایی همچون وجدان کاری؛ امین و مورد اعتماد بودن؛ منضبط؛
دقت و سرعت؛ همکاری و در خدمت جمع بودن؛ رسیدگی به درخواستها و شکایات مشتریان؛
ارائه خدمات موثر به مشتریان؛ و ایمنی فیزیکی و اطلاعاتی در مدیران پایه به نسبت مدیران میانی
و ارشد از اهمیت بیشتری برخوردار است. شاخصههایی همچون هویت ایرانی- اسلامی؛ پایبندی
به مسئولیت اجتماعی؛ متعهد به کار» سازمان» و کشور؛ آرامشبخش؛ خودباوری و اعتمادبهنفس؛
تفکر سیستمی و راهبردی؛ کسب» تحلیل و تبادل دانش؛ بصیرت؛ پایبندی به عقلانیت اخلاقی؛
سیاستگذاری؛ خودشناسی؛ مدیریت تغییر؛ مدیریت بحران؛ و تصمیمگیری و حل مسئله بهطور
مشهودی در سطح مدیران ارشد از اهمیت بیشتری نسبت به سایر سطوح برخوردار است.
با توجه به نقش و جایگاه مدیران میانی و ارتباط مستقیم آنها با تعداد زیادتری از کارکنان»
شاخصههایی همچون توصیهناپذیری نامشروع؛ مشورتدهی؛ دانش آماری؛ ایجاد محیط کار
بهرهور؛ تقسیم کار؛ اشرافیت بر انجام امور و برنامههای عملیاتی واحدهای زیرمجموعه؛ پیگیری
تامین نیروی انسانی زیرمجموعه؛ انگیزش بخش به کارکنان؛ توانمندسازی کارکنان؛ تیمسازی؛
مدیریت تعارض؛ مدیریت عملکرد کارکنان؛ و برقراری سیستم نظارت و کنترل کارامد در این
سطح مدیران از اهمیت بیشتری نسبت به سایر سطوح برخوردار است و شاید بتوان گفت که
این مقایسهها با نیج کانتاتن و همکاران (۲۰۱۵) که تنایستگیهای قنی را بزای مذیران.پاند:
مهارتهای انسانی- ارتباطی را برای مدیران میانی» و مهارتهای ادراکی را برای مدیران سطوح
این پژوهش» مدل شایستگی ویژه هر یک از سطوح مدیران پایه میانی» و ارشد بانکهای
دولتی ایران را بهطور جداگانه نمایش میدهد. برای هر یک از این سطوح مدیران» شاخصهها با
ضرایب اهمیتی ویژه: آن را برای انجام فرایأ ات رای آلزتن میدهند که میتواند ابزار
مناسبی برای سنجش شایستگی مدیران در کانون ارزیابی پانکها باشد. مدل پژوهش, شکاف
پژوهشهای گذشته را به خاطر در نظر نگرفتن هر سه سطح مدیران» نبود نگرش جامع به
شاخصههای شایستگی مدیران این سطوح» و نپرداختن به موضوع اولویت شاخصههای شایستگی
در هر یک از سطوح, بهخوبی پوشش میدهد. در واقع» مدیریت منابع انسانی بانکها میتوانند بر
اساس شاخصههای ضریبدار مدل خروجی پژوهش» به سنجش میزان شایستگی مدیران سطوح
سهگانه خود اقدام کنند. بدیهی است که مجموع حاصلضرب نمره هر یک از ارزیابیشوندگان در
هر شاخصه در ضریب آن شاخصه (به درصد) نتیجه نهایی ارزیابی خواهد بود. بر اساس چنین
ارزیابی» کلیه فرایندهای نگهداشت (حقوق و دستمزد پاداش» و گردش شغلی) و آموزش و توسعه
مدیران مبنای منطقی پیدا خواهد کرد و بستر مناسبی برای استقرار مدیریت مبتنی بر شایستگی
پژوهشگران» در تدوین راهبرد این پژوهش» با توجه به اهداف و شرایط ترکیبی از رویکردها
را مد نظر قرار دادهاند. برای مثال» رویکرد بریسکو و هال (۱۹۹۹)» بر مبنای «پژوهش» ارزش» و
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
راهبرد»» و رویکرد روئول و لیندهولم! (۱۹۹۹) بر مبنای روش «ساختن»» و در کسب شایستگیها
راهبرد مانسفلد (۱۹۹۶) «چارچوب شایستگی یکسان برای یک شغل واحد» (مشاغل مدیریتی) را
روش پژوهش حاضر نیز با روشهای کانتانن و همکاران (۲۰۱۵) برایتز و ولدسمن (۲۰۱۴)
وانگ و همکاران" (۲۰۱۱)» زارعی متین و همکاران (۱۳۹۳) و چیتساز (۱۳۹۰) در بخش کیفی
مطابقّت دارد شایستگیهای کسبشنده در سه سطح ایفاده مولقهها و شاخصههای شایستگی گنجائده
شدهاند در صورتی که اغلب مدلهای شایستگی در یک يا دو سطح ارائه شدهاند؛ از این نظر مشابه
مدلهای بانک فدرال رزرو (۲۰۱۶)» هوشیار و رحیمنیا (4)۱۳۹۲ و گرینهام (۲۰۱۷) است.
مدل نهایی پژوهش حاضر دارای پنج بعد (فردی- شخصیتی» فردی- ذهنی» بینفردی» سازمانی»
و مدیریتی) و مولفههای (پایبندی به اخلاقیات» اعتبار شخصیتی» عملگرایی» توان تفکر و تحلیل,
یادگیرندگی» ارتباطات موثر قابلیت مذاکره, قابلیت کار جمعی دانش عمومی و تخصصی, اداره
کردن واحد کاری» مدیریت افراد و؛مهارتهای بنیادی مدیریت) است که از این حیث با ترکیبی از
پژوهشهای گرینهام (۲۰۱۷) برایتز و ولدسمن (۲۰۱۴» هوشیار و رحیمنیا (۱۳۹۲) و بانک فدرال
رزرو (۲۰۱۶) همخوانی دارد. ولی در مورد مولفههایی چون فراشایستگی و شاخصههای زیرمجموعه
آن» پژوهش حاضر منحصربهفرد است» زیرا از منابعی مانند,مثابع دینی» و سند چشمانداز ۱۴۰۴ برای
کسب شایستگی استفاده نموده است. با توجه به این که رویکرد آیندهنگر نیز برای استخراج شایستگی
مد نظر قرار گرفته است» مولفه هدایتگری راهبردی با شاخصههای زیرمجموعه آن از نوآوریهای
این پژوهش محسوب میشود و با توجه به سرعت تغییرها در صنعت بانکداری» از وجوه برجسته آن
است که مدیران بانکها باید مدام با این تغییرها و شایستگیهای متناسب با آن همتراز باشند.
این پژوهش دارای چندین محدودیت است. یکی از محدودیتهای این پژوهش این است که
نمیتواند بر بانکهای خصوصی تعمیم داده شود. همچنین» این پژوهش بر مبنای نظام بانکداری
اسلامی و در سایه چتر قوانین بانک مرکزی ایران است و به پارادایم بانکداری ربوی (بینالمللی)
با توجه به اينکه پس از کسب شایستگیهای مدیران و تعیین ضرایب آنها فاز بعدی برای
سنجش شایستگی مدیران در مرحله اجرا تعریف عملیاتی شاخصههاست» بر اساس آن پژوهشگران
آینده میتوانند شایستگی مدیران را در کانون ارزیابی مورد سنجش قرار دهند. از اینرو» به پژوهشگران
آتی پیشنهاد میشود که در پژوهشهایشان نسبت به تعریف عملیاتی تکتک این شاخصههای
شایستگی اقدام نمایند. همچنین» در کانون ارزیابی برای سنجش شایستگی مدیران» از ماتریس
شایستگی استفاده میشود. پس پیشنهاد میگردد که در پژوهشهای آتی برای هر یک از شاخصههای
شایستگی کسبشده» روش/ روشهای سنجش تعیین شوند تا بتوانند هر یک از ارزیابیشوندگان را
بازرگان» عباس (۱۳۸۷). مقدمهای بر روشهای تحفیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم
چیتساز احسان (۱۳۹۰). چارچوب شایستگ یاعضای هیّتعلمی دانشگاهها و موسسا تآموزش عال یکشور,
خراسانی» اباصلت» زاهدی» حسین» و کمیزی» اکبر (۱۳۹۳) طراحی و تدوین مدل شایستگی مدیریت بر
ذوالفقاریان» محمدرضا و لطیفی» میثم (۱۳۹۰). نظر یه پزدازی دادهبنیاد. 77۷۵8 انتشارات دانشگاه امام
زارعی متین» حسن؛ رحمتی» محمدحسین؛ موسوی» سیدمحمد مهدی» و ودادی» احمد (۱۳۹۳). طراحی
چارچوب شایستگی مذیران ذر سازمانهای فرهنگی کشو ریت مهازمانها ی دوشی, ۱۹-۳۶:)۸(۲
زاهدی شمسالسادات, شیخ ابراهیم (۱۳۸۹). الگوی قابلیتهای راهبردی مدیران میانی دولتی» مدیریت
علوی» سیدبابک و مقدم» کاوه (۱۳۸۶). نقش توسعه استاندارد شایستگی در حرفهایتر شدن مدیریت منابع
غفاریان» وفا و علیاحمدی» علیرضا (۱۳۷۷). توسعه مدیران؛اجرایی؛ امروز ضروری و فردا حیاتی است: یک
مدل مفهومی برای توسعه اثربخش مدیران اجرانی» ماهنامه تدییر 4۰(۹)» ۲۲-۲۸
کرمی؛ مرتضی (۱۳۸۷). آموزش مدیران با الگوی شایستگی, ماهنامه تدییرن ۱۷۹(۱۸)» ۲۷-۴۹
مهدویان» داود و اسدیافشرد. احمد (۱۳۹۳). سومدیریت در بانکها و موسسات مالی: بررسی علل» پيامدها
میرسپاسی» ناصر (۱۳۷۸). نقش مدیران حرفهای در توسعه: «ضرورت حرفها ی کردن مدیریت در جامعه؟»
مطالعات مدیریت بهبود و تحول, ۶ (۲۳ و ۲۴)» ۰۴۱-۶۲
هوشیار» وجیهه. و رحیمنيا فریبرز (۱۳۹۲). ارائه مدل شایستگی مدیران شعب در سیستم بانکی» فصلنامه
های عام مدیران در بانکهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
| دوزه ۳۲ - تابستان ۹۸ شنماره: ۲ - پیاپی:۱۰۸
۸ :2/1338 66۵۲۵1 [6ا770 1و 000610065 .(2017) .2 وطنل1 ۸ ,مگ 5813۳۷
60 0۳۴۳ آع1100 ۸ :1/096۲ 00۳6۲۵۳۲ 7۳6 .(1982) .۳ 8 ,ق3807
نی 376 وصه لو م۸ عتاهص ۸ م۸ .(1999) 1۰ .0 ,اله11 2۶ ۳ .[ ,06ع۳9ظ
0061۵ +معلصه3 آواص ما0 ۸ .(2014) 1۰ 1۰ مصقفص۷1۵5 6۶ ۷/۰ .0 ,قاط
.ی ,109 [نط8 وسل 075 ول .8 و678 0ع86عقن3 مش .۸ لاهن بش 3 مط0لمصعع
3۳30065 8651 :۷۷۵1 000616206 هصنم1 .(2011) .ظ بط ق00۳6 2
5 0 7۵۳۳۵۱ 66۹۰ ۵ 3 3/205 ۵۶ روگ ۲002266
60:7 3/3286 32560 0006160 .(2006) .ی مکق 1/60 2 و کنو نصهعه10
ول 56 0010167 ۵۶ 0۵90110/1۳[ 70۲۱۵0 کعط هم م۸0 0ص کصعادیک او
6 ۳۵062 56 3066100601 لهدمزدیم201 .(2016) علصعطظ عصمععط [م ۳۵00
36۷۵1068 16۶ عمنصسدماآ آهناص۳ .(2013) ۷۰ مل مت عصناله/۷ ۶ مس .1 ما۳۵
«(32)7 ,60610011167 1009616111 ]۵ ,70۳۵ 1006[۰ آمنا 2۳۵ ۸ نک عع 2/30
21 0006165065 ۸۲6 .(2016) سا ۰ 50 6 ول تقصصلهاط 1 ماه -قطاعی
65 006هام که صمنامعنادع 13 آعبماآ-عاهاک ۸ 7 لهدمتاههنگ 0۳
.306-320 ,(36)3 0807 50 ۸۵:۳1 [ع 07 ۳ع 21 0۲ ما0
۵ 12208) 2016/2017 و و 0اهظ 1 ام 0 وزعک2۲۵ .(2017) .6 مصقطصعج6
6 .(2015) .1 مط06نط0نا5 ۵4 .36 ,1161006 .36 ,50006قک1 کل ,16۵71362
:6 370۳6 ها 3/0 1۵۳ 1356 هه ک۵ 2106 وصه 10661006۲
8 (2012) .۳ .8 و0 8 .ل ,36۳۵06 ول و0۵ و5 تفگ و8 .7 و1610 ید10
[ 7۵۳۳۵ ,7106۲۳۵۵۳۵ 3/3028675۰ انا 2۵6 1۵۳ 3/0061 ۲0906 ۵
10۳ دعطعه م۸ :3/0015 بومم م0 ملظ .(1996) یک بج ,1/810
3/0018 مصوناد0 1065 جمصعاعصص0 .(1999) .ظ .ل محصامطوهنا عگ .۷/۰ ال ام
40 1۳۵9 ]۹ ,7۲۳۵ ]71۵۲۵۵۳۵ بشکتا عطا هنز دمص م۸ 200
7 3/0280 ۵۶4 صمنامع36۳ .(2015) 3 مط0ص70 ۸۶ ,8 مطاصفهانگ5
5 37 ]۹ ,70۳۵ ۸0 نامک 360606 صق و100 ص۸ +ک27000
6 130۳۵ .(1995) .ی .10 ,ععلهاآ 2 کل بش۸ ,۵۲۵۵ ۷/۰ ,اهاط .10 بطعخاتآ
061 00061667 2 266100 ۵ و5 ۸ .(2011) 2۰ ,عز2 62 ول و080 ویک ,۹۸۷۵8
,(5)4 001716۰ 170 116860761 85111685 ]۵ ۳۳۵۳۵۲۹ 3/302865۰ ۳735 مععصنطا0) 1۵۳
60 ع00۳ 6طا وصنطعنااهاعط «0۳) 36۰ ,208 200 .2 بط ,۷۷۵ و8 ,328
آهاد و13 و۸ 0360100 کک6ع۳۳0 ومد نجانحتامه مه ۸ :3/0061 ع ما10
های عام مدیران در بانککهای دولتی ایران... | علی احتشام و همکاران
۲ عانطتاعدآ ,ات3602 اصعصهع 3/02 جوکی 2۳ اصهادزع۸ مزع صحطه7 خل۸
عمنصنه ۲ تمصع 3/1 عاماگ ما۳ عمط کنعطد7 ممصصحطام3 میک
۷( 7516726٩ ۵ 0۳00056 1۵ کز 5۳00 کنطا ۶و ععزطاه صنقه 156
۳ 0۳۵۷۵6 ۵ 2700 0۳۳06۵ ۵۲ اممص ج عاقلناد فوصد مملععل ۲۵
هط 5116-0۳۵0 گم کعندعاعصصم عطا عصناعد ۹ ۶۵۳۰ 6ص اعصز
,لهوع کنط) مناج 10 .16615 560107 0صه ,13166026 نک 21 133328675
65 ۳۵963760 06 صقان 0صه ع هناهد ۵1 صمتامفصتطصی ۵
6 ۵۷31216 ۵ اقطا م5 کوصنوصنط +عاصهط ع9عط) ۵۶ کمع هه 100 ۵
۵ ,1306765 111 واطصه ۵ 6۵0 ۴ ,کتععمصهص عطا که کعندععصصم
5 6 ۵60 ۳/۵ 6۲ 1/0۳60 .621 ع هصق وه ب هم و2 عاصمع ده ,(1ها500)
0 ووانانطانلعی بونافدم5 عم مکنطاه 0ص کعحله ما عصعلناد عصنو نز
,16 بوا م5060 ,دنناد موجه عع1 10 ما آهعمعع رکه ۲ ۷0۲
۳۶627 مصه لمع دصفه عصو5 کعلامعم معله: 0و۳ کنط] عاآماد
| هدف اصلی این پژوهش، ارائه روشی نظام مند در تدوین و اعتباردهی یک مدل شایستگی و تهیه سنجه ای برای اندازه گیری شایستگی مدیرانی است که در بانک های دولتی ایران در سه سطح پایه، میانی، و ارشد فعالیت می کنند. برای رسیدن به این هدف، از رویکرد آمیخته استفاده شده است. با بررسی 100 نفر از مدیران بانک های دولتی ایران به وسیله پرسش نامه و مصاحبه های عمیق، نتایج ما نشان می دهند که برای سنجش شایستگی مدیران بانک های دولتی باید 111 شاخص شایستگی ضریب دار در قالب پنج بُعد، شامل فردی شخصیتی؛ فردی ذهنی (شناختی)؛ بین فردی (اجتماعی)؛ سازمانی؛ و مدیریتی، به همراه شانزده مولفه، شامل پایبندی به ارزش ها و اخلاقیات؛ اعتبار شخصیتی؛ عمل گرایی؛ توان تفکر و تحلیل؛ یادگیرندگی؛ فراشایستگی؛ ارتباطات موثر؛ قابلیت مذاکره؛ قابلیت کار جمعی؛ دانش و مهارت عمومی؛ دانش تخصصی؛ بازاریابی و مشتری مداری؛ هدایت گری راهبردی؛ اداره کردن واحد کاری؛ مدیریت افراد؛ و مهارت های بنیادی مدیریت است، مد نظر قرار گیرند. این پژوهش دارای راهکارها و توصیه های مدیریتی و پژوهشی است، به طوری که بتوان بر مبنای آن، فرایندهای مدیریت مبتنی بر شایستگی را در بانک های دولتی ایران مستقر نمود. |
54,840 | 510838 | فراوانی طرح لچک و ترنج در مناطق بافندگی ایلام بسیار بوده است و طرح نامیرده با نام
«حوضی» شناخته میشود. «حوض و جامک» نیز از انواع حوضیها به حساب میآید. اشتراک فرمی میان طرح «حوض و جامک» و
چهارطاقیها از یکسو و وجود«حوض» در طرح «حوض و جامک» و ماهی در هم که آیینه تمامنمای بنمایه «مهر» است از سوی دیگر,
گواهی بر ادعای بنیان مهری طرح«حوض و جامک» است. ری پم مر 5
«نقش زایش» از الگوهای تکرارشونده در قالی ایلام بوده و تکثر نقش در تمامی مناطق قالیبافی ایلام نشان از اقبال بافندگان به نقش اش در کی لام ۳۳۹
مورد نظر داشت. پیمایش میدانی نگارندگان در پاسخ به پرسش چیستی معنای نقش «زایش» نتایج قابل تأملی در بر داشت: برخی زنان پافنده ۰ ۳۴
ایلامی نقش «زایش» را نمادی از زنان هنگام زایمان فرزندان معنا نمودند که مرتبط با بازنمایی تولد «مهر» بر البرزکوه و بازنمایی غنچه نیلوفر
در نقش نشان از تکرار عناصر بنماي «مهر» دارد. گروهی دیگر از بافندگان ایلامی نقش«زایش» را نمایانگر رنجها و آلام دختران روستایی و
عشایری دانستند که از فرط مشکلات» زنجیری بر پای دارگ امتحالهانقش 26۷ گذر ازظراطه اسطوره به واقعیت از این رویکرد استنباط
میشود. اما نگارندگان به ننایج پژوهش میدانی بسنده نکردند و مطالعات کتابخانهای را پی گرفتند. شباهت نقش مزبور به واگیره
«دوسکومی» يا «دوستکامی» مسیر پیجویی بنمايه «مهر» را هموار نمود. شباهت زیادی میان حاشیههای دوسکومی با نقش نامیرده وجود
داشت. این برداشت نیز روایتگر آیین «هنومه» در ایران باستان است. از طرفی با تکیه بر نعایج تحقیقات صاخبنظران حوزه قالی, نقوش
گیاهی که سهبخشی يا سهشاخه طراحی شوند با حالات مختلف خورشید در طول روز مرتبط بودهاند؛ پس بوتهها و گلهای سهشاخه هم نماد
مهر محسوب میشوند و دلالت بر جایگاه خورشید و اهمیت آفتاب نیمروز در تفکر مهری دارد.
معناکاوی بنمایه «مهر» بر اساس روش اسطورهسنجی در قالی ایلام نشان از آن داشت اگرچه اعتقادات مهری بهطور اسمی و رسمی
ملموس نیست در گذر زمان تأثیرات فراوانی بر آثار هنری ایرانی بر جای گذاشته است. اسطوره مولفهای خاص و اثرگذار در برش زمانی معین
بوده است اما باگذشت زمان دچار جایگشت شده و قهرمانان معاصر بر جای اسطوره نشستهاند اما معنایی که به نقش نسبت داده میشود.
منطبق با خویشکاری اسطوره است. بنمايه «مهر» و زایش مهر (خاص) به زن زاینده (عام) یا دختر رنجديده روستایی و عشایری تغییر حالت
۱ برای عیلام باستان از «ع» استفاده شده اما هنگامی که از شهر ایلام امروزی سخن به میان رفته» با الف نوشته شده است.
۶ «بارتولومه نوشته است که در گاتها پسنا ۳۲ قطعه ۱۴ پیغمبر ایران [زرتشت] استعمال شربت مسکر را بازداشته است. پس هوم مورد اشاره در قدیم
۱ آموزگار» ژاله. ۱۳۸۳. تاریخ اساطیری ایران. چ۶. تهران: سمت.
۲ آموزگار, ژاله. و احمد تفضلی. ۱۳۹۱. شناخت اساطیر ایران. چ۲۲. تهران: چشمه.
۳ اسدینیا حسن. ۱۳۹۰. بررسی طرح» نقش و رنگ در دستیافتههای استان ابلام. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده هنر دانشگاه
۴ اسماعیلپور ابوالقاسم. ۰.۱۳۸۷ اسطوره بیان نمادین: چ۲. تهران: سروش.
۵. اشنبرنر» اریک. ۱۳۸۴. قالی و قالیچههای شهری و زوستایی ایران. ترجمه مهشید تولایی و محمدرضا نصیری. چ۳. تهران: انتشارات
۶ الیاده» میرچا. ۱۳۷۲. رساله در تاریخ ادیان: ترجمه جلال ستاری. چ۱. تهران: انتشارات سروش.
۷ بخشی امقانی, اکرم. ۱۳۹۵. مطالعه تطبیقی طرح و نقش قالیهای کردی خراسان» با منطقه کردستان در طی سه دهه اخیر و ارانه یک
آثر طراحی مبتنی بر مطالعات. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز. استاد راهنما: علی وندشعاری.
۸. پرهام» سیروس. ۱۳۷۱. دستبافتههای عشایری و روستایی فارس. چ۱. تهران: انتشارات امیرکبیر.
۱۳۷۸.۹ «جلوههای اساطیری و نمادهای نخستین در قالی ایران». فصلنامه نشر دانش» ش. ۸۸: ۰۴۷-۴۰
۲۳ حصوری» علی. ۱۳۸۵. مبانی طراحی سنتی در ایران. چ۲. تهزان: چشمه.
۳ دانشگر احمد. ۱۳۷۶. فرهنگ جامع فرش ایران (دانشنامه ابران). تهران: انتشارات یادواره اسدی.
۴ دریایی» نازیلا. ۰۱۳۹۷ زیبایشناسی در فرش دستبافت ایران. چ۱. تهران: مرکز ملی فرش ایران.
1 رستمبیگی. سمانه (ئمین). ۰.۱۳۹۰ «نقشمایههای مهری در نقوش تزیینی هنر ایران». نشريه نگره ۶ (۱۸): ۶۷-۴۹.
. ژوله» تورج. ۰.۱۳۸۱ پژوهشی در فرش ایران. چ۱. تهران: انتشارات پساولی.
۸ شارل پوش» هانری. ۰۱۳۴۶ تمدن ایرانی (میترا4 ترجمه عیسی بهنام. چ۲. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
۹ شایگان» داریوش. ۱۳۸۸. بتهای ذهنی و خاطره ازلی. چ۷. تهران: امیرکبیر.
۰ شریفینیا اکبر» و طیبه شاکرمی. ۱۳۹۷. باستانشناسی و تاریخ درهشهر(سیمره). چ۱. تهران: پژوهشگاه میراثفرهنگی» صنایع دستی
۱ شمیم» سعیده. ۰۱۳۹۰ بررسی نقشمايه گل لوتوس در هنر ابران» هند و مصر. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه ترییت مدرس.
۲ شهبازی» علیرضا. ۰۱۳۸۹ راهنمای مستند تختجمشید. چ۲. تهران: انتشارات سفیران- فرهنگسرای میردشتی.
۳ عوضپور بهروز. سهند محمدیخبازان, و ساینا محمدیخبازان. ۱۳۹۶. اسطوره. معماری. شهرسازی. تهران: کتابآرایی ایرانی.
۴ فرشاد» مهدی. ۱۳۶۸. عرفان ایرانی و جهانبینی سیستمی. تهران: بلخ.
۵ فلاحفر» سعید. ۱۳۸۹. فرهنگ واژههای معماری سنتی ایران. چ۱. تهران: کاوش پرداز.
۳۶ کنگرانی» منیژه. ۸ «تحلیل تکاسطوره نزد کمبل (با نگاهی به روایت یونس و ماهی)». پژوهشنامه فرهنگستان هنر (ويژه نقد
۷ کوپر» جی سی. ۱۳۷۹. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: نشر فرشاد.
۸ گیرشمن,» رمان. ۱۳۷۰. هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی. ترجمه بهرام فرهوشی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
۹ گیمن» دوشن. ۰۱۳۸۵ دین ایران باستان. ترجمه رویا منجم. تهران: علم.
۰ لکپور» سیمین. ۱۳۸۹. کاوشها و پژوهشهای باستانشناسی درهشهر (سیمره). چ۱. تهران: پازینه.
۱ مبینی» مهتاب» و رقیه کرمی. ۰۱۳۹۴ «زیباییشناسی فرش دستبافت آبدانان»» کنفرانس بین المللی معماری, شهرسازی» عمران»
هنر و محیطزیست. افقهای آبنده» نگاه به گذشته» تهران: دبيرخانه دائمی کنفرانس.
۳ مقدم» محمد. ۱۳۸۰. جستار درباره مهر و ناهید. چ۳. تهران: هیرمند.
۳ موسوی حاجی» سید رسول» و علیاکبر سرافراز. ۱۳۹۷. نقشبرجستههای ساسانی. چ۲. تهران: سمت.
۴ موسوی لر اشرفالسادات» و اعظم رسولی. ۱۳۸۹. «بررسی نمودهای اساطیری خورشید و مهر در فرش دستباف ایران». گلجام ش.
۵ میرانی, حیدر. ۱۳۸۴. شناسایی و ریشهیایی طرحها و نقوش فرش دستباف ایران (قالی استان ایلام. مرکز ملی فرش.
۶ نامورمطلق» بهمن. ۱۳۸۸. «گذار از اسطورهسنجی به اسطورهکاوی (بررسی دو روش اسطورهای و رابطه آنها)»» پژوهشنامه
۷ ورمازرن» مارتن. ۰۱۳۴۵ آیین میترا (میترا در ابران و هند). ترجمه بزرگ نادرزاد. چ۱. تهران: دهخدا.
۸ وکیلی» ابوالفضل, و مرضیه اسماعیلیجاغرق. ۱۳۸۳. کارگاه طراحی نقشه قالی:(۱). چ۲. تهران: انتشارات نقش هستی.
۹ یاحقی» محمدجعفر. ۱۳۷۵. فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادیبات فارسی. چ۲. تهران: سروش.
۰ یساولی» جواد. ۱۳۷۴. قالیها و قالیچههای ابران جلد (۱). چ۳. تهران: فرهنگسرای پساولی.
0 3768 ۸00161 2 نگ ۳ وا لدرمگ 726 .(1992) +حله مصماله 1 ععزمع ۳۳۵۵ هه م۸ صع 0 ,0 2۳00666 م30 40۰
| نقوش و طرح های قالی ایلام مانند سایر نمودهای فرهنگی بنیان های شکل دهنده بسیاری دارد. از آن میان مؤلفه های تاریخی، مذهبی، فرهنگی و طبیعی در شکل دهی روبنای هنر زیرساخت هایی اثرگذارند. تعداد زیادی تپه باستانی و اثر تاریخی در ایلام منبع الهام و ایده برای نقوش قالی لحاظ می شود. بن مایه های مربوط به «مهر» در نقوش ایرانی فراوان و قابل ریشه یابی است. بسیاری از نقوش و نمادها به طور صریح و ضمنی با «مهر» در ارتباط هستند. درک و تشخیص نمود مهر در طرح حوض و جامک و نقش زایش قالی ایلام در گام نخست و مطالعه جلوه های مهر در طرح و نقش یادشده، مسئله اصلی پژوهش است. پژوهش حاضر بر آن است واکاوی بن مایه «مهر» به عنوان یکی از مبانی نظری نقوش قالی ایلام و کشف مبانی نظری یکی از نقوش اصیل و طرحی از قالی ایلام مورد مداقه قرار دهد. تحقیق پیش رو از نوع کیفی بوده و یافته ها حاصل مطالعات کتابخانه ای و پویش میدانی است. مصاحبه با بافندگان بومی ایلام بخشی از اطلاعات را در اختیار قرار داده است. داده ها با رویکرد توصیفی تحلیلی و مبتنی بر روش اسطوره سنجی مطالعه شده است. اسطوره سنجی مسیر تشخیص مضامین و بن مایه ها از یک سو و مطابقت داده ها با مصادیق دیگر در فضای فرهنگی ایلام را از سویی دیگر هموار نمود. طرح لچک و ترنج با نام محلی «حوضی» بیشترین فراوانی را در میان طرح های قالی ایلام داشت. در این بین طرح «حوض و جامِک» از شاخه های طرح حوضی به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شد. از میان نقوش نیز نقش «زایش» موجود در حاشیه طرح «لچک و ترنج» مدنظر قرار گرفت. نتایج نشان از آن داشت که بن مایه «مهر» شاکله و ساختار طرح «حوض و جامک» و نقش «زایش» قالی ایلام را شکل داده است. چهار گونه تحلیل از نقش «زایش» انجام شد که تمامی موارد بر حضور ضمنی بن مایه «مهر» دلالت دارند. باوجود تنوع محورهای چهارگانه تحلیل، «زایش یا زایمان زن» یا «زن در حالت زایمان»، «دختر بافنده روستایی»، «نقش دوسکومی یا دوستکامی» و «تجلی بوته سه شاخه» بن مایه «مهر» تکرار الگویی کهن درخور توجه است. درک استمرار حیات اسطوره در قالی ایلام از نتایج اصلی مقاله است. دگردیسی و استحاله در اسطوره روی داده است اما اعتقاد به مفهوم مبنا یعنی برکت و زایش همچنان در اعتقادات مردم جای دارد. ابتدا نمونه ها از میان قالی های قدیمی و اصیل ایلام انتخاب شد و سپس تحلیل ها صورت گرفت. |
34,557 | 473812 | کلیدواژهها: سبکهای دلبستگی, خوشبینی» خودکارآمدی» رضایت از زندگی» استقلال عاطفی
امروزه نیازهای روانشناسی عمده به سمت دیدگاهی نوین مبتنی بر پرورش نقاط قوت» تغییر
مسیر دادهاند و موضوعهای روانشناسی "مطرح شده در" آغاز.قرن بیست و یکم» عمدتا بر
تجربه مثبت انسانی و آنچه لحظهای زا بهتر از لحظه دیگر میکند تمرکز کردهاند (هادیان فرد
و مظفری» ۱۳۹۳). در مهرومومهای اخیر یکی از موضوعهای تأثیرگذار و قابل توجه در حوزه
روانشناسی مثبت» بحث رضایت. از زندگی! است (شهابیان وایوسفی» ۱۳۹۶). رضایت از
زندگی یک ارزیابی جهانی از کیفیت زندگی افراد است که بهعنوان ارزیابی فرد از زندگی
کلی تعریف شده است (پاکنک و فریم"» 1۲۰۱۷ در حقیقت رضایت از زندگی این مسائل را
منعکس میکند که تا چه اندازه نیازهای اساسی برآورده میشوند و تا چه اندازه انواع دیگر
اهداف, بهعنوان اهداف قابلدسترسی هستند (جعفری و خسام ور ۱۳۹۶).
ازجمله: عواملی, که میتواند وضایت راز زندگی, را شهنتی کند سبکههای دلبستگی"
است (ما" و هیوبنر۲۰۰۸»۱» پالی" و ماکاران».ه۲۰۱). دل بستگیپایکه رابطه هیجانی خاص است
که مستلزم تبادل لذت» مراقبت و آرامش است (شهیاد» بشارت» اسدی» شیرعلی پور و میری»
۷۱ بهعبارتیدیگر تئوری دلبستگی بر این اصل استوار است که نحوه برقراری ارتباط ما با
والدین خود در کودکی, بر ارتباطات ما در بزرگگسالی تأثیر میگذارد (طوطیان و نصوحیان»
۴). سه سبکک عمده دلبستگی ذر کودکی و بزرگکسالی وجود ذارد: دلبستگی ایمن"»
دلبستگی اایمن "و دلبستگی اجنابی * (هازان و شبور"» ۱۹۸۷). دلبستگی ایمن بهصورت یک
منبع درونی است که به افراد کمک میکند تا تجارب استرسزا را بهصورت مثبت ارزیابی
کنند» در نتیجه از سطح اعتماد و رضایت بالاتر و سطح پایینتری از تعارضات برخوردارند.
افرآد: ذارای: سبک دلبستگی تاایمن معمولا در روابط خود. ترس از طره شدن ذارند و افراد
اجتنابی در روابط صمیمانه خود احساس آوچکی و ینمی کنند (آلتون و تریزی"» ۲۰۱۰).
مطالعات حیدری» قربانی و پورخسیق (۱۳۹۷) نشان داد دلبسنتگی ایمن زمانی که با نیازهای
بنیادین همراه شود» رضایت از زندگی را پیشبینی .میکند. همچنین دلبستگی اجتنابی و
دلبستگی دوسوگرا از طریق ارضا و غدمارضای نیازهای بنیادین» رضایت از زندگی را
پیشبینی میکند. ظاهرا تجارب موفق يا ناموفق قبلی در زندگی میتواند احساسی نسبتا پایدارن
وابسته به موقعیت» قابل تعمیم و قابلاندازه گیری را:در زمینه خودکا رآمدی" پدید آورد که
میتواند پیشبینی کننده خوبی برای رضایت زندگی دانشجویان محسوب گردد. خود کارآمدی
باورهای شخص در مورد تواناییهایش برای اتخاذ سطوح انتخابی اعملکرد که راهنما و
۰ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ٩۵ | بهار
شکلدهنده رویدادهای مور بر زندگی فرد است» تعریف میشود (کاپرارا! و همکاران»
۳)) این باورها موجب تأثیرگذاری بر شيوه تفکره احساس, انگیزش يا رفتار فرد نیز
می گردند. احساس قوی خودکارآمدی موجب بهبود دیدگاههای مثبت فردی و مشارکت بهتر
فرد در انجام فعالیتها تنظیم اهداف, تعهد کاری و بالطبع بهبود احساس رضایت از زندگی
می گردد (استروبل " و همکاران» ۲۰۱۱). بهعبارتیدیگر باورهای خود کارآمدی تعیین می کنند
که انسانها چه اندازه برای انجام کارهایشان زمان می گذارند» هنگام برخورد با دشواریها
تا چه سدت مقاوست میکنند و در برخورد با موقعیتهای گوناگون چه اندازه نرمش
پذیرند (صفری و زر ۱۳۹۷). بسیاری از مطالعات نشان دادهاند» افرادی که خودکارآمدی
بالاتری دارند» احساس رضایت بیشتری دززندگی مینمایند و بنابراین خوشبینی بیشتری نیز
خواهند داشت (کاپرارا و همکازان»۲۰۱۳ استروبل و همکاران» ۲۰۱۱؛ پوماکی و
همکاران»۲۰۱۰). خودکارآمدی یک عامل حیاتی در موفقیت یا شکست در سراسر زندگی
انسان محسوب میشود (قلاوندی و صفدری» ۱۳۹۴).. باقری نسامی و همکاران (۱۳۹۲) در
پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که رضایت از زندگی با حمایت اجتماعی و خودکارآمدی
رابطه مستقیم و معناداری دارد. بیسایر " و همکاران (۲۰۰۹) در پژوهشی نشان دادند که رضایت
از زندگی در دانشجویان دختر در مقایسه با پسران کمتر است.
دانشجویان بهعنوان ,قشر خاصی از جامعه» در دوران دانشجویی شرایط خاصی از زندگی
اختماعی را تجربه ای کید *که میتواند روی شلامت روانی و ککنشزندگی آنها تأثیر
بگذازید. ازجمله: عواملی, که میتواند. رضایت بان زند رگ واویشبنی, کند» خوشبینی" است
(چانگ و ساناا» ۲۰۰۱). افرادی که خود را مثبت ارزیابی و قضاوت میکنند اغلب
خودیسنده» سالم و مراقبتکننده هستند. بر عکس افرادی که خودشان را بهصورت منفی
داوری و قضاوت میکنند از نظر عاطفی وابسته و غیرمسئولاند. افرادی که خودشان را
بهصورت منفی ارزیابی میکنند» معتقدند که برقراری رابطه با دیگران خوشایند نیست و از
صمیمی شدن با دیگران اجتناب میکنند (بالبیآ» ۱۹۹۸ به نقل از شهیاد و همکاران»۲۰۱۱).
این ارزیابیهای مثبت و منفی دارای تأثیراتی روی رضایت از زندگی است (کوهن,
فردریکسون» براون و میکلز"۲۰۰۹). خوشبینی نیز عامل دیگری است که ارتباط آن با
رضایت از زندگی در اين پژوهش بررسی خواهد شد. خوشبینی به جهت گزینی اشاره دارد
که در آن معمولا پیامدهای مثبت مورد انتظارند و این"پیامدها بهعنوان نتایج عوامل ثابت»
کلی و درونی در نظر گرفته آمیشوند (بویری»۱۳۸۶). خوشبینی رابطه مثبت و مستقیم با
رضایت از زندگی دارد (استراسل» مکک. کی و پلانت۲۰۰۰). نتایج پژوهشی که توسط
تور کوم* (۲۰۰۵) بر روی دانشجویان ترکیه انجام شد»انشان داد که خوشبینی با احساس
بهزیستی و رضایت از زندگی دانشجویان دانشگاه ارتباط دارد. دانشجویان خوشبین» نتایج
مثبت بیشتری به دست می آورند» زیرا هدفشان را بهصورت یک امر دستیافتنی تصور میکنند
و از فرایند احل مسئله استفاده میکند. تا آلّنکه. آن/را انکار کنند (تروبوکس* و
همکاران؛۲۰۱۴). خوشبینی با خلق مثبت و اخلاق خوب رابطه دارد و همچنین خوشبینی با
پشتکار» موفقیتهای شغلی» سلامتی و رضایت از زندگی رابطه مثبت نشان داده است (روجرز"
۲ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ٩۵ | بهار
و همکاران»۲۰۰۰). پورسردار و همکاران (۱۳۹۲) در مطالعهای نشان دادند که خوشبینی
بهواسطه افزایش سطح سلامت روانی» رضایت از زندگی را در پی دارد. همچنین متغیر
خوشبینی دارای اثر مستقیم بر رضایت از زندگی است. بهبیاندیگر خوشبینی با تأثیر بر نوع
احساسها و هیجانهای فرد» نگرش مثبت و در نتیجه رضایت از زندگی را در پی دارد. استقلال
عاطفی ! بهعنوان یکی از نیازهای رشدی در دوران نوجوانی» بیانگر نوعی تغییر در نوع روابط
فرزندان و والدین است (سامانی» ۱۳۸۰). استقلال عاطفی یعنی توانایی احساس کردن به تنهایی
و فاصله عاطفی که نوجوان از والدینش میگیرد (بکرت؟۲۰۰۵). فردی که دارای استقلال
عاطفی بالایی است. بهخوبی به خود اعتماد دارد و هرگز رضایت و آرامش خود را در تأیید
شدن توسط دیگران نمیبیند. و در حققّت«برواظ شادروطاآضی بودن» به تأیید گرفتن از سایر
انسانها نیازی ندارد (فلمینگک» ۲۰۰۵). زیرا انسان همانطور که:پیشتر ذکر کردیم موجودی
اجتماعی است و بخش عمدهای از وجود وی به داشتن ارتباطات قوی با دیگران وابسته است؛
اما با وجود داشتن ارتباط با دیگران فردی که استقلال عاطفی بالایی دارد» حدومرزها و
ارزشهای قطعی برای خود تعریف میکند که هرگز حاضر نمیشود از این حدود کوتاه بیاید.
با این شرایط وی میتواند بدون اینکه به تأییددیگران وابسته باشد» خود از زندگی احساس
رضایت و شادی پیدا کند و در زندگی حس و حال خوبی را داشته باشد (کروگر" ۲۰۰۴). در
پژوهشی پارا و اولیوا" (۲۰۰۹) نشان داد که استقلال عاطفی بهعنوان متغیر میانجی در افزایش
عزتنفس و رضایت از زندگی دانش آموزان نقش,مزثری دارد ممچنینآدر مطالعهای دیگر نیز
به این موضوع اشاره شده که ارتباط بین انجام فعالیت و خودکارآمدی و به دنبال آن
استقلال عاطفی و رضایت از زندگی غیر معناداری است (پرودانیوک! و همکاران» ۲۰۰۴).
پالی" و همکاران:(۲*۱۶) نیز در تحقیقی نشان ذادهاند: که,ذلبستگی ایمن با رضایت از زندگی
زوجین همبستگی مثبت داشته است. لیقتسی و همکاران" (۲۰۱۳) در پژوهشی به این نتیجه
دست یافتند که خودکارآمدی و تنظیم مقررات بهعنوان پیشبینی کننده مثبت و معنادار
رضایت از زندگی محسوب میشوند. هایز و ویتینگتون" (۲۰۰۷) در پژوهشی به بررسی رابطه
بین خوشبینی و استرس با رضایت از زندگی در بین دانشجویان پرداخت. نتایج پژوهش حاکی
از رابطه معنادار و مثبت خوشبینی با رضایت از زندگی دانشجویان و رابطه منفی استرس با
رضایت از زندگی بود. در پژوهشی ایمانی واهمکاران (۱۳۹۷) نشان داد که دو متغیر
خودکارآمدی و خوشبینی منجر به افزایش. رضایت.زندگی و رضایت زناشویی میشوند.
حسین عرب (۱۳۹۷) در مطالعهاتی نشان داد که بین سبککهای دلبشتگی با رضایت از زندگی
رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. همچنین بین رضایت از زندگی با خوشبینی رابطه
معناداری وجود دارد. مرتضوی (۱۳۹۶) در پژوهشی نشان داد که بین سبککهای دلبستگی.
خودکارآمدی با رضایت از زندگی رابطه مثبت و.معنیداری اوجود دارد ولی طوطیان و
نصوحیان (۱۳۹۴) نشان دادند که بین سبکهای دذلپشتگی و رضایت از زندگی دانشجویان
ادیب (۱۳۹۶) در تحقیقی نشان داد که بین استقلال عاطفی با خودکارآمدی دانش آموزان
رابطه منفی معناداری وجود دارد. ابراهیم آباد و همکاران (۱۳۹۵) در پژوهشی نشان داد بین بلوغ
عاطفی و رضایت از زندگی رابطه نسبتا خوبی وجود دازد و بلوغ عاطفی کلی با میانجیگری
با زگشت عاطفی میتواند پیشبینی کننده رظلایت از زندگی»باشد. نظری چگنی و همکاران
۴ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ٩۵ | بهار
(۱۳۹۱) در پژوهشی این نتیجه رسیدند که دلبستگی ایمن» حمایت اجتماعی و خوشبینی به
ترتیب بهترین پیشبینی کنندههای متغیر رضایت از زندگی میباشند. اگرچه پژوهشهای پیشین
به بررسی متغیرهای مورد نظر بهصورت ساده و خطی پرداختهاند» اما تاکنون مطالعه جامعی که
سهم متغیر میانجی همچون استقلال عاطفی را در تبیین و پیشبینی متغیر رضایت از زندگی
دانشجویان مشخص نموده باشد» انجام نشده است. در پژوهش حاضر استقلال عاطفی با داشتن
رابطه مثبت با رضایت از زندگی بهعنوان یک متغیر تعدیل کننده و میانجی در ارتباط سه متغیر
سبکهای دلبستگی (دلبستگی ایمن» دلبستگی ناایمن» دلبستگی اجتنایی)» خودکا رآمدی و
خوشبینی که بهعنوان پیشبینی کنندههای مثبت رضایت از زندگی قلمداد میشوند» در نظر
گرفته شده است؛ بنابراین میتوان گفت مسئله«اساستی,این"پژوهش بررسی مدل علّی است که
در آن رضایت از زندگی بهعنوان امتغیر درونزاد» استقلال "عاطفی بهعنوان متغیر میانجی و
خوشبینی بهعنوان متغیرهای برونزاد در یک مدل مسیر بررسی میشوند.
سرد ره ّ 4 ۰ - 3 - ج مسق 8
روش پژوهش حاضر همبستگی از نوع تحلیل مسیر است. جامعه آماری این پژوهش شامل
۰ دانشجوی دختر دانشگاه آزاد اسلامی شهر اهواز است که در سال تحصیلی ۹۷ - ۱۳۹۶
مشغول به تحصیل بودند؛ که با استفاده از جدولمورگان» حجم نمونهاین تحقیق شامل ۳۵۴
دانشجو در مقاطع تحصیلی کاردانی (۳۸ نفر)» کارشناسی (۱۹۸ نفر)» کارشناسی ارشد (۱۱۲
نفر) و دکتری تخصصی (۶ نفر),بود که:به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و مورد بررسی
قرار گرفت. میانگین سنی شرکت کنندگان ۲۵/۳۴ با انحراف معیار ۳/۸۵ است. از بین اعضای
نمونه ۲۰۸ نفر مجرد و ۱۴۶ نفر متأهل بودند. در این پژوهش بهمنظور جمع آوری دادههای
پرسشتامه سبکهاق ادلپستگی : این پرستنامه توسط سیمپسون (:۱44) ساخقه شد: و
شامل ۱۳ جمله در مقیاس لیکرتی است که آزمودنی در پاسخ به هر سوال باید یکی از
گزینههای طیف ۵ حالتی (از کاملا موافق تا کاملا مخالف) را انتخاب کند. از این ۱۳ جمله» ۵
جمله برای ارزیابی سبک دلبستگی ایمن (سوالات ۱۶۸ ۱۲ ۱۳) و ۸ جمله برای ارزیابی دو
سبکک دلبستگی ناایمن و اجتنابی (سوژالات ۲۳:۴۵۷۹۰۱۰۰۱۱) است. سیمپسون بهمنظور
بررسی روایی این پرسشنامه از مقیاس عشق رابین (۱۹۷۰؛ به نقل از سیمپسون» ۱۹۹۰) و مقیاس
وابستگی برشید و فی (۱۹۹۷) استفاده کرد. همبستگی ین آمقیاس عشق رابین با سبک دلبستگی
ایمن» اجتنابی و دوسوگرای اضظرابی به ترتیب ۹۸۲۲ ۰/۱۲۹3۳۹۹/۲۲- بود. همبستگی بین
مقیاس وابستگی برشید و فی با سبکک دلبستگی ایمن» اجتنابی و دوسوگرای اضطرابی به ترتیب
۶ و ۰/۱۲- به دست آمد. عطاری» عباسی سرچشمه و مهرابی زاده (۱۳۸۵) برای
بررسی روایی این آزمون از سه سوال محقق ساخته استفاده نمودند. که همبستگی برای این سه
سوال با سبکک دلبستگی ایمن» اجتنابی و دوس و گرای اضطرابی به ترتیب ۰/۵۹ ۰/۵۴ و ۰/۲۴-
به دست آمد. پایایی این پرسشنامه برحسب آلفای کرونباخ و اجرای مجدد در فاصلههای زمانی
یک هفته تا دو سال حدودا ۰/۷۰ برآورد شده است. عطاری و همکاران (۱۳۸۵)» آلفای
کرونباخ و ضریب تنصیف این پرسشنامه را به ترتیب ۰ ۲ و ۰/۶۳ به دست آوردند. در
پژوهش حاضر میزان ضرایب آلفای کرونباخ هریک از سبککهای دلبستگی (ایمن» ناایمن و
اجتنایی) به تر تیب: ۰/۸۰ ۰/۷۴ و .۰/۶۶ به دست آمد.
۶ ]| روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ٩۵ | بهار
پرسشنامه خودکارآمدی عمومی ! شرر: این مقیاس توسط شرر و مادوکس (۱۹۸۲)
ساخته شده است که شامل ۱۷ ماده است. روش نمرهگذاری مقیاس خودکارآمدی به این
صورت است که به هر ماده از ۱ تا ۵ امتیاز تعلق می گیرد. حداقل نمره در این مقیاس برابر با ۱۷
و حداکثر آن برابر با ۸۵ است که نمره بالا حاکی از احساس خودکارآمدی بالاست. این
پرسشنامه توسط براتی (۱۳۷۶) در ایران ترجمه شده است. پایایی این مقیاس در پژوهش براتی
(۱۳۷۶)» ۰/۷۹؛ عبدی نیا (۱۳۷۷)» ۰/۸۵ و در پژوهش اعرابیان و همکاران (۱۳۸۳)» ۰/۹۱ به
دست آمد. در پژوهشی که بهمنظور بررسی روایی و اعتبار این مقیاس توسط براتی (۱۳۷۶)
انجام گرفت» این مقیاس بر روی ۱۰۰ آزمودنی (دانش آموزان سوم دبیرستان) اجرا شد و
همبستگی ۱ با پرسشنامههای عزتنفس و خودارزیانی به دست آمد که این در جهت روایی
سازه این مقیاس بود (اعرابیان» خداپناهی» حیدری او صدق پور» ۸۳ در پژوهش حاضر
ضریب پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ و تنصیف به ترتیب ۰/۸۲ و ۰/۶۳
.۰ پ ۰ ۰ : ۸ ۰ ۰ 0 ۰ ۳۰ ۰ 2
شده جهت گیری زندگی " (1.01-74)» .شیر کارور و ؛بریج (۱۹۹۴)» استفاده شد. نسخه
تجدیدنظر شده آزمون جهتگیری زندگی (4/-1.017) جانشین آزمون اصلی (1.017) شد
(شبیر و همکاران» ۱۹۹۴). این آزمون تفاوتهای فردی در خوشبینی را میسنجد و شامل ۱۰
ماده است» (شامل ۶ ماده که ۳ماده, نشاندهنده تلقی خوشبینانه و ۳ ماده نشاندهنده تلقی
بدبینانه است). شیوه نمرهگذاری آن بر اساس مقیاس لیکرت ۵ گزینهای (کاملا مخالفم < »؛
مخالفم < ۱ نظری ندارم < ۲؛ موافقم < ۳ کاملا موافقم < ۴) است. حداقل نمره در این مقیاس
برابر با ۱۰ و حداکثر آن برابر با ۴۰ است. شیر و همکاران (۱۹۹۴) پایایی آزمون را به روش
با ز آزمایی در فاصله ۲۸ ماه» ۰/۷۹ محاسبه نمودهاند که نشانگر آن است که این آزمون از ثبات
نسبی برخوردار است. این پرسشنامه توسط بیانی و همکاران (۱۳۸۶) ترجمه شده است. در
پژوهش حاضر ضریب پایایی پرسشنامه خوشبینی با استفاده از روش آلفای کرونباخ و تنصیف
مقباس استقلال عاطفی: در خصوص ارزیابی میزان استقلال در نوجوانان از مقیاس
استقلال عاطفی ! استفاده شد» این مقیاس توسط استنبرگک و سیلوربرگک (۱۹۸۶) به نقل از
سامانی (۱۳۸۱)» تهیه شده است و شامل چهار عامل است که دو عامل آن عاطفی و هیجانی
(عدم وابستگی و فردیت) و دو عامل دیگر آن مربوط به بعد شناختی استقلال (غیر ایده آل
بودن والدین و درک والدین بهعنوان افرادیی عادی) اسنت. این مقیاس بر اساس مقیاس لیکرت
چها رگزینهای و بهصورت (کاملا مخالفم تا کاملا موافقم) با در نظر گرفتن نمره ۱ تا ۴ است.
دامثه نمره این مقیاس بین ۱۳ تا ۵۲است. 4و پژوهش بیرژوو گروشن " (۱۹۹۹) پایایی درونی این
مقیاس ۰/۸۲ گزارش شد. نتایج مطالعه مقدماتی سامانی و رضویه (۱۳۸۰) در مورد روایی اين
مقیاس» حاکی از کفایت این مقیاس برای استفاده دز ایران بود. ضریب پایایی نمره پژوهش
حاضر با استفاده از روش آلفای کرونباخ نیز۰/۸۱۰ به دست آمد.
.۰ ۰ ای 2 ۰ :2 2 1 ۰ ۰ ها سس 2
پرسشنامه رضایت از زندگی: در این پژوهش برای سنجش میزان رضایت از زندگی
دانشجویان از پرسخنامه #ضایگ آزرزندرگی" دنرم آموتریالارسی ی گویفی" (۱۹۸۵) استفادهاشد.
این مقیاس متشکلا از ۴۸ سوال بود که میزان رضایت از زندگی و بهزیستی را مقیگییر می کرد
و تحلیل عاملی نشان داد که از سه عامل تشکیل شده است.۱۰ سوال آن با رضایت از زندگی
مرتبط بود که پس از بررسیهاتی متعده در نهایت به ۵ سوال کاهش یافت و بهعنوان یک
مقیاس مجزا مورد استفاده قرار گرفت. برای هریک از سوالات این پرسشنامه با مقیاس
پاسخگویی لیکرت ۷ درجهای (کاملا موافقم تا کاملا مخالفم) است بهصورت طرح لیکرت
منظور شده است که به ترتیب 4۵ ۶ ۸۷ ۷۴ ۳ ۲ و ۱ نمرهگذاری میشود که در تعدادی از
سوالات نمرهگذاری بهصورت معکوس است. ضرایب پایایی هماهنگی درونی و باز آزمایی
مقیاس در بین دانشجویان به ترتیب ۰/۸۷ و ۰/۸۲ گزارش شده است (داینر و همکاران» ۱۹۸۵).
در ایران این پرسشنامه توسط بیانی و همکاران (۱۳۸۶) ترجمه شده است. آنها پایایی مقیاس
رضایت از زندگی با آلفای کرونباخ ۳ و با استفاده از روش با زآزمایی 7۶۹ به دست آوردند.
زنجانی طبسی (۱۳۸۳)» پایایی این پرسشنامه را با استفاده از روش همسانی درونی مورد سنجش
قرار داده است. ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس:۰/۹۴ و مقیاسهای فرعی در دامنهی
بین ۰/۶۲ تا ۰/۹۰ بهدست آمده اشنت: زنجانی طبسی (۱۳۸۳) بای آبررسی روایی محتوایی این
پرسشنامه خرده مقیاسهای آن را با هم همبسته نمود که ضرایب همبستگی بهدست آمده بین
خرده مقیاسهای آن» نشاندهنده اروایی مطلوب این پرسشنامه است. دائمی و جوشنلو (۱۳۹۳)
روایی این پرسشنامه را تأیید نمود. در پژوهش حاضر با استفاده از روش آلفای کرونباخ نیز
جدول ۱: میانگین» انحراف معیار و آزمون کولموگروف- اسمیرنوف متغیرهای پژوهش
جهت بررسی نرمال بودن توزیع داده متغیرهای اصلی پژوهش» از آزمون کولم و گروف-
اسمیرنوف تک نمونهای! استفاده شده است. همانطور که در جدول فوق مشاهده میشود
سطح معناداری مقادیر 2 محاسبه شده از آزمون کولم وگروف- اسمیرنوف همگی از ۰/۰۵
بیشتر هستند (مگر متغیر دلبستگی اجتنابی که مقدار آن ۰/۰۴۵ است). نتایج حاصل از آزمون
کولم و گروف- اسمیرنوف نشان میدهد که فرض صفر مبتنی بر نرمال بودن دادهها رد نمیشود
و مورد تأیید است. با عنایت به نتایج حاصل از این یافته آماری در ادامه میتوان از آمارههای
پارامتریک (با اغماض در مورد.سبک دلبستگی اجتنابی) برای تحلیل:دادهها استفاده کرد.
٩ استقلالعاطفی ۰ ۶۹۰/۷۳۸ ۱ ۳۲ ۵0۷ گ5 5۹/۱۹ ۱
۷ رضایت 0 ۹۹/۱۹ ۲۹۹رگ 4ر۹۳ چ رگ مور ۱
همانطور که در جدول فوق مشاهده میشود» بیشترین و کمترین ضریب به ترتیب مربوط به
استقلال عاطفی با دلبستگی ایمن (۰/۷۳۸) و خوشبینی و دلبستگی اجتنابی (۰/۳۸۸--۳)
برای ارزیابی مدل پیشنهادی این پژوهش از روش مدلیابی معادلات ساختاری با استفاده
از نرمافزار ۸/05 و تحلیل مسیر به روش حداکثر درست نمایی مدل استفاده شده است.
شاخصهای برازش کلی مدل اولیه مورد بررسی قرار گرفت. ريش میانگین مجذور خطای
تقریب (11//57۵) برابر با ۰/۲۳۲ شد. که نشان میدهد مدل پیشنهادی نیاز به اصلاح دارد.
جهت اصلاح مدل» به مقادیر برازش جزئی به جدول شماره (۳) توجه شود.
جدول شماره ۳: مقدار و مغناداری ضرایب مسیر مدل اولیه مسیر پیشنهادی
دلبستگی اجتنابی استقلال عاطفی دی 0 ۳ ۰-۷ ۰/۲۹۵
دلبستگی ناایمن رضایت از زندگی ۵ ۳۳ ۰/۹۵ ۹ ۰/۰۰۲
دلبستگی ایمن رضایت از زندگی ۱ سید ۳ 1۹ ۱
استقلال عاطفی رضایت از زندگی ۸ ۰.۷۷ ۹ ۳/۸۹ 4
بر اساس این شاخصهای جزئی» برخی از مسیرهای مدل پیشنهادی اولیه که معنادار نبودند از
مدل اصلاحی حذف شدند. این مسیرها شامل: دلبستگی اجتنابی با استقلال عاطفی؛ دلبستگی
ناایمن با استقلال عاطفی؛ خود کا رآمدی با رضایت از زندگی؛ دلبستگی اجتنابی با رضایت از
ولد کی شاخصهای برازش کلی برای مدل اصلاح شده در جدول شماره (۴) آمده است.
بر اساس جدول فوق شاخصهای آبزازش اکلی "مدل نهایی"(اصلاح شده) در سطح بسیار
مناسبی هستند و دادهها کاملا با مدل اصّلاح شده برازنده*است.
جدول ۵: ضرایب مسیر اثرات مستقیم بین متغیرهای پژوهش در مدل استاندارد اولیه و نهایی
خوشبینی به استقلال عاطفی مستقیم ۹ ۹ مسنققیم ۹ ۹
خودکارآمدی به استقلال عاطفی مستقیم ۹ ۱ مستقیم ۹۸ ۱
دلبستگی اجتنابی به استقلال عاطفی مستقیم ی تشد مستقیم سس سس
دلبستگی ناایمن به استقلال عاطفی مستقیم ۱ ۸۲ ستتم سس
دلبستگی ایمن به استقلال عاطفی مستقیم یدنه ۱ مستقیم ۰/۹ ۱
خوشبینی به رضایت از زندگی مستقیم ۳۹ ۰.۰۱ مستقیم ۳۱ ۰.۰۱
خودکارآمدی به رضایت از زندگی مستقیم تن ۳۰ مستقیم سس
دلبستگی اجتنابی به رضایت از زندگی مستقیم نات ۸/3 مستقیم 7 7
دلبستگی ناایمن به رضایت از زندگی مستقیم ۳۳ ۳ مستقیم ۳۵ ۰۱
دلبستگی ایمن به رضایت از زندگی مستقیم ۳۰ ۱ مستقیم ۳۸ ۱
استقلال عاطفی به رضایت از زندگی مستقیم ۰/۷۷ 4 مستقیم ۰/۹۸ 4
ضرایب استاندارد مسیرهای مستقیم با سطح معناداری ه رکدام از این مسیرها در مدل اولیه و
نهایی آورده شده است. نتایج این جدول نشان میدهد که ضرایب مسیرهای مستقیم بین
متغیرهای خوشبینی و سبک دلبستگی"ایمن: با استقلال عاطفی معنادار است (0>۰/۰۵).
همچنین سب دلبستگی ایمن»:سبک دلبستگی ناایمن» خوشبینی و استقلال عاطفی با
رضایت از زندگی دانشجویان» از للحالظ آماری معنیدار است (0>۰/۰۲)؛ بنابراین این فرضیهها
تأیید میشود. بنابراین با توجه به ضرایپ مسیر پیشبینی شده .در مدل» استقلال عاطفی با
متغیرهای خودکا رآمدی عمومی» سبک دلبستگی اجتنابی» سبکک دلبستگی ناایمن بهطور
مستقیم و البته غیر معنادار (0<۰/۰۵]) و خودکا رآمدی عمومی و سبکک دلبستگی اجتنابی با
رضایت از زندگی بهطور مستقیم و غیر معنادار (0<۰/۰۵) پیشبینی میشود؛ بنابراین این
فرضیهها تأیید نمیشود و این مسیرها در مدل اصلاحی حذف شدند. مدل نهایی اصلاح شده در
عی مق (میان< ) از آز ن بوت استراپ ما و بچر و هیز استفاده شد که نتایج آن را در
جدول 1: نتایج آزمون بوت استراپ ماکرو پریچر و هیز برای تمامی مسیرهای واسطهای در مدل اولیه
خودکارآمدی استقلال عاطفی رضایت زندگی ۷ ۲۹/۹۰۲ ۹/۹۵۱۸ ۰/۱۳۷۹ ۳۸
دلبستگی ناایمن استقلال عاطفی رضایت گفپرگی ۹/۵۹ ۹/۱۵۲۸ ۲۷۵۷ ۳۵۹۵
دلبستگی ایمن استقلال عاطفی رضایت زندگی م۲ ۹/۹۱۹ ۰/۷۹ تقد
بر مبنای نتایج فوق فرضیههای پژوهش مبنی بر میانجی گر بودن استقلال عاطفی بین خوشبینی
با رضایت از زندگی» خودکارآمدای عمومی با رضایت از زندگی و سب دلبستگی ایمن با
رضایت از زندگی تأیید و فرضیههای سبکک دلبستگی اجتنابی با رضایت از زندگی و سب
دلبستگی ناایمن با رضایت از زندگی از طریقظانجی گری استقلال عاطفی رد شدند.
هدف از این پژوهش بررسی رابطه علّی سبککهای دلبستگی» خود کارآمدی و خوشبینی با
رضایت از زندگی از طریق میانجیگری استقلال اعاطفی بود که بر اساس نتایج حاصل از
ضرایب مسیرهای مستقیم بین متغیرهای خوشبینی» سب دلبستگی ایمن با استقلال عاطفی
دارای رابطه معناداری دارد و همچنین خوشبینی» سبک دلبستگی ایمن» سبک دلبستگی
ناایمن و استقلال عاطفی با رضایت از زندگی دانشجویان» از لحاظ آماری معنیدار است؛
بنابراین این فرضیهها تأیید میشود و از سوی دیگر ضرایب مسیر بین خودکارآمدی عمومی»
سبک دلبستگی اجتنایی» سبک دلبستگی ناایمن با استقلال عاطفی» خود کار آمدی عمومی و
سبک دلبستگی اجتنایی با رضایت از زندگی از لحاظ آماری معنیذار نیست و این مسیزها در
بر اساس نتایج پژوهش نشان داده شد بین خوشبینی با استقلال عاطفی در دانشجویان
رابطه مستقیم وجود دارد. این يافته با نتایج تحقیقات سلیگمن و همکاران! (۱۹۸۸) و گیلهام"
(۲۰۰۲) همخوانی دارد. در تبیین يافته پژوهش چنین استنباط میشود که از خصوصیات افراد
خوشبین این است که نسبت به دیگران و حوادث پیرامون خود نگرش مثبتی دارند که اين
نگرش مثبت باعث ایجاد ارتباط قوی با دیگران میشود و در نهایت به حل مشکلات زندگی
افراد کمک نموده و سبب استقلال در آنانمیشود (سامانی و رضویه»۱۳۸۶).
یافته دیگر این پژوهش نشان داد که بین سبک دلبستگی ایمن با استقلال عاطفی در
دانشجویان رابطه مستقیم وجود دارد. نتایج این یافته با تحقیقات لامبورن و استنبرگک" (۱۹۹۲) و
ریان و لینچ؟ (۱۹۸۶) و نوم و همکاران* (۲۰۰۸) همخوانی دارد. در واقع سب دلبستگی ایمن
با ویژگیهای ارتباطی مثبت شامل صمیمیت و خرسندی» سازگاری مناسب و انعطافپذیری در
برابر تجارب هیجانی و تحمل رویدادهای استرسزا ارتباط دارد. از این نتایج این گونه استنباط
میشود که سبک دلبستگی ایمن با سطوح مناسبتری از رشد و استقلال عاطفی در افراد
همراه است و عامل موثری بر استقلال عاطفی است (نظری چگنی و همکاران۱۳۹۱۰).
از سوی دیگر در این پژوهش مشخص شد که بین آلگوی خوشبینی با رضایت از
زندگی در دانشجویان رابطه مستقیم وجود دارد. این یافته با تحقیقات یلسین * (۲۰۱۱)» ستروبل
و همکاران! (۲۰۱۱)» هو و همکاران؟ (۲۰۱۰)» جینلن " (۲۰۱۰)» استراسل و همکاران؟ (۲۰۰۰)»
سلیمانیان و فیروزآبادی (۱۳۹۰)» نظری چگنی و همکاران (۱۳۹۱) همخوانی دارد. از یافتههای
تحقیق چنین استنباط میشود که خوشبینی میتواند بیشترین تأثیر را بر روی رضایت از زندگی
داشته باشد؛ زیرا خوشبینی مثبت بودن سطحی نیست بلکه افراد خوشبین مشکل گشایند و
نقشههایی برای فعالیتهای خود طراحی نموده و سپس طبق آن عمل میکنند. لذا میتوان
گفت افراد خوشبین در حل مسائل و مشکلات خود در زندگی موفقتر عمل میکنند و در
مقابل مسائل و مشکلات حالت انفعالی به خود نمی گیرند و نسبت به یکدیگر نگرش عثبت
بیشتری دارند» بنابراین از رضایت در زندگی بیشتری برخوردارند (نظری چگنی و
یکی دیگر از یافتههای این پژوهش این مطلب بود که بین اسبک دلبستگی ناایمن با
رضایت از زندگی در دانشجویان رابطه مستقیم وجود دارد. نتایج یافته فوق با تحقیقات ما و
هیوتیر* (۲*۰۸)+ کالتابینو و کرسگی9٩ وی جبنان (وهه) #اهنک نیست. ولی با تحقیفات
بوو" (۲۰۱۰) همسو است. در تبیین؛يافته پژوهش چنیّن.استنباط میشود که فقدان اعتماد به
خود در مواجهه با موقعیتهای تنیدگی زا درماندگی روانشناختی را به فرد ناایمن تحمیل
میکند و این حالت به احساس حقارت شخص دامن میزند. فقدان اعتماد به دیگران منجر به
ایجاد فاصله و دوری و عدمحمایت از سوی دیگران میشود. از سوی دیگر کناره گیری افراطضی
و واکنشهای هیجانی در مواقع ناکامی از ویژگیهای افراد با سب دلبستگی ناایمن است که
در نهایت باعث نارضایتی فرد از زندگی میشود (نظری چگنی و همکاران»۱۳۹۱). از دیگر
نتایج این پژوهش این بود که بین سبک دلبستگی ایمن با رضایت از زندگی در دانشجویان
رابطه مستقیم وجود دارد. یافته این پژوهش با پژوهشهای پالی و همکاران (۲۰۱۶)» بشارتی و
همکاران (۲*۱۱), جینلن (:۲*۱)» کالتابیتو و گرست (۹: *4)۲ما و هیوبتر (۲۹۸)» سیمپسون!
(۱۹۹۰)» مرتضوی (۱۳۹۶)» نظری چگنی و همکاران (۱۳۹۱) شهیاد و همکاران (۱۳۹۲)»
هماهنگ است. البته هو و همکاران (۲۰۱۰)» نوری و سقایی بی ریا (۱۳۸۸)» در تحقیتی خود
نشان دادند دلبستگی بهطور غیرمستقیم از طریق خوشبینی و حمایتهای اجتماعی بر رضایت
از زندگی و افسردگی تاأثیر می گذارد. از یافتههای تحقیق چنین استنباط میشود که افراد دارای
سبک دلبستگی ایمن» قادرند حمایت کننداه باشند» خطر.پذیرند» به دنبال راهکارهای گوناگون
برای حل مشکلات خود هستند وانسبت به سرانجام خود امیدوازترند و از خود صمیمیت نشان
میدهند که این ویژگیها رضایت آنها را از زندگی نشان میدهد (نظری چگنی و
همکاران»۱۳۹۱). همچنین در این پژوهش مشخص شد که بین استقلال عاطفی با رضایت از
زندگی در دانشجویان رابطه مستقیم وجود دارد. نتایج بهدست آمده از پژوهش حاضر با پژوهش
ابراهیم آباد و همکاران (۱۳۹۵) و سلطانی زاده و همکاران (۲۰۱۲) همسو است. در پژوهش
سلطانی زاده و همکاران (۲۰۱۲) رابطه استقلال عاطفی مثبت و منفی با رضایت از زندگی
بررسی شد و نتایج حاصل نشان داد با افزایش استقلال عاطفی مثبت رضایت از زندگی افزایش
مییابد. این رابطه در استقلال عاطفی منفی و رضایت از زندگی معکوس بود. در واقع چنانچه
استقلال عاطفی افراد افزایش پیدا کند رضایت از زندگی آنها بالا میرود. انسانی که به
استقلال عاطفی رسیده باشد فلسفه زندگی معیّتی دارد که بر اساس آن میتواند از بحرانهای
دائمی زندگی جلوگیری کند. چنین فردی به پیشرفتهای فعلی خود متکی است و به گذشته
خود هرچند هم باشکوه بوده باشد» اتکایی ندارد و به کارهایی از قبیل امور جنسی,» عشق,
ازدواج و تربیت کودک با روشنفکری مینگرد. چنین شخصی قدرت کنترل احساسات و
عواطف خود را دارد. با توجه به بررسی و تعیین عوامل مرتبط با رضایت از زندگی و تحلیل
مسیر یافتههای پژوهش نشان میدهد که استقلال عاطفی پیشبینی کننده رضایت از زندگی
است (سامانی و رضویه»۱۳۸۶). در پژوهش حاضر نشان داده شد بین خوشبینی با رضایت از
زندگی از طریق استقلال عاطفی در دانشجویان رابطه غیرمستقیم وجود دارد. نتایج تحقیق فوق
با تحقیق هو و همکاران (۲۰۱۰) همسو است. خوشبینی سبب میشود افراد دیدگاهی واقع بینانه
از خود و زندگی پیدا کنند و درباره مشکلات واقعی خود بهدرستی قضاوت کنند. در واقع
باعث اعتمادبهنفس قابلقبول و به دنبال آن برقراری ارتباط صحیح و موثر با دیگران هستند» لذا
این افراد با زندگی هدفمند برخوزد نموده و در موقع بروزامشکلات با حفظ روحیه به
تصمیم گیری صحیح پرداخته و درنهایت با آرامش و نشاط مراحل زندگی را با موفقیت پشت
سر می گذارند (نظری چگنی و همکازان۱۳۹۱۰). از دیگر یافته های آین پژوهش این بود که
نشان داد بین خودکارآمدی عمومی با رضایت از زندگی از طریق استقلال عاطفی در
دانشجویان رابطه غیرمستقیم وجود دارد. یافتههای این پژوهش با یافتههای ابوالقاسمی (۱۳۹۰)»
احدی و همکاران (۱۳۸۸)» استروبل و همکاران (۲۰۱۱)» سرین و همکاران (۲۰۱۰)» شوردفگر
و همکازان" (۲۰۰۸) کاپرارا پوههکاران (1۰۰۶) همخوانی دارد. ان #افته را میتوان چنین تین
نمود که خودکارآمدی قضاوت شخصی فرد درباره تواناییهای خود برای آغا زگر و عملکرد
موفق در تکالیف است که نیازمند به گسترده شدن تالش فرد و حفظ آن در شکل رویارویی با
موانع است (بندورا»۱۹۹۷). نظریه شناخت --اجتماعی مبتنی بر الگوی علّی سه جانبه رفتار
محیط و فرد است» این الگو به ارتباط متقابل فرد بین رفتار» اثرات محیطی و عوامل فردی
۸ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ۵۹ | بهار
(عوامل شناختی» عاطفی و بیولوژیک) که به ادراک فرد برای توصیف کارکردهای
روانشناختی اشاره دارد» تا کید می کند. در نظام بندورا خود کارآمدی احساس شایستگی»
کفایت و قابلیت در کنار آمدن با زندگی است وی معتقد است افرادی با خودکارآمدی قوی»
در مقایسه با افرادی با باورهای ضعیف, در انجام تکالیف» کوشش بیشتری از خود نشان
میدهند و طبعا عملکرد آنها در انجام تکلیف بهتر است (بندورا ۱۹۹۷). رضایت از زندگی
نشان گر آن است فرد کل زندگی خود را چگونه ارزیابی میکند؛ بنابراین این ارزیابیها کل
حیطه زندگی فرد را در بر میگیرد و فرد حساسیت و توجه والدین خود را نسبت به نیازهای
دوران کودکی را نیز مورد بررسی قرار میدهد. همچنین در این پژوهش مشخص شد که بین
سبک دلبستگی اجتنابی با رضایت از زندگی.از طریق استقلال عاطفی در دانشجویان رابطه
غیرمستقیم وجود ندارد. نتایج تحقیق فوق با تحقیقات طوطیان و نصوحیان (۱۳۹۴) همخوانی
دارد زیرا نتایج آنان نشان داد بین سبککهای دلبستگی و رضایت از زندگی دانشجویان رابطهی
خطی معناداری وجود ندارد. بر اساس یافتههای این پژوهش در الگوی دلبستگی اجتنابی»
فراقب بهطور پیوسته فرد را از خروامیواند ویو نز من آستهاما بهطور اجباری به شوش
اعتماد میکند و درنهایت در این الگو فرد مراقب خود را بهعنوان فردی وابسته و بیارزش
تجربه میکند. چنین استنباط میشود که افرادی که خودشان را بهصورت منفی داوری و
قضاوت میکنند از نظر عاطفی وابسته و غیرمسئولاند. افرادی که خودشان را بهصورت منفی
ارزیابی میکنند» معتقدند که برقراری رابطه با دیگران خوشایند نیست واز صمیمی شدن با
دیگران اجتناب: می کنند و این سنجشهای منهی»/تأثیر مبفق/بوارضایت از زندگی آنان در پی
خواهد داشت (طوطیان و نصوحیان»۱۳۹۴). یافته دیگر این بررسی این بود که نشان داده شد
بین سبکک دلبستگی ناایمن با رضایت از زندگی از طریق استقلال عاطفی در دانشجویان رابطه
غیرمستقیم وجود ندارد. یافته این پژوهش با یافتههای نظری چگنی و همکاران (۱۳۹۱)» شهییاد
و همکاران (۲۰۱۱)» ماو هیونبر (۲۰۰۸) و پالی و همکاران (۲۰۰۵) همخوانی دارد. بر اساس
یافتههای این پژوهش بین سبک دلبستگی ناایمن و رضایت از زندگی رابطه منفی معناداری
وجود دارد. به این معنا که هرچه سبک دلبستگی ناایمن بالاتر باشد» کاهش رضایت از زندگی
را به همراه خواهد داشت. در الگوی دلبستگی ناایمن» فرد مراقب خود را بهعنوان فردی
وابسته و بیارزش تجربه می کند. برعکس افرادی که خودشان را بهصورت منفی داوری و
قضاوت میکنند از نظر عاطفی وابسته و غیرمسئولاند. افرادی که خودشان را بهصورت منفی
ارزیابی می کنند» معتقدند که برقراری رابطه با دیگران خوشایند نیست و از صمیمی شدن با
دیگران اجتناب می کنند (شهیاد و همکاران»۲۰۱۱). این ارزیابیهای منفی بر رضایت از زندگی
تأثیر دارند. همچنین در این پژوهش مشخص شد که بین سبک دلبستگی ایمن با رضایت از
زندگی از طریق استقلال عاطفی در دانشجویان رابطه غیرمستقیم وجود دارد. یافتههای این
پژوهش با یافتههای شهیاد و همکازان(۲۰۱۱) همسو و هماهنگ؛است. این یافته را میتوان
چنین تبیین نمود که افرادی که دارای دلبستگی ایمن هستند ارزیابی مثبت بیشتری از خود و
دیگران دارند. این ارزیابی باعث رضایتمندی:از زندگی.در آنان می گردد. در واقع» فردی با
دلبستگی ایمن» مراقب خود را قابل دسترس میداند و خودش را بهصورت مثبت تجربه
میکند. افرادی که خود را مثبت ارزیابی و قضاوت میکنند اغلب خودیسنده» سالم و
مراقبت کننده هستند و از نظر عاطفی مستقل و مسئول هستند و این ارزیابیهای مثبت بر رضایت
در مرحله بعد یافتههای دیگر این مدل پژوهشی نشان داد که متغیرهای خودکارآمدی
عمومی» سبک دلبستگی اجتنابی» سب دلپستگی ناایمن با استقلال عاطفی بهطور مستقیم و
البته غیر معنادار (0<۰/۰۵) و خودکارآمدی "عمومی و سب دلبستگی اجتنابی با رضایت از
زندگی بهطور مستقیم و غیر معنادار (7<۰/۰۵]) پیشبینی میشود و این فرضیات در پژوهش رد
شدند. تبیین چنین یافتههایی به سادگی نیست» چراکه ادبیات و پیشینه پژوهشی مرتبطی موجود
نیست؛ اما در نگاه کلی در توجیه یافتههای آماری حاصل نداشتن رابطه معنیدار سبکک
۰ ] روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ۵۹ | بهار
دلبستگی ایمن با استقلال عاطفی که با تحقیقات قبلی وول! (۲۰۰۴) همسویی داشت و با
پژوهش ادیب فر ادیب فر (۱۳۹۶) ناهمسو بود.» میتوان چنین گفت که خودکا رآمدی به بنیه
شخصیتی فرد در رویارویی با مسائل در رسیدن به اهداف و موفقیت او اشاره دارد و بیشتر از
این که تحت تأثیر هوش و استقلال عاطفی دانشجو باشد» تحت تأثیر توانایی همچون باور داشتن
خود (اعتمادبهنفس)» تلاشگر بودن و تسلیم نشدن (خود تهییجی)» وارسی علل عدم موفقیت به
هنگام ناکامی (خودسنجی)» آرایش جدید مقدمات و روشهای اجتماعی رسیدن به هدف
(خودتنظیمی) و تحت کنترل د رآوردن تکانهها (خود رهبری) قرار دارد (مرتضوی»۱۳۹۶).
از دیگر یافتههای پژوهش حاضر این بود که بین سبک دلبستگی اجتنابی با استقلال
عاطفی دانشجویان رابطه معنادار وجود ندازد..نتایج اين.یافته با نتایج تحقیقات رحمت جرده و
همکاران (۲۰۱۵) و دان (۲۰۱۵) همخوانی اندارد .ولی با نتایج امانی و همکاران (۱۳۹۳)
هماهنگی دارد. طبق مطالعات مذکور میتوان گفت: افراد با دلبستگی اجتنایی تمایل به
برقراری رابطه صمیمانهی عاطفیآدارند و از سوی دیگرازاین ترّدیکی عاطفی احساس ناراحتی
میکنند. از سوی دیگر داشتن نگرشهای منفی درباره خود (احساس بیارزشی) باعث میشود
که نتوانند به اطرافیان اعتماد کنند و غالب اوقات احساسات خود را سرکوب کرده و اين
پنهانسازی راهی برای سرکوب استقلال عاطفی در آنان است (امانی و همکاران» ۱۳۹۳).
همچنین در این پژوهش مشخص شد.,که بین سبکک دلبستگی ناایمن با استقلال
عاطفی در دانشجویان رابطه معناداری وجود ندارد نتایج این يافته با تحقیقات امانی و همکاران
(۱۳۹۳) همسو است. در تبیین اين«یافته میتوان چنین اگفت سّبکهای دلبستگی تعیین کننده
قواعد عاطفی, شناختی و راهبردهایی است که واکنشهای هیجانی را در افراد و روابط بین
شخصی هدایت میکند. در واقع افراد با پرورش سبکک دلبستگی ناایمن» شخصیتی بیعاطفه
خواهند داشت که مشخصه آن کناره گیری هیجانی» فقدان احساس, ناتوانی در برقراری روابط
محب تآمیز و عاطفی با دیگران است (باکر و هورگرا ۲۰۱۲).
یکی دیگر از یافتههای این پژوهش این مطلب بود که بین خودکارآمدی عمومی با
رضایت از زندگی در دانشجویان رابطه مستقیم وجود ندارد. نتایج این يافته با تحقیقات کیم و
پارکک (۲۰۰۰)» مطالعه شوردفگر و همکاران (۲۰۰۸)» سرین و همکاران (۲۰۱۰)» ستروبل و
همکاران (۲۰۱۱)» مرتضوی (۱۳۹۶)» احدی و همکاران (۱۳۸۸)» ابوالقاسمی (۱۳۹۰)» حسین
زاده و همکاران (۱۳۹۳) و باقری نسامی و همکاران (۱۳۹۲) هماهنگی ندارد. نتایج تحقیق
حاضر با تحقبق پرودانی وک و همکاران (۲۰۰۴) هماهنگک است. آنان در تحقیقات خود نشان
دادند که بین خودکارآمدی عمومی با رضایت از زندگی!زابطه معناداری وجود ندارد و ارتباط
میان انجام فعالیت و خود کا رآمدی و به ذنبال آن استقلال وارضایت فرد بسیار ضعیف است
(پرودانیک و همکاران»۲۰۰۴). در توجبه این فرضیه شاید بتوان چنین گفت: افراد خودکارآمد
معمولا درک درستتری از ویژگیهای روانی خود دارند. در طول زندگی مداوم در حال
ارزیابی نقاط قوت و ضعف خود میباشند» در برقراری ارتباط با دیگران راحتترند و به آسانی
میتوانند عواطف منفی خود را کنترل کنند. به عبارتی افراد خودکارآمد به درک و شعور از
توانایی و شایستگیهای خود وابستهاند؛ که این میتواند با رضایتمندی از زندگی رابطه نداشته
همچنین در این پژوهش مشخص شد که.بین سبکک دلبستگی اجتنابی با رضایت از
زندگی در دانشجویان رابطه مستقیم وجود ندارد. نتایج تحقیق فوق با تحقیق طوطیان و
نصوحیان (۱۳۹۴) همخوانی دارد زیراانتایج آنان نشان داد بین اسبککهای دلبستگی و رضایت
از زندگی دانشجویان رابطهی خطی معناداری وجود ندارد؛ بنابراین میتوان گفت که میزان
۲ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ۵۹ | بهار
رضایت از زندگی دانشجویان متأثر از میزان وابستگی ایشان نیست» در واقع یک فرد با سب
دلبستگی اجتنابی به علت پذیرفته نشدن مکرر درخواستهایش از سوی اطرافیان دچار
درماندگی خودآموخته میشود و از ارتباط با همسالانش و دیگر افراد اجتناب میکند» چنین
فردی در بزرگگسالی صمیمیت و کسب رضایت را بیارزش میداند. برای این افراد مشکل
است که به دیگران تکیه کنند و وقتی میبینند که کسی میخواهد خیلی به آنها نزدیک شود
عصبی شده و احساس میکنند که دیگران اغلب بیشتر از حدی که آنان احساس راحتی
میکنند و در نتیجه رضایت از زندگی برای آنان مفهوم و معنایی ندارد (استوبرا» ۲۰۰۵).
محدودیت این پژوهش به کارگیری ابزار خودگزارشی است که ممکن است به غلت
سوگیری مطلوبیت اجتماعی در شرکتکنندگان, صلجت*گزارش آنها تحت تأثیر قرا رگرفته
باشد. این پژوهش در دانشجویان"دختر دانشگاه آزاد اسلامی-واحد اهواز صورت پذیرفت
بنابراین در تعمیم نتایج آن بر سایر دانشگاهها محدودیت وجود دارد. همچنین نوع سنجش
متغیرهای پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود و نمیتوان روابط علی از آن استنباط نمود
بنابراین بهمنظور حصول اعتبار بیشتر برای یافتههای .پژوهش حاضر لازم است پژوهشهای
آزمایشی مشابهی صورت پذیرد. پیشنهاد میشود.در پژوهشهای دیگری این مدل در
دانشجویان پسر آزمون شود. همچنین پيشنهاد میشود زوج درمانگران در مداخلاتشان یافتههای
این پژوهش را در مورد اهمیت سبککهای دلبستگی» خوشبینی و خود کارآمدی مدنظر قرار
دهند. همچنین دورههای مثبت اندیشی و خوشبینی بهمنظور ارتقای کیفیت زندگی دانشجویان
از تمامی شرکتکنندگان در پژوهش و افرادی که ما را در انجام این مطالعه یاری نمودند»
ابراهیم آباد» محمدجواد؛ سیدمحرمی» ایمان؛ مشیریان فراحی» سیدمهدی؛ کیذوری» امیر
حسین؛ میرچولی» نسرین و برآبادی» اعظم. (۱۳۹۵). رابطه بلوغ عاطفی با رضایت از
زندگی در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم
ابوالقاسمی» عباس. (۱۳۹۰). ارتباط"تابآوزی, استرس وخودکا رآقدی با رضایت از زندگی
در دانش آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا" و پایین. فصلنامه مطالعات روانشنای,
احدی» بتول؛ نریمانی» محمد؛ ابوالقاسمی» عباس و آسیایی» مریم. (۱۳۸۸). بررسی ارتباط
هوش هیجانی» سبک اسناد و خودکارآمدی با رضایت از زندگی در زنان شاغل.
ادیب» فرح. (۱۳۹۶). بررسی رابطه سبکهای فرزند پروری والدین و استقلال عاطفی با
خودکارآمدی و در بین دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهرستان شوش. سومین
۴ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ۵۹ | بهار
ایمانی» مهدی؛ کاظمی رضایی» سیدعلی؛ پیرزاده» حجت الّه؛ ولیخانی» احمد و کاظمی
رضایی» سید ولی. (۱۳۹۴). نقش واسطهای خود کار آمدی و خوشبینی در رابطه میان
رضایت زناشویی و رضایت از زندگی زنان آموزگار شهر نهاوند. دو فصلنامه مشاوره و
اعرابیان» اقدس؛ خداپناهی؛ محمد کریم؛ حیدری» محمود و صدق پور بهرام. (۱۳۸۳). بررسی
رابطه باورهای خودکارآمدی بر سلامت روانی و موفقیت تحصیلی دانشجویان. مجله
امانی» روزیتا؛ مجذوبی» محمدرضا و هادیان همدانی, کیانا. (۱۳۹۳). سبککهای دلبستگی و
بلوغ عاطفی را در بین دانشجویان. هفتمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان»
باقری نسامی» معصومه؛ سهرابی» میاه؛ االمهی محملقاد؛ چگذری فرده جبار؛ ینچ» جواد و
گلچین فر سمیرا. (۱۳۹۲). بررسی«رابطه رضایت از آزندگی با حمایت اجتماعی و
خودکا رآمدی در سالمندان ساکن منازل شهرستان ساری در سال ۹۱. مجله دانشگاه
براتی» سیامکک. (۱۳۷۶). بررسی رابطه ساده و چندگانه متغیرهای خود اثربخش» عزتنفس و
خودیابی با عملکرد تحصیلی در دانش. آموزان سال سوم نظام جدید شهر اهواز.
پایاننامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی» دانشکده علوم.تربیتی و روانشناسی»
بویری» ایرج. (۱۳۸۶). رابطه خوشبینی و سلامت روان و امیدابه زندگی در بین دبیران مقطع
راهنمایی شهرستان ایذه. پایاننامه کارشناسی ارشد زوانشناسی عمومی» دانشگاه آزاد
پورسردار» نورالله؛ پورسردار» فیض الّه؛ پناهنده» عباس؛ سنگری» علی اکبر و عبدی زرین»
سهراب. (۱۳۹۲). تأثیر خوشبینی (تفکر مثبت) بر سلامت روانی و رضایت از زندگی:
یک مدل روانشناختی از بهزیستی. مجله پژوهشی حکیم» ۱۶ (۱).
ترکمنی» زهرا. (۱۳۸۳). بررسی میزان رضایت زناشویی زنان در ازدواجهای فامیلی و برون.
جعفری» اصغر؛ حسام پور فاطمه. (۱۳۹۶). پیشبینی رضایت از زندگی بر اساس ابعاد هوش
معنوی و سرمایه روانشناختی در سالمندان. مجله سالمندی ایران» ۱۲ (۱).
حسین زاده» علی اصغر؛ عزیزی» مرتضی و توکلی» حسین. (۱۳۹۳). حمایت اجتماعی و
رضایت از زندگی در نوجوانان: نقش.واسطهای.خود کار آمدی و حرمت خود. فصلنامه
حسین عرب» نازی. (۱۳۹۷). بررپی رابطه سبککهای دلبستگنی,(ایمن» ناایمن و اجتنابی) و
خوشبینی با رضایت از زندگی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز» سومین
کنفرانس بینالمللی دستاوردهای نوین پژوهشی در علوم اجتماعی. علوم تربیتی و
حبدری» آتنا؛ قربانی» نیما و پورحسین» رضا. (۱۳۹۷). تعیین رابطه سبککهای دلبستگی با میزان
رضایت از زندگی: نقش واسطهای رضایتمندی از نیازهای بنیادی روانی. فصلنامه علمی
دائمی» فاطمه و جوشنلو محسن. (۱۳۹۳). بررسی اعتبار و؛پایایی مقیاس رضایت از زندگی در
زنجانی طبسی» رضا. (۱۳۸۳). ساخت و هنجاریابی مقدماتی آزمون بهزیستی روانشناختی.
