{"id": 0, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Urarekiko jarrera dela-eta, zer dio testuak?", "candidates": ["Eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, argi dagoela jokamoldea aldatu beharrean gaudela.", "Ez dela aldatuko, munduko pertsona gehienek ur falta somatuagatik.", "Dagoeneko aldatu dela, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dute eta.", "Munduko pertsona gehienok ez dugu falta izan orain arte; beraz, industriakoek, nekazariek eta kontsumitzaile arruntek neurririk gabe xahutzen jarrai dezakete."], "answer": 0}
{"id": 1, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Zer dio planetako ur gezari buruz?", "candidates": ["%97,5 da baina %0,007 baino ezin dela erraz eskuratu.", "Urrezko baliabidea dela pentsatzen duela jende gehienak.", "Baliabide urria dela, %0,007 besterik ez.", "%70 ezin da erabili Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dagoelako."], "answer": 3}
{"id": 2, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Une honetako kalkuluen arabera", "candidates": ["eskualde ahulenetan %8k ez dute urik.", "munduko populazioaren laurden batek urik gabe geratzeko arriskua du.", "bost urterik behin ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazten da.", "2025. urtea baino lehen ezer egiten ez bada, hortik aurrera ur eskasia izango dute gizakien bi herenek."], "answer": 1}
{"id": 3, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Uraren banaketari eta kalitateari buruz, esan liteke ezen", "candidates": ["kontsumo maila berdintsua dela leku guztietan.", "eskualde batzuetan, kutsaduraren eraginez, industrian baino ezin dela erabili.", "erabilgarritasuna kezkagarria bada, ez dela txikiagoa kalitatearen degradazioa.", "Iparramerikar batek malgatxe batek halako lau kontsumitzen duela."], "answer": 2}
{"id": 4, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Hirien hazkundea dela-eta", "candidates": ["lehia baino arazo handiagorik izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean.", "landa-eskualdeek biztanle gutxiago izango dute gizateriaren historian lehenengo aldiz.", "nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke gaur egun.", "garapen bidean dauden herrialdeetako hiri-eskualdeetan uraren kontsumoa %80koa ere izan daiteke."], "answer": 1}
{"id": 5, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Ur eskasiaren arazoari aurre egiteko", "candidates": ["urtegi gehiago egiteak ondorio soziologiko larriak baino ez lituzke ekarriko.", "gero eta urtegi gehiago egingo dira.", "arazo teknikoak ez ezik argudio sozioekologikoak ere badira.", "urtegiak egin dira, itsasoko ura gatzgabetu da, eta bitxiena icebergak zatitzea izan da."], "answer": 2}
{"id": 6, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Zer dio ureztatze sistemen eraginkortasunari buruz?", "candidates": ["Mundu mailan kontsumitutako uraren %60 alferrik galtzen dela.", "Eskaintza handitzeak herrialde asko desagertaraztea eragingo lukeela.", "Ureztaketan kontsumitutako uraren %60 baino ez dela aprobetxatzen.", "Hidrologoen eta ingeniarien ezintasunak herrialde askorentzat kostu garestiak ekarriko lituzkeela."], "answer": 0}
{"id": 7, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Ur eskasiaren arazoaz, zer pentsatzen dute gizarteko sektoreek?", "candidates": ["Ekonomilarien ustez, \"zentzuzko erabilera\" lortzeko modua kontsumitzaileak ura ordaintzera behartzea da.", "Zaila badirudi ere, garbi ikusten dute nola kalkulatu uraren \"benetako prezioa\", baina ez nor arduratu beharko litzatekeen ura merkaturatzeaz.", "Denen ustez kontsumitzaileei ura kobratzea da soluzio bakarra.", "Gehienak ura kobratzearen aldekoak dira, batez ere ura \"zeruko dohaintzat\" jotzen dutenak."], "answer": 0}
{"id": 8, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Uraren kudeaketari dagokionez,", "candidates": ["GKE izan ezik, gainontzeko talde komunitarioak ekinean ari dira.", "badirudi Estatua bakarrik dela zuzentasuna bermatzeko gai, baina ez da horrela.", "behar duela.", "gizarte sektore guztiek uste dute ura merkantzia soila dela eta irabazi-legeen menpe bakarrik geratu batzuen ustez, irabazi-legeak ez ezik dimentsio sozialak eta kulturalak ere kontuan izan behar dira."], "answer": 2}
{"id": 9, "context": "Bizitzeko baliabidea\n\n\n\n\nUra gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?\n\nUra gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.\n\nPertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza \u2013gainerako %2,5\u2013 neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.\n\nMendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere \"ahulagoa\" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.\n\nBaliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.\n\nEgoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.\n\nLuzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.\n\nHidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez \u2013horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.\n\nEkonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren \"zentzuzko erabilera\" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. \u201cEzta pentsatu ere!\u201d, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan \"zeruko dohaintzat\" jotzen dute. \u201cEta behartsuak?\u201d, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren \"benetako prezioa\"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?\n\nNahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari \u2013GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.\u2013 ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.\n\nEdonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat.", "question": "Zer da behar-beharrezkoa?", "candidates": ["Uraren kudeaketa arautuko duen sistema bat sortzea, jendeari ura izateko esku\u00adbi\u00ad\u00addea ukatzen bazaio ere.", "Uraren kudeaketa finantza irizpideen arabera egitea.", "Edozelan ere, ura bilatzeko sistemak sortzea, ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie.", "Jendeari ura izateko eskubidea ukatuko ez dion gestio sistema sortzea."], "answer": 3}
{"id": 10, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Groucho Marx nola jarri zen harremanetan Evans jaunarekin?", "candidates": ["Atezainak sarrarazi zuen Evans Groucho Marxen gelara.", "Evansek atea jo zuen eta laster barruan zen.", "Hitzordua zeukan berarekin.", "Evans zuzenean sartu zen haren gelara, ezagutzen zuen eta."], "answer": 0}
{"id": 11, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Evansek puru erretzaile ospetsuenetakoa zela esan zionean, zer jarrera hartu zuen Grouchok?", "candidates": ["Eskertu egin zion, eta gaineratu zuen ez zuela merezi konplimendua.", "Atseginez hartu zuen.", "Une hartan gogo onez erreko zuela puru bat esan zion.", "Ez zion onartu konplimendua eta berean jarraitu zuen."], "answer": 1}
{"id": 12, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Groucho Marxen ustez, berak nola jokatu izan du tabako industriarekin?", "candidates": ["Porrotera eraman zuen, nahita.", "Txarto begiratu izan dio, erretzaile handia izanik tabakotan asko gastatu behar izan duelako.", "Ekonomikoki lagundu egin izan dio.", "Ez dio ardura izan industria horren finantza egoerak."], "answer": 2}
{"id": 13, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Zelan hartu du Grouchok hasieran Evansen proposamena?", "candidates": ["Pentsatu egingo du.", "Habanako industriari traizioa egingo lioke, baina zigarretak ez ditu atsegin.", "Zigarretak gustura promozionatuko lituzke, baina ez dio Habanako industriari traiziorik egin nahi.", "Erabat gaitzetsi du."], "answer": 3}
{"id": 14, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Bost mila dolarren eskaintza entzun zuenean, Grouchok", "candidates": ["amore ematea erabaki zuen.", "beti bezain irmo eutsi zion aurretik esandakoari.", "zalantzak izan zituen, zer egin behar ote zuen.", "gehiago eskatzea pentsatu zuen."], "answer": 2}
{"id": 15, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Grouchoren esanetan, zenbat Cadillac dituzte Marx anaiek?", "candidates": ["Berak bi; anaiek, bana.", "Anaietako bik, bana; gainontzekoek, bina.", "Bai berak eta bai anaiek bina Cadillac dauzkate.", "Anaia guztiek daukate Cadillac bana."], "answer": 2}
{"id": 16, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Zazpi mila eta bostehun dolarren aipamena entzutean, zer gertatu zitzaion Grouchori?", "candidates": ["Zorabio moduko bat izan zuen.", "Konortea galdu zuen.", "Biziki haserretu zen.", "Hobeto sentitu zen, lasaiago."], "answer": 0}
{"id": 17, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Zergatik itxi zuen atea Grouchok?", "candidates": ["Evansek hala eskatu ziolako.", "Evansi gela barruan eustearren.", "Diruzalekeria zintzotasunaren mailan jarri zelako.", "Kanpoko inork elkarrizketa entzun ez zezan."], "answer": 1}
{"id": 18, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Zenbat txeke, eta zenbatekoak, eman zizkion Evansek Grouchori?", "candidates": ["Txeke bat, zazpi mila eta bostehunekoa.", "Txeke bat, hamar mila dolarrekoa.", "Bat ere ez. Txiki-txiki egin zuen.", "Txeke bi, bata zazpi mila dolarrekoa eta bestea hamar milakoa."], "answer": 0}
{"id": 19, "context": "Groucho Marxi behin egindako proposamena\n\n\n\n\n(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)\n\n\n\n\nGau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:\n\n\u2014Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garran\u00adtziz\u00adkoa dela dio.\n\nTipo zuhurra izanik, galdetu nuen:\n\n\u2014Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?\n\nAtezainak sorbaldak altxatu zituen.\n\n\u2014Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.\n\nEz zirudien mailegua eskatzera zetor\u00adkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:\n\n\u2014Ondo da, esan sartzeko.\n\nSartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers uniber\u00adtsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.\n\n\u2014Marx jauna \u2013hasi zen\u2013, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalan\u00adtzarik gabe.\n\nGogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.\n\n\u2014Herrialdeko zigarreta etxe handiena\u00adren ardura duen publizitate agentziaren ordez\u00adkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.\n\nHementxe dakartzat txekea eta kontratua.\n\nEvans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagune\u00adnaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nuen\u2013, lotsa\u00adgarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erre\u00adtzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospe\u00adtsu\u00adena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.\n\nNire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.\n\n\u2014Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?\n\nBurua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.\n\n\u2014Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak \u2013jarraitu nuen\u2013 izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalen\u00adgatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baime\u00adnarekin, gau on.\n\nEvans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.\n\n\u2014Eman dezagun \u2013urruma egin zuen, maltzur\u2013 bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?\n\nBost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbi\u00adderik.\n\nEvans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.\n\n\u2014Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.\n\n\u2014Evans jauna \u2013erantzun nion, harro-harro\u2013, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?\n\n\u2014Ummmmmm \u2013erantzun zuen\u2013. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.\n\nNintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:\n\n\u2014Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.\n\n\u2014Ados \u2013amore eman zuen\u2013, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza \u2013(\u00abEz, zera!\u00bb esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)\u2013. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.\n\nZazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.\n\n\u2014Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?\n\n\u2014Halaxe da! \u2013esan zuen\u2013. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.\n\n\u2014Ados. Ekarri kontratua.\n\nArrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:\n\n\u2014Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!\n\nEz nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean.", "question": "Zenbatgarren eskaintza onartu zuen Grouchok?", "candidates": ["Zer egin ezean egon ondoren, hirugarrena.", "Gero damutuko bazitzaion ere, lehenengoa.", "Hainbeste diru izanik, azkenean hamar mila dolarrekoa hartu zuen.", "Azken eskaintza zelakoan, laugarrena onartu zuen."], "answer": 3}
{"id": 20, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Hondamen politikoen arrazoiez, testuak dio ezen", "candidates": ["Gerra Hotzak eragin dituela azken hamarkada honetako hondamendi politikoak.", "azpiegituren suntsiketak, populazioaren exodoek eta zibilen aurkako erasoek piztu dituztela gatazka erlijiosoak eta etnikoak.", "tokian tokiko herrialdeetako populazioa kontuan izan gabe sortutako ordena politikoaren gainbeherak eragin dituela azkenaldiko hainbat gatazka, Afrikan batik bat.", "NBEk hondamen politikoen aurrean izan duen jarrerak eragin dituela."], "answer": 2}
{"id": 21, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Zer-nolako lekua du hezkuntzak operazio humanitarioetan?", "candidates": ["Populazioaren biziraupena ziurtatzea bezain garrantzitsua da, garrantzitsuagoa ez bada.", "Egoerarik larrienetan ere galtzen ez den eskubidea izaki, laguntza ematen hasten denetik bertatik ekin behar zaio hezkuntza arloari ere.", "Umeak eskolatu egin behar dira, baina programa ofizialak alde batera utzita.", "Hezitzaileen arabera, eten txikiena ere onartzen ez duen beharrizan praktikoa da."], "answer": 1}
{"id": 22, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Zertan izan daiteke lagungarri eskola indarkeriazko egoera nagusi den herrialdean?", "candidates": ["Haurrei gerra eremuetatik aldentzen lagun diezaieke.", "Edozein berreraikuntza-egitasmo gauzatzeko oinarrizko diren balioak zabaltzeko bide izan daiteke.", "Programa ofizialak eta ez-ofizialak bereizteko balio dezake eskolak.", "Eri dauden ikasleak zaintzeaz arduratu ohi da eskola."], "answer": 1}
{"id": 23, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Zer dira Larrialdietarako Karpeta Pedagogikoak?", "candidates": ["Ohiko irakaskuntzarako bidea prestatze aldera, UNESCOk gerra egoeran bizi diren Lehen Hezkuntzako ikasle eta irakasleentzat sortutako material bilduma.", "Larrialdi hezkuntzako lehenengo etapan jarraitu beharreko ildo pedagogikoa jasotzen duen UNESCOren txostena.", "Tokian tokiko irakaskuntza arautua oinarri hartuta, UNESCOk herri gatazka\u00adtsuetako ikasleei begira prestatutako ikasketa programa.", "Somaliako laurogei haur errefuxiaturentzat antolatutako aisialdi jardueren bilduma, gerora UNESCOk zenbait hizkuntzatara itzuli duena."], "answer": 0}
{"id": 24, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Larrialdietako hezkuntza operazioetan parte hartzen duen irakasleaz, zer dio testuak?", "candidates": ["Errefuxiatua izan behar duela, ezinbestean, ikasleak hala badira.", "Errefuxiatua bada hobe, hartara haurren traumak, bereak ere badiren neurrian, hobeto sumatuko dituela.", "Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez antzematen dituela haurren traumak.", "Prestakuntza ona jasoko duela, haurren osasun psikologikoa ezagutzeko."], "answer": 3}
{"id": 25, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Zer da \u201caberriratzeko hezkuntza\u201d?", "candidates": ["Haur errefuxiatuak beren jatorrizko herrialdeko hezkuntza sistemara hurbiltzea helburu duen irakaskuntza.", "Beren ama-hizkuntzan heziz, erbesteratutako haurrei deserrotzeak eragin\u00addako traumak gainditzea xede duen hezkuntza aldia.", "90eko hamarkadan operazio humanitarioetako hezkuntzan erabiltzen hasi zen kontzeptua.", "Larrialdietako hezkuntza ororen abiapuntuetako bat, herrialde hartzaileetako agintariak lasaitzea beste helbururik ez duena."], "answer": 0}
{"id": 26, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Zergatik ematen dio aberriratzeko hezkuntzaren ideiak denbora dimentsio luzeagoa larrialdi operazioari?", "candidates": ["Herrialdeen garapen politikari begira planifikatzen delako.", "Aurreko hezkuntza estrategia osoaren jomuga delako.", "Herrialde asko ibiltzen direlako gerran.", "Gerrateek ez dutelako prozesu lineala izaten."], "answer": 0}
{"id": 27, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Zer dela-eta sustatu behar da gizarte zibilaren parte-hartzea gerra egoeratik atera berri diren herrialdeetako hezkuntzan?", "candidates": ["Guda garaian estatuak hezkuntza sistemaren antolakuntzari muzin egin diolako.", "Erbesteratuak jatorrizko herrialdera bueltatutakoan, hezkuntza sistema nazioarteko komunitatearen esku baino ez dagoelako.", "Krisialdietan gurasoek eta irakasleek haurren hezkuntzan esku-hartzerik ez dutelako, goitik beherako hezkuntza sistema ezartzen baitiete errefuxiatuei.", "Hezkuntzari dagokion finantza laguntza modu eraginkorragoan kudeatzeko, estatuak ez baitu izaten horretarako nahiko indarrik."], "answer": 3}
{"id": 28, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Nolako balorazioa egiten da nazioarteko komunitatearen esku-hartzeaz?", "candidates": ["Giza laguntzaz arduratzen direnek patxadaz aztertu eta ebaluatu beharko lukete azkenaldian nazioarteko komunitateak egindako lana.", "Orain arte egindako hutsegite asko aurrekontuak eta lehentasunak ezartzeko orduan hezkuntzari garrantzirik ez ematetik datoz.", "NBEren esku utzi beharko luke hondamen egoerei aurre egiteko aurrekontuak eta lehentasunak zehazteko ardura osoa.", "Orain arte egindako lanari buruzko gogoeta bultzatu beharko luke, esperientziatik abiatuta etorkizuneko erronkei erantzuteko jardunbidea zein izan daitekeen zehazteko."], "answer": 3}
{"id": 29, "context": "Eskola gerraldietan\n\n\n\n\nOperazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.\n\n..\n\nAzken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik \u2013batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa\u2013; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia \u2013batez ere Afrikan\u2013 kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.\n\n\n\n\nEtorkizuneko konpromisoa\n\nOperazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzi\u00adtsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.\n\nLarrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.\n\nOinarrizko informazioa bildu ondoren \u2013zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar\u2013, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.\n\nAipatutako \"eskola karpeta\" edo \"ikasgela mugikor\" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).\n\nLarrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.\n\nOrain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga \"aberriratzeko hezkuntza\" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.\n\nAberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.\n\n\n\n\nGizarte zibilaren ekimenak sustatu\n\nLarrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkun\u00adtzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko.", "question": "Testutik atera daitekeen ideia nagusia?", "candidates": ["Emaileei euren fondoak estatu zentral ahulen esku ez uzteko eskatzea.", "Gatazketan hezkuntzak daukan garrantziaz hausnarketa eskaintzea.", "UNESCO eta NBEko kideak operazio humanitarioez gehiago arduratzea.", "Larrialdi egoeretan eskolak zein mezu zabaldu behar duen erabakitzea."], "answer": 1}
{"id": 30, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Zer-nolako irizpideak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan?", "candidates": ["Denboraren joanean hainbeste usadio izan direnez, ez dago joera jakin batzuk nabarmentzerik.", "Sinesgaitza badirudi ere, ohiturak ez dira ia aldatu.", "Aurretik inoiz ez bezala, azken gizaldiotan gurasoei aitortu zaie seme-alaben izena hautatzeko eskubidea.", "Hainbat eratara jokatu da, aldian-aldian gizarte azturak aldatu egin baitira."], "answer": 3}
{"id": 31, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Zer diote adituek pertsona izenei buruz?", "candidates": ["Seme-alaben izenak aita-amen izanarekin lotura banaezina duela.", "Baserriaren iraupenaren bermea dela jaioberriaren izena.", "Jaioberria gainerakoengandik bereiztea beste xederik ez duela.", "Gizon-emakumeen banakotasunari eta nortasunari estu loturik daudela."], "answer": 3}
{"id": 32, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Jaioberriei gurasoen izena jartzeko usadioaz, testuak dio", "candidates": ["izen bera izan zezaketela nahi beste neba-arrebak, neskak izan edo mutilak izan.", "familia berean izenak erruz errepikatzen zirela-eta, herriak makina bat txantxa eta ezizen barregarri asmatu dituela.", "nahasketak ekidite aldera, sarritan elkarren antzekoak ziren izenak jartzen zizkietela gurasoek seme-alabei, Pedro, Pelo eta Betti, adibidez.", "umetxoa neskatoa bazen, aitak amaren izena jartzen ziola ezinbestean, eta mutila izatera, aldiz, berea."], "answer": 0}
{"id": 33, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Elizaren arabera, zein da aita-ama pontekoek jaioberriarekin duten betebehar nagusia?", "candidates": ["Aita-amen faltan, umea kristau fedean heztea.", "Haur besoetakoari euren izena jartzea.", "Jaio bezain laster haurra ezkutuan bataiatzea.", "Umetxoa besoetan hartuta elizara eramatea."], "answer": 0}
{"id": 34, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Nola izendatzen ziren aita-ama pontekoak?", "candidates": ["Lehentasun hurrenkera jakin bati jarraitzen zitzaion.", "Beti ere, familiakoak izan behar zuten, handik kanpoko edonor izatea gaizki ikusia zegoen eta.", "Umearen aiton-amonei, alde batekoei zein bestekoei, zegokien erantzukizun hori hartzea.", "Jaioberriari jarri nahi zitzaion izenaren arabera aukeratzen ziren."], "answer": 0}
{"id": 35, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "\u201cAitabitxi-amabitxien aldia\u201d deiturikoan", "candidates": ["etorkizunean ondorio txarrik jasan ez zezan, ezinbestekoa zen aita edo ama pontekoak bere izena jartzea jaioberriari.", "eskuarki, ordezkatze ofiziorako deituek hautatzen zuten haurraren izena.", "umeei aitona-amonen izena jartzea zen ohiturarik zabalduena.", "bataio egunera arte ez zen erabakitzen haurrari zer izen ipini."], "answer": 1}
{"id": 36, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Zer dela eta hasi ziren euskaldunak kristau izenak jartzen?", "candidates": ["Gogokoago zituztelako latinezko izenak euskarazkoak baino.", "Elizaren santutegiak aukera berri eta zabala eskura jarri zielako.", "III. mende erdialderako santu izenak jartzeko ohitura arras errotua zegoelako.", "Baliteke Iru\u00f1etik igarotzen zen erromatar bide nagusian barrena ailegatu izana kristau izenak Euskal Herrira."], "answer": 3}
{"id": 37, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Eguneko santuaren izena jartzeko ohiturak gainerako izenak desagerrarazi al zituen inoiz?", "candidates": ["Euskal izen zaharrak bai, baina erromatarrek ekarritakoak ez.", "Bai, Trentoko Kontzilioa izan baino askozaz lehenagotik desagertuak ziren jada santuenak ez ziren izenak.", "Erabat, Elizak zehazki agindu baitzuen kristau izenak jartzeko.", "Ez, herriak beti eutsi baitie bestelako izenei."], "answer": 3}
{"id": 38, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "XX. mende hasieran", "candidates": ["atzerrian entzutetsuak ziren izenak jartzen zitzaizkien haurrei.", "hedabideen eraginez erlijioarekin zerikusirik ez zuten izenak, izen politak, alegia, nagusi ziren Euskal Herrian.", "joera politikoaren arabera, izen laikoa edo erlijiosoa jartzen zieten euskaldunek seme-alabei.", "tokiaren arabera, jokabide desberdinak antzeman daitezke izena jartzeko orduan."], "answer": 3}
{"id": 39, "context": "Pertsona izenen historia\n\n\n\n\nJoera desberdinak izan dira historian jaioberriari izena jartzeko orduan. Azken mendeotan gorabehera asko gertatu bada ere, badirudi aspaldi batean ohiturak ez zirela hain aldakorrak izaten. Jokabide nagusien ikuspegia honela laburbil daiteke:\n\nAitzinekoen bidea. Ezagutzen diren datuen arabera, aitona-amona edo gurasoen izena haurrari jartzeko ohitura oso zaharra dela esan daiteke. Gurasoen lehentasuna berezkoa da eta antzinako ohitura sakonetan oinarritzen da. Haurraren jaiotza euren bizi\u00adtzaren jarraipen pozgarria zen aita-amentzat eta, aldi berean, familiaren etorkizun itxaropentsua nahiz baserriaren iraupen egonkorra esan nahi zuen gizarte mailan.\n\nEdukiari begira, pertsona barru-barrutik markatzen duen baloretzat hartzen dute adituek izena. Gizarte mailan norberaren ezaugarri bereizlea izateaz gain, izaerari erabat lotuta dagoen kirio banaezina bihurtzen da haren doinu zantzua haurrarentzat. \u00abIzena duen guztia bada\u00bb, esan ohi zuten euskaldun zaharrek, izena-ren eta izana-ren arteko lotura trinkoa adierazteko.\n\nBadira euskaldun familiak gizaldiz gizaldi berandu arte izen berari eutsi diotenak etxean. Garbi esaten da jaiotza agiri batzuetan gurasoak direla izen katearen lokarria.\n\nFamiliakoen izena nahi beste aldiz errepika zitekeen eragozpenik gabe senideen artean eta sexu bietakoentzat balio zuen. Esanguratsua da amaren aholku erabakigarria Esteban Garibai idazleak dakarren azalpen batean. Idazle gipuzkoarrak berak dio emaztearen gomendioz ipini ziola alabari Estefan\u00eda izena, lau seme-alaba binakatuz guraso bien artean: Luis/Luisa, amaren aldetik (amak eta amonak Luisa zuten izena), eta Esteban/Estefan\u00eda idazlearen aipukoak.\n\nItxuraz, XVIII. mendean amak zuen alaben izena erabakitzeko eskubidea, eta aitak erabakitzen zuen semeena.\n\nOraintsu arte iraun du familiako izena bikoiztu eta hirukoizteko tradizioak etxe batzuetan. Nik neuk ezagutu nuen Estatu Batuetan bizi ziren Kurutzezahar baserriko hiru anaia Pedro izenekoen kasua, Pelo, Piarres eta Betti herritarrentzat.\n\nUgaritasuna dela bide, pertsona izen erabilienen aldaera ugari sortu du herriak, ez jolasgarri edo arinkeriaz, izen bereko sen\u00adideak elkarrengandik bereizteko baizik.\n\nAitabitxi-amabitxien aldia. Haur bataiatu berrien kristau heziketa gurasoen ardura izan arren, aita-ama pontekoen ordezkotza bilatzen zuen Elizak haiek huts egin balezate haurraren sinesmena zaintzeko.\n\nLiturgia berriaren aurretik edozein egun eta ordutan egiten ziren erdi ezkutuan bataioak. Haurra lehenbailehen kristautzea zen helburua, batzuetan egunean bertan eta biharamunean edo ondoko egunetan, bestela. Berria da sakramentua atzeratzeko ohitura. Amak ez zuen, jakina, elizara joaterik eta emaginak eramaten zuen jaioberria besoetan aitabitxi-amabitxiak lagun zituela. Arau moduko txanda edo lehentasunez izendatzen ziren aitabitxia eta amabitxia. Senar-emazteen gurasoak, haurraren aitona-amonak, alegia, ziren lehenengo eta bikotearen bi aldeetako senideak gero, adinaren arabera. Txanda aldatzea gaizki ikusia zen eta haserrea sor zezakeen etxean. Familiakorik ezean edo hauen ondoren, adiskide min edo hurbileko norbaitek jasotzen zuen haurra.\n\nAita-ama pontekoen hasierako ordezkotza hura bataio jabetza bihurtu zen izenari dagokionez, ezen mutilen izena aitabitxiak eta neskatoena amabitxiak hautatzen baitzuten. Elizara joan aurretik inori esan gabe sekretu handian gordetzen zuten batzuek izena. Ama oheratua izan ohi zen jakiten azkena. Gehienetan aita-ama pontekoek euren izena ematen zioten haurrari. Aitona edo amona hila baldin bazen, mutil zaharrenari edo, bere kasuan, neskatila nagusiari haien izena jartzen zitzaien. Horretan amore ematen bazuten ere, aita eta ama ponteko askok ez zuen onartzen jaioberriaren izena beste inork inposatzerik. Elizatik alde ere egin zuen inoiz aita pontekoak nahi zuen izena jartzen utzi ez ziotelako. Akats larri eta beldurgarritzat jotzen zen ordezkatze ofiziorako deituak bere eginkizuna ez onartzea jaioberriari zekarzkiokeen ondorio txarrengatik.\n\nEguneko santua. Elizak, bere aldetik, eragin nabarmena izan du ponte izenen historian. Kristau aro aurretik zetorren, noski, euskal izen zaharrak ezabatzea. Mendez mende Euskal Herritik igarotako kultura guztiek euren kutsua utzi bazuten ere, erromatarrak izan ziren izenen arloan mailegu uholde handiena sortu zutenak.\n\nHori bera nabarmentzen da antzinako aztarna zaharretan. Nafarroan ezagutzen diren erromatarren garaiko 77 inskripzioetatik, seiren bat bakarrik izango dira latinetik ez datozenak; arrotzak, beraz. Geroago ere, ez dirudi euskal kristau berri haiek euren izenak kristautzen ahalegin handirik egin zutenik.\n\nIII. mendearen erdialdera hasten dira gurasoak umeei santuen izenak ipintzen. Hori dela eta, kristautasuna Euskal Herrira iritsi zen garaiak kezkatzen du historialaria. Iru\u00f1etik zihoan, nolanahi ere, erromatarren bide nagusia eta horrek zerbait esan nahi du kultura nahiz erlijio mugen irekitasunari dagokionez. Aipatu behar da, hala ere, ohitura zaharrei jarraituz hurrengo mendeetan badirela bertako herrien izena daramaten pertsonak, lanbideagatik ezagutzen zirenak, gorputzeko berezitasunei dagozkien Beltza, Txurio edo Motza \u2013etxe izen bihurtuak\u2013 edota jakintza berezien aipamena darabiltenak\n\nElizak garrantzi handia eman zion bere santutegiari, noski, eta Trentoko Kontzilioak zehazki agindu zuen bataiatuei kristau izenak paratzeko. Izenak erlijioari atxikirik zeudenez, Mitxelena eta Irigarai jaunen iritziz pertsona izena eta sinestea elkarrekin lotuta daudelako usteak bultzatu zituen elizgizonak izen zaharrak baztertzera.\n\nEz zuten, jakina, elizgizon guztiek gordintasun berarekin jokatu toki guztietan. Herri ohiturak erroturik egon ohi dira gizartean eta joera berri batek ez ditu inoiz aurrekoak erabat baztertzen. Hori gertatu zen, zorionez, izenekin ere.\n\nIzen politak. Joan den XX. mendearen hasieran sortu zen izen politen irrika. Gerra aurretik nabarmentzen hasia zen, emakumeen artean bereziki, belarrientzat atsegin gerta zitezkeen hitzen nahia edo gogoa. Amets hori gauzatzea zen arazoa. Ez dago Euskal Herrian zehar irtenbide bateraturik; herri bakoitzak bere kasa jokatu zuen horretan. Egutegiko santuetan festaburu hurbileko ezagun edo izen egokiren bat baldin bazegoen, hura jartzen zen. Bestela, bakoitzak aurrez pentsatua zuena.\n\nBeranduan hasiak dira komunikabideen eraginez-edo zabaldutako Sandra, Jannire eta Sheila bezalako izen arrotzak.\n\nLiburu Santuetako Jonathan, Ruben edo Judit eta Susana itxurakoak beste herrialde batzuetatik etorritako familiekin batera agertu ziren gure artean eta orain normaltzat hartzen dira bazter guztietan.\n\nPolitikak ere utzi izan du bere arrastoa, batzuetan. Espainian, adibidez, jaimistek Jaime eta alfonsinoek Alfonso jartzeko joera agertzen zuten. Ez dirudi, alabaina, Frantzia\u00adko iraultzak Iparraldean, eta Errepublikak Hego\u00adal\u00addean euskal izen laikoekin eragin handirik izan zutenik.\n\nKantari ospetsu eta artisten ildoko joera sumatzen hasia da berriki gazteen artean, ezizen edo izengoiti mailan besterik ez bada ere.\n\nIzen bikoitzak. Euskal Herriko pertsona izenen tradizioko beste adierazgarri nabar\u00admen bat izan da bataioan haurrei izen bat baino gehiago jartzea. XX. mendearen erdialdera, 1946-1956 hamarkadan, Jose Luis, Francisco Javier eta Jose Mar\u00eda zeuden hamar erabilienen artean haur euskaldunen errolda buruan. Emakumeei dagokienez, Mar\u00eda Carmen zen nagusi, Mar\u00eda Jes\u00fas hirugarren, eta Mar\u00eda Teresa bosgarren.\n\nZaharra da bikoizketen ohitura gure artean, eta baita gizon izenekin emakumeenak egiteko joera ere, hala nola Marijoan, Ma\u00adrimartin eta Marimigel. Bikunak asko errepikatzen dira familietan, eta dokumentuetan ere maiz aurki daitezke. Berezko joeraz ahalegintzen zen gero herria bikotea batera\u00adtzen eta guretzat uler\u00adgaitzak ziren laburpenak sortu zituen.", "question": "Izen bikoitzei buruz, zein da egia?", "candidates": ["Emakume izen bikun batzuk gizon izenez daudela eratuak.", "Ohitura berria dela, XX. mendearen erdialdetik aurrerakoa.", "Nekez aurki daitezkeela XX. mendearen erdira bitarteko dokumentuetan.", "Jendeak ez zituela gogoko, luzeegiak baitziren."], "answer": 0}
{"id": 40, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Orain dela 40 bat urte inguru", "candidates": ["bertsolariek ez zuten non ikasi.", "bertsolaritza bertsogintzara mugatzen zen.", "jaiotzako dohaina ez zen beharrezkoa bertsolari izateko.", "bertsogintzaz gain bazeuden bertsolaritza lantzeko bestelako ekintza batzuk."], "answer": 1}
{"id": 41, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Bertsolarien diskurtsoari dagokionez, zer gertatzen zen garai batean?", "candidates": ["Bertsolaritzan onartu egiten ziren, nolabait, beste alor batzuetan debekatutako diskurtsoak.", "Jaialdietako jendearen erantzun txarra oso adierazgarria zen; izan ere, bertsolarien diskurtsoek ez zuten arrakastarik lortzen.", "Bertsolaritza desobedientzia modu bat zen, zigorrik gabekoa.", "Bertsolariek, gainontzekoek ez bezala, baimena zeukaten edozein gai politiko erabiltzeko."], "answer": 0}
{"id": 42, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Zein da bertso eskolen helburua?", "candidates": ["Bertsoak taxutzeko arauak ezartzea.", "Bertsoaren inguruko esparru zabala jorratzea.", "Oso xinplea: bertsolari berriak sortzea baino ez.", "Bertsolaritzaren osagarri diren epaileen eta gai jartzaileen prestaketa bakarrik."], "answer": 1}
{"id": 43, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Bertsozale Elkartearen sorrerak", "candidates": ["bertsolaritza antolatzeko eta kudeatzeko moduan aldaketa nabarmena ekarri zuen.", "berrikuntza galantak ekarri zizkien bai txapelketei bai plazaz plazako jardunei.", "ordura arteko protagonismoa kendu zien bertsolariei.", "erabat autonomo bihurtu zuen bertsolaritzaren fenomenoa."], "answer": 0}
{"id": 44, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Garai batekoarekin alderatuta, zer da plazetan gaur egun urrituz doana?", "candidates": ["Bertsolariak.", "Bertso zaletasuna.", "Entzuleak.", "Bertso saioak."], "answer": 2}
{"id": 45, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Ideologiari dagokionez, zera esan daiteke:", "candidates": ["Garai batean ez bezala, gaur egun batasuna ageri da diskurtsoaren ideologian.", "Egungo bertsolaritza anitzagoa da diskurtsoaren ideologiaren aldetik.", "Ideologia jakin batekoak ezin dira Elkarteko partaide izan.", "Elkarteko partaide izateko ideologia jakin batekoa izan behar da."], "answer": 1}
{"id": 46, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Idazlearen esanetan,", "candidates": ["frogatzerik ez badu ere, berak ez du uste bertsolari gehienak ezker abertzalekoak direnik.", "bertsolaritzaren egitasmoa joera politikoen gainetik dago.", "bertso saioek ez diete zenbait politikoren eskemei jarraitzen.", "bertso saioek jardunaldi politikoak ezkutatzen dituzte."], "answer": 1}
{"id": 47, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Azkuneren ustez,", "candidates": ["bertsolaritzak komunikabideetan presentzia izatea ez da kaltegarria.", "ez dago formula egokirik bilatzerik bertsolaritza lantzeko.", "komunikabideek ez dute asmatu bertsolaritza behar bezala lantzen.", "komunikabideek kalte baino ez diote egin bertsolaritzari."], "answer": 0}
{"id": 48, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Testuan esaten denaren arabera,", "candidates": ["antolatzaileen arteko elkarlana ezinbestekoa da jaialdiak saltzeko.", "agian, bertsolariek ere eraberritu beharko lukete euren langintza.", "ez dago zalantzarik jaialdien formula zaharkituta geratu dela.", "jaialdiak ez dira ondo saltzen jendea animatuta ez dagoelako."], "answer": 1}
{"id": 49, "context": "Bertsolaritza azken 20 urteetan\n\n\n\n\nTaberna jendez gainezka, bertsolarien jardunari adi. Ez oso aspaldi ere, orain berrogei bat urte inguru. Bertsolariak berez sortzen ziren garaiak ziren. Etxetik, ingurutik jasotzen zen bertsolaritza, plazan teknika ikasi eta bertan bertsolari egin. Ordurako jakina zen, ordea, ingurune horiek murrizten zetozela, galtzen zetorrela leku askotatik, bertsolari berriek laguntza behar zutela, aukerak eta plazak behar zituztela. Jaialdiak justifikatzeko omenaldiak antolatzen ziren eta horrela baimenak errazago lortu. Bertsolariak garai horretan, gainera, bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale-abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin baina egin zitekeena, edo egiten zena behintzat, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat ere bazen hura eta jende askok onartua. Jaialdi eta txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.\n\nMugimendu horrek guztiak eraginik edo eta baita bertsolaritzaren geroa ziurtatu nahirik, bertsoa irakasten hasi zen 80ko hamarkadan: bertso eskolak antolatu, bertsoa eskoletan irakatsi, hasieran ahal zen bezala eta gerora arautuago, antolatuago, egokiago. Helburua bertsoaren berri ematea zen, bertsolariak sortzeko lurra landu eta hazia ereitea, eta bide batez bertso zaleak egitea eta prestatzea. Nire ustetan, bertsolaritzaren osagarri diren gai jartze eta epaitze lanetarako jendea prestatzearen zeregina da oraindik arautu gabe dagoena. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute, hori ere antolatu egin beharko da.\n\n84-85 urteetatik aurrera hasten den mugimenduaren helburu nagusia bertsolari\u00adtzaren fenomenoa protagonistek eurek antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa, bertsoaren dibulgazioa, komunikabideak: telebista, irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertsozale Elkartearen bidez. Beraz, inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen, bai instituzioek bete behar lituzketen esparruak izendatzerakoan eta baita mugimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken hamabost urteotan urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez da, ordea, dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute bere erara funtzionatzeko lekua. Nola lortu oreka hori? Bideak erakutsi beharko du.\n\nGaur eguneko kezketako bat da plazetan jendea urrituz doala. Zergatik ote da hori? Bertsolariak ezker abertzalekoak direlako? Bertso zaletasuna urrituz doalako? Formula zaharkitu egin delako? Jaialdi gehiegi egin eta jendea aseta dagoelako? Komunika\u00adbideetan presentzia handiegia duelako bertsolaritzak?\n\nEntzuten diren argudio eta galderetako batzuk dira hauek. Nonbaitetik hastekotan, bertsoa modan izan zenean modu xelebrean eta baldintza barregarri xamarretan saio gehiegitxo antolatu zen, bertsoak dirua ematen zien antolatzaileei eta. Bertsolaria ez da horrelako baldintzetan antolatzaileari aurre egin zale. Baina olatuak bezala modak ere gorakoak eta beherakoak izaten ditu eta bertsozaleak ugaritu badira ere moda garaian hurbildutako guztiak ez dira oso bertso zaleak izaten.\n\nBestalde, garai batean ideologikoki bertsolarien diskurtsoan egon zitekeen sintoniak ez du halako batasunik, pluralagoa da eta horrek zaildu egiten du bertsolariaren jardunaren arrakasta. 84-85eko belaunaldian bertsoaren inguruan abiatu zen trenean ez ziren guztiak sartu. Ordura arte bertsolaritzaren gurdiaren itzain izan zirenak kanpoan gelditu ziren eta hauek ideologi kutsua eman nahi izan zioten hausturari eta era horretako diskurtso ugari izan da. Zenbait kargudunek Elkarteari, instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabiltzan bertsolariekin, eta azken finean bertsolaritzarekin.\n\nBertsolarien artean gehienak ezker abertzalekoak izatea, ez dut hori frogatzeko daturik, baina zabaldurik dagoen ustea da; horrela izanda ere, bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemarekin aritu behar ez badugu. Agian, izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez izatea beste batzuek duten erraztasunik beste erabakigune batzuetan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak, baina horretan ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinestarazten denentzat dela, azken batean bertsoaren eta bertsolari\u00adtzaren proiektua baita.\n\nKomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. Formula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda.\n\nJaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu; agian, beraiek proposatu beharko lituzkete formula berri\u00adtzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. Kontuan izan beharrekoa da, ordea.\n\nEtorkizuna orain daramagun bidetik imajinatzen dut nik, proiektu honetan ahal den bertsolari eta bertsozale gehien inplikatuz, protagonista izanik bakoitza bere ahalean, batzuk bertsotan, besteak irakasten, antolatzen, komunikabideetan, Elkartearen zereginetan... Bertsolari batek baino gehiagok Elkarteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau izan liteke Euskal Herriari alor honetatik egin diezaiokegun aportaziorik aberatsena. Gure herriaren partaide, euskararen bizigarri eta bizitzaren edergarri izanez.", "question": "Etorkizunari begira, zer pentsatzen du egileak?", "candidates": ["Bertsolaritzaren egitasmoari funtsik gabea irizten dio.", "Elkartearen lanetan gero eta bertsozale gutxiago izango dela uste du.", "Ezkor azaltzen da.", "Hainbat arlotan egindako lanek bertsolaritzaren proiektuaren alde bat egingo dutela aurreikusten du."], "answer": 3}
{"id": 50, "context": "Kotxeko telefonoa\n\nEsku batean bolantea eta bestean telefono mugikorra garai bateko argazkia da, gero eta estatu gehiagotan debekaturik baitago. Oraintsuago, berriz, gidariak bi eskuak bolantean dituela hitz egiteko trabarik egiten ez dion sistema nagusitu da.\n\nIllinois eta Utahko unibertsitateetako ikerlariek eskuak askatzen dituen telefonoari buruzko azterketa egin dute. Horretarako, hamalau gidari gazte \u201321,4 urtekoak batez beste\u2013, gu\u00adtxienez urtebeteko esperientziadunak, eta hamalau gidari heldu \u201368,4 urtekoak batez beste\u2013 aztertu dituzte bi taldetan. Jarritako probak hauek izan dira: errealitate birtualeko ingurunean Chicagoko hainbat kaletako irudi digitalizatuak pantaila batean ematen ziren bitartean, gidariak solasean ari ziren. Azterketa hau Zientzia eta Teknologia Aurreratuko Beckman Institutuan egin da eta begien erregistroekin loturiko teknikak erabili dira erreakzio denborak neurtzeko.\n\nTesten arabera, helduek nahiz gazteek oso portaera traketsa izan zuten \u2018eskurik gabekoarekin\u2019. Irudietako aldaketa garrantzitsuen aurrean akatsak egin zituzten eta erreakziorako denbora asko behar izan zuten. Atzerapenak ez ziren segundo hamarretakoak izan, segundoetakoak baizik, eta hori oso emaitza txarra da.\n\nBeste bi talderekin egin den azterketan, ostera, taldekideek entzun besterik ez zuten egiten, hitz egin gabe. Multzo honen emaitzak aurrekoenak baino askoz ere hobeak izan ziren; are gehiago, aldaketen aurrean erreakzio denbora segundo hamarrenetakoa izan zen. Psikologia irakaslea den Arthur Kramer-ek dioenez, entzuteak hitz egiteak baino baliabide gutxiago eska\u00adtzen dizkio buruari eta, beraz, gidatzean askoz ere adiago egon gaitezke entzuten hitz egiten baino.", "question": "Illinois eta Utahko unibertsitateetako lehenengo ikerketak", "candidates": ["kolokan jarri du gidariaren bi eskuak askatzen dituen sistemaren fidagarritasuna.", "auto gidariei telefono mugikor erabilgarria eta ziurra eskuratu nahi die.", "gidariak bi taldetan bereizita, Chicagoko irudi errealen aurrean izandako erreakzio denborak neurtu ditu."], "answer": 0}
{"id": 51, "context": "Kotxeko telefonoa\n\nEsku batean bolantea eta bestean telefono mugikorra garai bateko argazkia da, gero eta estatu gehiagotan debekaturik baitago. Oraintsuago, berriz, gidariak bi eskuak bolantean dituela hitz egiteko trabarik egiten ez dion sistema nagusitu da.\n\nIllinois eta Utahko unibertsitateetako ikerlariek eskuak askatzen dituen telefonoari buruzko azterketa egin dute. Horretarako, hamalau gidari gazte \u201321,4 urtekoak batez beste\u2013, gu\u00adtxienez urtebeteko esperientziadunak, eta hamalau gidari heldu \u201368,4 urtekoak batez beste\u2013 aztertu dituzte bi taldetan. Jarritako probak hauek izan dira: errealitate birtualeko ingurunean Chicagoko hainbat kaletako irudi digitalizatuak pantaila batean ematen ziren bitartean, gidariak solasean ari ziren. Azterketa hau Zientzia eta Teknologia Aurreratuko Beckman Institutuan egin da eta begien erregistroekin loturiko teknikak erabili dira erreakzio denborak neurtzeko.\n\nTesten arabera, helduek nahiz gazteek oso portaera traketsa izan zuten \u2018eskurik gabekoarekin\u2019. Irudietako aldaketa garrantzitsuen aurrean akatsak egin zituzten eta erreakziorako denbora asko behar izan zuten. Atzerapenak ez ziren segundo hamarretakoak izan, segundoetakoak baizik, eta hori oso emaitza txarra da.\n\nBeste bi talderekin egin den azterketan, ostera, taldekideek entzun besterik ez zuten egiten, hitz egin gabe. Multzo honen emaitzak aurrekoenak baino askoz ere hobeak izan ziren; are gehiago, aldaketen aurrean erreakzio denbora segundo hamarrenetakoa izan zen. Psikologia irakaslea den Arthur Kramer-ek dioenez, entzuteak hitz egiteak baino baliabide gutxiago eska\u00adtzen dizkio buruari eta, beraz, gidatzean askoz ere adiago egon gaitezke entzuten hitz egiten baino.", "question": "Beckman Institutuan egindako erreakzio-denboraren azterketak erakutsi du", "candidates": ["irudiaren aurrean segundoetako atzerapena izaten dutela helduek nahiz gazteek.", "erreakzio atzerapenak nabarmenak direla portaera traketsa izanez gero.", "irudietako aldaketa oso motel gertatzen dela eskurik gabekoa erabiliz gero."], "answer": 0}
{"id": 52, "context": "Kotxeko telefonoa\n\nEsku batean bolantea eta bestean telefono mugikorra garai bateko argazkia da, gero eta estatu gehiagotan debekaturik baitago. Oraintsuago, berriz, gidariak bi eskuak bolantean dituela hitz egiteko trabarik egiten ez dion sistema nagusitu da.\n\nIllinois eta Utahko unibertsitateetako ikerlariek eskuak askatzen dituen telefonoari buruzko azterketa egin dute. Horretarako, hamalau gidari gazte \u201321,4 urtekoak batez beste\u2013, gu\u00adtxienez urtebeteko esperientziadunak, eta hamalau gidari heldu \u201368,4 urtekoak batez beste\u2013 aztertu dituzte bi taldetan. Jarritako probak hauek izan dira: errealitate birtualeko ingurunean Chicagoko hainbat kaletako irudi digitalizatuak pantaila batean ematen ziren bitartean, gidariak solasean ari ziren. Azterketa hau Zientzia eta Teknologia Aurreratuko Beckman Institutuan egin da eta begien erregistroekin loturiko teknikak erabili dira erreakzio denborak neurtzeko.\n\nTesten arabera, helduek nahiz gazteek oso portaera traketsa izan zuten \u2018eskurik gabekoarekin\u2019. Irudietako aldaketa garrantzitsuen aurrean akatsak egin zituzten eta erreakziorako denbora asko behar izan zuten. Atzerapenak ez ziren segundo hamarretakoak izan, segundoetakoak baizik, eta hori oso emaitza txarra da.\n\nBeste bi talderekin egin den azterketan, ostera, taldekideek entzun besterik ez zuten egiten, hitz egin gabe. Multzo honen emaitzak aurrekoenak baino askoz ere hobeak izan ziren; are gehiago, aldaketen aurrean erreakzio denbora segundo hamarrenetakoa izan zen. Psikologia irakaslea den Arthur Kramer-ek dioenez, entzuteak hitz egiteak baino baliabide gutxiago eska\u00adtzen dizkio buruari eta, beraz, gidatzean askoz ere adiago egon gaitezke entzuten hitz egiten baino.", "question": "Bigarren azterketaren arabera", "candidates": ["askoz emaitza hobeak izaten dira gidariak, irudiak ikusi ordez, hitz egin beharra izaten duenean.", "entzuteak ez dio hitz egiteak adinako kalterik egiten auto gidariari.", "isilik egon ziren gidariek hizketan jardun zutenek baino emaitza hobeak izan zituzten."], "answer": 1}
{"id": 53, "context": "Talasoterapia\n\nNire gorputz-arimetako gogorruneak beratzeagatik edo, itsasoari kendu\u00adtako uretan sartzen naiz gozoro (\u2018talasoterapia\u2019 deitzen diote): txorroa han eta txorroa hemen, klase guztietako txorroen mendean entregatzen dut nire izate gogortuegi hau; hotzak, beroak, lurrunak..., eta jo-ta-bertan lurrunduko ote naizen beldurrak hartzen nau; beldurrak aurrena eta gogoak hurrena.\n\nSasoikoak (?) banaka batzuk bakarrik gara; ia dena jubilatu jendea dabil, zeregin latzetatik latzagoa den zer eginik ezera erretiratuak: hantxe dabiltza beren pauso baldarrean, denbora hutsaren karga eraman ezinik (denbora \u2013betea\u2013 asti nolaz bihurtuko asmatu ezinik ibiliak luzaro, eta orain zer duk, eta astia denbora \u2013hutsa\u2013 bihurtu!), bizi guztian odola loditzeraino pilatu zaien oinazea eta desen\u00adgainua ur gazitan gozatu nahirik, arindu nahirik eginahalean.\n\nJubilazio edo zahar-sariaren jabe egiteko zauria da premiazko, eta zahar-zauri hori bat da, bat eta ikaragarria, Jainkoa bezala. Orduan jabetzen naiz jubilatuen malkoz bustitako uretan nabilela igerian.\n\nJubilatuak dabiltza plizti eta plozta, beren zauri zahar hori luzatu beharrez; gaitz guztien betiko sendabidea (\u2018tanatoterapia\u2019 deitzen diote) noiz helduko den beldurrez. Plizti eta plozta, beratzen eta beratzen, betiko gogorturik geldituko diren eguna noiz helduko den beldurrez.", "question": "Egilearen ustez, jubilatutakoan, nola begiratzen dio adineko jendeak denborari?", "candidates": ["Lehengo desengainuak gogoratzeak erretiratu aurreko aldiaz gozatzeko denbora jaten dio.", "Arindu ikaragarria hartzen du zeregin latzetatik zer eginik ezera aldatzean.", "Lehengo astirik eza zerbaitetarako denbora bihurtu ezinak larritzen du."], "answer": 2}
{"id": 54, "context": "Talasoterapia\n\nNire gorputz-arimetako gogorruneak beratzeagatik edo, itsasoari kendu\u00adtako uretan sartzen naiz gozoro (\u2018talasoterapia\u2019 deitzen diote): txorroa han eta txorroa hemen, klase guztietako txorroen mendean entregatzen dut nire izate gogortuegi hau; hotzak, beroak, lurrunak..., eta jo-ta-bertan lurrunduko ote naizen beldurrak hartzen nau; beldurrak aurrena eta gogoak hurrena.\n\nSasoikoak (?) banaka batzuk bakarrik gara; ia dena jubilatu jendea dabil, zeregin latzetatik latzagoa den zer eginik ezera erretiratuak: hantxe dabiltza beren pauso baldarrean, denbora hutsaren karga eraman ezinik (denbora \u2013betea\u2013 asti nolaz bihurtuko asmatu ezinik ibiliak luzaro, eta orain zer duk, eta astia denbora \u2013hutsa\u2013 bihurtu!), bizi guztian odola loditzeraino pilatu zaien oinazea eta desen\u00adgainua ur gazitan gozatu nahirik, arindu nahirik eginahalean.\n\nJubilazio edo zahar-sariaren jabe egiteko zauria da premiazko, eta zahar-zauri hori bat da, bat eta ikaragarria, Jainkoa bezala. Orduan jabetzen naiz jubilatuen malkoz bustitako uretan nabilela igerian.\n\nJubilatuak dabiltza plizti eta plozta, beren zauri zahar hori luzatu beharrez; gaitz guztien betiko sendabidea (\u2018tanatoterapia\u2019 deitzen diote) noiz helduko den beldurrez. Plizti eta plozta, beratzen eta beratzen, betiko gogorturik geldituko diren eguna noiz helduko den beldurrez.", "question": "Talasoterapiatik tanatoterapiara, zer dela eta?", "candidates": ["Zahar-sariaren jabeak badakielako jakin talasoterapia ez dela gai zahartzaroaren ajeak sendatzeko.", "Jubilatuak, erretiroaren ordainetan, heriotzaren hurbiltasuna somatzen duelako.", "Jainkoaren ikara delako jubilatua, gaztetan egin gabeko guztiengatik."], "answer": 1}
{"id": 55, "context": "Nekanerena\n\nBadut lagun aspaldiko bat, oso ere aspaldikoa eta oso ere laguna. Hegazkin pilotua da bera, baina ez nolanahikoa, eliteko pilotua baizik. NATOrako egiten du lan aspaldi honetan. Gerra hegazkin modelo berriak testatzea, probatzea da nire lagunaren lanbidea. Hegazkina hartu, hegaldi bihurriak egin, hegazkina airean behartu, eta gero txostena idatzi eta nagusiei eman: zer dagoen ondo, zer hobetu beharra dagoen.\n\nHaren lanbide hori dela eta, bost bat urte neramatzan neure lagunaren berririk gabe. Orain hurrena, berriz, kalean topo egin genuen. Eta, nire harridurarako, ume batekin zegoen. Hiru bat urteko umea zen, zoragarria. Nik ez nekien laguna ezkondu zenik, ezta ezkon\u00adtzekotan egon zitekeenik ere, eta horregatik harritu nintzen. Umea berea al zuen galdetu nion. Hark, baietz. Izena ere galdetu nion, galdetzen hasita. \u00abAmarena, iguala\u00bb, erantzun zidan lagunak.\n\nOrduan, nik, goxo-goxo, zera esan nion umeari:\n\n\u2014Zatoz osaba Joxerrarekin, Nekane!\n\nIzugarri ondo konpondu izan naiz beti adin horretako umeekin, eta nire lagunaren umea ere berehala zen nire alboan. Baina hori da gutxienekoa. Kontua da umearen izena Nekane zela.\n\nEta, galdera, berriz, honako hau da: nola arraio jakin nuen nik hori?\n\nEa, minutu erditxo bat duzue igartzeko.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEz, ez da hori: esan dizuet azken bost urteotan ez dudala izan nire lagunaren ezelako berririk. Bikotekiderik zuenik ere ez nekien.\n\nEz, umeak ez zeukan arropan idatzita izena. Nire laguna progrea da, ez du horrelakorik egiten.\n\nEz, igarkizuna esatean ez dut umearen izena ezkutuka esan. Ohikoak dira horrelako igar\u00adkizunak (\u00abNeure maite-maitea, ezin NEKA NEzakeen\u00bb). Ba, ez, ez da hori ere. Eta konplitu dut, hiru pista ezezko emanda.\n\nHamar segundo gehiago emango dizkizuet.\n\n[Musika tarte bat]\n\nNahi al duzue jakin nola igarri nion? Benetan? Ez ote da hobeto erantzuna datorren asterako uztea? Ez? Tira, ongi da. Esango dizuet. Ikusiko duzue zeinen azkarra naizen. Baina sufri ezazue pare bat segundotan oraindik.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEgia esan, ez neukan oso azkarra izan beharrik ere.\n\nKontua zera da, eta lasai, esango dut eta. Begi bistakoa zen umea Nekane zela, nire lagun eliteko pilotua, izan ere... neska baita, eta ez mutila. Amigo!\n\nZer gertatu da? Zergatik ez diogu igarri? Ba, ni neure laguna \u2018eliteko pilotua\u2019 dela esanez hasi naizelako. Eta, historian emakumea eta gizona berdinak direla zinez sinesten dugun arren, mendeetan zehar erabilitako eskema zaharki\u00adtuen mende dugulako, oraindik ere, pentsamendua. Eta erreparatu iezaiozue geure arazoa dela hori. Izan, bada gaur egun eliteko pilotu emakumezkorik. Gure eskemetan, ordea, ez. Norbait \u2018eliteko pilotu\u2019 dela entzun orduko, zintzilikarioa jartzen diogu norbait horri hankartean. Lanbide horretarako atea itxi egiten diogu, pentsamenduan, emakumeari.\n\nMatxista ez izateko ahalegin benazkoan bizi garenok ere barru-barruan ditugu horrelako eskemak. Jeneralean, axaleko kontuetan jardun ohi dugu: \u00abGizona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb, \u00abPertsona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb esan behar genukeela, eta gisakoak. Eta ongi da hori ere. Baina, nire ustez, askoz garrantzitsuagoa da barru-barruko beste eskema antzemangaitz horien kontra borrokatzea.\n\nEta, gaur, martxoak 8 dituela, egun egokia izan liteke borroka horretan hasteko. Eta, gaur ezin bada, bihar, edo etzi, egun guztiak dira horretarako egoki. Hala ere, atzo hasi bagina, hobeto: eginak eginkizunik ez.", "question": "Nolakoa da idazlearen eta bere lagunaren arteko harremana?", "candidates": ["Badira bost urte laguna pilotua dela, eta tarte horretan ez dute elkar ikusi.", "Idazleak ez zekien bere laguna zer lanetan ari zen ezta umerik izan duenik ere.", "Aspaldiko lagunak dira, aspaldion elkarren berri izan ez badute ere.", "Ez dute elkarren berri izan pilotuak umea izan zuenetik."], "answer": 2}
{"id": 56, "context": "Nekanerena\n\nBadut lagun aspaldiko bat, oso ere aspaldikoa eta oso ere laguna. Hegazkin pilotua da bera, baina ez nolanahikoa, eliteko pilotua baizik. NATOrako egiten du lan aspaldi honetan. Gerra hegazkin modelo berriak testatzea, probatzea da nire lagunaren lanbidea. Hegazkina hartu, hegaldi bihurriak egin, hegazkina airean behartu, eta gero txostena idatzi eta nagusiei eman: zer dagoen ondo, zer hobetu beharra dagoen.\n\nHaren lanbide hori dela eta, bost bat urte neramatzan neure lagunaren berririk gabe. Orain hurrena, berriz, kalean topo egin genuen. Eta, nire harridurarako, ume batekin zegoen. Hiru bat urteko umea zen, zoragarria. Nik ez nekien laguna ezkondu zenik, ezta ezkon\u00adtzekotan egon zitekeenik ere, eta horregatik harritu nintzen. Umea berea al zuen galdetu nion. Hark, baietz. Izena ere galdetu nion, galdetzen hasita. \u00abAmarena, iguala\u00bb, erantzun zidan lagunak.\n\nOrduan, nik, goxo-goxo, zera esan nion umeari:\n\n\u2014Zatoz osaba Joxerrarekin, Nekane!\n\nIzugarri ondo konpondu izan naiz beti adin horretako umeekin, eta nire lagunaren umea ere berehala zen nire alboan. Baina hori da gutxienekoa. Kontua da umearen izena Nekane zela.\n\nEta, galdera, berriz, honako hau da: nola arraio jakin nuen nik hori?\n\nEa, minutu erditxo bat duzue igartzeko.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEz, ez da hori: esan dizuet azken bost urteotan ez dudala izan nire lagunaren ezelako berririk. Bikotekiderik zuenik ere ez nekien.\n\nEz, umeak ez zeukan arropan idatzita izena. Nire laguna progrea da, ez du horrelakorik egiten.\n\nEz, igarkizuna esatean ez dut umearen izena ezkutuka esan. Ohikoak dira horrelako igar\u00adkizunak (\u00abNeure maite-maitea, ezin NEKA NEzakeen\u00bb). Ba, ez, ez da hori ere. Eta konplitu dut, hiru pista ezezko emanda.\n\nHamar segundo gehiago emango dizkizuet.\n\n[Musika tarte bat]\n\nNahi al duzue jakin nola igarri nion? Benetan? Ez ote da hobeto erantzuna datorren asterako uztea? Ez? Tira, ongi da. Esango dizuet. Ikusiko duzue zeinen azkarra naizen. Baina sufri ezazue pare bat segundotan oraindik.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEgia esan, ez neukan oso azkarra izan beharrik ere.\n\nKontua zera da, eta lasai, esango dut eta. Begi bistakoa zen umea Nekane zela, nire lagun eliteko pilotua, izan ere... neska baita, eta ez mutila. Amigo!\n\nZer gertatu da? Zergatik ez diogu igarri? Ba, ni neure laguna \u2018eliteko pilotua\u2019 dela esanez hasi naizelako. Eta, historian emakumea eta gizona berdinak direla zinez sinesten dugun arren, mendeetan zehar erabilitako eskema zaharki\u00adtuen mende dugulako, oraindik ere, pentsamendua. Eta erreparatu iezaiozue geure arazoa dela hori. Izan, bada gaur egun eliteko pilotu emakumezkorik. Gure eskemetan, ordea, ez. Norbait \u2018eliteko pilotu\u2019 dela entzun orduko, zintzilikarioa jartzen diogu norbait horri hankartean. Lanbide horretarako atea itxi egiten diogu, pentsamenduan, emakumeari.\n\nMatxista ez izateko ahalegin benazkoan bizi garenok ere barru-barruan ditugu horrelako eskemak. Jeneralean, axaleko kontuetan jardun ohi dugu: \u00abGizona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb, \u00abPertsona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb esan behar genukeela, eta gisakoak. Eta ongi da hori ere. Baina, nire ustez, askoz garrantzitsuagoa da barru-barruko beste eskema antzemangaitz horien kontra borrokatzea.\n\nEta, gaur, martxoak 8 dituela, egun egokia izan liteke borroka horretan hasteko. Eta, gaur ezin bada, bihar, edo etzi, egun guztiak dira horretarako egoki. Hala ere, atzo hasi bagina, hobeto: eginak eginkizunik ez.", "question": "Zein igarkizun proposatzen digu idazleak?", "candidates": ["Pilotuak emandako hiru arrastoetatik zeinetan ezkutatzen den umearen izena.", "Ea nola dakien berak Nekane dela umearen izena.", "Ea zerk bultzatu duen ama umeari Nekane izena jartzera.", "Ea nola dakien berak amaren eta umearen izena berbera dela."], "answer": 1}
{"id": 57, "context": "Nekanerena\n\nBadut lagun aspaldiko bat, oso ere aspaldikoa eta oso ere laguna. Hegazkin pilotua da bera, baina ez nolanahikoa, eliteko pilotua baizik. NATOrako egiten du lan aspaldi honetan. Gerra hegazkin modelo berriak testatzea, probatzea da nire lagunaren lanbidea. Hegazkina hartu, hegaldi bihurriak egin, hegazkina airean behartu, eta gero txostena idatzi eta nagusiei eman: zer dagoen ondo, zer hobetu beharra dagoen.\n\nHaren lanbide hori dela eta, bost bat urte neramatzan neure lagunaren berririk gabe. Orain hurrena, berriz, kalean topo egin genuen. Eta, nire harridurarako, ume batekin zegoen. Hiru bat urteko umea zen, zoragarria. Nik ez nekien laguna ezkondu zenik, ezta ezkon\u00adtzekotan egon zitekeenik ere, eta horregatik harritu nintzen. Umea berea al zuen galdetu nion. Hark, baietz. Izena ere galdetu nion, galdetzen hasita. \u00abAmarena, iguala\u00bb, erantzun zidan lagunak.\n\nOrduan, nik, goxo-goxo, zera esan nion umeari:\n\n\u2014Zatoz osaba Joxerrarekin, Nekane!\n\nIzugarri ondo konpondu izan naiz beti adin horretako umeekin, eta nire lagunaren umea ere berehala zen nire alboan. Baina hori da gutxienekoa. Kontua da umearen izena Nekane zela.\n\nEta, galdera, berriz, honako hau da: nola arraio jakin nuen nik hori?\n\nEa, minutu erditxo bat duzue igartzeko.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEz, ez da hori: esan dizuet azken bost urteotan ez dudala izan nire lagunaren ezelako berririk. Bikotekiderik zuenik ere ez nekien.\n\nEz, umeak ez zeukan arropan idatzita izena. Nire laguna progrea da, ez du horrelakorik egiten.\n\nEz, igarkizuna esatean ez dut umearen izena ezkutuka esan. Ohikoak dira horrelako igar\u00adkizunak (\u00abNeure maite-maitea, ezin NEKA NEzakeen\u00bb). Ba, ez, ez da hori ere. Eta konplitu dut, hiru pista ezezko emanda.\n\nHamar segundo gehiago emango dizkizuet.\n\n[Musika tarte bat]\n\nNahi al duzue jakin nola igarri nion? Benetan? Ez ote da hobeto erantzuna datorren asterako uztea? Ez? Tira, ongi da. Esango dizuet. Ikusiko duzue zeinen azkarra naizen. Baina sufri ezazue pare bat segundotan oraindik.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEgia esan, ez neukan oso azkarra izan beharrik ere.\n\nKontua zera da, eta lasai, esango dut eta. Begi bistakoa zen umea Nekane zela, nire lagun eliteko pilotua, izan ere... neska baita, eta ez mutila. Amigo!\n\nZer gertatu da? Zergatik ez diogu igarri? Ba, ni neure laguna \u2018eliteko pilotua\u2019 dela esanez hasi naizelako. Eta, historian emakumea eta gizona berdinak direla zinez sinesten dugun arren, mendeetan zehar erabilitako eskema zaharki\u00adtuen mende dugulako, oraindik ere, pentsamendua. Eta erreparatu iezaiozue geure arazoa dela hori. Izan, bada gaur egun eliteko pilotu emakumezkorik. Gure eskemetan, ordea, ez. Norbait \u2018eliteko pilotu\u2019 dela entzun orduko, zintzilikarioa jartzen diogu norbait horri hankartean. Lanbide horretarako atea itxi egiten diogu, pentsamenduan, emakumeari.\n\nMatxista ez izateko ahalegin benazkoan bizi garenok ere barru-barruan ditugu horrelako eskemak. Jeneralean, axaleko kontuetan jardun ohi dugu: \u00abGizona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb, \u00abPertsona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb esan behar genukeela, eta gisakoak. Eta ongi da hori ere. Baina, nire ustez, askoz garrantzitsuagoa da barru-barruko beste eskema antzemangaitz horien kontra borrokatzea.\n\nEta, gaur, martxoak 8 dituela, egun egokia izan liteke borroka horretan hasteko. Eta, gaur ezin bada, bihar, edo etzi, egun guztiak dira horretarako egoki. Hala ere, atzo hasi bagina, hobeto: eginak eginkizunik ez.", "question": "Zein da igarkizunaren gakoa (gaizki-ulertua)?", "candidates": ["Eskema zaharkituen arabera, emakumezko pilotuen aurka egotea.", "Emakumezko bat \u2018eliteko pilotua\u2019 izan daitekeela onartzea.", "Egun, emakumeak gizonezkoaren ohiko lanbide asko betetzen dituela ez jakitea.", "Emakumearen eta gizonaren arteko berdintasuna errotik ukatzea."], "answer": 1}