سامانی» سیامک. (۱۳۸۰). بررسی ساختار عاملی مقیاس استقلال عاطفی استنبرگ و سیلوربرگک
برای استفاذه در ایزان. ششمین کنگره: پژوهشهای روانشناختی و روانپزشکی در
سامانی» سیامک و رضویه» اصغر. (۱۳۸۶). رابطه بین استقلال عاطفی با مشکلات عاطفی.
سرچشمه» عباس. (۱۳۸۴). بررسی رابطه ساده و چندگانه انگرش مذهبی» خوشبینی و
سبککهای دلبستگی با رضایت زناشویی در دانشجویان مرد متأهل دانشگاه شهید
چمران اهواز. پایاننامه: کارشناسی ارشد مشهاوره» دانشگاه شهید چمران اهواز:
سلیگمن» ای. پی. ایویچ» کارن. کاکس:لیزاجی. گیلهام» جین. (۱۳۹۰). کودکان در برابر
افسردگی (چاپ سوم). ترجمهی محمدی و.داورپناه» اتهران: انتشارات رشد. (تاریخ
سلیمانیان» عباس و فیروزآبادی» علی. (۱۳۹۰). اثربخشی روش تفصیلی دورنمای مثبت مبتنی بر
کاهش تعارض اهداف بر رضایت از زندگی. فصلنامه پژوهش نوین روانشناخمی؛ ۶و
شهاییان» آمنه» یوسفی» فریده. (۱۳۹۶). رابطهی بین خودشکوفایی» رضایت از زندگی و نیاز به
شناخت در دانش آموزان بااستعدادهای درخشان. مجله پژوهشی در حیطه کودکان
عبدی نیا رضا. (۱۳۷۷). رابطهه سبککهای دلبستگی با بخوشینی و احساس تنهایی در دانش
آموزان ۱۳-۹ ساله شهر کرج. مجله دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج» ۰۱ (۱).
صفری» محمد امین و زر عبدالصالح. (۱۳۹۷). مقایسه خودکارآمدی و رضایت از زندگی
دانش آموزان فعال و غیرفعال ورزشی. نشریه پژوهش توانبخشی در پرستاری» ۴ (۴).
طوطیان» شهره و نصوحیان» هاجر. (۱۳۹۴). بررسی رابطه بین سبککهای دلبستگی با رضایت
از زندگی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد کاشان» سومین کنفرانس ملی روانشناسی و
عطاری» یوسف عغلی؛ غباسی سرچشمه» ابوالفضل و مهراپی زاده هنرمند» مهناز. (۱۳۸۵). بررسی
روابط ساده و چندگانه نگرش مذهبی» خوشبینی و سبککهای دلبستگی با رضایت
زناشویی در دانشجویان مرد متأهل دانشگاه شهید چمران اهواز. مجله علوم تربیتی و
قلاوندی» حسن و صفدری» خسرو. (۱۳۹۴). الگوی علّی روابط بین مهارتهای زندگی,
خودکا رآمدی جمعی و رضایت زندگی: ف رآ ند ملایریت و توسعه. ۲۸ (۳).
مرتضری» فرزانه. (۱۳۹۶). بررکوطواه ها اسکگوبزازش, نایمن و اجقابی) و
خودکا رآمدی با رضایت از زندگی گروه سنی ۶۱-۶۱ سال شهرستان کرمانشاه. اولین
کنفرانس بینالمللی نو آوری و تحقیق در علوم تربیتی» مدایریت و روانشناسی.
نظری چگنی» اکرم؛ بهروزی» ناصر؛ مهرابی,زاده هنرمند» مهناز و شیخ شبانی هاشمی» سید
اسماعیل. (۱۳۹۱). بررسی رابطه سبکک.دلبستگی ایمن» خوشبینی و حمایت اجتماعی
با رضایت از زندگی در دانشجویان دختر. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگک. ۴
نوری» نجیباله و سقای بی ریا ناصر. (۱۳۸۸). بررسی رابطه بین خوشبینی سرشتی و
خوشبینی از دید گاه اسلام با رضایتمندی از زند گی. روانشناسی دین واسلام» ۲ (۳).
وقری» عزتاله. (۱۳۷۹). بررسی رابطه بینخودکارآمدی و سبکهای مقابله با بحران در
هادیان فرد» حبیب و مظفری» شهباز. (۱۳۹۳). مروری بر شادمانی و همیستههای آن. مجله حوزه
ع6تاص 1۵ عاقل[ه+ کعلواد خصعصطاهاند کعمل 110 .(2010) .5 م1672 6 .3 ,۸1102
40 آ01ع50 ۳۳۵۲۵۵20 1 کص اسرد عنزکک0۳6ع0 عطا 6اه ههد ما منطکدمناد1م۲
,۷ ۵۳ 370۷ .۵۶000 که ععنلوجعه معط ناهد .ر3997) ۸ مقتت0صدظ
.5ب مضه صقتکعتظ صز 0/0002 0اه +عطهم هه م2 .(2005) بط واتعکاعظط
-۶[ع٩ عع 6 گصذ کعزععاد0د وصخسمعحملنط لقاصهد2012(.7) 36 «عع 70۳ گ ,0 +عملدط
اجه هنز برع 10مطاهم ملعم هه ماصعصعزفه تهدمنامصهه منود مصمنادآناعع7
۲و د«مناج1کن0ه5 عکنآ .(2009) سا 00100660 6۶ ظ متانصط5 م6 مصنل وا ,6۲ز65ظ
40 طنط مادم که 1۳026 نعنزووتطن عنای لخن عااحهه فصه عاصع 2010169
.کاعلگه عصنادنو2 ۳ اصه عصنا عم مکصصنا ۲ص هام2 وصه خصعصاعز ۸
که 060۳655100 0صه 60۲ 2۲0 1۲حافه 0666۵ منطعم1200ع۳ 156 .(2010) .7.37 ,58060
30065 ع[325 :۵۳6 3707 بععه0 عسهع ۸ .(1998). [ و۷قطا0طظط
رده صز بوانازط دمص ندعم که عصنهنده عط1 .(1988) ب م56 6 وس 1 ,587010
۳ عصفاه م1 .(2/.)2013 منطع ۷ ,26 (110ع230 ,30 مصنطعی ,2 51660 ,6 قختقصه)
6 9۶ کاصعصنصعاعل که ککهناعط هناهد نعصنه دا اعاصهمی0 3001
1(:30-3) 15 :506 ۳۹16۳00 ام عمط مدععصام مقط وصه وصغملهنط
40 عتانوم فصه مصعتنصزدععم -صعنصتام0 ,(ر2001) .7 سل ق5200 6 وسکظ وقققط
-6 0800 28 ه ۵۶ امعا ۸ لاه 0ععد-ع001ن صز ند عصنهع6
,6 ,۸9119 بگ روهام روط اصعصکدزود لزع مامطرعم ۶و اعلمص عجناعاند
6 .(2009) .۸ .7 ,2/6615 +6 سل .5 و70ظ سل .ظ ,۳۳۵۵016۹0 .۸ 36 مطعطم۲
1 علنا هه عصامی ,اصعصطهاک۸ .(2009) ب ,6۳0556 6 سا .3 مفصقنطقالهه
6 ۵۶ 0051۳۵۲۵ لقسع۸ 90۳ عطا که 2۳660160 206 مکاصعل ۹ هنم
1 361200006 ۶و رعمامل و2 کوعنمک نمزم مامح و2 صعنادجاد۸
6۳ ماع ۳۵۶۵06 موصه امعصطها۸ .(3997) .36 مطعله ص300 6۶ .2 مطقت0
679-۰ ,9 ,۳5/10۵10109 0۳۵ 300۵1001۵۶ ناه نع 5۵110۳ صز ۳۵[6
.110/7 ,330611 .۸ مقلیگا ,۳۳۵02696 1۰ رکنوعل۸ معلملهاط ۲۷۰ متق1
هز 021605 ۳ا۵ 110 نصمناهاع جع فصه علواد امعصطها۸ .(2015)
5200 156 .(1985) .5 مصنلگنتی 6 ول 8 ,12796 .۸ 8 ,۳۳05 و۳ 101606
1 ع نع زاناگ .(1999) سل بل مطانس5 2 و بط رکقع1 و3 ما5 و 8 121676
267-4 ,125 ,00ع11اظ آمع1و010/ع۶ر ۲ .دکع نع م0۳ که فعلومعل ع06ط1 نهصنهط
0 کمنطعدمناج1ه خصعصطهان۸ .(0986) .5 .طظ وع 6 6 نگ چگ ) ره ,۳51610678
۵۳ کاعزع ۵ 0۳۵ ۲6۲ هس کص هام۲ عصمک نصمناع؟ آعنادد عغنا کاصیکع[300
7 هه 5100 عنام عاطهاک 0عل1ی هط ۵ دز 655صنم0 71 .(2006) سل ق۳۳۵۵
0۷ ۳6۲۶ .6006۲ لمصه بوانلقد 65 (ع0مص لمصونکدعصنل قرط مه
۳16۵08, 3 )2005(. ادعع ۷ عناع۸ ,عتزع 10 دماح کصعوعامف۸ 0
70۳ ۵[ ون(۵109/ع(ر5 2۵ 100ع۷ع3 ۹۵ ۳۵0 ]٩ 5, 1-۰
10۷6 0صه ,تسه عکصذ رردع061ع0 200060 (1977) سل ,10ع67906ظط ول و۳6
3/60 01 بچاز ۲7۵06 موع 10[ مطل رد2 ۶و اصعص 10602۳
,520910 عگنا رککعجاه مصقنصام0 .(2007) سا .8 مطماوصنطاد ۷ ۸۶ ,چ ب ,11۵65
۰-1 70۵۱ ع6ط1 3۵02805 اصقها 3۹ از 00۲ نامز هه
2 که 0۳۲۵02260 10۷6 علاصقفصمط ب(1987) بط بط ,58۵۷6 6۶ وی ,ق1182
24 ,ونرو۳۵10عر(25 50001 0۳۵ 20۲۹۵۳۵ ]٩ ام سمل عععی محم اصعصطهاند
نا صذ وصنصع ۵1۶ ۲۵16 156 .(2010) 5.۳۰ رصع 0 ۵ 36 3۰ ,066۲08 ولا 3 و110
71301201 000 ونأه ۶۲۵۳۶۵۳ عون ۵1-0 مصامصوحم صز عنصناصه فصه
۰ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ۵۹ | بهار
40 ۲دع 0اه لاه 5عع6ع0 منطعممنهام+ عط .(ر2010) 3۸ ,و00طظ ,صعا1ع0ع7
211 .صعنصناصه فصه مصععاعع-1ه5 منک و5 بط 0ع نو که «مزد5ع0۳ع0
0 (-۲1۳0-۳1) ماه بنامم50 20 31۳0 عمط .(3.)2000 کاند8 چ6 .8 ولگ
:3 00695۵ .1/300۵ [۵ 2۳016100 (01۳0-۳۳7) اما 10 36-۳30۳ 11۳0
۰ معا عطاسل تغل که مدمزعصعصنل عنط م10 .(2004) .7 ,تعع 1۳0
01 ,(.۳09) 3/026۵ ب# 6 مقاامللنای .1.8 ,رفق۸0 بط بت 10
,6عنه1 ,.ظ .ظ و8۵6 ی .ی مفتقطاقتقطای م۸ مصلبنظ مسظ ,31060066 مغ .0 و863 قآ
۵ که 2005 آاع۲ اند 1۵۳ 5011-10 .(2013) کل ,ل[206 6 ی و8
الاک 2076ع6 ۳۵ ۵۶ 07 عم فص دنهد عانا عس 2 ۵۶ 0۳00۳
آمعنانی ۸ نععمنزوم۲ ۵۶ اعساقطی عط1 .(1993). ,516006۲8 یگ ,120000۳8
- 543 م71 60610071670 #ان 60 06 06 ۳و2 فعصناهونحع وصه صمناهحاه 0
<عاصع و0010 فصه دمنطعصونها۵ اصعصط م۸ .(2008) .5 8۰ ,1306006۲ 6 و رل 2/8۶
5۰ صقط عازع ما عمط +عاخهه کمنطافصدنه[۳۵ عص مک نصمنام؟ آکناده علنا
آهنهه50 وصه 2۲020060655 مخاصعصطلها۸ .(2008) .2 هط وچ 1۳ ,فلع ود 37007
,056110109 506101 0۳۵ ۲۵050۵10 7001 موه هل ۸ نصمنا از
۸ ,3/278200 .3 ,لقصنطساط .کل رتعاتقا1 ,1۳ رفک 317 ,0۵3 و.ظ ولتعل[ه8
6 ۵۶ 0۳۵00۳5 که صمناهعاصط افص 0ص کصعصطهاند علحم۸ .(2016)
4 7 0۵7601000 ۵ صمننفص عطا هصسته کدمناه از ولنسد؟
1267610060۲ عطا ۵0 دلجعع 365 لمصنوحغنع 1 ۸ .(2009) بش۸ م0108 و8 ,808773
10 بعسن6 0 -11ع 0 بناعزانک .(2010) .5 ,رقنعق/1 +6 بط بفلاهته و ,فععل ق8000
:000 ۰ رو010عر5م 0051106 ]۵ 270020006 ,(80) 10067 .7 یک 6 وتعلاچدگ
6 عط2004(.1) 22/۰ ,۷/1805 سل ,506066 وک رگا0غلنصا210 18 لاس0۳۵۵
6 معط ۲۵100 عطا ۵۵ کدمناهامصه عصماه فص هناهد 1و
0۷ 7 77۲ ۷۵۳01۵6۰ 6ط ۲ صذ اوانناعه لمنع حدم وصه خصعصصوحن هه عنم عم
۸ نعگنآ ۵۶ بوانلما0 0صه عاهاک مندلله ۷۷ 156 .(2017) .ظ ,ق3۳6۳ ب بش۸ ولع803
6 .(2004) .38 .8 ,۷۷11800 ۵ و .7 ,506066 و بج رفن810 مظ 1۰ کلننس80۳۵۵2
منطعدمناه[7۲۵ عطا ۵۳ کصمناها مه عصماه هه یعنام کم ععصع نهذ
6۰ عطا صهز ناه آهنعوطام موصه خمعصد هه عمجم 0660
«(1)1 ,وال۸۶ م21 0۵ 7۳۳10 010۵ ع8 ۳٩ آموسل آهد 136۵00
6 مه 0۳600000 (2015) ۴ منتعطعص70 فصه هک متقعقامک فصه .5 مطعلحنزل خمصطفط
ما13 [هدمنامصه فصه کاصعصطهاند کم ععلواد ۵۳ 0ع۵ط عنم جنداکد
-2597 ,(52) 5 ,5006665 176 164آمش ۹۵ ,۳۵0۵۳۵ ]٩ ۵۱ سول 100
-67تتاق0۳ ۸ .(2000) 1 ,0620 سل3 بط0قنللط ول ما6۲ قطان .85 ,108635
36۵11 اطع ۵۶ کمک 2028 600066 626 ۵ عله5 فعمعصی
1016۳۳۵117230 کنامزعزا۲۵ ۵1 065 1۳۵ .(1989) کل هنک مک لصف و3 8 ت18
0۳۳۵۱[ مطاقعط تمصع فصه صمناعاصعخه عدامزهناه ما عصمنقاه منعط هه
6۰ - 586 ,65 ونزوهآماع رم 5۵001 0۵ و1 0۲0
6زا "5068 بواژد نس 02و۳۳ .(2010) ۳۰ ,و026 0۰ بط56 .8 ,۸ م5621
۳0506 .(1988) .0 .۸ ,8۵6 6 ول ,338010 و8۳ ۳۰ .3 وق طعزاه5
ناه وسنطاعنداعمعز1 .(1994) ۷۷۰ .36 ,دعع7108ظ ۵۶ یک ,02363 وچ .3 وتع6زع 5
5004 ۸:۵ 26۳50۳۱ ]٩ م70 بادعا صمنلهاصعنه عطا که ما10
ععزط ع00انطع0) .(1999) 8 ,تعلنعصط5 6 م۸ بتعگاوعک-ا000 کل 5006026۲
۳۹۶۳۵/190 .۵11-۳۵98 لمع مامط رقم ده ععصعاگصذ از فصه صعنصتاص0
٩ 25 5011-0111207 .(2008) :کل عمط م5 6 سل 1۳06۵۵0 م۸ متعع 516
[2عزع 010 روم منط ۸ 67۶ ع2ع هز ععسم ع عم الط
منطعدوناه[ع7۲ فصه علاوه عناقگدی مخصعصطهاند کلهشه .(2005) 8 کل ,516006۲
0(۰)) .36 ,3 + .۸ ,تتا0 من[ ۸تنطاک .36 مف0دک۸ .۸ .3 ماقتقطکعط ملک م30 نطهط5
عگنا ط ان 500071 منود 0عنع۳عم امصعادع ماد ۶و صمناها۲ عط1
361010۵1 0۳۵ 50101 2۳۵۲220 باعومص من آهساه لدسه بسک نصمنا هناهد
۲ | روانشناسی تربیتی |سال ۱۴۰۰ |شماره ٩۵ | بهار
۳۵11-8۰ 200 50007۲ آهنضو5 ووقخاه - ۶[ع5 .(1982) کت ,3/300۳ .7.تدحق 5
,6767665 ]7 71001001 0۵ 26۳۶0۳۵۱۵ مصعتصنامه که غامد وصناهنخوعص 15۵
۳۵۳۵6 0۵ عاو5 اصعصطهاند که مدع که «(3990) بش۸ 7 م09 نگ
971-۰ ,5 ,59 ونزو۵10 25۶۳ هنهک 0۳۵ واه ۲20۹0٩ ۵۱ 7۳
13133۵ 5و عقنا وصه صمناعگکد ع اعد هه عتخنعمم 06665 منطعصونه1م
۳۵۲۹0(.19)7(:53-4) ]٩ ۵1 سمل نلفم0 26 تععنصنا0 ۵۴ 5 صز چازدجه نصا
1 100010۳ صه که کنصام0 .(2000) .2.0 ,اصعا2 گ .۸ ۰ ,3666 وی .0 معلققه50
70۳۵1 1561۰ 01ع50 که مزع م1 محطل عم وصنعتاآ نطالمعط آمنعم1 آمط روم
0 اهاز ز ۵110۷6 ,کاعو0 806 .(3/.)2011 16و50 م۸ صهزکق0 1 ,36 آع 50
40 1300۳5 وانلم م06۹0 666۵ «ماهنوع ۵ که که کاعد +وصمصقط 06
1(:43-8۰) 01:52 رد2 7 0 معک .هن ۵11-0 ع نع زاند
6 200 ,30655 60/065 هنود مصکنصتاص6 100 .(2005) یک بش۸ تفاس 1
5000 بعامصد5 طاففا 1 ع حاکن فیک دوصنه دسلا انعم کممناتقطع 0
40 ,ک ۵706000 نله اعد ,وقع070 کوعجای 1656 .(2004) 3 ,ات1۷۵۱
-1033 ,37 ,65عع7ع ]77 ]70100 ۵ ۳۲۶۵۳۵۵ مطتلقفعط مزع وامط روم
4 120000 ناهد منز گم داتعم که صکنصام0 0ص ادممصاگ م5 .(2011) .0 1ه ۷
| هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه علّی سبک های دلبستگی (ایمن، ناایمن و اجتنابی)، خودکارآمدی و خوشبینی با رضایت از زندگی از طریق میانجی گری استقلال عاطفی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز بود. پژوهش حاضر از نوع همبستگی است. نمونه پژوهش شامل 354 نفر بودند که به روش نمونه گیری تصادفی از بین دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز انتخاب شدند. برای سنجش متغیرهای پژوهش از پرسشنامه های سبک های دلبستگی سیمپسون (1990)، خوشبینی شیر،کارور و بریچ (1994)، خودکارآمدی شرر (1982)، استقلال عاطفی استنبرگ و سیلوربرگ (1986) و رضایت از زندگی داینر و همکاران (1985) استفاده شد. ارزیابی مدل پیشنهادی با استفاده از روش تحلیل مسیر انجام گرفت و جهت آزمون روابط غیرمستقیم از روش بوت استراپ استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که ضرایب مسیرهای مستقیم بین متغیرهای خوش بینی و سبک دلبستگی ایمن با استقلال عاطفی معنادار می باشد(05/0>p). همچنین سبک دلبستگی ایمن، سبک دلبستگی ناایمن، خوش بینی و استقلال عاطفی با رضایت از زندگی دانشجویان، از لحاظ آماری معنی دار است (01/0>p). در این مدل، با توجه به نتایج آزمون بوت استراپ، اثر غیرمستقیم خوش بینی، خودکارآمدی عمومی و سبک دلبستگی ایمن با رضایت از زندگی از طریق میانجی گری استقلال عاطفی نیز معنادار بود. بر مبنای نتایج فوق، استقلال عاطفی در پیش بینی خوش بینی، خودکارآمدی عمومی و سبک دلبستگی ایمن و رضایت از زندگی از برازندگی مطلوبی برخوردار است. |
24,540 | 449590 | در این نظریّ اشتقاق نحوی ساختهای زبانی
بهصورت مرحلهبهمرحله؛انجام میشود و پس از کامل شدن:هر فاز, متمم فاز به دو سطح
«صورت آوایی» و «صورت منطقی)» جهت خوانش آوایی و معنایی منتقل میشود و
درنهایت. بر اساس شرطنفوذناپذیری چامسکی (۲۰۰۰)» تنها هسته فاز و مشخصگرهای
آن برای ادامه محاسبات باقی میمانند. در این مقاله به بررسی گسترشپذیری واژهبستها
در گزارههای تکمفعولی کردی آردلانی بر اساس نظریه فاز) پرداخته شده است. سوال
اصلی پژوهش حاضر این است که نظریه فاز تا چه اندازه در گسترشپذیری واژهبستها
در گزارههای تکمفعولی این زبان دخالت دارد و محدودیت واژهبستهای مطابقه در
انتخاب میزبان چگونه؛است؟ برای گردآوری دادهها از شیوههای آمیدانی» کتابخانهای و شم
زبانی استفاده شده است. در پژوهش حاضر به بررسی گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی
و تحلیل نظری آنها با توجه به تحلیل نظرق آسیتکو.(۲۰۱۴) پرداخته میشود. نتایج این
پژوهش نشان میدهد که نظریه فاز از کفایت لازم جهت تبیین گسترشپذیری واژهبستها
در کردی اردلانی برخوردار است. همچنین واژهبستها در انتخاب قیدها دارای محدودیت
جایگاه هستند و قیدهای با دامن گسترده را انتخاب نمیکنند.
۳۲ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پیاپی ۲۱
از جدیدترین مفاهیم نظری در برنامهی کمینهگرا «نظریه فاز»! چامسکی! (۲۰۰۰ ۲۰۰۱)
است که آن را جهت کاهش میزان پیچیدگی فرآیندهای محاسباتی در نظام زبان پیشنهاد
میدهد. به اعتقاد وی» ساختارهای نحوی همزمان و در یک فاز رخ میدهند. چامسکی مفهوم
فاز را جهت تبیین چرخهای بودن حرکت پرسشواژه مطرح کرد. بر اساس این نظریّه.
سأمتهای پرستی نج غملیات فازها خستته.ض مسیر اشتقاق نجری: پس از تکمیل
هرکدام از فازهای مفروض, محدوده مورد نظر جهت خوانش معنایی و آوایی به بخشهای
منطقی و آوایی انتقال مییابد. درنتیجه» این محدوده در مراحل دیگر اشتقاق نحوی,
غیرقابل ذسترس خواهد بوذ که چاسی, رن ۹ مان پهظوان شرط «نفوذناپذیری فازه" باد
میکند. با تمرکز بر این پرسش که.آیاشرظ نفوذناپذیری فاز بر,روی تمام فرآیندهای نحوی
تأثیرگذار است يا اینکه تنها زیرمجموغههایی مانند «حرکت7 ادغام» یا «حرکت و تطابق» را در
برمی گیرد دو پیشبینی تجربی مختلفت مطرح میشود..بهاعقیده سیتک و" (۲۰۱۴: ۳۲) آن چیزی
که محدوده نحوی را فاز مینامد به فرمول خاص شرط نفوذناپذیری بستگی دارد؛ بنابراین» وی
نسخههای متفاوتی از شرط نفوذناپذیری را با توجّه به مدّت زمان در دسترس بودن قلمرو
پژوهش حاضر با استفاده از «نظریه فاز» و دیدگاه تحلیلی سیتکو (۲۰۱۴) به توصیف.
بررسی و تحلیل نظری میزبانگزینی واژهبستهایمطابقه در زبان «کردی اردلانی» میپردازد.
در بخش دوم به معرفی پژوهشهای ایرانی واغیر ایرانی در زمينه دیدگاه فاز, واژهبست و
مطابقه میپردازيم. در بخش سوم,مقاله مبانی نظری و چهارچوب منتخب در مقاله» مورد
مطالعه قرار میگیرد. در بخش چهارم گزارههای تکمفعولی زبان کردی: اردلانی با استفاده از
۵. زبان کردی از رده زبانهای ایرانی شمال غربی میباشد که خود شاخهای از زبانهای هند و ایرانی متعلق به خانواده زبانهای هند و
اروپایی است و به لحاظ جغرافیایی یکی از زبانهای موجود در خاورمیانه است که عمدتا در قسمتهایی از ایران» سوریه. عراق و ترکیه
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۳۳
شم زبانی و کتب دستور زبان کردی مورد مطالعه قرار میگیرد» همچنین سعی بر آن است تا
با تعمیم رویکرد نظری سیتکو (۲۰۱۴) در تحلیل دادههای این زبان به نتایج قابل توجهی در
راستای شیوهی میزبانگزینی واژهبستها در کردی اردلانی دست یابیم. در بخش پنجم. نتایج و
از مطالعات صورت گرفته در زمینه اشتقاق فاز میتوان به پژوهش کریمی (۱۳۹۳)»
سیدریزادی و دیگران (۳۹۵: گروسی (۲۹*۹) سیتگر (4۲*۱۴ سید" و سیسسون؟ (۲:۱۷)
اشاره کرد. رویکرد سیتکو (۲۰۱۴) مبنی بر دوگانگی شرط نفوذناپذیری فاز از جمله نقاط
اشتراک این پژوهش با مقاله حاضر است. در این مقاله با تعمیم دادن رویکرد سیتکی دادههای
در پژوهش حیدریزادی» حسینی معصوم, نجفیان. روشن (۱۳۹۵)» تحت عنوان «تحلیل
یک نوع فعل مرکّب فارسی بر اساس نظریه اشتقاق فاز»» محقّقان انشان میدهند که فعلهای
مرکّب ساختهشده با فعل «کرد» در زبان فارسی:دارای.ساخت.اشتقاقی فازگونه هستند. به اعتقاد
ایشان» ريشه فعل غیر فعلی در دامنه یک .فاز ساختواژی ادغاممیشود. سپس آن ريشهها برای
رفع نیازهای اشتقاقی یا محاسباتی به پوستهی آن فاز ساختوازی حرکت مب یکتشه: کهقر آن
جایگاه تحت تأثیر عملیات نحوی میتوانند به جایگاههای نحوی حرکت کنند و گسترش
یابند. پژوهشگران در این .پژوهش.فرض را بر این مبنا قرار میدفند که فعلهای مرکّب.
عملکرد دوگانهی صرفی -نحوی دارند. ایشان از دیدگاه «ساختواژه درونی» و «ساختواژه
بیرونی» مارانتز (۲۰۰۷) بهره میگیرند که بر اساس آن. ساختواژه درونی بخشی از اشتقاق
است که در آن ریشههای واژگانی باهم ترکیب میشوند و مجموعهای را میسازند که پایینتر
از گروه ساختواژی قرار میگیرد. درنهایت» نمودار (۱) را ارائه میدهند که در آن گره (0 یک
۳۴ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پیاپی ۲۱
هسته فاز است که پس از ادغام ریشههای واژگانی وارد اشتقاق میشود و آنچه فراتر از این
دامنه قرار میگیرد به اعتقاد مارانتز ساختواژه بیرونی است که در آنجا تغییر مقوله رخ میدهد.
نمودار (۱): اشتقاق فاز در واژگان. حیدریزادی و دیگران (۱۳۹۵).
کارلوگراسی ! (۲۰۰۹) در مقالهی خود تخت عنوانانظريه فاز, خطیسازی و حرکت
زیگزاگی " به بررسی این موضوع میپردازد که سازههای موجود در نمودار درختی زبان,
چگونه از حاشيه «گروه فعلی پوستهای» به تحاشيه «گروه متممنما» حرکت میکنند. وی برای
تبیین اين موضوع» «حرکت زیگزاگی» را معرفی میکند. گراسی ضمن معرفی نظريه فاز
چامسکی (۲۰۰۰) و نظریهی خحطیسازی چرخهای فاکس "و پنسکی آ (۲۰۰۵) دو نوع
محدودیت بر روی حرکت آشکار را در اشتقاق نحوی نام آمیبرد: اوّل» ممنوعیت حرکت از
جایگاه متمم یک هسته به جایگاه مشخصگر همان گروه (ابلز,* ۲۰۰۳)» دوم» ممنوعیت
حرکت از جایگاه مشخص گر یک گروه به جایگاه مشخصگر همان گنروه (کو," ۲۰۰۵). وی
درنهایت ایدهای را تحت عنوان حرکت زیگزاگی مطرح میکند که بر اساس آن حرکت از
حاشيه یک فاز به حاشیه فاز دیگر بهصورت زیگزاگی صورت میگیرد. محقّق برای تبیین این
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۳۵
موضوع سه نوع فرایند نحوی را مورد بررسی قرار میدهد. فرایند تطابق» حرکت کل سازه و
از مطالعات صورت گرفته در زمینی واژهبست. وند و مطابقه» میتوان به مقالهی ویدا
شقاقی (۱۳۷۴)» محمدابراهیمی و دانشپژوه (۱۳۸۷)» حسینی (۱۳۹۵)» دانشپژوه (۱۳۸۵)؛
کریمی (۰۱۳۸۸ ۲۰۱۳)» دبیرمقدّم (۲۰۱۲۰۱۳۹۲)» بدخشان, ابراهیم و دیگران (۱۳۹۳)» رنجبر
۳۹۷ کاطیی و رزتجبر (۳۹:۱۹) اشاوه کردذر پیزوهتنهای, بادشنم مقر رازه
بست» و «الگوی مطابقه» بهطور عام و بررسی «واژهبستها» در زبانهای مختلف بهطور خاص
مورد مطالعه قرار گرفته است. برای مثال, دانش پژوه (۱۳۸۵) در پایان نامهی کارشناسی ارشد
خود حالت و مطابقه را در گویش «بادینی»» «سورانی» و «هورامی» مورد تحلیل و بررسی قرار
میدهد. وی با توجّه به نظریّه «حاکمیت» و مرجعگزینی»» از ساخت کنایی در زبان کردی,
تحلیلی را ارائه میدهد و بر اساس دادههای کردی مهابادی, به این نتیجه میرسد که
اژهبستها جز لاینفک ساختار جهادک د نگ اه کته ملتن و با اشاره به تخلیل رابرتر"
(۲۰۰۰: ۷۸) بر روی زبان پشتو جایگاه ویژهای را برای واژهبستها.در نمودار درختی پيشنهاد
محمّدابراهیمی و دانشپژوه (۱۳۸۷) دز مقالهای با عنوان «واژهبست و روابط دستوری
معنای یآن با فعل در زبان کردی (گویش سورانی)» به بررسی مقوله واژهبستها در زبان
کردی» گویش سورانی (گونهی مهابادی) پرداختهاند و روابط دستوری و معنایی را در این
گویش بر اساس نظریه «خاکمیت و مرجع گزینی» مورد مطالعه قرار دادهاند. به باور آنها در زبان
کردی» واژهبستها به لحاظ نحوی آزاد و به لحاظ آوایی وابسته هستند و ازآنجایی که
واژهبستها از ویژگی موضوعهای فعل برخوردارند. میتوانند یک گره نحوی جداگانه را در
کاظمی و رنجبر (۲۰۱۹) به بررسی رای «وندافزایی» در زبان کردی با استفاده از رویکرد
«صرف توزیعی» پرداختهاند. به اعتقاد ایشان با توجّه به اینکه در صرف توزیعی مبحشی تحت
۴ زبان پشتو یکی از زبانهای ایرانی شرقی است که واژهبستها نقش مهمی را در ساختار دستوری جملات در این زبان ایفا میکنند.
۳۳۶ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
عنوان تمایز میان «وند اشتقاقی» و «وند تصریفی» وجود ندارد» درنتیجه تمام وندها (واژگانی و
نقشی) طی فرآیند ادغام» واژهای جدید به دست میدهند. در فرآیند وندافزایی پس از رقابت
تکواژها باهم درنهایت تکواژی که از مشخصههای منطبقتری با ريشه برخوردار است
برگزیده میشود و با ريشه در فرآیند اشتقاق شرکت میکند و در گرههای پایانی» در مرحلهی
درج لغت! تجلّی آوایی مییابد. در صرف توزیعی ساخت نهایی واژ» حاصل عملکرد
فرایندهای نحوی ادغام و حرکت است. پژوهشگران یادشده» چهار نشانهی جمساز «(82-»
(3-» (383-) و (31-» را در کردی اردلانی معرفی میکنند که به انتهای اسم میپیوندند و
واژههای جمع ایجاد میکنند. به اعتقاد ایشان» از میان این وابستههای پسین, پسوند «21ع-»
«3-» دارای کاربرد بیشتری هستند و بهطور عام در این زبان بکار میروند. درحالیکه
پسوندهای 0 و «31- کاربردی عام و گر وا ندارند و دارای محدودیت در کاربرد هستند.
از پژوهشگران غیر ایرانی در زمینهآواژهبست و مطابقه» میتوان زویی
(۱۹۸۵۱۹۸۳۰۱۹۷۷)» ماهاجان" (۱۹۹۰)» هیگ" (۱۹۹۸)» رابرتز (۲۰۰۰)» هولمبرگ؟ و آودن*
(۲۰۰۴) ماریوسماور وگئو رگوسن" (۲۰۱۰)»* بان رابرتیز* (۲۰۱) /بیکرا (۲۰۱۵) را نام برد.
مطالعات انجام گرفته در زمینه مطابقه وواژهبست در آژبان کدی در پژوهشهای ایرانی و غیر
ایرانی بیشتر جنبه توصیفی دارد. وجه آشتژاک آثار مذکوربنا پژوهش حاضر, بررسی مقوله
واژهبست و مطابقه است. در برخی آثار که با رویکرد تحلیلی و نظری همراه است» تحلیلها
اغلب بر مبنای نظریه حاکمیت و مرجع گزینی و برنامه کمینهگرا صورت گرفته است. بررسی
این مقولهها با توجه به نظریه فاز کمتر موزد توجه بوده است»در:آثار غیر ایرانی که نظریه فاز
مورد توجّه بوده است. زبانهایی مورد مطالعه قرار گرفتهاند که حوزه میزبانگزینی آنها در فاز
دوم» یعنی گروه متممنما بوده استا و.در آثار.ایرانی که از رویکرد فاز استفاده شده است. زبان
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۳۷
کردی اردلانی بهطور خاض مورد تطالعه قرار نگرفته است. از طرفی موضوعات مورد پژوهش
از جمله گسترشپذیری واژهبستها تعیین الگوی مطابقه در زبان کردی و واژهبستهای
جایگاه دوم در بین پژوهشگران همچنان از مباحث چالشبرانگیز است. لذا پژوهش حاضر
میتواند دارای اهداف نوآورانه و مطالب درخور توجّه درراستای چالشهای موجود باشد و
برای تحقیقات بیشتر در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد.
نظریه فاز در برنامه کمینهگرا در جهت بهینهساختن محاسبات و اقتصاد اشتقاق زبانی توسط
چامسکی (۲۰۰۰ ۲۰۰۱) مطرح گردید. در این نظریّه, اشتقاق نحوی ساختهای زبانی به-
صورت مرحلهبهمرحله انجام میشود. در هر گام یا فاز پس از انجام عملیات نحوی, اشتقاق
بهدستآمده برای بازنمون نحوی به دو سطح صنورت آوایی و صورت منطقی سپرده میشود
که هدف کاهش بار حافظه و افزایش.کارایی محاسباتی است (دبیرمقدّم ۱۳۹۲). در گام نحوی
اوّل که گروه فعلی پوستهای شکل میگیرد. درواقع محتوای گزارهای جمله تعیین میشود و در
گام نحوی دوم که هنگام تشکیل گروه متممنما است. معنای"کلامی جمله تعیین میشود
(کریمی» ۱۳۹۳). اشتقاقهای نحوی پس از" کامل شدن ذراهر فاز به دو سطح صورت آوایی و
صورت منطقی جهت خوانش آوایی و معنایی منتقل میشوند و درنهایت تنها هسته فاز و
مشخص گرهای آن برای ادامّهمحاسبات. فعّال باقی میماند که طبق اصل نفوذناپذیری فاز
چامسکی (۲۰۰۵)» محدودهای که تحت تسلط سازهای هسته فاز قرار دارد» نسبت به سازهی
جستجوگر بیرون از آن فاز نفوذنایذیر واتنها ای" فساز که شامل هسته فاز و جایگاه
مشخصگر آن است. برای فاز بالاتر قابل ریت و دسترسی است.
سیتکو (۲۰۱۴: ۳۲) با تمرکز بر این پرسش که آیا شرط نفوذناپذیری فاز بر تمام
فرآیندهای نحوی تأثیرگذار است يا اینکه تنها زیرمجموعههایی مانند «حرکت/ ادغام» یا
«حرکت و مطابقه» را در برمیگیرد. دو پیشبینی تجربی مختلف را مطرح میکند. به عقیده
وی» آن چیزی که یک محدوده را به فاز مبدل میکند به فرمول خاص شرط نفوذناپذیری
۲۳۳۸ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
بستگی دارد؛ بنابراین وی نسخههای متفاوتی از شرط نفوذناپذیری فاز را با توجّه به مدّت زمان
در دسترس بودن محدوده درون فاز ارائه میدهد. به نظر وی دو نسخه مهم از شرط
نفوذناپذیری فاز وجود دارد؛ نسخه اوّل در چامسکی (۲۰۰۰) «جستارهای کمینه گرایی»! و
نسخه دوم در چامسکی (۲۰۰۱) «اشتقاق مبتنی بر فاز». سیتکو (۳۳:۲۰۱۴) این دو نسخه را به
ترتیب تحت عنوان شرط نفوذناپذیری «قوی»" و «ضعیف»" معرفی میکند و فرمول (۱)۵ را از
چامسکی ارائه میدهد که بر اساس آن 7 و 17 هستههای فاز هستند و 26 هستهای غیر فاز
است که بین آنها قرار گرفته است. وی همچنین فرمول (۱)0 را ارائه میدهد و معتقد است که
این فرمول با فرمول (۱)82در اینکه ۴ و ۷ هسته فاز هستند و ] هستهه فاز نیست» یکسان است.
[ [ [ [ ۷۳ ۷] 0۳ ما 1 هیا 6 | :۱.۳
با توجّه به فرمول (۱)» در نسخه اصلی شرط نفوذناپذیری فاز در فاز 0 با هسته ]7
محدوده 7 برای فرآیندهای نحوی خارج از.0 غیرقابلدسترس است و تنها 3 و حاشيه آن
برای اشتقاق نحوی در دسترس,قزار دارند. بر اساس این فزمول, ب#محض اینکه 77۳ تکمیل
گردد. متمم 11 بازنمایی میشود و برای«فرآیندهای بغدی.غیرقابل دسترس خواهد بود. با توجّه
به توضیحات فوق میتوان دو نسخه شرط نفوذناپذیری فاز را بر اساس چامسکی (۲۰۰۱: ۱۳-
شرط نفوذناپذیری قوی: محدوده 1 برای فرآیندهای خارج از 11۳ غیرقابل دسترس است و
شرط نفوذناپذیری ضعیف: محدوده ۳ تنها برای فرآیندهای 78/0۳ غیرقابل دسترس است
همانگونه که مشهود است با توجّه به اینکه محدوده هسته فاز غیرقابلدسترس باشد
تعاریف متفاوتی وجود دارد؛ بهمحض اینکه 77۳ کامل شود در مقابل, هسته فاز بمدی (7/)
کامل میشود؛ بنابراین هر دو نسخهه شرط نفوذناپذیری فاز محدودیتهای متفاوتی را بر مت
زمانی که سازه هدف درون محدوده متمم در طول فرآیندهای نحوی مورد جستجو قرار گرفته
سال دوازدهم . گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۳۹
میشود.» اعمال میکنند. اگر فاز 178 بهطور مستقیم تحت تسلط سازهای 7/0 (هسته فاز بالاتر)
باشد دو نسخه شرط نفوذناپذیری فاز بهطور تجربی باهم برابرند. بدینصورت که هردو در
سطح 7.80/ 08 قرار میگیرند و تنها حاشيه 13 که شامل خود آل مشخصگر آن و افزودههای
آن است» برای 7/0 قابل دسترس است. این دو نسخه در پیامدهای تجربی پیکرهبندیشان از
هم متفاوت هستند. درواقع بین هسته زمان 2/1 و مفعول مستقیم رابطهای واقعی وجود دارد.
بر اساس شرط نفوذناپذیری قوی» همانگونه که در نمودار (۲) مشهود است ] نمیتواند با
نمودار (۲): عدم تطابق هسته زمان و مفعول» برگرفته از سیتکو (۲۰۱۴: ۳۴).
بر اساس شرط نفوذناپذیری ضعیف. هسته زمان ] میتواند در رابطه تطابق شرکت کند
(نمودار ۲)» زیرا متمم ۷ تنها برای فاز بالاتر یعنی فاز ۳ن) غیرقابلدسترس است.
۳۴۰ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
نمودار (۳): تطابق هسته زمان و مفعول» برگرفته از سیتکو (۲۰۱۴: ۳۵).
یکی از دلایل وجود این نوع از مطابقه وجود زبانهایی مانند ایسلندی و لهستانی است که
در آنها مفعول, حالت فاعلی دارد؛ بنابراین 7۳ نمیتواندقبل از فرآیند تطابق بازنمایی شود.
درواقع این استدلال در جهت اولویّت شرط نفوّذناپذیری ضعیف بر شرط نفوذناپذیری قوی
است (سیتکی ۲۰۱۴: ۳۶). با توجّه به توصیف مبانی نظری, در ادامه به تحلیل نظری دادههای
کردی اردلانی میپردازیم و بررسی میکنیم که نظریه فاز تا چه اندازه میتواند گسترشپذیری
در این بخش با مبنثا قراار دادن تحلیل نظپازی سیتکو (۲۹۱۴)؛به تحلیل گزارههای
تکمفعولی در زبان کردیاردلانی میپردازیم وانشان میدهیم که گسترشپذیری واژه-
واژهبستها تکواژهای وابستهای هستند که ماهیّت بیناحوزهای دارند. در سطح آوایی,
ازآنجهت که بهتنهایی خوانش آوایی ندارند» نیازمند میزبان برای تجلّی آوایی هستند.
واژهبستها باعث تغییر آوایی در میزبان نمیشوند بلکه تنها برای تجلّی آوایی به میزبان الحاق
میشوند؛ بنابراین در سطح آوایی همانند وندها وابسته هستند؛ اما در سطح نحو, بهعنوان یک
سازه مستقل در نظر گرفته میشوند و جایگاه نحوی آزاد دارند (زوییکی, ۱۹۷۷).
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظريه فاز) ۲۳۴۱
واژهیستهای شخصی (شمیرهای شغسی سصل) در کردی اردلانی در زسان گذشته و دز
جملات متعدی تجلّی مییابند. درواقع» فاعل بند متعدی در زمان گذشته از حالتنمایی
دستوری خاصّی برخوردار نیست و توسط یک واژهبست غیر فاعلی بر روی نخستین سازه غیر
فاعلی (مفعول) مضاعفسازی میشود. برای بررسی الگوی به کار رفته در ساختهای متعدی
گذشته. باید آنها را در تقابل با رفتار فاعل بنل لازم مورد مطالعه قرار داد.
خوردن اش ج< اش معرفه-سیب ما «ما سیب را خوردیم»
در مثال (۲۵) که جملهی لازم گرا زماناگلاشته است» فعل در ارجاع متقابل با فاعل است و
مطابقه از طریق وند تصریفی فاعلی.بر روی فعل نمایان میشود. در مثال «۲0» که جملهی
متعدی در زمان گذشته است» گروههای اسمی آفاعل و مفعول فاقد هرگونه تکواژ حالتنما
هستند؛ لذا برای تعیین رفتار گروههای اسمی از رابطه ارجاع متقابل استفاده میکنيم. همانگونه
که از مثالهای (۲2) و (۲0) مشهود است. فاعل دز جملهی لازم» فاعل در جملهی متعدی و
مفعول در جملهی متعدی هرکدام رفتار متفاوتی راز خود نشان میدکند. به این الگوی
زفتاری» «الگری سهبخشی» اطلاق یر شورج] دا زبان اکردی] اردلانی وجود دارد (دبیرمقدم
با توجّه به توضیحات بالا میتوان گفت که در کردی اردلانی: در جملات متعدی در زسان
گذشته به یک واژهبست نیاز است؛ بنابراین زمان» مجوز حضور واژهبستهای شخصی در این
زبان است. این واژهبستها نوعی شناسه نقشی " هستند و از طرفی بهعنوان هسته با فاعل جمله
۱ با توجّه به اینکه مقاله مذکور به زبان فارسی است و خوانندهی مقاله نیز فارسی زبان است لذا در شیوه گلاسنویسی از دبیرمقدّم
۳۳۲ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
و حتّی با مفعول فعل متعدی مطابقه میکنند و مشخصههای فای (شخص, شمار و جنس) آنها
را تشان: میدهند؟ بنابراپین میتوانند فر جایگاه ازمان مستفر شون در بررسی ذادههای کردق
اردلانی مشاهده میشود که در ساختهای متعدی تکمفعولی در زمان گذشته» واژهبست
مطابقه در صورت حضور مفعول, آن را بهعنوان میزبان برمی گزیند.
«بچّهها سیب را خوردند» خوردن آشج<آشج معرفه<سیب ۳شج -معرفه -بچه
در نمودار (۴) همانگونه که مشهود است فاعل و مفعول در فاز اوّل قرار دارند و
ازآنجایی که واژهبست بهعنوان عنصر مطابقهنمای فاعل و مفعول معرفی شا؛ بنابراین باید در
محدوده فاز اوّل قرار گیرد و همراه با متمم فاز اوّل به بخش آوایی منتقل شود. همانگونه که
پیشتر بیان شده متمم فاز اوّل» شامل گروه فعلی هستهای است که به سطح صورت آزای و
منطقی برای خوانش آوایی سپرده میشود. از طرفی واژهبست مطابقه. تنها متمم فاز اوّل را
جهت میزبانگزینی خود در اختیار دارد؛ بنابراین بهطور طبیعی و خودکار میزبان خود را از
متمم فاز برمی گزیند. ازآنجایی که:که واژهبستهای زبان گردی؛ اردلانی از نوع واژهبستهای
ویژه هستند» بنابراین جایگاه نحوی واجایگاه تجلی آوایی آنهاامتفاوت است (کریمی, ۱۳۹۳).
این واژهبستها با توجّه به دیدگاه رابرتز (۲۰۰۰) در نمودار درختی جایگاه ویژهای را به
خود اختصاص میدهند. به اعتقاد وی» واژهبستها به دلیل آنکه در بعضی از زبانها از ویژگی
موضوع فعلها و در بعضی از زبانها از ویژگی مطابقه بهرهمند هستند میتوان رویکرد
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۴۳
واحدی را برای آنها ارائه داد؛ بنابراین وی در نمودار درختی, گره نحوی جداگانهای را برای
واژهبستها پيشنهاد داده است. بهطوریکه گروه واژهبست پایینتر از گروه زمان و بالاتر از
گروه فعلی قرار میگیرد. با توجّه به اینکه واژهبستها توانایی مطابقه با فاعل و مفعول را
دارند بنابراین میتوانند به جایگاه هسته زمان منتقل شوند (کریمی, ۱۳۹۳) و مشخصههای
خود را با مشخصههای هسته زمان مبادله کنند؛ بدین معنا که مشخصههای تعبیرناپذیر (شسخص
و شمار) هسته زمان را ارزشگذاری میکنند و هسته زمان نیز مشخصه حالت خود را به واژه-
بست اعطا میکند. از طرفی واژهبستها بهعنوان شناسه نقشی میتوانند طی حرکتی پنهان!
(ردفورد:" ۲۰۰۹) از جایگاه هسته زمان به جایگاه مفعول در گروه فعلی هستهای منتقل شوند
و به میزبان خود در محدوده متمم گروه فعلی الحاق شوند. درنهایت خوانش آوایی آنها همراه
در خصوص فرآیند تطابق, میتوان گفت که براساس شرط نفوذناپذیری ضعیف" (سیتکو,
۴)) هسته زمان 1 میتواند در رابطهه تطابق شرکت: کند؛ زیرا متمم ۷ تنها برای فاز بالاتر
یعنی فاز 20۳ غیرقابل دسترسی ات ال )نطاب + امد امکانپذیر است.
درواقع» میتوان گفت که واژهبست (871[) در مثال (۲) بهعنوان هسته با فاعل جمله مطابقه می-
کند و مشخصههای فای (شخص, شمار) فاعل را بازبینی میکند. از طرفی» فاعل برای اقناع
مشخصه ۳.88 به جایگاه مشخصگر گروه زمان/برکت میکند. درنتیجه تنها گزينه قابل
دسترس برای میزبانی واژهبست» مفعول جمله است که در متمم فاز اوّل قرار دارد؛ بنابراین
واژهبست میزبان خود را در محذوده گروه فعلی هستهای انتخابمیکند و طی حرکتی پنهان
(ردفورد ۲۰۰۹) از جایگاه هسته زمان به جایگاه مفعول در گزوه فعلی هستهای الحاق میشود
و همراه با متمم فاز اوّل» به بخش آوایی جهت خوانش آوایی.فرستاده میشود؛ بنابراین جایگاه
اتصال واژهبست به میزبان توسط فاز تعیین میشود و واژهبست بهمحض انتقال اوّلین فاز به
بخش آوایی» به آن ملحق میشود. در ساختهایی متعدی با فعل مرکّب در زمان گذشته» اگر
۴ اصل فرافکنی گسترده در نظريه حاکمیت و مرجعگزینی که در برنامه کمینه گرا به عنوان یک مشخصه برای هسته گروه زمان تعریف
زد مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پیاپی ۲۱
مفعول جمله بیکلام! باشد» واژهبست» جز غیر فعلی فعل مرکّب را بهعنوان میزبان برمی-
! بچهها (غذا را) شور کردند" کردن آشجحشور آشج-معرفه-بچه
همانگونه در نمودار (۵) مشهود است. فعل مرقّب در محدوده متمم فاز اوّل قرار دارد و
ازآنجایی که در این ساخت. مفعول بهصورت بیکلام تظاهر يافته است. بنابراین میتوان گفت
که جز غیر فعلی فعل مرکّب, اوّلین سازه در این محدوده است که به بخش آوایی جهت
خوانش آوایی فرستاده میشود؛ بنابراین اوّلین گزينه قابل دسترس برای واژهبست مطابقه در
صورت نبود مفعول, جز غیر فعلی فعل مرکّب است که واژهبست مطابقه بهطور طبیعی و
خودکار آن را بهعنوان میزبان خود انتخاب میکند. همانطور که مشهود است» واژهبست مطابقه
همچنان میزبانهای خود را از محدوده متمم فاز اوّل انتخاب میکند و با توجّه به اينکه اوّلین
عناصر منتقلشده به حوزه آوایی از فاز اوّل هستند درنتیجه» هراعنصری که در این محدوده
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۴۵
نمودار (۵): اشتقاق فاز ساخت متعدی گذشته با فعل مرکّب در کردی اردلانی.
در خصوص رابطه تطابق نیز میتوان گفت که بر اساس شرط نفوذناپذیری فاز ضعیف
(سیتکو ۲۰۱۴) متمم گروه فعلی پوستهای» تنها برای فاز بالاتر یعنی فاز 8 غیرقابلدسترس
است. ازاینرو تطابق بین 7 و فاعل جمله امکانپذیراست؛ بنابراین میتوان گفت که واژهبست
«() در مثال (۴) بهعنوان هسته با فاعل جمله مظابقه میکند و مشخصههای فای (شخص.
شمار) فاعل را بازبینی میکند. از طرفی فاعل برای اقناع مشخصه 0 به جایگاه مشخص گر
گروه زمان حرکت میکند. درنتیجه تنها گزینهاقابل دسترس برای میزبانی واژهبست. در صورت
نبود مفعول» جز غیر فعلی فعل رکب اشت که در متمم فاز أوّل قرار دارد؛ بنابراین واژهبست.»
میزبان خود را در محدوده گروه فعلی هستهای انتخاب میکند و طی حرکتی پنهان به آن الحاق
میشود و همراه با متمم فاز اوّل به بخش آوایی جهت خوانش آوایی فرستاده میشود؛ بنابراین
جایگاه اتصال واژهبست به میزبان» توسط فاز تعیین میشود و واژهبست بهمحض انتقال اوّلین
فاز به بخش آوایی» به آن ملحق میشود. در این راستا میتوان گزینههای دیگری از جمله
صفت و قید را در کردی اردلانی مورد بررسی قرار داد و محدودیتهای آنها را در جهت
میزبانی واژهبستها مورد مطالعه قرار داد. در ادامه به بررسی چگونگی انتخاب صفت بهعنوان
۳۳۶ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
میزبان توسط واژهبست در کردی اردلانی میپردازیم و تبیین آن را از دیدگاه نظريهه فاز مورد
مطالعه قرار میدهیم. در گردی اردلانی موصوف قبل از صفت واقع میشود و فاقد هستهنما
است. مان (۵) میزبانگریی واژیستها را بر ری صفت در کردی اردلانی نشان میدعد.
در مثالهای(۵) همان گونه که مشهود اننت.واژه بست"مطابقه در هر دو جمله» صفت را به-
عنوان میزبان انتخاب میکند. با بررسی اشتقاق نحوی.مثالهای بالا"از منظر دیدگاه فاز, تبیین
نظری دیدگاه مذکور را در انتخاب صفت بهعنوان میزبانتوسط واژهبست مطابقه مورد مطالعه
قرار میدهیم. نمودار (۶) اشتقاق فاز ساخت متعدی همنزاه با صفت را نشان میدهد.
در نمودار (۶) همانطور که مشهود است صفت (811۲) به معنی «قرمز) در متمم فاز اوّل
قرار دارد که مفعول جمله با آن یک گروه نحوی را تشکیل میدهد و پس از ادغام با فعل
جمله به بخش آوایی جهت خوانش آوایی فرستاده میشود؛ بنابراین واژهبست. گروه مفعولی را
که شامل مفعول و صفت است بهعنوان میزبان انتخاب میکند. درواقع واژهبست. کل گروه
اسمی را بهعنوان سازه اوّل گروه آفعلی هشتهای در نظرمیگیرد و بهطور سامانمند آن را
بهعنوان میزبان برمی گزیند؛ بنابراین در کردی اردلانی» صفت با موصوف» یک گروه اسمی را
تشکیل میدهد که در محدوده متمم فاز قرار میگیرد و جز اوّلین عناصری است که به بخش
آوایی فرستاده میشود. ازاینرو میزبان مناسبی برای واژهبست مطابقه است و به نظر میرسد
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۴۷
در خصوص رابطهه تطابق نیز میتوان گفت که بر اساس شرط نفوذناپذیری فاز ضعیف
سیتکو (۲۰۱۴)» متمم گروه فعلی پوستهای» تنها برای فاز بالاتر یعنی فاز 0۳ غیرقابلدسترس
است آزاینرق تطابق بین هسته ریا( زدرگگار ال خلییسگوان پذیراست؛ بعابراین سی-
توان گفت که واژهبست لا در مثال (۶) انسیا فاعل جمله مطابقه میکند:و
مشخصههای فای (شخص, شمار) فاعل را بازبینی میکند. از طرفی فاعل برای اقناع مشخصه
اصل فرافکنی گسترده به جایگاه مشخصگر گروه زمان حرکت میکند. درنتیجه تنها گزینه
قابل دسترس برای میزبانی واژهبست» گروه اسمی (صفت و موصوف) است که در متمم فاز
اوّل قرار دارد و واژهبست بهعنوان شناسه نقشی آن زا برای میزبانی انتخاب میکند و در یک
حرکت پنهان, به صفت موجود دز گروه اسمی الحاق میشود و همراه با متمم فاز اوّل به بخش
آوایی جهت خوانش آوایی فرستاده میشود. با بررسی دادههای کردی اردلانی مشاهده شد که
در انتخاب صفتها بهعنوان میزبان واژهبستهای مطابقه» محدودیتی وجود ندارد و
ازآنجاییکه صفت در محدوده گروه فعلی قرار دارد میتواند گزینه مناسبی برای واژهبست
باشد. در ادامه به مطالعه قیدها بهعنوان میزبان واژهبستهای مطابقه در گردی اردلانی
میپردازیم و محدودیتهای موجود در انتخاب آنها را مورد بررسی قرار میدهیم. با توجّه به
بررسی دادههای کردی اردلانی» به نظر میرسد قیدها در پذیرش عیزبانی واژهبستهای نطابقه
۳۳۸ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
دارای محدودیت هستند و بسته به جایگاه نحویشان. میتوانند انتخاب شوند. در ساختهای
متعلای: گذشته,خمراد با قید سقدار ذر کرد اردلانی» واژهبست مطابقه, خمچنان سازه اول را به-
قید (1720) به معنی «خیلی/ زیاد» در مثال (۷) جز قیدهایی است که دامنه محدود به گروه
فعلی هستهای دارد. این نوع قید. دارای دامن محدودی است که تنها کمیّت افزایشی/ کاهشی
مفعول متثر! از رخداد فعلی را تعیین میکند. بهطورکلّی» قیدها بسته به میزان دامنه اثرگذاری
خود به گروههای نحوی متفاوت فعلی و زمانی افزوده میشوند (کریمی, ۱۳۹۳). قیدهای با
دامنه محدود به قیدهای گروه فعلی هستهای معروف هستند.این قیدها به گروههای فعلی
هستهای افزوده میشوند و در جایگاه مشخص گر آن قرار می گیرند. نمودار (۷) شیوهی
میزبانگزینی واژهبست مطابقه را با توجّه به حضوز قید در جمله نشان میدهد.
نمودار (۷): اشتقاق فاز ساخت متعدی گذشته همراه با قید مقدار در کردی اردلانی.
در نمودار (۷) همانگونه که مشهود است قید مقدار (172» در جایگاه مشخصگر گروه
فعلی هستهای قرار دارد و دارای دامنه سخنودی" است: بدین معنا که تنها بخشی از ساخت
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۴۹
جمله را در برمیگیرد و جز عناصر فاز اوّل محسوب میشود. از طرفی این قید در محدوده
متمم فاز اوّل قرار دارد بنابراین همراه با متمم به بخش آوایی جهت خوانش آوایی فرستاده
میشود. این قید با حضور مفعول در جمله» بهعنوان اوّلین سازه در نظرگرفته میشود و
ازآنجایی که واژهبستهای مطابقه در کردی اردلانی از نوع واژهبست جایگاه دوم هستند.
بنابراین اوّلین سازه را جهت میزبانی انتخاب میکنند که در اینجا قید مقدار (۳2]» بهعنوان
اوّلین سازه» گزينه مناسبی برای میزبانی واژهبست است؛ بنابراین با توجّه به مثال (۷) میتوان
گفت که واژهبستهای مطابقه در کردی اردلانی قیدهای با دامنه محدود را بهعنوان میزبان
در خصوص رابطه تطابق نیز میتوان گفت که بر اساس شرط نفوذناپذیری فاز ضعیف
سیتکو (۲۰۱۴)» متمم گروه فعلی پوستهای, تنها برای فاز بالاتر یعنی فاز 0۳ غیرقابلدسترس
است ازاینرو تطابق بین 7 و فاعل جمله امکان پذیراست؛ بنابراین میتوان گفت؛ واژهبست
0 در مثال (۷) که در جایگاه هسته قرار دارد با فاعل جمله مطابقه میکند و مشخصههای
فای (شخص, شمار) فاعل را بازبینی میکند.. از طرفی فاعل.برای اقناع مشخصه اصل فرافکنی
گسترده به جایگاه مشخصگر گروه زمان حرکک میکند.دزنتیجه تنها گزينه قابل دسترس
برای میزبانی واژهبست. قید جمله است که در متمم فاز اوّل قرار دارد؛ بنابراین واژهبست به-
عنوان شناسه نقشی در یک حرکت پنهان» به قید؛که در محدوده گروه فعلی هستهای قرار دارد
و اوّلین گزينه قابل دسترس برای میزبانی است الحاق میشود و همراه با متمم فاز اوّل به
بخش آوایی جهت خوانشن اوایی"فرستاده امی شود: واژهی:(172» میتواند در نقشش صفتی
همراه با مفعول در ساختار اضافه شرکت کند و در این صورت. بعد از مفعول قرار میگیرد و
یک ترکیب مفعول و صفت را تشکیل می دهد که در این صورت واژهبست کل گروه اسمی را
میزبان قرار میدهد؛ زیرا بر اساس قانون واکرناگل! (۱۸۹۲)؛ اوّلین سازه» لزوما اوّلین واژه
«بچّهها سیبهای زیادی خوردند» خوردن آشج<زیاد سیب ۲شج -معرفه -بچه
۳۵۰ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
با توجّه به نمودار (۸) میتوان گفت که نظریه فاز توانایی/تبیین شیوهی میزبانگزینی واژه-
بستها را در دادههای همراه با قید مقدار دارد و جایگاه اتصال واژهبست مطابقه را همچنان
فاز تعیین میکند. بر اساس شرط نفوذناپذیری فاز ضعیف سیتکو (۲۰۱۴)» متمم گروه فعلی
پوستهای, تنها برای فاز بالاتر یعنی فاز ۳ن) غیرقابل دسترس است. ازاینرو تطابق بین هسته
زمان (واژهبست مطابقه) فاعل جمله امکانپذیراست؛ بنابراین میتوان گفت که واژهبست (20[»
در مثال (۸) بهعنوان هسته با فاعل جمله مطابقه میکند و مشخصههای فای (شخص, شمار)
فاعل را بازبینی میکند. از طرفی بهعنوان شناسه نقشیآبه گروه اسمی [1۳8 968] که در
محدوده گروه فعلی هستهای قرار,دارد "و اولین سازه قابل دسترّش برای میزبانی است. الحاق
میشود و همراه با متمم فاز اوّل به بخش آوایی جهت خوانش آوایی فرستاده میشود. در ادامه
به بررسی ساختهایی میپردازیم که دارای قیدهای با دامنه گسترده باشند. بدین معنا که بر کل
«بچهها بهآرامی سیب را خوردند» خوردن ۳شجحسیب آرام ۳شج-معرفه-بچه
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظريه فاز) ۳۹۱
«بچهها بهآرامی سیب خوردند» خوردن سیب ۳شج<اآرام آشج -معرفه -بچه
«بچهها باعجله خیلی خوردند» خوردن ۳شج- زیاد عجله با ۳شج-معرفه-بچه
«بچهها باعجله خیلی خوردند» خوردن کم ۳شج- عجله با ۳ش ج-معرفه-بچه
در مثالهای (۱۰) همانگونه که مشهود است. در ساخت متعدی گذشته, هم قید مقدار و
هم قید حالت وجود دارد. زمانی که واژهبست مطابقه قید مقدار را بهعنوان میزبان انتخاب کند
()۱۰ جمله دستوری است؛ اما زمانی که قید حالت میزبان واژهبست باشد با توجّه به شم
زبانی نگارنده و گویشور بومی» جمله غیردستوری است و همانند مثالهای ( ,)۱۰ نشاندار
میشود. در قیدهای با دامنه محدود مانند قید مقدار تنها بخشی از جمله تحت تسلط آن قرار
میگیرد. ازآنجهت که در محدوده فاز اوّل قرار دارد و با متمم فاز به بخش آوایی فرستاده می-
شود جز اوّلین گزینهها برای میزبانی واژهبست مطابقه است. از طرفی واژهبست مطابقه» به-
طور خودکار و سامانمند. اوّلین سازه:(که در اینجا قید مقداراست) را بهعنوان میزبان برمی-
گزیند. در خصوص قیدهای با*االلید کگاللده* (ردفورد: ام ماینگقین حالت که بر کل جمله
تسلط دارد و کیفیت کل گزاره را تعیین میکند. با توجّه به دادههای بالا میتوان گفت که اگر
واژهبست قیدهای با دامن گسترده مانند قید حالت را بهعنوان میزبان انتخاب کند جمله
غیردستورای است و نشاندار میشود؛ بنابراین با #لاسی دادههای کردی اردلانی» به نظر می<
رسد که جایگاه قیدهای گسترده در خارج از فاز اوّل قرار دارد. زیرا بهمحض الحاق واژهبست
به آنها جمله غیردستوری میشود. ذرنتیجه میتوان گفت که قیدهای با دامنه گسترده همانند
قید حالت در حوزه میزبانگزینی واژهبست قرار. نمی گیرند. نمودار (٩) چگونگی اشتقاق فاز
ساختهای گذشته هنمراه با قیدهای کرد در کردّی اردلاقل نشان میدهد.
«بچهها باعجله خیلی خوردند» .70۷/870 800[ز<1۳8 #ه[هزع 02 (-۰1۵21-2160 ۱۱
۳۹۲ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
نمودار (۱۰): اشتقاق فاز ساخت متعدی گذشته همراه با قید گسترده در کردی اردلانی.
در نمودار (۱۰) همانگونه که مشهود است قید حالت (2[2ز2 ۷02 به معنی («باعجله»»
کیفیت کل گزاره را تعیین میکند و بر کل بند:که همان گروه فعلی پوستهای است تسلط دارد؛
بنابراین این قید جز قیدهای گسترده محسوب میشود که به نظر میرسد در جایگاهی خارج
از متمم فاز اوّل قرار دارد؛ بنابراین نمیتواند گزینه مناسبی برای میزبانی واژهبست باشد و
واژهبست بهطور خودکار و طبیعی اوّلین سازه در متمم فاز را که قید مقدار است. بهعنوان
میزبان انتخاب میکند. اگر در جمله. تنها مفعول و قید حالت وجود داشته باشد. واژهبست
مفعول جمله را بهعنوان اوّلین سازه قابل.دسترّس برای میزبانی انتخاب میکند.
«بچّهها باعجله سیب خوردند» خوردن آشجحسیب باعجله ۲شج -معرفه -بچه
در مثال(۱۲) ازآنجایی که قید حالت در جایگاهی خارج از محدوده متمم فاز اوّل قرار دارد»
درنتیجه جز حوزه میزبانگزینی واژهبست نیست و واژهبست مطابقه نمیتواند آن را بهعنوان
میزبان انتخاب کند. بنابراین مشاهده میکنیم که فاز, عامل تعیینکنندهی جایگاه اتصال واژه-
بست به میزبان است و بهمحض انتقال اوّلین فاز به بخش آوایی واژهبست مطابقه به اوّلین
سازه موجود در آن الحاق میشود و همراه با متمم فاز به بخش آوایی فرستاده میشود.
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۵۳
با توجّه به بررسی دادههای بالا میتوان گفت که در کردی اردلانی واژهبستهای نطابقه
در انتخاب قیدها بهعنوان میزبان دارای محدودیت جایگاه هستند. بدین معنا که اگر قید در
محدوده فاز اوّل قرار گیرد و همراه با متمم فاز به بخش آوایی فرستاده شود میزبان مناسبی
برای واژهبست محسوب میشود؛ اما اگر خارج از محدوده متمم فاز اوّل باشد واژهبست نمی-
تواند آن را بهعنوان میزبان برگزیند و در صورت انتخاب, جملهی غیردستوری است؛ زیرا
در این پژوهش به بررسی گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی
زبان کردی اردلانی با توجّه به تحلیل نظری سیتکو (۲۰۱۴) پرداختیم. با مطالعهی محدودهه
گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در ساختهای همراه با صفت و قید نتایج قابل توجّهی به
فست مت با توجّه به مثالهای یادشده» مشاهده کردیم که گسترشپذیری واژهبستها در
کردی اردلانی محدود به متمم فاز؛اوّل یعنی گروه فعلی هستهای است؛ بنابراین عناصری که در
این محدوده قرار میگیرند میتوانند میزبان مناسبی برای واژهبست مطابقه باشند. در بررسی
ساختهایی که در آنها صفت و قید"وجود.دارد, مشاهده,کردیم که هرگاه عناصر ذکرشده در
محدوده متمم فاز اوّل قرار گیرند ازآنجهت که همراه با متمم فاز به بخش آوایی فرستاده می-
شوند میزبان مناسبی برای واژهبست مطابقه هستند؛ زیرا بهطور خودکار و سامانمند توسط
واژهبست انتخاب میشوند. همچنین در بررسی محدودیتهای موجود در انتخاب میزبان
ترسط واژهبست ذرپافتیم گه وآژهبستهای مطابقه در آنتغاب :قیدفا بهغنوان میربان ذارای
محدودیت جایگاه هستند. بدین معنا که اگر قید دز محدوده فاز اوّل قرار گیرد و همراه با متمم
فاز به بخش آوایی فرستاده شود میزبان مناسبی برای واژهبست محسوب میشود؛ اما اگر
خارج از محدوده متمم فاز اوّل باشد واژهبست نمیتواند آن را بهعنوان میزبان برگزیند و در
صورتا انتخاب: جحلهی غیردستزری و ساقط میشود؛ اما در انتخاب سنفت: بهعتران میریان
محدودیتی وجود ندارد و واژهبست مطابقه در کردی اردلانی میتواند صفتها را که با مفصول
یک گروه اسمی تشکیل میدهند. بهعنوان میزبان برگزیند؛ بنابراین میتوان گفت که نظریه فاز
توانایی تبیین چگونگی گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی
اردلانی را دارد و جایگاه اتصال واژهبست به میزبان توسط فاز تعیین میشود.
۳۹۳۴ مجله زیانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
۱- بدخشان, ا» و کریمی, ی.» و رنجبر ر. (۱۳۹۳). حالتنمایی در کردی سورانی. زبانشناسی و
۲ حسینی, ن. (۱۳۹۵). توزیع واژهبست در زبان کردی اردلانی. پایاننامهی کارشناسی ارشد.
۳- حیدریزادی» ر» و حسینی معصوم, س. م. و نجفیان, آ.. و روشن, ب. (۱۳۹۵). تحلیل یک نوع
فعل مرکّب فارسی بر اساس نظریّه اشتقاق فاز. زبانشناسی وگویشهای خراسان. ۱۵ ۷۴-۵۳
۴- دبیرمقدّم م. (۱۳۹۲). ردهشناسی زبانهای ایرانی (جلددوم). تهران: انتشارات سمت.
۵- رنجبر ر. (۱۳۹۴). بررسی حالت و مطابقه در کردی سورانی( بانهای و سنندجی)» رویکرد
کمینه گرا. پایاننامهی کارشناسی ا/رشد. دانشگاه علامه طباطبائی» تهران» ایران.
۶- رنجبر ر. (۱۳۹۷). تبیین حالت و مطابمه:درزبان کردی..تهران: انتشارات لوح محفوظ.
۷- شقاقی, و. (۱۳۷۴). واژهبست چیست؟آیّا؛در زبان فارسی "چنین,مفهومی وجود دارد. مجموعه
۸- کریمی, ی. (۱۳۹۳) نگاهی به.میزبانگزینی واژهبستها از منظر نظریه فاز. مجموعه مقالات
۹ محمّد ابراهیمی» ز.» و دانشپژوه» ف. (۱۳۸۷). واژهبست و روابط نحوی -معنایی آن با فعل در
86 ,00701616۲5 108 0۳۵ 2710/0168 کاآ :008۵ (۲۰۱۵) 3 ,تععله8 ۱۰-۶
وس متا2/137 1۵ ۳۵1۵۷۵۲۵] 1۳۵ +2۳68 و1 170۵115۲ ب(۲۰۰) 3 موافهمط0 -۱۱
۸ :77016 16 ,1۳۹۲012 .3 10 2۳036۰ روط 2060700 .(۲۰۰۱) ب37 ,تهافصمط0 -۱۳
5۰ 2/7۲7 :33۸ ,ععولون طاصق0 ۱-۵۴(۰ 00۰) ۵۳9۵94 1 2۵
5۰ بو ا و63 نآ 086 0 و7۳60 2,0۶6 ۲۰۱۴(۰) هط ,صعلان -۱۳
6 0۶ 7110۲0۲61۵1011 :13601 2۳086 ]٩ ۳107۵05 ۲۰۰۹(۰) کل یک ,63003۵ -۱۵
سال دوازدهم گسترشپذیری واژهبستهای مطابقه در گزارههای تکمفعولی کردی اردلانی (نظریه فاز) ۰ ۲۵۵
11۵32 حز 3۵10-86 هه ۳۳2000 ۲۰۰۴(۰) 0 ,0006 6 بش۸ ,1101006۲8 -۱۶
716702190 ,(۱ ب[/5۷۷) ک68عقتعصها ۷۵۳۵۶ عطا ۶ه کفاهیگ که #عتمع رد۳
6 76 .کاعال 1216۳۷6200 12610006 ۳0008 ۲۰۱۳۰ .لا منصا1 -۱۷
82960 طاعنوسگ تصقلقلوج۸ هنز ماگ۸ .(۲۰۱۹) بج ,حقطازصقط ۳۰ ,1۳۵269 -۱۸
۴۵۹-۰ ,۴ 516 1۵996 1 3۳۵6۵ 000 و760 موعمامطم 3/0 0عا نک
/0ا 6 / :۲0 سابع و۸ 000 انا بر۲۰۰ 1 ,ق3۵6۲ ۱۹-۰
ص60 زوم هنامز ۵1 کنهای 070/372۳ عط 0۵ ۲۰۱۷(۰) .5 ,۸00۳6 6 یگ ,57/60 ۲۰-۲
6701 ]۳٩ ]0۳۵[ 6 نهعکملی بوععقطام معط عطا +۶۵ کعصعو 00556 تعاهصهظ
8 1000-6621566 ۲عل ماعععیهن ۲06 ۱۸۹۲(۰) .7 ,[عع ۷۵2 -۲۱
ون اهنآ بوازک هنت حصعنود] نصماعصتصوماط ععامتاع 0 ۱۹۷(۰) بش ,72 -۲۲
ز حافناع۳2 نصمنا هاگآ دوع دما نز601 ۱۹۸۳(۰) صطل2 .ی م۸ ,70 -۲۳
| نظریه فاز به عنوان آخرین دستاورد برنامه کمینه گرا در جهت بهینه ساختن محاسبات و اقتصاد اشتقاق زبانی مطرح شده است. چامسکی برای اطمینان از کاهش بار محاسباتی حافظه معتقد است که اشتقاق ساخت های زبانی برمبنای عملکرد فازهای مختلف انجام می شود و هرساخت نحوی در یک فازمشخص شکل می گیرد. به اعتقاد وی فازها باید تا حد امکان کوچک باشند تا بارحافظه کاهش یابد. در این نظریه، اشتقاق نحوی ساخت های زبانی به صورت مرحله به مرحله انجام می شود و پس از کامل شدن هر فاز، اشتقاق حاصل به دو سطح صورت آوایی و صورت منطقی جهت خوانش آوایی و معنایی منتقل می شود و در نهایت براساس شرط نفوذناپذیری چامسکی(2000)، تنها هسته فاز و مشخص گرهای آن برای ادامه محاسبات قابل دسترسی خواهند بود. بسیاری از زبان شناسان بر این باورند که فرآیندهای نحوی ادغام و مطابقه از شرط نفوذناپذیری فاز تبعیت می کنند. از آنجائی که نظام واژه بست افزایی ضمیری اغلب در طول تاریخ با نظام مطابقه مورد در ارتباط بوده اند ، لذا نویسندگان این مقاله برآنند تا شیوه میزبان گزینی واژه بست ها رادر زبان کردی اردلانی بر اساس نظام مطابقه مطالعه کنند. در این مقاله با بررسی داده های زبان کردی اردلانی و توصیف و تحلیل نظری میزبان گزینی واژه بست های مطابقه در آن نشان خواهیم داد که تبیین مطابقه ای واژه بست ها با اصل شرط نفوذناپذی فاز در ارتباط است. |
1,400 | 505746 | واژگان کلیدی: برنامههای توسعه. نظامنامه؛ برنامهریزی توسعه فراتحلیل» جهتگیری توسعه.
دادلی سیرز توسعه را جریانی چند بعدی میداند که تجدید سازمان و سمتگیری متفاوت
کل نظام اقتصادی اجتماعی را به همراه دارد. به عقیده وی, توسعه علاوه بر بهبود میزان
تولید و درآمد شامل دگرگونی اساسی در ساختهای نهادی, اجتماعی اداری و وجه
نظرهای مردم است . توسعه در بسیاری از موارد حتی عادات و رسوم و عقاید مردم را نیز
در بر میگیرد (سیزر و مایر ۱۳۹۱: ۱۸۹)+مایکل تودارو نیز معتقد است که توسعه جریانی
چندبعدی است که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی؛ طرز تلقی عامه مردم و
نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی» کاهش نابرابری و ریشهکن کردن فقر مطلق
است (توداری ۱۳۶۶: ۱۳۵). دستیابی به توسعه به عنوان یک هدف مهم برای بسیاری از
جوامع» نیازمند ابزارهایی است تا تحقق آن اهداف را:جامه عمل بپوشاند. از جمله این
ابزارها "مقوله برنامهریزی" است. برنامهریزی توسعه به عنوان یکی از ابزارهای مهم توسعه
اقتصادی پس از جنگ جهانی اول و به:ذنبال بحران بزرگ اقتصادی با شیوههای گوناگون
با مطرح شدن مفهوم توسعه و به دنبال آن برنامهریزی برای توسعه» بسیاری از کشورهای
دنیا اهداف گوناگونی را تعیین و راههای متفاوتی را برای تحقق آن اهداف تعریف نمودهاند.
کشور ایران یکی از اولین کشورهایی است. که دولت برای شکستن دور باطل فقر و دستیابی
به رشد و توسعه همهجانبه, رو به برنامهریزی آورده است.
اما ارزیابی چندین دهه برنامهریزی توسعه در ایران بیشتر از همه حاوی این پیام است که
حجم عظیم منابع انسانی مالی و طبیعی مصرف شده» با دستاوردهای آن تناسبی نداشته
و با وجود پیشرفتهای مهمی که در برخورداری از مواهب توسعه نسبت به گذشته پدید
آمده» شکاف و فاصله تاریخی ایران با کشورهای پیشرفته چندان کاهش نیافته و حتی در
بسیاری از موارد اهداف و آرمانهای ملی تعریف شده در اجرا به توفیق نسبی نائل نيامده
است. به عبارتی هدف غایی توسعه که بهبود وضعیت رفاهی و زیست عادلانه برای آحاد
کشور است تحقق نیافته است (علیرغم دستیابی به دستاوردهایی که در برنامههای ملی یا
بخشی حاصل آمده است). بنابراین» پرسشهای متعددی در مورد علت این مسأله مطرح
شده است و افراد و گروههای متعدد از مناظر گوناگون به این موضوع پرداختهاند.
دلایل موفق نبودن برنامههای توسعه را میتوان به هریک از مراحل تهیه و تدوین » تصویب.
اجرا ۰ ارزیابی و پایش برنامه نسبت داد یا برای هر یک از مراحل سهمی را قائل شد. اما
آنچه که در این پژوهش بر ان تمرکز بیشتری شده است. قسمت تهیه و تدوین برنامه
یکی از لنگرگاه اصلی در بخش تدوین برنامه توسعه در ایران براساس آنچه که تاکنون رویه
برنامهریزی بوده » تدوین نظامنامه تهیه برنامه توسعه بوده است. تفاهم و وفاق بر سر
نظامنامه به عنوان طرح کلی مسیر برنامهریزی از نظر محتوایی و ساختاری» در میان
سیاستگذاران و برنامهریزان» نقطه شروع و مهم یک برنامهریزی موفق است. از دیگر سوه
فرض بر این است که بررسی روند گذشته نظامنامهها میتواند درسآموخته مفیدی را برای
تدوین برنامه توسعه پیشرو فراهمانموده و از رهگذر آن چارچوبی را پیشنهاد کند که به
لذا با توجه به اهمیت موضوع و با این پیشفرض که در برنامه هفتم توسعه, تدوین
نظامنامه به عنوان اولین گام عملیاتی برای تدوین برنامه پیشرو خواهد بود؛ سعی بر آن
دارد تا نظامنامههای برنامههای توسعه پیشین را از منظر ساختاری - محتوایی واکاوی
نموده و در خصوص مفاهیم و گزارههای مندرج در آنها به بحث و کنکاش بپردازد.
مسئله اصلی پژوهش حاضر ناظر بر یکی از مهمترین گامهای تهیه و تدوین برنامه توسعه
و یا به نوعی مهمترین مرحله تهیه برنامه است که از آن تحت عنوان «نظامنامه تدوین
برنامه توسعه» یاد میشود. نظامنامه تدوین برنامه توسعه به کلیه فرآیندها و عملیات
سازنان, یافتهای گفتد میشود که درب رگیرنده مراحن تهیه: آتدوین: تضویب: و ابلاغ پرنامه
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار۱
است. طرحریزی نظامنامه قبل از تدوین برنامه میتواند مسیر حرکت و اقدامات لازم برای
تدوین برنامه را از قبل ترسیم نموده تا در ادامه مطابق با طراحی انجام شده هر یک از
بازیگران تهیه برنامه مطابق با طرح کلی ترسیم شده در راستای هدف اصلی حرکت نمایند.
به بیان دیگر؛ نظام برنامهریزی ناظر بر مجموعه قوانین و مقررات. سازمانها تشکیلات و
روشهایی است که به منظور تهیه و تدوین و اجرا» نظارت و ارزیابی برنامههای توسعه
کشور طراحی میشود. در واقع سازماندهی و انسجام در حرکت و عملیات تهیه و تدوین
برنامه نیازمند چارچوبی است تا در قالب آن چارچوب همه ارکان تهیه و تدوین برنامه
همسو شده و در راستای یک هدف مشخص حرکت نماید که از آن چارچوب به عنوان
اهمیت و وزن بالای اثرگذاری این مرحله از تدوین پرنامه بر کیفیت برنامه بیش از هر عامل
دیگر ناشی از آن است که این اقدام به؛عنوان "یکی از مراحل اولیه تدوین برنامه و سنگ
بنای تهیه برنامه به شمار میآید و طرح کلی تدوین برنامه در آن پیشبینی شده و مطابق
با همین طرحریزی» کلیت برنامه و محتوای نهایی آن» تولید و به منصه ظهور میرسد.
بنابراین با عنایت به اهمیت و جایگاه نظامنامه در فرایند تهیه برنامه توسعه کشور مسئله
این آست که در برنامههای گنه شام یام دریچ ه چا رچوای تیه شدهاند؟ یا آنکه؛ نظام -
نامههای برنامههای گذشته چه: ساختالوگ توا #اشکه است؟ و یا آیا برنامههای تهیه
شده به آن نظامنامه پایبند بودهاند؟ همه این موارد سوالاتی است که پاسخ به هریک از
آنها مجال پژوهشی خاصی را میطلبد. اما به منظور پاسخ به هر یک از سوالات مورد اشاره
پاسخ به این پرسش, آهفیت 7 ولویت گاردکه نظامتاطههای هه از لحاظ ساختاری و
در راستای پاسخ به پرسش فوق در این مقاله. مجموعه نظامنامههای تهیه و تدوین برنامه-
های توسعه بعد از انقلاب مورد واکاوی قرار گرفته و عناصر و اجزا آن احصا و استخراج
ده است بررسیها تشان میدهن نظامتامفها: ساخقار و بچارچوبقایت و مشخصی تذاشته
اند و در هر یک از برنامههای توسعه به مواردی متناسب با دیدگاه برنامهریزان اشاره شده
است. در یک حالت کلی میتوان گفت نظامنامههای برنامههای ابتدائی بعد از انقلاب بیشتر
به مقولات ساختاری و شکلی تدوین برنامه پرداخته و به تدریج تا برنامههای پایانی علاوه
بر ساختار و سازمان تهیه و تدوین برنامه» به جنبه محتوایی و رویکردهای تدوین برنامه
توسعه نیز اشاره شده است. به نحوی که در برنامه ششم توسعه مقوله ا بت سیبشناسی و
رویکردها و ویژگیهای برنامه توسعه نیز در نظامنامه آن برنامه عنوان شده است (جدول
جدول ۱: عناصر مورد توجه در نظامنامههای تدوین برنامه توسعه کشور در بعد از انقلاب
شوراهای مختا یی هگا رها ز دظایف هر یک از
برنامه توسعه - تدوین چشم انداز و تبیین سیاستهای کلی
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
های تدوین برنامه ششم - محتوا - حد تفصیل برنامه -
بعد از بیان مفهوم نظامنامه برنامه توسعه و تشریح مسیر تحولات ساختاری - محتوایی
نظامنامهها. مطلب مهم عناصر و ارکان این نظامنامههاست. در واقع سوال اینجاست که
نظامنامه مطلوب تدوین برنامه هفتم توسعه به مثابه یک پازل از چه قطعاتی (عناصری)
برای پاسخ به این سوال, شروش کیب کیفی ,بویا افراتحلیلیغ سّظامنامههای گذشته
و بهره گیری از نظرات کارشناسی در پنل خبرگانی بهره گرفته شد. لذا ابتدا تعداد تکرار
عناصر هریک از نظام نامهها احصا موارد مشابه حذف و موارد دارای اشتراک مفهوم در هم
ادفام شدهاند (جدول ۲). تعریف ساوان وشکیلات: تشریگظراحل کار و ارائه زمانبندی
و همچنین تعیین کمیتهها و در نظر گرفتن وظایف برای هریک از کمیتهها از مصادیق
پراهمیت نظامنامهها میباشند. بنا به یافتههای این بررسی وظایف ارکان نظام برنامهریزی»
تعیین حد تفصیل, تعاریف اصطلاحات کاربردی» چارچوب کلی سند برنامه» مضامین و
محورهای اصلی برنامه و ... از جمله دیگر مواردی هستند که میبایست در تعریف نظامنامه
جدول ۲: احصا عناصر کلیدی نظام نامههای ندوین برنامههای توسعه گذشته
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
مرحله انعر آحصا تهایی,و آراند پیششهاد: مناسر بزای اتدوین برزامه هفتم توس است. خر
این قسمت با استفاده از نظرات کارشناسان (پنل نخبگانی) و با عنایت به فراوانی مواردی
که در نظامنامههای برنامه گذشته بدانها تاکید شده است؛ عناصر گزینش نهایی شده و
به عنوان درونمایه و سازمان اصلی نظامنامه تدوین برنامه هفتم توسعه پیشنهاد شده است
بعد از احصا نهایی, اینک نوبت به این میرسد که با توجه شرایط موجود هریک از عناصر
چگونه تعریف و تبیین شوند. قطعا نوع مواجه و رویکرد مد نظر در تعریف هریک از عناصر
میتواند در کیفیت و جهتدهی برنامه توسعه تاثیر بسزایی داشته باشد. لذا غنی بودن و
برخورداری از پشتوانه علمی دقیق در تبیین هریک از مصادیق, راه را برای تدوین برنامه
توسعه آسان نموده و تحقق اهداف برنامه توسعه را از انحرافات حفظ مینماید.
تبیین هر یک از موارد و عناصر مورد اشاره در شکل بالا میتواند موضوع کنکاش و پژوهشی
مستقلی باشد تا از آنها تعریف و تبیین علمی و منطقی ارائه شده و در نهایت با کنار هم
قرار گرفتن هریک از انها کلیت نظامنامه شفاف و تدقیق گردد. اما در پژوهش حاضر با
آگاهی از وجود منابع مکتوب مجموعه مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه در کشور!۱
تلاش شده است تا از منظر این مطالعات به برخی از مقولات مطرح شده (براساس محتوای
مطالعات و ارتباط با عناوین مطرح شده) پاسخ و تعریفی ارائه شود و یا به عبارت دیگر از
دید این مطالعات بسته به دامنه محتوایی مطالعات هدف. هر یک از عناصر مذکور تعریف
و تبیین گردند. بطور خلاصه مطالعه حاضر با هدف «تعریف و تبیین عناصر نظامنامه
ندوین برنامه هفتم توسعه؛ از رهگذر فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهربزی توسعه»
سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که «مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه در ایران
به کدامیک از عناصر نظامنامه پرداخته و چه تبیینی را برای آن عناصر ارائه داده است؟»
پارادایم غالب در مطالعات توسعه در طول دهههای ۱۹۵۰ و ۰۱۹۶۰ مکتب نوسازی بود.
در این دیدگاه توسعه در چشماندازی تکاملی نگریسته و وضعیت توسعه نیافتگی بر حسب
تفاوتهای قابل مشاهده اقتصادی, سیاسی,» اجتماعی و فرهنگی بین ملتهای فقیر و غنی
تعریف میشود. همچنین در این دیدگاه توسعه؛ فرآیندی تقلیدی است که در جریان آن.
کشورهای کمتر توسعهیافته به تدریج صفات و کیفیتهای ملل صنعتی و پیشرفته غرب
را به خود میگرفتند. در مجموع عمدهترین ویژگیهای پارادایم نوسازی را میتوان به
* توسعه فرآیندی خودجوش و غیرقابل برگشت و به طور ذاتی موجود در تکتک جوامع
۱ مطالعات موره آشاره:قر سال ۱۳۹۷ توسط مرکز پووهشهای توسعه و آینددنگری آنجام وادر سال ۱۳۹۹ بضوزت
الکترونیکی ذر وبسایت مرکز منتشر و ذر سال ۱۴*۱ نیز بصورت فیزیکی در شش جلد که هر جلد آن سه فصل
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
8 توسعه دلالت بر انفکاک ساختاری و تخصصی شدن کارکردی دارد؛
* فرآیند توسعه را میتوان به مراحل مشخص و متمایزی تقسیم کرد که نشان دهنده
* توسعه را میتوان از طریق رقابت خارجی يا تهدید نظامی و به وسیله اقدامات داخلی
در حمایت از بخشهای مدرن و نوسازی بخشهای سنتی برانگیخت (سو ۱۳۷۸:
اما در اواخر دهه ۱۹۶۰» مکتب نوسازی تحت حملات روزافزون منتقدین قرار گرفت و بعد
از آن مکتب وابستگی مطرح شده است. مکتب وابستگی؛ چشمانداز غالب در ادبیات توسعه
و توسعهنیافتگی در دهه ۱۹۷۰ بود. این رهیافت. از بحثهای گسترده پیرامون مسایل
توسعه نیافتگی در آمریکای لاتین نشات. گرفته و همچنین نقدی از پارادایم نوسازی اروپا
محور را در برمی گرفت. در این دیدگاه؛افرادی مانند پل باران و.پل سوئیزی معتقد بودند
که فقط با خروج از نظام سرمایهداری جهانی و بازسازی اقتصاد و بنیان جامعه براساس
نظام سوسیالیستی میتوانج و ناگی دست یاف )اوظ رگههیگر آندره گوندرفرانک
معتقد بود که سرمایهداری جهانی به محض به وجود. آمدن» نظامهای اجتماعی اولیه را
تخریب با داگرگون و آنها رلطصاق ره 9۵ ج یی 9 #تبدیل کرد. به نظر وی:
نهادهای اقتصادی» سیاسی» اجتماعی و فرهنگی کشورهای توسعه نیافته, به جای این که
اساسا اصیل يا سنتی باشند. تحت تاثیر نفوذ سرمایهداری بودهاند (ازکیا ۱۳۸۵: ۲۸۹ -
۸ ساعی» ۰۱۳۸۸ آزاد ارمکی, ۱۳۸۱). دیدگاه وابستگی نیز از دهه ۱۹۷۰ هدف آماج
بعد از آن گرایش های جدید در نظریه های توسعه شکل گرفت که مروری بر این حوزه از
نظریات توسعه نشان میدهد کهاوشگشناییال سکس چا هقی وجود ندارد. این تحولات
معرفتی در عرصه توسعه را میتوان به حرکت از دیدگاههای ساختارگرایانه که بر نقش
ساختارهای کلان تاکید دارند به سمت دیدگاههای کارگزار محور حرکت از دیدگاههای
دترمینیستی به سمت دیدگاههای تفسیری» تغییر از دیدگاههای ماتریالیستی و تقلیل
گرایانه به دیدگاههای چند بعدی و کلگرایانه تعبیرکرد. این تحول به معنای جایگزینی
نیست؛ بلکه به معنای تکمیل است. این تغییرات نتایج گستردهای در پی داشته » به نحوی
که تاکید بر کارگزاری» منجر به تفکر توسعه مکانی شده و به جهتگیریهای محلی و
منطقهای دامن زده است. دیگر اینکه در نظریات جدید توسعه» تعمیمهای کلی زیر سوال
رفته و دستورالعملهای کلی بیاعتبار شدهاند و دیگر صحبت از جنوب به عنوان یک کلیت
هم شکل نیست. بلکه از جنوبهای مختلف صحبت به میان آمده است و سوالاتی از قبیل
چه نوع توسعهای یا چه نوع رشدی مشروعیت یافتهاند. محلی و منطقهای شدن و نیز
پذیرش تنوع و تمایز در رویکردهای توسعه مسئله تلفیق سطوح تحلیل و چگونگی روابط
سطوح خرد و کلان را نیز بوجود آورده است (هارتویک و پیت. ۱۳۸۹). این طیف از
نظریات متوجه بحث و گزینش درباره انواع سرمایهداری (بازار آزاد» سرمایهداری شرق آسیا
سرمایهداری کشورهای تازه صنعتی شده و سرمایهداری نفتی) خواهند بود. توسعه انسانی
نیز در ابعاد مختلفی از جمله جنسیت (شاخص توسعه جنسیتی)» حقوق سیاسی (شاخص
توسعه آزادی) و نیز در تلفیق با رویکرد توسعه بدیل در ابعاد توسعه عادلانه گسترش خواهد
یافت و امنیت انسانی نیز درکانون توجه توسعه انسانی قرارخواهد داشت(جدول ۳).
تمایز نظریه های کلان نظریه های میان برد دانش محلی
نظریههای آبخشی» شکاف بین رهیافت هاي پل زننده: اقتضاد نهادی جدید. جامعه
بین رشته ای | توسعه در ابعاد سیاسی اقتصادی و ۲ آشناسی اقتصاد. سرمایه اجتماغی, اقتصاد اجتماعی,
توس دولتی: طیار ریش همیاری های بین بخشی, کنش عمومی
امنیت کمک انسان دوستانه؛ از اعانه به خطرات قطبیشدن» سیاست اجتماعی فراملی,
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار
محیط زیست ۱ سلطه بر طبیعت, توسعه پایدار تولید ناخالص داخلی سبز اکولوژی سیاسی
چوک غربی شدن» یکدست شدن در تنوع فرهنگی» سرمایه فرهنگی به مثابه پول رایج
فرهنگی مقابل بومی شدن سیاسی و به مثابه موتور رشد
واحد توسعه کشور محلی محلی, ملی. منطقه ای و جهانی
به موازات بحث در خصوص مفهوم توسعه, با کمی اختلاف زمانی مفهوم برنامهریزی به
عنوان ابزار نیل به توسعه مطرح بوده است. برنامهریزی به مفهوم متمرکز و ملی آن؛
نخستین بار فر وروی کر آراخر دهد 1۹۳۰ تفرین و جرا سد راجال, ۳۹۴ ار 2۳6
خاندوزی» ۱۳۸۹: ۱۰۴). در یک تعریف جامع برنامهریزی» یک دستور کار مشخص برای
ساخت آینده مورد نظر است به طوری که حداقل سه.رکن را شامل گردد. این ارکان شامل
یک سری اهداف. راهبردها و:وسایل تحقق اهداف و یک.افق.زمانی مشخص میباشد.
چنین نگرشی به برنامه, مستلزم و متضمن نوعی اولویتبندی است. به عبارت دیگر تدوین
فهرستی بدون تعیین اولویت اهداف و استراتژیهای مطلوب. با این تعریف سازگار نیست.
البته صاحبنظران یک شرط مهم دیگررا برای دستور؛ کارامذکور در نظر میگیرند و آن
هماهنگی است. مقصود از این واژه» هماهنگی میان اهداف. وسایل, بخشها و همچنین
هماهنگی میان اهداف و وسایل میراشه 7 فری ۹ 2۳۳۵ ۲۷). تعریفی که در استاندارد
7 از برنامهریزی ارائه شده آن است که؛ برنامهریزی توسعه» عبارت است از هدایت. کنترل
و تغییرات آگاهانه و عقلایی متغیرها در یک نظام اجتماعی در جهت دستیابی به اهداف
مطلوب: آن نظام. بنابرأین "هر برتامه توسعه بسصورت توآمان در برکیرنده: اهداف جامغه
(یعنی اینکه چه کارهایی باید انجام شود و جامعه به کدام سو میرود) و نیز دربردارنده
"روشها" و "ابزارهای" عقلانی مورد نیاز.برای تحقق آن اهداف است (یعنی این که
دستیابی به آن اهداف, چگونه و از چه مسیرهایی میسر میشود). به عبارت دیگر برنامه
توسعه. تجلی همزمان "اعقلانیت" و "هدفمندی" در هر نظام اجتماعی است. با توجه به
وجود موانع و عوامل بازدارنده متعدد در مسیر توسعه کشورها آنها نیازمند هستند تا با
برنامهریزیهای دقیق و منسجم» از این مهم به سلامت عبور کنند (نصیری, ۲۹:۱۳۷۴؛
یرخانسی ۳۶۷ ۶۷-۶۸): برنامدریقی #سعهذارای فرابقهی آست کد مکاس راکنا
مشخص از نقطهای شروع و به نقطهای مشخص ختم میشود که در حالت کلی این مراحل
را میتوان شامل مرحله شناخت. مرحله تعریف و تعیین اهداف. مرحله ارزیابی» مرحله
تعیین راهبردهای اجرای برنامه, مرحله اجرای برنامه و در نهایت مرحله ارزیابی و پایش
در مورد برنامهریزی توسعه دو دیدگاه وجود دارد. یک دیدگاه مدعی است که تخصیصهای
بهینه تنها با علامتدهی قیمتهای برخاسته از بازار امکانپذیر است و به هیچ نوعی از
تنظیم» هدایت و کنترل امور و ایجاد مشارکت آگاهانه و ارادی مردم نیازی ندارد. در طرف
دیگر طیف» دیدگاه برنامهریزی جامع با مدیریت مرکزی و دیکته تکالیف برنامه به آحاد
جامعه قرار دارد. این دیدگاه بر نگرش مارکسیستی مبتنی است و مدعی است که قيمتها
قادر نیستند وظیفهی پیچیدهی تخصیص منابع را به صورت بهینه انجام دهند. تنها
برنامهریزان بالای جامعه هستند که میتوانند از رفتار مصرفی مردم اولویتها و ترجیحات
آنها را تشخیص دهند و از شرایط فنی موجود و هزینههای نسبی:کالاها بر حسب منابع,
اولویتهای تولید را مشخص کنند و بر اساس این اولویتها منابع را تخصیص دهند (آلوین
در مجموع, برنامههای توسعه نقش مهمی در پیشرفت جوامع ایفا میکنند. تا بدان جا که
مروری بر تجربه کشورهای توسعه یافته؛ گویای آن است که یکی از الزامهای دستیابی به
توسعه» برنامهریزی منسجم» هدفمند و پایدار میباشد تا فارغ از مشکلات سیاسی و حاشیه-
ای و همچنین تغییر دولتها بستر مناسب برای نیل به توسعه ایجاد گردد و مجال تغییر
در این راستا بررسیها نشان میدهد علت اصلی ناتوانی کشورهای در حال توسعه در تنظیم
و تدوین برنامههای اصولی و علمی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی و عدم اجرای درست
آنها را باید در ناتوانی این کشورها در شناسایی گلوگاههای اصلی و مشکلاتی دانست که
در طول قرنها برای آنها باقی مانده است. برنامهریزان توسعه در این کشورها از نظر
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
تئوری و فکری تلاش صادقانه برای شناخت و اشراف بر این مشکلات از خود نشان نمی-
دهند. در نتیجه اهداف و ابزارهای برنامهریزی آنها عموما در یک فضای خیالی و دور از
واقعیتها شکل میگیرد (نونژاد» ۱۳۷۹: ۱۶۲). به طور کلی علل شکست برنامهریزی در
کشورهای در حال توسعه را میتوان به دو دسته علل عام و خاص دستهبندی نمود. از علل
عام میتوان به نبود روحیه پذیرش تقسیم کار و رقابتپذیری در نظام تصمیمگیری و
اجرایی, نهادینه نشدن مکاتب فکری و فقدان انسجام فکری و گروهی, نبود دیدگاههای
بلندمدت در مورد برنامههای اقتصادی و اجتماعی و ضعف بهرهوری نیروی کار و سرمایه
اشاره نمود. از علل خاص نیز میتوان به عدم وجود ثبات و امنیت کافی, فقدان سازمان
مسئول و متعهد در امر برنامهریزی. ضعف آماری و اطلاعاتی, عدم اولویتبندی, عدم به
کارگیری سیاستهای مناسب با توجه.به اهداف برنامه واقعگرایانه نبودن برنامهها به
کارگیری نامناسب امکانات و منابع اقتصادی, نبود صرفهجوییهای اقتصادی در بخش
دولتی و عدم پیشگیری از هزینههای غیرضروری» ضعف در,روحیه همکاریهای عمومی.
نبود الگوی مناسب مصرف.و عدم کنترل و ارزیابی کافی.بر تنظیم.و روند اجرای برنامه
در نهایت بطور خلاصه چنین توان گفت که برنامهریزی در واقع تعیین راهبردها استراتژی-
ها و برنامههای اجرایی میانمدت و کوتاهمدت را با اتوجه به منابع و محدوديتها برای
دستیابی به اهداف اقتصادی, اجتماعی و توسعهای مطلوب و مقدور عهدهدار است. بالطبع
برنامهریزی توسعه به معنی تعیین راهبردها و استراتژیهای توسعهای و ارائه برنامههای
میان مدت و کوتاه مدت برای پیمودن موفقیت آمیز مراحلی از مسیر توسعه باتوجه به
امکانات و محدودیتها است. همچنین آنچه که ضرورت برنامهریزی را توجیه میکند.
گسترههای محدود. غیر جامع و شامل هستههای خطدهنده است. نه جامعیت گستره
برنامه. برنامههایی که به صورت جامع تهیه میشوند و صرفا همه امور را براساس سلیقه-
های خاص تنظیم و به مردم تکلیف میکنند منطقا ضرورتی ندارد. در این راستا تجربه
برنامهریزیهای شوروی» چین قبل از اصلاحات و برنامههای جامع تعدیل ساختار در کشور
در پژوهش حاضر با توجه به ماهیت آن» از میان سه رویکرد روششناختی کمی, کیفی و
ترکیبی» از رویکرد کیفی برای تحلیل دادهها استفاده شد. همچنین از میان روشهای
کیفی؛ از تکنیک تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شده است. تحلیل محتوای کیفی را
میتوان روش تحقیقی برای تفسیر محتوایی دادههای متنی, از طریق فرایندهای طبقه-
بندی نظاممند. کدبندی و تمسازی یا طراحی الگوهای شناخته شده دانست. در تحلیل
محتوای کیفی, هدف تقلیل دادهها و تحلیل آنهاست تا پژوهشگر از رهگذر تقلیل دادهها
به مولفههای اصلی دست یابد. در این شیوه محقق بیش از آنکه بخواهد صرفا بدنبال
شمارش کمی کلمات باشد. بدنبال دستیابی به ژرفای متون مورد تحلیل است. بطور کلی
رهیافتهای موجود در تحلیل محتوای کیفی به سه دسته تقسیم میشود که شامل تحلیل
محتوای استقرائی (عرفی,» قراردادی» متعارف)» تحلیل محختوای قیاسی (هدایتشده» جهت-
در مجموع, رهیافت استقرائی و رهیافت قیاسی دو شیوه غالب در تجریه و تحلیل محتوای
کیفی میباشند (تبریزی» ۱۳۹۱: ۱۳۸) که در پژوهش حاضر از رهیافت تحلیل محتوای
قیاسی بهره گرفته شده است. در کل بین دو رویکرد قیاسی و استقرائی تفاوتهای کلی
وجود دارد که در جدول ۴ بدانها اشاره شده است.
جدول ۴: تفاوت رهیافت های استقرایی و قیاسی در تحلیل محتوای کیفی
تحلیل محتوای رمزها همزمان با تحلیل داده رمزها از داده ها مشتق
زها همزمان با تحلیل داده- زها از تی یا یافته
تحل توای نظریه پا ادبیات مرها ههرهان ,ی یل رفزها. از خوری با ی
ی ها و یا قبل از آنها مشخصر ها تحقیق مشتق نی
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینزاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
پس از انتخاب روش و تکنیک مد نظر در ادامه در پژوهش حاضر جهت تحلیل دادهها
مراحلی طی شده است که در ذیل به ترتیب» مراحل آن تشریح میشود:
۱- استخراج گزارهها و شناسایی معناها: در این مرحله, که معمولا بعد از مرور متون صورت
میگیرد گزارههای مرتبط احصا شده و بعد از بازنویسی اولیه, معناهای فشرده شده
این گزارهها استخراج و در ستون مقابل به تحریر در میآید.
۲- تقلیلسازی و مقولهبندی داده: بعد از انجام فعالیت مرخله اول, با مرور مکرر متون.
معناهای متعددی حاصل میگردد.که یک بیان "مشترک در ادبیات مختلف چندین
بار تگرار شده و یا گاهی اوقات کاملا شبیلا هم بودهاند. از اینرو ابتدا تمامی جملاتی
که غذفشان, رسایدن یکامعتای مشترک ,یوده: است (اما با کی بیان ,متفاوت) و یا
کاملا شبیه به همودهانده 6 "اساس تقااان و طاق لک کاان "ایک دسته معنایی
قرار گرفتهاند که از آنها تحت عنوان مقوله یاد میشود:
شکل ۳: نمایش فرضی تقلیل واحدهای معنایی به مقولات گوناگون
۳ استخراج مضامین اصلی: در مرحله آخر تلاش شده است تا مقولههای استخراج شده
مرحله قبلی را با مقایسه و مرور مکرر و براساس تفاوت و شباهتهایشان با هم ترکیب
شده و تحت یک مضمون کلی ساخته و تولید شود.
همچنین حد پایانی و میزان و تعداد استخراج گزارهها به سیاق پژوهش کیفی براساس
معیار اشباع نظری تعیین شده است. لذا در این پژوهش استخراج دادهها (گزارهها) تا جایی
ادامه پیدا کرده است که مطالب جدید و بدون تکرار بوده است.
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
مجموعه مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه از منظر بهرهبرداری و کاربست یافتههای
آن برای تدوین برنامه هفتم توسعه کشور چندین بار و بصورت رفت و برگشت مورد بررسی
و تعمق قرار گرفته است. لذا در فرایند بررسی» تمامی گزارههایی که به مقوله برنامهریزی
برنامه هفتم توسعه مرتبط میشده و بنابر حدس اولیه محقق برای تدوین برنامه کاربرد
داشته » اخصا و استخراج شده است. گفتنی است در این مرخله»محقق صرفا به اخصا و
استخراج گزارهها پرداخته و هیچ گونه قضاوتی در مورد طبقهبندی و چینش محتوایی آنها
ندارد. این گزارهها به عبارتی گزارههایی هستند که فرض میشود بتوان بواسطه مرور مکرر
آنها به لحاظ قرابت معنایی و انجام تکنیک تقلیلسازی براساس تشابهات و ارتباط معنایی
به مقولاتی دست يیافت که مختوای جدید برای پژوهش حاصل نمایند. لذا در گام بعدی.
ابتدا تلاش شده است تا از گزارههای احصا شده, واحدهای معنایی استخراج شوند.
در این راستا سعی بر آن بوّد تا گزارههای استخراج شده مورد پالایش قرار گرفته و از لحاظ
محتوایی منسجمتر و چکیدهتر شوند. به عبارتی تغییراتی در گزارهها ایجاد شود تا ادامه
پس از انجام اقدام مذکور از واحدهای معنایی یا همان گزارههای پالایش شده» مقولهها
مورد تاکید احصا گردید. مقولهها به این مفهوماند که هر یک از گزارهها بر یک محور و
حوزه خاصی تاکید دارند که آن حوزهها مقصود نهایی بیان آن گزاره است. به عبارتی در
واقع آن گزارهها بیان میشوند تا آن هدف مبنایی خود را توصیف و توجیه کنند. لذا امکان
دارد در یک گزاره یک يا چند.مقوله را بتوان در راستای اهداف پژوهش استخراج نمود.
چنانچه در ادامه آمده است هر یک از اين.گزارهها بر مقولههای گوناگونی تاکید داشتهاند
که بعد از استخراج آنها مقرر است با پیادهسازی تکنیک پژوهش کیفی به انسجام و
جدول ۴ احصا واحدهای معنایی و مقولهها از گزارههای استخراجی
- ترکیب این دو نگاه برنامه ریزی جامع و برنامهریزی هستهای.
- ضمن اینکه ما برنامه جامعی را برای کشور داشته باشیم» تمام اين
غفلت از نارساییهای ساختاری و مشکلات نظام تدبیر و توجه صرف به
- وجود رهبری,» هدایت. اداره و نظارت ارتباطات و معاملات توسط
- بهرهوری عقلانی از منابع و ظرفیتهای اقتصادی, اجتماعی و محیطی
- برقراری تعادل منطقهای و محلی» رفاه جامعه و رضایت شهروندان
- خروج نیروهای انسانی تحت عنوان سرمایه,انسانی و.پیوستن به بازار
- تهی شدن از نیروی تخصصی که میتواند عامل اصلی توسعه در
نظام مالی کشور برای تحقق درآمد ناگزیر است همواره موتور محرکه
تحصیل درآمد را روشن و پرشتاب نگه دارد و آن موتور چیزی جز نرخ
- بازشناسی و ارزیابی تنگناهای نظام تصمیمگیری و تدبیر کشور
ارزش آن را دارد که حتی در یکی از برنامههای پنجساله» در صدر
- حل تنگناهای نظام تدبیر کشور مقدم بر گسترش ظرفیتهای
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه... 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائی
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
توسعه همهجانبه, پایدار و درونزا هنگامی اتفاق میافتد و با شتاب
شایسته اداجهمی بای که خاکمیت به اولویت«پرداختن به مقوله کیفیت
- اقتصاد ایران درگیر وضعی است که می توان نام آن را "تودرتویی
- نهاد در نهاد دستگاه در دستگاه و قانون در قانون.
ساختار نوین سازمانی کارآمد و بهرهور» تشویق به پسانداز و جلب
سرمایه:در ضنعت: اقدام براعا کاهی نار ناهام مالاتی ام مراطابا
رشد کسب وکار از جمله محورهای مورد اقدام برنامهریزان و سیاست-
دولت. کسبوکارهای تعطیل شده فساد لجام گسیخته و گسترده رانتی»
افزایش طلاق» اعتیاد و بزهکاری؛ وجود میلیونها پرونده در قوه قضاییه,
نیازمند برنامههای توسعهای هستیم که ابتدا منجر به ایجاد ساختارهای
- توسعه در ایران نمی تواقدرتنها رم کی و مازهای ,بان
- برای برقراری تعادل در تمام سطوح کشور بین مناطق مختلف از
- عامل مهم دیگری که دراضحنه اقتصاد حضور جدی دارّد فشارهای
تورمی است که از طریق تغییر ترکیب مخارج بودجه در جهت
در رابطه با نیازها میتوان به نظام تأمین اجتماعی اشاره کرد که دیون
دولت به اندارهای گسترمه شده است که اغلب کارشناسان پیشبینی
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه... 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائی
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
اشتغال, تورم» توسعهنیافتگی برخی مناطق و عدم توازن منطقهای در
رفتن به سمت توسعهیافتگی در کشور مستلزم ایجاد نهادهای مناسب
است و این نهادها باید در قالب تعیین اهداف توسعه یافتگی کشور
در حوزه فناوریهای نوین» صنایع پتروشیمی,» استخراج نفت و گاز,
کشاورزی» صنایع تبدیلی و دهها حوزه دیگر امکان تحولات بزرگ و
کلان در کشور وجود دارد که هر یک نیازمند هزینههای وسیع و
کاهش نرخ واقعی ارز بروز فشارهای تورمی در بازار تولیدات صنعتی و
- در جامعه کارنق ی اور افماد سورد شب ای کمایا خوانج
موجود: دز گاختارهای سناسی فزهنگی بو اجتمناعی ,با داشتی یگ
- همانطور که نمیتوان از ضرورتهای توسعه فرهنگی و سیاسی
گذشت و نقش اقتظاد ر | در تأحولات سیاسی و فرهنگی نادیده
موضوع ساماندهی مالیات به تنهایی ارزش این را دارد که مثلا برنامه
هفتم توسعه بر چنین محوری شکل گیرد و شفافیت و شناسنامهدار
شدن کلیه درامدها و مقابله با پولشویی و تلاقی منافع تحقق رشد
هیچ برنامه توسعه اجتماعی بدون آنکه یک پیوست جدی و جامع
مبارزه با فساد آن را هدایت و هماهنگ کند امکان اجرا ندارد.
در بسیاری از کشورهای توسعهيافته جهان» امروزه برنامههای جدی و
قاطعانه مبارزه با فساد در دستور کار دولتها قرار گرفته است.
کوچک شدن دولت فربه و پهنپیکر با رها کردن اقتصاد به دست
رفتار مردم بهمنظور تربیت عناصر توسعه گرا مسئولیتپذیر» وظیفه -
نبود موّلفههای حکمرانی خوب است که مصادیق آن به شکل نبود
دولت کره در فرایند توسعه برنامهریزیشده عقلانی از سه ویژگی
دوم؛ تقویت سرمایه اجتماعی برای ترقی همکاری بخش عمومی و
سوم؛ به کارگماری کارکنان دولت بر پایه دانش» مهارت» توانمندی و
طور دائئمی در شورا حضور دارند با خرد جمعی و عقلانیت و رایزنی با
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائی
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
(تعریف مشخص از توسعه) توسعه فرایند خودجوشی است که در
جامعه و دولت با تعامل بین دولت و جامعه و با حضور سرمایه
در هفتاد سال برنامهریزی توسعه در بخش آموزش,» فعالیتهای عمرانی
توجه قرار گرفته است؛ چیزی که برای توسعه بیش از هر چیز به آن
اعتماد بین بخش خصوصی و بخش دولتی باید تقویت شود و یک رابطه
آموزشکده آمایش سرزمین با مرکزیت تهران و شعب استانها تشکیل و
آمایش سرزمین و نتایج مثبت عملکرد آن و نتایج زیانبار چشمپوشی از
آن برای مقامات اجرایی, نمایندگان مجلس و ارباب رسانهها اجرا شود
تعامل و ارتباط تنگاتنگ بین مجلس شورای اسلامی» قوه قضائیه و قوه
برای توسعه غیر از منابع مالی» انسانی و تجهیزات و ابزار به سه:پارامتر
- در وجود و دسترسی به آمار و اطلاعات درست» مطمئن و بلادرنگ نیز
- هنوز شبکه هیدرومتری کشور تکمیل, تدقیق و برخط نشده است.
- از ماهیت و هویت زیستبومهای کشور توان اکوسیستمی تنوع
گیاهی و تنوع جانوری در بانکهای اطلاعاتی آمار و مآخذ موثق
در حوزه نهادی, توسعه نیازمند تغییرات ساختاری بنیادین و کار وسیح
حداقل در شرایط امروز ما از لحاظ اقتصادی,» اجتماعی» سیاسی و
تأمین استقلال نهاد برنامهریزی در نظارت و دیدهبانی عملکرد برنامهها
اصلاح و تغییر برنامهها با حمایتهای قانونی از مهمترین الزامات نهادی
برای برنامهریزی توسعه علاوه بر الگوها شیوهها و روشها به عقلانیت و
خرد جمعی نخبگان همه تخصصها در نهاد برنامهریزی نیاز است.
در نظام تدوین برنامه تنها سازمان برنامه و بودجه خود را متولی برنامه
میداند و سازمانهای دیگر نگاه و تلقیشان نسبت به برنامه عمدتا
در سیستمهای برنامهریزی باید به دنبال یک پارادایم برای یک برنامه
باید نهاد حوزههای علمیه در اینجا حضور جدی, فکری:داشته باشند» نه
الزاما افراد با پوشش روحانیت. جای تفکر حوزهها در برنامه و بودجه
ما نیازمند نهادهای تحقیقاتی متعددی در کشورمان هستیم که اين
نهاد برنامهریزی برای تهیه برنامه توسعه پیش از الگوها شیوهها و
روشها به عقلانیت و خرد جمعی نخبگان همه تخصصها در نهاد
علوم اجتماعی و علوانتتانی؟ غلوم آسیاسی و اقتضادتی, فزهنگ و
ضرورت تعامل و ارتباط تنگاتنگ و چند سویه با نهاد برنامهریزی توسعه
ما در برخی از کالاها خودگفا شدهایم» اما هیچ توجهی آنداريم که با چه
قیمتی این خودکفایی ایجاد شده است؟ به چه بهایی آب و محیط
تحریمها ترورها و مسائلی از این قبیل توجیه کننده فقدان نگاه آینده-
نگری و عدم اهتمام به حل مسائل کوتاه مدت نمیشود.
مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه... 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرا
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
حتی قانون اساسی باید با صراحت خطمشی و روش سیاستگزاری و
الزامات استمرار و اقتدار نهاد سیاستگزاری توسعه و برنامه ریزی کلان
باید به رشد اقتصادی پایدار در برنامهریزیهای توسعه توجه کنیم.
ما باید سرمایهها و منابع محدود کشور را در حوزههایی که میتوانیم
بیشترین ارزش افزوده را تولید کنیم» هزینه و سرمایه گذاری کنیم.
تمام سياستها و خطمشیها و تصمیمگیریها باید در راستای رسیدن
در نظام تدوین برنامه تنها سازمان برنامه وبودجه خود را متولی برنامه
میداند و سازمانهای دیگر نگاه و تلقیشان نسبت به برنامه عمدتا
در ادفههای اخیر,رشد اقتصادی در بر بات ۹ ی دولتی
اقتصاد دولتی و درآمدهای نفتی بزرگترین مانع بر سر,راه تعامل
- سرمایههای هنگفتی در اختیازاش رکتهاپو بنگاههای دولتی قرآرادا رد
- در بهرهوزی سرماید ناسنا الا کاب نگ ی نک
- ضریب بهرهوری سرمایه در اوایل انقلاب تقریبا ۱/۶۵ بوده که در سال
کارشناسان را آموزش دهیم تا تفکر آیندهنگری و برنامهریزی را پیوند
نقش بخش خضوصی در تدوین برنامه ها بسیاز:کمرنگ بوده است.
برای اینکه دریابیم چه کارهایی را میتوان به بخش خصوصی ارجاع
دهیم نیازمند یک طرح آمایش سرزمین در" کشور و استانها هستیم و
چنانچه در جدول فوق آمده است مقولات متعددی از گزارههای مستخرج از جامعه پژوهش
استخراج شده است که بصورت پراکنده بوده و نظم انسجام خاصی را در این مرحله بیان
نمی کنند. از اینرو در ادامه برای یافتن یک نظم مشخص و تولید گزارههای منطقی و علمی
تعمق و مرور مکرر بر یافتههای توصیفی برگرفته از مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه
نشان میدهد که مطالعات مورد بررسی» به حوزههای گوناگون برنامهریزی و به ابعاد مختلف
مطالعات توسعه پرداخته است. همچنین بنا به هدف این مطالعه, یعنی» تعریف و تبیین
عناصر نظامنامه؛ براساس گزارههای استخراج شده» چنین برداشت میشود که عناصر
متعددی از این نظامنامه را مورد توجه قرار داده است. اما به نظر میرسد آنچه که در
گزارههای جمعآوری شده بیشتر و با تکرار و فراونی بالاترابدانها اشاره شده است را می-
به بیان خلاصهتر؛ با مرور مکرر و تعمق در منابع اولیه (به سیاق پژوهش کیفی) و احصا
نکات کلیدی و گزارههای اصلی» حدس اولیه محقق بر آن است که با توجه محتوای منابع
میتوان در خصوص سه حوزه مذکور به تحلیل و تبیین پرداخت. همچنین ذکر این نکته
لازم است که مراد از «جهتگیری»» «سیاستها و الزامات» و «محورها و مضامین» در این
محورها و مضامین: عبارت است از درونمایه و نقطه تاکیدی اصلی برنامهریزی است که با
پرداختن به آن» یا به مسئلهای پاسخگفته میشود و-یا از ظرفیت موجود برای نیل به
جهتگیریها: عبارت است از مجموعهای از رویکردها سیاستها و رهنمودهای کلان. که
رعایت آنها منجر به تحقق اهداف برنامهریزی توسعه میشود. در واقع جهتگیریها گزاره-
هایی هستند کلی که گرایش و سمتوسوی اصلی برنامهریزی توسعه را نشان داده و تمام
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار
سیاستها و الزامات: عبارت است از مجموعهای از شرایط و باید و نبایدهایی که وجود پا
عدم وجود آنها برای تحقق اهداف برنامهریزی ضروری بوده و بیانگر این است که در صورتی
میتوان به اهداف تعیین شده دست یافت که شرایطی با این ویژگی فراهم شود.
استخراج و تبیین محورها و مضامین کلیدی برنامه ریزی توسعه
یافتههای حاصل از بررسی گزارههای استنتاجی حاکی از آن است که مفاهیمی در گزارهها
وجود دارند و میتوان از این مفاهیم به عنوان محورها و مضامین کلیدی یاد کرد که به
زعم مطالعات هدف این پژوهش باید به عنوان درونمایه و نقطه تاکیدی برنامه هفتم مورد
توجه قرار گیرد. همچنین تحلیل و دستهبندی این مضامین نشان میدهد که میتوان آنها
را از حیث محتوایی در دستههای اجتماعی - فرهنگی, اقتصادی, نهادی - ساختاری» نظام
برنامهریزی توسعه و محیطی - فضایی دستهبندی نمود. شرح تفکیکی هر یک از مصادیق
دسته اول از مضامینی که میتوان از واحدهای معنایی احصا نمود "مضامین اقتصادی"
هستند. از جمله معنای مستخرج از یافتهها که پرتکرار بوده.و از جنس اقتصادی قلمداد
میشود "مضمون بیکاری و ایجاد اشتغال" بوده است. در این زمینه مقولههایی چون کاهش
تذریجی ظرفیت: آشتغال» ناپایداری اشتغال, کالش مشارکت: اقتسادی: بیکاری تحسیل-
کردهها مفاهیمی بودهاند که در قالب مضمون مذکور قرار گرفتهاند. کاهش تورم» اصلاح
نظام مالیاتی» رشد اقگمناد ی جگ کات اراتا معقلم و لس میس اقتصاد دانشبنیان؛
تقویت بخش غیردولتی در اقتصاد و افزایش بهرهوری در اقتصاد از دیگر مضامین هستند
جدول ۵: تقلیل و دستهبندی مقولهها و استخراج مضامین اقتصادی
تشویق و هدایت پس انداز و جلپ سرمایه در صنعت
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار
دسته دوم از مضامین استخراج شده, مضامین اجتماعی - فرهنگی است. در این راستا؛
نغوّلههای کاهش افتماه عمومی: تقویت تعاملات اشبکهای بخش,عمومی واتخش تخضوّصی
: آفزایش مشارکت: و ضف سرمایه آجتمامی ذز قالب مضمون, افزایش سرمایه اجتماعی:
مقولههای خروج نیروی انسانی شایسته» آموزش فنیوحرفهای, افزایش دسترسی به
خدمات اساسی, و فهارتافزایی .و توانمندسازی در قالب مضمون افزایش, سرمایه انسانی:
مقولههای کاهش طلاق» اعتیاد و بزهکاری» افزایش آگاهی و تقویت فرهنگی مردم جامعه
بخصوص اقشار محروم در قالب مضمون کاهش آسیتبهای اجتماعی. مقولههای ناکارآمدی
نظام تأمین اجتماعی و پوشت"قذاکنری "بیمه ادرقالب مصمون نظام تأمین اجتماعی.
مولفههای ارتقا سطح آموزش و بهرهوری نیروی کار تحول در نظام آموزش» کیفیت پایین
آموزش و تربیت نیروی کار و آموزش همگانی و فرهنگسازی در قالب مضمون ارتقا کیفی
نظام آموزش و همچنین مولفههای رفع نابراپری» افزایش رضایت عمومی بخصوص
محرومان: برقراری عدالت و کاهش کال طبنایگ درف قصمون #دالت اجتماعیدسته-
جدول ۶: تقلیل و دستهبندی مقولهها و استخراج مضامین اجتماعی - فرهنگی
۲ تقویت تعاملات شبکهای بخش عمومی و بخش خصوصی افزایش سرمایه اجتماعی
۶ آموزش فنیوحرفهای و تربیت نیروی ماهر و ورزیده افزایش سرمایه انسانی
۰ افزایش آگاهی و تقویت فرهنگی مردم جامعه بخصوص اقشار کاهش آسیبهای
مضامین نهادی - ساختاری از جمله دیگر مضامین استخراج شده در این پژوهش است که
ناظر بر امور اجرائی و اداری کشور میباشد. در این دسته از مضامین ۳۱ مقوله متفاوت در
در قالب ۵ مضمون طبقهبندی: شده است. مضامینی که از همپوشانی, ادغام و ترکیب
معنایی مقولات ۲۱ گانه حاصل شده است"عبارت است از اصلاح ساختار نهادی. کوچکی و
چایکی دولت, مقابله با فساد و برقراری حکمرانی مطلوب, نهادینه شدن تصمیمسازی
شبکهای و ایجاد همافزایی و اجماع و در نهایت تحقق نظام تدبیر توسعهگرا (جدول ۷).
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه... 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
جدول ۷. تقلیل و دستهبندی مقولهها و استخراج مضامین نهادی - ساختاری
ذسقهه چهارم از سقامین,احصا شده: مقامینی, قنق عنوان مقانین محیطی - آمایشی
هستند. این مضامین ناظر بر ابعاد و عناصر طبیعی - اکولوژیکی و فضایی توسعه است. در
این راستا مقولههایی که از این حیث با این بعد از توسعه همراستا و در دستههای مشخصی
قرار گرفتهاند در نهایت ۱۹ مقوله استخراج در قالب ۶ مضمون تعریف و تبیین شدهاند.
لذا مقولههای تخلیه روستاها و تراکم حاشیهنشینها تقویت مناطق مرزی و محرومیت-
زدایی و رفع نابرابریهای منطقهای در قالب مضمون توسعه روستایی و مناطق کمتر
از ظرفیتهای مرزی» آمایش مبنا کردن تولید و استفاده از ظرفیتهای محلی - منطقهای
در قالب مضمون برنامهریزی توسعهای منطقهای, مقولههای توسعه پایداره صیانت از منابع
طبیعی و ارزشگذاری محیطزیست در قالب مضمون پایداری منابع طبیعی, مقولههای
بهرهوری مصرف آب در بخشهای.مختلف؛ سازگاری با کم:آبی و مدیریت مصرف آب در
قالب مضمون سازگاری با کم آبی؛ مقولههای رعایت اصول آمایش سرزمین و یکپارچهنگری
سرزمینی در برنامهریزی توسعه در قالب مضمون رغایت اصول آمایش سرزمین و مقولههای
انتقال صنایع به مناطق کم برخوردار» بازتوزیع جمعیت و توزیع فضایی فرصتهای اشتغال
و زندگی در قالب مضمون تمرکززدایی دستهبندی شدهاند (جدول ۸).
جدول ۸: تقلیل و دستهبندی مقولههای و استخراج مضامین محیطی - آمایشی
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه... 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
علأوه بر مضامین مذکور, دستهای آز تا اهظوایط مضامینیاند که ناظر بر خود
برنامهریزی (ساختار سازمان و فرآیند برنامهریزی توسعه) هستند. این دسته از مضامین
ارتقا کیفی محتوا و ساختار برنامه و برنامهنویسی را هدف گرفته و.به دنبال آت است تا
آسیبهایی کد منوجه/ قاجا | کالی و دایب راید کند که بتواند در
ادامه, امکان برنامهریزی مطلوب را مهیا نماید. در این راستا:از بین مقولههای احصا شده,
۳ مقوله را میتوان در ۷ مضمون کلی ارائه نمود که به ساماندهی و بازطراحی نظام
برنامهریزی اشاره دارند. این مضامین عبارتند از: تلفیق برنامهریزی جامع با برنامهریزی
هستهای» تقویت نگاه اجتماعی - فرهنگی در تدوین برنامه توسعه, ترویج و تقویت دانش
توسعه: استقلال آنهاد پرتاسهريزی او هدع احقالت: قیرکازشعاسی: آسار و اظلاقات معاسب:
مشارکت: پایذار بواسطه«شبکه ذینضان و آندیشمندآن پرنانهریزی و آیندهنگری و اتعظاف-
پرهیز از نگاه غالب اقتصادی در برنامه ریزی توسعه و
جدول 4: تقلیل و دستهبندی مقولههای و استخراج مضامین نظام برنامهریزی
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
به منظور احصا جهتگیریها مضامین استخراج شده چندین بار مرور و با استفاده از
تشابه معنایی و حوزه مشترک مفهومی هریک از مضامین» گزارههایی تولید شده است که
جهتگیری و سمت و سوی کلی برنامه هفتم توسعه را از دیدگاه مشارکت کنندگان در
این پژوهش بیان میدارد (شکل ۲). به این منظور تمامی مضامین اقتصادی, اجتماعی -
فرهنگی, نهادی - ساختاری» نظامبرنامهریزی و محیطی - آمایشی در کنار هم قرار گرفته
و از بین مضامینی که دارای حوزه مفهومی شبیه به هم بودهاند. فصل مشترک آنها استخراج
و جهتگیریها بیان شده است. در مجموع بررسیها نشان میدهد که میتوان تعداد ۸
جهتگیری را از مجموعه مباحث احصا نمود که تشریح آن به شرح ذیل میباشد:
شکل ۴: نمای شماتیک تبیین گزارهها از طریق فصل مشترک مضامین
جهتگیری ۱: تقویت نگاه منطقهای و توجه به جنبه فضایی توسعه در برنامهریزی
جهتگیری اول؛ محصول برهمکنش و حاصل فصل مشترک سه حوزه «تم رکززدایی»»
«رعایت اصول آمایش سرزمین» و «برنامهریزی توسعه منطقهای» است. در واقع تلفیق سه
حوزه بطورکلی بیانگر جنبه مکانی - فضایی توسعه ملی هستند و بر این نکته تاکید دارند
که در تدوین برنامه هفتم توسعه باید از نگاه صرف بخشی پرهیز و در تصمیمسازی به
توانها,و مسائل سطقلهای توجه مود قا تعیجه نهایی اجرا,برقانهريزی با عدالت اجتماعی:
زیم .فضایی متعادل آمکانات ورفرستها استفاده مطظلوب از متابع رطبیعی همرامرباشت.
جهتگیری ۲: تناسب ظرفیتهای زیستمحیطی با برنامههای توسعهای و اقدامات
جهتگیری دوم؛ که ناظر بر بعد محیطی و صیانت از سرمایه طبیعی در برنامهریزی توسعه
و برگرفته از دو مضمون «سازگاری با کم آبی» و «پایداری منابع طبیعی» است. در واقع
این دو مضمون این جهت را به برنامه هفتم توسعه القا میکنند که باید در تصمیمسازی
برای توسعه کشور به حساسیتهای زیستمحیطی توجه داشت و با توجه همه محدويتها
و تنگناها و یا بعضا فرصتهایی که در این زمینه وجود.دارند مناسبترین گزینه برای نیل
جهتگیری ۳: ایجاد و تحقق عدالت اجتماعی با تاکید بر کاهش فقر تامین اجتماعی و
جهت گیری سوم؛ را میتوان از همپوشانی مفهومی چهار مضمون که عموما جنبه اجتماعی
آنها قوت دارد بیان نمود. از بین مضامین:احصا شده» مضامینی چون «عدالت اجتماعی».
«مقابله با فقر»» «تامین اجتماعی» و «توسعه روستایی و مناطق محروم»» از کلیدواژههای
هستند که به نوعی جهت اجتماعی تدوین برنامه هفتم توسعه را تدقیق میکنند. در واقع
از فصل مشترک اين چهار حوره شوم ميتوان اجنین اتزداشت کرد که برنامه هفتم باید
در جهت کاهش شکاف طبقاتی از حیث اجتماعی و منطقهای و ایجاد عدالت اجتماعی
حرکت کند. در واقع جهتگیری سوم امنتج از یافتههای این پژوهش بر جنبه اجتماعی
توسعه تاکید دارد و به دنبال تحقق عدالت اجتماعی در سطح کشور است.
جهتگیری ۴: تحول در ساختار اجرائی - اداری کشور و نهادسازی بهینه مبتنی بر
کار آمدی و چابکی دولت و نظام پاداش دهی عادلانه
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار۱
جهتگیری چهارم؛ جهتگیریای است از نوع نهادی و بر بازاندیشی و بازتعریف مقوله
"ساختار و نظام تصمیمسازی و تصمیمگیری کشور" تاکید دارد. این جهتگیری از برهم-
کنش و همپوشانی معنایی چهار مضمون کلی «اصلاح ساختار اداری - اجرائی»» « مقابله
با فساد و تحقق نظام پاداش دهی بهینه». « تقویت بخش غیردولتی در اقتصاد» و «کوچکی
و چابکی دولت» حاصل شده است. این چهار حوزه معنایی از یک منظر به نظام برنامهریزی
توسعه این جهت را میدهند که برای نیل به توسعه باید نهادسازیهای توسعهگرا شکل-
گرفته و ساختار اداری - اجرائی کشور باید به نحوی سازمان یابد که نه تنها مزاحم توسعه
نباشد بلکه به حرکت توسعه شتاب دهد. در واقع این جهتگیری برگرفته از مطالعات مورد
بررسی ناظر بر نهاد برنامهریزی توسعه است و تحقق توسعه را مشروط به اصلاح ساختار
اداری - اجرائی برنامهریزی توسعه میداند که برای تحقق توسعه لازم و ضروری است.
جهتگیری ۵: تعریف نظام تدبیر توسعهگرا تحقق حکمروایی شبکهای و تقوبت نقش-
جهتگیری پنجم؛ در امتداد جهت گیری قبلی بیان میگردد. آنچنان که از مطالعات مورد
بزرسی ذر ین پژوهش استنباط ییاه اکاتها بادلرداکه مقوله ساختاری - نهادی
در برنامهریزی توسعه وزن و اهمیت بالاتری نسبت دیگر ابعاد توسعه دارد. لذا از نگاه این
مطالعات, از منظر دیگر نیز میتوان جهتیآرا برنامهریزی توسعه هفتم تعریف نمود که
بیشتر ماهیت نهادی داشته و تسهیل کننده توسعه کشور باشد. این جهتگیری برگرفته
از فصل مشترک چهار حوزه مضمونی «مشارکت پایدار»» «تحقق نظام تدبیر توسعهگرا»؛
«نهادینه شدن تصمیمشازی شبکهای و ایجاه همافزایی "و اجماع» و «برقراری حکمرانی
مطلوب» است. این جهتگیری با تاکید بر برقراری حکمروایی مطلوب و تحقق شاخصهای
آن هم به عنوان هدف و هم ابزار توسعه مطرح شده است.
جهتگیری ۶: تقویت سرمایه انسانی و اجتماعی کشور با تاکید بر ارتقا کیفی
جهتگیری ششم؛ برگرفته از مضامینی است که بیشتر جنبه اجتماعی توسعه را در برمی-
گیرد. این مضامین عبارتند از: افزایش سرمایه اجتماعی, افزایش سرمایه انسانی» کاهش
آسیبهای اجتماعی و ارتقا کیفی نظام آموزش. فصل مشترک چهار حوزه معنایی نامبرده
بر این موضوع تاکید دارند که برنامهریزی توسعه الزاما ماهیت اقتصادی نداشته و در تدوین
برنامههای توسعه باید از تاکید صرف بر جنبه اقتصادی پرهیز نمود. مقولههای مانند ارتقا
سرمایه اجتماعی و یا کیفیت آموزش, خود شاهد این مدعا است که یک برنامهریزی توسعه
مطلوب علاوه بر اینکه باید به دنبال ارتقا کمی و کیفی شاخصهای کلان اقتصادی باشد
جهتگیری ۷: ایجاد زمینه رشد اقتصادی پایدار با اصلاح ساختار تولید و افزایش
جهتگیری هفتم؛ با محوریت اقتصادی و با تاکید بر رشد اقتصادی بیان شده است. مرور
مکرر مضامین استخراج شده و تعمق در آنها حاکی ازآن است که از برهمکنش و روی-
همگذاری مضامینی چون «مقابله با تورم و بیکاری»» «رشد اقتصادی»» ارتقا سطح
تولید»» «اصلاح نظام مالیاتی»» «افزایش بهرهوری» و «تقویت اقتصاد دانش بنیان» میتوان
جهتگیری مشخصی را تدقیق نمود که به نحوی برآیند همه آن مضامین باشد. در تعریف
این جهتگیری میتوان رشد اماب منر اف ملسگل آن در نظر گرفت و آرتقا
بهرهوری,» اقتصاد دانش بنیان» اصلاح نظام مالیاتی و ارتقا«سطح تولید به عنوان علت و
دلایل تحقق رشد اقتصاد باشند و همینطور تورم و.بیکاری نیز میتواند برآیند مثبت
جهتگیری ۸: بازاندیشی و تحول در نظام برنامهریزی رایج کشور از حیث
ساختاری و محتوایی و کار آمدی فرآیند برنامهریزی توسعه در مراحل تهیه.
علاوه بر مضامین مورد اشاره که با رویهمگذاری و برهمکنش آنها بواسطه فصل مشترک
مفهومی با همدیگر جهتگیریهای مختلفی تدقیق و تبیین شدهاند ؛ مضامین دیگری نیز
وجود دارند که ناظر بر خود نظامبرنامهریزی توسعه کشور بوده و به دلیل برخورداری از
چنین فصل مشترکی میتوانند در قالب جهتگیری مستقل ارائه گردند. این مضامین ۵
گانه که محصول ۲۰ مقوله میباشد عبارتند از: تلفیق برنامهریزی جامع با برنامهریزی
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار
هستهای, تقویت نگاه اجتماعی - فرهنگی در تدوین برنامه توسعه» ترویج دانش توسعه.
استقلال نهاد برنامهریزی و عدم دخالت غیرکارشناسی» مشارکت پایدار بواسطه شبکه ذی-
نفعان و اندیشمندان برنامهریزی و آیندهنگری و انعطاف پذیری. از برهم کنش مضامین
مذکور میتوان چنین برداشت کرد که نظامریزی کشور در تمامی مراحل تهیه و
تدوین» تصویب اجرا و پایش نیازمند بازتعریف و بازاندیشی است تا فرآیند جاری
در این بخش از پژوهش مبتنی بر گزارههای مستخرج از مطالعات و متعاقب آن واحدهای
معنایی استخراج شده از منظر ارائه سیاستها و الزامات برنامهریزی توسعه, با مروری مجدد
جدول ۱۰: احصا سیاستها واالزامات بر گرفته مطالعات هدف به تفکیک جهتگیریها
تمرکززدایی - رعایت اصول آمایش سرزمین - برنامهریزی توسعه منطقهای
تقویت نگاه منطقهای و توجه به جنبه فضایی توسعه در برنامهریزی توسعه
* یکپارچهنگری سرزمینی در برنامهریزی توسعه و پرهیز از نگاه جزیرهای به
< توجه و اهمیت دادن .به ظرفیتهای محلی,- منطقهای در برنامهریزی
بازارایی فضایی ظتتایع در فضای جغرافیایی کشور به نفع مناطق کم
توزیع فضایی عادلانه فرصتهای اشتغال و زندگی در پهنه جغرافیایی کشور
تناسب ظرفیتهای زیست محیطی با برنامههای توسعهای و اقدامات عمرانی و
< مدیریت پایدار مصرف آب و سازگاری با کم ابی با ارتقا بهرهوری در بخش-
< صیانت از منابع طبیعی و بهرهبرداری متوازن از توانهای طبیعی سرزمین
عدالت اجتماعی, مقابله با فقر تامین اجتماعی و توسعه روستایی و مناطق
ایجاد و تحقق عدالت اجتماعی با تاکید بر کاهش فقر تامین اجتماعی و توجه
۶ افزایش رضایت عمومی بخصوص محرومان با از بین بردن نایرابریها
اصلاح ساختاز؛ادازی - اجرائی» مقابله با قسا3و«تحقق نظام پاداش دهی بهینه.
تحول در ساختار اجرائی,- اداری کشور و نهادسازی بهینه مبتنی بر کارآمدی و
< ایجاد ساختار سازمانی کارآمد و.بهرهور مبتنی/پر نظام اداری شفاف و سالم
به کارگیری کارکنان دولت بر پایه دانش, مهارت. توانمندی و درک
تعریف نظام تدبیر توسعهگرا»؛ تحقق حکمروایی شبکهای و تقویت نقشآفرینی
< بازشناسی و بازتنظیم نظام تدبیر و برقراری حکمروانی مطلوب
< مشارکت فعالانه و حضور حداکثری ذینفعان در عرصهها و سطوح مختلف
۶ گفتمانسازی و ترویج دانش توسعه در بین نخبگان علمی و اجرائی
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
< تقویت دانش برنامهریزی توسعه و وفاق ذی نفعان در خصوص مفهوم و
> تشکیل شبکه اندیشهای برنامهریزی با حضور همه ذینفعان و تقویت
تقویت سرمایه انسانی و اجتماعی کشور با تاکید بر ارتقا نظام آموزشی و
< تقویت آموزش فنی وحرفهای و,تربیت نیروی ماهر و ورزیده
< ارتقا سطح آموزش و بهرهوری تیوی؛کار با تحول در نظام آموزش
نقابلسل ۹ یلا هرد اقتسادی لیا گ#پنید: اصلاح نظام مالیانی:
ایجاد زمینه رشد اقتصادی پایدار با اصلاح ساختار تولید و افزایش بهرهوری با
< اصلاح نظام مالیاتی و تعریف نظام مالیاتی توسعهای به منظور تقویت رشد
< مقابله با فقر و بیکاری و ناتوانی اقتصادی اقشار خاص
< تشویق و هدایت پسانداز,و جلب سرمایه در بخش تولید با حذف موانع
< ایجاد سازوکار لازم برای تقویت بخش غیردولتی در تولید
< تقویت و گسترش فناوریهای نوین در فعالیت اقتصادی و بهرهمندی از
تلفیق برنامهریزی جامع با برنامهریزی هستهای, تقویت نگاه اجتماعی -
فرهنگی در تدوین برنامه توسعه ترویج دانش توسعه استقلال نهاد برنامهریزی
و عم قخالت خی رکارشناسی: آبار وراطلاعات,مناسیه مشا ز کت پانتاو بوانسظله
شبکه ذی نفعان و اندیشمندان برنامهریزی و آیندهنگری و انعطافپذیری
بازاندیشی و تحول در نظام برنامهریزی رایج کشور از حیث ساختاری و
محتوایی و کارآمدی فرآیند برنامهریزی توسعه در مراحل تهیه. تدوین» اجرا و
۶ پرهیز از برنامهریزی جامع صرف در تدوین برنامه هفتم توسعه
برقراری سازوکار سیاست گذاری مستقّل بای بزنامهریزی توسعه و هدایت و
پژوهش حاضر با هدف «تعریف و تبیین عناصر نظامنامه از رهگذر بررسی فراتحلیلی
مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه» انجام شد. پرواضح است در گام اول پژوهش لازم
بود تا عناصر نظامنامه برنامهریزی توسعه در حد بضاعت پژوهش حاضر احصا و در ادامه
متناسب با محتوای مطالب جامعه هدف پژوهش؛ یعنی مجموع مطالعات هفتاد سال برنامه-
ریزی توسعه. به تعریف و تبیین عناصری از نظامنامه: پرداخته شود که در جامعه هدف
پژوهش, امکان استخراج و احصا باشد. در این راستا آنچه در جمعبندی پژوهش حاضر
۱. برنامهریزی به منظور دستیابی به توسعه در کشوری مثل کشور ایران امری تازه و جدید
نیست و سابقهای طولانی دارد. لذا بازاندیشی و کنکاش علمی در تجربیات گذشته با
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه.. 4 مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
۲ نظامنامه تدوین برنامه توسعه به عنوان سنگ بنا منشور مبنایی و مورد وفاق همه
بازیگران تدوین برنامه و به عنوان نخستین گام عملی تدوین برنامه بعد از ابلاغ
سیاستهای کلی, لنگرگاهی است که چنانچه به دقت تعریف و تبیین شود» مسیر
آتی برنامهریزی توسعه را به درستی هدایت نموده و نقشه راه مطمئنی برای طی
کردن مسیر عملی تدوین برنامهریزی توسعه خواهد بود. آنچه در این پژوهش براساس
بررسی خظ سیر نظامنامههای گذشته ودخالت: نظرانت کارشناسی.حاضل آمده است
حکایت از این دارد که نظامنامه تدوین برنامه توسعه میبایست در برگیرنده چارچوب
جامعی باشد که ارکان آن عبارتند از: جهت گیریهای کلی, حد تفصیل برنامه و تعاریف
مفاهیم» رویکرد. مضامین و محور اصلی مدل (الگوی) برنامهریزی» آسیبشناسی
برنامههای گذشته. درس آموخته, سازمان و ارکان تهیه و تدوین برنامه, فرایند و زمان-
۳ معمولا در برنامههای توسعه ملی متناسب با جایگاه کنونی کشور از لحاظ توسعهیافتگی
و براساس چالشهای پیشرو و ظرفیتهای موجود. مضامینی.خاص به عنوان محور
برنامهریزی قرار میگیرند که پرداختن به آنهاهم از جهت پاسخ به مسائل و هم از
جهت بهرهمندی از توان کشور ضروری مینماید. در این راستا نوشتار حاضر نیز برای
این مورد در برنامه هفتم توسعه کشور پيشنهاداتی را ارائه نموده است. از نظرگاه این
پژوهش» مضامین محوری میبایست در تدوین برنامه به طور ویژه مورد توجه قرار
گیرند چراکه گشایش گرههای توسعه کشور منوط به توجه به همین مضامین است.
۴. مهمترین بخش یافتههای نوشتار حاضر تدقیق جهتگیریهای مستخرج از بررسی و
جهتگیری اول استخراج شده در این پژوهش, ناظر بر بیتعادلی فضایی و بارگذاری
نامتعادل فضایی جمعیت. فعالیت و بهرهبرداری نامتوازن از منابع طبیعی است و به این
اشاره دارد که در برنامه هفتم توسعه کشور نگاه منطقهای و توجه به جنبه فضایی توسعه
در برنامهریزی توسعه کشور باید مورد توجه جدی قرار گیرد. پراکنش نامتوازن جمعیت و
تمرکز بیش از حد آن در بخش میانی و غربی کشور از یک سو و خالی شدن نواحی مرزی
بخصوص پهنه شرقی کشور شاهد این مدعاست. علاوه برآن عدم بهرهمندی از ظرفیت
اقتصادی بالای سواحل» بخصوص سواحل جنوبی کشور تمرکز بالای مراکز صنعتی بزرگ
در پایتخت و اطراف آن و تا حدودی در استانهای مرکزی کشور و همچنین نابرابری
فضایی شاخصهای توسعه انسانی - اجتماعی در پهنه کشور حکایت از این دارد که این
امر یک مسئله حائز اهمیت برای کشور بوده و لازم است در برنامه توسعه کشور مورد توجه
در جهتگیری دوم مستخرج از پژوهش بر صیانت از محیطزیست و پایداری منابع طبیعی
تاکید شده است. پراهیمتترین بحث در این حوزه که در یافتههای پژوهش نیز بدان تاکید
شدهه است. "مسئله. کمبوه: آب و سازگاری با کمآیی" است. با استناد به. یافتههای این
پژوهش میتوان گفت توجه به پایداری منابع طبیعی و سازگاری با محدویت آب از الزامات
اساسی برنامهریزی توسعه و عمران در کشور است و ملاحظات پایداری زیست محیطی باید
در همه شئونات برنامهریزی مد نظر قرار گیرد. در این راستاپدیدههایی چون فرونشستها
ریزگردها و گردغبار کویرزایی» تخریب خاک. آلودگی هواادر شهرهای صنعتی و کلان-
شهرها تخریب جنگلها نابودی حیات وحش, ... از جمله شواهدیاند که مرور آمارهای
کمی هریک از پدیدههای نامبرده در سالهای اخیر بر این یافته پژوهشی صحه گذاشته و
بر توجه آنها در تدوین برنامه توسعه هفتم تاکید میکند.
جهتگیری دیگر مستخرج از پژوهش ناظر بر رفع کمبرخورداری مناطق, ایجاد عدالت
اجتماعی و کاهش فقر است. علیرغم سابقه طولانی برنامهریزی توسعه در کشور و تلاش
وافر دولتهای مختلف در رفع نابرابریهای منطقهای و کاهش فقر هنوز در پهنه جغرافیایی
کشور شکاف میزان برخورداری بین منطقهای دیده میشود و هنوز بر هدف رفع نسبی فقر
در جای جای کشور موفقیت چندانی خاصل نيامده است: لذا از جمله مضامین مورد تاکید
در تدوین برنامه پیشرو میتوان به کاهش فقر و تحقق عدالت اجتماعی و منطقهای نام
برد که از مظاهر پراهمیت توسعهیافتگی در کشور به شمار میآید. در ادامه از جمله جهت-
گیری که لازمه ایجاد و بسترسازی برای نیل به توسعه است تعریف و تحقق نظام تدبیر
توسعهگرا و نهادسازی بهینه مبتنی بر کارآمدی و چابکی دولت است که به زعم نتایج
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
حاصل از این پژوهش نأدیده گرفتن آن در طی ساألیان گذشته برای آیجاد توسعه مزاحمث
بوجود آورده و حتی میتوان گفت ساختار نهادی کنونی در برخی از موارد یک ساختار
توسعهگرا نیست. لازمه ایجاد تحول و نیل به توسعه مشروط به آن است تا ساختار نهادی
و اجرائی کشور با بازآرایی اساسی از حالت کنونی خارج شده و با تاکید بر نقش تسهیلگری
و کاتالیزوری به عنوان نهاد حامی ایجاد توسعه تبدیل شود. ویژگیهایی چون تمرکز
مدیریتی» ضعف مشارکت. نظام نامناسب پاداش دهی, تودرتویی نهادی ازجمله مواردیاند
که دلالت برآن دارند که برای تهیه برنامه و تحقق آن باید این موارد را مد نظر داشت و آن
را به عنوان یک جهتگیری در برنامهریزی توسعه هفتم مورد توجه قرار داد. همسو با
جهتگیری مذکور بنابه یافتههای پژوهش حاضر تحقق و حرکت در مسیر ایجاد
حکمروایی شبکهای و تقویت ارتباطات افقی و عمودی بین بازیگران و ذینفعان برنامهریزی
توسعه میتواند تا حدی تضمین کننده امطلوبیت تدوین» اجرا و نظارت برنامهریزی توسعه
باشد. کنشگری فعال ذینفعان و مشارکت منسجم از پیششرطهای اصلی موفقیت
برنامهریزی توسعه است. همچنین با:عنایت به سررشتهایی: که از جهتگیری قبلی حاصل
آمده است "تقویت سرمایه انسانی,.و اجتماعی کشور پاتاکید بر ارتقا نظام آموزشی و
کاهش آسیب های اجتماعی" به عنوان یکی دیگر از جهتگیری اصلی مورد تاکید قرار
گرفته است که میبایست در برنامه هفتم مورد توجه:قرار گیرد. این جهتگیری ناظر بر
بعذ: اجتماعی, توسعه: و آشاره: به؛ آنهارد: که نگل به: توسعاهیافتگی, مغهوم :ضرفا اقتضادی
ندارد و همچنین راه دست یافتن به آن نیز تنها اقدامات اقتصادی نیست بلکه در برنامه-
ریزی توسعه هم در فرآیند و هم در نتیجه با به مقوله اجتماعی - انسانی نیز توجه نمود.
ایجاد اعتماد عمومی: گسترش انسجام اجتماعی و مشارکت فعالانه و افزایش آگاهی و
همچینین ارتقا قابلیتهای فردی با کسب آموزش, نشاط و تندرستی» مهارتآموزی
حرفهای و شخصی و برخورداری از عزت نفس اجتماعی, کیفیت و خوشنودی از زندگی
همگی از جمله مقولاتیاند که به عنوان روح و جانمایه اصلی توسعه است و در صورت
تحقق مولفههای مذکور در نتیجه اجرا برنامههای توسعه, با اطمینان بیشتر میتوان گفت
جامعه در مسیر توسعه یافتگی قرار گرفته و ارتقا شاخصهای کلان اقتصادی منجر به
بهبود کیفیت زندگی و پایداری کلی جامعه در ابعاد گوناگون شده است و به گفته آمارتیا
جهت گیری بعدی که یافتههای نوشتار حاضر توصیه میکند و میبایست در تدوین برنامه
هفتم توسعه کشور مورد توجه قرار گیرد عبارت است از: «ایجاد زمینه رشد اقتصادی پایدار
با اصلاح ساختار تولید و افزایش بهرهوری با تاکید بر تقویت اقتصاد دانش بنیان». به استناد
یافتههای پژوهش چنین میتوان گفت که شواهدی چون بهرهوری پایین عوامل تولید در
ساختار اقتصاد ایران» پایین بودن میزان سرمایه گذاری» ناکارآمدی نظام مالیات ستانی و یا
در مجموع نظام تولید ناهمسو با توسعه؛ دلالت برآن دارد که در جهت گیری برنامه هفتم
این موارد لازمست مورد توجه قرار گرفته شوند تا شرایط برای ایجاد رشد اقتصادی پایدار
(بدون نوسان) فراهم آید و این خود یکی از شاخصهای مهم و پیششرطهای اساسی برای
آخرین جهت گیری مستخرج. ناظر بر خود نظام برنامهریزی توسعه در ایران است. چراکه
خود فرآیند برنامهریزی رایج در ایران بهزعم بسیاری از صاحبنظران نیازمند بازطراحی
جدی است. تصمیمسازی متمرکز».پایین بودن مشارکت ذینفعان در فرآیند برنامهریزی
ناکارآمدی نظارت بر اجرا چالشهای تصویب برنامههای تهیه شده ... از جمله این موارد
است که نشان میدهد فرآیند نظام برنامهریزی بایستی باز تعریف شده و با شکلگیری
نظام برنامهریزی توسعهگرا مسیر تهیه برنامه توسعه مطلوب هموارتر شود.
در ادامه به منظور تدقیق بیشتر و همچین شفافسازی مسیر حرکت برنامهریزی» متناسب
با هر یک از جهتگیریهایی که احصا شده است. از بطن یافتههای پژوهش سیاستهایی
استخراج شده است که به نوعی مجموعه باید و نبایدهای آتی را مشخص مینماید. مرور
کلی این سياستها در مجموع حکایت از این دارد که برنامهریزی توسعه در ایران هم از
حیث محتوای موجود در متون برنامه توسعه و از هم حیث ساختار و فرآیند تدوین تنظیم
برنامه نیازمند بازبینی و تحول جدی است. به عبارتی نظام برنامهریزی توسعه کشور لازم
است با پوستاندازی از جهت محتوایی و ساختاری و با نگاه به آسیبهای گذشته و
فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
همچنین با بهرهمندی از تجربیات موفق جهان, نخست موانع ساختاری و نهادی تحقو
تدوین یک برنامه توسعه مطلوب را فراهم نماید و سپس در آن بستر با مشارکت همه
ذینفعان و با رعایت موازین علمی - اجرائی به تهیه برنامه توسعه اقدام نماید.
اجلالی» پرویز و دیگران (۱۳۹۴). تجربه برنامهریزی در جهان: پیدایش و سیر تطور. موسسه عالی آموزش
آزاد ازنگی:انقی (0۳۸1 نظریههای جامعه شناسی, چاپ دومتهران: انتشا رات سروش,
ازکیا مصطفی (۱۳۸۵). دانشنامه جغرافیا تهران» انتشاراث سازمان شهراریها و دهیاریها:
آلوین سو (۱۳۷۷). تغییر اجتماعی و توسعه. ترجمه محمود حبیبی مظاهری» تهران: انتشارات پژوهشکده
ایمان» محمدتقی, نوشادی» محمودرضا (۱۳۹۰). «تحلیل محتوای کیفی»» فصلنامه پژوهش, سال سوم
تبریزی» منصوره (۱۳۹۱). «تحلیل محتوای کیفی از منظر,رویکردهای قیاسی و استقرایی»» فصلنامه علوم
تودارو مایکل. (۱۳۶۶). توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجّمه غلامعلی فرجادی. سازمان برنامه و بودجه.
توفیق, فیروز (۱۳۸۵). برنامهریزی در ایران و چشمانداز آینده آن, انتشارات موسسه عالی آموزش و پژوهش
جرالد. ام مایر و دادلی سیزر (۱۳۹۱).پیشگامان توسعه, ترجمه علی اصغر هدایتی و علی یاسری» نتشارات
حداد و همکاران (۱۳۸۹). توسعه در مکاتب مختلف. مرکز انديشه و پژوهش طرح هزاره (کارگروه توسعه
خاندوزی» سید احسان (۱۳۸۹). "ارزیابی شیوه برنامهنویسی توسعه در ایران (۱۳۶۸-۸۸)»» فصلنامه
رمضانی» یحیی» امینی علی و عظیمی, عماد (۱۳۹۸). «آینده پژوهی در ایران»هنر امروز نیاز فردا».
مجموعه مطالعات هفتاد سال برنامهریژی توسعه در ایران"(درحال انتشار)» تهران.
سازمان برنامه و بودجه کشور ( ۱۳۹۷ - ۱۳۶۸). «نظامنامههای تهیه و تدوین برنامههای توسعه, امور
سازمان برنامهوبودجه کشور ۱۳۹۳مجموعه مستندات برنامهریزی توسعه در سالهای قبل و بعد از انقلاب
ساعی. احمد (۱۳۸۸). توسعه در مکاتب متعارض» تهران» نشر قومس, چاپ سوم.
پل مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه...# مرتضی مهرعلیتبار فیروزجایی و غلامرضا گرائینژاد
فصلنامه پژوهشهای برنامه و توسعه 4 سال سوم 4 شماره ٩ 4 بهار ۱۴۰۱
شاکری, عباس (۱۳۹۵). مقدمهای بر اقتصاد ایران» انتشارات رافع چاپ اول تهران.
شیرزادی» رضا و سخایی, الهام (۱۳۹۰). «جهانی شدن و برنامهریزی توسعه در ایران»» فصلنامه مطالعات
فقیه نصیری» مرجان و همکاران. (۱۳۸۸). برنامه ریزی توسعه؛ مبانی و مفاهیم, مطالعه تطبیقی تجربه
کشورهای منتخب و ایران» موسسه مطالعات و پژوهش راهبردی,» تهران.
کومار, آمارتیا سن (۱۴۰۰). توسعه یعنی آزادی» ترجمه محمد سعید نوری نائینی» نشر نی» تهران.
مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری (۱۳۹۷). مطالعات هفتاد سال برنامهریزی توسعه در ایران» انتشار
نصیری» محمد (۱۳۷۴). اصول علمی برنامهریزی»» فصلنامه فرآیند مدیریت و توسعه دوره ٩۰ شماره ۰۱
هارت ویک الین و پیت» ریچارد (۱۳۸۹). نظریههای توسعه. ترجمه ازکیا سید مصطفی صفری شالی
یوهانسن, لیف (۱۳۶۷). گفتارهایی.درباره برنامهریزی اقتصادی"در سطح کلان. انتشارات وزارت برنامه و
| مسئله اصلی پژوهش حاضر، ناظر بر یکی از مهم ترین گام های تدوین برنامه توسعه است که از آن تحت عنوان «نظام نامه تدوین برنامه توسعه» یاد می شود. این نظام نامه به کلیه فرآیندها و عملیات سازمان یافته ای گفته می شود که دربرگیرنده مراحل تهیه، تدوین و تصویب و ابلاغ برنامه است. لذا با عنایت به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف «تعریف و تبیین عناصر نظام نامه تدوین برنامه هفتم توسعه؛ از رهگذر بررسیِ فراتحلیلی مطالعات هفتاد سال برنامه ریزی توسعه» سعی بر آن دارد تا نظام نامه های برنامه های توسعه پیشین را از منظر ساختاری – محتوایی واکاوی نموده و در خصوص مفاهیم و گزاره های مندرج در آن ها به بحث و کنکاش بپردازد. جامعه هدف این پژوهش مجموعه مطالعات هفتاد سال برنامه ریزی توسعه است و استخراج گزاره ها تا حد اشباع نظری ادامه یافته است. پس از استخراج گزاره ها آن ها به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرائی تجزیه و تحلیل شده اند. در واقع داده های پژوهش، به واحدهای معنی تقسیم و سپس با فشرده سازی خلاصه شده اند. در نهایت با شیوۀ استقرائی طبقات فرعی استخراج و مضمون های اصلی از آن ها انتزاع شده اند. تحلیل یافته ها نشان می دهد که مضامین استخراج شده را می توان در دسته های اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، محیطی – آمایشی، نهادی – ساختاری و نظام ریزی دسته بندی نمود که در نظر داشتن آن برای تدوین برنامه هفتم مهم است. هم چنین با روی هم گذاری و با استفاده فصل مشترک مضامین استخراج شده جهت گیری های هشت گانه بدست آمد که سمت و سوی کلی برنامه هفتم توسعه را نشان می دهد. در نهایت ذیل هریک از جهت گیری های استخراج شده، سیاست ها و الزامات آن ها متناسب با یافته های پژوهش ارائه شده است. |
46,330 | 369001 | مقاله با صورتبندی این برهان شروع میشود.
سپس طبیع تگرایی و نظريه تحول به عنوان پیشزمينه اندیشه دنت شرح داده
میشوند. دنت» با تفسپری "خاص از جبر علی بر مبنا ی طراحی موجودات (در قالب
نظريه تحول) در تلاش است مقدمات برهان خود را توضیح دهد و توجیه کند. تقفسیر
خاص وی مبتنی بر ایجاد تمایز بین دو مفهوم جیر (ضرورت) عل ی و اجتابتاپذیری
است. در بخ ش آخر مقاله, با بررسی و نقدآدیدگاه دنت, نشانداده میشود که برهان او
برای نشان دادن سازگاری بين اراده آزاد و جبر علی؛ رضایتبخش وکارآمد نیست و
وی نتوانسته مشکل عمیق وکهن سازگاری اراده آزاد با جبر علی را ح لکند.
وازگان کلیدی: دنت فیزیکالیسم اراده آزاده جبر علی» سازگارگرایی» نظریک
رابطه بین اراده آزاد! انسان و جبر علّی," از جمله مسائل کهن و دشوار فلسفی است. مقصود از اراده
آزاد» توانایی و ظرفیت مشخص در انسان است. همه موجودات زنده» تواناییهایی دارند؛ مثل رشد.
تولیدمثل و. .. . اما آنچه انسان علاوه بر دیگر موجودات زنده دارا است» هوش (خرد یا عقل) و اراده آزاد
است. با توجه به تمایز انسان از دیگر موجودات زنده» به نظر میرسد این توانایی به قوه عقل و تفکر و
شناخت او مرتبط آضمگه بعلاو» اراد آزاد میتواند بر قوههای دیگر بشر تسلط و فرمان داشته باشد. برای
مثال» اراده میتواند بر بدن برای حرکتی خاص تسلط داشته باشد یا بر عقل به منظور توجه و دقت به
از طرف دیگر بنابر جبر علّی» همه رویدادها در عالم» در یک زنجيره ضروری علی و معلولی قرار
دارند." به بیان دیگر» هیچ رویدادی در عالم اتفاقیالیست؛ ور آنچه که در عالم رخ دهد بالضروره و
اجتنابناپذیر است. دو عامل اصلی در تعریف جبر علّی وجود:دازد: نخننت+آژویدادهایی که درگذشته رخ
داده است؛ ذوم؛ قوانین حاکم بر ابرم 1 حا ما۹ ماد الزاما و ضرورتا یک آینده از
آیندههای ممکن برای هر موقعیت وجود داشته باشد. (2006:7 ,11506) به بیان دیگر اگر جبرعلی
صادق باشد هر واقعیتی بر اساس گذشته خود و بر اساس:قوانین ثابت طبیعت تنها یک آینده مشخص
خواهد داشت. افعال انسان نیز همچون موقعیتهایی معین در زمان آینده هستند که بر اساس شرایط
گذشته فرد و قوانین حاکم بر طبیعت معین میشوند. حال» سوال فلاسفه این است که آیا اراده (به عنوان
یکی از پدیدههای نفسانی انسان) که تحت این نظام علّیآاست در اعین حال میتواند آزاد باشد؟ در پاسخ
به این سوال» دو مکتب اصلی فلسفه لحاظ میشوند: ناسا گارگرایی " و سازگار گرایی.
ناسازگارگرایان معتقدند اراده آزاد و جبر علی» سازگار نیستند. این فلاسفه به دو دسته تقسیم میشوند.
اولین دسته طرفداران آزادی آراده* هستند که جب رال حاکم براراده و افعال فاعل انسانی را رد میکنند.
بر اساس این نظریه هنگامی که فاعل بر اساس اراده» باورها یا تمایلاتش" فعلی را انجام میدهد: این
اراده, باور یا میل فاعل تخت حاکمیتجبر ی تون /سفاعی» مختار کامل است." دومین دستد
از ناسازگارگرایان» به نام جبرگرایان متغصب #معشکند اراده آزاد با خبرلی ناسازگار است. چوّن آنها
جبرعلّی را صادق میدانند؛ ناگزیرند که اراده آزاد را انکار کنند. براساس این دیدگاه» همه رخدادها در مغز
و ذهن آدمیان تحت نظام جبری علّی و معلولی رخ میدهند "۷ (2 :2011 ۰ظ50286)
در مقابل» عدهای دیگر از فلاسفه!" معتقدند اراده آزاد و جبر علّی سازگاراند. برخی از سازگارگرایان بر
این باورند که پدیدههای نفسانی و حالات ذهنی نمیتوانند از سنخ حالات فیزیکی مغز باشند. بنابراین» در
این حالت باید چیزی علاوه بر بدن فیزیکی آدمی در او وجود داشته باشد. یک راه حل این است که
نفسی" با امکان تأثیر و تأثر با بدن وجود داشته باشد. با فرض صدق این سخن» هر انسانی از دو چیز
کاملا متفاوت ساخته شده است؛ یک ارگانیسم فیزیکی پیچیده و یک روح که امری کاملا نفسانی و
غیرمادی است. مدعیان این سخن دوگانهانگاران *" نامیده میشوند. دیدگاههای این سه دسته از فلاسفه
مورد بحث و بررسی ما در این نوشتار نخواهند بود.
بررسی و نقد برهان دنیل دنت در موافقت با سازگارگرایی ۳
اما فیزیکالیستهای سازگارگرا اولا؛ بر این باورند که دستگاه فیزیکی پيچيده بدن و مغز برای توضیح
حیات ذهنی انسان کافی است» هرچند جزئیات این مکانیسم پیچیده هنوز توسط علم کشف نشده است؛
چیست؟گیاهان چگونه رشد میکنند؟ عضلات چگونه حرکت میکنند و ... در نهایت» روزی دانشمندان»
ماهیت زیستشناختی ذهن را نیز کشف خواهند کرد. از دید آنان هر رخدادی در این عالم» فیزیکی است
و فرایند آن را میتوان در روابط علت و معلولی فیزیکی توضیح داد. انیا از دیدگاه این گروه» اراده آزاد
هم نوعی هویت فیزیکی است که قابل جمع با جبر علّی است.
با توجه به این نکات سوال اصلی مقاله این است: ایا میتوان برمبنای دیدگاه طبیعتگرایان
فیزیکالیست» توضیح و توجیه قابل قبولی برای سازگاری بین جبر علّی و اراده آزاد آدمی ارائه داد؟ دنیل
دنت" از فلاسفه فیزیکالیستی است که تلاش کرده چثیی کاری,اتجام دهد. در این مقاله» برهان و
! معتقدند دانشمندان علوم تجربی» کشف کرده اند که نور
مقاله حاضر با صورتبندی برهان دنت شروع میشود. شرح طبیعتگرایی و نظریه تحول به عنوان
پیشزمینه اندیشههای دنت قسمت بعدی مقاله را تشکیل میدهند. سپس با تفسیر جبر علی بر مبنای
طراحی موجودات (در قالب نظريه تحول)» تلاش دنت برای توضیح و توجیه مقدمات برهان را نشان
میدهيم. در پایان مقاله نیز به اختصار هرچه تمامتز, نقد یکی از فلاسفه معاصر به نام سام هریس *۴»
علیه مقدمه نخست برهان دنت بیان میشود. بعلاوه با بررسی و نقد مقدمات برهان و اشاره به ابهامات
در معنای ضرورت علّی نشان داده میشود کیراهگق۷ دنگهرضایتبخش و کارآمد نیست.
دنت (2003 ,۳6ع16026) به منظور بیان دیدگاهش در موافقت با سازگارگرایی از مثالها و مدلهای
متعددی استفاده میکند که باعث میشود اصل مشکل (هدف اصلی):تا حدودی پنهان شود. اما میتوان
آنچه را که از دیدگاه وی به صورت منسجم و در قالب استدلال برداشت میشوده به شرح زیر
بنا بر فیزیکالیسم» همه افعال و افکار ما (انسانها)» آگاهانه یا ناآگاهانه, پا فیزیکی يا مبتنی بر امر
اراده آزاد ما (انسانها)» به عنوان یکی از مصادیق افعال و افکار ما محصول مغز ما است.
از طرف دیگر هر آن چه محصول مغز ما است» مصداقی از آن چیزی است که به نوعی تحت اراده و
بنابراین» افعال و افکار ما محصول اراده آزاد ما هستند.
از رف ,ذیگزه ,رخنادهای :متزی ما (فیزیزلوژی اعصاب :ما) کاملا تحت روابط علت و طلولی است.
پس افعال ارادی انسان تحت روابط (جبری) علی و معلولی هستند.
برای توضیح و توجیه استدلال فوق از دیدگاه دنت» لازم است ابتدا و در ادامه» مبانی و پیشزمینههای
فکری را که مبتنی بر آنها استدلال فوق صورتبندی شده است.» شرح دهیم. مهم ترین این
یکی از مسائل قدیمی فلسفه این است که با فرض داشتن آگاهی و شعور» یا به عبارت دیگر توانایی
شناخت» برای انسان» چه ربط و نسبتی میان مغز؟" و آگاهی "" برقرار است؟ آیا ذهن آدمی چیزی جدای از
مغز یا همان مغز است؟ آیا افکار» احساسات, ادراکها دزدها؛آرزوها و .. اموریاند که علاوه بر
فرایندهای فیزیکی مغز رخ میدهند؛ یعنی پدیدههایی هستند که با نام مور ذهنی !" شناخته میشونده یا
طبیعتگرایی فیزیکالیستی دیدگاهی برای پاسخ به پرسشهای فلسفی (از گونه پرسشهای فوق)
براساس باور به فیزیکی بودن موجودات و غالبا بر اساس روشتهای تجربی و ابزار علم است. یکی از علل
پیدایش و رشد این روش در فلسفه معاصر» پیشرفت علوم طبیعی "" در عصر جدید است.
طبیعتگرایی از دو جنبه قابل بررسی است: آلف) هستیشناسانه (متافیزیکال)" ب) روش شناسانه*
الف) بر مبنای طبیمتگرایی هستیشناسانه؛ در عالم, موجودات مافوق طبیعی *" وجود ندارند؛ به عبارت
دیگرطالم فقط هام اقیایی ,است! کدامی تواند را علوگم اطبیسی مطافه وتو هل مرجوذات مرشالم
ب) بر اساس طبیعتگرایی روششناختی» برای بررسی» شناخت و جستجوی واقعیت تنها باید از
روشهای علمی استفاده کرد. همچنین برای توضیح هر رخداد پاید علتهایی را مطرح کرد که در
طبیعت حضور دارند نه این که موجودات مافوق طبیعی علت آن باشند. اصل و اساس این دیدگاه همان
با توجه به مقدمه اول برهان دنت» عدهای از پیروان طبیعتگرایی هستیشناسانه نه تنها برای توضیح
هویاتی مانند فکر زبان» آگاهی» میل» اراده و نظایر آنها از علوم طبیعی استفاده میکنند. بلکه مدعی
هستند که ذهن و پدیدههای ذهنی چیزی جز پدیدههای طبیعی نیستند. به عبارت دیگر اصل اساسی
آنها در مطالعه پدیدههای ذهنی این است که به غیر از روشهای تجربی و شناختی در علوم طبیعصی,
روشهای دیگر"" منجر به خطا میشوند. زیرا وضعیتهای التغاتی*" انسان مانند باوره میل» ترس و ..»
درواقع» ادعای فیزیکالیستها که پیرو چنین دیدگاهی هستند این است که هر چیزی که آثار فیزیکی
دارد میبایست خود موجودی فیزیکی و یا در نهایت مبتنی بر موجودی فیزیکی باشد. بر همین مبنا
بررسی و نقد برهان دنیل دنت در موافقت با سازگارگرایی از
ذهن آدمی چیزی جدای از مغز نیست و حالاتی مانند افکار احساسات» دردها آرزوها اراده و. . . وابسته
به امور فیزیکی هستند و ذیل روابط علت و معلولی فیزیکی توضیح داده میشوند. این نکات همان
مطالب بیان شده در مقدمات اول و دوم استدلال دنت است. از این روست که دنت مدعی است هیچ
ضرورتی ندارد آدمی برای داشتن اراده آزاد از دو جز نفس و بدن تشکیل شده باشد. بنابراین» درست
است که بسیاری از اندیشمندان در طول زمان همواره از این که بپذیرند اذهان ما همان مغز ما است.
پرهیز کردهاند. اما این نیز از دیدگاه فیزیکالیستها درست است که به گفته فیلسوف علم ایتالیایی
جیورلی "؟: «ما یک نفس هستیم اما این نفس از تعداد زیادی ربات کوچک ساخته شده است»
دنت به عنوان یکی از پیروان نظريه تحول!" معتقد است که طبیعت طی میلیونها سال دچار پیشرفت
و تحول شده است و تمام موجودات زنده با همه تنوعی که دارند از نیاکانی مشترک پدید آمدهاند. مطابق
این نظریه, زمان آغاز حیات حدودا به چهار میلیارد سال پیش میرسد. نیم میلیارد سال طول کشید تا
اولین ساختارهای زنده شکل گرفت ۷۷/2 نهایگ اه ساختار 990 متدل از سلولهای بسیار پیچینه:
بنا به این نظریه انسانها به عنوان جزئی از فرآیند تحول» موجوداتی تشکیل شده از میلیونها سلول
هستند که به طرزی شگفتانگیز و بدون هیچ هدایتکنندهای بیرونی» خود را مدیریت کرده و در مقابل
هر موجود خارجی به دفاع از خود پرداخته و بهصورت کاملا هماهنگ در کنار یکدیگر به فعالیت
میپردازند. در این مسیر سلولهای ضعیف از میان رفته و سلولهایی با کارایی بهتر جایگزین آنها
شدهاند. این فعالیتها با نظمی حداکثری در بدن رخ میدهند؟ نظمی که نت آن؛را به نظمی فاشیستی"۲
بنا به ادعای وی» تفاوتها در میان انسانها مثل تفاوت در شخصیتها تفاوت در زبانها و..» به
دلیل تفاوت در کارکردهای همین مجموعه سلولها يا رباتهای جزیی در وجود انسانهاست که در طول
زندگی رشد کرده و تجربه کسب میکنند. دنت از نظریه تحول داروین استفاده میکند تا تعریف اصلاح
شده خود از جبر علّی را ارائه دهد. اینک با توجه به پیشفرضهای مذکور و به منظور توضیح و توجیه
مقدمات استدلال دنت» در ادامه به تعریف وی از جبر علّی میپردازيم.
بنابر نگاهی سنتی» اگر جبرعلی بر عالم حاکم باشد تمامی تلاشها و میلهای بشر بر مبنای اراده آزاد
د ی 2 ۹ 3 1 مود هه ۴ و ور ۸
وی» توهمی بیش نخواهد بود. در تفسیری خاص از عالم و همچنین نظريه اتمی » چنین فرض میشود
کذ ارتبا مات غلی مابین آتوها که مقیترو جبری,فسقلغلت رخنادهای قابل رویت*" نیز هستند: در
نتیجه همه رخدادها جبری هستند و جایی برای اراده و انتخاب آزاد وجود ندارد. دنت برای آشکارسازی و
رفع ابهام از موضوع ابتدا تعریف کوتاه و مفید وناینویگن از جبرعلی را نقل میکند: «جبر علّی نظریهای
است که میگوید برای هر لحظه قطعا یک آینده ممکن فیزیکی وجود دارد.» (3 :1983 مطعع10۷:۸
دنت سه اشتباه رایج پیرامون این مفهوم را بیان میکند: ۱( بسیاری از اندیشمندان فرض کردهاند که
جبر علّی منجر به اجتنابناپذیری میشود. ۲) بسیاری فرض کردهاند که نبود جبرعلّی ما را تبدیل به
فاعلهایی آزاد خواهد کرد و اين که قابلیت انتخاب و آزادیهای مختلف نمیتواند در یک عالم متسین
محقق شود. ۳) بالاخره» این که در عالم جبری گزینههای واقعی برای انتخاب فرد به منظور انجام فسل
آزادانه وجود ندارد و فرد تنها ملزم به انتخاب یک گزینه است. (25 :2003 ,ع1060)
دنت تلاش میکند بر اساس دو اصل, انتخاب طبیعی و نظریه تحول» و با تمسک به طراحی برخی از
مذلها و دادههایی در محیطهای قنبیهسازی ) وان گامهای به زعم خود اشتباه را کثار گذاشته و
رویکرد دیگری در مورد جبر علّی رااتوضیح دهد تا بر اساس آن بتواند در مقدمه پنجم و شم برهان
خود رخدادهای مغزی انسان و به تبع آن؛افعال ارادی را از شرایط ضروری"" و جبری علّی رهایی بخشد
و در نهایت» سازگاری جبر علّی.با ازاده آزاد.را نشان دهد؛ به عبارتدیگر اوبا تفسیری بدیع از جبرعلّی
و توضیح قفاوت آن با اجتنابناپذیری سس (تارمضرورتیج لد روالط علت و معلولی را کتار گذارد.
در ادامه مهم ترین نکاتی را که وی برای توضیح و توجیه رویکرد خود.برگزیده است به اختصار توضیح
میدهیم. در قالب این توضیحات نیز به بررسی و نقد تفسیر دنت از جبر علی خواهیم پرداخت.
مهم ترین موضوع طرح شده توسط دنت برای تفسیر جبر علّنی» توضیح تفاوت آن با مفهوم
اجتنابناپذیری است. وی برای توجیه این ادعا به نظریه تحول داروین روی میآورد؛ به عبارت دیگر,
هدف دنت از طرح و بررسی نظريه تحول داروین تقویت این رویکرد است که نشان دهد میتوان به جبر
علّی معتقد بود و در عین حال آن را معادل اجتنابناپذیری در نظر نگزفت. به بیان دیگر به زعم وی
نظریه داروین میتواند راهی بگشاید که در آن میتوان در عین پذیرش علیت با انکار اجتنابناپذیری
افعال آدمیان» آنها را موجوداتی مختار و آزاد به حساب آورد؛ یعنی؛ نشان داد که اراده آزاد با جبر علّی
دنت تمایز میان دو مفهوم جبر علّی و اجتنابناپذیری را بر این مبنا توضیح میدهد که عالم جبری
بهگونهای طراحی شده است که موجودات و ارگانیسمهای زنده میتوانند از آسیبدیدگی و زیاندیدن
اجتناب کنند. بعلاوهه این اجتنابپذیری هیچ ناسازگاری با حاکمیت جبرعلی که بنا بر آن» همه رخدادها
همچون حلقههای معین و مشخص یک زنجیره علّی و معلولی هستند, ندارد؛ به عبارت دیگر در عوالم
جبری هر رویدادی اجتنابناپذیر نیست» و جبر علّی ما را ملزم به اجتنابناپذیری نمیکند. برای توجیه
این ادعا دنت استدلالی به شرح زیر اقامه میکند: (2003:56 ,۴6عط1)
بررسی و نقد برهان دنیل دنت در موافقت با سازگارگرایی ۳۷
الف) در بعضی عوالم جبری» اجتناب کنندههایی وجود دارند که از سیب و زیان» اجتناب و جلوگیری
ب) بنابراین» در بعضی عوالم جبری,» از بعضی چیزها اجتناب شده است.