{"id": 58, "context": "Nekanerena\n\nBadut lagun aspaldiko bat, oso ere aspaldikoa eta oso ere laguna. Hegazkin pilotua da bera, baina ez nolanahikoa, eliteko pilotua baizik. NATOrako egiten du lan aspaldi honetan. Gerra hegazkin modelo berriak testatzea, probatzea da nire lagunaren lanbidea. Hegazkina hartu, hegaldi bihurriak egin, hegazkina airean behartu, eta gero txostena idatzi eta nagusiei eman: zer dagoen ondo, zer hobetu beharra dagoen.\n\nHaren lanbide hori dela eta, bost bat urte neramatzan neure lagunaren berririk gabe. Orain hurrena, berriz, kalean topo egin genuen. Eta, nire harridurarako, ume batekin zegoen. Hiru bat urteko umea zen, zoragarria. Nik ez nekien laguna ezkondu zenik, ezta ezkon\u00adtzekotan egon zitekeenik ere, eta horregatik harritu nintzen. Umea berea al zuen galdetu nion. Hark, baietz. Izena ere galdetu nion, galdetzen hasita. \u00abAmarena, iguala\u00bb, erantzun zidan lagunak.\n\nOrduan, nik, goxo-goxo, zera esan nion umeari:\n\n\u2014Zatoz osaba Joxerrarekin, Nekane!\n\nIzugarri ondo konpondu izan naiz beti adin horretako umeekin, eta nire lagunaren umea ere berehala zen nire alboan. Baina hori da gutxienekoa. Kontua da umearen izena Nekane zela.\n\nEta, galdera, berriz, honako hau da: nola arraio jakin nuen nik hori?\n\nEa, minutu erditxo bat duzue igartzeko.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEz, ez da hori: esan dizuet azken bost urteotan ez dudala izan nire lagunaren ezelako berririk. Bikotekiderik zuenik ere ez nekien.\n\nEz, umeak ez zeukan arropan idatzita izena. Nire laguna progrea da, ez du horrelakorik egiten.\n\nEz, igarkizuna esatean ez dut umearen izena ezkutuka esan. Ohikoak dira horrelako igar\u00adkizunak (\u00abNeure maite-maitea, ezin NEKA NEzakeen\u00bb). Ba, ez, ez da hori ere. Eta konplitu dut, hiru pista ezezko emanda.\n\nHamar segundo gehiago emango dizkizuet.\n\n[Musika tarte bat]\n\nNahi al duzue jakin nola igarri nion? Benetan? Ez ote da hobeto erantzuna datorren asterako uztea? Ez? Tira, ongi da. Esango dizuet. Ikusiko duzue zeinen azkarra naizen. Baina sufri ezazue pare bat segundotan oraindik.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEgia esan, ez neukan oso azkarra izan beharrik ere.\n\nKontua zera da, eta lasai, esango dut eta. Begi bistakoa zen umea Nekane zela, nire lagun eliteko pilotua, izan ere... neska baita, eta ez mutila. Amigo!\n\nZer gertatu da? Zergatik ez diogu igarri? Ba, ni neure laguna \u2018eliteko pilotua\u2019 dela esanez hasi naizelako. Eta, historian emakumea eta gizona berdinak direla zinez sinesten dugun arren, mendeetan zehar erabilitako eskema zaharki\u00adtuen mende dugulako, oraindik ere, pentsamendua. Eta erreparatu iezaiozue geure arazoa dela hori. Izan, bada gaur egun eliteko pilotu emakumezkorik. Gure eskemetan, ordea, ez. Norbait \u2018eliteko pilotu\u2019 dela entzun orduko, zintzilikarioa jartzen diogu norbait horri hankartean. Lanbide horretarako atea itxi egiten diogu, pentsamenduan, emakumeari.\n\nMatxista ez izateko ahalegin benazkoan bizi garenok ere barru-barruan ditugu horrelako eskemak. Jeneralean, axaleko kontuetan jardun ohi dugu: \u00abGizona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb, \u00abPertsona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb esan behar genukeela, eta gisakoak. Eta ongi da hori ere. Baina, nire ustez, askoz garrantzitsuagoa da barru-barruko beste eskema antzemangaitz horien kontra borrokatzea.\n\nEta, gaur, martxoak 8 dituela, egun egokia izan liteke borroka horretan hasteko. Eta, gaur ezin bada, bihar, edo etzi, egun guztiak dira horretarako egoki. Hala ere, atzo hasi bagina, hobeto: eginak eginkizunik ez.", "question": "\u2018Eliteko pilotua\u2019 entzutean", "candidates": ["gizonezko baten irudia azaltzen zaigu.", "egunen batean emakumezko piloturik izan litekeela pentsatzen dugu.", "goi mailako lanbidea dela iruditzen zaigu, gorespena merezi duena.", "badakigu jakin lanbide hori ez dagokiola emakumeari."], "answer": 0}
{"id": 59, "context": "Nekanerena\n\nBadut lagun aspaldiko bat, oso ere aspaldikoa eta oso ere laguna. Hegazkin pilotua da bera, baina ez nolanahikoa, eliteko pilotua baizik. NATOrako egiten du lan aspaldi honetan. Gerra hegazkin modelo berriak testatzea, probatzea da nire lagunaren lanbidea. Hegazkina hartu, hegaldi bihurriak egin, hegazkina airean behartu, eta gero txostena idatzi eta nagusiei eman: zer dagoen ondo, zer hobetu beharra dagoen.\n\nHaren lanbide hori dela eta, bost bat urte neramatzan neure lagunaren berririk gabe. Orain hurrena, berriz, kalean topo egin genuen. Eta, nire harridurarako, ume batekin zegoen. Hiru bat urteko umea zen, zoragarria. Nik ez nekien laguna ezkondu zenik, ezta ezkon\u00adtzekotan egon zitekeenik ere, eta horregatik harritu nintzen. Umea berea al zuen galdetu nion. Hark, baietz. Izena ere galdetu nion, galdetzen hasita. \u00abAmarena, iguala\u00bb, erantzun zidan lagunak.\n\nOrduan, nik, goxo-goxo, zera esan nion umeari:\n\n\u2014Zatoz osaba Joxerrarekin, Nekane!\n\nIzugarri ondo konpondu izan naiz beti adin horretako umeekin, eta nire lagunaren umea ere berehala zen nire alboan. Baina hori da gutxienekoa. Kontua da umearen izena Nekane zela.\n\nEta, galdera, berriz, honako hau da: nola arraio jakin nuen nik hori?\n\nEa, minutu erditxo bat duzue igartzeko.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEz, ez da hori: esan dizuet azken bost urteotan ez dudala izan nire lagunaren ezelako berririk. Bikotekiderik zuenik ere ez nekien.\n\nEz, umeak ez zeukan arropan idatzita izena. Nire laguna progrea da, ez du horrelakorik egiten.\n\nEz, igarkizuna esatean ez dut umearen izena ezkutuka esan. Ohikoak dira horrelako igar\u00adkizunak (\u00abNeure maite-maitea, ezin NEKA NEzakeen\u00bb). Ba, ez, ez da hori ere. Eta konplitu dut, hiru pista ezezko emanda.\n\nHamar segundo gehiago emango dizkizuet.\n\n[Musika tarte bat]\n\nNahi al duzue jakin nola igarri nion? Benetan? Ez ote da hobeto erantzuna datorren asterako uztea? Ez? Tira, ongi da. Esango dizuet. Ikusiko duzue zeinen azkarra naizen. Baina sufri ezazue pare bat segundotan oraindik.\n\n[Musika tarte bat]\n\nEgia esan, ez neukan oso azkarra izan beharrik ere.\n\nKontua zera da, eta lasai, esango dut eta. Begi bistakoa zen umea Nekane zela, nire lagun eliteko pilotua, izan ere... neska baita, eta ez mutila. Amigo!\n\nZer gertatu da? Zergatik ez diogu igarri? Ba, ni neure laguna \u2018eliteko pilotua\u2019 dela esanez hasi naizelako. Eta, historian emakumea eta gizona berdinak direla zinez sinesten dugun arren, mendeetan zehar erabilitako eskema zaharki\u00adtuen mende dugulako, oraindik ere, pentsamendua. Eta erreparatu iezaiozue geure arazoa dela hori. Izan, bada gaur egun eliteko pilotu emakumezkorik. Gure eskemetan, ordea, ez. Norbait \u2018eliteko pilotu\u2019 dela entzun orduko, zintzilikarioa jartzen diogu norbait horri hankartean. Lanbide horretarako atea itxi egiten diogu, pentsamenduan, emakumeari.\n\nMatxista ez izateko ahalegin benazkoan bizi garenok ere barru-barruan ditugu horrelako eskemak. Jeneralean, axaleko kontuetan jardun ohi dugu: \u00abGizona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb, \u00abPertsona ez da ogiz bakarrik bizi\u00bb esan behar genukeela, eta gisakoak. Eta ongi da hori ere. Baina, nire ustez, askoz garrantzitsuagoa da barru-barruko beste eskema antzemangaitz horien kontra borrokatzea.\n\nEta, gaur, martxoak 8 dituela, egun egokia izan liteke borroka horretan hasteko. Eta, gaur ezin bada, bihar, edo etzi, egun guztiak dira horretarako egoki. Hala ere, atzo hasi bagina, hobeto: eginak eginkizunik ez.", "question": "Idazlearen ustez, matxista ez izateko ahaleginean", "candidates": ["hizkuntzaren xehetasunetan tematzea ez da hain funtsezkoa.", "hizkuntza bazterketari heltzea da premiazkoena.", "sakoneko eskemak desegindakoan, hizkuntza bazterketak berez desagertuko dira.", "gure eskema zaharkituak hizkuntza kontu axalekoak baino askoz bistarago daude."], "answer": 0}
{"id": 60, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "1865ean, galestarrak Patagoniara", "candidates": ["indiarrei lurrak kentzera heldu ziren.", "goseari ihesi heldu ziren.", "ingelesek bidali zituztelako joan ziren.", "iritsi ziren, baina ez dago emigrazioaren arrazoi garbi bat."], "answer": 3}
{"id": 61, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Gaur egun, galeseraren arrastoak", "candidates": ["Trelew-ko hainbat elizatxotan aurki daitezke.", "besteak beste, hainbat herri izen eta abizenetan aurki daitezke.", "zoazen tokira zoazela, edonon aurki daitezke.", "abizenetan ez dira herri izenetan adina agertzen."], "answer": 1}
{"id": 62, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Hasieran heldu ziren galestar haiek", "candidates": ["tehueltxeekin hainbeste lehiatu ziren non esker onaren erakusgarri diren 1867ko joko patagonikoak.", "Puerto Madryndik hegoaldera dauden koba batzuetan bizi izan ziren.", "hegoaldeko tehueltxeen laguntza jaso zuten, beste europarrek bezalaxe.", "europarrek koba atarietan utzitako janari, ur, larru eta behar zuten orori esker atera ziren aurrera."], "answer": 1}
{"id": 63, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Idazlea bizikletan hegoalderantz doalarik", "candidates": ["jende umilagoaren etxeak dira hotel itsusiaren ondoan daudenak.", "etxeak gero eta bakanagoak eta dotoreagoak dira.", "zuzengune bat ikusten du, etxe bakanez eta apalez betea.", "etxeak ez dira, koloreari dagokionez, itsas aurrekoak bezain biziak."], "answer": 3}
{"id": 64, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Hotela saihetsean utzi eta", "candidates": ["aldapa malkartsuan gora doala, bale bat sumatu du jolasean itsasoan.", "zain eta muin aldatu behar du kanbioa aldapa pikea delako.", "arnasa estutzeaz batera, kanbioa aldatzen du aldapa pikea igotzeko.", "kate zaharrari eragin eta eragin, bale bat ikusi du, alboan beste txikiago batzuk dituela."], "answer": 0}
{"id": 65, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Puenta Cuevas deitzen den tontortxoan", "candidates": ["auto geldietan, bikoteak daude, eskuetatik helduta eta elkarri adi, baleei begira.", "harri gorrizko indiar baten irudia dago, galestar komunitateak ezarritako esker onezko brontzezko plakak dituela oinetan.", "indiarraren irudia bezala, idazlea itsasoari begira jarri da, bizikletatik jaitsi gabe.", "El indio deritzan indiar baten irudia dago, baranda zuri bat eta autoak uzteko toki bat duela aurrean."], "answer": 2}
{"id": 66, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Patagoniako inguru hauetan", "candidates": ["Puerto Piramidetik ia egunero ateratzen dira furgoneta txikiak iparralderantz.", "baleen behaketa Puerto Piramiden egiten da, ontzietara igota.", "Buenos Aires Handitik heldutako 65.000 pertsona bizi dira, Aluar aluminio fabrikara lanera etorriak.", "moila bakarra dagoela dio idazleak, Aluar aluminio fabrikari jaten ematen diona."], "answer": 1}
{"id": 67, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Zer dio idazleak machineatarrei buruz?", "candidates": ["50eko hamarkadara arte, itsas elefanteen eta lehoien artiletik bizi izan direla bereziki.", "Valdes penintsulara heldu ziren aurreneko biztanleak direla, Ferro, Larralde eta Iriarte familiarekin batera.", "Berastegitik santua hartuta atera zela Jose Luis Machinea ministro ohiaren aitona.", "Berastegiko zaindaria San Lorentzo delako jarri ziola izen hori estantziari Jose Luis Machinea ministro ohiaren aitonak."], "answer": 3}
{"id": 68, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Valdes penintsulako lurrei buruz ari delarik, dio ezen", "candidates": ["paisaia antzekoa izan arren, larrerik onena, Punta Delgadakoa dela.", "ur gutxiko lurrak direlako, ura putzuetan gordetzen dela.", "paisaia oso dela emankorra, Olaverria, Tandil eta La Pampan bezala.", "alor lehorrak ureztatzeko putzuetatik ateratako ura baliatzen dutela."], "answer": 3}
{"id": 69, "context": "Gales Berriaren bila\n\n\n\n\nAmeriketako Estatu Batuek Mayflower hura bezala, badu Patagoniak ere bere itsasontzia, lur berri bila iritsitako pioneer haien intxaur azala, Atlantikoa alderik alde, ekialdetik mendebaldera eta iparretik hegora zeharkatu zuena. Mimosa zuen izena clipperrak, eta horrela gogoratzen da oraindik ere inguru hauetan, ia mende eta erdiren ondoren. 1865eko uztailaren 27an iritsi ziren Liverpooleko portutik bi hilabete lehenago atera ziren 153 galestarrak Patagoniako kostal\u00adde honetara. Arrazoi bat baino gehiago aipatzen da arribada justifikatzeko: Buenos Airesen interesa Patagonia europarrez bete\u00adtzeko; galestarren xedea, anglosaxoien itzal\u00adpe\u00adtik kanpo, euren Gales Berria sortzeko Ameriketan... Kontua da, tokiari izena, herri\u00adal\u00addearen bultzatzaile nagusi izan zen Love Jones Parry, Madryngo baroiaren omenez ezarri ziotela, Puerto Madryn. Hasierako garaiak, ez ziren samurrak izan: Puerto Madrynen ez zegoen urik. Egun ere kanpotik ekartzen dute, eta oso da garestia, Trelew-tik gerturatu nauen autobusean maistra bati azaltzen entzun diodanagatik. Horregatik, hegoalderago jo zuten, Chubut ibairaino, baina han ere lurrak ez ziren naroegiak.\n\nDenboragarrenera, sorterrira itzultzeko asmoa zabaldu zen galensoen artean. Rawson Barne ministroak, berriz, eusteko beste pixka batean, agertuko zela ur hori. Soro lehortuak ibaiko urez estaltzen hasi ziren arte. Eta halaxe hasi zen ingurua hazten. Luze gabe, trenbidea eraikitzeko planoak agertu ziren. Mimosa heldu eta hogeita bat urtera, Vespa ontziak laurehun galestar langile gehiago utzi zuen Puerto Madrynen. Hala hazi zen haien komunitatea, eta hala ikusten da egun ere arrastoa, hatza maparen gainean ezarrita: Trelew, Dolavon, Bryn Gwyn eta Chubut ibaia Andeetaraino igota: Trevelin. Abizenak ere, hor dira: Mathews, Jones, Price, Owen, Williams, Pugh... eta te etxeak: Ty Nain, Ty Gwyn, Plas y Coed... Bizirik, galeseraz, ongie\u00adtorria aireportuan eta mezak Trelewko Tabernacl elizatxoan, doako eskolak San David aretoan, adreilu gorrizko beste elizatxo batzuk, hegal biko teilatuak eta egurrezko hainbat zubitxo, galestarren opil beltza eta bi festa nagusi: Eisteddfod-a, urriro burutzen den poesia eta musika jaialdia, eta Gwyl y Glamiad, lehenbiziko arribada hura ospa\u00adtzeko egiten den te hartzea. Historiak dio (bada esaldi absurdoagorik?) hegoaldeko tehueltxe indiarrek, aoni-kenkek asko lagun\u00addu zietela galestar gosetiei. Hasiera haietan, jatekoa ekartzen omen zieten europarrak babestuta zeuden koba atarietara, ura, larruak, behar zuten oro. Bi herrien arteko harreman onen erakusgarri da 1867an egin zituzten joko patagonikoak.\n\nEgun, Puerto Madryndik hegoaldera, Zarauzkoa edo Hendaiakoa izan daitekeen hondartzari jarraiki, etorbide zabala egin dute galestarrek babes hartu zuten leizeetaraino. Arratsaldean, neguko eguzki epelaz gozatzen, itsasoari begira, gazte taldeak biltzen dira han-hemen, matea hartzen. Alkoholik ez; zigarrotxoak bai, ahal duenak. Erraz doakit bizikleta zaharra, kanbioak ukitu gabe. Pedalei eragin ahala, etxeak bakantzen hasi dira, eta apaltzen. Itsas aurrean daudenen doto\u00ad\u00adrezia (gortinarik gabeko leiho zabalak, etxe barne guztia kanpotik ikusteko atondua), arian-arian kolorea galduz doa. Hondar iluna eta orube hutsak. Zuzengunearen amaieran, hotel erraldoi bat, bukatu gabe oraindik. Benetan da handia, zatarra, muturreko ederra paraje zoragarriari. Baina turismoa nahi, itxura.\n\nHotela saihetsean utzi eta batera, aldapa txikia pikotzen hasi zait. Kanbioa aldatzen dut, zain eta muin eragiten diet oinetako burdinzolei. Hatsa estutzeaz batera, ezkerre\u00adtara, itsaso barera begiak. Balea bat dabil hondartzatik hogei metrora, zilipurdika. Orain gibeleko isats zabala erakusten, orain alboetako txikiagoak, orain ur purrustada ur azalez gain... eta ni eragin eta eragin kate zaharrari, gora noiz iritsiko lasai ikusteko.\n\nPuenta Cuevas deitzen da berez, baina El indio deitzen dute denek, tontortxoan duen irudiagatik. Hiru-lau metroko tehueltxe handi bat, harri troko gorriz osatutako oinarri baten gainean, baleari begira. Oinetan, brontzezko plakak, galestar komunitatearen esker onez. \u00abHistoriak zerbait badaki orduan\u00bb, nik neure kasa bizikletatik jaitsi gabe. Baranda zuri\u00adraino hurreratu, eta itsasoari begira paratu naiz neu ere. Balea bat ez, bi, hiru dira hortxe dabil\u00adtzanak. Inguruetan, auto geldietan, biko\u00adte\u00adak, baleei baino gehiago elkarren hitzei eta eskuei adi. Eguzkia apalduz doa, eta baleak ere, urrundu dira, eta gorde. Hondartzan, futbo\u00adlean ari den gazte talde bat eta oinez, baka\u00adrren bat. Ikuskizun partikularra, inolaz ere.\n\nBihar, gaur bezala, furgoneta txikiak, konbiak aterako dira errepidez iparraldera, Puerto Piramidera, gero, ontzietan, baleen behaketa bertatik bertara egiteko. Moila bestaldean, paisaia sano aldatzen da. Moila bestaldean beste moila bat dago, luzeagoa, zabalagoa. Handik ematen diote jaten Aluar aluminio fabrikari. Eraiki aurretik, bost mila lagun baino ez zituen Puerto Madrynek. Egun, 65.000 ditu. Buenos Aires Handitik heldu ziren asko.\n\nBaina asko ez ziren Patagoniara ohitu, eta itzuli egin ziren, esango dit ume zela bertara eraman zuten Martinek quilmes bana hartzen ari garela. Eta Aluar ondoan arraina kontserban jar\u00adtzeko fabrikak: legatza eta itsasoko izokina bereziki, baita langostinoak ere; espainiarren eskuetan gehienak. Geldi-geldi, errepideak ekialdera joko du, eta Carlos Ameghino istmoa zeharkatuta, Valdes penintsulan sartuko da, Puerto Piramideraino. Handik aurrera, harri txintxorrezkoak dira errepideak. Punta Cantorrerantz zoazela, hantxe ikusiko duzu, bide ertzean, machineatarren estan\u00adtziarako gurutzea erakusten, kartel berde bat.\n\nDe la Ruaren gobernuan Ekonomia ministro izan zen Jose Luis Machinearen aitonak sortu zuen San Lorenzo estantzia, Berastegitik atera eta herriko santu hartua gogoan. 50eko hamarkadara arte, artiletik eta itsas-elefante eta lehoien koipe eta larrutik bizi izan dira, eta Ferro, Larralde, Iriarte familiarekin batera, Valdes penintsulako aurreneko europarrak dira. Egun, 50etik gora estantzia daude penintsula guztian, eta Chubut probintzian, 43 bat milioi ardi.\n\nFurgoneta txikiko leihotik begiratu eta ikusi egiten da. Paisaia ez da beti berdina, inoiz oparoagoa dirudi, Olaverria, Tandil eta La Pampako beste hainbat bazterren antze\u00adkoa. Bakanagoa istmo inguruko larrea, zarra\u00adtu\u00ad\u00ada\u00adgoa Punta Delgadakoa. Nolanahi, ur gutxiko lurrak guztiak. Putzuetatik punpatzen da egun, australiar erako errotekin. Pirami\u00adden, itsasokoa eztitzen dute, alderantzizko osmo\u00adsiaren bidez.\n\nNik, eskubiko praka barrena berriz jaso, eta harrizko bidean behera ekin diot, Punta Cuevasetik aurrera. Bideaz akitu arte eragin diet pedalei, autorik gabe, Cap Bretondik Girondarainokoak diruditen hondartza hutsen parez pare. Seiak eta laurden. Iluntzen ari dela heldu naiz Puerto Madrynera. Arnas betean hartu dut plazako eukalipto usaina. Amaitu gabeko kanpandorre zaharra eta berria ondoan, ondo zuritua, kanpaiak jotzeko gurpila bistan duela. Erdigunean, jendea dabil oraindik. Hondartza gaineko denda dotoreak (larru, zilar, erakusteko jaka polarrak) ateak giltzatzen ari dira.\n\nOheratu aurretik, bizikleta itzultzerakoan denda aurrean zegoen pintada pasatu dut koadernora, ahaztu baino lehen: Sweet home, Muerto Madryn.", "question": "Punta Cuevasetik aurrera, zer kontatzen du?", "candidates": ["Puerto Madrynen seiak eta laurdenetarako ixten dituztela dendak.", "Puerto Madryngo plazan eukaliptoak daudela eta kanpandorre amaiezin bat.", "Jenderik gabeko hondartza luzeak dituela alboan ibili dela, nekatu arte.", "Pedalei gehiegi eragin gabe egin duela Puerto Madrynerainoko bidea."], "answer": 2}
{"id": 70, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Zein da adierazpen zehatzena?", "candidates": ["Sexua truke genetiko hutsa besterik ez da.", "Gizaki klonatua ere sexu bidez ugalduko den frogak izango ditugu aurki.", "Sexuak, plazera izateaz gain, giza kulturari ere eragiten dio.", "Sexuak duen helburu bakarra izaki berriak sortzea da."], "answer": 2}
{"id": 71, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Gametoei buruz, testuak dioenez", "candidates": ["informazio genetikoa erdian duten zelulak dira.", "gameto ar eta eme bizidunak elkartzen direnean sortzen da bizitza.", "sexu bakarreko bi gameto mota izateak kostu handiagoa eragiten dio gorputzari.", "energia kopuru handiagoa behar da bi sexu dituzten gametoak sortzeko."], "answer": 2}
{"id": 72, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Ondoko baieztapenetatik, zein da faltsua?", "candidates": ["Hidrak beren ondorengoak osaturik daudenean banandu egiten dira.", "Belakiak zelulen bidez ugaltzen dira.", "Sexua, besteak beste, espezieen ugalketarako bidea ere bada.", "Bakterioak ezin dira beren kabuz erdibitu, beste kide baten laguntza behar dute."], "answer": 3}
{"id": 73, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Partenogenesia dela-eta, testuak dio", "candidates": ["arrautzak ernaldu ez direnean gertatzen dela.", "batez ere ornodunak ugaltzen direla modu horren bidez.", "ornogabeak diren narrastiak era horretan ugaltzen direla.", "partenogenesia eta sexualki ugaltzea bateraezinak direla."], "answer": 0}
{"id": 74, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Zein da sexu bidezko ugalketak irautearen arrazoia?", "candidates": ["Ugalketa asexualean baino aldaketa genetiko gutxiago gertatzen da.", "Ugalketa sexualaren abantailetariko bat mutazio kaltegarrien eragina gutxitzea da.", "Ugalketa asexuala duten espezieek aukera gehiago dute aldakortasunak ematen dituen abantailak izateko.", "Abantaila izaten da espezie batzuek kaltegarriak diren aldaketak izatea."], "answer": 1}
{"id": 75, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Bi sexu dituzten espezieetan, zer gertatzen da?", "candidates": ["Espezieen artean sexua musuen bidez gauzatzen da zenbaitetan.", "Kromosoma ez da izaten sexu ezaugarriak erabakitzen dituen faktore bakarra.", "Enbrioiek sexu bataren edo bestearen ezaugarriak dituzte.", "Bi sexu dituzten espezieen kasuan arazo dezente ekiditen da."], "answer": 1}
{"id": 76, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Zer eragin mota du tenperaturak sexuari dagokionez?", "candidates": ["Dortoken eta krokodiloen artean tenperaturak jokabide bertsua du.", "Hermafroditen artean tenperaturak erabakitzen du zeintzuk izango diren arrak eta zeintzuk emeak.", "Espezie batzuetan, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperaturak eragiten du.", "Narrastien kasuan, tenperatura baxua bada, enbrioia eme bihurtzen da."], "answer": 2}
{"id": 77, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Bikotekide arren eta emeen arteko jokabidea, nolakoa da?", "candidates": ["Bikotekidea aldatzen ez duten arrek, geneen transmisioa ziurtatzeko, energia guztia erabiltzen dute kumeak zaintzen.", "Espezie batzuetan arrak hil egiten dira berez, emeekiko harremanen ondorioz.", "Espezie batzuetako arrek bikotekidea behin eta berriro aldatzen dute, bestela ernalduta geratuko lirateke eta.", "Emeek, ernaldu eta gero, arra akabatzeko ohitura dute."], "answer": 0}
{"id": 78, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Zein jokabide dute bikotekide emeek?", "candidates": ["Bikotekide bakarra nahi dutenean arra lortzeko janaria biltzen dute.", "Espezie batzuetan arrik boteretsuenaren aurrean uzkur agertzen dira.", "Emea, araldian dagoenean, ahal duen gehienetan uztartzen da bere bikotekide arrarekin.", "Araldian dagoenean beste sexuko ahalik eta ale gehienekin elkartzen da emea."], "answer": 3}
{"id": 79, "context": "Sexua: beharra eta plazera\n\n\n\n\nLehen gizaki klonatua benetan klonatua dela frogatzen ez den artean, gizakiak ugaltzeko modu bakarra sexu bidezkoa da. Ikuspuntu biologikotik, sexua bi organismoren arteko truke genetikoa da, ondorengoak sortzeko helburuarekin. Baina ikuspegi zabalago batetik, sexua plazera ere bada, eta baita giza kulturaren eragileetako bat ere.\n\nLandare eta animalia gehienak sexualki ugaltzen dira. Horretarako, bizidun horiek informazio genetikoaren erdia duten zelulak sortzen dituzte, gametoak alegia. Eskuarki, gameto arrei espermatozoide deitzen zaie eta emeei obulu, eta biak elkartzean sortzen da bizidun berria. Gametoak sortzeak, ordea, bi desabantaila ekartzen ditu.\n\nBatetik, gametoak sortzeko energia asko gastatzen du gorputzak, eta espezieari ere gehiago kostatzen zaio bi sexuko banakoak mantentzea bakarrekoak baino. Bestetik, biren informazio genetikoa nahasten denez, guraso bakoitzak ondorengoari egindako ekarpena erdibitu egiten da. Aldiz, ugalketa asexualean, gene guztiak transmititzen dira ondorengora. Orduan, zein da sexuaren abantaila? Zergatik irauten dute ugalketa sexuala duten espezieek?\n\n\n\n\nUgaltzeko moduak\n\nIzan ere, sexuala ez da ugaltzeko modu bakarra. Esaterako, bakterioak, besterik gabe, erdibitu egiten dira. Belakiek nahikoa dute zelula bat askatzea; zelula bakar horrek kolonia bat sortzen du beste nonbait. Itsas izarrek, berriz, beren gorputz zati batetik banako oso bat sortzen dute. Badira gemazioz ugaltzen diren izakiak ere: izaki helduaren albo batean kopia oso bat sortzen da, eta, nahikoa hazitakoan, banandu egiten da. Hori egiten du, adibidez, hidrak. Kasu guztietan, ondorengoek aurrekoaren informazio genetiko berbera dute.\n\nUgaltzeko beste era bat partenogenesia da. Ornogabe ugari ugaltzen dira modu horretan; ornodunetan, aldiz, 74 espezie baino ez dira ugaltzen partenogenesi bidez: 22 arrain espezie, 23 anfibio eta 29 narrasti. Espezie horien arrautzak ernaldu gabe garatzen dira, eta jaiotzen direnak beren amen klonak dira. Bestetik, espezie batzuk partenogenesi bidez edo sexualki, ingurumenaren baldintzen arabera, era batera edo bestera ugaltzen dira.\n\nIa ornodun guztiak eta ornogabe eta landare batzuk, berriz, sexu bidez ugaltzen dira. Sexu bidezko ugalketa beste erak baino geroago sortu zen, eta orain arte iraun badu abantailaren bat duelako izango da. Eta halaxe da: sexuak espeziearen aldakortasun genetikoa handitzen du; ondorioz, inguruan espeziearentzat kaltegarria den aldaketa bat gertatzen bada, banako batzuek aurrera egiteko aukera izango dute eta espezieak irautea lortuko du.\n\nUgalketa asexuala duten espezieetan, aldiz, aldakortasun genetikoa oso txikia da, eta egoera larrietan, askoz aukera gutxiago dute aurrera egiteko. Horrez gain, ugalketa sexualak mutazio kaltegarrien eragina gutxitzeko aukera ematen du.\n\n\n\n\nSexuaren gatza eta piperra\n\nHala ere, espezieentzat sexua ez da musu truk izaten. Bi sexu behar izatea garestia da espeziearentzat, espeziearen banakoen erdiek (arrek) beste erdia (emeak) ernaltzeko bakarrik balio dutelako. Gainera, bi sexu izateak dezenteko saltsa sortzen du.\n\nEspezie gehienetan, genetikak erabakitzen du enbrioiaren bilakaera: Y kromosoma daramatenak arrak dira, eta gainerakoak emeak. Nolanahi ere, banako batek sexu baten edo bestearen ezaugarriak izatea ez da kromosomen araberakoa bakarrik, hormonek ere eragiten dute, eta gerta daiteke genetikoki sexu batekoa izanda bestearen ezaugarriak azaltzea.\n\nBeste espezie batzuetan, berriz, sexu batekoa edo bestekoa izatea tenperatura kontua da. Adibidez, krokodiloetan, tenperatura baxua bada enbrioia eme bihurtzen da, eta arra tenperatura altua bada; dortoketan juxtu alderantzizkoa gertatzen da. Badira espezie hermafroditak ere; horietan organismoak berak sortzen ditu gameto arrak eta emeak.\n\nUgaltzeko estrategietan ere barietate handia dago. Atera kontuak: eme batzuek, ernalduak izan eta gero, arra akabatu egiten dute! Hala ere, jokaera hori espezie gutxi batzuetan baino ez da gertatzen. Bestalde, hainbat espezietan, arrek bikotekide bakarra izaten dute bizitza osoan, eta euren geneak transmitituko direla bermatzeko erabiltzen dute duten energia guztia, kumeak zaintzen hain zuzen. Beste hainbatetan, aldiz, bikotekidea etengabe aldatzen dute, baten bat ernalduta geratuko delakoan.\n\nEmeetan ere denetik dago: bikotekide bakarra duten espezieetan, kumeak zaintzeko, janaria ekartzeko eta familia babesteko aproposa den arra bilatzen du emeak. Beste espezie batzuetan, berriz, araldian dagoenean, emea ahalik eta ar gehienekin uztartzen saiatzen da.\n\nOndorengoari erreparatuz gero, bi estrategia nagusi bereizten dira: espezie batzuek, arrainek adibidez, ondorengo ugari izaten dute, baina banakakoek bizirauteko aukera gutxi izaten dute. Beste estrategia aurkakoa da; kume gutxi izaten dituzte, eta ondo zaintzen dituzte heldutasunera irits daitezen. Hori da, adibidez, giza espezieak egiten duena.\n\nArgi dago ugaltzeko hamaika modu eta aldaera daudela. Eta plazera..., zertarako balio du plazerak? Adituen esanean, emearen ugalkortasuna agerikoa ez den espezieetan, ugalketa gertatuko dela bermatzeko modu bat besterik ez da. Beraz, dena da ugaltzearen mesedetan.", "question": "Ondorengotza ziurtatzeko, zein jokabide nabarmentzen da espezieen artean?", "candidates": ["Kume gutxi izatea espeziaren kalterako izaten da kasurik gehienetan.", "Espezie gehienetan sexu bidezko plazera ugalketa bermatzeko modua da.", "Ondorengoen iraupena ziurtatzeko espezie guztiek ez dituzte jokamolde berberak.", "Espezie batzuek ondorengo asko izaten dituzte, horrela, bizirauteko anitz aukera dutelako."], "answer": 2}
{"id": 80, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Zer dio testuak Bront\u00eb senideen kopuruari buruz?", "candidates": ["Sei zirela: hiru ahizpa idazleak eta beste hiru neska.", "Sei zirela guztira: bost ahizpa idazleak eta neba.", "Lau zirela: hiru ahizpa idazleak eta neba.", "Sei zirela: hiru ahizpa idazleak, neba bat eta beste bi neska."], "answer": 3}
{"id": 81, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Nebari buruz, diote ezen", "candidates": ["arduragabea zela, nesken artean hazitako neba bakarra zelako.", "izaera berezikoa zela, arrebek nahita bere nortasuna moldatu zutelako.", "berez, edo nesken artean horrela hezita, izaera berezikoa zela.", "ahula eta harroa zela baina ez guratsua, nesken artean hazitakoa zelako."], "answer": 2}
{"id": 82, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Aitak zergatik zion beldurra suari?", "candidates": ["Haurrek alfonbrak eta gortinak erreko zituzten beldurragatik.", "Apokalipsia obrako kontakizun sutsuak gaizki ulertu zituelako.", "Apokalipsia irakurri ondoren buruan jarritako elementu horrekiko obsesioagatik.", "Apokalipsia irakurri ondoren, infernura joango zela pentsatzen zuelako."], "answer": 2}
{"id": 83, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Inor gutxi inguratzen omen zen Bront\u00ebtarren etxera", "candidates": ["neska bitxiak baitziren, jenio bizikoak, hain zuzen ere.", "aitak su-armen bidez ez baitzion inori hurbiltzen uzten.", "aitak armei zien atxikimendua eta nesken irakurzaletasuna ziren zioak.", "aitak su-armei zien atxikimendua eta neska irakurzaleen harrokeria ziren arrazoi nagusiak."], "answer": 2}
{"id": 84, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Cowen Bridge barnetegi ilun eta tristean", "candidates": ["gaixotu egin ziren Anne, Emily eta Charlotte.", "ahizpa idazleek ez zuten bertako bizimodu tristea ezagutzeko paradarik izan.", "Mary eta Elizabeth zendu ondoren, idazleek ez zuten luzaroan iraun.", "goseak hil ziren bi ahizpa zaharrenak."], "answer": 2}
{"id": 85, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Zer dela eta ekin zioten idazteari Annek, Emilyk eta Charlottek?", "candidates": ["Bizi zuten egoera eta bizimodu tristea kontatu nahia izan zen arrazoia.", "Bizi zuten fantasia biguntzeko era bat izan zen.", "Bizi zuten egoera tristeak mendean har ez zitzan.", "Amak hil baino lehenago kontatzen zizkien ipuinen eraginari zor zaio."], "answer": 2}
{"id": 86, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Zergatik hartu zituzten ezizenak obrak argitaratzeko?", "candidates": ["Bront\u00eb ahizpek zuten bitxi-fama ezkutatzeko.", "Emakume idazleen obra erromantikoak emakumezkoek bakarrik irakurtzen zituztelako.", "Emakumeek idaztea ez zegoelako ondo ikusia.", "Emakumezkoen idazlanak inork irakurtzen ez zituelako."], "answer": 2}
{"id": 87, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Bront\u00eb ahizpek beren eleberrietan", "candidates": ["garai hartan bizi zen kaleko egoera miserablea samurtu egin zuten.", "mespretxatu egin zituzten kale gorriko ume gosetiak eta eskaleak.", "muzin egin zioten kaleko errealitate gorria kontatzeari.", "artisau langabetuen, ume gosetien eta eskaleen bizimodua kontatu zuten era errealistan."], "answer": 2}
{"id": 88, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Zer dio Anne Bront\u00ebk beren obren gaiei buruz?", "candidates": ["Eurek bizi izandako eremu pertsonala eta gizarteak bizi zuen egoera soziala jorratu zutela.", "Institutriz lanbidean izandako oroitzapen pertsonalak zirela gai nagusia.", "Eurek bizi izandako eremu pertsonala jorratu zutela.", "Bizitzaren zentzua izan zela argudio nagusia."], "answer": 2}
{"id": 89, "context": "Bront\u00eb ahizpak: eremua eta erresuma\n\n\n\n\nXIX. mendeko arrakasta handiko nobelagile erromantikoak ditugu hiru ahizpok. Nork ez ditu ezagutzen Charlotte-ren Jane Eyre (1847), Emily-ren Gailur ekaiztsuak (1847) eta agian hain ezaguna ez den Anne-ren Agnes Grey eleberriak? Ondorengo lerrootan hiru idazle hauen bizitza datorkigu lehen pertsonan kontatua, hiru ahizpak berriro gure artera ekarri izan bagenitu bezala.\n\n\n\n\nIngalaterraren iparraldeko herritxo bat da Haworth. Herriaren bizkarrean hasten da eremua, lur biluzia, paramoa. Herriko azken etxean, eremuaren atarian dagoen erretore etxean bizi ginen. Gure izenak Charlotte, Emily eta Anne dira; abizena, Bront\u00eb, trumoia, etimologia grekoarekin duen antzari erreparatuz gero. Beste bi ahizpa, Mary eta Elizabeth, eta neba bat ere bagenituen.\n\nBide estutik hazi eta hezi gintuzten: aita abadea, artzain anglikano alarguna genuen eta izeko elizkoi bat izan genuen amaordeko, geurea, artean haurrak ginela hil baitzen. Neba ardura bereziaz hartzen genuen, sentibera, ahula, harroa eta apetatsua zelako, edota, neba bakarra izanik, denon artean horrelakoxea moldatu genuelako.\n\nMargotzea oso gogoko zuen. Koadro batean pintatu gintuen, nor alde batera begira, edo akaso inora ez: miope samarrak gara eta keinu lehorra dugu ezpainetan. Oihala hondatu samarra dago, tolesturak dauzka, luzaroan auskalo non gordeta egon delako edo, baina azkenik Londreseko Galeria Nazionalean jarri zuten. Gure etxeak ere balio du zerbait: museoa da gaur egun. Herriko elizan, berriz, gure hilobiak daude ikusgai.\n\nGurean ez zegoen ez alfonbrarik, ez kortinarik; aita, Apokalipsia irakurria zuen nonbait, eta bertako gertakizunek burua hartu ziotelarik suaren beldur baitzen. Gu, salako leihoetatik, euri xeheak eta lainoak bustitako zuhaixkei begira egoten ginen urretxindorrak kantuan hasten diren orduan. Hotz goizean, hotzago arratsaldean, bide lokaztuan gurpil-arrastoak eskas. Inor gutxi joaten zen gurera. Ikatz meategietako langileek ere beste bidexka bat hartu ohi zuten gure manien berri zabaldu zenetik: aita su-arma zalea zen, eta guri dagokigunez, jendea ez zen fio asko irakurtzen zuten neskatxez. Geroago, maistra egin eta herriko eskola sortu genuenean, seme-alabak ekarri zizkiguten.\n\nBatzuetan, haizeak ateko txilinari eragiten zionean, hiru ahizpok lasterka irteten ginen ea Mary eta Elizabeth muga begiztatzen ez den lautadetan zehar zetozen begiratzera. Baina dena alferrik, tuberkulosiak birikak janda zendu baitziren Cowen Bridge barnetegian. Barnetegi honetako bizimodua benetan miserablea zen: diziplina gogorra, bakardadea, hotza eta elikadura eskasa, hau da, gosea. Egoera honetan bizitzeagatik gaixotu eta hil ziren Mary eta Elizabeth. Ahizpa nagusiaren heriotzari esker salbatu ginen gu, txikiagook, orduan atera baikintuzten barnetegi ilun hartatik. Hala ere, inguru-minguruka sentitu genuen beti heriotza, batzuetan muino arrokatsuetatik jaitsitako korronte berdexken gisara, besteetan gure barrunbeen amildegitik zaunkaka goratutako txakurtzarren itxuran.\n\nEz da miraria, beraz, gure jostailurik kuttunena fantasia izatea. Ama hilzorian zegoela, Maryk, artean zazpi urte zituen ahizpa zaharrenak, ozenki irakurtzen zigun egunkaria haren aieneak entzun ez genitzan. Errealitate gaiztoak bere osoan azpira ez gintzan idatzizko hitza bilakatu genuen erresuma eta bertan lekutu ginen, eremuan ardia harkaitzaren pean babestu ohi den legez. Aurrena, jolas artean, Angria eta Gondal erreinuak sortu genituen. Aitak Lord Byron-en olerkiak ipini zizkigun eskura eta ohar-koaderno bat oparitu zion Charlotteri.\n\nHiru neska serio eta jakintsu ginen, herritik ia sekula irten gabekoak, baina ez sinpleak, ez eta orekatuak edo lasaiak ere. Idatziak argitaratzean Bront\u00eb ahizpak Bell anaiak bihurtu ginen, ezizen hori hartuz, (poeta ospetsu batek azaldu zigunaren arabera, ez baitzen egokia eta zuzena emakumeen bizitzaren ardatza literatura izatea). Izen berriak aukeratu genituen, nork berea: Anne Acton zen; Emily, Ellis eta Charlotte, Currer. Ezizenok zirela medio adore handia geureganatu genuen Poems autoeditatzeko, hiruron olerkien bilduma. Ez genekien ondo bi ale besterik ez zirela salduko. Eta inortxok ere ez zekien gizonezkoen deitura haiek herri apartatu, zikin eta pobre bateko hiru neskaren mozorro baino ez zirela.\n\nEskualdeko ikatzak burdindegiak, ehun-fabrikak eta behargin ugari ekarri zituen gure herrira eta Yorkshire osora. Sei mila biztanle inguru izango ginen Haworth-en orduan. Kaleak artisau langabetuz, ume gosetiz eta eskalez beteak zeudela (ondo asko dakigu XIX. mendearen erdialderako errealismoa abian izan arren gu erabat erromantiko portatu ginela) bizkarra eman genion gizartearen gordintasun horri, sakonago ezagutzen genituen beste eremu batzuei buruz berba egiteagatik, eremu pertsonalagoari buruz, hain zuzen ere:\n\n\u2013Ane. Geuretasunaren eremua, bizitzaren edo izaeraren edo oroitzapenen eremua jorratu genuen, hain zuzen ere, barnetegia, eritasunak, institutriz-lanbidea...\n\n\u2013Emily. Gogoeten, intuizioen, sentimendu konplexuen eremuan barneratu ginen, gaizkiaren eta ongiaren arteko lehian borrokatzen ziren izaki etsi, basati eta krudelak sortuz gure eleberrietan.\n\n\u2013Charlotte. Egia esan, zein baino zein xelebreagoak ginen Bront\u00ebtarrok. Irakurle beroak lortu genituen azkenean. Zenbat eleberri guztira? Agnes Grey, Gailur ekaiztsuak, Jane Eyre, Shirley, Enma... Zazpi, hasiera haietan editoreek errefusatutakoren bat barne. Ordurako, gure benetako izenen berri eman eta mitoak gorputza hartua zuen...\n\nGazterik hil ginen hirurok. Anne kostaldean, hogeita bederatzi urtekoa zela, Charlottek hara eramanda itsasoa ikus zezan. Neba bakarraren heriotzatik hiru hilabetera hil zen Emily, hogeita hamar urterekin, hark kutsaturiko biriketakoaren eta aspalditik zeukan anorexiaren atzaparretatik ihes egiteko ia ahaleginik gabe. Eta Charlotte tifusak eraman zuen hogeita hemezortzi urterekin, ezkondu eta berehala, haurdun zegoelarik, ustez haurdunaldiko gorabeheraren bat zela. Senide guztiok hil ginen eta aitak bizirik jarraitu zuen.", "question": "Charlotte Bront\u00ebren heriotza", "candidates": ["itsasoa ikustera joan eta kostaldean gertatu zen.", "nebak kutsatuta eta anorexiak jota gertatu zen.", "ezkondu aurretik haurdun zegoela gertatu zen.", "ezkondu eta gutxira gertatu zen, haurra izan aurretik."], "answer": 3}
{"id": 90, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Zenbat urte bete ditu euskara batuak?", "candidates": ["Beste 30.", "30 betetzear dago.", "Oraindik 30 urte betetzeko dago.", "Dagoeneko 30 bete ditu."], "answer": 3}
{"id": 91, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Euskaldunok zer jarrera dugu euskara batuarekiko?", "candidates": ["Batuari buruzko guztian ados gaude.", "Beharrezkotzat dugu ia euskaldun guztiok.", "Guztiok bat gatoz.", "Erabaki zuzentzat dugu iparraldeko hizkeran oinarritu izana."], "answer": 1}
{"id": 92, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Bere hizkuntza desegokitzat duenak zer jokaera izaten du?", "candidates": ["Ez da saiatzen seme-alabei irakasten.", "Euskara modernoa baino ez die irakasten seme-alabei.", "Irakatsi egiten die seme-alabei.", "Segidako belaunaldiari helaraztea izaten du helburu."], "answer": 0}
{"id": 93, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Zein da euskararen osasun kaxkarraren arrazoia?", "candidates": ["Ikasten ari den aitaren edo amaren hankasartzeak.", "Inguruan erdara izatea.", "Guraso eta seme-alaben arteko harremanik eza.", "Inguru erdalduna eta bi belaunaldiren arteko hizkuntza etena batik bat."], "answer": 3}
{"id": 94, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Euskara ona lortzeari buruz zer ez du esan?", "candidates": ["Familian eta lagunartean baino ez dela ikasten euskara ona.", "Irakaskuntzak eta ETBk ez dutela bermatzen euskara ona.", "Irakaskuntza eta komunikabideetara mugatuta ez dugula lortuko euskara ona.", "Familia eta lagunarterik gabe ez dagoela euskara onik."], "answer": 0}
{"id": 95, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Nork bere hizkuntza gutxiesteak zer ondorio ditu?", "candidates": ["Etxeko hizkuntzarekiko lotsak kanpokoarekiko miresmena dakar.", "Inguruko hizkuntzako osagaiak erabiltzea eta honek aberastasuna du ondorio.", "Bizkaia aldean, idazleek batez ere, hitz eta egitura berriak asmatzeko joera dute.", "Mendebaleko hiztun eta idazleek, esate baterako, inorenak ez diren egiturak erabiltzen dituzte."], "answer": 0}
{"id": 96, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Zer dio besteen hizkera geureganatzeari buruz?", "candidates": ["Euskaraz ondo egiteko asko jakin behar dela.", "Jakin eta erabili egin behar dugula noiznahi.", "Nahasmen handia sortzen duela.", "Garbi jakin behar dugula zein testuingurutan erabili."], "answer": 3}
{"id": 97, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Zein esaldi dator bat idazlearekin?", "candidates": ["Jakiteak ondo erabiltzea du ondorio.", "Beste euskalkietako osagaiak jakitearen aurka dago.", "Jakitetik erabilpen egokirako pausoan dago gakoa.", "Ez dago ados leku guztietako osagaiak ezagutzea beharrezkoa dela diotenekin."], "answer": 2}
{"id": 98, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Jatorrizko hiztunek zer jokabide dute hizkuntzaren irakaskuntzan?", "candidates": ["Euskal Herriko edozein herritan euskaldunzaharrak dira hizkuntza eskolan ikasi duenaren irakasle.", "Euskal Herrian, beste hainbat lekutan ez bezala, jatorrizko hiztunak dira ikasten ari denaren eredu.", "Hemendik kanpoko edozein herritan hizkuntza eskolan ikasten duenak jatorrizko hiztunekin sakontzen du.", "Gure herriaren bereizgarria da lehenengo eskolan ikasi eta ondoren jatorrizko hiztunekin sakontzea."], "answer": 2}
{"id": 99, "context": "Euskararen osasuna eta euskalkiak\n\n\n\n\nHogeita hamar urte luze egin berri ditu euskara batuak, eta gogoeta bat plazaratzeko erabili nahiko nuke urtemuga hau. Hasteko, esango dut, gauza bitan behinik behin, euskaldunik gehienok batera samar gatozela:\n\nEuskara batua ezinbesteko tresna dugula.\n\nEuskara batua erdialdeko euskalkian oinarrituz eraiki izana erabaki zuzena izan zela.\n\nOstera, euskara batu hori erabiltzeko moduek banatzen gaituzte euskaldunok sarri, eta horretan ere iritziak bateratzeko garaia badela iruditzen zait. Esan dezadan aurrera baino lehen, 1960ko hamarkada hartan batez ere hutsune nagusi bi bete nahi izan zirela euskara batuaren bidez:\n\n1. Leku urrunetako euskaldunak bata bestearekin euskaraz ulertu ahal izatea.\n\n2. Gairik jasoenak ere euskaraz erabili ahal izatea.\n\nEuskara batua bultzatzeko beste arrazoi batzuk ere baziren, jakina, baina hauexek biok ziren zuzen-zuzenean hizkuntzari berari zegozkionak.\n\nEta hogeita hamar urteko ibilbideak euskara batuak hutsune bi horiek egoki bete di\u00adtzakeela erakutsi du.\n\nHizkuntza loturaren etena. Bere euskarak gizarte hiritar eta modernorako ez duela balio uste duten gurasoek nekez irakatsi ohi diete seme-alabei. Ahal duen neurrian, telebista ikusiaz, irratia entzunaz, seme-alaben jarduna adituaz... ikasi duen euskara berria erabiltzen saiatuko da bera ere. Garbi dago euskara berri hori menderatzen ez duenez, hankasartze galantak egingo dituena. Garbi dago, era berean, euskara berri horretan ez duela lortuko bere betikoan izango zukeen jarioa, grazia, zehaztasuna eta dotoretasuna.\n\nEta argi izan behar dugu gaur egun hitzetik hortzera aipatzen dugun euskararen osasun edo kalitate ezak gurasoen eta seme-alaben arteko hizkuntza lotura ezarekin ere baduela zerikusia. Ez diezaiogun, beti bezala, osasun txarraren erru guztia erdaran murgilduta bizitzeari egotzi. Horrek ere badu bere eragina, baina ez da inondik inora ere gure ezin guztien iturburua.\n\nEra berean, ez dezagun sinets haurrak eskolara bidaltzea eta ETBren aurrean ipintzea euskara ona ikasteko nahikoa denik. Eskola eta hedabideak lagungarri dira, ezbairik gabe, baina etxea eta lagunartea dira denetan oinarririk sendoenak. Eta osasun oneko euskara nahi badugu, belaunaldi batetik besterako hizkuntza lotura horri \u2013\u201chizkuntaren transmisioari\u201d, gaur egun esan ohi denez\u2013 eutsi beharko diogu.\n\nUrruneko intxaurren lilura. Urruneko gauzek, gauza exotikoek, sarri sortu ohi dute lilura, eta hizkuntza kontuetan ere gertatzen da hori. Eta, jakina, zenbat eta norberaren hizkuntzarenganako lotsa eta konplexu handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da urrunekoarenganako lilura. Hori dela-eta, esate baterako, mendebaleko hiztunengan, eta zer esanik ez idazleengan, oso nabarmena da mendebaleko hitzak eta egiturak bertan behera utzi eta inorenak erabiltzeko joera. Aldi eta alde orotako hitzak eta egiturak nahastuaz, euskara aberastu egiten dela uste du, gainera, zenbaitek; baina aberastu beharrean, hoztu eta arroztu egiten du horrek.\n\nEsango dit norbaitek aldi eta alde orotako osagaiak jakitea onuragarria eta ezinbestekoa dela, eta esango diot norbait horri zeharo bat natorrela berarekin. Baina gauza bat da jakitea eta, oso beste bat, inolako oreka eta zen\u00adtzu gabe erabiltzea. Garbi dago inorena ere jakin beharko duguna, eta jakin ez eze, erabiltzeko gai ere izan beharko duguna; baina noiz den, non den eta norekin den, erabiliko dugu. Eta noiz, non, norekin horiek zuzen bereizten dituenak daki ondo euskaraz; ez bateko eta besteko osagaiak noiznahi, nonahi eta nornahirekin nahas-mahasean darabiltzanak.\n\nEskolako euskararen lilura. Bada gurean bestetan ez den berezitasun bat. Edozein herritan hizkuntza eskolan ikasi duenak, behin maila jakin bat iritsi ondoren jatorrizko hiztunak hartu ohi ditu eredu eta irakasle. Eta hiztun horiek bere inguruan ez dituenean, dauden lekura joan ohi da bertan egonaldi bat egitera. Kontua ez da eskolan hizkuntza txarra irakasten dela; kontua da eskoletan hizkuntzaren zati bat baino ez dela irakasten. Eta delako hizkuntza hori erabiltzen duten jatorrizko hiztunekin hobetu ohi da fonetika eta prosodia, aberastu ohi da lexikoa eta, azken baten, ikasi ohi da hizkuntza bere osotasun eta zabaltasun guztian. Euskal Herrian, ostera, munduko eskolarik hoberenak ditugu nonbait, zeren behin eskolan agiri edo profil jakin bat lortuz gero, ez dago zer ikasi gehiago.\n\nBaina gure egoera ez dela batere arrakastatsua ikusiko dugu kalera irten bezain laster. Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskara behar bezala menderatzen ez duen eta euskararen senik ez duen kazetariak euskaldun peto-petoari zer edo zer galdetu eta honek bere euskara ez dela ona eta ez duela hitz egin nahi erantzuteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen euskaldun peto-petoa bulego batera joan eta bertako langile euskaldunarekin erdaraz jarduteak! Zer zirrara eta zer tristura sortzen duen guraso euskaldun peto-petoa seme-alaben irakasle euskaldunarengana joan eta bien arteko solasa erdaraz izateak!\n\nEta joan diren urteetan zenbat bider ez ote ditugu horrelakoak entzun eta ikusi! Ezbairik gabe, meritu handia du agiriak eta profilak lortzeak; baina askozaz ere meritu handiagoa du hizkuntzaren bidezko komunikazioa lortzen eta inkomunikazioa saihesten egoki asmatzeak.", "question": "Zer sentimendu eragiten diote honako egoera hauek?", "candidates": ["Zirraragarria deritzo euskaldunzaharra edonon euskaraz jarduteari.", "Tamalgarria iruditzen zaio behar adinako euskara mailarik gabeko kazetariaren aurrean euskaldunzaharra bere euskaraz lotsatzea.", "Tristura sortzen dio euskara behar bezala menderatzen ez duen kazetariak.", "Hunkigarria zaio kazetari euskaldunberriak lanean euskaraz ikustea."], "answer": 1}
{"id": 100, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Euskara batuak bete dituen xede nagusiak honako hauek izan dira:", "candidates": ["Euskara, idatzizko zereginetan eta kultur gaietan erabiltzeko gai egin du eta euskaldunoi, elkartuta prestigio handiagoa izango dugula sinistarazi digu.", "Idatzizko euskarari eta gure kultur gaiei itxura modernoa eman die.", "Euskara, idatzizko eginbeharretan eta kultur gaietan erabiltzeko gai egin du, itxura modernoa ere eman dio eta euskaldunok elkar ulertu ahal izatea ekarri du.", "Edozein zeregin kultur maila jasora eraman du."], "answer": 1}
{"id": 101, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Zer behar zuen euskara ikasi nahi zuenak?", "candidates": ["Euskara sinbolo izatea.", "Hizkuntzaren eredu bakarra.", "Karrantzakoa, Erriberakoa nahiz Aturri ertzetakoa izatea eragozpen ez bihurtzea.", "Euskaldun izatearen eredu bakarra."], "answer": 2}
{"id": 102, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Euskara erraztu nahian", "candidates": ["muzin egin diogu hainbat hitz eta esapide erabiltzeari.", "esapideak baztertu egin ditugu zaharren kontuak zirelakoan.", "berorika baztertu dugu, hitanoaren mesedetan.", "muzin egin diegu geure-geureak ez diren hitz eta esapideei."], "answer": 1}
{"id": 103, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Zergatik utzi ditugu galtzen haur hizkera eta lagunartekoa?", "candidates": ["Irakatsi behar zen euskara erraztu nahi genuelako.", "Duinak izateko maila eskasegia zutelako.", "Duintasunik gabekoak, landugabeak iruditzen zitzaizkigulako.", "Erderetakoak jasoagoak eta duinagoak iruditzen zitzaizkigulako."], "answer": 1}
{"id": 104, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Zertara eraman gaitu euskara hotz eta motz honek?", "candidates": ["Hitz egiteko era biziago eta adierazkorragoen bila erdaretara jotzera.", "Hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa delakoan erdarak mirestera.", "Gure jarduerak ere hotzak eta motzak izatera.", "Gauza biziak eta adierazgarriak erdaretan bakarrik esatera."], "answer": 1}
{"id": 105, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Zein da egin behar den iraultzaren helburua?", "candidates": ["Esparru jasoetako eginkizunetatik at dauden hutsuneak euskara berri batez betetzea.", "Euskara batua herriko hizkera gisa txertatzea.", "Esparru jasoetako eginkizunez kanpora dauden hutsuneak euskarak betetzea, ez erdarek.", "Idazleak ez du helburu zehatzik aipatzen."], "answer": 0}
{"id": 106, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Zein da iraultza berriaren lehen urratsa?", "candidates": ["Gipuzkoako euskalkia eta bertako hizkera lantzea eta bultzatzea.", "Tokian tokiko euskara eta hitz egiteko erregistroak lantzea eta bultzatzea.", "Euskalkiak eta herriko hizkerak hirietan lantzea eta bultzatzea.", "Euskalkiak ikastea eta lantzea."], "answer": 0}
{"id": 107, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Lagunarteko hitz egiteko modua berreskuratzeko", "candidates": ["gaztaroan euskara hutsean jardun dutenek orain ere gauza bera egin behar dute.", "gaztaroan euskara hutsean biziko direnen konpromezua lortu behar da.", "gaztaroan elebidun izan direnen eskuetan dago giltza.", "gaztetan euskara hutsean bizi izan direnen jardunean dago gakoa."], "answer": 0}
{"id": 108, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "Zer egin behar da hizkuntza sena berreskuratu ahal izateko?", "candidates": ["Sortzen diren hitz eta esapide berriei segida eman.", "Ez gara gai izango, galdu xamartua dago dagoeneko aukera hori.", "Adinekoen memorian galdu xamartua dagoen hizkera ezarri.", "Adinekoen lexikoa eta esamoldeak jakin eta erabili."], "answer": 0}
{"id": 109, "context": "Batua versus euskalkia?\n\n\n\n\n1950-1960ko iraultzak honako eragin hau izan zuen: euskara batua. Eta horren bidez hiru helburu bete dira: batetik, euskara idatzizko zereginetan eta edozein kultura gaitan erabili izatea lortu da; bigarrenik, alde guztietako euskaldunek elkar ulertzea eta nork bere baitan herri bakar bateko kide dela ohartzea ekarri du. Eta hirugarrenik, itxura modernoa, prestigioa eman dio euskarari.\n\nIraultza honek ere izan du bere sinboloa: euskaldun berriak. Euskara ikasi nahi zuenak ezinbestekoa zuen eredu bakarra, eta eredu bakar horri esker etorri da euskaldun berrien hazkunde itzela. Baita Karrantzako bizkaitarrak, Erriberako nafarrak edota Aturri ertzeko lapurtarrak elkarrekin euskaraz jarduteko aukera ere.\n\nArgi dago, beraz, egundoko iraultza izan dela euskara batua, baina ez dugu tresna hori beti zuzen erabiltzen asmatu. Idatzizko zereginetarako \u2013batez ere maila jasoko gaiez jarduteko\u2013 eta Euskal Herria bere osotasunean hartzen zenerako eraiki zen hasiera batean euskara batua. Ostera, idatzian zein ahozkoan, gai jasoetarako zein apaletarako, Euskal Herri osorako zein herri edo eskualde jakin baterako aritzean, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Umeekin, gazteekin zein zaharrekin jarduterakoan, beti erabili izan dugu euskara batu bera. Baztertu egin dugu hitanoa eta zer esanik ez berorika. Euskara erraztu nahian, alde batera utzi ditugu hainbat eta hainbat hitz eta esapide. Haur hizkera, lagunartekoa, jasoak eta duinak iritzi ez nonbait, eta erabat galtzen utzi ditugu.\n\nAgerian daude dagoeneko honen guztiaren ondorioak. Euskalkirik eta erregistrorik gabeko euskara hotza eta motza gertatzen zaigu sarri, eta erdaretako bidea hartu ohi dugu gure hizkera biziagoa eta adierazgarriagoa izan dadin. Eta erdaretara jotze hau ez da bakar-bakarrik gazteriaren ohitura; helduagoengan ere garbia da isuria.\n\nHeldu gara, ba, hurrengo iraultza egiteko unera. Eta iraultza arrakastatsua izango bada, ahalik eta ondoen zehaztu beharko ditugu helburuak, eta helburura iristeko urratsak.\n\nHelburua argia da. Euskara batuak egoki betetzen ditu esparru jasoetako eginkizunak; gainerakoetan dago hutsunea. Eta hutsune hori euskarak bete behar du; ez erdarek. Eta hiztunak eroso egon behar du euskara erabilita eta euskaraz bizi izanda. Hiztunak nahi duen gozoa, nahi duen ozpina, nahi duen indarra, nahi duen gatza eta piperra aurkitu behar du euskaran. Azken batean, hiztunak une jakin bakoitzean adierazi nahi duena izan behar du euskaran.\n\nIraultzaren lehen urratsa, berriz, euskalkiak eta erregistroak lantzea eta bultzatzea da. Euskalkien auzia ez da Gipuzkoan nabari, bertako hizkera eta batua oso antzekoak direlako. Gainerako herrialdeetan egin beharko da, ba, aurreneko urratsa, batez ere euskaldun kopuru handiko eta euskaldun izate horrek lotsarik eta konplexurik sortzen ez duen herrietan.\n\nEuskalkiak jaso eta aztertu ondoren erabili eta eguneroko bizimoduan txertatu egin beharko dira. Herri-hedabideak izan daitezke \u2013eta zenbait lekutan dagoeneko badira\u2013 horretarako tresna egokia. Hain zuzen ere, herri-hedabideak izango dira, ziurrenera, iraultza honen sinboloa.\n\nDena dela, herriko hizkera jasotzea Euskal Herri osoan egin beharreko lana da: bere gaztaroan euskara hutsez bizi izan direnen jardunean daukagu lagunarteko hizkera eraikitzeko giltza. Adinekoen hitzak eta esapideak ezagutu eta segida eman behar zaie.\n\nHorixe da galdu xamartua daukagun hizkuntza sena berreskuratzeko gakoa. Eta hizkuntza sena berreskuratzea ezinbestekoa da ezer sortzeko gai izango bagara.\n\nEskolak eta hedabide nazionalek ere badute euren erantzukizuna. Harritzekoa da irakaskuntza alorreko isiltasuna. Baditugu Hezkuntza eta Hizkuntza Politika Sailak, baina, dirudienez, ez ditu arazo honek kezkatu. Eta, ostera, oso kezkatzekoa da Goizuetako bost urteko haurra herriko eskolara joan eta Murchanteko (edo Azpeitiko, berdin dio) irakaslea izatea.\n\nEgiten dutena baino gehiago egin beharko lukete hedabide nazionalek ere, batez ere ETBko zenbait saioren arrakastaren edo gainbeheraren giltzetako bat erabilitako hizkera bera dela jakinda. Hizkera egokia erabili izana da, hain zuzen, Jaun eta Jabe edo Goenkale bezalako saioen arrakastaren arrazoietako bat, eta erbesteko filmak bikoizterakoan erabilitako hizkera desegokia, berriz, euren atarramendu txarraren arrazoietako bat.\n\nDena dela, euskaradun guztiona da erantzukizuna. Denoi dagokigu aire fresko eta garbia ematea arnasestuka dugun euskarari.\n\n\n", "question": "ETB aipatzean, zer dio?", "candidates": ["Goenkale eta antzeko saioen arrakasta, erabilitako hizkeraren baitan dagoela, ez beste ezertan.", "Hizkera egokia edo desegokia erabili izanak ekarri duela, besteak beste, saio batzuen arrakasta eta beste batzuen porrota.", "Saioen arrakastari begiratzen diola eta ez erabili behar den hizkerari.", "Hizkera egokia edo desegokia erabili izanak markatu duela bikoiztutako filmen arrakasta edo porrota."], "answer": 3}
{"id": 110, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Amerikarrek Kuban espioiak bilatu nahi zituzten", "candidates": ["nazien espioitzari aurre egin ahal izateko.", "beraientzat lan egin zezaten.", "Francoren kontra borrokatzeko.", "AEBetako zerbitzu sekretuak zelatatzeko."], "answer": 1}
{"id": 111, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "1942an Kuban zeuden euskaldunez, zer dio?", "candidates": ["Talde handia osatzen zutela.", "Aliatuekin lerrokatu zirela gerra irabazteko.", "Aliatuen eta Francoren aurka ibilitakoak zirela gehienak.", "Gutxi batzuk zirela: apaizak, merkatariak, pilotariak\u2026"], "answer": 0}
{"id": 112, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoaz, dio ezen", "candidates": ["Laurak Bat aldizkarian artikuluak idatzi zituela.", "FBIk eskatuta Gaizkileen Faktorian sartu zela.", "urpekari lanetan ibili zela Gaizkileen Faktorian.", "Ernest Hemingwayren laguna eta taldekidea izan zela."], "answer": 3}
{"id": 113, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Edorta Jimenez idazle mundakarra AEBetara joan zen", "candidates": ["etxean aditutakoa gogoan hartu zuelako.", "Hemingwayren ipuinak kitzikagarriak zitzaizkiolako.", "FBIko artxiboak desklasifikatzea lortzera.", "eta bildutako datuekin liburua idatziko zuela deliberatu zuen."], "answer": 3}
{"id": 114, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Edorta Jimenezek, handik ekarritako kutxa betean", "candidates": ["Confidential izenburuko artxibo desklasifikatua dago.", "informazio garrantzitsua dago eskuragarri.", "munta handiko informazio interesgarria dago irakurgarri.", "hainbat orritan tarte esanguratsuenak ezin irakur daitezke."], "answer": 3}
{"id": 115, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Aipatzen den informazio hori guztia, zeri dagokio?", "candidates": ["Du\u00f1abeitia, Ibarluzea eta Pilar itsasontzi mitikoari.", "FBIk eskuragai jarri dituen artxiboen pasarte esanguratsuei.", "Euskaldunen eta E. Hemingwayren arteko hartu-emanei.", "Gaur egun hain modan dagoen galipotari."], "answer": 2}
{"id": 116, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Testuan \u201cdokudrama\u201d aipatzen da. Zer da?", "candidates": ["E. Jimenez idazleak amaitzear duen liburua.", "Untzainen arrastoa aurkitzeko giltza.", "Euskaldunek Kuban zituzten harremanen goitizena.", "Susa argitaletxeak liburu bati jarri nahi dion izenburua."], "answer": 0}
{"id": 117, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Hemingwayren Finca Vigian", "candidates": ["Batistak arma mugimendu handia zerabilen.", "urteetan elkartu ziren Batista eta Castro euskaldunekin.", "Castroren bizartsuek iraultza prestatu zuten.", "Andres Untzainen gutun bi aurkitu zituen E. Jimenezek."], "answer": 3}
{"id": 118, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "FBIk zentsuratu egin ditu SIS artxiboko pasarterik garrantzitsuenak. Zergatik?", "candidates": ["Ziurrenik, hiru arrazoi horiengatik eta beste batzuengatik.", "Oraindik bizirik dagoen jendeari kalterik ez egiteko.", "Hemingwayren irudia zaintzeko.", "Datu garrantzitsuak daudelako."], "answer": 0}