د) بنابراین» در بعضی عوالم جبری» همه چیز اجتنابناپذیر نیست.
حال» دنت تعریف خودش از جبر علّی را که با تعریف سنتی یکی است بدین صورت بیان میکند: اگر
جبرعلّی صادق باشد آنچه رخ میدهد خروجیهایی متعین!آهستند که نتیجه مجموعه کامل علتها در
هر لحظه هستند. (57 :2003 ,6عع۵طع17) اما وی مدعی است آنچه که از این تعریف به صورت زیر
برداشت میشود» اشتباه است: اگر جبر علّی/صادق باشد هر آنچه رخ میدهد خروجیهایی اجتنابناپذیرند
که نتیجه مجموعه کامل علتها در هر لحظه هستند: به عبارت دیگر در تعریف جبرعلّی به جای اینکه
از لفظ «متعین» استفاده شود به اشتباه از لفظ «اجتنابناپذیر» استفاده شده است.
از دیدگاه دنت» هنگامی که فعل يا رویدادی را غیرقابل اجتناب میدانیم» بدین معناست که این رویداد
برای همه افراد (یا فاعلها) در رطالیمو رتور همه مکار رگا یگ است: اما این گزاره: اعم از
صادق یا کاذب به جبر علّی وابسته نیسلت»,پلکه بطاشرایط اقحیطی«ابسته است. ( :2003 ,اطع
7) به عبارت دیگر حتی اگر فعل یا زویدادی اجتنابناپذیر باشد علّت آن شرایط محیطی است نه
این که جبر علّی چنین اجتنابناپذیری را ایجاد کرده باشد.
در توضیح خود از تفاوت گذاشتن بین جبر علّی و اجتنابناپذیری» همه توجه و تمرکز دنت بر طراحی
این عالم» بر پایه دو اصل انتخاب طبیعی و جهش است.!" حال» طراحی عالم و موجودات چگونه است؟
دنت معتقد است ارگانیسمهای زنده بر اساس طراحیشان و با جمعآوری اطلاعات از شرایط محیطی,
واکنشهایی نسبت به اطرافشان نشان میدهند و از آسیبها جلوگیری و اجتناب میکنند. بر طبق نظریه
تحول, تقریبا چند میلیارد سال پیش, زندگی بر روی این سیاره توسط یک برنامه و طراحی
خود_محافظتی "و خود_زایشی "* و بدون هیچگونه معجزهای و طی فرایندی آرام به نام انتخاب طبیصی
به وجود آمده است؛ فرایندی که هنوز ادامه دارد. در طول این مسیر جلوگیری و اجتناب از آسیبها و
خطرات نیز وجود داشته است.*" برای پرهیز از چنین خطراتی و یا رفع آنها گاهی اوقات با چهش
ژنتیکی؛ موجودات سازگارتر با طبیخت ایجاد شدهاند. در فرایند انتخاب طبیعی» مشکلات و تداخلهای ۳۹
سیستم در طول زمان و بسیار آهسته از بین رفته و حل میشوند. البته این بدین معنی نیست که یک
خالق آگا» حل مشکلات را بر عهده دارد بلکه فرایند انتخاب طبیعی و چهش» مسیری خودکفا برای
تغییر و تحول و توانایی ارگانیسمهای زنده برای ادامه بقا هستند. نکتد حائز اهمیت این است که بسیاری
از ارگانیسمها در مقابل مشکلات پیش رو با تغییراتی در خود برای مقابله و ادامه حیات مجهز میشوند.
بنابراین» کل فرایند زنده ماندن ارگانیسمها براساس تغییرات اتفاقی *" است که بهصورت موفقیت آمیزی
عمل کردهانده نه اینکه تغییری خردمندانه صورت گرفته باشد. بدین ترتیب وجود یک فرمانروای عاقل و
خردمند برای شناخت و حل مشکلات ارگانیسمها نیاز نیست. (2003:52 ,6ع۵ص1)
دنت مدعی است ما انسانها نیز بدین صورت تعلیم يافتهايم که نسبت به آینده خود تأمل کنیم و از
خود بپرسیم که در آینده چه پیش میآید. البته امروزه برای دریافت اطلاعاتی دقیق از عالم بیرون از خود
در تنگنا و محدودیت هستیم. دنت این محدودیتها را اجتنابناپذیرها مینامد. اما فهرست این
اجتنابناپذیرها (محدودیتهای اطلاعاتی) روز به روز با پیشرفت علم کوچکتر میشود؛ به عبارت دیگر با
افزایش شناخت و اطلاع از شرایط محیطی توسط علم» محدودیتهای اطلاعاتیمان و در نتیجه» تعداد
تا اینجا میتوان دو ادعای اصلی دنت را به شرح زیر خلاصه کرد: نخست جبرعلی و اجتنابناپذیری
هممعنا نیستند و جیرعلی,» الزاما (ضرورتا) اجتنابناپذیری را نتیجه نمیدهد. دوم» همه فرایندها از جمله
اجتنابشدهها (اجتنابپذیرها) تحت حاکمیت جبرعلی هستند. نتیجه این که دنت تلاش میکند در عین
حفظ اصل علّیت این ادعا را که آینده» محتّوم و غیرقابلاجتناب اسپ رد کند و آیندهای باز و گشوده در
برابر آدمی قرار دهد تا اراده آزاد وی را توجیه کند. بنابراین» همانگونه که در مقدمات استدلال وی آمده
است» رخدادهای مغزی تحت روابط علّی قرار دارنده:اما لازمه آن نفی رده آزاد نیست.
سام هریس به عنوان یکی از هواداران جبر علّی, معتقد است با فرض سازگاری اراده آزاد و جبر علّی
نمیتوان معنایی برای اراد آزاد یافت. همچنین» وی مدعی است که گزارههای علمی قادر به توضیح
اراده آزاد نیستند. از طرف دیگر وی میپذیرده که آراده؛آزاد را در افکار و اعمالمان تجربه و اخساس
میکنيم. امّا وی این احساس را ناشی از نوعی توهم میداند." (81 :2012 ,۳8م7)
در واقع» انتقاد اصلی هریس متوجه بند نخست استدلال دنت است که بنابر آن» همه افعال و افکارمان
ناشی از مغز یا خود ما هستند» حتی اگر به علتهای آنها ناآگاه باشیم؟ به عبارت دیگر هرآنچه مغز ما
تصمیم بگیرد و انجام دهد خواه آگاهانه پا ناآگاهانه» چیزی است که ما انجام داده و تصمیم گرفتهايم.
(66 :2012 ,۲12۳8]) هریس مدغی است به چه دلیلآنچه در؛مغز میگذرد» چون فراورده مغز یا خود
ماست» پس معلول اراد آزاد ماست؟ به عبارت دیگر بسیاری از فعل و انفعالات شیمیایی در مغز و بدن؛
بدون اطلاع و آگاهی» رخ میدهند و تصمیم» هیچ تأثیری در رخ دادن يا ندادن آنها ندارد. پس آیا به
راستی میتوان آنها را محصول تصمیم و اراده آزاد و آگاهانه در نظر گرفت؟ بعید است که پاسخ این
پرسشها مثبت باشد. اما اگر دنت همچنان بر چنین چیزی باشد در این صورت باید بپذیرد که مسئولیت
اخلاقی,» به عنوان مثال, فعل و انفعالات ویروسها و میکروبها در بدن من هم چون جزئی از بدن من
است با من است؛ ولو این که آنها بهطور ناآگاهانه به اراد من تعلق گرفته باشند."" بنابر آتچه ذکر شد
هریس مقدمه نخست استدلال و در پی آن؛ نتيجه برهان دنت را مبنی بر سازگاری اراده آزاد و جبر علّی,
بررسی و نقد برهان دنیل دنت در موافقت با سازگارگرایی ۳۹
در نقد دیدگاه دنت ابتدا به نظر میرسد که اصل علّیت"" و در پی آن ضرورت علّی بهعنوان یکی از
پیشزمینهها و اصول اندیشه او به گونهای واضح» تفسیر و معنا نشده است. اصل علّیت که براساس آن»
هر پدیدهای (معلولی) ناگزیر نیاز به علّتی دارد از دیرباز همواره ذهن آدمی را به خود مشغول داشته است.
افلاطون با اعتقاد به این که هر حادثهای به ضرورت باید در ارتباط با علّتی پدید آید به تحلیل انواع
علّتها پرداخت. توجه به نقش ضرورت که افلاطون در بیان اصل علّیت به کار میبرد؛ از اهمیّت زیادی
برخوردار است» زیرا بعدها به عنوان رکن اصل علّیت به شمار آمد. ارسطو و همچنین فلاسفه رواقی نیز
با اعتقاد به این که هیچ حادثهای بدون علّت محقق نمیشود بر ضروری بودن رابطه علّی تأکید داشتند.
در دوران معاصر مسأله ضرورت علّی بار دیگرامورد بحتت قرار گرفته است. برخی از فیلسوفان
تحلیلی" به پیروی از هیوم(2014 137۵0177 ۵2 010۳8 منک رآضروّزت هستیشناسانه در عالم
هستیاند و بر همین اساس ضرورت علیآزا نی انکار میکنند."*" ذر واقع؛ برخی از فیلسوفان تحلیلی منکر
عینیبودن ۵۴ضرورت هستند و آن زا مقولهای معرفتشناختی ** میدانند که زبطی به هستیشناسی" و
جان هاسپرس در کتاب مدخلی بر تحلیل فلسفی * فصلی را به بحث از ضرورت اختصاص داده است.
(1997:132-151 ,10806۶8آ) وی مدعی است واژه «ضرورت» میتواند به یکی از سه معنای زیر به
کار برده شود که البته هیچ کدام ربطی به عالم اعیان ندارد:
۱( «ضرورت» به معنای گزارهای امری يا انشایی؛ مانند «عدالت ضروری است» یا «باید عدالت را
۲) «ضرورت» به معنای منطقی که به طور معمول بین مقدمات استدلال و نتیجه برقرار میشود؛ مانند
«سقراط انسان است و هر انسانی میمیرد» پس باید چنین باشد که سقراط میمیرد.»
۳) «ضرورت» به معنای بیان شرط الازم یک پدیده يا رخداد؛ مانند این که گفته میشود «برای حیات
علیرغم تأکید هاسپرس»به نظر میرسد نوع سوم ضرورت:ذر واقعابه وجهی از وجوه هستیشناسانه
پدیدهها برگردد. در هر صورت نکنه مهم این است که براساس تحلیل فوق بدانیم ضرورت علی» کدام
گونه از انواع ضرورت است. در واقع؛ هاسپرس مدعی است که اولا ضرورت علّی چیزی خارج از سه
گونه ذکر شده برای ضرورت نیست. انیا نباید ضرورت علّی را با ضرورت امری و انشایی و یا اخلاقی
یکی گرفت» چون ضرورت علّی بهطور معمول به پدیدههای طبیعی اسناد داده میشود که موضوع امر و
سوم اين که نباید گمان کرد که ضرورت علی از سنخ ضرورت منطقی است؟ چون مصادیق ضرورت
منطقی همواره به صورت مقدم بر تجربه و به نحو پیشینی ""معلوماند. درحالی که مصادیق ضرورت علّی
همواره موخر بر تجربه و به نحو پسینی ** شناخته میشوند.
با توجه به این نکات» هاسپرس معتقد است تنها تحلیل درست برای ضرورت علّی ارجاع آن به شرط
لازم (مورد سوم) است. بنابراین» وقتی» به عنوان مثال» گفته میشود آتش و حرارت رابطه ضروری علّی
دارند» در واقع چیزی جز این بیان نمیشود که برای ایجاد حرارت» وجود آتش لازم است؛ به عبارت دیگر,
این گفته به این معنا نیست که با بودن آتش» ضرورتا حرارت هم موجود میشود. بلکه صرفا بیان میکند
که برای ایجاد حرارت لازم است آتش وجود داشته باشد.
حال» سوّال پیشرو این است که آیا دنت واقعیتی عینی برای ضرورت علّی قائل است (با توجه به
اعتقاد وی به حاکمیت جبر علّی بر عالم) یا همانند برخی از فلاسفه تحلیلی, منکر عینی بودن ضرورت
علّی است (با توجه به مدعای او برای تمییز دادن جبر علی و اجتنابناپذیری)؟ در صورت انکار» وی
کدامیک از سه معنای مدذکور برای ضرورت علی را مدنظر دارد؟ هرچند دنت به صراحت موضع خود را در
این مورد بیان نکرده است اما به نظر نمیرسد وی موضعی مخالف هاسپرس داشته باشد؛ به عبارت
در هر حال, علیرغم دیدگاههای متفاوت فلاسفه در توضیح معنای ضرورت» به نظر میرسد فصل
مشترک همه دیدگاهها وفاق بر سر لوازم وجود ضرورت علّی است. به نظر میرسد لازمه گریزناپذیر
ضرورت علّی این است که از هر علت معین» معلولی معین و مشخص صادر شود. در غیراینصورت»
توضیح نظم علّی حاکم بر جهان طبیعت و پیشبینی پذیری خوادث که مبنا و هدف علوم تجربی است.
اینک» با در نظر گرفتن دیدگاه دنت مبنی بر:تفکیک جبر (ضرورت) علی از اجتنابناپذیری» دو حالت
ممکن برای وجود ضرورت را که وی میتواند برگزیند» مورد بررسی قرار میدهیم؛ نخست» اگر وی منکر
ضرورت علّی باشد» پس لازمه ضرورت را نیز نمیپذیرد. در این صورت چنین نخواهد بود که از هر علت
معین» معلولی معین و مشخص صادر شود؛ بلکه وقوع رخدادها به شانس و اتفاق ارجاع داده خواهند شد.
در چنین جهان مشوشی» بحث از سازگارگرایی دیگر لغو خواهد بود» زیرا معضل سازگارگرایی چگونگی
دوم» اگر دنت ضرورت (جبر) علّی را بپذیرده پس لازمه ضرورت علّی را نیز پذیرفته است. در این
صورت» از هر علت معین تنها یک معلول معین و مشخص صادر میشود؛ به عبارت دیگر در صورت
ایجاد معلول توسط علّت, تنها یک آینده ممکن وجود خواهد داشت. در واقع» این» همان تعریف
خمذلانهای است: که ذنت از ون اینویگن نقل می کند و پیشتر به آن اشاره کنردیم.ادر چنین خالتی,
ضرورت علّی ملازم با اجتنابناپذیری است. زیرا فرض ایجاد یک آینده معین از گذشته معین چیزی جز
اجتنابناپذیری یک نوع آینده نیست. در چنین جهانی» نقش اراده آزاد چیست و چگونه است؟ به نظر
میرسد در این عالم» راه حل دنت برای ایجاد سازگاری بین جبر علّی و اراده آزاد که مبتنی بر تمایز جر
از نگاهی دیگر در نقد دیدگاه دنت» میتوان گفت به نظر میرسد وی غافل است از اینکه امر طراحی
تنها در دو حالت امکانپذیر است؛ نخست» طراحی براساس اصول و قوانینی مشخص (تحت نظام جبری
بررسی و نقد برهان دنیل دنت در موافقت با سازگارگرایی ۳
علّی) که در اينصورت» طراحی با جبرعلی سازگار است اما دیگر اجتنابپذیری معنا نخواهد داشت. دوم
طراحی بر اساس شانس و اتفاق که این حالت با حاکمیت جبر علّی (به عنوان پیشفرض او) ناسازگار
دنت در مقدمه نخست استدلال خود مدعی است در بعضی عوالم جبری اجتنابکنندههایی وجود
دارند که از آسیب و زیان» جلوگیری میکنند. در چنین عوالمی» يا اجتناب از وقوع یک رویداد معلول
علتی نیست که در این صورت دنت منکر علیت میشود. در حالت دوم اجتنابپذیری» خود تابع اصل
علیت است. در این صورت علیت يا امر امکانی يا ضروری است. اگر دنت منکر ضرورت و جبر علی
باشد, دیگر نیازی به صورتبندی استدلال برای توجیه سازگارگرایی ندارد» و در واقع آن چه را که
میخواهد اثبات کند پیشفرض گرفته است. اما اگر وی به ضرورت علّی معتقد است» در این صورت.»
اجتنابپذیری» برخلاف ادعای وی» تابع و همراه جبر علی است. اجتنابپذیری» خود امری ضروری و
اجتنابناپذیر خواهد بود. بنابراین» دنت نمیتواند با تفکیک ضرورت علّی از اجتنابناپذیری استدلال خود
باز به بیانی دیگر اگر طراحی در معنای نخست اتخاذ شود» همه رخدادها تحت روابط ضروری جبر
علّی بوده و در نتیجه. رویدادهای مغزی و اراده آزاد انسان نیز تحت همین روابط ضروری و جبری
خواهند بود؛ برخلاف آنچه دنت در پی اثبات آن است. از طرف دیگر اگر طراحی در معنای دوم اتخاذ
شود حاکمیت جبر علّی بر عالم (به عنوان پیشفرض دنت) زیر سوّال میرود و به تبع آن» سازگاری اراده
آزاد و جبر علّی امری بیمعنا خواهد بود. ماحصل کلام این که.به نظر میرسد دنت علیرغم صورتبندی
برهانی بدیع بر مبنای تفسیری خاص از جبر علی برای حل مشکل اساسی سازگارگرایی» نه تنها در
توضیح و توجیه بندهای پنجم وششم برهان خود ناتوان است و در نتیجه استدلالی قابل پذیرش و کارآمد
اراک نمی کند: بلکه در اراتش او تاه یاو بو ابارها:! تیمها ولیی ۹ زگ رگراقی, اقاسه شنده نیز ناموفق
در این مقاله نشان دادیم چگونه دنیل دنت با استناد به پیشفرضهایی چون طبیعتگرایی
هستیشناسانه و روششناسانه و همچنین نظریه تحول, قصد دارد نشان دهد جبر علّی حاکم بر عالم با
اراده آزاد سازگار است. برمبنای طبیعتگرایی هستیشناسانه (فیزیکالیسم)» هر پدیدهای در عالم یا
فیزیکی یا در نهایت مبتنی بر امری فیزیکی است. بنا براین دیدگاه» ذهن نیز چیزی جز یک پدیده طبیعی
نیست. بر اساس چنین پیشفرضهایی» بندهای اول تا چهارم برهان دنت شکل میگيرند.
به منظور توضیح و توجیه مقدمات استدلال, دنت تفسیری از جبر علّی بر اساس نظریه تحول و نحوه
طراحی عالم ارائه میدهد تا بتواند سازگاری جبر علّی با اراده آزاد را نشان دهد. وی جبر علّی را ملازم با
اجتنابناپذیری نمیداند و بین آن دو فرق میگذارد. به زعم وی» انسان همانند میلیونها ارگانیسم زنده
دیگر برای جلوگیری و اجتناب از خطرات به گونهای توانمند طراحی شده است. این اجتنابپذیری نیز با
حاکمیت جبر علّی هیچ تناقضی ندارد. از این رو حاکمیت جبر علّی منجر به آینده و ماهیتی ثابت و
متعین برای انسان نمیشود. امّا در این مقاله نشان دادیم» علاوه بر سایر اشکالات, آنچه که استدلال
دنت را ناکارآمد میکند: غفلت از معنای ضرورت علّی و امر طراحی است: زیرا طراحی تنها در دوحالت
امکانپذیر است؛ نخست طراحی براساس اصول و قوانینی مشخص (تحت نظام علّی) که در اینصورت
با جبرعلّی سازگار است. اما لازمه چنین حالتی این است که از یک گذشته معین و ثابت» تنها یک آینده
معین و ثابت به دست خواهد آمد. روشن است که در چنین عالمی, دیگر اجتنابپذیری وجود نخواهد
داقت. در طراجی یر ناش قانس, و اتقاق که ان حالته برخلاف پیش فرعی دنحهازیربا حاکایت جبر
علّی ناسازگار است. بعلاوه» آشکار است که در چنین عالمی مشکل سازگارگرایی ولا محلی از اعراب
نخواهد داشت. بنابراین» برهان دنت له دیدگاه سازگارگرایی» رضایتبخش و کارآمد نیست. نکته آخر
این که هرچند اراده آزاد با فیزیکالیسم بماهو فیزیکالیسم ناسازگار نیست امّا برای توجیه این سازگاری»
فیزیکالیستها باید به دنبال راه حل دیگری غیر از راه حل دنت باشند.
۳ مقصود از علیت» رابطهای میان یک رویداد(علت) و رویدادی دوم (اثر یا معلول) است که در آن»
رویداد دوم نتیجه رویداد نخست است. به عبارت دیگر تحقق رویداد دوم متوقف بر وجود رویداد اول
۸ از فلاسفه مشهور این مکتب» رید (ه1۹610 1105۵۶8)» چیزلم (حصاهادنطن21.0 علزن104)» تیلور
(10۶ر12" 2۶۵ طن)» کین (ع20ک1 110۳6۶۲) و اکانر (۵0۶ط000 (ط710۲) هستند. ( 51۳2۲80۰
۰ از فلاسفه مشهور این مکتب میتوان اسپینوزا هندریچ (۳ع۲ع1050] 160) و پریستلی
۱ از فلاسفه مشهور سازگارگرا میتوان به لاک» هیوم استراوسون (5۳۲2۲۹0 .1 .1۲)» فرانکفورت
(نگل م۳۶ ۲ر12۳])» دنت (۶۶ع0ط1 آعنصه1) اشاره کرد. (2 :2011 ,۰ط50280)
۳ ععنلهت(1؛ از فلاسفه مطرح با دیدگاه دوگانهانگاری میتوان به افلاطون» ارسطو دکارت و
بررسی و نقد برهان دنیل دنت در موافقت با سازگارگرایی ۳
۴ نت720 ؛شایان ذکر است هرچند از نظر تاریخی دیدگاه طبیعت گرایی شامل طیف وسیعی
از دیدگاههاسته اما در ادبیات :قلسقی امروز این دیدگاه غالبا با فیزیکالیسم وین به اصورت معادل و
مترادف در نظر گرفته میشود. در این مقاله هم به پیروی از این سیره رایج» منظور از طبیعتگرایی»
۲ 8عع:5 [3120:۶۸؛ علوم طبیعی علومی هستند که با استفاده از آزمایش و دادههای کمی.
پارامترهای موجود در رویدادهای طبیعی را اندازه میگیرند و قادر هستند که مفاهیمی منظم و دقیق ارائه
دهند. همچنین» علوم طبیعی در تقسیمپندی علوم نون در مقابل علوم اجتماعی (عع516 له500)
۷ ,م1۳ ۳۶0۶ ۸؛ از روشهای دیگر شناختی میتوان شناخت ماتقدم را نام برد که
مستقل از تجربه و مقدم بر آن برای انسان حاصل میشود.
۳ یکی از اهداف دنت برای تفسیر جدید جبر علی مخالفت با برهان نتیجهای است. ( ع1۳"
۴ ۵۵ 0۹۴۹)) این برهان یکی از مهمترین استدلالها علیه سازگارگرایی (و طنیها
برهان دنت) و به نفع ناسازگارگرایی است که بر تمایزی اساسی میان گذشته و آینده» یعنی عدم تقارن
آندو» مبتنی است. به این صورت که رخدادهای گذشته غیرقابل تغییر هستند اما رخدادهای آینده
میتوانند تغییر کنند. به عبارت دیگر گذشته بسته است اما آینده باز است. صورت برهان به شرح زیر
۱) اگر علی (در سفر زمان) به گذشته برود میتواند از قتل لینکلن در سال ۱۸۶۵ جلوگیری کند.
۲ اگر علی به گذشته برود و از قتل لینکلن جلوگیری کند, پس گزاره "لینکان در سال ۱۸۶۵ به قتتل
۳گزاره «لینکلن در سال ۱۸۶۵ به قتل رسید» صادق است .
۴) یک گزاره نمیتواند هم صادق و هم کاذب باشد.
به عبارت دیگر امکان سفر در زمان برای فاعلها باعث میشود آنها اثراتی علّی بر گذشته داشته
باشند. اما گذفته :تایت ,و غیرقابل تغییر است: پس».بین تأثیر آراذه آزاه سر حوادت گذشنتهی و آنچنه در
گذشته اتفاق افتاده و غیرقابل تغییر است ناسازگاری وجود دارد. اما در مورد آینده چنین نیست. فاعل با
اراده آزاد برای انجام فعل در آینده گزینههای مختلفی دارد که هر کدام از آنها مبتنی بر حوادث گذشته و
قوانین طبیمت» ممکن هستند. (2006:10 ,110006) در واقع» برمبنای برهان نتیجهای علیه تعریف
جبرعلّی که براساس گذشته ثابت و قوانین طبیعت تنها یک آينده ممکن را قابل تحقق میداند» باید این
نتیجه حاصل شود که اگر جبر علّی صادق باشد هیچکس نمیتوانها انتخابی آزاد درباره آینده خود داشته
باشد. در صورتی که انتخاب آزاد فعل در آینده توسط انسان» آمکانپذیر است. بنابراین» جبر علّی با اراده
۶ استفاده از سادهسازیها و تشبیه نظریههای پیچیده به مدلهای ساده برای فمم بهتر در
شاخههای مختلف علم نیز انجام شده است. در این راستا دنت به منظور سادهسازی هرچه بیشتر و بیان
تفاوت دو سطح فیزیکی و طراحی عالم از مدل بازی زندگی کانوی (نا 0۶ 602۳۴ ۶ ۰۵/۸۲))
استفاده میکند. این مدل به عنوان طرحی ساده از جبرعلّی, در سال ۱۹۶۰ توسط کانوی » ریاضیدان
بریتانیایی مطرح شد و توسعه یافت. بازی زندگی مشهورترین نمونه یک ماشین خودکار سلولی و یک
بازی بدون بازیکن است؛ بدین معنا که تحولات و تغییرات آن تنها وابسته به وضعیت و شرایط آغازین
آن است و نیازی به عامل ورودی انسانی در هیچ مرحله دیگری ندارد و آزوند بازی تنها بر اساس قوانینی
مشخص ادامه مییابد. برای توضیح بیشتر نک به: (38 :2003 ,6خع۵طع1)
۱ شایان ذکر است که به زعم دنت یک ویژگی مهم نظریه تحول اين است که طراحی عالم ناشی
از جهل مطلق (عع00۶۸۳ع1 ع۸5010۲) است نه این که ناشی از طراحی خالقی آگاه و خیر مطلق
۴ برای مثال» در فرایند دائمی و اوليه انتخاب طبیصی, گاهی اوقات ژنهای انگلی روی زنجیره
۸ قرار گرفته و موجب نسخهبرداری و تولید معکوس 77/۸دآها میشوند. این ژنهای انگلی
همانطور که از نامشان مشخص است هیچ کمکی به بهبود شکل زندگی 27/۸دآها نمیکنند. بلکه به
بررسی و نقد برهان دنیل دنت در موافقت با سازگارگرایی س
عنوان یک پارازیت برای 1237/۸ ها زیانآور بوده و تنها نسخهبرداری از آنها را انجام میدهند.
(51 :2003 ,۲6عصص1) البته قسمتهای سازندهای در ژنومها به صورت واکنشهایی در مقابل
پارازيتها از پیشرفت بیش از حد آنها و مشکلات به وجود آمده» جلوگیری و ممانعت میکنند.
۷ برای مثال زمانی از ماهیت موجهای جزر و مد دریا آنفولانزاهای اپیدمیک و ... اطلاعاتی
نداشتیم» اما امروزه میتوانیم از بسیاری خطرات که این محدودیتها برای انسان ایجاد میکردند.
۸ هریس در معرفی اراده آزاد نسبت به دیدگاه سازگارگرایی و ناسازگارگرایی بیتفاوت است. وی در
نقد سازگارگرایی معتقد است معانی ارائه شده از اراده آزاد تاکنون نتیجه عدم توجه کردن به خودمان بوده
است. او در کتاب خود موسوم به اراد آزاد (۱11 ع۲۶6)» میگوید لحظهای که به خودمان توجه کنیم»
تصمیمات» تمایلات و اراده آزادمان.را میتوانیم.درک کنیم و این"همان دروننگری (002ع۵۳۵۶۳])
است. همچنین اراده آزاد از نظر هریس دو جنبه دینی و کیفری دارد که برای این دو منظور انسان
نیازمند فرض اراده آزاد و مسئولیت اخلاقی است. (60 :2012 ,8عم7])
۹ هریس (بهمنظور تحقیر دیدگاه دنت) پرسشی را بهاین صورت مطرح میکند که آیا انسان خودش
سلولهای خونی و آنزیمها را در بدن خود تولید میکند؟ بدن انسان به صورت ناآگاهانه این کار را انجام
میدهد اما اگر انسان تصمیم بگیرد فعل دیگری غیر از تولید این آنزیمها و سلولها انجام دهد و دیگر
سلولهای خونی ولید نکند؛ او قربانی این تهیم کشت تا هه علت آن باشد.( :2012 ,وسم1]
۵۰ سه عنصر اصلی علیت عبارتند از: علّت معلول, رابطه بین علت و معلول. این رابطه میتواند
ضروری يا غیرضروری باشد. البته تاکنون تفاسیر و معانی گوناگونی از ضرورت ارائه شده است که در این
نوشتار به اختصار دیدگاه تجربهگرایان (فیلسوفان تحلیلی) مورد بررسی قرار میگیرد.
۲۳ دنت در این زمینه مطلبی را از هیوم نقل میکند: ما هیچ دلیل منطقی نداریم براین که آینده
عالم میبایست ضرورتا ادامه همین پدیدههای کنونی در عالم باشد. برای مثال» هرچند تا امروز هر روز
صبح خورشید طلوع کرده اما منطقا ممکن است فردا صبح» خورشید طلوع نکند. به عبارت دیگر
انتظارات روانشناسانه با امکانات منطقی دو موضوع و مطلب متفاوت هستند. یعنی اگر انتظار داریم که
هر روز صبح برآمدن خورشید را مشاهده کنیم» نباید باعث شود که از نگاه منطقی» محدودیتی برای
طلوع نکردن آفتاب ایجاد کنیم» بلکه از نظر منطقی امکان طلوع نکردن آفتاب وجود دارد. ( ,160266
وزد م۸ لهنطاص ود ولنط ۳ مت 10۳0۵0 م۸ .56
5۰ عمط و3 نوفدم مه عا۵۶ 7 0/۳۰31 (0997 صطمز ,دععص و۲10
060/372۰ 0۰7 ۳۲/ / :۳0 نص 8/1 (2009) صدل بط0ع2[
6 8/1 (2014) 8 عماععط) م58۶0 مد 4عو۳۵ حصعنلل۲ ,2/0
7 ۳0۳۴٩ / نع / ۵۳ فاد مععام // ت+صعطک> قاتا مو۵ع) علو272
زاره 105 0۳ ه عم ون 6 سک نز 8/1 (2007) 102۳0 متهعصزمه1-
و312۳ /فعقی / نع و2 اگم //نمکط و عاطعانه 2
863 ۵0۰۲۵۲۹۵ ۳۳۳۷۲/ / :۳0 ناه ملنو 2 موحرم ع من ۳ هنو حول ی مطل
/ ۳ ۳۵۵ / نع .10 //نطقط نص م/ظ (2006) نک 6ص
| هدف این نوشتار بررسی برهان اصلی دنیل دنت در توضیح و توجیه سازگاری پدیده های نفسانی و به طور مشخص، ارادة آزاد انسان با دیدگاه طبیعت گرایی هستی شناسانه (فیزیکالیسم) است. مقاله با صورت بندی این برهان شروع می شود. سپس طبیعت گرایی و نظریة تحول به عنوان پیش زمینة اندیشه دنت شرح داده می شوند. دنت، با تفسیری خاص از جبر علی بر مبنای طراحی موجودات (در قالب نظریة تحول) در تلاش است مقدمات برهان خود را توضیح دهد و توجیه کند. تفسیر خاص وی مبتنی بر ایجاد تمایز بین دو مفهوم جبر (ضرورت) علّی و اجتناب ناپذیری است. در بخش آخر مقاله، با بررسی و نقد دیدگاه دنت، نشان داده می شود که برهان او برای نشان دادن سازگاری بین ارادة آزاد و جبر علّی، رضایت بخش و کارآمد نیست و وی نتوانسته مشکل عمیق و کهن سازگاری ارادة آزاد با جبر علّی را حل کند. |
1,050 | 502781 | وی با تسلط بر دانش
موسیقی و توسعه گوشههای هر یک از دستگاههای موسیقی ایرانی و سرودن اشعار مناسب
برای آنها -که سبک خاص او محسوب میشد- تصانیف بسیاری خلق نمود. «بعد از میرزا
ابوالقاسم عارف قزوینی» کار تصنیفسازی از لحاظ شعر و آهنگ تقسیم شد به این ترتیب
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ٩
که نخست موسیقیدانها آهنگ را ساختند و بعد گویندگانی مانند ملکالشعرای بهار و
وحید دستگردی و چند شاعر دیگر: اشعار را سرودند.» (خالقی, ۱۳۹۵ :۲۷۵)
آنچه در بافت یک شعر موجب ایجاد موسیقی میشود وزن و همآهنگی واژگان آن
در حوزه ساختار لفظی و ارتباطات معنایی است؛ چنان که شفیعی کدکنی درباره انواع و
۱. موسیقی بیرونی که شامل وزن عروضی شعر است و در این قلمرو هیچ شاعری بر
۲ موسیقی کناری که آشکارترین جلوه آن قافیه و ردیف و دیگر تکرارها و ترجیعها است:
۳ موسیقی درونی مهمترین قلمرو موسیقی شعر است که از انواع شناخته شده آن
جناسها هستند. این بخش از موسیقی شعر را معادل خوشنوایی» تنالیتی موسیقاییت و
۴. موسیقی معنوی شامل تقارنها و تشابهات و تضادهای معنایی و به طورکلی بدیع
معتوی آست:(رمک: شفیعی کذدکنی ی هم ۱ 4 - دا
از آنجا که تقارن و ضرب آهنگ در آواز سنتی ایراتنی از ارکان اصلی آن به شمار
میرود. وجود این ظرفیتهای ریتمیک و متقارن بودن وزن ابیات از طریق تساوی افاعیل
عروضی در اشعار کلاسیک پارسی, آنها را برای خوانش.در گوشههای متعدد دستگاههای
هفت گانه موسیقی سنتی ایران و آوازهای مربوط به آنها متناسب نمود و بسیاری از آثار
موسیقی سنتی ایران بر پایه اشعار کهن بهوجود آمده است؛ لیکن» این امر درباره شعر نو
که ترتیب ارکان عروضی و تقارنشعر کلاسیک را به همراه نداشت. با استقبال چندانی
در واقع» آهنگسازان و خوانندگان.عرصه موسیقی سنتی» کار روی اشعار شناخته شده
قدیم و اوزان مشخص را بر اشعار نیمایی کمتر شناخته شدهای که نیازمند آهنگسازی
منحصر به فرد و تازهای بود» ترجیح میدادند. در این میان» تنها اشعار افرادی همچون
اخوان ثالث. هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری به دلایل مختلفی که در ادامه با بررسی
موردی تعدادی از اشعار دفتر زمستان اخوان ثالث گفته خواهد شد. به حوزه موسیقی راه
یافتند. در این پژوهش, با نگاهی بر آثار موسیقایی تولید شده بر مبنای این دفتر شعر
ویژگیهای ساختاری اشعار و ظرفیت شنیداری آنها در حوزه موسیقی سنتی ایران
۷ |جستارنامه ادبیات تطبیقی» سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
۱ ویژگیهای موسیقایی آفعار دفتر زستتان بزای تبدیل تن با یگ:آثر نشتیدازی
۲) در آثار تولیدشده موسیقی مبتنی بر اشعار این دفتر توانمندیهای موسیقایی مورد
۳) اخوان ثالث از چه راهکارهایی برای ایجاد عنصر صدا در اشعار خود بهره جسته است؟
۱) به نظر میرسد آشنایی اخوان ثالث با موسیقی, مهمترین عامل کاربرد این عنصر در
ابعاد گسترده در بطن اشعار وی باشد؛ به طوری که گوبی شاعر در پی ارائه نمود عمیقتری
آ)انتظار ميروه با استخراج تکتیکهای هل رو موسیقی ذر آشمار آخوان تايه
۳)به نظر میرسد وجود این ظرفیت قوی موسیقایی در شعر اخوان ثالث. در تولید
عنصر موسیقی در اشعار اخوان ثالث. در تعدادی از پژوهشهای مربوط به این حوزه
مورد توجه واقع شده است. «بررسی موسیقی در شعر مهدی اخوان ثالث» (مرمضی,
۵ ۳۴-۷ «اهمیّت وزن و موسیقی "در اشعار مهدی اخوان ثالث» (احمدپور, ۱۳۹۴
: ۱۸۸-۵ «نگاهی به سبک اشعار نیمایی مهدی اخوان ثالث و تحولات عروضی آن»
(ماهیار ۱۳۸۹ :۱۸۳-۱۹۸) از جمله مقالاتی هستند که به طور کلی به این مبحث
پرداختهاند؛ اما در پژوهش حاضر کوقیهایم به کل اتخطصی» ننلاش شودرا روی
اسماری از تفت رسای مترکز کتیم که در طول تاریخ موسیقی یزان از رب ای
آشنایی میهذی: آخوآن قالت,با خلم:موسیقی واذاشتن اقستی .بر نوازندگی قر تبلور الخان
موسیقایی مختلف در اشعار او بیتأثیر نبوده است؛ چنان که خود میگوید:
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۸
«پیش از شعر من با موسیقی سر و کار پیدا کرده بودم» پیش استاد سلیمان روح افزا
میرفتم و همچنین پسرش, ساز میزدم» تار. آن تصنیفها و چه و چها و بعدها توی
ارکستر مدرسه و بعد هم جورهای دیگرش و کمکم دیگر شده بود یک جورهایی که ما
دستهای داشتیم و گروهی داشتیم و پایمان به بیرون از مدرسه هم گذاشته میشد و من
نمی گذاشتم که پدرم بفهمد که من با ساز سر و کار دارم. چون میدانستم تعصبش را.»
چهبسا قرابت ذهن شاعر با قواعد ردیفنوازی و روی نمودن به شعرسرایی پس از
مخالفتهای پدر در اثنای فعالیتهای موسیقایی وی» موجب ظهور ناخوداگاه عواطف او در
همان قالب رنکسک آم آینبار ف ررکم شته باشت آورذر جایی فیکرمی کویت نش بیغ سا
هنر نزدیک است اول طبیعت و نیز از یک طرف با نقاشی همسايه دیوار به دیوار است و از
یک طرف با موسیقی.» (همان: ۴۲۲) نمود هنر موسیقی در آثار اخوان ثالث علاوه بر چهار
تکتیاگ ,کر تفه برای آیچاه آن در شمها ایگده ازتشطلحات حوزه موسیقی خسچون
نام سازهای چگور و ارغنون يا لغاتی مانند؛نغمه» آواز» سکوت. سرود و ... نیز هویدا است؛ به
طوری که کمتر شعری از او را میتوان یافت که خالی از واژگان مربوط به این حوزه باشد.
تأثیر این مقوله بر اشعار او تا جایی است که برخی از آنها را میتوان با توجه به فراز
و فرودهای مفهوم و ضرباهنگی که دارند. قرینه و شبیهسازی فرم دستگاههای موسیقی
ایرانی دانست. یک دستگاه موسیقی از شیف جنگ بعش د رآمد. چهارمضراب» آواز: تصنیف»
رنگ و قطعه ضربی تشکیل میگردد (ر. ک: آزادهفر؛ ۱۳۹۳: ۱۱۲-۱۰۹) که از پیشدرآمد
ورودی آرام و شمرده به فضای دستگاه داشته. به تدریج با اوج گرفتن در آواز به عنوان مهم-
ترین بخش به تصنیف و رنگ فرود میآید. شاعر با الهام و بهره گیری از این روند ریتمیک.
اشعاری سروده است که محتوا و شيوه بیان؛آن به تنهایی تداعی گر ورود اوج و فرودی
علاوه بر اين. آنچه موسیقایی بودن اشعار اخوان را از آثار دیگر شعرای معاصر متمایز
میکند. اهمیت و دقت بهکارگیری اوزان عروضی» قافیهها صنایع لفظی و معنوی و به طور
کلی آیجاف مومبیقی بهااتسای فاکزقنه کر مر سک از قر مققطه چایرم خر ک اهتاه
که شامل اشعار منثور و بدون وزن خود بود مطلبی مینویسد که بیانگر تعلق خاطر وی به
«نوشتن قطعات بیوزن برای من پیش خودم آزمایشکی بود و تفننی» و همان وقتها هم
(سال ۱۳۳۵) در یک نشريه ادبی منتشر شد؛ اما بعدها دنبال گرفتن این شيوه ناموزون را
٩ |جستارنامه ادبیات تطبیقی» سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
نپستذیندم. [...] بله ایدم یک چیزی کم ذارد: این گونهها از آن گونهها که شعر است شعری
کامل و تمام. [...] و باری شما قطعات ناموزون کتاب مرا و حتی قطعات موزون را نیز هرچه
استفاده از اوزان خیزابی و پر تحرک. بهخصوص بحور رمل و هزج در دفتر زمستان به
خودی خود القاگر موسیقی پرطنین و پویا در این اشعار است و امکان بهرهگیری از این
موسیقی را در جهت آهنگسازی یا طراحی آواز برای هنرمندان عرصه موسیقی فراهم میکند.
استفاده از دایره لغات کهن و زبان معیار ادبیات فارسی» از دیگر ویژگیهای شعر اخوان
آست: کل گمترین میزان تجنه و اشنا بیژذایی وازگناتی را نسبت«به انعار کهن در مفوله
تصنیفسازی و آواز سنتی ایرانی ایجاد مینماید و این امر یکی از دلایل انتخاب اشعار وی از
سوی آهنگسازانی بوده که ذائقه آشناطلب و مأنوس با سنت مخاطب را در این سبک
موسیقی میشناسند. در واقع مخاطبی که پیش از این عادت داشته است اشعار مشخصی از
سعدی و حافظ را با همان مجموعه لغات نمادین جام. می. عشق و... با نوای نی یا سازهای
زهی به همراه آوازی آشنا بشنود و با آق همنوا گردد» انتظار مواجهه با برخی واژگان ساده
محاوره را نداشته. ممکن است در اولین برخورد قادر به برقراری ارتباط با آن نباشد. عدم
وجود فاصله از شیوه بیان معیار و گاهی حتی استفاده از لغات باستانی و مضامین اسطورهای
در ضمن اشعار اخوان ثالث. مخاطب سبک شعر کهن:را همچنان مجذوب گفتار نوین خود
تأکید. بر مقوله تکیه یا آخسایگزمان نطو مها دز خوافنی اشمار اخوان ثالت نیز از
«وقتی که کلمه یا عبارتی را تلفظ میکنیم همه هجاهایی که در آن هست به یک
درجه از وضوح و برجستگی ادا نمیشود. بلکه یک یا چند هجا برجخستهتر است [...]
این صفت خاص بعضی از هجاها را که موجب انفکاک اجزا کلام از یکدیگر است در
فارسی تکیه کلمه یا به اختصار تکیه میخوانیم.» (ناتل خانلری» ۱۳۶۷: ۱۴۸)
توالی و چیدمان آگاهانه تکیه کلمات و شدت و ضعف ادای هجاهای آن در شعر وی
موجب ایجاد فراز و فرودهای آوایی و جلوگیری از ریتم یکنواخت موسیقی شعر میشود؛
چنان که «بعد از مبحث ریتم» تکیه کلمه عامل بنیادی دیگری است که انطباق صحیح آن با
امکانات موسیقایی میتواند به ارتباط نزدیک شعر و موسیقی آوازی کمک فراوان کند و این
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۱۰
در ادامه, با بررسی آثار نشر يافته موسیقی ایران بر پایه اشعار دفتر زمستان» ویژگیها و
ظرایف این اشغار :در منقام آوازه تصنیق ,و تراند تقحلیل رام نش
شعر زمستان» سروده شده در دی ماه ۰۱۳۳۴ تمثیلی عمیق و ملموس از اختناق دوران
پس از کودتای ۲۸مرداد است که شاعر در آن با تجسیم ایماژ زمستانی به غایت سرد و
تاریک. سعی در وصف وضعیت سیاسی و اجتماعی زمان خود داشته» برای روشن نمودن
شعله اعتراض همراه میطلبد. آلبوم «زمستان است» بر پايه این شعر با آواز محمدرضا
شجریان, تار حسین علیزاده, کمانچه کیهان کلهر و تمبک همایون شجریان در سال ۱۳۷۹
به صورت زنده در کالیفرنیا اجرا و ضبط شد. شعر «زمستان» که شهرام ناظری پیش از این
در اوایل دهه هفتاد و بانو پروین در ده سی نیز به شکل آواز اجرا کرده بودند» این بار در
مقام داد و بیداد که یکی از گوشههای آوازی موسیقی ایرانی و ابداع حسین علیزاده است.
تنظیم شد. مقام داد و بیداد از ترکیب.گوشه «داد» در دستگاه ماهور و «بیداد» در دستگاه
همایون تشکیل شده است؛ به این ترتیب که از داد آغاز شده, به صورت متناوب در بیداد
فرود میآید. اگرچه حزن موسیقی سنتی ایزان غالب بر طرب آن است و این مطلب ريشه در
رنجهای پیشین ملت ایران داشته است؛ دستگاه ماهور, قابلیت انعکاس اندوه و شادی بزم را
به طور توأمان دارد و اغلب تصانیف ملی و مهن پرستانه نیز در این دستگاه خوانده شده
است. در خوانش شعر زمستان, گوشه «داد» به معنای عدل و انصاف از دستگاه ماهور با
تدبیر هوشمندانه آهنگساز در مقابل گوشه «بیداد» آواز همایون قرار گرفته است؛ چنان که
در تحلیل آبیات خوانده شذه کر این ,آوازه روفت و امین بعه کوشههای قاذ و بیفاه متتاوبا
همچون سوال و جواب به گوش میرسد. تناسب معنایی شعر در استفاده از گوشه بیداد در
عباراتی نظیر «سرها در گریبان است»» «.. که ره تاریک و لغزان است» . «... که سرما
سخت سوزان است» و «هوا بس ناجوانمردانه سرد است» مشهود بوده نمایانگر کنایی
ستمی است که شاعر قصد بیان آن را دارد؛ چنان که گویی آهنگساز اثر نیز در درک آن و
استفاده به جا و متناسب از گوشه بیداد برای ترنم این عبارات موفق بوده است.
کسی سر بر نیارد کرد پاسخ گفتن و دیدار یاران را (درآمد ماهور)
۱ |جستارنامه ادبیات تطبیقی؛ سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
نفس» کز گرمگاه سینه میآید برون» ابری شود تاریک (گشایش - ماهور)
ز چشم دوستان دور یا نزدیک؟» (اخوان ثالث. ۱۳۹۴: ۱۰۸-۱۰۷)
چنان که گفتیم مشابهت برخی از اشعار اخوان ثالث به ترتیب بخشهای اصلی یک
دستگاه موسیقی در شعر زمستان کاملا به چشم میخورد. وی در سطرهای آغازین با
توصیف زمستان و سرمای سوزان» حسن مطلعی دلالتگر برای فضای بیپژواک محیط خود
ارائه میدهد و بدین ترتیب مقدمهای برای ورود به پیکره اصلی شعر ایجاد میکند. این
قسمت بدون هیچ تکرار و اصطلاحا نی به"شریخفظای کلی شعر پرداخته: در عین
حال حاکی از مضمون اصلی اثر یعنی «زمستان» است؛ چیزی که معادل تعریف موسیقایی
پیش درآمد یک دستگاه است. این قطعه که نخستین بخش از اجرای موسیقی دستگاهی
است. فضای کلی اثر را به صورت مختصر و موجز و بااسرعتی متوسط و سنگین بیان نموده»
در واقع مقذمهای بر کل آن است. پیش درآمک غالبا ترجیع ندارد و در بستر صوتی اصلی
دستگاه که آواز باشد. آغاز می گردد؛و.در امتذاذ خود. به بر خی از گوشههای آن دستگاه نیز
در ادامه با التفات به مخاطب. خود را.برای او معرفی مینماید و از ظلم و رخوت
پیرامونش با زبانی استعاری گلایه میکند. همچنین تعداد جملات این بخش از شعر در
مقایسه با درآمد آن بیشتر کوتاهتر و به تبع تأثیرگذارتر میگردد. و در این میان استفاده از
هجاهایی همچون «آی» و تکرار آن در دل کلمات «مسیحای»» «ترسای»» «بگشای»
سلامم را تو پاسخ گوی» در بگشای!» (اخوان ثالث. ۱۳۹۴: ۱۰۸)
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۱۲
تحریر یا به اصطلاح عام چهچهه. غلت صوت بر یک نت موسیقی در حنجره آوازخوان
است که عموبا با واگاتی نظی رآ دانه آمان: وای: آی: خوست و پرسصوتهای پلنک: اراد
ای» صورت میپذیرد. چنین است که شاعر در نقطه اوج شعر با طراحی صوت ندا یا اندوه در
میان واژگان» فریاد اعتراض تحریرگونهای سر میدهد. این امر در خوانش شعر به قابلیت
تنظیم در گوشه بیداد مبدل گشته, خواننده پس از پایان بخش اول در چند گام بالاتر به
بیداد و پس از آن به گوشه عراق میرود. سپس در بند پایانی شعر با تکرار عبارت «سلامت
را نمیخواهند پاسخ گفت» به آغاز کلام خود باز میگردد و با آوردن تک جمله «زمستان
است» در آخرین سطر فرودی آرام و رنگگونه به دستگاه دارد. در واقع وزن شعر از طریق
تکرار و تعدد ارکان مفاعیلن در بخش میانی به اوج خود و ضربآهنگ شدیدتری رسیده» در
پایان به ترتیب با کاسته شدن از تعداد ارکان هر سطر به آهستگی خاتمه مییابد.
در کنار حضور چندین قافیه دراهر بند از شعر کهاموجب آهنگین شدن کلام و ایجاد
موسیقی کناری میگردد. استفاده از دایره واژگان رایج در اشعار کهن همچون مسیحا
جام, باده, در حفظ پیوند شنیداری با مخاطب موئثر بوده» در مقام تصنیف یا آواز به عنوان
لخنتین تلاشهای برقراری آرقباط موسیقنی سگتی با نشعر توزورپذیرش متحاطب آقابل آراقاشر
است. همچنین در طول بندهای شعر واژگانی با صبغه موسیقایی همچون لولی و نغمه نیز
بخشی از بر آیجاد موسیتی معنویمنمر زایرنوبم زارتزه میدانیم که وی زا کوتی ریا
مطربان دورهگرد سرمست میگویند وانغمه نیز از گوشههای مشترک میان چند دستگاه
منم» دشنام پس آفرینش, نغمه ناجور.» (اخوان ثالث, ۱۳۹۴: ۱۰۸)
۳ ا|جستارنامه ادبیات تطبیقی؛ سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
شاعر در اولین سطر شعر فریاد خبر کوبنده و مهلکی را بیان میکند. او خانهای را در
حال سوختن در آتشی مهیب به تصویر میکشد و از زبان شخصی که برای خاموش کردن
این آتش با استیصال تمام به هر سو میرود» فریاد استغائه و کمک سر میدهد. وزن خیزابی
رمل و سرعت متوسط آن به وضوح همچون موسیقی متن یک سکانس آکنده از تشویش و
دوندگی عمل کرده, مضمون اندوهبار به کار رفته در این شعر که بیانگر سوختن و از بین
رفتن آمال و آرزوهای شاعر برای وطن خویش و سکوت مردمان است برای نشستن در قالب
دشتی که ماهیتا بسیار حزنانگیز و سوزناک بوده, گزینش مناسبی به نظر میرسد.
صوت وای و واژه فریاد به ترتیب سه ون بار دراطول شعر تکرار میشود؛ چنان که
در واقع میتوان گفت یکی از ویژگیهای شعر اخوان قالث. صوتنگارانه بودن آن است؛ گوپی
شاعر با کاربست کلمات و نشانههای ادا صوت. قصد نگاّش امواج صدا بر کاغذ را داشته
است تا مخاطب در حین خوانش شعر صدای آن رابشنود.«اخوان در این موره مثشل یک
خطیب مصیبت خوان با صدای رساه با آواز خوش, با کلمات صریح و روشن و با توصیف دقیق
در اجرای تصنیف فریاد» همزمان با فریادهای شاعر برای امدادطلبی که در حقیقت.
اعتراض و تلاش برای بیداری مردم جامعه زمان خود است؛ آواز نیز به اوج در گامهای بالاتر
میرسد و این امر از جمله تناسبات قابل توجه مفهوم شعر و مايه این تصنیف است.
محمدرضا شجریان, که از پیشگامارم یا مزوازی اشعارفنهمایی بوده است: با درک و قسلط
بر مضمون این اثر توانست با استفاده از تکنیک افزایش تدریجی شقذق صوت با هسان
کرشندو (ر.ک: هولست. ۱۳۸۸: ۴۷) و حرکت به سمت گام بالاتر در مواضع فریاد شاعر به
اوج دستگاه دشتی دست پیدا کند و در مواضع آرامتری با فرود از گام بالا به پایین و کاهش
شدت صدا (دکرشندو) بر تأثیرگذاری اجرای این تصنیف بیفزاید؛ چنان که فراز و فرود
متناوب این قطعه را میتوان همانند حرکت شعلههای آتش نیز دانست.
یکی از ویژگیهای قابل توجه در این شعر پلی فونی((1000ه۳) یا چندصدایی آن
است. چندصدایی «یا به عبارت دقیق تر نوشته شده برای چندین خط صدایی» (هولست.
۸ که از موسیقی قرن شانزدهم اروپا سرچشمه میگیرد. به اجرای همزمان چند
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۱۶
ملودی مستقل در یک قطعه گفته میشود. این مفهوم را میخائیل باختین ( انه10ن/72
ملظ 0لعز10۷نم1/(10) در ادبیات نیز با تعریف گفتگومندی يا توزیع مساوی صداها در یک
متن» بیان میکند. «چنان که تمام صداها حق حضور داشته باشند بدون اینکه یکی بر دیگران
مسلط باشد» (نامورمطلق, ۱۳۸۷: ۳۹۸). تصویری که شاعر در این شعر ساخته است نیز مطابق
تعریف باختین, از سویی صدای سوختن در آتش را به گوش میرساند که ملودی استوار و
یکنواخت خود را از ابتدا تا پایان حفظ میکند. از دیگر سو ملودی پر افت و خیز راوی که گاه»
دوان است و فریاه سر میدهد و گاه خاطراتی را برای خود مرور میکنده در طول آن جریان
دارد و از طرفی دیگر با اشاره به خندههای دشمنان و آرامش همسایگان, ملودی دیگری را که در
تضاد با فضای اصلی این قطعه است. روایت میکند که پیشروی این سه جریان متفاوت به طور
همزمان در شعر القاگر مفهوم پلیفونی است. البته این امر از مختصات موسیقی غرب و در اصل
متعلق به دوران باروک بوده, بدیهی است در تصنیف فریاد که مطابق با اصول موسیقی کلاسیک
ایران ساخته و پرداخته شده است وجود نداشته باشد؛ اما میتواند نشاندهنده آشنایی شاعر با
آین مقوله بوده از ظرفیتهای موسیقایی قاط وظر ام مکسوبشود:
این آلبوم متشکل از دوازده قطعه بر مبنای آشعار آخوان ثالث است که از این میان, قطعات
«گذر» «چاووشی» اندوه»» «آواز کرک» و «چه میکنی» از اشعار دفتر زمستان برگزیده
شدهاند. علیرضا قربانی که پیش از اين آثل( متعددلل بر پایهاشعار نیمایی همچون آلبوم حریق
خزان- با اشعاری از فریدون مشیری و هوشنگ ابتهاج- ارائه داده» در آلبوم هم واز پرستوها یآه
نیز به اسبگ مشایهی برخی از آشعار آخوان ثالت را خوانده است. تفای که این اقر با دو اقر
توضیح داده شده در قبل دارد اولا عدم التزام به رعایت ترتیب بندهای شعر خوانش قسمتهای
منتخب و گاه تلفیق بخشهایی از دو شعر در یک قطعه است و دوم آنکه تمامی قطعات آن با
فرم نوین تصنیفسازی ساخته شدهاند. در واقع قطعات اين آلبوم بیشتر موسیقیمحور بوده تا
آنکه بخواهد نمایش گوشههای آوازی و تکنیکهای آن باشد. در ادامه به ذکر مهمترین
اولین قطعه آلبوم همآواز پرستوهای آه به نام گذر با استفاده از بند اول شعر چاووشی که
میتوان آن را مقذمه و براغت استهلالی به روایت نهفته.در شعر دانست.» پیشدرآمدی برای
ا|جستارنامه ادبیات تطبیقی؛ سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
سایر قطعات این آلبوم موسیقی است. اشاره به آغاز در آخرین سطر این بند» گویای دریچه
ورود به پیام شاعر است و همانگونه که گفتیم» چیدمان موسیقایی «ورود» اوج. فرود» در
این شعر نیز صادق بوده» مژژید سبک گفتار مولف است.
[...] ما هم راه خود را میکنیم آغاز.» (اخوان ثالث, ۱۳۹۴: ۱۵۴)
در ادامه و دومین قطعه. بخش دیگری از شعر چاووشی در دستگاه همایون با اشاراتی
به اصفهان و چهارگاه خوانده میشود کعدمگینگیامیان جملات موسیقی و سوال و
جوابهای آن چه در آواز و چه تحریرها نمایانگر ساختار غیر قرينه شعر نیمایی در وزن و
محتوا است. در واقع آهنگساز عنان موسیقی را به دست شعر سپرده» با اتکای صرف به
ظرفیت ریتمیک آن» به نمایش و معرفی تناهیت شعرانو واتفاوت آن با تصنیفهای قدیمی
می پردازد؛ اگرچه با توجه به قابلیت موسیقایی این شعر میتوان گفت در این آلبوم از تمام
ظرایف آن در جهت پرورش اثر استفاده نشنده است؟ چاووشی شعری است که علاوه بر وجود
قوافی مختلف در هر بند آن و وزن آشنای هزج» از تنوع طول کلام و تعداد ارکان عروضی در
هر سطر برخوردار است. گاه متشکل از انیمجملههای پی در پی بوده» گاه در اواسط شعر به
جملات طولانی و تتابع اضافات نفس گیر تبدیل میشود. این امر در معادلسازی با یک قطعد
موسیقی, تداعی کننده سرعت اجرای مختلف آن در طول.قطعه یا تمپو(16۲۳6۵) است که
در جملات کوتاه» تندتر و در جملات طولانی» کندتر پیش میرود. همچنین ترجیع «بیا ره
توشه برداریم/ قدم در راه بگذاریم» که چند بار پس از پایان هر بند برای شروع بندی دیگر و
رسیدن به نقطه اوج دوباره در طول شعر تکرار شده» همچون رشتهای نامرئی انسجام
محتوای شعر را که فراخوان حرکت است. در پراکنده گوییهای خاص این سبک حفظ
میکند تا مقصود اصلی در میان ازدحام جملات و فضاسازیهای ارائه شده فراموش نگردد.
از این فرم در موسیقی کلاسیک غرب با نام روندو(160100) یاد میشود. روندو مطابق با
تعریف فرهنگهای اصطلاحات موسیقی فرمی از موسیقی دستگاهی و شامل قطعهای است
که در فواصل مشخصی از موسیقی تکرار میگردد و بسیار مورد توجه هایدن, موتزارت و
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۱5
بتهوون بوده است. (آمر ۲۰۰۴ ۳۵۴) از آنجا که اخوان ثالث با موسیقی کلاسیک نیز آشنا
و به آن علاقهمند بوده است و چنان که خود در گفتوگویی درباره موسیقی با بردن نام
آهنگسازان بزرگی همچون بتهوون و چایکوفسکی میگوید: «[..] آدم آرزو میکند که
موسیقی ما کاشکی برای حال و آیندهاش از موسیقی غرب بعضی پندها و احتمالا پیوندها
بگیرد و به بعضی چشماندازهای نجیب آن نگاهی بکند» (کاخی۱۳۷۱: ۱۵۴)» بعید نیست
که فرم یادشده را با الهام از موسیقی غرب در شعر خود معادلسازی نموده باشد.
او در جایجای چاووشی به تناسب مضمون از تعابیر و تشبیههای موسیقایی نیز بهره
جسته که از نمونههای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
من ارجا بی ذلم نگ است آرمرسازی کهسبینم بدآهنگ السق#اعوان
«و میرقصید دستافشان و پاکوبان به سان دختر کولی» (همان)
علاژه پر این کازبرد: تام آرا وراسوا نو ریگ تدام اف در اون کی به منظلوز اسان
«هلا! من با شمایم» های!.. می پرنتم کسی اینجاست؟» (همان: ۱۵۷)
قطعه چاووشی در آلبوم هم آواز پرستوها ی آه. شامل بخشهای منتخب این شعر بوده و
به صورت کامل اجرا نگردیده است؛ از این رو با توجه به ظرفیتهای موجود در این شعر
میتوان خوانشهای متفاوت دیگری از آن را درآدستگاههای مختلت آوازی با در فرمهاق
شعرآوا ز کرک را به خودی خود میتوان متن یک ساز و آواز دشتی دانست؛ چرا که
گفتوگو و یه تغبیری سول و خواب,میان دو شخصیت, کرک,ذرانقش ختیاگر و شافر است
که همچون نوای ساز به آواز پرنده پاسخ داده» بر طنینافکن شدن آن تأکید مینماید.
همانطور که نقش ساز در قطعات آوازی» پرکننده زمينه صدای خواننده و تأپید کلام او با
تکزار وزن.و آهنگ آن است: از اولین ایبات این شعراتیزانقشن اشاغر بنه غشوان صذایی سار
۷ ا|جستارنامه ادبیات تطبیقی؛ سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
کرک سوّال میپرسد و شاعر بر همان وزن و با همان قافیه پاسخ میدهد. این شیوه
سوّال و جوابگونه در موسیقی غرب که میان دو ساز صورت میگیرد. به دوئشت (1ع100)
مشهور است. باری اگر مطابق موسیقی مقامی ایران» این قطعه را ساز و آواز بدانیم» فضای
غمانگیز مسلط بر سراسر شعر و توصیف اندوه آواز پرنده با عباراتی همچون «غمگین سرود»
و «آواز تلخ» تداعی آن چیزی است که در تعریف آواز دشتی میدانیم. این آواز از متعلقات
دستگاه شور است که آن را آواز چوپانی نیز نامیدهاند و با این که محزون و دردناک است. در
عین حال بسیار لطیف و دلخواه است. شاعر در اینجا با استفاده از صوت کرک یا همان
بلدرچین, نامآوای بدبده را ساخته و پیش از بیان هر جمله از زبان کرک آن را بهکار میبرد
که این امر همانند ورود به گوشههای آوازی به وسیله تحریر است که تنها ادای صوتی است
این قطعه در آلبوم ه مآواز پرستوها ی آه نیز به درستی با توجه به فضایی که شعر
در آنق قرار دارد در مايه دشتی خواندهشده است. اگرچه جهش از فضای تیره و وهمآلود
آواز ابتدای قطعه به متر مشخص تصنیف در پایان آن و تلفیق این شعر با ابیات شعر برف از
دفت رآخر شاهنامه با فضای کلی آواز کرک در هماهنگی نیست و انتظار میرفت با توجه به
کوتاه بودن این شعر بخشهای بیشتری از ان در قطعه آوازی خوانده شدهو از مضامین
شعری بیشتری:ذر آواز آن استفاده کرد هلک مگاراتا حدودتی ساختارشکتی افرم در آن
که چو دشت او هم دل افسردهای دارد» (همان: ۳-۹۲٩)
آندوه, توصیف قضای دقت خاموقی است که جر یسیع بارشی بباراق, ضهای
دیگری از آن به گوش نمیرسد. شعر با عبارت «نه چراغ چشم گرگی پیر» آغاز شده» بدون
اوج و فرود مشخصی در یک ریتم ثابت با همان عبارت نیز به پایان میرسد. تعداد قافیهها
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۱۸
در مقایسه با دیگر اشعار کوتاه این دفتر بسیار کمتر و وزن شعر در بحر رمل (فاعلاتن) است
که سرعت اجرای کندتری نسبت به بحر هزج دارد و سنگینی فضای مورد نظر شاعر را القا
مینماید. اشاره مکرر شاعر به عبارت «ساعتهاست» برای بیان مدت زمان طولانی کاربرد
واژگانی همچون «غمگین» «فسرده»» «خسته»» «دلگیر» در تثبیت آهنگ رخوت در این
فضا نقش داشته, تکرار عباراتی از نیمه اول شعر در نيمه دوم آن حاکی از عدم وجود پیامی
این شعر بیش از هرچیز به تکنوازی یک ساز زهی بدون همراهی آواز مشابهت دارد چراکه
تکرار صدای یکنواخت باران میتواند این تعبیر موسیقایی را فرایاد آورد. از این رو بارش باران
در این قطعه را میتوان پیشدرآمدی مختصر بر مضمون عنوان شعر یعنی /ندوه دانست.
این قطعه که در آلبوم ه مآواز پرستوها ی آبه ضورث آواز خوانده شده است نسبت
به قطعات پیشین» از مجموعه سازهای آشتای موسیقی سنتی از جمله نی» تار سنتور
کسانچا و نیک :در تنظیم خود بهره؛برده آست تکار بری از فقاسازیها در طلول این
آلبوم در این قطعه, قدرت تأثیر خود را از دست داده و عملا تکراری جلوه میکند. ضمن
آنکه ترجیع شعر چاووشی «بیا ره توشه برداریم» در پایان این قطعه نیز بار دیگر تکرار
میشود و مخاطب را به اتمسفر آن قطعه بازمیگرداند. همچنین شعر اندوه در آلبوم سبوی
تشنه در سال ۱۳۸۹ به آهنگسازی آرش کامور و خوانندگی سالار عقیلی نیز اجرا شده که
البته وفاداری این قطعه موسیقی به متن اصلی شعر و رعایت جنبههای آوازی آن بیشتر بوده
است. یکی از انواع نوآوریهای موسیقایی آهنگساز در این قطعه» بهرهگیری از عناصر
موسیقایی موجود در شعر برای شبیهسازی صدای آن است؛ به طوریکه وقتی آواز به عبارات
«نه صدای پای اسب رهزنی تنها/ نه صفیر باد ولگردی» میرسد. ارکستر سازهای زهی
صدای گامهای اسب و وزش باد را شبیهسازی میکند؛ از این رو میتوان گفت در این
ساسته آهکساز باناستفاده:از راهگاری کفشاعر برای تبادر اصوات نخاص به تاخودآگاه هن
مخاطب به کار بسته نیز بهره موسیقایی برده و در جهت غنای اثر خود استفاده کرده است.
۹ ا|جستارنامه ادبیات تطبیقی؛ سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
ریتم سریع این شعر با توجه به جملات کوتاه و وزن مفاعلن» آهنگ خیزان پرسش «چه
میکنی؟» در آغاز و متن آن» کاربرد گسترده جناس, قافيه درونی و واجآرایی در واژگان» و
استفاده از صنعت تکرار از بارزترین ویژگیهای ریتمیک شعر پاسخ است.
«که بود و کیست دشمتم؟/ یگانه دشمن جهان./ هم آشکار» هم نهان./ همان روان بیامان؛/
شاعر در ادامه با رویارو نمودن سپاه دشمن و سپاه خود. بسیاری سپاه مقابل را با
ضفآرایی کلماتی که دارای آکسان بر اجهای س .وش هستئتهانشنان می دمت:
«گذشتهها و یادها/ رفیقها و خویشها/ خراشها و ریشها/ سراب نوش و نیشها/ فریب
شاید و اگر/ چو کاشهای کیشها/ بسا خسا به جای گل/ بسا پسا چو پیشها ...» (همان: ۱۳۵)
و برای وصف قلت و سکوت سپاه خود. واژگانی را.بر میگزیند که دارای کمترین نمود
«پیالهها و جامها/ نگاهها. سکوتقا/تجّویدن بروتها "شرابها و دودها/ سیاهها کبودها»
متناسب با سرعت ریتم این شعر تصتیف چه میکنی نیز ریتم سریعتری دارد. اگرچه
این قطعه نیز همانند قطعات پیشین تنهاقنمت"اوّل شعر را به تصنیف درآورده نمیتوان
تجلی سایر ظرفیتهای موسیقایی ذکر شده را در آن بررسی نمود و در قسمت پایانی خود
نیز با ذکر ابیاتی از شعر چاووشی در تلاش برای نشان دادن اتحاد موضوع و مایه میان این
دو شعر است. در این زمینه اجرای هر دو شعر چاووشی و پاسخ در دستگاه همایون را نیز
میقوان از جمله همین تلاشها رما میک این مطللی) در اقطعه اندوه آنیز اقفاق افتاده.
محقمل اس که توسبا سقانهی داقتنه باقتت. هسایون, #دسگاهی اس با شکوهه مچلل و
آرام و در عین حال موّثر و جذاب و دلربا که پر از عظمت. پختگی و سحر و فسون ماهرانه
است. همایون دستگاهی است تفکر برانگیز همراه با صفات و عواطف عالی» (زرگره ۱۳۷۹:
۳ و به نظر میرسد فضای ملودیک آن با مضامین این اشعار در تناسب باشد.
در کنار تحلیل اشعار دفتر شعر زمستان در قالب موسیقی سنتی ایرانی» باید این مطلب
را نیز عنوان کرد که آثاری در سبکهای متفاوت و جدید موسیقی وجود دارند که برای
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۲۰
بازیابی ارتباط میان شعر فاخر و ذائقه موسیقایی نسل امروز و اهمیت مضمون و شعر در
موسیقی مدرن شکل گرفتهاند. سبک فیوژن يا تلفیقی که رویارویی و ترکیب چند فرهنگ
موسیقایی مختلف است. در دهههای اخیر از سوی آهنگسازان و خوانندگان ایران در تلفیق
موسیقی سنتی, با انواع فولکلور جز راک و... نیز مورد توجه قرار گرفته است. سهیل نفیسی
از پیشگامان سبک فیوژن در سه آلبوم چنگ و سرود» ریرا و ترانههای جنوب, به خوانش
اشعار نیمایی و سپید شاعران بزرگ معاصر همچون شاملو اخوان ثالث, نیما در قالب تلفیقی
پرداخته و در جدیدترین آلبوم منتشر نموده خود به نام طرح نی اشعار حافظ را نیز
بدینسان خوانده است. قطعه لحظه دیدار از آلبوم چنگ و سرود که از سوی نشر هرمس در
سال ۱۳۹۰ انتشار یافتهاست. از دفتر شعر زمستان انتخاب شده» با همراهی ساز ساکسیفون
و گیتار در ترکیب فضای فلامنکو (0ع۳12(6۲)» جز(222[) و فولکلور(۳۵11107 ) نواخته
میشود. اگرچه این امر قابلیت خوانش اشعار نیمایی, بهخصوص شعرهای اخوان ثالث را در
سبک موسیقی غربی و تلفیقی نیز نشان ميذاد. املاباید توجه داشت که در این سبک
موسیقی هر نوعی از شعر چه کهن و چه:نو قابلیت خوانده شدن دارد و میتواند خود را در
فضای مناسب خود بیابد. در حقیقت آنچه در موفقیت و تاثیرگذاری این سبک تعیین
کننده است. میزان تناسب نوع ادبی شعر و فضایموسیقی است؛ چنان که لحظه دیدار نیز
شعری لیریکال و پرهیاهو است و بر فضای پرشور فلامنکو.و جز به خوبی نشسته است.
شعر فارسی یکی از جلوهها سوواو قباس وممیفلار ییات است. تأثیرپذیری این :دو
حوزه از یکدیگر نه نها ذریطن اشوار کلاییریه بلکه کرخوران نوین شمرسرآیی و قالب
نیمایی نیز هویدا است. آشنایی مهدی اخوان ثالث با هنرموسیقی و تأکید او بر مقوله وزن
شعر و کاربرد متناسب آن با موضوع, شباهت ساختار برخی اشعار وی به فرم موسیقی
دستگاهی ایران» استفاده از واژگان تخصصی حوزه موسیقی و لغات کهن, به ایجاد ظرفیت
موسیقایی قدرتمندی در آثار او انجامیده است؛ چنان که بازتاب عنصر صدا به وجوه مختلف.
یکی از مشخصترین عناصر سبک و از جمله عوامل افزایش غنای شعر اوست. وی با ارائه
آثاری ریتمیک و موزون» به ویژه در دفتر شعر زمستان» امکان خوانش آوازی یا به تصنیف
درآمدن این اشعار را در دستگاههای مختلف موسیقی سنتی ایرانی و حتی موسیقی تلفیقی
۱ |جستارنامه ادبیات تطبیقی» سال پنجم» شماره هجدهم» زمستان ۱۶۰۰
آلبومهای موسیقی زمستان است. فریاد و همآواز پرستوها ی آه از جمله شناختهشدهترین
اثار منتشر شده بر مبنای اشعار دفتر زمستان هستند که هر یک با تأکید بر برخی از
ویژگیهای موسیقایی این اشعار توانستهاند ظرفیتهای ریتمیک نهفته در آنها را برای
ارائه یک اثر شنیداری فاخر به کار گیرند. این پژوهش با تحلیل و بررسی ظرایف و
ویژگیهای موسیقایی اشعار خوانده شده در آلبومهای مذکور ابعاد گسترده حضور موسیقی
در آثار اخوان ثالث را ورد توجه ویژه: قرار داده: برای آشتایی مخاطبان وافعالان حوزه
موسیقی برای بهرهگیری هرچه بیشتر از قابلیتهای آثار این شاعر گرانسنگ ادبیات معاصر
بلخی. مولانا جلالالدین محمد(۱۳۸۸). غزلیات شمس تبریز. مقدمه, گزینش و تفسیر
دهلوی, حسین(۱۳۹۰). پیوند شعر و موسیقی آوازی. چ ۴ تهران: موسسه فرهنگی-
ژون» سیمون(۱۳۹۰). ادبیات عمومی و ادبیات تطبیقی. ترجمه حسن فروغی. چ ۱
م(۱۳۸۵). باغ بیبرگی: بادنامه مهدی اخوان ثالث(م. امید). چ ۳.
ملاح, حسینعلی(۱۳۶۳). حافظ و موسیقی. چ ۲. تهران: هنر و فرهنگ.
درآمدی برظرفیت موسیقایی دفتر شعر «زمستان» اخوان ثالث | ۲۲
ناتل خانلری» پرویز(۱۳۶۷). وزن شعر فارسی. چ ۲. تهران: توس.
نامورمطلق, بهمن (۱۳۸۷). باختین, گفتگومندی و چندصدا بی مطالعه پیشامتنیت
هولست. ایموجن(۱۳۸۸). الفبای موسیقی. ترجمه امید رهنمائی. 4 تهران: موسسه
باختینی. پژوهشنامه علوم انسانی. فرهنگستان هنر. شماره ۵۷ بهار. صص ۰۴۱۴-۳۹۷
30۳ .16فا ۵۶ دنل عل2 ده عاج؟ عط1 برغ ۰۰) عصتعسطک ,تعصص۸
قربانی» علیرضا(۱۳۹۱). «همآواز پرستوهای آه». تهران: موسسه فرهنگی هنری نقطه
عقیلی, سالار(۱۳۹۰). «سبوتی تشنه». تهران: موسته فرهتگی هنری آوای بارید.
| پیوند دیرین و ناگسستنی ادبیات و موسیقی، موضوعی است که در ادوار مختلف همواره مورد توجه و تأمل قرار گرفته است. پژوهش پیش رو که در حوزه مطالعات میان رشته ای جای می گیرد، این ارتباط را در دفتر شعر زمستان مهدی اخوان ثالث با رویکردی توصیفی تحلیلی و از منظر موسیقی دستگاهی ایران واکاوی کرده است. توجه ویژه اخوان ثالث به مقوله موسیقی شعر و تعدد آثار منتشر شده موسیقایی مبتنی بر اشعار دفتر زمستان موجب گردید تا به بررسی و کشف ظرفیت های موسیقایی موجود در این دفتر برآییم. در این پژوهش، با بررسی آلبوم های موسیقی «زمستان است»، «فریاد» و «هم آواز پرستوهای آه» به بازنگری و تحلیل آثار موسیقایی برگرفته از اشعار دفتر زمستان پرداخته و عوامل ایجاد آهنگ و موسیقی در شعر نو را متناسب با ساختار این آلبوم ها در فضای موسیقی کلاسیک ایران مورد توجه قرار داده ایم. برآیند این بررسی دستیابی به شناخت بیشتر نسبت به غنای موسیقایی اشعار اخوان ثالث و میزان تطبیق پذیری شعرهای او با موسیقی دستگاهی ایران بوده است. |
39,905 | 410110 | فصلنامه سیاست. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸» صفحات ۶۰۷-۶۲۶
استادیار گروه روابط بینالملل دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس
امروزه, انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات. پا تأثیر بر پدیدههای سیاسی و بینالمللی, دولتها را
با چالشی جدید مواجه ساخته است. یکی از بزرگترین چالشهای موجود اين است که دولتها
در گستره عظیم فناوری اطلاغات و ارتباطات» چگونه حاکمیت"خود را استمرار بخشند. این امر
بهمعنای تحول مقوله دولت با نوخه به الزامات عصر فناوری اطلاعات است. بر اين مبنا هدف از
این نوشتار» بررسی تحول امقوله دولت تحت تأثیر فناوری اطلاعات "وا رتباطات است و پرسش
اصلی اين است که فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی جچگونه بر تحول مقوله دولت تأثیر میگذارد و
چه الزاماتی را برای حاکمیت دولت بههمراه دارد؟اين پژوهش از نوع بنیادی و دارای رویکرد
توصیفی- تحلیلی است که از طریق بررسی دادههای کنتایخانهای و با روش پژوهش علی به تحلیل
رابطه فناوریهای نوین با مقول دولت میپردازد. یافتههای تحقیق بر آن است که فناوریهای وین
هم با گسترش اطلاعات شهروندان, بر حد رضایت آنان از عملکرد دولتها تأثیر دارد و هم بهمثابه
رکنی از ارکان وجودی دولت عمل میکند. در نتیجه» در جهت بهبود و نقویت پایههای حکمرانی
دولت. ارزیابی مجدد مقوله دولت. با نظر به دو رکن اطلاعات و خکمرانی خوب مورد توجه است.
بر همین مبنا دولت پدیدهای است انسانی و مدنی و با بقّای انسان و مدئیت» باقی است؛ اما تحت
تأثیر فناوریهای نوین اطلاعاتی و ازتیاطاتی؛ دو رکن مهم اطلاعات و حکمرانی جایگاه مهمی را
در کنار عناصر سنتی دولت اخذ کرده و به ارکان پنیادین دولت تبدیل شدهاند. پنابراین میتوائیم بر
مینای رشد معرفتی بشر شاهد دگرگونی و تحول مقوله دولت باشیم.
۸ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
دولت, خواه بهمثابه «یک ساختار حکومتی که معمولا از قدرت و حاکمیت لازم برای اجرای
احکام برخوردار است» (راسکین و دیگران؛ ۱۳۹۳: ۹۴) و خواه بهعنوان «بغرنجترین» مجهزترین و
کاملترین نهاد و سازمان سیاسی, اداری» قضایی و نظامی کشور - ملت» (ابوالحمد. ۱۳۶۸: ۱۴۱)
همواره مهمترین نهاد جمعی تصمیمگیری و تدبیر در عرصه بینالملل بوده است. نقش دولت
بهویژه پس از قرارداد وستفالی اهمیت بیشتری یافته است. ثبات و پایداری دولتها و کارکرد
آنها مهمترین شاخصههای توانمندی دولتها محسوب میشود» حاکمیت کشور- دولت
همچنان در جهان نیرومندترین و کاملترین حاکمیتهاست و همه جریانهایی که برای سست
کردن حاکمیت کشور در جهان دیده شده یا میشود کمارج و کم نیرو است (ابوالحمد. ۱۳۶۸: ۱۶۸-
۷ اما اکنون در شرایطی که بهنظر میرسد دولتها در سطح بینالملل بهنوعی ثبات نسبی
دست یافتهاند» جنگهای جهانی به پایان رسیده» باور به تعامل و همکاری بیشتر میان دولتها
و سازمانهای بینالمللی شکل گرفته او بازیگران دولتی در جهت حفظ صلح و آرامش به
مذاکرات و ابزار غیرنظامی روی آوردهاند»" شناهد" قیامها و اعتراضات مردمی» جنبشهای
بیداری» صحنههای تروریستی و جنگهای داخلی متعدد در جوامع گوناگون هستیم.
انقلابها و جنبشهای پیدرپی در خاورمیانه نارضایتیهای مردمی و جنبشهای عمومی.
رشد مهاجران و آوارگان سوری»:گستزش, تروریسم. و" گروههای خشونتگرا حکایت از
افزایش حضور بازیگران غیردولتی و جامعه مدنی"در عرصه حکمرانی و ناتوانی دولتها در
کنترل نظام داخلی و بینالمللی دارد (1968:188 ,0۸۷190). بهعلاوه؛ وقوع انقلاب نوینی در
اطلاعات و ارتباطات و گسترش روشهای تولید؛ دانش "و ابزار انتقال اطلاعات و پیامهای
مختلف مرزها را درنوردیده و نقش مردم و افکار عمومی در استقرار یا سرنگونی دولتها
دولت بهمثابه برترین نهاد سیاسی و حقوقی» همواره» مسئولیت برقراری نظم در داخل,
امنیت در مرزها و ایجاد رفاه عمومی برای شهروندان را؛به عهده داشته است. به بیانی دیگر,
دولت همهچیز را شکل میدهد و کنترل میکند و هرجا که شکلدهی يا کنترل نکند. مقررات
وضع میکند. نظارت میکند. اختیار میدهد یا منع میکند (هیوود. ۱۳۸۹: ۱۲۸)» اما عصر فناوری-
های ارتباطی» دسترسی شهروندان به اطلاعات و ابزار بیان و در نتیجه انتشار نارضایتیهای
عمومی را گسترش داده (295-316 :1995 ,ط70780080) و زمینههای فعالتر شدن نقش جامعه
مدنی و در نتیجه کمرنگتر شدن نقش دولتها را فراهم آورده است؛ اگرچه همین ابزار به
رکن نظری و عملی دولت نیز تبدیل شده است و میتواند در جهت تقویت عملکرد بهتر
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۶.۹
بر این مبنا بر این باوریم که انقلاب فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی " ماهیت. مفهوم
و ساختار دولت و عملکرد آن را متحول کرده و ضرورت مطالعات بنیادی جدیدی را در
خصوص دولتها ایجاد کرده است. این تحول از سویی در زمینه افزایش آگاهی دولتها و از
سوی دیگر از ناحيه افزایش نقش شهروندان و جوامع مدنی است. دولتها برای تقویت
مشروعیت و حاکمیت خود ناچار به همسازی و همراهی با فناوریهای نوین هستند و بهترین
راه برای ایجاد اعتماد و حفظ مقبولیت, مشروعیت و حاکمیت دولتها در عصر ارتباطات.
بازسازی دولتها و تبیین آنها متناسب با تحولات بینالملل و الزامات عصر فناوری است.
بنابراین سوال اصلی» این است که تحول فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی چگونه بر مقوله
دولت تأأثیر گذاشته و چه پیامدها و الزاماتی را برای حفظ بقا و مشروعیت دولتها بههمراه
فرضيه اساسی این است که دولتها با توجه به رسالت و نقش خود. با تکیه بر دو مولفه
جدید و تأثیرگذار یعنی اطلاعات و آچکمرانیپاخوب در,کنار مولفههایی پیشین (جمعیت.
سرزمین» حاکمیت و حکومت) میتوانند در جهت بقا و استمرار خود بکوشند. برای بررسی
فرضیه, با توجه به رویکرد توصیفی- تحلیلی و ماهیت بنیادی این پژوهش, با استفاده از
دادههای کتابخانهای و اسنادی به تعریف دولت و تحلیل اتغییر مفهوم آن در روند جهانی شدن
و عصر اطلاعات میپردازيم و سپس با تکیه.بر روش پژوهش علی. رابطه میان حفظ حاکمیت
دولتها در عصر ارتباطات و بازسازی مفهوم دولت از طریق پایبندی به شاخصهای
۱ مقاله «رسانهها؛ بحرانهای نوین و جنگهای پستمدرن».با تأکید بر مسئله امپریالیسم
خبری و نقش آن در بخزانآفرینی در روابط میان"ملتها و نهایتا چگونگی بهرهگیری از این
ابزار در جنگ آمریکا علیه عراق, عملکرد مخرب رسانههاا را به تصویر میکشد (سلطانیش ۱۳۸۴).
این مقاله رسانهها را بهعنوان ابزاری در دست دولتهای غربی.برای تحکیم اهداف استعماری
معرفی کرده و جنگ را به فضای رسانهها و دنیای سایبری انتقال داده است. اما بیشتر از هر
چیز بر قدرت تأثیرگذاری یکجانبه فناوری اطلاعات بر دولت متمرکز است.
۲ در «آیا علم و تکنولوژی» نظام سیاست بینالملل را تخریب خواهد کرد؟»
(2002 بلاهان«اما5) بر پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی و تأثیر آتی آن در ایجاد
پیچیدگیهای احتمالی در نظام بینالملل و در نتیجه نیاز دولت- ملتها برای اقدامات پیشنیاز
(1) برع اطع 1 ج ناه نصا ۲0 100۵000 1۰
یم فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
تأکید میشود. در این مقاله با نگرشی تکبعدی, بهرهمندی هرچه بیشتر دولت آمریکا از علم و
تکنولوژی برای تسلط بر نظام بینالملل مطرح شده اما توجهی به تحول مفهوم دولت نشده
۳ در «تکنولوژی و غول تروریسم» (2007 ,صطع01 6 ۶۵زه۳م1) با تمرکز بر مشکلات
فناوریها و معضل تروریسم بیان میشود که تکنولوژیهای جدید همانقدر که به کمک حل
مشکلات میآیند» به همان اندازه مشکل آفرینانده اما تغییرات مفهومی دولت با توجه به
در حوزه حکمرانی خوب نیز مطالعاتی به شرح زیر صورت گرفته است:
۴. کتاب حکمرانی حوب و الگوی مناسب دولت با تکیه بر کارکرد دولت به بررسی
الگوی دولت در چارچوب حکمرانی خوب میپردازد و رویکردهای متفاوت در مورد دولت
خوب را بررسی میکند (قلیپور. ۱۳۸۷)» اما ارتباط میان تحول مقوله دولت و فناوریهای نوین را
۵. مقال «حکمرانی خوب» توسعه و حقوق بشر)» حکمرانی خوب را پدیدهای نو در
ادبیات توسعه بینالمللی تعریف میکند ک*مردمننتآلاری, حقوق بشر» رعایت عدالت و
مساوات در برابر قوانین را بههمراه دارد (هداوند. ۱۳۸۴: ۸۶) و میتواند بهعنوان عامل خوبی برای
بقای دولتها در اختیار آنها قرار گیزد. امااتوجهی به تحول مفهومی دولت ندارد.
۶ در (حکمرانی؛ رشد و کاهحول توا بان #ط 7 رکید افصادی و توسعه بازار تنها در
سايه اصول حکمرانی خوب به نتيجه مساعد دست خواهد یافت. کاهش رفاه عمومی و ضعف
در قوانین حقوق شهروندی نظیر حقوق مالکیت موجب افزایش هزینههای بازار» رکود
اقتصادی» رانت جویی و فساد شده» ضعف در مدیریت کشور به کلی رذن شدن فقر در میان
طبقه ضعیف و قدرتمندتراشدن گروه فاسد مرتبط با دولت میانجامد (2009 ,«۵طکل).
بهطور کلی, بهنظر میرسد که تأثیر انقلاب فناوری ارتباطات و اطلاعات بر مقوله دولت
مورد توجه محققان قرار نگرفته ازاینرو نتایج و پیامدهای چنین تأثیری نیز مورد غفلت واقع
شده است. بنابراین پرداختن به* تحول مقوله دولت/ تحت تأثیر انقلاب نوین اطلاعاتی و
ارتباطی پژوهشی بدیع محسوب میشود. اما نوآوری اصلی تحقیق در این است که چگونه
امروزه دو رکن اطلاعات و حکمرانی خوب در کنار ارکان سنتی دولت. یعنی جغرافیا و نیروی
انسانی» حق حاکمیت دولت را معنا میکند. بنابراین» دولتها برای بقای حاکمیت نیاز به
اطلاعات دارند» بهعلاوه با گسترش آگاهیهای عمومی تحت تأثیر این فناوریها نقش مردم و
جوامع مدنی بهگونهای افزایش مییابد که دولتها چارهای جز هماهنگی هرچه بیشتر با افکار
عمومی در قالب حکمرانی و به تعبیر دقیقتر حکمرانی خوب ندارند.
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۱
در طول تاریخ» دولت همواره مهمترین مفهوم عرصهه سیاست و روابط بینالملل بوده است. از
نظر اندرو هیوود جهانی شدن فاجعهای عظیم برای دولتها بهشمار میآید. وی با نگاهی
تاریخی به دولت و اشاره به نظر جساپ (۱۹۹۰) اصطلاح «توخالی شدن» را به نشان کمرنگ
شدن و زوال تدریجی نقش دولت در عصر جهانی شدن بهکار میبرد(هیوود. ۱۳۸۹: ۱۳۸- ۱۴۷). در
مقابل» نظری دیگر مبنی بر استمرار و بلکه تقویت روزافزون نقش دولت وجود دارد. از هگل
تا بوزان و از واقعگرایان تا نظریهپردازان مکتب انگلیسی بر ممتاز بودن و حتی انحصاری بودن
نقش دولت تأکید دارند و برخی نظیر باری بوزان در کنار نقش دولت به اهمیت مواردی مانند
جهانوطنیگری و بازیگران فراملی نیز توجه کردهاند (بوزان؛ ۱۳۸۸: ۱۰۹. بر این مبنا تحولات
قرن بیستم» از جنگهای جهانی تا گسترش جهانیشدن» نقش سازمانهای بینالمللی و رشد
جامعه مدنی هیچکدام به توخالی شدن یا حتی کاهش کارایی دولت منجر نشده و «دولت
همچنان دارای نقش برجسته و متمایز است»(بوزان» ۱۳۸۸: ۱۰۸).بسیاری بر این باورند که دولتها
بهعنوان قدرتهای نهادینهشده» به لحاظ زمانی بر ملتها مقدم هستند و در طول تاریخ همواره
دولتها ملتها را بهوجود آوردهاند (راسکین و مارا ۱۳۹۳) بر این اساس,» دولت همواره نقش
ملتسازی را ایفا خواهد کرد و در عصر فنآوریهای نوین نیز انتظار میرود با دگرگونی در
مفهوم دولت., کارکرد و نقش "آن"حفظ شود. ازاینرو دولت*بزرگترین نهاد سیاسی و
مهمترین نهاد در داخل و خارج تعریف میشود که همواره در زندگی انسان نقش دارد و
شناست آق بدون بررسی سیر تاریخی و تکاملی ات امکانپذیر نیست: (آبوالخمد. ۱۳۶۸: 1۱۴۳۱-۱۴۳
بنابراین» دولت مفهومی است اولا "قراتاریتجی ۹ که با*مرور زمان دچار زوال و نابودی
نمیشود» بلکه در هر زمان مصادیقی دارد؛ ثائیا در طول تاریخ در عینیت وجودی خویش
تحت تأثیر عوامل گوناگون. که اشکال, گوناگونی *تغییر/مییابد ,که ردولت- ملت تنها یکی از
اشکال آن است؛ ثالثا پدیدههای جدید چون جهانی شدن, گسترش سازمانهای بینالمللی و
پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات, در عین اینکه تأثیراتی متّفی بر دولت گذاشتهاند از دیگر
سوی, با توجه به ویژگیها و کارکرد: دولت به خدمت آن.نیز درآمدهاند و در اين عرص
دیالکتیکی بین دولت و مولفههای جدید. دولت میتواند با تکیه بر برخی از مولفههای مهم و
در عین حال پایدار ضمن پذیرش تحول مفهومی» به نقش وجودی خود استمرار بخشد.
اطلاعات که به آگاهی دولتها کمک میکند و حکمرانی خوب که تعامل دولت با مردم
(عنصر انسانی) را مورد توجه قرار میدهد. دو نمونه مهم از این مولفهها هستند.
بنابراین» مفروضات مقاله عبارتاند از: ۱. بهرغم کمرنگ شدن نقش دولتها بهعنوان
بازیگران اصلی در عصر ارتباطات و جهانی شدن, دولت کماکان جایگاه خود را در عرص
۲ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
بینالملل حفظ کرده است؛ ۲. دولتها بیش از هر چیز تحت تأثیر مسائل و ساختار داخلی
خود هستند و ضعف در توان داخلی, امکان تأثیرپذیری بیشتر از منابع خارجی را فراهم
میآورد؛ ۳ دولتها با تکیه بر مولفههای جدید بشری سعی بر سازگاری با شرایط در جهت
تحقق قدرت در عالیترین شکل آن در قالب دولت صورت میگیرد. بهگونهای که نمیتوان
قدرت را از دولت جدا ساخت. «چگونه میتوان بخش عظیمی از قدرت و توان دولت را
بیآنکه به نقش مفید آن لطمهای وارد شود» بهطور انتزاعی از او جدا کرد» (راسل, ۱۳۵۷: ۴۵). در
طول تاریخ» همواره چالشهایی میان ملت و دولت وجود داشته است. در تصور شهروندان
کشورهایی با درجه آزادی بیان پایین و مشارکت مردمی ضعیف, دولت به آنها تحمیل شده و
برعکس در کشورهایی با دموکراسی ریشهدار و نهادینهشده» دوگانگی میان دولت و ملت و
شکاف میان حکومتکنندگان و حکومتشوندگان ابه حداقل رسیده است (بوالحمد. ۱۳۶۵: ۱۱۴-
بر همین مبنا دولت پدیدهای.انسانی اشت که از تاریخی به طول زندگانی مدنی انسان بر
روی کره زمین برخوردار است», هر کازی+ که یک .شهزژوند"انجام میدهد. از استخدام و
پرداخت مالیات گرفته تا رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی» یا تحت نظارت مستقیم دولت یا
براساس قوانین اجرایی دولت انجام میگیرد. هرچند وینسنت بر آن است که دولت فاقد هر
گونه جوهر ذاتی و تنها ابزاری است که از قابلیت کاربردی در زمینههای مناسب برخوردار
است (ویسنت. ۱۳۷۱: ۲۶)» اما در هر حال دولت وجود دارد (9 :1999 ,076111 و از نگاه بسیاری
محور سیاست را تشکیل امیدهد. در واقع» فوزلیگ موضوع اصلی سیاست است. از نظر وبر
«دولت اجتماعی انسانی است که ادعای انحصار در" استفاده مشروع از زوز"مشروع در قلمروی
خاص را (با موفقیت) داراست» (78 :1958 ,02ع/۷). بنابراین دولت «نهاد مدنی» است. البته در
مورد روند و پیدایش تاریخی دولت.اختلافنظر وجود دارد.:بنا به نظر ابوالحمد پیش از
شکلگیری دولت-ملتهای مدرن» سیاست و بهطور کلی جوامع فاقد دولت- بهمعنای مدرن
امروزی- در اشکال زیر وجود داشتهاند: ۱. جوامع قبیلهای و ۲. فئودالیسم که متشکل از
دولتهای کوچک بوده و قدرت» زمین و فرمانروایی در انحصار پادشاهان و دوکها قرار
اندرو هیوود. با وجه تمایز میان دولت و جامعهه مدنی» پنج ویژگی اصلی زیر را برای دولت
برمیشمارد: ۱. دولت در حکمرانی معنا مییابد. دولت» نهادی برتر از سایر نهادها و
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۶۳
سازمانهای جامعه است که حکمرانی و ابزار قدرت مشروع را در اختیار دارد؛ ۲. نهادهای
دولتی» تصمیمگیری در مورد مسائل و امور اجتماعی و مربوط به خیر عمومی و نهادهای
خصوصی رسیدگی به منافعم خصوصی را در اختیار دارند؛ ۳. دولت از درون جامعه بیرون
آمده دارای مشروعیت و صلاحیت است و اطاعت از آن بر ملت واجب و بهمنزله حمایت از
منافع پایدار جامعه است؛ ۴. دولت. بهعنوان واحد سیاسی ذیصلاح, ابزار استفاده از زور
مشروع را در انحصار خود دارد؛ ۵. دولت دارای حق حاکمیت سرزمینی است (هیوود. ۱۳۸۹: ۱۳۱-
در تبیین مقوله دولت.» کارکرد يا رسالت دولت از همه مهمتر است. هیوود سه رویکرد
متفاوت نسبت به نقش و کارکرد دولت را شامل ایدهآلیستی» کارکردگرایانه و سازمانی» بررسی
میکند و در نهایت رویکرد سازمانی را برمیگزیند. در این رویکرد. دولت را مجموعهای از
نهادهای عمومی تعریف میکند که به هزینه عموم مردم تأسیس شده و مسئول برقراری نظم و
ثبات در جامعه است. این نهاد برخلاف تصور هگلی قابل نقد» کوچک يا بزرگ شدن و فاقد
جنبه تقدسآمیز است (میرود ۱۳۸۹ ۱۲۹-۱۳۰). :زان را مقولهای تحولپذیر یا تغییرپذیر است و
این تغییر و تحول در راستای تحقق رسالت دولت. صوّرت میگیرد.
در نتیجه, دولتها برحسب رسالت یا کارکرد و نقش خود.در جوامع بشری به اشکال
متفاوتی در عرصه بینالملل ظهور یافتهاند. در تعابیر امیرمژمنان علی(ع) دولت با صفاتی چون
دولالاکارم» دول اللئام» دول الاشرارن دول الفجار, دولهالوغاد (قزوینی. ۱۳۷۱: ۳۸-۴۰ و... آمده
است. این صفات متوجه رسالت يا نقشهای ؛مختلف دولتهاست. امروزه در دستهبندی
کازکردی ذولتها همچنین به دولتهای کارامن ظعیف:و ورزشکسته اشاره میشود.
در خصوص نقش یا کارکرد دولت. میتوان به چهار نظريه کلی رایج در مورد دولتها به
شرح زیر» اشاره کرد: دولّت پلورالیستی سرمایهداژی؛ لویاتالن و مردسالار»نظريه پلورالیستی» با
دیدگاهی لیبرالیستی» دولت را خدمتگزار و ,حافظ منافع عمومی» امنیت. جان مال و آزادی
گهررتذات مسرفی میکنن کد مانگ کات وان بذبرانده کهیهای مردمی از جواب مشتلف
و پاسخگو به نیازهای مردمی است. دولت سرمایهداری را بیشتر با مفاهیم مارکسیستی میتوان
فهمید که براساس آن دولت هرگز نمیتواند طبق نظریههای دولت پلورالیستی بهعنوان داوری
بیطرف عمل کند. بلکه دولت خود از نظام طبقاتی اقتصادی و سرکوب دیگر طبقات بالا آمده
است. البته بعدها در نظریههای تعدیلشدهه مارکسیستی,» از طبقاتی نگریستن به دولت کاسته شد
و برای مثال» جساپ! دولت را واحدی پویا تعریف کرد که توازن قدرت در جامعه را در
۴ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
مقاطع زمانی مختلف نشان میدهد. دولت لویاتان؛ با مداخله دولت در امور اقتصادی و
اجتماعی جامعه بهشدت مخالف است و دولت را تهدیدی برای امنیت اقتصادی و آزادی
فردی شهروندان معرفی میکند و دولت مردسالار که با برداشتهای فمینیستی (رادیکال تا
لیبرال) درآمیخته است. بهطور کلی ضرورت ایجاد اصلاحات در دولت را با نظر به رفع
نابرابریهای جنسیتی و افزایش نقشپذیری زنان» مطرح میکند (هیوود. ۱۳۸۹: ۱۳۲-۱۴۲).
میتوان نتیجهگیری کرد که دولت نهادی پایدار در تاریخ بشر بوده است و اين پایداری به
رسالت و کارکرد دولت بازمیگردد. تحقق چنین رسالتی نیز مبتنی بر مشروعیت و نقشآفرینی
دولت در جهت تحقق رسالت خود است. ازاینرو ثبات و پایداری دولت و تحول مفهومی آن
مبتنی بر دو مسئله اساسی است که در مشروعیت و قانونی بودن نیروهای تصمیمگيرنده دولت
و چگونگی رفتار دولت در عرصه داخلی و بینالمللی خحلاصه میشود.
فناوری از دهه ۱۹۷۰ در سظی" گسترّده و با.,سزغتی"*#فراگیر انتشار یافت. براساس
استانداردهای انجمن آموزشی فناوریهای بینالمللی". فناوری بهمعنای تغییر جهان طبیعی در
راستای نیاز و خواستههای جامعه بشری است. فناوری در بهبود سلامت» استفاده بهینه انرژی»
برقراری ارتباطات موثر انتقال صخیح: و: سزیم ؛اطلاعات»*جابهجایی و حملونقل آسانترن
افزایش کیفیت مواد غذایی و ایجاد بهبود.کیفی در امر تولید به کمک انسان امد و او را برای
برخورداری از رفاه بیشتر در زندگی یاری.می دهد(2011 ,308867 :86۵).
فناوری اطلاعات و فناوری ارتباطات دو مقوله مستقلاند که بهدلیل درهمتنیدگی بسیان
اغلب در کنار هم و با حذف قرینه لفظی کلمه فناوری بهکار میروند. فناوری اطلاعات به
معنای مجموعه ابزار و روشها برای تولید ذخیره و بازیابی اظلاعات و فناوری ارتباطات به
معنای مجموعه ابزار و روشها برای داد و گرفت اطلاعات است. فناوری اطلاعات و
ارتباطات بهعنوان مجموعه ابزار و روشها برای تولید ذخیره» بازیابی و داد و گرفت اطلاعات
از مهمترین ابزار کاربردی فناوریهای نوین ارتباطی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. پست الکترونیکی» ۲. مجله الکترونیکی» ۳. دستگاه فاکس, ۴. بانک اطلاعاتی» ۵ بردهای
الکترونیکی» ۶ ماهواره» ۷ اینترانت. يا رسانههای: داخلی (درونشبکهای)» ۸ وبلاگ (لادن او
لاودن. ۱۳۹۲: ۱۶۰-۱۸۴). بدین ترتیب» فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی مجموعهای گسترده از
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۶۵
سختافزار. نرمافزار» رسانه و دستگاههای پخش و توزیع اطلاعات را شامل میشود که در
تمامی عرصهها از بهداشت و آموزش گرفته تا اقتصاد و سیاست نفوذ یافتهاند و میتوانند با
ایجاد تجربه میانفرهنگی برای افراد» حتی به تغییر در پارادایمهای بنیادی دولت- ملتها منجر
۲ ارتباط میان رسالت دولت و فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی
رشد فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی» از یک سو سبب افزایش تدریجی وابستگیهای مادی و
فرهنگی مردمی» گسترش وفاداریهای درونشبکهای, کاهش وفاداری نسبت به دولتها و
تضعیف حاکمیت و اقتدار حکومتها شده است(216-217 :2014 ,0۳20۵۲) و از سوی دیگر
بهمثابه ابزاری کارا و توانمند در اختیاز دولت قزار گرفته است. گسترش فناوریهای نوین که
از دهه ۱۹۷۰ آغاز شده بود در دهه ۱۹۹۰ با تغییرات عمده در نظام بینالملل همراه شد؛ نظیر
قیامهای متعدد در سرزمین پهناور شوروی که با شکست دولت بزرگ» خواستار کاهش نقش
دولت بودا(منوریانه ۱۳۷۹: ۱۰-۱۱) و برخی نیز»آدلیل «فروّپاشی شوروی را به ناتوانی ساختاری
دولت در گذار از پارادایم صنعتی به پارادایم اطلاعاتی و سازگازی با فناوریهای نوین نسبت
تأثیرگذاری فزاینده فناوریهای نوین بر فعالیت دولت,افزایش ,نش بازیگران غیردولتی در
عرصه بینالملل از یکسو و تضعیف نش حاکمیت دولتها از سوی دیگر که با موج جهانی
شدن همراه شده بود. مطالعات را به سمّت بررسی رابطهامیان دولت و ملت هدایت کرد و
نحوه مدیریت این رابطه در دستور کار بشیّاری:از نهادهاتی بینالمللی از جمله بانک جهانی »
برنامه غمران سازمان ملل او تا حدودی: صندوق] بینالمللی پول" قرار. گرفت. بانک جهانی,
برخلاف اجماع واشنگتن که ابا تأکید بر کوچکسازی دولت, پیادهسازی ۱۰ اصل ساختاری از
جمله آزادسازی تجاری» خصوصیسازی و اصلاح نظام مالیاتی را بهعنوان تنها عوامل رشد و
توسعه مورد توجه قرار میداد» تنظیم صحیح رابطه میان دولت و شهروندان را در توسعه یک
سرانجام با مشارکت سه نهاد بینالمللی مذکور(۱۹۹۲) کمیسیون مستقلی برای تحقیق در
خصوص فراهمآوری شرایط زندگی در جهانی امن و رقابتیتر تشکیل و مفهوم جدیدی با
عنوان حکمرانی خوب يا مطلوب مطرح و در گزارشی در سال ۱۹۹۵ منتشر شد ( ,101070:۵0
۶ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
در لغتنام وبستر واه حکمرانی! به معنای حکومت» فرمانروایی کنترل و راهبری کردن
است که به دوران انگلیسی میانه بازمیگردد. حکمرانی و حکومت دو مقوله جدا هستند؛ چه»
حکومت نهاد اجرایی دولت است اما حکمرانی کنش يا رفتار دولت را مدنظر دارد. براساس
تعریف برنامه عمران سازمان ملل» «حکمرانی به نظامی از ارزشها سیاستها و نهادها گفته
میشود که جامعه بهوسيله آن و از طریق تعامل میان سه بخش دولتی» خصوصی و مدنی امور
اقتصادی» سیاسی و اجتماعی خود را مدیریت میکند» (قلی پور. ۱۳۸۴: ۱۱۱-۱۱۴). در تعریف
صندوق بینالمللی پول"» حکمرانی خوب فراتر از سازماندهی عمل میکند و شامل ابزاری
است برای تحت تأثیر قرار دادن رفتار حکمرانان و مردم و همچنین تولید و توزیع منابع.
حکمرانی بیش از هر چیز مسئله چگونگی تعامل میان دولت و شهروندان در کنار نهادها و
سازمانهای متعلق به جامعه مدنی را پیگیری میکند (79 :2010 ../۵ 64 0۵۷(8).
بر مبنای تعریف سازمان همکاری و وسعه اقتضادی بینالملل:" «حکمرانی خوب ایفای
نقش حکمرانان دولتی در ایجاد مخیطی مناسب برای؛فعالیت بازیگران اقتصادی, نحوه توزیع
منابع و کنترل چگونگی تعامل میان خحکمرانان و حکمرانیشوندگان را شامل میشود» (,0760
45 و براساس برنامه عمران سازمان ملل حکمرانی مطلوب از طریق اطمینان از مشارکت.
شفافیت و پاسخگویی دولت در کنار ننایراعوامل تنظیم و؛ادارهامور کشور حاصل میشود. ۵۵۵)
(2010 ,8 ته«ز5. و در نهایت حکمرانی خوب سازوکار تنظیم رابطه امیان شهروندان و دستگاه
حکومتی را شامل میشود (رهنورد و عباسپور۱۳۸۶: ۲۶-۳۰). براساس مطالعات بانک جهانی» صندوق
بینالمللی پول و سازمان تجارت جهانی؟ شاخصهای ششگانه حکمرانی خوب عبارتاند از:
پاسخگویی و آودی جها2: برخورذاری آزهحقوق: ابقدایی شرهای مانتل حق انفخاب
دولت حاکم» آزادی ابراز عقاید» تشکیل انجمنها اتحادیهها و احزاب مختلف و همچنین
دولت پاسخگو سازوکار مناسب "برای برگزاری انتخابات آزاد و مشارکت سیاسی مستقیم
(مانند شرکت در انتخابات) یا غیرمستقیم (از طریق تشکیل نهادهای مردمی) و همچنین تغییر
منظم و ادواری دولتمردان و ریاست دولت را ایجاد میکند و راه فساد و تقلب دستگاههای
(056) 36610060 وصه هام00 عنص م۳0 0۶ نام همع 0 .3
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۶۷
۲ ثبات سیاسی و عدم اس بیثباتی سیاسی بهمنزله بیکفایتی داولتاح رامین میت
نظم و قانون در کشور تلقی میشود و افزایش خشونت» هرجومرج و نقض قوانین در جامعه
را دامن میزند. آشوبهای شهری,» کودتا ترور و اعدامهای سیاسی,» ناآرامیهای اجتماعی...و
اعتصابها همه نشانههای بیتباتی در نظام حکومتی کشور است( ,۱۷/۵۲1۵021.0۲8/0۷.0۵1
۳ اثربخشی دولتآ: سیاستگذاریهای دولت میباید در جهت حفظ منافع افراد فعال در
کسبوکارن, افزایش کارایی نهادهای دولتی» بهبود کیفیت عملکرد کارکنان دولت, ارتقای
توانمندی دولت در اجرای برنامههای راهبردی» استقلال استخدام و خدمات کشوری از
۴ کیفیت مقررات ": میزان مداخله دولت در اقتصاد» نحوه کنترل قیمت و دستمزدها... میزان
اثربخشی سیاستهای ضد انحصار و کیفیت مطلوب يا نامطلوب مقررات از عوامل تأثیرگذار
در تعیین کیفیت مقررات اجرایی دولت است (12.01.2015 ,041 /۷/۵۶1۵۳۵۵۵)
۵ حاکمیت قانون!: هزینههای تحمیلی به دوّلتا بهواسطه جرم و جنایت در جامعه, میزان
اعتماد مردم به دولت بابت مسئولیتی که در قبال تخفظ داراییها و میزان ثروت مردم دار
ظرقیت و اختیار پا توانایی بخشواشم وگ در اقامه 6۵ علریمکرمت» میزان: اغتماد بختثل
خصوصی به نظام قضایی و کارایی نیروهای امنیتی درایجاد امنیت برای شهروندان از جمله
۶ مبارزه: با فساد*: این شاخحص میزای نماد اسان مقاگات رسمی و دولتی, تأثیر فساه بر
کاهش جذابیت کشور برای جذب سرمایهگذاریخارجی و پیگیری فعالیتهای اقتصادی و
شیورع رفتار رشوهگیری برای اخذ مجوزهای اقتصادی را اندازهگیری میکند
پر این مین احگمرانی از ابزار گاگرو ها ی انش یراج زارد و ضعف دوالنت
در اجرای شاخصهای مذکور اثرگذاری منفی فناوریهای" نوین» گسترش بیاعتمادی و
نارضایتی شهروندان نسبت به دولت وآدر نتیجه متمایل شدن آنان به فضاهای مجازی و
درنهایت تضعیف حاکمیت دولت و شکلگیری تحولات انقلابی را سبب میشود.
۶۸ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
از زمان ظهور فناوریهای نوین» زندگی انسان و ساختار بینالملل به لحاظ دانش و آگاهی
تحولات پرشتابی را پشت سر گذاشته است. هر روز نسل جدیدی از فناوریها به بازار معرفی
و بر تعداد کاربران آن افزوده میشود. کاربرانی بدون مرز با جنسیت» سن و نژادهای متفاوت
که در دنیای مجازی دیدگاهها «عقاید., علایق و اطلاعات متنوعی را به اشتراک میگذارند و از
یکدیگر و دیگر ابزار اطلاعرسانی تأثیر میپذیرند یا بر آن تأثیر میگذارند» ( :6 ۲۵۶0۵0۵۲
6 ,10۳۵20۵ با توجه به نقش اطلاعات و خبررسانی» بسیاری از محققان. فناوریها را
بهعنوان حامیان و پشتیبانان جامعه مدنی بینالمللی و فناوریهای آزادیبخش و گروهی دیگر
بهعنوان ابزار جهانی شدن و عاملان محو و حذف فرهنگهای ضعیف و ادغام آنها در یک
فرهنگ مشترک جهانی تلقی میکنند که یکی بر آزادیهای فردی و مدنی و جریان آزاد
اطلاعات و دیگری بر حاکمیت ملی انسجام فرهنگی و مسئولیت اجتماعی تأکید دارد (مهدیزاده
با رشد بسیار سریع رسانههای مطبوعاتی"از,دهه ۱۹۹۶۲ رسانههای الکترونیک سیاست را
نیز درنوردیده و جهان سیاسی بهشدت به این رسانهها و داههای آنها متکی شده است.
دولتها تلاش میکنند که برنامههای سیاسی خود را از طریق یل ,ابزار به ملتها انتقال دهند و
با شکلگیری عملیاتی نظیر جنگ ارسانهای» رسانه به .ابزاری تبدیل شده است در دست
دولتهای غربی که با تحریف حقایق) عقاید و.اهداف خود را پیگیری و نگرشهای سیاسی
خود را بر اذهان عمومی تحمیل میکنند"(کاستلز, ۳۷۷-۳۸۰:۱۳۸۰). فضایی اینچنین باز با امکانات
متنوع و گسترده که دسترسی آن برای عقوم آزاد و بدون قید و شرط است. در کنار مزایای
بسیار» مشکلاتی را نیز بههمراه خواهد داشت. از جمله ۱. ترویج اطلاعات اشتباه» دروغین یا
شایعات؛ ۲. شرایط دسترسی به اطلاعات شخصی و محرمانه کاربران؛ ۳ گسترش جرائمی
نظیر جاسوسی, پولشویی و ...؛ ۴. ایجاد الگوی.رفتاری غلط در ساختار زبانی» فرهنگی یا
رفتاری؛ ۵. ایجاد فاصله میان اجتماع و نظام سیاسی کشور؛ ۶. تغییر در مفاهیم بنیادین فرهنگی.
اجتماعی و روابط اجتماعی» دینی و سیاسی, جامعه (منتظرقائم ۱۳۹۰: ۸۳-۸۷ ۳۸-۵۵ ۲۸-۳۰).
بهعبارتی» در عصر ارتباطات. دولتها از یکسو با حجم عظیم اطلاعات و دادهها مواجهاند
و از سوی دیگر با چالشهای بازیگران دنیای مجازی یا بازیگران اطلاعات و ارتباطات نوین
که همه عرصههای زندگی دولت- ملتها را تحت تأثیر قرار میدهند. برخی قائلاند: «ورود
به عصر اطلاعات بهمنزله پایان عصر استبداد» اختناق و حکومت نظامی است و انحصار و
تسلط دولتها و بهرهبرداری از ابزاری نظیر سانسور يا محدودسازی رسانهها و ابزار فناوری
اطلاعات بهجز صرف هزینه, زمان و انرژی بیهوده ثمر دیگری در برندارد» (کاستلز ۱۳۸۰ ۳۸۶).
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۶۹
در مقابل, هنوز باور بینالمللی بر این است که دولتها همچنان بازیگران اصلی عرصه سیاست
هستند. بنابراین» کارکرد اصلی فناوری اطلاعات و رسانهها اطلاعرسانی و تسهیل فعالیتهای
مورد نیاز بشری است و از این حیث نقش بسیار مهمی برای دولت دارد و تنها زمانی میتواند
به تنها مبنای تصمیمگیری يا عامل تخریب ذهنی مردم تبدیل شود که دولت توانمندی, کفایت
و حضور مونر خود را در عرصهه حکمرانی از دست داده باشد و اين زمانی است که دولت
نتواند از اطلاعات بهعنوان رکن مهم و حیاتی در تصمیمات خود استفاده کند.
فناوریهای نوین اطلاعاتی» در نقاط مختلف به روشهای متفاوت اثرگذار بوده است. اما
بهطور کلی فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی بیشتر در میان جوانان و در کشورهایی به اثرگذاری
منفی سیاسی میانجامد که حکومتها پایگاه اجتماعی و مردمی محکمی ندارند (مانند مصر).
تأثیرگذاری این شبکهها در کشورهای پیشرفته, از طریق حرکتهای نمادین مانند پروژه سطل
آب یخ- که در راستای کمک به همنوعان بهسرعت در میان جوانان سراسر جهان گسترش و
عمومیت یافت- یا افشاگری ویکیلیکس در ورد آمریکا- که خود مبدع اینترنت و مدعی
شکلگیری گروههای تروریستی. عضوپذیری آنان او تشویش آاذهان عمومی از طریق
نمایش جلوههای تروریستی» نمونههایی از پیامدهای دولتهای توخالی و ناتوان در حکمرانی
است که به تشکیل هویتهای مقاومت و برنامهدار بیمرز منتهی شده است. آزاینرو بر
دولتهاست که از یکسو در جهت مدیریت بهینه؛ زدودن پیامدهای منفی حرکت در فضای
سیال و آزاد رسانهها ایترنت و ...» بکوشند و از سوی دیگر با نظر به اصول ششگانه
حکمرانی مطلوب در جهت افزایش مقبولیت, مشروعیت و تقویت پایههای حکمرانی خود گام
بهعلاوه» ممکن است دولت مستبد بتواند مانع از فعالیت آزادانه مطبوعات و رسانهها در
کشور شود اما سار رسانهها و گاتاها موازمانهای بییافیهلی با انکا بر قناوزیهاق نتوین
بهسهولت. اطلاعات مورد نیاز را در مورد کشورهای مختلف جمعآوری میکنند. براساس
شاخصهای جهانی. بد آرزیابی قملگرد سازمانها و دولتها فر سراسر جهان میپردازند. و
نتایج را بر روی سایتهای خود در اختیار عموم قرار میدهند. بهنحوی که هر فرد میتواند با
ورود به سایت هر یک از سازمانهای بینالمللی یا وبسایتهای اینترنتی اطلاعات مورد نیاز
۱. ویکیلیکس از سیاستهای آمریکا در عراق و افغانستان حمایت نمیکرد. اگرچه اخبار آن را پوشش میداد.
۳۰ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
را جمعآوری و ذخیره کند. در عصر ارتباطات» سانسور و تحریف اطلاعات نهتنها به افزایش
میزان محبوبیت و حاکمیت دولتها کمکی نمیکند» بلکه مشروعیت آنها را در نظر مردم
کاهش میدهد. بهطور مثال» دز جریان ۳۰ سال حکومت مبارک در مصس خانه آزادی»! که تا
قبل از انتخابات ۲۰۱۰ مطبوعات مصر را در گروه «نسبتا آزاد» قرار داده بوده پس از انتخابات
۰ مصر و نقض قوانین انتخابات دموکراسیمحور توسط حکومت مبارک» سرویس
انتخاباتی مصر را در گروه «غیرآزاد» قرار داد (45 :۵ 36 :2012 ,طگمادده/0.
هرچه میزان خشونت و اتکا بر قدرت نظامی در یک کشور بیشتر باشد» گرایش افراد به
شبکههای اجتماعی و پیگیری اطلاعات, نیازها و اهداف از طریق شبکههای مجازی بیشتر
میشود. با افزایش آگاهی سیاسی مردم و مقایسه میان حق و حقوق شهروندی خود با دیگر
جوامع» انتظارات سیاسی مردم از دولت افزایش مییابد و دولتی که نتواند همگام با افزایش
سطح اطلاعات سیاسی و اجتماعی مردم در خود پویایی و پیشرفت ایجاد کند. ناچار است
برای حفظ بقا و توجیه مشروعیت خود به ابزار غیرمتعارف خشونت و رویارویی نظامی با
شهروندان با دسترسی به ابزار اطلاعرسانی میآموزند که جامعه حق دارد در تصمیمگیری
براق سرنوشت سیاسی مملکت پا رکگوهد و این هقی راز طریق پیوستن به: گروهها
نهادها و تشکلهای مردمی مطالبهمیکند.,و اگر دولت"مانعاچنین اجتماعاتی شود دنیای
مجازی به راحتترین و سریعترین شکل این فضا زا در اختیار مردم قرار میدهد. شهروندان با
مبادله اطلاعات مورد نیاز در فضای مجّازّی و انتشار فرآنتخوان برای تشکلهای اجتماعی» به
سمت اعتصابها و جنبشهای گروهی سازماندهی و هدایت میشوند (دارنلی و قدر ۱۳۸۴: ۸۸-۷۵)
استپانوا با بررسی نقش فناوریهای نوین و شبکهها و رسانههای اجتماعی» بهویژه در
انقلابهای تونس و مضر و اشاره به آمار و ارقام وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات مصر
(دز فوريه ۲۰۱۰ پیش رز ۱۷ فیلیون کاربر ایشوشی در مضر فعالیت آهاشتند. که. نسبت: به
۰ نفر در دسامبر ۰۲۰۰۰ افزایش ۳,۶۹۱ درصدی نشان داد. همچنین بیش از ۳۰ درصد
از مجموع ۱۶۰ هزار بلاگر مصری بر.بحث.سیاست متمرکز بودند) بر اهمیت شبکهه اجتماعی
اگرچه تشکلها و اعتصابات مصر ابتدا در اعتراض به مشکلات اقتصادی و اجتماعی و
بیشتر از ناحيه قشر ضعیف و فقیر شکل گرفته بود» سرکوب این اعتراضها از سوی دولت
"مبارک" و بیتوجهی به خواست مردم به شکلگیری جنیش الکفایه و سپس جنبشهای بعدی
و شبکههای اجتماعی در فیسبوک و توییتر انجامید که بیشتر رنگ و بویی سیاسی داشت و
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۶۳۱
نهتنها خواهان رسیدگی به مشکلات اقتصادی, بلکه طالب آزادیهای اجتماعی و سیاسی
مشروع مردم بود (4 :2010 ,۸/120۹0۲). تلاش دولت مبارک برای سرکوب اعتراضات مردمی
نتیجهای در برنداشت جز اینکه مردم صدای خود را در سایتهای بیشتری اطلاع رسانی کرد
و تصویر به قتل رسیدن جوانان مصری بهدست پلیس را در شبکههای مختلف اینترنتی انتشار
و مشروعیت حکومت مبارک را مورد سوال قرار دادند (1218 :۵ 1212-1213 :2011 باده1/). در
سطح بینالملل نیز شبکههای خبری مانند: الجزیره با پوشش سراسری اخبار اعتصابات و
راهپیماییهای مصر, سبب شد که بسیاری از دولتها در کشورهای منطقهای و فرامنطقهای
حاکمیت دولت مصر را غیرقانونی و علیه مردم کشورش تلقی کنند (24-28 :2011 ,8108۵1).
از سوی دیگر اینترنت برای کارآفرینان و همچنین شرکتهای بزرگ و چندملیتی
فوسستاهاقی ایساه رقابتا مبان فعالان فسارق ی ارانه عنتمانت: را میا کرد بو با قرو توس
اقتصادی کمک میکند. اگرچه در بیشتر مواقع دولتها در برابر این اقدامات مقاومت میکنند و
در برخی نقاط نیز برخوردهایی مشاهده میشود؛ مانند تضاد میان روشهای تجارت غربی و
روشهای بازرگانی در اسلام. اما در عصر حاضر" که با اهدافی مانند توسعه پایدار آميخته
است» تغییرات و توسعه اجتماعی و سیاسی بهآتغییراو توسعه اقتصادی و ابزار آن وابسته است
و دولت نمیتواند به روشهای سنتی به اداره امور اقتصادی بپردازد. از اینرو در دو شاخص
کیفیت مقررات و اثربخشی دول يه اينامهم اشاره میتود گقلژانین و مقررات تنظیمی از
سری دولت حاکم, باید مطابق با نلازعلی مب اوه در هت رشد و توسعه اقتصادی
کشور باشد. بهنحوی که برای فعالان اقتصادی از شرکتهای کارآفرین کوچک تا شرکتهای
بزرگ چندملیتی شرایط و امکانات فعالیت و رقابت در فضای رقابتی جدید مبتنی بر خدمات
الکترونیک و تکنولوژی فراهم شود(شرکا وملک الساداتی, ۱۳۸۶: ۳۶۵-۳۶۶) و ضرورت تحقق چنین
شاخصهایی بهتدریج دولتها را بهسوی مفاهیمی نظیر دولت الکترونیک سوق میدهد.
در چنین شرایطی» عدم بازنگری در قوانین وانبود روشهای مکانیزه بزای کنترل اثربخشی
قوانین به افزایش نابرابریهای اجتماعی و نقض جاکمیت آقانون و در نتیجه کاهش اعتماد مردم
به دولت منجر میشود. مردم برای مواجهه؛پا:حکومتهای استبدادی به استفاده از رسانههای
اجتماعی و فعالیت در دنیای مجازی روی میآورند و به دعوت فعالان سیاسی» از طریق
شبکههای اینترنتی مانند فیسبوک و توییتر, پاسخ مثبت میدهند. در انقلابهای اخیر
خاورمیانه» شهروندان ناراضی از عملکرد دولت مستبد از طریق رسانههای مجازی توانستند
صدای خود را به گوش مردم در سراسر جهان برسانند و حتی همراهی و حمایت برخی
رسانههای خبری نظیر شبکه الجزایر - و در نهایت 7187 - را دریافت کنند ( :2011 ,1۳طع(9)
۲ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
با ان همه» دولت میتواند با بهکارگیری اطلاعات, نظارت و کنترل فناوریهای اطلاعاتی
و ارتباطی از یکسو و تمهید شاخصهای حکمرانی خوب در جامعه و تکیه بر دولت
الکترونیک از سوی دیگر نهتنها از بقا و ثبات حاکمیت خود اطمینان حاصل کنده بلکه
حاکمیت خود را بهصورتی بارزتر از گذشته به منصه عمل برساند. نهایت اینکه ناتوانی دولت
مدرن یعنی دولت- ملت در بهکارگیری مطلوب فناوریهای نوین و ضعف در شاخصهای
حکمرانی خوب. دولت- ملت را با چالشهای اساسی مواجه میسازد؛ ولی به حذف نقش آن
منجر نمیشود. زیرا دولت از عناصر انسانی (جمعیت)» جغرافیایی (سرزمین)» حقوقی (حق
حاکمیت)» سیاسی (دو رکن حکومت و حکمرانی) و اطلاعاتی- فرهنگی (اطلاعات) تشکیل
میشود و در نتیجه «نمایانگر منافع پایدار جامعه است» (میوود. ۱۳۸۰: ۱۵۱). بنابراین تا زمان حیات
اسان :ی سرزمین (کره تجاگی)»:دولت ماهیت وسودی خود را حفظ جواهل: کزد. اما همانگونه
که در طول تاریخ شکل و ماهیت دولتها تغییر یافته است» بازهم تنها میتوانیم شاهد
دگرگونی در شکل و گونه آن باشیم. برای مثال جهانی شدن میتواند زمینهساز ایجاد دولت
فراگیر- با خصوصیات ویژه خود که متناسب با دنیای فرهنگی و اطلاعاتی فزاینده است- شود.
بنابراین مسئله مهم پذیرش اصل تحول درّ*مقوله" دولت است که الزامات و در نتیجه
شکلگیری گونه خاصی از آن متناسب با:الزامات هر عصر و مقتضیات پیشرفتی هر زمان را
انقلاب نوین فناوری اطلاعاتی و ارتباطی؛ بهویژه در سالهای اخیر نقش چشمگیری در روند
تصمیمگیریهای دولتی و شکلدهی به روابط دولتها و دیگر بازیگران سیاسی داشته است.
با توجه به تحولات اخیر بهویژه در خاورمیانه» این باور بهوجود آمده که فناوری اطلاعات و
ارتباطات زمینههای شکلگیری جنبشهای اجتماعی و در نتیجه تضعیف دولتها را فراهم
کرده است بهگونهای که گاه از توخالی شدن دولت يا افزایش نقش سازمانهای بینالمللی یا
نهادهای داخلی غیردولتی در برابر دولتها سخن به میان میآید.
فناوری» امکان دسترسی به اطلاعات بیشتر و افزایش آگاهی سیاسی و اجتماعی شهروندان
و بهطور کلی بازیگران غیردولتی و به اشتراکگذاری عقاید و دیدگاههای همگانی را فراهم و
شرایطی را ایجاد کرده که دولتها برای حفظ مشروعیت و مقبولیت ناچار به ایجاد کانالهای
پاسخگویی و مسئولیتپذیری شدهاند اما کماکان دولتها در تذییر آمور غمومی جامعه او دار
صحنه بینالمللی رسالت و نقش اصلی را دارند. در نتیجه تسلط بر قدرت نرم و بهکارگیری
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۶۳
اطلاعات در دنیای ارتباطی امروز میتواند راهگشای حفظ جایگاه دولتها در عرصه داخلی و
نویسندگان بر این باورند که دولتها در عصر اطلاعات و ارتباطات همچنان میتوانند با
توجه به رسالت خویش, نقش بازیگران اصلی را در عرصه سیاست عهدهدار باشند و حاکمیت
و اقتدار خود را حفظ کنند. مشروط بر آنکه به وظایف و مسئولیتهای خود در برابر مردم آگاه
و متعهد باشد و به دو رکن اساسی یعنی جریان اطلاعات و اعمال حکمرانی خوب عنایت
خاص داشته باشد. بنابراین» عصر اطلاعات و ارتباطات» از سویی پایان خشونتهای ابزاری و
توسل به زور در دولتها و از سوی دیگر زمان بهرهبرداری صحیح بهمنظور تعقیب منافع و
اهداف دولتهاست. بقای حاکمیت و حفظ مشروعیت دولت در عصر اطلاعات. تنها از طریق
ایجاد بسترهای مورد نیاز برای اطلاعرسانی شفاف, حکمرانی خوب و برنامهریزی منسجم و
فراگیر دولت برای تأمین نیاز شهروندان در سایه عدل و قسط میسر میشود.
ناتوانی دولت - ملتها در بهکارگیری مطلوب فناوری اطلاعات و ارتباطات و بیتوجهی
به اصول حکمرانی خوب. اگرچه میتواند دولت.مدرن را با چالش مواجه سازد اما ازآنجا که
دولت- بماهو دولت- از عناصر انسانی,» جغرافیایی» حقوقی. سیاسی و اطلاعاتی- فرهنگی
تشکیل شده و حافظ منافع پایدار جامعه است. همچنان پابرجا خواهد ماند. به عبارتی» دولت
پدیدهای است انسانی و مدنی و تا زمان خیات انسان و.مدنیت. همانند گذشته و بر مبنای رشد
معرفتی بشر شاهد دگرگونی و تحول مقوله دولت خواهیم بود. این دگرگونی و تحول در عین
اینکه نوعیت یا شکل این پدیده را دگرگون میسازد. به وجود آن استمرار میبخشد. نهایت
اینکه فناوریهای ارتباطی و جهانی شدن میتواند زمینههای شکلگیری دولت فراگیر - نسبت
به فولت مترنسی خی وت خورب بد دولت کاضله متناسب با قنهای افزهنگی و اطاوقاتیی
آینده را فراهم آورد و این انویدی است که بارقههای اوليه آن آشکار شده است."
۱. اشتراوس, لیو (۱۳۷۳). نقد نظريه دولتآجدید. ویراستار: لیو اشتراوس و جوزفکراپسی, ترجمه احمد تدین, تهران: کویر.
۲ اکبری تبار, علیاکبر؛ و ابراهیم اسکندریپور (۱۳۹۲). رسانههای اجتماعی و شبکههای اجتماعی مجازی, تهران: موسسه
۳ الوانی» سید مهدی؛ و علیزاده ثانی» محسن (۱۳۸۶). «تحلیلی بر کیفیت حکمرانی خوب در ایران». مطالعات مدیریت., ش
۴ بوزان؛ بری (۱۳۸۸). از جامعه بینالملل تا جامعه جهانی» ترجمه محمدعلی قاسمی» تهران: پژوهشکد؟) مطالعات
۴ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
۵ تقوایی, علیاکبر؛ و تاجدار رسول (۱۳۸۸). «درآمدی بر حکمروایی خوب شهری در رویکردی تحلیلی»» مدیریت شهری,
۶ تلوری» مهدی (۱۳۹۱). شبکهسازی اجتماعی با نگاهی به دنیای مجازی, مشهد: انتشارات قدس رضوی.
۷ تنسی, استفان دی (۱۳۷۹). مبانی علم سیاست. ترجمه حمیدرضا ملک محمدی, تهران: دادگستر,
۸ جعفرینژاد. مسعود؛ مکینژاد اصفهانی؛ محمدرضا؛ و افشار محمدمهدی (۱۳۹۱). «نقش فضای مجازی در قدرت نرم»»
مجله دانش سیاسی و بینالملل, سال اول» ش ۴ ص ۳۱-۴۸
4 حافظنیا محمدرضا (۱۳۹۰). جغرافیای سیاسی فضای مجازی» تهران: سمت و مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
۰ دارئلی» جیمز؛ و فدر جان (۱۳۸۴). جهان شبکهای؛ درآمدی بر نظریه و عمل در باب جامعه اطلاعاتی» ترجمه نسرین
۱ راسل,» برتراند (۱۳۵۷). اصول نوسازی جامعه. ترجمه مهدی افشار تهران: زرین.
۳ سیمبر رضا؛ و قربانی, ارسلان (۱۳۸۸). «دیپلماسی نوین در روابط خارجی؛ رویکردها و ابزارهای متغیر»» فصلنامه
بینالمللی و روابط خارجی, سال اول, ش ۴ ص ۴۳-۶۱.
۴ رضایی, مهدی (۱۳۸۶). «تأثیر حکمرانی خوب بر جذب,سرمایه گذاری؛فستقیم خارجی به ایران» رفاه اجتماعی» دوره ۷٩
رابرت: ال؛ مذایزوس» جیمز اق؛ و جونز والتز اس (۱۳۹۳): درآمدی بر علم سیاست.
۵ رهنورد. فرجاله؛ و عباسپور باقر (۱۳۸۶). «حاکمیت خوب و امکان پیادهسازی آن در ایران»» مطالعات مدیریت بهبود و
۶ سردارنیا خلیلاله (۱۳۸۸). «اثر سرّمایه,اجتماعی بو حکمرانی خوب» اطلاعات,سیاسی -اقتصادی, ش ۲۶۰ -۵۹۲ ص
۷ سلطانیفر محمد (۱۳۸۴). «رسانهها؛ بچران های نوین و جنگهای,پستمدرن». پژوهشهای ارتباطی, سال ۸۲ ش ۴۳
3 ,3666 4/ :18/016/530 /اع ه ع دا که ۳:۰ 00// :810
۹ شرکای خمیدرضا برادران؛ و ملکالساداتی» سعید (۱۳۸۶). «حکمرانی خوب» توسعه آسیای جنوب غربی» رافبرد. ش
۱ قادری» روحالله (۱۳۸۷). «تحول در نقش بازیگران دولتی و غیردولتی از منظر حقوق بینالملل»» فصلنامه مطالعات
۳ قلیپور» رحمتاله (۱۳۸۴). «تحلیل رابطه الگوی حکمرانی خوب و فساد اداری» مدیریت فرهنگ سازمانی» دور
۳۳ (۱۳۸۷). حکمرانی خوب و الگوی مناسب دولت. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
۴ کاستلز, مانوئل (۱۳۸۰). عصر اطلاعات. ظهور جامعه شبکهای, ج ۱ ترجمه احد علیقلیان» تهران: طرح نو.
۳۵ (۱۳۸۰). عصر اطلاعات: اقتصاد جامعه و فرهنگ. ج ۲. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: طرح نو.
۶ کیا علیاصغر ( ۱۳۸۱). ارتباطات جمعی و روابط بینالملل, تهران: مرکز برنامهریزی و آموزشی نیروی انسانی.
۷ گنجیدوست. محمد (۱۳۸۷). «تحولات دیپلماسی در عصر اطلاعات»» سیاست. سال ۳۸ ش ۱ ص ۰۱۸۵-۲۱۲
۸ لاودن. کنت سی.؛ و لاودن» جین پی. (۱۳۹۲). فناوری اطلاعات و ارتباطات: مفاهیم و کاربردها ترجمه و تألیف. حمید
تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت» ۳۵
۹ منتظرقائم, مهدی (۱۳۹۰). امنیت در فضای مجازی, تهران: پژوهشگاه فرهنگه هنر و ارتباطات.
۸ منوریان عباسن (۱۳۷۹). فاز ذولت خوب تا حکومتداری خوب» فرآیند مذیریت و توسعه دوره ۴+ اش ۲ و ۳۹؛:صن
۱ مهدیزاده ملاباشی, تورج (۱۳۹۱). تکنولوژیها و فناوریهای نوین رسانهای, نشر نویسنده کتاب.
۳ میدری, احمد (۱۳۸۳). «تغییر در سیاستهای بانک جهانی و پیدایش نظريه حکمرانی خوب» نامه مفید. ش ۴۲ (خرداد
۳ میدری, احمد؛ و خیرخواهان. جعفر (۱۳۸۳). حکمرانی خوب: بنیان توسعه. تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای
۴ نجفقلینژاد. اعظم؛ حسنزاده, محمد؛ و صادقزاده وایقان؛ علی (۱۳۹۰). دنیای مجازی: امکانات. قوانین» روشها و
۵ وینسنت. اندرو ۱۳۷۱) . نظریههای دولت. ترجمهه حسین بشیریه» تهران: نشر نی.
#ستارتبیدی (0۲۴:+حگمراتی مریم ترمیسر ستزقا بلس تفر با مشق اساییباش 8 ی 3
هیوود؛ آنذرو (1۳۸۹)+ سیاسیت, ترجمه عبذالرحمن اعالم» تهران: تشر تی:
۰ 16۷۵10۲۴ مقنام رویط عطا جز برع وامصطا 1 کم عامطظ 1۵۶ .(2011) لعق2 مصمدکظ
- 120 ار ع-ع )دز - وی 10 مصط امعم /1/03/18 201 /ع بانط صمگ معط
۶ :2.0 فدوناهام۴ لمدمنامصادا" .(2010) 066 ۷۷۰ اعنصد3 عک بناحقط رد۲
,5 ععف 5 [۵ 1102000 ۰[ دمزدد ۳۳۰ 010 صح 16۳ 36014۵ جعا اه حصمنامنامس]
۵ هنهک ددمفدع۴۸ ۳۲۵۵ .(2011) مانقطامگ حلدان م3 جزطمط یک مدق عصنفما۸ ,بطازطعطع
95 0۶ [۵ 700 1366۵809۵1 ۵۵۱۵0۵۰ صقلامووتط 2011 عط1 م10 فعاوطاساد۲
م5 عط ۶و نع مرول وت (مدونامهمصت بصمنصزمه عناط۳۵ ,(1968),ذمزاانط2 ۷۷۰ ص102
1350۳۵ عطا فصهعمعتنان ۷۷۳۵ 0نط 8۵۵۰ 800 (2014) 0۳۵ ,هطق۵ط0
:0 ,(38)2 ببوفاه8 کدصمناهنصصصم 16 طعلک 3 ممطامش "صمنایا نع وعمامعط 1
: 6 مصقنامرع8۳ عطا دز خن160 آهنممگ .(2011) ۷/6۵ .ظ عنلل 6 معطما٩ اهاط
۳-1۵162021 ۵۵1۵0۰ صفنام روط 2011 ۵ط" .(2012) مطاطمتناط وال ۷ - مکی
01120-00110 /رع 1-0 6-201 /2012/10/14/ مهف 0 //:حرااط ص60 معط +حصوناهاه ۸
گ06 360008 , 600۳۵ هد +عاسا0" (0995) نامک 6 0.۷۷۰ مصتقص 10
1۵0۸ ۲۵۲ فص 6008 ب ععصقه 00۷ .(2009) ۲۶ وعاطاق1 مصقعطک
0 3۳0۵۵6 که اصعادم106 کطمنماد نت۲ ۵۵۵ ,30 75 ما3 و0 وا ۷
.009/0752009 2/د ۸00 0 /مفعل /2 ۹ /ع ۰ 0 10://0 3 حص 0 فاگ هام۸ آهنم مگ
0۵ 370 2009/6۰ م۳ ۷/002 1" .(2010) اانطعک صعدمعا5 ع اعنلعصطظ موسیگ
0 00۷6۵6 لهطامای کمممد2 ۷۷08 ععناعت فص۸ 1۵۳ هام10 :27
.انح کچس ددع نگ 2009-6۰ /کا سمل /کص اهاط /ع زان 10://۳ط 0
0 ۴ 100۵ ۵طا هه وعمامسط ۳1 .(2007) تصصعل6 بح عهمل عک .ل 0۵00 بععزو۳ع]
عاععساد عط) هه هرهاط ,ماع اممطعع ۳ کامووط" .(2010) دک بسمکص21
1 0۵ 60016۳ 1316۵00۵1 2008-2011(*۰) ععصقصهمع #ممع هد وم مصعل
ماد / که ع هد /عاعن1گمع-ا ص30 //نحصااط صم معط بقل نوم افاگوه)
آمزهه5 ۶٩ عم ۵ عصوامیظ" .(2014) عمط اقطلوصد< ع70 ۶ مقافنامر2ظ مق03ل نزن منصدعزد 2/0
نز 52/585 11 ۵۶ عحی 6ط1 نعاادهه هنود ددموهت کعزع10 عصنا مهن هز هنع
۶ فصلنامه سیاست. دوره ۴۹ شماره ۳. پاییز ۱۳۹۸
1 هل ما ۶٩۵ علظ عط1 رویط مشک ان م1 مه ۸۵6" .(2012) عنص7 معکماد20
6 دععطا م۲ ومد کاعع رد۳ امووطظ معک ان ما ۶و عاسط معومالقط) هه داعم د ۳
۰ 0۴ 1306۵00۵11221100 عط) ۲۵۶ عا نحص عصعمت ,ععصدل مصحامج +کلو ما20
6۰ ع186 ,(.20) بش۸ صطمل الم17 هن ,تعاطمق ۷ آم م۲0 ج هد عاهاگ ۳1۵۵ .(۳.)1999 .ل ,۸60
10۵0 مطمنام مها" بر2001) عطضه) اه محقم لمدمنیمطانگ علعک لمع با .
۵ 1200 ۶۵۳ صوزعکنصصم0) عنصمص۳0) کشاتکط "ععصم همع کصد اصعع 1۵
لرط ۸0003360 .495 1362/27 1 اعد عمط ۵1 ط//نصااط صمط معط صعهطاطاضسقع عطا فص
10۵ 61۵۵ع 1 .03610 تعسوطظ باصعص ما36 هه ععصق 600 بجماممن ۳ .(0995) 0560۰
21 2ص 06 ۶77و امس 0 رها کنو نام /کاصعسه مهن 025 /ع ۷۵۵0 //نطااط
7 دعز نا تعطان کل2014(.10۳2) مقنهته6-ان6 صمصقط لک معسامط ماخ لد مگ
آممزاناوم 1۵۶ دعزعوامصطع جمنامقصوکصز حعطاه فص هنفعه لهنود ۶و عکد عطا عمنافصماد 10
-365 :00 ,(31)3 بواماسد0 دمتامصدهکصگ دی ۰اه مه آمنهود هه انا
6 00 ۰اواسه56 امدمن 10 هد معلصمی .(2010) دول مها موهدامزگ
آمد 1۵10 عطا عصنصگلمنی وعمامصط فصد ععمعند ۷۷11 .(2002) .ظعصعیط اامانصاماک
.2946 بر(2)1 لد ط-هنزه۸ عطا که کدونقاعط ق1300 +صعادرد عناوم
دز دعزع 10 مصطع 1 ناهن حصصم۲ تامدص که عمط ۵ط" .(2011) مفصاعاط مه مصدماگ5
.1-6 ,(159) 159 30۰ 31600۰ بنزام8 هزعدسط 20۸۹5 ۰ عمسک و۸" غ۳
ع) ۵" :دمن عنازطا0ه/3 ما۳۵ حز 3602۵ آهنموک 1و عمط ۲۵۵" .(2011) عصنا3206 لماک
۰ گه 06866 عطا 10۶ هام0 ."عصنعسطتآ صعنامرو 2011 متسد عطا ۵۶ رفن5
0 اه ۵6 ۳۵ هه ععصق همع ام عساط۸ ۵ط۳ .(2012) ماکعناگ م1 عک عبط م10۵9
8 /10.1016 :000 812-822 نصم ,(44)9 8۵65 فعزعمامصط دصناقص نز
600۷۵۳۵6 0000 ۵۶ 10261" .(2010) ما۷1 میوگ عک ص۸۵ .3 یگ ,ص17۵
۸ عزاطا20 دز عزفعط7 5 معاعق3 ."ولگ ۸ افعهاع 8 از کصعص ما06
اند ۲70 ۵۹0106 عسمس0 . تماما فص نواعن مگ ۶و عا اعد
0 ,20۲-11۲210۲5 20/6 -ع 8/010/101 10هام فاحل /ع ولد 10 هاهل//:0 ۰
5۰ ,04 .81/01/3 /عع 2 0 2/80 لس 0001۵ //:80 ۰
| امروزه، انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، با تأثیر بر پدیده های سیاسی و بین المللی، دولت ها را با چالشی جدید مواجه ساخته است. یکی از بزرگ ترین چالش های موجود این است که دولت ها در گستره عظیم فناوری اطلاعات و ارتباطات، چگونه حاکمیت خود را استمرار بخشند. این امر به معنای تحول مقوله دولت با توجه به الزامات عصر فناوری اطلاعات است. بر این مبنا، هدف از این نوشتار، بررسی تحول مقوله دولت تحت تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات است و پرسش اصلی این است که فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی چگونه بر تحول مقوله دولت تأثیر می گذارد و چه الزاماتی را برای حاکمیت دولتبه همراه دارد؟ این پژوهش از نوع بنیادی و دارای رویکرد توصیفی- تحلیلی است که از طریق بررسی داده های کتابخانه ای و با روش پژوهش علی به تحلیل رابطه فناوری های نوین با مقوله دولت می پردازد. یافته های تحقیق بر آن است که فناوری های نوین هم با گسترش اطلاعات شهروندان، بر حد رضایت آنان از عملکرد دولت ها تأثیر دارد و هم به مثابه رکنی از ارکان وجودی دولت عمل می کند. در نتیجه، در جهت بهبود و تقویت پایه های حکمرانی دولت، ارزیابی مجدد مقوله دولت، با نظر به دو رکن اطلاعات و حکمرانی خوب مورد توجه است. بر همین مبنا، دولت پدیده ای است انسانی و مدنی و با بقای انسان و مدنیت، باقی است، اما تحت تأثیر فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی، دو رکن مهم اطلاعات و حکمرانی جایگاه مهمی را در کنار عناصر سنتی دولت اخذ کرده و به ارکان بنیادین دولت تبدیل شده اند. بنابراین می توانیم بر مبنای رشد معرفتی بشر شاهد دگرگونی و تحول مقوله دولت باشیم. |
28,358 | 459880 | 9 ,1 ۳عطس 3 ,2 عصساه ۰۰۰۷ بوتلنطانعصهحرع هنو5 عنصماع عط ص۳۳ | 23
«عمامن۰۵؟٩ آهدمنای 60 01 موز صعنصه 1۳ 7و لعدسه آ صعنصهاآ
زور۳ ند حلز۳ 10061 نازطزعده دیع لحن0ه5۰ عتصمادآ عطى عمصخصی ۳۳
عصناه 10۹0 دسا ماک 6 1060621 صه 6 2062۵۲6 60۵۵ 0
کطع50 صوعطط خطیطامد نصنصا۸ نله طاهامنه7 ,*21حوطه 1 نطانطه1 جنهدد11 اععو۲ 171000
بسا مطع 52 ونواندی نصتا ومعش۸ عنصماد وطصوعظ هگ وکعنقنصصس ۳3 اه له ۳ مصهتاهعنصنصاف ۸ که اصحاه100 مکصعلنط5 .0.طظ
بسا مطع 52 وواند ی نصتآ ومع۸ عنصماع مطصوحظ لوگ وفع تصم ۲ اه وله ۳ مصصنامل 5 او خصعحصاحه 10 ,معک ۳۳۵ کصماعندی ۸
بسا مطع 52 واندی خصتا ومع۸ عنصماع مطعصوعظ لگ ,کعنانصمح۲ که واه۳۸ مصوناوسعتصتحصلخ کم خصحصاحه 1000 ووعی ]۳۳۵ کصماعندی ۸
۵ خادوال طاصام عطا که فعصتاعل دز زانط دهم مک 1310۵
ول امطملاد ده کعنانناعه دععصزعاط گم کال ع مود عطا عمتصتصتحد ۵۳ عامصتصناه
آه آعلو مد ۵ کصهدعدم 1۵ ک علعناسه عنط اه حصنه عط1 +کصنمتنصدوده عط وط عصمل ععد کقطا
جه ط۲ ,ععصقص تمصع #ممع هه کنفمطصر جه طخ بو تلنطنعصهجریه آهنووی عتصماد
عصمنای نصحصص۲ که راعنصتا۸ عطی حذ حعو ودره وال مه اوسطا ای نها 1060
ص50 هگ ولد کنط ها +ووماممط 21 +عمامصطع 1 حمقمصصگصا 20
عط رد110 مت عفد ۳۵۳۵ ,(/153) وصناه 9 مهد ادسط تدای عنام هه عیونصط
۳1 عطا وله لش موه عطا صع 0 منطعصوناهاه عطا فصه هی
که وعنصن2 عطا اه کموومصقدد عطا طا وص نع فص صن عسطهزا
#1 ۷۵۳۶ فص دلع 1 عصمیکلنل خطونه مدز اعدا 6۳۵ کماطاهه عطظ مقققل
عم طسو عطا رعصمواحصه علخ مطموی 15۸6 عطا اه حصهناماه عطا ۲۵ دنل م3
ناه تحصصیی رفاسم رما مه کصعلصوملقصذ ندصوتی ععسطا واصز موی
نامع عط حذ 160 ام عم کماطهسه مد فص کعاطعسو لول عط اوصد کماطهس
6 جح عنو 508 ۵۹۶ عاواه عنصماعا حذ بانط تعصودرید آهمگ فعاطعسه فتامصمصاجه و
که دامعمعه فص ,فصمتعصحصنل ملد فصه بلدوع1 بانط ,لقعناناهمعلعنه5 معنصمصم
آه فصوتعصحصنل 06 عطا حلص ۵ او خصطوم عفد عطا ۳و۲ ععصقعح تمصع مومع
ده وصفناک فصد ها اه علند وتلعدی فص ععناعدز وقنانط اعد ونان
عطا ,کالب عط ۵ م۸ دنفسا۲0 مخصکصصمع عطا کم کحعص ناه ال
عط ۲۵ صمناص۳ه ورکنسهعد عنصمصمیه فص ونانطنعصوحرید لمفصوصت کم کاحصوصصی
واطحصعع مگ 1۵ ورانانطکصساهععه هنود مصصناهمفناحوم "عصهنان وواعنود او کتاعهط
داونط عمط کاعناهط فصه ,کعنلد وصه کصصمد 50۳ امعم ,1۵ که علنه رکقطو موه
معط آه ادص عطا ,۵۳۹ معطاه عطا جا بو رسای فصد عفد 160
عطا عععی فعاطمسد عععط ۵۳ عوصقط للقصد وصه قصه مطونط ۲۵ کز هی
تانص ۲7 ۵۲ ۳0010۲ موف وساعنصتحصل ۸ و اصحصاحد 100 مدوقی 3۳۵ اصماعنده ۸ .۰
م5 عنصماع عطا وصتاصی۲۳ .(2019) بط طعلهک و2 طوعطد5 نصنصش۸ ,11 حوطد 1 نطنطم۲1 ب11 ععهلمظ نعه علناسه عنطا عان و71
«(ون56 ععه6) م۸ وصناه3109 آدسد ناگ عخامامکصا هه طخ ععصعص حمع #ومم6 ده عمط صه طخ ۸0061 وتانطنعصوجری ۸
حدم .0 0ط هر )سوت 1 نظنظم +لنممسک «مطکش و صتو هو م00 ۷
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
4 | رعمامنهه؟5 لصهتا یه اه موز صعنصه1۳ 9 ,و1 +عط 3 ,2 عحصتا۵ ۷
دصمنانصتاعل م56 فصه وه که واعسه و ح بانلنطنعصهدری هنود او امععصی عطا که فعامم1 عمط عمط 1
فاعم که 56 ۵ قه ,نان نعصومری۲ هنود عط علتعصی تس 6 وحصعظ مععسه قنط ج حصعط بوط 0۳000۶60 660 3۵6
رعصه8) عنا ۳۵ طعنط ۳ حذ کتصصصی عط ملعط قصه ععی ,عتصعفمم ۵ ععلم اعد ۳۵ خقط فاص خی 240
اه عاععال ع دوع عطا عمتصتصنصد ۵۳ عامصنصناه م6 واگ وحاصسا۵ عطا عه فعصقعل عز نانطنعصوجرید مک
۵ حطع لمح عط حذ وکعاهاد معط میم عده ۸ +حصوناهتنصموده عط وط دم 1مطعلهاد عط جه کعنانتاه دفعصتعی نا
عط عامص 0۳ 1۵ فعسععمد ععلما ما فعاعموه ععد وعطا خط م۳0 معاعصمی نع جصعط عتقط کعتصوصصی عطا
۰( :2017 مفتاهتخ2[ 8 ا#عصصه5) عاطوند صفتتط که مامح عط مه حعیاد ووانافط تقو مر هنود
وه 1۶ عصنسهقناه که یه کعمس عط معلواعص نان نعصوحرکید هنود عطا خمطا ععناهط اسعلنط وصه صمعصزطام
لفط ,فاص مصصعندعه عطا وصمتضسم فصه عصمصدیده فصه موصاصنط صوناو-عدم وعلوصعمصعل وصتوعاع ,خص 0
۳ بانط نعصوحرع< کلم صه فغطعتمطا فصه فصمناممت عنط معععلي< ما تلنطه عط نمی مغ من تفص صه فعاطمی
۰( :2018 بالات ۵ معصزطم1) کععصفوععصی هنود وصه موز توص عط که ۳۵1 که ,دعقم عط عمط عط
م۸ ۰ "هد وود فصه همع وصنصنوزی" او صمنامد عط ما مععاه< حصماعآ صذ نان تعصوجریه۳ هن م5
عادانعدهرع۳ عسه وصه انصحصمصی و احوم و عسه عصصناهتتصدع ۳ عط ععصند وصه نانوی هن ود هام0 عط 1۵
6 ۵ ۳009۳60 ک کذ وععصعصس هام آههمد وصه عنصمصصعه عط عو دص مغ صمنو وه ح وکصعحصصوتحصه عط ۲0۵۳
و50 ذ مناد نعصهحرع ۲ وصه خصکصی هنود مت فعتعاه ۲ کعیععز ده قت00؟ ترایصعم ص فصوتامتتصمع ۵۳ و10۵"
لح عع موی در عخصمصمع0 تعط عمنحعدد 1۵ عصتاص2 عم کعتصصصی فصه کصوناهتنصدی ده عطا واگ ص
مهد عطا معلنعصصه افص توعط بفصقط حعطاه عط 6۵ عمط قطد عط ول نانط وم صصتحفعمد عط امعم 1۵
66۳۵0 عط جه اک وسهاص تم و ع هط دععل امطسقطی عط 1 .روت حصصیه عط او ختاعصط عط 0۶ کعننانط تقو مر
,1۵۹02۳66 عهط م6 #ععد ول امطحقطی وعع؟ ها «واطصهعش لمعصهی عطا طوحوطا کعنواد 1و ۶و
عسعصه فصه اعد عنصمصمع6 عجقط صف وعط خقط و5 ماع خصححصعمصمصد غط حذ واگ فصه مععصه ناکال
و جمناماصصحامص عط فصمصعل سود وعطا وفصقط معطاه عطا 0 وصصصیه عطا که ونانطتاودم حص و10
ند 6 صی از ,6 0ع0ط 1 .(138 :2016 تمصع ۲۳ - سل مخل) معنصصصی معط ح معنناوم هنود عاطنفدو م۳
کداه2تصهع ۵۳ ۴ ععصع مها مر هصه خاعی عط او حدم کصماعو حرط هه عمط فقط نانطنعصومری< همه عطا خقطا
جف فصه ,فک تصصصی قصه کصوتاتنصموه 50۳ وهی عط ی عصومعمسم کنانطتعصوک هنود عطا ,علنط ص16
که حلعباد دعناا تاه وصناع ام 16۶ فعنصد یه قصه کدنا تصمی ۳ اه نوس ۵ععنتا دم نا مره ج عکمعی معله
.(06 :2018 ,یله که زد ۹1سقطظل) واه عط فص کصعحصم صلع عل 0۳۵66
وه عصمناتنصدیده عطا عصمصه ععناعودم صمحصصی و کز نان نعصومرک موی عطا ووعلم عمط فنوه عط ی ۳[
عط فصه طایح لمعنطاه عط عمط ۵ له ذ حصمصمه عطا حط عامد لمان و فوعام فصه کعتصوصصی
ههد حذ ناه حدم معحدع معط 1" دوع[ مط فده عنعط کلوسو 0 فعتصوصصی فوصه کصوناهتتصموه که انانط تقو م۳
فبسه1) جمنامنصهوده عطا اه ونانطمصنتماعد عطا ع#سع ما واندععه عد چ که تمصع ۳۳00 مد کذ مان تاه زانط تقو مر
عطا دز واناندانعدهدرید هنود او وصخصصاصص ذ عامد هه ج وعام صی خقط دامصععصی عط او عده ,علنط ص16
,قامععد۵ ای طلعباه ک عمط وصه ععقصفه ۵ ماگ جه خذ ,066 +ععصعص تمصع #ممع اه وی
تاه دی عسه حعنط 0۴ لد ردعلید اه رسد هه فعکد جع فقط ماع که اعد نانوی مه فصه ای
هام تصهع ۳ جه که 0عاتاعدی ص66 فقط "ععصقس مع ومع" حصع عطا کدی عنطا صا ععنناهم وصه دنداد ۲0۵
4 لصه 0۳ اه خصحمصصمله 10 عطا ممتصمصد مد ]۵۵ عه دمنطعدوتعاه ۲ عععطا وتو مادص 0۶ 1۳۵60
فاص ووطاصتی ه صط عفد ععه خقطا مصوتتختاعصط وصه ماه مصمتانفه ۴و صمتامصتطمصی ه ک ععصعم 60
عط فصه ,عصعنن که عخطوند لوصده معمری عطا وعاهاد عطا وهای فصه انامه وعصندومل و ععع وم عط1
۰( ,یله 6۳ صعمطلتهگل) .دعفناهم عطا خصعص ا حرط هصه عغقاح0؟ ۲۵ وی افص وی
عطا معط 1 ای عطا ما نادمه فعصتعل ۵ط فلوسطه خمط صص عمط و کز ععصعص ی 6000
عطا ص ععصعص مع #ممع که ععلز عطز باعوم صمعطا ععمصد فعلوععد دز ععصعص تمصع #ممع اه صمنامتنلیما ۵۶ 0عع
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
9 ,1 ۳عطس0 3 ,2 عصساه ۰۰۰۷ بوتلنطنعصهحرع آهنو5 عنصماع عط و۳۳ | 25
عز حصعافره آهعتناهم کاصو۳ا که عسطع؟ عاطماد وصه خصعصنصوم عط هط وصسا صذ وعنه جع ققفط وککص5 لو عصعی
۰( :22 ,ومفهطاطا۸ قصه وه عصطما) خصحمصحس مع از که "تاه"
0 2و0 ۵۳ رهام ۵ ععمصق ۵ و۵ معط و وله کز معط خقط معنامط ععصعس مع #مصمع واگ 10
۱۳۵۵6۰ #صه صعحط ۲ ص00 هلاسم عط ورانانط مه وتو معص معط وفعلند عط که مععمسنط؟ عطا ۵ ۳ 1۳
نماد او عخصعصوصصی عط مموماوی اس وله فنط 1 .(435 :2012 ,۳۵۵ قصه مطنی ٩ حصعله۷) ۵۳ 5۵ فصه
اوجرعن عطا لصاح هدع عس ون عطا وصتولنده روط ععصعمت تمصع #ممع قصه کنانطتعصو یه ۳ هنود
[مه؛ عنصهاع ۶۵۶ فاصعصوصحصی 06 وتوالف۳ توومامصط 1 جمتعصصگصا هصه عصصقای تحص که وعتصن3 عطا که
00 ۳6۳6 ععصق همع ومع 60۶ فص صصصی 606 فصه زانط نعدو مر
وه آهدهدوم طاوط جح صعع5 عط ی ونانطخصسمعه عط خقط ۵۵ محه حلمععم۳ قنط صذ «(2016) عتملمگط نطعنه 12
که ععنوموععای هگ حز فعالعل 6 نله که کلومطعصد فصه فعاممصخم عطا فصه ,عصمتعصحصنل مود
بکصطوس 0 عط ما نانطنعصوحرک۲ فص واعنود مت ونان نعصومریمد اعد مت نان نعصهی 60 ۵ وانانطنعدو مر
ناد نعصوحرکه ۲ هنود 5 ان نس عط صذ کصوتعصحصنل آهناصعیه ۵ ععه ععط خقط توص و(2016) .له که نطنطه1]
ارعمامصطع عصمتعمعحصنل آمعنعمامصطع فصه امعنطاه بلدیع1 عنصمصمه مصعسکنصمصسط علاط حعفط ,006
4۵ ,عصتا اعست عط 5۵۶ ,صمتعصحصنل بنانطکصسمععه دون ممتصمید۵ عط حط فع0ه هو صوتعصعحصنل ۲وتلفطماصتاهعع2
مخ م5 طلموعقم ۲ متعطع حذ «(2016) نتحمص7 معکمطی وصه نصنفطا۸ +خعط ۵۶ فععلنعصی معله م۵ کععنوح 46
۳۶6۵۳ قنطا اه صمنادعوی ده عط 1 باعحس آمد م2 تصدی 0۳ عمط نمی معط کععجصی ا کح بتازط هدر هنود عط
دافم والمصمناتنصدیده عععام ۵ صقعط «عطکو ص داهرف سوم اگماد کی 6۵ ۵۵ انانطنعصودری۳ هنود عحمع یز 1۵
معط که ح فا هاصع جح مرح عط ج کج جح معط وصه عصوتصزصه "فعع وم اجه که محعلل دی فصن نی وصه کعان ۳
"عم ماه عطا ما صمناصع۳ه عاطتعصو درک او ععصصا و صرح عط فصماعی وی کح کعمصممد هدنام تنصهع 0۳ +ععلن
ما لفصه مخعهاد يناهم لمدهتامتتصمیده عطا م۶ فعصونععه عم وصه فص مصصوصه رهطصفمد ,نی مطکلهعط
تلبت موسوم عط عکز عنط عمناهدوا نع 6۵ علومه صذ کم واه عطا ع م0
۵ بونانطنعصهمرعع ۸ لهو5 صا عصنای جصا وط/۱ فص حعط/۹* وعلعاحه جلممی عمط ح و(2018) بله 6۳ زن1وحدظ
8 ۳۵ عسه معط خقطا ۵عوساعصیه و1 ونانط م۳۵ ٩ وصص ص60 عط 1 0 عومصا هه ٩ 0۶ نو ۸ 1106
ههد قصه ناه وصصصی که 10 عط فصه نانطه ما فععماهد بصتاندانعصهدرد هنود +ونانطنعصوجریی< هنود و
۰ اوصه ص00 عط که 6010 عط قصه اناد عطا ۵ اعتماعسصت بانط تقو م۳
۵ 6 اهلد صه کز بنازطانعصهدری هنود عط خقط ۵ مطاه سوق عنعط حط و(2017) حعنطاه ۷۷ ۹ص ععزحصدظ
عط .( لفط ندیه هنود ج خصعحصاع تحص عم عمط فعتصدصصی تکاناهدو- 10 وعاصصعی 0۳گ) تلو 0۳۵۵6۴
عم عطا ما وطلصدصوه معطاسگ دز ناو لومعم فصه نانطنعصومرید منود حع0عط منطعصوتا[ع ۳
ناو طلونط ۵ مطودمت خصعلنیه دز صوصناهنخص گنل ناو عط طعفط حذ صوتعالده صه حط ووالیان 5 +کاع اعد
اب0۳04 اناه 10-0 عط ما فعشگاه فصه فعجتسم دز نانطنحصودرد هنود که 106 0 و از 0۳0۵۴
ستعط ۵ع 16 زعصصه کصوناتطتاعص مصمحط آمد عماج عط خعطغ لعج فده تعط ط و(2017) له که م100۳
66 ,عصهاطاوم امصعاعی عط امک صقط معطاو جح وله 16 لمحصخصز 60۳ معنن تاه اند تعصو ری هنود
وفلدهع آهنمد عطا #ععصد ما فصوناتنصمو۵ عتصمعاک وط خباه فعسی ناه وانانطنعصومرید هنود عحمصد ۲6۳
نا عزطاه زانط نعصو رید هنود عکو وی عطا 0۶ فعوعلنعصی 6ص مه کمسو نافلد
وه ععصقص مع #ممع 666 منطعصونماه آدعی عطا کمعط ۵ مطه میم معط حذ ,(2016) یله 6۳ جع
صف فعصنفطظ عععط 1" بوعصی حععط فقط کصمناه لو«مصص او ماگ وصفاخصذ عط فص اعها "عصعتان عطا
۳ عط عصتعصعط قصه عصناع مد لمعنطه عط ع2تععطاصصه عونوصظ عط1 .یناوم فصه خی طاط 1۵۳۴ ناگی
دعنطاه عطا ۳11606 ما فعنفناه عستطت؟ 5۵۳ و۵ عط موجه قتط وصه ,سعلنهتاسوم حط صماعفله۳ جز «ماعه عناطام عط ۶و
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
اانافط نیع نوک نصعاد1 و دمص فوصه کصوتعص دص خصماوصصآ 30۶5۴ 156 1۰ 12616
دم 0۳6 6 ی روسعط) وکصا وصد ,معصفعصی وکصحصاصکاصی او همکد 156
عطا 6 عصنا صذ عز طعنط وانصصصصه عط حز ها که صوناینامرره عطا ۵ دلعظ
ات000 عطا طلن عطا حذ مععلفعصی عط معله هی کعصوصصی کنط 1
اوح رحط60 6 واه عطغ حلکز ومع عاصذ 6 هی کصعصوصصی کنط وصه وکحصوصرصمی
ص8۳6 قصه (کاسعط) وعکصا اه عصعع حذ فعوعلنعصی عط معله ی غصحصومصصی کنط 1
ععی عطا دز طعنط مکصصحصص مع عط و موم عط عاعال خصحصوصرصی کنط 1
دی کصعحصاصاصم0 که فص جا باه فعصنمم عط معله صم کصعصوصصی کنط 1
نع عط صذ ناه عط عصف سل وصد حصلی او تنصتصصی عصتصنماصنمد ما کا ۸
۶5 معله خصعصو مرحم کنط 1 مهن تسد صحعتان و عصنا عطع ذ دز رطف کنط 1
اد عناطاام ۵ ت04 ص صوزعی رده ام حصصلعع ۳ عط ۵
آه وان عطع طا عصنا از دز غص دی کقط 1
۰ عط) افصندود واعن ود که دطحصوح لد اه ناه 6 ما و۳ 1۳
اکانصتصصی که کتانطامه وگ قصد انلمعی خص عط هدعم حصمعحت وی قنط 1
آه موطاصوحد للد که ععصعناصوصدی عط لفصد اعنود ذ حل ای عطا ۵ کل 1۳
عاصدوحرحصی کصقا دمص وه عط که عصا ذ فعسعلنعصی 6 صی عصعصوصصی کنط 1
عط وصه صونوناه عط معلو بحاص وصه واعنود و عسحلنه عطا اععللد خصحصومصصی کنط 1
عصماتاتاعص و کصاطاوم رصق ع ام ۵ فعاعجوه عط ی عمط کدی 2 ک1 1۳
آهنه؛ که علدمع کصماوصصذ عمط عط عصمصه عحه کخصصومصصیی عفعط کم ال۸
بع ار عنصعادا هصد ع خروم عاممطد دای طاوط ص1۳ زانط تعصو در
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
8 | رعمامنه5 لصهتام یه اه موز صعنصه1۳ 9 ,و1 +عط 3 ,2 عحصتا۵ ۷
عطا حذ وتازطنعصهحری هنود عنصماعآ که آعلومد ج علخمحم ما دز عفد عنطا ۶و لمع عخمفلد عط ووللمهنط
6 6۵66 0ع ومع جه کتفقطمصه خن حلک توع ما مصطع 1 جمتامصسمگصا هصه عصصقای تحص که ارساعتصت/1
۳۵ عط فصه عنناعم وم عنصماع عطا 06 ععصو شلد عطا دز عمط (1 تعصصناععی و110 عطا
بتازطنعصه ریم هنود تساک[ ۶و عصوتعصحصنل عط عسه هط /۹ (2 نا زطانعده در هنود عنصماع هه ع اعد
۵ط/ (3 رومامصط 1 صمتامصسکصا هصه عصصنایتصسمصصص) که وطعتصنا۸ عطا حذ طعوودصحد ععصعصت تمصع #ممع عطا
که رسادتصن2 عطا حذ طعدو رده ععصعص مع #ممع عط حکن نانطنعصومری همه عنصعادا و اصعصوصصی عطا عجد
(4 2 برع وامصط0 1 جمتاع لصا وه مدای نحص
4 عم ۳۵۶ عمط رصع و حصمص) آماصعص و دمح اولاماصهکطنی ک حلجمعع۳ کصفع تم عط 1
عده عهصان تس ه فص لمع که عصععت حز عده فعنام مه اهنا معط ج م۵ ولد قنط 1 ملعل رما ولعصه) عجنامنوعل
عطا صذ و(ع همه و6 کته و) عصر فعنص ه ۵۹ ولناد خصف دم عطا خقطا اعط؟ عطا نی بومطاعص که فص حز
0 ۷۳اه ۹عسی ۳۵۵ 6۲ص صه حعطغ وصه ماعزطانه عط جه 0عاتو ص00 ۵۵ تولناه عم ه مطصفناع5 اک
4 عط بطعدعی+ عطا ۶و دناد عتامتصمنو عط ح معخص دی فعکتصز عطا فصه عصونمینای دز عطا
منطعدهناماه۲ عطا وصنصنصعیه فصه صوناهتتاسوضصم فص صصنیکععدله عط 6۶ حلسوعع عنط خ وععتد ۳6۳۵ عونصط 1
ده 0ع5تصعلز ۳6۳۵ فصو رصم -حانای 21 وصه کصعصوصرصی ک موی فعقتصلز معط وصه ,فعاطهسه 0660
زانط تعصودریم۳ هنود عنصعاد1 ۶0۶ فاصعص و رصم -طبه عط
۵ 1عت ۳۵۲۵ 2 علطم که داهطصرد عط 1 :(۸6اکک) 3 صمتووعصا-ناه5 لوسطا سک عط که صمتاقصص۵۳؟ عط]
اه 561۲-6200 باه عط و صمناع ص0۳ عطا جح فصوناوا۲ آهو ۲0 2۰ ع1ط 12
(ز ای عط حلع ۳6۵ 0 ماع عطا کز ژ معط ۵۶ ود عطا) ز ما علمعا ز ۷
تام عط حلعقع مغ فسوی عطا کز معط او خصوده عطا) م6 عفوعا ز ۸
.(عصل گنه الط ععه طاودا) ز قصد ز ص 6 مر نطکصوتاها۳ رد-0 ۵ کذ معط 1 2
بز قصه 3 فاصخصعل 0 666 مرنطعصهتاهاه مد کز عحعط 1 0
هط صمتصزحه "موی عط 116 0 ۳۵۶ جاحص صمناوم از تکامد لوسصبساد عطا راد دس عطا صا
41 | 220 19ع | ۱218 017 | 016 614۱15 013 | 612 ۱011 010 09۳ 68 ۱۵7۱ 6۵۵ | ۱65 ۲4 3 2 ۱ 61
1 0 ۷ 7 ۷ ۸ ۲ ۸ 7 ۵ ۷ 0 ۷ 0 ۸ ۷ ۸ ۷ 0 7 7
0-2 0 ۸ ۸ 7 ۸ » »2 ۷ 0 0 ۸ ۸ ۷ ۸ ۷ ۷ 0 ۸ 0
3 ۷ ۸ 2 ی 0 ۷ 0 0 ۸ 27 ۸ 27 ۷ ۷ ۸ ۸ 27 ۸
۲-4 ۸ ۷ ۷ 0 1۷ 0 ۸ 1۷ ۸ 0 ۷ ۷ ۸ ۸ ۸ »۰ 0
05 ۲۷ 7 0 ۸ ۸ ۷ ۸ ۷ ۷ ۸ ۸ 0 ۸ 2 0 ۷
06 ۸ 7 27 ۸ 7 ۷ 1۷ ۸ ۸ ۸ 27 ۷ ۸ 27 ۷
07 27 ۷ 0 ۷ ۷ ۸ ۸ ۸ »27 ۷ ۷ ۸ ۷ ۷
8 ۲۷ 0 ۸ ۸ 0 ۸ 7 0 ۲۷ ۸ 0 ۷ 7
9 0 ۷ ۸ 7 ۲۷ ۸ 7 ۲۷ 0 ۸ ۸ ۷
210 ۲۷ ۷ ۲۷ ۲۷ ۸ 7 ۲۷ ۸ 7 ۸ 7
211 ۲۷ ۸ ۸ 0 1۷ 7 0 ۷ 0 ۷
212 ۸ ۸ 7 ۷ 0 ۷ ۷ 0 ۸
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
9 ,1 ۳عطس0 3 ,2 عصساه ۰۰۰۷ بوتلنطنعصهحرع آهنو5 عنصماع عط ص۳۳ | 29
مکصذ عاهطمصره ععصد 06آک5 ای کته ۹عسوصحم کل کنر سعصد نانطمط ی عطا عصتا اعد
ترامرمصنه عسه کعلحس عط 1" دععلحس و۵110 طخ عحدم عم عز مد بتاتطمطوم۳ تعنص عط 1 +عصه قصه معر و طا تج
7 داح ۲۵ د تاداع ما۲0 عط ۲0۳۲ ۵ 110 4۰ 16ط12
فا ۳6۳۵ مزع مسا تاه عط عصنعی 0عا سا عصم ۳۵۵ عم تانطا معط عط و2 معا صذ وتحصحه فعطنیفعل م۸
ی ی 8 نت 41 8 6 8 8 5 31
1 ۱20 19 18| 17| 16 15| ۱14 13| 12| 11 10 ات
1 0 1 ۵ ۷1 4 1 0 0 0 1 0 1 1 1 0 0 0 1 0 1 1
1 0 0 ۵ بل 0 0 0 0 0 0 ۵ 3 0 0 0 0 0 0 0 1 0
3 4 1 0 71 1 1 0 1 1 ی ۵ بک 1 0 1 3 1 1 0 1 1
4( 0 1 0 1 0 0 0 1 0 1 ک 0 1 1 0 1 0 1 1 ۵ 1
5 0 3 0 7۱ ی 0 0 3 1 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 ۵ 0
6 ۵ 4 1 0 ط ی 8 0 :"۳ 1 1 0 1 0 0 0 0 1 1 ۵ 3
7 0 0 1 0 0 ث 1 0 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 0 1 ۵
8 1 1 ۵ 1 1 ث 0 1 4 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 ۵ ۵
9. ۵ 1 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 3 1 0 1 1
10 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 ۳۷ 0 1 1 1 0 1 0 1 ۵
14 1 1 ۵ 1 ی 0 ی 1 ۸ 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0 1 1
هت ۵ 1 1 0 5 1 0 0 1 3 0 1 1 1 0 1 1 1 0 1
3 ۵ 1 1 0 0 1 ل 0 0 1 1 0 0 ۳ 1 0 0 1 1 0 ۵
214 0 1 1 0 1 0 0 0 0 ال 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 1
15 0 0 0 با 0 1 0 1 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 1 0
216 1 1 0 0 0 0 0 0 1 ی ۵ 0 0 0 ۵ 0 1 1 0 0 0
1 0 1 0 71 1 1 0 ۵ 0 ی ۵ بک 1 1 ۵ 0 0 1 0 1 1
218 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0
19 1 4 0 1 ط 0 ع ل 1 3 0 ۹ 1 ۵ 1 4 1 1 0 1 3
20 ۵ 4 1 0 ط ی 0 1 0 3 + 0 1 1 ۵ 4 0 1 1 ۵ 3
1 0 1 1 0 0 ث 1 0 0 :3 1 0 0 1 1 0 0 1 1 ۵ ۵
:عجتاقصد اانصفدممر عط عصنع جح تکتلنطامط عط مصنصتصصععل وگ ومطاعص و عز حلحص؟ عصن10[ه] عط 1
۰ لفصه هد ص11 ول اعد نانطمط م۳ مان وش بط (1 + ه) ک 14 نماد فصمعد عط ۹ص ] + ۸ :1 ما5
.( ۳+ 1 ک 1 و1 * 1 > ل) علنظ حتلهظ عط ما عصنلممععه عط اه ما00 عط[ اعد معط لهصت عط۲
جل ار تعصه اه امععصی عطا ما نادمه ۹عکموعکص عحه خقطا معهه عطا معلفساعصز *1 رعفی عنطا صا :31066
عز نانطصصه» عنط 1 هم نانطعط< لمقنص عط خمعله ما فعلععد دز کذ و3 صعاد صا .(2013) علای علطم عطا
باقن امط توق اعط دفصنطعصتاماه رسملوصمع5 وصنعت اعد تلاطامطم لمتانص عطا مت 2440
4 6 اف 0 8 0 0 0 6 0 0
تت ق 4 نس 6 ات ات 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1 1 1 1 1 37 1 1 1 : 1 1 1۳ 1 3 1 1 3 1 1
1 1 1 ۱1 1 1 ۰ 1 1 1 1 1 ۰ ۱ 0 1 1 1 1
1 1 1 1 1۳ 1 1 1* 1* 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 8 1 1 1 1 1 1 ظ 1 ک 1 1 1 1 5 1 1 1
1 1۳ 1 1 *1 1 1 5 1۳ 1 ۱ ۰ 0 1 2 1۳ 0 1 1 1
1 1 1 8 1 ی 1 1 1 : 1 1 0 اب 1 1 1۳ 4 1 1۳
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1۶ 1 1 1
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
مل عط ما وصنلدمعد عاطمسد ی ۲و فلع 10 عطا ,4
ماه عطا گز ماه حععه ح بوععمانهای ۲6 فعاطهسه دنه قصه خنامکتاه وکتاصصز که آها0 |
عطخ ۲و صوناهععز عط ح مصعط .166 -ز که صوناهعکز صه 6 ۵1۵ 1۳ مه
هه عمسوا در ۳۳۵ کصمتااحولی عطغ وصه هم عط حصو ۲ وعتعلعل م۳ همه 6
۶[ مه عط حد فعصنتماطاه فلع 10 عطا عطاقت سل دز
6۵۵ ففط جصهوعن لمصتگ ۸ مس صه ط6ز عا که 0۳ 06 1[
و10 عطا اه ماما مصوعد نک معله فصه دعل موم ای اه 112000
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
9 ,1 3 ,2 عصتاه ۰.۰۷ بونانطنعدهدرعع هن و5 عنصعاع عط ص2۳ | 31
(فعاطاهسه که سوم فص 1 عط اد 2/01 صوناعواصا اه علد 37160 2۰ حصوعه1
عط اه ولد معل نو ععحوعل عطا مععماد عنطا که +وصلصوصعل که [عل فص جوم صوناعصم که عندولمص۸
جصاه عط که ۵1 که رو جصمناه عم عط ,۳۵ طعقه حط 1۳" فاص عط وصتاعلای روط فعصنماداه ۵۹ فعاطعانه
1۳ ۵۵ پووج وج ملع حلص ام همم که هنک عطا ,تعهط قنط 0 تصای طعقه ج ۳1۴ فاص 0۶
2 23 20 ف2 ق1 17 16 کد. میوا تقد هد وه مد و هی ج و کی که ق 2 1
1 ولد مرعل عطا وصه موم ععصالصن 6ط 1 .3 عسع 1
طونط فصه وصعلصصعل طونط عمط فعاطعسه عدعط 1 مععاطعسد مداد ععه نی عط لد وواعصنل م۸
معط حه عوصعط اعد وصه قصه بطونط :3 دز مسعکنیه عحعطا که اعوموص عطا ,۵۳5 معطاه ها وم ععصعلننای
1 و7 هنت عطا که جع و عع وا عطا مکی 0۶ مصعافری عطا ط کعوصقعط و۶ عط مععی فعاطعانه
انا زد تعصوحرعه ۲ همه حلعتاوسط ومصنانوع| و صمتععتهکنل عط ووعطم مدمانطام فقو که 5 عطا ۲۵ عصنلجمی۸
,66 و که قصه کعنصحصصص ۲ «خعتانصمصمصمی قصه کصوناهتتنصموه ۶6۶۳ کعحععز کصماومحط عطا که عده دز
عط اوه ۹عمعدم عحد وعطا عمط کم رکه خصع گنل حذ منیا عط ۵۳ ولد ععه کصمنامتنصمون0
وصنادنه عطا ۵ رسوطد۲0 .یمصنانوع1 عنطا اه اعد فص وحم عطا وله عسد خبط وواعن وه عطا اه ع۲هاد خی
ده 0۳00060 دز فوصنط جع عنصه سا عطا جه وععوط کتصسحصصی عطا دوس 0 بکتلزطانعصهرع هنود وحصعافا ۳160۶5
عمط وصه ناه تصدو ۵ ۳و هموح عط که با دح عط 6 ۵ مصعع5 امد کعمل کح دمطله وونل عصل ۵
عاداتعدو ری دودعم عط موعلنعصیه معله خطط ,60 فصه تاععصنط 0۶ عاطتعصوحریهد دودعم عط دو1مط ولده خمط حصعاف
,و کنط صا +عصعطاه طاف تمه مد مت فقط صعصد معکنا عصه که عدسی عط صا «کاتصححصصی عط حذ وعاختصصی 20
رده امد حصعادآ ۰ بتازطنعصهدریه هنود عصود عط عن طعنط ۳ ,دله نو مغ فعنسل وعصوزدعه معط حصعاعآ او صونوناه ۲ 1۳6
مه عاطنعدهدریم۲ جودعم عطا دوعلنعصی معله خبط ,600 فصه کلعمستنط ۵۳ علطنعصهجرید صمعوم عط علنعصی
عادانعدهحرق ۲ ععد کانصحصصصیه عط حذ عاممعم لاله" مععماد (711اظ۳) +عطامم۳۳ وام11 عط 1 .وکتصسحصصی عطا ۵0ص خمصصصمی
که عمصع حز نانطنعصهمی آهنمد ۶و عصمتقنصقعل فصه عاصععصی عطا صه خععته۵؟ عمدم قنط1 .حعطاه طعف ۲۵
64 00ط60 ععصع مع #ممع عه [[۵ که ,کصوتعصحصنل نله وصه ,لععنطاه ,دیع ,ناه اههد معنصمصصی
دععده ناگ فصد ووفنناگ عطا وصه 10 که علحد وتامدوه قصه ععناعاز ونانط امه مصصن مادم اه عصصصع ص
۲و رسادنصن2 عطا م۳ عاسوجوه که عصمنصنصه عطا قصه مکعنفدد نا معط عحعطا ددموه ووللهن۲ بعاماد عطا ۶و
امه 0ع1 دم ۵۵ نانطنعصهدرید هنود عنصعاد1 اه آعومصد عط ونوعمامصط 1 حمتاممسگصا وصه عصونای نصمصصص0
بظتعصعحصنل طلعقه 60۴ وعشاع 4 مد سای عجتامعاصط عط برط فعصنماحاه یهد عطا مت ولمم ۸ لوعخص 0۳
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
2 | وومامن50 دنله اه هدوز صعنص1۳ 9 ,1 376 ,2 عصاه ۷
خطوظ و4صه امطصی ,(61) واه عنصمصم6 فصه انانطنعصومرکد لهمصعصت عط مه ۵ععلنعصه ۵۳۵ فدص 21
1 ,(04) کختاعصط اتمه 6۵ اناد «(قع) فععمع تمه فصه خصحصطاصکصی ,(2)) ای اعصندهه
,(8) ععدع1 ون صمط وصه بکنلنطاهاد آمخناهم «(07) کنلنطماصهع آهنود ,(6) مادم صحعناف ,(ک)) ععنافناز ع 1
7 او علبد ,(212) صمناهاري< اه تلو ,(11ع) عطوت موه ,(10ع) مگ هل ,(9ع) کصعصصی 6۵ خطوند
کانلوه ههد ,(016) کلعنلهط ,(015) کصصومد نود عطا عوقطه ,(014) کعتله فصه عمط ۵۳ مع ی ,(13)
کعحصصوسنحصه فص ,(20ع) هد وصتو1نط۳؟ فصه 4ممع وصنصنمزصه ,(9ل)) فععصلفط , (018) صصتاعل ,(017)
6 16 2۳00 له ,13 باه ,10 و 6 رکش وله فاصعصوصصی وله عطا ما وصنلممعع۸ .(21) صصناه تصصعصی
و عمط عط و۳۵۳ معطاه جا نوی کقصه وصعفصومصل طونط عمط فعاطوسه عفعط 1 +کعاطهسو ععوااص
مارد عط صذ مععصقط رقم ععی فعاطعسه عحعط ۵۳ عوصعط المصد چصه فصه طونط هی دز ماه معط
بان معطکه عطا صقطا عمط عز 11 وصه 21 و کعاطعسه عط که جوم ععواتصز عط وععچسی
عطا طخ انم مق حه کوعمص/1 اه ونلنطنعصهمرعع۸ م5 که دمص ۵ط ۲ .(2016) .فعلسط1 نسم 2سکلمطی مصوزنظ نصنلدطاهر
۵ 88 ,4 و۴ ,2 عجستا۷۵ ,کعنوب5 کصصعححهع 2/1 جصتا ۳۳۵0 صه عصس یط لمسعاوطا قح 1 لمصواهتنصوع 0 که توص
م5 .عوصمط۳ علع560 ددع۷۷ عط وخ صععلم معامصن بصع رم عط کم ونانطنعصومید منود عخودوم 0۳ .(2010) 34۰ مقصطنا۸
بصع 0۳ #صمحصع مصه/3 ناو او کصونایناط۳ +صععط 1 ,خصوت م0 کمک حدم .(2013) .۸ م۸
"ما دنه ۵۶ صص ص۲0 تلو لدم فده دهم آهندد عخصو ۳0" (2017) معا محعنط۲ه ۱۷۷ نگ ,30666
۰ 3.734-5ع155 ۷۵1.34 ,(2017) مونعا م۸1 حط حلسویع اه موز مدمنامصصا
ما مادم بوناندنعصو رکه هنود عخودومری کز «مط فص صعط ۷" .(2018) 0۰ اسب فنص داعمناهع00 ۳۰ مععز هط ۳۰ وزه 1 حمطظ
ما وصه ماع ۵۶ ۷:0۵ اه عصزو۳ عطع دص جنانط م۸ و کووط36 فص حعاصفوصضط ماو .(2016) مطعصع۳ رفجملمگ نطعهوو12
کمانص ۲ ام ات۳ ,نونده خصتا صمهلصدتد ,کندعط 1 دمعم/۵ ,خصونک ما۳۵
وتانطنعدهجریه ههد هص ممص۳؟ .(2017) 3۰ محصلوظ بطا۸ ۸۰ مصنه72 فعصسحطو۸ .۸ ,نلصمط .۲7 بگاوع3 .3 ,تاک ومصط۸ ۳۰ ,فتسو10
959-۰ (2017) 42 معصمص۳ فص کحصنعظ آمصومحصاصا ح حلسوعی 1 و۱۷ حیتوسط کصونامتنصموه0 عنصماع و
"ممصم همع غاد 000 حطس حذ کععص ناه قصد وصعومعصد و کانانطاکوعد اه فصونامی 30 تععصعصت مع 6۵۵۵ (2016) سا ص120
۸24 عنصماعا صذ صمتاوصم۳۳ جنانطصوع۸ لمفوو5 که مخعصوصص) .(2016) معط دز مصنمععم13 کح طگنمد ۷ ,31۵0 نطزطم۲3
006۵0 «عطعن1] ح مصنصص۳1 وه دمد 6 او مه[ ,2 عطحسه ,22 عستاه۷ وان نصا
و داتطانطص دماج عصنمولمصه صذ صمخینامرحد کاز فص ر۸6کل) عصناع۸09 سک دمص" .(2015) دز وزفط ۷۰ ملفصه۳۳ ۳۰ ,۳00
2 ۷۵۱ ,خصعحصعمصد1 جناندطهناع :۸ ناهد اه لمحسوز لمصوتامصهتصا ,(1۳26) ععصمصاصند/3 ۳۳۵۵0 06۵ 1 اه حون ماصو دوز
۶و موز بص۳ا حز صوااصعحصاصطا ۵۶ ونلنطنععوط دعز وصد ععصعص موی وممی6 .(2007) ,حخطووظ داش مطدااوز ۳ وحم حمصطمط
۲و لمدسوز بصوناینصصصی بونانطنحصودرید هنود عکوحومحی صذ افتاف و5 معمددمحد او عامد عط1 .(2018) 36۰ بانط 8 ,یگ وطوقصنطامظ
0 ,عع دوع 66و و00۳0 ومع او عامد عط 1 +موصمصصوام احفوصحصظ وصد دوریم هم .(2016) 34۰ بقل صعص۳- ی م۸
آمدهناهص 2 اه موز +وصعفنتال کصححصاکی جح عکا دای کتانطنعصوجرک ۳ هنود کعمل 110 *.(2017) معنص۸ مناهطحو[ ۸12۳۵ ,اعصهگ
امه[ مطعوو درد فععصعسه- 661 و طخ طحطعملد8 -لد زطه از صذ ععصعص مع 4ممع وصنصنهامط .(2014) .ونصعتز سععلمطک وتاناهطگ جزااسملسدک
66064 تصمفلو۳ چ اعتس "عون جه ععصعصهه جع ومع که عمط عط ما" .(2016) بخ منطملاط ۴۰ بصهعطا 36۰ رگدک۵ 1
41 30110۱ 36 ۷۷۵۵۵۹0۵ ۵ 0430+ 15:14 آ۵ ۲ .عزوا-عکد: ۲۵۳ 00۳/۱۱۵۵۵۵
| Introduction: Social responsibility is defined as the voluntary efforts to eliminate or minimize the negative effects of business activities on stakeholders that are done by the organizations. The aim of this article is to present a model of Islamic social responsibility with an emphasis on good governance, with an interpretative structural modeling approach in the Ministry of Communications and Information Technology. Methodology: In this study, fuzzy screening technique and interpretive structural modeling (ISM), were used to identify the criteria and the relationship between the criteria. After studying the relevant literature review and interviewing with the managers of the Ministry of Communications and Information Technology. Findings: After analyzing the data, the variables were classified into eight different levels and were plotted according to the relations of the ISM graph. After analyzing, the variables were categorized into three groups: independent or key variables, communication variables and the dependent variables and no variables were included in the group of autonomous variables. Social responsibility in Islamic style was studied in five economic, social-political, ethical, legal, and altruism dimensions, and aspects of good governance from the scientific point of view under the five dimensions of participation, accountability, justice and equality, rule of law, and efficiency and effectiveness of the government. Conclusion: According to the results, the components of financial responsibility and economic security, attention to the benefit of society, citizens' participation, social accountability, law enforcement, equal rights, rule of law, respect for norms and values, and beliefs have high dependence and conductivity power. In the other words, the impact of these criteria is very high, and any small change on these variables causes the fundamental changes in the system. |
19,482 | 372662 | اثربخشی مشاوره گروهی به روش ساختاری بر عملکرد خانواده و رضایت زناشویی !