{"id": 119, "context": "FBIk ezabatutako artxiboak\n\n\n\n\nLegeak agintzen duen berrogeita hamar urteko epea igaro bada ere, oraindik informazio gehiena sekretua da.\n\n\n\n\nAlemania nagusi zen ordurako Europa osoan, eta Estatu Batuak sartu berriak ziren gerran, Pearl Harbourri japoniarrek egindako erasoaren ondoren. Nazien espioi\u00adtzarekin obsesionaturik, AEBetako zerbitzu sekretuek eurek ere espioiak nahi zituzten, kontraespioiak, eta gertu nahi zituzten gainera. Kuban, esaterako. Inguruko\u00adengana jo zuten, noski. Habana inguruan euskaldun saldoa zen garai hartan, 1942an, Francoren aurka borrokatutakoak gehienak. Pilotariak, itsasontzi kapitainak, merkatariak, apaizak. Gehienek uste zuten aliatuek gerra irabazita Franco ere eroriko zela\n\nFBIk haiengana jo zuen. Baina Ernest Hemingwayrekin zeuden ordurako, urpekariak harrapatzeko honek eratutako The Crook Factory (Gaizkileen faktoria) taldearen barruan asko. Horien artean Andres Untzain, Kanalako apaiza izandakoa.\n\nEgunkaria-k 2000. urtean argitaratutako izen bereko liburuari erreparatu, eta Mundaka inguruan bertan haritik tiraka hasi zen Edorta Jimenez. Berak gogoan zituen, etxean adituta, Indalezio Trebisarrosperenak. Ez zekien, ordea, Untzain nor zen. Hemingway ere ez zitzaion kitzikagarri. Ipuinak bai. Fiesta nobela, esaterako, ez. Baina hasi egin zen. Laurak Bat aldizkarian Untzainen gainean artikulua aurkitu zuen lehendabizi, eta Polixene Trabuduaren aipuak gero. Eta, ondoren, 1959an El Correo Espa\u00f1ol egunkarian argitaraturiko artikulua, eta Jos\u00e9 Mar\u00eda Uzelai pintorearen lana ere bai Kubara joatea erabaki zuen.\n\n\n\n\nLiburua, \u201cdokudrama\u201d\n\nUntzainen arrastoa bizirik aurkitu zuen Melena del Sur-en, eta Hemingwayren Finca Vigian apaizaren bi eskutitz, baina gehiago ez. Estatu Batuetara joan beharra zegoen, artxiboetara, FBIra. Eta joan egin zen. Eta liburua idatzi behar zela erabaki zuen. Idatzita dauka ia. Susa argitaletxearekin argitaratuko du. Kuban Hemingwayk eta euskaldunek izan zituzten harremanei buruzko dokudrama izango da, berak dioenez.\n\nLau hilabete eman ditu bertan. Itzuli berri da. Handik ekarri du 800 orrirekin kutxa betea. SIS (Basque) du izenburutzat. Artxiboak desklasifikatuta daude eta denek dute Confidential zigilua. Bertan ikusi ahal izango zuen benetan urpekarien bila aritu ote ziren Ibarluzea, Du\u00f1abeitia eta besteak Pilar itsasontzi mitikoan; noraino iritsi zen euren parte-hartzea zerbitzu sekretuen mesedetan, zein izan zen emaitza. Zein, zerbitzu sekretuen balantzea.\n\nOrriak begiztatzen hasi, ordea, eta batean orriak belztuta, hurrengora jo eta pasarte osoak markatuak, ez irakurtzeko moduan. Hurrengoan berdin, eta hurrengoan, eta hurrengoan. Galipota. \u00abInformazio benetan interesgarri edo garrantzitsu guztia ezabatuta dago\u00bb, dio idazleak. \u00abMunta gutxiko kontuak baino ez dira irakurgarri\u00bb.\n\nZergatik ezabatuko zituen FBIk berez denentzat eskuragai dauden artxiboen pasarte esanguratsuenak? \u00abHori oraindik bizirik dagoen jendeari kalte ez egiteko egin ohi da\u00bb, dio Jimenezek. \u00abEdo datu garrantzitsuak daudelako\u00bb. \u00abEdo Hemingwayren irudia zain\u00adtzeagatik\u00bb.\n\nGero pixka batean Bermeon ibili, eta ondoren Mundakarantz abiatu gara. Itsasoa harro dabil, eta surflari asko ari dira olatuen artean dantzan. Eta isilik geratu gara apur batean. Biok dakigu idazlea ibili zela harreman estuan zerbitzu sekretuetako kide askorekin. Maite zituela akzioa, armak eta armadak. Berak eta euskaldun talde hark arazo askotxo izan zituztela Batistaren polizia sekretuarekin, arma mugimendu handi samarra zebilelako Finca Vigian, eta parte-hartzea ere izan zutela Castroren bizartsuek abiatu zuten iraultzan. Denak ibiliak zirela 36ko gerran, Trujillo ere inguruan zela, eta Galindez Gehiegi mende honetako amerikar handienetakoarentzat. Gehiegi, akaso, orain azalarazteko.\n\nHorri buruz izango da liburua. Dokudrama. \u00abOrduko garaiez egin diren liburu guztiak amerikarren ikuspuntutik jorratu dira, baina bada beste Hemingway bat. Kuban urteetan bizi izan zena euskaldunen artean, euskal gramatika bat bazuena, Ibarluzeari poemak dedikatu zizkiona, eta etxea zaindu behar zuenean euskaldunak hautatzen zituena. Asko aipatzen da bere harremana Espainiarekin, baina pilotari guztiekin hainbesteko lotura izan zuenak jakin behar zuen, derrigorrez, Euskal Herria zer zen\u00bb.\n\n\u00abBadakizu? Edaten eta jaten ibili eta gero, hurrengo egunean, lanerako prest zeuden denak, Hemingway eta euskaldunak\u00bb. Mahaian zain ditugu babarrunak. Itsasoa leihotik dakusagu. \u00abHori da klabea\u00bb, dio.\n\n\n\n\nNevadako Unibertsitatean beste artxibo bat\n\nIdazlea buru-belarri dabil azken lan honekin. Beste ezertarako abagunerik ez, ezta gogorik ere. Renon (Nevada) hango artxiboak miatzen emandako hilabeteen ondoren, burua asmoz beterik ekarri du, eta itzultzeko gogoa du gainera, Bostoneko John Fitzgerald Kennedy Libraryren artxiboa miatzeko. Aurreneko bisitan ez zuen aukerarik izan, eta hori da Hemingwayren inguruko artxiborik osoena.\n\nBaina han ez da aritu laster argitaratuko duen libururako bakarrik lanean. Ez bakarrik orriak eta orriak begiratzen eta berriro begiratzen. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikerketetarako Zentroan harremanak egin, eta asmoa du, orain, artxiboa osatzeko.\n\nHemingway eta Euskal Herriaren arteko artxiboa izango litzateke. Oraindik asmoa besterik ez da, baina txibiritak darizkio aipatzen duenean. Bertan bilduko litzateke idazlea eta Euskal Herria lotzen duen oro: argazkiak, idazkiak, artikuluak, aipamenak, eskutitzak. Proiektua egina du, eta erantzunaren zain dago orain.", "question": "Edorta Jimenezek AEBetara itzultzeko asmoa du", "candidates": ["Hemingwayren artxiborik osatuena hona ekartzeko.", "Hemingway Euskal Herriarekin lotzen duen ororekin artxiboa osatzeko.", "Nevadako Unibertsitatean harremanak estutzeko.", "Hemingwayren argazkiak, idazkiak, eskutitzak, eta abar eskuratzeko."], "answer": 1}
{"id": 120, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb esaldia(k)", "candidates": ["Txillidak bere artelanen filosofia zehazteko behin eta berriro erabiltzen du.", "ongi zehazten du Txillidaren artelanen filosofia.", "izan da Txillidak egindako aitorpenik onena.", "ez da onena Txillidaren artelanen filosofia zehazteko."], "answer": 3}
{"id": 121, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Zein da Txillidaren ideia nagusia?", "candidates": ["Hutsuneak erakusten du ederki nola jokatu materiarekin.", "Materia protagonista bihurtzen da hutsarteekin jokoan jartzean.", "Hutsarteen eta materiaren arteko jokoa, azkeneko hau delarik nagusi.", "Hutsarteek materiarekin jokatzen dute, eta haiek dira nagusi."], "answer": 3}
{"id": 122, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Zer dio Txillidaren hasierako lanei buruz?", "candidates": ["Louvren antzinako eskultura grekoen ondoan mirets daitezkeela.", "Louvreko margo grekoen oso antzekoak direla.", "Louvreko eskultura grekoak imitatuz eginak daudela.", "Greziako eskultura klasikoen eragina dutela."], "answer": 3}
{"id": 123, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Zer aurkitu zuen 1951n Euskal Herrira itzuli zenean?", "candidates": ["Suak burdinari ezartzen dion argi beltzaren itzala.", "Burdinak sutan jartzen denean hartzen duen argi beltza.", "Lanari heltzeko suan eta burdinan dagoen argia.", "Euskaldun izatea azalekoa dela, burdinan eta suan dagoen argi beltza bezalakoa."], "answer": 1}
{"id": 124, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Txillidaren lana sailkatzerakoan", "candidates": ["ideiek materialek baino garrantzi handiagoa dute.", "materialek adinako garrantzia dute ideiek.", "materialek ez ezik ideiek ere garrantzi handia hartzen dute.", "ideiek ez bezalako garrantzia dute materialek."], "answer": 0}
{"id": 125, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Zer ibilbide egin du Txillidak artelanak sortzeko?", "candidates": ["Bere buruari egindako galderetatik aurreintuizioak sortzen dira eta hortik aurrera lana hasten da.", "Gizakiek, mundua mundu denetik, egin dituzten galdera guztiei artelanen bidez erantzuten diete.", "Bere buruari egindako galderetatik artelana sortzen da, baina lurrinez estalia bezala, eta askotan bidea ezagutzea ezinezko egiten zaio.", "Bere buruari egiten dizkion galderek zuzenean eramaten dute eskulturak egitera."], "answer": 3}
{"id": 126, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Zer dio marrazkietako koloreei buruz?", "candidates": ["Kolore indartsuegiak ideien indarraren kalterako direla.", "Zuria espazioa dela eta beltzak indarra ematen diola espazioan jartzen den ideiari.", "Zuria eta beltza gaindi, gainontzeko koloreak ideien indarraren kalterako direla.", "Zuria eta beltza ez ezik, zenbait ideia indartzeko, gainontzeko koloreak ere erabiltzen dituela."], "answer": 0}
{"id": 127, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Zertarako aipatzen ditu santuen, idazleen eta musikarien izenak?", "candidates": ["Gizon jantzia dela azaltzeko.", "Txillidaren ezaugarri pertsonalak azaltzeko: fededuna, jakituna eta jakinguraz betea.", "Txillidaren ezaugarri pertsonalak adierazteko: erlijiosoa, poeta eta filosofoa.", "Bere artelanen ezaugarriak azaltzeko: erlijioa, jakinduria eta jakin-gosea."], "answer": 2}
{"id": 128, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Zer gertatu da Haizeen Orrazia izeneko artelanarekin?", "candidates": ["Donostiako sinbolo izan bazen ere, orain ahaztua eta zapuztua dela.", "Lan handien itzala duela eta Donostiako sinbolo izateko ohorea ere bai.", "Orain arte eztabaidatua izan bada, orain kritikatua ere badela.", "Denbora joan ahala, Donostiako sinbolo gisa garrantzia galtzen ari dela."], "answer": 2}
{"id": 129, "context": "Espazioa\n\n\n\n\n\u00abEspazioa ederragoa da bertan jartzen dena baino\u00bb. Ez da onena izango, baina bai, ziurrenik, Eduardo Txillidaren lanaren atzean dagoen filosofia ongien zehazten duten esaldietako bat.\n\nBehin Patricio Etxeberria lantegiko sutegian, Legazpin, ikertu ahal izan zuen berak deitzen duen \u201cespazioaren intuizio\u201d horietako bat. Atseden hartzen ari zen eta, bere aurrean, makina handi bat jaso eta tokiz aldatzeko lanean ari zen garabi bat. \u00abLantegi guztiko espazioak makina hura lurraren kontra zapaldu egiten zuela iruditu zitzaidan; bat-batean kableak tenkatu eta garabiak lurretik altxatu zuen makina hura. Orduan ikusi nuen nola sartzen zen espazioa makinaren azpian, makina bera altxatzeko\u00bb.\n\nHauxe dugu Txillidaren ideia funtsezkoena: hutsuneek eta hutsarteek jokatzen dute materiarekin, haiek dira protagonistak. Beraz, berarentzat hutsunea da garrantzitsuena, ez eskulturak balio ez duelako, baizik eta hutsunea bera delako eskultura onena.\n\nTxillidaren ibilbide artistikorako Parisen emandako urteak funtsezkoak izan ziren. Hara joan zen 1948an, Madrilen egiten ari zen arkitektura ikasketak utzita eta lehen eskulturak egiten hasita. Futbola ere utzita zuen, Errealeko atezaina zela izandako lesio edo min larriak horretara behartuta. Parisen egunero joango zen Louvrera, antzinako eskultura grekoek miretsita, eta horien eragin nabaria izango dute orduko lanek, Urgullen dagoen Torso deritzanak, kasurako. Baina eragin nabariegia nonbait. \u00abArgi hark min egin zidan. Jarraitu izan banio ez nuen egingo egin dudana\u00bb.\n\n1951n Donostiara itzuli eta Hernanin hasi zen lanean, Manuel Illarramendiren sutegian. Bertan konturatuko da euskalduna dela, eta hori ez dela izena bakarrik, zer edo zer sakonagoa baizik. Argi beltza deituko zuena aurkitu zuen burdinan, suan, eta argi horren itzalean ekin zion lanari: natura hasieran, ametsak gero, eta hutsarteak; lan monumentalak, hilarriak, grabitazioak, erantzukizun politikoaren inguruko irudiak, grabatuak... Burdina, zura, harria, alabastroa, marmola...\n\nBadago ohitura bat eskultoreen lana materialen eta gaien arabera sailkatzekoa, baina hori nekeza da Txillidaren kasuan; are gehiago, alferrekoa. Materiala baino garrantzi\u00adtsuagoa da ideia berarentzat, forma baino gehiago formen arteko elkarrizketa. Hortik dator ekonomia, hortik irudien sotiltasuna.\n\nTxillidaren abiapuntua filosofia da. Mundua mundu denetik gizakiek egin dituzten galderak egiten dizkio bere buruari, erantzunaren zain edo eske geratu gabe. Hortik jaiotzen dira berak lurrinak deitzen dituenak, aurreintuizioak, alegia, eta hor jaiotzen da artelana, nahiz eta artistaren gogoan soilik izan. \u00abEz dut bidea ezagutzen, baina bai lurrina\u00bb. Hortik aurrera dena da lana.\n\nKode batzuk badaude: zuria eta beltza erabiliko ditu marrazkietan \u2013koloreak indarra kenduko lioke ideiari\u2013 eta zura eta burdina bereziki eskulturetan. Zuria espazioa izaten da eta beltza, materia. Baina \u00abmateria espazio geldoa da, eta espazioa materia azkarra\u00bb. Hau da, dena da espazioa, abiadura da aldatzen dena. \u00abEspazioa, espazioa, espazioa, hori izan da nik bizitza osoan landu dudan gai bakarra\u00bb.\n\nGizon ikasia eta jantzia, erlijiosoa, eta beti jakin-gose; mistikoen lana \u2013San Frantzisko Asiskoa, San Juan Gurutzekoa, Henri Suso, Jacob Boheme\u2013 ondo ezagutzen du, eta Rimbaud, Baudelaire, edo Cioran-en poesia miresten; Heidegger eta Bergson-en filosofia berrirakurtzen du, eta Bach, beti Bach, entzuten.\n\nNahiz eta milaka eskultura, grabatu eta irudi sortu dituen, bi dira bereziki esanguratsuak: Donostiako Haizeen Orrazia bata eta Tindayako mendian \u2013Fuerteventurako irla\u2013 egin nahi duen Mendi hutsa edo hustuaren proiektua bestea.\n\nDonostiako Igeldo azpian dagoen hiru piezako eskultura multzoa izango da jendeak ongien ezagutuko duen lana. Eztabaidagarria eta kritikatua garai batean, Donostiaren sinboloa izateko ohorea ere izan zuen noizbait, baina gaur egun, ahaztu samartua dirudi. Badu lan handien itzal berezi eta, aldi berean, zehaztezin hori.\n\nTindaya mendi sakratua barrutik husteko proiektua du Txillidak eta egitasmo hau irudika daitekeen ederrenetakoa da. Handiustea, nahi bada, baina ederra inondik ere. Hutsunea bera eskultura eta monumentu bihurtzeko asmoak garbi adierazten du artistaren pentsaeraren norakoa.\n\nBehin lagun zuen poeta batek honela esan omen zion: \u00abEz hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute eta\u00bb. Eta ez du hitz egiten. Horiekin eskulturak egiten ditu.", "question": "Tenerifeko Tindaya izeneko tokian", "candidates": ["mendi sakratua hustu eta hutsartea eskulturaz bete nahi du.", "mendi sakratua hustu du eta espazioa bera bihurtu du eskultura.", "mendia hustu eta hutsartea bihurtu nahi du eskultura.", "mendi osoa erabiltzeak bere ezintasuna adierazten du."], "answer": 0}
{"id": 130, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Testuan, oro har,", "candidates": ["garapen pertsonalerako hainbat baliabide proposatzen dira.", "gure gizarteak egun dituen erronkei aurre nola egin aztertzen da.", "balio materialen gorazarrea egiten da.", "gure gizarte ereduak dituen zenbait arrisku azaltzen dira."], "answer": 3}
{"id": 131, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Idazlearen iritziz, gaurko gizartean,", "candidates": ["balio materialen gainetik, duintasuna bilatzen du gizakiak.", "izpirituzko balioek gidatzen dute gure garapen pertsonala.", "herrigintzan eta elkarteetan parte hartzeko gogoa eta elkartasunerako joera indartzen ari direla ematen du.", "erosten dugunaren arabera baloratzen gaituzte eta kontsumitzen duguna gara."], "answer": 3}
{"id": 132, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Kontsumo gizartean, gizakia aberatsago eta goseago. Alegia, gaurko gizartean", "candidates": ["aberastasunak ez du gosearen arazoa konpondu.", "ekonomiak ezin dio eutsi kontsumo mailari.", "\u201caberastasuna-kontsumoa-aberastasuna\u201d gurpil zoroa etengabe ari da bueltaka.", "ondasun materialak ugaritu egin dira, baina elikagaiak gero eta urriagoak dira."], "answer": 2}
{"id": 133, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Arazoak arazo", "candidates": ["erosketak egiteko ditugun erosotasunek kontsumitzaile neurritsuagoak egin gaituzte.", "gaur egun, kontsumitzaileok iraganean baino kontzientzia handiagoa dugu.", "maileguei esker eta kreditu txartelei esker, kontsumitzaile kontzientzia galtzen ari da.", "teknologia berriei esker kontsumitzailea babestuago dago."], "answer": 1}
{"id": 134, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Nolanahi ere zerbait gaizki dabil hemen:", "candidates": ["Kontsumitzaileak noraezean dabiltza, merkatuak eskaintzen dien amaigabeko aukera zabalaren artean erabaki ezinik.", "Merkatu askeak kontsumitzailearen autonomia suspertu du, bai; baina, aldi berean, datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri du.", "Kontsumoak behera egin du eta horrek gizarte arriskutsua sortu du.", "Kontsumoaren logika gupidagabeak gizarte arriskutsua sortu du."], "answer": 3}
{"id": 135, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Zein da \u201cgizarte arriskutsuaren\u201d ironiarik deigarrienetakoa?", "candidates": ["Gehiegizko pisua duten milioika pertsonak gosea pasatu behar dute argaltzeko.", "Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak, azenarioak, arrautzak eta fruituak jainkotu ditu.", "Nahi beste jaten dugun arren, argal gaude.", "Jan gabeak hiltzen, eta janegiak ere bai."], "answer": 3}
{"id": 136, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "\u201cGizarte arriskutsuaren\u201d beste arazo larri bat, frustrazioa da: Eza eta ezina, harriak baino gogorrago.", "candidates": ["Ezin osasuntsu bizi eta aberats izan buruhausterik gabe.", "Kontsumo gizarteak itxurakeria indartu du eta gure ahalbideen gainetik bizitzera kondenatu gaitu.", "Mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea posible ez dela jakiteak sortzen digun ezinegona kontsumoaren bidez leuntzen saiatzen gara.", "Buruhausteak ekiditeko badago jendea kontsumo mezu tentagarriei aurre egiten diena."], "answer": 1}
{"id": 137, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Hirien eta lurraldearen antolaketa eredu berriak", "candidates": ["ingurumena babestea eta gizakien behar sozialak asetzea bilatzen du.", "kontsumo gune erraldoien beharrei erantzuten die, gehienbat.", "kontsumo gune erraldoien beharra ekarri du.", "lur antzuak aparkaleku bihurtu ditu."], "answer": 1}
{"id": 138, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Laburbilduz, zein dira \u201cgizarte arriskutsuaren\u201d ezaugarri edota adierazle nagusiak?", "candidates": ["Anorexia, bulimia, ortorexia, identitate galera, frustrazioa, itxurakeria, erosketa mendekotasuna, bakardadea\u2026", "Kontsumo mezu tentagarriak, garapen iraunkorra, norberaren beharren asebetetzea, buruhausterik gabeko gizartea...", "Hiriak antolatzeko modu berriak: azalera handiko merkataritza zentroak, bizikidetasuna errazten duten espazioak, nekazaritzako lurren babesa...", "Indibidualismoa, materialismoa, hedonismoa, kontsumo neurritsua, kultura-aniztasuna..."], "answer": 0}
{"id": 139, "context": "Gizarte arriskutsua\n\n\n\n\nDuintasunez bizitzeko gauzak eduki\u00adtzea nahitaezkoa dela sinetsi dugu. Izpirituzko balio askok garrantzia galdu dute \u2013herrigintzan eta, oro har, elkarteetan parte hartzeko gogoa, elkartasunerako joerak \u2013, eta, ostera, balio mate\u00adrialak \u2013atarramentu ekonomikoa, kanpo itxura erakargarria, prestigiodun lanbidea eta autoa izatea...\u2013 indartu eta hedatu egin dira. Gizakiaren garapen pertsonalari baino garran\u00adtzi handiagoa ematen zaio, orain, gauzak edukitzeari. Izan eta ukan aditzak nahastu egin ditugu, eta erosteko gaitasuna erabiltzen hasi gara gure ingurukoen izaera neurtzeko. Garena dugu, eta duguna gara; horra gure modernotasuna.\n\nKapitalismoak, estatuaren boterearen indartzeak, parlamentarismoaren hedape\u00adnak, europarren mundu mailako botere eko\u00adno\u00ad\u00admiko eta politikoa areagotzeak eta arra\u00adzoian eta aurrerapen zientifikoan gero eta uste handi\u00ada\u00adgoa izateak iraultza industrialaren bidea ireki ziguten, eta amaiga\u00adbeko kon\u00adtsumoa ahalbidetzen duten ekono\u00admiak ekarri. Harrezkero, zenbat eta gehiago kon\u00adtsu\u00ad\u00admitu eta aberastasun gehi\u00adago izan, orduan eta oparotasun eta kontsu\u00admo aukera gehiago ditugu. Gizakia aberatsago eta goseago.\n\nKontsumo gizarteak lehiakortasuna eta aukera gehiagoko merkatuak ekarri dizkigu, baita erosketak egiteko modu erosoagoak eta bizitza errazten diguten produktu sofistikatuagoak ere. Gero eta bizi kalitate hobea ematen digute bai epeka edo mailegu bidez erosteko aukerak, bai kreditu txartelak, bai Internetek edo katalogo bidez urruneko produktuak eskuratzeko ahalbi\u00addeak Kon\u00adtsu\u00admo gizarteak erosle eta zerbitzuen erabil\u00adtzaile eskolatuagoak eta zorrotzagoak ere ekarri ditu. Kontsumi\u00adtzaileok inolako eskubiderik ez genuen egoeratik, mugi\u00admendu eta kontsumitzaile kontzientzia gero eta indartsuagoa izatera pasatu gara. Kontsu\u00admi\u00adtzai\u00adleen aldeko kon\u00adtzien\u00adtzia han\u00addia\u00adgoa dago gizartean. Nolana\u00adhi ere, zertxobait txarto doala ohartzen gara.\n\nModernitateak garapen ekonomikoa ahalbi\u00addetu du, baina merkatuarekiko dependentzia izugarria ekarri digu eta mendekoagoak bihurtu gaitu. Beste hitz batzuetan esanda, merkatu askeak amaigabeko aukerak eskaintzen dituen itxura eman nahi izaten du, baina, egiatan, produktu jakin batzuen artean aukeratzera behartzen gaitu. Gizaki auto\u00adno\u00admoa izatea ia-ia ezinezkoa da, eta, ondorioz, multinazional eta banaketa enpresa handiek ezartzen dizkiguten joera, moda eta produktuetara moldatzea beste aukerarik ez dugu.\n\nModernitateak, kontsumitzaile askeak desagerrarazteaz gain, gizarte arriskutsua sortu du, eta bizi garen planetaren eta datozen belaunaldien etorkizuna zalantzan jarri. Siste\u00adma kapitalista eta neurrigabeko kontsu\u00admoa hedatzen joan diren abiadura berean, mundua ezegonkorragoa eta deso\u00adrekatuagoa egin da.\n\nGizarte arriskutsuaren ironiarik azpimarragarrienetako bat zera da: gosea pasatzen duten milioika lagunen alboan, gehiegizko pisuaren ondorioz hiltzen diren pertsonak daudela. Gutxiegia eta larregia beti kaltegarria. Beste batzuek, aldiz, desberdin eran\u00adtzu\u00adten diote gizarte kontsumista honek bultzatzen duen anomiari, identitate galerari eta auto\u00ades\u00adtima baxuari, eta behar dutena baino gutxiago jaten dute; hots, anorexia eta bulimia bezalako gaixotasunak garatzen dituzte. Herrialde txiroetan bizi diren biztanleen gorputzak nahi ditugu, horiek pasatzen dituz\u00adten gabeziak pasatu gabe. Arriskurik gabeko oparotasuna nahi dugu; ona txarrik gabe.\n\nIndibidualismoa, materialismoa, hedo\u00adnis\u00admoa, neurrigabeko kontsumoa eta kultur homogeneotasuna bultzatzen diren gizarte eredu honetan, gure gorputza behar bezala zaintzeko eta osasuntsu egoteko gauza naturalak jan behar ditugula esaten digute, eta produktu biologikoez, organikoez, biodi\u00adnamikoez eta ekologikoez betetako apalak eskaintzen dizkigute. Gure bizitzen gehiegizko artifizialtasunak naturara buel\u00adta\u00adtzeko eta elikagai osasuntsuak jateko gogoa areagotu du, askotan era obsesiboan.\n\nHonela, bada, elikatzeari loturiko azken gaixotasun psikologikoa ortorexia da; hau da, soilik elikagai sanoak eta naturalak jateko joera itsua. Gure gehiegizko artifizialtasunak simaur hutsez hazitako azenarioak, baserriko arrautzak edo pestizidarik gabeko fruituak jainkotu ditu. Gizarte arriskutsuan zailtasun handiak ditugu erdibidea aurkitzeko. Natu\u00adrara bueltatzeko joera indartzen ari da, baina, kasu askotan, modu obsesiboan eta artifizialean.\n\nAnorexia, bulimia eta ortorexia beza\u00adlako gaixotasun psikologikoak gutxi balira, gure gizartean izugarrizko frus\u00adtrazioa metatzen ari da. Asko dira, ikus-entzunezko hedabideetatik bidaltzen diren kon\u00adtsumo mezu tentagarriei aurre egin ezinik, arazo larriak dituztenak; esan nahi baita, iragarkiek eta, oro har, ikus-entzunezko hedabideek islatzen duten mundu osasuntsu, aberats eta buruhausterik gabea eskuratu ezinik goibel bizi den pertsona larregi dagoela. Eza eta ezina: harriak baino gogorragoa.\n\nGure gizartean frustrazioak erosketa mendekotasuna ere sendotu du. Gero eta jende gehiagok eros daitekeena baino gehiago erosten du, behar ez diren gauzak erosten ditu etengabe edo dendan behar baino denbora gehiago pasatzen du. Horrenbestez, gero eta jende gehiagok ditu arazo ekonomikoak eta zorrak.\n\nKontsumo gizarteak gizaki mota berri bat eta ekonomiaren eta, oro har, gizartearen antolaketa berria sustatzen ditu. Orain arte nagusitu diren bizitzeko eta harremanak egiteko erak, gure hiriak eta espazioak antolatzeko moduak, elikatzeko ohiturak eta lan egiteko eta aisialdirako arauak aldatzen ari dira, eta multinazionalen araberako inte\u00adresak, ideologiak eta arauak gailentzen. Izen handiko marken, azalera handiko merka\u00adtaritza zentroen eta banaketa enpresa handien neurrira egindako gizartea izango dugu aurki.\n\nKontsumo gune erraldoiek plan urba\u00adnis\u00adtikoak berregokitzen dituzte, errepi\u00adde sareak aldatzen edo berrantolatzen dituzte, edota nekazaritzarako egokiak diren lurrak apar\u00adkaleku bihurtzen. Espazioa eta lurrak ere neurrigabeko kontsumoaren mende jarri dira, eta, hiriak eta lurraldea antolatzean, herrita\u00adrron bizikidetasunari baino garrantzi handia\u00adgoa ematen hasi gara errentagarritasunari eta etekin ekonomikoei.\n\nOro har, beraz, mundua orain dela mende erdi baino arriskutsuagoa eta desorekatuagoa da. Neurrigabeko garapenak eta kontsumoak hankaz gora jarri dute orain arteko oreka sozial eta ekonomikoa, eta, ondorioz, norae\u00adze\u00adko egoera gailendu da. Aberasta\u00adsunen ekoizpen mugagabeak maneiagaitzak diren arriskuen ekoizpena dakar, baita jasanezinezko galera ekonomikoa ere.\n\nBeste mundu mota bat lortzeko ekime\u00adnak, protokoloak, proposamenak eta biltza\u00adrrak ugari dira, baina denbora aurrera doa, eta ez dirudi ganorazko pausurik ematen denik. Gehiegizko kontsumoaren atzetik dauden gizarte filosofia eta portaerak barneratuegi ditugu, gauzak egun batetik bestera alda\u00adtzeko. Quousque tandem? Merkataritza gune handiak, monopolio eta oligopolioak, pro\u00adduktu transgenikoak eta seriean egindako produktuak ezinbesteko bihurtu dituen filo\u00adsofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen dugun arte.", "question": "Ugari dira beste mundu mota bat lortzeko proposamenak, protokoloak...", "candidates": ["Baina, are ugariagoak dira filosofia neoliberal eta kontsumistaren aldeko ekimenak eta batzarrak.", "Dena den, ez du ematen epe laburrean aldaketarik izango denik.", "Eta, dagoeneko, nabariak dira beroriek ekarritako aldaketak.", "Filosofia neoliberal eta kontsumista zalantzan jartzen hasi garen seinale."], "answer": 1}
{"id": 140, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "1960ko abuztuaren 24an", "candidates": ["El Correo Espa\u00f1ol-eko C. Barrenarekin batera agertzen den Ordo\u00f1ez toreatzailea harrapatu zuen zezen batek.", "Ernest Hemingwayk Bilboko plazan adarkada jaso zuen Ordo\u00f1ez toreatzaileari bisita egin zion.", "El Correo Espa\u00f1ol-eko argazkian, zezen batek Ordo\u00f1ez toreatzailea harrapatzen du.", "Ernest Hemingway lehenengo eta azkeneko aldiz iritsi zen Bilbora."], "answer": 1}
{"id": 141, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Idazlearen arabera, El Correo Espa\u00f1ol-ek", "candidates": ["ez zukeen Hemingway aipatuko Francoren emazteagatik izan ez balitz.", "ez du Hemingway ospetsua inoiz aipatu izan.", "dio Hemingway Donostian izan zela, zezenketaren buru.", "dio Franco Donostian izan zela aurreko egunetan, emaztearekin."], "answer": 0}
{"id": 142, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Zer dio testuak Francoren erregimenari buruz?", "candidates": ["Ondo zetorkiola Ernest Hemingway Errepublikaren aldekoa izatea.", "Ondo zetorkiola Ernest Hemingway Bilbora etortzea.", "Ondo zetorkiola Ernest Hemingway Nobel sariduna izatea.", "Ondo zetorkiola lau milioi turistek uzten zuten dirutza."], "answer": 1}
{"id": 143, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Ernest Hemingway idazle ospetsua 1929an Bilbon", "candidates": ["bere herrikide toreatzaile bat ikusten izan zen.", "birritan izan zen, abuztuaren 24an eta irailaren 29an.", "izan zen lehenbiziko aldiz, kazetari lanetan.", "36ko gerrarako idazkari eta hornikari baten bila ibili zen."], "answer": 0}
{"id": 144, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Hemingwayk Heriotza arratsaldean obran, idatzi zuen", "candidates": ["Bilbok meatzaritzan ziharduela, eta itsusia eta aberatsa zela.", "Bilbo hiri industriala eta itsasketari emana zela.", "Missouriko eta Senegaleko St Louis biekin alderatu zitekeela aberats-itsusian eta beroan.", "Bilbon Missouriko eta Senegaleko St Louis bietan adina bero egiten zuela beti."], "answer": 0}
{"id": 145, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Bilbo eta mendiei buruz, zein irudi zuen Hemingwayk?", "candidates": ["Bilbo botxo batean zegoela, mendiz inguratuta.", "Bilboko irudi topikoa gehiago lotzen zuen itsasoarekin mendiekin baino.", "Bilbo inguruko mendiak ez zituen ia aipatu ere egin, harik eta gerrako bonbardaketak gertatu arte.", "Mendietako meategiek Bilborentzat garrantzi handia zutela idatzi zuen, hiri aberatsa izateko."], "answer": 0}
{"id": 146, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Zer dio Erdoza pilotariaz?", "candidates": ["Ikusi zuela, baina partidu txarrak egin zituela.", "Lastima izan zela, eguraldi txarra egin zuela ikusi zuenean.", "Hemingwayk ez zuela denbora luzean ikusi.", "Bera ikustera propio etorri zela Europara."], "answer": 0}
{"id": 147, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "1959ko abuztuan, Mundakara joan zenean, zer gertatu zen?", "candidates": ["Autotik irten barik egon zela apaizari itxaroten zioten bitartean.", "Itaunketa egin ziotela apaizari bere etxean, kanposantura lagundu ziezaien.", "Andres Untzain apaizaren etxera joan zela haren bila.", "Untzainen etxetik pasatu zirela, apaiz hilaren hilobia nork erakutsiko."], "answer": 3}
{"id": 148, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Zer dio Lucia Regina Solturak?", "candidates": ["Kuban, apaiza itsasontzirako gizon bila ari zela aurkitu zuela Hemingwayk.", "Biarritzen barrena heldu zela Kanalako apaiza Kubara.", "Hemingway gerra denboran ezagutu zuela.", "Apaizak itsasontzia zuela eta Hemingway harekin ateratzen zela arrantzuan."], "answer": 1}
{"id": 149, "context": "Hemingway Bilbon\n\n\n\n\n1960ko abuztuan Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penin\u00adtsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordo\u00f1ez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Espa\u00f1ol egunka\u00adrian emandako argaz\u00adkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, torea\u00adtzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean.\n\nAbuztuaren 20an, Carlos Barrenak sinatu\u00ad\u00ad\u00adriko elkarrizketa eman zuen argitara egunkari berean. Bertan, Ernest Hemingway bere \u201cidolo\u201d Ordo\u00f1ezi jarraituz etorria zela zioen, eta titularrak eransten zuenez, \u00abhor izango da Bilboko korridetan\u00bb, pluralean. Titularrak parentesi artean argitzen du Ernest Hemingway 1954ko Nobel sariduna dela.\n\nArgitu beharreko kontua, Ernest Heming\u00ad\u00ad\u00adwayren Nobel sariarena, 1960ko abuztuko ostegun honetara arte Bilboko egunkarian ez baita \u201cexistitu ere egin\u201d idazle bestela ospetsu hori. Baina 1960ko honetan desber\u00addi\u00ad\u00adna zen. Idazlea ez zen egun horretan zezen-plazara etorria zen izendun bakarra. Zezenketaren buru, hantxe zegoen Franco diktadorearen emazte Carmen Polo. Aurreko egunetan, berriz, Donostiako zezenetan, Franco bera zen plazako presidente egona. Diktadurarentzat, zezenketa Espainia esen\u00adtzia\u00ad\u00adlaren sinbolo esentzialetakoa zen.\n\nHalaxe begitandu behar zitzaien 1959an Spanish Earth delakoan aipatzen diren bisitan izaniko lau milioi turistetako gehienei, dirutza politak uzten zituzten bisitari aberats haiei, hain zuzen. Beraz, turistak erakartzearen aldetik, Errepu\u00adbli\u00adkaren zale ohi zen Ernest Hemingway Nobel sariduna etortzea berez ere baden propaganda, ezin hobeto datorkio Erregimenari. Sinbolikoki, idazleak eta diktadurak elkarbizitza baketsuaren antzeko itun isila sinatu dute. Edo hobeto esanda, aitortu gabeko itun hori 1953az geroztik dute sinaturik (urte horretan Espainiara itzuli aurretik bateko eta bestekoekin hitz egin zuen, Kuban bertan; Espainiako diplomatikoen oniritzia ukan zuen).\n\nDena den, Hemingway urte hori baino lehenago egonda zegoen Bilbon, 1929an bere aberkide eta toreatzaile Sidney Franklyn \u2013Brooklyneko toreatzailea, Madrilen 36ko gerraren garaian idazkari eta hornitzaile izan zuena\u2013 ikusten izan zen. Irailaren 29an izan zen hori, zekorketa batean.\n\n\u00abBilbo hiri aberats-itsusia da, meatza\u00adri\u00ad\u00ad\u00adtzan diharduena, non batzuetan St Louisen egiten duenaren bezainbesteko beroa egiten duen, berdin St Louis Missourikoari zein St Louis Senegalekoari alderatu\u00bb, idatzi zuen 1932an Heriotza arratsaldean obran. Horren antzeko zerbait idatziko du orain, 1959ko urte hasieraz geroztik buruan eta azken uda biotan esku artean dakarren proiektuan. Izan ere, proiektua Heriotza arratsaldean haren eguneratzea dateke, eta horrexek ekarri du Spanish Earth obrara 1959-60an:\n\n\u00abBilbo hiri industriala eta itsasketari emana da, egon ere mendi arteko botxo batean barrena datorren ibaiaren ertzean baitago. Hiri aberatsa da, handia, sendoa, eta bero-hezea nahiz hotz-hezea\u00bb.\n\nBilboko mendiekin Ernest Hemingwayk tema itzela ukan zuen. 1937ko apirilaren 30ean, aleman eta italiar hegazkinek Gerni\u00adka bonbardatu ondoren paratu zuen kronikan, \u00abBilbo mendiek osaturiko katilu\u00adan datza\u00bb idatzi zuen. Aspaldi zeukan egina Bilboren irudi hori idazleak. Gainerakoan, meatzaritza aipatu zuen 1932ko liburuan, itsasketa aipatuko du 1959-60koan, baina batez bestekoan berdin\u00adtsuak dira aipame\u00adnak, eta biak ere biak bata bestea bezain topikoak.\n\n\u00ab\u2014Zer egingo du berorrek gaurko arrastian Bilbon\u00bb \u2013galdetu zion El Correo-ko kazetariak.\n\n\u00ab\u2014Orain, lehenik eta behin, nire burua apur bat apaindu. Gero kostaldean ibili nahi dut, Kuban ezagutu nituen lagun batzuekin batera. Pilota partiduren bat ikusteko gogoa ere badut. Gogoko dudan kirola da. Kuban partidu franko ikusi nuen, baina orain beraren berezko giroan ikusi nahi nuke bat\u00bb.\n\nPilota partiduak bere giroan, hots, Euskal Herrian, Ernest Hemingwayk lehendik ere ikusirik zituen. \u00abLuze zela nengoen Erdoza ikusteko gogoz. Behin Europan nengoelarik, 1927an hain zuzen, Donostiara bidaia egin nuen, haren pilotakada ikaragarriak zuze\u00adne\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adan ikusteko helburuarekin bakarrik. Lastima: Erdozak denboraldi txarra egin zuen\u00bb.\n\nElkarrizketa horretan esan barik utzi zirenak esandakoak baino interesgarriagoak diratekeen arren, Hemingwayk esandakoen artean Kubako lagunekin kostaldera joa\u00adte\u00adkoa zela. Halaxe egin zuen 1959ko abuztuan. Mundakara heldu zenean, auto bi ikusi zituzten Mundakako Kale Nagusian, geldi. Bere autotik irten barik, idazleak, Andres Untzain abadearen etxekoren bat itaundu zuen, kanposantura laguntzeko. Goiko Ka\u00adlean geratzean, berriz, abade ordurako hilaren etxekoen helbidea baze\u00adkiela erakutsi zuen, hain zuzen ere, Mundaka polito ezagutzen zuen baten bat ere bazetorrelako auto haietan. Agian hantxe zen Lucia Regina Soltura, abadearen iloba Teodoro Untzain\u00adekin batera. Biek ere biek endekaturik dute oroigailua, Lucia Regina Solturak batez ere. 2001eko udan haren bisitan izan nintzelarik, nahasturik zuen burua. Eskerrak Bilboko Bilbao aldizkarian duela zenbait urte argitaratutako elkarriz\u00adketa esku artean dudan:\n\n\u00abHemingwayrekin ere tratua izan nuen \u2013dio Lucia Reginak\u2013, Kanalako abadeari esker. Abadeak, gerra denboran, nazionalak iristean itsasadarra igerian zeharkatu, Biarritzera ihes egin eta handik Kubara jo zuen. Behin batean frontoian sartu zen, eta hantxe topatu zuen Hemingway, orduan bere itsasontzirako gizonen bila zebilelarik, eta gizon honek itsasontzia antolatu zion eta harekin arrantzuan irteten zen. Geroago, ordurako abadea hilda zegoela\u00adrik, Munda\u00adka\u00adko itsasadarra ezagutu nahi izan zuen. Orduan hona etorri eta dei egin zidan. Halandaze, itsasadarrean barrena txangoak egiten genituen eta zezenketa batzuk ikusi genituen\u00bb.\n\n1960ko honetan Bilbora egin duen bisitaldia laburra izango da, eta ugariak zere\u00adginak. Hala nola, Juan Du\u00f1abeitiarekin egotea, zeren eta 1960 honetan idazlearen lagun min Juan Du\u00f1abeitia Sinsky Bilbon da.\n\nErnest Hemingway eta Juan Du\u00f1abeitia, Urzelay margolariak esan bezala, biak bizi artean Kastor eta Polux izan baziren ere, hil ondoren ez zien Zeusek bere kutunei eman zien tratu bera eman. Zeusek Kastor eta Polux zerura eroan zituen, konstelazio bila\u00adka\u00ad\u00adrazirik. Aldiz, Hemingway idazle handien Olinpora igoarazi duen aldi berean, Juan Du\u00f1abeitia bikia, Ahanzturaren Artxi\u00adpe\u00adlagoko irla bilakarazi du.", "question": "Bilboko Bilbao aldizkarian argitaratutako elkarrizketa batean, Lucia Reginak", "candidates": ["Andres Untzainekin izandako harremanaz dihardu.", "burua nahasturik zuela aipatzen da.", "Hemingwayrekin izandako tratuaz dihardu.", "Kanalako abadearen balentriez dihardu."], "answer": 2}
{"id": 150, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Karlos Santamariak", "candidates": ["orain dela hamar urtera arte-edo aurrean izan dituen gai guztiak jorratu ditu.", "azken hamar urteotan egokitu zaizkion arazo guztiei heldu die.", "nazioarteari gehiago erreparatu dio bere herriari baino.", "bere herriari gehiago begiratu dio, kanpoko gaiei baino."], "answer": 0}
{"id": 151, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zein da Karlos Santamariaren lan idatzia?", "candidates": ["Liburuek erakusten dute bere neurria.", "Artikulu labur ugari idatzi ditu.", "Zatika argitaratutako lau liburu ditu.", "Lau liburutan bildutako artikuluak."], "answer": 1}
{"id": 152, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zein da artikulua egin duenaren iritzia?", "candidates": ["Zenbaiten ustez ez duela pentsamendu propio handirik.", "Ez duela bere-berea den pentsaerarik.", "Zatitxoka ematen duenez, ez duela pentsaera landurik.", "Bere pentsaera, zatitxoka emanda egon arren, oso landua dela."], "answer": 3}
{"id": 153, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zein mailatan ezagutzen du jendeak Karlos Santamariaren lana?", "candidates": ["Gehienek asko jota bi lan alor ezagutzen dituzte.", "Jende gehienak osotasunean ezagutzen du.", "Gehienentzat euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena da.", "Gehienek alor bakarra ezagutzen dute: euskal kulturaren mundua."], "answer": 0}
{"id": 154, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zein mailatan hartu du parte hainbat proiektutan?", "candidates": ["Beti ere sortzaile izan da, hutsetik abiatuta.", "Protagonismo nagusia berari egokitu zaio gehienetan.", "Partehartze aktiboa izan du beti, nola edo hala.", "Barrutik baino gehiago kanpotik lagundu du kasu askotan."], "answer": 2}
{"id": 155, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zer dio Karlos Santamariaren maisutasunaz?", "candidates": ["Irakasle izan zelako duela maisutzat.", "Bere ikasleak bat datozela bere pedagogo alderdia aipatzerakoan.", "Pedagogiako ikasleek bere maisutasuna aipatzen dutela.", "Artikuluetan bere irakasle lanak bildu nahi izan zituela."], "answer": 1}
{"id": 156, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zer da Euskal Unibertsitatea Karlos Santamariaren ustez?", "candidates": ["Bere helburu eta lorpen nagusia Euskal Unibertsitatea da.", "Euskal Unibertsitatea lor daitekeen gauzatzat jotzen zuen.", "Euskal Unibertsitatea utopia dela aldarrikatu zuen sari bat jasotzean.", "Euskal Herriko Unibertsitatea eta Euskal Unibertsitatea parekotzat ditu."], "answer": 1}
{"id": 157, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Karlos Santamariak", "candidates": ["gaztetan hasi baina 50 urterekin bukatu zuen euskalduntze prozesua.", "urteetan aurrera zihoala ekin zion euskal kulturgintzari.", "txikitan ikasi zuen euskara, garai hartako ikastoletan.", "euskaldunberria izanik, ez zuen hizkuntza alorrean eguneratze lanik egin."], "answer": 1}
{"id": 158, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zer aipatu du artikuluaren egileak 1963 eta 1967 urteei buruz?", "candidates": ["Rikardo Arregi itzalean utzi zuela.", "1963an Zeruko Argia aldizkaria sortu zuela.", "Rikardo Arregik eragin handia izan zuela K. Santamariarengan.", "Jakin aldizkarian lankide izan zuela K. Santamaria."], "answer": 3}
{"id": 159, "context": "Karlos Santamaria: ez adiorik\n\n\n\n\nZaila da, oso zaila, Karlos Santamariaren lana hitz bitan kontatzea. Duela hamar bat urtera arte, parean suertatu zaizkion arazo guztiak erabili eta landu dituela esan daiteke. Ehuneko ehun da zientzi gizona eta ehuneko ehun humanista, esate baterako, sintesi zaila bezain emankorra eskainiz. Nazioarteko pentsaeraren eboluzioa bertatik bertara jarraitzen du eta, era berean, bere herriko arazoetan murgil-murgil eginda dago.\n\nKarlos Santamaria ezin da neurtu soilik bere liburuetatik. Liburuak idatzi ditu, bai, lau bat, baina bere pentsamendua, bere ideiak zatika-zatika eskaini ditu, pildoratan bezala, orrialde eta erdiko artikuluxketan. Mila bat artikulu publikatu ditu. Artikulu-gizona da Karlos Santamaria. Pentsa lezake norbaitek bere pentsaera dosi txikitan ematen duela-eta pentsamendu propio gutxikoa dela, ez duela pentsaera landurik. Ezta hurrik eman ere, Karlos Santamariaren kasuan.\n\nBere lanak definitzen du hobekien Karlos Santamaria. Baina bere lanaren bidez ongi definitzea ez da samurra. Hain gauza diferenteak egin ditu, pertsona diferenteen lanak ematen dute eta ez pertsona bakarrarenak.\n\nKarlos Santamaria diferente asko dago jendearentzat: batzuentzat, Karlos San\u00adtamaria Donostiako solasaldietakoa da; beste batzuentzat, irakasle bizi eta interesgarri hura; beste batzuentzat, Igeldoko meteorologi arduraduna; beste batzuentzat, Santo Tomas Lizeoaren sortzailea; beste batzuentzat, Pax Christi-ko idazkaria; beste batzuentzat, euskal aldizkariak eta euskara batua bultzatzen sutsuki aritu zena. Karlos Santamaria asko dago bai, eta lanak ditu Karlos Santamaria bere osotasunean biltzeak. Jende gehienak alor bateko, eta gehienez biko Karlos Santamaria ezagutzen du.\n\nAipaturiko proiektu eta lan guztiotan sortzaile eta bultzatzaile izan da beti, zenbaitetan hutsetik sortuz errealitate berriak eta beste zenbaitetan hobekuntzak edo aldaketak barrutik eraginez. Bietan, sortzaile eta bultzatzaile gisa, Karlos Santamariak elkarlanean gauzak egiten asmatu du. Karlos Santamaria ez dut sekula protagonista ikusi, bidelagun izaten jakin du, ibili den tokietan apal eta umil ibiltzen asmatu du, taldean eta jende gaztearekin lan egitea atsegin izan du beti.\n\nKarlos Santamaria maisu izan da, maisu, bai irakasle gisa eta bai idazle gisa. Haren ikasle guztiek aho batez aipatzen dute \u201cDon Carlos\u201den dohain hori, pedagogoarena. Haren artikuluak ere maisulanak dira, bi adieratan: ezin hobeto tajutuak direlako eta beraien izaera didaktikoa nabarmena delako. \u201cHerriko maisu\u201d deitu dio Joxe Azurmendik.\n\nHistoriak izen propioarekin aipatuko ez baditu ere, eta horregatixe agian, Karlos Santamariak sarri isilean egin dituen lan batzuk aipatu nahi ditut hemen. Irakaskuntzaren mailakoak lehenengo eta euskalgintzakoak gero.\n\nEuskal Unibertsitatea helburu duen bide luzean era eta talde askotan jardun du Karlos Santamariak.\n\nKarlos Santamariaren buruan gauza bat da Euskal Herriko Unibertsitatea eta beste bat Euskal Unibertsitatea. Azken hau ez da utopia, egingarria baizik. Halaxe aldarrikatu zuen Euskal Herriko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuenean.\n\nKarlos Santamariak landu duen beste bide bat euskalgintza da, euskal kultura modernotzea, gaien eta hizkuntzaren aldetik eguneratzea.\n\nEuskaldunberria da Karlos Santamaria, gaztetan hasia euskara ikasten Toribio Altzaga eta Maria Dolores Agirrerekin. Baina euskal kulturan sartu, berandu sartu zen, 50 urtetik gora zeuzkalarik. Sartzen denean buru-belarri sartzen da, hori bai. Hala idazten eta kazeta arduretan nola euskararen normalkuntzan, ahaztu gabe ikastolen aldeko lana.\n\nZeruko Argia-ren bidetik abiatu zen, 1963 aldera, aldizkari honen berrabiapuntuan hain juxtu. Jakin aldizkarian erredaktoreburu gertatu zen 1967an. Elkarrekin geunden hor, eta luzaz mintza naiteke haren eraginaz eta Rikardo Arregirengan zuen itzalaz. Anekdota eta oroitzapen ugari ditut urte haietakoak. Zer eskertu ere asko.\n\n1968tik aurrera euskararen berreskurapen eta normalkuntza lanetan ere badabil, euskara batu eta modernotu egin behar zela eta. Ikastolen aldeko borrokan lehen orduko langilea izan zen, ikastolak legez kanpokoak ziren garaikoa; eta gerora ere lehengo lepotik zuen burua: Hezkuntzaren arduradun izan zenean, lege eta ekonomia aldetik indartu zituen ikastolak.\n\nEz nuke ahaztu nahi, azkenik, Euskaldunon Egunkaria abiatzeko unean, \u201cEgunkaria Sortzen\u201d talde eragileko lehen izena berea izan zela. Eta Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu zen Joseba Arregiri egin genion lehen bisitan han zegoela bera (80 urte ondo beteak zituela) Joxemi Zumalaberi eta bioi laguntzen.\n\nAzken urteetan bizitza publikotik erretiratuta egon da. Buruak lagundu dion arte segitu du lagun zaharrekin solasean. Biziki maite zituen topaketa horiek. Urteetan egon naiz Karlos Santamariarekin hilean behingo solasaldia egiten, Donostiako kafetegi batean lehenengo eta gero bere etxean. Inguruko eta munduko gai guztiei ematen zien errepasoa. Bizitza osoan landu zituen gaiak ziren, beti berak, baina ugari eta aberats. Rikardo Arregi aipatu gabeko bilerarik ez zen izango gure artean.", "question": "Zertan aritu zen 1968tik aurrerako urteetan?", "candidates": ["Ikastolak sortzeko legeak atera eta bitartekoak lortu zituen.", "Euskaldunon Egunkaria-ren lehen zuzendaria izan zen.", "Besteak beste euskara indartzen jardun zuen.", "Euskararen normalkuntza lanetara mugatu zuen bere jarduna."], "answer": 2}
{"id": 160, "context": "Sakamantekas dator!\n\nHaurrak izuarazteko erabili izan den pertsonaia. Fantastikotzat dugu gaur, baina iragan mendean oso famatua izan zen Espainia osoan Sakamantekas gaitzizeneko hiltzaile arabarra. Juan D\u00edaz de Garayo Ruiz de Argando\u00f1a zuen izena, eta Egilazen jaio zen 1821ean. Nekazari eta morroi ibili zen Arabako hainbat herritan, lau aldiz ezkondu zen, eta lehendabiziko emaztearekin bakarrik, La Zurrumbona delako batekin, izan omen zen zoriontsu. Sei emakume hil zituen, seiak bortxatu eta gero. Beste lauk ihes egitea lortu zuten. Gasteizko Polborinean urkatu zuten 1880. urtean, eta Madrilera eraman zuten haren burmuina, orduko mediku famatuenek gaiz\u00adtakeria hura guztia genetikoa ote zen azter zezaten, oso modan baitzeuden genetika eta giza jokabideen arteko loturen teoriak (Zolak bere nobeletara eraman zituenak). Medikuek ez zioten froga berririk erantsi teoria horren txostenari, Sakamantekas hiltzaile arrunta zela erabaki baitzuten.\n\nIragan mendekoak dira trenak ere, eta zerikusi zuzena izan zuten Sakamantekasi zitzaion izuarekin. Trenbideetako antzinako makinistei buruzko ustea da Sakamantekasen istorio bitxi bat, Arabako hiltzailearekin izena beste zerikusirik ez duena. Trenaren hasierako garaiak ziren. Esames eta izu ugari sortzen zuen makina berriak jende xehearen artean, oso uste zabaldua baitzen haurren gantza behar izaten zela trenen makinak koipezteko; uste hori zela eta, haur desagertuen berriak bolo-bolo hasi ziren zabaltzen herriz herri.\n\nEmeterio Arresek uste horren oihartzuna jaso zuen Olerti berrizte liburuko \u00abDonostiara o\u00f1ez\u00bb olerkian, non Donostia lehen aldiz ezagutu zuen egunaren lilura gogoratzen duen:\n\nGizon bat Bretxan deiadar bizi,\n\nSakamantekas! Barbarasa\u00f1a!...\n\nZapi teinkatu handi batera\n\nZuzenduz txorrotx bere hagaia.", "question": "Zein da egia Juan D\u00edaz de Garayori buruz?", "candidates": ["Sakamantekas zen Juan D\u00edaz de Garayo pertsonaia fantastikoaren ezizena.", "Gaizkile arrunta izanagatik, haren ezizena umeak ikaratzeko erabili ohi zen.", "Zolak eta XIX.eko literaturak ospetsu bihurtu zituzten haren ibilera odoltsuak."], "answer": 1}
{"id": 161, "context": "Sakamantekas dator!\n\nHaurrak izuarazteko erabili izan den pertsonaia. Fantastikotzat dugu gaur, baina iragan mendean oso famatua izan zen Espainia osoan Sakamantekas gaitzizeneko hiltzaile arabarra. Juan D\u00edaz de Garayo Ruiz de Argando\u00f1a zuen izena, eta Egilazen jaio zen 1821ean. Nekazari eta morroi ibili zen Arabako hainbat herritan, lau aldiz ezkondu zen, eta lehendabiziko emaztearekin bakarrik, La Zurrumbona delako batekin, izan omen zen zoriontsu. Sei emakume hil zituen, seiak bortxatu eta gero. Beste lauk ihes egitea lortu zuten. Gasteizko Polborinean urkatu zuten 1880. urtean, eta Madrilera eraman zuten haren burmuina, orduko mediku famatuenek gaiz\u00adtakeria hura guztia genetikoa ote zen azter zezaten, oso modan baitzeuden genetika eta giza jokabideen arteko loturen teoriak (Zolak bere nobeletara eraman zituenak). Medikuek ez zioten froga berririk erantsi teoria horren txostenari, Sakamantekas hiltzaile arrunta zela erabaki baitzuten.\n\nIragan mendekoak dira trenak ere, eta zerikusi zuzena izan zuten Sakamantekasi zitzaion izuarekin. Trenbideetako antzinako makinistei buruzko ustea da Sakamantekasen istorio bitxi bat, Arabako hiltzailearekin izena beste zerikusirik ez duena. Trenaren hasierako garaiak ziren. Esames eta izu ugari sortzen zuen makina berriak jende xehearen artean, oso uste zabaldua baitzen haurren gantza behar izaten zela trenen makinak koipezteko; uste hori zela eta, haur desagertuen berriak bolo-bolo hasi ziren zabaltzen herriz herri.\n\nEmeterio Arresek uste horren oihartzuna jaso zuen Olerti berrizte liburuko \u00abDonostiara o\u00f1ez\u00bb olerkian, non Donostia lehen aldiz ezagutu zuen egunaren lilura gogoratzen duen:\n\nGizon bat Bretxan deiadar bizi,\n\nSakamantekas! Barbarasa\u00f1a!...\n\nZapi teinkatu handi batera\n\nZuzenduz txorrotx bere hagaia.", "question": "Trenaren hasierako garaietan jende xeheak uste zuen", "candidates": ["D\u00edaz de Garayok umeak bahitu eta makinistei eramaten zizkiela.", "trenak ibili ahal izateko umeen gorputz osagaiak behar zirela.", "hiltzaile arabarraren sei hilketek eta umeen desagerketek zerikusia zutela."], "answer": 1}
{"id": 162, "context": "Sakamantekas dator!\n\nHaurrak izuarazteko erabili izan den pertsonaia. Fantastikotzat dugu gaur, baina iragan mendean oso famatua izan zen Espainia osoan Sakamantekas gaitzizeneko hiltzaile arabarra. Juan D\u00edaz de Garayo Ruiz de Argando\u00f1a zuen izena, eta Egilazen jaio zen 1821ean. Nekazari eta morroi ibili zen Arabako hainbat herritan, lau aldiz ezkondu zen, eta lehendabiziko emaztearekin bakarrik, La Zurrumbona delako batekin, izan omen zen zoriontsu. Sei emakume hil zituen, seiak bortxatu eta gero. Beste lauk ihes egitea lortu zuten. Gasteizko Polborinean urkatu zuten 1880. urtean, eta Madrilera eraman zuten haren burmuina, orduko mediku famatuenek gaiz\u00adtakeria hura guztia genetikoa ote zen azter zezaten, oso modan baitzeuden genetika eta giza jokabideen arteko loturen teoriak (Zolak bere nobeletara eraman zituenak). Medikuek ez zioten froga berririk erantsi teoria horren txostenari, Sakamantekas hiltzaile arrunta zela erabaki baitzuten.\n\nIragan mendekoak dira trenak ere, eta zerikusi zuzena izan zuten Sakamantekasi zitzaion izuarekin. Trenbideetako antzinako makinistei buruzko ustea da Sakamantekasen istorio bitxi bat, Arabako hiltzailearekin izena beste zerikusirik ez duena. Trenaren hasierako garaiak ziren. Esames eta izu ugari sortzen zuen makina berriak jende xehearen artean, oso uste zabaldua baitzen haurren gantza behar izaten zela trenen makinak koipezteko; uste hori zela eta, haur desagertuen berriak bolo-bolo hasi ziren zabaltzen herriz herri.\n\nEmeterio Arresek uste horren oihartzuna jaso zuen Olerti berrizte liburuko \u00abDonostiara o\u00f1ez\u00bb olerkian, non Donostia lehen aldiz ezagutu zuen egunaren lilura gogoratzen duen:\n\nGizon bat Bretxan deiadar bizi,\n\nSakamantekas! Barbarasa\u00f1a!...\n\nZapi teinkatu handi batera\n\nZuzenduz txorrotx bere hagaia.", "question": "Donostian ere izan zuen oihartzunik Sakamantekasi buruzko izuak.", "candidates": ["Erregina odol xurgatzailearen mamuaz baliatzen ziren haurrak ikaratzeko.", "Emeterio Arreseren lehenengo olerkia da izu horren lekukoa.", "Maria Cristina erreginaren garaian ospetsuak ziren Donostian Sakamantekasen ipuinak."], "answer": 0}
{"id": 163, "context": "Donostiako etxeetan Maria Cristina erreginarena baliatzen zuten haurrak izuarazteko. Erregina Donostiara printze txikiarekin etortzen zenean \u2013gero Alfonso XIII.a izango zena\u00adrekin\u2013, Donostiako haur txiki guztiak goiz-goiz erretiratzen omen zituzten etxera, Erreginak bere haurrarentzat odola aterako zien beldurrez, mutil koxkorra hemofilikoa baitzen.\n\n\n\n\nAzkar eta isilik\n\nSaguen hairless kromosomari buruzko artikulu bat ikusi nuen, orain dela aste batzuk; ilea hazte eta galtzearen ez dakit zer ikerketa, zelula inhibitzaile eta ez dakit zenbat istorio, ondorio jakinera iristeko: alopezikoek horrela jarraitu beharko dutela aurrerantzean ere.\n\nKofradia horretako kide bi geunden atzo herriko ile apaindegian. Nagikeria eman ohi dit ilea moztera joateak. Neskari galdetzen diodanean ere, joango naizen ez naizen, errukizko \u2018bueno\u2019 batez erantzuten dit, esan gabe esanez, burusoil sartu eta burusoil irtengo naizela handik.\n\nNoizean behin joan beharra dago hala ere, eta atzo hartu nuen horretarako astia. Goiko belaze urri honetan sega eta eskuarea pasatzen zidaten bitartean, gogoan erabili nuen ze diferenteak garen denok ere: nire ondoan zegoen beste kalboa solasaldi oparoan ari zen bitartean, ni mutu.\n\nHalakoetan beti gogoratzen naiz Zestoako kontu batekin: berritsua omen zuten herri hartako bizargina, guraizea eta mihia batera dantzatzen zituena. Halako batean, Txanber\u00adlain zena egokitu zen pelukerian, eta, aulkian eseritakoan ohiko galdera egin zion motxaile edo apaintzaileak:\n\n\u00abNola nahi duzu moztea?\u00bb\n\n\u00abAzkar eta isilik\u00bb.", "question": "Egileak aipatzen duen artikuluak", "candidates": ["ez dio aurrerabiderik iragartzen alopeziari.", "ziurtatzen du saguek ez dutela ilea berreskuratuko.", "ilea hazte eta galtzearen gakoa den hairless kromosoma ikertzen du."], "answer": 0}
{"id": 164, "context": "Donostiako etxeetan Maria Cristina erreginarena baliatzen zuten haurrak izuarazteko. Erregina Donostiara printze txikiarekin etortzen zenean \u2013gero Alfonso XIII.a izango zena\u00adrekin\u2013, Donostiako haur txiki guztiak goiz-goiz erretiratzen omen zituzten etxera, Erreginak bere haurrarentzat odola aterako zien beldurrez, mutil koxkorra hemofilikoa baitzen.\n\n\n\n\nAzkar eta isilik\n\nSaguen hairless kromosomari buruzko artikulu bat ikusi nuen, orain dela aste batzuk; ilea hazte eta galtzearen ez dakit zer ikerketa, zelula inhibitzaile eta ez dakit zenbat istorio, ondorio jakinera iristeko: alopezikoek horrela jarraitu beharko dutela aurrerantzean ere.\n\nKofradia horretako kide bi geunden atzo herriko ile apaindegian. Nagikeria eman ohi dit ilea moztera joateak. Neskari galdetzen diodanean ere, joango naizen ez naizen, errukizko \u2018bueno\u2019 batez erantzuten dit, esan gabe esanez, burusoil sartu eta burusoil irtengo naizela handik.\n\nNoizean behin joan beharra dago hala ere, eta atzo hartu nuen horretarako astia. Goiko belaze urri honetan sega eta eskuarea pasatzen zidaten bitartean, gogoan erabili nuen ze diferenteak garen denok ere: nire ondoan zegoen beste kalboa solasaldi oparoan ari zen bitartean, ni mutu.\n\nHalakoetan beti gogoratzen naiz Zestoako kontu batekin: berritsua omen zuten herri hartako bizargina, guraizea eta mihia batera dantzatzen zituena. Halako batean, Txanber\u00adlain zena egokitu zen pelukerian, eta, aulkian eseritakoan ohiko galdera egin zion motxaile edo apaintzaileak:\n\n\u00abNola nahi duzu moztea?\u00bb\n\n\u00abAzkar eta isilik\u00bb.", "question": "Zein da egia Zestoako Txanberlaini buruz?", "candidates": ["Ileapaindegian nahiz gainerakoetan, atsegin du azkar eta isilik jokatzea.", "Ileapaindegiko lanak di-da batean amaitzea gustatzen zaio.", "Burusoila izaki, ez ditu gustuko ile apaintzailearen berriketak."], "answer": 1}
{"id": 165, "context": "Barraskiloaren konpasean\n\nSlow mugimendua: astiro bizitzen ikasteko garaia\n\nFast food zer zen ikasi genuen duela urte batzuk. McDonald\u00b4s izena ezagutu genuen eta, ondotik, hamaika jantoki etorri ziren, Burger King, Telepizza, Bocatta... soka batekoak denak. Janari azkarra gure eguneroko bizimoduan sustraitu bezain laster, haren kontrako mugimendua sortu zen: Slow food.\n\n\n\n\nX. mendearen hasieran, abiadurak esanahi baitezpadakoa hartu zuen. Sasoi hartako mugimendu futuris\u00adtaren goiburua mamitsua da oso: \u00abMetrailaren gainean korrika, ibilgailu burrunbatsua Samotraziako garaitia baino ederragoa da.\u00bb Eta, askoren iritziz, ehun urte geroago ere, soinu haren arabera ari gara dantzan. Oraindik ere udaberrian gaudela, neguko moda erakusten digute diseinatzaileek. Zenbait herrialdetan, \u00ab24 orduz irekita\u00bb dute bizilege eta, gurean ere, goizeko hamarretatik iluntzeko hamarretara arteko ordutegiak gero eta ohikoagoak dira. AEBetako behialako mall-ak gure hiri guztietako paisaia dira: goizean goizago joan, erosketak egin, janari azkarra irentsi, krispetak janez filma ikusi eta etxera. Eguzkirik baden ere ez dakigula.\n\nHala ere, bizimodu eroak aspaldi ernarazi zuen kezka. Slow down (astiro) esaten hasi ziren batean eta bestean, Austrian, Japonian, AEBetan, Kana\u00addan... \u00abAstiro! Ez joan lasterka, ibili oinez lasai!\u00bb ari ziren, era batera zein bestera, ahots denak.\n\n\n\n\nSlow food, janaria baino gehiago\n\nMantsotzea dela eta, Slow food mugimen\u00addua dugu ahots askoren nahikundea ongien bideratzen asmatu duena. Berez, mugimendua ez ezik, elkartea ere bada Slow food. Italiako Piamonte eskualdeko Barolo herrian sortu zen 1986an, Carlo Pertini kazetariaren ardurapean. Pertsona hori, nonbait, erabat gaizkitu zen Erromako Espainia plazako mailadiaren oinetan janari azkarra zerbitzatzen zuen jatetxea \u2013orduan ere MacDonald\u00b4s\u2013 ireki zutenean. Orduantxe egin bide zuen urak gainezka, sortu bide zen kontzientzia garbia: janari tradizionala babestu beharra zegoen; biodibertsitatea, janari azkarraren aitzin. Urte hartan bertan, Parisen, mugimendua eratu eta izena eman zioten, Slow food. Logotipoa ere asmatu zuten, aski adierazgarria: barraskiloa.\n\nJanari azkarraren kontrako mugimenduak \u2013azken finean, bizimodu arnasarik gabekoaren kontrakoak\u2013 Slow food elkartea egituratu zuen. Haren asmoekin bat datorren jendeak, hala nola sukaldari, nekazari, gastronomo, uniber\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsi\u00ad\u00adtate irakasle, funtzionarioak... convivia izeneko talde txikiagoak eratzeko joera hartu du eta, horien bidez, Slow food eratzeko joera elkarteak gaur egun 80.000 lagun ditu bost kontinenteetan barreiatuta: Italia, Suitza, AEB, Frantzia, Japonia eta Britania Handia dira joera berriari gehien lotu zaizkionak. Euskal Herrian ere hainbat dira mugimenduarekin bat egin duten herritarrak; horiek guztiak elkartu eta conviviak osatu dituzte Baiona, Bilbo, Gasteiz eta Donostian.\n\nDena dela, helburua janaria bera baino zabalagoa da: bizimodua, alegia. Arinka eta presaka bizitzearen kontrako mugimendua da Slow food; biziera gizatiarragoa du aldarri. Horren haritik, xede hura bereganatu nahi zuten herriek Slow izeneko hiriak ere sortu zituzten. Lehenengoa Italian bertan fundatu zuten, Cuneo eskualdeko Bra hirian, eta egun, 800 kide baino gehiago dira munduan, berrogeita hamar herrialdetan banaturik, nahiz eta horietarik erdia Italiakoak bertakoak diren. Euskal Herrian, Mungia (Bizkaia) dugu hiri mantso bakarrenetakoa. Toki hauetan hainbat ekitaldi antolatu ohi dituzte \u2013hitzaldi, mahai inguru eta lagunarteko otorduak, besteak beste\u2013, herriari kultura berri horretara egokitzen laguntzeko.\n\n\n\n\nSlow, arlo guztietan astiro\n\nJanariari lotuta hasi zena bizimodu dugu gaur egun. Slow aldarrikatuko dute nekazariek: agrobiodibertsitatea. Sendagile eta erizainek zera diote: \u00abLege berria astiro jatea da, astiro lan egitea, eta hil ala biziko kasuak ere astiro tratatzea\u00bb. Berdintsu esango dute hezkuntzako profesionalek, eta ikastegietan behar besteko denbora emateko aginduko dute. Hirigintzan, astiro ibiltzeko ingurua eraikiko dute arki\u00adtektoek. Slow travel! defendituko dute bidaia agentziek. Eta badira Slow sex! diotenak ere.\n\nNork bere esparruan, slow zaleek eginahalak eta bi egiten dihardute. Galdera berez dator: \u00abEta, zer egin? Erlojua zakarrontzira bota?\u00bb Slow zaleek hori baino errealismo handiagoz jokatu nahi dute: \u00abEz, hori ere ez. Kontua ez da abiaduraren kulturaren ordez mantsotasunarena ezartzea. Okerra litzateke hori. Eginkizunei behar den denbora eskaintzea da gakoa. Lastertasuna moteltzea, alegia\u00bb.", "question": "Zertzuk sortu ziren orain ehun urte gutxi gorabehera?", "candidates": ["Abiaduraren eta bizimodu urduriaren aldeko aldarriak.", "Fast food tankerako lehen jantokiak.", "Slow food izeneko mugimenduaren lehen kimuak.", "Etengabeko ordutegiaren eta bizimodu eroaren aurkako lehen kexuak."], "answer": 0}
{"id": 166, "context": "Barraskiloaren konpasean\n\nSlow mugimendua: astiro bizitzen ikasteko garaia\n\nFast food zer zen ikasi genuen duela urte batzuk. McDonald\u00b4s izena ezagutu genuen eta, ondotik, hamaika jantoki etorri ziren, Burger King, Telepizza, Bocatta... soka batekoak denak. Janari azkarra gure eguneroko bizimoduan sustraitu bezain laster, haren kontrako mugimendua sortu zen: Slow food.\n\n\n\n\nX. mendearen hasieran, abiadurak esanahi baitezpadakoa hartu zuen. Sasoi hartako mugimendu futuris\u00adtaren goiburua mamitsua da oso: \u00abMetrailaren gainean korrika, ibilgailu burrunbatsua Samotraziako garaitia baino ederragoa da.\u00bb Eta, askoren iritziz, ehun urte geroago ere, soinu haren arabera ari gara dantzan. Oraindik ere udaberrian gaudela, neguko moda erakusten digute diseinatzaileek. Zenbait herrialdetan, \u00ab24 orduz irekita\u00bb dute bizilege eta, gurean ere, goizeko hamarretatik iluntzeko hamarretara arteko ordutegiak gero eta ohikoagoak dira. AEBetako behialako mall-ak gure hiri guztietako paisaia dira: goizean goizago joan, erosketak egin, janari azkarra irentsi, krispetak janez filma ikusi eta etxera. Eguzkirik baden ere ez dakigula.\n\nHala ere, bizimodu eroak aspaldi ernarazi zuen kezka. Slow down (astiro) esaten hasi ziren batean eta bestean, Austrian, Japonian, AEBetan, Kana\u00addan... \u00abAstiro! Ez joan lasterka, ibili oinez lasai!\u00bb ari ziren, era batera zein bestera, ahots denak.\n\n\n\n\nSlow food, janaria baino gehiago\n\nMantsotzea dela eta, Slow food mugimen\u00addua dugu ahots askoren nahikundea ongien bideratzen asmatu duena. Berez, mugimendua ez ezik, elkartea ere bada Slow food. Italiako Piamonte eskualdeko Barolo herrian sortu zen 1986an, Carlo Pertini kazetariaren ardurapean. Pertsona hori, nonbait, erabat gaizkitu zen Erromako Espainia plazako mailadiaren oinetan janari azkarra zerbitzatzen zuen jatetxea \u2013orduan ere MacDonald\u00b4s\u2013 ireki zutenean. Orduantxe egin bide zuen urak gainezka, sortu bide zen kontzientzia garbia: janari tradizionala babestu beharra zegoen; biodibertsitatea, janari azkarraren aitzin. Urte hartan bertan, Parisen, mugimendua eratu eta izena eman zioten, Slow food. Logotipoa ere asmatu zuten, aski adierazgarria: barraskiloa.\n\nJanari azkarraren kontrako mugimenduak \u2013azken finean, bizimodu arnasarik gabekoaren kontrakoak\u2013 Slow food elkartea egituratu zuen. Haren asmoekin bat datorren jendeak, hala nola sukaldari, nekazari, gastronomo, uniber\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsi\u00ad\u00adtate irakasle, funtzionarioak... convivia izeneko talde txikiagoak eratzeko joera hartu du eta, horien bidez, Slow food eratzeko joera elkarteak gaur egun 80.000 lagun ditu bost kontinenteetan barreiatuta: Italia, Suitza, AEB, Frantzia, Japonia eta Britania Handia dira joera berriari gehien lotu zaizkionak. Euskal Herrian ere hainbat dira mugimenduarekin bat egin duten herritarrak; horiek guztiak elkartu eta conviviak osatu dituzte Baiona, Bilbo, Gasteiz eta Donostian.\n\nDena dela, helburua janaria bera baino zabalagoa da: bizimodua, alegia. Arinka eta presaka bizitzearen kontrako mugimendua da Slow food; biziera gizatiarragoa du aldarri. Horren haritik, xede hura bereganatu nahi zuten herriek Slow izeneko hiriak ere sortu zituzten. Lehenengoa Italian bertan fundatu zuten, Cuneo eskualdeko Bra hirian, eta egun, 800 kide baino gehiago dira munduan, berrogeita hamar herrialdetan banaturik, nahiz eta horietarik erdia Italiakoak bertakoak diren. Euskal Herrian, Mungia (Bizkaia) dugu hiri mantso bakarrenetakoa. Toki hauetan hainbat ekitaldi antolatu ohi dituzte \u2013hitzaldi, mahai inguru eta lagunarteko otorduak, besteak beste\u2013, herriari kultura berri horretara egokitzen laguntzeko.\n\n\n\n\nSlow, arlo guztietan astiro\n\nJanariari lotuta hasi zena bizimodu dugu gaur egun. Slow aldarrikatuko dute nekazariek: agrobiodibertsitatea. Sendagile eta erizainek zera diote: \u00abLege berria astiro jatea da, astiro lan egitea, eta hil ala biziko kasuak ere astiro tratatzea\u00bb. Berdintsu esango dute hezkuntzako profesionalek, eta ikastegietan behar besteko denbora emateko aginduko dute. Hirigintzan, astiro ibiltzeko ingurua eraikiko dute arki\u00adtektoek. Slow travel! defendituko dute bidaia agentziek. Eta badira Slow sex! diotenak ere.\n\nNork bere esparruan, slow zaleek eginahalak eta bi egiten dihardute. Galdera berez dator: \u00abEta, zer egin? Erlojua zakarrontzira bota?\u00bb Slow zaleek hori baino errealismo handiagoz jokatu nahi dute: \u00abEz, hori ere ez. Kontua ez da abiaduraren kulturaren ordez mantsotasunarena ezartzea. Okerra litzateke hori. Eginkizunei behar den denbora eskaintzea da gakoa. Lastertasuna moteltzea, alegia\u00bb.", "question": "Slow food mugimenduaren sorreran berean", "candidates": ["Erromako McDonald\u00b4s zaharrak eragindako kaltea dago.", "Carlo Pertiniren mugimendua dago, janari tradizionala babesteko eratua.", "Austrian, Japonian, AEBetan nahiz Kanadan eratutako elkarteak eta mugimenduak daude.", "1986an Barolon eta Parisen osatu ziren bi elkarte barraskilozaleak daude."], "answer": 1}