20 آکتاد5 آهاضج/ 0ص دمقاس ۳ رواقصج ۳ ره لاه مرحره معسا باه حلازی ومع ام اه و۳
روش: روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و طرح پیش-
آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری زنان متاهلی
بودند که به خاطر مشکلات زناشویی و خانوادگی به کلینیک
کرده بودند. از بین مراجعه کنندگان ۲۰ زن متاهل به روش نمونه
رضایت زناشویی و مقیاس عملکرد خانواده بود. گروه آزمایش در
۸جلسه مشاوره گروهی هر جلسه به مدت ۲ ساعت شر کت نمود و
گروه گواه هیچ آموزشی دریافت نکرد. داده های خام به روش
تحلیل کواریانس یک راهه مورد تجزیه و تخلیل قرار گرقت.
یافتهها: نتایج حاکی از وجود تفاوت معنادار در عملکرد خانواده
و رضایت زناشویی گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه بود
(0>۰/۰۵). یافته ها بیانگر این مطلب است که مشاوره گروهی با
رویکرد ساختاری می تواند عملکرد خانواده و رضایت زناشویی در
و رع ول رد2 0صه صمناق۵0 که واهم۳ ۵ ۵ ۲۵۲۵0
65 ع1]6 خصق۲ ۲ نطو زک 0/۵0 5 کاایوم۳ 156 +کع ۳۵
۱. این مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره می باشد.
۲. دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد. 000.600 07/81) 1138033۳۳۵۳1
۳ نویسنده مسوول): استاد گروه روان شناسی» دانشگاه فردوسی مشهد.» ۲.ع02002100/0.۵ع
۴ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵
خانواده قدیمی ترین نهاد اجتماعی است که از زمان پیدایش بشر وجود داشته و اساس تشکیل جامعه
است (2011 ,1)217200). خانواده نقش مهمی در رشد زیستی» روانی» اجتماعی و حفاظت از اعضای خود
ایفا می کند (2011 ,72127 :8 221073127) و سیستمی است که اعضای آن با یکدیگر در تعامل هستند و
بریکدیگر تاثیر می گذارند. تعاملات و الگوهای مراوده ای که بین اعضای خانواده جاری است عملکرد
خانواده را به وجود می آورد و یک عملکرد سالم نشان دهنده این مطلب است که الگوهای مراودهای و
تعاملات بین اعضای خانواده» در رسیدن به اهداف خانواده سودمند و موثر است (2012 ,712925). عملکرد
خانواده یکی از متغیرهایی است که اوضاع و شرایط خانواده را در حوزه های مختلف ارزیابی می کند
(2011 مله ۵۲ 8 فط3/05896) و نشان دهنده توانایی خانواده در هماهنگی با تغییرات ایجاد شده در طول
حیات» رعایت حد و مرزها اجرای مقررات و اصول و الگوهای انضباطی است ( :6 3/0707 ,1۳2۳۵7۳۵
6 ,6 1۳2۷). عملکرد خانواده در ابعاد هفت گانه حل مشکل » ارتباط » نقش » همراهی عاطفی » آمپزش
عاطفی » کنترل رفتار و عملکرد کلی تعریف می شود (2008 ,221667 [52026).
عملکرد سالم در یک محیط خانوادگی با ازتباطات شفای» نقش های واضح و روشن» پیوستگی و انسجام و
تنظیم احساسی مناسب مشخص می شوداو این در حالی است که عملکرد نامناسب در یک خانواده با سطوح بالای
تعارضات» آشفتگی و کنترل رفتاری و احساسی ضعیف خود را نشان می دهد (2010 ,له 21 +8 1-6300:50).
از طرفی برای ارتقای عملکرد.و سلامت خانواده مفهوم رضایت زناشویی نیز مورد توجه قرار گرفته
است. مطالعات پژوهشگران نشان می دهد خانواده هایی که در آن زن و شوهر با هم تفاهم دارند و رضایت
بین آنها وجود دارد عملکرد مناسب تری دارند و نقشهای خود را بهتر ایفا می کنند( ۸5200۱7 ,و8216
7 ,1004202047206 :6). نتایج مطالعات گریف و مالهرب (2001 ,3/2116706 :8 0766۶) حاکی از
آن است که رضایتمندی زناشویی یکی از مهمترین تعیین کننده های عملکرد سالم در نهاد خانواده می
بایباخ (2009 ,0ع36/602) معتقد است در نهاد خانواده زنان پیشتر از سایر اعضای خانواده در معرض
سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمسقان ۱۳۹۵ الربخشی متفاوره گروهی به روش ساغخازی برریت ۶۵
آسیب هستند و عدم رضایت زناشویی یکی از آسیب های اساسی در نظام خانواده به ویژه در آغاز ازدواج
است. از همان روزهای آغازین زندگی مشترکک» عدم توافقهای جدی و مکرر بین زن و شوهر به وجود می
آید که اگر حل نشود می تواند رضایت و ثبات زناشویی را با تهدید جدی مواجه کنند ( ,110567-6072:2400
4 ,۳726 :8 2/105). گلاسر ( 2000 ,18867)) علت نارضایتی زناشویی را تضاد خواسته های زوجین»
غیر واقعی بودن خواسته ها و ناتوانی در ارزیابی درست از رفتارهای خود می داند. از سوی دیگن روابط
رضایت بخش برای زن و شوهر و فرزندان فواید زیادی در بردارد که از جمله آن افزایش سلامت روانی و
جسمانی زن و شوهر و فرزندان و نیز افزایش انعطاف پذیری آن ها در مواجهه با فشارهای زندگی است
(2001 ,365۳606 +۵8 520005 ,۳1211070). آلکرناوی (2 ,۸1-1676۵) در پژوهش خود نشان داده
است که ساختار خانواده پیش بینی کننده اصلی عملکرد خانواده» رضایت زناشویی و عزت نفس پایین است.
نظر به این که یکی از محورهای ارزیابی سلامتی خانواده» سلامت عملکرد آن خانواده و میزان
رضایت زناشویی زوجین می باشد بی شک این محور ارزیابی نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی
خانواده ایفا می کند و لازم است تدابیری جهت بهبود و ارتقای آن اندیشیده شود که اهمیت این نکته در
مواقعی که عملکرد خانواده و رضایت زناشویی کاهش می:یابد؛ بیشتر میشود. از اینرو انجام مداخلات
مرتبط با عملکرد خانواده و رضایت زناشویی از اهمیت زیادی برخوزدار قی باشد. در این راستا استفاده از
مشاوره گروهی روشی است که کمتر در آمر سلامت خانواده و رضایت زناشویی پرداخته شده است.
مشاوره گروهی نوعی از مشاوره است که در آن یک و گاهی دو مشاور با تقریبا ۸الی ۱۰ نفر
شرکنت نله دور هم می نشینند تا راه حلی برای مشکل بیابند (2006 ,372967 +8 ۸0۵07 5۳۵). این
روش به مشکلاتی که در سطح هشیار مراجعان قرار دارد تمرکز می کند و بر تغییرات عمده شخصیت تاکید
ندارد و هدف آن اصلاح» پیگیری و آموزش است و فرایندهای بین فردی و راهبردهای حل مساله را که بر
افکار» احساسات و رفتارهای هشیار مبتنی هستند را شامل می شود. اعضای مشاوره گروهی درگیر مشکلات
مربوط به وظایف رشدی گستره زندگی و فشازهای ناشی از بحرانهای محبطی هستند ( ,/(0۲6 :8 ۳007677
41). مشاوره گروهی بر اساس درمان ساختاری مفاهیم مربوط به ساختار خانواده» نظامهای فرعی خانواده»
مرز بین خرده نظام های مختلف و همین طور بین خانواده و امحیط بزرگتر» غنا یا فقر کار کرد های خانواده»
انعطاف پذیری یا عدم انعطاف پذیری خانواده در مواجهه با مسائل و بحرانها و وحدت یا عدم وحدت
۶ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵
خانواده را مورد توجه قرار می دهد. بر اساس نظر نیکولز (2009 ,16018ع71) رویکرد ساختاری مبتنی بر ۳
مفهوم تئوریک اساسی میباشد. ساختار خانواده!» زیرسیستمهای خانواده ۲ و مرزهای خانواده". درمانگران
ساختاری معتقدند که ساختار سازمانی زیربنایی خانواده یعنی الگوهای تعاملی پایدار و نظم دهنده آن و
انعطاف پذیری آن در پاسخ به شرایط متغیر در سراسر چرخه زندگی خانوادگی است که باعث بروز الگوهای
کارساز یا بدکار میگردد. از نظر ساختار گرایان تعیینکنندههای اصلی بهزیستی اعضای خانواده شامل
کلیت نظام خانواده» تأثیر سازمان مرتبهای خانواده و کارکرد به هم پیوسته نظامهای فرعی آن می باشد
ساختار خانواده همان الگوهای سازمان یافته تعامل اعضای خانواده است. ساختار به شیوه تقسیم
کارهای سیستم به چند خرده سیستم و هماهنگی این واحدها با یکدیگر میپردازد و شامل الگوهای اقتداره
ارتباط و انواع تعامل نیز میشود. تنظیم روابط خرده سیستمها نیز از طریق ساختار سازمانی تأمین می گردد.
بخشی از ساختار خانواده به وسیله محدودیتهای کلی و بخش دیگر آن به وسیله محدودیتهای فردی
خانوادهها کارکردهای اصلی خود را تا.حدودی از ظریق سازمانیابی در قالب زیرسیستمهای
همزمانی که اغلب آرایش مرتبهای دارند تحقق میبخشند (2012 ,0146/0678 :8 ۲01460678)). پنابراین
زیرسیستمها به نوعی, اجزای ساختار خانواده محسوب میشوند و هدف از وجود زیرسیستمها اجرای
تکالیف خانوادگی ضروری برای کل نظام خانواده میباشد. همچنین .مرزهای درون خانواده از لحاظ
نفودپذیری (انعطاف پذیری) ۴ با یکدیگر متفاوت است و تعیین کننده میزان دسترسی به هر خرده نظام و
ماهیت و فراوانی ارتباطات بین اعضای خانواده میباشد. در صورتی که مرزهای بین زیرسیستمها کاملا
مشخص باشد همزمان با ایجاد حس تعلق درآفراد خانواجه آنان را آ یکدیگر متمایز میسازد.
با توجه به مطالب ذکر شده» پژوهش حاضر به این سوال پرداخته است که آیا مشاوره گروهی با
رویکرد ساختاری در شرایطی که متغیر های تاثی رگذار بر رضایت زناشویی و عملکرد خانواده از جمله سن»
سطح سواد» وضعیت مالی و تعداد فرزندان کنترل و پا حذف شده اند» می تواند رضایت زناشویی و عملکرد
خانواده زنان متاهل را بهبود ببخشد و آیا بین عملکرد خانواده و رضایت زناشویی زنانی که مشاوره ساختاری
دریافت کرده اند و گروهی که هیچ درمانی دریافت نکرده اند تفاوت معناداری وجود دارد؟
سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمسقان ۱۳۹۵ الربخشی متفاوره گروهی به روش ساخخازی برایت ۶۷
مطالعه حاضر یک پژوهش نیمه آزمایشی با پیش- پس آزمون همراه با گروه گواه می باشد. جامعه
آماری را زنان متاهلی که به کلینیک دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد مراجعه
کرده بودند» تشکیل دادند. نمونه مورد نظر ۲۰ زن متاهل بودند که به روش نمونه گیری در دسترس از بین
مراجعه کنندگانی که شرایط شرکت در پژوهش را داشتند انتخاب شدند و به منظور حذف و کنترل متغیر
های اضافی احتمالی به طور تصادفی در دو گروه (گروه آزمایشی و گروه گواه) قرار گرفتند. معیارهای
ورود به طرح دارا بودن حداقل یک فرزند» سطح سواد حداقل دیپلم» وضعیت اقتصادی متوسط به بالا سن
بین ۲۰ تا ۳۵ سال» کسب نمره پایین تر از ۶۰ از پرسشنامه رضایت زناشویی وکسب نمره پایین تر از ۱۱۰ از
مقیاس عملکرد خانواده بود. معیارهای خروج عدم حضور در ۲ جلسه و شرکت کردن همزمان در گارگاه
های درمانی بود. برای اندازه گیری رضایت زناشویی و عملکرد خانواده از پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ
پرسشنامه رضایت زوجی انریچ به عنوان یک ابزار تحقیق معتبر در تحقیقات متعدد برای پررسی
میزان و عوامل رضایت زناشویی مورد استفاده قا رگرفته است. فاورز و اولسون (1989 ,01907 +6 ۳0۷6۲۹
) از این پرسشنامه برای بررسی میزان ژضتاینتا زنشویی استفاده؛ کرّدّه اند,ومعنقد هستند که این مقیاس نسبت
به تغییراتی که در خانواده بوجود می آید حساس است. این مقیاس شامل ۴ خرده مقیاس ۳۵ ماده ای می
باشد که می تواند به عنوان یک ابزار تحقیق در زمینه رضایت زناشویی» ارتباطات» و حل تعارض استفاده
گردد. پرسشنامه به صورت پنج گزینه ای می باشد و یک نگرش سنج از نوع لیکرت است. این پرسشنامه
برای هر یک از ماده ها پنج گزینه در نظر گرفته است که شامل کاملا مخالفم» مخالفم» نه موافق و نه
مخالف» موافقم» کاملا موافقم می باشد که بای آنها"ییلژه ای از تا ۵ تعلق می گیرد. برخی از سوالات
به صورت معکوس نمره گذاری می شود و به عبارت کاملا موافقم نمره ۱ و به عبارت کاملا مخالفم نمره
۵ تعلق می گیرد. فاورز و السون (1993 ,01907 :8 ۳0۷۲۵۲5) با استفاده ازنمونه گیری تصادفی در تحقیق
ملی با ۵۰۳۹ زوج نشان دادند که با استفاده از این پرسشنامه می توان با دقت ۸۵ تا ۹۵ درصد بین زوجین
خرسند و ناخرسند تمایز قائل شد. اولسون و فورز ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه را ۲٩/۰ بدست
آورده اند. سلیمانیان (1994 ,5016130212) ضریب پایایی ۰/۹ را برای این پرسشنامه گزارش کرده است.
ضریب همبستگی پرسشنامه انریچ با مقیاسهای رضایت خانوادگی از ۰/۴۱ تا ۰/۶۰ و با مقیاس های رضایت
۸ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵
از زندگی ۰/۳۲ تا ۰/۴۱ است که نشانه روایی سازه آن می باشد (2000 ,721667 523261). اعتبار پرسشنامه
رضایت زوجی با ضریب آلفای کرونباخ توسط لارسون و اولسون ( 1989 ,0190 :68 27800]) ۰/۹۲
مقیاس سنجش عملکرد خانواده (1-(۳۸7) بر اساس الگوی مک مستر توسط اپستین» بالدوین و
بیشاپ (1983 ,319000 +8 38100 مصاع1و:۳) طراحی شده و دارای ۵۳ ماده» با هدف توصیف ویژگی
های سازمانی و ساختاری خانواده تهیه شده است. برای نمره گذاری مقیاس عملکرد خانواده به هر سوال ۱
تا ۴ نمره با استفاده از این کلید واژه ها داده می شود و به پاسخ کاملا موافقم ۱ موافق ۲» مخالف ۳و کاملا
مخالف نمره ۴ داده می شود. در این مقیاس» نمرات کمتر از ۱۱۰ بیانگر عملکرد مختل و نمرات بالاتر از
۶ عملکرد سالم می باشد. اپستین» بالدوین و بیشاپ (1983 ,819100 6۵۶ 32100 ,طل30916) ضریب
آلفای کرونباخ مربوط به ابعاد مقیاس سنجش عملکرد خانواده را بین ۰/۷۲ و ۰/۹۲ گزارش کرده اند. در
تحقیقی دیگری در ایران ضریب آلفای کرونباخ را بین ۰/۷۲ تا ۰/۸۳ در خرده مقیاس ها و در مقیاس کلی
۲ تعیین کرده اند (2006 ,161005۳۵ 2/2161 +8 012200 10ع7220). در ایران نجاریان ( ,772[27120
5) برای اولین بار مقیاس عملکرد خانواده رااترجمه» هنجارایابی و میزان سازی کرد. وی در پژوهشی با
عنوان بررسی ویژگی های روانسنجی اپژازاشنجش خانواده که روی نمونهای با حجم ۵۰۱ نفر از دانشجویان
دانشگاه تهران انجام داد» ضمن تأیید اعتبار نسخه فارسی این آزمون (۳۸10-7)» که دارای ۴۵ سوال است»
اعتبار کل آزمون را ۰/۹۳ بدست آورد که در سطح ۳۶0/001 معنادار می باشد. وی با استفاده از روش
تحلیل عاملی توانست سه سازه یا عامل را شناسایی و نام گذاری کند. این سازه ها عبارتند از ۱- نقشهای
خانوادگی ۲- حل مسأله و ۳- همراهی عاطفی. در ایران علاوه بر 7۸10-7 نسخه های دیگری از این آزمون
هنجاریابی و تحلیل عاملی شده است. این نسخه ها ۷۴۱ ۴۳ ۵۳ و۶۰ سوالی می باشند. بهاری ( ,1330271
0) در پژوهش خود از فرم ۴۵ سوالی -۳۸10 استفاده کرده و پایایی آنرا ۰/۹۴ بدست آورده است. در
پژوهش حاضر از فرم ۴۵ سوالی مقیاس عملکرد خانواده استفاده شد.
در پژوهش حاضر ابتدا مراجعه کنندگان به کلینیک» پرسشنامه رضایت زناشویی و مقیاس عملکرد
خانواده را تکمیل نمودند و از بین کسانی که شرایط شرکت در پژوهش را داشتند ۲۰ نفر انتخاب شدند و
به طور تصادفی در گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. از گروه ها پیش آزمون گرفته شد و گروه آزمایش
در ۸ جلسه مشاوره گروهی به روش ساختاری و هر جلسه به مدت ۲ ساعت شر کت نمود و گروه گواه هیچ
سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵ اثربخشی مشاوره گروهی به روش ساختاری بر ... ۶۹
مداخله ای دریافت ننمود. بعد از اتمام جلسات از گروه آزمایش و گروه گواه پس آزمون گرفته شد. درمان
ساختاری به عنوان متغیر مستقل و تاثیرگذار و رضایت زوجین و عملکرد خانواده به عنوان متغیر وابسته و
تاثیر پذیر در نظر گرفته شد. در نهایت اطلاعات جمع آوری شده از هر دو گروه وارد سیستم رایانه شد و با
نرم افزار 5099 ورژن ۱۶مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه در پژوهش حاضر پیش آزمون و پس
آزمون اجرا شد لذا به منظور کنترل تاثیر پیش آزمون بر نمرات پس آزمون» برای تعیین میزان اثربخشی
مشاوره گروهی ساختاری بر عملکرد خانواده و رضایت زناشویی زنان متاهل از آزمون تحلیل کوواریانس
خلاصه ای از جلسات مشاوره گروهی با رویکرد ساختاری بر اساس کتاب خانواده و خانواده درمانی
مینوچین (2013 ,09ع1/10) تنظیم و در جدول (۱) ارائه شد. روال کلی در جلسات مشاوره گروهی با
رویکرد ساختاری در ابتدا تشخیص ساختار های معیوب و الگوهای تعاملی تکراری و غلط و در ادامه ارائه
سخنرانی و آموزش و دادن تکالیف به شرکت کنندگان بود.
جدول ا. ساختار جلسات مشاوره گروهی با رویکرد ساختاری بر اساس کتاب خانواده و خانواده درمانی مینوچین
آشنایی با شر کت کنند گان» بیان مشکلات و مسائل و قصه زند گی مراجعان» آگاه سازی مراجعان از روند جلسات
اول درمان, اهداف درمان ساختاری و مزیت های روش مشاوره گروهی
استخراج نقشه خانواده شر کت کنند گان شامل خرده نظام ها تبانی ها و انتلاف ها و الگوهای مراوده ای برای
دوم ایجاد فرضیه ای که نشان میدهد کدام ناخیه از خانواده مختل است
ایجاد زیرمنظومه های جدید يا اصلاح زیرمنظومه های قبلی خانواده از طریق آموزش دستکاری و تغییر فضا در
چهارم آموزش تغییر در مرزهای خانواده بر اساس قّشه خانواده با هدف ایجاد مرزهای روشن
بررسی استرس های وارده بر خانواده شرکت کنندگان» بررسی ائتلاف ها مثلث سازی ها بیراهه روی و نحوه
اصلاح و تغییر الگوهای مراوده ای خانواده از طریق آموزش ارتباطموثر و استفاده از مشاوره گروهی برای
ششم ایجاد تمایزیافتگی با خانواده اصلی و رسیدن به توافق و تبادل نظر بر سر برقراری ارتباط جدید با والدین» همشیرها
آشناسازی مراجعان با چرخه زندگی خانوادگی» مشکلات و تنش هایی که در هر مرحله وجود دارد» آموزش
وآگاهی دادن به مراجعان برای انجام وظایفی که خاص هر مرحله است
اختتام» مشاهده وضعیت فعلی مراجعین و نحوه تعاملات آنان» بررسی تکالیف» تقدیر و تشکر از شرکت کنندگان
و تحسین آنها برای تعمیم یافته ها به خارج از جلسات
۰ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال:۶) ظماره 4۲ پاییژ و زمستان ۱۳۹۵
در پژوهش حاضر دو متغیر عملکرد خانواده و رضایت زناشویی در گروه آزمایش و گواه مورد
بررسی قرار گرفتند. اطلاعاتی همچون میانگین و انحراف استاندارد دو متغیر فوق در جدول زیر ارائه گردید.
جدول ۲. میانگین و انحراف استاندارد عملکرد خانواده و رضایت زناشویی در گروه آزمایش و گواه در
به منظور تجزیه و تحلیل دادهها و پاسخ به سوال پژوهش از آزمون آماری تحلیل کوواریانس
(۸007۸) استفاده شد. برای بررسی پیش فرض نرمال بودن توزیع نمرات در گروه آزمایشی و گواه» از
آزمون کالم وگروف اسمیرنوف! استفاده شد. با توجه به نتایج آزمون کالم وگروف اسمیرونوف میتوان
گفت که توزیع نمره های عملکرد خانواده در مرحله پیش آزمون (3-۰/۸۳۶» 2-۰/۶۲) و پس آزمون
(0-۰/۹۳۲ 2-۰/۵۴) و توزیع نمرات زضایت زناشویی در مراحل پیش آزمون (0-۰/۹۸۵ 2<:۰/۴۵) و
جدول ۳. سطوح معناداری حاصل از آزمون کالم و گروف اسمیرنوف عملکرد خانواده و رضایت زناشویی
سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵ اثربخشی مشاوره گروهی به روش ساختاری بر ... ۷۱
همچنین جهت بررسی پیش فرض همگنی واریانس ها در گروه آزمایش و گواه از آزمون لون! استفاده
گردید که نتایج نشان داد همگنی واریانس ها در دو گروه رعایت شده است (۰/۰۵< 0) (جدول شماره ۴).
جدول ۴. نتایج حاصل از آزمون لون عملکرد خانواده و رضایت زناشویی گروه آزمایشی و گواه
با توجه به رعایت مفروضههای فوق» آزمون تحلیل کوواریانس یک راهه به کار گرفته شد و نتایج
حاصل از اجرای آزمون در جدول ۵ و ۶ ارائه شده است.
جدول ۵. نتایج حاصل از آزمون تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه عملکرد خانواده در گروه آزمایش و گواه
بر اساس نتایج حاصل از اجرای آزمون کوواریانس که در جدول شماره ۵ ارائه شده است بین گروه
آزمایش و گواه در متغیر عملکرد: خانواده تفاوت معناداری وجود دارد (0>*/۰۵ ۳0.۳(۴۱۱/۷۳۰) و با
توجه به بیشتر بودن میانگین مات عملکرد خانواده دریهگروه آزمایش (۸/7۱۲۹/۴۴) در مقایسه با گروه
گواه (81-۱۰۵/۸۶) میتوان گفت که مشاورهی گروهی ساختاری بر عملکرد خانواده گروه آزمایش نسبت
به گروه گواه تأثیر مثبت و معناداری دارد و ۴۷ درد تغییرات به وجود: آمده در عملکرد خانواده زنان متاهل
ناشی از روش مداخله ساختاری بوده است (۰/۴۷ 5012760 ).
۲ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵
جدول ۶ نتایج حاصل از آزمون تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه رضایت زناشویی در دو گروه آزمایش و گواه
براساس نتایج ارائه شده در جدول شماره ۶» بین رضایت زناشویی زنان گروه آزمایش و گواه تفاوت
معناداری وجود دارد (۰0>۰/۰۵ ۳0.۳(۳۶/۳۸). با توجه به بیشتر بودن میانگین نمرات رضایت زناشویی در
گروه آزمایش(۸]7۱۱۰/۷۵) در مقایسه با گروه گواه (81-۸۷/۷۱) میتوان گفت که مشاورهی گروهی با
رویکرد ساختاری بر رضایت زناشویی گروه آزمایش نسبت به گروه گواه تأثیر مثبت و معناداری دارد و ۴۶
درصد تغییرات به وجود آمده در رضایت زناشویی زنان متاهل ناشی از اثر مشاوره گروهی ساختاری بوده
پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثربخشی مشاوره گروهی ساختاری بر عملکرد خانواده و رضایت
زناشویی انجام شد. با کنترل نمره پیش آزمولّ» بین عملکرد خانواده گروه آزمایش ساختاری و گروه کنترل
تفاوت معناداری وجود داشت. يافتهها نشان داد که ۷ درصد تغییرات به وجود آمده در عملکرد خانواده
گروه آزمایش ناشی از شرکت در گروه ساختاری بوده است. موسوی» مرادی و مهدویهرسینی (,1/1010821
5 مفصاه۳ه11 3/2002 8۶ 1/107201) تاثیر خانواده درمانی ساختاری را بر رضایت زناشویی و عملکرد
خانواده های دارای کودکان مبتلا:به.اختلال اضطراب جدایی به.اثبات رسانده اند که از جهاتی همسو با
پژوهش حاضر است. همچنین يیافته های مطالعه گلدنب رگ و گلدنب رگ ( ,00106006۳8 ۵ 08 601060
9) و پژوهش مینوچین به نقل از ثنایی ذاکر (2013 ,7۵166۲ 522261 :1974 مصلط/3) با این نتیجه
همخوانی دارد. در پژوهش مینوچین به کارگیری درمان ساختاری سبب بهبود انعطاف پذیری در تعاملات
و فرآیند ارتباطات اعضای خانواده شده بود. يافته پژوهش حاضر با نتایج پژوهش گریف و درشلر به نقل
از کار (2001 ,0277 :1997 ,190167 :8 07661 ) نیز هماهنگگ است. پژوهش مذکور اثربخشی درمان
ساختاری بر بهبود عملکرد خانواده به ویژه در ایجاد نقش های والدینی سازگارتر در خانواده های معتادان
سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵ اثربخشی مشاوره گروهی به روش ساختاری بر ... ۷۳
در تبیین تاثیر مشاوره گروهی ساختاری بر عملکرد خانواده می توان گفت که یک خانواده با
عملکرد مختل» خانوادهای است که عملکرد ساختار آن خانواده کاهش یافته است و سازمان خانواده به هم
ريخته است (1983 ,05606۲8). گلدنبرگ و گلدنب رگ (2009 ,6014606۲8 :8 010606۲8) معتقد
هستند که یک خانواده برای کارساز بودن و داشتن یک عملکرد سالم باید مرزبندیهای نسلی روشنی داشته
باشد» اعضا در موضوعات اساسی اتحاد داشته باشند و دارا بودن قدرت و اقتدار همراه با قاعده باشد. در اين
راستا مشاوره با رویکرد ساختاری توانست با اصلاح مرزهای خانواده» افرادی را که قبلا نقش اصلی خود را
از دست داده بودند مجددا در زیرمنظومه های خاص خود مستقر کند. سیستم خانواده دوباره پارور شد و
اعضای خانواده با قرار گرفتن در نقش اصلی خود که آن را گم کرده بودند» توانستند مسئولیت های جدید
خود را به خوبی انجام دهند. با ایجاد تغییر در تکالیف هر کدام از زیرمنظومه های خانواده و اصلاح
وضعیت مرزهای خانواده بخشی از عملکرد خانواده بهبود پیدا کرد. اصلاح وضعیت مرزهای خانواده به
نحوی انجام شد که علاوه بر تبادل اطلاعات و احساسات» هویت فردی هر یک از اعضای خانواده در
موضع زوجین» والدین و کودک حفظ گردید::درمانگر در مراحل پایانی درمان» تغییر ایجاد شده در
سازمان خانواده و قواعد خانواده و تلاش مراجعان برای وضع قوانین متعطف و مناسب برای رفتار فرزندان
را ارزیابی کرده و از فنون متعدد برای بر هم زدن ائتلاف های (مثلث ها) بین اعضای خانواده مراجعان بهره
گرفت. بنابراین میتوان گفت در پژوهش حاضر, تغییرات حاصله در عملکرد خانواده در اثر مداخلات
بازسازی از قبیل مرزسازی» تقویت زیرمنظومه زناشویی» والدینی و فرزندان بدست آمد. همچنین آموزش
به مراجعان برای ایجاد قواعدی متناسب با چرخه زندگی خانواده» نظم و انسجام خوبی را در خانواده به
از سوی دیگره با کنترل نمره پیش آزمون» بین رضایت زناشویی در گروه ساختاری و گروه گواه
تفاوت معناداری وجود داشت. یافتهها نشان داد که ۴۶ درصد تغییرات به وجود آمده در رضایت زناشویی
گروه آزمایش ناشی از شرکت در جلسات مشاوره گروهی ساختاری بوده است. همسو با نتیجه پژوهش
حاضر سودانی» شهریاری و شفیع آبادی (2009:,ن۸۳2۵۵ 5۳2 :8 ۶۵۳1ط52 ,ن5025) در پژوهشی با عنوان
اثربخشی آموزش خانوادهدرمانی ساختی به شیوه گروهی بر کاهش تعارضات زناشویی زوجین ارجاعی به
شعب شورای حل اختلاف شهرستان باغ ملک که بر روی نمونه متشکل از ۳۰ زوج انجام شد. به این نتیجه
رسیدند که خانوادهدرمانی ساختاری موجب کاهش تعارضات زناشویی و مولفههای آن در پس آزمون و در
۴ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵
مرحله پیگیری شده است. اثربخشی خانوادهدرمانی ساختاری بر کاهش تعارضهای زناشویی و مولفههای
آن توسط پژوهشگران متعدد تأیید شده است (2001 ,۵؛ 2006 ,1051200 :6 ۶۳1۵090 ,۷1۳60«
6 ,6۳6 ۵ ۸7868٩ 2007 مقالز 20 2 8366 مد ۳).
در تبیین اینکه چگونه مشاوره گروهی با رویکرد ساختاری توانست رضایت زناشویی مراجعان را
بهبود ببخشد لازم است به نظر مینوچین (1974 ,0ع۸110۷) اشاره کرد که معتقد است الگوهای تبادلی بین
اعضای خانواده تنظیم کننده رفتار آنها میباشد. لذا در پژوهش حاضر الگوهای تبادلی بین اعضای خانواده
و نحوه ارتباط برقرار کردن آنها بررسی شد و الگوهای معیوب و تکراری» اصلاح یا تغییر پیدا کرد.
محدودیت هایی شامل قواعد عام (همگانی) و قواعد فردی برای اعضای خانواده مشخص شد و بدین صورت
بخشی از نارضایتی بین زن و شوهر بهبود پیدا کرد. از سوی دیگر کارکردهای زیرمنظومه زناشویی که از
مباحث اصلی درمان ساخت نگر می باشد بررسی شد. دو وظیفه مهم زیرمنظومه زناشویی یعنی ارضای
نیازهای یکدیگر (زن و شوهر) و حمایت روانی- اجتماعی از همدیگر در جلسه درمان بررسی شد. با ارائه
تکالیفی به زنان شرکت کننده در پژوهش در مورد توجه به یکدیگر و رفع نیازهای متقابل مراجعانی که در
انجام این وظایف کوتاهی کرده بودند تغییر پیدا کردند. حمایت روانی- اجتماعی زن و شوهر با تقویت
مرزهای خانواده بهبود پیداکرد. در نتیچه تخمایت زن و شوهر (زبرمنظومه زناشویی) از همدیگر در مقابل
زیرمنظومه های دیگر سبب افزایش رضايت زناشویی آنها شد. همچنین تکالیف ارائه شده از جانب مشاور
به افراد کمک کرد تا با آشکار ساختق,تعازضات,موجود بین زناو شوآهر,ار یک گفتگوی دو نفره» امکان
حل و فصل تضادهای موجد تعارضات را فراهم کننداو غملا روش درست حل تعارضات را آموخته و به
کار گيرند. گلدنبرگ و گلدنبرگ (2012 ,600106006۲8 ۵8۶ 60100000۲8) عامل اصلی در کارکرد
هماهنگ خانواده را میزان جور بودن نیازها و توانمندیهای اعضا و مقدار خشنودی آنها از روابط متقابل می
دانند. در این راستا به مراجعان آموزش داده شد که زن و شوهر مکمل یکدیگر باشند و اعضای خانواده به
ویژه زن و شوهر به صورت: گروهی"عمل کنند و در عین حال وابستگی متقابلشان به یکدیگر را بپذيرند.
یکی از تکنیکهایی که در بهبود رضایت زناشویی نقش موثری داشت این بود که برای تغییر یک عضو در
خانواده به عضو دیگری که رابطه نزدیک و تکمیل کننده با وی داشت (زن و شوهر) گفته شد که به او برای
تغییر کمک کند زیرا او به تنهایی قادر به این کار نیست. این تاکتیک حرکت یک عضو در خانواده را بدون
مکملیت و حمایت دیگری دشوار می ساخت و امن" بدون "تو" را به معارضه طلبید. این روش شرکت
کنندگان در طرح را به صورت یاردرمانگرانی در خارج از جلسه مشاوره گروهی و در منزل در آورد. این
سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمسقان ۱۳۹۵ اثربخشی منقاوره گروخی به روشن ساشهازی بریت ۷۵
تکنیک را مینوچین به نقل از ثنایی ذاکر (2013 ,221667 520261 :1974 ,ط101ع1/1100) تحت عنوان دوجانبگی
به کار می برد و در این پژوهش نیز سبب تحرکک شرکت کنندگان در جلسه شد. همچنین در پژوهش حاضر
از تعبیر و تفسیرهای فردگرایانه پرهیز شد و مشکلات و ناراحتی ها هم به زن و هم به شوهر نسبت داده شد.
این گونه می توان نتیجه گیری کرد که درمان ساختاری می تواند عملکرد خانواده و رضایت زناشویی
در زنان متاهل را بهبود ببخشد. مشاوره ساختاری عملکرد خانواده شر کت کنندگان در پژوهش را تغییر داد.
در پژوهش حاضر متغیرهای مزاحم از طریق همگون سازی گروه آزمایش و گروه گواه و جایگزینی تصادفی
افراد در دو گروه حذف شدند. با توجه به این اینکه تاثیرات درمان ساختاری عمیق است و سازمان خانواده
را تغییر می دهد ممکن است این تغبیرات در دراز مدت اثرات بیشتری را داشته باشد. در طی جلسات میانی
مراجعان از وضعیت به وجود آمده در محیط خانواده ناراضی بودند و اذعان داشتند که به شرایط قبلی عادت
کرده بودند. این نگرانی و ناراحتی به خاطر بر هم خوردن الگوهای تعاملی بین اعضا تغییر یا اصلاح مرزهای
بین زیرمنظومه ها و از بین رفتن انتلاف های بین اعضای خانواده بود. ساختار و سازمان معیوب خانواده در
ظاهر آرامش بخش و در اصل خود مخرب و نابود کننده رابطه بین اعضای خانواده و عملکرد خانواده بود.
در پژوهش حاضر ساختار معیوب خانواده شرکت. کنند گان؛دراظرح» به کمک فنون و تکالیف و آموزش
های رویکرد ساختاری تغییر کرد و بهادنبال آن بسیاری از تغییرات سازنده به وجود آمد. همچنین رضایت
زناشویی یک متغیر نگرشی است و خصوصیت فردی زن و شوهر محسوب می شود (2009 ,31۵225). این
به این معنا است که تغییر در نگرش یکی از زوجین می تواند درارسیلان به رضایت زناشویی کمک کند و
این نتیجه در پژوهش حاضر بدست آمد. در مجموع رویکرد ساختاری با مبانی نظری و فنونی آشنا و واضح
توانست تاثیر معناداری بر رضایت زناشویی و عملکرد خانواده زنان شرکت کننده در پژوهش بگذارد. با
توجه به اینکه در پژوهش حاضر نمونه مورد نظر زنان متاهل بود و همه شرکت کنندگان يا شاغل بودند و یا
مسئولیت نگهداری از فرزندان را بز غهده داشتند لذا هماهنگت کردن وقت شرکت کنند گان بزای: حضور در
یک روز و یک ساعت از اصلی تریّن متحدودیت های این پژوهش:بود. همچنین نداشتن پیگیری در پژوهش
حاضر به عنوان محدودیت گزارش می شود. پیشنهاد می شود پژوهشگران ایرانی میزان اثربخشی درمان
ساختاری را که در خارج از کشور بر بیماری هایی از جمله دیابت و اختلالاتی از جمله پرخوری مرضی به
اثبات رسانده اند» بررسی کنند و به منظور شناخت بهتر تاثیر آسیب زا و جدی عملکرد ناسالم در خانواده و
عدم رضایت زناشویی بر فرزندان رابطه این دو متغیر را با اختلالاتی از جمله اختلال شخصیت ضد اجتماعی
و پرخاشگری فیزیکی و کلامی در فرزندان بررسی شود. در پایان از اساتید محترم دانشکده علوم تربیتی و
۶ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵
روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد که در تصویب و اجرای پژوهش حاضر همکاری نموده اند نهایت
قدردانی را داریم و از کلیه کسانی که که در فراخوان» اطلاع رسانی و فراهم آمدن نمونه متناسب با اهداف
پژوهش, ما را همراهی کردند کمال تشکر و قدردانی را داریم.
0 لاه ,ماع تولنصد؟ ,که ماصص رک مزع مامط عم ۵۶ رو ۸ .(2012) بش۸ ۸1-1۳6۵
6 حقنصناک22[6 156 :صعص0 ۶ کم 2ع 0۵ #وصه کنامصقع رامم ۵۶ کدمنج )ند عکنا
40 ۵۵116 ۵۳-۵۹۷۵۲۲۵۵ ]٩ 06۲0۳۵۲۵ ۳3۵ ۵۱۳۵۲۵ 0۳۵ 3۵1۵۱۵ .(2000) ۳۰ مفتقطهظ
(26۳51۵0 15) 163۳۵۰ 01 بواز هنت صعللد3/0 اهزطاحج 1 کزوعط]
۸ :136۳۵07 االنص؟ 0عکن0 5010-10 اعد 6 ند ع 6ص «(2009) 34۰ مطهطعرع0
[ا 2 3616 00۳۳۵1205 .(2007) بش۸ ,عولط گ 34 مسامصلدعش۸ 1 مفنطاعطلهط
7 ]0۳۳۵[ 136 بصهز هکم صذ ععاحدم وصمصه دمنکک0۳عل وصه صمنادگعنادد
70 ,صتاط0ا0 7836۳ ,2۳۵66 0۳۵ ۳۳655 0011660 ,7۳67۳0 و۳۳۵ .(2001) مشق
8۶ و8 [820 و5 م8303 دمناقاق ص1۳2 «رطه ۳۵۳ ما6۳ .(2011) .ی و00۲ یگ .۸ 36 و۲۲۷
:16۳20 .5 ,200 53و31 ۶ 34 ,نع طاعم 3/۳ .13 مفاه 8۳۵ نهک صنهکع13
اند ۶ [ع۵0 2516۲ 3/300 156 .(1983) .5 .0 ,300اکزظ 2 36 مسآ بص2100 8 .85 .37 مصنعا9 م۳
171-۰ ,(9)2 00۰ ۲ع7 ۳۵۵1 0۵ [۵ ۲1/01 70۳۳۵۱ معنعل اصعص که
1۵13006 .1000۵ ق1002 .(2007) بل ,188 ۵ ,17 .4 ,تلع63ظ .10 3۰ ,۳1۳61037
,(21)3 و0109 ع ررکم وان ۲٩ 70۳۵۱ عع مه صذ مناامم۳ اعناگصی 0ص 10۳817655
0 وانونلد ۷ خصمصنصنیک0 ۸ :10620 لعاضه/3 ۳2۳۸617 .(1989) .17 .0 01800 .7 .ظ 3۳0675
65-77۰ ,15 1۳36۲6 ۳۵۷ ۹۵ ,۵/1/0۳1۵ 70۳ باصعصککهکع۸ نلونند ۷-ععمیی
40 ۳۵۶۵۵۳ ۳۵1 ۵ 56:16 00 ناه آهاهه حاعسطظ .(3893) ۰ .0 م0190 ۵۶ ول .8 ۳0635
:۵4 316۷ .رده 7۳6۲ ونامع 20 ۵ و1360 00166 ۷۹۸ ود اععسم00 .(2000) ۷۷۰ متعععقای
ما5 صنه13۶۹ ,17 225131075 ونر ۲ع13 بر ۳۵۲ .(2009) .1 مع 6 10600می چگ مق 06۲8 1060م6
20110 32/20 :165020 .(2010) وممصوحش۸ وط ع توصهططاعوها3 مک ی ۳0۵ظ
ب3 0628386 :۷10۷ 0067 شخ ره 136۲ ۳۵۳۵ .(2012) .1 مع 6 06 1می گ مق 6۲ م6
,70۵ .5000565 حذ 5201300 لهاس/3 هه وومصناصگ (2001) با مطمطلد/3 2 .۸ .3 ,)6۳66
-1058 200 ۳636۵1 ۵1 01160060655 برمد 6 6ام 00 .(2006) بش۸ ,1001300 ۶ کل ,11300509
سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمسقان ۱۳۹۵ اثربخشی مناوره گروخی به روشن ساشهازی بریت ۷۷
4 ۳۵۳86 کالفای صم6 .(2001) .0 .8 ,ععد6 356 ۵ ۴ .36 ,530065 کل ۷۷۰ ,11311070
[۵ا10 362 ۵ ۶و کاعاگه جع ۳۵۵۳ 7 ومامنام ماعزساه صز کصعاطامتم منطکص0 ۳۵130
-۵[۶٩ وا وانط وصه عصنصمتاص؟ وانصد؟ 6۳6۵۵ منطعصونهاه ۵ط1 .(2012) 3/۰ منصهکق11
(36۲۹1۵0 1۵) .305-17 ,(8)3 ,ع0۲ع8ع رانوه ۳۲۳٩ امد سول صمناهآنع م۳
40 06۳6۳۲6 ۵5 بوانصد؟ صنفص که منطعصونهام۳ 36165 05 واگ .(2011) ۳۰ 1۵1۷۵00
و 0۳8۳6۶5 [000۳۵ع 00نط 1 معبنا 06۳06 معط ۳۵۵ کاصحعم کصعلانط ۵۶ ونازطاندم11
ب 0۶ 200 0۵ ۳۲۵۷۵۲ ,۳۶625 برع مامط دم لمعنصنل
و عاع0عه آمزع ام رم که 0002505 .(2006) 3/۰ مطع 160۷ 6۶ .۸ 3/0۳80 .1 1۳3۳۵0۵
56-7 م4 130۷001 ,30۵00۵ 7 مصعحفلنط آمحصی فصه وصنصصص؟ اند
۸ :0۳60۵۳6 #وصاکت 52012000 آماخهصد هصن 2000 .(1989) 37۰ .0 ,0150 :6 وگ بش۸ 1.27868
311-۰ ,15 7۳6۳9 ۳۵۳۳۵۷ 0۳۵ ۵1ز م۲1 م30 مود صمناعنام۳
.(00)) .1 .0 ,0۵00675 6 .5 ,11300169 ول وط0قصنا5 و36 1۰ 8316100 ,م5 بش۸ 16۵20056
<16 5صعع00169ه وصه صعحفلنط که کعنانصد؟ صز وصنصمتاص؟ ولنصد؟ که معزع تمصع ایک
:16۵0 .(2013) ,766۲ عممهصد5 بظ صمتهاقهه۳ 1 .و۳۵۳ انم 00 بران20 .5 مصنط0 2/00
5۰ وا زو 7036۳ 13۵۳۷2۳0 :36۸ مدما505 .م۲۳۵۳ رانجم ۳۵۳۵/65 .(1974) .5 مصنط0 1/00
اند ۵۶ 00۳۳0۵150 .(2011) .37 ,3/3050 :6 مسآ مفطق۳۵0۵ ,3 بعصنطا0 .36 مفطع1/05
کنازسطاحج 3۵۵010 ۲ از کاصعخوم ۶و کعنانصم؟ صز صمنامصه 0ع ده هه عصنص 0
0116006655 36 3۷۵۵16 .(2005) بش۸ یک منصزکهت1 3/2003 2 م۸ ,310720 ۴ 1/0934
آهازسدص عط) دعطاع 5۳6 وصه عصتصمنا ۶ اند عصا و تحص صذ معط توانصد؟ 5۳
,70۳۵ 80۳06۲۰نل متسه اتدمع نی صعسلانط که کغنانهح؟ عط) اه مناج هناهد
اولن ۳ 1۳۵1۰ 11 ع5601 و۸0۳ع۳ برأن 0۲۳۵ 51010070120101 .(1995) ۳۰ مطقانهزد1<
(36۳51۵ 1۳) 0006160۰ 0۶ از ص7] مکققعط 1 2/2516 وصناهعص)
:16320 .برجره 136۲۳ را( 00۵ ره ۳ عآماه ۳0۳۹۵0۳۶ .(2009) 3/۰ .۸ 313280
:056115 3/3853 ,305100 ببره 13۵۲ وان ۲٩ [۵ععیه 7۳۵ .(2009) 34۰ مکامط271
۲۵12000 156 .(2004) .۸ .7 ,11206 6 وس .ل 3/678 مغ .7 ,0560-60۳2000
ب 53 لماع وصه ,کع5 0۳06 305 از آهاضهص مکعناکعع معط ماه
,(۳9) 6.51667 6 هقسا0 ۷۷ 8۰ 8۰ 13 بنرصه۵۳ با۵ ۳ آم سم 5۳ .(1983) ۰ظ .7 ,3056006۲
9 ]70۳۵ .۳۵۳۵865 5 ص۲6غلنط 0 و انصد؟ ۶ ۲۵1۵ 156 .(2000) 8۰ ,تفله7 ععقصدک
41 16303 ۳۵۲۹۵۰ انم 0۳۵ رام ۹۶ 1۳۵۵۵۱ 1۳36 .(2007) .8 محفله7 ععقصدک
(36751۵0 13) 20۰ 36521 :16320 506۰ 61126 03ع17 و۳۵۳۵ 1۳6 .(2008) .8 متقله7 تععصده5
6 ره 5۲۳۵۸۵۲ 0۳۵ 0۳۹۵1۹۳ ۲٩ 7۳360۲65 .(2006) .17 .ی وطعقق31 مه م۸ مفو۵ط۸ مقطا5
,01311۵۲۵ (ع ۵91171 ۳۵) ۹5و1۵ ,0۳۳۵۵۵۳۵ 3:60 .(3994) .۸ مصقنصحصنمام5
۶ رازآ 3/0216 اهز اجه 1 ک+ماعق/3 معصخانعط0) کزدعط ۲ +عاک 2/1 05305000۰
۸ پژوهشهای روان شناسی بالینی و مشاوره» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۶ شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۵
و عصنصن۳ 01 31100065655 15۵ .(2009) بش۸ مفوهط۸ مک ۶ ما وطععطهطک ,36 مفصقلونگ
اناگد۵ لهاضقص ۳۵0058 صذ برمدعطی نامع حلعهمصه ۵ بومدعطا وانصد؟ آد 5۳
]7۵۳۳۵ 0۳006۳۲۰ لتعصنام ان صعلجقع ص۳۲ ۳6۶۵1000 اکن عط) ۲۵ ۲۵۲۵۳۳۵۵
(36۲5120 13) .7-25 ,(4) 10 ونرووام رد2 ۸۳۵ 1 ۳1۳۵19۶5 770
50108 0۳0160 01 کزدواهصه هدوز هط ۸ .(2006) 8۰ و6۳6 ی با 8 ,۷۷1965 .8 .7 ق۷166
475-7 ,(6)4 ,7۳6۲۳۵۵ 836۳۵0۷10۲ .ک20 1 67ع 5022 هه عععنسصمص 0عععع تنل
6 0۵ 58000۲ اتقصخم ۸ .(2006) .17 ی مفانق 05۲ 14ع1ق/3 چگ م۸ 3/0520 7306
70۳۵1 ۶008۰ تحانصد؟ ۶و عسعدعص عط عاعلوناد۷ وصه کعن عم مامح کم
(36۲۹120 13) ۸۳2902۳20۰ :ص2طع 1 و راکمه ران۲0 .(2011) ۳۰ مسدگدل 2 مک تقلطد7
| هدف: بررسی اثربخشی مشاوره گروهی با رویکرد ساختاری بر عملکرد خانواده و رضایت زناشویی زنان متاهل. روش: روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و طرح پیش-آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری زنان متاهلی بودند که به خاطر مشکلات زناشویی و خانوادگی به کلینیک دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد مراجعه کرده بودند. از بین مراجعه کنندگان ۲۰ زن متاهل به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پرسشنامه رضایت زناشویی و مقیاس عملکرد خانواده بود. گروه آزمایش در ۸ جلسه مشاوره گروهی هر جلسه به مدت ۲ ساعت شرکت نمود و گروه گواه هیچ آموزشی دریافت نکرد. داده های خام به روش تحلیل کواریانس یک راهه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از وجود تفاوت معنادار در عملکرد خانواده و رضایت زناشویی گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه بود (۰۵/۰p |
12,749 | 490319 | از سویی نیز در ناحیه البرز
غربی شمالی و مرکزی جنوبی متغیر وابسته بارش فراگیر بیشترین رابطه همبستگی معنادار را با متغیرهای مستقل مقادیر
شاخصهای توپوگرافی داشته و بارش فراگیر ناحیه البرز غربی جنوبی کمترین رابطه خطی معنادار را با مقادیر
شباقیسنهاق اتب وگرافی برتزازاتسرهه استرهاین معنااکه تزضمراهاف مرطوب وروی از سای شمالی ککور از
چمله پرفتار سیبری(بابایی فینی:۱۳۹۳) به علت ارتفاع پایین و نزدیکی به سطح زمین بت قاثیر تاهتواریهاق سطح
زمین قرار می گیرد و توده هواهای مرطوب ورودی از قسمتهای شمال غربی و غربی کشور از جمله پرفشارهای مهاجر
غربی(قشقایی,۱۳۷۵)(مرادی» ۱۳۸۵) به علت ارتفاع بالاتر و قدرت بیشتر کمتر تحت تاثیر ناهمواریهای سطحی قرار
گرفته و بارش منطقه تحت تاثیر این سیستم های جوی سطح بالاست.
۳6 جغرافیا(فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران)
بنابراین یافتههای این پژوهش همسو و تاییدی بر نتایج مطالعات پیشین بوده است. از جمله: رابطه معنادار بارش در
بیشتر مناطق با ارتفاع(علیجانی(۱۳۷۴)» رضایی بنقشه و رجاییاصل(۱۳۸۱)» ساریصراف و رجایی(۱۳۸۸)» رابطه خخطی
معنی دار بارش با شاخص توپوگرافی فاصله از دریا یا منبع رطوبتی(علیجانی(2008 ,۸11[8)؛ جهت گیری منطقه
مطالعاتی با رابطه خطی قوی(عزیزی و همکاران(۱۳۸۹)» عرض و طول جغرافیایی(فتاحی و همکاران(۱۳۹۵) که اين
یافته نیز هو با نقایج کار میباشد وبا استناد به این متابع ودستیافتهای پژوهش حاضر بیشترین شاخضهای فوتّر
بر بارش منطقه شناسایی گردیده و در کارهای تحقیقاتی آینده در زمینه برآورد و پیشبینی بارش میتوان از آنها استفاده
ارتباط بین شاخصهای تویو گرافی با بارشهای فراگیر منطقه کوهستانی البرز ۶۵
۱. احمدی, محمود؛ فرزانه جعفری همبری (۱۳۹۴). «تحلیل سینوپتیک بارش سنگین ۱۲آوریل ۲۰۱۵ شهرستان قزوین».
جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران )»۰ دوره جدید» سال سیزدهم. شماره ۴۴
۲ بابایی فینی» ام السلمه؛ ابراهیم فتاحی(۱۳۹۳). «طبقهبندی الگو های سینوپتیکی بارش زا در سواحل دریای خزر».
۴ حلبیان امیرحسین (۱۳۹۵). «تحلیل همدید بارشهای حدی و فراگیر در کرانههای غربی خزر با تاکید بر الگوهای
فشار تراز دریا». جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران )» سال ۴ شماره ۵۱
۵ خسروی, یونس؛ مهدی دوستکامیان و ال مراد طاهریان(۱۳۹۶). «بررسی و تحلیل الگوی فرارفت رطوبتی بارشهای
فراگیر ایران». جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران 4 » دوره جدید. سال پانزدهم»
۶ رضایی بنفشه مجید؛ عبدالحمید رجاییاصل(۱۳۸۱). «مدلبندی بارش حوضه آبریز قره سو». جغرافیا و برنامه ریزی»
۷ ساری صراف,بهروز؛ عبدالحمید رجایی و پریچهر مصری علمداری( ۱۳۸۸). «بررسی زابطه بین بارش و توپوگرافی
در ذامنه .ای شرقی و غربی متطقه کوهستانی تالشجن راو برنامه ر یرای یط یابیز ۱۳۸۸+ +سال 4۶ شماره
۸. علیجانی, بهلول (۱۳۷۴). «نقش کوههای البرز در توزیع ارتفاعی بارش) . فصلنامه تحقیقات جغرافیایی » دانشگاه
٩ عساکره» حسین(۱۳۸۴). «مدل سازی تغییرات مکانی عناصر اقلیمی مطالعه موردی: بارش سالانه استان اصفهان».
۰ عساکرهحسین؛ رباب رزمی(۱۳۹۰). «اقلیم شناسی بارش شمال غرب ایران».. جغرافیاو توسعه, شماره ۲۵ زمستان
۱ عساکرهحسین؛ رباب رزمی(۱۳۹۰). «اقلیم شناسی بارش شمال غرب ایران» . جغرافیاو توسعه, شماره ۲۵. زمستان
۲ عزیزی,قاسم؛ رحیم علی عباسپور و طاهر صفرراد (۱۳۸۹). «مدل تغییرات مکانیابی بارش در زاگرس میانی».
۳ غیورحسنعلی؛ سیدابوالفضل مسعودیان (۱۳۷۵). «بررسی مکانی رابطه ی بارش با ارتفاع در ایران زمین». تحقیقات
۶۶ جغرافیا(فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران)
۴ فتاحی» روح الله؛ زینب احمدی مقدم و فروغ عباسی(۱۳۹۵)«رابطه خطی بین متغیرهای توپوگرافی منطقه با میزان
بارش دراز مدت سالیانه (مطالعه موردی حوضه بهشت آباد)». اولین کنفرانس بین المللی آب» محیط زیست و
توسعه پایدار» گروه مهندسی عمران دانشکده فنی» دانشگاه محقق اردبیلی» صص ۰۱-۷
۵ فیض نوروزی» زهرا(۱۳۵۲). بررسی تغییرات بارندگی با ارتفاع در منطقه زاگرس. پایان نامه کارشناسی» دانشکده
۶ قشقایی» قاسم (۱۳۷۵). بررسی اثر فرابار سیبری بر بارشهای پاییزی سواحل جنوبی خزر پایان نامه کارشناسی
۷ مجردفیروز؛ حاجیمراد مرادی فر (۱۳۸۲). «مدلسازی رابطه بارش با ارتفاع در منطقه زاگرس». مدرس علوم انسانی,
۸ مرادی, حمید رضا(۱۳۸۵). «پیش بینی سیلابها بر اساس موقعیت های سینوپتیکی در ساحل جنوبی دریای خزر».
۹ هادیانی,میر امید؛ سعید جهانبخش, مجید رضایی بنفشه» یعقوب دین پژوه(۱۳۹۰). «نقش شرایط توپوگرافی در
برآورد گرادیان بارندگی طبقات ارتفاعی مناطق کوهستانی (مطالعه موردی دامنه شمالی البرز مرکزی)». فصلنامه
علوم و فنون منابع طبیعی, سال ششم» شماره ۲ تابستان ۹۰. صص ۰۱۵-۲۵
40 ۱۷| 36608۲30۳۲2 0۵ 83560 ۱۷۵۵۵۱ ااداهزد8 ۸ :2016 2۳0۰ با زا ,ق۸۲۵۳ - 20
۰ ۱ 8351۳0 0۵103 ۸۳:۵ 1۳۵ 0۷۵۲ ۴511۵11005 ۸۵10۵۱۱ ۲۵۲ 11۳ 0۲عا۸ ماع 868۲
۳ 0191۲161۵۳ اداخدم5 1۳۵ ۵۵ ۱۷۵۳۲۵۱۵۶ 7238۲05 1۳۵ ۵۴ ۴۶۲۲۵۵ .2008. ۵ راصهززا۸ - 21
۰ ۸0 ,5 ۷۵۱ ,5016066 ۱۷۱۵۳۳۵۱۳ ۵۳ |0۲۳۵ 11۵1100۰م ۲۳۵۵
۳ 051۲۱6۷۱۵۳ 1۳۵ ۵۳ ۱۳۶۱۵۲۵5 0۲08۲306 .1972 6۵۵۰ ۷۰6۰ 300 ز۸ بعاه0یدعا8 - 22
5۰ ۱۵۷۳۳۵۱۳۵۲۷۶ ۱۳۵ ۳۳۵۵۵۱۵110۳ ۵۲ ۵560 5ع ۴۳۵۵۵۵۳ ۱۵ ۱1۵10۵م۳۵م
,۱0۳۷۷۵۷ ,از66 راواعا۸ کسرانا 31 ,660۵۷۵ ,0۲8301531100 اه ۱۵۲۵۵۳۵۱۵۵ ۱۷/۵۲۵
0 ۱۱ 0151۲10۷۲۱0۳ ۵۳۵۵۵11۵1100 ۵۳ عاعاکه عم 1۵0082۲2 عافک-ا|ا2 5۳ .1953 .ل ,80۲۳5 - 23
0 ۴0۳۲۲۵۱۶ |۵ع 10008۲30۳ 0۲ ۸5960556۲ ۸ ۱۵۷۵۵۵۰197۵۰ 2.6۰ 300 .6 رصس۵ ۴۳ - 24
6 ۱۷۵۲۵۵۲۵۱۵۵۵۱ ۲۵۳۱۳۵۹۰ ۵۳۳۳۵۱ 1۳۵ ۵ اادا ص۸۵ ۵05100۵۲ 1۳6
|۲۵ ۲۵۱۳ ۲۱۵۳۶۵۵۵ ۵۲ 6۱6۷3110۳ ۳ ۵۲۲60 1۳6 .83۱۵۳۵1980 8۰ :۳ 300 زلا 0۰ ,۵۳۵۲ - 25
.8 300 راازط اهنا .ل ۵۷۳۵۲6۵۰ ۱۷۵۳۶۵۵۵ ۲۷۱۵۱۵۷۵۶5 0۳۲۵۱ 1۳۵ ۱۵ 0۵15100۵
بانازطه۷۵ هام5 عطا ۵ کعاطاهنسه و0 عنط مه ع 1000 1و ععصع کهآ 154۵ 2005 37 ,م2008 - 26
ما70 لهدمناهاط بصن1 عامصم) که عدمنوعط الک 0۷67 صمناهانمن0ع2۳ ۲و
6 صز 107۵05 ما الدگصند: که صمنها۲ عط1 .611.1939ط2/00 سا 8 فصه بظ .0 ووعلط10 - 27
آهناهم5 156 ماصذ ۳16۷۵005 وصناه 1300 1۵۶ کعط م۸ آمعناعناهاد0 06 3.2000۰ ,کا 036 - 28
۳605 تقتصصه صقعص ۶ ندنک .352661983 .3.3 م0هه مش وقطاناگنی - 29
197-7۰ :26 ,50 .7 .7 .7031300.37 30۷ ۵۶ فدمنعه وصعامععا5 عصو5 ککمق
ارتباط بین شاخصهای تویو گرافی با بارشهای فراگیر منطقه کوهستانی البرز ۶۷
1 [ 310۳-60610۳۵ عطا صز صمناهازصن م2۳ عنطحدع 06 ۵۳ 2/0061 ۸ .1979 .تمد ق7110 - 30
ابا طانتاعنل عطا 0۳ صمناهنزی عناممصرد فص اعناعاه صمناجعاصذ 15۵ .1973 .2 مطوکصتط13 - 31
31-4 :29 ,6608 0ص قلدع7 310 بصنعص3 ۵۶ جنصنزی عط صز ال دگهند؟ 50 01
10008720۷ 0صه 1065 ۳۷6۵۹ دمتاهانمن 3۳6 0666 کمنطاعدمنهام۴ .1996 بط ,16003۵0 - 32
لقدسا0 7 هد و1362 بشکتا صعاکه امک عطا که کصعاص3/0 عولنط ملظ مصعطاناه5 عطا صز
۳ ومد صمتاهصنادط .2003. هتوجد6 معلنط وصهمهاقم]آ 126 ول م2عد 3/120 - 33
و ما70 +کزد همه عا سح وصه کی مه ععی ۲5۵ تعدمع ۳6 کیام نها صمص صز صمتاهازصن 0۳6
ونازطهد ۷ .2019. 0.38806 0صه مفنتععته/2 36 بعصمعهقط 3۰ رامع ۸.0 بش۸ منا0 3120 - 34
.)9 ,3600۳85 نانک مصمزعم۲ عصزمن۸ عطا ص انعم که اصعصع صقطاصه عنطحد۳ع 0۳۵
3/0۵05 ج صز دنق عصعا مر عصزم 3/22 ,1999 ,۷.۴ ,ق1300 200 وس ,2۳۵06 - 35
۶و لهمساوز دمص مفصقلامعک هط برونمک ععقم ۸ کعونصطا6 1 لمعناعتهادمعی عصاعت «منعع3
۳ 16۷۵05 جازم الدگهند< که صصناطاعنل عطا که نامع ناکه صز 1965.۸0 .8 .ی ووعلصتط - 36
۰ 66 ,ازع نآ ۸63/1 کقج ]1 ,ددع 2/5۰ .200۳و صذ کصمناهاک 0عع 51
0 عط لا هز «مناهاژصن 0۳6 0۳ چطاصه نع 0۳0 ۲و الط 1997 . حفصگ .37 ۵صه :8 مطاههنگ - 37
ص۳۵ عع 270۳2 ۵۳ دمنادطانساعنل آمعنطامهعمعع 156 1951 ,1600010 8۰ بل 0صه کل ۰ ,5000 - 38
.3 -24 :1 ,ع 3/100۵ .3/6107 مننه 113 .11 گنه
5ا0 3/0121 506 صز جمناهازمزکه 2 هم صمناس دی ع15 6۳8۹01972 ۳.آ :3 0 ,50۳ - 39
صمناهانمن 2۳۵ ۶و صمناطافعن2 0۵ 5۵۰ 8۵۷/۵۵0 : ۷۸۷۵۵۹605 صعتفهصص)
0۳600110 100 نام ۳ع ۱۵۵۵ ۶و معائه عطا او جمنتامصنصاعل ۸ 1947 سس ۷۷۰ مط6ع50۳6 - 40
جز 00ها م0۳60 قصه م1000 6665 کمنطاعدمنااعط هنهک ,1996 ۷۷.6۶ ما1 - 41
164-۰ ,2 .370 ,70 :۷7۵1 ,500666 31070651 مقعج۸ کنامصنقا 12/0
[لدصنقط ۵۶ اصعصع ص۳۵ عطا و مدع 0 للم دنا مزا 19941546 رومط .ی :تکامطهای ۷7 - مه
67 006 زامم۸ مزع 3/6101 .مدع 1000 عام 00 جعب0
| بارش های سنگین ازجمله مخاطرات طبیعی هستند که آگاهی از پراکندگی زمانی و مکانی آنها کمک بسزایی جهت کاهش آسیب های احتمالی می نماید. به این منظور وجود رابطه معنادار بین بارش های فراگیر و شاخص های توپوگرافی منطقه کوهستانی البرز بررسی گردیده است. در این پژوهش از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردیده و در این مدل، متغیر وابسته بارش روزانه فراگیر منطقه مطالعاتی ( بارش های رخ داده در بیشتر از 70 درصد ایستگاه های سینوپتیکی منطقه) و متغیر مستقل داده های مربوط به شاخص های توپوگرافیکی منطقه مطالعاتی (ارتفاع ایستگاه سینوپتیک، شیب و جهت ایستگاه، طول و عرض جغرافیایی ایستگاه، فاصله از خط مبنای شمالی، فاصله از خط الرأس، ارتفاع متوسط ایستگاه در یک شعاع 2.5 کیلومتری، ارتفاع متوسط هشت بلوک پنجاه کیلومتری در جهات هشتگانه جغرافیایی به مرکزیت ایستگاه سینوپتیک، اختلاف ارتفاع متوسط آن هشت بلوک از ارتفاع متوسط ایستگاه در شعاع 2.5 کیلومتری) می باشد. در ابتدا امر رابطه همبستگی بین بارش های فراگیر(129 روز) و شاخص های توپوگرافی بر اساس ایستگاههای سینوپتیک مشترک در سه فصل زمستان، بهار و پاییز شناسایی و در ادامه ضرایب همبستگی با فاصله اطمینان 95 درصد در سطح معناداری کوچکتر از 0.05 بررسی و از هر فصل یک روز نمونه با بالاترین میزان ضرایب همبستگی در اکثریت شاخص های توپوگرافی با عنوان نماینده از آن فصل انتخاب گردید. منطقه مطالعاتی که رشته کوه گسترده البرز می باشد با توجه به پیچیدگی توپوگرافی و تنوع شرایط اقلیمی آن در هر ناحیه، به مناطقی با شباهت توپوگرافی و اقلیمی تقسیم گردیده است. بالاترین تعداد آماره معناداری از نظر مقیاس زمانی و مکانی بین بارش فراگیر با شاخص های توپوگرافی مربوط به بارش فراگیر فصل بهار با 18 مورد و کمترین مربوط به بارش فراگیر فصل زمستان با 9 مورد می باشد، در فصل پاییز نیز 14 مورد رابطه خطی معنادار قابل شناسایی است. از بین شاخص های توپوگرافی، قوی ترین شاخص مربوط به اختلاف ارتفاع متوسط بلوک های50 کیلومتری از متوسط ارتفاع ایستگاه در شعاع 2.5 کیلومتر در جهات مختلف با توجه به فصول مختلف سال می باشد و گواه بر تاثیر جهت در منطقه مطالعاتی بر بارش های فراگیر می باشد و اینکه منطقه مورد نظر در چه جهتی قرار گرفته باشد تا بارش بیشتری را دریافت نماید، به این معنا که توده هواهای مرطوب ورودی از قسمتهای شمالی کشور از جمله پرفشار سیبری (بابایی فینی،1393) به علت ارتفاع پایین و نزدیکی به سطح زمین تحت تاثیر ناهمواری های سطح زمین قرار می گیرد و توده هواهای مرطوب ورودی از قسمتهای شمال غربی و غربی کشور از جمله پرفشارهای مهاجر غربی ((قشقایی،1375)،(مرادی، 1385)) به علت ارتفاع بالاتر و قدرت بیشتر کمتر تحت تاثیر ناهمواریهای سطحی قرار گرفته و بارش منطقه تحت تاثیر این سیستم های جوی سطح بالاست. از سویی نیز بارش فراگیر در ناحیه البرز غربی شمالی و مرکزی جنوبی بیشترین و ناحیه البرز غربی جنوبی کمترین رابطه خطی معنادار را با مقادیر شاخص های توپوگرافی برقرار نموده است نتایج این تحقیق وجود رابطه خطی معنادار اکثریت شاخص های توپوگرافی مورد بررسی (22 شاخص از 24 شاخص) با بارش فراگیر را اثبات نموده تا بتوان بیشترین شاخص های موثر بر بارش منطقه را در زمینه برآورد و پیش بینی بارش استفاده نمود. دو شاخص توپوگرافی جهت ایستگاه و فاصله از خط الرأس در هیچ روزی و در هیچ ناحیه ای از منطقه مطالعاتی وارد مدل همبستگی نشده و هیچ گونه رابطه خطی معناداری ولو در حد ضعیف با بارش فراگیر منطقه برقرار ننموده اند. |
96 | 510982 | ترجمه علیاصغر شیدایعقوبی. تبریز: میهن.
پروان» حمیده و محمودرضا دشت ارژنه (۱۳۹۸). «بررسی تحلیلی تطبیقی اسطورههای پرواز
(کیکاووس» نمرود. ووئی» ایکارواس و آتنه)». پژوهش نامه دب حماسی. د ۱۵. ش ۲۷. صص ۹۳-
ترکمانی» حسینعلی؛ شکوری,» مجتبی و مازیار مهیمنی (۱۳۹۶). «تحلیل روایتشناختی سوره نوح بر
مبنای دیدگاه رولان بارت و ژرار ژنت». پژوهشهای ادبی - قرآنی. س ۵. ش ۳ صص ۰۱۱۶-۹۱
جواری» محمدحسین و وحید نژادمحمد (۱۳۸۹). «مطالعه و بررسی تصویر شرق در آثار ویکتور
ه وگو». پژوهشهای زبان و ادبیات نطبیقی. د ۱.ش ۱. صص ۴۷-۲۹
دهخدا علی اکبر (۱۳۷۷). لغتنامه. جلد اول. تهران: دانشگاه تهران.
سید حسینی» رضا (۱۳۸۷). مکنبهای ا/دبی. جلد اول. تهران: نگاه.
سالمون پراور» سیگبرت (۱۳۹۳). درآمدی بر مطالعات ادبی نطبیقی. ترجمه علیرضا انوشیروانی و
ظریفی» سیامک (۱۳۹۵). ادبیات فارسی تحت تاثیر قرآن و حدیث است. پایگاه اینترنتی هنر اسلامی.
کنان» ریمون (۱۳۸۷). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمه ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر.
گویارد» ام. اف (۱۳۷۴).ادبیات نطبیمی. ترجمه علیاکپز خانمحمدی. تهران: پاژنگ.
لاینز» جان (۱۳۸۳). مقدمهای بر معناشناسی زبانشناخنی. ترجمه حسین واله.تهران: گام نو.
مکاریک. ایرناریما (۱۳۹۰). دانشنامه نظریههای ادیی و معاصر. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی.
میبدی» ابوالفضل رشیدالدین (۱۳۷۱). کشفالاشرار و عدمّالابزان. مجلد اول و ششم. تهران: امیرکبیر.
310010011 13۳۵۵011 01۸601 ۸ :1110۳0۳6 00100۳۵۷۵ ۱۹۹۳(۰) .5 ,66 ق3808
۰ : کله2 .کق009 6و۸ جعم 6امصص۸ 160168 065 1690106 71۵ ۱۹۹۲(۰) ۷۰ ,1380
:385 .516016 2۴ بل ۵۳۵ 1 1۵ ع2 78001۳6 ۱۹۵۰(۰) سا ما0قط30 6 بش۸ ,1282۳06
آسیه راد و همکار بررسی تطبیقی حکایت نمرود در افسانه قرون ویکتور هوگو و...
| در طول تاریخ، شخصیت نمرود به عنوان نمادی از ظلم شناخته می شود. وجود روایات متعدد، بستری را برای بازنویسی های متفاوت از داستان وی در متون مختلف تاریخی و ادبی فراهم کرد. نسخه های بسیاری از این داستان در دست است که از آن جمله می توان به تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار از مفسر نامی قرن ۵۲۰ ه.ق، ابوالفضل الرشیدالدین میبدی اشاره کرد. وی شخصیت نمرود را بر پایه سوره هایی از قرآن و به صورت داستان های پراکنده به تصویر کشیده است. نمود دیگری از این روایت را نیز می توان در اثر حماسی ویکتور هوگو، شاعر و ادیب فرانسوی مشاهده کرد. هوگو در کتاب افسانه قرون ، با بهره گیری از اساطیر و کتاب های مذهبی مختلف به نگارش داستان نمرود در قالب حماسی پرداخته است. هدف پژوهش حاضر بررسی سیر تحول شخصیت نمرود در دو ژانر حماسی و تفسیری بر پایه دانش مضمون شناسی از نوع بازنمایی ادبی شخصیت های مشهور و افسانه ای است. روش شناسی این جستار نیز بر پایه دانش روایت شناسی و به ویژه تطور یک شخصیت واحد در بافت متفاوت هر دو داستان است. در نتایج به دست آمده خواهیم دید که تفاوت در نوع نگاه نویسنده به جامعه ای که در آن زندگی می کند و هدف او برای بازتاب افکارش در جامعه، چگونه سبب پرورش داستان در بافت فرهنگی متفاوت و ایجاد تحولات جهت یافته در قسمت هایی از آن می شود. این روش ها برای پاسخگویی به چگونگی سیر تحول شخصیت نمرود در مسیر بازنویسی داستان است. واژگان کلیدی : ابوالفضل رشیدالدین میبدی، روایت شناسی، مضمون شناسی، نمرود، ویکتور هوگو. |
53,971 | 486996 | در واقع» مطالعات قبلی عموما بر شناسایی
تاج پذیرش رپ روو [ معیارهای پایداری اجتماعی متمرکز شدهاند. لیکن موضوع رتبهبندی و استفاده از این معیارها
برای تحلیل کمی طرحهای معماری تاکنون مطالعه نشده است. بنابراین» در مقاله حاضر هدف
اضلی غبارت است ازاطراخی فک مدل کی و منسنجم که به واسطه آن بتوان میرأق پایداریق
اجتماعی در یک مجتمع مسکونیمفروض را اندازه گیری نمود. مقاله از نوع تحلیلی و توصیفی
بوده و روش گنردآوزی داذهها مطالعه کتابخانهای؛و میدانی میباشد. ابتدا معیارهای پایداری
اجتماعی از ادبیات موضوع استخراج و؛تخلیص, شده» سپس یک مدل کاربردی مشتمل بر تکنیک
معماری پایدار «سوارا» برای وونده. #گگارها و تکظک تا پگش» به منظور سنجش میزان پایداری ای
پایداری اجتماعی ارائه میگردد..در راستای اثبات کار دی بودن مدل آرائه شده» میزان پایداری اجتماعی چ
سواراتاپسي نمونه موردی با هم مقایسه شدهاند.قاعده انتخاب این نمونهها دسترسی کافی به اطلاعات در
جت کوّنی : و نزدیک بودن بزرگی نمونهها به هم بوده است. به علاوه» در کسب نظرات تخصصی, از خبرگان
معماری دانشگاه ز صو با مگلها ی 6 اجرایی 2 علمی و دارای اشراف :بر سباحگ معماری
پایدار و پایداری اجتماعتی استفاده شدهاست. نتایج بیانگر آزخ ن است که از دیدگاه خبرگان. سه
معیار «فرهنگ ساکنین»». «نعامنل و تجانس اجتماعی» و «امنیت» بیش از ۶۰ درصد از کل ارزش
وزنی مجموعه معیارهای پایداری اجتماعی را به خود اختصاص میدهند.
- طراحی یک مدل کمی به منظور سنجش پایداری اجتماعی یک مجتمع مسکونی.
یعقویی, عاطفه و را » ژیلا. (۱۴۰۰). تحلیل پایداری اجتماعی مجتمعهای مسکونی به کمک تکني اراتاپسیس »۰ نشریه ی معماری و
# این مقاله برگرفته از پایاننامه کارشناسیارشد نویسنده نخست با عنوان «طراحی خانه خلاقیت کودکان با روب
طبییتاقر یراق #میباشد که به راختمنایبی نویسنده:قوم ذر قاتشگاه اد اسلویی,وانحه تهراق قرب انجام:گرفته:|
اول تکنیکی بوده و با مصالح و روشهای ساخت و
این است که تاکنون به طور متعادل به هر سه
را با پیشرفت در کیفیت زندگی تمام بخش های جامعه؛
(1999 ,عدنلطاع ۸ +6 02606۳ ) وازانط ناک آهنوو5 او کعامن 2 .1 عاطه1
که ۳۲۵۱۱ که جلغ[و6ط وصه عطامل ,1۵۵۵ ,عکتامط عصنو تلع کومعه الوصا ۵۶ 1061 ع00 مافو16 +۸
0۳۳۰ آهنو5 ده کمکومعنل ععازا ماهعتطا اصمعن نونک خصع 0۳6 ۵ سع 0۳0 وانسهع 2
7 0016021 #صه ۵113۳6 0و5 ۵۶۵۳۶ صوخماصعضه 108 ,031666 820 511
۶و 56055 له 2۵۳ تاولص مت ککعععق فص خصعص ماه مشاه ۵۳ کعنانس و000 هو
6600 موصه آمسقانه ,لفنناوم باقن و5 جره عع من اگصن هه هن ناه فاعم کدامحصتاصمع۲
65 000 3۵۱0 ومع 1800۲ ع تسیک 0ص ۷۵ ۵ عنم ۵1 ماع یه کم اناد 1۵۵
,۳۵8105 ,۷3۵1065 ,6طن مک عاهنل وصه ععفعصها مععع صز ععلنا واعن و5 و صنطانی رازه تنل هگ
خانه و مجتمع خود رضایت دارند و از همسایگی با
اجتماعی و تعلق خاطر نسبت به مجتمع هر روز بیشتر
مسکونی را اندازه گیری نمود. در تحقیق حاضر به دو
را از نقطه نظر پایداری اجتماعی با هم مقایسه نمود؟»
کهبرای آتی ال به این هدف :ادا ارم انست سوال
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
5 2000۵0086 زانط هصنداکه آهنموه او دعامن 00 .2 16
0 تواناهوه بععهام اه ععصع5 وونازطمصنماکک عنام مصصناصننهم مکصوناعاصذ هنوو5
,6عقام ۵۶ 56056 مطوناهگکناد5 وانانداهاد مکصمناد ماهلا مصه و0 هنود ,فاص هنوو5
<20 نام 5002 مد0 16۳ص هوک ,عنام نمنو5 ,عصنعصم1هط آهنو5 وواصز تمنوو5
560۲ ,هگن ۶ ناهن ,دنا عاصز هوک ملعازطی آهنو5 وتتفدوه م5
061 01 بوانازطهنوعل مصمناهگعناه هه معگنا ۵۶ وناهدی مدوناهمن 0
5310 ,66و0۳ و5 روص هنود مکععو50 عم محنصع5 وصه صعحه که ونانطانجما؟ امکصم۲
دلیل توجه و تمرکز جهانی و ملی بر مباحث معماری
هدف. از نوع کاربردی؛ از دیدگاه رویکرد. از نوع تحلیلی
و توصیفی و از نقطه نظر روش جمعآوری اطلاعات. از
برای یک مجتمع مسکونی را در دو دسته قرار داد:
مردم را بیشتر به تعامل تشویق و آنها را از انزوا
هستند که به ساکنین این حس را میدهند که در
البته فرهنگ و شخصیت افراد نیز در این بین نقش
و زمستان ۰.۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
را به کمک تکنیک فرایند تخلیل شبکهای 9 دا که
ارزیابی نمودند. در نتایج کار آنها بیان شنده است. که
از روش دلفی برای تعیین اوزان معیارها و از تکنیک
شکل ۱ است که در آن ,۸ تا ,۸ نشاندهنده
گزینه بر اساس مجموعهای از معیارها که آنها را با
, تا پل نشان میدهیم» تعیین گردد. برای نمونه در
تضمیم گیرف ده مشبر وی منکن ,است یی ری د:
و غیره باشند. مقدار اندازه گیری شده معیار 1ام برای
گزینه ژام را با ,5 نشان میدهند. هر معیار ام دارای
ارزش وزنی ,۱۸7 بوده به گونهای که مجموع اوزان برابر
0 ,له 61) است. علت انتخاب این است که این
در ادامه دو تکنیک سوارا و تاپسیس با اندکی تغییرات
افزودن دو روش ویژه در اجرای گامهای اول و دوم به
معیار بسدی ۲ است و همین طور الی آخر). ابتدا هر
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
پیشنهادی در اینجا استفاده از تکنیک مرسوم و ساده در
نهایی خواهد بود. در واقع معیار با کمترین مقدار در
رتبه ۱ قرار میگیرد. معیار با مقدار بیشتر در رتبه
۲ قرار میگیرد و همین طور الی آخر. از این نقطه
به بعد. فرض نمایید 2 ... 7*1 ز مبین رتبهها باشد.
(ب) در این گام لازم است رتبهها به وزن تبدیل
صورت کسر (۱) میباشد. اما در اینجا به دلیل این
که در تکنیک سوارا وزن هر معیار باید در مقایسه با
(د) بز طبق رابطه (۲)» اوزان را از نو محاسبه نمایید
(آبی] قلبیق رابطه (۴) اوزان حاضل از گام قبل را
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
(ج) فاصله هر گزینه را از نقاط ایدهآل و ضدایدهآل
که در مقدمه مقاله بیان گشت. معیارها در جدول ۰.۳
با کد رن و رن) به فضا و سیستم داخلی واحدهای
هر دو شاخص به نوعی وضعیت رفاه از دید تعداد
لسن شاخص به سادگی بیان می دارد که در هر
به هر یک از مولفههای جدول 4۵ نمرهای بیسن ۰
تا ۱۰ را اختصاص داده و در نهایت بین این نمرات.
است که با فرض وجود چند پلان یکسان (تیپ) در
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲. شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
5 ام هزم دز وانانط مصنعاکده آهنضوود 10۳ هلاس6 .3 16
0 نصنصه) انازطهنوعل ,(2015 ,هط مگ ۳دا0 0 6 30)
:8 61300۳ 7033) اناد زععل وصه 200 عناهک آها ۳۹06
6 ,3610300 ۵ 37۵0) 120000 اه / عکنا که ونلم0
53530 ماع و6۳0 ,(2014 ماحاکام 20 عق 11 عم زطانطه37
دز ردام / 18007 هنود ,ر2011 مصعگناهاآ :2012 مفمنی۸ ع
1 1۳6 هز 1306296 / کعع503 واتصتصحصم که صوزک 13
,1/1350 ۸ صقنطا اک۳) 5066 ۵ ۳۵00 / کمعنه آنگم 062
,(2016 ,861۳00 ۵ 3۳۵ ) صمنا ناه 0ص علنا کم ناما
:6 سا0 م۵ 70) اانازطاه ول آماصمصص فص 0ص دنه گناد
بامصم 2 صز وافعصعل صمناقادموم که ککع ومد عط) اه خصعصهسع 3 .4 عاطاج1
5 50276 20 ۵ط] 1655 کز هازمی عم معجه 1100۳ / اخص اصع همه هه ها کاصع 350 ۵۳۵ 0۳ 7
5۰ 5002۳6 35 ۵ 20 6۵6۵ کز هازمی عم 2 مه 1100۳ / بان اصعص امه هه صذ کاصعلزیم: 6 ۵۳ 5
5۰ 50276 55 ۲۵ 35 6۵۵۵ کز هاامی عم معنه 1100۳ / ماخص اصع اه هه ص کاصع ۳0 5 0۳ 4
5۰ ۹026 70 ۵ 55 6۵6۵ کز هازمی عم 62 1100۶ / مان اصعصاحصمه هه هز کاصعل نمی 3 ۵۶ 2
5۰ ۹۵2۳76 70 0۷6۲ کز قازمی عم 2۳62 1100۳ / خن اصعص مه صه صذ کاصعلزعم۲ 2 صقط) 1.655
طرح بلان ام است که نقش وزن را بر عهده دارد؛
,5 نمره پلان تام بوده و ر8 نمره نهایی مجتمع از
40 5065 اه ععام ۵ ععام 2 هدنل اه دعوم / عونکاه ۳۵ عونعصز اه نامع ص عمعصصصاصه کم عم 15۵
1 ,۵۳۳۵۳6 حعلوصهاد وصنوصدسد اه ونانطتفدمم / ممعهمی #مکحهی کم عع مه 0ص ععه 50 6 او مک اکع8
1 م0 اداونا ماه مهنععل عامم مه مادهنا ام صمناعسنل همم مه هداهن / عصنصنل مععنانه
1 ,۶۵0۳6 #ملوصهاد وصنوصصد او توانانطتفمم / مهد #عکحهی ام عع ۵1020 0ص عع3 50 36 او ععن 8065۲
1 60 احاعنا واه صونحعل عاهم مه اهنا او صمناعنل عاهم مه موصناطاع / کامعمل ۵ط) ,کعناانه
1 ,ان وتقوصهاد دود اه نکمم / کععهمی فععه ام ععصعلوزم باه هه ععدمد ۵ آم عک ا5ع8
1 60 اناعنا وصفاها صونحعل عاهم مه اهنا که صمناععنل عاهم مه معصناطاونا / ملحعوطامی عط) ,کعنااکناه
05 ع 105106 کاصعع1ه امععاقنل او اصعصعهام / صعام عطا هن اصعصعهام عاقفم م۸
وانماع0 عفا نع ۵00 کعع2 50 صز و006 / کععهم صز همعط که ونانطععوم / مدرد مومسم اه کم ععصعاکند۳
(واناهو 200 عهاد) انص داوم عط) عوزعص مکحمطاعما / (وناهدو 0ص ععند) ۵0 اعحمل ج کم ععصعاعند۳
6 ۶ 0۳00000۵1 ۵۳8 کعع02 او هو عط / تعطاه طعمه ما صمخمعصصم 0ط) 200 که که صمختعوم 156
40 36۷ / 502665 0ع5 ۵۳ ۳۵۵005 200 دونا هم عک ماع معع اه مه / هنک ام کصا حز تعطامصه
آن و ذهنیتی است که به مراجعین و ناظرین منتقل
۰1 نا ۱۶ را اختضاص داده و در نهایت بین این
به طور جداگانه تهیه شده و در نهایت بین آنها بر
گارااین اراتق له ارزش وزنی» نمای ]ام است؛ به گونهای
خیابان است را ۰,۷ و ارزش وزنی نمای جنوبی که رو
به کوچه است را ۰,۲ تعیین کند)؛ نمره نمای ام بوده
6 ج قاصقام ۵۶ ععت / عاونا / امعم / ععمع عط ۵۶ صونکعل / عاهع عون 2 ۵1 ۳510۲6
8ناداعنا / (عنعدعاجه .۷۵ 6 زقصعاصن) عصی اهنا / عصتطهنا ۶و ندنل جمای / وانعصعاص اهنا
(۵10 ندنل م0۳ل) صمناهاه آمدعنی / هی ناهد / 12/006
۷۷ 3۳63600 ماک / (005 13260ع-0 1 0ل0) عصا دک همه / امعم "فصن که تاق0
1۳۵۳۷ ۲۳۵ عصتصوعل ۶و نوم / عفن ۳۵۳ عطا او کاصعصصصصی عطا عدمصه صمخامصنوو۲0
اشاره دارد. نمرهدهی همانند قبل بوده و باید به هر
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
/ اطاطام[ ۵ط 0۶ عمط ۵ص ککعدمعجها / کصمخهمعل فوصه کعسسا / برطاطام1 عطا او ددع5 آهناهدک
68 له ,110096 / 0093 ج هصغ واسهعه5 / القط معصعحصه عطا صن عگمک وصه عسطنص
تاناهاو / 31655ع۳ط وصه وصناطاعنا / بجمط جنقاد و ععزد مهم مه / گنها که وی مهم و م۸ 55
/ کانضا 202۳0601 ۵ 000۳5 0۶و0۳ وصاه5 که ععمعاعنه / عصفعجی لدم فصد عصوما؟ که صهنععل هه
[۵ز اه "005ص عطخ ۵۶ ناهن / 00/5 که صعزدعل 000ع
آهدونا 2 ۵۶ 20000206 / کعمس هه عطادم عط) ح عصنضل که عحعه / قاما عصفادم ۳۵ 86
۶و ۳۵۶ هو 5۳0۳6۲000 / ۳62 اصعنگاه هه ععزد / و5060 کم ماه حاع ۳۵ کی
عطلغ 0 16 هلنه 7 کصعاز وصه 0۳067 / نلقدو عصومط 8
65 60 ۵۳ ۳0000 / ععزد ۶و صصعا صز کعه 5 اصع هگنل ۵1 3۳۵00۳0 1 کاصزوم لدجعصمی
از میانگیسن نمرات مولفه ها (بیسن ۰ تا ۱۰) به
دست می آید. در تهیه لیست این جدول از منابمی
8 / 6۵ جقام ۶و نله / (دمناهادصوم عطا ما مد 0۳600 ها ) فسوی هام او ععند 15۵
اند صقط +مطاه موصفماصنط وصه نمی که ادص ع هس00 / انامه ماه کعنمععای عهد
۵۶ 00602866 / فان ۳و1 معقعم 0صه وهی کو معصعی 2 هقی / هدام
8 66۳8 / (ع61 ,۲۵10۳ ,001609160655 لصو وصتطاو / عاونا 0۶ اصوصه 1۵6
8 ,503660 8۳66 9۶ تافو / ق0000 ۵ هو 0۳000 وصنهط کعهی همع و ععزد 15۵
5 / 05لا 8صز 520 ۵1۵۲ عصنکت / 1603 کرک 8د ۵6 0صمع هه امد ۵667 / مس 6اه 2000
:165 2000 / 1۵15 و ماه 156 عطا 60۳) اما سسوم 00
نالنج؟ ععمعلونسع ده عادعوم صهند / عطاذم سل وصه وصفاند ۵1 جوزدعل 0۳۵06۲ 6 علزعصز عطادم ۵ عععی۸
۰ لصه تافو عصتصمعل / عصتصدعل که موق ح مک عم او دمص زدگ۸ 6 مصه کعمصناصمعا)
دز 86ص هل 0۶ بوازازطاندوم فص بونانطنجم21 / کععق ی وصمصه معصع از آهصمناوسگ؟ که ععصد و۸۲ 3000۲ اصژوم لوعصعی6
65 مه عکا 300۳00۳216 / کاص6 ۵0 6ط عصمصه فاص آهنوم5 وگ کعهر5 او ععدعاکنده / ۶6 5
266009 ماه متقمصنل عصغله / مععجه 0ععست ۶و ۳۵00 200
معیار «تجهیزات و تاسیسات» (من)) به موضوعات آاشت بته#گونهای که مجموع اوزان برابر یک باشد؛
مرتبط با سرمایش, گرمایش» تهویه. تصفیه آب: ,5 نمره سیستم یا تجهیز ام بوده و و8 نمره نهایی
آسانسو را(حسل و تقسل) ور ساین نجلسزانت موی معیسار است:
تست آقسا رو :قا رار هر اسرق خمسوص, چاو اقسااین (11) 5۶ 2 ۳
همانند قبل, در اینجا نیز به هر یک از شاخصها
نمرهای بین ۰ تا ۱۰ تخصیص داده شده و از نتایج
قبلی,» به هر مولفه یک نمره در فاصله ۰ تا ۱۰
به گونهای است که مشابه قبل نمیتوان آن را به
بین ۰ تا ۱۰ را دریافت کنند و همچنین آوزان معیارها
مجتمع بین ۰ تا ۱۰ محاسبه خواهد شد. با ضرب
درصد بیان نمود تا برای افراد» بهتر قابل درک باشد.
انتخاب شدند تا از حیث بزرگی به هم نزدیک باشند
به علاوه با توجه به نیاز به اطلاعات کافی در خصوص
عدد ۱۰ در این نمره میتوان نتیجه را بر حسب
5۰ 2۳00 مهم اصفاعدی ک لقع هه / معصعخصه 6ط اه مادم واسهه5 کم ماع
واه / ای عطا وصمحه کللد وصه عسعملعهه جعووتم / جعاصهی عطا صذ عصی فعو ماع او عمعصعلزو ۸
5۰ 035665۲ عطا ها وصه ۳۵۵۶ 6 اجه انامه ماصذ کاصعصع هه آچاسههد
بان اند اه کلخدر وصه مهد دز عاونا / 0677 عطا حاود معط وصنودمه: اه بوانانطنععوم / صعاعرد 6060177 ارت ۱
۲06 6 ز کتعتاهم اانسه 56 ک0 02۲ نمی کاصمفزدم / کاصعل نکم ۲06 وصمصه ۳۳5۳۲ 35
۲0010 آهزا دزم ج دز ده اه 280 .10 عاطج1
0 ۷۹۵۷۲ ۳۵۵۲ 6طا ۵۶ بجاهکدد / عصی مناد ۵1 ععصد 20010 / کععداسه مناد عصفلاهص او ععصحو زو ۸
1 10۳ 65 اعناوصناه عع او ععصعاعنده / رونام عاق م۳0 مصج) 3۵05 ۵۳ جاگدد / لقاع
۶ زاهگد / 0۳0675 تک ۵/1۲8 منهاد 0۶ 301010066 7 (16066 55 ۵۲ 16066 نجم) ععم تنماک عطا که راک مدمه وصناغانظ
51 ه ۶ مها لهاعص / ماه مناد عصفمامه اه ععصحل نزمه / (کماعامم ع200۳00۳۵1) 10005 6 0۹106
5۰ ۳۵16 00۳00ه ط از ۳۵۵۶ عطا اه واکده / کمعطعنعصناده ۳۵ 806 کات هن نت
07 09/50126657 مناد ولمم ۵۶ 6و2 / 51006 جع 00 کی کمعهاد وصه 0005 0۶ ۸006 585 006
5 سا 6 هام ۶و جاهکد؟ / (عصفادم عطاقم سل فص عصفلند د66
/ مناد هصناهم ص سکع بواگدد که دمناهاص مه ام / ماوتعله معط صز کلحعاههاد واگ او صمنینامص۸ .. فص اصعصصندو ۳
/ 8 ام 25ع دز عساکه6 واعکدد او خصعص امه / معنتلند؟ عمط صز کعسکدع بواعکدد اه صمناهاصعصه منز مان ]۲
۲رعط 6۲6۵ مه کصعاطامم کعطاه هه اتوطه ععی امد مل وعط7 کاصعلزم عطا وصمصه صمناوعاصز علنا و۷۵ 0-2
۳۵۶30605 3/051 وعاصصی عط او نهک ۵طا عصاعصحسه صز عادصن دم امد مل کاصعوزم 3/05۲ +کعصهد کعطاه حلعقه 07ص
3 صقط 10۳۵۲ کز مع دزیم او صمدسل عهد ۸ کعهر5 او دی جو صعنععل عط اواج معلز هه 1۵۳۵۳۵ انم امد 00
ق56۳0 جصععلها ام ععه کعوصنعمص عطا <۵ جعاصهی عطا ععمصفه ما عصخععه مد کز 0۳6۵ط1 دعر
له چم #صه کصعاطامم عطاه حلعهه انامه ععی کاصعل نکم او ماه 3۳۵ مکاصعوزکم معط عصمصه صصناعاصذ علان] 2-4
2 6۲ 3۳۵۷۷ لاس۷۵1 حعاصصی عطي که کسندگکد عطا عصنعصدصه صز عا تسم کاصع زوم ام جعطاصه ۸ عانعن +عطاه
5۰ 6 ۵ 3 دز م۲060 ۵ صمناعسل مود ۸ مکعه م5 که صصناععی هه صونععل عطا خسوطه کمعلز ۵۳۵۲۵ انم کاصعلز م۲
136 210600 کاصع زیم که ماه 26 وه وامهامع موز 610ط ععه جعاصصهی عطا ععمصقص ما کود0 1
6 ,166 داوم 6۳5 01 خلعقه ماوق عی کاصعلزکمی که جعطاصته #ممع خ۸ ادنوه عطغ عدمصه مناج عاصذ مهد م۸ 4-6
30001 10625 1۵۳۵۲۵ ام کاصع زیم عمگ ما۷۵ جعاصصی عط که دسندگکد عطا عصنع موس ص عادمنناتهم کاص06 ۲1
ب<ماصصم عطا ععقدهص ما 5ع 3/005 .ددع ٩ ما 6 کز ععصعلنده که صمنحسل عهدوم۸ مععه؛ که نمی فص صهنععل ۵ ۲
6۳ ۵ حاونط ۸ +کصعاطامم عطاه حلعهه امه عجی کاصعل نم 3/05۲ کاصعل زیم عط عصمصه فاص 8و5 6-8
عطا انا0 تاه ک002ز 10۳۵۳۵ خسام کاصعلو نکم .ص۷۵ حعاصصی عط که کسندگکد عطا عصنع موس ص عغدمنناهم کاص06 ۲۹
0۵۳016۶ ۲۳6 ۵-286 ۵ کع3/600 دع 12 ۵ 9 دز معصعلزیه نو صمناعسل عهدوه ۸ کعهرد او صمناععی فص صهنععل
ب6ل1 31060 ۳۵930605 ۵1 7096 امه وصه واجهامعم 5۵1۵ 276
۳۵530655 3/051 .کص6اطامم ک۲عطاه خلعهه اناوطاه عجی ادزم ۸ +کاصعلزیم عط) عصمصه صمناعاصذ عد 500 ۷۵۹ 8-0
46587 6ط) اتا0 ناه کق06ز 1۳۵۳۵ ام کاصعوزکمد ان۸ واضعاص ۵۱ حعاصصی عطا او نهک عطا عصنعصدسه صز عاهمننا دم
0 ع۳ه کعاصصهی عطا معفصفص ما دومع 12 جعبه کز زیم که صمنادسل عهدم ۸ .کعه 5 که صمناقعی هه
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
7 ج 0055655 کاصع زوم [۸ مجعاصهی عطا صز کاص وه خصعجو صذ کالنعم عنطغ وصه +عطاه لعف ۳6۶066 ۵۳ مل کاصعلزوم 3 0-2
6 156 ,تواکنا 56 حصعطغ ععلها امد مل هه کدمناهامصحه کعطاه حعقه اناطاه عم امد مل کمنلنسد۴ بصمناهاه اه [16۵
۶ کط200آمعم۳ عصنصمکناه مزا عصععی 1۲ دزیم عط جعطوط ود اد کعه5 +عطاه صز ۵۳ کانص 6 عوزعصز صمحفلنط بط ۵06
4 واه کنط 40ص یاملع نم امد عنه کموحقل عولط +عاصعلزکم عط) بط مخی 1065۲ عط صعنع کز حعاصصی عطا
و [ع10 156 .0۳2065 0۵ عتطاص وصه کدی عنام #صه عاهخم که 06اه امد ععه عآم260 جع مصقه عطا 20۳ عصعاطامتم او
6 کعصفاع و5 کعزانه۳ ناه اه ۶ [ع10۵ 10۳ وه کمععوم ک دزیم 3/051 حعطاه طعقه ما ۳00 116 مطاه کاصعلزعم۸ 2-4
۳۵065 6 67ط0ط 5معو 50 عطاه صز ۳و عانصی عطغ عونعص صعحفانط روط عفهص معزمد عط1 +کصصناهامصده کعطاه طلعقه انا0طق
65 عفاطانام 00 عم ۵۶ عمو ره امد عحه 2606 جعامصی عط که کدمنهامو عتصععطاه 060016 3۵ بعصن عطا ام 05۲
6 ۵ ار کعنانسد۳ دمناق اه اه [10۵ عهد هه هه 326 اصعل نز 3/051 عع 200 کز کاصعو زیم دمص خمممعم و (مع[ 15۵ 4-6
عطا 06۲ 50665 +6 0 حز ۵۳ کانه عط عوعصز صعحفانط بوط موه مکزمد عطا مکعصناعصوگ +کصصناها موجه کحعطاه حلعقه انا0طق
#نق0 01 بوللمدمزعه0 ع۳ کمعقحل عولط 066 بجعاصصی عط کم کصمناهانهم عتمعطاه 060016 3/051 +کاص6 ۲10
1061 6ط1 اصعاده عصوک ما مورک عناطم فص عامخم اه عحدره ععه علممعم 305۲ +کصعاطامم عصمک کععلقه فص عصن
مه وعزانصد؟ 3/05 بدمناه له که [ع0ع1 طونط و دکعععوم عاممعم 3/051 حعطاه مه ما00 ود رالد عصمع کاصعل زوم 6-8
7رام ۵۳۳ کاصعلزم۳ 3/051 .کاصه زوم حعطاه سکن ما امد صعحفلنط معط امصصی وعط فص کصمنهامصده عطاه حلعقه انا0طه
6 صذ 502665 عفاطانام هه عاهخم ۵1 ع0و ره عجه عاممعم 3/05۲ +عص ۵۳ کموحعطل وصنفلنط چم وصه کصدوناهانوم۳ 113
بطاونط راننم؟ کز عصععچط وصه ککعصناصدعل او [16۵ عط7 مجعاصصی
داع62 ابا200 عنم ومنلنسی۳ ماه اه که [ع 10 حاهنط و عمط کاصعوزکهد ان۸ حعطاه خلعهه ما میم مععل مامح ص306 8-10
مداخ 6 کعناصصم ردو مکاصعو زک حعطاه سکن مغ امد صعحفلنط نعطغ آمطاصی توعط وصه کصمناماعمه کحعطاه
۶ 10۷61 156 .5026 عناطاام وصه عاه یم که ۵11 که هم کحعطاه ۵ مدق ۵11 عمجم 6[م260 جعاصهی عطا که کصدمناهانع م۲
کل 10ط 0۵۲۵۵ 6 10 270 5 ۳63۳۵6 ۴ ۳29۲ 2
5 [25-91076 066 1 40 230 ۹0 ۴ 1۷۵۹۲ 3
سالها سابقه در کارهای اجرایی و علمی و دارای اشراف
سوارا در جدول ۱۴ ارائه شده است که در آن» معیارها
خبرگان و محاسبات روش بردا و روش مرکز ثقل در
اینجا بیان نشده است. لازم به ذکر است که اوزان
حاصله, فارغ از نمونه موردی بوده و عملا برای هر
جداول ۴ تا 1۲ قرمهایی تهینه شد :و از طرینق بازدید
مجتمع» در سطرهای ۲ تا ۶ جدول ۱۵ ارائشه شده
ارزش کل » «امنیت» با حدود ۶۱۳ ارزش کل, «ایمنی»
با ٩7 ارزش کل» «محوطه و فضای باز» با ۷/ ارزش
هر کدام با حدود ۴/ ارزش کل. هر چند اوزان حاصله
نشان میدهند که از طریق توجه ویژه به سه معیار
5 2 از ۵ط) عدنصنصعل فده مفمطاعص 5۱۸۵ ۵ او دوع عط7 14 عاطه1
ار ور 1 رو < را 6 ع6)) کاناهنه ۷۷ (۲۵0) هنسعاس)
م۴ ۴ ۰ ج 6 ی ۰ ه د ۳۲ ع) :0۹
0.304 3 0.090 0.123 0.040 0.070 0.041 0.044 0.048 0.037 زا ااوزه 1۸
7.000 00 6.25002 609 7/125 20 5.106 6.438 5.105 7.000 1 7
7000 0 4.950 4.545 5.130 0 4.880 7.684 24136 5.300 2 م60 05
0 9.000 5.700 5.036 4000 6۵080 6.040 5895 4604 7000 3عاس۲0 اش
7.000 0 7.30000 5.091 5.725 20 6.76002 6.421 5.704 000 ۳04 ۹
8 1.281 0.33 0.30 0.285 448 0.209 0.24 0.245 0.399 0101 7
1320 4 0.446 0.339 0.206 0.20028 0.338 0.199 0.314 2 ۲0۳16 ۳/10
2.432 1.47 0.313 0.93 0.184 46 0.248 0239 0.224 0.399 3 اش
2.128 1.281 0.37 0.026 0.229 2 0.277 0.23 0.277 0.436 04 5
2.432 1.47 0.37 0.30 0.285 027۹۵512 0.338 0.277 0.436 007 10021 معلصز عط1
120 4 0.446 0.339 0.184 48 0.200 0.239 0.199 0.314 ۸0-021 005
9 > وا 0.082 < 03 1308 > 3و 002 6109055
9 بل 1.246 > کل 0.276 - + 3 یک ای
41 > ما۲ 0.835 < بل 0532 خر 4 ووناوه
2 م00 < 4 ما6 < 1[ +عاصصدم6 < 3 جعامصسم۲ :6اه
و فضاهای باز و نیمه باز (خصوصا همراه با بازی
مجتمع ۷ > مجتمع ۴ > مجتمع ۲ میباشد. با بررسی
حالی است که دو مجتمع ۱و ۴ از دید شاخص مذکور
فرض نمود. در مقابل, مجتمع ۲ به دلیل اخذ نمرات
بیش از ۸۹۴ از نقطه: آیدهآل دور میباشه که ایسق
بود که در آن نگهبان با لباس و ظاهری مرتب به
هدایت کرد و پس از هماهنگی با مدیر ساختمان و
نیز کاملا با نهایت احترام و توجه بود. در مقایسه» در
گشت که در نهایت معیارها در ده دسته اصلی با
و این موضوع به عنوان یک واقعیت باید مد نظر
عددی بین * تا ۱۰ باشد که این امر از ویژگیهای
دیق ۸۶ ها له بین #عاغ مین 8 تا 3٩ بو
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
تا چه حد در راستا یا حتی برخلاف ده معیار
[1002 ۲۵ اسهانسنک روط م2۳1۳ +0۳06 1۵۳ عمونصط 1 .8۵
(5۷/۸۳۸) دزد واص۸ مناهط ادعص و۸ ادع 1/0 م5 .9
کردهاند و در صورت احراز هر یک از موارد تخطی از
40 عطتصصهام صقطت ۵۶ کنجه ۳060ع 6ط۲ هل 1۳۵0 0۵۶
زا 10-۸ م3 .(1981) بک1 ۵۵۵ 6 سا 8صه 17
0 ,68 نز ۶ اصعا0 عزاطاام ۵ ) اه کلععم "موسلوانط
۳ ع ۲ وصنوتآ ان 220 ۶٩ 7006 [۵ 06 هن جعام
- ۳3600 200 5002 0۵ 2عا 0 33606 1 110
ب4 ۹۵1 معط تصص21 فص آهادعصد ۳ ۵۴ لقص 70
-ع۳3 0۶ کنو لاس۸ .(2015) .۳ ,2800 :6 .10 ,2۵ زاگ
۶ .7 1166۳۹00۳۶ ,.ظ 116067 ی ااح۸ 3.26 طصنط ۲
-16 0-0 3/0001 .(2010) 36۰ ماننصعک 6 .7 کماوی 1"
(0)) .۸ ,طاعع2 ۸ ه .۸ من30ق312 ,م5 م7306 1/362
پاییز و زمستان ۰۱۴۰۰ دوره ۱۲ . شماره ۲/ صفحات ۲۱۷-۲۳۴
عنص ما15 10۳ هم عا ما17 عطاعم 50۳ کو تعاصعع
-5000 0286 که 0005 0 ان اعزم1< ۳۷۵ 0۵ کزعه م۳
۶ 1۳0361 156 .(2016) .17 ,تا0 836۳ 6۶ بش۸ ,373
- 1۳30130-1512 1 کعم و6 رصم لمناصعل زد که اناد
| مرور پیشینه تحقیق در خصوص «توسعه پایدار» از نقطه نظر معماری، بیانگر فقدان مدل منسجمی است تا تحلیل گران معماری به واسطه آن قادر باشند میزان «پایداری اجتماعی» یک مجتمع مسکونی را به طور کمی تحلیل نمایند. در واقع، مطالعات قبلی عموماً بر شناسایی معیارهای پایداری اجتماعی متمرکز شده اند، لیکن موضوع رتبه بندی و استفاده از این معیارها برای تحلیل کمی طرح های معماری تاکنون مطالعه نشده است. بنابراین، در مقاله حاضر، هدف اصلی عبارت است از طراحی یک مدل کمی و منسجم که به واسطه آن بتوان میزان پایداری اجتماعی در یک مجتمع مسکونی مفروض را اندازه گیری نمود. مقاله از نوع تحلیلی و توصیفی بوده و روش گردآوری داده ها، مطالعه کتابخانه ای و میدانی می باشد. ابتدا معیارهای پایداری اجتماعی از ادبیات موضوع استخراج و تخلیص شده، سپس یک مدل کاربردی مشتمل بر تکنیک «سوارا» برای وزن دهی معیارها و تکنیک «تاپسیس» به منظور سنجش میزان پایداری اجتماعی ارائه می گردد. در راستای اثبات کاربردی بودن مدل ارائه شده، میزان پایداری اجتماعی چند نمونه موردی با هم مقایسه شده اند. قاعده انتخاب این نمونه ها دسترسی کافی به اطلاعات لازم و نزدیک بودن بزرگی نمونه ها به هم بوده است. به علاوه، در کسب نظرات تخصصی، از خبرگان معماری دانشگاه و صنعت ایران، با سال ها سابقه اجرایی و علمی و دارای اشراف بر مباحث معماری پایدار و پایداری اجتماعی استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که از دیدگاه خبرگان، سه معیار «فرهنگ ساکنین»، «تعامل و تجانس اجتماعی» و «امنیت» بیش از 60 درصد از کل ارزش وزنی مجموعه معیارهای پایداری اجتماعی را به خود اختصاص می دهند. |
30,820 | 496391 | اگر خیر
طرف مقابل باشده نه صفاتی که مانند برخی صفات از
اخلاق فردی يا الهی به حساب میآیند و اثرگذاری در فرد
بیان میشود که تمام فضایل اخلاقی را در برمی گیرند.
شجاعت و عفت میداند. او گاهی این فضایل زا باامعیار
گفته می شود و هر کدام از این سه فضیلت. فضایل زیادی
نظر که تمام فضایل دیگر را در بر می گرد قلمرو بیشتری
۱. قوه ادراکی به ذات در مقابل ادراک بهوسيله ابزار است که با ابزار
حواس ظاهری و باطنی صورت میگیرد؛ اما ادراک به ذات با نفس
او در دسته بندی کیفی, حکمت را دارای درجه بالاتری
خاصی برای آن در نظر میگیرد. او در تقسیم کیفی
فضایل مربوط به نفس و فضایل مربوط به بدن. حکمت.
فضیلت نفسانی و مربوط به فکرو انديشه و سه فضیلت
چنین نیستند؛ زیرا نخست» فضایل دیگر با استفاده از عقل,
می شوند؛ اما فضایل دیگر مانند عدالت, شجاعت و عفت.
بقانش به این اندازه نیست؛ یعنی بهطور مستقیم نفعی برای
واض ماه ری اولیه کی اقوو: اقراک هو بل دنت و
قوه تحریک ارادی بهو سیله ابزار تقسیم میکند. هر یک از
اين دو قسم» د ستهبندی ثانویه دارند؛ قوای ادراک به ذات
از یک" نظر به اعتبار مدرکات عقل نظری, حکمت را ایجاد
میکند و از نظر دیگر, به اعتبار مدرکات عمّل عملی,
عدالت را به بار مینشاند. قوای تحریکی ارادی نیز به دو
قوه شهویه و غضبیه تقسیم میشود که اعتدال این قوا
ناطقه که در ذات خود عاقله است. دو نوع مدرکات دارد که به اعتبار
اين دو نوع» دو نوع عقل نامگذاری میشود؛ عقل نظری و عملی.
بررسی معناشناسی مفاهیم اخحلاق ی از دیدگاه محقق طوس ی/ حسین احمدی/ ۱۰۱
اکنون دو مفهوم از فضایل اساسی برر سی می شوند؛
مفاهیمی که محقق طوسی به سبب اهمیت آنها با تصیل
بلکه اختلاف در هر جامعهای ضرورت دارد و اگر همه
معتقد است شرط اول از سه شرط قانون عدالتورزی: در
اجتماع این است که چهار صنف اهل قلم اهل شمشیر
اهل مطالعه و اهل مزارعه از حیث هدف تکافی داشسته
باشند و عدالت این است که هیچیک از صنوف از جایگاه
خود منحرف نشوند و به دنبال غلبه بر دیگری نبا شند؛ اما
اگر عدالت به معنای برابری بود هر صنفی باید با صنف
دیگر برابر می بود؛ اما محقق طوسی برابری اصناف را رد
شرط دوم عدالت این | ست که حاکم عادل, مرتبه هر فرد
به اندازه استحقاق و استعدادش تعیین کند و شرط سوم
نیز تساوی در تقسیم خیرات مشترک است که توجه به
پسن» از معنای مساوات در نظر گرفته شده برای عدالت.
۷ که اگر هر چیزی سر جاقی خوه قرار گیرد
همانطور که «و حدت» بالاترین در جه کمالی را در
میان اعداد داراست و تمام اعداد مبتنی بر وا حدند
موجودات نیز کمال خود را از واحد حقیقی - مبدا اول -
۳ الهیات تطبیّقی» سال دوازدهم» شماره بیست و ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰
عدالت رادار بااشد» باید از شا ستگاه عدالت کمک بگیرد
غذالت گاهی به معنای عام (همان: ۱۶۳) و گاهی خاص
میشورد. ان عقالنت اجتماعی ,را بعل از محقق نان قظبلت
محبت و آثار آن لازم می داند. این دو معنا از اینجا مشخص
میداند که فوقش فضیلتی نیست و نیز محبت را افاضل و
باارزشتر از عدالت قلمداد میکند؛ به طوری که اگر جایی
میشود منظور از عدالت اول» عدالت به معنای عام استت
که شامل محبت میشود و منظور از عدالت دوم عدالت
کمالطلب است و بالطبع نیز مشتاق الفت با همنوعان خود
| ست؛ یعنی بالطبع به محبت م شتاق | ست؛ پس اگر بتوان
اینکه محبت از جهتی ذیل تعریف عدالت قرار میگیرد و
خدالت به سای خام قسامل مسبت می شود هر هار ها
محبت با عدالت اجتماعی جمع نمی شود و البته عدالت
زمانی که محبت نباشد و نوبت به فضیلت عدالت اجتماعی
بر سد عدالت اجتماعی اف ضل کمالات و فضایل ذضایل
نمی داند. او معتقد است محبت و احسان از عدالت
صناعی | ست؛ اما محبت اقت ضای اتحادی طبیعی دارد؛ به
الفتاند؛ زیرا کمال انسانها جز در سایه محبت به دیگران
حاصل نمی شودو انسانها تنها در استعانت به دیگران به
است که انسانها بیش از اس تحقاق به یکدیگر فایده
شجاعت وآعفت را در بر میگیرد» پس عدالت نباید قسیم
سه فضیلت دیگر به حساب آید؛ اما در د ستهبندی مختار
است. با توجه به تقسیم فضایل نزد مشهور فضایل» زمانی
که از حیث ارتباطشان با قوای انسانی بررسی شوند., متمایز
و قسیم یکدیگرند. پس با توجه به اینکه قوه مربوط به
عفت متمایز است. قسیم آنهاست؛ اما اگر عدالت از حیث
می شود. به عبارت دیگر در صورتی که عدالت شامل سه
توجه شده است که عقل عملی, عملکرد تمام قوای دیگر
را تنظیم و تدبیر میکند؛ زیرا اعمال اسان دو قسم | ست:
اعمال جوانحی به حساب میآیند که عقل عملی آنها را
بررسی معناشناسی مفاهیم اخلاقی از دیدگاه محقق طوسی/ حسین احمدی/۱۰۳
حصول عدالت با توجه به عملکرد عقل عملی در دیدگاه
افعال خاص خویش را منظم و مرتب میکند؛ به طوری که
۰ پس عملکرد عقل عملی در حکمت -- که حاصل از
خویش, به وقت خویش, به مقدار حاجت و بر متقضای
ویژگیها با عقل عملی است و اگر چنین شود عدالت به
تابع عقل عملی تدبیر شوند تا صفت حاصل از آنها یعنی
ریا ضیات و طبیعیات را در بر میگیرد و منظور از حکمت
حکمت عملی در تقسیمی دیگر به دو قسم تقسیم میشود:
اعمال فردی که با اجتماع ارتباطی ندارد و اعمال اجتماعی
اخلاق نامیده میشود و اخلاق اجتماعی به تدبیر منزل و
سیا ست مدن تسیم می شود (همان: ۶۰-۳۷). اخلاق نیز
را در بر میگیرد (همان: ۰). نمودار اقسام حکمت بدین
شجاعت و عفت به رتبه عدالت برسد (همان: ۱۱۱). گونهه,است:
الهیات تطبیقی» سال دوازدهم» شماره بیست و ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰
جای خویش» به وقت خویش,» به مقدار حاجت و بر
مت ضای م صلحت به کار برد ذ ضایل اخلاقی به < ساب
میآ ید. هر عفیفی واشجاعی حکیم بود و هر حکیمی
اخلاق عادلانه است؛ در صورتی که نمیتوان مقسم و قسم
را از نظر منطقی یکسان در نظر گرفت. پاسسخ محقق
طوسی این است که حکمتی که از اقسام اخلاق عادلانه به
اندی شمندان همانطور که علوم حقیقی را به علوم نظری و
که با عمل ارتباط دارد» عمل انسان هم به دوادسته
قسمت نظری و عملی تقسیم میشود و از حکمت که
قصد می شود؛ یعنی تدبیرو تنظیم تفکر توسط عقل عملی
را حکمت به حساب میآورند؛ در حالی که منظور از
حکمت مقسم. تدبیر تمام اعمال انسان» یعنی اعم از نظری
۰). اکنون پرسش این است: تمایز حکمت که قسمی از
حکمت عملی | ست با حکمت نظری در چر ست؟ پا سخ
معقولات را تدبیر میکند که ارتباط مستقیمی با رفتار و
عمل جوارحی ندارند؛ در حالی که حکمتی که قسمی از
اشتراک ندارد. انسان یک قوه عقلانی بیشتر ندارد؛ اما از آن
نظر که به حقایق موجودات آگاهی پیدا میکاند و به
پدید میآید که اینگونه کارکرد را به عقل نظری نسبت
میدهند و از آن نظر که مصالح و مفاسد اعمال را تشخیص
میدهد و آمور معاش را تنظیم و تدبیر میکند» حکمت
عملی پد ید میآید و اینگونه کارکرد را به عقل عملی
علم و حکمت است؛ محقق طوسی معتقد است اگر نفس
داشته باشد» از این حرکت» فضیلت علم حادث میشود و
به تبع فضیلت علم» حکمت به دست میآید؛ یعنی حکمت
نتیجه؛تخرکت علمی است و به حرکت به سمت یقین» علم
فضایل است. او هفت نوع از فضایل مشهور حکمت را
تو ضیح می دهد که توجه به آنها قلمرو حکمت را وا ضحتر
تعقل, تحفظ و تذکر از این فضایلاند که پیامدهای پیدایش
حکمت در تبیین این انواع» ظاهر می شود؛ برای مثال, محقق
طو سی معتقد | است کسی که حکمت ذکاوت را دارا ست.
سریع !از مقدمات به نتایج ضایا د ست مییابد و سهولت
این سهولت استخراج نتایج بر اثر تمرین و تکرار حاصل
آمستت1 اما اگر خماذادی باقن اخقا ری فیسستتی ان ذایره
بررسی معناشناسی مفاهیم اخحلاق ی از دیدگاه محقق طوس ی/ حسین احمدی/ ۱۰۵
اخلاقی را به جای رذایل اخلاقی کار میبرد و امراض
اخلاقی را ضد ف ضایل نمی داند؛ زیرا تعداد شان بر شتر از
فضایل اخلاقی است؛ در حالی که هر ضدی مقابلی دارد؛
اما در مقابل هر فضیلتی,» افراط و تفریطی هست؛ یعنی
فضیلت به دست میآید؛ اما میتوان هر رذیلت از جانب
خمودگی و تفریط در شهوت خواهد بود. نه آنکه ضد
به افراط و تفریط در فضایل |اساسی گویند که هدشت عدد
تعیین میشوند محقق معتقد است تعداد امراض | سا سی
دایرهای قرار میگیرد که هر چه خارج از این مرکز است.
مرض اخلاقی به حساب میآید؛ به همین دلیل» وصول به
هدف که مرکزیت دایره را دارده خیلی سختتر از وصول
او دو تبیین به غیر از بیان مشهور از امراض اساسی يا
است این اجناس رذایل بسیط هستند و در نفس حادث
می شوند. محقق طوسی در تبیین اول» انواع رذایل اساسی
را نامتناهی میداند و قائل است از ترکیب هر یک از این
۱ شاید منظور محقق طوسی از ضد. نقیض بوده است؛ زیرا ضد یک
چیز میتواند چند چیز باشد؛ مانند ضد قرمزی که میتواند سفیدی.
سیاهی» سبزی و ... باشد؛ اما نقیض هر چیز عدم آن است.
انواع امراض مرکبه است. در تبیین دوم که تکمله برای
تبیین مشهور است» افزون بر کمیت در دیدگاه مشهور» به
فضیلت به حساب میآید» سبب شناخت رذایل می شود از
اساسی» رذیلت اساسی گفتند؛ اما او علاوه بر معیار کمی.
به معیار کیفی نیز اشاره میکند و به ردائت بهعنوان معیار
کیفی برای خروج از حد و سط هم اشاره میکند؛ بنابراین»
ردائت را اضافه میکند؛ سپس در تبیین دیدگاه خودش, به
رذایل به دلیل خطر زیاد» مهلکاند و | صول بی شتر امراض
مزمنه به حساب میآیند؛ ازاینرو محقق طوسی به غیر از
ردا ای 9 هس جعیت رذایل را دارنل رذایل خطرناگ
ممکن است از امراض مرکبه باشند. رذایل مهلکه در قوه
نظری مانند حیرت و جهل و در غیر قوه نظری مازند
۴ ۵ بر ابر ادی سین بیش از رذایل دیگر ان ز گذارند؛
ازاینرو سبب هلاکت انسان می شوند و باید برای معالجه
است؛ زیرا او اختقاد داد اسباب رذایل فوق با جسمانی
است يا نفسانی و این دو با یکدیگر مرتبطاند؛ به طوری
که در صورت مریضی یکی در دیگری هم تأثیر خواهد
7 الهیات نطبیّی» سال دوازدهم» شماره بیست و ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰
گذاست. پس برای معالجه رذایل اخلاقی باید به هر دو
قسم | سباب جسمانی و نفسانی توجه کرد. او برای تبیین
این رابطه و برای معالجه رذایل اخلاقی, | صلاح مزاجها را
اخلاقی, تنها به مفاهیم ارز شی یعنی حسن و قبح پرداخته
حسن و قبح بسنده می شود. معنا شناسی حسن و قبح از
مباحث مهم فلسفهه اخلاق است که از زمان سقراط مطرح
بوده که افلاطون آن را در مباحثه اثیفرون و سقراط نقل
نیز معنا شنا سی <سن و قبح یکی از اختلافات | شاعره و
در گام نخست. دیدگاه فخر رازی را در تعیین محل بحث
درباره معناشناسی «حسن و قبح) میپذیرد و در گام بعدی
دید گاه خود را متمایز از فخر رازی بیان میکند. فخر
معتقد است سه معنا برای حسن و قبح وجود دارد و
معنای سوم ان مورد نزاع معتزله و اشاعره است (طوسی»
۱ هرچه ملائم و سازگار با طبع باشد» حستّن و هرچه
منافر با طبع باشد. قبیح است؛ پس لذایذ حسن و آلام قبیحاند؛
این مورد نزاع اندیشمندان نیست و بحث حسن و قبح
اخلاقی نیز ایجا مطرح نمیشود. محقق و فخر رازی در
۲ هر صفت کمالی خوب و هر صفت نقصی بد
است. محقق طوسی و فخر رازی اعتقاد دارند این معنا نیز
۳ آنچه موجب ثواب يا مدح باشده خوب و آنچه
موجب عقاب يا ذم باشد. بد است. فخر رازی و به تبع او
محقق طوسی معتقدند این معنا مورد نزاع اشاعره و معتزله
معنای خوب را درک نمیکند و درک این حسن و قبح که
اشاعره» نظریه امر الهی را مطرح میکند و حسن و قبح
ایشان معنای حسن و قبح را مبیّن رابطه حقیقی و علّی و
(موضوع)» و «ممدوح و مذموم بودن آن» و به تبع آن»
مدوخ و مذموم بودن فاعل فعل میداند» نه رابطه میان
فعل "و نتجه.آن فعل که این نتیجه بعد از انجام فاعل
محقق خواهد شد و سبب ایجاد واقعیت «خوب» و «بد»
خواهد بود؛ بلکه این فعل به دلیل اينکه هر کسی آن را
فعلی با شد که هر کسی آن را انجام دهد واقعا شقاوتمند
میشود. باید ذم شود. حسن و قبح بیانی از این بایدهاست
و تبیین رابطه علّی و معلولی و واقعیت خارجی محسوب
میشود..پس اين امدح و ذم حاصل از جعل و اعتبار
از ویژگی رابطه علّی و معلولی میان فعل و نتیجه آن است
رابطه علّی و معلولی دیگری غیر از رابطه فعل و
سعادت بخشی آن برقرار است که از آن به «خوب اخلاقی»
تعبیر می شود یا میان ویژگی شقاوت دا شتن فعلی دیگر و
مذموم بودن» رابطه علّی و معلولی دیگری برقرار است که
اخلاقی با مدح آن یا شقاوت بخشی فعل اخلاقی با ذم آن
مهم به نظر میرسد که محقق طوسی آن را تبیین کرده
بررسی معناشناسی مفاهیم اخحلاق ی از دیدگاه محقق طوس ی/ حسین احمدی/ ۱۰۷
حسن و قبح, همان کمال و نقص است که محقق طو سی
اختلاف در آن را رد کرده است؛ در پاسخ باید گفت محقق
طوسی محل اختلاف معتزله و اشاعره را در معنای کمال و
نقص حاصل از رابطه علّی و معلولی میان فذعل و
سعادت بخش بودن يا شقاوت بخش بودن را رد کرده است
که مقدمه ایجاد <سن و قبحاند وگرنه اگر معنای حسن و
واقعی برای حسن و قبح اخلاقی که با نوشتههای محقق
اخلاقی با این دو عبارت ذیل مشخص می شود؛ ایشان در
عبارت ذیل را دارد: «و هو أن کون بعض الاذعال موجبا
للمدح او الذّم عقلی او شرعی و المعتزله یدعون أن الخکم
بکون العدل و الصدق حسنا و بکون الظلم و الکذب قبیحا
مقبول محقق نیز هست؛و اینکه او در کتاب انحلاق ناصری
اشاره میکند که: («... چه ظلم اگر چند قبیح است در نفس
خود. اما بع ضی از بعضی قبیحتر با شد» (طواسبی» ۱۳۸۷:
مذمومبودن آن است که توضیح این مطلب ذیل واقع گرانی
| صطلاح خیر نزد محقق طوسی اعم از خوب اخلاقی
است؛ زیرا خیر و وجود از لحاظ مصداقی مساویاند و
شر عدم به حساب میآید و از این نظر که خیر وجودهای
اکتسابی و غیراکتسابی را در بر می گیرد. اعم از خوب
اخلاقی به حساب میآید که تنها به صفات نفسانی و
یر اتحلاقی و غیراخلافی تقفسیم می شود سحفق اطو ای
می شود تقسیمات ذیل را مطرح کرده است که برای
می شود که تغییرناپذیر است؛ اما خوب اضافی متغیر است
و به آن چیزهایی اطلاق میشود که برای وصول به
سعادت حقیقی و نهایی مفید باشد. ممکن است دروغ گفتن
که در بیشتر موارد بد است. گاهی به دلیلی مانند نجات
مظلوم مقید و خوب اضافی به حساب میآید (همان: ۸۱؛
موضوع و محمول جمله اخلاقی به کار نمیروند. اما در
اخلاق پر کاربردند. مانند کمال و سعادت؛ در اینجا به
سفق طرستي کمال هر موجووی را اس یی ی داند
که آن موجود به سبب نوعیت خود آن را داراست؛ یعنی
خاصیتی که هیچ موجود دیگری با این موجود در آن
است که با تعبیر فوق منافاتی ندارد؛ مانند اینکه گاهی
کمال هر چیزی را در تشبه او به مبدئش میداند و توضیح
میدهد بهطور مثال» صنعت چون از طبیعت اخذ می شود.
۸ الهیات نطبیّقی» سال دوازدهم» شماره بیست و ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰
بهطور مثال» تخم مرغ بر اثر گرمای سسینه مرغ به جوجه
گرمای بدن مرغ را بسازد تا بتواند به هدفش دست یابد و
با شد. کاملتر و به هدف نزدیکتر است. شبیه این مطلب
در انسان نیز تبیینپذیر است که انسان هرچه یه سدا
اول و دوم از حیث مصداق تمایزی نیست؛ بلکه در تبیین
مفهومی تفاوت وجود دارد و از دو حیث به کمال نگریسته
شده |است؛ اگر کمال بیان شده اختیاری حا صل شود» در
ارائه کرده که کمال را به کمال اول و ثانی تقس یم کزاده و
کمال اول را منوع» یعنی صورت نظیر نفس انسانی ذانسته
است که از ویژگیهای آن ثابت و غیراکتستابی, بوردن آن
قرار نمیگیرد؛ و کمال ثانی را عارض بر کمال اول, مانند
رامی شنا سد و در < صول آن کمال ثانی تلاشن»کند؛"پسن
حرکات اخلاقی را حرکاتی مانند تغییر ذر اغراض پل دانا
محقق میان کمال و خیر تمایز مفهومی قائل است؛ به
طوری که خیر به حسب اثرگذاریش, مفهوم خیر را دارد؛ اما
کمال به حسب قوهنبودن بدین تعبیر نامیده می شود (طوسی:
۷ )ما در مصداق یک چیزند که به دو جهت
نگریسته میشود و تنها تمایز شان در تعریف و مفهوم شان
میبا شد (طو سی, ۳۱۳۷۵ ۳۶۱)؛ یعنی هرچه کمال انسانی
باشد, خیر انسانی نیز در همان چیز است و هرچه خیر انسانی
در آن است. کمال انسان محسوب می شود؛ ازاینرو» خیر از
لوازم کمال محسوب می شود و کمال از لوازم خیر به حساب
با بیان فوق» کمال ان سانی به عقلانی شدن او ست و با
توجه به دو قوه عقل نظری و عملی در انس ان دو نوع
انسان در معرفت به موجودات و حقایق و سپس معرفت
مطلوب حقیقی است که به آن حکمت نظری میگویند و
کمال عملی نیز در مرتبگرداندن قوا و افعال و توافق و
تسالم آنهاست تا رضایت اخلاقی حاصل شود. بعد از اين
لد ۳۵۲-۲۱). رابطه کمال اول و دوم مان ند رابطه
صورت و ماده | ست که یکی بدون دیگری ثبات و ثبوتی
ندارد. همانطور که علم بدون عمل ضایع می شود و عمل
بدوناغلم نیز محال است. علم مبدا و عمل تمام و اکتسال
آن .به خستسابمی آید و غرض از ایجاد اسان حصول
ترکیبی از ات دو است (طوسی, ۱۳۸۷: ۷۰) که انسانها
محقق طوسی به رابطه کمال و سعادت نیز میپردازد و
هدف از کمال را وصول انسان به سعادت میداند. پس
سعادت همان کمال انسانی نیست و اینکه اگر انسان, کمال
را برای وصول به سعادت بخواهد, خیر است؛ پس خیر
که برای وصول به آن سعادت حقیقی و نهایی مفید باشند؛
دیگران است و هر انسانی به مقداری از تشبه الهی
هر شخصی به حرکت ارادی نفسانی او میگویند که به
بررسی معناشناسی مفاهیم اخحلاق ی از دیدگاه محقق طوس ی/ حسین احمدی/ ۱۰۹
افراد متمایز است (همان: ۸۱)؛ اما در عنوان سعادت و
طالب لذت از روی حکمت است و این لذت زوالناپذیر
و انتقال ناپذیر باشد و قابلیت انحطاط ندارد. پس نه جزع
و اضطراب بر او عارض شود و نه نا سپاسی و بی صبری
کند؛ زیرا شرایط و ملکه صبرو ثبات قدم را داراست
محقق طو سی با دقت خوبی به معنا شنا سی فضایل و
رذایل پرداخت و نوآوریهایی در نظریه حد وس ط ارائه
کرد؛ به طوری که با توجهکردن به کیفیت در حد وس ط.
قلمروهای فضایل و رذایل اساسی را دقیقتر بیان کرد؛ اما
به نظر میرسد او در معناشناسی خوب و بد اخلاقی که
تفکیک معانی سهگانه را از فخر رازی پذیرفته» دقت لازم
را نداشته است؛ زیرا امکان جمع این معانی در یک کاربرد
وجود دارد. برای توضیح این نقد به شبهه عدلیه بر اشاعره
اشاعره اشاره می شود. شبهه این است که اگر حسن و قبح
را عقل نمیفهمد چگونه عقل حکم میکند. که خدا دروغ
خدا دروغ سر نمی زند؛ اما یکی از پا سخهای | شاعره این
است که دروغنگفتن خدا به دلیل بدبودن دروغ گفتن به
نقصداشتن دروغ گفتن است و معنای کمال و نقص را
میان قبح عقلی و نقص در فعل تمایزی نمیبینم و حفیقفت
کلام ما و عدلیه یکی است؛ اگرچه با عباراتی متفاوت بیان
می شود (ایجی, ۰۱۶۱۲ ج۸: ۱۰۱)؛ پس اینجا که | ستحقاق
مدح و ذم عقلی را که حاصل از کمال و نقص است» ایجی
قبول میک ند و این دلالت بر این دارد که امکان جمع
معنای استحقاق مدح و ذم و کمال و نقص در خوب و بد
است که او قبح ظلم و حسن عدالت را قابل درک عقلانی
میداند. او دلیل ذاتیبودن قبح ظلم یا حسن عدالت را در
این میداند که یکی از مصادیق عدالت. اعطای ما در قبال
میدهد و ما اخذ میکنيم. اگر در قبال گرفتن آن. اعطایی
صورت نگیرد. رفتار ما خارج از انصاف و عدالت خواهد
بود پس برای خدا حقی ثابت است. رابطه میان اعطای
خالق و مخلوق, رابطه میان مالک حقیقی و ملکش است
با شد که اگر نباشد. ظلم به حساب میآید. محقق طوسی
اعتقاد دارد استحقاق مدح نعم الهی و خوبی های او
شکرگزاری نعمتها ست که از باب نشر ثنا ذکر مناقب و
بذل نصیحت عین عدالت است و این رابطه حقیقی میان
نعم الهی واستحقاق مدحداشتن آنها وجود دارد و اگر این
سعادت بخشی آن بهو سیله خدا به ما ارزانی شده و انسان
یعنی باید شکر خدارا به جا آورد و این ضرورت
داشته باشد. اعطای انسان نشر ثنا ذکر مناقب و بذل
است. پس از این نظر رابطه حقیقی وجود دارد و
۰ الهیات نطبیّی» سال دوازدهم» شماره بیست و ششم» پاییز و زمستان ۱۶۰۰
حا صل نخواهد شد؛ بلکه انسان, ظالم به حساب میآید؛
زیرا در پاسخ به اعطای خدا اعطایی نداشته است و با
طوسی میگوید قبح ظلم ذاتی آن است و فاعل ظلم نیز به
خالق, رابطه ملک با مالک است. مالک از اعطای لک
جایگاه واقعی خود به آن اعطا نیاز دارد؛ به همین دلیل,»
محقق نوع اعطای بنده را دعای خال صانه, ذشر ثنای الهی.
ذکر مناقب» بذل نصیحت, تشبه به او در تدبیر امور و ... به
بنابر بیان فوق, محقق طو سی رابطه میان اعطای خالق و
خداوند بهعنوان مالک به ملکش اعطایی کرده است که نام
آن اعطای تام و نامتناهی نعم الهی» سعادت بخشی انسان
نامیده می شود و در قبال هر نعمتی شکری واجب است, چه
برسد به نعم نامتناهی الهی. این شکر نعم الهی از جانب
نکرده و تنها با آوردن مثالی نتیجه گرفته است. او معتقد
است اگر انسانی به ما نعمت دهد, شکر نعمت او را واجب
واجبات خواهد بود و وجوب این شکر نعمت بهوسيله بیان
این مثال برای فلا سفه تبیین منطقی به حساب نمی آید. دوم
محسوب می شود و معنای باید در این جمله نیز محل بحث
است. این جمله اخلاقی نمیتواند مبنای بحث قرار گیرد و
اخلاقی معنا پیدا کنند؛ زیرا هنوز معنای خودش تبیین نشده
است که در این صورت» دور محال و باطل پیش میآید که
و رذایل اساسی به ویژگی بسیط بودن آنها اشاره میکند و
در تبیین اجناس فضایل نوآوری دارد که بیان او در فضایل
را در نظر گرفته و خیرات صئوف را برابر ندانسته۱ ست
(همان: ۱۰۹و ۱۱۱). او با تبیین کیفی و کمّی از حدو سط.
به تعداد بیشتری از رذایل اساسی اشاره میکند و برخلاف
اندیشمندان قبل از خود که به هشت رذیلت اساسی اشاره
میکرد ند او تعداد رذایل را بینها یت قامداد میکند. او
تبیین جدیدی از معنای حسن و قبح ارائه کرده است. او
مبین استخقاق مدح داشتن سعادت بخشی فعل است و قبح
به معنای تناسب يا رابطهای است که مبین اس تحقاق
معنا شنا سانه خود» نگاه واقع گرایانه خا صی به اخلاق دارد
اخلاقی به حساب میآید. او با تبیین هدف نهایی واحد
نعم الهی و وجوب شکر را برهانی نکرده و با ادعایی به
نتیجه ازسسیده است که میتوان این رابطه را نتيجه رابطه
علّی -معلولی قلمداد کرد که میان فعل اخلاقی و نتیجه آن
سعادت بخشی و به کمال رسیدن انسان می شود و وجوب
شکرگزاری خدا مبین رابطه علی و معلولی میان شکر خدا
و سعادت حاصل از آن برای شکرگزار خواهد بود. پس
اگر پرسیده شود چرا شکر منعم واجب است. پا سخ داده
بررسی معناشناسی مفاهیم اخلاقی از دیدگاه محقق طوسی/ حسین احمدی/۱۱۱
۲ للهیات تطبیقی» سال دوازدهم, شماره بیست و شم پاییز و زمستان ۱۶۰۰
| معناشناسی مفاهیم اخلاقی، یکی از مباحث فلسفه اخلاق است که به تحلیل معناییِ مفاهیم و گزاره های اخلاقی می پردازد. معناشناسی اخلاق روی دیگرِ هستی شناسیِ اخلاقی است. عمده مباحث مطرح در معناشناسی اخلاق، بررسی مفاهیم موضوع، محمول و مفاهیم مرتبط با اخلاق است. این مقاله قصد دارد با تبیین مفاهیم یادشده از منظر محقق طوسی، نوآوری های او را بررسی کند. محقق طوسی در تعریف عدالت معتقد است عدالت از معنای مساوات خبر می دهد؛ اما معنای مساوات، برابری در هر چیزی نیست. او کمال هر موجودی را خاصیتی می داند که آن موجود به سبب نوعیت خود، آن را داراست؛ یعنی خاصیتی که هیچ موجود دیگری با این موجود در آن شرکت ندارد. محقق طوسی معنای حسن و قبح اخلاقی را رابطه حقیقی میان «سعادت بخشی و شقاوت بخشی فعل "موضوع"» و «ممدوح و مذموم بودن آن» می داند. به نظر می رسد محقق طوسی، برهانی برای تبیین منطقی رابطه حقیقی میان اعطای نعم الهی و وجوب شکر آن ارائه نکرده است. علاوه بر این، او از امکان جمع میان معانی مطرح شده برای حسن و قبح غفلت کرده است. در هر صورت، او واقع گرا، مطلق گرا و وحدت گرای اخلاقی محسوب می شود. |
48,524 | 409069 | هدف از پژوهش
حاضر» شبیهسازی تعاملات متغیرای زبانی مارا ابازاررماپلابا استفاده از رویکرد پویاییشناسی
سیستم هست. در این راستا بهمنظور منعکس نمودن شیوه تفکر ذهنی سرمایه گذاران؛ از سیستم استنتاج فازی
در رویکرد پویاییشناسی سیستم استفادهشده است. الگوی پیشنهادی پژوهش با نرمافزار 1055 1/6080
شبیهسازی و اعتبار آن با استفاده از آزمونهای آماری و ستگاهی موردسنجش قرا رگرفته است. نتایج
شبیهسازی سناریوها نشان میدهد که تغییرات همزمان متغیرهای درونزای بازار سرمایه نسبت به تغییرات
منفرد هر یک از متغیرها با تأخیر زمانی کمتر و به مقدار بهمراتب بیشتری بر متغیر ارزش بازار سرمایه اثرگذار
است. تأثیر تغییرات مطلوب متغیرهای کارایی بازار سرمایه» دانش و فرهنگ سرمایه گذاری و مداخلات بازار
سرمایه باعث افزایش ۷۷ درصدی ارزش بازار سرمایه در افق ۱۴۰۴ نسبت به شبیهسازی پایه میشود.
همچنین نتایج شبیهسازی تحلیل حساسیت نشان میدهد که ارزش,بازار سرمایه نسبت به تغییرات منفرد
متغیرهای زبانی در مقایسه با تغییرات همزمان آنها» حساسیت کمتری از خود نشان میدهد.
واژه های کلیدی: سیستم استنتاج فازی» پویاییشناسی سیستم» متغیرهای زبانی» بازار سرمایه
۲ استاد گروه مدیریت. دانشکده اقتصاد. مدیریت و علوم اجتماعی, دانشگاه شیراز, 211.00170 2810 220111 دامصح :انم
۳ استاد گروه مدیریت, دانشکده اقتصاد. مدیریت و علوم اجتماعی, دانشگاه شیراز 2000.60( مدمه :مر
۶. دانشیار گروه مدیریت. دانشکده اقتصاده مدیریت و علوم اجتماعی, دانشگاه شیراز, 1۳.ع17220.2و 2 نعهطاطاهه :ام
۵ دانشجوی دکتری مدیریت» دانشکده اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی, دانشگاه شیراز نویسنده مسئول,
۰ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
دستگاههای پیچیده که درجات مختلفی از فازی بودن و ابهام را در زوایای خود مستتر دارند»
مدلسازان را با چالشهای زیادی مواجه میسازند. مدلهای کلاسیک, کنترل متغیرها در این زمینه
تنها به زوایای ریاضی مدلسازی توجه دارند و وقایع و رخدادها را با به کا رگیری انواع معادلاتی که
میبایست بهصورت ریاضی حل شوند سادهسازی مینمایند (بوزادزیوا ۲۰۰۷). در این روش» داده
های مبهم و متغیرهای زبانی ۲ جایی در مدلسازی ندارند. استفاده از این مدلها این سوال را به ذهن
متبادر میسازد که تا چه حد مدلسازی با واقعیت منطبق است.
علم مدیریت فازی با استفاده از توری دستگاههای فازی میتواند رویکردی نوین در راستای
پاسخ به ابهامات مطرحشده در مدلسازی دستگاههای مدیریتی باشد. تئوری دستگاههای فازی
میتواند با به کارگیری تئوری منطق فازی" و اندازههای فازی "» پارامترهایی از قبیل دانش» تجربه»
قضاوت و تصمیم گیری انسان را واره"مدل نموده,و.ضمن ایجاد انعطافپذیری لازم در مدل»
تصویری خاکستری از جهان خا کستری را ارائه نماید. ازاینرو نتایج مدلسازی به دلیل لحاظ نمودن
شرایطر واقعی در مدل» دقیق تر و کاربردیتر خواهد بود (آذر و فرجی» ۱۳۸۷). با به کارگیری تئوری
دستگاههای فازی» روشهای علم مدیریت کلاسیک به محیط فازی گسترش مییابند و میتوان از
آن در دستگاههای متعدد مدیریتی آزجمله تصمیم گیری؟ سیاست گذاری» برنامهریزی و مدلسازی
استفاده نمود. این موضوع بهویژه در مدلسازی دستگاههای اقتصادی- اجتماعی که شامل متغیرهای
یکی از دستگاههای اقتصادی- اجتماعی که به دلیل وجود متغیرهای زبانی از اهمیت زیادی در
حوزه چنین مدلسازیهایی برخوردار است. بازار بورس اوراق بهادار است. بازارهای مالی بهویژه
بازار سرمایه از مهمترین ابزارهای تجهیز و تخصیص منابع مالی به شمار میروند. توسعه بازارهای
مالی در دستیابی به رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی» نقش.اساسی ایفا می کند. بازارهای مالی توسعه
یافتهتر به معنی ثبات درازمدت نظام مالی و اتکا و اعتماد مردم به اجزای تشکیلدهنده این نظام
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۴۱
نظر به اهمیت راهبردی مالی و اقتصادی بازار سرمایه» هرگاه اخلال و انحراف گستردهای در آن
رخ دهد تجهیز و تخصیص منابع مالی کشور با مشکل جدی مواجه میشود (عباسی» ۱۳۸۴). با توجه
به اينکه یکی از عوامل تأثیرگذار بر توسعه در این بازار» شفافیت است» از مواردی که میتواند این
اخلال را به وجود آورد» عدم دسترسی همه مشار کت کنند گان بازار به اطلاعات شفاف است. هرقدر
نشر اطلاعات در جوامع بیشتر باشد» امکان گرفتن تصمیمهای آگاهانه و پاسخگویی بخش خصوصی
و دولتی در مورد چگونگی تحصیل و مصرف منابع بیشتر میشود و امکان رشد فساد کاهش مییابد
(امینی و همکاران» ۱۳۹۱). یکی از نقشهای سازمان بورس این است که زمینه لازم برای
سرمایه گذاران را جهت کسب اطلاعات موردنیازشان فراهم کند. چنانچه این زمینه فراهم نشود به
دلیل عدم تقارن اطلاعات» گروهی نسبت به گروه دیگر مزیت اطلاعاتی کسب کرده و به سودهای
غیرمتعارف دست مییابند. در مقابل هرچه بازار کاراتر باشد و تقارن اطلاعات بیشتر باشد امنیت
بازار بیشتر بوده و با هدایت سرمایه گذاریها به سمت تولیدامیتوان به رشد اقتصادی بالاتری دست
یافت (سلیمی فر و شیرزور ۱۳۸۹). در صورت کارا بودن بورس» هم قیمت اوراق بهادار بهدرستی
و عادلانه تعیین میشود و هم تخصیص سرمایه که مهمترین عامل تولید و توسعه اقتصادی است
بهصورت مطلوب و بهینه انجام میشود (اله یاری» ۱۳۸۷). از سوی دیگر طرز تفکر ایده آل در بازار
این است که عرضهکنندگان و متقاضیان وجوه» شرایط مداخله و دست کاری در بازار سرمایه را
نداشته باشند. وجود قوانین و مقرزات جامع و پیادهسازی صحیخ آن میتواند بستری برای وقوع اين
شرایط باشد. بازار سرمایه همواره میتواند بستر مناسبی جهت تبانی» اشاعه اخبار و اطلاعات کذب.
دست کاری قیمت و انجام معاملهها بر اساس اطلاعات داخلی باشده اما افزایش آگاهی عمومی و
قوانین و مقررات بازدارنده در این خصوص» زمینه را برای افزایش درجههای شفافیت بازار سرمایه
پیامدهای وقوع شرابط مطلوّب در حوزه هر یک از مارد فوقالذ کر را میتوان افزایش شفافیت
بازار مالی و ثبات آن» کاهش بروژ"بجرآقای مالی» افزایش"اعتماد سرمایه گذاران و ورود بیشتر
آنها به بازار» افزایش نقدینگی بازار و افزایش امکان تأمین مالی برای شرکتها و درنتیجه افزایش
کارایی بازار برشمرد. شفافیت بازار سرمایه» مداخلات بازار سرمایه» کارایی بازار سرمایه» اعتماد
سرمایه گذاران به بازار سرمایه» دانش و فرهنگ عمومی» تمایل سرمایه گذاری به بازار سرمایه و
مواردی ازایندست» متغیرهایی را شامل میشود که همگی بر فرآیند تصمیم گیری سرمایه گذاران
جهت ورود به بازار سرمایه اثرگذارند. از طرفی مدلسازی چنین متغیرهایی در راستای بررسی نحوه
راهیرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
تأثیر آن بر بازار سرمایه» مستلزم به کارگیری روشی است که نحوه تصمیمگیری افراد در مورد
متغیرهای زبانی را فراهم آورد. ازاینرو پژوهش حاضر در پی استفاده از فرآیند استنتاج فازی و
ادغام آن در روش پویاییشناسی سیستم» جهت مدلسازی چنین متغیرهایی در حوزه بازار سرمایه
است. بر این اساس میتوان با بهره گیری از رویکردی جهت مدلسازی پیچیدگی و پویاییهای
سیستم» فرآیند تأثیرگذاری موارد مذ کور را بر توسعه بازار سرمایه موردیررسی قرار داد.
غموما ار آلگوسازی موضوغانت اجتماخی و افتصادی: جاین که.رفتار ز تضمیمات اسان جزتی
اصلی از الگو باشد» مقادیر دارای ابهام و واژگان و عبارات زبانی و متغیرهای فازی بهجای مقادیر
غیر فازی به کار گرفته میشوند. منطق افراد بر مبنای متغیرهای زبانی و مقادیر آنها نظیر بدترن
غیرقابل قبول» بهتر» کم» متوسط و مفاهیمی ازایندست است. متغیرهای زبانی و مقادیر آنها میتواند
از طریق مجموعههای فازی مدلسازی شده و رابطه بین آنها از طریق عملیات فازی تبیین گردد
(اوسنیک و تورسنیک!» ۲۰۱۳). بهطورکلی مشخصههای روششناسی فازی را در مدلسازیهای
مدیریتی میتوان بهصورت زیر بیان نمود (آذر و فرجی» ۱۳۸۷):
۱- ضرایب و شرایط واقعی محدوديتها که بهصورت شهودی توسط مدلساز تعیین می گردد
۲- شرایط حاکم بر سیستم که به زبان طبیعی متخصصان تعیین میگردد و ممکن است از
متغیرهای زبانی مانند قیود کم» خیلی کم تقریبا و... تشکیل شود را میتوان با استفاده از
۳- در روششناسی فازی جوابهای یک مسئله به عدد محدود نمیشود و میتوان چند پاسخ
از سوی دیگر زمانی که الگوی پویاییشناسی سیستم دارای یکی از شرایط زیر باشد» میتوان با
استفاده از منطق فازی در الگوسازی, به غنای مدل طراحی شده افزود (یوسفی "و دیگران» ۲۰۱۱):
برخی از متغیرهای حالت یا جریان پا سایر متغیرها فازی باشند.
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۴۳
* برخی از روابط میان متغیرها را بتوان با عبارات شرطی شامل متغیرهای فازی جایگزین نمود.
درجه عدم قطعیت متغیرها قابلبیان با احتمالات فازی باشد. بهبیاندیگر زمانی که اطلاعات
مفهوم پویاییشناسی دستگاهها برای اولین بار توسط فارستر! در اواسط دهه ۱۹۵۰ مطرح شد و
بهسرعت طی شش دهه اخیر رشد کرده است. فارستر معتقد است که هر سیستم پویا که در طول
زمان دگرگون میشود یک ساختار سلسلهمراتبی دارد و میتوان برای هر تحول پویایی در پدیده
های گوناگون چنین ساختاری را ارائه انمود» اعم از اینکه سیستم پویا در زمینه مهندسی» اقتصاد»
مدیریت و ... باشد. با استفاده:از.الگوی ارائهشده توسط این ؛نظریه میتوان علت پویایی سیستم را
توضیح داد. درواقع با استفاده از فا له مراته وان چگونگی رفتار هر پدیدهای را
تعیین نمود. این ساختار سلسله مراتبی دارای چهار رکن است. محدوده بسته (مرز سیستم)» حلقههای
پویاییشناسی سیستم رویکردی است جهت کشف رفتار دینامیکی غیرخطی و مطالعه چگونگی
تأثیر ساختارها و پارامترهای سیستم بر الگوهای رفتاری سیستم (مشایخی و زنگویی نژاد» ۱۳۹۳).
برخلاف رویکردهای سنتی که بر روابط علت- معلولی خطی تأکیددارند» این رویکرد بر بازخورد
بین متغیرهای سیستم متم رکز است. این تم رکز موجب میشود تا نگرشی جامع از دنیای واقعی ایجاد
گردد و پویایی پیچیده درون سیستم نمایان گردد. پویاییشناسی سیستم شامل ابزارهای مختلفی است
که در مشخص کردن مرز مدل و نماش ساختار؛علی آن مفید میباشند. نمودارهای علی- حلقوی ۲
و نقشههای حالت و جریان" دو مورد از این ابزارها هستند. نمودارهای علی- حلقوی ابزارهای
انعطافپذیری برای ترسیم ساختار بازخوردی دستگاهها و چگونگی ارتباط متغیرها میباشند.
نمودارهای مذکور نگاشتهایی میباشند که روابط علی و معلولی بین متغیرها را با فلشهایی از
۶ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
علت به معلول نشان میدهند. حلقههای علی و معلولی میتوانند مثبت يا منفی باشند. حلقههای منفی
رفتار هدفجو را در سیستم نشان میدهند که سعی دارند سیستم را به حالت تعادل برسانند»
درحالی که حلقههای مثبت» حلقههای تقویتی بوده و رفتار رشد نمایی! و یا تنزل نمایی؟ را موجب
نمودارهای حالت و جریان بر ساختار فیزیکی به وجود آورنده بازخوردهای موجود در
نمودارهای علی تا کیددارند. متغیرهای حالت و جریان انباشتگی مواد» پول و اطلاعات را در طول
سیستم ردیابی مینمایند. متغیرهای حالت وضعیت سیستم را مشخص میکنند و بر اساس آن
اطلاعاتی تولید مینماید که تصمیمها بر پایه آن قرار دارد. سپس تصمیمها با تغییر متغیرهای حالت
و بستن حلقههای بازخوردی سیستم» نرخ متغیرهای جریان را تغییر میدهند (استرمن"» ۲۰۰۰).
سیستم استنتاج فازی فرایند نگاشت غیرخطی بردارهای ورودی غیر فازی به یک خروجی غیر
فازی بر اساس قانونهای فازی است (اوسنیک و تورسنیک» ۲۰۱۳). منطق فازی با بهکارگیری
مجموعههای فازی» پدیدههای پیچیده و مبهم را وارد مدل مینماید. به کار گیری مجموعههای فازی
و منطق فازی در مسائل این چنینی» رشتهای از دانش فازی به نام "مدل کنترلی منطق فازی (۳1,0۴)"
را ایجاد نموده است که در شرایط مبهم و پیچیده مووداننتقاده قراز میگیرد. 60 با تقلید قضاوت
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۴۵
انسانی در مواجهه با مسائل» مقادیر زبانی! را در قواعد "اگر ... آنگاه" به کار میبندد. نکته مهم در
استفاده از این مدل» استفاده از دانش و تجارب متخصصان رشته مدنظر است (بوزادزیو ۲۰۰۷).
بر اساس مدل کنترلی» سیستم استنتاج فازی فرآیند نگاشت غیرخطی بردار ورودی غیر
قازی[ ابر ,عبر ج] < اه به یکت خروجی غیرافازی [21,2*,....28]-27 بر آساس قأنونهای
فازی سازی درواقع انعکاس درک پژوهشگر از موارد مشاهدهشده است. در این مرحله بردار
متغیرهای غیر فازی ورودی به بردار متغیرهای زبانی متناظر میشود. در این مرحله مجموعههای
فازی» برای تمامی متغیرهای فازی (ورودی و خروجی) و نیز توابع عضویت آنها مشخص میشود
(اوسنیک"» ۲۰۱۲). برای هر یک از اجزا پزدار,ورودی ۲7 یک متغیر زبانی (مجموعه فازی)
بهصورت 1 .... ,1,2 ,7۵۸ !2 باارزشیهای زبانی [هس رم]<أم وجود دارد. هر یک از
ارزشهای زبانی نیز با تابع عضویتمتناظر خود بهصورت [ر:.ر 1,2 1ز8....ر1 () زولا بیان می
شود. رم ارزش زبانی 0مربوط به متغیر ٩۸ است که با تابع اعضویت"(*) ,یلا بیان میشود. فازی
سازی ارزش غیر فازی هر یک از اجزا بردار متغیرهای ورودی را به مجموعهای از مقادیر عضویت
در این مرحله نتیجهای مشخص از مجموعه گزارههای فازی حاصل می گردد. هسته یک سیستم
رول-بیس, قازی» مجموعهاغ. از | قرط "کر ۶ نکاما است که دانشی را در مورد موضوع
موردبررسی ارائه مینماید (راس» ۲۰۰۷). جملات يا قوانین» دلالت مقدم بر تالی را ارائه مینمایند.
در قانون اگر-آنگاه بهصورت "اگر 26 برابر ۸ باشد آنگاه 7 برابر 13 می گردد"» ۸ یک مجموعه
فازی است که بخش مقدم را ارائه مینماید و 8 نیز یک مجموعه فازی است که بخش تالی را ارائه
۶ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
مینماید. وقوع شرط "2۳ برابر ۸" نیز با (2) پر مورد ارزیابی قرار می گیرد. روش ممدانی متداول
گام آخر روش کنترلی فازی» فرآیند دیفازیسازی است. نتایج ارزیابی قواعد فازی» متغیرهای
خروجی فازی است که دیفازیسازی» این متغیرهای فازی را به مقادیر غیر فازی نگاشت مینماید.
از بین روشهای دیفازیسازی» روش ارتفاع ! به دلیل سهولت ترکیب با روش پویاییشناسی سیستم
استفادهشده است. در این روش مقدار غیر فازی ,2 مربوط به متغیر فازی اج برابر با میانگین وزنی
در زمینه مدلسازی پویاییهای درونی بازار سرمایه» اغلب پژوهشهای صورت پذیرفته پویایی
های متغیرهای درونی بازار سرمایه را بهصورت مجزا و بدون اشتفاده از روششناسیهای دستگاهی
موردبررسی قرار دادهاند. همچنین در خوزه ادغام روششناسی فازی در پویاییشناسی دستگاهها
اغلب پژوهشها به بررسی پویایی متغیرهای زبانی و نحوه تأثیر و تأثر آنها بر یکدیگر میپردازند.
در ادامه به برخی از مطالعاتی که در حوزههای فوقالذ کر صورت پذیرفته است بهطور خلاصه اشاره
شوفن" و دیگران (۲۰۱۲)؛با بررسی"بازار سرمایه کشور تایوان» نشان دادند که شفافیت بازار
سرمایه» نقدشوندگی بازار را افزایش میدقد. نوری و خطیبیق؟ (۲۰۱۳) نشان دادند که شفافیت و
نقدشوندگی بر شاخص کیفیت سرمایه گذاری و نیز ورود سرمایهگذاران جدید در بورس اوراق
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۴۷
بهادار تهران اثرگذار است. مسری! (۲۰۱۵) به اندازه گیری شفافیت بازار سرمایه مصر میپردازد و
در بخشهای مختلف برای هر یک از این شاخصها مقدار کمی استخراج مینماید. ولد" (۲۰۱۴)
به بررسی تأثیر مداخلات بازار سرمایه بر شاخص بورس میپردازد و بر اساس شبیهسازی انجامشده
نتیجه گیری مینماید که بازار اوراق بهادار تنها با مکانیزمهای داخلی خود به تعادل میرسد (همچنین
ماکسیم و آشیف"/ ۲۰۱۷ قربانی و باقری ۱۳۸۹). در زمینه کارایی بازار سرمایه مطالعات متعددی
نشان میدهند که بازار سرمایه ایران از کارایی در حد ضعیف نیز برخوردار نیست (قالیباف و ناطقی
در حوزه بهکارگیری سیستم استنتاج فازی در الگوسازی پویاییشناسی سیستم» موضوعات
مختلفی مورد پوشش قرارگرفته است. لیو؟ و همکاران (۲۰۱۰) روشی جهت قرارگیری متغیرهای
چند گانه زبانی در الگوی فروش توسعه دادند. یوسفی و همکاران (۲۰۱۱) به ارائه الگوی سیستم
استنتاج فازی با قواعد اگر-آنگاه میپردازند. اوسنیک و تورسنیک (۲۰۱۳) مدیریت تعارض
سازمانی را بر اساس الگوی پویاییشناسی سیستم در قالب فرآیند استنتاج فازی شبیهسازی مینمایند.
هررا* و دیگران (۲۰۱۴) جهت بررسی فنّاوری بیسیم» منطق فازی را در روش پویاییشناسی سیستم
در روش شناسی پویاییشناسی سیستم که در پژوهش حاضر از آن استفاده شده است» فرضیهها
به صورت پویا و بر اساس تبیین روابط حلقههای اصلی مدل استخراج میشود. در این روش» مدل
پویای تدوینشده که منبعث ازافاز شناخت در رویکردهای اولیه است. با استفاده از رویکرد پویایی
شناسی سیستم» فرموله و شبیهسازی خواهد شد. بر این اساس فرضیههای کاربردی تحقیق» فرضیه
های پویایی میباشند که بر اساس مدل پویای تحقیق استخراج خواهند شد. فرضیههای پویا میبایست
توضیح مناسبی از ویژگیهای پویای مسأله بر اساس حلقههای علی-معلولی و یا نمودارهای جریان-
راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
حالت ارایه نمایند. یک فرضیه پویا یک تئوری عملی است که بیانگر خاستگاه مسأله میباشد
در راستای بیان فرضیههای پژوهش» پس از تبیین مرز مدل و استخراج روابط محتوایی اصلی در
مدل,پوباشناسی: بر آساس حصاخبههای نیمدسات یافهای که با 1۶ انفر از خبرگان خوزد موضوغی
ترتیب داده شد و همچنین بهرهگیری از نظریههای قابل استناد مستخرج از مبانی نظری و پیشینه
افزایش نرخ رشد اقتصادی و به تبع آن افزایش میزان تولید ناخالص داخلی» موجب افزایش
درآمد سرانه و نرخ سرمایه گذاری شده و با توجه به میزان جذابیت سرمایه گذاری در بازار سرمایه»
افزایش تمایل روانی سرمایهگذاران به سرمایهگذاری در بازار بورس اوراق بهادار» در
حلقهای تقویت کننده» موجب افزایش ارزش بازار سرمایه خواهد شد. بر این اساس تمامی متغیرهایی
که این تمایل روانی را تقویت کنند» موجب افزایش ارزش بازار سرمایه خواهند شد. متغیرهایی
که تأثیرشان بر ارزش بازار سرمایه میتواند از طریق متغیز تمایل روانی مورد سیاست گذاری
واقع شود شامل کار آیی و شفافیت بازار سرمایه» دانش و فرهنگک سرمایه گذاری و مداخلات بازار
سرمایه:میباشد. بر این اساس کاهش مذاخلات بازار سرمایه در کنار افزایش کارآیی بازار (که
منشعب از افزایش شفافیت بازار میباشد)» منجر به افزایش اعتماد به بازار سرمایه خواهد شد و این
افزایش در کنار تقویت فرهنگک و دانش سرمایه گذاری منجر به افزایش تمایل روانی سرمایه گذاران
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۴۹
بر اساس تبیین فرضیههای پویا در چارچوب حلقههای علّی مدل و همچنین هدف پژوهش حاضر
که بررسی اثرات متغیرهای زبانی بر ارزش بازار سرمایه میباشد» میتوان مسأله تحقیق حاضر را در
۹ تأثیر افزایش کارآیی بازار سرمایه بر میزان جذب نقدینگی در بازار سرمایه (ارزش بازار
۰ تأثیر افزایش کارآیی بازار در کنار کاهش مداخلات بازار سرمایه» بر ارزش بازار سرمایه
۰ تأثیر تغییرات مطلوب همزمان متغیرهای درونزای بازار سرمایهه شامل افزایش کارآیی و
شفافیت بازار سرمایه» کاهش مداخلات بازار سرمایه و توسعه دانش و فرهنگک
سرمایه گذاری بر ارزش بازار سرمایه در افق ۱۴۰۴ چگونه خواهد بود.
کدامیک از سیاستهای فوق تأثیر بیشتری بر جذب نقدینگی در بازار سرمایه خواهد داشت
پژوهش حاضر از منظر روششناسی از نوع آمیخته اکتشافی و از منظر هدف کاربردی است. در
راستای طراحی مدل پویاییشناسی سیستم» مصاحبههای نیمهساخت یافتهای با ۱۶ نفر از خبرگان
حوزه ترتیب دادهشده است و نتایج حاصل از این مصاحبهها بر اساس روش تحلیل تفسیری در قالب
متغیرهای درونزای مدل و تبیین مرز مدل نمود یافته است. در کنار نتایج روش تحلیل تفسیری»
نظریههای قابل استناد مستخرج از مبانی نظری نیز مورد تجزیهوتحلیل قرا رگرفته و بر این اساس
نمودارهای حالت و جریان با استفاده از نرمافزار طراحی گردیده است. در راستای تبیین
ماژولهای فازی در رویکرد پویاییشناسی سیستم» پرسشنامهای طراحی گردیده و بر اساس نتایج
این پرسشنامه توابع فازی هر یک از متغیرهای فازی تبیین شده است. افق زمانی پژوهش, بازه ۱۸
ساله بین سالهای ۱۳۸۶ الی ۱۴۰۴ را دربر می گیرد. برای سنجش اعتبار الگو نتایج شبیهسازی تا
سال ۱۳۹۶ با الگوی استخراج شده از دادههای تاریخی مربوط به سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ مورد مقایسه
قرا رگرفته و در تدوین سناریوهای راهبردی» زمان اعمال هر یک از سناریوها سال ۱۳۹۶ در نظر
گرفتهشده است. جدول زیر متغیرهای مورداستفاده در مدل شبیهسازیشده به همراه نوع هر یک از
۰ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
آنها را نشان میدهد. هریک از نمادهای بآ 14» ۸ و ل به ترتیب نشاندهنده متغیر سطح ا» متغیر
نرخآ» متغیر کمکی" و متغیر با میزان ثابت" است. متغیرهای سطح نشاندهنده انباشت در یک دوره
زمانی هستند. متغیرهای نرخ تعیین کننده متغیرهای سطح در سیستم ه تند. متغیرهای کمکی توابعی
از متغیرهای حالت و مقادیر ثابت و برونزا هستند و بر اساس آنها میتوان روابط محتوایی متغیرها
را بدون ابهام تبیین نمود. متغیرهای با میزان ثابت» متغیرهای حالتی هستند که تغییرات آنان بهقدری
کند است که نیازی به مدل کردن صریح آنها نیست (استرمن» ۲۰۰۰)
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فر آیند توسعه بازار ..
۳۲ سرانه بر نرخ 0 ع0ع ۸۵ ۷٩ در بازارهای
راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
الگوی کلی پویاییشناسی سیستم» در شکل زیر ارائهشدهاست. این الگو متغیرهای متعددی را
شامل میشود که در تعامل بایکدیگر رفتار سیستم موردبررسی راادر چشمانداز تعریف شده شکل
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۵۳
رشد تولید ناخالص داخلی بهعنوان سنجهای برای در آمد سرانه» نشانگر میزان مبالغی است که بر
اساس نرخ پسانداز خانوارها تبدیل به وجوه سرمایه گذاری میشود. رشد تولید ناخالص داخلی
منجر به افزایش درآمد سرانه و تقاضای سرمایه گذاری افراد میشود. آنچه در تعیین نرخ تقاضای
سرمایه گذاری در بازار بورس اوراق بهادار تعیین کننده است» متغیر جذابیت بازار سرمایه است. این
متغیر خلاصه اثرات متغیرهای زبانی مدل را در کنار اثرات ریسک و بازده که دیدگاه عقلایی
سرمایه گذار را تشکیل میدهد» تبیین مینماید. متغیرهایی همچون شفافیت بازار سرمایه» مداخلات
بازار سرمایه» کارایی بازار سرمایه» اعتماد سرمایه گذاران» و دانش و فرهنگک سرمایه گذاری» "تمایل
رفتاری " سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در بازار را شکل میدهند که خروجی فازی این متغیر با
عنوان 0۷۲011 5611113671 ۳15 وارد مدل شده است. سایر متغیرهایی که جذابیت بازار سرمایه را
تخت تأأثیر قرار میدهند و درواقع حلقههای تعادلی این متغیر را جهت جلوگیری از افزایش
بیش ازحد ارزش بازار سرمایه تبیین مینمایند در شکل فوق قابل مشاهده است. افزایش جذاییت منجر
به افزایش نسبت تقاضا به قیمت سهام و درنتیجه افزایش قیمت به در آمد خواهد شد. از طرفی افزایش
بیش ازحد قیمت به در آمد در مقایسه با .8/7.نرمال» باعث تعدیل تقاضای سرمایه گذاری خواهد شد.
متغیرهایی همچون اعتماد به بازار سرمایه» کارایی» شفافیت» دانش و فرهنگک سرمایه گذاری و
تمایل روانی سرمایه گذاران بر اساس ماهیت زبانی آنها میبایست توسط استنتاج فازی وارد مدل
پویاییشناسی دستگاهها شوند. در راستای ورود این متغیرها به سیستم استنتاج فازی» میبایست توابع
عضویت هر یک از این متغیرها را تبیین نمود. هر یک از این متغیرها دارای تابع عضویتی است که
بین ۰ و ۱ مقدار می گیرد. جهت بررسی هر یک از مجموعههای تابع عضویت» عدد ۵ هر
نظر گرفتهشده است. تابع عضویت هر ایک از متغیرها نموداری است که محور افقی آن نشاندهنده
مقدار متغیر و محور عمودی آن نشاندهنده درجه عضویت در مجموعههای فازی است. استخراج
این توابع عضویت بر اساس خروجی پرسشنامههایی است که بین خبرگان حوزه توزیع شده است.