{"id": 167, "context": "Barraskiloaren konpasean\n\nSlow mugimendua: astiro bizitzen ikasteko garaia\n\nFast food zer zen ikasi genuen duela urte batzuk. McDonald\u00b4s izena ezagutu genuen eta, ondotik, hamaika jantoki etorri ziren, Burger King, Telepizza, Bocatta... soka batekoak denak. Janari azkarra gure eguneroko bizimoduan sustraitu bezain laster, haren kontrako mugimendua sortu zen: Slow food.\n\n\n\n\nX. mendearen hasieran, abiadurak esanahi baitezpadakoa hartu zuen. Sasoi hartako mugimendu futuris\u00adtaren goiburua mamitsua da oso: \u00abMetrailaren gainean korrika, ibilgailu burrunbatsua Samotraziako garaitia baino ederragoa da.\u00bb Eta, askoren iritziz, ehun urte geroago ere, soinu haren arabera ari gara dantzan. Oraindik ere udaberrian gaudela, neguko moda erakusten digute diseinatzaileek. Zenbait herrialdetan, \u00ab24 orduz irekita\u00bb dute bizilege eta, gurean ere, goizeko hamarretatik iluntzeko hamarretara arteko ordutegiak gero eta ohikoagoak dira. AEBetako behialako mall-ak gure hiri guztietako paisaia dira: goizean goizago joan, erosketak egin, janari azkarra irentsi, krispetak janez filma ikusi eta etxera. Eguzkirik baden ere ez dakigula.\n\nHala ere, bizimodu eroak aspaldi ernarazi zuen kezka. Slow down (astiro) esaten hasi ziren batean eta bestean, Austrian, Japonian, AEBetan, Kana\u00addan... \u00abAstiro! Ez joan lasterka, ibili oinez lasai!\u00bb ari ziren, era batera zein bestera, ahots denak.\n\n\n\n\nSlow food, janaria baino gehiago\n\nMantsotzea dela eta, Slow food mugimen\u00addua dugu ahots askoren nahikundea ongien bideratzen asmatu duena. Berez, mugimendua ez ezik, elkartea ere bada Slow food. Italiako Piamonte eskualdeko Barolo herrian sortu zen 1986an, Carlo Pertini kazetariaren ardurapean. Pertsona hori, nonbait, erabat gaizkitu zen Erromako Espainia plazako mailadiaren oinetan janari azkarra zerbitzatzen zuen jatetxea \u2013orduan ere MacDonald\u00b4s\u2013 ireki zutenean. Orduantxe egin bide zuen urak gainezka, sortu bide zen kontzientzia garbia: janari tradizionala babestu beharra zegoen; biodibertsitatea, janari azkarraren aitzin. Urte hartan bertan, Parisen, mugimendua eratu eta izena eman zioten, Slow food. Logotipoa ere asmatu zuten, aski adierazgarria: barraskiloa.\n\nJanari azkarraren kontrako mugimenduak \u2013azken finean, bizimodu arnasarik gabekoaren kontrakoak\u2013 Slow food elkartea egituratu zuen. Haren asmoekin bat datorren jendeak, hala nola sukaldari, nekazari, gastronomo, uniber\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsi\u00ad\u00adtate irakasle, funtzionarioak... convivia izeneko talde txikiagoak eratzeko joera hartu du eta, horien bidez, Slow food eratzeko joera elkarteak gaur egun 80.000 lagun ditu bost kontinenteetan barreiatuta: Italia, Suitza, AEB, Frantzia, Japonia eta Britania Handia dira joera berriari gehien lotu zaizkionak. Euskal Herrian ere hainbat dira mugimenduarekin bat egin duten herritarrak; horiek guztiak elkartu eta conviviak osatu dituzte Baiona, Bilbo, Gasteiz eta Donostian.\n\nDena dela, helburua janaria bera baino zabalagoa da: bizimodua, alegia. Arinka eta presaka bizitzearen kontrako mugimendua da Slow food; biziera gizatiarragoa du aldarri. Horren haritik, xede hura bereganatu nahi zuten herriek Slow izeneko hiriak ere sortu zituzten. Lehenengoa Italian bertan fundatu zuten, Cuneo eskualdeko Bra hirian, eta egun, 800 kide baino gehiago dira munduan, berrogeita hamar herrialdetan banaturik, nahiz eta horietarik erdia Italiakoak bertakoak diren. Euskal Herrian, Mungia (Bizkaia) dugu hiri mantso bakarrenetakoa. Toki hauetan hainbat ekitaldi antolatu ohi dituzte \u2013hitzaldi, mahai inguru eta lagunarteko otorduak, besteak beste\u2013, herriari kultura berri horretara egokitzen laguntzeko.\n\n\n\n\nSlow, arlo guztietan astiro\n\nJanariari lotuta hasi zena bizimodu dugu gaur egun. Slow aldarrikatuko dute nekazariek: agrobiodibertsitatea. Sendagile eta erizainek zera diote: \u00abLege berria astiro jatea da, astiro lan egitea, eta hil ala biziko kasuak ere astiro tratatzea\u00bb. Berdintsu esango dute hezkuntzako profesionalek, eta ikastegietan behar besteko denbora emateko aginduko dute. Hirigintzan, astiro ibiltzeko ingurua eraikiko dute arki\u00adtektoek. Slow travel! defendituko dute bidaia agentziek. Eta badira Slow sex! diotenak ere.\n\nNork bere esparruan, slow zaleek eginahalak eta bi egiten dihardute. Galdera berez dator: \u00abEta, zer egin? Erlojua zakarrontzira bota?\u00bb Slow zaleek hori baino errealismo handiagoz jokatu nahi dute: \u00abEz, hori ere ez. Kontua ez da abiaduraren kulturaren ordez mantsotasunarena ezartzea. Okerra litzateke hori. Eginkizunei behar den denbora eskaintzea da gakoa. Lastertasuna moteltzea, alegia\u00bb.", "question": "Janariarena baino xede zabalagoa duen bizimodu mantsoagoaren aldeko mugimenduak", "candidates": ["slow hiriak bildu ditu gurean: Baiona, Bilbo, Gasteiz eta Donostia, adibidez.", "Italiako hirietan izan du arrakastarik handiena.", "80.000 lagun ditu Europan, eta hainbat ekitaldi antolatzen ditu bere kulturaren berri emateko.", "conviviak eratu ditu Euskal Herrian, Mungian bertan esate baterako."], "answer": 0}
{"id": 168, "context": "Barraskiloaren konpasean\n\nSlow mugimendua: astiro bizitzen ikasteko garaia\n\nFast food zer zen ikasi genuen duela urte batzuk. McDonald\u00b4s izena ezagutu genuen eta, ondotik, hamaika jantoki etorri ziren, Burger King, Telepizza, Bocatta... soka batekoak denak. Janari azkarra gure eguneroko bizimoduan sustraitu bezain laster, haren kontrako mugimendua sortu zen: Slow food.\n\n\n\n\nX. mendearen hasieran, abiadurak esanahi baitezpadakoa hartu zuen. Sasoi hartako mugimendu futuris\u00adtaren goiburua mamitsua da oso: \u00abMetrailaren gainean korrika, ibilgailu burrunbatsua Samotraziako garaitia baino ederragoa da.\u00bb Eta, askoren iritziz, ehun urte geroago ere, soinu haren arabera ari gara dantzan. Oraindik ere udaberrian gaudela, neguko moda erakusten digute diseinatzaileek. Zenbait herrialdetan, \u00ab24 orduz irekita\u00bb dute bizilege eta, gurean ere, goizeko hamarretatik iluntzeko hamarretara arteko ordutegiak gero eta ohikoagoak dira. AEBetako behialako mall-ak gure hiri guztietako paisaia dira: goizean goizago joan, erosketak egin, janari azkarra irentsi, krispetak janez filma ikusi eta etxera. Eguzkirik baden ere ez dakigula.\n\nHala ere, bizimodu eroak aspaldi ernarazi zuen kezka. Slow down (astiro) esaten hasi ziren batean eta bestean, Austrian, Japonian, AEBetan, Kana\u00addan... \u00abAstiro! Ez joan lasterka, ibili oinez lasai!\u00bb ari ziren, era batera zein bestera, ahots denak.\n\n\n\n\nSlow food, janaria baino gehiago\n\nMantsotzea dela eta, Slow food mugimen\u00addua dugu ahots askoren nahikundea ongien bideratzen asmatu duena. Berez, mugimendua ez ezik, elkartea ere bada Slow food. Italiako Piamonte eskualdeko Barolo herrian sortu zen 1986an, Carlo Pertini kazetariaren ardurapean. Pertsona hori, nonbait, erabat gaizkitu zen Erromako Espainia plazako mailadiaren oinetan janari azkarra zerbitzatzen zuen jatetxea \u2013orduan ere MacDonald\u00b4s\u2013 ireki zutenean. Orduantxe egin bide zuen urak gainezka, sortu bide zen kontzientzia garbia: janari tradizionala babestu beharra zegoen; biodibertsitatea, janari azkarraren aitzin. Urte hartan bertan, Parisen, mugimendua eratu eta izena eman zioten, Slow food. Logotipoa ere asmatu zuten, aski adierazgarria: barraskiloa.\n\nJanari azkarraren kontrako mugimenduak \u2013azken finean, bizimodu arnasarik gabekoaren kontrakoak\u2013 Slow food elkartea egituratu zuen. Haren asmoekin bat datorren jendeak, hala nola sukaldari, nekazari, gastronomo, uniber\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsi\u00ad\u00adtate irakasle, funtzionarioak... convivia izeneko talde txikiagoak eratzeko joera hartu du eta, horien bidez, Slow food eratzeko joera elkarteak gaur egun 80.000 lagun ditu bost kontinenteetan barreiatuta: Italia, Suitza, AEB, Frantzia, Japonia eta Britania Handia dira joera berriari gehien lotu zaizkionak. Euskal Herrian ere hainbat dira mugimenduarekin bat egin duten herritarrak; horiek guztiak elkartu eta conviviak osatu dituzte Baiona, Bilbo, Gasteiz eta Donostian.\n\nDena dela, helburua janaria bera baino zabalagoa da: bizimodua, alegia. Arinka eta presaka bizitzearen kontrako mugimendua da Slow food; biziera gizatiarragoa du aldarri. Horren haritik, xede hura bereganatu nahi zuten herriek Slow izeneko hiriak ere sortu zituzten. Lehenengoa Italian bertan fundatu zuten, Cuneo eskualdeko Bra hirian, eta egun, 800 kide baino gehiago dira munduan, berrogeita hamar herrialdetan banaturik, nahiz eta horietarik erdia Italiakoak bertakoak diren. Euskal Herrian, Mungia (Bizkaia) dugu hiri mantso bakarrenetakoa. Toki hauetan hainbat ekitaldi antolatu ohi dituzte \u2013hitzaldi, mahai inguru eta lagunarteko otorduak, besteak beste\u2013, herriari kultura berri horretara egokitzen laguntzeko.\n\n\n\n\nSlow, arlo guztietan astiro\n\nJanariari lotuta hasi zena bizimodu dugu gaur egun. Slow aldarrikatuko dute nekazariek: agrobiodibertsitatea. Sendagile eta erizainek zera diote: \u00abLege berria astiro jatea da, astiro lan egitea, eta hil ala biziko kasuak ere astiro tratatzea\u00bb. Berdintsu esango dute hezkuntzako profesionalek, eta ikastegietan behar besteko denbora emateko aginduko dute. Hirigintzan, astiro ibiltzeko ingurua eraikiko dute arki\u00adtektoek. Slow travel! defendituko dute bidaia agentziek. Eta badira Slow sex! diotenak ere.\n\nNork bere esparruan, slow zaleek eginahalak eta bi egiten dihardute. Galdera berez dator: \u00abEta, zer egin? Erlojua zakarrontzira bota?\u00bb Slow zaleek hori baino errealismo handiagoz jokatu nahi dute: \u00abEz, hori ere ez. Kontua ez da abiaduraren kulturaren ordez mantsotasunarena ezartzea. Okerra litzateke hori. Eginkizunei behar den denbora eskaintzea da gakoa. Lastertasuna moteltzea, alegia\u00bb.", "question": "Funtsean, zer da slow zaleek aldarrikatzen dutena?", "candidates": ["Janari tradizionalari beti eman izan diogun garrantzia ematea gainerako esparruei.", "Astiro jokatzearen aldeko joera lege bihurtzea.", "Jateari baino garrantzi handiagoa ematea norberaren egiteko patxadatsuari.", "Nork bere arloan behar besteko denbora ematea."], "answer": 3}
{"id": 169, "context": "Barraskiloaren konpasean\n\nSlow mugimendua: astiro bizitzen ikasteko garaia\n\nFast food zer zen ikasi genuen duela urte batzuk. McDonald\u00b4s izena ezagutu genuen eta, ondotik, hamaika jantoki etorri ziren, Burger King, Telepizza, Bocatta... soka batekoak denak. Janari azkarra gure eguneroko bizimoduan sustraitu bezain laster, haren kontrako mugimendua sortu zen: Slow food.\n\n\n\n\nX. mendearen hasieran, abiadurak esanahi baitezpadakoa hartu zuen. Sasoi hartako mugimendu futuris\u00adtaren goiburua mamitsua da oso: \u00abMetrailaren gainean korrika, ibilgailu burrunbatsua Samotraziako garaitia baino ederragoa da.\u00bb Eta, askoren iritziz, ehun urte geroago ere, soinu haren arabera ari gara dantzan. Oraindik ere udaberrian gaudela, neguko moda erakusten digute diseinatzaileek. Zenbait herrialdetan, \u00ab24 orduz irekita\u00bb dute bizilege eta, gurean ere, goizeko hamarretatik iluntzeko hamarretara arteko ordutegiak gero eta ohikoagoak dira. AEBetako behialako mall-ak gure hiri guztietako paisaia dira: goizean goizago joan, erosketak egin, janari azkarra irentsi, krispetak janez filma ikusi eta etxera. Eguzkirik baden ere ez dakigula.\n\nHala ere, bizimodu eroak aspaldi ernarazi zuen kezka. Slow down (astiro) esaten hasi ziren batean eta bestean, Austrian, Japonian, AEBetan, Kana\u00addan... \u00abAstiro! Ez joan lasterka, ibili oinez lasai!\u00bb ari ziren, era batera zein bestera, ahots denak.\n\n\n\n\nSlow food, janaria baino gehiago\n\nMantsotzea dela eta, Slow food mugimen\u00addua dugu ahots askoren nahikundea ongien bideratzen asmatu duena. Berez, mugimendua ez ezik, elkartea ere bada Slow food. Italiako Piamonte eskualdeko Barolo herrian sortu zen 1986an, Carlo Pertini kazetariaren ardurapean. Pertsona hori, nonbait, erabat gaizkitu zen Erromako Espainia plazako mailadiaren oinetan janari azkarra zerbitzatzen zuen jatetxea \u2013orduan ere MacDonald\u00b4s\u2013 ireki zutenean. Orduantxe egin bide zuen urak gainezka, sortu bide zen kontzientzia garbia: janari tradizionala babestu beharra zegoen; biodibertsitatea, janari azkarraren aitzin. Urte hartan bertan, Parisen, mugimendua eratu eta izena eman zioten, Slow food. Logotipoa ere asmatu zuten, aski adierazgarria: barraskiloa.\n\nJanari azkarraren kontrako mugimenduak \u2013azken finean, bizimodu arnasarik gabekoaren kontrakoak\u2013 Slow food elkartea egituratu zuen. Haren asmoekin bat datorren jendeak, hala nola sukaldari, nekazari, gastronomo, uniber\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsi\u00ad\u00adtate irakasle, funtzionarioak... convivia izeneko talde txikiagoak eratzeko joera hartu du eta, horien bidez, Slow food eratzeko joera elkarteak gaur egun 80.000 lagun ditu bost kontinenteetan barreiatuta: Italia, Suitza, AEB, Frantzia, Japonia eta Britania Handia dira joera berriari gehien lotu zaizkionak. Euskal Herrian ere hainbat dira mugimenduarekin bat egin duten herritarrak; horiek guztiak elkartu eta conviviak osatu dituzte Baiona, Bilbo, Gasteiz eta Donostian.\n\nDena dela, helburua janaria bera baino zabalagoa da: bizimodua, alegia. Arinka eta presaka bizitzearen kontrako mugimendua da Slow food; biziera gizatiarragoa du aldarri. Horren haritik, xede hura bereganatu nahi zuten herriek Slow izeneko hiriak ere sortu zituzten. Lehenengoa Italian bertan fundatu zuten, Cuneo eskualdeko Bra hirian, eta egun, 800 kide baino gehiago dira munduan, berrogeita hamar herrialdetan banaturik, nahiz eta horietarik erdia Italiakoak bertakoak diren. Euskal Herrian, Mungia (Bizkaia) dugu hiri mantso bakarrenetakoa. Toki hauetan hainbat ekitaldi antolatu ohi dituzte \u2013hitzaldi, mahai inguru eta lagunarteko otorduak, besteak beste\u2013, herriari kultura berri horretara egokitzen laguntzeko.\n\n\n\n\nSlow, arlo guztietan astiro\n\nJanariari lotuta hasi zena bizimodu dugu gaur egun. Slow aldarrikatuko dute nekazariek: agrobiodibertsitatea. Sendagile eta erizainek zera diote: \u00abLege berria astiro jatea da, astiro lan egitea, eta hil ala biziko kasuak ere astiro tratatzea\u00bb. Berdintsu esango dute hezkuntzako profesionalek, eta ikastegietan behar besteko denbora emateko aginduko dute. Hirigintzan, astiro ibiltzeko ingurua eraikiko dute arki\u00adtektoek. Slow travel! defendituko dute bidaia agentziek. Eta badira Slow sex! diotenak ere.\n\nNork bere esparruan, slow zaleek eginahalak eta bi egiten dihardute. Galdera berez dator: \u00abEta, zer egin? Erlojua zakarrontzira bota?\u00bb Slow zaleek hori baino errealismo handiagoz jokatu nahi dute: \u00abEz, hori ere ez. Kontua ez da abiaduraren kulturaren ordez mantsotasunarena ezartzea. Okerra litzateke hori. Eginkizunei behar den denbora eskaintzea da gakoa. Lastertasuna moteltzea, alegia\u00bb.", "question": "Osotasunean hartuta, zein da testuaren helburua?", "candidates": ["Jantokian, lanean, eskolan\u2026 erlojurik gabe bizitzearen utopia aldarrikatzea.", "Irakurleari mantsotasunaren kultura ezartzearen aldeko argudioak eskaintzea.", "Bizimodu azkarretik ihesi, azken hamarkadetan jokabide patxadatsuagoen alde emandako urratsak azaltzea.", "Fast food-etik slow food-era, jatekoari buruzko ikuspegiak zertan aldatu diren azaltzea."], "answer": 2}
{"id": 170, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Zer adierazten dute Irian Jaya-ko zaharraren hitzek?", "candidates": ["GKEen, Nazio Batuen eta beste hainbaten sentimenduak.", "Ez dituzte indigena askoren sentimenduak adierazten.", "Indigenen sentimenduak adierazten dizkigute.", "Indonesiako indigenen sentimenduak."], "answer": 2}
{"id": 171, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Zer dio testuak Suharto presidente ohiari buruz?", "candidates": ["Survival erakundearekin jabetza izugarriak dituela Indonesian.", "Kanpoko enpresekin indarkeria erabili zuela gune erlijiosoak hausteagatik.", "Ez zuela eragozpenik jarri Indonesiako ingurugiroa suntsitzeko.", "Ibaiak kutsatu eta oihanak suntsitu zituela."], "answer": 2}
{"id": 172, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Ogoniland ustiatuta, nork irabazi zituen 30.000 milioi dolar?", "candidates": ["Ogoni eta ijaw herriek.", "Shell-ek.", "Nigeriako gobernuak.", "Shell-ek eta Nigeriako herriek."], "answer": 1}
{"id": 173, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Zein da indigenen jarrera?", "candidates": ["Herri autoktono izan nahi dute.", "Proiektuei buruz erabaki nahi dute eta irabazi guztiak bereganatu nahi dituzte.", "Dituzten eskubideei eutsi nahi diete.", "Giza eskubideak eta ingurugiroa hobetzeko tratuak egin nahi dituzte multinazionalekin."], "answer": 2}
{"id": 174, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Enpresa handien aurrean, lorpenak", "candidates": ["inuitek baino ez dituzte izan.", "herri batzuek baino ez dituzte izan.", "Latinamerikako herriek baino ez dituzte izan.", "Peruko indigenek baino ez dituzte izan."], "answer": 1}
{"id": 175, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Zer jarrera hartu dute multinazional batzuek?", "candidates": ["Herri indigenak aberastearen alde daude.", "Giza eskubideen aldeko inbertsioak egiten eta azpiegituretan konpromisoak hartzen hasita daude.", "Azpiegiturak hobetzen hasita daude.", "Aberastea beste helbururik gabe, ingurugiroari erreparatzen hasita daude."], "answer": 2}
{"id": 176, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Indonesian garapen fondoa sortzeko inbertsioak zer ondorio izan zuen?", "candidates": ["Bertako tribuen arteko gerra ekarri zuen.", "Bertako tribuen eta Freeport enpresaren arteko gerra ekarri zuen.", "Gobernu barruko tirabirak ekarri zituen.", "Bertako tribuen eta gobernuaren arteko gerra ekarri zuen."], "answer": 0}
{"id": 177, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Multinazionalen ikuspuntutik,", "candidates": ["hiritarrek dute estatuen etorkizuna erabakitzeko eskumena.", "estatuek dute hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena.", "lehiakortasun legeek dute hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena.", "lehiakortasun legeek dute estatuen etorkizuna erabakitzeko eskumena."], "answer": 1}
{"id": 178, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Multinazionalen jarduerak arautzeko", "candidates": ["zailtasunak ugari dira.", "Nazio Batuek badute zentro bat.", "OCDEren erabakiak jarraitu behar dira.", "nazioarteko lege esparru bakarra eratu da."], "answer": 0}
{"id": 179, "context": "Herri autoktonoak multinazionalen kontra\n\n\n\n\n\u00abEz da erraza gertatutakoa azaltzea. Geure izena besterik ez zitzaigun geratu: Amungue. Mendiak, ibaiak, basoak... Freeport enpresarenak eta gobernuarenak dira orain. Ez daukagu ezer\u00bb. Irian Jaya-ko, Indonesiako Mendebaldeko Papuako zahar baten hitz horiek, Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE) jasoak, munduko milioika indigenaren sentimenduak ematen dizkigute aditzera. Hainbat GKEren, Nazio Batuen, Europako parlamentario eta senadore estatubatuarren esanetan, azken hogeita hamar urte hauetan, gure planetako \u201clehen\u201d biztanleei lurrak kutsatu eta leku sakratuak suntsitu egin dizkiete, eta hainbaten gainbehera fisikoa edo heriotza eragin. Hori guztia, gainera, inola ere aprobetxatuko ez duten \u201cgarapenaren\u201d izenean.\n\nAEBetako Freeport McMoRan enpresak, Rio Tinto enpresa britainiarrarekin eta tokiko agintariekin bat eginik \u2013Survival erakundearen datuen arabera, besteak beste, Suharto presidente-ohia\u2013, Belgikaren besteko hedadurako jabetzak ditu Indonesian. Lur horiek munduko urre erreserbarik garrantzitsuenetakoak izateaz gainera, kobretan ere oso aberatsak dira. Freeport McMoRan-en jardueren ondorioz, ibaiak kutsatuta geratu dira, oihan birjinak \u2013kontserbazio egoerari dagokionez, munduko bikainenetakoak\u2013 suntsituta eta gune erlijiosoak hautsita. GKE ugarik salatu du armadak errebelatu direnen kontra erabilitako indarkeria.\n\nNigerian ogoni eta ijaw herriak gogor ari dira Shell konpaniaren aurka. Mugimendu autoktonoek petrolioz betetako lur haien gaineko eskubideak lortu arte bertatik alde egiteko eskatu diote aipatutako konpainiari. 1958an, Shell, Nigeriako gobernuarekin elkarlanean, Ogoniland ustiatzen hasi zen: prentsan argitaratutako datuen arabera, 30.000 milioi dolar irabazi zituen. 1995ean, Elizen Mundu Kontseiluak bidalitako begiraleek jakinarazi zutenez, bertako biztanleek ez dute ez elektrizitaterik, ez edateko urik, ez telefonorik, ezta gutxienezko osasun-zerbitzurik ere. Gainera, ingurugiroa zeharo narriatuta dago. Ogoni herriak dioenez, konpainiak harreman estuak zituen armadarekin ere, eta kontrako jarrera oro zapaltzen zuten horrela. 1995eko azaroan bederatzi buruzagi ogoni urkatu zituzten, besteak beste, Ken Saro-Wiwa idazlea.\n\nAsko ere asko dira tokian tokiko agintariekin elkarlanean indigenen lurrak suntsitu, zatitu eta odolez bete dituzten multinazionalak. Ondorioz, indigenek borrokara jo behar izan dute. 300 bat milioi indigena daude munduan. 80ko hamarkadan mugimendu antolatuak sortzen hasi ziren. 1982an Nazio Batuek lantalde espezifikoa sortu zuten indigenen mugimendu sareak sendotu eta nazioartean indartzeko asmoz. Indigenen ikuspegia Kari-Ocako Deklarazioaren bidez (Brasil, 1992) eman zen jakitera: \u00abHerri autoktonoak gara, eta autodeterminazio eskubidea eta gure arbasoen lurren gaineko eskubide besterenezinak ditugu\u00bb. Proiektuei buruz erabakitzeko eskubidea lortu nahi dute, horiei kontra egiteko eskubidea eta, onartuz gero, etekinak banatzea ere eskatzen dute. Herri indigenen borrokak zabalkunde handia lortu du komunikabideei esker. Giza eskubideen eta ingurugiroaren alde lanean ari diren GKE askok ere bat egin dute indigenen aldarrikapenekin.\n\nIndigenek garaipen txiki batzuk lortu dituzte multinazionalen aurrean. Hainbat enpresa handik \u2013adibidez, Peruko Mobil\u2013 euren proiektuei uko egitea lortu dute. Beste enpresa batzuek, negoziatu ondoren, ingurugiroa berreskuratzeko inbertsioak egin dituzte. Baina indigenek kalte-ordainak ere aldarrikatzen dituzte. Dena den, inuitek eta Latinamerikako indigena batzuek baino ez dute lortu multinazionalen etekinak benetan banatzea.\n\nMultinazional asko, bere jokaera arauetan ingurugiroaren babesa sartzeaz gain, azpiegitura \u201cgarbiagoetan\u201d inbertsioak egiten hasi dira. Gero eta gehiago dira, baita, giza eskubideen aldeko konpromisoak hartzen ari direnak. Baina multinazionalen esanetan, hori ez omen da lan erraza, herri eta tribuetako buruzagi batzuen eta zenbait agintari militarren interes nagusia aberastea baita, eta ez herritarrei laguntzea.\n\nFreeport enpresak jakitera eman duenez, Indonesian garapen fondoa sortzeko egin zituzten lehen inbertsio handiak bertako gobernuko arduradun batek bidegabeki erabili omen zituen. Ustekabeko diru iturri berri horrek, gainera, aspaldiko tentsio etnikoak piztu zituen eta tribuen artean gerrak ere sortu ziren, itxuraz. Bestalde, hamarkada luzeetako sufrimenduaren ondorioz, herritarren gorrotoa biziegia izaten da maiz eta, konpainiek estrategia aldatu arren, ez da berehalakoan baretzen.\n\nGiza eskubideen aldeko taldeek errepresioaren aurrean berehala erantzun ez izana leporatzen diete multinazionalei, eta zenbaitetan jokaera horretan parte hartu izana ere bai. Salaketa horien aurrean, multinazionalek estatuen subiranotasun printzipioari heldu diote, hots, estatuak direla hiritarren etorkizuna erabakitzeko eskumena duten bakarrak. Lehiakortasunaren legeak nagusi diren mundu honetan, akziodunek ahalik eta etekinik handienak lortu nahi dituztelarik, multinazionalei asko kostatzen zaie arrazoi moralengatik merkataritza salerosketei edo irabazien hein handi bati uko egitea.\n\nAipatutakoa kontuan hartuta, hainbat begiralek multinazionalen jarduerak arautuko dituen nazioarteko lege esparru bakarra ezartzearen alde egin du. Baina, oraingoz, bide hori urratzen saiatu diren ekimen guztiek porrot egin dute edo, bestela, oso oihartzun mugatua lortu dute. 1974an, Nazio Batuek multinazionalen eskubideak eta erantzukizunak mugatzeko zentroa sortu zuten; 1993an, ordea, bertan behera geratu zen. Azkenik, OCDEk (Ekonomia, Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak) gai horren inguruan hartutako erabakiak ez dira derrigorrez bete beharrekoak.\n\n\u00abJokabide zuzenerako kode gehienak ezerezean geratzen dira, ez baitira benetan gauzatzen\u00bb, dio Richard Howitt-ek, aipatutako erabakia erredaktatu zuten parlamentario europarretako batek. \u00abEuropako enpresak kontrolatu nahi ditugu, indarrean dauden nazioarteko araudiak zenbateraino betetzen dituzten neurtzeko. Ingurugiroaren, lan zuzenbidearen eta giza eskubideen arloak behatuko ditugu, azken horiek nagusiki herri indigenei dagokienez. Talde autoktono asko desagertzeko zorian daude eta, zoritxarrez, Europako enpresek ere badute zerikusirik egoera horretan\u00bb.", "question": "Indigenen eta multinazionalen arteko auzian,", "candidates": ["indigenak ez daude bakarrik.", "indigenek asko dute irabazita.", "estatuek multinazionalen alde egiten dute.", "Europako Batasuna bitartekaritza lanetan dabil."], "answer": 0}
{"id": 180, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partaideek 1998an Uztaritzen eginiko adierazpenean, besteak beste", "candidates": ["Euskal Biblioteka Nazionaleko artxiboen egoeraz zuten kezka azaldu zuten.", "Euskal Herriko liburutegiak euskalduntzeko eta horien arteko elkarlana bideratzeko premia azpimarratu zuten.", "agentzia katalografiko bat eskatu zuten biblioteken arteko lotura koordinatzeko.", "garai hartako Liburutegi Legea salatu zuten euskararen erabilera bermatzen ez zuelako."], "answer": 1}
{"id": 181, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Zer eskatzen dio Informazioaren Garaiak gure gizarteari?", "candidates": ["Teknologia berriak garatzeko, Internet nagusiki, eta informazio sareak hedatzeko.", "Herrialde bakoitzeko ondarea herritar guztien esku jarriko duen liburutegi sistema antolatzeko.", "Herrialde bakoitzari dagokion ondare bibliografikoa eta dokumentala liburutegietatik ateratzeko.", "Berrikuntza teknologikoek sortzen dituzten aldeak edo desberdintasunak ahalik eta gehien hedatzeko."], "answer": 1}
{"id": 182, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Euskal ondare bibliografikoaz, testuak dioenez", "candidates": ["ondarea babesteko neurriak hartzeko orduan, lurralde bakoitzak bere erabakiak hartu behar ditu.", "ondarea babestu ahal izateko eskumenak lortzeak du lehentasuna.", "euskal ondare bibliografikoaren esparru juridiko-politikoa zehazteak du lehentasuna.", "ondarea babestu ahal izateko behar-beharrezkoa da agintarien arteko lankidetza."], "answer": 3}
{"id": 183, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "EAEko ondare bibliografikoaren kudeaketaz, dio ezen", "candidates": ["ondarearen ardura duten erakundeen arteko aldeak orekatzeak lehentasuna izan behar duela.", "ondarea babesteko orduan ez dela jokabide bateraturik izan EAEko erakundeen aldetik.", "1990eko kultura ondareari buruzko legeak zehatz-mehatz adierazten dituela hartu beharreko jokabideak.", "ezer gutxi aurreratu dela, tokian tokiko erakundeek eragotzi egin baitiote Jaurlaritzari arlo honetan duen eskumena garatzea."], "answer": 1}
{"id": 184, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Hizkuntza eskubideei dagokienez, zer gabezia du Liburutegi Legearen aurreproiektuak?", "candidates": ["Aipamen ugari egin arren, azken batean ez diola euskarari dagokion izaera ofiziala lortzeko aukerarik ematen.", "Bibliotekonomia lanak Euskal Herriko liburutegiei arrotzak zaizkien hizkuntza ereduetara makurtzen dituela.", "Ez duela zehazten zertan gauzatuko den biblioteka sistemaren izaera elebiduna.", "Euskararen erabilera aipatzen badu ere, ez diola izaera elebiduna aitortzen liburutegi sistemari."], "answer": 2}
{"id": 185, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Euskal ondare bibliografikoaren ardura duten erakundeen arteko lankidetzaz, dio", "candidates": ["indarrean dagoen legedia alde batera utzi behar dela erakundeen arteko elkarlana ziurtatu ahal izateko.", "zalantzarik gabe, aurreproiektuak bermatu egiten duela lankidetza, baita koordinazioa ere.", "erakunde bakoitzari dagokiola liburutegi sisteman noiz eta nola parte hartu nahi duen erabakitzea.", "borondatezko elkarlana nahikoa dela ondarearen babesa eta zabalkundea bermatzeko."], "answer": 2}
{"id": 186, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea garatu nahi duen legeak", "candidates": ["Sarean bildu nahi ditu gaur egun falta diren erakundeak, hala nola aldundiak, uniber\u00adtsitateak eta liburutegiak.", "ez ditu aintzat hartzen EAEko foru aldundiak, baina etorkizunean Sarean parte hartzeko eskaria egingo zaie.", "bazter uzten ditu aldundiak, unibertsitateak eta liburutegiak, aurrerago Sarean sartzeko aukera ukatzen ez badie ere.", "ez ditu partaidetzat Sarean sartzeko eskaria egin nahi ez duten erakundeak."], "answer": 2}
{"id": 187, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Liburutegietako langileen lan egoerari dagokionez, zer ekarpen egin beharko luke Liburutegi Legearen aurreproiektuak?", "candidates": ["Administrazioko langileen ordutegia eta soldata liburuzainek dutenarekin parekatu beharko lituzke.", "Liburutegietako langileen lan egoera zehaztea ez badagokio ere, gutxieneko batzuk finkatu beharko lituzke.", "Udal liburutegietako liburuzainen egoera hobetzea jarri beharko luke beste edozein helbururen aurretik.", "Liburutegietako langileek bete beharreko gutxieneko eskakizunak zehaztu eta lan baldintza duinak arautu beharko lituzke."], "answer": 3}
{"id": 188, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Bibliotekonomia eta dokumentazio arloko ikasketei buruz, testuak dioenez", "candidates": ["inongo ikasketa programatan ez dira euskal bibliotekonomiaren ezaugarriak jasotzen.", "egun liburutegietako langile izateko egin beharreko ikasketak ez lirateke maila berekoak izan behar gurean eta estatu espainolean.", "beharrezkoa da aurreproiektuak euskal bibliotekonomia ikasketak berariaz aipatzea.", "aurreproiektuak euskal bibliotekonomiaren berezitasunak zein diren zehaztu beharko luke."], "answer": 0}
{"id": 189, "context": "Liburutegi legearen aurreproiektuaz\n\n\n\n\nJoana Albret Bibliotekonomia Mintegiko partai\u00addeek 1998ko ekainaren 5ean Uztaritzen egindako adie\u00adrazpenean, Euskal Herriko biblioteka, dokumentazio zentro eta artxiboen egoeraz zuten kezka agertu zuten. Arazo eta gabezia handiak sumatzen zituzten, bereziki euskararen estatusari eta erabilerari dagokienez.\n\nAlor horren arazo eta gabeziei aurre egiteko politika aktiboagoa eta eraginkorragoa eskatzen zuten adierazpenaren bitartez. Orobat, euskal erki\u00addegoetan horretarako legeak egitea. Alegia, Euskal Biblioteka Nazionala eskatzen zuten, Euskal Herri osoko biblioteken arteko lotura eta koordinazioa bideratuko zuen biblioteka. Herri Aginteei lehenbailehen beharrezkoak ziren elkarrizketak eta gestioak egin zitzatela eskatzen zieten proiektu historiko hori abiarazteko.\n\nMintegiko kideen aburuz, euskarak alor horretan pairatzen zuen bazterketari konponbidea emateak lehentasun osoa behar zuen izan. Agentzia Katalo\u00adgrafiko bat eskatzen zuten arazoak bideratzeko.\n\nOraingoan, berriz, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Liburutegi Legearen aurreproiektuaz duen iritzia dakarkigu Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiaren idazkariak Berria egunkariaren orrialdeetara.\n\n\n\nXXI. mendean gaude eta Informa\u00adzioaren garaian bizi gara. Gure herria Infor\u00adma\u00adzioaren Gizartean kokatzeko helburuarekin etenga\u00adbeko ahaleginak egin dira, bai teknologia berriak garatu eta gizarteratzeko, bai informazio sareak (Internet) zabaltzeko. Baina, informazio teknologiekin batera, behar-beharrezkoa da informazio sistema sendo eta egituratua izatea, ondoko bi helburu nagusiokin:\n\nLehenengoa, herrialde bakoitzari dago\u00adkion ondare bibliografikoa eta dokumentala gordetzea eta eskuragarri jartzea.\n\nBigarrena, informazio zerbitzu publiko eraginkorra ematea, herritar guztiengana berdintasunean helduko dena eta berrikuntza teknologikoek sortutako arrail sozial berria txikiagotuko duena.\n\nBiblioteken Sistemaren beharrizana helburu horietan oinarritu behar da, ondo antolatu eta bitarteko guztiekin hornitu, bibliotekak baitira Informazioaren Gizarte\u00adaren eragile garrantzitsuenetarikoak.\n\nLege aurreproiektuari helduz, euskal ondare bibliografikoari buruz ari garenez, ezin dugu ahaztu berau hainbat esparru juridiko-politikotan zatituta dagoela, lurraldeari dago\u00adkio\u00adnez. Hori kontuan izateaz gain, ondare horren babesa bermatzeko neurriak hartu behar dira, eta egungo legediaren arabera parte diren herri agintarien arteko akordioak ziurtatu.\n\nEuskal Autonomia Erkidegoari dago\u00adkionez, nahiz eta bertako administrazioak arlo honetako eskumen osoa eduki, atzerapen ikaragarria izan da (1990eko kultura onda\u00adreari buruzko lege orokorra besterik ez dugu), eta bitarte honetan erakundeen atomizazioa areagotu egin da, bakoitza bere eskumenen arabera, diru iturrien arabera eta helburu propioen arabera antolatzen joan den heinean.\n\nBeraz, Joana Albret Bibliotekonomia Minte\u00adgiak guztiz premiazkotzat jotzen du libu\u00adrutegien legea, euskal kulturaren informazio-politika arautu eta ondare bibliografikoaren babesa ziurtatzeko. Baina gure mintegia ez dago batere ados Eusko Jaurla\u00adritzako Kultura Sailak aurkeztu duen Libu\u00adrutegi Legearen aurreproiektuarekin, eta berau ez onartzeko arrazoiak azaldu nahi ditu:\n\n1. Hizkuntz eskubideak\n\nEAEko Biblioteken Sistemak hizkuntza ofizialen erabilpena bermatu behar du. Elebi\u00adduna izango dela esatea ez da nahikoa: euska\u00adra\u00adri zor zaion lekua argi eta garbi arautu behar du. Lan ugari dago egiteko: Espainiako ereduak erabiltzen dira oraindik bibliotekonomiako lanetan, hemengo berezitasunak kontuan hartzen ez dituztenak; elebitasunaren auzia konpondu gabe dago, halaber, euskarri informatikoetan; Euskal Herriko bibliotekonomia eta dokumentazioaren profesionalak trebatuko dituen unibertsitate ikasketarik ez dago...\n\n2. Lankidetza\n\nAurreproiektu honek eratzen duen biblioteka sistema osoa arlo honetako erakundeen borondatezko lankidetzan oina\u00adrritzen da, erakundeen artean etorkizunean izan daitezkeen akordioetan. Borondatea, lankidetza eta koordinazioa guztiz beha\u00adrrezkoak diren arren, ez dira aski egungo egoerari aurre egiteko. Euskal ondare bibliografikoa gorde, babestu eta zabaltzeaz ari garenean, konplexurik gabe egin behar zaio aurre zatiketa administratiboari: egungo legeak errespetatuz sustatu behar dira herri aginteen arteko akordio politikoak, eta, horietatik abiatuta, euskal ondare bibliografikoaren babesa ziurtatuko duen sarea eratu behar da.\n\n3. Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarea\n\nLege honek garatu nahi duen Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean EAEko partaide batzuk falta dira; hala Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako Foru Aldundiak, nola uniber\u00adtsitateak eta eskoletako liburutegiak; izan ere, etorkizunean Sarean parte hartzeko balizko eskarietan oinarrituko lirateke erakunde horiekiko harremanak. Arestian esan bezala, horrelako gai garrantzitsua lotuago egon beharko litzatekeela uste dugu.\n\n4. Langileria\n\nEzinbestekoa da liburutegietako langileen egoera zehatz-mehatz arautzea. Liburuzainen profila zehaztu behar du legeak, gutxieneko titulazioak eta lan baldintzak. Biblioteka publi\u00ad\u00adkoetan, udal biblioteketan batez ere, bibliotekari gutxi dago eta Administrazioko beste profesionalen aldean lan baldintza dese\u00adgo\u00adkietan jarduten dute: ordutegi aldrebesak eta erantzukizunarekin bat ez datorren soldata.\n\nBiblioteka Publikoa kultura arloko azpi\u00adegitura nagusienetakoa izanik, lege aurreproiektuak kontuan hartu beharko luke oinarrizko arazo hau.\n\n5. Ikasketak\n\nGai hau aurreproiektuan propio aipatu behar ez bada ere, daukan garrantziagatik kontuan hartu beharko litzatekeela uste dugu. Estatu espainolean, Bibliote\u00adko\u00adnomia eta Dokumentazioaren unibertsitate diplomatura 1987 urtetik aurrera irakasten da hainbat tokitan, zenbait espezialitatetan jarduteko profesionalen heziketa ziurtatuz (kazetaritzako dokumentalistak, liburuzain zientifikoak, liburutegi publikoetako liburuzainak, artxibozainak...). 1995etik aurrera Dokumentazioaren lizentziatura ere bada. Gurean, ordea, ez dugu euskal bibliotekonomiaren berezitasunak irakatsiko dituen ikasketa programarik. Harrigarria ez ezik, guztiz kezkagarria ere bada gaurko egoeran.\n\n6. Euskadiko Liburutegia\n\nLege aurreproiektu honek zentro baten lidergoa falta du, liburutegi sistemaren buru izango dena. Aurreproiektu honekin, hainbat tresna ezinbesteko erakundeen arteko balizko borondatearen eta elkarlanaren menpe geldi\u00adtuko dira. Euskadiko Liburutegi Nagu\u00adsiari dagozkion eginbeharrak sakabanatuta gera\u00adtu\u00adko dira aurrerantzean ere zenbait erakunderen artean.\n\nEuskal ondare bibliografikoaren defentsa eta zabalkundeaz ari garen heinean, EAE barruan ere akordioak gauzatu behar dira, inongo erakunderi protagonismo eta ardu\u00adrarik kendu gabe, baina helburuak bermatuko dituen koordinazioa ziurtatuz. Horretarako, Euska\u00addiko Liburutegi Nagusiak erakunde nagusia eta bakarra izan behar du, euskal bibliografia ondarearen eta euskal kulturaren zabalkundeaz arduratu, Euskal Agentzia Katalografikoa eratu, nazioarteko estandarrak gurera egokitu, eta beste hainbat lan egin ahal izateko.\n\nAmaitzeko, sinboloen arloan dagokion paper garrantzitsua aldarrikatu nahi dugu, izan ere Euskadiko Liburutegi Nagusiak beste liburutegiek (Liburutegi Nazionala sortu artean) ordezkatuko ez duten egitekoa ere badu: euskal nortasun nazionalaren ikur bilakatzea eta egun munduan diren antzeko biblioteken ondoan egotea, Euskal Herriaren izaera propioa agerikoa izan dadin.", "question": "Zer da Euskadiko Liburutegi Nagusia?", "candidates": ["Euskal Herriaren izaera propioaren ikur izateko EAEn eratu berri den Liburutegi Nazionala.", "Biblioteken arteko lankidetza bideratu eta zuzentzeko sortu beharko litzatekeen liburutegia.", "Liburutegi Nazionala sortu bitartean Liburutegi Legearen aurreproiektuak bideratuko duen liburutegi sarea.", "Tokian tokiko liburutegien borondatezko elkarlanaren ardura hartu beharko lukeen erakunde sinbolikoa."], "answer": 1}
{"id": 190, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Zergatik irakurtzen dute gutxi gazteek?", "candidates": ["Aisialdia betetzeko bakarrik irakurtzen dutelako.", "Telebista asko ikusten dutelako.", "Jokabide patologikoa erakusten dutelako.", "Oro har, gizartean gutxi irakurtzen delako."], "answer": 3}
{"id": 191, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Nolakoa da literatura irakasleen lana?", "candidates": ["Ez dute kexarik ikasle gazteen irakurzaletasunaz.", "Ezinean aritzen dira, ikasleek irakur dezaten.", "Irakasleek ere derrigortuta irakurtzen dituzte literatur liburuak.", "Irakurgaiak proposatzen dituzte, ikaslea behartu gabe."], "answer": 1}
{"id": 192, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Zer dio Olaziregik irakurtzeko ohituraz?", "candidates": ["18-22 urtekoek gazteagoek baino gehiago irakurtzen dutela.", "Gazteagoek gutxiago irakurtzen dutela euskaraz.", "Zientzietako ikasleek eleberri gehiago irakurtzen dituztela.", "Asko direla ezer irakurtzen ez duten letretako ikasleak."], "answer": 3}
{"id": 193, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Zer erakutsi dute inkestek?", "candidates": ["Zenbat eta irakurzaleago, orduan eta toleranteago.", "Zenbat eta nagusiago, orduan eta euskal liburuen zaleago.", "Zenbat eta marginatuago, orduan eta irakurzaletasun handiagoa.", "Zenbat eta gizartekoiago, orduan eta erdal liburuen zaleago."], "answer": 0}
{"id": 194, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Zer dio inkestak gazteen libururik gogokoenez?", "candidates": ["Zinean ikusitakoak ez dituztela gero irakurtzen.", "Gogokoago dituztela euskarazkoak, erdarazkoak baino.", "Best sellerrak ez dituztela gogoko.", "Zinean ikusi izanak bultzatu dituela gazteak liburu batzuk irakurtzera."], "answer": 3}
{"id": 195, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Zein da erdarazko eta euskarazko liburuen aldea?", "candidates": ["Behi euskaldun baten memoriak eta Narrazioak, esaterako, eskolan aginduta irakurri dituzte.", "Euskarazko liburuek ez diete erdarazkoek adinako zirrararik eragiten.", "Erdarazko liburu gehienak eskolan agindutakoak dira.", "Euskarazko liburuak ez zaizkie gertatzen ez oso atsegin, ez oso zirraragarri gazteei."], "answer": 1}
{"id": 196, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Irakurgaiak eta adina: zelan lotzen dira, irakurketari dagokionez?", "candidates": ["Gazteagoek eleberri errealista dute gustukoago.", "Nagusiagoek zientzia fikzio gutxiago irakurtzen dute.", "Adinarekin batera giza arazoen inguruko liburuen interesa galtzen da.", "Adinean aurrera nobela historiko gutxiago irakurtzen da."], "answer": 1}
{"id": 197, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Neskak sentimenduzale eta mutilak abenturazale omen dira. Zein da egia?", "candidates": ["Neskek mutilek baino atseginago dute eleberri errealista.", "Parmentierrek uste du sexuak erabakitzen duela zaletasuna, neurri batean.", "Mutilek neskek baino maiteago dute eleberri existentzialista.", "Zaletasunak gizarteko zereginen ondorio dira, neurri batean."], "answer": 3}
{"id": 198, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Adina eta literatura-zaletasunaren aldaketa. Zelan gertatzen da?", "candidates": ["Euskal idazleen zaleek, oro har, gutxi irakurtzen dute.", "Nagusiago eta euskal idazleen liburu gutxiago irakurtzen dute.", "Gazteenek gaztelaniaz gutxi irakurtzen dituzte King eta Christie.", "Atxaga gehiago irakurtzen dute gazteagoek nagusiagoek baino."], "answer": 1}
{"id": 199, "context": "Euskal gazteen irakurzaletasunaren inguruan\n\n\n\n\nGazteen irakurzaletasunaz mintzo garenean askotan izan ohi dugu gure jarduna kexekin hasteko tentazioa. Nork ez ditu entzun adituen edo irakasle baten baino gehiagoren ahotan gaur eguneko gazteek gutxi irakurtzen dutela edo telebista edo musikazale patologikoak direla bezalako baieztapenak? Alabaina, ez dut uste horrelakoak esanez gaur egun literaturaren irakurketarekin gertatzen dena adierazten dugunik. Gaurko irakurzaletasun eskasiaren errudunak bailiran, gazteengan proiektatu ohi ditugu sarritan gure gabeziak. Izan ere, gazteek gutxi irakurtzen dutela esaten dugunean, oro har guztiok gutxi irakurtzen dugula esan beharko baikenuke. Irakurketak protagonismo eskasa duela gure aisialdian eta adibide ezagun bat aipa\u00adtzearren, espainiarren ia erdiak ez duela urtean liburu bakar bat ere irakurtzen. Kontua da literatura irakasle garen aldetik, etengabe irakurketak derrigortzera behartuta ikusten dugula geure burua. Baina hori bakarrik ez, zenbait irakurketak ikasleengan pizten duten deserosotasuna eta bazterketa dela medio, askotan zeregin ia kixotiarra izaten da gurea.\n\nGogoeta hauek bultzatuta ekin nion 1990ean irakurketa ohiturei buruzko inkestak egiteari Hego Euskal Herriko bigarren hezkuntzako ikastetxeetan. Hautatutako lagina 14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osatzen zuten eta 58 ikastetxetara bidali genituen inkestak. Ikasleen erantzuna espero nuena baino hobea izan zen eta honek animatu ninduen 1994an bigarren inkesta bat egitera. Garai haietan ikasleek 18-22 urte zituzten eta gehienek uniber\u00adtsitate ikasketak egiten ziharduten. Inkesta honetarako lagina 700 ikaslek osatzen zuten eta irakurketa ohiturez gain, zaletasun honek eragiten dituen jarrera etikoez ere egin nien galde. Emaitzak adierazgarriak izan direlakoan nago. Hona garrantzitsuenak:\n\n1. Adinak gora egin ahala, irakurketa ohitura gutxitu egiten zen. Azpimarragarria da jaitsiera hau euskarazko tituluetan ematen zela nagusiki. Beraz, 18-22 urterekin gehiago irakurtzen zuten gaztelaniaz. Esan beharra dago neskak zirela adin guztietan gehien irakurtzen zutenak.\n\n2. Ikasleak goi-mailako ikasketetan jarraitzen bazuen, nobelaren irakurketa-maiztasuna handiagoa zuen. Letretako eta zientzietako ikasleen artean ez zen alde handiegirik sumatzen. Ezer aipatzekotan, inoiz irakurtzen ez zutenen letretako ikasleen kopuru handia azpimarratuko genuke.\n\n3. Irakurzaleenek tolerantzia maila handiagoa zuten eta ez zuten oztopo handiegirik adierazten talde marginatuengandik hurbil bizitzeko (drogazaleak, ijitoak ). Hainbatetan azpimarratu nahi izan diren onurekin batera, badirudi, irakurketak jarrera gizartekoi eta errespetuzkoekin dituen loturak gogoratu beharko genituzkeela oraingoan.\n\n4. Udan irakurritako liburuei begiratuz, 1994ko zerrendan hamar liburutik sei gaztelaniaz zeuden; 1990ekoan, hamarretik bat. Beraz, gaztelaniazko irakurketen gorakada zen aipagarriena.\n\n5. Lehen hezkuntza amaitu zutenei gehien gustatu zitzaizkien tituluez galdetu genienean, hauek izan ziren erantzunak: Obabakoak (B. Atxaga); Behi euskaldun baten memoriak (B. Atxaga); Babilonia (J. M. Irigoien); Los pilares de la tierra (K. Follet); La casa de los esp\u00edritus (I. Allende); El se\u00f1or de los anillos (J. R. R. Tolkien); Kcappo: tempo di tremolo (P. Aristi); Viven (Madhmoody); El nombre de la rosa (U. Eco); Exkixu (Txillardegi).\n\nNobela gogokoenen zerrenda hau begiratuz, ohartzen gara egun munduan best sellerrak direnen presentzia handia dela. Baina hori bakarrik ez, zerrenda horretan azaltzen zaizkigun gaztelaniazko bost titulutik hiruk film arrakastatsuei eman diete bide. Agidanez, gure irakurle gazteek ere horrelako egokitzapen zinematografikoek izaten dituzten merkatu eraginei eran\u00adtzuten zieten.\n\nGaztelaniaz buruturiko irakurketek gehiago hunkitzen zuten irakurlea; emozio eta asaldapen ugari izaten zutela onartzen zuten (amorrua, pena, emozioa, tentsioa , horrelako hitzak maiz ikusten genituen liburuon irakurketa definitzean). Euskarazkoek, aldiz, ez zuten, gehienetan bederen, emozio biziegirik eragiten (irakurketa atsegin eta sentiberatzat zituzten). Euskarazko irakurketa gehienen atzean eskolaren bitartekaritza zegoela kontuan hartuz (B. Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak (1991) eta J. Sarrionandiaren Narrazioak (1983) eskolaren eremutik ateratzen ziren bakarrenetakoak ziren), badirudi agindutako irakurgaiekin ez dugula gehiegi asmatzen.\n\nAdinak gora egin ahala, nahiz eta abentura eta misteriozko nobelekiko zaletasunak iraun, giza arazoei dagozkien argumentuak dituzte atseginago gazteek. Topologikoki errealismoranzko joera da poliki-poliki gailenduz doana. Nobela historikoek eutsi egiten diote (94ko rankingeko lehenengo hamaika postuak begiratuz gero, horietatik sei nobela historikoak direla ikus daiteke) eta zientzia fikziozko zaletuak galtzen dituzte. Azkenik, esan dezagun, inkestatuen sexuari begiratuz, nobela existentzialistak eta psikologikoak zirela bereziki nesken gustukoak. Patrick Parmentier-ek dioenez, sexuen araberako zaletasun topiko horiek (neskek psikologiaranzko eta sentimenduetaranzko joera handiagoa; mutilek, aldiz, abentura eta errealismoranzkoa), gehiago dagozkio gizarte rol bati, sexuen berezko ezaugarri bati baino. Gizarte rolak berdindu ahala, zaletasunak ere berdinduz doaz.\n\nAipagarria da 90eko gogokoen zerrendatik 94kora dauden aldaketak lekuari dagozkiola batez ere: lehenengo 17ak hartuko bagenitu kontuan 90ean azaltzen ziren Zabaleta, Gere\u00f1o, Txillardegi, Kiriki\u00f1o, Amuritza, Mirande, Zarate desagertu egin ziren zerrendatik 94an. Atxagaren kasua salbuespen handia dukegu: lehenengo postuari eutsi zion lau urteren buruan. Irakurzaletasunak nola eragiten zuen begiratuz gero (hau da, liburu gehien irakurtzen zutenetatik gutxien irakurtzen zutenetara dauden aldeak), ohartuko gara euskal idazleak gustukoen zituen inkestatu askoren atzean gutxi irakurtzen zuen pertsona daukagula eta gaztea. Adinak gora egin ahala, salbuespenak salbuespen, euskal autoreekiko zaletasuna jaitsiz zihoan (gaztelaniaz King-ekin eta Christie-rekin gertatzen zen bezala).\n\nLiburutegietara joateko ohiturarik ez zuten. %64,3k onartzen zuten ez zirela joaten (joaten zirenen artean gehienak langileen seme-alabak ziren) eta %35,7k bakarrik baietz. Maileguan hartutako liburuen batez bestekoa urteko bost liburukoa zen.\n\nJendearen iritzia zen funtsezkoa, liburu bat edo beste aukeratzerakoan. Hala ere, aipagarria da tituluak, autoreak eta kritikak 1994ko emaitzetan izan zuten igoera. Badirudi adinarekin irakurlea gehiago fijatzen dela alderdi hauetan. Bere iritzi eta ezagutzak baloratzen ditu eta ez irakaslearenak (hau nabarmena da bi inkestetan). Liburuak euskaraz egoteak eta berauen itxurak ez zuten aparteko garrantzirik.", "question": "Zelan erabiltzen dituzte gazteek liburutegiak?", "candidates": ["Oro har, bost urterik behin hartzen dute liburu bat maileguan.", "Bi heren dira, gutxi gorabehera, liburutegietara joaten direnak.", "Gehiago erabiltzen dituzte gizarte talde batekoek besteetakoek baino.", "Oro har, maiz joaten dira, baina liburu gutxi hartzen dituzte maileguan."], "answer": 2}
{"id": 200, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Zergatik egiten du lan Goenagak Alkizako bere baserrian?", "candidates": ["Museoek bere kultur egitasmoetatik bazter utzi dutelako.", "Pintatzeko derrigorrezko dituelako artearen misterio liluragarrien erantzunak.", "Arte munduko ika-miketatik urruti, pintatzeko behar duen askatasuna topatzen duelako baserrian.", "Galerietan edo museoetan bezain hurbil sentitzen dituelako artelanak baserriko bere estudioan."], "answer": 2}
{"id": 201, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "\u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb. Zer esan\nnahi du?", "candidates": ["Goenagaren belaunaldiko margolarientzat pintura egunean 24 orduko dedikazioa eskatzen duen lanbidea dela.", "Goenagaren belaunaldiko margolariek motibo fisikoak pintatzen dituztela, paisaiak eta horrelakoak.", "Harreman zuzena dutela pinturarekin, ez teknologia berrien bidezkoa.", "Beraren belaunaldiko margolariek nahitaezko dutela pintatzea."], "answer": 3}
{"id": 202, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Zer iritzi du Goenagak pintore gazteez?", "candidates": ["Behin adin batera iritsita baino ez dutela pintura ona egiten.", "Beren burua gutxiesten dutela, nahiz eta batzuk oso onak izan.", "Lehen baino urriago direla gazteen artean margolari baino ez diren artistak.", "Ez du iritzirik aipatu nahi, pinturaren kalitateak ez baitu zerikusirik pintorearen adinarekin."], "answer": 2}
{"id": 203, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Goenagaren ustez,", "candidates": ["erabakiak askatasunez hartzen direnean lortzen da pintatzen gozatzea.", "erabakiak sakon hausnartuz lortzen da ondo pintatzea.", "gozatu barik ez dago pintatzerik.", "nekagarri bezain gozagarri izan behar zaio margolariari pintatzea."], "answer": 0}
{"id": 204, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Zer esan daiteke Goenagaren azken urteotako bilakaeraz?", "candidates": ["Orain kolore argiagoak erabiltzen dituelako gehiago gozatzen duela pinturaz.", "\u201cLeize zuloko\u201d pintore izateari utzi eta egun-argitan lan egiten hasi dela.", "Lehen ez bezala, argia erabiltzeko joera duela azkenaldian.", "Menorcara egindako bidaia batetik itzulitakoan, aurretik egindako lanarekin eten eta beste ibilbide bati ekin ziola."], "answer": 2}
{"id": 205, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Koloreen erabilerari buruz, baiezta daiteke", "candidates": ["Zumetaren antzera, kolore gama berbera erabiltzen duela koadro guztietan.", "ez dituela bata bestetik urrun dauden koloreak nahasten.", "Zumetaren aldean, argi-ilun nabarmenak erabiltzen dituela.", "beti izan duela gogoko fosforitoa erabiltzea, kolore iluneko koadroetan batik bat."], "answer": 1}
{"id": 206, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Zer du gogoan Goenagak Pariseko egonaldiaz?", "candidates": ["Paul Kleeren eskolakoekin izandako harremanek beste arte molde batzuetara zabaltzen lagundu ziotela.", "Eskultura landu zuela, batik bat.", "Beste arte ikuspegi batzuk deskubritu zituela.", "Paul Kleeren lanek irekitzen lagundu ziotela, pintura mota guztiak lantzen baitzituen."], "answer": 2}
{"id": 207, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Goenagak landutako arte adierazpideez zera esan daiteke:", "candidates": ["Pintura landu dituen gainerako arte adierazpideei gailendu egiten zaie.", "Parisen eskultura eta argazkigintza landu bazituen ere, Goenaga margolari da, funtsean.", "Eskultura, argazkigintza eta bideogintza ere landu zituen arren, gaur egun pintatu baino ez du egiten.", "Pintura ez beste arte adierazpide guztiak asmo artistikorik gabe landu ditu."], "answer": 0}
{"id": 208, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Gaurko euskal artistek ez dute taldetan biltzeko ohiturarik. Izan ere, Goenagaren ustez,", "candidates": ["nork bere jarraitzaileak izan nahi ditu.", "gaur egun onartezina dirudi erakusketa kolektiboak egitea, eta are gutxiago ezohiko tokietan.", "aspaldikoek erakusketa kolektiboak eginagatik, artistak, berez, bere bidea egin nahi izaten du.", "gaur egun, garai batean ez bezala, indibidualismoa da nagusi."], "answer": 2}
{"id": 209, "context": "Juan Luis Goenaga\n\n\n\n\n\u00abNiretzat dena da pintura, lotura fisikoa dut pinturarekin\u00bb\n\n\n\n.Alkizako herritik Zelatungo lepora bidean, Ernio mendiaren babesean, Aritzategi baserria du aspalditik bizileku Juan Luis Goenagak (Donostia, 1950). Baserriaren behealde osoa estudioa da, artistaren askatasun gune erabatekoa, leize-zulo ezinbestekoa. Galerietan edo museoetan baino gertuago sentiarazten dute han margolanek artistaren arnasa. Han daude, han dautza, artearen misterio liluragarrian bilduak, kazetariak artistaren hitz urri, lotu eta deserosoetan sekula ezin atzemango dituen erantzunak.\n\nGuggenheimi, Artiumi, Baluarteri, Tabako Fabrikari, San Telmori edo Euskal Kulturaren Planari buruz zer iritzi duen galdetuta, Goenagak, ahal duena egin ondoren, estututa, urduri, etsi egin du: \u00abEzin naiz kontu horietan murgildu. Nirea pintatzea da. Horregatik bizi naiz hemen. Bestela, nahastu egingo nindukete goizetik gauera, erotu egingo nindukete, honen alde edo bestearen kontra al nagoen eta abar... Herri honetan dena justifikatu behar duzu. Honetaz eta hartaz galdezka etortzen zaizkizu, eta ez duzu asmatzen erantzuten, ez daukazulako behar adina informazio. Nahiko zaila da, berez, pintatzea, gero gainera horrelako saltsetan sartzeko\u00bb.\n\nEgunaren 24 orduetan eta bizitzako urte guztietan izan da pintore Goenaga. Zortzi urterekin egindako margolan txiki bat du, Oriamendiko paisaia, baserriaren goialdean gordea, familiaren bizilekuan. Oso txikitatik izan zuen argi pintorea izango zela, eta ez du inoiz horren inguruan zalantzarik izan, ez du krisialdirik igaro. \u00abNiretzat dena baita pintura. Ez da ofizio bat. Dena da. Dena harrapatzen du pinturak. Nirea fisikoa da, lotura fisikoa dut pinturarekin, pintatzeko behar fisikoa dut. Garro batzuk banitu bezala da\u00bb. Ez da bakarrik sentitzen horretan. Belaunaldi oso bati dagokion ezaugarria deritzo Goenagak pinturarekiko lotura fisiko horri. \u00abGure belaunaldikoak pintore fisikoak gara, abereen modukoak, primitiboak\u00bb.\n\nOraingo artisten artean ez du horren zabaldua ikusten pintura sentitzeko modu hori. \u00abArgazkigintzako, bideogintzako eta Interneteko teknologia berriekin, mila gauza egiteko aukera dago eta gazteek horiek probatzen dituzte\u00bb, egin du gogoeta. \u00abGaur egun ere badira pintore gazteak, eta oso onak, baina pintura hutsa, bere horretan, gutxietsia dago, konplexu moduko bat sortu da pinturaren inguruan. Belaunaldi bati min egin dio horrek, baina uste dut gainditzen ari dela. Pintoreak beti egongo dira; ez beharbada milaka, baina beti egongo dira\u00bb.\n\nIzenik aipatu nahi ez badu ere, maite ditu Goenagak euskal pintore gazteen erakusketak. \u00abAdi nago, ahal dudan neurrian. Oso pintura ona egiten da hemen. Behin adin batera iritsi eta gero artista bere bidean dago, eta horrekin zerikusia duena interesatzen zaio, baztertu egiten du gainerakoa. Baina pintura ona beti interesatzen zait, berdin zaharrena edo gazteena. 15.000 urte daratzamagu pintatzen, eta gauza onak daude\u00bb.\n\nPintatzen \u00abgero eta gehiago\u00bb gozatzen du Goenagak. \u00abNire helburua hori da, nik pintatzen gozatu egin nahi nuke, eta ez nuke nahi pintatzea tortura izatea. Kanpotik begiratuta hala ematen badu ere, ez da erraza. Pintura erabakiak hartzeko kontua da; azkar gainera. Hori oso neketsua da. Iritsi behar da erabaki horiek askatasunez hartzera, beste era batera\u00bb.\n\n\n\n\nUrteak eta askatasuna\n\nUrteek ematen dute horretarako aukera eta bidea. \u00abUrteekin askatasuna lortzen da, ume batek bezala pintatzea. Hori oso zaila da. Joan Mirok esaten zuen hori: bizitza osoa behar duzu ume batek bezala pintatzeko\u00bb. Eta pintatzean gehiago gozatzearekin lotua dago hobeto pintatzea ere: \u00abPintoreetan, argi dago zenbat eta zaharrago, orduan eta hobeak direla. Rembrandt eta Picasso adibide argiak dira. Picassoren azken garaia ikaragarria da\u00bb.\n\nNahiz eta berak bere burua \u201cleize zuloko\" pintoretzat izan, azken urteetako bilakabideak kolore argiagoetara eraman du, nabarmen, Goenaga. \u00abOrain beldurrik gabe nabil alde horretatik. Lehen ez nuen horrelako beharrik\u00bb.\n\nEz daki zer-nolako lotura duen argirako joera gero eta handiago horrek pinturaz gozatzeko gero eta joera handiagoarekin. Ez dirudi horretaz asko pentsatu duenik orain arte; kazetariak galdera egin dion arte, alegia. Horra artistaren erantzuna: \u00abProzesu batean zaude eta prozesu horretan etorri egiten da. Argia erabiltzeko joera ere prozesuaren parte bat da. Menorcarako bidaia baten ondoren hasi nintzen kolore argiagoak erabiltzen, eta Menorcara joatea ere zerbaiten ondorio izango zen, prozesu baten barruan\u00bb.\n\nArgiaren bila baserri atarira irtetea maite du. Ahal duenean, ez baita erraza, inondik ere. \u00abEguraldi ona dagoela ikusi, astoa eta margotzeko trasteak atera eta euria hasten zaizu noiznahi. Elurretan ere aritu naiz aurten kanpoan pintatzen, aterki batek babestuta. Iaz Kutxako Kuboan egin genuen Bidaideak erakusketa kolektiboko lanetako batzuk kanpoan eginak ziren, udako eguraldi onaz baliatuta\u00bb.\n\n\u00abDena den, orain ere ez ditut koadro berean kolore asko eta oso desberdinak erabiltzen Zumetak egiten duen bezala\u00bb, \u00f1abartu du, zuhurtziaz. \u00abBeti gama baten barruan ibiltzen naiz\u00bb. Fosforito asko erabiltzen du, baina hori ez da, berez, joera berria, lehen ere bazuelako, kolore ilunagoekin arituagatik ere, fosforitorako joera. \u00abLehengo koadro askotan ikusten da joera hori\u00bb.\n\nBeste artista asko bezala, Parisek utzitako arrastoa gogoan duen margolaria da Goenaga. Oso gazterik izan zen han, aurretik Madrilen eta Bartzelonan ikasten aritu ondoren. \u00abParisek, garai hartan, beste erreferentzia bat ematen zizun\u00bb, ekarri du gogora. \u00abHan denetik ikusten zenuen, pintura mota guztiak zeudelako: Paul Kleeren eta beste artista askoren obra ezagutzeko aukera eskaintzen zuen Parisek. Irekitzen laguntzen zizun, hemen ikusi ezin zenituen gauza asko. Louvre eta gainerako museo guztiak ere ikusi nituen\u00bb.\n\nArtista batzuekin harremanak ere izan zituen garai hartan, Parisen. \u00abZirkulu batekin harremanak izan nituen, eta eskultura egiten hasi nintzen, errumaniar batekin\u00bb.\n\nEgun ere egiten ditu batzuetan eskulturak; ez, ordea, burdinazkoak eta harrizkoak, garai hartan bezala. Argazkigintza da Goenagak landu duen beste adierazpide bat. Pinturaren nagusitasuna zalantza guztietatik kanpokoa izan da, hala ere, beti Goenagaren kasuan.\n\n\n\n\nGaztetako filmaketak eta adiskidetasunak\n\n70eko hamarkadaren erdialdean, Jose Llanos, Bixente Ameztoi, Ramon Zuriarrain eta beste lagun batzuekin batera, filmaketa batzuk ere egin zituen Goenagak; antzinako euskal jantziak soinean zituztela filmatu zituen orduan lagunak. \u00abNik neukan Super 8ko kamera batekin aritu ginen\u00bb, adierazi du. \u00abBaina inolako asmo artistikorik gabe. Lagun arteko kontua izan zen hura, jolas moduan egina, besterik gabe. Orain zintak puskatuta daude eta badut konpontzera eramateko asmoa\u00bb.\n\nJose Luis Zumeta are lehenagotik ezagutzen du Goenagak, txikitatik, Zumetak Donostian zuelako estudioa, Goenagatarren etxetik gertu. \u00abAlejandro Tapia, Carlos Bizkarrondo, Javier Arozena, Amable Arias eta abar ere gazterik ezagutu nituen, Aurrera tabernan, gure familiak Donostiako Urbieta kalean zuen tabernan. Ni haien aldean oso gaztea nintzen\u00bb.\n\nGarai hartako euskal artistak taldeetan bildu eta antolatu ziren: Gaur, Hemen, Orain... Baina Goenagak ez du uste gaur horrelako taldeak ez sortzea artisten artean indibidualismoa nagusitu izanaren ondorio denik. \u00abOrduan ere bazegoen indibidualismoa. Oso desberdinak ginen, nork bere bidea egiten zuen, nahiz eta askotan erakusketa kolektiboak egin; batzuetan gaur egun irudikaezinak izango liratekeen lekuetan izaten ziren erakusketa horiek, herri txikietan eta abar\u00bb.\n\nArte merkatuaren inguruko kezka handirik ez zaio igartzen Goenagari. \u00abNik, neure kasuan, ez dut sekula gorabehera handirik sumatu merkatuari dagokionez\u00bb, dio. \u00abNork bere bezeroak ditu, eta ez digute askorik eragiten merkatuaren gorabeherek. Denbora bat daramagun pintoreez ari naiz, jakina. Ez ni bakarrik, pintore gehienak hasten dira lasai bizitzen urte batzuetan borrokan aritu ondoren, jarraitzaileak erakarri ondoren, izen bat egin eta harreman batzuk landu ondoren... Hori hemen, Alemanian eta edozein lekutan gertatzen da\u00bb.", "question": "Zer eragin dute arte merkatuaren gorabeherek artistengan?", "candidates": ["Zerikusi zuzena dute artista batek bezeroak izatearekin edo ez izatearekin.", "Goenagaren irudiko, margolariengan ez dute inolako eraginik.", "Berdin antzera eragiten dio merkatuak leku bateko zein besteko artistari.", "Pintore ezagunengan ez dute eragin handirik izaten."], "answer": 3}