در ادامه با تشریح مختصری در زمینه ارتباط محتوایی این متغیرها توابع عضویت آنها ترسیم
مسئله کارایی اطلاغاتی بازار سرمایه مقولهای نیست که بتوان گفت صرفا سیاه است یا سفید.
بنابراین باید به این سوال پاسخ داد که بازار تا چه اندازه کارا است. فاما در سال ۱۹۷۰ برای نخستین
۶ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
بار نموداری را ارائه نمود که در آن سه سطح برای کارایی در نظر گرفتهشده است. کارایی در سطح
ضعیف!» کارایی در سطح نیمه قویآ» کارایی در سطح قوی ؟. بر اساس مبنای انعکاس اطلاعات در
قيمتها در بازارهای ضعیف» نیمه قوی و قوی به لحاظ کارایی و جمعبندی نظرات خبرگان بازار
سرمایه» نمودار تابع عضویت کارایی بازار سرمایه به شکل زیر ترسیم میشود. روابط توابع عضویت
مثلثی هر یک از حالات نیز در ادامه آمده است. لازم به ذکر است روابط توابع عضویت در مورد
سایر متغیرها مطرح نشده است و به ترسیم نمودار اکتفا شده است.
مداخلات بازار سرمایه اقداماتی است که توسط سرمایه گذاران» کارگزاران» تحلیل گران و یا
نهادهای مالی جهت دست کاری در بازار سرمایه صورت میپذیرد. هر چه عمق بازار سرمایه بیشتر
باشد» دست کاری بازار کمتر میشود چراکه حجم سفارشها بالا" نیز در بازار عمیق قيمتها را
دستخوش تغییر نخواهد کرد. بااز عمسقییبازاری گفته میشود» که در آن خریدوفروش» به آسانی
انجام میشود و مدتزمان انتظار بزای مبادله سهام» به حداقل ممکن کاهش یابد. تابع عضویت
مداخلات بازار سرمایه در سه سطح مداخلات کم (101)» مداخلات متوسط (138)» و مداخلات
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۵۵
0 10 20 30 1 30 3 70 3 90 100
متغیر اعتماد سرمایه گذاران به بازار سرمایه را نیز در قالب تابع عضویت فازی تبیین نمود. بر
اساس نظرات کارشناسان و سطحبندی میزان اعتماد در منابع بررسیشده» چهار سطح برای این متغیر
در نظر گرفتهشده است: حداقل اعتماد (91 [1117۵)» اعتماد متوسط (1351 16۵1070)»
اعتماد زیاد (۳91] 118[7) و اعتماد کامل (151 [[). تابع عضویت این متغیر برای سطوح مذکور
10 20 0 10 30 50 70 30 90 100
سرمایه گذاران بورس اوراق بهادار از اقدامات تمامی فعالان بازار» چه قانونی و چه غیرقانونی»
تأثیر میپذیرند» مداخلات بازار سرمایه بر اعتماد سرمایه گذاران بهاسرمایه گذاری در بورس اوراق
بهادار تأثیرگذار خواهد بود. از سوی دیگر کارایی بازار سرمایه که بهنوعی در دسترس بودن
اطلاعات برای همگان و شفافیت این بازار راانشان میدهد.» بر اعتماد سرمایه گذاران تأثیر خواهد
گذاشت. بر این اساس میتوان تأثیر دو متغیر کارایی و مداخلات بازار سرمایه را در مدل بر میزان
اعتماد سرمایه گذاران از طریق فرآیند استنتاج فازی موردبررسی قرار داد. بر این اساس» قواعد 131
تا 189 در استنتاج فازی مربوطه به این متغیرها به شکل قواعد "اگر ... آنگاه" به شکل زیر استخراج
۶ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
تشریح هریک از این قواعد فازی» همانند مثال زیر خواهد بود:
1 اگر کارایی بازار سرمایه ضعیف و سطح مداخلات بازار سرمایه کم باشد» آنگاه سطح
براین اساس فرآیند استنتاج فازی تشریح شده» در مدل پویاییشناسی سیستم به شکل زیر طراحی
شکل ۵. فرآیند رول-بیس استنتاج فازی متغیر اعتماد به بازار سرمایه
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۵۷
همچنین ارتباط دو متغیر اعتماد سرمایه گذاران و دانش و فرهنگ سرمایه گذاری بر متغیر تمایل
روانی سرمایه گذاران به بازار سرمایه را میتوان در قالب فرآیند استنتاج فازی طراحی نمود. در این
راستا توابع عضویت فازی مربوط به دو متغیر دانش و فرهنگک سرمایه گذاری و تمایل روانی
سرمایه گذاران نیز به شکل زیر طراحیشده است. سطوح دانش و فرهنگ سرمایهگذاری در سه
سطح پایین (101)» متوسط (160) و بالا (101813) و متغیر تمایل روانی سرمایه گذاران به بازار سرمایه
نیز در چهار سطح تمایل حداقل (117)» تمایل متوسط (ع87۷6728)» تمایل زیاد (0180) و تمایل
7 0 3 0 30 7 7 55 9 10
شکل ٩. تابع عضویت فازی دانش و فرهنگ سرمایه گذاری
بر اساس نحوه ارتباط و تبیین توابع عضویت شه متغیر اعتماد سرمایه گذاران» دانش و فرهنگک
سرمایه گذاری و تمایل روانی*سرمایه گذاران» قواعد 1110 تا 121 به شکل زیر استخراجشده است:
0۸ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
بر اساس سطوح مذکور استنتاج فازی در ماژول حاضر دارای ۱۲ قاعده زبانی است که همانند
0 اگر اعتماد سرمایه گذاران حداقل و سطح دانش و فرهنگ سرمایه گذاری پایین باشد.
بر این اساس فرآیند استنتاج فازی این متغیرها جهت تبیین نحوه تأثیرگذاری آنها بر یکدیگر به
7 لوط ۰ 0۳ ۵۵ 100 0 2 2 لوط 12 ۵0 ۱2 امصفصطص
1 -82۵0: فلقار 88 817 5 84 813 112 11 110
شکل ۸ فرآیند رول-بیس استنتاج فازی متغیر تمایل روانی سرمایهگذاران
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۵۹
بهمنظور سنجش اعتبار مدل و نتایج حاصل از شبیهسازی» ابتدا با مصاحبه با تعدادی از خبرگان
حوزه» مرز و ساختار مدل بررسی شد و با تکیه بر ادبیات و دانش موجود» مرز و ساختار مدل مورد
تأیید قرار گرفت. این امر نشان میدهد که متغیرهای درونزای سیستم همگی در تعیین رفتار سیستم
نقش داشته و مدل ترسیمشده» رفتار متغیرها را به خوبی تبیین مینماید. آزمون حلقه ! و آزمون تناسب
ابعاد۲ مدل نیز توسط نرمافزار ۷76181132 مورد تأیید قرار گرفت. در آزمون وضعیت حدّی"» برخی
از ملفههای مدل بهطور فراوانی تغییر داده شد و با اجرای مجدد شبیهسازی» شواهد حاکی از رفتار
معنادار مدل در تمامی قسمتها بود. بهمنظور اطمینان از تناسب رفتار مدل با دادههای واقعی» از
آزمون بازتولید رفتار؟ استفاده شد. نمودار زیر روند دادههای تاریخی و نیز نتایج حاصل از شبیهسازی
متغیر ارزش بازار سرمایه طی سالهای۱۳۸۶.الی ۱۳۹۶,راانشان میدهد. این نمودار مید آن است
که اطلاعات شبیهسازیشده"و«دادههایثبتشده طی*۱۳ سال.گذشته از روند مشابه ای پیروی
میکنند و درنتیجه میتوان چنین بیان نمود که مدل شبیهسازیشده رفتار این متغیر را بهخوبی
شبیهسازی نموده است. مقادیر شبیهسازیشده با 1۹ ۳83296 و مقادیر واقعی با ۲۵0 116۳
شکل ٩. نتایج شبیهسازی و دادههای واقعی ارزش بازار سرمایه (هزار میلیارد ریال)
راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
بهمنظور حصول اطمینان از نتایج شبیهسازیشده» خطای متغیرهای کلیدی بر اساس شاخصهای
کمی نیز موردمحاسبه قرارگرفته است. بر اساس شاخص :13/577 هرچه میزان تفاوت بین
دادههای واقعی و شبیهسازیشده کمتر باشد» به نتایج شبیهسازی بیشتر میتوان اعتماد نمود. میزان
خطا در این شاخص بر اساس فرمول زیر محاسبه میشود.
در فرمول فوق +7[ موید نتایج شبیهسازیشده متغیر الگو :+2 موید دادههای واقعی و 89
نشاندهنده تعداد مشاهدات است. بر این اساس هرچه مجذورات میزان خطا به صفر نزدیک تر باشد
به مفهوم خطای کمتر در شبیهسازی متغیر مدنظر است (استرمن» ۲۰۰۰). همچنین برای محاسبه
شاخص میانگین مجذورات خطا (:۸/57) را میتوان در راستای شناسایی ریشههای خطا به سه
شاخص تفکیک نمود. شناخت منابع خطا از طریق این سه شاخص نشان میدهد که آیا ریشههای
خطا در بررسی انطباق روند کلی دادههای شبیهسازیشده با دادههای واقعی قابل چشم پوشی است يا
خیر. در این راستا سه خطای اتحرافها" (*77])» واریانس نابرایر75(۴])» و کواریانس نابرایر*(*7])
از طریق روابط زیر محاسبه میشوند. مجموع خطای انحراف» واریانس نابرابر و کواریانس نایرایر
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۶۱
در روابط فوق 5] موید میانگین مقادیر شبیهسازیشده» *] میانگین مقادیر واقعی» 575
انحراف معیار دادههای شبیهسازیشده» 5/24 انحراف معیار دادههای واقعی» و 7 موید ضریب
همیستگی میان دادههای واقعی و دادههای شبیهسازیشده است. نتایج حاصل از آزمونهای فوق در
همانطور که در جدول فوق مشاهده میشود میزان خطا مید این موضوع است که مدل
شبیهسازیشده انطباق مناسبی با دادههای واقعی یافته است. شناسایی ریشههای خطا نیز نشان میدهد
که از این انحراه کم» بخش بیشتر به دلیل نابراپری کواریانسها است. این امر موید آن است که
دادههای شبیهسازیشده» روند کلی دادههای واقعی در این بخش را بهطور کامل شبیهسازی مینماید
و تنها در برخی نقاط بهطور نقطهبهنقطه (و نه روند) کمی فاصله داشته است.
آزمون تحلیل حساسیت در پویایی شناسی سیستم» به بررسی این موضوع میپردازد که متغیرهای
کلیدی پژوهش تا چه اندازه نسبت به پارامترهای موردبررسی در پژوهش حساسیت دارند. در این
راستا ابتدا حساسیت خالص تغییرات ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران نسبت به تغییرات
متغیرهای کارایی و مداخلات بازار سرمایه که درواقع تبیین کننده اعتماد به بازار سرمایه هستند و
سپس نسبت به تغییر همزمان این متغیرها در کنار متغیر دانش و فرهنگک سرمایه گذاری موردیررسی
قرا رگرفته است. اين تغییرات موجب میشود خالص تغییرات ارزش بازار سرمایه با احتمال ۷۵۰ ۸۷۵
۲ راهیرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
۵ و ۱۰۰ درصد به ترتیب در حوزه زرد» سبز» آپی و خاکستریرنگ طبق نمودارهای زیر قرار
بگیرند. در این نمودآرها» ترتیب حوزههای ارائهشده با خر کت از مرکز بهسوی طرفین با رنگک زرد؛
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۶۳
در نمودارهای فوق مشاهده میشود که متغیر ارزش بازار سرمایه» نسبت به همزمانی تغییر در
مولفههای تبیین کننده اعتماد به بازار سرمایه با تغییرات دانش و فرهنگک سرمایه گذاری حساسیت
بهمراتب بیشتری نشان میدهد. بهبیاندیگر. در آزاستای افزایش ارزش بازار سرمایه درصورتی که
سیاست گذاری در راستای افزایش کارایی و مداخلات بازار سرمایه بهتنهایی صورت پذیرد» نتیجه
چندان مطلوب نخواهد بود و در.اين راستانیاز به.سیاستهای افزایش آگاهی عمومی و دانش
بهمنظور مشاهده رفتازهای: محتمل الگوی دستگاهی در آینده» سناریوهای تغییرات متغیرهای
زبانی الگو که در فرآیند استنتاج فازی تبیین شده است» در این بخش موردبررسی قرار می گیرد. در
این راستا افزایش شفافیت و کارایی باززار سرمّایه آفزایشیعمی بازار و کاهش مداخلات؛ و افزایش
آموزش سرانه و دانش و فرهنگک سرمایه گذاری مدنظر قرار دادهشده است. سناریوهای مذ کور منجر
به افزایش اعتماد سرمایهگذاران به بازار سرمایه» افزایش تمایل روانی سرمایهگذاران به
سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار و نهایتا افزایش جذابیت نسبی بازار سرمایه میشود. در
سناریوهایی که در ادامه تشریح میشود» جهت مقایسه تأثیرات هر سناریو نمودار شبیهسازی پایه نیز
۴ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
افزایش شفافیت بازار سرمایه از طریق افزایش کارایی بازار سرمایه بر جذابیت بازار سرمایه
اثرگذار خواهد بود. در این سناریو با اعمال افزایش سالانه ۱۰/ شفافیت بازار سرمایه» تغییرات
رفتاری متغیر ارزش بازار سرمایه موردبررسی قرارگرفته است. ارتباط محتوایی دو متغیر شفافیت
بازار سرمایه و کارایی بازار سرمایه» بر اساس تئوریهای موجود تحت رفتار 5-شکل ! تبیین میشود»
بهنحوی که با افزایش هر چه بیشتر شفافیت» متغیر کارایی به سمت حالت غایی آن یعنی ۱۰۰ کارایی
میل میکند. در شکل زیر نحوه تغییر روند کارایی بازار سرمایه تحت سناریوی اول مشاهده میشود.
4 1405 1402 1401 1400 ۰ 1399 1398 1397 1396
در شکل زیر شبیهسازی پایه با 1137 ۳3296 به نمایش ناگ راست: همان گونه که در نمودار
ذیل ملاحظه میشود تأثیر افزایش شفافیت بازار سرمایه با تخیر چندساله» باعث افزایش ارزش بازار
سرمایه میشود. این تأخیر در زمان درکک چنین تغییری توسط سیستم و نیز به دلیل نیاز به غالب شدن
تغییرات تابع فازی کارایی بازار سرمایه نسبت به دیگر متغیرهای اثرگذار بر جذابیت بازار سرمایه
نمود یافته است. بهبیاندیگر تخیر زمانی در اثرگذاری این متغیر بر ارزشبازار سرمایه به دلیل عدم
مطلوبیت توابع فازی سایر متغیرهایی اهمچون. مداخلات بازار سرمایه و دانش و فرهنگک
سرمایه گذاری به.ذلیل ثابت ,ماندن لها ت. زمانی که افرّاللش شفافیت بازار سرمایه با تغییرات
سایر متغیرهای مذ کور همراه شود» در تجزیهوتحلیل فازی بر اساس روش ممدانی» تغییر حالاات سایر
متغیرها نیز در طول زمان موجب کاهش چنین تأأخیری خواهد شد. بااینحال» مقدار تغییرات متغیر
ارزش بازار سرمایه تحت این سناریو موید این موضوع است که علیرغم وجود تخیر زمانی» تأثیر
این سناریو قابل توجه و به میزان ۳۲/ در مقایسه با حالت پایه است.
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۶۵
شکل 1۳ رفتار متغیر ارزش بازار سرمایه: تحت ستاریق ۱
سناریو ۲- افزایش شفافیت و کارایی و کاهش مداخلات بازار سرمایه
هنگامی که افزایش شفافیت و درنتیجه کارایی بازار سرمایه» با کاهش میزان مداخلات در بازار
همراه شود تأثیرات رفتاری در دو متغیر اعتماد بازار سرمایه و ارزش بازار سرمایه به لحاظ زمانی
سریع تر و به لحاظ مقداری بیشتر نمود مییابد. این موضوع در نمودارهای زیر قابلمشاهده است.
این نمودارها تحت سناریوی کاهش ۱۰ درصدی مداخلات بازار سرمایه در کنار افزایش ۱۰
تغبیرات میزان اعتماد به بازار سرمایه» با تخیر زمانی گمتری اتفاق افتاده است. دلیل این امر نیز در
همزمانی تغییرات مطلوب توابع فازی مداخلات بازار سرمایه در کنار کارایی بازار سرمایه است. همچنین
میزان تغییرات اعتماد به بازار سرمایه تحت سناریوی حاضر نسبت به سناریوی قبل» تقریبا دو برابر شده است.
1396 1397 ۰1398 ۳۳1399 1400 ۰ 1401۳ 1402 1405 4
شکل ۱۶. رفتار متغیر اعتماد به بازار سرمایه تحت سناریو ۲
میزان متغیر ارزش بازار سرمایه نیز تحت سناریوی حاضر در افق ۱۴۰۴ نسبت به حالت شبیهسازی
پایه ۳۶/ رشد نشان میدهد. نمودار زیر موید این موضوع است که تغییرات ارزش بازار سرمایه در
این حالت با تخیر زمانی کمتری نسبت به سناریوی قبل اتفاق میافتد.
۶و راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
شکل ۱۵. رفتار متغیر ارزش بازار سرمایه تحت سناریو ۲
سناریو ۳- افزایش همزمان شفافیت-کارایی و دانش-فرهنگت سرمایه گذاری و کاهش
در سناریوی آخر حالت ایدثال سیاست گذاری در عرصه متغیرهای درونی بازار سرمایه مدنظر
قرار می گیرد» جایی که مداخلات بازار سرمایه در طول زمان کاهش مییابد و از سوی دیگر کارایی
بازار سرمایه در کنار دانش و فرهنگک سرمایهگذاری مردم در طول افق زمانی افزایش مییاید.
آموزش و فرهنگدسازی سرانه در این سناریو نیز با افزایش سالانه ۱۰ درصدی مدنظر قرارگرفته
سرمایه گذاران در متغیر ارزش بازار سرمایه نمود خواهد یافت: درواقع تغییرات دو متغیر کارایی و
مداخلات بازار منتج به تغییرات اعتماد به بازاز سرمایه میشود (سناریوی دوم). از سوی دیگر اعتماد
به بازار سرمایه در کنار دانش و فرهنگک سرمایه گذاری منتج به تغییر تمایل روانی سرمایه گذاری در
بازار سرمایه میشود. این تغییرات در نمودار زیر قابلمشاهده است. افزایش تمایل روانی
سرمایه گذاران تحت این سناریو نسبت به سناریوی گذشته با تخیر زمانی.کمتری اتفاق افتاده است
و مقدار آن نیز تقریبا دو برابراسناریوی گذشته افزایشیافته است. هرچند میزان افزایش این متغیر
بسیار بیشتر از کاهش تخیر زمانی مشهود است و دلیل آن نیز تغییرات همزمان توابع فازی سه متغیر
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۶۷
شکل ۱۹. رفتار متغیر تمایل روانی سرمایهگذاران تحت سناریو ۳
درنتیجه تأثیرات فوق» متغیر ارزش بازار سرمایه همزمان با سناریوی گذشته شروع به افزایش
میکنده ابا مت سنازبری جاضر میات این افایشن بسیالبیشتر اسست, میزاق:افزاتشی متغیر ارزش
باژار سرمایه تحت سناریزی حاضر ندر بایهاای نا سازی در سناریوی گذشته است. این امر
نشان میدهد در صورت همزمانی تغییرات سه متغیر مدنظر تغییر تقاضای سرمایه گذاری که درنتیجه
افزایش جذابیت بازار سرمایه به وجود میآید بسیار بیشتر از حالتهایی است که هر یک از اين
1396 1397 ۰ 1398 1399 1400 1402 1402 1403 4
شکل ۱۷. رفتار متغیر ارزش بازار سرمایه تحت سناریو ۳
ازاین رو می توان بیان نمود که با مدنظر قرار دادن بهبود همزمان متغیرهای فوق در سیاست گذاری
جهت جذب سرمایه در بازار بورس و اوراق بهادار کشور نتیجه بهمراتب بهتری عاید
۸ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
روشهای علم مدیریت کلاسیک برگرفته از ریاضیات قطعی و منطق دوارزشی هستند که
خواهان دادههای دقیق و مین است. در این روشها دادههای مبهم و متغیرهای زبانی جایی در
مدلسازی ندارند» که این امر بهنوبه خود باعث عدم انعطاف پذیری و دقت لازم در مدلسازی
میشود. علم مدیریت فازی با استفاده از تئوری دستگاههای فازی میتواند رویکردی نوین در
راستای پاسخ به ابهامات مطرحشده در مدلسازی دستگاههای مدیریتی باشد. این روششناسی»
ضمن ایجاد انعطاف پذیری در مدل» دادههایی نظیر دانش» تجربه و قضاوت انسانی را در مدل وارد
مینماید و پاسخهایی کاملا کاربردی ارائه میدهد. از سوی دیگر در مدلسازی دستگاههای پیچیده
و پویا به کارگیری رویکردهایی علمی و کاربردی که منجر به کاهش پیچیدگی و افزایش قابلیت
تجزیهوتحلیل سیستم شود» ضروری مینماید. روشهایی که قادر باشد بهگونهای نظاممند»
رویدادهای احتمالی را پیشبینی نموده و آینده را تااحد.امکان» تحت کنترل د رآورند. بر این اساس
در پژوهش حاضر در راستایمدلسازی تأثیرات متغیرهایزبانی بر فرآیند توسعه بازار سرمای»
فرآیند استنتاج فازی در رویکرد پویاییشناسی دستگاهها ادغام و ا زآنجهت شبیهسازی سناریوها
استفاده شد. روش پویاییشناسی سیستم, ابزاری کارآمد.را در؛اختیار پژوهشگران قرار میدهد تا با
استفاده از آن؛ مدلهای ایستای پیش راب هالدزهای بو با بل نمایند.
هدف این پژوهش, توسعه مدلی بوده است که بتواند تعاملات متغیرهای زبانی در توسعه بازار
سرمایه را تبیین نماید. بر این اساس» با بهره گیری از روش پویاییشناسی سیستم و با توسعه الگوی
پویا نمودارهای حالت و جریان سیستم طراحی شد. سپس با بهره گیری از منطق فازی» توابع عضویت
هر یک از متغیرهای زبانی تبیین و قواعد فازی بر اساس روش ممدانی استخراج شد. بر اساس این
فرآیند» الگوی پویاییشناسی فازی در دو بخش ترسیم شد و ارتباط آن با الگوی کلی پویاییشناسی
سیستم برقرار شد. پس از اطمینان از اعتبار مدل» با استفاده از نرمافزار6810/ ۰ مدل طراحیشده
جهت بررسی تأثیرات متغیرهای زبانی بر ارزش بازار سرمایه» ۳ سناریو تبیین شد و تحت هر یک
از این سناریوها تغییرات رفتاری متغیر ارزش بازار سرمایه در افق ۱۴۰۴ موردبررسی قرار گرفت. در
پژوهش حاضر متغیرهای مداخلات بازار سرمایه و کارایی بازار بر اعتماد سرمایه گذاران اثرگذار
هستند و متغیر دانش و فرهنگ سرمایه گذاری در کنار متغیر اعتماد سرمایه گذاران» رفتار متغیر تمایل
روانی سرمایه گذاران به مشارکت در بازار سرمایه را تبیین مینمایند. نتایج اجرای سناریوها در
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۶۹
خصوص متغیرهای مذکور نشان داد که همزمانی تغییرات مطلوب تمامی این متغیرها ارزش بازار
سرمایه را در افق زمانی پژوهش بهمراتب بیشتر از تغییرات منفرد هر یکت از متغیرها افزایش میذهد.
تأثیر تغییرات مطلوب متغیرهای کارایی بازار سرمایه» دانش و فرهنگک سرمایه گذاری و مداخلات
بازار سرمایه» باعث افزایش ۷ درصدی ارزش بازار سرمایه در افق ۱۴۰۴ نسبت به شبیهسازی پایه
میشود. همچنین در تغییر همزمان متغیرها میزان تأخیر زمانی ناشی از درک سیستم بهمراتب کمتر
از تغییرات منفرد متغیرها است. این بدان معناست که در صورت مدنظر قرار دادن بهبود همزمان
متغیرهای فوق در سیاست گذاری جهت جذب سرمایه در این بازار» حصول نتیجه در مدتزمان
کمتر و کیفیت آن مناسبتر خواهد بود. از آنجایی که این عوامل تابعی از فرآیندهای درونی بازار
سرمایه میباشند» تصحیح فرآیندهای درونی بازار بورس اوراق بهادار اهمیت ویژهای مییابد. نتایج
تحلیل حساسیت نیز نشان داد که متغیر ارزش بازار سرمایه» نسبت به همزمانی تغییر در مولفههای
تبیین کننده اعتماد به بازار سرمایه با تغییرات دانش و فرهنگک سرمایه گذاری» حساسیت بهمراتب
بیشتری نشان میدهد. بهبیاندیگر .در راستای افزایش ارزش بازار سرمایه درصورتی که
سیاست گذاری مطلوب این متغیرها با یکدیگر مدنظر قرار داشته باشد» ارزش بازار به ضریب افزایش
فرآیند توسعه بازار سرمایه» تحت تأثیرعاملهای متعددی قرار میگیرد که متغیرهای زبانی نیز
در این حوزه حائز اهمیت است. توابع فازی متغیرهای زبانی نیز میتواند تحت اشکال مختلفی تبیین
و یا حالتهای گوناگون زبانی را شامل شود. ازاینرو دز پژوهشهای آتی ضمن امکان تغییر حالات
زبانی متغیرها میتوان متغیرهای زبانی دیگری را بهنحوی که رفتار کلی سیستم همچنان واقعیت را
۰ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
- آذر عادل. فرجی» حجت. (۱۳۸۷). علم مدیریت فازی. تهران» ایران: مهربان نشر.
- ابراهیمینژاد» مهدی. عباسی» عباس. خلیفه» مجتبی. (۱۳۸۸). بررسی روشهای افزایش شفافیت
اطلاعاتی بازار سرمایه ایران وانتخاب روشی بهینه با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی. مجله
- اله پاری» اکبر. (۱۳۸۷). بررسی شکل ضعیف کارایی بازار سرمایه در بورس اوراق بهادا رتهران.
- امینی» امراله. امامی» مصطفی. امامی» علیرضا. (۱۳۹۱). تأثیر شفافیت ب رکارایی بازار سرمایه با
- باقری» عباس. و قربانی» مجید. (۱۳۸۹). دس تکاری بازاراوراق بهادار. فصلنامه پژوهش حقوق
- سلیمی فر» مصطفی. شیرزور»"زهرا. (۱۳۸۹). بررسی کارایی اطلاعاتی بازار بورس به روش
- عباسی» عباس» (۱۳۸۴). تحلیل سیستمی راهکارها و موان عافزایش شفافیت در بازار سرمایه ایران.
- قالیباف اصل» حسن. و ناطقی» محبوبه. (۱۳۸۷). بررس یکارایی در سطح ضعیف در بورس اوراق
بهادار نهران (بررسی زیر بخشهای بازار). تخقیقات مالی. ۱(٩)» صص. ۰۱۰۰-۸۰
- مشایخی» علینقی. آذر عادل. و زنگویینژاد» ابوذر. (۱۳۹۳) ارائه مدل دینامیکی برای کاهش
متوسط زمان پرداخت«خسارت در شرکتهای: بیمه. تهران» فصضلنامه پژوهشنامه بازرگانی.
[ ۹۵1۵۲۶ ۵۳۵ 0۳۹۵|68 .]٩ کافرا۵ 0۳ ع کرک .(2005) بش۸ ب,ففهطط۸ -
[۳۵۳۹1۵ حز] هدک ص1۳ اطع 5 م1 ععصز عطا م0010 0
76۳۳۵۲ ]۹ ۲۲ ۷۵۵ ۳۵ 76۶9000 .(2008) بش۸ مفوطدل۸ -
.)1 .هت نصهع۵۳ ععصعا مه کعنانسهع5 ۲و هس70 بن 0اه ٩ مومسم امه
61 ,۲۵,۱۵۱ ۹۲۱ ۳۵۳۶۲۵۹۲6۳۵ ]٩ 21860 7۳۵ .(2012) بله اه بش۸ منصنصه۸ -
-00.99 .5 8و۸ ۵۴ 70۵ ۷16۳۰ 90671۵66 ۵۲۳۵۲۵۵ ۳۵ نو 00اه
:16۵0.1 5006066۰ 3۵۵86621 پرمس۳ .(2008) بل مذز۳۳ 200 به بتهد۸ -
شبیهسازی تعاملات متغیرهای زبانی در فرآیند توسعه پازار س ۳ ۲۷۱
30۵1 1۵/۸102012۰ 5106161076۵1 .(2010) 36 منصهطمطی هه .۸ متعطههط -
,655 07 1۵916 وعض۳ .(2007) م3 ,نز380 عع 060 ,عن207ز30 -
8 ۵۹۵۶ 136 73۷6۶90119 .(2009) له 6۲ .3 ,۳۳۵067۳۵0 -
۳22۶0 0۵ 3۳۵/6۶ 512 رگ وماعتا .(2014) .له ۲ 3/0109 م6۲۵ 1163 -
1 ع1۳ ۵۶ 5ع0نعع270 .رروها۵ 710 ۴۲۲۲ 71۳1۵۵۵۵ ۲۳۵ دعدع۸
5 ما16 .زا5006 کعنص در صعا کرک ۶و عع ددم مدمه 13
7 00 ۵۳1016۶ 0۵/1۵۵ 60۳6۶6۳9 .(2010) یله اع. 58منط5 نش -
5 1006119 ۵65( 7ع 5 رگ 1 1916 و۳۵2 ۷۵ 11۵۳۵0۳۹۵
عصنلص0 ,وع[ز/۸صز عصنلده معطعناط2 بشکنا ,ععمصعن5 دوز قط8 فصه حلندعدع 1
6 105 260۳605179 0۲ 7۵۵۵1119 2(1۵/1110 ۸ .(2014) .له اه .2/۸ -
.)18 .وعنو500 6206 اه لمصاوز حقنص1۳2 00165۰ ع6 115۳۵ 1 0۷6۲۵96
6 156105۳6 ۵۳۵ 7۳۵۶00۲660 و سکع /2015(.1) 3060۰ 2/1 -
,«(3)1 3/0286 عمط فوصه ععصقصز که لماع 1/7 اعماک روط
۱۵۵۹۲۱۱61 ]۹ ۱۵/۵۵ ۸۳۵۷ .(2017) .۸ مکنطاع۸ 00 .36 مصنجق/2 ۰ -
۰1 (/5۳7) و 0اع۵ 60۵0 آ۵ع ۳ 3و۵ ۳ 1۵100
110۵9 ]0 7361:0061 .(2013) .52000 هط حبص۸ 200 3/27 م3100 -
76۳۳۵۲ 1 502 056 ۸ :11۵۲۵۹ ,0۵0۵ 1۵ 1۵ ۳۵۳۹۵۵۲۳۵۶ 0۵
,(2)3 .50060665 آه0م5 0ص 31۵ ۵۶ م70 عصنلص0 صم6 ۳۳۵0 +عوممانه
نآ 102009 1600۰ مه 291۵67109 ۶1۲۵ 1۵916 و۳2 .(2007) .13 مککم8 -
1۳6 716۶09006 .(2010) .7 ,700۲ نط5 0صه 37 ,تقنصنلهگ -
40 1۳۷۵1086 768 2000 ۷۵۳1۵۲۵ وطاع ۵۲۵ 5066 ]٩ ماه
,50۳۵160165 711۷68107 ,770750076716 1707061 .(2012) له اه بطعزعل1 مصه 58-۳ -
7 ۱۵۵۹۹1۱9 0۱1۵ و۳ 551615 :2۵1165 835111655 .(2000) .7 ق5167 ۰ -
70۵1 2071۳۵1۰ 551610 برامناد 00۵۲ ]٩ ,۳۵۵۵ رضم ۸ .(2012) .7 کلنصعوت1 -
۲ راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
ا22ا] ۱۲ 21۵۲۳6۶ :]۵۲۱ 17000119 .(2013) 1۰ 1086 ۵۶ ول فل(ع792] -
0 ۵ 70۷ :170001000 17071061 ]0۵ 2014(.۳۵) ص۸۸ م71۵0 -
9 0۳ ۱۵/۵۵ ۸71۵۷ .(2011) .7 316۳۵۵ ۵ ۷۰ ,3138326 .11 و7036 -
40 ععناقه ۵136۳ گم لاوز 1۵۵ ۹۱۳۵۷۵۵۵۰ ۹۲ ۹۶۶۹۵۲ ۳۵۵۳۵۲ 1۲۳۵۵
| در بهره گیری از رویکرد پویایی شناسی سیستم به منظور الگوسازی پدیده های اجتماعی و اقتصادی، به دلیل تأثیر عمیق عامل انسانی و تصمیم گیری وی در این قبیل پدیده ها، قطعیت موجود در نگاه کلاسیک و مدرن کم رنگ شده و نیاز به نگاهی منعطف تر نسبت به این پدیده ها ضروری می نماید. هدف از پژوهش حاضر، شبیه سازی تعاملات متغیرهای زبانی مؤثر بر ارزش بازار سرمایه با استفاده از رویکرد پویایی شناسی سیستم هست. در این راستا، به منظور منعکس نمودن شیوه تفکر ذهنی سرمایه گذاران، از سیستم استنتاج فازی در رویکرد پویایی شناسی سیستم استفاده شده است. الگوی پیشنهادی پژوهش با نرم افزار Vensim DSS شبیه سازی و اعتبار آن با استفاده از آزمون های آماری و دستگاهی موردسنجش قرارگرفته است. نتایج شبیه سازی سناریوها نشان می دهد که تغییرات هم زمان متغیرهای درون زای بازار سرمایه نسبت به تغییرات منفرد هر یک از متغیرها، با تأخیر زمانی کمتر و به مقدار به مراتب بیشتری بر متغیر ارزش بازار سرمایه اثرگذار است. تأثیر تغییرات مطلوب متغیرهای کارایی بازار سرمایه، دانش و فرهنگ سرمایه گذاری و مداخلات بازار سرمایه، باعث افزایش 77 درصدی ارزش بازار سرمایه در افق 1404 نسبت به شبیه سازی پایه می شود. همچنین نتایج شبیه سازی تحلیل حساسیت نشان می دهد که ارزش بازار سرمایه نسبت به تغییرات منفرد متغیرهای زبانی در مقایسه با تغییرات هم زمان آن ها، حساسیت کمتری از خود نشان می دهد. |
8,959 | 389210 | وا زگان کلیدی: الگوریتم کیمینز برندسازی, رسانه برخط ورزشی, مخاطب سنجی, ورزش سه
۳.۰۴ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
میادین ورزشی یکی از حوزههای معدود تمدن بشری هستند که افراد درکنار هم حضور برابری
دارند. توسعه جوامع» توسعه ورزشها و تفکیک هواداران ورزشی را بهدنبال داشته است. با ایجاد
سازمانهای رسانهای» یکی از جذابترین محتواها رویدادهای ورزشی هستند. اخبار ورزشی» بازاری
به بزرگی ورزشکاران و هواداران ورزشهای متنوع دارند. گسترش فناوری اطلاعات. خلق رسانههای
برخط را درپی داشته است. دراینمیان» از سالهای دور حوزه ورزش بهعنوان محتوایی پرمخاطب
مطرح بوده است. تعیین سهم ورزش در رسانه کار دشواری است. هزاران شبککهه تلویزیونی» مجله.
روزنامه و سایتهای اینترنتی بر محتوای ورزشی تمرکز دارند. محتوای ورزشی به سه بخش عمدهه
بررسی (تحلیل رخدادهای ورزشی)» پیشنمایش و اخبار رخدادهای ورزشی تقسیم میشود. علاوهبر
رخدادهای ورزشی» محتوای مربوط به فانتزیهای ورزشی» شیوه زندگی ورزشکاران و حتی
داستانهای ورزشی, محتوای جذابی برای مخاطبان هستند. با گذر زمان و اهمیت روزافزون صنعت
سرگرمی, تعداد مخاطبان ورزشی افزایش پیدا کردهاند. افزونبراین؛ محوریت نقش تلویزیون با این
پرواضح است که رسانههای ورزشی الگوتی فرهنگی ایجاد نمیکن که مخضول آن ادراکات مشترک
اجتماعی است. رسانهها قهرمان میسازند؛ آگاهی عامه جامعه را" افزایش میدهند و الگوها را در
جامعه بهعنوان مدلهای اخلاقی- ورزشی مطرح میکنند. اصولا سّازمانهای ورزشی توسط دولت و
سازمانهای داوطلب هدایت میشوند. درواقع» حوزه ورزش بزرگترین جنبش مشارکتی را دارد؛
زیرا در هر جامعهای بین ۱۵ تا ۷۰ درصد افراد ورزشکار هستند. همچنین» خیل عظیمی از
ورزشکاران» باشگاهها. فدراسیونهای ورزشی در سطوح محلی, منطقهای ملی و بینالمللی وجود
دارند که علاوهبر رویکرد ادموّکزای؛ فرضتی برای "خوانان: ایجاد کنند تا معنای کثرتگرایی
دموکراتیک را دریابند. حضور رسانه در رویدادهای ورزشی منجر به قهرمانسازی» الگوسازی و
نمونههای اجتماعی میشود. درواقع» رسانهها در حوز ورزش و با سازوکارهای روانشناسی اجتماعی
به هدایت جامعه میپردازند (رانی ,و بریانت!» ۲۰۰۹). در سال ۱۹۸۷ با گسترش فناوریهای جدید
ارتباطی» دنیس" مدیر مرکز مطالعات رسانهای ژانت" اعلام کرد رقابت در بازار رسانهای نیازمند
ظهور سازمانهای جدیدی است که در محیط متحول و پيچيده امروز قابلیت بقا و رشد داشته
باشند (لاوین و واکمن؟ ۱۹۸۸). با تغییر روزافزون فناوری» سازمانهای رسانهای تبدیل به یکی از
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... ۲۰۵
منابع قدرت در جوامع امروزی؛ یعنی ابزاری برای کنترل مدیریت و نوآوری در جامعه و جانشینی
برای سایر منابع قدرت شدهاند (ویلیام! ۲۰۰۳). امروزه» در سازمانهای رسانهای» بیش از گذشته
مسائل زندگی روزمره متجلی میشوند. درواقع» برند سازمانهای رسانهای اغلب جایگاه بروز تحول
در سبک زندگی است. بهعبارتی» «واقعیت اجتماعی»" در این سازمانها شکل میگیرد و این
سازمانها با سه رویکرد جهانشمول, رویکرد اقتضایی و رویکردهای نوین ارزیابی میشوند. رویکرد
جهانشمول مبتنی بر مدیریت علمی تیلور" است که مولفههای اصلی آن زنجیره فرماندهی, تقسیم
کار تمرکزگرایی و رسمیسازی هستند. این روش بهدنبال ارائه بهترین راهحل برای سازمان است. با
توسعه فناوری اطلاعات و ازبینرفتن سلسلهمراتب سازمانی این رویکرد قابلاستفاده نیست. در
رویکره آقتضایی: از ارانه آصوّل کلی اجشناب میشنوه و عملکرق ساژمان براساس شناخت مقتضیانت
تحقق میپذیرد؛ اما رویکرد نوین» رویکردی آیندهنگرانه است؛ بدینمعنا که سازمان ها بهجای
پیشبینی آینده آنرا خلق میکنند. با توجه بهسرعت روزافزون تغییرات فناورانه هدفگذاری بلندمدت
بسیار دشوار است. ماهیت رسانه*واسطه کر 2 تا ااطلنعاه*ا#تبهنظر میرسد: که رویکردهای
نوین در سازمانهای رسانهای کاربرد بیشنتری دارند. فناوری» محوّزهاساسی این نوع سازمانها است.
ساختار سازمانهای رسانهای ترکیب پیچیدهای از رسالت» مدیریت. فناوری و تحريريه خبر است.
مدیریت سه اصل اساسی تعیین خطمشی» اجرای خطامشی. و.نظارت بر خطمشی را برعهده دارد.
طبیعتا اولین خطظمشی هر سار مالفا بش ایا راو استسوگلین امر با خلق برئد سازمانی
محقق میشود. برند سازمان رسانهای شامل. مولفههای مرجعیت. صحت خبر حداقل تکذیبیه.
سرعت انتشار خبر جانبدارینکردن» توجه به سليقه مخاطب و غیره است. کیفیت معیارهای
برندسازی رسانهای در اتاق خبر تعیین میشود؛ اما معمولا سازمانهای رسانهای از تعارض بین
مدیران و سردبیران خبری رنج میبرند. (والنستون؟. ۲۰۱۵). نظریههای زیادی به ارزیابی این تعارض
پرداختهاند. در نظريه کارگزاری» تعارض بین اتاق خبر و مدیریت اهمیت زیادی دارد. به عقیده
لابیس* در نظريه کارگزاری» مذاکرات بین اتاق خبر و مدیریت براساس خواستهها و ارضای علایق
سیاستمداران, به ایجاد تعارض در سازمان منجر میشود (ایسنهارده ۱۹۸۹). نظريه میدان بوردیو"
۳۰۶ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
نیز بر این باور است که در سازمانهای رسانهای درک مفهوم «میدانهای اجتماعی»! اهمیت دارد.
آنچه در این نظریه بهعنوان «خرد جهان اجتماعی»؟ به آن اشاره میشود. مجموعهای از اجزای
بههمپیوسته است که محصول فرایندهای طولانی تاریخی, استقلالطلبی و طبقات اجتماعی است.
به باور بوردیو سرمایه نقطه ثقل نیروهایی است که در میدان عمل کار میکنند؛ میدان نیروهایی که
برای تغییر ساختار با هم در مبارزهاند. در این نظریه بوردیو بر این باور است که سرمایه بر سه نوع
اقتساهی: اقرسنگی ,و اجقناعی اسق: سرمايه اقتضادی بلافاضله اتبدیل به داراییهای منقول و تای
یک سازمان میشود. سرمايه فرهنگی شامل تحصیلات کارکنان است و بهراحتی تبدیل به سرمايه
اقتصادی میشود. سرمايه اجتماعی مشارکت کارکنان در سازمان برای نیل به سرمایه اقتصادی
آست: آیخ انطظونه تسا مالکیت و آاق خی را لازم میقاند وااستفاده از روش سازگکارانه را در جل
این تعارض پیشنهاد میکند (بوردیوه ۲۰۰۵). نظريه فرایند کار نیز بر این باور است که سازوکارهای
کنترل پیچیدهای برای بهکارگیری نیروی کار درجهت اهداف تعیینشده ازسوی مالکان وجود دارد.
به عقيده مارکس: رسانهها ابزار تولسییرمطل وارحی ۹ بل ۹۵ ها بدداری تظبیق دادهاند. در
این نظریه, مفهوم «قدرت» از اهمیت زیادی برخوردار است. درواقع. حل این تعارض با استفاده از
مفهوم قدرت امکانپذیر است.(تازو ۲۰۱۱). آلتوسره بر این باوز است که:در سازمانهای رسانهای
با تکیه بر رسانه و بدون استفاده از خشونت میتوان به"اهداف ازپیش تعیینشده اجتماعی- سازمانی
رسید (آلتوسر ۲۰۱۱). بررسی نظریههای مختلف سازمان رسانهای این امر را به ذهن متبادر می-
کند که درواقع» سازمانهای رسانهای با وفادارکردن مخاطبان خود افکار عمومی و سلایق مخاطبان
را شکل میدهند. بوردیو در پژوهشی در سال ۲۰۰۳ به بررسی شیوه برندسازی سازمانهای رسانه-
ای قدیمی و جدید پرداخته است (بوردیو ۲۰۰۳). وی بر این باور است که سازمانهای نوین رسانه-
ای ساختار متفاوت و همگرایی.دارند. سرعت واکنش ابه تغییرات محیطی, اتاق خبر مشارکت
مخاطبان و شخصیسازی محتوا از تفاوتهای سازمان رسانهای نوین است که میتوانند به خلق برند
رسانهای منجر شوند. بیلتریست و مرس" یکی از دغدغههای اصلی سازمان رسانهای را شرایط
اقتصادی میدانند. به عقیده آنها راهاندازی یک سازمان رسانهای الزاما نیازمند تأمین هزینههای
اولیه و منفعت اقتصادی, اختمالی است. هر کسبوکار قبل از رشیدن به: نقطه سودآوری اتیازمند
سرمایهگذاری و پس از آن» ارزیابی هزینه- منفعت منطقی است؛ بنابراین» سازوکار شرایط اقتصادی
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... 7۹
مولفه موّثر و پیچیدهای در ایجاد برند سازمان رسانهای است (بیلتریست و مرس » ۲۰۱۱). کایانی و
یلسما! نیز به مقایسه تأثیر رسانه برخط با دیگر رسانهها درمیان خانوادهها پرداختهاند. گردآوری
اطلاعات از ۱۸۵ نفر در ۸۵ خانواده و مقایسه میزان زمانی که افراد خانواده صرف رسانههای مختلف
شامل تلویزیون» روزنامه و صحبت درون خانواده میکنند. متأثر از جنسیت و سن افراد است.
درواقع. اعضای جوانتر خانواده وفاداری بیشتری به رسانههای برخط بهعنوان منبع اوليه اخبار و
سرگرمی دارند. پژوهش کایانی نشان میدهد که لازم است رسانههای برخط بهعنوان آینده سازمان-
داتا- برگمان؟ نیز به بررسی سازمانهای رسانهای پرداخته است. در پژوهش وی» سازمان رسانه
قذایت کننده جوز اعمومی جامعه قرف شاه یت (ذانادبرکمای» ۷۹۹۱).بروسی مقهوم جرقنسازی
رسانهای نشان میدهد که مشهودترین دغدغه در برندسازی رسانهای, رساندن یک پیام خاص به
مخاطب است. افزونبراین» رسانه» خود ابزار برتدسازی است: درواقع» در موضوع برند رسانهای, رسانه
موضوع و ابزار است. مخاطبان وفادار رسانهای» کسانی هستند که باامراجعه به رسانه احساس بهتری
دارند و خود را متعلق به گروه خاصی"میذانند و این افراذ بهآبرند رسانه تعلقخاطر دارند. برند
رسانهای با تضمین مخاطبانرسانه به؛ تبلیغدهندگان امنیتخاطر میدهد. بهنظر میرسد که
مخاطبان مهمترین سرمايه رسانه هستند و رفتار؛ وفادازانه منبعث از تعامل مخاطب و رسانه است.
آنها بهدنبال چیزی بیش از عملکرد.رسانه هستند (سانتومیر ,۳۰۰۸ ابراهیمی نیز در پژوهش
خود در سال ۲۰۱۵ به بررسی تمایل به نوع رفتار در وب پرداخته است. پژوهش وی تنها به بررسی
تمایل افراد پرداخته است (ابراهیمی و دیگران, ۳*۱۵ این پژوهش درپی آن بوده است تا به ارائ
الگوی برندسازی در رسانه برخط بپردازد. برای انجام این مهم» طی بررسی پژوهشهای پیشین,
الگوی برندسازی در رسانه برخط.اشتخراج.شد. شکل,شماره. یک."الگوی استخراجشده پژوهش را
۳۸ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
جانبدارینکردن» روزآمدبودن» چیدمان اخبار خبرنگاران حرفهای, تکذیبیه» سرعت انتشار خبر
اخبار ورزشی» اخبار تحلیلی, اخبار زرد» جامعیت اخبار» سفارشیسازی محتوا اخبار همراه با عکس,
تأثیرگذاری بر مخاطب, پیگیر اخبار غیرورزشی» صحت اخبار اولین نشردهنده خبر, بخشهای
تلگرام» ویدئوه جداول نتایج لیگها یادداشتهای خبری, اینستاگرام» بازی آنلاین» روزنامهها سایت
(ژیبایی و گرافیک): اتعکاس تظرهای مخاطبان: تحلیلهای اخبری: تگنه نتایج: زنذه: تموذارهای جام
حذفی, چالش (کّلکل)» کمیت تبلیغات. کیفیت تبلیغات. گزارشگر ویدئوها زیرساخت فنی و لنزه
قوانین و مقررات. مسئولیت اجتماعی, مشارکت مخاطبان, رقبا و پیشروبودن در مقایسه با رسانههای
موّثر برندسازی در رسانه برخط ورزشی براساس پژوهشهای پیشین گردآوری شدند. پس از آن»
بیش از ۱۰ بار به وبسایت ورزش سه مراجعه کرده
نفر از اساتید خبره رسانه استفاده شد و پس از انجام اصلاحات پیشنهادی استفاده شد. با توجه به
اینکه پرسشنامه مبتنی بر مقیاس لیکرت بود برای محاسبه پایایی آخ آلفای کرونباخ محاسبه شد؛
سوال ۱۳ پایایی پرسشنامه میتوانست به ۲٩ درصد برسد. ترجیح داده شد که این سوّال حذف
روش نمونهگیری این پژوهش» تصاذقی نظاممند:بود؛ بهاینمعناکه یرسشنامه با فاصله ۰۱۰۰ برای
برای گردآوری اطلاعات» پرسشنامه پژوهشگرساخته بهمدت ۲۴ ساعت دراختیار مخاطبان وفادار
قرار گرفت. بیش از ۴۰۵۶ نفر به پرسشنامه پاسخ دا
نمایش داده شده است. در ساعت اول نمایش پرسشنامه» ۲۳۰۹ نفر به آن پاسخ دادند و پس از
در گام آخر اطلاعات گردآوریشده با؛استفاده از روش الگوریتم کیمینز! تجزیهوتحلیل شد. شکل
۳۰ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
۰ درصورت حذف درصورت حذف 8 همبستگی در صورت حذف
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... ۳
در دادهکاوی, استخراج الگوی دادهها با استفاده از شبککه عصبی انجام میشود. شبکههای عصبی بر
دو نوع بانظارت و بدوننظارت هستند. در شبکههای عصبی بدون نظارت. الگوریتم تشخیص الگو از
مجموع دادهها استخراج میشود؛ درحالیکه در شبکههای عصبی بانظارت» الگوریتم یادگاری به
ماشین آموزش داده میشود (لی ۳ زوا و براون " ۰۱۷
در پژوهش حاضر الگویی برای روند برندسازی در رسانه برخط وجود نداشت و جامعه آماری تنها
مبتنی بر بازدید از سایت ورزش سه بود؛ بنابراین» شبکههای عصبی بدوننظارت و الگوریتم کیمینز
برای پردازش اطلاعات انتخاب شدند. پس از گردآوری اطلاعات, با استفاده از ماژول" پاندا؟ در
در این پژوهش» درباره ویژگیهای جمعیتشناختی مخاطبان سوال پرسیده شد که نتایج به شرح
رد مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
اطلاعات کمّی پژوهش نشان میدهد که از دید مخاطبانمولفههای حرفهای در رسانه مهمترین
موّلفه در ایجاد برند ورزش سه شامل صحت خبر, دقت خبر سرعت انتشار خبر درجنشدن تکذیبیه
و شيوه ارائه محتوا درقالب محصولاتی نظیر نتایج زنده» تحلیلهای خبری, یادداشتهای خبری و
غیره است. انتایج آمار تیمها رادهبا ایا تارج وان کستچه و مولفههای صحخت خبر,
سرعت انتشار خبر و دقت خبر است)» مهمترین عامل در برند رسانهای ورزش سه است. نوع مالکیت
سازمان کماهمیتتریی مولفه ذررزیگلا برس اه ما سار اما قوصیفی پپاوهش:مرفان :0:۳۶ ۳۵
ساله و پا تحصیلات کارشناسی: مخاطب اما رزش له هستگاجدون شماره سه تعداد پاسخها
و بیشترین پاسخ را به میزان تأثیرگذاری هر مولفه نشان میدهد.
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... 1۳
آخبار ورزشی؛ صخت اخبار, علائهمندی محاطب تلکرام ختاج زنده :
تحلیلی, سفارشیسازی محتوا ۰ اخبار همراه با عکس, تأثیرگذاری بر
نظرهای مخاطبان, مشارکت مخاطبان» پیشرو بودن در مقایسه با رسانههای
(کل کل)» کمیت تبلیغات. کیفیت تبلیغات. گزارشگر ویدئوها و مسئولیت
همچنین,» نتایج نشان میدهد که ۹۸ درصد:از مخاطبانورزش سه مردان هستند. ۸۷ درصد از
پاسخدهندگان بر این باور بودند که ورزش سه اخبار جامع ورزشها را ارائه میکند. این را میتوان
نمود مردانهبودن ورزشهای توپی در کشور دانست. بیشترین مخاطبان ورزش سه مردان جوان ۳۵-
۶ ساله هستند. مردان ۸( 1 کلم زو اقب بوذ قراردتا رانا ایو له میواند نشاندهنده تعیین
دقیق بازار هدف ورزش سه باشد. از نگاه مخاطب» هویت برند بهاینمعنا است که با دیدن و شنیدن
نشانههای مرتبط با برند چه چیزهایی .برای آفرد ,تداعی میشوند. مهمترین تأثیر برند بر فرد
«احساس علاقهمندی» است. این مولفهه در پرسشنامه پژوهش پرسیده شد. شکل شماره چهار
نشاندهنده میزان علاقهمندی مخاطبان ورزش سه براساس مدتزمان وفاداری است. همانطو رکه
در شکل مشهود است. بخش اعظمی از پاسخدهندگان علاقه زیادی به ورزش سه دارند. این حس
تعلق دربین تمامی مخاطبان مشهود است. همانطور که پیش از این اشاره شد» مخاطبانی که دو تا
پنج سال است مخاطب ورزش سه هستند. بیشترین علاقه به این سایت ورزشی دارند. شکل شماره
چهار نشان میدهد که ورزش سه در ایجاد «علاقه به برند» موفق بوده است.
۳۴ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۵۰» مهر و آبان ۱۳۹۷
با ظهور بسترهای مختلف در فضای هحا: ی بای و مه بهابرندهای فعال در دیگر بسترها
علاقهمند شوند و وفاداری کمتری"نسبت به برند داشته باشند. درحالحاضر دو شبکه اجتماعی-
اطلاعاتی شامل تلگرام و اینستاگرام درکنار بستر وبسایتها در کشور فعال هستند؛ بنابراین» درباره
میزان استفاده از هر سه بستر سوّال پرسیده شد. شکل شماره پنج مدت زمان وفاداری و بستر
اینستاگرام را نشان میدهد. شکل شماره شش بستر تلگرام و مدت زمان وفاداری را نشان میدهد.
شکل شماره هفت بستر وبسایت و مدتزمان وفاداری را نشان میدهد.
۳۰ ۹ ۸ ۷ ۶ ۵۸ ۴۳ و 0 با" ان
۱ ۳ ۳۰ ۴۳ ۵۰ ۶ ۷۰ ۸ ۹ ۰
۳۰ ۹۰ ۸۰ ۷۰ ۶ ۵۰ ۴۳ ۳۰ ۳ ۱ صفر
شکل شماره پنج نشان میدهد که:مخاطب وفادار ورزش شه از بستر اینستاگرام استفاده کمتری
میکند: اتلگرام رقیب: عمده وبسا؟ ریش سهااست. و مخاط ارم که :صعمولا از سایته ورزش اه
بازدید میکنند. عضو کانال ورزش سه هستند. بهنظر میرسد که برند ورزش سه میتواند در
بسترهایی که محتوامحور هستند. نیازهای مخاطبان را مرتفع کند و حضور مناسب در سه بستر
(اینستاگرام تلگرام و وبسایت) منجر به وفاداری مخاطبان شده است.
داده کاوی با الگوریتم کیمینز: هدف اصلی پژوهش, استخراج الگوی برندسازی بوده است.
درحقیقت» تعیین و اولویتبندی مولفههای موثر در برند برخط از منظر مخاطبان, رویکرد پژوهش
حاضر بوده است. پیش از این به برررسی کمی نظرهای مخاطبان پرداخته شد. روشن است که
۳۶ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
مخاطبان مختلف دیدگاههای متفاوتی نسبت به برند رسانهای دارند. برای تعیین تفاوت نگاهها در
این پژوهش از الگوریتم هوشمند شبکه عصبی استفاده شد. الگوریتم کیمینز با تعیین مراکز
خوشهها توانایی تفکیک مژلفههای مشابه را در خوشههای یکسان براساس کمترین فاصله تا مرکز
الگوریتم این روش به شرح زیر است و در شکل شماره هشت نمایش داده شده است.
۲- هر مولفه به مرکزی خوشهای که مرکز آن خوشه کمترین فاصله را با آن داده دارد» نسبت داده
۳- پس از تعلق تمام موّلفهها به هریک از خوشهها برای هر خوشه مرکزیت جدید محاسبه میشود؛
۴- مراحل دو و سه تا تغییرنکردن مراکز خوشه تکرار میشوند (بردلی او دیگران» ۲۰۰۰ واگستاف ۲
در این پژوهش, تعداد خوشهها براساسن طیف سنی حالت بهینه#راازائه کردهاند. در این پژوهش,
باور بر این است که سن افراد در تعیین نگرش و تصویر ذهتی مخاطبان از کسبوکار نقشی اساسی
دارد؛ بنابراین» ۴ * 1۴ قرارداده"شد؛ یغنی دژواقع». سن همخاظبان معپازهخوشهبندی است. شکل
شماره هشت الگوریتم و مراحل پردازش داده را نشان میدهد.
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... ۳۷
برای پردازش اطلاعات در گام اول» خوشههای سنی برابر یک دو سه و چهار قرار داده شدند و
مرکزیت هریک از خوشهها! تعیین شد. پس از آن» مدت زمان وفاداری به شرح یک. دو سه و چهار
جدول شماره چهار نشاندهنده واریانس توزیع مولفهها در خوشهها است و جدول شماره پنج
شکل٩ - خوشهبندی با کیمینز با مرکزیت «علاقهمندی به برند»
۸ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
در پژوهش حاضر برای خوشهبندی تلاش شد با تکرار یادگیری الگوریتم جواب بهینه تعیین شود.
علاقهمندی به برند مدت زمان وفاداری و مرجعیت در تکرارهای مختلف انتخاب شد. کمترین فاصله
بین خوشهها با انتخاب سن بهعنوان مرکز خوشه بهدست آمد. شکلهای شماره نه و شکل شماره
۰ دو تکرار الگوریتم کیمینز را نشان میدهند که نتایج خوشهبندی به شرح زیر است.
خوشه اول مخاطبان ۱۳-۱۸ ساله: این مخاطبان ویدئوهای ورزش سه را تماشا میکنند.
دنبالکننده اینستاگرام و تلگرام ورزش سه هستند و در پستهای اینستاگرامی ورزش سه با
هواداران تیم رقیب گلگل میکنند. بازی آنلاین ورزش سه را نمیپسندند. تبلیغات برایشان اهمیتی
ندارد» طرفدار یک تیم خاص هستند و هر روز از اینستاگرام و تلگرام ورزش سه بازدید میکنند.
مجموع افراد پاسخدهنده در این طیف سنی ۲۷۰ نفر بودند.
خوشه دوم: مخاطبان ۱۹-۲۵ ساله و ۲۶-۳۵ ساله: این دو طیف از مخاطبان ستمولا احرطول
ساعات اداری بیشترین بازدید را از سایت دارند تبلیغات را زیاد میدانند». طرفدار تیم خاص و
مخاطبان قدیمی ورزش سه هستند بازی آنلاین برایشان جذابیت ندارد نتایج زنده جذابترین
بخش سایت برای آنان است» ویژگی اصلی ورزش سه را صحت اخبار و اولین درج کننده خبر می-
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... ۳۹
دانند. مجموع پاسخدهندگان در این دو طیف سنی ۳۲۸۶ نفر بودند. بهعبارتی بزرگترین خوشه
خوشه سوم : مخاطبان ۳۵ سال به.بالا: اخبار قحلیلی» یاذذاشت: خبری: و تنایج زندهجرای آین
دسته: از مخاطبان بیشترین اعمیث را دارند. این «سته از مخاطبان را میتوان بهعتوان, زفادارترین
مخاطبان ورزش سه درنظر گرفت. مجموع پاسخدهندگان ۴۰۰ نفر بودند.
بررسی ویژگیهای جمعیت شناختی مخاطبان نشاندهنده آن است که زنان» سالمندان و نوجوانان
مخاطب ورزش سه نیستند. درواقع» برند ورزش سه برای مردان جوان طرفدار تیم خاص طراحی
شده است. برای رسیدن به رسالت ورزش سه در خلق یک برند جامع ورزشی مسیری طولانی وجود
دارد. ۹۸ درصد مخاطبان ورزش سه مرد هستند. ورزشهای توپی و تیمی حجم بیشتری از اخبار را
پوشش میدهند. مخاطبان ورزش سه دو تا پنج سال است که به این سایت مراجعه میکنند. بخش
بزرگی از مخاطبان تحصیلات مقطع کارشناسی دارند و"این درحالی است که ضریب نفوذ اینترنت در
کشور ۸۲:ذرصد است. این بدان لاه که کسا کرک درگ همگان است و لازم است:تا
برای جذب مخاطبان بالقوه و ایجاد برند در ذهن آنها راهکارهای عملی ارائه شوند. بهنظر میرسد
که روحيه رقابتی در ورزش آذرمیان طرفداران نیز وجود دارد و احتمالا خطای شناختی حس
نتایج پژوهش نشان میدهد که ورزش سه در ایجاد «علاقهمندی به برند» موفق بوده است. «کیفیت
درکشده از برند» در موّلفههای مرجعیت. جانبدارینکردن» صحت خبر و سرعت انتشار خبر نشان
داده میشود. نتایج زنده» جداول لیگ و ویدئو «هویت برند» را تشکیل میدهند. «وفاداری به برند»
با مولفههای حس تعلق» پیگیری اخبار و علاقهمندی ایجاد میشود. برندسازی رسانهای از تعامل
مولفههای برند حاصل میشود. «کیفیت درکشده»» «هویت برند» و «وفاداری به برند»» در رسانه
ورزشی با هم در تعامل هستند. شکل شماره ۱۱ مدل نهایی پژوهش را نشان میدهد.
۳۳۰ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
این پژوهش بر آن بوده است تا به بررسی الگوی ایجاد برند در رسانه برخط ورزشی بپردازد. آشکار
است که طیف مخاطبان نیازهای مختلفی دارند؛ بنابراین» لازم است رسانه از نیاز مخاطبان شناخت
کافی داشته باشد. نتایج این پژوهش رویکرد نوینی در تعامل رسانه با مخاطب دارد و بهنظر میرسد
بهصورت عمومی عواملی مانند مرجعیت. صحت خبر دقت خبر سرعت. درجنشدن تکذیبیه و غیره
میتواند: رضایت نسبی را در مخاظبان مک ایجاالکس ای وفاگاژکردن منخاطبان لازم است
براساس ویژگیهای جمعیتشناختی» سلایق و علایق مخاطبان تأمین شود. ورزش سه بهعنوان یک
رضانه برغظ در جقب و وقادارگردن مغاطبان زن» جوانان, و ساگمنتدان متوقی انیوده است» ال آنگه
مخاطباق مره.وفاداری دلود کمهه این برند قلاقیمندمفستند و بهسختی رکذ دیگری را براتی اطلاع
از اخبار ورزش انتخاب میکنند. از منظر دیگری» رسانه برخط ورزش سه تنها در وفادارکردن
مخاطبان ۱۹ تا ۲۵ ساله موفق بوده است. بهعبارتی» این طیف سنی بزرگترین بازار مخاطبان
ورزش سه هستند که وفادارند و طرفدار تیم خاص هستند. هدف پژوهش حاضر ارائه مدلی برای
برندسازی رسانهای بوده است. همانطورکه بهنظر میرسید. در هیچیک از پژوهشهای انجامشده
تاکنون نگاه جامعی به سازمان رسانهای بهعنوان یک بنگاه اقتصادی با رویکرد برندسازی انجام نشده
است. در تمامی پژوهشها تنها به بررسی تعداد معدودی از موّلفهها پرداخته شده است. در پژوهشی
که سلیمی در سال ۱۳۸۹ انجام داده است. گرافیک خبری یکی از مولفههای اصلی جذب مخاطب
در بع وبسایک خبری ااسگ: (سلیمی: :0۳۹)قایج پژوستن حاضر نان میذهت ک وبسایگ
ورزش سه بهعنوان یک وبسایت زیبا درمیان مخاطبان شناخته شده است. «زیبایی وبسایت» در
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... ۲۳۱
«علاقهمندی به برند» موثر است. بنته! (۲۰۱۶) به تأثیر زیباییشناسی در ارائه محتوا پرداخته است
که این موّلفه با عنوان «چیدمان خبر» بررسی شد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که این موّلفه
در «علاقهمندی به برند» موثر است. عبدی (۱۳۸۰) در پژوهش خود اخلاق را بهعنوان یکی از
عوامل اصلی جذب مخاطب ارائه کرده است. در پژوهش وی» اخلاق رسانهای شامل درجنشدن اخبار
جانبدارانه» درجنشدن اخبار کذب و ارائه اخبار درست و پیشگیری از تولید اخبار زرد است. نتایج
پژوهش حاضر نشان میدهد که تمامی این مولفهها در ایجاد برند «کیفیت درکشده برند» مور
هستند. پژوهش: خالقی و داورپناه (۱۳۸۳) بر اهمیت وبسایت تأکید کرده است. که در پژوهش
حاضر بهعنوان «بستر رسانه» بررسی شد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که یکی از دلایل
«علاقهمندی به رسانه» استفاده از پلتفورمهای مختلف است. وایسه! در اواخر قرن بیستم و اوایل
قرن بیستویکم عوامل فناورانه را بهعنوان یکی از ابعاد اصلی رسانهها در قرن پیش رو مطرح کرده
است که در پژوهش حاضر با عنوان «زیرساخت فنی» بررسی شد. این مفهوم بهعنوان «کیفیت
درکشده برند» در برندسازی موثراست (وایسه. ۱۹۸۸). وایسه وسینگر۲ (۲۰۱۴) در پژوهش خود
روند رفتار مخاطبان را بهعنوان یک موّلفه ارزیابی کردهاند که در پژوهش حاضر خوشههای ارائهشده
موّید پژوهش آنها است. دیوز؟ (۲۰۰۳) به؛ تفاوت روزنامهنگاری سنتی و روزنامهنگاری برخط
پرداخته است. مولفههای استخراجشده. نیز پژوهش ادیوز,رایتأیید میکنند. ریچ4 (۲۰۱۵) در
پژوهشی مشارکت مخاطبان را یکی از عوامل موفقیت رسانههای برخط مطرح کرده است. پژوهش
حاضر مشارکت مخاطبان را بهعنوان یکی از موّلفههای بعد مخاطب درنظر گرفته است که باعث
افزایش «علاقهمندی به مخاطب» شده است. اسکات* در کتاب خود در سال ۲۰۱۵ به مرجعیت
بهعنوان اصلیترین عامل در جذب مخاطب آشاره کرده است که نتایج پژوهش حاضر نظريه وی را
تأیید میکتد: خمجنین؛ اسگاتملرام حول زاریرای مخاطفان] خاغی ور گمفهبندی مخاطبان, بزآی
جذب تبلیغکنندگان مناسب پیشنهاد کرده است؛ بنابراین» در پژوهش حاضر نیز مولفههای
جمعیتشناختی بررسی شدند که تاج تأبيهکسده پژوهش" اشکات است. ها" (۲۰۰۸) در پژوهش
خود به ارزیابی ضریب نفوذ رسانه بر مخاطب پرداخته است. در پژوهش حاضر «مدت زمان وفاداری
۲۲ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
مخاطبان» موید نتيجه پژوهش وی است. بسترهایی که در آن مخاطب به برند رسانهای وفادار
نتایج پژوهش نشان میدهد که رسانههای برخط و روند تبدیل محتوای متنی به محتوای ویدئویی
برای مخاطبان جوان جذاب است؛ حالآنکه این گروه درصد کمی از مخاطبان وفادار ورزش سه را
تشکیل میدهند. همانطورکه نتایج پرسشنامه نشان میدهد. ویدئوها جذابیت اصلی ورزش سه
نیستند و پلتفورمهای اینستاگرام و تلگرام برای مخاطبان جوان جذابتر از سایت خبری ورزش سه
هستند. آنچه مشهود است این است که ورزش سه نیاز به مخاطب جدید ندارد؛ حتی در جذب
مخاطب جدید نیز تلاشی نکرده است. طبیعی است افرادی که کمتر از یک سال مخاطب ورزش سه
هستند» کمترین رفتار وفادارانه را نسبت به ورزش سه داشته باشند. مخاطبان با تحصیلات
کارشناسی بیشترین تعداد مخاطبان هستند ۳۲٩ درصد از پاسخدهندگان طرفدار یک تیم خاص
هستند و جذابترین بخش ورزش سه نتایج زنده آن است. میشود استنباط کرد که وفادارترین
مخاطبان افراد پرمشغله علاقهمند به ورزش هستند که اخبار ورزشی .تیم موردعلاقه خود را پیگیری
میکنند. پراهمیتترین مولفه در برندسازی رسانه برخط مرجعیت است. مرجعیت متاثر از مفاهیمی
من جمله ( سرعت انتشار خبر» صحت خبر تکذیبیه و غیره) است. مولفه «پیشرو بودن» دلیل اصلی
جذابیت ورزش سه برای مخاطبان است. آنچه مشهود: است دردسترسبودن» مرجعیت. سادگی و
سرعت خبر: جانبذارینکردن استهممهاطل رازن ی را مخداوگکردهاند. تمامی مولفههایی که
در این پژوهش بررسی شدند» منبعث از «واکنش به*تغییرات محیط» هستند که سرعت بالای
واکنش به تغییرات محیطی از ویژگیهای شخصیتی مدیریت مجموعه است. درواقع» دانش کافی
رسانهای- مدیریتی و نگاه متخصصانه ورزش سه را تبدیل به یکی از موفقترین رسانههای برخط
کردهاند. اوقاتفراغت یکی از مولفههای اصلی در ایجاد رفتار وفادارانه مخاطبان ورزشی است. اخبار
ورزشی مایت سر گرمکتنگه:ذارند: برند رسانه ورزکی نبازمند: تأمیق اوقاتگراغت مخاطباق است:
ورزشی ماهیتی برنده - بازنده دارد؛ یعنی تعصب مخاطبان برای ایجاد جذابیت در رقابتهای
ورزشی آمری ضروری است. چالش (کلکل) دز یک رسانه برخط ورزشی میتواند «علاقهمندی به
برند» را ایجاد کند. راهبرد تبلیغات در ایجاد برند رسانه ورزشی از اهمیت زیادی برخوردار است.
میزان مراجعه به رقبا نشاندهنده اولویت برند در مراجعه به برند است. «شخصیسازی محتوا»
مولفهای است که میتواند «برندسازی شخصی» را درپی داشته باشد. همچنین» نتایج پژوهش نشان
میدهد که سن» جنسیت. تحصیلات. طرفداری یک تیم خاص میتوانند نیازهای متفاوتی را در
طیف مخئلف مخاطبان ایجاد کنند. همچنین: تغامل با مخاطب: محصولات سبتنی برفتاوریهای نو
تأمین محتوا و زیرساختهای فنی میتوانند وفاداری مخاطبان را درپی داشته باشند. گستردگی
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... ۲۳۳
حوزه ورزش امکان پژوهشی تخصصیتر را سلب کرده است. سناریوهای مختلفی برای ورزش سه
مطرح هستند. بهنظر میرسد این رسانه میتواند دو رویکرد مختلف را درپیش بگیرد. در رویکرد
اول» بزرگترین خبرگزاری ورزشی باشد و تمامی بازار خبر ورزشی را برای مخاطبان ورزشی پوشش
دهد. مشخص است که ورزش سه خبرگی لازم را در این حوزه دارد؛ اما پوشش خبری و جذب
مخاطبان دیگر حوزههای ورزشی چالش اصلی ورزش سه خواهد بودند. اگر ورزش سه توانایی ایجاد
منابع درآمدی داشته باشد» این سناریو میتواند ورزش سه را به اولین خبرگزاری خصوصی کشور
تبدیل کند. به گزارش گارتنر! (۲۰۱۷)» تغییرات فناورانه بهسمت ویدئو و اخبار کوتاه است. در
رویکرد دوم ورزش سه میتواند با علم به دستهبندی مخاطبان و با توجه به پیشروبودن این رسانه
برای جذب مخاطبان» توسعه خود را با توسعه فناوری همگام کند. در این سناریو رفتار مخاطبان
رصد میشود و «شخصیسازی» محتوا صورت میگیرد و همچنین» برای هر مخاطب محتوای
موردنظر نمایش داده میشود. هر دو سناریوی ارائهشده بر پیشروبودن ورزش سه استوار هستند. با
توجه به فاصله زیاد ورزش سه از رقبا این احتمال نیز وجود دارد که رقبا نیز با جذب سرمايه و
انتقال فناوری مشابه فناوری ورزش سه » بهسمت هر دو سناریوی ارائهشده حرکت کند. نتایج
پژوهش موید این است که ورزش سه در نقطه اشباع بازار قرار دارد» حفظ سهم بازار نیازمند حرکت
هوشمندانه براساس تغییرات بازار است و توسعه بازار مستلزم حرکت در چارچوب مشخصتری است.
برای تعیین این چارچوب لازم است بدانیم«ورزش سه چه آیندهای برای خود متصور است. "یک
خبرگزاری جامع" یا "یک سازمان فناوریمحور که محتوای خبری ارائه میکند" اگر ورزش سه به
سمت سناریوی دوم حرکت کنده میتواند از یوتیوب که در سطح جهانی و در تمامی زمینهها
محتوای ویدئو را برگزیده است. الگوبرداری کند و با شناخت رفتار برخط مخاطبان (مثلا با اولین
ورود نزدیکترین گزینه به علاقه مخاطب را پیشنهاد میکند) میتواند به آینده مورد نظر خود
دست پیدا کند. رسیدن به این سناریو نیازمند جذب سرمایه است؛ اما طبیعی است که برندی
جهانی و قطب عظیمی از ارسال و دریافت اطلاعات "در فضای مجازی در سطح کشور و منطقه
خواهد بود. رسیدن به سناریوی شماره یک کمی دشوارتر است و حرکت به این سمت نیازمند
تعیین موضع و شفافسازی مالکان ورزش سه است. این کار میتواند به جانبدارینکردن ورزش سه
خدشه وارد کند و با شکلگیری جامعه مدنی قدرت مخاطبان افزایش پیدا میکند و ممکن است
ورزش سه اقبالی در جذب مخاطبان نداشته باشد. لازم است ذکر شود که هریک از این سناریوها
نیازمند ساعتها کار مطالعاتی و برنامهریزی دقیق برای آینده رسانهای بهبزرگی ورزش سه هستند.
۲۴ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
در این پژوهش» ورزش سه مطالعه شده است. از پیشنهادهای کاربردی برای این رسانه میتوان به
توسعه تحریریه و جذب مخاطبان در دستهبندیهای مختلف براساس ویژگیهای جمعیت شناختی.
طراحی محصولات فناوریمحور براساس اطلاعات مخاطبان, توسعه زیرساخت فناوری و تبدیلشدن
به تلویزیون اینترنتی» تغییر راهبرد جذب تبلیغات و گرفتن حامی مالی» خرید حق پخش اخبار
المپیک يا توافقنامه مشترک با سازمانهای متولی ورزش, ارائه اپلیکیشنهای مختلف برای خدمات
مختلف و کاربران مختلف. تأسیس باشگاه ورزشی» تأسیس مرکز استعدادیابی و ورود به بازار جهانی
این پژوهش در حوزه مدیریت رسانه ورزشی انجام شده است. بهنظر میرسد برای انجام پژوهشهای
آینده لازم است موضوعهایی نظیر قدرت رسانههای پرمخاطب, تأثیر سرعت تغییر فناوری» تغییرات
اجتماعی در رسانه و سليقه خبری جامعه بررسی شوند. شبکههای اجتماعی امروز مخاطب را تبدیل
به کاربر کردهاند. در این تغییر رویکرد مشارکت:و همکاریزسانههای برخط موضوعی است که لازم
است بررسی شود. سرعت تغییر فیاورو"تخیگازات اجتماعی12۷"تختتأنیز قرار داده است. لازم است
بررسی شوه که آیا این تغییرات :۱۰ یار فا دادداند با خیر.
روند تغییرات خبری میتواند«سناریوهای آینده جامعه را تعیین کنند:.بهنظر میرسد وبکاوی
رسانههای خبری کمک شایانی به این حوزه باشد. تعاریف سرگرمی در رسانههای برخط درحالتغییر
هستند. لازم است روند این تغییرات.ارزیابی شود. کاربرد هوش مصنوعی در رسانه موضوعی جدی
است که تاکنون به آن پرداخته نشده است. تمام موارد ذکرشده پیشنهادهایی بودند که ارائه شدند.
این پژوهش نیز مانند دیگر پژوهشها با محدودیتهای زیادی روبهرو بوده است. تعداد زیاد
مخاطبان» تعصب در هواداری, تنوع ابعاد و پیچیدگی کار خبر در رسانه ازجمله محدودیتهای
پژوهش حاضر بودند. کار رسانه بازتاب اخبار و واکنش جامعه به اخبار درجشده است و رسانه ورزش
سه یک رسانه خبری تخصصی است؛ بنابراین» میتواند در اوج اخبار موفقیت یک تیم در نگاه
هواداران تیم رقیب متهم به جانیدازی| شود ار4موروششیی (خاطبان قرار گیرد. اين امر انجام پژوهش
را با محدودیتهای زیادی روبهرو میکند. تنوع" شبکههای اجتماعی و سایتهای خبری منجر به
ارائه تعاریف متفاوت برندسازی شده است. برندسازی و وفادارکردن مخاطب یک هذلول است و
طبیعی است که عوامل گوناگونی در موفقیت رسانه ورزشی برخط موثر بودهاند. بخشی از این عوامل
داخلی و بخشی منأثر از عوامل محیطی هستند. استخراج این الگو و اولویتبندی آنها پیچیدگی
ژوهش را افزایش داده است. از نتایج این پژوهش میتوان در راهبردهای توسعه ورزش سه تدوین
نقشه راه رسانه برخط ورزشی و تدوین سناریوهای آیندهنگرانه تعامل مخاطب و رسانه استفاده کرد.
ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط... ۲۳۵
پیشنهاد میشود در ادامه این پژوهش, پژوهشهایی درزمينه وبکاوی رسانههای برخط. روند
02۳67 0۳000 ماه و که ععلجعه کاجممد هه 3/003 .(2001) بش۸ من0ط۸ .1
05 ۵166) 2002720565 عاها5 مزع م1مع0ز مهد رعمامع10 .(2006) سل عععنان ۸ .2
.86-8۰ ,(9)1 ,163067 ۸ نعاهاک عط ۶و رومام محطاص۸ 156 .( ددع50 20
اوآ نموقنطا) بصمزفااز ۵۶ عنناوم 156 :37005 .(2016) سل ۷۷۰ 836506 .3
۵ .2000065 ۶4 مدمه آمنناوم 156 «(2011) .2 ,2/66۳ ۵۶ .0 ,81106۳686 4
.415-35 ,کط نا قادصم که مدمه آمننامم ۶و 004 وه
6 200 ,۶۵10 500066 هنود عط ,10ع2 لفعنناهم 156 .(2005) .۲ مناعنو 580 .5
-29 ,۳1610 عناکنلفه 70 عمط وصه حعنوس50 ۵10۰ عناعنافص موز
1-5 002۶2060 .(2000) بش ص306 2 .۳ کل 860066 و5 .8 8780169 .6
65 ع6ا 0010608 :13 هنامز کاذ وه داعم 156 .(2003) .34 بع30 .7
203-۰ ,(5)2 ونجاعن500 ی 2/00۵ 310 +عصنلده هنوعص مهد که کعصن خصعحاگنل ۶
65 ۵۶ هم تاکصم حذ ادص ص۲0 .(2004) 3 36 تفع 3-8 8
,1/6013 3۳100006 6 هصناعد 5020 ۵۶ سول مقتوع ۳عط فص تفدمننفدی ععمیج
۳ ۳۵۵۵1 ۵ 2۳01۵58 .(2015) منانفصکذ بگ خداوملند بط ,1628 معط م۸ منصتط 3۳ .9
5 1016۳6۲ ۵1 کعع ۵۶ 6005 لدم قطهط عطا هصناعگکد عماج عطا مصنصنداوه
لق و70 اتف .(کاصع0 50 ازع نصا صقصصع5 :و5۳00 عققع) کعنمصعهد
۸3060۷ ۳۵۷1۵۲۰ 200 5510601 که م۸ معط وصعه۸ .(0989) 34۰ کل ۳960۵00 10
دا :۳60 562۳/0 / قمع ماع ۰ 0 //:0ا 16 هلان 2017(.۸)
دز ۲عااال 3076058 ۶و اعومص 0عاع ماه م۸ .(2008) کل م3609 ۸۵ سا مق .12
.569-۰ ,(27)4 ,08 زد ۸۵۷6۳۵ ۵1 آفصسوت مد 136۳20 مهنوعص مصنلصه فص عصنقگه
2و6 عصننده ۶و عاعگاه خدعصعهام25 .(2000) .2 مقصتداع ۷ به .3 .7 1۵8203 13
8 ع6دناعد37020 گم [7002 105م 5۵0 گم عاعاصی اععنصطع)-من0و5 عطا
0۶ 51005 ۲۵6 ۵1 967 ۸ .(2004) 8 .3 مطقصه0 13032 ۸۶ ولا رفطقعلهط1 .14
0 3۳۵۵005۵1 ۵۷۵1۵000 ۶۵۴ هنن هدمع ۵۵ 0عققط کعازدطع ۷
5 6۵08 11202208 .(1988) .ظ 0 ,۷۷360۵ ۵4 .36 بل ,18106 .15
۰ 06 108۵ :۵۳6 370 هنعط عط) که منطع0 103 ۳1۲06
0 5۳26 13۳86 هد اک 122065 [06ا-طاونط وصنولنسط .(2013) ۷۰ 0۰ رها .16
,(10۸55) ۳۳0۵۶5108 آهدونک فصه خلعع50 ریناعامع۸ که 5ع و۳۳۵ ص10
۲۳۶ مطالعات مدیریت ورزشی شماره ۰۵۰ مهر و آبان ۱۳۹۷
7 .و۳۵۵ 70 کادم0 5 او 133000006 .(2009) .(605) .7 مخاصقر85 2 م۸ .۸ ولاع0ق8 .17
0 33160۲ .17.5 :1060 مدماعصنطاعه ۷۷ .9,225,580 310۰ 221601 .2015(.]7.5) 8۰ .ظ مطعنظ .18
نامع ۶و صمنقناممد عطا عصمدم که دماج عطا عصنصنصهدط .(2010) 36 منصنلدک .19
.(36۳1 1) .42 - 135 ,(80) 3/60 ۵1 م30 مقنوعص عصنلصه 20 ص1۳3 صذ 6۹5
50005075 500۳5 لماع 0صه عصنفصد۳ط هنعط 370 .(2008) بل ,تعنصهماهدک .20
500 ۶۴ ۵ 170 :8 هه افص ۵۶ دعس 20 156 .(2015) 36 0 506 21
[۵ 200 ,7۲۵102965 205 ,قعق10ط ,رک00ناقعن امه علطم ,۷060 عصنلده م16۵۵
75 مط10عصنطاعه ۷۷ ,کطم5 عم بوعلز/۷ ص30 .ولا ععنل کحعوط طخ۳ ۵ واه
5ا60 01 20ه کا60 006 آهنو5 :0666 هذ 206۲ .(2011) .ی یک و13۳0 22
-16 00۳۶260 .(2001) .5 بل0قتط50 ۵ یگ ,38۵8678 و ,0۵706 کل رفگقادی۷۷۵ .23
3۵۵0۵16 1) 10207 6ع100 ما علاط نس وصععن کصق6 3
6۰ ۳۵۹۵105 اعناگطم عصنوصما۹ ۲۳00 .(2015) 2۰ مصععاعصعلند ۷۷ م24
[2000۵د عط صز ععصع50 لهنضمی و 300۳58 .(1988) 8۰ عوهنک 2 سس ,فقنع۷۷ .25
0261065 200 1۳605 ص20 ۵ ,۵0۵ 310۷۷ .(2014) .36 ,فقذع ۷۷ .26
رمک .و معط هنلوعص وصنههاد عون .(2003) کل ,۷۷/۵2 .27
0 .(717 ,2017) ۰ .10 ,106 ۵4 و3 ور[5036 و3 و8705 وچ وقا700 .28
,(2)6 0۷8 10 ۷1060۰ 1۳۵۵ 680-0005 0ص طا0عل که وصنص ده[
شاملوه: مهدی» فرهرک اما لک ناولم ات و صمظفری:. افسانه.
(۱۳۹۷). ارائه الگوی برندسازی از دید مخاطب در رسانه برخط ورزشی
(مورد مطالعه: ورزش سه). مطالعات آمدیریت ورزشی» ۱۰ (۵۰)» ۲۰۳-۲۶
0(۰) .۸ مفتقلله2/07 ۵ ول منک م۸۸ منقصقط۳۵۳ .3 ,ناملصشن5
:6 500060) 3/60۵ عصنلص0 امک صز ععصعنود۸ ۵۳ مععقطظ وهصنوهد۳طظ
۰() .203-26 :(10)50 .وعنونطک خصع 3/0 م50 .(3 حاکع رد۷
43 ع 00110 5۳۲ دز ع 6و۸ 00 0عک02 عمط
,837۵0 حلع۳قع9ع 3 فص ععدعنک مخطعصعع 3/302 3/60 صز +5۳06 .28.0 .1
151 مطعص۳ظ حلعع5ع فص ععدع0ک5 مخصعصععق 3/0 31002 01 0۳0۲0۶ .2
36623 00ه 506066 ,منک کصمنای نص ام ۵1 30۳018507 عاهنمدک۸ .4
کز (اع ۳962۳ کنطا ۵۶ ۵۲300 156 .و۳0 هنفعص عصناهه ماه ما کاصد۶ +عصهم کنط 1"
8 00651100026 162۳6 156 معاطاهنامرمه کال غه عصص جز همه عمتصتصعاعل
0 0016۲ هنعط موه مکصعاصم عو یلص وصه کعنونه5 کمامز عم 1۳۵۳ 0ع1 ام
عاز عصتاهابهلی +جعاکه ,تفص مناکعجو عو همطل عم 156 +کدم نکم عصنل خصعصصوتف رصع
6 3 که ۷ 106 0ع1 زک مدای جع صعنوجه ما 0ع0 محم که ونانانطاهناه وصه ونفوناه
0 م0۶ ۵عاعنعد0 راد عطا که صمناقلحم وم آهعناعنهاه عط1 مطاصمص ج ععص 10 صقط)
651065 100 معصنا هدک صملصه تمصع کرد 2 هصنعتاآ بقل عم عاممعم ما0
6 0۶ 06۳6۵۲ 50 ۸000۲ .(060016 تما 8) ععزد عامصع5 عطا هنز از 676
0 وگز 2000606 6 ۵۶ ۳009۶6 156 عحنفصصمنععجن عطا ما 0ع0ه م0 4056
581 کالناوع۲ 156 .[عومصت ص0۳ مصه عصنععی ممم سحطانموند کصحعک1 عط) وصاکت
1 ۵۳۳۳0۳6۲۵ آهدمزددع 0۳0۲ عط ,ععصعنلو نم عطا کم عقنا عمط ععمعوصز ۵ +علو 0۳ صز ا۵ط1
۵ ۶ 0660 عطا فصه کععصنطا 0۷50 وکقنط ,۲۵۶۵۲۳۵۵ وصنوصذ مقنلعط ع۳]
6 ۵۵8106۳60 6 مداد "هتقو لومعم ۳۵۵۵" که کوعد عطا او عنام
85 ع5[6 1 .1300۳5 عنطامع مصعل ما عحل معله کز عمصعنوحه عط) او «مزتقط6ط لهرم1
6 دزم جعاعل 51عع 13۳ 36 ۳۵۲ دعای 01 عهد او معاصع ج انم ععصعنف مه روما ۵ 0۶
40 ۹60۳68 ۵6 باه 35 ۵ 26 ۵ فعهصد فصه صمتاه اه «م1عطامع8 ۳65 صعص ۳و
هن عنطا هط 160 کععع داد کل 1 فلز ومد که قدصم عطا عجه عصتوصهاد هه م1
65 00 ۵6۵ 1۵۳ ص10 فمد۳ظ که صمناععی عطا ما صمناهعااه 30۳۴ 03
| هدف این پژوهش، استخراج الگوی برندسازی رسانه ورزشی بود. این پژوهش به صورت کمی و با استفاده از روش داده کاوی انجام شده است و به لحاظ هدف، کاربردی بود. پرسش نامه پژوهش براساس مطالعات پیشین استخراج شد و شامل ابعاد محتوا، مخاطب، بستر رسانه و محیط بود. پرسش نامه پژوهشگرساخته، پس از محاسبه روایی و پایایی دراختیار مخاطبانی که بیش از ۱۰ بار درطول یک ماه به سایت ورزش سه مراجعه کردند، قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل 800 هزار نفر مخاطب روزانه بود و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی نظام مند با فاصله 100 نفر، پرسش نامه دراختیار حجم نمونه (هشت هزار نفر) قرار گرفت. حدود 50 درصد از آن ها؛ یعنی 4056 نفر به پرسش نامه پاسخ دادند. پاسخ مخاطبان با استفاده از الگوریتم کی مینز پردازش شد و الگوی برندسازی استخراج شد. نتایج حاکی از آن است که برای افزایش عمر مخاطبان لازم است مؤلفه های حرفه ای رسانه شامل مرجعیت، جانبداری نکردن، صحت خبر و سرعت انتشار خبر، به عنوان «کیفیت درک شده برند» موردتوجه قرار گیرند. همچنین، رفتار وفادارانه مخاطبان ناشی از مؤلفه های جمعیت شناختی است. خوشه بندی مخاطبان وفادار با مرکزیت سن نشان می دهد که بزرگ ترین خوشه با حجم 44 درصد، مردان با تحصیلات کارشناسی در طیف سنی 26 تا 35 ساله هستند. نتایج زنده و جداول لیگ، در ورزش سه «هویت برند» هستند. پیشنهاد می شود این رسانه توجه بیشتری به ایجاد «هویت برند» در حوزه زنان و مخاطبان زیر 15 سال کند. |