{"id": 210, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "60ko hamarkadaren amaiera aldera", "candidates": ["bisitari kopurua ugaritu egin zen eta, horrenbestez, museoek eraberritzeko ahalegina egin behar izan zuten.", "munduan dauden museoen erdiak baino gehiago sortu ziren.", "museoek bizitasuna galdu zuten eta leku gris bilakatu ziren.", "museoak eraberritzen ahalegindu ziren, eta pedagogia aldetik zegokien betebeharra hobetzen."], "answer": 3}
{"id": 211, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Zein da interpretazio museoen xede nagusia?", "candidates": ["Museoetara doazenek gaiei bakarrik erreparatzea, ez ikusgai dauden objektuei.", "Bisitariari jasotako esperientziaren inguruko gogoeta eragitea.", "Gertaera historikoen berri ematea.", "Historiako jazoera gogoangarri batekin lotura duten objektuak erakustea."], "answer": 1}
{"id": 212, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Zer dira \u201cbisita esperientziak\u201d?", "candidates": ["50eko hamarkadan Estatu Batuetan hasi zen interpretazioaren mugimenduarekin lotura zuzenik ez duen joera berriagoa.", "Gertaera historiko baten inguruko ezagutzak museoetatik kanpora zabaltzea.", "Interpretazio mugimenduak 70eko hamarkadaz geroztik hartutako norabidearen ardatz den ideia.", "70eko hamarkadaren amaieraz geroztik sortutako zortzigarren museo-kategoria."], "answer": 2}
{"id": 213, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Ekomuseoen mugimenduari dagokionez, baieztapen zuzena:", "candidates": ["Ekomuseoen bitartez finkatzen da tipologia erakusketen ohiko kontzeptua.", "Lurralde jakin batek, bertako biztanleek eta ondareak osatzen dute ekomuseoa.", "Lurralde jakin batek bertako biztanleei eta ondareari muzin eginez osatzen du museoa.", "Ikusle hutsaren rola nagusitzen da ekomuseoen mugimenduan."], "answer": 1}
{"id": 214, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Neighborhood museum edo auzotarren museoei buruz esan daiteke ezen", "candidates": ["ez dutela zerikusirik ekomuseoen mugimenduarekin.", "Ipar Ameriketako hiri guztietan eraikitako ekomuseoak direla.", "kokatuta dauden auzo edo hiriko herri kulturaren erakusle direla.", "leku publikoetan kokatutako museoak direla."], "answer": 2}
{"id": 215, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Zein museo mugimendu da bereziki \u201ckonprometitua\u201d?", "candidates": ["Partekatutako jakintzaren mugimendua.", "80ko hamarkadaren erdialdean kultura animistak baztertu nahirik sortutakoa.", "Museoa komunitatearen aurrerabiderako bitartekotzat hartzen duena.", "Ikuspuntu komunitarioa duten heinean, mugimendu horia eta berdea, biak."], "answer": 2}
{"id": 216, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Zein dira museo urdinak?", "candidates": ["70eko hamarkadaren erdialdean sortutako museoak.", "Saheleko hainbat museo, esate baterako.", "Natur zientzia eta zientzia eta teknologia museoak, batik bat.", "Herri kulturaren adierazle den museo oro."], "answer": 2}
{"id": 217, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Kultura arloan hainbat herrialdetan izandako aurrekontu murrizketak zer eragin izan du museoetan?", "candidates": ["Azken urteotako artea esklusiboa eta ikusgarria izatea, arrakasta izan nahiz ez izan.", "Museoetan publizitate iragarkiak egotea.", "Ekonomikoki errentagarriak diren jarduerak eratzea, ezohiko objektuen erakusketak, besteak beste.", "Defizita ere hein berean murriztu denez gero, erakusketen ikusgarritasunari lehentasuna ematea."], "answer": 2}
{"id": 218, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Hilerri museoei buruz, testuak dioenez,", "candidates": ["duela hamabost urte sortu ziren.", "gertaera lazgarriak gogoraraztea dute helburu, hala nola gerrak eta natur hondamendiak.", "gizartearen dolu tresnak izaten dira ikusgai.", "ikusgai dauden objektuen bidez, jazoera bat iraganari dagokiola eman nahi da aditzera, ez duela lekurik izango ez orain, ez etorkizunean."], "answer": 2}
{"id": 219, "context": "Museoak kolorea hartu dute\n\n\n\n\nMuseoek 60ko hamarkadaren amaiera aldera norabide aldaketa izan zuten. Eraberritzen saiatu ziren, beren eginkizun pedagogikoa hobeto betetzen eta jarduera berriak aztertzen ahalik eta bisitari gehien erakartzeko. Eta ugaritu egin ziren: munduan dauden 25.000 museoetatik erdiak baino gehiago azken berrogeita hamar urteotan ireki dira. Museo kontzeptua bera ere aldatu egin zen.\n\nMuseoak XVIII. mendearen amaieran sortu ziren, gizakiak egindako obrarik ederrenak bildu, kontserbatu eta jendeari erakusteko. Lehenengo museoek, alabaina, maiz ez zuten bitartekorik artelan horiek behar bezala mantentzeko eta era erakargarrian erakusteko. Horren ondorioz, museoak bizitasunik gabeko leku gris bihurtu ziren.\n\nGaur egun, ordea, grisa ez da ia erabiltzen. Eta oso zehatzak ez diren zazpi museo kategoria handiei kolore berriak eman dakizkieke.\n\n\n\n\nLaranja: interpretazioaren koloreak\n\nMugimendu hori 50eko hamarkadan hasi zen Estatu Batuetako parke nazionaletan eta, gerora, ingurune anglosaxoian hedatu zen. Interpretazioa gertaera gogoangarria da museoen historian: gaiari garrantzi handiagoa ematen dio, museoan gordeta dagoen objektuari baino. Objektuari iraganaren lekuko bailitzan begiratzen zaio, eta ez da jada arreta gune bakarra. Interpretazioak ez du probokazioaren eta aldez aurreko ideien aurka joatea baztertzen; esanahi didaktikoa ez da, beraz, jadanik funtsezkoa. Bisitariak duen jakituria zientifiko hutsa baino gehiago, bere esperientzia erabiltzea du helburu, bisitariaren eta atzemandako esperientziaren arteko harremana maila berekoa izatea, alegia. Parke nazionalez gain, ehunka leku historikok hartu du interpretazio ikuspuntu hori munduan zehar.\n\n70eko hamarkadaren amaieraz geroztik mugimendu horrek beste aurkezpen modu batzuk proposatu ditu. \u201cBisita esperientzia\" nozioan oinarritzen dira modu berri horiek. Bisitariek historiaz beteta dagoen leku baten izpiritua, eman ditzakeen ezagutzak eta jakintzak edo lekuari berari buruzko gogoeta egiten dute. Interpretazioak historiaren itaun berrien, hipotesien eta ikuspegi berrien aurre-aurrean jartzen ditu ikusleak. Adibidez, Mendebaldearen Konkista Estatu Batuetan, beltzen salerosketa edo kolonialismoa beste ikuspuntu batetik erakusten dira.\n\n\n\n\nBerdea: ekomuseoen mugimendua\n\n70eko hamarkadan museoen demokratizazioak beste pauso bat eman zuen ekomuseo formularen eskutik. Joera honek zalantzan jarri zituen museoaren oinarrizko hiru osagaiak: eraikina, bildumak eta kanpoko ikusleak. Eraikin kontzeptuak desagertu egin behar zuen eta horren ordez lurralde zehatza jarri, tipologia erakusketek lekua utzi behar zioten in situ-ko ondasunari (naturazkoa eta kulturazkoa, zabala edo mugatua); ikusleak lurralde horretako biztanle izan behar zuen, aldi berean hor zegoen ondasunaren erabiltzaile eta zaintzaile. Besteak beste, aipatu beharrekoak dira Maison du Fier-Monde (langile ingurunea) Montrealen, eta Margerie (Auverniako nekazari ingurunea) zein Quessant irlakoa (itsas ingurunea) Frantzian.\n\n\n\n\nHoria eta urdina: ikuspuntu komunitarioa eta partekatutako jakituria, hurrenez hurren\n\nEkomuseoen mugimendua landako mugimendua zen bereziki. Eta izan zuen parekorik hirian, Ipar Amerikako hiri handietan laugarren mundu bat ere bazegoela ohartu zirenean, 70eko eta 80ko hamarkadetan. Neighborhood museums-ak (auzotarren museoak) New York, Washington, Chicago edo Tucson hirietan \u2013hiri batzuk soilik aipatzearren\u2013, hango auzorik behartsuenetan sortu ziren. Sarritan leku publikoak izandakoetan kokatzen ziren, etxe edo hangar soiletan. Leku horietako herri kulturaren adierazle ziren, eta honako oinarri hauek zituzten: etnia, langileria edo eskulanak.\n\nEstu lotuta dauden kolore horiaren eta urdinaren paleta berean bi mugimendu sortu dira munduko hainbat lekutan. Bata, 80ko hamarkadaren erdialdean sortutakoa, \"konprometitua\" da: museoa komunitate garapenaren tresna bihurtzen da, bere baliabideak zabalduz eta aprobetxatuz. Saheleko (Niger, Burkina Faso, Mali) hainbat museok ikuspuntu hori aukeratu dute, aurkezten duten kultura animistaren objektuen inguruan.\n\nBigarren mugimendua, partekatutako jakintza mugimendua, batez ere, natur zientzia museoetan eta zientzia eta teknologia museoetan aurki daiteke. Sarritan, horien helburua zientziari buruzko interesa \u2013eta askotan baita grina ere\u2013 piztea da eta gazteak ikasketa zientifikoak egitera bultzatzea.\n\n\n\n\nUrrea eta zilarra: ikusgarritasuna eta negozioak\n\nAzken bi hamarkada hauetan, aldaketa eta gorabehera ekonomiko sakonak nabarmendu dira. Hainbat herrialdetan kulturarako eta museoetarako aurrekontuak murriztu egin dira. Egoera horri aurre egiteko, museo batzuek aurkezpen eta merkaturatze estrategiak aukeratu dituzte.\n\nArte museoetan bereziki, ikusgarritasunak garrantzi handia lortu du bakarra eta esklusiboa eta antzeko erakusketa handiak direla medio. Ikuskizun horietan, publizitate kanpainen bidez, hainbat eremu ustiatzen dira: artisten lan argitaragabeak aurkezten dira, bilduma partikularren ohiz kanpoko erakusketak antolatu, bakarrak diren altxorrak, exotikoa edo apartekoa den zerbait iradokitzen duten gauzak, eta abar. Erakusketa horiek museoek irabazi handiak izatea lortu behar dute, defizitak murriztu ditzaten edota erakusketa berriak eskaini.\n\n\n\n\nMorea: hilerri museoen mugimendua\n\nMuseoa gizartearen dolu tresna ere izan daiteke, aldi berean inoiz itzuliko ez den urrezko garaia gogoratu nahi duen, eta orainari eta etorkizunari aurrez aurre begiratu nahi dion gizartearena. Bilduta eta erakusteko dauden gauzen bitartez errazagoa da iraganeko jazoera eta gertakariak gainditutzat ematea, eta hiltzat edo ezinbestean galdutzat jotzea. Suediarrek, adibidez, orain dela mende bat, lehen kanpoko edo skansen museoa sortu zuten, nekazari gizarte tradizionalari behin betiko agurra emateko.\n\nOrain dela hamabost urtetik hona, hilerri museo berri horiek non-nahi agertu dira: sarritan unibertsala den oroimen kolektiboan gordetzen diren basatikeriak eta hondamendi handiak ez ahazteko sortzen dira. Horrela, Ipar Amerikan, Europan eta Israelen Holokaustoari, Vietnameko gerrari eta bestelako zorigaitzei buruzko museoak ireki dira. Beste museo batzuk natura hondamendiak oroitzeko sortu dira: uholde handiak, sumendien erupzioak, lurrikarak, eta abar.\n\nXXI. mendea iristear dagoen honetan, museoen pintura amaigabe hori osatuz joango da eta koloreak ugaritu egingo ditu gizakiaren beharren infinitura heldu arte.", "question": "Zer adierazten dute testuan museoei egokituriko koloreek?", "candidates": ["Azken hamarkadetan izan diren museo joera nagusiak.", "Jada ez dagoela museo kontzeptuaz hitz egiterik.", "Iraganeko, oraingo eta etorkizuneko museo kategoriak sailkatzeko irizpideak.", "Museoen azken hamarkada hauetako historia aro zehatzetan banatzea badagoela."], "answer": 0}
{"id": 220, "context": "Liburuen etorkizuna: digitalizazioa eta irakurleen parte-hartzea\n\nNeurri handiagoan edo txikiagoan, gehienok sumatu dugu Internetek eta teknologia berriek musikaren sekto\u00adrean izan duten eragina. Doako deskargak, pirateria, top-manta, diskoa grabatu eta zabaltzeko aukera berriak, diskoetxeen itxiera ondorioak agerikoak dira. Aitzitik, liburuen kasuan sarri ezkutuan geratzen dira. Beltz bat poltsa bete liburu tabernara sartzen ikusi ez dugunez, uste dugu literaturak (liburugintzak) teknologia berriekin horrenbesteko loturarik ez duela. Eta litekeena da horrela izatea. Musikaren kasuan ondorioak dezente nabarmenagoak dira eta etorkizunak galdera ikur potoloaren forma du. Baina liburuen etorkizunak kezkatzen duenik ere bada. Kevin Kelly Wired aldizkariko erredakzio-buru ohia, esaterako, 35 milioi liburu eskaneatzearen alde agertu da, guztiok kontsultatu ahal izan ditzagun. Bestelako iritzia du Bob Stein Liburuaren Etorkizunerako Institutuko zuzendariak. Beraren iritzian, digitalizazioa ahaztu gabe, liburua idazteko prozesuan irakurleek (internautak) gero eta parte-hartze handiagoa izatea hori lortzea da helburua, narrazioa aberasteaz gain liburuek audientzia izan eta bizitzen jarrai dezaten.", "question": "Internetek eta teknologia berriek", "candidates": ["musikaren eta liburuaren sektorean dituzten ondorioak begi-bistakoak dira.", "eragin handiagoa izan dute musikaren alorrean liburuenean baino.", "ez dute lotura zuzenik liburuen salmentan."], "answer": 1}
{"id": 221, "context": "Liburuen etorkizuna: digitalizazioa eta irakurleen parte-hartzea\n\nNeurri handiagoan edo txikiagoan, gehienok sumatu dugu Internetek eta teknologia berriek musikaren sekto\u00adrean izan duten eragina. Doako deskargak, pirateria, top-manta, diskoa grabatu eta zabaltzeko aukera berriak, diskoetxeen itxiera ondorioak agerikoak dira. Aitzitik, liburuen kasuan sarri ezkutuan geratzen dira. Beltz bat poltsa bete liburu tabernara sartzen ikusi ez dugunez, uste dugu literaturak (liburugintzak) teknologia berriekin horrenbesteko loturarik ez duela. Eta litekeena da horrela izatea. Musikaren kasuan ondorioak dezente nabarmenagoak dira eta etorkizunak galdera ikur potoloaren forma du. Baina liburuen etorkizunak kezkatzen duenik ere bada. Kevin Kelly Wired aldizkariko erredakzio-buru ohia, esaterako, 35 milioi liburu eskaneatzearen alde agertu da, guztiok kontsultatu ahal izan ditzagun. Bestelako iritzia du Bob Stein Liburuaren Etorkizunerako Institutuko zuzendariak. Beraren iritzian, digitalizazioa ahaztu gabe, liburua idazteko prozesuan irakurleek (internautak) gero eta parte-hartze handiagoa izatea hori lortzea da helburua, narrazioa aberasteaz gain liburuek audientzia izan eta bizitzen jarrai dezaten.", "question": "Idazlearen ustez,", "candidates": ["bizitza dagoen moduan egonda, apenas dugu gogorik barre egiteko; aldatu beharra dugu.", "zoriona islatzen duen irribarre hutsa ere ezkutatu da gure artetik.", "denok daramagu aldean maskara bat; azpian dagoena aztertuko bagenu, jakingo genuke zergatik ez dugun barrerik egiten."], "answer": 1}
{"id": 222, "context": "Irribarrearen bila\n\nAgian nire inpresio soila izango da, ez dakit zuzena den ala okerra, baina iruditzen zait aspaldian kalean ikusten dudan jendeak ez duela barrerik egiten, esango nuke denbora askotxo dela inor barrez hesteak botatzeko zorian ikusi ez dudala, airearen aurka kriskitin eginez barru barrutik ateratzen den algara mota hori entzun ez dudala. Maila goren horretara iritsi gabe, bizitza ondo doala eta bere burua une honetan egokitzen zaion lekuan lasai kokatua duen jendearen zoriontasuna adie\u00adrazten duen irribarre sinple hori ere desagertu egin da aspaldi gure artetik. Eseri zaitezte kale izkina batean, begiratu ondo bertan doan jendeari, aztertu haien begitartea, sartu zaitezte harizko errezel ahul bat baino ez den haien maskararen barrura, eta barrea, barre egiteko gogoa erabat desagertu dela ikusiko duzue. Bizitza antolatu dugu barre egiteko gogoa kentzeko moduan. Azken ikerketen arabera, umeak 156 aldiz egiten du barre egunean zehar; pertsona helduak, zortzi aldiz bakarrik.\n\nEstatu Batuetan egin dute esperimentu interesgarria: lau urteko umeak utzi dituzte eskolara eraman gabe, goizean esnatzeko ordutegirik gabe, eurek nahi zutenean jaten zutelarik. Egun batzuetan ez omen zuten jan ere egiten. Ondorioa hau izan da: ume horiek besteak baino osasuntsuagoak zeuden urtebe\u00adteren buruan, in\u00addar\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsuagoak, eta amesgaizto gutxi edukitzen zituzten besteen aldean.\n\nHeziketa prozesu krudel eta basati baten ondorioa da gure barrearen galera. Fijatu zaitezte: jendeak oso gutxitan egiten du barre. Gehiago egiten dugu barre norbaiti mesede bat egitearren, tokatzen delako, betebehar bat bezala, barruak eskatzen digulako baino.\n\nHarreman sozialetako jarrera leungarria bihurtu dugu barrea, gure barne pozaren adie\u00adrazle baino. Errepresio gehiegi irentsi dugu, gizarte egitura gehiegi onartu dugu, bizitza ez dugu antolatu guk nahi genuen bezala. Antolatua zegoen eskeman kokatu baino ez dugu egin, kortse estuetan sartu gara, eta une horretan kanpoan utzi dugu gure baitan zegoen gauzarik ederrena. Eta horrekin batera, barrea ere galdu egin dugu.\n\nTriste egoten dakienak barre egiten ere jakiten du normalean. Biak dira bizitzeko intentsitate beraren osagarriak, biak dira bere nortasuna konbentzio sozialen gainetik jartzen duenaren altxorra.\n\nAgian oker nago jendeak ez duela barre benetan egiten diodanean. Fijatu zaitezte. Esango didazue.", "question": "Idazlearen ustez,", "candidates": ["bizitza dagoen moduan egonda, apenas dugu gogorik barre egiteko; aldatu beharra dugu.", "zoriona islatzen duen irribarre hutsa ere ezkutatu da gure artetik.", "denok daramagu aldean maskara bat; azpian dagoena aztertuko bagenu, jakingo genuke zergatik ez dugun barrerik egiten."], "answer": 1}
{"id": 223, "context": "Irribarrearen bila\n\nAgian nire inpresio soila izango da, ez dakit zuzena den ala okerra, baina iruditzen zait aspaldian kalean ikusten dudan jendeak ez duela barrerik egiten, esango nuke denbora askotxo dela inor barrez hesteak botatzeko zorian ikusi ez dudala, airearen aurka kriskitin eginez barru barrutik ateratzen den algara mota hori entzun ez dudala. Maila goren horretara iritsi gabe, bizitza ondo doala eta bere burua une honetan egokitzen zaion lekuan lasai kokatua duen jendearen zoriontasuna adie\u00adrazten duen irribarre sinple hori ere desagertu egin da aspaldi gure artetik. Eseri zaitezte kale izkina batean, begiratu ondo bertan doan jendeari, aztertu haien begitartea, sartu zaitezte harizko errezel ahul bat baino ez den haien maskararen barrura, eta barrea, barre egiteko gogoa erabat desagertu dela ikusiko duzue. Bizitza antolatu dugu barre egiteko gogoa kentzeko moduan. Azken ikerketen arabera, umeak 156 aldiz egiten du barre egunean zehar; pertsona helduak, zortzi aldiz bakarrik.\n\nEstatu Batuetan egin dute esperimentu interesgarria: lau urteko umeak utzi dituzte eskolara eraman gabe, goizean esnatzeko ordutegirik gabe, eurek nahi zutenean jaten zutelarik. Egun batzuetan ez omen zuten jan ere egiten. Ondorioa hau izan da: ume horiek besteak baino osasuntsuagoak zeuden urtebe\u00adteren buruan, in\u00addar\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsuagoak, eta amesgaizto gutxi edukitzen zituzten besteen aldean.\n\nHeziketa prozesu krudel eta basati baten ondorioa da gure barrearen galera. Fijatu zaitezte: jendeak oso gutxitan egiten du barre. Gehiago egiten dugu barre norbaiti mesede bat egitearren, tokatzen delako, betebehar bat bezala, barruak eskatzen digulako baino.\n\nHarreman sozialetako jarrera leungarria bihurtu dugu barrea, gure barne pozaren adie\u00adrazle baino. Errepresio gehiegi irentsi dugu, gizarte egitura gehiegi onartu dugu, bizitza ez dugu antolatu guk nahi genuen bezala. Antolatua zegoen eskeman kokatu baino ez dugu egin, kortse estuetan sartu gara, eta une horretan kanpoan utzi dugu gure baitan zegoen gauzarik ederrena. Eta horrekin batera, barrea ere galdu egin dugu.\n\nTriste egoten dakienak barre egiten ere jakiten du normalean. Biak dira bizitzeko intentsitate beraren osagarriak, biak dira bere nortasuna konbentzio sozialen gainetik jartzen duenaren altxorra.\n\nAgian oker nago jendeak ez duela barre benetan egiten diodanean. Fijatu zaitezte. Esango didazue.", "question": "Barre ez egitearen arrazoia dela-eta, zer dio?", "candidates": ["Ezinbestean egiten duela barre jendeak gehienbat eta ez benetan horretarako beharrik duelako.", "Azken ikerketen arabera, handitan gehiago kostatzen zaigula barre egitea umetan baino.", "Ez dugula barrerik egiten ez digulako barruak eskatzen."], "answer": 0}
{"id": 224, "context": "Irribarrearen bila\n\nAgian nire inpresio soila izango da, ez dakit zuzena den ala okerra, baina iruditzen zait aspaldian kalean ikusten dudan jendeak ez duela barrerik egiten, esango nuke denbora askotxo dela inor barrez hesteak botatzeko zorian ikusi ez dudala, airearen aurka kriskitin eginez barru barrutik ateratzen den algara mota hori entzun ez dudala. Maila goren horretara iritsi gabe, bizitza ondo doala eta bere burua une honetan egokitzen zaion lekuan lasai kokatua duen jendearen zoriontasuna adie\u00adrazten duen irribarre sinple hori ere desagertu egin da aspaldi gure artetik. Eseri zaitezte kale izkina batean, begiratu ondo bertan doan jendeari, aztertu haien begitartea, sartu zaitezte harizko errezel ahul bat baino ez den haien maskararen barrura, eta barrea, barre egiteko gogoa erabat desagertu dela ikusiko duzue. Bizitza antolatu dugu barre egiteko gogoa kentzeko moduan. Azken ikerketen arabera, umeak 156 aldiz egiten du barre egunean zehar; pertsona helduak, zortzi aldiz bakarrik.\n\nEstatu Batuetan egin dute esperimentu interesgarria: lau urteko umeak utzi dituzte eskolara eraman gabe, goizean esnatzeko ordutegirik gabe, eurek nahi zutenean jaten zutelarik. Egun batzuetan ez omen zuten jan ere egiten. Ondorioa hau izan da: ume horiek besteak baino osasuntsuagoak zeuden urtebe\u00adteren buruan, in\u00addar\u00ad\u00ad\u00ad\u00adtsuagoak, eta amesgaizto gutxi edukitzen zituzten besteen aldean.\n\nHeziketa prozesu krudel eta basati baten ondorioa da gure barrearen galera. Fijatu zaitezte: jendeak oso gutxitan egiten du barre. Gehiago egiten dugu barre norbaiti mesede bat egitearren, tokatzen delako, betebehar bat bezala, barruak eskatzen digulako baino.\n\nHarreman sozialetako jarrera leungarria bihurtu dugu barrea, gure barne pozaren adie\u00adrazle baino. Errepresio gehiegi irentsi dugu, gizarte egitura gehiegi onartu dugu, bizitza ez dugu antolatu guk nahi genuen bezala. Antolatua zegoen eskeman kokatu baino ez dugu egin, kortse estuetan sartu gara, eta une horretan kanpoan utzi dugu gure baitan zegoen gauzarik ederrena. Eta horrekin batera, barrea ere galdu egin dugu.\n\nTriste egoten dakienak barre egiten ere jakiten du normalean. Biak dira bizitzeko intentsitate beraren osagarriak, biak dira bere nortasuna konbentzio sozialen gainetik jartzen duenaren altxorra.\n\nAgian oker nago jendeak ez duela barre benetan egiten diodanean. Fijatu zaitezte. Esango didazue.", "question": "Gure gizarte hau, antza, ez da aproposena barre egiteko. Zer dio horretaz?", "candidates": ["Ez dugula jakin gure gizarte egitura honetan barrea kokatzen, dena antolatua eman digutelako.", "Barrea giza harremanak arintzeko gehiago baliatzen dugula gure alaitasuna adierazteko baino.", "Bizitza gure gustura antolatu izan bagenu, barre gehiago egingo genukeela."], "answer": 1}
{"id": 225, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Zer dio maisu eta adiskide duenaren egoeraz?", "candidates": ["Leyden-en kokatu ondoren, orain bestela bizi dela, askoz hobeto alegia.", "Parisen txarto bizi izan ondoren, Ipar Europako herri horretan ere ez duela lortu hobeto bizitzerik.", "Atzerrira alde egin zuela eta harrezkero pobrezian bizi dela.", "Beti ere pertsona ezkorra eta pobrea izan denez, orain ere horrelakoa izaten jarraitzen duela."], "answer": 0}
{"id": 226, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Egin duen lanaz, zer dio?", "candidates": ["Bi pertsonaren laguntza ere izan duela obra egiteko.", "Beti atzeratzen ibili den asmoari heldu ahal izan diola azkenean, eta bukatu egin duela.", "Istorio ugari kontatu nahi zituela, baina borondate eskasa izan duela azken bi urteotan.", "Sukar batek eragotzi diola lana lehenago amaitzea."], "answer": 1}
{"id": 227, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Obra, nolakoa da?", "candidates": ["Kontaketa kronologikoa egiten du obran, egunez egun.", "Era askotako iritzien bilduma da, nork bere iritzia baitu.", "Bere bizitza islatzen duela dio, hots, autobiografikoa dela.", "Erromak zentsuratu nahi izan du, disidente eta hereje batena dela iritzita."], "answer": 2}
{"id": 228, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Zer adierazten du gutun horren egileak?", "candidates": ["Idazle ospetsu bat eta haren obra izan dituela erreferentzia.", "Moises, Sanson eta Salomonek bezala, badituela berak ere merituak obra xume bat egiteko.", "Salamancan erne zitzaiola idazten hasteko ideia, familiaren historiari buruz.", "Bere obra hori konfesio orokor bat dela, eta horren arabera juzkatu behar dela."], "answer": 0}
{"id": 229, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Zein da bere obraren oinarria?", "candidates": ["Denaren oinarrian literatura egiteko asmoa dago, eta ez bere bizitza kontatzea.", "Ez du jokatu Montaignek bezala; izan ere, abenturak kontatzea izan du helburu eta pasadizoetan oinarritu da.", "Montaigneren obra ospetsua izan du eredu, eta haren moldeari jarraitu dio berea idazteko.", "Galdera bat izan du erreferentzia nagusitzat, Essais obran bezala."], "answer": 3}
{"id": 230, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Mitch urakana dela eta, testuak dio ezen", "candidates": ["herri agintarien jarrera suntsitzailea izan dela.", "herriak bere elkartasuna erakutsi duela.", "inkesta bat egin dela hurakanaren ondorengo egoera ezagutzeko.", "inkesta batek erakutsi duela jendea, oro har, ez dela solidarioa."], "answer": 1}
{"id": 231, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Zer iritzi dute herritarrek GKEei buruz?", "candidates": ["Borondatez egiten dutela lan besteen alde.", "Ez dituztela herri garatugabeetako biztanleak begirunez hartzen.", "Herritarrek ez dutela fede handirik GKEen lanean.", "Inkestak ez du herritarren iritziaren berririk ematen."], "answer": 0}
{"id": 232, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "GKEei eskainitako diru laguntzari buruz, zer esaten da testuan?", "candidates": ["Biztanleen ehuneko 80k bakarrik ematen dutela laguntza.", "Hiritar arruntak diru asko ematen diela GKEei.", "Kaleko eskaleei diru asko ematen zaiela, GKEei ez bezala.", "Hiritar gutxik ematen diela laguntza GKEei."], "answer": 3}
{"id": 233, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Herritarrak solidarioak al dira inkestatuen ustez?", "candidates": ["Ez, ez dira solidarioak. Gehiago gastatzen dute jokoan laguntzetan baino.", "Bai, solidarioak dira. 22.530 pezetako laguntza ematen du hiritar bakoitzak.", "Ez, ez dira solidarioak. Helduen artean %2 bakarrik dira laguntza ematen dutenak.", "Ez, ez dira solidarioak. Estatuko hiritarrek urtean 900.000 pezeta gastatzen dituzte jokoan."], "answer": 0}
{"id": 234, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Estatuko aurrekontuen %0,7 aipatzean, zer esaten da testuan?", "candidates": ["Hori dela (%0,7) estatuak herrialde garatugabeentzat ematen duen kopurua.", "Aurrekontuen %0,7 baino gehiago ematen duela Gobernuak solidaritaterako.", "Oro har, hiritarrak ados daudela Gobernuak solidaritaterako ematen duenarekin.", "Aurrekontuen %0,7 baino gehiago ematen dutela hiritarrek solidaritaterako."], "answer": 3}
{"id": 235, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Inkestatu gehienek zer adierazten dute?", "candidates": ["GKEei diru laguntza ematen dietela.", "Oro har, solidarioak direla.", "Boluntario lana egiten dutela.", "GKEetan parte hartzen dutela."], "answer": 1}
{"id": 236, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Herritarrek GKEak ezagutzen al dituzte?", "candidates": ["GKEen lanaren berririk ez da ia iristen herritarrengana.", "Herritarrek ez dituzte ezagutzen oso erakunde gutxi direlako.", "Herritarrek ez dituzte ezagutzen baina laguntza handia eskaintzen diete.", "Herritar gehienek GKE baten izena ere ez daki."], "answer": 0}
{"id": 237, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Inkestatu batzuen ustez, GKEak aitzakia dira Estatuarentzat. Zertarako?", "candidates": ["Solidaritate ardura gehiago hartzeko.", "Solidaritate lanik ez egiteko.", "Biztanleen garapenaz gehiago arduratzeko.", "Hiritarren pertzepzio negatiboari aurre egiteko."], "answer": 1}
{"id": 238, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Oraindik ere zail gertatzen zaie GKEei laguntzaileak aurkitzea. Zergatik?", "candidates": ["GKEetan herrialde batzuetako politiko ustelek agintzen dutelako.", "Gobernuari laguntza ematen diotelako.", "Erakunde ustelak direlako.", "Nahiko ezagunak ez direlako."], "answer": 3}
{"id": 239, "context": "Gobernuz Kanpoko Erakundeak (GKE)\n\nInkesta baten emaitza\n\n\n\n\nMitch urakanaren eragin suntsitzaileak berpiztu egin du herritarren eta agintari publikoen sentsibilitate solidarioa gure herrian. Inork ez du zalantzan jartzen jendearen jokaera eredugarria izan dela; baina, zer iritzi dugu solidaritateaz? Edo Gobernuz Kanpoko Erakundeez eta, orokorrean, oinarri-oinarrizko beharrak beteta izateko zoria ez dutenen orainari eta geroari buruzko kezka eta konpromisoa erakusten duten jarreren goraldiaz? Inkesta honetako datuak azken egunotan Amerika Erdialdera bidalitako giza laguntzaren arrazoiak albora utzita interpretatu behar dira (elkarrizketak hurakana izan baino lehenagokoak dira). Makro inkestaren lehen emaitzetatik atera daitekeenez, GKEek oso irudi ona eta aldekoa dute gure gizartean. Oro har, konfiantza ematen dute eta altruismoarekin erlazionatzen ditu jendeak. Gainera, laguntzen hartzaileari gizabidezko tratua ematen diotela uste da. Hala ere, diru hotzarekin erlazionaturiko zenbaki hotzagoak tartean sartzen direnean, ez da dena hain argia, eta itzal ilunak ere sortzen dira: adibidez, biztanleen ehuneko 80k aitortzen dute ez diotela inongo GKEri laguntzen. Beste datu bat: ongintzarako ematen dugun dirua (oro har, kale kantoiko eskalearengandik hasi eta GKE bati ematen diogun kopururaino), esanguratsua izan arren, ez da kopuru garrantzitsua gure poltsikorako: herritarrek batez beste 16.875 pezeta ematen dituzte urtean helburu hauetarako; hau da, Estatuko Estatistika Erakundearen arabera 18 urtetik gorako hiritar batek urtean gastatzen duenaren (900.000 pezeta) ehuneko bi baino gutxiago. Kopuru garrantzitsua da, baina ez hainbeste loteria eta kirolarekin erlazionatzen diren jokoetako batez besteko gastua ikusita: 22.530 pezeta urtean pertsonako. Egia esan, solidarioak gara, baina izan gintezke solidarioago. Inkestatuen erdiek \u2013gazteen artean gehitu egiten da kopurua\u2013 gure gizartea ez dela solidarioa uste dute. Kritika hori areagotu egiten da gure mugetatik kanpora jotzen badugu: biztanleen %77ren ustez ez dira nahikoa nazioarteko kooperaziorako Gobernuek ematen dituzten laguntzak. Argi geratzen da Estatuko Aurrekontuen ehuneko 0,7 \u2013hainbestetan eskatzen den bezala\u2013 nazioarteko solidaritatera bideratzea kopuru txikiagoa dela herritarrek hurbileko marginatuari edo, oro har, gure herritik milaka kilometrora gertatu den hondameneko kaltetuei laguntzeko ematen duten laguntza baino. Inkestatuen jarrera pertsonalei begiratzen badiegu, kontraesan handiak sortzen dira. Horrela, ehuneko 84k solidariotzat dute bere burua, baina ehuneko 20 inguruk baino ez diote GKEren bati laguntzen (boluntario gisa edo bazkide diruemale moduan). Eta %6 bakarrik ari dira horrelako erakunderen batean boluntario lanetan, bere denboraren zati bat besteen aldeko lanean emanez.\n\n.......GKEetan ustelkeria? Gizarteak GKEei buruz duen irudi positiboa gorabehera, harritzekoa da lortzen duten kolaborazioa hain eskasa izatea. Hainbat datuk argitu diezagukete kontraesan hau. Adibidez, azken urteotan GKEak asko ugaldu diren arren, GKEen eta hauen egitekoari buruzko ezagutza ez da, inondik inora, masiboa: hiru lagunetik bat ez da gauza ezaugarri hauek dituen erakundeen izen bat bera ere emateko. Eta erakundeok sor lezaketen irudi negatiboari dagokionez, lau pertsona nagusitik batek uste du GKEen lanak aitzakia eman diezaiokeela Estatuari biztanle guztien garapen sozial eta ekonomikoa eragozten duten arazoen konponbideaz ez arduratzeko. Azken batean, GKEek beste edozein taldek baino irudi hobea izan arren, eta solidaritaterako bide ordezkaezin moduan ikusten ditugun arren, oraindik ere ez dira guztiz ezagunak eta errezeloren bat edo beste ere sortzen dute. Eta horrek guztiak, zalantzarik gabe, eragina du boluntarioak eta bazkide diruemaleak aurkitzeko erakundeok duten gaitasunean. Ez da txantxatako kontua biztanleen ehuneko 20k GKEek gestionatzen duten diruaren xedeaz zalan\u00adtzak dituztela adieraztea. Edo herritarren %12 bakarrik daudela ziur emandako dirua har\u00adtzaileak zuzenean jasoko duela. Nazioarteko solidaritatean, gainera \u2013azken asteotan ikusi ahal izan da\u2013, mesfidantza garbia ageri da laguntzak jaso behar dituzten herrialdeetako agintari politiko eta funtzionarioen jokaera etikoaren inguruan. Inkestatuen erdiek uste dute pertsona edo toki erakunde horiek bidegabekeriaz jokatu eta eurentzat gordetzen dutela emandako kopuruaren zati handi bat. Hala eta guztiz ere, bada datu bat kezkagarriagoa: bost herritarretik batek uste du GKEetako kideek euren probe\u00adtxurako har\u00adtzen dutela bildutakoaren zati bat. Datu horrek inork gestionatzen duenaren aurrean izaten den mesfidantza adieraziko luke agian; eta zer esan dezakegu beste honetaz?: GKEetako boluntarioen ehuneko 10ek baieztatzen dute erakunde horiei emandako diru, ondasun edo janarien zati garrantzitsu bat GKEko kideek eskuratzen dutela euren probetxurako.\n\n.......Tradizionalak gara solidaritatean ere. Inkestatik atera daitekeenez, kolaboraziorako ohiko moduak ditugu gogokoen, soberan duguna zuzenean ematea, alegia. Horrela, inkestatuen ehuneko 32k diote ahal duen guztietan arropa ematen dutela. Garrantzian, hurrengoak zorion txartel benefikoak eta helburu altruistako zozketetan parte hartzea dira. Aitzitik, jarrera sortu berriagoak, bidezko merkataritza eta antzekoak, oso minoritarioak dira oraindik. Herritarren %44k, adibidez, ez dute sekula erosten irabazien portzentaje bat solidaritate proiektuetara bideratzen duten enpresen produkturik.\n\n.......Ongintzako modu ohizkoenak oraindik ere nagusi izan arren, gaitzespen handiena eragiten duten jarduera solidarioak Elizaren ingurukoak dira: inkestatuen erdiek adierazten dute ez diotela sekula Elizari edo horren kideko inongo erakunderi laguntzen. Besterik gertatzen da telebista kateek antolatzen dituzten ongintzako gala edo jaialdiekin. Herritarren erdiaren ustez, audientzien gerra irabazteko komunikazio enpresek darabilten tresna bat gehiago dela jakin arren, ikuskizun horiek arazo errealak konpontzen laguntzen dute.", "question": "Zer iritzi dute inkestatuek beste laguntza erakunde batzuei buruz?", "candidates": ["Telebistatik diru laguntza bideratzen omen da baina arazo errealik konpondu gabe.", "Telebistako gala jaialdietan ez da dirurik ematen, audientzia lortzeko egiten baitira.", "Eliza da laguntza emateko gehien erabiltzen den erakundea.", "Gehienek ez diete erlijio erakundeei laguntzarik ematen."], "answer": 3}
{"id": 240, "context": "Afrikako sugea\n\nUtzidazu orain, esnatzerakoan, maite, istorio bat kontatzen. John Henry Patterson ehiztaria Tsavo-ko oiha\u00adne\u00adan zihoala izutu egin zen bat-batean, belarretan, epelean zegoen sugetzar bat ikustean. Laster izuak lilurari utzi zion lekua: sugearen larrua urre zaharraren kolore\u00adkoa zen, berde koloreko arrasto disti\u00adratsuz zeharkatuta, eguzkipean dirdai eginez. Larru hura etxeratzeko apeta sartu zitzaion.\n\nTiro egin zion burura, eta asmatu. Larrutu zuen gero labanarekin, eta lehortzen utzi orduko samindurik ikusi zuen larrua kolorea galtzen ari zela. Aurki urrea txuria zen, berde distiranta beltz zurahil eta triste bilakatua. Bertan bota zuen bere desioaren hondakina. Maitasuna ere azal desiragarria duen izaki misteriotsua da, liluratu eta izutu, biak egiten gaituena.\n\nAusartzen bagara, plazera eman eta hartzearen jokoan aurkituko gara: ahoa zabal\u00adduz musuari, eskuaren laztanez gorputza ira\u00adtza\u00adrririk, gerriaren besarkadan geureganatzen dugu maitemin hautsez edertutako larrua.\n\nAskotan, ordea, ehiztari bilakatzen gara, eta posesibitatearen bidez persona horren berezitasunak haustu egiten ditugu, bere abe\u00adrastasuna ezabatu monotoniaren kainoia\u00adre\u00adkin, bere azala geureganatzeko gorde nahian, ezin konturatuz bizitzarik gabe azal horrek ez duela ezer balio, desioaren hondakin hits bihurtua.", "question": "Ehiztariak, sugeari tiro egitean, ze gogo du bereziki?", "candidates": ["Bat-bateko ikara, sugetzarrarekin topo egitean sentitu zuen beldur izugarria.", "Piztiaren azalaz jabetzeko guraria.", "Oihaneko arriskuaz inguratuta, bere ehiztari balioa neurtzeko apeta kilikagarria."], "answer": 1}
{"id": 241, "context": "Afrikako sugea\n\nUtzidazu orain, esnatzerakoan, maite, istorio bat kontatzen. John Henry Patterson ehiztaria Tsavo-ko oiha\u00adne\u00adan zihoala izutu egin zen bat-batean, belarretan, epelean zegoen sugetzar bat ikustean. Laster izuak lilurari utzi zion lekua: sugearen larrua urre zaharraren kolore\u00adkoa zen, berde koloreko arrasto disti\u00adratsuz zeharkatuta, eguzkipean dirdai eginez. Larru hura etxeratzeko apeta sartu zitzaion.\n\nTiro egin zion burura, eta asmatu. Larrutu zuen gero labanarekin, eta lehortzen utzi orduko samindurik ikusi zuen larrua kolorea galtzen ari zela. Aurki urrea txuria zen, berde distiranta beltz zurahil eta triste bilakatua. Bertan bota zuen bere desioaren hondakina. Maitasuna ere azal desiragarria duen izaki misteriotsua da, liluratu eta izutu, biak egiten gaituena.\n\nAusartzen bagara, plazera eman eta hartzearen jokoan aurkituko gara: ahoa zabal\u00adduz musuari, eskuaren laztanez gorputza ira\u00adtza\u00adrririk, gerriaren besarkadan geureganatzen dugu maitemin hautsez edertutako larrua.\n\nAskotan, ordea, ehiztari bilakatzen gara, eta posesibitatearen bidez persona horren berezitasunak haustu egiten ditugu, bere abe\u00adrastasuna ezabatu monotoniaren kainoia\u00adre\u00adkin, bere azala geureganatzeko gorde nahian, ezin konturatuz bizitzarik gabe azal horrek ez duela ezer balio, desioaren hondakin hits bihurtua.", "question": "Zer gertatu zitzaion ehiztariari sugea akabatu eta handik gutxira?", "candidates": ["Konturatu zen maitasunak eta gorrotoak elkarrekin talka egiten dutela norbait maite dugunean.", "Orduantxe ohartu zen zenbat maite zuen sugea tiro egin aurretik.", "Larrua kendutakoan suntsitu egin zuen lilura sortzen zion tresna."], "answer": 2}
{"id": 242, "context": "Anaia zaharrena, bigarrena baino azkarragoa\n\nNeba-arrebek duten ordenaren eta adimenaren arteko harremanaz eztabaida asko egin izan da aspaldidanik. Orain, 18 eta 19 urteko norvegiar gazteen artean egindako azterketa batek argi pixka bat ekarri du gai honi buruz. 80ko eta 90eko hamar\u00adkadetan, solda\u00adduskara iritsi bezain laster, 240.000 mutikori egindako adimen koziente neurketak erakutsi duenez, anaia zaharrenek emaitza hobea lortu zuten, batez beste, bigarren anaiek baino. Aldea, hain zuzen ere, 2,3 puntukoa izan zen: lehenengoek 103 puntu erdietsi zituzten eta bigarrenek 100,7.\n\nIkerketa ondo diseinatuta dago, famili egoera eta beste faktore batzuk kontuan hartuta. Eta adimen kozientean agertzen den alde hori horrelaxe azaltzen da, baita anaia zaharrena biologikoki horrela ez denean ere, alegia, beti ere horrela balitz bezala hazi izan baldin bada. Bestela esanda, adimenean azaltzen den alde hori ez dagokio ordena biologikoari, mutilak familian hartzen duen edo jokatzen duen maila sozialari baizik.\n\nScience aldizkariak ekainean argitaratu zuen ikerketa, eta haren egileek, Setter Kristensen eta Tor Bjerkedal zientzialariek diotenez, lehenengoen eta hurrengoen arteko diferentzia mutil horiek bai bere famili inguruarekin bai elkarrekin izandako interak\u00adzio sozialari zor zaio. Anaia zaharrenak, bere anaia txikiagoaren tutore modura jokatuz, hobeto garatzen omen ditu trebetasun kognitiboak, eta gero horiexek neurtzen dira probetan. Hipotesi horrek argitzen du zergatik lortzen duten seme bakarrek anaia zaharragoek baino puntuazio okerragoa, ez baitaukate inor irakasteko eta zaintzeko.\n\nErronka berria zabaldu zaie orain iker\u00adtzaileei: ea Norvegiakoaren moduko datu-banku zabalak erabiliz, emakumezkoetan ere antzeko emaitzak lortzen diren. Eta bestetik, ea diferentzien jatorriak orain artean erabiltzen ziren hipotesiak berresten dituen: faktore gene\u00adtikoaren eta ingurumenaren arteko eragina, anaia bikietan esaterako, horiek anaia zaharragoek baino puntuazio oke\u00adrragoa lortzen baitute.", "question": "Zein multzo aztertu du testuan aipatzen den ikerketak?", "candidates": ["240.000 laguneko neska-mutilena.", "80ko eta 90eko hamarkadetan soldaduska egiten ari ziren gazte norvegiarrena.", "18 eta 19 urteko neba-arreba norvegiar askorena."], "answer": 1}
{"id": 243, "context": "Anaia zaharrena, bigarrena baino azkarragoa\n\nNeba-arrebek duten ordenaren eta adimenaren arteko harremanaz eztabaida asko egin izan da aspaldidanik. Orain, 18 eta 19 urteko norvegiar gazteen artean egindako azterketa batek argi pixka bat ekarri du gai honi buruz. 80ko eta 90eko hamar\u00adkadetan, solda\u00adduskara iritsi bezain laster, 240.000 mutikori egindako adimen koziente neurketak erakutsi duenez, anaia zaharrenek emaitza hobea lortu zuten, batez beste, bigarren anaiek baino. Aldea, hain zuzen ere, 2,3 puntukoa izan zen: lehenengoek 103 puntu erdietsi zituzten eta bigarrenek 100,7.\n\nIkerketa ondo diseinatuta dago, famili egoera eta beste faktore batzuk kontuan hartuta. Eta adimen kozientean agertzen den alde hori horrelaxe azaltzen da, baita anaia zaharrena biologikoki horrela ez denean ere, alegia, beti ere horrela balitz bezala hazi izan baldin bada. Bestela esanda, adimenean azaltzen den alde hori ez dagokio ordena biologikoari, mutilak familian hartzen duen edo jokatzen duen maila sozialari baizik.\n\nScience aldizkariak ekainean argitaratu zuen ikerketa, eta haren egileek, Setter Kristensen eta Tor Bjerkedal zientzialariek diotenez, lehenengoen eta hurrengoen arteko diferentzia mutil horiek bai bere famili inguruarekin bai elkarrekin izandako interak\u00adzio sozialari zor zaio. Anaia zaharrenak, bere anaia txikiagoaren tutore modura jokatuz, hobeto garatzen omen ditu trebetasun kognitiboak, eta gero horiexek neurtzen dira probetan. Hipotesi horrek argitzen du zergatik lortzen duten seme bakarrek anaia zaharragoek baino puntuazio okerragoa, ez baitaukate inor irakasteko eta zaintzeko.\n\nErronka berria zabaldu zaie orain iker\u00adtzaileei: ea Norvegiakoaren moduko datu-banku zabalak erabiliz, emakumezkoetan ere antzeko emaitzak lortzen diren. Eta bestetik, ea diferentzien jatorriak orain artean erabiltzen ziren hipotesiak berresten dituen: faktore gene\u00adtikoaren eta ingurumenaren arteko eragina, anaia bikietan esaterako, horiek anaia zaharragoek baino puntuazio oke\u00adrragoa lortzen baitute.", "question": "Norvegiarren ikerketak frogatu duenez,", "candidates": ["adimen aldea, gehienbat, anaia zaharrenaren zaintzaile lanaren ondorio da.", "seme bakarrek anaia txikiek baino puntuazio okerragoa lortzen dute.", "ordenak ez ezik, biologiak ere zerikusia du adimen kozientean gertatzen den aldean."], "answer": 0}
{"id": 244, "context": "Anaia zaharrena, bigarrena baino azkarragoa\n\nNeba-arrebek duten ordenaren eta adimenaren arteko harremanaz eztabaida asko egin izan da aspaldidanik. Orain, 18 eta 19 urteko norvegiar gazteen artean egindako azterketa batek argi pixka bat ekarri du gai honi buruz. 80ko eta 90eko hamar\u00adkadetan, solda\u00adduskara iritsi bezain laster, 240.000 mutikori egindako adimen koziente neurketak erakutsi duenez, anaia zaharrenek emaitza hobea lortu zuten, batez beste, bigarren anaiek baino. Aldea, hain zuzen ere, 2,3 puntukoa izan zen: lehenengoek 103 puntu erdietsi zituzten eta bigarrenek 100,7.\n\nIkerketa ondo diseinatuta dago, famili egoera eta beste faktore batzuk kontuan hartuta. Eta adimen kozientean agertzen den alde hori horrelaxe azaltzen da, baita anaia zaharrena biologikoki horrela ez denean ere, alegia, beti ere horrela balitz bezala hazi izan baldin bada. Bestela esanda, adimenean azaltzen den alde hori ez dagokio ordena biologikoari, mutilak familian hartzen duen edo jokatzen duen maila sozialari baizik.\n\nScience aldizkariak ekainean argitaratu zuen ikerketa, eta haren egileek, Setter Kristensen eta Tor Bjerkedal zientzialariek diotenez, lehenengoen eta hurrengoen arteko diferentzia mutil horiek bai bere famili inguruarekin bai elkarrekin izandako interak\u00adzio sozialari zor zaio. Anaia zaharrenak, bere anaia txikiagoaren tutore modura jokatuz, hobeto garatzen omen ditu trebetasun kognitiboak, eta gero horiexek neurtzen dira probetan. Hipotesi horrek argitzen du zergatik lortzen duten seme bakarrek anaia zaharragoek baino puntuazio okerragoa, ez baitaukate inor irakasteko eta zaintzeko.\n\nErronka berria zabaldu zaie orain iker\u00adtzaileei: ea Norvegiakoaren moduko datu-banku zabalak erabiliz, emakumezkoetan ere antzeko emaitzak lortzen diren. Eta bestetik, ea diferentzien jatorriak orain artean erabiltzen ziren hipotesiak berresten dituen: faktore gene\u00adtikoaren eta ingurumenaren arteko eragina, anaia bikietan esaterako, horiek anaia zaharragoek baino puntuazio oke\u00adrragoa lortzen baitute.", "question": "Testuaren arabera, zer ikertu beharko litzateke aurrerantzean?", "candidates": ["Datu-banku zabalak aintzat hartuta, emakumezkoen eta gizonezkoen adimen kozienteak alderatu beharko lirateke.", "Ea, norvegiarren artean gertatu bezala, anaia bikien artean ere hurrenkerak berebiziko garrantzia ote duen.", "Ea zer ondorio ateratzen diren azterketa tankeratsua beste multzo batzuetara zabalduz gero."], "answer": 2}
{"id": 245, "context": "Mens sana\n\nKirolzale amorratua naiz eta, zorionez, lasai aitor dezaket hala naizela. Lehen, berriz, arnasa hartzeko ere baimena eskatu behar izaten zenean, ezkutuan gozatu beharreko bizio itsusia zen kirolzaletasuna. Progrea progre zenak, behintzat, ondotxo ikasia izaten zuen horri buruzko dotrina, eta gisa honetako gauzak esaten zituen gaia ate\u00adratzen zen aldiro: populuaren opioa da kirola; agintari gaiztoek, herriari benetako arazoak burutik kentzeko asmoz asmatutako amarru ogiz eta zirkoz osatua: panis et circenses.\n\nOrain ez zaizu inor horrelakorik esaten ausartuko. Aitzitik, oraingo dotrinaren arabera, gauza ezinago ederra da kirola: bizitzako eskolarik onena. Eskola on horretako ira\u00adkaslerik onenak, berriz, eliteko kirolariak dira. Ohore, beraz, eliteko kirolariei, haiena izango da-eta ospearen zeru gozo itzaltsua. Amen.\n\nZergatik dira, ordea, eliteko kirolariak hain irakasle on? Zergatik egiten zaizkio, adibidez, hainbeste omenaldi Induraini, eta bakar bat ere ez tropeleko Gregorio izengabe beti gregario ibili behar izaten duten horiei? Gure gizarte aho biko honek badu horrentzat ere erantzun egokia. Esan, zera esaten digu gizarteak bere aho bitako batekin: eliteko kirolaria eredu\u00adgarria delako, ahor! Eta zergatik da eredugarri? Gizakiaren berezko mugak gainditzeko ahalegin etengabean diharduelako beti.\n\nZentzuzko erantzunak dirudite, baina, pixka bat sakonduz gero, berehala ikusten zaie amarrua. Gizakiaren berezko mugak gain\u00additzeko ahalegina saritu nahi bada, zergatik saritzen da beti ahalegin horretan arrakasta izan duena? Ahalegina balitz kontua, Gregoriok izango luke zer irakatsia, Indurainek adina edo gehiago. Galdera horientzat ez du gizarte honek erantzunik. Aho biko mintzoa darabil, baina aho baten jarduna bakarrik entzuten dugu. Bestea, benetako arrazoiak dakizkien ahoa, mutu dago beti.\n\nEz ahalegina: arrakasta bakarrik saritzen da hemen, eta preziatzen, eta laudatzen. Arrakasta hori aldian aldiko lehiakideen arteko norgehiagokoan erabakiko balitz, gaitzerdi. Grekoek hala egiten omen zuten. Baina ez. Ari direnen arteko onena izatea ez da, antza, aski arrakasta gu bezalako sibaritentzat. Ari direnen arteko onena ez ezik, historian zehar aritu izan direnen arteko onena ere izan beharra du bizitzaren eskola omen den horretan irakasle eta izar izan nahi duenak. Gizarteak ezartzen dio kirolariari presio hori. Guk geuk alegia. Markarik hausteko arriskurik ez duen meetinga apenas inork aintzat hartzen duen. Parte hartzaileen senitarteko eta lagunek, eta modaz pasatutako txororen batek edo bestek baino ez. Zergatik ezartzen diegu, ordea, horrelako presioa kirolariei? Behar dugulako, horrexegatik.\n\nArrunt-arrunta da gure bizitza arrunta: betiko gauza betiko moduan egiten ematen ditugu egunak. Guk ezin, eta markaz kanpoko zerbait egingo duen norbait behar dugu, harekin bat egin, eta haren markak geure egiteko. Mugatuegi ikusten dugu geure burua, eta hargatik nahi dugu norbait, mugarik ez dugula erakutsiko diguna. Geure burua hobetzeko ahaleginik egin nahi ez dugulako eskatzen diegu eliteko kirolariei markaz gorako ahalegina. Baina ez da ahalegina estimatzen dieguna, markak eta \u2013markekin\u2013 giza mugak haustea baizik.\n\nHar dezagun, esaterako, Joko Olin\u00adpi\u00adkoetako probarik handiena: ehun metroak. Puntua arte, hamar segundoz beherako marka egitea zen ametsa. Dozena bat lasterkari badabil orain muga horren azpitik. Ez alferrik: bederatzi segundo doi eskatuko diegu aurki, eta, hori lor dezatenean, zortzi. Eta gero zazpi. Azkenean, etorriko da eguna, abiatu aurretik helmugara iristea eskatuko dieguna. Hori bai: giza handiko marka hori hausteko \u2013eta, bide batez, gure heroi premia asetzeko\u2013 kirolariren batek lagun\u00adgarriren bat, drogaren bat hartu duela jakinez gero, Munduko plazan eskegiko dugu lotsagabea halakoa, paperetako sitsa beltzek, uhinetako bele are beltzagoek eta Sare\u00adko armiarma ezinago beltzek beren bazka izan dezaten.\n\nEta orduan entzungo dugu gizartearen bigarren ahotsaren mintzoa: \u00abIkusten? Begira, begira ezazue zer datorkien zintzo eta jator jokatzen ez dutenei!\u00bb\n\nMens sana in corpore sano: Gorputza osasuntsu, burua ere halatsu. Hala dio gure aho bietako batek. Beste ahoak, berriz, honako beste lelo hau korapilatzen du isilaren ama\u00adraunean: Bai zera! Mens sana in corpore in sepulto.", "question": "Garai batean kirolzaletasuna orain baino zokoratuago zegoen. Izan ere,", "candidates": ["kirola, boterearen tresnatzat eta gizarte arazoen estalkitzat zeukaten zenbaitek.", "kirola erromatar tradizio klasikoarekin uztartzen zuten askok.", "aspaldiko progreen ustez, kirola agintari gaiztoen denbora-pasa baino ez zen.", "ariketa fisikoa eta gainerako bizio itsusi guztiak ezkutatzen zituzten antzinako progreek."], "answer": 0}
{"id": 246, "context": "Mens sana\n\nKirolzale amorratua naiz eta, zorionez, lasai aitor dezaket hala naizela. Lehen, berriz, arnasa hartzeko ere baimena eskatu behar izaten zenean, ezkutuan gozatu beharreko bizio itsusia zen kirolzaletasuna. Progrea progre zenak, behintzat, ondotxo ikasia izaten zuen horri buruzko dotrina, eta gisa honetako gauzak esaten zituen gaia ate\u00adratzen zen aldiro: populuaren opioa da kirola; agintari gaiztoek, herriari benetako arazoak burutik kentzeko asmoz asmatutako amarru ogiz eta zirkoz osatua: panis et circenses.\n\nOrain ez zaizu inor horrelakorik esaten ausartuko. Aitzitik, oraingo dotrinaren arabera, gauza ezinago ederra da kirola: bizitzako eskolarik onena. Eskola on horretako ira\u00adkaslerik onenak, berriz, eliteko kirolariak dira. Ohore, beraz, eliteko kirolariei, haiena izango da-eta ospearen zeru gozo itzaltsua. Amen.\n\nZergatik dira, ordea, eliteko kirolariak hain irakasle on? Zergatik egiten zaizkio, adibidez, hainbeste omenaldi Induraini, eta bakar bat ere ez tropeleko Gregorio izengabe beti gregario ibili behar izaten duten horiei? Gure gizarte aho biko honek badu horrentzat ere erantzun egokia. Esan, zera esaten digu gizarteak bere aho bitako batekin: eliteko kirolaria eredu\u00adgarria delako, ahor! Eta zergatik da eredugarri? Gizakiaren berezko mugak gainditzeko ahalegin etengabean diharduelako beti.\n\nZentzuzko erantzunak dirudite, baina, pixka bat sakonduz gero, berehala ikusten zaie amarrua. Gizakiaren berezko mugak gain\u00additzeko ahalegina saritu nahi bada, zergatik saritzen da beti ahalegin horretan arrakasta izan duena? Ahalegina balitz kontua, Gregoriok izango luke zer irakatsia, Indurainek adina edo gehiago. Galdera horientzat ez du gizarte honek erantzunik. Aho biko mintzoa darabil, baina aho baten jarduna bakarrik entzuten dugu. Bestea, benetako arrazoiak dakizkien ahoa, mutu dago beti.\n\nEz ahalegina: arrakasta bakarrik saritzen da hemen, eta preziatzen, eta laudatzen. Arrakasta hori aldian aldiko lehiakideen arteko norgehiagokoan erabakiko balitz, gaitzerdi. Grekoek hala egiten omen zuten. Baina ez. Ari direnen arteko onena izatea ez da, antza, aski arrakasta gu bezalako sibaritentzat. Ari direnen arteko onena ez ezik, historian zehar aritu izan direnen arteko onena ere izan beharra du bizitzaren eskola omen den horretan irakasle eta izar izan nahi duenak. Gizarteak ezartzen dio kirolariari presio hori. Guk geuk alegia. Markarik hausteko arriskurik ez duen meetinga apenas inork aintzat hartzen duen. Parte hartzaileen senitarteko eta lagunek, eta modaz pasatutako txororen batek edo bestek baino ez. Zergatik ezartzen diegu, ordea, horrelako presioa kirolariei? Behar dugulako, horrexegatik.\n\nArrunt-arrunta da gure bizitza arrunta: betiko gauza betiko moduan egiten ematen ditugu egunak. Guk ezin, eta markaz kanpoko zerbait egingo duen norbait behar dugu, harekin bat egin, eta haren markak geure egiteko. Mugatuegi ikusten dugu geure burua, eta hargatik nahi dugu norbait, mugarik ez dugula erakutsiko diguna. Geure burua hobetzeko ahaleginik egin nahi ez dugulako eskatzen diegu eliteko kirolariei markaz gorako ahalegina. Baina ez da ahalegina estimatzen dieguna, markak eta \u2013markekin\u2013 giza mugak haustea baizik.\n\nHar dezagun, esaterako, Joko Olin\u00adpi\u00adkoetako probarik handiena: ehun metroak. Puntua arte, hamar segundoz beherako marka egitea zen ametsa. Dozena bat lasterkari badabil orain muga horren azpitik. Ez alferrik: bederatzi segundo doi eskatuko diegu aurki, eta, hori lor dezatenean, zortzi. Eta gero zazpi. Azkenean, etorriko da eguna, abiatu aurretik helmugara iristea eskatuko dieguna. Hori bai: giza handiko marka hori hausteko \u2013eta, bide batez, gure heroi premia asetzeko\u2013 kirolariren batek lagun\u00adgarriren bat, drogaren bat hartu duela jakinez gero, Munduko plazan eskegiko dugu lotsagabea halakoa, paperetako sitsa beltzek, uhinetako bele are beltzagoek eta Sare\u00adko armiarma ezinago beltzek beren bazka izan dezaten.\n\nEta orduan entzungo dugu gizartearen bigarren ahotsaren mintzoa: \u00abIkusten? Begira, begira ezazue zer datorkien zintzo eta jator jokatzen ez dutenei!\u00bb\n\nMens sana in corpore sano: Gorputza osasuntsu, burua ere halatsu. Hala dio gure aho bietako batek. Beste ahoak, berriz, honako beste lelo hau korapilatzen du isilaren ama\u00adraunean: Bai zera! Mens sana in corpore in sepulto.", "question": "Egungo ikusmoldearen arabera, berriz, zer garrantzi du kirolak?", "candidates": ["Eskolarako ikasgai egokitzat hartzen dugu, edonork egiteko jarduera ezin hobetzat.", "Kirolari izate hutsa ohore handikotzat daukagu.", "Ariketa fisikoak ordezka dezake goi mailako irakasleen jarduna.", "Gizarteak kirolari ospetsuak miresten ditu."], "answer": 3}
{"id": 247, "context": "Mens sana\n\nKirolzale amorratua naiz eta, zorionez, lasai aitor dezaket hala naizela. Lehen, berriz, arnasa hartzeko ere baimena eskatu behar izaten zenean, ezkutuan gozatu beharreko bizio itsusia zen kirolzaletasuna. Progrea progre zenak, behintzat, ondotxo ikasia izaten zuen horri buruzko dotrina, eta gisa honetako gauzak esaten zituen gaia ate\u00adratzen zen aldiro: populuaren opioa da kirola; agintari gaiztoek, herriari benetako arazoak burutik kentzeko asmoz asmatutako amarru ogiz eta zirkoz osatua: panis et circenses.\n\nOrain ez zaizu inor horrelakorik esaten ausartuko. Aitzitik, oraingo dotrinaren arabera, gauza ezinago ederra da kirola: bizitzako eskolarik onena. Eskola on horretako ira\u00adkaslerik onenak, berriz, eliteko kirolariak dira. Ohore, beraz, eliteko kirolariei, haiena izango da-eta ospearen zeru gozo itzaltsua. Amen.\n\nZergatik dira, ordea, eliteko kirolariak hain irakasle on? Zergatik egiten zaizkio, adibidez, hainbeste omenaldi Induraini, eta bakar bat ere ez tropeleko Gregorio izengabe beti gregario ibili behar izaten duten horiei? Gure gizarte aho biko honek badu horrentzat ere erantzun egokia. Esan, zera esaten digu gizarteak bere aho bitako batekin: eliteko kirolaria eredu\u00adgarria delako, ahor! Eta zergatik da eredugarri? Gizakiaren berezko mugak gainditzeko ahalegin etengabean diharduelako beti.\n\nZentzuzko erantzunak dirudite, baina, pixka bat sakonduz gero, berehala ikusten zaie amarrua. Gizakiaren berezko mugak gain\u00additzeko ahalegina saritu nahi bada, zergatik saritzen da beti ahalegin horretan arrakasta izan duena? Ahalegina balitz kontua, Gregoriok izango luke zer irakatsia, Indurainek adina edo gehiago. Galdera horientzat ez du gizarte honek erantzunik. Aho biko mintzoa darabil, baina aho baten jarduna bakarrik entzuten dugu. Bestea, benetako arrazoiak dakizkien ahoa, mutu dago beti.\n\nEz ahalegina: arrakasta bakarrik saritzen da hemen, eta preziatzen, eta laudatzen. Arrakasta hori aldian aldiko lehiakideen arteko norgehiagokoan erabakiko balitz, gaitzerdi. Grekoek hala egiten omen zuten. Baina ez. Ari direnen arteko onena izatea ez da, antza, aski arrakasta gu bezalako sibaritentzat. Ari direnen arteko onena ez ezik, historian zehar aritu izan direnen arteko onena ere izan beharra du bizitzaren eskola omen den horretan irakasle eta izar izan nahi duenak. Gizarteak ezartzen dio kirolariari presio hori. Guk geuk alegia. Markarik hausteko arriskurik ez duen meetinga apenas inork aintzat hartzen duen. Parte hartzaileen senitarteko eta lagunek, eta modaz pasatutako txororen batek edo bestek baino ez. Zergatik ezartzen diegu, ordea, horrelako presioa kirolariei? Behar dugulako, horrexegatik.\n\nArrunt-arrunta da gure bizitza arrunta: betiko gauza betiko moduan egiten ematen ditugu egunak. Guk ezin, eta markaz kanpoko zerbait egingo duen norbait behar dugu, harekin bat egin, eta haren markak geure egiteko. Mugatuegi ikusten dugu geure burua, eta hargatik nahi dugu norbait, mugarik ez dugula erakutsiko diguna. Geure burua hobetzeko ahaleginik egin nahi ez dugulako eskatzen diegu eliteko kirolariei markaz gorako ahalegina. Baina ez da ahalegina estimatzen dieguna, markak eta \u2013markekin\u2013 giza mugak haustea baizik.\n\nHar dezagun, esaterako, Joko Olin\u00adpi\u00adkoetako probarik handiena: ehun metroak. Puntua arte, hamar segundoz beherako marka egitea zen ametsa. Dozena bat lasterkari badabil orain muga horren azpitik. Ez alferrik: bederatzi segundo doi eskatuko diegu aurki, eta, hori lor dezatenean, zortzi. Eta gero zazpi. Azkenean, etorriko da eguna, abiatu aurretik helmugara iristea eskatuko dieguna. Hori bai: giza handiko marka hori hausteko \u2013eta, bide batez, gure heroi premia asetzeko\u2013 kirolariren batek lagun\u00adgarriren bat, drogaren bat hartu duela jakinez gero, Munduko plazan eskegiko dugu lotsagabea halakoa, paperetako sitsa beltzek, uhinetako bele are beltzagoek eta Sare\u00adko armiarma ezinago beltzek beren bazka izan dezaten.\n\nEta orduan entzungo dugu gizartearen bigarren ahotsaren mintzoa: \u00abIkusten? Begira, begira ezazue zer datorkien zintzo eta jator jokatzen ez dutenei!\u00bb\n\nMens sana in corpore sano: Gorputza osasuntsu, burua ere halatsu. Hala dio gure aho bietako batek. Beste ahoak, berriz, honako beste lelo hau korapilatzen du isilaren ama\u00adraunean: Bai zera! Mens sana in corpore in sepulto.", "question": "Egungo kirolariei, zer eskatzen zaie batez ere?", "candidates": ["Ahalegina barik, aldameneko lehiakidea garaitzea, suntsitzea.", "Ahalegintzea, eta hori garaipena bezainbeste laudatzen eta estimatzen da.", "Arrakastak arrakasta, aurkaria menderatzen saiatzea da axola duena.", "Egundainoko markak txikitzea."], "answer": 3}
{"id": 248, "context": "Mens sana\n\nKirolzale amorratua naiz eta, zorionez, lasai aitor dezaket hala naizela. Lehen, berriz, arnasa hartzeko ere baimena eskatu behar izaten zenean, ezkutuan gozatu beharreko bizio itsusia zen kirolzaletasuna. Progrea progre zenak, behintzat, ondotxo ikasia izaten zuen horri buruzko dotrina, eta gisa honetako gauzak esaten zituen gaia ate\u00adratzen zen aldiro: populuaren opioa da kirola; agintari gaiztoek, herriari benetako arazoak burutik kentzeko asmoz asmatutako amarru ogiz eta zirkoz osatua: panis et circenses.\n\nOrain ez zaizu inor horrelakorik esaten ausartuko. Aitzitik, oraingo dotrinaren arabera, gauza ezinago ederra da kirola: bizitzako eskolarik onena. Eskola on horretako ira\u00adkaslerik onenak, berriz, eliteko kirolariak dira. Ohore, beraz, eliteko kirolariei, haiena izango da-eta ospearen zeru gozo itzaltsua. Amen.\n\nZergatik dira, ordea, eliteko kirolariak hain irakasle on? Zergatik egiten zaizkio, adibidez, hainbeste omenaldi Induraini, eta bakar bat ere ez tropeleko Gregorio izengabe beti gregario ibili behar izaten duten horiei? Gure gizarte aho biko honek badu horrentzat ere erantzun egokia. Esan, zera esaten digu gizarteak bere aho bitako batekin: eliteko kirolaria eredu\u00adgarria delako, ahor! Eta zergatik da eredugarri? Gizakiaren berezko mugak gainditzeko ahalegin etengabean diharduelako beti.\n\nZentzuzko erantzunak dirudite, baina, pixka bat sakonduz gero, berehala ikusten zaie amarrua. Gizakiaren berezko mugak gain\u00additzeko ahalegina saritu nahi bada, zergatik saritzen da beti ahalegin horretan arrakasta izan duena? Ahalegina balitz kontua, Gregoriok izango luke zer irakatsia, Indurainek adina edo gehiago. Galdera horientzat ez du gizarte honek erantzunik. Aho biko mintzoa darabil, baina aho baten jarduna bakarrik entzuten dugu. Bestea, benetako arrazoiak dakizkien ahoa, mutu dago beti.\n\nEz ahalegina: arrakasta bakarrik saritzen da hemen, eta preziatzen, eta laudatzen. Arrakasta hori aldian aldiko lehiakideen arteko norgehiagokoan erabakiko balitz, gaitzerdi. Grekoek hala egiten omen zuten. Baina ez. Ari direnen arteko onena izatea ez da, antza, aski arrakasta gu bezalako sibaritentzat. Ari direnen arteko onena ez ezik, historian zehar aritu izan direnen arteko onena ere izan beharra du bizitzaren eskola omen den horretan irakasle eta izar izan nahi duenak. Gizarteak ezartzen dio kirolariari presio hori. Guk geuk alegia. Markarik hausteko arriskurik ez duen meetinga apenas inork aintzat hartzen duen. Parte hartzaileen senitarteko eta lagunek, eta modaz pasatutako txororen batek edo bestek baino ez. Zergatik ezartzen diegu, ordea, horrelako presioa kirolariei? Behar dugulako, horrexegatik.\n\nArrunt-arrunta da gure bizitza arrunta: betiko gauza betiko moduan egiten ematen ditugu egunak. Guk ezin, eta markaz kanpoko zerbait egingo duen norbait behar dugu, harekin bat egin, eta haren markak geure egiteko. Mugatuegi ikusten dugu geure burua, eta hargatik nahi dugu norbait, mugarik ez dugula erakutsiko diguna. Geure burua hobetzeko ahaleginik egin nahi ez dugulako eskatzen diegu eliteko kirolariei markaz gorako ahalegina. Baina ez da ahalegina estimatzen dieguna, markak eta \u2013markekin\u2013 giza mugak haustea baizik.\n\nHar dezagun, esaterako, Joko Olin\u00adpi\u00adkoetako probarik handiena: ehun metroak. Puntua arte, hamar segundoz beherako marka egitea zen ametsa. Dozena bat lasterkari badabil orain muga horren azpitik. Ez alferrik: bederatzi segundo doi eskatuko diegu aurki, eta, hori lor dezatenean, zortzi. Eta gero zazpi. Azkenean, etorriko da eguna, abiatu aurretik helmugara iristea eskatuko dieguna. Hori bai: giza handiko marka hori hausteko \u2013eta, bide batez, gure heroi premia asetzeko\u2013 kirolariren batek lagun\u00adgarriren bat, drogaren bat hartu duela jakinez gero, Munduko plazan eskegiko dugu lotsagabea halakoa, paperetako sitsa beltzek, uhinetako bele are beltzagoek eta Sare\u00adko armiarma ezinago beltzek beren bazka izan dezaten.\n\nEta orduan entzungo dugu gizartearen bigarren ahotsaren mintzoa: \u00abIkusten? Begira, begira ezazue zer datorkien zintzo eta jator jokatzen ez dutenei!\u00bb\n\nMens sana in corpore sano: Gorputza osasuntsu, burua ere halatsu. Hala dio gure aho bietako batek. Beste ahoak, berriz, honako beste lelo hau korapilatzen du isilaren ama\u00adraunean: Bai zera! Mens sana in corpore in sepulto.", "question": "Egilearen ustez, zergatik estutzen ditugu horrenbeste goi mailako kirolariak?", "candidates": ["Gure eguneroko arrunkeriaren mugetatik ihes egiten laguntzen digutelako.", "Geure burua hobetzeko egiten dugun ahalegina islatzen dutelako.", "Giza muga guztiak hautsi eta geure burua hobeto ezagutzen laguntzen digutelako.", "Beste norbait heroi bihurtzeko amets garbia dugulako."], "answer": 0}
{"id": 249, "context": "Mens sana\n\nKirolzale amorratua naiz eta, zorionez, lasai aitor dezaket hala naizela. Lehen, berriz, arnasa hartzeko ere baimena eskatu behar izaten zenean, ezkutuan gozatu beharreko bizio itsusia zen kirolzaletasuna. Progrea progre zenak, behintzat, ondotxo ikasia izaten zuen horri buruzko dotrina, eta gisa honetako gauzak esaten zituen gaia ate\u00adratzen zen aldiro: populuaren opioa da kirola; agintari gaiztoek, herriari benetako arazoak burutik kentzeko asmoz asmatutako amarru ogiz eta zirkoz osatua: panis et circenses.\n\nOrain ez zaizu inor horrelakorik esaten ausartuko. Aitzitik, oraingo dotrinaren arabera, gauza ezinago ederra da kirola: bizitzako eskolarik onena. Eskola on horretako ira\u00adkaslerik onenak, berriz, eliteko kirolariak dira. Ohore, beraz, eliteko kirolariei, haiena izango da-eta ospearen zeru gozo itzaltsua. Amen.\n\nZergatik dira, ordea, eliteko kirolariak hain irakasle on? Zergatik egiten zaizkio, adibidez, hainbeste omenaldi Induraini, eta bakar bat ere ez tropeleko Gregorio izengabe beti gregario ibili behar izaten duten horiei? Gure gizarte aho biko honek badu horrentzat ere erantzun egokia. Esan, zera esaten digu gizarteak bere aho bitako batekin: eliteko kirolaria eredu\u00adgarria delako, ahor! Eta zergatik da eredugarri? Gizakiaren berezko mugak gainditzeko ahalegin etengabean diharduelako beti.\n\nZentzuzko erantzunak dirudite, baina, pixka bat sakonduz gero, berehala ikusten zaie amarrua. Gizakiaren berezko mugak gain\u00additzeko ahalegina saritu nahi bada, zergatik saritzen da beti ahalegin horretan arrakasta izan duena? Ahalegina balitz kontua, Gregoriok izango luke zer irakatsia, Indurainek adina edo gehiago. Galdera horientzat ez du gizarte honek erantzunik. Aho biko mintzoa darabil, baina aho baten jarduna bakarrik entzuten dugu. Bestea, benetako arrazoiak dakizkien ahoa, mutu dago beti.\n\nEz ahalegina: arrakasta bakarrik saritzen da hemen, eta preziatzen, eta laudatzen. Arrakasta hori aldian aldiko lehiakideen arteko norgehiagokoan erabakiko balitz, gaitzerdi. Grekoek hala egiten omen zuten. Baina ez. Ari direnen arteko onena izatea ez da, antza, aski arrakasta gu bezalako sibaritentzat. Ari direnen arteko onena ez ezik, historian zehar aritu izan direnen arteko onena ere izan beharra du bizitzaren eskola omen den horretan irakasle eta izar izan nahi duenak. Gizarteak ezartzen dio kirolariari presio hori. Guk geuk alegia. Markarik hausteko arriskurik ez duen meetinga apenas inork aintzat hartzen duen. Parte hartzaileen senitarteko eta lagunek, eta modaz pasatutako txororen batek edo bestek baino ez. Zergatik ezartzen diegu, ordea, horrelako presioa kirolariei? Behar dugulako, horrexegatik.\n\nArrunt-arrunta da gure bizitza arrunta: betiko gauza betiko moduan egiten ematen ditugu egunak. Guk ezin, eta markaz kanpoko zerbait egingo duen norbait behar dugu, harekin bat egin, eta haren markak geure egiteko. Mugatuegi ikusten dugu geure burua, eta hargatik nahi dugu norbait, mugarik ez dugula erakutsiko diguna. Geure burua hobetzeko ahaleginik egin nahi ez dugulako eskatzen diegu eliteko kirolariei markaz gorako ahalegina. Baina ez da ahalegina estimatzen dieguna, markak eta \u2013markekin\u2013 giza mugak haustea baizik.\n\nHar dezagun, esaterako, Joko Olin\u00adpi\u00adkoetako probarik handiena: ehun metroak. Puntua arte, hamar segundoz beherako marka egitea zen ametsa. Dozena bat lasterkari badabil orain muga horren azpitik. Ez alferrik: bederatzi segundo doi eskatuko diegu aurki, eta, hori lor dezatenean, zortzi. Eta gero zazpi. Azkenean, etorriko da eguna, abiatu aurretik helmugara iristea eskatuko dieguna. Hori bai: giza handiko marka hori hausteko \u2013eta, bide batez, gure heroi premia asetzeko\u2013 kirolariren batek lagun\u00adgarriren bat, drogaren bat hartu duela jakinez gero, Munduko plazan eskegiko dugu lotsagabea halakoa, paperetako sitsa beltzek, uhinetako bele are beltzagoek eta Sare\u00adko armiarma ezinago beltzek beren bazka izan dezaten.\n\nEta orduan entzungo dugu gizartearen bigarren ahotsaren mintzoa: \u00abIkusten? Begira, begira ezazue zer datorkien zintzo eta jator jokatzen ez dutenei!\u00bb\n\nMens sana in corpore sano: Gorputza osasuntsu, burua ere halatsu. Hala dio gure aho bietako batek. Beste ahoak, berriz, honako beste lelo hau korapilatzen du isilaren ama\u00adraunean: Bai zera! Mens sana in corpore in sepulto.", "question": "Testua osotasunean hartuta, zein esaldik laburbiltzen du egilearen jarrera?", "candidates": ["Progreek besterik uste bazuten ere, kirolak erakutsi du bizitzarako eskola zuzena eta egokia dela.", "Atsekabea eragiten du kirolzaleek esaten dutena eta nahi dutena bat ez datozela ikusteak.", "Izar ospetsuek nahiz kirolari arruntek, batzuek eta besteek, kirolzaleen irabazteko beharrizana asetzen dute.", "Eliteko kirolak islatzen ditu gizartearen ametsik garbienak."], "answer": 1}
{"id": 250, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Liburuaren edukiaz, hitzaurreak dioenez,", "candidates": ["euskaldun eskoladunen idatzietan irakur daitezkeen kritikak, gogoetak eta zuzenketa proposamenak agertzen ditu.", "gramatika okerrez, estilo zalantzaz eta hiztegi gorabeheraz josita dago.", "gaurko euskara estandar idatziari buruzko kritika, gogoeta eta zuzentzeko proposamen ugari aurkituko ditu irakurleak.", "euskara egokiari buruzko kritika, gogoeta eta zuzenketa proposamen franko aurkituko ditu irakurleak."], "answer": 2}
{"id": 251, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Obraren barne egitura honako hau da:", "candidates": ["Bi zati nagusi ditu, eta zati bakoitzean hainbat egile.", "Bi zati nagusi ditu, elkarren osagarri direnak: gramatika eta estiloa.", "Bi egile dira, zati bana egin dute; zatiok bata bestearen osagarri dira.", "Bi zati nagusi eta bi osagarri ditu."], "answer": 2}
{"id": 252, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Xabier Alberdik burutu duen zatian", "candidates": ["alfabetatzen eta euskalduntzen dabiltzan euskaldunen gramatika-zalantzak eta huts egite nagusien azterketa eskaintzen da.", "hirurogeita zazpi atal daude.", "gramatika eta estilo kontuez gain, beste hirurogeita zazpi atal agertzen dira.", "gramatika eta estilo kontuak tartekatzen dira."], "answer": 1}
{"id": 253, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Ibon Saratsolak burutu duen zatian", "candidates": ["okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak kanpoan geratu dira, estilo liburuetan egin ohi denez.", "mila eta bostehun bat sarrerak osatzen duten hiztegia dator.", "Euskaltzaindiko hiztegi-auziei irtenbidea ematen zaie.", "Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren osagarritzat har daitekeen hiztegia dator."], "answer": 1}
{"id": 254, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Bigarren zatiko hiztegiaz zera dio testuak,", "candidates": ["irakurleak berak egin diola hauta-lana Ibon Saratsolari.", "sarrerok irakurleak izan ditzakeen zalantzarik ohikoenak ezabatze aldera hautatu direla.", "Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia oinarri badu ere, ez dituela Saratsolaren Euskara Batuaren Ajeak edota Orotariko Euskal Hiztegia mespretxatu.", "ez duela zerikusirik Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batuarekin."], "answer": 1}
{"id": 255, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Egileen ustez, zer aurkituko du irakurleak liburu honetan?", "candidates": ["Gehienetan literatur tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik, euskara perfektua eta akats gabea.", "Sorpresa asko, baina zuzenak eta egokiak.", "Euskara perfektua eta akats gabea.", "Euskaltzaindiak, beste estilo liburu batzuek eta egileek berek eskainitako hainbat gomendio, iradokizun eta arau."], "answer": 3}
{"id": 256, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Argitalpen honen ekarpenik nabarmenena zera da:", "candidates": ["aurkibidea.", "filologoek egindako hautatze- eta biltze-lana.", "lehenengoz hautatu eta bildu direla filologoa ez den irakurlearentzat handik eta hemendik zabaldutako proposamen, gomendio eta zuzenketa anitz.", "zenbait filologori esker lehenengo aldiz filologoa ez den irakurlearentzat egin den gaien bilketa."], "answer": 2}
{"id": 257, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Egileek hainbat lan eta autorerekin duten zorrari buruz testuak dio ezen", "candidates": ["bi zor nagusi dauzkatela: lehena, Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin; bigarrena, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuekin.", "Miren Azkarateren Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan dela lan honen iturririk oparoena.", "estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen balioa azpimarratzen bada ere, ez dago dudarik liburua ez dela estilo-liburu hutsa.", "batzuetan iturriak aipatzen ez direnez, barkamena eskatzen diete aipatzen ez diren egileei."], "answer": 1}
{"id": 258, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Halaber, hitzaurre honek dioenez,", "candidates": ["liburu hau EHUko Euskara Institutuko irakasleek egin dute, EHUko ikasle, irakas\u00adle eta langile euskaldunen hizkuntza hobetzeko tresna egokia izan daitekeelakoan.", "erabilpen murritza izango du gaur eguneko euskaldun ikasi \u201carruntarentzat\u201d.", "Euskal Estilo-Libururantz egileena baino ez da, EHUko Euskararen Institutuko irakasleek egin badute ere.", "liburu honen hastapenak ilunak badira ere, unibertsitatean ez ezik, beste hainbat lekutan ere erabil daitekeela pentsatu da."], "answer": 0}
{"id": 259, "context": "Euskal Estilo-Libururantz\n\n\n\n\nLiburu honetan, gaur egun erabiltzen den \u2013erabiltzen dugun\u2013 euskara estandar idatziaren gaineko kritika, gogoeta eta zuzenketa-proposamen franko aurkituko ditu irakurleak: euskaldun eskoladunen idazlanetan nabaritu ohi diren gramatika-oker, estilo-zalantza eta hiztegi-gorabehera nagusi eta ohikoenak dira liburu honen mamia osatzen dutenak.\n\nLiburuak bi zati nagusi eta osagarri ditu, eta zati bakoitzak egile bana du. Lehen zatian gramatika- eta estilo-kontuak landu ditu Xabier Alberdi EHUko irakasleak: alde batetik, euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika-zalantza eta hutsegite nagusien azterketa eskaintzen da; beste aldetik, estiloari lotuago dauden kontu batzuen azterketa. Lehen zati hau atalka antolaturik dago: atal bakoitza beregaina da, eta gehienetan azalpena adibide batzuen azterketarekin osatzen da (adibide akastunak eta haien berridazketa zuzenduak eskaintzen dira); guztira, hirurogeita zazpi ataletan bildu dira zati honetako aztergaiak.\n\nBigarren zatian (Zalantzen Hiztegia) euskara batuko hiztegi-auziak jorratu ditu Ibon Sarasola EHUko katedradun eta euskaltzainak. Guztira, mila eta bostehun sarrera inguru hautatu ditu hiztegi honetarako: sarrera hautatuok okerrak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta \u2013estilo-liburuetan egin ohi denez\u2013 hurrenkera alfabetikoan antolaturik daude. Hauta-lana egin du Sarasolak, irakurleari hiztegi-zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak modu labur eta ulergarrian eskainiz. Zalantzen hiztegi honek Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batua-ren lehen argitaraldia du oinarri, eta neurri handi batean haren oinarri eta irizpide nagusien azalpentzat ere har daiteke. Nolanahi ere, labur-beharrez eta estilo-liburuetako idaztankera soilari men eginez, ikaragarri murriztu edo laburtu behar izan ditu azalpenak. Beraz, zenbaitetan irakurleak, sarrera jakin bateko hautuari buruzko argibide gehiago nahi izatera, Sarasolaren Euskara Batuaren Ajeak obrara edota Orotariko Euskal Hiztegia-ra jo beharko du azalpenak osatzeko.\n\nEuskararen erabilera zuzenaren eta egokiaren arrastoan ibili gara liburuan barrena, gehienetan literatura-tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak oinarritzat harturik. Garbi gera bedi, beraz, ez garela ibili \"laborategiko\" edo balizko gramatika ustel baten araberako euskara perfektu eta makulagabe baten bila. Hala ere, liburu osoan joera arau-emailea edo gomendio zalea \u2013ez \"errezeta zalea\", ordea\u2013 nabarituko du irakurleak. Izan ere, liburu honetan \u2013estilo-liburu batean itxarotekoa zenez\u2013 era askotako iradokizun, gomendio eta arauak aurkituko ditu irakurleak: asko eta asko Euskaltzaindiak emanikoak; beste batzuk, beste estilo-liburu batzuetatik jasorikoak; eta banaka batzuk, azkenik, egileek berek proposaturikoak.\n\nArgitalpen honen ekarpenik nabarmentzekotan, hautatze- eta biltze-lana aipatuko genuke. Aurkibideari erreparatu besterik ez dago konturatzeko liburu honen emaitza nagusietako bat gaien bilketa izan dela: lehen aldiz, filologo ez den irakurlearen eskura jarri dira han-hemenka sakabanaturik zeuden proposamen, gomendio eta zuzenketa asko eta asko. Zentzu horretan, lan eta autore batzuenganako geure zorra aitortu beharrean gaude. Lehenengo eta behin, zorretan gaude Miren Azkarate EHUko irakasle eta euskal\u00adtzainarekin, berak 1995 aldera prestatu zuen Hobekuntza Ikastaroa material argitaragabea izan baita, irakurle, orain esku artean duzun liburuaren oinarri, hastapen eta eragingarri nagusia; argi gera bedi, hortaz, harenganako gure ezagutza. Bigarrenik, estilo liburutzat jo daitezkeen aurreko lan batzuen baliagarritasuna azpimarratu nahi dugu: ez dago dudarik gure liburua ezinezkoa izango zatekeela halako oinarririk eduki ez bagenu. Hirugarrenik, ezinbesteko erreferentzia diren eta bistatik galdu ez ditugun Euskaltzaindiaren gramatika liburukiak (EGLU) eta Orotariko Euskal Hiztegia aipatu behar ditugu: oinarri horiek gabe ere, noski, ezinezkoa izango zatekeen liburu hau. Esan dezagun, azkenik \u2013gure zorra nolabait kitatzeko\u2013, berebiziko ahalegina egin dugula geure azalpenen iturri eta oinarriak agerian uzteko: barka biezagute iturri horien egileek, batzuetan haien esanak gureetatik behar bezala bereizteko gai izan ez bagara.\n\nIrakurlea konturatuko zenez, Euskal Estilo-Libururantz hau, egileena izateaz gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuarena ere bada, edo asmo horrekin kaleratu dugu, behintzat. Hau da, liburua erakunde horretan diharduten irakasleen fruitua da eta, berariaz, EHUko ikasle, irakasle eta langile euskaldunen hizkuntza-hobekuntza du helburu. Horrek ez du esan nahi, hala ere, liburua unibertsitateko jendearentzat bakarrik pentsatua dagoenik. Izan ere, liburu hau nonahiko euskaldun eskolatuaren euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi \"arruntaren\" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. Gainera, bi eratara erabil daiteke liburua: edo aldian aldiko zalantza eta gorabehera xeheak argitzeko, argibide liburu gisa alegia; edo euskaldun eskoladunen hizkuntza-prestakuntza modu sistematikoan lantzeko eta garatzeko, hobekuntza ikastaro orokorrak eskaintzeko alegia.\n\nGure lanari Euskal Estilo-Libururantz titulua jarri diogu, bai baitakigu landu gabe geratu direla estilo liburu askotan ohikoak diren zenbait atal (puntuazioa, laburtzapenak, letra larrien erabilera, idazkuntza arauak, etab.). Gauzak horrela, behin-behineko ekarpentzat edo egiteko dagoen egitasmo biribilago baten hastapentzat jotzen dugu liburu hau.\n\nHutsuneak hutsune, Euskal Estilo-Libururantz hau \u2013aldi batean, bederen\u2013 euskara idatzi (eta mintzatu) hobea erabili nahi duten guztientzat tresna baliagarri eta argigarria izango delakoan gaude. Horrela izango ahal da!", "question": "Liburuaren erabileraz, zer dio testuak?", "candidates": ["Euskaldun ikasi \u201carruntak\u201d erabili behar duela, ez beste inork.", "Bi eratara erabili behar dela; osterantzean, liburua ez dela bere osotasunean ulertuko.", "Erabili nahi duten guztiek nahi bezala erabil dezaketela.", "Euskara hobetu nahi duen ororentzat tresna baliagarria eta argigarria izan daitekeela."], "answer": 3}
{"id": 260, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Zein da egia testuak dioenaren arabera?", "candidates": ["Gaur egun ingeniaritza genetikoari esker animalien organoak gizakiari txertatzea inolako arazorik gabe egin daiteke.", "Giza organoen emaile urritasuna gainditu egin da xenotransplanteei esker.", "Xenotransplanteak ikertu dituztenek teknika berri honen alde etikoa besterik ez dute ikusten.", "Xenotransplanteen teknika ikertu dutenen iritziz, ADNan legoke errefusa ekiditeko gakoa."], "answer": 3}
{"id": 261, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Xenotransplanteen etikotasunari dagokionez", "candidates": ["etikan datza teknika berri honen etorkizuna.", "gure gizarteak onartuak dituen hainbat printzipio etiko aldatu beharko lirateke.", "lehen ere askotan gertatu den bezala, etika berritzea ez litzateke arazo izango.", "oztoporik sortu ezean, teknika hau debekatu egingo litzateke."], "answer": 1}
{"id": 262, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Zein da testua idatzi duenaren helburua?", "candidates": ["Xenotransplanteen aurkako printzipio etikoak erabakitzea.", "Xenotransplanteen aurkako printzipio etiko nagusiak eta teknika honen inguruko eztabaidak jakinaraztea.", "Etika berritzea edo dagoen moduan mantentzea den egokiagoa argitzea.", "Xenotransplanteek sortu dituzten arazo teknikoak argitzea."], "answer": 1}
{"id": 263, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Animalia baten organoa gizakiari jartzeak", "candidates": ["hartzaileari gogor erasotzen dio.", "hartzaileak ez onartzea eta hainbat gaitz harrapatzea eragin dezake.", "organo berriak pertsonaren beharrak ez betetzea lekarke.", "hartzaileak jasan ditzakeen ondorioak gizakien organoak transplantatzean jasan ditzakeenak bezain latzak izatea eragingo luke."], "answer": 1}
{"id": 264, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Zerk emango luke xenotransplanteek sor litzaketen ondorioen berri zehatza?", "candidates": ["Egingo liratekeen proba klinikoetan parte hartzailea gizakia izateak.", "Saiakuntza klinikoetan gizarteak isolatutako gizakiak erabiltzeak.", "Modelo birtualak garatzen ez diren bitartean, zorrozki kontrolatutako animaliekin saiakuntzak egiteak.", "Emaileekin saiakuntza kliniko bereziak egiteak."], "answer": 0}
{"id": 265, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Zein da gizartearen multzo handi batek teknika berri honi oztopoak jartzeko arrazoirik behinena?", "candidates": ["Xenotransplanteek espezieen arteko desberdintasunak deuseztatu egiten dituzte.", "Animalien eta gizakien arteko muga naturalak desagertu egiten dira.", "Lehenago ere beste zenbait gaixotasunekin gertatu izan dena gertatzeko arriskua.", "Gizartearen interesak babestu beharko lituzkeen erakunderen bat oraindik ez egotea."], "answer": 2}
{"id": 266, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Zer dio testuak animalia emaleei buruz?", "candidates": ["Primateak izango liratekeela teknika honen arrakasta bermatzeko egokienak.", "Primateak erabiltzea dela soluzio bakarra.", "Primateekin egindako saiakuntzei esker dagoeneko emaileen arazoa konponduta dagoela.", "Txerrien organoak erabiliz gero, ez legokeela inongo arazorik xenotransplanteak egiteko."], "answer": 0}
{"id": 267, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Etika dela eta, zein kasutan onartzen dira aldaketa genetikoak xenotransplanteen arrakastaren mesedetan?", "candidates": ["Arazo fisiologikoak konpontzeko arazo etikorik ez dagoenean.", "Organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko direnean.", "Arazo inmunologikoak ekiditeko xedearekin egindakoak direnean.", "Gizakiarengandik hain hurbil ez dauden animaliekin saiakuntzak egitea helburu dutenean."], "answer": 2}
{"id": 268, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Herrialde batzuetan animalien organoekin gizakiengan saiakuntzak egiteko baimena laster izango omen da. Zergatik?", "candidates": ["Gobernuek ez dituztelako jendearen eskaerak onartu nahi.", "Saiakuntzetarako bere burua eskaini duenik ez dagoelako.", "Herrialde horietan alotransplanteak ez daudelako etikoki ondo ikusita.", "Gizakien organo bat jasotzeko ia aukerarik ez dagoelako."], "answer": 3}
{"id": 269, "context": "Natura, gizakiaren organo erreserba? Xenotransplanteen etikotasunaz\n\n\n\n\nGibela, bihotza, giltzurrunak, azal zatiren bat..., bizirik irauteko behar genukeen edozein organo zein ehun Naturatik har dezakegula diote xenotransplanteak ikertu dituztenek. Animalia baten ADNa aldatzea nahikoa omen da gizakiak errefusa ez dezan. Egia baldin bada, giza organoen emaile urritasuna gainditzeko ate bat zabaldu zaigu. Printzipio etiko onartuenen arabera, ordea, ez dira teknika honen nondik-norakoak hain baikor ikusten.\n\nInmunosupresoreak hobetu eta ingeniaritza genetikoa aurreratu egin direnez, xenotransplanteak gizakiengan ikertzeko moduan daudela iragarri du zenbait zientzialarik.\n\nHorrek eztabaida etikoa piztu du. Xenotransplanteek orain arteko zenbait prin\u00adtzipio etikorekin egiten dute topo, baita galdera berriak sortu ere. Teknika hau onartzea gizartearentzat berebizikoa balitz, nagusi diren printzipio etikoetan zenbait aldaketa gauzatu beharko lirateke, historian zehar beste une askotan gertatu izan den bezala. Oztopo etikoak gaindiezinak balira, ordea, teknika hau debekatu egingo litzateke.\n\nEtika berritu behar den, ala egokiena dagoen moduan mantentzea den esatea, hori ez da erraza. Etikoki plurala eta aldakorra den gizarte batean bizi gara eta horrek honelako eztabaidekin gehienen adostasuna bilatzera eramaten gaitu beti. Baina zailtasun horrez gain, xenotransplanteek erabakitzeko beste zenbait zailtasun azaltzen dituzte; handiena, egindako ikerketa soziologikoetan horien aldeko eta horien aurkako iritziek duten indarra. Gure helburua zera da, xenotransplanteek ukitzen dituzten printzipio etikorik garrantzi\u00adtsuenak adieraztea, baita eztabaidaren nondik-norakoak azaltzea ere.\n\nHamarkada bat baino gehiago behar izan zen gizakien arteko transplanteek (alo\u00adtrans\u00adplanteek) orduko etikaren planteamenduen aurrean eragiten zuten arazoa konpon\u00adtzeko. Gaixoaren eskubideak, hildakoari zor zaion begirunea, inmunosupresoreak erabiltzea, nortasuna babestea eta bestelako arazo asko zeuden tartean. Momentu hartan gizartean nagusi ziren printzipio etiko asko garai berrietara birmoldatzea erabaki zen.\n\nBaina alotransplanteentzat eratu zen molde berri horretan ere ez daude xenotransplanteak eroso. Alotransplanteen aldean, hartzailearengan sor daitezkeen ondorio inmunologikoak latzagoak dira. Beste espezie baten organoek errefus latza eragin dezakete gorputzean eta txertatutako organoa deuseztatu edo bestelako gaitzak erakarri. Horrez gain, ez dakigu oraindik animalia baten organoak fisiologikoki pertsona baten gorputzaren beharrak era egokian eta denbora tarte luzean bete ditzakeen ala ez.\n\nKontua zera da, alderdi horien berri zehatzagoa izateko modu bakarra gizakiekin saiakuntza klinikoak egitea dela. Ordenagailuen laguntzaz modelo birtual egokiak garatzen ez diren bitartean, behintzat, saiakuntza kliniko horietan parte hartzen duten gizakiak gizartetik isolatu eta zorrotz kontrolatu beharko genituzke.\n\nEspezieen arteko muga naturalak deuseztatzeak, xenotransplanteen kasuan, gizakiengan orain arte ezezagun izan diren gaixotasunak erakar ditzake. Arrisku horren garrantziaz jabetzeko, gogora ditzagun animaliengandik gizakiengana eratorritako birus eta infekzioen adibide ezagun bi: HIESa eta Ebola birusa. Zuzenbide eta Giza Genoma Katedrak egin dituen ikerketen arabera, biztanleen erdiak baino gehiagok hemen ikusten dute teknika horien aurkako arrazoirik nagusiena. Xenotransplanteen ikerkuntzak aurrera jarraituko balu, teknika honen edozein saiakuntza klinikok gizartearen interesak babestu beharko lituzke eta saiakuntzen emaitzak etorkizunerako kontuan hartzen dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.\n\nArgi dago xenotransplanteek arrakasta izateko onena zera izango litzatekeela, esperimentazioan eta emaile moduan gizakiarengandik filogenetikoki hurbilen dauden animaliak (primateak) erabiltzea. Eta askoz hobeto errefusa ekiditeko edo organoen funtzionamendua hobetzeko ingeniaritza genetikoa aplikatuko balitzaie. Baina gure kulturak animaliekin duen sentiberatasun etikoak, batez ere primateekin, aukera horiek oztopatu egiten ditu. Primateekin ikerkuntzak egiteko baimenak oso urriak dira eta, bestelako organo emaileen kasuan ere kontuan hartu beharra dago ateratako organo hori gabe animaliak maiz ezin izango duela bizirik iraun. Sentiberatasuna eta argudio ekonomikoak direla eta, txerriak izan dira ugaztunetatik erabilienak xenotransplanteak ikertzeko. Baina filogenetikoki gizakiarengandik hain hurbil ez daudenez, saiakuntza horien emaitzek zalantza ugari erantzun gabe uzten dituzte.\n\nXenotransplantea helburu duten manipulazio genetikoak ere etikoki mugatuta daude. Orain arte nagusitu diren printzipio etikoek ez dute onartzen animaliaren fenotipoa (bere espeziekoek duten itxura) eraldatzen duen manipulaziorik. Eta fenotipoa aldatu gabe ere, xenotransplanteetarako onartzen diren aldaketa genetiko baka\u00adrrak oztopo inmunologikoak gainditzeko helburua dutenak dira. Hortaz, organoen funtzionamendua eta iraupena hobetzeko manipulazioak (arazo fisiologikoak konpon\u00adtzekoak) egin ahal balira ere, gaur egun ez daude etikoki onartuta.\n\nKezka etikoak direla eta, alotransplanteek organo beharraren ehuneko oso garran\u00adtzitsua betetzen duten herrialdeetan urrun ikusten dira xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimenak. Beste herrialde batzuetan, ordea, alotransplante bat jasotzeko itxaropenik ez duten pertsonen kopurua handiegia da eta gobernuek ezin diote presioari eutsi. Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak edo beste herriren batek laster xenotransplanteak gizakiengan saiatzeko baimena emango dutela uste da. Dagoeneko badituzte beren burua saiakuntzetarako eskaini duten pertsonen zerrenda luzeak.\n\nHerrialde horien egoera ikusita, xenotransplanteen aurkako jarrera itxiak agorrak direla uste dugu. Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak antolatzea posible den ikertu beharra dago, baita ondorio inmunologiko latzak ekiditeko bitartekorik ote dagoen ere. Baldintza bi horiek betetzeko erarik balego, gure aldetik ez legoke xenotransplanteak gizakiengan klinikoki saiatzeko oztopo etiko latzik. Alotransplanteen kasuan gertatu bezala, bermerik egonez gero, teknika honi ere bere egokitasuna erakusteko aukera eman beharko litzaioke, aldez aurretik epaitu gabe.\n\nHein berean, saiakuntza klinikoekin hasteko jarri ditugun baldintza biak betetzen ez badira edo, zehatzago esanda, betetzen ez diren bitartean, xenotransplanteak gizakiekin saiatzearen aurka gaude zeharo. Xenotransplanteen saioak berehala, hau da, bermerik gabe hastearen alde daudenen interesak oso garbiak ez direlakoan gaude. Horrenbeste interes ekonomiko eta horrenbeste zalantza zientifiko tartean direla, saiakuntza klinikoetara boluntario aurkeztu diren hainbat pertsonari zer informazio eta zer itxaropen eman dieten jakin nahiko genuke guztiok.", "question": "Segurtasun-neurri eta kontrol egokiak egitea, nahiz ondorio inmunologiko gogorrak saihestu daitezkeen ala ez ikertu ondoren", "candidates": ["interes ekonomikorik tartean izan ezean, hobe litzateke saiakuntzak alde batera uztea.", "saiakuntza klinikoetara boluntario aurkezteko zalantza zientifiko guztiak uxatu beharra dago.", "saiakuntza klinikoetarako boluntarioak beharko lirateke xenotransplanteekin aurrera jarraitzeko.", "artikulugilea xenotransplanteen teknikari aukera ematearen alde dago."], "answer": 3}
{"id": 270, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Adulterioaren gaia maisuki jorratzea", "candidates": ["XIX. mendeko eleberri errealistei zor zaie.", "XVII. mendeko nobelei zor zaie, batez ere, Clevesko Printzesa eleberriari.", "nobelaren sorrera bezain zaharra da.", "Madame Bovary nobelak lortu zuen, batez ere."], "answer": 0}
{"id": 271, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zer dio Madame Bovary nobela argitaratzeari buruz?", "candidates": ["Aldizkari mota batean argitaratu zelako amoraltzat jo zutela.", "Liburu gisa azaldu baino lehenago aldika joan zela argitaratzen aldizkari batean.", "La revue de Paris aldizkarian argitaratutako kritikek amoraltzat jo zutela.", "Idazleak asmatu eta idatzi ahala, epeka argitaratu zela aldizkari batean."], "answer": 1}
{"id": 272, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zein ezaugarri ditu Emma eta Charlesen arteko ezkontzak?", "candidates": ["Emmak etengabeko harremanak izango dituela hainbat maitalerekin.", "Emma emakume asegabearentzat ezkontza bide okerra dela.", "Emmak irakurritako liburu erromantikoetan jasotako idealak ez direla beraren ezkontzan beteko.", "Irakurketa erromantikoetan amestutako senarrekin alde handia duela Charlesek."], "answer": 2}
{"id": 273, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zer adierazten du \"emakume asegabea\" espresioak?", "candidates": ["Zalantzan jartzen da zenbait emakumek ezkontzan duten jokabidea.", "Zalantzan jartzen da emakumeek bidegabekeriak jasaten dituztela.", "Nobela errealistetan agertzen diren moralik gabeko emakumeak.", "Zalantzan jartzen da emakume tradizionalaren egitekoa ezkontzan."], "answer": 3}
{"id": 274, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zer agertzen da 1889ko Espainiako Kode Zibilean adulterioari buruz?", "candidates": ["Gizonezkoa errudun denean sei hilabeteko erbestea duela zigortzat; emakumezkoak, berriz, heriotza.", "Senarrak emaztea adulteroa dela susmatzen badu, frogatu egin behar duela.", "Gizonezkoa errudun den ala ez erabakitzeko frogak behar dituela emazteak; emakumezkoaren kasuan epaileek dutela azken hitza.", "Susmo hutsarengatik emaztea hil duen senarrari sei hilabeteko erbesteratzea jarriko zaiola zigortzat."], "answer": 3}
{"id": 275, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zenbait emakume idazlek zergatik hartzen dituzte gizonezkoen izenak, hala nola Fernan Caballero, George Sand, George Elliot?", "candidates": ["Garai hartan gaizki ikusita zegoelako emakumeek zenbait gairi buruz idaztea.", "Emazte eta ama zintzoaren zereginak betetzen dituzten emakumeak ez direlako protagonistak euren nobeletan eta hori gaizki ikusita zegoen garai hartan.", "Behin ezkonduz gero, senarraren abizenak hartu behar zituztelako nahitaez.", "Emakumezkoek idaztea gaizki ikusita zegoelako garai hartan."], "answer": 3}
{"id": 276, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Honako zein eleberrik dute amaiera tragikotzat protagonistaren heriotza?", "candidates": ["Basilio lehengusua, La Regenta, Madame Bovary.", "Basilio lehengusua, Madame Bovary, Anna Karenina.", "Madame Bovary, Basilio lehengusua.", "Madame Bovary, La Regenta, Anna Karenina."], "answer": 1}
{"id": 277, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zer dute antzeko lau nobela errealistetako ezkontzek?", "candidates": ["Gogoko ez dituzten senarrekin ezkondutako emazteak.", "Ideia erromantikoegiak dituzten emazteak.", "Emazteez arduratzen ez diren senarrak.", "Senar aspergarriak."], "answer": 0}
{"id": 278, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zer dago eleberri hauetako protagonisten baitan?", "candidates": ["Garaian garaiko frustrazioz betetako ezkontzen adierazgarri direla.", "Garaiaren ondorio diren emakumezko urduri eta histerikoak.", "Garaian garaiko emakume eredu sinesgarriak direla.", "Moralik gabeko emakume tragikoak."], "answer": 0}
{"id": 279, "context": "Adulterioa nobela errealistan\n\n\n\n\nAdulterioaren gaia oso zaharra da literaturan eta, gainera, nobelaren garapenarekin lotura estua duena. Hor dauzkagu, Mme. La Fayette-ren Clevesko printzesa XVII. mendean edo Wollstonecraft-ek XVIII. mendean idatzitako Maria. Alabaina, errealismoaren itzalean sortutako nobelak izan dira, dudarik gabe, adulterioaren gaia maisuki landu eta aztertu dutenak. Lehenago esan dugun moduan, Flauberten Madame Bovary (1857), Leon Tolstoiren Anna Karenina (1877), Clarinen La Regenta (1884) edo E\u00e7a de Queirozen Basilio lehengusua (1878) dira adulterioaren gaia maisuki erabili duten nobela errealista aipagarrienak.\n\nMadame Bovary 1851-1856 bitartean argitaratu zen, epeka, La revue de Paris aldizkarian, eta urtebete geroago, liburu modura. Argitaratu eta egun gutxira, nobela amo\u00adral\u00adtzat hartu zuten zentsoreek, eta adulterioaren goratzea egiten zuelako salaketapean, auziperatu egin zuten Flaubert bere egilea. Esan beharrik ez dago iskanbila horrek sekulako entzutea eman ziola nobelari eta lehenengo argitalpena berehala agortu zen. Bere errugabetasuna frogatzeko, dudarik ez dago nobelan erabilitako kontamolde objektiboa baliagarria izan zela egilearentzat.\n\nNobela bikaina da Madame Bovary, eta protagonista nagusia, Emma, irakurle askoren memorian geratu den emakumezko asegabea. Hauxe da obran kontatzen den istorioa: Emma gaztea herrixka bateko mediku hits eta aspergarriarekin ezkondu da, Charles Bovaryrekin. Berehala ohartu da ezkontza honekin ez duela bere gaztetako irakurketa erromantikoetan amestutako zoriona lortuko. Bere maitaleekin izango dituen harremanek ere ez dute asebeteko eta porrot egingo dute azkenean. Amaieran, beste irteerarik ez du ikusiko eta bere buruaz beste egingo du Emmak.\n\nHutsaltasunaren, hipokresiaren, alferrikako ametsen munduaz inguratuta bizi den emakume asegabe hau eta, irakurketa erromantikoek beragan egindako \"kalteez\" haratago, bere inkomunikazioa, frustrazioa, ezinegona... dira maisuki testuratzen zaizkigunak.\n\nEz da inondik ere harritzekoa XIX. mendearen bigarren erdialdean agertzea nobela horiek guztiak, garai horretan jartzen baitira zalantzan ordura artean tradizionalki onartu eta defenditutako jokabideak, bereziki ezkontzari dagozkionak. Orduantxe jarri zen modan \"emakume asegabea\" adierazpena, emakumezkoek jasaten zituzten bidegabekerien adierazle ere badena. Izan ere, XIX. mendean herrialdeetako legediak begiratuz gero, berehala ohartzen gara emakumezkoek ez zutela ia inongo lege eskubiderik. Hona zenbait adibide: 1814an, esate baterako, beren emazteak saldu dituzten senarrak ba omen dira Inglaterran. Frantzian, berriz, 1816an senar-emazteen banaketa debekatu egingo da berriro ere eta Napoleonen Kode Zibilari jarraituz, gizonezko batek emaztea adulterioa egiten harrapatzen bazuen, hura hiltzeko eskubidea zuen. Senarraren menpe zegoen, nabarmen, emakumezkoa Frantzian, eta 1881era arte ez zuen bere izenean kontu korronterik edukitzeko eskubiderik izan. Espainiari dagokionez, 1889ko Kode Zibilaren arabera, emazteak obedientzia osoa zor zion senarrari, eta senarraren esku gera\u00adtzen zen haren ondasun guztien administrazioa. Infideltasun kasuetan, senarra izan bada beste emakume batekin harremanak izan dituena, hori frogatu egin behar du emazteak. Alderantziz gertatzen zenean, emaztea adulteroa zela susmatzen edo zekien senarrak hil egin zezakeen hura, eta kasu horretan sei hilabeteko erbesteaz zigortuko zuten gizona.\n\nLege horiek ikusita, ez da inondik ere harritzekoa literaturan jardun nahi zuten emakumezkoek gizonezkoen ezizenak hartzea beren lanak kaleratzeko (Fernan Caba\u00adllero, George Sand edo George Elliot-en kasuak aipa genitzake), garai haietan ez baitzegoen ongi ikusita emakumezko batek era horretako jarduerak izatea. Azken batean, tradizioz emakumezkoari egotzi zitzaizkion zereginak (emazte eta ama zintzoare\u00adnak) dira gizarteak ongi ikusten dituenak.\n\nGoian aipatu ditugun lau eleberrietan protagonista adulteroak emakumezkoak dira. Bere arau moralak kinka larrian zituen gizarte burgesak ezin zuen onartu horrelako jokabideak zabaltzea eta, betiko moduan, talderik ahulenarengan, emakumezkoengan jarri zuen bere ardura guztia. Horregatik amaitzen dira gaizki eleberri horiek guztiak, maila batean eredugarri ez ezik garaiko giroaren erakusgarri ere badirelako. Emmak bere buruaz beste egingo du, Anna Kareninak bezalaxe. Ana Ozores, La Regenta-ko protagonista, erabateko bakardadean geratuko da. Luisa, Basilio lehengusua obrako protagonista, gaixotasun larriaren ondorioz hilko da.\n\nEsandakoaz gain, nobela horietako protagonisten izaera desberdinak aipatu beharko genituzke. Emma Bovary, maite ez duen senar eskasarekin ezkonduta dagoena, izaera ameslari eta ausartekoa da, ekimena duten horietakoa. E\u00e7a de Queirozen nobelako protagonistak, ordea, ez du nortasun tinkorik, ez ausardiarik, eta gertakariek eramango dute adulteriora. Horiekin alderatuta, Anna Karenina emakumezko ikasiagoa da eta bera baino askozaz zaharragoa den senarrarekin dago ezkondua. Emakume horiek guztiak daude nahiko ez luketen senarrarekin ezkonduta, guztiak dira dohakabeak beren ezkon\u00adtzetan (aspergura dela eta, adin desberdintasuna dela eta).\n\nEta harrigarriagoa dena, beren jokabideak ohikotasunetik ateratzen den izaerari egozten zaizkio gehienetan: guztiak deskribatzen dira emakumezko urduri eta histeriko moduan hainbat pasartetan.\n\nEdozein alderditatik aztertzen ditugula ere, frustrazioz eta bakardadez betetako protagonista horien oinarrian, emakumezko dohakabe sinesgarriegiak irudikatzen asma\u00adtu zuten egile errealistek, beren garaiaren ondorio ere baziren emakumezko tragikoak.", "question": "Zeri leporatzen zaio eleberri hauetan emakume horien jokabidea?", "candidates": ["Arau moralak ez errespetatzeari.", "Izaera histerikoari.", "Ohikoa ez den izaera ausartari.", "Ohikoa ez den izateko erari."], "answer": 3}
{"id": 280, "context": "1967ko txapelketa\n\n1965eko Bertsolari Txapelketa ere Uztapidek irabazi zuen. Orduko kro\u00ad\u00ad\u00adni\u00ad\u00ad\u00adkagileek dioten moduan, \u00absaioa espero bezalakoa izan zen\u00bb. 1967an gerta\u00adtu\u00adtakoa ulertzeko, ordea, esan beharra dago Lazkao Txikik oso ondo jardun zuela bertso\u00adtan, hainbat zaleren gogoa piztuz.\n\n1967ko finalean ere Lazkao Txiki kantuan zen; Xalbadorrek adina gogo izango zuen saioaren azken hondarrean parte hartzeko, baina epaimahaiak Urepeleko artzaina onetsi zuen langintza horretarako. Jendeak txistuak jo zizkion erabaki horri, bost minutu eta erdian. Fernando Aire negarrez ari zen bitartean, ber\u00adtso\u00adzaleak aztoratuta zebiltzan. Azkenean, Ipa\u00adrraldeko bertsolariak ondoko bertsoa eskaini zien zale berotuei eta sumindutako txistuak saminezko txalo bihurtu zituen:\n\nAnai-arrebok ez otoi, pentsa\n\nneure gustura nagonik,\n\npoz gehiago izango nuen\n\nalbotik beha egonik.\n\nZuek ez bazarete kontentu,\n\nerrua ez daukat, ez, nik.\n\nTxistuak jo dituzue bainan\n\nmaite zaituztet oraindik.", "question": "1965eko eta 1967ko bertsolari txapelketak alderatuta, bistan da", "candidates": ["Lazkao Txiki bigarren sailkatu zela bietan.", "aurreko txapelketan gertatutakoak izan zuela eraginik 1967koan.", "Lazkao Txikik jaso zituela bertsozaleen txalorik beroenak, batean eta bestean."], "answer": 1}
{"id": 281, "context": "1967ko txapelketa\n\n1965eko Bertsolari Txapelketa ere Uztapidek irabazi zuen. Orduko kro\u00ad\u00ad\u00adni\u00ad\u00ad\u00adkagileek dioten moduan, \u00absaioa espero bezalakoa izan zen\u00bb. 1967an gerta\u00adtu\u00adtakoa ulertzeko, ordea, esan beharra dago Lazkao Txikik oso ondo jardun zuela bertso\u00adtan, hainbat zaleren gogoa piztuz.\n\n1967ko finalean ere Lazkao Txiki kantuan zen; Xalbadorrek adina gogo izango zuen saioaren azken hondarrean parte hartzeko, baina epaimahaiak Urepeleko artzaina onetsi zuen langintza horretarako. Jendeak txistuak jo zizkion erabaki horri, bost minutu eta erdian. Fernando Aire negarrez ari zen bitartean, ber\u00adtso\u00adzaleak aztoratuta zebiltzan. Azkenean, Ipa\u00adrraldeko bertsolariak ondoko bertsoa eskaini zien zale berotuei eta sumindutako txistuak saminezko txalo bihurtu zituen:\n\nAnai-arrebok ez otoi, pentsa\n\nneure gustura nagonik,\n\npoz gehiago izango nuen\n\nalbotik beha egonik.\n\nZuek ez bazarete kontentu,\n\nerrua ez daukat, ez, nik.\n\nTxistuak jo dituzue bainan\n\nmaite zaituztet oraindik.", "question": "Xalbadorrek zale berotuei botatako bertsoan", "candidates": ["txistua jotzen emandako adina denbora txalo jotzen emateko eskatzen die.", "txistuak txistu betiko maiteko dituela aitortzen die.", "bera ez dela erruduna gertatutakoagatik."], "answer": 2}
{"id": 282, "context": "Tristuraren kanta\n\nSusmagarriak iruditu izan zaizkit beti inoiz triste ez dauden pertsonak; edo gezurra esaten diote euren buruari, edo gezurra esaten digute guri. Tris\u00adtu\u00adra da osagarri bat, poesiarekin batera, gizarte honetan baztertu eta satanizatu egin dena. Gutxietsi egiten ditugu tristeak eta poetak, gaitzen bat balute bezala.\n\nTelebistetan, elkarrizketetan, gizartean jaso\u00adtzen ditugun mezu guztiak tristuraren aurkakoak dira beti... Eta zenbateko eragina duten mezu horiek guregan! Tristura ikara handiz bizi duen gizarte batean gaude; sinto\u00admatikoa da. Dena da ondo pasatzea, dis\u00adfru\u00adtatu hitza publizitate iragarki gehienetan errepikatzen den leloa da; eta, era berean, gero eta beldur handiagoa sentia\u00adrazten digute, gure etxeagatik, gure umeengatik, gure aurrezki\u00aden\u00adgatik. Badirudi ez dutela gu ezertaz ohar\u00adtzerik nahi, eta ohartzen bagara ere ausardia kendu nahi digute honi buelta emateko.\n\nTristura diot, eta ez disgustuak, edo proble\u00admak. Horiek bizitzaren menuan beti datozen jakiak dira, eguneroko menuan egunero askotan. Tristura beste gauza bat da: gure barruarekin konektatzen gaituen bide bat da tristura, uhara distiratsu bat gauerdian, gure nortasunak bere-beretik zer duen ikusten laguntzen digun ispilu hauskorra. Zerk balio digun eta zerk ez oso garbi erakusten dizu tristurak une batean. Triste zaudenean gauza asko deskubritzen dira: benetakoak uste zenituen lagunen azalkeria ikusiko duzu; agian, ilusionatu zintuen pertsona horrek ihes egiten duela zure ondotik, ustez betetzen zintuzten liburuek orain ez dizutela balio.\n\nTristura geure baitara bidaiatzea da, bizi\u00adtzaren zentzua ulertzen saiatze sinple bat, gerta\u00adtzen zaizkigun gauzen arrazoia aurkitzeko modua eskaintzen digun jakinduria. Bidean geldiune bat hartzea: begiratu zuhaitzen hos\u00adtoak, begiratu zure alboko jendea. Nola bizi da?\n\nZertan ari dira? Zertan ari naiz ni? Utzi agenda baten mende egoteari, baztertu egunero etengabe kontsumitu behar tristea, egon ezer egin gabe, egin ezertarako balio ez duen zerbait, margotu etxe aurreko mendia, margotzen ez badakizu ere...\n\nBere tristurarekin pozik egoten dakien pertsona benetan pertsona jakintsua iruditzen zait. Triste agertzeko ausardia behar da gizarte honetan, bizitza beste guztien aurkako karrera bat bihurtu dugulako, zein hobeto bizi, zeinek etxe handiagoa eduki eta nork urrunago bidaiatu. Tristura onartzea, ulertzea da bidaia\u00adrik luzeena, ederrena; inon ez dute horretarako txartelik saltzen.", "question": "Telebistetan, elkarrizketetan, gizartean, oro har,", "candidates": ["tristuraz bizi garela besterik ez dugu jasotzen.", "gure gizartearen araberako mezuak jasotzen ditugu.", "ondo pasatzera bultzatzen gaituzte behin eta berriro."], "answer": 2}
{"id": 283, "context": "Tristuraren kanta\n\nSusmagarriak iruditu izan zaizkit beti inoiz triste ez dauden pertsonak; edo gezurra esaten diote euren buruari, edo gezurra esaten digute guri. Tris\u00adtu\u00adra da osagarri bat, poesiarekin batera, gizarte honetan baztertu eta satanizatu egin dena. Gutxietsi egiten ditugu tristeak eta poetak, gaitzen bat balute bezala.\n\nTelebistetan, elkarrizketetan, gizartean jaso\u00adtzen ditugun mezu guztiak tristuraren aurkakoak dira beti... Eta zenbateko eragina duten mezu horiek guregan! Tristura ikara handiz bizi duen gizarte batean gaude; sinto\u00admatikoa da. Dena da ondo pasatzea, dis\u00adfru\u00adtatu hitza publizitate iragarki gehienetan errepikatzen den leloa da; eta, era berean, gero eta beldur handiagoa sentia\u00adrazten digute, gure etxeagatik, gure umeengatik, gure aurrezki\u00aden\u00adgatik. Badirudi ez dutela gu ezertaz ohar\u00adtzerik nahi, eta ohartzen bagara ere ausardia kendu nahi digute honi buelta emateko.\n\nTristura diot, eta ez disgustuak, edo proble\u00admak. Horiek bizitzaren menuan beti datozen jakiak dira, eguneroko menuan egunero askotan. Tristura beste gauza bat da: gure barruarekin konektatzen gaituen bide bat da tristura, uhara distiratsu bat gauerdian, gure nortasunak bere-beretik zer duen ikusten laguntzen digun ispilu hauskorra. Zerk balio digun eta zerk ez oso garbi erakusten dizu tristurak une batean. Triste zaudenean gauza asko deskubritzen dira: benetakoak uste zenituen lagunen azalkeria ikusiko duzu; agian, ilusionatu zintuen pertsona horrek ihes egiten duela zure ondotik, ustez betetzen zintuzten liburuek orain ez dizutela balio.\n\nTristura geure baitara bidaiatzea da, bizi\u00adtzaren zentzua ulertzen saiatze sinple bat, gerta\u00adtzen zaizkigun gauzen arrazoia aurkitzeko modua eskaintzen digun jakinduria. Bidean geldiune bat hartzea: begiratu zuhaitzen hos\u00adtoak, begiratu zure alboko jendea. Nola bizi da?\n\nZertan ari dira? Zertan ari naiz ni? Utzi agenda baten mende egoteari, baztertu egunero etengabe kontsumitu behar tristea, egon ezer egin gabe, egin ezertarako balio ez duen zerbait, margotu etxe aurreko mendia, margotzen ez badakizu ere...\n\nBere tristurarekin pozik egoten dakien pertsona benetan pertsona jakintsua iruditzen zait. Triste agertzeko ausardia behar da gizarte honetan, bizitza beste guztien aurkako karrera bat bihurtu dugulako, zein hobeto bizi, zeinek etxe handiagoa eduki eta nork urrunago bidaiatu. Tristura onartzea, ulertzea da bidaia\u00adrik luzeena, ederrena; inon ez dute horretarako txartelik saltzen.", "question": "Testuaren arabera,", "candidates": ["tristura, disgustuak eta problemak eguneroko kontuak dira.", "tristurak bakarrik deskubrituko dizkigu gure usteak eta ilusioak.", "tristura gure nortasuna ezagutzen laguntzen digun zerbait da."], "answer": 2}
{"id": 284, "context": "Tristuraren kanta\n\nSusmagarriak iruditu izan zaizkit beti inoiz triste ez dauden pertsonak; edo gezurra esaten diote euren buruari, edo gezurra esaten digute guri. Tris\u00adtu\u00adra da osagarri bat, poesiarekin batera, gizarte honetan baztertu eta satanizatu egin dena. Gutxietsi egiten ditugu tristeak eta poetak, gaitzen bat balute bezala.\n\nTelebistetan, elkarrizketetan, gizartean jaso\u00adtzen ditugun mezu guztiak tristuraren aurkakoak dira beti... Eta zenbateko eragina duten mezu horiek guregan! Tristura ikara handiz bizi duen gizarte batean gaude; sinto\u00admatikoa da. Dena da ondo pasatzea, dis\u00adfru\u00adtatu hitza publizitate iragarki gehienetan errepikatzen den leloa da; eta, era berean, gero eta beldur handiagoa sentia\u00adrazten digute, gure etxeagatik, gure umeengatik, gure aurrezki\u00aden\u00adgatik. Badirudi ez dutela gu ezertaz ohar\u00adtzerik nahi, eta ohartzen bagara ere ausardia kendu nahi digute honi buelta emateko.\n\nTristura diot, eta ez disgustuak, edo proble\u00admak. Horiek bizitzaren menuan beti datozen jakiak dira, eguneroko menuan egunero askotan. Tristura beste gauza bat da: gure barruarekin konektatzen gaituen bide bat da tristura, uhara distiratsu bat gauerdian, gure nortasunak bere-beretik zer duen ikusten laguntzen digun ispilu hauskorra. Zerk balio digun eta zerk ez oso garbi erakusten dizu tristurak une batean. Triste zaudenean gauza asko deskubritzen dira: benetakoak uste zenituen lagunen azalkeria ikusiko duzu; agian, ilusionatu zintuen pertsona horrek ihes egiten duela zure ondotik, ustez betetzen zintuzten liburuek orain ez dizutela balio.\n\nTristura geure baitara bidaiatzea da, bizi\u00adtzaren zentzua ulertzen saiatze sinple bat, gerta\u00adtzen zaizkigun gauzen arrazoia aurkitzeko modua eskaintzen digun jakinduria. Bidean geldiune bat hartzea: begiratu zuhaitzen hos\u00adtoak, begiratu zure alboko jendea. Nola bizi da?\n\nZertan ari dira? Zertan ari naiz ni? Utzi agenda baten mende egoteari, baztertu egunero etengabe kontsumitu behar tristea, egon ezer egin gabe, egin ezertarako balio ez duen zerbait, margotu etxe aurreko mendia, margotzen ez badakizu ere...\n\nBere tristurarekin pozik egoten dakien pertsona benetan pertsona jakintsua iruditzen zait. Triste agertzeko ausardia behar da gizarte honetan, bizitza beste guztien aurkako karrera bat bihurtu dugulako, zein hobeto bizi, zeinek etxe handiagoa eduki eta nork urrunago bidaiatu. Tristura onartzea, ulertzea da bidaia\u00adrik luzeena, ederrena; inon ez dute horretarako txartelik saltzen.", "question": "Laburbilduz, egileak uste du tristura onartzeko", "candidates": ["ondasunak aitortzeko adinako ausardia duela gizarte honek.", "gai izan eta kontent dagoena dela pertsona burutsua.", "egin beharreko bidaia luzea dela, ahalik eta urrunen eta bizkorren egitea eska\u00adtzen duena."], "answer": 1}
{"id": 285, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Biztanleriaren zahartzea kezkagarria da; izan ere,", "candidates": ["ohiko premiez gainera, beste beharrizan batzuk sortuko dira.", "Estatuak Pentsio Funtsak dituztenei baino ez die lagunduko.", "aurrerantzean, Estatuak ez ditu aintzat hartuko adinekoen beharrizanak.", "zaharren gastuei aurre egin beharrean daude alderdietako finantza-buruak."], "answer": 0}
{"id": 286, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Egilearen ustez, zahartzaroa behar bezala prestatzeko beharrezkoa da", "candidates": ["bizitzako azken aroan ere gaztetasunari eutsi behar diogula jakitea.", "hilezkortasunaren aldeko gizarteko jarrerak indartzea.", "bizialdi hori aurretiaz aztertzea eta denok egokitzen saiatzea.", "bizi iraupena ez ezik, egonkortasun ekonomikoa ere ziurtatzea."], "answer": 2}
{"id": 287, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Zergatik ez dugu jasotzen zahartzarorako heziketa egokia?", "candidates": ["Eskolatik atera ondoren lanbideari dagozkion gaiak hasten garelako ikasten.", "Eskolaldiari eta lanbideari dagokiena beste heziketarik ez dugulako.", "Behin zahartuz gero, bizitza osoan ikasteko jarrerak arrakastarik ez duelako.", "Lanbiderako prestatu ondoren, alferrik delako beste ikasketa batzuei ekitea."], "answer": 1}
{"id": 288, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Zahartzaroa aurrez prestatzeko, beraz, argi izan behar dugu", "candidates": ["alferrik dela prestakuntza handiak egitea zer zahartzaro izango dugun jakin gabe.", "etorkizunak egoera aldakorrak mendean izatea eskatuko digula.", "gainbehera latza egokituko zaigula guztioi adinean aurrera egin ahala.", "ez dela aski etorkizunari buruz erdia jakitea."], "answer": 1}
{"id": 289, "context": "Zahartzeroaz\n\nAspalditxoan agintariak oso kezkatuta dabiltza biztanleriaren zahartzeagatik. Eta ez zaie arrazoirik falta. Izan ere, pentsioak luzaroago ordaindu beharko dira, zaharrak zaintzeko egoitzak eta zerbitzuak gehitu, osasun gastua asko igo... Eta, jakina, orain arte baino baliabide gehiago bideratu behar bada horra, beste xede batzuetarako gutxiago. Hori bai kezkagarria alderdi batzuetako finantza-buruentzat! Horregatik, aspalditxo hasi ziren esaten \u2013eta tarteka ahaztu gabe gogorarazten\u2013 norberak aurreztea komeni dela zahartzarorako, Estatu ugazabaren \u2018ugatzek\u2019 ez omen dutelako guztiontzat emango; has gaitezen, beraz, Pentsio Funts pribatuak gizentzen. Oinarrizko datu erreal hori ukatu gabe \u2013hots, gero eta luzaroago bizi garela\u2013, hamaika galdera sortzen zaizkit gizartearen ezintasunaz egoerari aurre egiteko. Zenbat interes ez ote da ezkutatzen \u2018egia ukaezin\u2019 horren atzean! (ikus Un mundo sin rumbo. Crisis de fin de siglo, I. Ramonet). Baina gaur bestela\u00adkoa da nire kezka.\n\nNago bestelako prestakuntza ere beha\u00adrrezkoa dela zahartzarorako, eta oso gutxi hitz egiten dela horretaz. Prestakuntza, ez egonkor\u00adtasun ekono\u00admikoa ziurtatzeko, baizik eta bizi-proiektu gisa zahartzaroaren kalitatea ziurta\u00adtzeko: gure buru-izpirituak eta gizarte jarrerak prestatuz joatea bizitzako azken arorako. Izan ere, bizia asko luzatu dugu, baina ez beti eta neurri berean bizi-kalitatea, eta hilezkortasuna betiko gaztetasunik gabe zoritxar izugarria da, J. Swiftek garbi erakutsi zuen bezala (Gulliver-en bidaiak).\n\nNik, behintzat, zahartzaro txar asko ikusten dut inguruan, onak ere bai, baina txarrak ere asko: bizi-poz urrikoak eta depresio, egonezin, etsipen eta garraztasun handikoak, zahartzaroa naufragio eta hondamendi gisa bizi balute bezala.\n\nEz gara prestatzen zahartzarorako, eta beharko genuke. Baina arazoa orokorragoa da eta sustrai sakonak ditu.\n\nGure heziketak haurtzaroa eta gaztaroaren zati bat \u2013eskolaldia, batzuetan unibertsitatera arte luzatzen dena\u2013 hartzen ditu. Gainera, adin batetik aurrera, heziketa hori lanbidera zuzenean bideratutako irakaskuntza bihurtzen da. Orain \u2018bizitza osoan ikasteko jarrera\u2019 bultzatu nahi da, baina betiere lanbideari gagozkiola. Eta kito, inork ez du planteatzen bizitzen ikastea; hobeto esanda, bizitzen ikasten du bizi ahala, baina hanka sartuz, muturreko ederrak hartuz, majo sufrituz, geure buruari eta besteei zauriak eginez... Arazo dezente saihestuko genituzke bikote bizitza\u00adrako gehixeago prestatuko bagina, edo gurasoak izateko, gaixoaldi eta krisialdirako, kontsumorako, bizi aro bakoi\u00adtzera egokitzeko \u2013adibi\u00addez, zahartuz joateko edo etxean egokitu zaizkigun zaharrak zaintzeko\u2013, eta abar.\n\nErdizkako beste egia bat: \u00abZaharra bere etxean baino hobeto inon ez\u00bb. Hori egia izan liteke, baldin eta gaur egun etxe askotan ematen ez diren baldintzak emango balira, eta ez dirudi bizimodua hortik doanik. Iruditzen zait egoera sozio-ekonomikoa askoz gehiago aldatu dela gure pentsamoldeak baino, eta aldaketaren kontra eta iraganeko jokaerei eusteko, sentimentalismoa, nostalgia atzera\u00adkoia, herri administrazioen interesa, eta abar, elkar hartuta dabiltzala. Ondorioz, arazo latzak familietan, eta faktura emakume gazte askoren bizkarretan.", "question": "Egilearen arabera, zein da egia?", "candidates": ["Ez du zentzurik iraganeko jokaerei eusteak, gaur egun askoz hobeto bizi gara eta.", "Topikoak topiko, zaharra bere etxean beste inon baino hobeto bizi da.", "Bizimodua gizartearen pentsaera baino bizkorrago ari da aldatzen.", "Nostalgia atzerakoia egungo emakume langileek hartu duten tokiaren ondorio da."], "answer": 2}
{"id": 290, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Zer gertatu zitzaien Poe haurrei gurasorik gabe geratu ondoren?", "candidates": ["Umeak familia banatan geratu ziren, Edgar izan ezik, hau Eskoziara eraman baitzuten.", "Seme-alabak familia desberdinetan banatu zituzten eta Edgarri familia eskoziar bat egokitu zitzaion.", "Allan senar-emazteek hartu zituzten haurrak, baina Edgar ez beste guztiak berehala hil ziren.", "Ez banatzeko Allan familiaren ardurapean geratu ziren hiru seme-alabak."], "answer": 1}
{"id": 291, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Nolakoak izan ziren Edgar Allan Poek Ingalaterran eman zituen urteak?", "candidates": ["Kaltegarriak izan ziren, ingeles herri goibelaren izaera kutsatu baitzitzaion, gero bere kontakizunetan agertuko den bezala.", "Mesedegarriak eta kaltegarriak izan ziren, ikasketa aldetik begiratu edo haurraren heziketa aldetik begiratu.", "Kaltegarriak izan ziren guztiz, ikasketetan egindako aurreratze urriak ez baitzuen merezi izan, jasan behar izan zuen bakardadea eta tristura kontuan harturik.", "Nahiz eta tristeak izan, bakarrik, herri goibel batean eta zaharkinen artean bizi izaten ikasteko baliagarriak izan ziren."], "answer": 1}
{"id": 292, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Etxe zaharra, lainoa, horma garaiak, ziegak...", "candidates": ["Hori guztia literatura gotikoko kontakizunetako dekoratua baino ez da.", "Erromantikoek asko maite zituzten elementu horiek beren kontakizunetako dekoratu gisa, askoren haurtzaroko bizipen latzen emaitzak baitziren.", "Edgarrek barnetegietan emandako haurtzaroko bizipen latzen emaitza ziren, besterik gabe.", "Kontakizun gotikoen dekoratua ez ezik gure idazlearen bizitzako eskarmentua ere baziren elementu horiek."], "answer": 3}
{"id": 293, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Virginiako unibertsitatea alkoholari eta jokoari lotua dago Allan Poeren biografian.", "candidates": ["Jendearen aurrean hitz egiteko ausardia alkoholaren bidez lortzen baitzuen.", "Lagunarteko giroan sartu ahal izateko bizkorgarriren bat behar izaten baitzuen.", "Izan ere, kopa bat jerez edatea nahikoa zuen erabat mozkortuta geratzeko.", "Jendearen aurrean inor baino bizkorrago azaltzeko alkoholaz baliatzen baitzen."], "answer": 0}
{"id": 294, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Zein da Poeren bizitzan behin eta berriz errepikatzen den prozesua?", "candidates": ["Lanak arrakastara eramaten zuen eta dirua lortzera, baina gero hondoa jotzen zuen.", "Gau eta egun lan eginez lortzen zuen arrakastak lur jota uzten zuen.", "Aldizkarien argitaraldiak biderkatu, arrakasta eta dirua lortu eta guztia ospatzeko edanari ematen zion.", "Gau eta egun lan egiteak arrakastara eta dirua lortzera eramaten zuen, baina emaztearen gaixotasunak lur jota uzten zuen."], "answer": 0}
{"id": 295, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Zelakoa da Poeren \u00abBelea\u00bb poema?", "candidates": ["Giro fantastikoa du, belea bezalako hegazti batek hausnarketa egiten baitu edertasunaz eta heriotzaz.", "Edertasunaren eta heriotzaren arteko elkarrizketa da.", "Hegaztiaren eta poetaren arteko elkarrizketa bat da, edertasunaz eta heriotzaz.", "Elkarrizketa bat da eta horretan poetak edertasuna defendatzen du eta heriotza, berriz, zoritxarreko txoriak."], "answer": 2}
{"id": 296, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Poeren poemek badute musikaltasunik?", "candidates": ["Bai, lelo zamatsu batek markatzen baitu erritmoa, belarrira ondo ematen duelarik.", "Bai, baina poemaren esanahiari ongien dagozkion hitzei muzin egiten die maiz.", "Bai, belarrira hobekien ematen duten eta poemaren esanahiari ere ongi dagozkion hitzek markatzen baitute erritmoa.", "Bai, baina ez belarrira ongi ematen duen leloa behin eta berriz errepikatzen delako soilik."], "answer": 1}
{"id": 297, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Zer dio Edgar Allan Poeren beldurrezko kontakizunei eta tradizio ingelesari buruz?", "candidates": ["Osagai berriak txertatuz generoa berritu egin zuela tradizioari muzin egin gabe.", "Ingeles erromantizismoaren ereduei muzin egin ziela alderdi askotan.", "Ingeles erromantizismoaren tradizioaren eredu argiak direla haren ipuinak.", "Topiko bihurtu diren berrikuntzak ezarri zizkiola ingeles erromantizismo gotikoari."], "answer": 0}
{"id": 298, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Poeren beldurrezko kontakizunetan,", "candidates": ["lekuek edo objektuek ez dute izakiek edo sentipenek adinako garrantzirik.", "izakiaren eta sentsazioaren aldean tokiak eta objektuak dira benetan funtsezkoak.", "izakiak edo sentsazioak lekuaren eta objektuaren beharra du izua behar bezala sentiarazteko.", "ez dago eszenografia antolaturik, beldurrezko egoera iradokitzen duenik."], "answer": 0}
{"id": 299, "context": "Edgar Allan Poe\n\n\n\n\nAntzezleen semea zen Edgar Allan Poe. Ama zen, izan, antzezle, eta arrakasta handia izaten zuen bere lanetan; aitak ez zuen antzerkirako batere balio eta edaten hasi zen. Alkoholak markatuko zituen bikotearen hiru seme-alabak: William, zaharrena, gazterik hil zen tuberkulosi alkoholikoz; bigarrena, Edgar, idazlea, delirium tremens krisi batek jota hil zen, eta alaba gazteena, Rosalie, adimen urrikoa zen. Aitak etxetik alde egin eta, ama, Edgarrek lau urte bete gabe hil zen. Amaren eritasunak eta heriotzak arrasto sakona utzi bide zuten Poeren memorian.\n\nUmeak familia banatan geratu ziren. Allan senar-emazteek hartu zuten Edgar. Eskoziar jatorriko familia aberatsa zen, presbiterianismo zorrotzekoa. 1812an Allan jauna Londresera joan zen eta berarekin eraman zituen emaztea eta haurra. Lau urte eman zituen han, barnetegietan sartuta Edgarrek. Han, alde batetik, asko ikasi zuen \u2013frantsesa, historia, latina eta literatura\u2013; baina, bestetik, kalte handia egin zion Ingalaterrako egonaldiak, aldaketak ekarri zion bakardade eta noraezagatik, hegoaldeko paraje eguzkitsutik atera eta \u201cingeles herri goibel\u201d batean utzi baitzuten, bakarrik, iparreko lainoetan, zaharkinen artean. Hango eraikinak agertuko ziren hogei urte geroago \u00abWilliam Wilson\u00bb kontakizunean, eta orobat hangoa da \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb ipuineko dekoratua, ipuin gehientsuenetako bera: etxe zahar izugarri handia, laino artean galdua, horma garaiak, ate astuna, ziegez beteak diruditen sotoak dituena, eta inoiz bertan bizi izan ziren hilen arrastoak non-nahi igartzen zaizkiona. Dekoratu erromantiko hori ez da bakarrik literatura gotikoaren adierazgarria, idazlearen haurtzaroko bizipen latzen emaitza ere bada.\n\n1820ko udan itzuli ziren Allandarrak Richmondera. Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. Virginiako unibertsitatean sartu zen, baina adiskideekin batera edanean eta jokoan hasi zen. Izan ere, edariak ekarriko zion hondamendia: taldean ondo hitz egiteko bizkorgarriren bat behar izaten zuen, baina kopa bat jerez hartzea sekulako mozkorraldi baten hasiera gertatzen zitzaion. Zorrak egin eta gurasoen etxetik alde egin zuen.\n\nWest Point-eko Akademia Militarrean sartu zen, baina bere izaera zakarrak berehala sortu zizkion arazoak agintariekin. Azkenean bota egin zuten eskola militarretik. Izeba batengana jo zuen bizitzera, Maria Clemm, beti zainduko zuen emakume eraman onekoa, Poeren emazte maitea izango zen Virginiaren ama.\n\n1833an Baltimoreko egunkari batera sei kontakizun igorri zituen Botila batean aurkitutako eskuizkribua tituluarekin eta lehiaketan garaile gertatu zen.\n\nSouthern Literary Messenger aldizkariko zuzendaritza hartu zuen eta bizitza berri bat hasteko gogoa zuen, segurtasuna zuen lanean, bere lehengusina Virginia Clemmen-ekin ezkondu zen: urtebeteren buruan hilko zen hamahiru urteko emakume-haurra. Ezkondu eta hilabete gutxiren ondoren ondoezik larrienak jota zegoen poeta: \u00abAlferrik borrokatu naiz malenkoniaren kontra. Zorigaitzak jota nago, eta ez dakit zergatik\u00bb. Opioa eta alkohola hartzen zituen bere egonezina sendatzeko. Neurrigabe edaten hasi zen, eta zenbait egunez desagertzen zen, taberna zulo miserableenetan. Krisiak gero eta gogorragoak ziren. Bere hitzak dira honako hauek: \u00abNire etsaiek burua galtzea edateari egozten diote, edatea burua galtzeari leporatu beharrean\u00bb.\n\nHainbat aldizkaritako zuzendari izan zen, eta modu berean errepikatzen ziren beti gertaerak: gau eta egun lan eginez, bere ardurapean zituen aldizkarien argitaraldiak biderkatu ondoren, arrakasta eta dirua lorturik, bat-batean depresioak jotzen zuen eta lur jota geratzen zen. Virginiaren heriotzaz gero larriagotu egin ziren krisi horiek.\n\nBerrogei urte zituela hil zen. Taberna bateko atean aurkitu zuten delirium tremens krisi batek jota. Eritegian hil zen egun gutxira, bakarrik, estimatzen zutenek ezer ez zekitela, bere ipuinetako pertsonaiei deika. \u00abJainkoak lagun diezaiola ene arima gaixoari!\u00bb izan omen ziren Edgar Allan Poeren azken hitzak. Idazlea hil bezain pronto sortu zen elezaharra, sortu ziren elezaharrak, Poeren bizitzak bezala obrak eskaintzen dituen gaietatik abiatuta: sadismoa, nekrofilia, intzestua, droga. XX. mendeko psikoanalisiak, esan gabe doa, berebiziko materiala aurkitu du Poerengan, eta horrek areago zabaldu du idazle madarikatuaren izena.\n\nPoeren poemarik ospetsuena Belea da: itzal eta misterioz betetako giro fantastikoan, edertasunaz eta heriotzaz mintzatzen dira zoritxarreko txoria eta poeta.\n\nIdazle amerikarraren lanik miretsienak bere narrazio fantastikoak dira. \u00abLigeia\u00bb, \u00abUsher Etxearen hondamena\u00bb, \u00abMorgue kaleko hilketak\u00bb, \u00abUrrezko kakalardoa\u00bb, \u00abErretratu obala\u00bb... dira, besteak beste, narratzailearen kontakizun batzuk.\n\nEdgar Allan Poek poesia, fikzioa eta kritikaren teoria landu zituen. Zenbait kritikariren iritziz (T.S Elliot, A. Huxley), ezertan ez zuen obra biribilik lortu. Poeren poesiak, oso bakuna baita, oso erritmo markatuko lelo baten efektua eragiten du, eta sentimendu sakon eta primitiboak azaleratzen ditu. Poemen musikaltasuna agerikoa da, baina egileak sarritan belarrira ondoen jotzen duen hitza hautatzen du, ez poemaren zentzuak behar duena.\n\nIzumenezko eleberria genero herrikoia eta tradizio handikoa da ingeles hizkuntzazko erromantizismoan. Poek leialtasunez jarraitzen dio tradizio horri, topiko guztiei eutsiz, baina osagai berriak txertatu zizkion, eta generoa bikain berriztatu zuen. Lehen begiratuan, klasikoak bezalakoxeak dira Poeren izumenezko ipuinak: heroia bakar-bakarrik dago gaztelu zahar batean, edo ziega batean itxita dago, edo basoan galduta dabil.\n\nOsagai horiek, ordea, Poek ez ditu deskribatzen: halako lekuetan, egoera horietan egoteak dakarren egonezina eta larritasuna deskribatzen ditu. Honen izuzko ipuinetan gehiago nabarmentzen da izakia lekua baino, sentsazioa objektua baino. Poek ez du eszenografiarik antolatzen, izumenezko ipuin klasikoetan bezala; aitzitik, gogo egoera iradokitzea da helburua. Irakurketa poliki-poliki hasten da, irakurlea egoeraren dimentsio psikologikoaz jabe dadin; Poeren unibertsoa ez dago, ez benetako munduan, ez izadiaz gaindikoan: adimenaren mundua da harena, gogoarena, errealitate objektiboaren gainean eraikia.\n\nPoeren ipuinek eragin handia izan dutela inork ez du auzitan jartzen; areago, literatura genero berri baten sortzailea izan zela ere esaten da, polizia eleberriarena hain justu. Detektibe logikaz betea eta sen handikoa, Sherlock Holmesengandik hasita detektibe guztien eredua izango zena, Poek asmaturiko Monsieur Auguste Dupin da, \u00abThe Murders in the Rue Morgue\u00bb (Morgue kaleko hilketak), \u00abThe Purloined Letter\u00bb (Gutun ebatsia) eta \u00abMarie Roget-en misterioa\u00bb ipuinen protagonista. Dupin dandy bat da, itxuran nahiz arrazoibidean, bere lana dotoretasun matematikoz egiten duena, eta matematikaren logika zehatzaz harilduko dira istorio hauek. Ez dute, ordea, alderdi makabroa galduko, xehetasun odoltsu higuingarrienak ere argi deskribaturik agertzen baitira; itxuraz oso bestelakoak diren istorio beldurgarrienak \u00abPutzua eta pendulua\u00bb, \u00abBerenize\u00bb, adibidez logikarik hertsienaren garapenean oinarritzen diren bezala.\n\nAsaldagarria izaten da maiz Poeren kontakizunen irakurketa, egonezinak hartzen baitu irakurlearen irudimena, ez plazerrik gabea ordea. Poeren kontakizunek sentikortasunari eragiten diote, haren alderdirik senezkoen eta ezkutuenari. Eta eragin horrek ezezagunak edo ezagut daitekeenaren mugak gugan duten indarrari buruzko hausnarketa sorrarazten dute.", "question": "Zelakoak dira Dupin detektibea protagonistatzat duten kontakizunak?", "candidates": ["Xehetasun odoltsu higuingarriak matematikaren logika zehatzari gailentzen zaizkion istorioak dira.", "Itxuraz, logika matematiko zehatzez harildutako istorioak baino ez dira.", "Matematikaren logika zehatzaren eta deskribapen beltz okaztagarrien uztartzea dira.", "Dandy baten dotoretasunean eta matematikaren logikan oinarritutako istorioak dira."], "answer": 2}
{"id": 300, "context": "Autismoa\n\nFAOren goi bilkura Erroman elika\u00addura segurtasunaren inguruan. Horixe da izendapen ofiziala. Horixe da eufe\u00admismo ofiziala. Bilkura, bistan da, goseteari buruzkoa izan da. Gosea indar handiz hedatzen ari baita munduan barrena, XXI. mendearen hasiera honetan. Merkatuaren diruzalekeria aseezinak krisia eragin du herrialde aberatsetan, espekulazioa baita burtsaren krisiaren eragilea, espekulazioa baita krisi inmobiliarioaren gibelean. Merka\u00adtuaren diruzalekeria gosetea eragiten ari da mundu osoan, besteak beste, espekulatzaileak baitaude jakien garestitzearen atzean. Eta, harrigarriki, oraindik badira libe\u00adra\u00adlismo ekono\u00admikoaren alde sutsuki egiten dutenak. El Pa\u00eds-ek krisiari aurre egiteko zergak jaisteko eskatu zuen ostiraleko editorialean. Merkatua da handiena, galtzea litzateke galtzea dena.\n\nZorrozki azaldu du zer gertatzen ari den Eduardo Galeano idazle uruguaiarrak: \u00abEz dago aski elikagai guztientzat. Eta nor elikatu eta nor utzi gosez hiltzen aukeratu behar izan dugunean, autoaren aldeko apustua egin dugu, autoari eman diogu jaten, eta txiroak gosez hiltzen uzten ditugu. Izan ere, familiako kiderik garrantzitsuenak garajean egiten du lo\u00bb. Ona. Autismoa da nagusi egungo gure gizartean. Autismoa, besteen egoera, sufri\u00admendua, heriotza berdin zaigulako. Autismoa, autoa gurtzen dugulako. Autonomia nahi dugu, autoa izan dadin gugan agintzen duen bakarra. Automatak gara, autoak agindu bezala mugitzen garen gizakiak. Eta garai txarrak datozenez, zapal dezagun azeleragailua.", "question": "Zein izan da herrialde aberatsetako krisiaren eragilea?", "candidates": ["Jakien garestitzea, espekulatzaileen gibeletik.", "Goseteak eragindako diruarekiko itsukeria.", "Merkatuaren diruzalekeria mugaezina."], "answer": 2}
{"id": 301, "context": "Autismoa\n\nFAOren goi bilkura Erroman elika\u00addura segurtasunaren inguruan. Horixe da izendapen ofiziala. Horixe da eufe\u00admismo ofiziala. Bilkura, bistan da, goseteari buruzkoa izan da. Gosea indar handiz hedatzen ari baita munduan barrena, XXI. mendearen hasiera honetan. Merkatuaren diruzalekeria aseezinak krisia eragin du herrialde aberatsetan, espekulazioa baita burtsaren krisiaren eragilea, espekulazioa baita krisi inmobiliarioaren gibelean. Merka\u00adtuaren diruzalekeria gosetea eragiten ari da mundu osoan, besteak beste, espekulatzaileak baitaude jakien garestitzearen atzean. Eta, harrigarriki, oraindik badira libe\u00adra\u00adlismo ekono\u00admikoaren alde sutsuki egiten dutenak. El Pa\u00eds-ek krisiari aurre egiteko zergak jaisteko eskatu zuen ostiraleko editorialean. Merkatua da handiena, galtzea litzateke galtzea dena.\n\nZorrozki azaldu du zer gertatzen ari den Eduardo Galeano idazle uruguaiarrak: \u00abEz dago aski elikagai guztientzat. Eta nor elikatu eta nor utzi gosez hiltzen aukeratu behar izan dugunean, autoaren aldeko apustua egin dugu, autoari eman diogu jaten, eta txiroak gosez hiltzen uzten ditugu. Izan ere, familiako kiderik garrantzitsuenak garajean egiten du lo\u00bb. Ona. Autismoa da nagusi egungo gure gizartean. Autismoa, besteen egoera, sufri\u00admendua, heriotza berdin zaigulako. Autismoa, autoa gurtzen dugulako. Autonomia nahi dugu, autoa izan dadin gugan agintzen duen bakarra. Automatak gara, autoak agindu bezala mugitzen garen gizakiak. Eta garai txarrak datozenez, zapal dezagun azeleragailua.", "question": "Autismoa nagusi da gure gizartean,", "candidates": ["autoek agintzen dutelako gure bizitzan.", "autoen aldeko apustu itsua egin dugulako.", "inori gertatzen zaiona bost axola zaigulako."], "answer": 2}
{"id": 302, "context": "Ez duzu idazlea ematen\n\nGustuko ditut ematen duzu / ez duzu ematen esaldiak. Asko ematen dute. Judith Montero saxo joleak esaten du askotan entzun dituela, baita musikari profesionalen ahotan ere \u00abJoe, itxura hutsari begiratuta ondo jo behar du horrek\u00bb bezalako esaldiak. Imajinatu dezakegu udako gau bat eta nazioar\u00adteko musikarien topaketa baten ondoko afaria terraza batean. Eta gizon bat, altua, gabardinarekin. Eta ilea atzera. Eta \u00abOndo jo behar du horrek\u00bb. Baina Judithi ez omen zaio, begiratu batean, ondo ala gaizki jotzen duen igartzen... Emakumeei oroko\u00adrrean ez omen zaie saxoa ondo ala gaizki jotzen duten igartzen... Bitxia.\n\nEsana zidaten \u00abEz duzu bertsolaria ematen\u00bb. Ez nuen ulertu Elgoibarren \u00abHitzak egin gaitu ezer\u00bb bertsolaritzari buruzko erakusketan bisita gidatuak egin nituen arte. Oholtza bat zuen erakusketak, eta haurrei bertara igo eta bertsolariak imitatzeko eskatzen genien. \u00abEgin bertsolariarena!\u00bb animatzen genituen. Orduan ulertu nuen: haur guztiek \u2013neska zein mutil\u2013 gizonezko bat imitatzen zuten; gehien-gehienek purua pizteko imin\u00adtzioa egiten zuten, hankak zabaldu eta eskuak atzean guru\u00adtza\u00adtzen zituzten, burua altxa eta ahots nasalarekin hasten ziren boz gora kantuan... \u00abEgia da, ez dut bertsolaria ematen!\u00bb, pentsatu nuen, \u00abEta eskerrak!\u00bb.\n\nChillida-Lekun joan zitzaidan itzala ihesi hurrena. Alaia Martin bertsolariak eta biok kantatu behar genuen bertan. Goiz xamar iritsi ginen, eta kafe makinaren aldamenean ari ginen hizketan segurtasun agente bat hurbildu eta \u00abLas azafatas?\u00bb, galdetu zigunean. \u00abNo, las bertso\u00adlaris\u00bb, erantzun genion. Baina, benetan, halako\u00adetan zalantza geratzen da: akaso erretiluak mikroak baino hobeto ematen dit?\n\nJoan den astean hautsi zidaten beste ispilu bat. Durangoko liburutegian izan nintzen Aulki bat elurretan obrari buruz hizketan, pare bat orduz, lagun giroan, gustura oso. Solasaldiaren amaieran, arrastaka ari ziren aulkien eta despedida-diosalen artean entzun nuen: \u00abJoe, Uxue, ze naturala zaren. Ez duzu idazlea ematen!\u00bb. Klin-klin-klin!!! Kanpaitxoa berriz ere... Hau ere ez al dut ematen? Antinaturala izan behar ote dut idazle izateko? Lentillen ordez betaurrekoak jantzi behar ote nituen? Ez al dut kokotsean behar bestetan hatz egin? Esan izan didate idazle izateko irribarre gehiegi egiten dudala ere... Txarrena da, neure burua Sautrela-n ikusi nuenean ni neu lotsatu nintzela: \u00abJoe, etxeko salan nagoela ematen du. Ez dut idazlea ematen!\u00bb, esan nion pisukideari. \u00abEta eskerrak!\u00bb, erantzun zidan porroari kalada bat ematen zion bitartean.\n\nBaina, nork ematen du ematen duena?", "question": "Uxue Alberdiri bitxia iruditzen zaio", "candidates": ["emakumeei saxoa nola jotzen duten aldez aurretik igartzea.", "gizonezkoei saxoa ondo eta gaizki jotzen dutela igartzea.", "emakumeei saxoa ondo ala gaizki jotzen duten ez igartzea eta gizonezkoei bai."], "answer": 2}
{"id": 303, "context": "Ez duzu idazlea ematen\n\nGustuko ditut ematen duzu / ez duzu ematen esaldiak. Asko ematen dute. Judith Montero saxo joleak esaten du askotan entzun dituela, baita musikari profesionalen ahotan ere \u00abJoe, itxura hutsari begiratuta ondo jo behar du horrek\u00bb bezalako esaldiak. Imajinatu dezakegu udako gau bat eta nazioar\u00adteko musikarien topaketa baten ondoko afaria terraza batean. Eta gizon bat, altua, gabardinarekin. Eta ilea atzera. Eta \u00abOndo jo behar du horrek\u00bb. Baina Judithi ez omen zaio, begiratu batean, ondo ala gaizki jotzen duen igartzen... Emakumeei oroko\u00adrrean ez omen zaie saxoa ondo ala gaizki jotzen duten igartzen... Bitxia.\n\nEsana zidaten \u00abEz duzu bertsolaria ematen\u00bb. Ez nuen ulertu Elgoibarren \u00abHitzak egin gaitu ezer\u00bb bertsolaritzari buruzko erakusketan bisita gidatuak egin nituen arte. Oholtza bat zuen erakusketak, eta haurrei bertara igo eta bertsolariak imitatzeko eskatzen genien. \u00abEgin bertsolariarena!\u00bb animatzen genituen. Orduan ulertu nuen: haur guztiek \u2013neska zein mutil\u2013 gizonezko bat imitatzen zuten; gehien-gehienek purua pizteko imin\u00adtzioa egiten zuten, hankak zabaldu eta eskuak atzean guru\u00adtza\u00adtzen zituzten, burua altxa eta ahots nasalarekin hasten ziren boz gora kantuan... \u00abEgia da, ez dut bertsolaria ematen!\u00bb, pentsatu nuen, \u00abEta eskerrak!\u00bb.\n\nChillida-Lekun joan zitzaidan itzala ihesi hurrena. Alaia Martin bertsolariak eta biok kantatu behar genuen bertan. Goiz xamar iritsi ginen, eta kafe makinaren aldamenean ari ginen hizketan segurtasun agente bat hurbildu eta \u00abLas azafatas?\u00bb, galdetu zigunean. \u00abNo, las bertso\u00adlaris\u00bb, erantzun genion. Baina, benetan, halako\u00adetan zalantza geratzen da: akaso erretiluak mikroak baino hobeto ematen dit?\n\nJoan den astean hautsi zidaten beste ispilu bat. Durangoko liburutegian izan nintzen Aulki bat elurretan obrari buruz hizketan, pare bat orduz, lagun giroan, gustura oso. Solasaldiaren amaieran, arrastaka ari ziren aulkien eta despedida-diosalen artean entzun nuen: \u00abJoe, Uxue, ze naturala zaren. Ez duzu idazlea ematen!\u00bb. Klin-klin-klin!!! Kanpaitxoa berriz ere... Hau ere ez al dut ematen? Antinaturala izan behar ote dut idazle izateko? Lentillen ordez betaurrekoak jantzi behar ote nituen? Ez al dut kokotsean behar bestetan hatz egin? Esan izan didate idazle izateko irribarre gehiegi egiten dudala ere... Txarrena da, neure burua Sautrela-n ikusi nuenean ni neu lotsatu nintzela: \u00abJoe, etxeko salan nagoela ematen du. Ez dut idazlea ematen!\u00bb, esan nion pisukideari. \u00abEta eskerrak!\u00bb, erantzun zidan porroari kalada bat ematen zion bitartean.\n\nBaina, nork ematen du ematen duena?", "question": "\u00abEz duzu bertsolaria ematen\u00bb zergatik esaten zioten ulertu zuen", "candidates": ["umeak eskerrak ematera joan zitzaizkionean.", "umeak bertsolariarena egiten hasi zirenean.", "umeak bertsotan hasi zirenean."], "answer": 1}
{"id": 304, "context": "Ez duzu idazlea ematen\n\nGustuko ditut ematen duzu / ez duzu ematen esaldiak. Asko ematen dute. Judith Montero saxo joleak esaten du askotan entzun dituela, baita musikari profesionalen ahotan ere \u00abJoe, itxura hutsari begiratuta ondo jo behar du horrek\u00bb bezalako esaldiak. Imajinatu dezakegu udako gau bat eta nazioar\u00adteko musikarien topaketa baten ondoko afaria terraza batean. Eta gizon bat, altua, gabardinarekin. Eta ilea atzera. Eta \u00abOndo jo behar du horrek\u00bb. Baina Judithi ez omen zaio, begiratu batean, ondo ala gaizki jotzen duen igartzen... Emakumeei oroko\u00adrrean ez omen zaie saxoa ondo ala gaizki jotzen duten igartzen... Bitxia.\n\nEsana zidaten \u00abEz duzu bertsolaria ematen\u00bb. Ez nuen ulertu Elgoibarren \u00abHitzak egin gaitu ezer\u00bb bertsolaritzari buruzko erakusketan bisita gidatuak egin nituen arte. Oholtza bat zuen erakusketak, eta haurrei bertara igo eta bertsolariak imitatzeko eskatzen genien. \u00abEgin bertsolariarena!\u00bb animatzen genituen. Orduan ulertu nuen: haur guztiek \u2013neska zein mutil\u2013 gizonezko bat imitatzen zuten; gehien-gehienek purua pizteko imin\u00adtzioa egiten zuten, hankak zabaldu eta eskuak atzean guru\u00adtza\u00adtzen zituzten, burua altxa eta ahots nasalarekin hasten ziren boz gora kantuan... \u00abEgia da, ez dut bertsolaria ematen!\u00bb, pentsatu nuen, \u00abEta eskerrak!\u00bb.\n\nChillida-Lekun joan zitzaidan itzala ihesi hurrena. Alaia Martin bertsolariak eta biok kantatu behar genuen bertan. Goiz xamar iritsi ginen, eta kafe makinaren aldamenean ari ginen hizketan segurtasun agente bat hurbildu eta \u00abLas azafatas?\u00bb, galdetu zigunean. \u00abNo, las bertso\u00adlaris\u00bb, erantzun genion. Baina, benetan, halako\u00adetan zalantza geratzen da: akaso erretiluak mikroak baino hobeto ematen dit?\n\nJoan den astean hautsi zidaten beste ispilu bat. Durangoko liburutegian izan nintzen Aulki bat elurretan obrari buruz hizketan, pare bat orduz, lagun giroan, gustura oso. Solasaldiaren amaieran, arrastaka ari ziren aulkien eta despedida-diosalen artean entzun nuen: \u00abJoe, Uxue, ze naturala zaren. Ez duzu idazlea ematen!\u00bb. Klin-klin-klin!!! Kanpaitxoa berriz ere... Hau ere ez al dut ematen? Antinaturala izan behar ote dut idazle izateko? Lentillen ordez betaurrekoak jantzi behar ote nituen? Ez al dut kokotsean behar bestetan hatz egin? Esan izan didate idazle izateko irribarre gehiegi egiten dudala ere... Txarrena da, neure burua Sautrela-n ikusi nuenean ni neu lotsatu nintzela: \u00abJoe, etxeko salan nagoela ematen du. Ez dut idazlea ematen!\u00bb, esan nion pisukideari. \u00abEta eskerrak!\u00bb, erantzun zidan porroari kalada bat ematen zion bitartean.\n\nBaina, nork ematen du ematen duena?", "question": "Durangon diosalen artean entzun zuen ez zuela idazlea ematen", "candidates": ["lagun giroan jardun zutelako kontu-kontari.", "irribarre gehiegi egiten duelako beti.", "beraren jokabidea ez zelako batere hanpatua."], "answer": 2}
{"id": 305, "context": "Garapen emozionala\n\nGustatu edo ez, uneoro ari gara emozioak bizitzen eta horiei esker triste, alai, kezkati, lotsati... era askotara senti gaitezke \u2013\"menua\" ikaragarri zabala da!\u2013. Emozioak, gertaera jakin batzuek barnean eragiten dizkiguten bulkadak dira. Bulkada horiek era batera edo bestera jokatzera bultzatzen gaituzte eta horretan datza hain zuzen ere emozioen garrantziak: askotariko egoeratara egokitzeko informazioa erraztu eta horren arabera jokatzea ahalbidetzen digute. Askotan, emozioak eta sentipenak, \"positiboetan\" eta \"negatiboetan\" sailkatzeko tental\u00addia izaten dugu, baina... Zuzena al da horrelakoak egitea? Ba al daude emozio positiboak eta negatiboak? Lehen aipatutakoaren arabera ez du ematen horrela denik. Emozio bakoitzak funtzio jakina betetzen du eta atseginagoak edo minga\u00adrriagoak izanik ere, guztiak behar-beharrezkoak ditugu bizirau\u00adteko. Guztiek laguntzen digute egoera berrietara moldatzen.\n\nAbiapuntu hori aintzat harturik, emozioen aurrean bi modutara joka dezakegu. Batetik, bizitzen ditugunean, emozioei heldu, ulertu eta horien arabera joka dezakegu. Bigarren aukera, emozioa ukatzea eta berori biziko ez bagenu bezala aritzea da, bizipenari inolako garrantzirik eman barik. Bistakoa da lehenengo aukera dela bietatik osasungarriena eta pertsona moduan hazten lagundu diezagukeen bakarra. Izan ere, gure emozioak eta ingurukoenak ulertzeak, horiei erreparatzea eta horietan sakontzeak, gure jarrerak malgutzen eta harreman afektibo eraikitzaileagoak izaten lagunduko digu. Izan ere, emozioek hainbat egoeraren inguruko informazio erabilgarria helarazten digute eta horrek, erreflexuen arabera jokatu beha\u00adrrean, lasai pentsatuz, gure jokaeraren aurrean kontrol maila handiagoa izaten laguntzen digu.\n\nHortaz, gure haur eta gaztetxoen hazkuntza emozional egokia bermatu nahi badugu esparru afektiboari tartea egingo dion hezkuntza eredua funtsezkoa izango dela ondorioztatu dezakegu. Bistakoa da orain gutxi hasi garela emozioei duten garrantzia aitortzen. Sarritan, ikasleen emozioen aurrean era oldarkorrean jokatu izan dugu, izututa, egoerak gaindituta bezala, emozioa apaldu, ezabatu edota ukatu nahian. Pentsa dezagun triste dagoen ikaslearengan: \u00abUnax triste dago. Hortaz, harengana gerturatuko naiz eta argudio baikorrak eskainiz, kontakizun polit bat azalduz, pasadizo barregarri bat gogoratuz, alaitzen ahaleginduko naiz...\u00bb. Jarrera horiek eskolan ere isla zuzena dute, eta horrek haurraren edota gaztetxoaren garapen emozionalari onura beharrean kaltea baino ez dio eragiten. Horrek ez dio ikasleari emozioak naturalki bizitzen uzten, onartzen eta behar bezala adierazten laguntzen. Lor dezakegun efektua oso bestela\u00adkoa da, ikasleari igortzen diogun mezua hau dela kontuan hartuta: \u00abUnax, ez itzazu gainerakoen aurrean emozioak adierazi, ingu\u00adru\u00adkoak urduritu egiten dituzu eta. Hobe zenuke momentuko sentipenak zeuretzat gordetzea edota ukatzea, ezer gertatu ez balitz bezala...\u00bb. Egokiagoa izan daiteke haurrari emoziora heltzen laguntzea, nola sentitzen den aztertzen laguntzea, jokatzeko aukerak lasai\u00adtasunez hausnartzen irakastea... Beti ere momen\u00adtuan sentitzen duena errespetatuz eta saihestu barik.\n\nEmozioak eta genero-aldagaia\n\nOso ohikoa izaten da, emozio adierazpenak behar bezala jaso beharko lituzkeen pertsonak (gurasoa, irakaslea...), haurraren sexuaren araberako erantzuna ematea. Gauzak horrela, badira ikasleei, neska edo mutila izateagatik, baimendu edota ukatu ohi zaizkien emozioak. Esaterako, neskek emozioak adieraz ditzakete (beti ere modu kontrolatuan), estereotipoen arabera emozioen gaia emakumearen esparru naturala dela ulertzen delako (izaki pasionala). Mutilei, ordea, ahuldadearekin lotzen diren emozioen bizipena ukatu egiten zaie. Estere\u00ado\u00adtipoaren arabera, gizonezkoa izaki arrazionala izango litzateke. Horrela, mutilei, jokabide erasokorrekin oso lotuta dauden amorrua eta haserrea naturaltasunez bizitzen baimentzen zaien bitartean, neskei errua edota beldurra bezalako emozioak onartzen zaizkie. Gene\u00adroaren araberako emozio banaketa antinatural eta bortxatu horrek haurraren garapenean izuga\u00adrrizko eragina izan dezake. Izan ere, emozioen \"mutilazioa\" eragiteaz gain, neskak zein mutilak, era batera edo bestera ekitera behartzen ditu, norberaren beharrak eta garapen pertsonala zeharo baztertuz. Beraz, esan genezake, gure ikasgeletan jarduera hezkidetzailea integratze-ak, besteak beste, heziketa emozionala gogoan izatea eskatuko digula.", "question": "Zein da emozio bakoitzaren funtzioa?", "candidates": ["Bakoitzak berea du eta guztiek dute zereginen bat.", "Ez dago garbi, baina badirudi bizirauten laguntzen dutela.", "Atseginak edo mingarriak izaten laguntzea.", "Aldez aurretik ezagutzen ditugun emozioak positiboetan eta negatiboetan sailkatzea."], "answer": 0}
{"id": 306, "context": "Garapen emozionala\n\nGustatu edo ez, uneoro ari gara emozioak bizitzen eta horiei esker triste, alai, kezkati, lotsati... era askotara senti gaitezke \u2013\"menua\" ikaragarri zabala da!\u2013. Emozioak, gertaera jakin batzuek barnean eragiten dizkiguten bulkadak dira. Bulkada horiek era batera edo bestera jokatzera bultzatzen gaituzte eta horretan datza hain zuzen ere emozioen garrantziak: askotariko egoeratara egokitzeko informazioa erraztu eta horren arabera jokatzea ahalbidetzen digute. Askotan, emozioak eta sentipenak, \"positiboetan\" eta \"negatiboetan\" sailkatzeko tental\u00addia izaten dugu, baina... Zuzena al da horrelakoak egitea? Ba al daude emozio positiboak eta negatiboak? Lehen aipatutakoaren arabera ez du ematen horrela denik. Emozio bakoitzak funtzio jakina betetzen du eta atseginagoak edo minga\u00adrriagoak izanik ere, guztiak behar-beharrezkoak ditugu bizirau\u00adteko. Guztiek laguntzen digute egoera berrietara moldatzen.\n\nAbiapuntu hori aintzat harturik, emozioen aurrean bi modutara joka dezakegu. Batetik, bizitzen ditugunean, emozioei heldu, ulertu eta horien arabera joka dezakegu. Bigarren aukera, emozioa ukatzea eta berori biziko ez bagenu bezala aritzea da, bizipenari inolako garrantzirik eman barik. Bistakoa da lehenengo aukera dela bietatik osasungarriena eta pertsona moduan hazten lagundu diezagukeen bakarra. Izan ere, gure emozioak eta ingurukoenak ulertzeak, horiei erreparatzea eta horietan sakontzeak, gure jarrerak malgutzen eta harreman afektibo eraikitzaileagoak izaten lagunduko digu. Izan ere, emozioek hainbat egoeraren inguruko informazio erabilgarria helarazten digute eta horrek, erreflexuen arabera jokatu beha\u00adrrean, lasai pentsatuz, gure jokaeraren aurrean kontrol maila handiagoa izaten laguntzen digu.\n\nHortaz, gure haur eta gaztetxoen hazkuntza emozional egokia bermatu nahi badugu esparru afektiboari tartea egingo dion hezkuntza eredua funtsezkoa izango dela ondorioztatu dezakegu. Bistakoa da orain gutxi hasi garela emozioei duten garrantzia aitortzen. Sarritan, ikasleen emozioen aurrean era oldarkorrean jokatu izan dugu, izututa, egoerak gaindituta bezala, emozioa apaldu, ezabatu edota ukatu nahian. Pentsa dezagun triste dagoen ikaslearengan: \u00abUnax triste dago. Hortaz, harengana gerturatuko naiz eta argudio baikorrak eskainiz, kontakizun polit bat azalduz, pasadizo barregarri bat gogoratuz, alaitzen ahaleginduko naiz...\u00bb. Jarrera horiek eskolan ere isla zuzena dute, eta horrek haurraren edota gaztetxoaren garapen emozionalari onura beharrean kaltea baino ez dio eragiten. Horrek ez dio ikasleari emozioak naturalki bizitzen uzten, onartzen eta behar bezala adierazten laguntzen. Lor dezakegun efektua oso bestela\u00adkoa da, ikasleari igortzen diogun mezua hau dela kontuan hartuta: \u00abUnax, ez itzazu gainerakoen aurrean emozioak adierazi, ingu\u00adru\u00adkoak urduritu egiten dituzu eta. Hobe zenuke momentuko sentipenak zeuretzat gordetzea edota ukatzea, ezer gertatu ez balitz bezala...\u00bb. Egokiagoa izan daiteke haurrari emoziora heltzen laguntzea, nola sentitzen den aztertzen laguntzea, jokatzeko aukerak lasai\u00adtasunez hausnartzen irakastea... Beti ere momen\u00adtuan sentitzen duena errespetatuz eta saihestu barik.\n\nEmozioak eta genero-aldagaia\n\nOso ohikoa izaten da, emozio adierazpenak behar bezala jaso beharko lituzkeen pertsonak (gurasoa, irakaslea...), haurraren sexuaren araberako erantzuna ematea. Gauzak horrela, badira ikasleei, neska edo mutila izateagatik, baimendu edota ukatu ohi zaizkien emozioak. Esaterako, neskek emozioak adieraz ditzakete (beti ere modu kontrolatuan), estereotipoen arabera emozioen gaia emakumearen esparru naturala dela ulertzen delako (izaki pasionala). Mutilei, ordea, ahuldadearekin lotzen diren emozioen bizipena ukatu egiten zaie. Estere\u00ado\u00adtipoaren arabera, gizonezkoa izaki arrazionala izango litzateke. Horrela, mutilei, jokabide erasokorrekin oso lotuta dauden amorrua eta haserrea naturaltasunez bizitzen baimentzen zaien bitartean, neskei errua edota beldurra bezalako emozioak onartzen zaizkie. Gene\u00adroaren araberako emozio banaketa antinatural eta bortxatu horrek haurraren garapenean izuga\u00adrrizko eragina izan dezake. Izan ere, emozioen \"mutilazioa\" eragiteaz gain, neskak zein mutilak, era batera edo bestera ekitera behartzen ditu, norberaren beharrak eta garapen pertsonala zeharo baztertuz. Beraz, esan genezake, gure ikasgeletan jarduera hezkidetzailea integratze-ak, besteak beste, heziketa emozionala gogoan izatea eskatuko digula.", "question": "Canterak dioenaren arabera, zelan jokatu emozioen aurrean?", "candidates": ["Malgutasunez arituz, garrantzirik ez dutela ulertuz.", "Emozioak ulertzen saiatuz, eta horien arabera jokatuz.", "Emozioa ukatuz, biziraupenari erreparatuta.", "Emozioa izango balitz bezala, baina garrantzirik eman gabe jokatuz."], "answer": 1}
{"id": 307, "context": "Garapen emozionala\n\nGustatu edo ez, uneoro ari gara emozioak bizitzen eta horiei esker triste, alai, kezkati, lotsati... era askotara senti gaitezke \u2013\"menua\" ikaragarri zabala da!\u2013. Emozioak, gertaera jakin batzuek barnean eragiten dizkiguten bulkadak dira. Bulkada horiek era batera edo bestera jokatzera bultzatzen gaituzte eta horretan datza hain zuzen ere emozioen garrantziak: askotariko egoeratara egokitzeko informazioa erraztu eta horren arabera jokatzea ahalbidetzen digute. Askotan, emozioak eta sentipenak, \"positiboetan\" eta \"negatiboetan\" sailkatzeko tental\u00addia izaten dugu, baina... Zuzena al da horrelakoak egitea? Ba al daude emozio positiboak eta negatiboak? Lehen aipatutakoaren arabera ez du ematen horrela denik. Emozio bakoitzak funtzio jakina betetzen du eta atseginagoak edo minga\u00adrriagoak izanik ere, guztiak behar-beharrezkoak ditugu bizirau\u00adteko. Guztiek laguntzen digute egoera berrietara moldatzen.\n\nAbiapuntu hori aintzat harturik, emozioen aurrean bi modutara joka dezakegu. Batetik, bizitzen ditugunean, emozioei heldu, ulertu eta horien arabera joka dezakegu. Bigarren aukera, emozioa ukatzea eta berori biziko ez bagenu bezala aritzea da, bizipenari inolako garrantzirik eman barik. Bistakoa da lehenengo aukera dela bietatik osasungarriena eta pertsona moduan hazten lagundu diezagukeen bakarra. Izan ere, gure emozioak eta ingurukoenak ulertzeak, horiei erreparatzea eta horietan sakontzeak, gure jarrerak malgutzen eta harreman afektibo eraikitzaileagoak izaten lagunduko digu. Izan ere, emozioek hainbat egoeraren inguruko informazio erabilgarria helarazten digute eta horrek, erreflexuen arabera jokatu beha\u00adrrean, lasai pentsatuz, gure jokaeraren aurrean kontrol maila handiagoa izaten laguntzen digu.\n\nHortaz, gure haur eta gaztetxoen hazkuntza emozional egokia bermatu nahi badugu esparru afektiboari tartea egingo dion hezkuntza eredua funtsezkoa izango dela ondorioztatu dezakegu. Bistakoa da orain gutxi hasi garela emozioei duten garrantzia aitortzen. Sarritan, ikasleen emozioen aurrean era oldarkorrean jokatu izan dugu, izututa, egoerak gaindituta bezala, emozioa apaldu, ezabatu edota ukatu nahian. Pentsa dezagun triste dagoen ikaslearengan: \u00abUnax triste dago. Hortaz, harengana gerturatuko naiz eta argudio baikorrak eskainiz, kontakizun polit bat azalduz, pasadizo barregarri bat gogoratuz, alaitzen ahaleginduko naiz...\u00bb. Jarrera horiek eskolan ere isla zuzena dute, eta horrek haurraren edota gaztetxoaren garapen emozionalari onura beharrean kaltea baino ez dio eragiten. Horrek ez dio ikasleari emozioak naturalki bizitzen uzten, onartzen eta behar bezala adierazten laguntzen. Lor dezakegun efektua oso bestela\u00adkoa da, ikasleari igortzen diogun mezua hau dela kontuan hartuta: \u00abUnax, ez itzazu gainerakoen aurrean emozioak adierazi, ingu\u00adru\u00adkoak urduritu egiten dituzu eta. Hobe zenuke momentuko sentipenak zeuretzat gordetzea edota ukatzea, ezer gertatu ez balitz bezala...\u00bb. Egokiagoa izan daiteke haurrari emoziora heltzen laguntzea, nola sentitzen den aztertzen laguntzea, jokatzeko aukerak lasai\u00adtasunez hausnartzen irakastea... Beti ere momen\u00adtuan sentitzen duena errespetatuz eta saihestu barik.\n\nEmozioak eta genero-aldagaia\n\nOso ohikoa izaten da, emozio adierazpenak behar bezala jaso beharko lituzkeen pertsonak (gurasoa, irakaslea...), haurraren sexuaren araberako erantzuna ematea. Gauzak horrela, badira ikasleei, neska edo mutila izateagatik, baimendu edota ukatu ohi zaizkien emozioak. Esaterako, neskek emozioak adieraz ditzakete (beti ere modu kontrolatuan), estereotipoen arabera emozioen gaia emakumearen esparru naturala dela ulertzen delako (izaki pasionala). Mutilei, ordea, ahuldadearekin lotzen diren emozioen bizipena ukatu egiten zaie. Estere\u00ado\u00adtipoaren arabera, gizonezkoa izaki arrazionala izango litzateke. Horrela, mutilei, jokabide erasokorrekin oso lotuta dauden amorrua eta haserrea naturaltasunez bizitzen baimentzen zaien bitartean, neskei errua edota beldurra bezalako emozioak onartzen zaizkie. Gene\u00adroaren araberako emozio banaketa antinatural eta bortxatu horrek haurraren garapenean izuga\u00adrrizko eragina izan dezake. Izan ere, emozioen \"mutilazioa\" eragiteaz gain, neskak zein mutilak, era batera edo bestera ekitera behartzen ditu, norberaren beharrak eta garapen pertsonala zeharo baztertuz. Beraz, esan genezake, gure ikasgeletan jarduera hezkidetzailea integratze-ak, besteak beste, heziketa emozionala gogoan izatea eskatuko digula.", "question": "Hezkuntzan duela gutxira arte", "candidates": ["ez zaie garrantzirik eman izan emozioei.", "esparru afektiboari garrantzi handia eman diote.", "emozioak apaltzen eta baztertzen baino gehiago, tristeak kontsolatzen ahalegindu dira.", "izutu egin ditugu ikasleak emozioak azaltzeko unean."], "answer": 0}
{"id": 308, "context": "Garapen emozionala\n\nGustatu edo ez, uneoro ari gara emozioak bizitzen eta horiei esker triste, alai, kezkati, lotsati... era askotara senti gaitezke \u2013\"menua\" ikaragarri zabala da!\u2013. Emozioak, gertaera jakin batzuek barnean eragiten dizkiguten bulkadak dira. Bulkada horiek era batera edo bestera jokatzera bultzatzen gaituzte eta horretan datza hain zuzen ere emozioen garrantziak: askotariko egoeratara egokitzeko informazioa erraztu eta horren arabera jokatzea ahalbidetzen digute. Askotan, emozioak eta sentipenak, \"positiboetan\" eta \"negatiboetan\" sailkatzeko tental\u00addia izaten dugu, baina... Zuzena al da horrelakoak egitea? Ba al daude emozio positiboak eta negatiboak? Lehen aipatutakoaren arabera ez du ematen horrela denik. Emozio bakoitzak funtzio jakina betetzen du eta atseginagoak edo minga\u00adrriagoak izanik ere, guztiak behar-beharrezkoak ditugu bizirau\u00adteko. Guztiek laguntzen digute egoera berrietara moldatzen.\n\nAbiapuntu hori aintzat harturik, emozioen aurrean bi modutara joka dezakegu. Batetik, bizitzen ditugunean, emozioei heldu, ulertu eta horien arabera joka dezakegu. Bigarren aukera, emozioa ukatzea eta berori biziko ez bagenu bezala aritzea da, bizipenari inolako garrantzirik eman barik. Bistakoa da lehenengo aukera dela bietatik osasungarriena eta pertsona moduan hazten lagundu diezagukeen bakarra. Izan ere, gure emozioak eta ingurukoenak ulertzeak, horiei erreparatzea eta horietan sakontzeak, gure jarrerak malgutzen eta harreman afektibo eraikitzaileagoak izaten lagunduko digu. Izan ere, emozioek hainbat egoeraren inguruko informazio erabilgarria helarazten digute eta horrek, erreflexuen arabera jokatu beha\u00adrrean, lasai pentsatuz, gure jokaeraren aurrean kontrol maila handiagoa izaten laguntzen digu.\n\nHortaz, gure haur eta gaztetxoen hazkuntza emozional egokia bermatu nahi badugu esparru afektiboari tartea egingo dion hezkuntza eredua funtsezkoa izango dela ondorioztatu dezakegu. Bistakoa da orain gutxi hasi garela emozioei duten garrantzia aitortzen. Sarritan, ikasleen emozioen aurrean era oldarkorrean jokatu izan dugu, izututa, egoerak gaindituta bezala, emozioa apaldu, ezabatu edota ukatu nahian. Pentsa dezagun triste dagoen ikaslearengan: \u00abUnax triste dago. Hortaz, harengana gerturatuko naiz eta argudio baikorrak eskainiz, kontakizun polit bat azalduz, pasadizo barregarri bat gogoratuz, alaitzen ahaleginduko naiz...\u00bb. Jarrera horiek eskolan ere isla zuzena dute, eta horrek haurraren edota gaztetxoaren garapen emozionalari onura beharrean kaltea baino ez dio eragiten. Horrek ez dio ikasleari emozioak naturalki bizitzen uzten, onartzen eta behar bezala adierazten laguntzen. Lor dezakegun efektua oso bestela\u00adkoa da, ikasleari igortzen diogun mezua hau dela kontuan hartuta: \u00abUnax, ez itzazu gainerakoen aurrean emozioak adierazi, ingu\u00adru\u00adkoak urduritu egiten dituzu eta. Hobe zenuke momentuko sentipenak zeuretzat gordetzea edota ukatzea, ezer gertatu ez balitz bezala...\u00bb. Egokiagoa izan daiteke haurrari emoziora heltzen laguntzea, nola sentitzen den aztertzen laguntzea, jokatzeko aukerak lasai\u00adtasunez hausnartzen irakastea... Beti ere momen\u00adtuan sentitzen duena errespetatuz eta saihestu barik.\n\nEmozioak eta genero-aldagaia\n\nOso ohikoa izaten da, emozio adierazpenak behar bezala jaso beharko lituzkeen pertsonak (gurasoa, irakaslea...), haurraren sexuaren araberako erantzuna ematea. Gauzak horrela, badira ikasleei, neska edo mutila izateagatik, baimendu edota ukatu ohi zaizkien emozioak. Esaterako, neskek emozioak adieraz ditzakete (beti ere modu kontrolatuan), estereotipoen arabera emozioen gaia emakumearen esparru naturala dela ulertzen delako (izaki pasionala). Mutilei, ordea, ahuldadearekin lotzen diren emozioen bizipena ukatu egiten zaie. Estere\u00ado\u00adtipoaren arabera, gizonezkoa izaki arrazionala izango litzateke. Horrela, mutilei, jokabide erasokorrekin oso lotuta dauden amorrua eta haserrea naturaltasunez bizitzen baimentzen zaien bitartean, neskei errua edota beldurra bezalako emozioak onartzen zaizkie. Gene\u00adroaren araberako emozio banaketa antinatural eta bortxatu horrek haurraren garapenean izuga\u00adrrizko eragina izan dezake. Izan ere, emozioen \"mutilazioa\" eragiteaz gain, neskak zein mutilak, era batera edo bestera ekitera behartzen ditu, norberaren beharrak eta garapen pertsonala zeharo baztertuz. Beraz, esan genezake, gure ikasgeletan jarduera hezkidetzailea integratze-ak, besteak beste, heziketa emozionala gogoan izatea eskatuko digula.", "question": "Iritzi emalearen ustez, hobe da Unax(ek)", "candidates": ["ulertzea sentimenduak ez direla azaldu behar.", "sentitzen duena errespetatzea eta ez saihestea.", "triste badago, irakasleak alaitzen saiatzea.", "bere emozioei jaramon eginda, ezer ez azaltzea."], "answer": 1}
{"id": 309, "context": "Garapen emozionala\n\nGustatu edo ez, uneoro ari gara emozioak bizitzen eta horiei esker triste, alai, kezkati, lotsati... era askotara senti gaitezke \u2013\"menua\" ikaragarri zabala da!\u2013. Emozioak, gertaera jakin batzuek barnean eragiten dizkiguten bulkadak dira. Bulkada horiek era batera edo bestera jokatzera bultzatzen gaituzte eta horretan datza hain zuzen ere emozioen garrantziak: askotariko egoeratara egokitzeko informazioa erraztu eta horren arabera jokatzea ahalbidetzen digute. Askotan, emozioak eta sentipenak, \"positiboetan\" eta \"negatiboetan\" sailkatzeko tental\u00addia izaten dugu, baina... Zuzena al da horrelakoak egitea? Ba al daude emozio positiboak eta negatiboak? Lehen aipatutakoaren arabera ez du ematen horrela denik. Emozio bakoitzak funtzio jakina betetzen du eta atseginagoak edo minga\u00adrriagoak izanik ere, guztiak behar-beharrezkoak ditugu bizirau\u00adteko. Guztiek laguntzen digute egoera berrietara moldatzen.\n\nAbiapuntu hori aintzat harturik, emozioen aurrean bi modutara joka dezakegu. Batetik, bizitzen ditugunean, emozioei heldu, ulertu eta horien arabera joka dezakegu. Bigarren aukera, emozioa ukatzea eta berori biziko ez bagenu bezala aritzea da, bizipenari inolako garrantzirik eman barik. Bistakoa da lehenengo aukera dela bietatik osasungarriena eta pertsona moduan hazten lagundu diezagukeen bakarra. Izan ere, gure emozioak eta ingurukoenak ulertzeak, horiei erreparatzea eta horietan sakontzeak, gure jarrerak malgutzen eta harreman afektibo eraikitzaileagoak izaten lagunduko digu. Izan ere, emozioek hainbat egoeraren inguruko informazio erabilgarria helarazten digute eta horrek, erreflexuen arabera jokatu beha\u00adrrean, lasai pentsatuz, gure jokaeraren aurrean kontrol maila handiagoa izaten laguntzen digu.\n\nHortaz, gure haur eta gaztetxoen hazkuntza emozional egokia bermatu nahi badugu esparru afektiboari tartea egingo dion hezkuntza eredua funtsezkoa izango dela ondorioztatu dezakegu. Bistakoa da orain gutxi hasi garela emozioei duten garrantzia aitortzen. Sarritan, ikasleen emozioen aurrean era oldarkorrean jokatu izan dugu, izututa, egoerak gaindituta bezala, emozioa apaldu, ezabatu edota ukatu nahian. Pentsa dezagun triste dagoen ikaslearengan: \u00abUnax triste dago. Hortaz, harengana gerturatuko naiz eta argudio baikorrak eskainiz, kontakizun polit bat azalduz, pasadizo barregarri bat gogoratuz, alaitzen ahaleginduko naiz...\u00bb. Jarrera horiek eskolan ere isla zuzena dute, eta horrek haurraren edota gaztetxoaren garapen emozionalari onura beharrean kaltea baino ez dio eragiten. Horrek ez dio ikasleari emozioak naturalki bizitzen uzten, onartzen eta behar bezala adierazten laguntzen. Lor dezakegun efektua oso bestela\u00adkoa da, ikasleari igortzen diogun mezua hau dela kontuan hartuta: \u00abUnax, ez itzazu gainerakoen aurrean emozioak adierazi, ingu\u00adru\u00adkoak urduritu egiten dituzu eta. Hobe zenuke momentuko sentipenak zeuretzat gordetzea edota ukatzea, ezer gertatu ez balitz bezala...\u00bb. Egokiagoa izan daiteke haurrari emoziora heltzen laguntzea, nola sentitzen den aztertzen laguntzea, jokatzeko aukerak lasai\u00adtasunez hausnartzen irakastea... Beti ere momen\u00adtuan sentitzen duena errespetatuz eta saihestu barik.\n\nEmozioak eta genero-aldagaia\n\nOso ohikoa izaten da, emozio adierazpenak behar bezala jaso beharko lituzkeen pertsonak (gurasoa, irakaslea...), haurraren sexuaren araberako erantzuna ematea. Gauzak horrela, badira ikasleei, neska edo mutila izateagatik, baimendu edota ukatu ohi zaizkien emozioak. Esaterako, neskek emozioak adieraz ditzakete (beti ere modu kontrolatuan), estereotipoen arabera emozioen gaia emakumearen esparru naturala dela ulertzen delako (izaki pasionala). Mutilei, ordea, ahuldadearekin lotzen diren emozioen bizipena ukatu egiten zaie. Estere\u00ado\u00adtipoaren arabera, gizonezkoa izaki arrazionala izango litzateke. Horrela, mutilei, jokabide erasokorrekin oso lotuta dauden amorrua eta haserrea naturaltasunez bizitzen baimentzen zaien bitartean, neskei errua edota beldurra bezalako emozioak onartzen zaizkie. Gene\u00adroaren araberako emozio banaketa antinatural eta bortxatu horrek haurraren garapenean izuga\u00adrrizko eragina izan dezake. Izan ere, emozioen \"mutilazioa\" eragiteaz gain, neskak zein mutilak, era batera edo bestera ekitera behartzen ditu, norberaren beharrak eta garapen pertsonala zeharo baztertuz. Beraz, esan genezake, gure ikasgeletan jarduera hezkidetzailea integratze-ak, besteak beste, heziketa emozionala gogoan izatea eskatuko digula.", "question": "Oso arrunta izaten da", "candidates": ["neskei emozio adierazpen batzuk onartzea, eta mutilei, berriz, bat ere ez.", "mutilek erasokor jokatzea emozioen aurrean, eta neskek, ordea, triste.", "emozioen adierazpena sexuen banaketaren arabera onartzea.", "mutilak izaki arrazionalak izatea, eta neskak izaki pasionalak."], "answer": 2}
{"id": 310, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Testuan esaten denaren arabera,", "candidates": ["besteak beste, armak erabiltzen ere ikasi behar da eskolan.", "bizitzaren erronkari aurre egiteko baliabideak eman behar ditu eskolak.", "eskola zaharrekoak zein gaurko eskolakoak bat datoz bizitzarako armak zeintzuk diren esatean.", "ez da erraza bizitza honetan bidea aurkitzea; izan ere, bizitza bera etengabeko borroka da."], "answer": 1}
{"id": 311, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Gizarteari eta hezkuntzari dagokienez, zera esan daiteke:", "candidates": ["Bien arteko eragina norabide bakarrekoa da; alegia, gizartea hezkuntzaren araberakoa da.", "Ezin izan da egiaztatu bien artean loturarik dagoenik.", "Bien arteko elkarreragina ez da aldatu urteen poderioz.", "Elkarri eragiten diotela ez dago zalantzarik: bata bestearen isla dira."], "answer": 3}
{"id": 312, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Gizonen eta emakumeen arteko rol banaketa,", "candidates": ["ez da aztertu banaketa horrek hezkuntzan duen eragina.", "banaketa horren ikuspuntutik milaka hausnarketa egin da dagoeneko.", "gai horrek eskolan duen eragina ez da sakon ikertu oraindik.", "gaia behar besteko arretaz tratatua izan da gizartean."], "answer": 2}
{"id": 313, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Tradizioz, sexuaren arabera egindako lan banaketak", "candidates": ["familian ditu oinarriak.", "ohituretan aurkitzen du bere arrazoi nagusia.", "gizartean du abiapuntua.", "ez du justifikaziorik."], "answer": 2}
{"id": 314, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Garai bateko eskoletan", "candidates": ["benetako pertsona bilakatzeko osagaiak aurkitzen zituzten gizonek zein emakumeek.", "gizonek eta emakumeek ez zuten lantzen erabateko garapena lortzeko gaitasunik.", "gizon izan zein emakume izan pertsonaren garapen osoa lor zitekeen.", "ikasgai desberdinak jorratzen zituzten gizonek eta emakumeek."], "answer": 1}
{"id": 315, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Nesken eta mutilen rol desberdinetan oinarritutako eskola ereduak", "candidates": ["balio bereko lanetara bideratzen ditu gizonezkoak nahiz emakumezkoak.", "bi sexuen arteko mailaketa bultzatzen du.", "emakumeak gizonen menpe jartzen ditu.", "gizonezkoei ere kalte nabarmena egiten die."], "answer": 1}
{"id": 316, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Artikulugilearen iritziz,", "candidates": ["ulertzekoa da lan munduak emakumeentzat duen erakargarritasuna.", "gizonak etxeko mundura hurbiltzeko erakutsi duen interesa nabarmena da.", "gaur eguneko gizarteak garai bateko rolak finkatu eta sendotu egin ditu.", "gizartea aldatzen ari da maila guztietan."], "answer": 0}
{"id": 317, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Heziketa sistemak", "candidates": ["neska-mutilen heziketa osoa bermatzen du.", "emakumeen mundua du ikusmiran.", "emakumezkoen baloreak gutxietsi egiten ditu gizonezkoen aldean.", "emakumeari zor zaion begirunea erakusten du."], "answer": 2}
{"id": 318, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Eskola mistoak", "candidates": ["aukera berdinak ziurtatzen ditu heziketa maila guztietan, unibertsitatean izan ezik.", "eskaintzen duen berdintasuna ez da erabatekoa.", "benetako berdintasuna ekarri du.", "ikasketa jakin batzuk aukeratzera behartzen ditu ikasleak."], "answer": 1}
{"id": 319, "context": "Bizitzarako armak hartzearren\n\n\n\n\nBetidanik eta berez, gizarte honetako biztanleok hezkuntzak bete behar duen fun\u00adtzioaz gutxieneko ezaguera izan dugu, edo intuiziozko ezagupena besterik ez bada. Eskola zaharrekoak zein gaur eguneko eskolakoak ere, oro har, bat datoz zera esaten dutenean: bizitzarekin aurrez aurre topo egiterakoan gure bidea aurkitzen eta jorratzen lagunduko digun aktibitatea dela eskola. Edo, Mikel Laboaren kanta ezagunak dioen bezala, \u201cbizitzarako armak hartzearren\u201d eskolara bidali.\n\nHala ere, arma horiek zeintzuk izan behar duten zehazterakoan dago gakoa edo, bestela esanda, zeintzuk diren benetako pertsona bilakatzeko beharrezkoak diren osagaiak.\n\nDudarik gabe, urteen poderioz, desberdinak izan dira osagai hauek eta, horrela, eskola eredu diferenteak sortu dituzte. Hala ere, eskola guztiak izan dira gizartearen eraketa eta baloreen ispilu. Gizarteak eta hezkuntzak harreman zuzen-zuzenak dituzte; nolako eskola, halako gizartea, eta alderantziz, nolako gizartea, halako hezkuntza.\n\nGaur egun gizartearen milaka azterketa eta ikuspuntu guztietatik burutu direnean, ondo dator generoaren ikuspuntutik egiten den hausnarketa gogoratzea: sexu-genero sistemarekin baliatuz, hau da, gizon eta emakumeen rol banaketak nolako eraginak eta ondorioak sortzen dituen eskolan. Hau baita, gure ustez, hezkuntzan orain arte behar bezalako arreta izan ez duen arma edo osagaia eta, geroago argituko den bezala, berebiziko garrantzia duena pertsonaren garapen osoan.\n\nAlde honetatik, mundura etortzen garen unetik familiaren bitartez gizartearen portaera eta balio nagusiak barneratzen ditugu naturaltasun osoz: horrela, tradizioz emakumezkoak prestatu dira etxeko eta familiako ardurak eta lanak egiteko, eta gizonezkoak etxe eta familia hori ekonomikoki mantentzeko. Beraz, emakumezkoen etorkizuna etxekoa eta pribatua da, eta gizonezkoena, kanpokoa eta publikoa.\n\nSexuaren arabera egindako lan banaketa horrek bere jarraipena izan zuen eskolan; horiek ziren garai bateko eskola tradizionalak, gure gurasoek ezagutu zituztenak, non ez baitzuten pertsonaren garapen osoa bilatzen. Emakumeen artean, arlo pribatuan jarduteko trebetasunak eta baloreak lantzen zituzten: sentsibilitatea, samurtasuna, erantzukizuna, esaneko izatea... Eta gizonezkoen artean, berriz, arlo publikorako gaitasunak lantzen ziren: iniziatiba, adimena, segurtasuna, agresibitatea... Gaitasun hauek, guztiak ere positiboak, ez dira berdin bultzatu nesken eta mutilen artean, gizartean etorkizunean beteko dituzten paper ezberdinetarako prestatu dira bai batzuk eta bai besteak. Esan beharrik ez dago hezkuntza horrek huts handiak sortu dituela sexu batean nahiz bestean: emakumeek autoestima arazoak azaltzen dituzte, besteak beste; eta gizonak, berriz, afektibitatearen munduan galdu egiten dira, esaterako. Eskola eredu horrek ikaslearen erdipurdiko garapena bultzatzen zuen.\n\nHalaber, kontuan hartu beharra dago, rol banaketak, edo sexuaren arabera egindako lan banaketa horrek ondorio latza dakarkigula. Gizon-emakumeen lan banaketa finkatzeaz gain, hierarkizazioa eragiten du. Gizonezkoarekin zerikusia duten baloreak eta zereginak gizartean baliotsuagoak dira emakumezkoarekin zerikusia dutenak baino.\n\nGizonezkoen mundu publikoa, lan mundu hori arrakastatsuagoa da, eta honela ere ulertu behar da gizarteak gaur egun duen aldaketa: emakumeak arlo publikoan parte hartzen ari dira, lan munduan, bizitza politikoan, giza mugimenduetan... Emakumezkoak hurbiltzen ari dira giza balio handiagoko mundura, lan mundura azken finean, baina \u2013eta hau oso garrantzitsua da\u2013 kontrako mugimendurik apenas dago, gizonak ez dira etxeko mundura gerturatzen, alderantzizko prozesua ez da gertatzen ari, edo oso gu\u00adtxitan gertatzen da.\n\nGeneroaren ikuspuntutik egindako azterketa labur honek bere isla du heziketa sisteman: aipatutako aldaketa horren eraginez eskola mistoa eraikiko da. Hauetan neska-mutilek elkarrekin ikasten dute, fisikoki ere gune berean daude, eta hasiera batean aukera berberak dituzte. Baina eskola honen eredua gizonezkoen mundua izango da, gizonezkoen gaitasunak, trebetasunak eta baloreak izango dira nagusi.\n\nEmakumeak gizartean eragindako aldaketak eta eskola mistoak itxurazko aukera berdintasuna ekarri du emakumeontzat; esaterako, egia da gaur egun bai neskek eta bai mutilek heziketa maila guztietarako aukera berberak dituztela, unibertsitatea barne, baina oraindik ikasleak ikasketak aukeratzerakoan genero banaketa bat egiten da. Mutilek tradizionalki beren munduarekin lotutako lanbidera gidatuko dituzten ikasketak aukeratuko dituzte eta neskek ere, beren aldetik, joera bera azaltzen dute. Horren ondorioak ez dira txantxatakoak, kontuan hartuz formazioaren eta geroko lanbidearen arteko erlazioa, aipatutako ikasketen banaketak bai sexu bateko bai besteko lan merkaturako aukerak murrizten ditu.\n\nHonekin guztiarekin zera esan nahi da, gizon eta emakumeen arteko benetako aukera berdintasuna praktikatzen den gizartea lortu nahi bada eta heziketaren bitartez etorkizuneko gizartea eraikitzen ari bagara, eskolan bizitzarako ezinbesteko armak ematen dituen eta arlo publikoan zein pribatuan era autonomoan eta arduraz mugitzen irakasten duen hezkuntza sistema erabiltzea dela egokiena. Hitz batean, hezkidetza.", "question": "Ze ondorio atera daiteke testuan esandakotik?", "candidates": ["Ezinbestekoa da eskolak arlo publikoaren alde jokatzea, arlo pribatuaren kaltetan bada ere.", "Eskolan arlo publikoa eta pribatua landu beharko lirateke.", "Etorkizuneko gizartea heziketaren bitartez eraikitzea ez litzateke egokiena.", "Ezinezkoa da benetako aukera berdintasuna lortzea."], "answer": 1}
{"id": 320, "context": "Liburutegitik hegazkinera\n\nApirileko agerkariek FBIk hartu\u00adtako erabakiaren berri ematen zuten: AEBetako liburuzainak eta liburu saltzaileak behartuta omen daude beren bezeroek alokatzen eta irakurtzen dituzten liburuen zerrendak ematera. Ezin nuen sinetsi izugarrikeria, burutik pasatu ere egin zitzaidan Vila-Matasek asmatutako albiste lakirioren bat ote zen. Baina ez da: Vila-Matasek eta gainerako idazle guztiok baino irudimen sukartsuagoa du aginteak jendearen aska\u00adtasuna nondik lotu, non estutu, nola murriztu asmatzeko orduan. Han liburuzainak bezala, hegazkinetako langileak jarri dituzte hemen polizia lanetan, emigrazioa kontrolatzeko aitzakian bidaiaren joan-etorriak zaintzen.\n\nDenok susmagarri, denok polizia.\n\nEgokiera horrek behin egunkariren batean irakurri nuen berria ekarri dit gogora. Rio de la Platako badian iragan mendeetako ontzi ugari dago hondoratuta (galeoiak, fragatak, bergantinak ), asko eta asko diruz eta bitxiz gainezka. Estatu Batuetako urpe\u00adkari konpainia bat egin zen itsasontzietako altxorrak ateratzeko kargu. Uruguaiko gobernua beldur zen, ordea, urpekariak hainbat aberastasunen jabe egingo zirela Museo Arkeologikorako bidean, eta polizia jarri zuten urpekariak zaintzen. Urpekariak, berriz, beldur ziren poliziaren esku geratuko zirela altxor asko \u2013ai, gizaki fidagaitzon susmo gaiztoa!\u2013, eta bizkarzainak kontratatu zituzten poliziak kontrolatzeko.\n\nBizi dugun kaikukeria askatasun jalea du ardatz zirkulu idiota bezain perfektu horrek.", "question": "FBIri buruzko albistearen berri izatean, zer sentitu zuen egileak?", "candidates": ["FBIren erabakia Villa-Matasi bezain susmagarria iruditu zitzaion.", "Ezin zuen onartu liburuzainek eta liburu saltzaileek horrelako izugarrikeria bat asmatzea.", "Hasiera batean, norbaiten asmakizuna izan zitekeela otu zitzaion."], "answer": 2}
{"id": 321, "context": "Liburutegitik hegazkinera\n\nApirileko agerkariek FBIk hartu\u00adtako erabakiaren berri ematen zuten: AEBetako liburuzainak eta liburu saltzaileak behartuta omen daude beren bezeroek alokatzen eta irakurtzen dituzten liburuen zerrendak ematera. Ezin nuen sinetsi izugarrikeria, burutik pasatu ere egin zitzaidan Vila-Matasek asmatutako albiste lakirioren bat ote zen. Baina ez da: Vila-Matasek eta gainerako idazle guztiok baino irudimen sukartsuagoa du aginteak jendearen aska\u00adtasuna nondik lotu, non estutu, nola murriztu asmatzeko orduan. Han liburuzainak bezala, hegazkinetako langileak jarri dituzte hemen polizia lanetan, emigrazioa kontrolatzeko aitzakian bidaiaren joan-etorriak zaintzen.\n\nDenok susmagarri, denok polizia.\n\nEgokiera horrek behin egunkariren batean irakurri nuen berria ekarri dit gogora. Rio de la Platako badian iragan mendeetako ontzi ugari dago hondoratuta (galeoiak, fragatak, bergantinak ), asko eta asko diruz eta bitxiz gainezka. Estatu Batuetako urpe\u00adkari konpainia bat egin zen itsasontzietako altxorrak ateratzeko kargu. Uruguaiko gobernua beldur zen, ordea, urpekariak hainbat aberastasunen jabe egingo zirela Museo Arkeologikorako bidean, eta polizia jarri zuten urpekariak zaintzen. Urpekariak, berriz, beldur ziren poliziaren esku geratuko zirela altxor asko \u2013ai, gizaki fidagaitzon susmo gaiztoa!\u2013, eta bizkarzainak kontratatu zituzten poliziak kontrolatzeko.\n\nBizi dugun kaikukeria askatasun jalea du ardatz zirkulu idiota bezain perfektu horrek.", "question": "Herritarren askatasuna murrizteko neurri horiek direla-eta,", "candidates": ["denek egingo dituzte polizi lanak: liburuzainek hemen, eta hegazkinetako langileek han.", "agintariak idazleak eurak baino irudimentsuagoak iruditzen zaizkio egileari.", "liburuzainak emigranteen joan-etorriak zaintzen jarri dituzte, poliziak balira bezala."], "answer": 1}
{"id": 322, "context": "Liburutegitik hegazkinera\n\nApirileko agerkariek FBIk hartu\u00adtako erabakiaren berri ematen zuten: AEBetako liburuzainak eta liburu saltzaileak behartuta omen daude beren bezeroek alokatzen eta irakurtzen dituzten liburuen zerrendak ematera. Ezin nuen sinetsi izugarrikeria, burutik pasatu ere egin zitzaidan Vila-Matasek asmatutako albiste lakirioren bat ote zen. Baina ez da: Vila-Matasek eta gainerako idazle guztiok baino irudimen sukartsuagoa du aginteak jendearen aska\u00adtasuna nondik lotu, non estutu, nola murriztu asmatzeko orduan. Han liburuzainak bezala, hegazkinetako langileak jarri dituzte hemen polizia lanetan, emigrazioa kontrolatzeko aitzakian bidaiaren joan-etorriak zaintzen.\n\nDenok susmagarri, denok polizia.\n\nEgokiera horrek behin egunkariren batean irakurri nuen berria ekarri dit gogora. Rio de la Platako badian iragan mendeetako ontzi ugari dago hondoratuta (galeoiak, fragatak, bergantinak ), asko eta asko diruz eta bitxiz gainezka. Estatu Batuetako urpe\u00adkari konpainia bat egin zen itsasontzietako altxorrak ateratzeko kargu. Uruguaiko gobernua beldur zen, ordea, urpekariak hainbat aberastasunen jabe egingo zirela Museo Arkeologikorako bidean, eta polizia jarri zuten urpekariak zaintzen. Urpekariak, berriz, beldur ziren poliziaren esku geratuko zirela altxor asko \u2013ai, gizaki fidagaitzon susmo gaiztoa!\u2013, eta bizkarzainak kontratatu zituzten poliziak kontrolatzeko.\n\nBizi dugun kaikukeria askatasun jalea du ardatz zirkulu idiota bezain perfektu horrek.", "question": "Rio de la Platako badian hondoratutako altxorrak behar bezala babesteko,", "candidates": ["urpekariak eta poliziak ez omen ziren nahikoa.", "urpekariak ez ezik, poliziak ere kontratatu zituen Estatu Batuetako konpainiak.", "Uruguaiko gobernuak erabaki zuen urpekariak eta poliziak elkarlanean jartzea."], "answer": 0}
{"id": 323, "context": "Segurtasun uhalaren garrantzia\n\nAutomobil gidariarentzako aholkuak etenik gabekoak izaten dira estatu gehienetan. Aholku hauetako batzuk lege indarra duen arau bihurtzen dira askotan eta horien artean segurtasun uhalaren erabilera dugu.\n\nAutoaren gidariaren kasuan arrunta da segurtasun uhala lotuta eramatea, baina ez da gauza bera gertatzen atzeko eserlekuetan joaten direnen kasuan. Buffaloko Uniber\u00adtsitateko eta Calspan UB Research Center-eko ikerlari talde batek azken zazpi urteetan heriotza gertatu den ia 300.000 istripu aztertu ondoren, autoaren atzean segurtasun uhalik gabe doan bidaiari batek bai bera eta baita aurrean doazen bidaiariak hiltzeko arriskua asko handitzen duela ondorioztatu dute. Hain zuzen ere, atzeko bidaiariaren hiltzeko arriskua hirukoiztu egiten da eta aurrekoarena bikoiztu.\n\nAipatu azterketa ez zen estatistiko hutsa izan; aitzitik, hainbat proba errealetatik ateratako ondorioak ere argitara eman zituzten. Probetan panpinak erabili zituzten eta egindako neurketen arabera, aurrez aurre gertatutako talka batean atzeko bidaiaria loturik ez badago gidariak jasaten duen indarra laukoiztu egiten da atzeko bidaiaria lotuta joandako egoerarekin alderatuz.\n\nAEBetan pertsona helduek ez dute derrigorrezko segurtasun uhala lotzea, baina zientzialarien ondorioei kasu egiten bazaie, atzeko aulkian bidaiatzen duten pertsonen hiltzeko arriskua %95 gutxituko litzateke, hau da, AEBetan 800 hildako eta 65.000 zauritu gutxiago egongo lirateke.", "question": "Zein indar izaten dute automobil gidarientzako aholkuek?", "candidates": ["Gidariaren kasuan lege bihurtu dute uhalaren derrigorra; ez, ordea, gainerako bidaiarienean.", "Denboraren buruan, zenbait aholkuk lege indarra ere izan ohi dute.", "AEBetan, nahitaezko arau bihurtzen dira, pertsona helduek segurtasun uhala lotzearena adibidez."], "answer": 1}
{"id": 324, "context": "Segurtasun uhalaren garrantzia\n\nAutomobil gidariarentzako aholkuak etenik gabekoak izaten dira estatu gehienetan. Aholku hauetako batzuk lege indarra duen arau bihurtzen dira askotan eta horien artean segurtasun uhalaren erabilera dugu.\n\nAutoaren gidariaren kasuan arrunta da segurtasun uhala lotuta eramatea, baina ez da gauza bera gertatzen atzeko eserlekuetan joaten direnen kasuan. Buffaloko Uniber\u00adtsitateko eta Calspan UB Research Center-eko ikerlari talde batek azken zazpi urteetan heriotza gertatu den ia 300.000 istripu aztertu ondoren, autoaren atzean segurtasun uhalik gabe doan bidaiari batek bai bera eta baita aurrean doazen bidaiariak hiltzeko arriskua asko handitzen duela ondorioztatu dute. Hain zuzen ere, atzeko bidaiariaren hiltzeko arriskua hirukoiztu egiten da eta aurrekoarena bikoiztu.\n\nAipatu azterketa ez zen estatistiko hutsa izan; aitzitik, hainbat proba errealetatik ateratako ondorioak ere argitara eman zituzten. Probetan panpinak erabili zituzten eta egindako neurketen arabera, aurrez aurre gertatutako talka batean atzeko bidaiaria loturik ez badago gidariak jasaten duen indarra laukoiztu egiten da atzeko bidaiaria lotuta joandako egoerarekin alderatuz.\n\nAEBetan pertsona helduek ez dute derrigorrezko segurtasun uhala lotzea, baina zientzialarien ondorioei kasu egiten bazaie, atzeko aulkian bidaiatzen duten pertsonen hiltzeko arriskua %95 gutxituko litzateke, hau da, AEBetan 800 hildako eta 65.000 zauritu gutxiago egongo lirateke.", "question": "Zer ondorio atera dute ikertzaileek?", "candidates": ["Lotuta joan ezean, gidariak bere burua ez ezik atzeko bidaiariak ere hiltzeko arriskua askoz handiagoa dela.", "Ia 300.000 istripu larritan, atzeko bidaiariak gidariak jasandako indarra laukoiztu egin zuela.", "Autoaren atzean ere oso komenigarria dela segurtasun uhala."], "answer": 2}
{"id": 325, "context": "Pygmalion efektuaz: bestearen begiek bizi naute\n\nNeuri gertatutako pasartea datorkit gogora Pygmalion efektua aipatu eta berehala. Igande hartan aspaldiko laguna agertu zen seme jaioberriaren gurditxoari tiraka, eta berriketa atse\u00adginari ekin genion. Bat-batean, berriz, ume\u00adtxoak negarrari eman zion, gogotsu eman ere. Aurrena, lagunak besoa luzatu eta gurditxoari eragin zion kulunkan; gero, gehiago hurreratu zen. Ni begira, umearen beharra eta aitaren trebezia neurtu guran. Hantxe nuen zaintzaileak eta ume\u00adtxoak osatzen duten gune txikiaren handi\u00adta\u00adsuna. Izan ere, Psiko\u00adlo\u00adgiak aspalditik dio bizitzaren saltsa txikitan egosten dela; elkarre\u00adragin goizti\u00adarren zurrunbilo ezin ga\u00adrran\u00adtzi\u00adtsuagoan. Eta giza bizitzarako gune erabakior horri so nengoela, hauxe bota zion aitak umetxoari, sutsu eta maitekiro: \u00abZer gura jok gure tigreak?\u00bb\n\nTigrea: negarraren aurrean, indarraren eta poten\u00adtziaren irudia itzuli zion aitak ume mainon\u00adtziari. Oihanean, tigreari inor gutxik egiten baitio aurre. Irabazlearen irudia, inondik ere. Opari bikaina begitandu zitzaidan, umetxoarentzat ispi\u00adluak baitira zaintzailearen bi begiak. Pantaila horretan hasten da bere burua ulertzen, nondik datorren, nolakoa den, zer izatera irits daitekeen. Inoren begietan ikusitako irudia autoirudi bilakatuz doa pixkanaka. Hortxe, autokontzeptuaren sorle\u00adkua. Hortxe, nor bere biografian elikagai izango den saltsa mamitsua.\n\n\u201cTigrea\u201d bezalako hitz goiztiarren berezko indarra ez ezik, hitzek garraiatzen duten afektu posi\u00adtiboaren zein negatiboaren bultzada ere aipatu nahi dut. Afektuaren eragina. Zaintzai\u00adlearekin duen igurtzian, umetxoak usain, gogo-giro eta, adi honi, espektatiba mundu bat irensten du. Afektuz \u2013positiboa nahiz negatiboa\u2013 lagunduriko per\u00adtzep\u00adzio sorta baten jarioa datorkio umeari, arian-arian autopertzepzio bilakatuko dena. Hitz arketipikoak dira pertzep\u00adzio horien garraiatzaileak. Bestela esateko, hitz garraiatzaileak merkantzia sozio-kog\u00adnitiboak burmuinetik burmuinera garraia\u00ad\u00adtzeko abiadura handiko kanalak dira, espektatiben mun\u00addua isurtzen dutenak. Jakina, berba bat ez da nahi\u00adkoa, umearen gogoa zizelkatzeko hitz garraia\u00adtzaile gehiago behar da, jario oparoagoa, sistematikoki eraikitako hizkuntza unibertsoa; lasai, beraz, behin edo behin hitz garraiatzaile desegokia hau\u00adtatu duten gurasoak. Hitz/afektu isuriak dentsitate egokia hartutakoan, berriz, tigrea pizten da ume\u00adaren barru\u00adaldean, hantxe finkatzen da betiko. Psiko\u00adana\u00adlisten arabera, zaintzailearen eta umetxo\u00adaren arteko gune sakratuan mamitzen dira apurka-apurka, bizitzan nork berarentzat diseina\u00adtzen dituen ba\u00adlioak, harreman tankerak, ibilbide posible guztiak.\n\nNeure pentsamenduak baztertu eta lagunaren umetxoari erreparatu nion berriro. Neskatilatxoa izan balitz, zein hitz garraiatzaile erabiliko zukeen aitak? Katutxo edo katagorritxo, auskalo. Betiere, txikitasuna garraiatzen duen \u2013txo atzizkiduna; ahuleziatik samurtasunera, goxotasunetik pasibotasunera eremu semantiko horretakoa litzateke hitz garraiatzailea. Hor ardaztuko litzateke neskatilatxoak barneratu beharreko mundua. Begi-bistakoa baita, gaur bertan ere (ia) antzina bezala, indarraren irudia, boterearen hizkuntza ukatu egiten zaiela emakumeei.\n\nLagunaren pasadizuaz baliatu naiz hauxe bai\u00adeztatzeko: besteen begietan ikusitakoak bizi gaitu; norbere definiziorako bestea iturri ezin\u00adbes\u00adtekoa baita. Nire buruari aitortzen diodan balioa besteek aitortu/tzen didaten balioaren araberakoa da, neurri handi batean. Indibi\u00addualismo amorratuaren garaian, besteekiko independentzia eraba\u00adtekoa fikzio hutsa dela gogoratu behar genuke. Freudek berak zioen psikologia oro psikologia soziala dela ezinbes\u00adtean, bestearekin eratzen baita giza subjektua.\n\nBaina gatozen harira: bestearen itxaropenak bideratzen du gure portaera eta hori da, hain zuzen, Pygmalion efektua. Familian, eskolan, enpresan, edozein gizarte eremutan gertatzen da hori. Beste askok bezala, greziar mito batetik hartu du izena diodan efektu honek. Txipreko erregea izan omen zen Pygmalion eta estatua ezin ederragoa zizelkatu omen zuen, bere idealaren neurri-neurriko ema\u00adkumea. Eta errege artista estutuarekin maitemindu. Venus jainkosari arren eta arren eskatuta, honek bizia eman zion estatuari; Galatea izena jarri zion Pygmalion erregeak, eta berarekin ezkondu.\n\nHau da, hartzaileari gure itxaropenak jakinarazten dizkiogu nola edo hala, eta besteak bere egin. Horregatik, \u201cbegiratzeko moduak\u201d garra\u00adn\u00adtzitsuak dira oso. Hezkuntzan, irakasleak ikasleengandik zer eta zenbat itxaroten duen, horrek eragin handia du ikasleen emaitzetan. Irakasleak zein hitz garraia\u00adtzaile erabiltzen duen, bere begiek zein irudi itzultzen duten, gorputzarekin zer adierazten duen, horrekin guztiarekin ari da komunikatzen. Gehie\u00adnetan, ikasle batzuei gauza bat eta besteei beste bat ari zaie komunikatzen.\n\nEdozein enpresatan nahiz bestelako giza erakundetan, \u201cukiezinak\u201d ukaezinak dira: uste\u00adki\u00adzun anitzez beteriko korronteak ditugu, olatu gainetik zein azpitik doazenak. Material kognitibo, afektibo eta sinboliko horren erabilera ez da kontu hutsala. Management by Perception esaten zaio. Emaku\u00admeak lan txikietarako eta beltzak kirolerako hartu izan dituzte luzaroan, eta aurreiritzi hori egia bilakatu da hainbatetan: menpeko funtzioari ondo atxiki ostean, emakume askori ezinezkoa izan zaie ardura handiagoko zereginei heltzea. Emakumeak tigrerik ez gogoan, boterearen eta indarraren barne irudia falta.\n\nAzken oharra: Pygmalion efektua onerako nahiz txarrerako erabil daiteke. Giro gizatiarra\u00adgoa, sortzaileagoa osatzeko erabil daiteke, nahiz produktibismoaren mesederako, enpresa basatiak kudeatu eta langileen kontzientziak moldatzeko.\n\nIzan ere, ukiezinak antolatzen ere jakin egin behar!", "question": "Zer erakutsi nahi du egileak bere lagunaren eta umearen istorioaren bidez?", "candidates": ["Txikitako gune sakratua osatzen dutenean, umearen izaera eta zaintzailearena bat direla.", "Psikologoek gorabehera, batez ere aitaren hitz samurrek eratzen dutela umearen autokon\u00adtzeptua.", "Aita-umearen elkarreragina noiznahi eta nonahi berdina dela.", "Neurri batean, gure ibilbide guztia ingurukoen eraginaren ondorioa dela."], "answer": 3}
{"id": 326, "context": "Pygmalion efektuaz: bestearen begiek bizi naute\n\nNeuri gertatutako pasartea datorkit gogora Pygmalion efektua aipatu eta berehala. Igande hartan aspaldiko laguna agertu zen seme jaioberriaren gurditxoari tiraka, eta berriketa atse\u00adginari ekin genion. Bat-batean, berriz, ume\u00adtxoak negarrari eman zion, gogotsu eman ere. Aurrena, lagunak besoa luzatu eta gurditxoari eragin zion kulunkan; gero, gehiago hurreratu zen. Ni begira, umearen beharra eta aitaren trebezia neurtu guran. Hantxe nuen zaintzaileak eta ume\u00adtxoak osatzen duten gune txikiaren handi\u00adta\u00adsuna. Izan ere, Psiko\u00adlo\u00adgiak aspalditik dio bizitzaren saltsa txikitan egosten dela; elkarre\u00adragin goizti\u00adarren zurrunbilo ezin ga\u00adrran\u00adtzi\u00adtsuagoan. Eta giza bizitzarako gune erabakior horri so nengoela, hauxe bota zion aitak umetxoari, sutsu eta maitekiro: \u00abZer gura jok gure tigreak?\u00bb\n\nTigrea: negarraren aurrean, indarraren eta poten\u00adtziaren irudia itzuli zion aitak ume mainon\u00adtziari. Oihanean, tigreari inor gutxik egiten baitio aurre. Irabazlearen irudia, inondik ere. Opari bikaina begitandu zitzaidan, umetxoarentzat ispi\u00adluak baitira zaintzailearen bi begiak. Pantaila horretan hasten da bere burua ulertzen, nondik datorren, nolakoa den, zer izatera irits daitekeen. Inoren begietan ikusitako irudia autoirudi bilakatuz doa pixkanaka. Hortxe, autokontzeptuaren sorle\u00adkua. Hortxe, nor bere biografian elikagai izango den saltsa mamitsua.\n\n\u201cTigrea\u201d bezalako hitz goiztiarren berezko indarra ez ezik, hitzek garraiatzen duten afektu posi\u00adtiboaren zein negatiboaren bultzada ere aipatu nahi dut. Afektuaren eragina. Zaintzai\u00adlearekin duen igurtzian, umetxoak usain, gogo-giro eta, adi honi, espektatiba mundu bat irensten du. Afektuz \u2013positiboa nahiz negatiboa\u2013 lagunduriko per\u00adtzep\u00adzio sorta baten jarioa datorkio umeari, arian-arian autopertzepzio bilakatuko dena. Hitz arketipikoak dira pertzep\u00adzio horien garraiatzaileak. Bestela esateko, hitz garraiatzaileak merkantzia sozio-kog\u00adnitiboak burmuinetik burmuinera garraia\u00ad\u00adtzeko abiadura handiko kanalak dira, espektatiben mun\u00addua isurtzen dutenak. Jakina, berba bat ez da nahi\u00adkoa, umearen gogoa zizelkatzeko hitz garraia\u00adtzaile gehiago behar da, jario oparoagoa, sistematikoki eraikitako hizkuntza unibertsoa; lasai, beraz, behin edo behin hitz garraiatzaile desegokia hau\u00adtatu duten gurasoak. Hitz/afektu isuriak dentsitate egokia hartutakoan, berriz, tigrea pizten da ume\u00adaren barru\u00adaldean, hantxe finkatzen da betiko. Psiko\u00adana\u00adlisten arabera, zaintzailearen eta umetxo\u00adaren arteko gune sakratuan mamitzen dira apurka-apurka, bizitzan nork berarentzat diseina\u00adtzen dituen ba\u00adlioak, harreman tankerak, ibilbide posible guztiak.\n\nNeure pentsamenduak baztertu eta lagunaren umetxoari erreparatu nion berriro. Neskatilatxoa izan balitz, zein hitz garraiatzaile erabiliko zukeen aitak? Katutxo edo katagorritxo, auskalo. Betiere, txikitasuna garraiatzen duen \u2013txo atzizkiduna; ahuleziatik samurtasunera, goxotasunetik pasibotasunera eremu semantiko horretakoa litzateke hitz garraiatzailea. Hor ardaztuko litzateke neskatilatxoak barneratu beharreko mundua. Begi-bistakoa baita, gaur bertan ere (ia) antzina bezala, indarraren irudia, boterearen hizkuntza ukatu egiten zaiela emakumeei.\n\nLagunaren pasadizuaz baliatu naiz hauxe bai\u00adeztatzeko: besteen begietan ikusitakoak bizi gaitu; norbere definiziorako bestea iturri ezin\u00adbes\u00adtekoa baita. Nire buruari aitortzen diodan balioa besteek aitortu/tzen didaten balioaren araberakoa da, neurri handi batean. Indibi\u00addualismo amorratuaren garaian, besteekiko independentzia eraba\u00adtekoa fikzio hutsa dela gogoratu behar genuke. Freudek berak zioen psikologia oro psikologia soziala dela ezinbes\u00adtean, bestearekin eratzen baita giza subjektua.\n\nBaina gatozen harira: bestearen itxaropenak bideratzen du gure portaera eta hori da, hain zuzen, Pygmalion efektua. Familian, eskolan, enpresan, edozein gizarte eremutan gertatzen da hori. Beste askok bezala, greziar mito batetik hartu du izena diodan efektu honek. Txipreko erregea izan omen zen Pygmalion eta estatua ezin ederragoa zizelkatu omen zuen, bere idealaren neurri-neurriko ema\u00adkumea. Eta errege artista estutuarekin maitemindu. Venus jainkosari arren eta arren eskatuta, honek bizia eman zion estatuari; Galatea izena jarri zion Pygmalion erregeak, eta berarekin ezkondu.\n\nHau da, hartzaileari gure itxaropenak jakinarazten dizkiogu nola edo hala, eta besteak bere egin. Horregatik, \u201cbegiratzeko moduak\u201d garra\u00adn\u00adtzitsuak dira oso. Hezkuntzan, irakasleak ikasleengandik zer eta zenbat itxaroten duen, horrek eragin handia du ikasleen emaitzetan. Irakasleak zein hitz garraia\u00adtzaile erabiltzen duen, bere begiek zein irudi itzultzen duten, gorputzarekin zer adierazten duen, horrekin guztiarekin ari da komunikatzen. Gehie\u00adnetan, ikasle batzuei gauza bat eta besteei beste bat ari zaie komunikatzen.\n\nEdozein enpresatan nahiz bestelako giza erakundetan, \u201cukiezinak\u201d ukaezinak dira: uste\u00adki\u00adzun anitzez beteriko korronteak ditugu, olatu gainetik zein azpitik doazenak. Material kognitibo, afektibo eta sinboliko horren erabilera ez da kontu hutsala. Management by Perception esaten zaio. Emaku\u00admeak lan txikietarako eta beltzak kirolerako hartu izan dituzte luzaroan, eta aurreiritzi hori egia bilakatu da hainbatetan: menpeko funtzioari ondo atxiki ostean, emakume askori ezinezkoa izan zaie ardura handiagoko zereginei heltzea. Emakumeak tigrerik ez gogoan, boterearen eta indarraren barne irudia falta.\n\nAzken oharra: Pygmalion efektua onerako nahiz txarrerako erabil daiteke. Giro gizatiarra\u00adgoa, sortzaileagoa osatzeko erabil daiteke, nahiz produktibismoaren mesederako, enpresa basatiak kudeatu eta langileen kontzientziak moldatzeko.\n\nIzan ere, ukiezinak antolatzen ere jakin egin behar!", "question": "Gurasoek esaten dituzten tigrea bezalako hitz goiztiarrak", "candidates": ["umearen gogoan finkatzen dira betiko, zaintzaileak samurki esaten baditu.", "eraginkorrak dira, behin bakarrik esanda ere.", "hutsalak dira, tankera bereko hitz sorta oparoan jariatzen ez badira.", "indartsuak dira, zaintzailearen eraikitako aurreiritzi unibertsoa hausten dutelako."], "answer": 2}
{"id": 327, "context": "Pygmalion efektuaz: bestearen begiek bizi naute\n\nNeuri gertatutako pasartea datorkit gogora Pygmalion efektua aipatu eta berehala. Igande hartan aspaldiko laguna agertu zen seme jaioberriaren gurditxoari tiraka, eta berriketa atse\u00adginari ekin genion. Bat-batean, berriz, ume\u00adtxoak negarrari eman zion, gogotsu eman ere. Aurrena, lagunak besoa luzatu eta gurditxoari eragin zion kulunkan; gero, gehiago hurreratu zen. Ni begira, umearen beharra eta aitaren trebezia neurtu guran. Hantxe nuen zaintzaileak eta ume\u00adtxoak osatzen duten gune txikiaren handi\u00adta\u00adsuna. Izan ere, Psiko\u00adlo\u00adgiak aspalditik dio bizitzaren saltsa txikitan egosten dela; elkarre\u00adragin goizti\u00adarren zurrunbilo ezin ga\u00adrran\u00adtzi\u00adtsuagoan. Eta giza bizitzarako gune erabakior horri so nengoela, hauxe bota zion aitak umetxoari, sutsu eta maitekiro: \u00abZer gura jok gure tigreak?\u00bb\n\nTigrea: negarraren aurrean, indarraren eta poten\u00adtziaren irudia itzuli zion aitak ume mainon\u00adtziari. Oihanean, tigreari inor gutxik egiten baitio aurre. Irabazlearen irudia, inondik ere. Opari bikaina begitandu zitzaidan, umetxoarentzat ispi\u00adluak baitira zaintzailearen bi begiak. Pantaila horretan hasten da bere burua ulertzen, nondik datorren, nolakoa den, zer izatera irits daitekeen. Inoren begietan ikusitako irudia autoirudi bilakatuz doa pixkanaka. Hortxe, autokontzeptuaren sorle\u00adkua. Hortxe, nor bere biografian elikagai izango den saltsa mamitsua.\n\n\u201cTigrea\u201d bezalako hitz goiztiarren berezko indarra ez ezik, hitzek garraiatzen duten afektu posi\u00adtiboaren zein negatiboaren bultzada ere aipatu nahi dut. Afektuaren eragina. Zaintzai\u00adlearekin duen igurtzian, umetxoak usain, gogo-giro eta, adi honi, espektatiba mundu bat irensten du. Afektuz \u2013positiboa nahiz negatiboa\u2013 lagunduriko per\u00adtzep\u00adzio sorta baten jarioa datorkio umeari, arian-arian autopertzepzio bilakatuko dena. Hitz arketipikoak dira pertzep\u00adzio horien garraiatzaileak. Bestela esateko, hitz garraiatzaileak merkantzia sozio-kog\u00adnitiboak burmuinetik burmuinera garraia\u00ad\u00adtzeko abiadura handiko kanalak dira, espektatiben mun\u00addua isurtzen dutenak. Jakina, berba bat ez da nahi\u00adkoa, umearen gogoa zizelkatzeko hitz garraia\u00adtzaile gehiago behar da, jario oparoagoa, sistematikoki eraikitako hizkuntza unibertsoa; lasai, beraz, behin edo behin hitz garraiatzaile desegokia hau\u00adtatu duten gurasoak. Hitz/afektu isuriak dentsitate egokia hartutakoan, berriz, tigrea pizten da ume\u00adaren barru\u00adaldean, hantxe finkatzen da betiko. Psiko\u00adana\u00adlisten arabera, zaintzailearen eta umetxo\u00adaren arteko gune sakratuan mamitzen dira apurka-apurka, bizitzan nork berarentzat diseina\u00adtzen dituen ba\u00adlioak, harreman tankerak, ibilbide posible guztiak.\n\nNeure pentsamenduak baztertu eta lagunaren umetxoari erreparatu nion berriro. Neskatilatxoa izan balitz, zein hitz garraiatzaile erabiliko zukeen aitak? Katutxo edo katagorritxo, auskalo. Betiere, txikitasuna garraiatzen duen \u2013txo atzizkiduna; ahuleziatik samurtasunera, goxotasunetik pasibotasunera eremu semantiko horretakoa litzateke hitz garraiatzailea. Hor ardaztuko litzateke neskatilatxoak barneratu beharreko mundua. Begi-bistakoa baita, gaur bertan ere (ia) antzina bezala, indarraren irudia, boterearen hizkuntza ukatu egiten zaiela emakumeei.\n\nLagunaren pasadizuaz baliatu naiz hauxe bai\u00adeztatzeko: besteen begietan ikusitakoak bizi gaitu; norbere definiziorako bestea iturri ezin\u00adbes\u00adtekoa baita. Nire buruari aitortzen diodan balioa besteek aitortu/tzen didaten balioaren araberakoa da, neurri handi batean. Indibi\u00addualismo amorratuaren garaian, besteekiko independentzia eraba\u00adtekoa fikzio hutsa dela gogoratu behar genuke. Freudek berak zioen psikologia oro psikologia soziala dela ezinbes\u00adtean, bestearekin eratzen baita giza subjektua.\n\nBaina gatozen harira: bestearen itxaropenak bideratzen du gure portaera eta hori da, hain zuzen, Pygmalion efektua. Familian, eskolan, enpresan, edozein gizarte eremutan gertatzen da hori. Beste askok bezala, greziar mito batetik hartu du izena diodan efektu honek. Txipreko erregea izan omen zen Pygmalion eta estatua ezin ederragoa zizelkatu omen zuen, bere idealaren neurri-neurriko ema\u00adkumea. Eta errege artista estutuarekin maitemindu. Venus jainkosari arren eta arren eskatuta, honek bizia eman zion estatuari; Galatea izena jarri zion Pygmalion erregeak, eta berarekin ezkondu.\n\nHau da, hartzaileari gure itxaropenak jakinarazten dizkiogu nola edo hala, eta besteak bere egin. Horregatik, \u201cbegiratzeko moduak\u201d garra\u00adn\u00adtzitsuak dira oso. Hezkuntzan, irakasleak ikasleengandik zer eta zenbat itxaroten duen, horrek eragin handia du ikasleen emaitzetan. Irakasleak zein hitz garraia\u00adtzaile erabiltzen duen, bere begiek zein irudi itzultzen duten, gorputzarekin zer adierazten duen, horrekin guztiarekin ari da komunikatzen. Gehie\u00adnetan, ikasle batzuei gauza bat eta besteei beste bat ari zaie komunikatzen.\n\nEdozein enpresatan nahiz bestelako giza erakundetan, \u201cukiezinak\u201d ukaezinak dira: uste\u00adki\u00adzun anitzez beteriko korronteak ditugu, olatu gainetik zein azpitik doazenak. Material kognitibo, afektibo eta sinboliko horren erabilera ez da kontu hutsala. Management by Perception esaten zaio. Emaku\u00admeak lan txikietarako eta beltzak kirolerako hartu izan dituzte luzaroan, eta aurreiritzi hori egia bilakatu da hainbatetan: menpeko funtzioari ondo atxiki ostean, emakume askori ezinezkoa izan zaie ardura handiagoko zereginei heltzea. Emakumeak tigrerik ez gogoan, boterearen eta indarraren barne irudia falta.\n\nAzken oharra: Pygmalion efektua onerako nahiz txarrerako erabil daiteke. Giro gizatiarra\u00adgoa, sortzaileagoa osatzeko erabil daiteke, nahiz produktibismoaren mesederako, enpresa basatiak kudeatu eta langileen kontzientziak moldatzeko.\n\nIzan ere, ukiezinak antolatzen ere jakin egin behar!", "question": "Gurasoek neskatoei zuzentzen dizkieten hitzak", "candidates": ["ez dira garraiatzaileak, boterearekin zerikusia duten balioak ukatzen dizkietelako.", "haien barruan itsasten dira eta han gaitasun jakin batzuk sustatzen dituzte betiko.", "samurrak, bigunak, goxoak izaten dira, eremu horretako hitzak garraiatzaile aproposagoak direlakoan.", "ez dira garraiatzaileak, mutiltxoei zuzentzen dizkietenak ez bezalakoak direlako."], "answer": 1}
{"id": 328, "context": "Pygmalion efektuaz: bestearen begiek bizi naute\n\nNeuri gertatutako pasartea datorkit gogora Pygmalion efektua aipatu eta berehala. Igande hartan aspaldiko laguna agertu zen seme jaioberriaren gurditxoari tiraka, eta berriketa atse\u00adginari ekin genion. Bat-batean, berriz, ume\u00adtxoak negarrari eman zion, gogotsu eman ere. Aurrena, lagunak besoa luzatu eta gurditxoari eragin zion kulunkan; gero, gehiago hurreratu zen. Ni begira, umearen beharra eta aitaren trebezia neurtu guran. Hantxe nuen zaintzaileak eta ume\u00adtxoak osatzen duten gune txikiaren handi\u00adta\u00adsuna. Izan ere, Psiko\u00adlo\u00adgiak aspalditik dio bizitzaren saltsa txikitan egosten dela; elkarre\u00adragin goizti\u00adarren zurrunbilo ezin ga\u00adrran\u00adtzi\u00adtsuagoan. Eta giza bizitzarako gune erabakior horri so nengoela, hauxe bota zion aitak umetxoari, sutsu eta maitekiro: \u00abZer gura jok gure tigreak?\u00bb\n\nTigrea: negarraren aurrean, indarraren eta poten\u00adtziaren irudia itzuli zion aitak ume mainon\u00adtziari. Oihanean, tigreari inor gutxik egiten baitio aurre. Irabazlearen irudia, inondik ere. Opari bikaina begitandu zitzaidan, umetxoarentzat ispi\u00adluak baitira zaintzailearen bi begiak. Pantaila horretan hasten da bere burua ulertzen, nondik datorren, nolakoa den, zer izatera irits daitekeen. Inoren begietan ikusitako irudia autoirudi bilakatuz doa pixkanaka. Hortxe, autokontzeptuaren sorle\u00adkua. Hortxe, nor bere biografian elikagai izango den saltsa mamitsua.\n\n\u201cTigrea\u201d bezalako hitz goiztiarren berezko indarra ez ezik, hitzek garraiatzen duten afektu posi\u00adtiboaren zein negatiboaren bultzada ere aipatu nahi dut. Afektuaren eragina. Zaintzai\u00adlearekin duen igurtzian, umetxoak usain, gogo-giro eta, adi honi, espektatiba mundu bat irensten du. Afektuz \u2013positiboa nahiz negatiboa\u2013 lagunduriko per\u00adtzep\u00adzio sorta baten jarioa datorkio umeari, arian-arian autopertzepzio bilakatuko dena. Hitz arketipikoak dira pertzep\u00adzio horien garraiatzaileak. Bestela esateko, hitz garraiatzaileak merkantzia sozio-kog\u00adnitiboak burmuinetik burmuinera garraia\u00ad\u00adtzeko abiadura handiko kanalak dira, espektatiben mun\u00addua isurtzen dutenak. Jakina, berba bat ez da nahi\u00adkoa, umearen gogoa zizelkatzeko hitz garraia\u00adtzaile gehiago behar da, jario oparoagoa, sistematikoki eraikitako hizkuntza unibertsoa; lasai, beraz, behin edo behin hitz garraiatzaile desegokia hau\u00adtatu duten gurasoak. Hitz/afektu isuriak dentsitate egokia hartutakoan, berriz, tigrea pizten da ume\u00adaren barru\u00adaldean, hantxe finkatzen da betiko. Psiko\u00adana\u00adlisten arabera, zaintzailearen eta umetxo\u00adaren arteko gune sakratuan mamitzen dira apurka-apurka, bizitzan nork berarentzat diseina\u00adtzen dituen ba\u00adlioak, harreman tankerak, ibilbide posible guztiak.\n\nNeure pentsamenduak baztertu eta lagunaren umetxoari erreparatu nion berriro. Neskatilatxoa izan balitz, zein hitz garraiatzaile erabiliko zukeen aitak? Katutxo edo katagorritxo, auskalo. Betiere, txikitasuna garraiatzen duen \u2013txo atzizkiduna; ahuleziatik samurtasunera, goxotasunetik pasibotasunera eremu semantiko horretakoa litzateke hitz garraiatzailea. Hor ardaztuko litzateke neskatilatxoak barneratu beharreko mundua. Begi-bistakoa baita, gaur bertan ere (ia) antzina bezala, indarraren irudia, boterearen hizkuntza ukatu egiten zaiela emakumeei.\n\nLagunaren pasadizuaz baliatu naiz hauxe bai\u00adeztatzeko: besteen begietan ikusitakoak bizi gaitu; norbere definiziorako bestea iturri ezin\u00adbes\u00adtekoa baita. Nire buruari aitortzen diodan balioa besteek aitortu/tzen didaten balioaren araberakoa da, neurri handi batean. Indibi\u00addualismo amorratuaren garaian, besteekiko independentzia eraba\u00adtekoa fikzio hutsa dela gogoratu behar genuke. Freudek berak zioen psikologia oro psikologia soziala dela ezinbes\u00adtean, bestearekin eratzen baita giza subjektua.\n\nBaina gatozen harira: bestearen itxaropenak bideratzen du gure portaera eta hori da, hain zuzen, Pygmalion efektua. Familian, eskolan, enpresan, edozein gizarte eremutan gertatzen da hori. Beste askok bezala, greziar mito batetik hartu du izena diodan efektu honek. Txipreko erregea izan omen zen Pygmalion eta estatua ezin ederragoa zizelkatu omen zuen, bere idealaren neurri-neurriko ema\u00adkumea. Eta errege artista estutuarekin maitemindu. Venus jainkosari arren eta arren eskatuta, honek bizia eman zion estatuari; Galatea izena jarri zion Pygmalion erregeak, eta berarekin ezkondu.\n\nHau da, hartzaileari gure itxaropenak jakinarazten dizkiogu nola edo hala, eta besteak bere egin. Horregatik, \u201cbegiratzeko moduak\u201d garra\u00adn\u00adtzitsuak dira oso. Hezkuntzan, irakasleak ikasleengandik zer eta zenbat itxaroten duen, horrek eragin handia du ikasleen emaitzetan. Irakasleak zein hitz garraia\u00adtzaile erabiltzen duen, bere begiek zein irudi itzultzen duten, gorputzarekin zer adierazten duen, horrekin guztiarekin ari da komunikatzen. Gehie\u00adnetan, ikasle batzuei gauza bat eta besteei beste bat ari zaie komunikatzen.\n\nEdozein enpresatan nahiz bestelako giza erakundetan, \u201cukiezinak\u201d ukaezinak dira: uste\u00adki\u00adzun anitzez beteriko korronteak ditugu, olatu gainetik zein azpitik doazenak. Material kognitibo, afektibo eta sinboliko horren erabilera ez da kontu hutsala. Management by Perception esaten zaio. Emaku\u00admeak lan txikietarako eta beltzak kirolerako hartu izan dituzte luzaroan, eta aurreiritzi hori egia bilakatu da hainbatetan: menpeko funtzioari ondo atxiki ostean, emakume askori ezinezkoa izan zaie ardura handiagoko zereginei heltzea. Emakumeak tigrerik ez gogoan, boterearen eta indarraren barne irudia falta.\n\nAzken oharra: Pygmalion efektua onerako nahiz txarrerako erabil daiteke. Giro gizatiarra\u00adgoa, sortzaileagoa osatzeko erabil daiteke, nahiz produktibismoaren mesederako, enpresa basatiak kudeatu eta langileen kontzientziak moldatzeko.\n\nIzan ere, ukiezinak antolatzen ere jakin egin behar!", "question": "Nor dago Pygmalion efektuaren jatorrian?", "candidates": ["Lehenagoko greziar mito batetik izena hartuta, Txipreko buru bihurtu zen errege artista.", "Galatea jainkosa bihurtu eta emaztetzat hartu zuen Txipreko erregea.", "Estatua bat moldatu eta biziarazi zuen erregea.", "Bestearen itxaropenak eta gure portaera kontrajartzen dituen mito greziarra."], "answer": 2}
{"id": 329, "context": "Pygmalion efektuaz: bestearen begiek bizi naute\n\nNeuri gertatutako pasartea datorkit gogora Pygmalion efektua aipatu eta berehala. Igande hartan aspaldiko laguna agertu zen seme jaioberriaren gurditxoari tiraka, eta berriketa atse\u00adginari ekin genion. Bat-batean, berriz, ume\u00adtxoak negarrari eman zion, gogotsu eman ere. Aurrena, lagunak besoa luzatu eta gurditxoari eragin zion kulunkan; gero, gehiago hurreratu zen. Ni begira, umearen beharra eta aitaren trebezia neurtu guran. Hantxe nuen zaintzaileak eta ume\u00adtxoak osatzen duten gune txikiaren handi\u00adta\u00adsuna. Izan ere, Psiko\u00adlo\u00adgiak aspalditik dio bizitzaren saltsa txikitan egosten dela; elkarre\u00adragin goizti\u00adarren zurrunbilo ezin ga\u00adrran\u00adtzi\u00adtsuagoan. Eta giza bizitzarako gune erabakior horri so nengoela, hauxe bota zion aitak umetxoari, sutsu eta maitekiro: \u00abZer gura jok gure tigreak?\u00bb\n\nTigrea: negarraren aurrean, indarraren eta poten\u00adtziaren irudia itzuli zion aitak ume mainon\u00adtziari. Oihanean, tigreari inor gutxik egiten baitio aurre. Irabazlearen irudia, inondik ere. Opari bikaina begitandu zitzaidan, umetxoarentzat ispi\u00adluak baitira zaintzailearen bi begiak. Pantaila horretan hasten da bere burua ulertzen, nondik datorren, nolakoa den, zer izatera irits daitekeen. Inoren begietan ikusitako irudia autoirudi bilakatuz doa pixkanaka. Hortxe, autokontzeptuaren sorle\u00adkua. Hortxe, nor bere biografian elikagai izango den saltsa mamitsua.\n\n\u201cTigrea\u201d bezalako hitz goiztiarren berezko indarra ez ezik, hitzek garraiatzen duten afektu posi\u00adtiboaren zein negatiboaren bultzada ere aipatu nahi dut. Afektuaren eragina. Zaintzai\u00adlearekin duen igurtzian, umetxoak usain, gogo-giro eta, adi honi, espektatiba mundu bat irensten du. Afektuz \u2013positiboa nahiz negatiboa\u2013 lagunduriko per\u00adtzep\u00adzio sorta baten jarioa datorkio umeari, arian-arian autopertzepzio bilakatuko dena. Hitz arketipikoak dira pertzep\u00adzio horien garraiatzaileak. Bestela esateko, hitz garraiatzaileak merkantzia sozio-kog\u00adnitiboak burmuinetik burmuinera garraia\u00ad\u00adtzeko abiadura handiko kanalak dira, espektatiben mun\u00addua isurtzen dutenak. Jakina, berba bat ez da nahi\u00adkoa, umearen gogoa zizelkatzeko hitz garraia\u00adtzaile gehiago behar da, jario oparoagoa, sistematikoki eraikitako hizkuntza unibertsoa; lasai, beraz, behin edo behin hitz garraiatzaile desegokia hau\u00adtatu duten gurasoak. Hitz/afektu isuriak dentsitate egokia hartutakoan, berriz, tigrea pizten da ume\u00adaren barru\u00adaldean, hantxe finkatzen da betiko. Psiko\u00adana\u00adlisten arabera, zaintzailearen eta umetxo\u00adaren arteko gune sakratuan mamitzen dira apurka-apurka, bizitzan nork berarentzat diseina\u00adtzen dituen ba\u00adlioak, harreman tankerak, ibilbide posible guztiak.\n\nNeure pentsamenduak baztertu eta lagunaren umetxoari erreparatu nion berriro. Neskatilatxoa izan balitz, zein hitz garraiatzaile erabiliko zukeen aitak? Katutxo edo katagorritxo, auskalo. Betiere, txikitasuna garraiatzen duen \u2013txo atzizkiduna; ahuleziatik samurtasunera, goxotasunetik pasibotasunera eremu semantiko horretakoa litzateke hitz garraiatzailea. Hor ardaztuko litzateke neskatilatxoak barneratu beharreko mundua. Begi-bistakoa baita, gaur bertan ere (ia) antzina bezala, indarraren irudia, boterearen hizkuntza ukatu egiten zaiela emakumeei.\n\nLagunaren pasadizuaz baliatu naiz hauxe bai\u00adeztatzeko: besteen begietan ikusitakoak bizi gaitu; norbere definiziorako bestea iturri ezin\u00adbes\u00adtekoa baita. Nire buruari aitortzen diodan balioa besteek aitortu/tzen didaten balioaren araberakoa da, neurri handi batean. Indibi\u00addualismo amorratuaren garaian, besteekiko independentzia eraba\u00adtekoa fikzio hutsa dela gogoratu behar genuke. Freudek berak zioen psikologia oro psikologia soziala dela ezinbes\u00adtean, bestearekin eratzen baita giza subjektua.\n\nBaina gatozen harira: bestearen itxaropenak bideratzen du gure portaera eta hori da, hain zuzen, Pygmalion efektua. Familian, eskolan, enpresan, edozein gizarte eremutan gertatzen da hori. Beste askok bezala, greziar mito batetik hartu du izena diodan efektu honek. Txipreko erregea izan omen zen Pygmalion eta estatua ezin ederragoa zizelkatu omen zuen, bere idealaren neurri-neurriko ema\u00adkumea. Eta errege artista estutuarekin maitemindu. Venus jainkosari arren eta arren eskatuta, honek bizia eman zion estatuari; Galatea izena jarri zion Pygmalion erregeak, eta berarekin ezkondu.\n\nHau da, hartzaileari gure itxaropenak jakinarazten dizkiogu nola edo hala, eta besteak bere egin. Horregatik, \u201cbegiratzeko moduak\u201d garra\u00adn\u00adtzitsuak dira oso. Hezkuntzan, irakasleak ikasleengandik zer eta zenbat itxaroten duen, horrek eragin handia du ikasleen emaitzetan. Irakasleak zein hitz garraia\u00adtzaile erabiltzen duen, bere begiek zein irudi itzultzen duten, gorputzarekin zer adierazten duen, horrekin guztiarekin ari da komunikatzen. Gehie\u00adnetan, ikasle batzuei gauza bat eta besteei beste bat ari zaie komunikatzen.\n\nEdozein enpresatan nahiz bestelako giza erakundetan, \u201cukiezinak\u201d ukaezinak dira: uste\u00adki\u00adzun anitzez beteriko korronteak ditugu, olatu gainetik zein azpitik doazenak. Material kognitibo, afektibo eta sinboliko horren erabilera ez da kontu hutsala. Management by Perception esaten zaio. Emaku\u00admeak lan txikietarako eta beltzak kirolerako hartu izan dituzte luzaroan, eta aurreiritzi hori egia bilakatu da hainbatetan: menpeko funtzioari ondo atxiki ostean, emakume askori ezinezkoa izan zaie ardura handiagoko zereginei heltzea. Emakumeak tigrerik ez gogoan, boterearen eta indarraren barne irudia falta.\n\nAzken oharra: Pygmalion efektua onerako nahiz txarrerako erabil daiteke. Giro gizatiarra\u00adgoa, sortzaileagoa osatzeko erabil daiteke, nahiz produktibismoaren mesederako, enpresa basatiak kudeatu eta langileen kontzientziak moldatzeko.\n\nIzan ere, ukiezinak antolatzen ere jakin egin behar!", "question": "Zer da edozein arlotan ukiezina bezain ukaezina?", "candidates": ["Emakumeak zeregin guztietarako gutxiesten dituen aspaldiko ustekizuna.", "Hartzaile guztiei mezu berbera helarazteko joera, bakoitzaren emaitzak kontuan hartu gabe.", "Zein bere gaitasunaren eta trebetasunaren arabera, zeregin zehatz batzuetan egoki koka\u00adtzeko joera.", "Hartzailearen gogoan eragin handia duten ezkutuko mezuen indarra."], "answer": 3}
{"id": 330, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Teknologia berriek eta, bereziki, Internetek ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu:", "candidates": ["Gizateriaren sufrimenduak amaitu egingo dira.", "Etikoki zalantzagarriak diren portaerak nagusitu egingo dira.", "Teknologiak gure gizartea astindu egingo du.", "Gure bizi kalitatea hobetu egingo da."], "answer": 3}
{"id": 331, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Teknologia berri batzuek ondorio kaltegarri ugari eragingo dituzte.", "candidates": ["Horien artean, bioteknologiak egindako aurrerapausoak dira kezkagarrienak.", "Adibidez, umekiak malformazioak izateko dituen arriskuak areagotu egiten dituzte.", "Kezkagarrienak ingeniaritza genetikoaren esparrukoak dira.", "Bereziki kezkagarriak dira teknologiek ekarriko dituzten osasun arazoak eta gosea areagotzea."], "answer": 2}
{"id": 332, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Zein baieztapen dator bat testuak dioenarekin?", "candidates": ["Bizi kalitatea eta bizi baldintzen hobekuntza, gizakion bizi itxaropena areagotu izanaren ondorio dira.", "Iraultza teknologikoak, besteak beste, lanaren produktibitatea eraldatzea ekarriko du.", "Telelanak ahalbidetuko du, epe laburrean, 35 orduko lan astea izatea.", "Aurki agertuko diren gailuek medikuntza nahiz lan egiteko moduak errotik aldatuko dituzte."], "answer": 1}
{"id": 333, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Zein baieztapen ez dator bat testuak dioenarekin?", "candidates": ["Genechipa bezalako tresnak oraindik ez dira oso arruntak gure botika eta erie\u00adtxeetan.", "Denborarekin espezializatu gabeko lanak herrialde txiroetako etorkinek egingo dituzte gehienbat.", "Europako biztanle askok begi onez ikusten dute lanaldia murriztearen aldeko jarrera.", "2010. urterako gizonen bizi itxaropena emakumeenari gailendu egingo zaio."], "answer": 3}
{"id": 334, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Etorkizunean", "candidates": ["teknologiak ase beharko du gure atsedenaldia.", "lana eta aisialdia bateratzeko ahalegin handiagoak egin beharko ditugu.", "atsedenaldia asetzeko zailtasunak izango ditugu.", "aisialdiari garrantzi handiagoa emango diogu."], "answer": 3}
{"id": 335, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Hurrengo urteetan, zer gertatuko da?", "candidates": ["Turismoa, sektore ekonomiko bezala, indartu behar izango da.", "Nabarmen areagotuko da turismo eta aisialdiko zerbitzuen eskaria.", "Turismoa, gehienbat, toki artifizialetan egingo da.", "Turismoa eta aisialdiko enpresak izango dira globalizazioaren eragile nagusiak."], "answer": 1}
{"id": 336, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Kontsumoa", "candidates": ["gure bizitzan izango dugun aldaketaren ondorioz, gutxitu egingo da.", "batez ere, egun berezietan egingo da (Gabonak, Aitaren Eguna, San Valentin...)", "aisialdiko ohituren aldaketaren ondorioz, areagotu egingo da.", "batez ere, aisialdiari lotuta egongo da."], "answer": 2}
{"id": 337, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Euskal kulturak astindu ederra jaso dezake iraultza teknologikoaren ondorioz.", "candidates": ["Batez ere, Interneten bitartez iristen zaizkigun atzerriko kulturen erruz.", "Horrek, ondorio gisa, kanpoko kulturak gure artean nagusitzea ekarriko du.", "Baina, aldi berean, onuragarria ere izan liteke.", "Horri aurre egiteko ezinbestekoa da Canal Vascoren moduko ekimenak bultzatzea."], "answer": 2}
{"id": 338, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Testuaren arabera", "candidates": ["teknologiaren ezarpenak kontuan izan beharko ditu aurrerapen zientifikoa, medikuntza, lan egiteko modua, aisialdia erabiltzeko era...", "bizitzako arlo askotan igarriko dugu teknologiaren eragina.", "teknologiaren garapenak eragin onuragarria izango du osasunean eta lanean; baina kaltegarria turismoan eta kulturan.", "teknologiaren garapenak eragin kaltegarria izango du osasunean eta lanean; aitzitik, onura izango du turismoan eta kulturan."], "answer": 1}
{"id": 339, "context": "Teknologia berrien gizarte inplikazioak\n\n\n\n\nTeknologia berrien eta, bereziki, Interneten hedapenak ondorio ekonomiko eta gizarte arloko inplikazio ugari izango ditu; gu denon bizimodua inarrosiko du, inolako zalantzarik gabe. Besteak beste, teknologia berriek bizi baldintzen eta kalitatearen hobekuntza ekarriko dute.\n\nEgunetik egunera, ingeniaritza genetikoan, elikagaiei buruzko ikerketetan eta medikun\u00adtzan aurrerapauso garrantzitsuak egiten ari dira. Umekiaren malformazioei buruzko ikerketekin batera, abere zein landareetatik datozen elikagaien kopuru eta kalitatea hobetzeko bideak garatu, eta herentziazko gaixotasunak sendatzeko aukerak zabaldu dira. Teknologia berri asko, gehienbat ingeniaritza genetikoa, ondorio kaltegarri ugariren eta etikoki zalan\u00adtzagarriak izan daitezkeen portaera eta saiakuntzen sorrera izan badaitezke ere (gizakien klonazioa, kasu), behar bezala erabiltzen badira gizateriaren sufrimenduak, batez ere osasuna eta gosearekin zerikusia dutenak, arintzeko aukera ederra eskainiko dute.\n\nBestalde, medikuntzaren mundua errotik eraldatuko duten eta gure bizi itxaropena eta kalitatea handitu eta hobetuko duten gailu eta aurkikuntzak agertuko dira. Sintomak azaldu aurretik gaixotasunak tratatzeko aukera emango duten tresnak gero eta arruntagoak izango dira euskal botika eta erietxeetan (Genechip izenarekin, Kaliforniako Affymetrix enpresa horrelako zerbait ikertzen ari da).\n\nBizi kalitateari eta bizi-baldintzen hobekuntzari esker, Mendebaldeko estatu guztietan bezala, bizi itxaropena izugarri haziko da Euskal Herrian. Lehen aipatu dugun legez, gizonezkoen bizi itxaropena 2010. urtean 77,3koa izango da eta emakumezkoena 85,2koa.\n\nIraultza teknologikoak gure lan egiteko moduak, ezagutzen ditugun lanbideak eta, horiekin batera, gure beharraren produktibitatea ere aldatuko ditu. Teknologia berrien ondorioz, lan espezializatuagoak eta teknifikatuagoak egingo ditugu, eta bigarren mailako ogibideak garapen bidean diren herrialdeetatik goseari iheska etorriko diren eta guk baino merkeago lan egingo dutenen eskuetan utziko ditugu.\n\nOrobat, telelanak edota ordenagailu bitartez etxean lan egiteko aukerek ere garrantzi handiagoa hartuko dute. Epe ertainean 35 orduko lan astea errealitatea izango da Europako Batasuneko estatuetan. Oso kontuan izan behar da astean 35 ordu lan egitearen alde hartutako jarrera izan dela Frantzian ezkerrak 1997ko hauteskundeetan irabazteko arrazoi nagusietako bat.\n\nHonela, bada, lanak gero eta garrantzi gutxiago eta, ondorioz, aisialdiak gero eta handiagoa izango du. Honek guztiak ditugun kontsumo ohituren eta gure aisialdia antolatzeko moduen aldaketa ekarriko du.\n\nIraultza teknologikoaren ondorioz, aisialdirako denbora gehiago izango dugu, eta horrek gure atsedenaldia asetzen saiatuko diren enpresa, zerbitzu eta produktu ugari eta sofistikatuak ugaritzea ekarriko digu.\n\nBesteak beste, turismoak eta honen inguruan garatzen ari den sektore ekonomikoak indar handiagoa hartuko dute. Gehiago mugituko gara beste herrialde eta toki batzuk ezagutzera eta, era berean, gero eta jende gehiago etorriko zaigu Euskal Herrira. Globalizazioaren ondorio argienetarikoa izango da turismoak eragingo dituen populazio mugimenduak.\n\nAisialdia kontsumorako gai bihurtuko da. Lanetik kanpoko denbora ondo baino hobeto ordainduko ditugun toki artifizialetan pasatzeko joera izango dugu. Kirola gimnasioetan egingo dugu, filmak azalera handiko saltokietan ikusiko ditugu, musika kontzertuak Internet bitartez entzun eta ikusiko ditugu zuzenean, baita erosketak egin ere.\n\nParadoxa bada ere, naturaren eta berezko gauzen beharrizan handiagoa izango dugu baina, era berean, gure bizitzak artifizialtasun handiagoa izango du. Gizakiak faltan duena desiratzeko joera duenez, berezko gauzak erabiltzeagatik, elikagai naturalak kontsumitzeagatik eta kutsatu gabeko toki paradisiakoak ezagutzeagatik esaterako, gehiago ordaintzeko prest egongo da. Etxean denbora gehiago egingo dugunez, turismoa egiteko inoiz baino gogo biziagoa izango dugu. Turismoa etorkizuneko gizarteen ihesbide berria izango da eta, ondorioz, baita sektore ekonomiko garrantzitsua ere.\n\nGure kontsumo ohiturak ere sustraitik aldatuko dira. Kontsumoa eta aisialdia gero eta lotuago egongo dira, zeren aisialdirako dugun denboraren zati garrantzitsuena kontsumitzen pasatuko dugu azalera handiko dendetan zein Interneten.\n\nKontsumoa gure bizitzako ekintzarik garrantzitsuena bihurtuko da. Izan ere, ekoizle, banatzaile, dendari eta era askotako erakunde komertzialek asko teknifikatu eta hobetuko dituzte jendea kontsumora bultzatzeko metodoak, eta horrek gure kontsumo nahiak areagotuko ditu. Egiaz, ugariak dira gizarte kontsumista honek gure kontsumo joerak era batera edo bestera bideratzeko sortu dituen estrategiak. Hala nola, hor dauzkagu kontsumitzea nahitaezkoa dela uste dugun urteko zenbait egun (Gabonak, Aitaren Eguna, Amaren Eguna, San Valentin...). Orain, gainera, Aitonaren eta Amonaren eguna indartzen ari dira AEBetan), kontsumoa eta aisialdia elkartuz larunbatetan azalera handiko merkataritza guneetan erosteko joera berria, promozioak (bi eraman eta bat ordaindu, dena ehunean...), kontsumoa errazten duten kreditu bitartez erosteko aukera, opariak, eskaintzak, merkealdiak eta abar.\n\nIraultza teknologikoak komunikazioaren eta informazioaren mundua errotik aldatu du. Horrek esan nahi du kanpoko kulturek gero eta indar handiagoa izango dutela gure eguneroko bizimoduan. Telebista, Internet edota era askotako komunikabideen bitartez, atzerriko kulturen presentzia areagotuz joango da, euskal kultura astinduz. Gogoratu, hala ere, zenbaiten ustez teknologia berriek kultura txikien alde egingo dutela. Adibide bat jartzearren, azpimarragarria da euskarak ez duela inoiz izan mundura plazaratzeko EITBk bultzatu duen Canal Vasco satelitezko telebista kanalak eskaintzen duen bezalako erakusleihorik. Globalizazioak inoiz baino zabalkunde handiagoa eman dio euskarari eta euskal kulturari.", "question": "Juaristiren azterketak zer erakusten du?", "candidates": ["Turismoa areagotu eta garestitu egingo dela.", "Gogo onez ordainduko ditugula hainbat produktu eta zerbitzu garestiago; izan ere, geure artean areagotu egingo da produktu naturalen aldeko joera.", "Turismoa egiten geure etxeetan baino denbora gehiago emango dugula.", "Turismoa ez ezik, aisialdiko bestelako jarduera batzuk ere egingo ditugula bidaietan."], "answer": 1}
{"id": 340, "context": "Tibetarrak altuerara nola egokitzen diren argiago dago\nScience aldizkariaren uztailaren 4ko zenbakian tibetarrek altuerarekiko duten egokitzapen meka-nismoari buruzko arrasto sendoak eman zituzten. Munduan bi populazio bizi dira 4.000 metrotik gora, tibetarrak eta andetarrak. Azken horien altuerarekiko egokitzapen mekanismoa ezaguna da: euren odolak askoz hemoglobina gehiago ekoizten du gainerako gizakiona baino; horrela, nahiz eta bizi diren altueran itsas mailan baino %40 oxigeno gutxiago izan, beraiek oxigeno gehiago garraia dezakete gorputzeko zeluletaraino.\nBaina hemoglobina ekoizpen horrek oso ondorio kaltegarriak ditu andetarrentzat. Odola loditu egiten da, eta horrek zaildu egiten du ehunen oxigenazioa. Horregatik, emakume haurdunek ume asko galtzen dituzte, eta jaiotzen direnak oso txikiak dira. Tibetarren hemoglobina kopurua, berriz, normala da; haien kasuan, geneetan dago gakoa, eta batez ere EPAS1 izena duen eta goi mailako kirolean ondo ezaguna den genean. Antza, egungo tibetarrengan EPAS1 genea mutatu egin da, eta oxigeno eskasiara moldarazi ditu gorputzak.", "question": "Altuera handiko guneetara egokitzeko, zer da beharrezkoa?", "candidates": ["Kasu guztietan, hemoglobina gehiago ekoiztea.", "Odolean nahiz geneetan aldaketak gertatzea.", "Gene aproposak garatzea hemoglobina kopurua ugaltzearren.", "Gorputzeko zeluletaraino oxigeno gehiago garraiatzea."], "answer": 1}
{"id": 341, "context": "Tibetarrak altuerara nola egokitzen diren argiago dago\nScience aldizkariaren uztailaren 4ko zenbakian tibetarrek altuerarekiko duten egokitzapen meka-nismoari buruzko arrasto sendoak eman zituzten. Munduan bi populazio bizi dira 4.000 metrotik gora, tibetarrak eta andetarrak. Azken horien altuerarekiko egokitzapen mekanismoa ezaguna da: euren odolak askoz hemoglobina gehiago ekoizten du gainerako gizakiona baino; horrela, nahiz eta bizi diren altueran itsas mailan baino %40 oxigeno gutxiago izan, beraiek oxigeno gehiago garraia dezakete gorputzeko zeluletaraino.\nBaina hemoglobina ekoizpen horrek oso ondorio kaltegarriak ditu andetarrentzat. Odola loditu egiten da, eta horrek zaildu egiten du ehunen oxigenazioa. Horregatik, emakume haurdunek ume asko galtzen dituzte, eta jaiotzen direnak oso txikiak dira. Tibetarren hemoglobina kopurua, berriz, normala da; haien kasuan, geneetan dago gakoa, eta batez ere EPAS1 izena duen eta goi mailako kirolean ondo ezaguna den genean. Antza, egungo tibetarrengan EPAS1 genea mutatu egin da, eta oxigeno eskasiara moldarazi ditu gorputzak.", "question": "Zer ikasi dugu andetarren eta tibetarren mekanismoak alderatuta?", "candidates": ["Tibetarrek ondorio kaltegarriagoak jasaten dituztela.", "Kirolaren ondorioz, tibetarrek mekanismo berezia garatu dutela.", "Hemoglobina eskasiagatik andetarrek oxigeno gutxiago dutela.", "Tibetarrek ez dutela pairatzen andetarren ondorio kaltegarririk."], "answer": 3}
{"id": 342, "context": "Tribial feminista sortu dute\nHistoria garaileek idazten dute. Eta gizonek. Mende luzez, emakumeak erabat isilaraziak izan dira historian, historialariek ikuspuntu guztiz partziala kontatu baitute, emakumea ikusezin bilakatuta. Historiaren ikuspegi hankamotz horri buelta eman nahian sortu dute Tribial Feminista hainbat herritako Udaletako (Arrasate, Basauri, Ermua, Ondarroa eta Zierbena) eta Uribe Kosta Mankomunitateko Berdintasun Sailek. Bi helburu nagusi ditu jokoak. Batetik, emakumeek jakintzaren eta bizitzaren hainbat eremutan egindako ekarpenak nabarmentzea. Bestetik, feminismoak teoria politiko gisa eta XX. mendeko funtsezko mugimendu sozial gisa egindako bidea erakustea. Hala, ohiko Trivial Pursuit jokoaren formatu berbera du, baina eduki ezberdina. 1.200 galdera prestatu dituzte jokorako, Historia, Geografia, Artea eta Literatura, Zientzia eta Ikuskizunak eta Kirolak ataletan banatuta. Euskaraz eta gaztelaniaz eginiko galderetan, nazioarteko kontuak ez ezik, gertukoak ere aintzat hartu dira. 4.500 ale prestatu dituzte, baina ez dituzte salgai ipini. Oraingoz, ikastetxe, kultur etxe eta gazteen txokoetan banatuko da jokoa. Izan ere, gazteen artean eragitea du helburu. Hots, nerabeek gaztetatik ikas dezatela zein den benetako historia: gizon-emakumeek osatutakoa.\n", "question": "Zer dakar tribial berriak aurrekoen aldean?", "candidates": ["Emakumeen ekarpenei buruzko hainbat galdera.", "Gizonezkoen eta emakumezkoen ekarpenak, biak nahasian.", "Ohiko galderak, baina emakumeen aldeko ikuspegia nabarmenduta.", "Gizon-emakumeek osatutako jokoak, euskaraz eta gaztelaniaz."], "answer": 0}
{"id": 343, "context": "Tribial feminista sortu dute\nHistoria garaileek idazten dute. Eta gizonek. Mende luzez, emakumeak erabat isilaraziak izan dira historian, historialariek ikuspuntu guztiz partziala kontatu baitute, emakumea ikusezin bilakatuta. Historiaren ikuspegi hankamotz horri buelta eman nahian sortu dute Tribial Feminista hainbat herritako Udaletako (Arrasate, Basauri, Ermua, Ondarroa eta Zierbena) eta Uribe Kosta Mankomunitateko Berdintasun Sailek. Bi helburu nagusi ditu jokoak. Batetik, emakumeek jakintzaren eta bizitzaren hainbat eremutan egindako ekarpenak nabarmentzea. Bestetik, feminismoak teoria politiko gisa eta XX. mendeko funtsezko mugimendu sozial gisa egindako bidea erakustea. Hala, ohiko Trivial Pursuit jokoaren formatu berbera du, baina eduki ezberdina. 1.200 galdera prestatu dituzte jokorako, Historia, Geografia, Artea eta Literatura, Zientzia eta Ikuskizunak eta Kirolak ataletan banatuta. Euskaraz eta gaztelaniaz eginiko galderetan, nazioarteko kontuak ez ezik, gertukoak ere aintzat hartu dira. 4.500 ale prestatu dituzte, baina ez dituzte salgai ipini. Oraingoz, ikastetxe, kultur etxe eta gazteen txokoetan banatuko da jokoa. Izan ere, gazteen artean eragitea du helburu. Hots, nerabeek gaztetatik ikas dezatela zein den benetako historia: gizon-emakumeek osatutakoa.\n", "question": "Zein da Tribial Feministaren azken helburua?", "candidates": ["Gizonezkoen ikuspuntua isilaraztea.", "Gizon-emakumeek elkarrekin egindako aurrerapenak aintzat hartzea.", "Feminismoari buruzko 1.200 galderarik funtsezkoenak biltzea.", "Gaztetxoei historiaren ikuspegi orekatuagoa eskaintzea."], "answer": 3}
{"id": 344, "context": "Ondo lo egin eta luzaroan bizi\nLoak bizitza-luzeran duen eragina ikertu du Portlandeko Estatu Unibertsitateak (Oregon, AEB). Ikertzaileen ustez, ondo lo eginez gero, gehiago bizi omen daiteke. Txinara jo dute zientzialariek ikerketa egiteko, bertan 75 urte edo gehiago dituzten 40,5 milioi inguru lagun bizi direlako. 65 urtetik gorako 15.600 lagun (tartean, 100 urte baino gehiago zituzten 2.800) euren loaldiaren iraupenaren eta kalitatearen inguruan itaundu zituzten. Parte-hartzaileen erregistro soziodemografikoekin eta osasun datuekin alderatu zituzten ondoren erantzunak. Ikerlarien aburuz, loaren kalitate txarraren eta osasun arazoen arteko lotura erakutsi zuten emaitzek. %65ek kalitate oneko loa zutela erantzun zuten, eta batez beste egunero 7,5 ordu lo egiten zutela. 100 urtetik gorakoen artean, erantzun bera eman zuten parte hartzaileen %70ek. Aldiz, osasun txarra zutenen artean, %46k gaizki lo egiteko probabilitate gehiago zutela ikusi zuten. Hala, osasun ona duten adinekoen loaren kalitatea ona omen da. Ikertzaileen ustez, zahartzaroko lo arazoak faktore psikosozial eta fisiologikoengatik sortzen dira batez ere, eta ez adinarengatik. Horixe erakusten du beste estatistika batek: zerbitzu mediku ona zuten parte-hartzaileek ondo lo egiteko aukera handiagoa zuten, %84 gehiago. Beraz, zein da bizitza-luzeraren sekretua: kalitatezko loa edo osasun zerbitzu onak eta estatus ekonomiko egokia izatea?", "question": "Zerk eragiten du zahartzaroan loaren kalitate txarra?", "candidates": ["Adinak.", "Adinak eta beste arrazoi batzuek.", "Arrazoi psikosozialek eta ekonomikoek.", "Osasun zerbitzuek antzeman gabeko gaitzek."], "answer": 2}
{"id": 345, "context": "Ondo lo egin eta luzaroan bizi\nLoak bizitza-luzeran duen eragina ikertu du Portlandeko Estatu Unibertsitateak (Oregon, AEB). Ikertzaileen ustez, ondo lo eginez gero, gehiago bizi omen daiteke. Txinara jo dute zientzialariek ikerketa egiteko, bertan 75 urte edo gehiago dituzten 40,5 milioi inguru lagun bizi direlako. 65 urtetik gorako 15.600 lagun (tartean, 100 urte baino gehiago zituzten 2.800) euren loaldiaren iraupenaren eta kalitatearen inguruan itaundu zituzten. Parte-hartzaileen erregistro soziodemografikoekin eta osasun datuekin alderatu zituzten ondoren erantzunak. Ikerlarien aburuz, loaren kalitate txarraren eta osasun arazoen arteko lotura erakutsi zuten emaitzek. %65ek kalitate oneko loa zutela erantzun zuten, eta batez beste egunero 7,5 ordu lo egiten zutela. 100 urtetik gorakoen artean, erantzun bera eman zuten parte hartzaileen %70ek. Aldiz, osasun txarra zutenen artean, %46k gaizki lo egiteko probabilitate gehiago zutela ikusi zuten. Hala, osasun ona duten adinekoen loaren kalitatea ona omen da. Ikertzaileen ustez, zahartzaroko lo arazoak faktore psikosozial eta fisiologikoengatik sortzen dira batez ere, eta ez adinarengatik. Horixe erakusten du beste estatistika batek: zerbitzu mediku ona zuten parte-hartzaileek ondo lo egiteko aukera handiagoa zuten, %84 gehiago. Beraz, zein da bizitza-luzeraren sekretua: kalitatezko loa edo osasun zerbitzu onak eta estatus ekonomiko egokia izatea?", "question": "Zein da ikerketaren ondorio nagusia?", "candidates": ["Ordu gehiago lo eginda urte gehiago hartuko ditugu.", "Osasun txarrekoen artean gehiago dira gaizki lo egiten dutenak.", "Zahartu ahala lo premia areagotu egiten da.", "Kalitate oneko loak erabat ziurtatzen du osasun ona."], "answer": 1}
{"id": 346, "context": "Madagaskarreko arratoiak, izurritearen gordeleku \nMadagaskar irlako goi-lautadetan bizi diren arratoi beltzak izurritearen gordeleku bilakatu dira. Munduan 2.000 izurrite kasu inguru gertatzen dira urtero, horietatik 200 edo 300 Madagaskarren.\nUharteak ia 80 milioi urte darama Afrikako konti-nentetik bereizita, isolamenduan, baina gizakiak orain dela askoz gutxiago \u20131.000 urte\u2013 eraman omen zuen arratoi beltza bertara. Lehen epidemia 1898. urtean dokumentatu zen; uste denez, Tamatave kaira heldutako ontzi batek eraman zuen Yersinia pestis bakterioa. Hark berehala infektatu zituen arratoi beltzak, Rattus rattus espeziekoak. Arratoi horietako asko hil ziren eta hiltzen dira, baina joan den mendeko 20ko hamarkadaz geroztik arratoi multzo batek defentsak garatu ditu, eta bakterioaren eramaile bilakatu da.\nMadagaskarreko Pasteur Institutuko ikerlari talde batek arestian aipatu arratoien azterketa genetikoari ekin dio izurritea hobeto ezagutu asmoz, ez baita ahaztu behar Afrikan izaten dela munduko izurrite kasuen %98. Edozein laguntza ongi etorria izango da.", "question": "Zer gordetzen dute bere baitan Madagaskarreko arratoi beltzek?", "candidates": ["Afrikako orain 80 milioi urteko izurriteak.", "Egungo Afrikako izurrite kasu ugarien jatorria.", "Afrikako epidemien bakterioen %98a.", "Uhartera itsasoz iritsitako bakterioa."], "answer": 3}
{"id": 347, "context": "Madagaskarreko arratoiak, izurritearen gordeleku \nMadagaskar irlako goi-lautadetan bizi diren arratoi beltzak izurritearen gordeleku bilakatu dira. Munduan 2.000 izurrite kasu inguru gertatzen dira urtero, horietatik 200 edo 300 Madagaskarren.\nUharteak ia 80 milioi urte darama Afrikako konti-nentetik bereizita, isolamenduan, baina gizakiak orain dela askoz gutxiago \u20131.000 urte\u2013 eraman omen zuen arratoi beltza bertara. Lehen epidemia 1898. urtean dokumentatu zen; uste denez, Tamatave kaira heldutako ontzi batek eraman zuen Yersinia pestis bakterioa. Hark berehala infektatu zituen arratoi beltzak, Rattus rattus espeziekoak. Arratoi horietako asko hil ziren eta hiltzen dira, baina joan den mendeko 20ko hamarkadaz geroztik arratoi multzo batek defentsak garatu ditu, eta bakterioaren eramaile bilakatu da.\nMadagaskarreko Pasteur Institutuko ikerlari talde batek arestian aipatu arratoien azterketa genetikoari ekin dio izurritea hobeto ezagutu asmoz, ez baita ahaztu behar Afrikan izaten dela munduko izurrite kasuen %98. Edozein laguntza ongi etorria izango da.", "question": "XX. mendeko 20ko hamarkadaz geroztik gertatu den bilakaera zergatik da garrantzitsua?", "candidates": ["Harrezkero arratoiak ez direlako hiltzen.", "Arratoiek izurrite gehienen aurkako defentsak garatu dituztelako.", "Rattus rattus espezieko ale gutxi bizi direlako.", "Bakterio eramaileak ikerketarako baliagarri izan daitezkeelako.EGA  \u2022  ATARIKO PROBA  \u2022  Azterketa eredua-2"], "answer": 1}
{"id": 348, "context": "Algen eta oskoldunen arteko sinbiosia aurkitu dute\nAmbystoma maculatum arrabio motadunaren enbrioiek zelulen barruan eratzen dute sinbiosi- harremana Oophila amblystomatis algarekin. Zehazki, mitokondrioen ondo-ondoan aurkitu dituzte algak Kanadako Dalhousic Unibertsitateko ikertzaile batzuek. Alga arrautzen kanpoko gelatinan egoten dela aspalditik zekiten zientzialariek, baina orain arte inoiz ez zuten ikusi horrelakorik zelulen barruan. \nIgorritako fluoreszentziaren irudiak aztertzean ohartu ziren ikertzaileak enbrioien zelulen barruan klorofila egon zitekeela. Ondoren, mitokondrioak algen ondoan zeudela ikusi zuten transmisioko mikroskopio elektronikoz. Adierazi dutenez, horrek iradokitzen du algek fotosintesi bidez sortutako azukreei eta oxige-noari ateratzen dietela probetxua mitokondrioek. \nSinbiosi-harreman hori sakonago ezagutzeko ikerketetan, ikusi dute nerbio-sistema eratzen hasten den garaian sartzen direla algak enbrioi-zelulen barruan. Horregatik uste dute ikertzaileek ez zaiela lehenago antzeman; izan ere, normalean garapenaren lehenagoko faseetan aztertzen dira enbrioiak. \nGainera, adierazi dute litekeena dela amaren \"opari\" bat izatea algak. Izan ere, alga berdinak aurkitu dituzte enbrioi-zeluletan eta arrautzak jarri dituen emearen obiduktuan, arrautzak obulutegitik kanpoaldera eramaten dituen hodian.", "question": "Non aurkitu dute, oraintsu, algen eta ornodunen arteko sinbiosi-harremana?", "candidates": ["Ornodunen nerbio-sisteman.", "Arrabio motadunaren zelulen barruan.", "Ornodun emearen obulutegian.", "Ornodunen arrautzen azalean."], "answer": 1}
{"id": 349, "context": "Algen eta oskoldunen arteko sinbiosia aurkitu dute\nAmbystoma maculatum arrabio motadunaren enbrioiek zelulen barruan eratzen dute sinbiosi- harremana Oophila amblystomatis algarekin. Zehazki, mitokondrioen ondo-ondoan aurkitu dituzte algak Kanadako Dalhousic Unibertsitateko ikertzaile batzuek. Alga arrautzen kanpoko gelatinan egoten dela aspalditik zekiten zientzialariek, baina orain arte inoiz ez zuten ikusi horrelakorik zelulen barruan. \nIgorritako fluoreszentziaren irudiak aztertzean ohartu ziren ikertzaileak enbrioien zelulen barruan klorofila egon zitekeela. Ondoren, mitokondrioak algen ondoan zeudela ikusi zuten transmisioko mikroskopio elektronikoz. Adierazi dutenez, horrek iradokitzen du algek fotosintesi bidez sortutako azukreei eta oxige-noari ateratzen dietela probetxua mitokondrioek. \nSinbiosi-harreman hori sakonago ezagutzeko ikerketetan, ikusi dute nerbio-sistema eratzen hasten den garaian sartzen direla algak enbrioi-zelulen barruan. Horregatik uste dute ikertzaileek ez zaiela lehenago antzeman; izan ere, normalean garapenaren lehenagoko faseetan aztertzen dira enbrioiak. \nGainera, adierazi dute litekeena dela amaren \"opari\" bat izatea algak. Izan ere, alga berdinak aurkitu dituzte enbrioi-zeluletan eta arrautzak jarri dituen emearen obiduktuan, arrautzak obulutegitik kanpoaldera eramaten dituen hodian.", "question": "Noiz sartzen dira algak ornodunen enbrioi-zelulen barnean?", "candidates": ["Ornodunen nerbio-sistema eratzen hasten denean.", "Ornodun emeek arrautzak jartzen dituztenean.", "Algak fotosintesia egiten hasten direnean.", "Ornodunek algaren bat irensten dutenean."], "answer": 0}
{"id": 350, "context": "Gaixotzea debekatuta dago\nAcquapendente herriko alkate Alberto Bambinik ediktu polemikoa argitaratu du: herritarrei ez gaixotzeko agindu die. Hots, ospitalera joatea eskatzen duten gaixotasunak saihestu beharko dituzte herritarrek, batik bat kasu larriak badira. Agindua betetzen ez dutenak, herritik 30 bat kilometrora dagoen Belcolle ospitalera eramango dituzte indarrez edota gaixotasunaren larritasunaren araberako isuna ezarriko diete. Hala badirudi ere, alkatea ez da erotu. Aitzitik, herriaren interesak defendatzeko hartu omen du neurria, probokazioak arreta gehiago piztuko duelakoan. Acquapendenten badute ospitalea, baina eskualdeko gobernuak hura ixteko agindu du. Hala, datorren urte hasieratik aurrera, larrialdietako zerbitzua besterik ez dute izango herrian. Alkatea ez dago ados neurriarekin, eta eskualdea uzteko aukera ere aipatu du. Lazio eskualdean dago Acquapendente, eta nahiko gertu dagoen Unbria eskualdearekin batzearen alde agertu da. Lazioko alkate ugari agertu dira kexu eskualdeko gobernuarekin. Izan ere, eskualde berean dagoen Erromak jasotzen ditu diru sarrera gehienak, gainontzeko herrien kaltetan.", "question": "Esaldi hauetako zein EZ da egia?", "candidates": ["Lazioko alkate asko ez daude ados Acquapendente herriko alkatearekin.", "Acquapendente herriko alkateak ez gaixotzeko agindu die herritarrei.", "Eskualdeko gobernuak agindu du Acquapendenten duten ospitalea ixteko.", "Lazio eskualdean dago Erroma, eta hark jasotzen ditu diru sarrera gehien."], "answer": 0}
{"id": 351, "context": "Gaixotzea debekatuta dago\nAcquapendente herriko alkate Alberto Bambinik ediktu polemikoa argitaratu du: herritarrei ez gaixotzeko agindu die. Hots, ospitalera joatea eskatzen duten gaixotasunak saihestu beharko dituzte herritarrek, batik bat kasu larriak badira. Agindua betetzen ez dutenak, herritik 30 bat kilometrora dagoen Belcolle ospitalera eramango dituzte indarrez edota gaixotasunaren larritasunaren araberako isuna ezarriko diete. Hala badirudi ere, alkatea ez da erotu. Aitzitik, herriaren interesak defendatzeko hartu omen du neurria, probokazioak arreta gehiago piztuko duelakoan. Acquapendenten badute ospitalea, baina eskualdeko gobernuak hura ixteko agindu du. Hala, datorren urte hasieratik aurrera, larrialdietako zerbitzua besterik ez dute izango herrian. Alkatea ez dago ados neurriarekin, eta eskualdea uzteko aukera ere aipatu du. Lazio eskualdean dago Acquapendente, eta nahiko gertu dagoen Unbria eskualdearekin batzearen alde agertu da. Lazioko alkate ugari agertu dira kexu eskualdeko gobernuarekin. Izan ere, eskualde berean dagoen Erromak jasotzen ditu diru sarrera gehienak, gainontzeko herrien kaltetan.", "question": "Eskualdeko gobernuarekin ados ez, eta zertarako da prest Acquapendenteko alkatea?", "candidates": ["Herriko gaixoak Unbriako ospitaletara eramateko.", "Lazio eskualdea utzita Unbria eskualdearekin batzeko.", "Erromak jasotzen dituen diru sarrerei muzin egiteko.", "Acquapendente herriko larrialdietako zerbitzua ixteko."], "answer": 1}